ਸ ਿੰ ਘਾਪੁਰ ਦੇ ਸ ੱਿ ਖ: ਇੱਿ ਕ ਅਣਕਹੀ ਕਹਾਣੀ
27 ਮਾਰਚ 2021 – 30 ਸਤੰ ਬਰ 2021
ਵਿਸੇ਼ਸ ਪ੍ਦਰ ਰਸਨੀ ਗਲੈ ਰੀ
ਇੰ ਡੀਅਨ ਹਰੈ ੀਟਜ਼ੇ ਸੈਟਂ ਰ
ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
ਸਵਤ ਸੀਰ ਅਕਾਲ! ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ: ‘ਇਿੱ ਕ ਅਣਕਹੀ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਦਰ ਰਸਨੀ’ ਵਿੱਿ ਚ ਸਿਾਗਤ ਹੈ, ਜੋ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਭਾਈਚਾਰ਼ੇ ਅਤ਼ੇ
ਇੰ ਡੀਅਨ ਹਰੈ ੀਟਜੇ਼ ਸੈਟਂ ਰ ਦੇ਼ ਸਵਹਯੋਗ ਨਾਲ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ ।
ਵਸੱਿ ਖ, ਵਸੱਿ ਖ ਧਰਮ ਦੇ਼ ਪ੍ੈਰੋਕਾਰ ਹਨ, ਜੋ 15ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅਖੀਰ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਵਿਿੱ ਚ ਸੁਰੂ ਹਇੋ ਆ ਸੀ । ਪ੍ੂਰਬ, ਪ੍ੱਿ ਛਮ ਅਤ਼ੇ ਦੱਿ ਖਣੀ
ਏਸੀਆ ਦੇ਼ ਲਾਂਘੇ਼ ਤੇ਼ ਸਵਿਤ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਇਵਤਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਿਿੱ ਖ ਿੱਿ ਖ ਧਰਮਾਂ ਅਤ਼ੇ ਸੱਿ ਵਭਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੰ ਪ੍ਰਾਿਾਂ ਦਾ ਅਸਿਾਨ ਵਰਹਾ ਹੈ ।
19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅਿੱ ਧ ਵਿਿੱ ਚ ਵਬਰਵਟਸ ਦਾ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਤ਼ੇ ਕਬਜਾ ਹਣੋ ਦ਼ੇ ਨਤੀਜੇ਼ ਕਾਰਨ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦਾ ਵਿਸਿਵਿਆਪ੍ੀ ਫੈਲਾਅ ਸ਼ੁਰੂ ਹਇੋ ਆ । ਅੱਿ ਜ
ਸਾਰ਼ੇ ਸੰ ਸਾਰ ਵਿੱਿ ਚ 25 ਵਮਲੀਅਨ ਤੋਂ ਿੱਿ ਧ ਵਸਿੱ ਖ ਹਨ, ਵਜਨਹ ਾਂ ਵਿੱਿ ਚਂੋ 3 ਵਮਲੀਅਨ ਅੰ ਤਰਰਾਸਟਰੀ ਵਸੱਿ ਖ ਪ੍ਰਿਾਸੀ ਹਨ
1881 ਵਿੱਿ ਚ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਜਿੇ਼ ਦੇ਼ ਗਠਨ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੁਵਲਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਿਜਂੋ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕਰਨ
ਲਈ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਵਫਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਸਿੱ ਖ ਭਾਈਚਾਰੇ਼ ਦੀ ਵਗਣਤੀ ਿਧਦੀ ਗਈ । ਵਪ੍ਛਲ਼ੇ 120 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਕੌਮ ਦਾ ਰਪੂ ੍ ਵਿਕਸਤ
ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤ਼ੇ ਇਸ ਪ੍ਰਦਰਸਨੀ ਦੀ ਕੋਵਸ਼ਸ਼ ਿੱਿ ਖੋ ਿਿੱ ਖਰੇ਼ ਵਸੱਿ ਖਾਂ, ਨੌ ਜਿਾਨਾਂ ਅਤੇ਼ ਬਜਰੁ ਗਾਂ ਦ਼ੇ ਜੀਿਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ
ਇਵਤਹਾਸ ਦਿੱ ਸਣਾ ਹੈ ।
ਡਾਂ / ਲੜਾਈ
ਕਝੁ ਭੰ ਗੜ਼ੇ ਜਾਂ ਗਤਕੇ਼ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਵਸੱਿ ਖਣ ਵਿੱਿ ਚ ਵਦਲਚਸਪ੍ੀ ਰਿੱ ਖਦ਼ੇ ਹੋ? ਸਕਰੀਨ ਿਿੱ ਲ ਿੇਿ਼ ਕਰੋ ਅਤ਼ੇ ਅਰੰ ਭ ਕਰਨ ਲਈ ਇਿੱ ਕ ਕਲਾ
ਦੀ ਵਕਸਮ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ!ੋ
ਇਸ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਦੇ਼ ਮਿੱ ਢੁ ਲ਼ੇ ਕਦਮਾਂ ਨੰ ੂ ਵਸੱਿ ਖਣ ਲਈ ਭੰ ਗੜੇ਼ ਦੀ ਚਣੋ ਕਰੋ । ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦ਼ੇ ਮਾਝ਼ੇ ਇਲਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਅਰੰ ਭ ਹੋਇਆ,
ਭੰ ਗੜਾ ਹਣੁ ਅੰ ਤਰਰਾਸਟਰੀ ਪ੍ੱਿ ਧਰ ਤ਼ੇ ਇੱਿ ਕ ਮੰ ਵਨਆ ਹੋਇਆ ਨਾਚ ਹੈ । ਰਿਾਇਤੀ ਤਰੌ ਤੇ਼ ਢੋਲ ਦੀ ਤਾਲ (ਬੀਟ) ਤ਼ੇ ਨਾਚ ਕੀਤਾ
ਵਗਆ, ਭੰ ਗੜਾ ਇਿੱ ਕ ਜਰੋ ਦਾਰ, ਅਿਲੈਵਟਕ ਨਾਚ ਦਾ ਢੰ ਗ ਹੈ, ਵਜਸ ਵਿਚ ਉੱਛਲਣਾ, ਟੱਿ ਪ੍ਣਾ ਅਤ਼ੇ ਕਿੱ ੁਦਣਾ ਆਵਦ ਸਾਮਲ ਹੈ । ਅਸਲ
ਵਿੱਿ ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਿਰਗ਼ੇ ਵਤਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੜੁ ੇ਼ ਹਏੋ ਭੰ ਗੜੇ਼ ਨੰ ੂ ਹੁਣ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਆਪ੍ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਰਦਰਸਨਕਾਰੀ ਕਲਾ ਿਜਂੋ ਜਾਵਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
।
ਬੁਵਨਆਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨੰ ੂ ਵਸੱਿ ਖਣ ਲਈ ਗਤਕ਼ੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ ਜੋ ਗਤਕੇ਼ ਦ਼ੇ ਦਾਇਰੇ਼ ਦਾ ਵਹੱਿ ਸਾ ਹਨ । ਮਿੱ ੁਖ ਤਰੌ ਤੇ਼ ਇੱਿ ਕ ਲੰ ਮੀ
ਲਿੱ ਕੜ ਦੀ ਸਟੋ ੀ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦਾ ਢੰ ਗ, ਵਜਸ ਨੰ ੂ ਗਤਕਾ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮਾਰਸਲ ਆਰਟ ਰੂਪ੍ ਕਈ ਤਰਾਹ ਂ ਦ਼ੇ ਹਵਿਆਰਾਂ ਦੀ
ਿਰਤਂੋ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਜਸ ਵਿੱਿ ਚ ਤਲਿਾਰਾਂ, ਪ੍ੰ ਚ ਖੰ ਜਰ, ਕਟੋ ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਫਲੇ਼ਲ ਸਾਮਲ ਹਨ । ਗਤਕਾ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਵਸਿੱ ਖ ਵਸਪ੍ਾਹੀਆਂ ਨੰ ੂ ਉਨਹ ਾਂ ਦੀ
ਵਸਖਲਾਈ ਦ਼ੇ ਵਹੱਿ ਸ਼ੇ ਿਜਂੋ ਵਸਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪ੍ਰ ਹਣੁ ਇਹ ਮਿੱ ੁਖ ਤਰੌ ਤ਼ੇ ਖੇ਼ਡ ਅਤੇ਼ ਪ੍ਰਦਰਸਨ ਕਲਾ ਿਜਂੋ ਵਦਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
1 ਕਾਰਟੋਗਰਾਫਰ ਵਰਗੋਬਰਟ ਬੋਨੇ ਦਆੁ ਰਾ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਉੱਕਵਰਆ ਹੋਇਆ ਨਕਸਾ, ਪ੍ੰ ਜਾਬ / ਲਾਹੌਰ ਖੇ਼ਤਰ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸਿੱ ਖ
ਵਮਸਲਾਂ ਦ਼ੇ ਇਲਾਕੇ਼ ਨੰ ੂ ਵਦਖਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਨਕਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਲਵਖਆ ਹੋਇਆ ਸਬਦ ਵਸਕਸ ਦਾ ਅਰਿ ਹੈ ਵਸਿੱ ਖ ।
ਭਾਰਤ, ਸੀ. 1780
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖਂੋ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਡਿੱ ਚ ਨਕਸਾ ਭਾਰਤੀ ਉਪ੍ਮਹਾਂਦੀਪ੍, ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਸਮ਼ੇਤ ਪ੍ਰਮੱਿ ੁਖ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ਼ ਖੇ਼ਤਰਾਂ ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਭਾਰਤ, 18ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਮਦਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
3 ਐਡਿਰਡ ਿਲੈ ਰ ਦਆੁ ਰਾ ਉਲੀਵਕਆ ਹੋਇਆ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤ਼ੇ ਕਸਮੀਰ ਦਾ ਨਕਸਾ
ਭਾਰਤ, 1860
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖੋਂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
4 ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੇ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੰ ਪ੍ਨੀ ਸਕਲੂ ਡਰਾਇੰ ਗ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅੱਿ ਧ
ਫਟੋ ੋ ਦੀ ਨਕਲ
ਰਾਇਲ ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਮਊਜ਼ੀਅਮ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ ਗਈਆਂ
ਕੀ ਤੁ ੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ?
1.1 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਅਕਸਰ ਬੰ ਗਾਲੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਇਦ ਇਹ ਹੈ ਵਕ ਬਹਤੁ ਸਾਰੇ਼ ਵਸਿੱ ਖ ਬੰ ਗਾਲ
ਵਿਿੱ ਚ ਕਲਕੱਿ ਤਾ ਦੀ ਬੰ ਦਰਗਾਹ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਹੰ ੁਚ਼ੇ ਸਨ । ਅਸਲ ਵਿੱਿ ਚ, ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰਕ ਅਤ਼ੇ ਭਗੂ ੋਵਲਕ ਤਰੌ ਤੇ਼, ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜਾਹ ਂ ਬੰ ਗਾਲ
ਵਿੱਿ ਚ ਨਹੀਂ ਹਨ । ਇਸ ਲਈ, ਵਸੱਿ ਖ ਕੌਮ ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਸਬਦ ਦੀ ਵਨਰੰ ਤਰ ਿਰਤਂੋ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਿੇ਼ਗੀ ਵਕਉਂਵਕ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦੀਆਂ
ਜੜਾਹ ਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ੍ ਮਹਾਂਦੀਪ੍ ਦ਼ੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਿੱ ਛਮ ਵਿਿੱ ਚ ਸਵਿੱਿ ਤ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਵਿਿੱ ਚ ਹਨ । "ਪ੍ੰ ਜਾਬ" ਸਬਦ ਦਾ ਸਬਵਦਕ ਅਰਿ ਪ੍ੰ ਜ ਪ੍ਾਣੀ ਹੈ
ਅਤੇ਼ ਇਹ ਉਹ ਪ੍ੰ ਜ ਪ੍ਰਮਿੱ ੁਖ ਨਦੀਆਂ ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵਿਿੱ ਚਂੋ ਲੰ ਘਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਦੀਆਂ ਕਾਰਨ ਵਤੰ ਨ ਿਿੱ ਖਰ਼ੇ
ਖਤ਼ੇ ਰ ਬਣੇ਼ - ਮਾਝਾ (ਜਾਂ ਮੱਿ ਧ), ਵਿਚਕਾਰਲ਼ੇ ਮਦੈ ਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰ ਬੰ ਵਧਤ; ਮਾਲਿਾ, ਸਤਲੁਜ ਅਤੇ਼ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀਆਂ ਦ਼ੇ ਵਿਚਕਾਰਲ਼ੇ ਖਤੇ਼ ਰ
ਨਾਲ ਸੰ ਬੰ ਵਧਤ; ਦਆੁ ਬਾ (ਭਾਿ ਦੋ ਨਦੀਆਂ, ਜਾਂ ਦੋ ਨਦੀਆਂ ਦੇ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਖਤੇ਼ ਰ), ਵਸਿਾਵਲਕ ਪ੍ਹਾੜੀਆਂ ਦ਼ੇ ਪ੍ੂਰਬੀ ਖ਼ੇਤਰ ਨਾਲ
ਸੰ ਬੰ ਵਧਤ ।
ਪੰਿ ਜਾਬ ਸ ੱਿ ਚ ਜੜਾਹਂ
ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ਼ ਪ੍ੂਰਬੀ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ੱਿ ਛਮੀ ਏਸੀਆ ਦ਼ੇ ਲਾਂਘ਼ੇ ਤ਼ੇ ਸਵਿਿੱ ਤ, ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਇਵਤਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਯਾਤਰੀਆਂ, ਿਪ੍ਾਰੀਆਂ, ਫੌਜਾਂ ਅਤੇ਼
ਵਮਸਨਰੀਆਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਉਪ੍ਮਹਾਂਦੀਪ੍ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਮਿੱ ੁਖ ਦਆੁ ਰ ਵਰਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ਼ ਭਾਰਤੀ ਉਪ੍ਮਹਾਂਦੀਪ੍ ਦ਼ੇ ਪ੍ਾਰ ਚੀਨ ਨਕਵਸਆਂ ਅਤ਼ੇ
ਵਚਿੱ ਤਰਾਂ ਤੇ਼ ਇਹ ਪ੍ਰਮੱਿ ਖੁ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਵਦਖਾਇਆ ਵਗਆ ਹੈ । ਪ੍ੱਿ ਛਮ ਵਿੱਿ ਚ ਅਫ਼ਗਾਵਨਸਤਾਨ, ਉੱਤਰ ਵਿੱਿ ਚ ਕਸਮੀਰ, ਦੱਿ ਖਣ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੰ ਧ ਅਤੇ਼
ਪ੍ੂਰਬ ਵਿਿੱ ਚ ਵਹਮਾਵਲਆ ਤੋਂ ਿੱਿ ਖਰ਼ੇ ਿਿੱ ਖਰੇ਼ ਵਪ੍ਛਕੋ ੜ ਦ਼ੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ਼ ਇਿੱ ਿੇ਼ ਿਸਣ ਕਾਰਨ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰ ਦਾ ਰਵਲਆ ਵਮਵਲਆ ਖ਼ੇਤਰ
ਬਣ ਵਗਆ ।
ਆਧਵੁ ਨਕ ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰ ਘਿੱ ਟ ਤੋਂ ਘੱਿ ਟ 3500 ਈਸਾ ਵਿੱਿ ਚ, ਵਸੰ ਧ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਿੱ ਵਭਅਤਾ ਦ਼ੇ ਸੁਰੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸੁਰੂ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਦੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਿਿੱ ਡ਼ੇ ਸਲਤਨਤ, ਵਜਿਂੇ ਮੌਵਰਅਨ ਸਾਮਰਾਜ, ਇੰ ਡੋ-ਬਾਕਟਰੀਅਨ ਸਾਮਰਾਜ, ਗੁਪ੍ਤਾ ਸਾਮਰਾਜ, ਮਗੁ ਲ ਸਾਮਰਾਜ
ਅਤ਼ੇ ਵਬਵਰ ਟਸ ਸਾਮਰਾਜ, ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਅਤ਼ੇ ਵਗਰਾਿਟ ਹੋਈ, ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਕਬਜੇ਼ ਹਠੇ਼ ਅਤੇ਼ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਸੁਤੰ ਤਰ ਸਾਸਨ
ਵਿੱਿ ਚ ਗਜੁ ਰੀਆਂ ।
ਇਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚਂੋ ਆਖਰੀ ਅਤੇ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਮਰ ੱਿ ੁਖ 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਰੰ ਭ ਵਿਿੱ ਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਵਸੱਿ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਸੀ । ਸਾਮਰਾਜ
ਦੀ ਹਵਿਆਰਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ, ਵਿਸ਼ਿਵਿਆਵਪ੍ਕਤਾ ਅਤੇ਼ ਧਰਮ ਵਨਰਪ੍ਿੱ ਖਤਾ ਨੇ ਇਸ ਨੰ ੂ ਇੱਿ ਕ ਸਵਿਰ ਅਤ਼ੇ ਖੁਸਹਾਲ ਖਤ਼ੇ ਰ ਬਣਾ ਵਦਿੱ ਤਾ
ਵਜੱਿ ਿੇ਼ ਯਰੂ ਪ੍ੀਅਨ ਅਤ਼ੇ ਗੈਰ-ਵਸੱਿ ਖ ਅਦਾਲਤ ਵਿਿੱ ਚ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ਼ ਦਾ ਆਨੰ ਦ ਮਾਣਦ਼ੇ ਸਨ । ਵਸੱਿ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਇਿੱ ਕ ਵਿਸ਼ਿਵਿਆਪ੍ੀ
ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਅਤ਼ੇ ਵਸੱਿ ਖ ਵਿਰਾਸਤ ਲਈ ਇਿੱ ਕ ਰੂਪ੍-ਰੇ਼ਖਾ ਵਤਆਰ ਕੀਤੀ । ਇਹ ਵਬਵਰ ਟਸ ਦ਼ੇ ਹਿੱ ਿ ਆਉਣ ਿਾਲਾ ਆਖ਼ਰੀ ਪ੍ਰਮੱਿ ਖੁ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ
ਸੀ ।
1 ਦਸ ਵਸਿੱ ਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਤਨਜੋਰ ਸਲੈ ੀ ਦੀ ਪ੍ੇਂਵਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੰ ਤ ਵਿੱਿ ਚ
ਲਿੱ ਕੜ, ਰੰ ਗ ਅਤ਼ੇ ਰੰ ਗਮੰ ਚਕ ਪ੍ਿੱ ਿਰ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯ.ੂ ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਗਰੁ ੂ ਨਾਨਕ ਦਿੇ਼ ਜੀ ਦੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦ਼ੇ ਨਾਲ ਇੱਿ ਕ ਪ੍ੇਵਂ ਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, 1780-1800
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤ਼ੇ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲ਼ੇ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯ.ੂ ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦਿੇ਼ ਜੀ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਂਵੇ ਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, 1830 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ ਤੇ਼ ਗੋਚ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ਂਵੇ ਟੰ ਗ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯ.ੂ ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਗੁਰੂ ਹਰ ਵਕਰਸਨ ਜੀ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਵੇਂ ਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, ਲਗਭਗ 1830 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ ਤੇ਼ ਵਸਆਹੀ ਅਤੇ਼ ਰੰ ਗ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯ.ੂ ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਗੁਰੂ ਤਗੇ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਵਂੇ ਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, ਲਗਭਗ 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਗੋਚ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ੇਂਵਟੰ ਗ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯ.ੂ ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਗਰੁ ੂ ਗਵੋ ਬੰ ਦ ਵਸੰ ਘ ਜੀ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ੇਂਵਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, ਲਗਭਗ 1830 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ ਉੱਤੇ਼ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਸ ਿੱ ਖਾਂ ਦੇ ਗਰੁ ੂ
ਵਸਿੱ ਖ ਧਰਮ ਦ਼ੇ ਦਸ ਅਵਧਆਤਵਮਕ ਮਾਰਗ ਦਰਸਕਾਂ, ਜਾਂ ਗੁਰੂਆਂ, ਦਾ ਵਸੱਿ ਖ ਬਹਤੁ ਸਵਤਕਾਰ ਕਰਦੇ਼ ਹਨ । ਗਰੁ ੂ ਨਾਨਕ ਦਿੇ਼ ਜੀ
(1469 - 1539) ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਗੁਰੂ ਸਨ ਵਜਹਨਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦ਼ੇ ਕਈ ਬਵੁ ਨਆਦੀ ਵਿਸਿਾਸਾਂ ਅਤ਼ੇ ਵਸਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ
। ਇਸ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਦ਼ੇ ਨੌਂ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੀਂਹ ਦਾ ਵਨਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ਼ ਉਪ੍ਦੇ਼ਸਾਂ ਨੰ ੂ ਫੈਲਾਉਣ, ਧਾਰਵਮਕ ਉਪ੍ਦੇ਼ਸ਼ ਅਤੇ਼ ਧਰਮ ਬੰ ਦਗੀ
ਦ਼ੇ ਕਦੇਂ ਰ ਸਿਾਵਪ੍ਤ ਕਰਨ, ਉਪ੍ਦ਼ੇਸਾਂ ਨੰ ੂ ਪ੍ਵਿੱਿ ਤਰ ਗੰ ਰਿ ਵਿੱਿ ਚ ਸੰ ਸੋਵਧਤ ਕਰਨ ਅਤੇ਼ ਲੰ ਗਰ (ਮੁਫ਼ਤ ਖਾਣਾ) ਦੀ ਸੇਿ਼ ਾ ਦੀ ਵਨਰੰ ਤਰਤਾ
ਲਈ ਵਜ਼ੰ ਮਿ਼ੇ ਾਰ ਸਨ ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਿੇ਼ ਜੀ ਦੇ਼ ਉੱਤਰਾਵਧਕਾਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰ ਗਦ ਦ਼ੇਿ ਜੀ (1504-52) ਨੇ ਧਾਰਵਮਕ ਵਿਸਿਾਸ ਨੰ ੂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ਼ ਗਰੁ ਮੁਖੀ
ਵਲਪ੍ੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਵਜਸ ਦਾ ਉਪ੍ਯੋਗ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦ਼ੇਿ ਜੀ ਦੀਆਂ ਵਸਿੱ ਵਖਆਿਾਂ ਨੰ ੂ ਸੰ ਕਵਲਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਤੀਜ਼ੇ
ਗਰੁ ੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ (1479 - 1574) ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦ਼ੇ ਕਂੇਦਰਾਂ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਨੈੱਟਿਰਕ ਸਿਾਵਪ੍ਤ ਕੀਤਾ ਅਤ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖੀ ਨੰ ੂ ਿਧਾਇਆ । ਉਹਨਾਂ
ਦ਼ੇ ਜਿਾਈ ਅਤੇ਼ ਉੱਤਰਾਵਧਕਾਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦਾਸ ਜੀ (1534 - 1581) ਨੇ ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ ਸਵਹਰ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤ਼ੇ
ਹਵਰਮੰ ਦਰ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪ੍ੱਿ ਿਰ ਰੱਿ ਵਖਆ (ਵਜਸ ਨੰ ੂ ਅੱਿ ਜ ਹਵਰਮੰ ਦਰ ਸਾਵਹਬ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹ)ੈ । ਪ੍ੰ ਜਿੇਂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦ਼ਿੇ ਜੀ (1563 -
1606) ਨੇ ਵਤੰ ਨ ਨਿੇਂ ਸ਼ਵਹਰਾਂ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤ਼ੇ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਪ੍ੁਰਵਖਆਂ ਦੀਆਂ ਤੇ਼ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸੱਿ ਵਖਆਿਾਂ ਨੰ ੂ ਇਿੱ ਕ ਭਾਗ
ਵਿਚ ਸੰ ਗਰਵਹਤ ਕੀਤਾ, ਵਜਸ ਨੰ ੂ ਆਵਦ ਗੰ ਿਰ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
1605 ਵਿੱਿ ਚ ਬਾਦਸਾਹ ਅਕਬਰ ਦੀ ਮਤੌ ਤਂੋ ਬਾਅਦ, ਵਸੱਿ ਖ ਅਤੇ਼ ਮੁਗਲ ਸਾਸਕ ਰਾਜਨੀਵਤਕ ਅਤੇ਼ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਿ ਚ ਆ
ਗਏ । 1606 ਵਿੱਿ ਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦ਼ੇਿ ਜੀ ਨੰ ੂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਵਗਰਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਵਲਆ ਸੀ ਅਤੇ਼ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਸੀ,
ਵਜਸ ਦ਼ੇ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ਼ ਉੱਤਰਾਵਧਕਾਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਵਬੰ ਦ ਜੀ (1595 - 1644) ਨੇ ਵਸਿੱ ਖ ਫੌਜ਼ ਬਣਾਈ । ਸਿੱ ਤਿੇਂ ਗੁਰੂ ਹਰ ਰਾਇ ਜੀ
(1630 - 1661) ਦਾ ਬਾਦਸਾਹ ਔਰੰ ਗਜ਼਼ੇਬ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਹੋ ਵਗਆ, ਪ੍ਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੋਈ ਸੈਵਨਕ ਕਾਰਿਾਈ
ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ । ਇਸ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਛਟੋ ਾ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਗੁਰੂ ਹਵਰ ਵਕਰਸਨ ਜੀ (1656 - 1664) ਪ੍ੰ ਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ ਗੁਰੂ ਬਣ਼ੇ
ਪ੍ਰ ਵਤੰ ਨ ਸਾਲ ਤੋਂ ਿੀ ਘਿੱ ਟ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਚ਼ਚੇ ਕ ਕਾਰਨ ਉਹ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਗਏ ।
ਨੌ ਿਂੇ ਗਰੁ ,ੂ ਗੁਰੂ ਤਗੇ਼ ਬਹਾਦਰ (1621 - 1675) ਨੇ ਆਵਦ ਗੰ ਿਰ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹਤੁ ਕਝੁ ਸਾਮਲ ਕੀਤਾ ਅਤ਼ੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਵਸਿੱ ਵਖਆਿਾਂ ਦਾ
ਪ੍ਚਰ ਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ । ਮਗੁ ਲ ਬਾਦਸਾਹ ਔਰੰ ਗਜ਼਼ੇਬ ਨਾਲ ਮਤਭੇ਼ਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ ਵਦਿੱ ਲੀ ਵਿਿੱ ਚ ਲੋਕਾਂ ਦ਼ੇ
ਸਾਹਮਣ਼ੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਵਗਆ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਅਤੇ਼ ਦਸਿੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗਵੋ ਬੰ ਦ ਵਸੰ ਘ ਜੀ (1666 - 1708) ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪ੍ੰ ਿ
ਸਾਵਜਆ - "ਸੱਿ ੁਧ" ਪ੍ੈਰਕੋ ਾਰਾਂ ਦਾ ਇੱਿ ਕ ਗਰੱਿ ੁਪ੍ ਬਣਾਇਆ, ਵਜਹਨਾਂ ਨੇ 1699 ਵਿਿੱ ਚ ਅੰ ਵਮਰਤ ਛਵਕਆ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਿੀ ਹਕੁ ਮ
ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਕ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਤੌ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਿੀ ਜੀਿਤ ਗੁਰੂ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗ਼ ਾ ਅਤੇ਼ ਇਸ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਆਵਦ ਗੰ ਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ਼ ਸੀਰ ਗੁਰੂ
ਗੰ ਰਿ ਸਾਵਹਬ ਰਿੱ ਖ ਵਦੱਿ ਤਾ ਤ਼ੇ ਉਹ ਸਦਾ ਲਈ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦ਼ੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸਕ ਬਣੇ਼ ।
ਸ ਿੱ ਖ ਧਰਮ ਸ ੱਿ ਚ ਪਰ ਸੇ ਼
ਵਸਿੱ ਖ ਧਰਮ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਇੱਿ ਕ ਓਅੰ ਕਾਰ ਜਾਂ ਇੱਿ ਕ ਰਿੱ ਬ ਤੇ਼ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਵਸਿੱ ਵਖਆਿਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਸਿਾਸ ਰਿੱ ਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ਼ ਸਰੀ ਗੁਰੂ ਗੰ ਰਿ
ਸਾਵਹਬ ਜੀ ਦਾ ਸਵਤਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਿਿੱ ਖੋ ਿਿੱ ਖਰੇ਼ ਸਬਦਾਂ ਦਆੁ ਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਅਧਾਰ ਤ਼ੇ
ਵਕ ਉਹ ਆਪ੍ਣੀ ਵਨੈੱਜੀ ਰੂਹਾਨੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿਿੱ ਚ ਵਕਿੱ ਿੇ਼ ਹਨ । ਉਹ ਵਸਿੱ ਖ ਜੋ ਅੰ ਵਮਤਰ ਸੰ ਚਾਰ ਜਾਂ ਖੰ ਡੇ਼ ਦੀ ਪ੍ਾਹੁਲ ਦਾ ਅੰ ਵਮਤਰ ਛਕਦੇ਼ ਹਨ,
ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ ਖਾਲਸ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ਾਵਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਿੱ ਕ ਸਿੱ ੁਧ ਅਤ਼ੇ ਿਚਨਬੱਿ ਧ ਵਿਸਿਾਸਾਂ ਦਾ ਗਰਿੱ ੁਪ੍ ਹੈ । ਇਸ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ
ਅੰ ਵਮਰਤਧਾਰੀ ਜਾਂ ਖਾਲਸੇ਼ ਦੇ਼ ਵਸਿੱ ਖ ਿਜੋਂ ਜਾਵਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਅੰ ਵਮਤਰ ਧਾਰੀ ਵਸਿੱ ਖ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵਨਸ਼ਾਨੀਆਂ ਨੰ ੂ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਕਾਇਮ ਰਿੱ ਖਣ ਲਈ ਿਚਨਬਿੱ ਧ ਹਨ, ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਪ੍ੰ ਜ “ਕੱਿ ਕੇ”਼ - ਕੇ਼ਸ, ਕੜਾ,
ਕੰ ਘਾ, ਕਛਵਹਰਾ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਨ - ਿਜੋਂ ਜਾਵਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਰਸਮ ਦੀ ਸੁਰਆੂ ਤ ਦਸਿਂੇ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਗਵੋ ਬੰ ਦ ਵਸੰ ਘ ਜੀ, ਤੋਂ 1699
ਵਿੱਿ ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਿਾਲ਼ੇ ਵਦਨ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਪ੍ੰ ਜ ਚਵੇ਼ ਲਆਂ ਨੰ ੂ ਅੰ ਵਮਤਰ ਛਕਾਇਆ ਸੀ । ਇਹ ਪ੍ੰ ਜ ਚੇਲ਼ ੇ਼ ਪ੍ੰ ਜ ਵਪ੍ਆਰੇ਼
ਅਖਿਾਉਂਦ਼ੇ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਖਾਲਸ਼ੇ ਦੇ਼ ਪ੍ਤਰ ੀਕ ਹਨ । ਪ੍ੰ ਜ ਅੰ ਵਮਤਰ ਧਾਰੀ ਵਸੱਿ ਖ ਜੋ ਅੰ ਵਮਤਰ ਛਕਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕਰਦੇ਼ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ ਿੀ
ਪ੍ੰ ਜ ਵਪ੍ਆਵਰਆਂ ਿਜਂੋ ਜਾਵਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉਹ ਵਸਿੱ ਖ ਜੋ ਿਾਲ ਨਹੀਂ ਕਿੱ ਟਦ਼ੇ ਪ੍ਰ ਅੰ ਵਮਰਤ ਨਹੀਂ ਛਕਦੇ਼, ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ ਕੇਸ਼ ਾਧਾਰੀ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਵਸਿੱ ਖ ਜੋ ਵਸੱਿ ਖ ਧਰਮ ਦ਼ੇ
ਵਿਸਿਾਸਾਂ ਅਤ਼ੇ ਵਸਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਾਲਣ ਕਰਦ਼ੇ ਹਨ, ਪ੍ਰ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵਨਸ਼ਾਨੀਆਂ ਨੰ ੂ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਰੱਿ ਖਦੇ਼, ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ ਸਵਹਜਧਾਰੀ
ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇੱਿ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਆਪ੍ਣੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਸਵਹਜਧਾਰੀ ਜਾਂ ਕੇ਼ਸਾਧਾਰੀ ਰਵਹ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਵਕਸੇ਼ ਿੀ ਸਮਂੇ ਅੰ ਵਮਤਰ ਧਾਰੀ ਬਣਨ
ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
1 ਖਰਤਾਲ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਲਿੱ ਕੜ
ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਵਚਮਟਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਧਾਤ
ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
3 ਰਬਾਬ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਲਿੱ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਧਾਤ, ਚਮੜਾ
ਬਲਬੀਰ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ, ਤਰਲੋਚਨ ਵਸੰ ਘ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
4 ਰਵਜਸਟਰੀ ਅਤੇ਼ ਵਮੰ ਟਾਂ ਦੀ ਵਕਤਾਬ ਜੋ ਸਂਟੈ ਰਲ ਵਸਿੱ ਖ ਗੁਰਦੁਆਰ਼ੇ ਦੀ ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਸਭਾ ਸੰ ਭਾਲਦੀ ਸੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਹਾਰਮਨੋ ੀਅਮ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਲੱਿ ਕੜ
ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਛਤਰੀ
ਭਾਰਤ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਵਰਪ੍ੋਸੇ਼ ਵਸਲਿਰ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸੇ਼ਖੋਂ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਚਰੌ ਸਾਵਹਬ (ਫਲਾਈ ਵਿਵਸਕਸ)
ਉੱਤਰ ਪ੍ੱਿ ਛਮੀ ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਵਸਲਿਰ ਅਤ਼ੇ ਯੈਕ ਦ਼ੇ ਿਾਲ
ਇੰ ਡੀਅਨ ਹਰੈ ੀਟੇ਼ਜ ਸੈਟਂ ਰ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ
8 ਅੰ ਵਮਰਤ ਸੰ ਚਾਰ
ਜੁੜਿਾ ਵਸੰ ਘ
ਇੰ ਗਲਂੈਡ, 2017
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ ਤ਼ੇ ਵਡਜੀਟਲ ਵਪ੍ੰ ਟਰ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯ.ੂ ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
9 ਖੰ ਡਾ (ਦੋ ਧਾਰੀ ਖੰ ਜਰ) ਅਤ਼ੇ ਬਾਟਾ (ਕਟੋਰਾ) ਅੰ ਵਮਰਤ ਛਕਾਉਣ ਦੀ ਰਸਮ ਲਈ ਿਰਵਤਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਲੋ ਹਾ
ਸਟੈਂ ਰਲ ਵਸਿੱ ਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
10 ਵਸਿੱ ਖ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵਨਸ਼ਾਨੀਆਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਸਟੀਲ, ਲੱਿ ਕੜ, ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ
ਸੈਂਟਰਲ ਵਸੱਿ ਖ ਗੁਰਦਆੁ ਰਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
11 ਪ੍ੰ ਜ ਵਪ੍ਆਰੇ਼ ਸਟੈਂ ਰਲ ਵਸਿੱ ਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ਼ ਵਿਖੇ਼, ਧਾਰਵਮਕ ਵਨਸ਼ਾਨੀਆਂ ਨਾਲ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 2019
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸਟਂੈ ਰਲ ਵਸੱਿ ਖ ਗੁਰਦਆੁ ਰਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
12 ਹਵਰਮੰ ਦਰ ਸਾਵਹਬ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਂਵੇ ਟੰ ਗ
ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ ਉੱਤ਼ੇ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖਂੋ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
13 ਰਮੁ ਾਲ਼ੇ ਉੱਤ਼ੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦ਼ਿੇ ਜੀ ਦੀ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਸਾਿੀ ਬਾਲੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨਾਲ ਕਢਾਈ ਿਾਲੀ ਤਸਿੀਰ
ਭਾਰਤ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਰ਼ਸੇ ਮ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ, ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਪ੍ਾਲਕੀ ਸਾਵਹਬ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 2017
ਫਾਈਬਰਗਲਾਸ
ਸਟੈਂ ਰਲ ਵਸਿੱ ਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਸ ਿੱ ਖ ਾਮਰਾਜ
18ਿੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਤੋਂ ਮਗੁ ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਿਾਪ੍ਸੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਫਗਾਨ ਫ਼ਜੌ ਾਂ ਿਿੱ ਲਂੋ ਿਾਰ-ਿਾਰ ਕੀਤੇ਼ ਗਏ ਕਬਜ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਵਸਿੱ ਖਾਂ
ਦੀ ਮਜ਼ਬਤੂ ਵਿਰੋਧ ਲਵਹਰ ਸੀ । 18ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅਿੱ ਧ ਤਕ, 11 ਹਕੁ ਮਰਾਨਾਂ ਦ਼ੇ ਰਾਜ (ਜਾਂ ਵਮਸਲਾਂ) ਦੀ ਵਸੱਿ ਖ ਸੰ ਘੀ ਕਮੇ਼ਟੀ ਬਣਾਈ
ਗਈ ਸੀ । ਵਮਸਲਾਂ ਸਰੁ ੂ ਤਂੋ ਹੀ ਸਾਂਝ਼ੇ ਦੁਸਮਣਾਂ ਵਿਰੱਿ ੁਧ ਇਿੱ ਕ ਜੱਿ ਟੁ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਪ੍ਰ ਕੁਝ ਦਹਾਵਕਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਅੰ ਦਰੂਨੀ ਝਗਵੜਆਂ ਅਤੇ਼
ਗਆੁ ਂਢੀ ਰਾਵਜਆਂ - ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ, ਮਰਾਵਠਆਂ, ਗੋਰਵਖਆਂ, ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ਼ ਰਾਜਪ੍ੂਤਾਂ ਅਤੇ਼ ਅੰ ਗਰਜ਼ੇ ਼ਾਂ - ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਨੇ ਉਨਹ ਾਂ ਦੀ
ਸਕਤੀ ਨੰ ੂ ਬਹੁਤ ਘਟਾ ਵਦੱਿ ਤਾ ਸੀ ।
ਇਸ ਰਾਜਨੀਵਤਕ ਅਸਵਿਰਤਾ ਤਂੋ ਸੱਿ ੁਕਰਚਕੀਆ ਵਮਸਲ ਦਾ ਨੌ ਜਿਾਨ ਮਿੱ ੁਖੀ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਉੱਭਵਰਆ । ਬਾਹਰੀ ਖਤਵਰਆਂ ਨੰ ੂ
ਸਫਲਤਾਪ੍ੂਰਿਕ ਰੱਿ ਦ ਕਰ ਕੇ਼ ਅਤੇ਼ ਅੰ ਦਰਨੂ ੀ ਿੰ ਡ ਨੰ ੂ ਸਲੁ ਝਾ ਕ਼ੇ, ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਝੰ ਡ਼ੇ ਹੇ਼ਠ ਇੱਿ ਕ ਜੱਿ ਟੁ ਕੀਤਾ ਤ਼ੇ
ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ਼ 1801 ਵਿੱਿ ਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਘੋਸਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਉਸ ਦ਼ੇ
ਰਾਜ ਦ਼ੇ ਸਮੇਂ ਸਾਰ਼ੇ ਇਲਾਕੇ਼ ਇਿੱ ਕ ਜਿੱ ਟੁ ਹੋ ਗਏ, ਫ਼ੌਜ ਆਧਵੁ ਨਕ ਤੇ਼ ਮਜਬਤੂ ਹੋਈ, ਅਤੇ਼ ਅਰਿ ਵਿਿਸਿਾ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹਈੋ । ਵਬਵਰ ਟਸ
ਨਾਲ ਸੰ ਧੀਆਂ ਕਾਰਨ ਸਾਮਰਾਜ ਬਾਹਰੀ ਖਤਵਰਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਸੀ । ਵਿਸਾਲ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਿ ਚ ਚਾਰ ਪ੍ਾਰ ਂਤ - ਲਾਹੌਰ, ਮਲੁ ਤਾਨ, ਵਪ੍ਸਾਿਰ
ਅਤੇ਼ ਕਸਮੀਰ - ਸਾਮਲ ਸਨ ਵਜਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 3.5 ਵਮਲੀਅਨ ਸੀ ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਿ ਚ ਉਸ ਦੇ਼ ਪ੍ੁਰਾਣ਼ੇ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤ਼ੇ ਧਰਮ ਜਾਂ ਜਾਤ ਦ਼ੇ ਵਿਤਕਰ਼ੇ ਵਬਨਾਂ ਿਿੱ ਡੀਆਂ ਪ੍ਦਿੀਆਂ ਤ਼ੇ
ਪ੍ਹੰ ੁਚਣ ਿਾਲੇ਼ ਆਦਮੀ ਿੀ ਸਾਮਲ ਸਨ । ਬਹਤੁ ਸਾਰੇ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦ਼ੇ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਸਨ ਵਜਹਨਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਯੂਰਪ੍ੀਅਨ ਅਤੇ਼ ਅਮਰੀਕੀ ਿੀ
ਸਾਮਲ ਸਨ । ਸਾਮਰਾਜ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਰਿਵਿਆਪ੍ੀ ਅਤ਼ੇ ਧਰਮ ਵਨਰਪ੍ੱਿ ਖ ਸੀ ਅਤੇ਼ ਸਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮੰ ਦਰਾਂ, ਮਸਵਜਦਾਂ ਅਤ਼ੇ
ਗੁਰਦੁਆਵਰਆਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ੁਨਰ ਵਨਰਮਾਣ ਦ਼ੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਈ ਹੋਰ ਕਲਾਤਮਕ ਕੋਵਸਸਾਂ ਲਈ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਵਸੱਿ ਟੇ਼ ਿਜ,ਂੋ
ਆਰਕੀਟਕੈ ਚਰ, ਕਲਾ ਅਤ਼ੇ ਵਸਲਪ੍ਕਾਰੀ ਸਮੱਿ ਚੁ ਼ੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਿ ਚ ਫਲੈ ਗਈ ਸੀ ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸ ੰਿ ਘ
ਇੱਿ ਕ ਛਟੋ ੇ਼ ਕਿੱ ਦ ਦਾ ਆਦਮੀ, ਜੋ ਬਚਪ੍ਨ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਅੱਿ ਖ ਤੋਂ ਅੰ ਨਹ ਾ ਹੋ ਵਗਆ ਅਤ਼ੇ ਵਜਸ ਦ਼ੇ ਚਵਹਰ਼ੇ ਤੇ਼ ਚੇ਼ਚਕ ਦ਼ੇ ਡੰ ਘੂ ੇ਼ ਦਾਗ਼ ਸਨ,
ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ - ਵਜਸ ਨੰ ੂ ਸੇ਼ਰ-ਏ-ਪ੍ੰ ਜਾਬ, ਜਾਂ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦਾ ਸੇ਼ਰ ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਇਵਤਹਾਸ ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਸਭ ਤੋਂ ਸਕਤੀਸਾਲੀ ਰਾਜੇ਼
ਿਜੋਂ ਉੱਭਵਰਆ । 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ, ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸੱਿ ੁਕਰਚਕੀਆ ਵਮਸਲ ਦਾ ਮੱਿ ੁਖੀ ਬਣ ਵਗਆ । ਉਸ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਵਿਆਹ ਨੇ
ਉਸ ਨੰ ੂ ਬਹੁਤ ਸਕਤੀਸਾਲੀ ਕਨਹ ਈਆ ਵਮਸਲ ਨਾਲ ਵਮਲਾਇਆ, ਵਜਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣੀ ਸਿੱ ਸ ਸਦਾ ਕੌਰ ਦਾ ਸਵਹਯਗੋ ਅਤੇ਼
ਅਗਿਾਈ ਵਮਲੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਵਹਲੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਚਾਬੀ ਸੀ ।
ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਜਿਾਨੀ ਵਿੱਿ ਚ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦੇ਼ ਹਮਲੇ਼ ਵਿਰਿੱ ਧੁ ਵਸੱਿ ਖ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾਪ੍ੂਰਿਕ ਕਮਾਨ ਸੰ ਭਾਲ ਲਈ । ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦ਼ੇ
ਨਾਇਕ ਿਜਂੋ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਰਵਸਿੱ ਧੀ ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਂਵਦਆਂ, ਉਸ ਨੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਿ ਚ ਲਾਹੌਰ ਸਵਹਰ ਨੰ ੂ ਵਜਿੱ ਤ ਵਲਆ, ਲੜਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਕਝੁ
ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿਰਿੱ ੁਧ ਚਣੁ ਤੌ ੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਦਵੂ ਜਆਂ ਨਾਲ ਗਿੱ ਠਜੋੜ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ਼ 21 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਿ ਚ, 12 ਅਪ੍ਲਰੈ 1801 ਨੰ ੂ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਘੋਵਸਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ । ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਨੰ ੂ ਇੱਿ ਕ ਸਾਂਤੀਪ੍ੂਰਨ, ਖੁਸਹਾਲ ਅਤ਼ੇ ਸਕਤੀਸਾਲੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਬਦਲ ਵਦੱਿ ਤਾ ਅਤ਼ੇ ਉਸ ਦਾ ਰਾਜ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ, 1839 ਤਕ ਚਵਲਆ ।
1 ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਪ੍ਵਂੇ ਟੰ ਗ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ ਤ਼ੇ ਗੋਚ਼ੇ ਦੀ ਪ੍ੇਵਂ ਟੰ ਗ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸੇ਼ਖੋਂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਵੇਂ ਟੰ ਗ, ਜਾਂ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਸਿਾਰੀ ("ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਉਸ ਦੇ਼ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਸਿਾਰੀ")
ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ ਤ਼ੇ ਰੰ ਗੀਨ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖੋਂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਯਰੂ ਪ੍ੀਅਨ ਸਲੈ ੀ ਦਾ ਪ੍ਰੋ ਟਰਟ਼ੇ
ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ ਤ਼ੇ ਰੰ ਗੀਨ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖਂੋ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਰਾਜਾ ਦੇ਼ਹਨ ਵਸੰ ਘ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ ਉੱਤੇ਼ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸੇ਼ਖਂੋ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਿ਼ੇ ਾਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਂਵੇ ਟੰ ਗ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, ਲਗਭਗ 1840-50
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ ਤੇ਼ ਗੋਚੇ਼ ਦੀ ਪ੍ਂਵੇ ਟੰ ਗ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ, ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਹਵਰਮੰ ਦਰ ਸਾਵਹਬ ਦੀ ਇੱਿ ਕ ਸਨੋ ੇ ਦੇ਼ ਫਰੇ਼ਮ ਵਿੱਿ ਚ ਛੋਟੀ ਪ੍ਵਂੇ ਟੰ ਗ
ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਵਪ੍ਗਮਟੈਂ , ਲਿੱ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਧਾਤ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸੇ਼ਖੋਂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਇਿੱ ਕ ਗੁਰਦੁਆਰ਼ੇ ਦ਼ੇ ਵਸਿੱ ਕੇ਼ ਤੇ਼ ਇਿੱ ਕ ਪ੍ਾਸੇ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਿ਼ੇ ਜੀ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਦਰਿੱ ਖਤ ਦੇ਼ ਿੱਿ ਲ਼ੇ ਬੈਵਠਆਂ ਦੀ ਤਸਿੀਰ ਅਤੇ਼ ਦੂਜੇ਼ ਪ੍ਾਸ਼ੇ
ਮਲੂ ਮੰ ਤਰ ਦਾ ਪ੍ਾਠ ਹੈ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ, ਵਸਿੱ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਦੌਰ
ਸੋਨਾ
ਕਪ੍ਨੀ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
8 ਇਿੱ ਕ ਗਰੁ ਦੁਆਰ਼ੇ ਦ਼ੇ ਵਸਿੱ ਕੇ਼ ਤੇ਼ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ਼ ਜੀ ਦ਼ੇ ਨਾਲ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ਼ ਬਾਲਾ ਜੀ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ, ਵਸਿੱ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਦੌਰ
ਧਾਤਾਂ ਦਾ ਵਮਸਰਤ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
9 ਵਤੰ ਨ ਵਸਿੱ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ਼ ਸਮੇਂ ਦੇ਼ ਵਸੱਿ ਕੇ਼
ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ ਟਕਸਾਲ,
1809, 1827 ਅਤ਼ੇ 1828
ਚਾਂਦੀ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦੱਿ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
10 ਵਸਿੱ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦ਼ੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਵਸੱਿ ਕਾ ਵਜਸ ਉੱਤ਼ੇ ਨਸਟਾਵਲਕ ਵਲਪ੍ੀ ਵਿਿੱ ਚ ਫਾਰਸੀ ਵਸਲਾਲੇ਼ਖ ਵਲਵਖਆ ਸੀ
ਲਾਹੌਰ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪ੍ਵਹਲਾ ਅੱਿ ਧ
ਚਾਂਦੀ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
11 ਵਸੱਿ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ਼ ਸਮਂੇ ਦਾ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਵਸਿੱ ਕਾ
ਪ੍ੇਸ਼਼ ਾਿਰ ਟਕਸਾਲ, 1835
ਚਾਂਦੀ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦੱਿ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
12 ਵਤੰ ਨ ਵਸੱਿ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਕਾਲ ਦ਼ੇ ਤਾਂਬ਼ੇ ਦ਼ੇ ਪ੍ੈਵਸਆਂ ਉੱਤੇ਼ ਗਰੁ ਮੱਿ ੁਖੀ ਵਲਪ੍ੀ ਵਿਿੱ ਚ ਅਕਾਲ ਸਹਾਏ (ਇੱਿ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਅਸੀਸ) ਦੀ ਮੋਹਰ
ਲੱਿ ਗੀ ਹੋਈ ਹੈ
ਅੰ ਵਮਤਰ ਸਰ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪ੍ਵਹਲਾ ਅੱਿ ਧ
ਤਾਂਬਾ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
13 ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੱਿ ਖ ਤਾਕਤ ਦੀ ਸੁਰੂਆਤ ਅਤ਼ੇ ਹੈਨਰੀ ਟੀ ਵਪ੍ੰ ਸਰ ੈਪ੍ ਦਆੁ ਰਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਰਾਜਨੀਵਤਕ ਜੀਿਨ
ਕਲਕਿੱ ਤਾ, 1834
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਖਾਨੁਜਾ ਫੈਮਲੀ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ, ਫੀਵਨਕਸ, ਯੂ.ਐਸ.ਏ, ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
14 ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੇ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੰ ਪ੍ਨੀ ਸਕੂਲ ਸਟੱਿ ਡੀਜ਼ ਦੀ ਐਲਬਮ
ਲਾਹੌਰ ਜਾਂ ਅੰ ਵਮਤਰ ਸਰ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਕਪ੍ਨੀ ਕੁਲੈਕਸ਼ਨ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕਲਾਿਾਂ
ਵਸੱਿ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਹੁਨਰਮੰ ਦ ਦਸਤਕਾਰਾਂ ਅਤ਼ੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੰ ੂ ਆਕਰਵਸਤ ਕੀਤਾ ਵਕਉਂਵਕ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਖੁਸਹਾਲੀ ਿਜਂੋ
ਕਲਾਿਾਂ ਦੀ ਬੇ਼ਵਮਸਾਲ ਆਸਰਾ ਵਮਵਲਆ । ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ਼ ਵਿਸਾਲ ਭੂਗੋਵਲਕ ਵਿਸਿਾਰ ਕਰਕ਼ੇ ਖ਼ੇਤਰੀ ਵਸਲਪ੍ਕਾਰੀ ਪ੍ਰੰ ਪ੍ਰਾਿਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ੈਦਾ
ਹਏੋ ਕਲਾ ਦੇ਼ ਵਿਵਭੰ ਨ ਸਕਲੂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ । ਇਹ ਲਾਹੌਰ, ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ, ਸੀਰ ਨਗਰ, ਮਲੁ ਤਾਨ ਅਤੇ਼ ਵਸਆਲਕਟੋ ਵਿਿੱ ਚ ਸਵਿਤ ਸਨ ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਕਲਾ ਅਤ਼ੇ ਆਰਕੀਟਕੈ ਚਰ ਵਿੱਿ ਚ ਡੰ ੂਘੀ ਵਦਲਚਸਪ੍ੀ ਕਾਰਨ ਵਕਵਲਆਹ ਂ, ਮਵਹਲਾਂ, ਗਰੁ ਦੁਆਵਰਆਂ,
ਮਸਵਜਦਾਂ ਅਤ਼ੇ ਮੰ ਦਰਾਂ ਦਾ ਵਨਰਮਾਣ ਅਤ਼ੇ ਵਿਕਾਸ ਹਇੋ ਆ ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ, ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਦ਼ੇ ਸਾਸਕਾਂ ਦਾ ਤਖਤ ਪ੍ਲਟਣ ਕਾਰਨ ਉਨਹ ਾਂ ਦ਼ੇ ਸਾਹੀ ਅਵਧਕਾਰ ਭੰ ਗ ਹੋ ਗਏ, ਵਜਸ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ
ਸਾਰੇ਼ ਵਚੱਿ ਤਰਕਾਰ ਿਧ਼ੇਰ਼ੇ ਸਵਿਰ ਅਤ਼ੇ ਖੁਸਹਾਲ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਿੱਿ ਲ ਆਏ, ਅਤੇ਼ ਵਚਿੱ ਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਨਿੀਂ ਸਿਾਨਕ ਸਲੈ ੀ ਦੀ ਵਸਰਜਣਾ
ਕੀਤੀ । ਮਗੁ ਲ ਦਰਬਾਰਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਹਾੜੀ ਰਾਵਜਆਂ ਦੀਆਂ ਛਟੋ ੀਆਂ ਤਸਿੀਰਾਂ ਵਮਵਿਹਾਸਕ ਵਿਸ਼ੇ਼ ਜਾਂ ਪ੍ੋਰਟਰਟੇ਼ ਤੇ਼ ਕਵਂੇ ਦਰਤ ਸਨ, ਪ੍ਰ
ਨਿੀਆਂ ਵਸੱਿ ਖ ਤਸਿੀਰਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਿ਼ ਜੀ ਦੇ਼ ਜੀਿਨ ਦੀਆਂ ਜਨਮਸਾਖੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਵਸੱਿ ਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ਼ ਵਚਿੱ ਤਰ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਸਨ
।
ਛੋਟੇ਼ ਵਚੱਿ ਤਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ, ਿਧ਼ੇਰ਼ੇ ਉਪ੍ਯੋਗੀ ਦਸਤਕਾਰੀਆਂ ਿੀ ਵਤਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਜਨਹ ਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਹਵਿਆਰ ਅਤ਼ੇ ਸਸਤਰ, ਗਵਹਣੇ਼,
ਵਸੱਿ ਕੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਿੀ ਸਾਮਲ ਸਨ । ਇਸ ਸਮੇ਼ ਦੌਰਾਨ ਵਤਆਰ ਕੀਤ਼ੇ ਗਏ ਹਵਿਆਰਾਂ ਅਤ਼ੇ ਸਸਤਰਾਂ ਦ਼ੇ ਵਸੰ ਗਾਰ ਲਈ ਬਹਤੁ
ਬਰੀਕੀ ਦਾ ਕੰ ਮ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਵਤਆਰ ਕੀਤੇ਼ ਗਏ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਵਿੱਿ ਚ ਕਸਮੀਰ ਤੋਂ ਬਰੀਕ ਬੁਣੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਕਢਾਈ ਿਾਲੀਆਂ ਉੱਨ ਦੀਆਂ
ਸਾਲਾਂ, ਬਣੁ ੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਛਵਪ੍ਆ ਹਇੋ ਆ ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ ਅਤੇ਼ ਕੋਮਲ ਕਢਾਈ ਿਾਲੀਆਂ ਫਲੁ ਕਾਰੀ ਸਾਲਾਂ ਸਾਮਲ ਸਨ । ਵਸੱਿ ਕੇ਼, ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ਼ ਟਕੋ ਨ
ਆਵਦ, ਿੱਿ ਖ ਿੱਿ ਖ ਟਕਸਾਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਤਆਰ ਕੀਤ਼ੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰ ਬੰ ਵਧਤ ਵਚਿੱ ਤਰਾਂ ਅਤੇ਼ ਵਸਲਾਲ਼ੇਖਾਂ ਨਾਲ ਸਜਾਏ
ਗਏ ਸਨ, ਅਤ਼ੇ ਗਵਹਵਣਆਂ ਦੀ
ਕਾਰੀਗਰੀ ਵਿੱਿ ਚ ਿੀ ਬਹੁਤ ਿਾਧਾ ਹੋਇਆ । ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ਼ ਸਮੇਂ ਵਤਆਰ ਕੀਤ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਵਹਨੇ ਜਾਣ ਿਾਲ਼ੇ ਗਵਹਵਣਆਂ ਦੀ ਸਲੈ ੀ ਅਤੇ਼
ਭਰਪ੍ਰੂ ਤਾ ਉੱਤੇ਼ ਯੂਰਪ੍ੀਅਨ ਖਾਵਤਆਂ ਅਤ਼ੇ ਵਚੱਿ ਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਿ ਵਪ੍ਆ ।
1 ਬਾਗ ਫਲੁ ਕਾਰੀ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਰੰ ਭ ਤਂੋ ਅੱਿ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਖਰਹਿਾ, ਹੱਿ ਿ ਨਾਲ ਕੱਿ ਵਤਆ ਸਤੂ ੀ ਅਤ਼ੇ ਰੰ ਗੀਨ ਵਸਲਕ ਦਾ ਧਾਗਾ
ਇੰ ਡੀਅਨ ਹਰੈ ੀਟਜ਼ੇ ਸਟੈਂ ਰ ਤਂੋ ਲਈ
2 ਫੁਲਕਾਰੀ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਸਰੁ ੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਖਰਹਿਾ, ਹੱਿ ਿ ਨਾਲ ਕੱਿ ਵਤਆ ਸਤੂ ੀ ਅਤ਼ੇ ਰੰ ਗੀਨ ਵਸਲਕ ਦਾ ਧਾਗਾ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਬਾਗ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅੱਿ ਧ ਵਿੱਿ ਚ
ਖਰਹਿਾ, ਹਿੱ ਿ ਨਾਲ ਕੱਿ ਵਤਆ ਸਤੂ ੀ ਅਤੇ਼ ਰੰ ਗੀਨ ਵਸਲਕ ਦਾ ਧਾਗਾ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
4 ਪ੍ੇਂਵਟੰ ਗਾਂ ਦੀ ਜੜੋ ੀ, ਜੋ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ (ਵਸੱਿ ਖ, ਵਹੰ ਦੂ, ਕਸਮੀਰੀ ਅਤੇ਼ ਕਾਬੁਲੀ) ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ
ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤ਼ੇ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲ਼ੇ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖਂੋ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਇੱਿ ਕ ਕਢਾਈ ਿਾਲੀ ਸਾਲ
ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ, 1850
ਉੱਨ
ਇੰ ਡੀਅਨ ਹੈਰੀਟਜ਼ੇ ਸਟਂੈ ਰ ਤਂੋ ਲਈ
ਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਅਤੇ ਪਰ ਾ ੀ ਰਾਜ ਦਾ ਜਨਮ
1839 ਵਿਿੱ ਚ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਰਾਜ ਵਿੱਿ ਚ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਮਚਾ ਵਦੱਿ ਤੀ । ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਿੱਿ ਡ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਪ੍ਰਭਾਿਸਾਲੀ ਢੰ ਗ
ਨਾਲ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਿੱਿ ਚ ਅਸਮਰਿੱ ਿ ਸਨ ਅਤ਼ੇ ਰਾਜਨੀਵਤਕ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਉਨਹ ਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਵਦੱਿ ਤਾ । ਰਾਵਜਆਂ ਦੇ਼ ਸੰ ਬੰ ਧਾਂ ਵਿੱਿ ਚ
ਫਿੱ ਟੁ ਪ੍ਣੈ ੀ ਸੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਵਜਸ ਕਾਰਨ ਵਿਸਾਲ ਅਤ਼ੇ ਨੇ ਤਾ ਰਵਹਤ ਫੌਜ ਸਾਸਕਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਗਈ । 1843 ਵਿਿੱ ਚ, ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ
ਦ਼ੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟ਼ੇ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਦਲੀਪ੍ ਨੰ ੂ 5 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਿੱ ਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਾ ਤਾਜ ਪ੍ਵਹਨਾਇਆ ਵਗਆ ਅਤੇ਼ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਮਹਾਰਾਣੀ
ਵਜੰ ਦ ਕੌਰ ਨੰ ੂ ਉਸ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਵਨਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ।
ਵਬਰਵਟਸ ਨੇ ਸਾਮਰਾਜ ਨੰ ੂ ਵਜਿੱ ਤਣ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਭਾਗਾਂ ਨੰ ੂ ਰਸਤੇ਼ ਿਜੋਂ ਿਰਵਤਆ ਅਤੇ਼ ਅੰ ਤ ਵਿਿੱ ਚ ਲਾਹੌਰ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਵਤਕ ਸੰ ਬੰ ਧਾਂ ਨੰ ੂ
ਭੰ ਗ ਕਰ ਵਦੱਿ ਤਾ, ਵਜਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਪ੍ਛਲੀਆਂ ਸੰ ਧੀਆਂ ਰਿੱ ਦ ਹੋ ਗਈਆਂ । 1845 ਵਿੱਿ ਚ, ਪ੍ਵਹਲੀ ਐਗਂ ਲੋ-ਵਸਿੱ ਖ ਯੱਿ ੁਧ ਦੇ਼
ਨਤੀਜ਼ੇ ਿਜੋਂ ਵਬਰਵਟਸ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ਼ ਕਬਜਾ ਕਰ ਵਲਆ ਅਤੇ਼ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ੍ ਨਾਮਜ਼ਦ ਮੁਖੀ ਬਣਾਏ ਗਏ । ਬਹਤੁ ਸਾਰ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ
ਰਾਸਟਰਿਾਦ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਭਾਿਨਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ਼ ਰਹੇ਼ । ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਤਵਮਕ ਆਗੂ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਵਸੰ ਘ
ਨੰ ੂ ਵਬਵਰ ਟਸ ਹਕੂਮਤ ਵਿਰਿੱ ਧੁ ਹਵਿਆਰਬੰ ਦ ਹੋਣ ਦੀ ਅਪ੍ੀਲ ਕੀਤੀ । 1849 ਵਿਿੱ ਚ ਦੂਜੇ਼ ਐਗਂ ਲੋ-ਵਸੱਿ ਖ ਯੱਿ ਧੁ ਨੇ ਵਸਿੱ ਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨੰ ੂ ਖ਼ਤਮ
ਕਰ ਵਦੱਿ ਤਾ, ਵਜਸ ਕਾਰਨ ਵਬਵਰ ਟਸ ਨੇ ਬਾਲ-ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੰ ੂ ਵਹਰਾਸਤ ਵਿਿੱ ਚ ਲੈ ਵਲਆ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿਿੱ ਚ ਕਦੈ
ਕੀਤਾ ਅਤ਼ੇ ਲਾਹਰੌ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੰ ੂ ਪ੍ੂਰੀ ਤਰਹਾਂ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ ਲੈ ਵਲਆ ।
1849 ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਕਝੁ ਹਿੱ ਦ ਤਕ “ਮਾਰਸਲ ਨਸਲ” ਿਜਂੋ ਜਾਣਨ ਕਰਕ਼ੇ, ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀਆਂ ਰਜੈ ੀਮਟਂੈ ਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ੇਿਾ ਕਰਨ ਲਈ
ਵਬਰਵਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਸੈਨਾ ਵਿੱਿ ਚ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ । ਆਰਵਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ਼ ਵਬਵਰ ਟਸ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਨੰ ੂ
ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਲੱਿ ਭਣ ਦ਼ੇ ਮੌਕ਼ੇ ਵਮਲੇ਼ । ਵਸਿੱ ਟ਼ੇ ਿਜਂੋ, ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਪ੍ੂਰਬੀ ਅਤੇ਼ ਦਿੱ ਖਣ-ਪ੍ਰੂ ਬੀ ਏਸੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤ਼ੇ ਆਸਟਰ਼ਲੇ ੀਆ ਦੀਆਂ ਿੱਿ ਖ-
ਿਿੱ ਖ ਵਬਵਰ ਟਸ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਫਜੌ , ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਅਤੇ਼ ਵਸਿਲ ਸ਼ਿੇ ਾਿਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ, ਵਜਸ ਨਾਲ
ਉਦਯਗੋ ਪ੍ਤੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਕੰ ਮ ਲੱਿ ਭਣ ਿਾਲੇ਼ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰਸਤਾ ਬਣ ਵਗਆ ।
ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸ ਿੰ ਘ ਜੀ
ਮੱਿ ਧ -19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਸੈਂਟਰਲ ਵਸਿੱ ਖ ਗੁਰਦੂ ੁਆਰਾ ਬਰੋ ਡ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ,
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ
1 ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਇੱਿ ਕ ਸਾਿੀ ਦ਼ੇ ਨਾਲ ਵਡਜੀਟਲ ਪ੍ਂੇਵਟੰ ਗ ਦੀ ਨਕਲ
ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ / ਕਲਕਿੱ ਤਾ, 1850 ਵਿਿੱ ਚ
ਤਰੂ ਕਲੁ ੈਕਸ਼ਨ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
2 ਰਾਜਾ ਖੜਕ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਨੌ ਨਵਹਲ ਵਸੰ ਘ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤ਼ੇ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲ਼ੇ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸੇ਼ਖਂੋ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਜੰ ਦ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦਲੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ
ਲਾਹਰੌ ਜਾਂ ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ਼ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖਂੋ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਮੁਲਤਾਨ ਦ਼ੇ ਮਲੁ ਰਾਜ ਅਤ਼ੇ ਰਾਜਾ ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ਼ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸ਼ੇਖੋਂ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਬਾਬਾ ਕਰਮ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਦਆੁ ਰਾ ਕਮੇ਼ਟੀ ਦੀਆਂ ਮੀਵਟੰ ਗਾਂ ਦ਼ੇ ਵਮੰ ਟਾਂ ਦਾ ਰਵਜਸਟਰ ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਕਮਟ਼ੇ ੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਦਿੀਆਂ
ਅਤੇ਼ ਵਡਊਟੀਆਂ ਦੀ ਸਚੂ ੀ ਵਲਖੀ ਸੀ ।
1 ਜੁਲਾਈ 1963 - 1 ਜਨਿਰੀ 1965
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਸਿੱ ਖ ਵਮਸਨਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਜਨਰਲ ਹਸਪ੍ਤਾਲ ਦ਼ੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਿੱ ਚ ਬਾਬਾ ਕਰਮ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਅਸਿਾਨ ਦੀਆਂ ਫਟੋ ਆੋ ਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ,1960 ਦੇ਼ ਸੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਅਨੂਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ ਗਈਆਂ
7 ਬਾਬਾ ਕਰਮ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਦਆੁ ਰ਼ੇ ਦੀ ਵਨਯਮ ਵਕਤਾਬ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਵਸਿੱ ਖ ਵਮਸਨਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਜੀ ਦੀ 150ਿੀਂ ਬਰਸੀ ਦ਼ੇ ਮੌਕ਼ੇ ਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਟਕਸਾਲ ਨੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਵਸੱਿ ਕ਼ੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 2006
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
9 ਗੁਰਦਆੁ ਰਾ ਬਾਬਾ ਕਰਮ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਕਮ਼ਟੇ ੀ ਤੋਂ ਪ੍ਿੱ ਤਰ, ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਐਸ. ਜੀ. ਐਚ ਮੈਦਾਨ ਵਿਖੇ਼ ਅਸਿਾਨ ਦੀ ਸੇਿ਼ ਾ ਸੰ ਭਾਲ
ਲਈ ਵਜ਼ੰ ਮੇ਼ਿਾਰ ਮਬਂੈ ਰਾਂ ਦਾ ਵਜ਼ਕਰ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ।
3 ਸਤੰ ਬਰ 1964
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਵਸੱਿ ਖ ਵਮਸਨਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਬ ਤੀ ਾਦੀ ਸ਼ੇਣਰ ੀਕਰਨ
ਵਬਵਰ ਟਸ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਤੇ਼ ਵਜੱਿ ਤ ਨਾਲ ਵਬਵਰ ਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦੀ ਬਸਤੀਿਾਦੀ ਭਰਤੀ ਦੀ ਸੁਰੂਆਤ ਹੋਈ । ਭਰਤੀ ਕਰਨ
ਦ਼ੇ ਸਖਤ ਵਨਯਮ ਇਹ ਦੱਿ ਸਦੇ਼ ਸਨ ਵਕ ਵਕਹੜ਼ੇ ਖਤ਼ੇ ਰ ਅਤੇ਼ ਉਪ੍-ਜਾਤੀ ਗਰਿੱ ਪੁ ੍ਾਂ ਦੇ਼ ਲੋਕ ਭਰਤੀ ਹਣੋ ਲਈ ਢਕੁ ਿਂੇ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਵਕਹੜੇ਼ ਨਹੀਂ
। ਉਦਾਹਰਣ ਿਜ,ੋਂ ਮਾਲਿ਼ੇ ਦ਼ੇ ਜੱਿ ਟ ਆਦਰਸ ਭਰਤੀ ਸਮਝੇ਼ ਜਾਂਦੇ਼ ਸਨ । ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਖਾਲਸ਼ੇ ਦ਼ੇ ਵਸਧਾਂਤਾਂ, ਵਜਿਂੇ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਕੇਸ਼ ਅਤ਼ੇ ਦਾੜਹੀ
ਰੱਿ ਖਣ ਦੀ ਆਵਗਆ ਸੀ ।
1849 ਵਿੱਿ ਚ ਭਰਤੀ ਸੁਰੂ ਹਣੋ ਤਂੋ ਤੁਰੰ ਤ ਬਾਅਦ, ਵਸੱਿ ਖ ਸਵੈ ਨਕਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਯਗੋ ਤਾ 1852 ਦੀ ਐਗਂ ਲੋ-ਬਰਮੀ ਜੰ ਗ, ਉੱਤਰ-ਪ੍ੱਿ ਛਮੀ
ਸਰਹੱਿ ਦ ਤ਼ੇ ਹਈੋ ਆਂ ਹੋਰ ਝੜਪ੍ਾਂ, ਅਤ਼ੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤ਼ੇ, 1857 ਦ਼ੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰਹੋ ਵਿਿੱ ਚ, ਸਾਬਤ ਕੀਤੀ । ਵਿਦਰੋਹ ਦ਼ੇ ਸਮਂੇ,
ਵਸਿੱ ਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਵਬਰਵਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਫਜੌ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਰੈਜੀਮੈਂਟਾਂ ਦਆੁ ਰਾ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਵਬਵਰ ਟਸਾਂ ਵਿਰੱਿ ੁਧ ਬਗਾਿਤਾਂ ਨੰ ੂ ਦਬਾਉਣ
ਵਿਿੱ ਚ ਇਿੱ ਕ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਣ ਭੂਵਮਕਾ ਵਨਭਾਈ । ਇਹ ਯਵੋ ਧਆਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ਼ ਿਫ਼ਾਦਾਰੀ ਵਦਖਾਉਣ ਕਰਕੇ਼ ਵਬਰਵਟਸ ਪ੍ਰਸਾਸਨ ਨੇ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ
ਅਟਿੱ ੁਟ, ਜ਼ਮੀਰਿਾਨ ਅਤ਼ੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਫਜੌ ਅਤੇ਼ ਸੁਰਿੱ ਵਖਆ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਉਵਚਿੱ ਤ ਸਮਵਝਆ ।
ਪ੍ਰ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਇਿੱ ਕ “ਯਵੋ ਧਆ”ਂ ਦੀ ਨਸਲ ਮੰ ਨਣ ਕਾਰਨ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਛਾਣ ਅਤੇ਼ ਸੱਿ ਵਭਆਚਾਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੀ ਅਧੂਰੀ ਸਮਝ ਪ੍ਈ ਹੈ,
ਖ਼ਾਸਕਰ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਜਹੀਆਂ ਪ੍ੁਰਾਣੀਆਂ ਕਾਲੋਨੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ, ਵਜੱਿ ਿ਼ੇ ਅਕਸਰ ਵਸੱਿ ਖ ਵਸਰਫ ਇਸ ਬਸਤੀਿਾਦੀ ਦੌਰ ਦੇ਼ ਜ਼ਰੀਏ ਿ਼ੇਖੇ਼ ਜਾਂਦੇ਼
ਹਨ । ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦ਼ੇ ਆਉਣ ਅਤੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਕੇ਼ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਿੱਿ ਸਣ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਸ ਸਮਾਜ ਦ਼ੇ ਬਹੁਪ੍ੱਿ ਖੀ ਅਤ਼ੇ ਿੰ ਨ-ਸਿੁ ੰ ਨੇ
ਵਬਰਤਾਂਤਾਂ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਉਨਹ ਾਂ ਦ਼ੇ ਸਿਾਨ ਬਾਰੇ਼ ਵਦਰਸਟੀਕੋਣ ਨੰ ੂ ਪ਼੍ੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
10 ਪ੍ਾਣੀਪ੍ਤ ਵਿਖ਼ੇ 14ਿੀਂ ਵਸਿੱ ਖ ਇਨਫਟੈਂ ਰੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀਆਂ ਫਟੋ ੋਆਂ
ਵਦੱਿ ਲੀ ਅਤ਼ੇ ਇੰ ਦੌਰ, ਭਾਰਤ, 1886
ਫਟੋ ੋ ਦੀ ਨਕਲ
ਰਾਇਲ ਓਨਟਾਰੀਓ ਵਮਊਜ਼ੀਅਮ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀਆਂ ਗਈਆਂ
11 45ਿੀਂ ਵਸਿੱ ਖ ਰੈਜੀਮਟਂੈ ਦੀ ਅਫਗਾਨੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ਼ ਗਰੱਿ ੁਪ੍ ਨੰ ੂ ਲਜਾਂਵਦਆਂ ਦੀ ਫੋਟੋ, ਜੋ ਜਨੌ ਬਰੁ ਕ ਨੇ ਵਖੱਿ ਚੀ ਸੀ
ਅਫਗਾਵਨਸਤਾਨ, 1978
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਵਬਵਰ ਟਸ ਲਾਇਬੇਰ਼ਰ ੀ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
12 15ਿੀਂ ਵਸਿੱ ਖ ਇਨਫੈਟਂ ਰੀ ਰੈਜੀਮਟੈਂ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਭਾਰਤ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
13 62ਿੀਂ ਅਤੇ਼ 56ਿੀਂ ਵਸੱਿ ਖ ਰੈਜੀਮਂਟੈ ਦ਼ੇ ਛਟੋ ਼ੇ ਰੇ਼ਸਮੀ ਝੰ ਡੇ਼
ਭਾਰਤ, 1900 ਦ਼ੇ ਸੁਰੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਰੇ਼ਸਮ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
14 ਵਬਰਵਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦ਼ੇ ਇੱਿ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਵਸਪ੍ਾਹੀ ਨੰ ੂ ਲੰ ਮੀ ਸੇਿ਼ ਾ ਅਤ਼ੇ ਿਧੀਆ ਆਚਰਣ ਲਈ ਵਦਿੱ ਤ਼ੇ ਗਏ ਮਡੈ ਲ
ਇੰ ਡੀਆ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਸੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ
ਧਾਤ ਅਤੇ਼ ਟੈਕਸਟਾਈਲ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
15 "ਮਹਾਰਾਜ ਦੇ਼ ਭਾਰਤੀ ਵਨਯਵਮਤ ਅਵਧਕਾਰੀ",
ਵਬਵਰ ਟਸ ਅਫਸਰਾਂ ਨੰ ੂ ਵਸਗਰਟੇ਼ ਨਾਲ ਿ਼ਵੇ ਚਆ ਫੋਟੋਕਾਰਡ । ਭਾਰਤ, 1905
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
16 ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤ਼ੇ ਇੱਿ ਕ ਸਾਲ, 1848-49 ਵਿਿੱ ਚ
ਦੂਜਾ ਐਡੀਸਨ, ਮਜ਼ੇ ਰ ਹਰਬਰਟ ਬੀ ਐਡਿਰਡਸ ਨੇ ਵਲਵਖਆ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਮਨਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਸੇ਼ਖਂੋ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਥਾਈ ਤੌਰ ਤੇ ੱਿ ਣਾ
19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਦਜੂ ੇ਼ ਅਿੱ ਧ ਤਕ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀ ਖ਼ੇਤੀ ਆਰਵਿਕਤਾ ਦਬਾਅ ਵਿਿੱ ਚ ਆ ਗਈ ਸੀ । ਨਤੀਜ਼ੇ ਿਜ,ੋਂ ਵਸੱਿ ਖ ਵਿਦੇਸ਼ ਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਰਜੁ ਗਾਰ
ਦ਼ੇ ਮਵੌ ਕਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਲੱਿ ਗੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਉਨਹ ਾਂ ਵਿੱਿ ਚੋਂ ਬਹੁਵਤਆਂ ਨੇ ਬਸਤੀਿਾਦੀ ਸੇਿ਼ ਾ ਵਿੱਿ ਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕੀਤਾ ਅਤ਼ੇ ਦੱਿ ਖਣ-ਪ੍ੂਰਬੀ
ਏਸੀਆ ਵਜਿਂੇ ਮਲਾਇਆ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਿਾਈਲੈਂਡ, ਕੰ ਬੋਡੀਆ, ਬਰਮਾ ਅਤ਼ੇ ਵਫਲਪ੍ੀਨਜ਼, ਅਤੇ਼ ਹੋਰ ਦੂਰੀ ਤੇ਼ ਚੀਨ, ਕਨੇ ਡਾ ਅਤ਼ੇ ਸੰ ਯੁਕਤ
ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੰ ੂ ਰਿਾਨਾ ਹੋ ਗਏ ।
1881 ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਜਿ਼ੇ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਤਂੋ ਇੱਿ ਿ਼ੇ ਆਉਣ ਿਾਲੇ਼ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਰਿਾਸ ਦਾ ਪ੍ਤਾ ਲਿੱ ਗ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਅੰ ਗੇਜ਼ਰ ਼ੀ
ਪ੍ੜਹੇ਼-ਵਲਖੇ਼ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਬਸਤੀਿਾਦੀ ਪ੍ਰਸਾਸਨ ਨੇ ਕਲਰਕ ਅਤੇ਼ ਅਦਾਲਤ ਦੇ਼ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਦੀ ਨੌ ਕਰੀ ਵਦਿੱ ਤੀ ਅਤੇ਼ ਦਜੂ ੇ਼ ਪ੍ਾਰ ਈਿੇਟ਼ ਸੁਰਿੱ ਵਖਆ
ਗਾਰਡ ਜਾਂ ਜਾਗਾ (ਮਲਾਈ: ਗਾਰਡ) ਬਣ ਗਏ । ਕਈ ਪ੍ਵਹਲ਼ੇ ਵਨਿਾਸੀਆਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਖਦੁ ਦੇ਼ ਕਾਰਬੋ ਾਰ ਸਿਾਪ੍ਤ ਕੀਤੇ਼ ਵਜਿੇਂ ਡਅ਼ੇ ਰੀ
ਫਾਰਵਮੰ ਗ, ਮਨੀਲੈਂਵਡੰ ਗ, ਪ੍ਰਚੂਨ ਅਤੇ਼ ਿਸਤਆੂ ਂ ਦਾ ਿਪ੍ਾਰ ਜਾਂ ਪ੍ੇਸ਼ ਼ਿੇ ਰ ਵਕਿੱ ਤੇ਼ ਵਜਿੇਂ ਅਕਾਉਂਟਂੈਟ ਅਤ਼ੇ ਅਵਧਆਪ੍ਕ, ਿਕੀਲ ਅਤੇ਼ ਡਾਕਟਰ
ਦੀ ਨੌ ਕਰੀ ਕੀਤੀ ।
1911 ਦੀ ਮਰਦਮਸੁਮਾਰੀ ਵਰਪ੍ੋਰਟ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ 195 ਵਸੱਿ ਖ ਦਰਜ ਹਏੋ ਅਤੇ਼ ਇਹ ਵਗਣਤੀ 1921 ਵਿਿੱ ਚ 1022, ਅਤੇ਼ 1931
ਵਿਿੱ ਚ 2988, ਤ਼ੇ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ਗਈ । ਦੂਸਰ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਅਤੇ਼ ਬਾਅਦ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀ ਿੰ ਡ ਦ਼ੇ ਨਤੀਜ਼ੇ ਿਜਂੋ ਭਾਰਤੀ ਉਪ੍ਮਹਾਂਦੀਪ੍ ਅਤ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਿਿੱ ਡੀ ਵਗਣਤੀ ਵਿੱਿ ਚ ਵਹਲ-ਜੁਲ ਹਈੋ ; ਪ੍ਰਿਾਸ ਅਤ਼ੇ ਿੱਿ ਸਣ ਦੀ ਇਸ ਨਿੀਂ ਲਵਹਰ ਕਾਰਨ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਸਿੱ ਖ ਸਿਾਈ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਿੱਿ ਸਣ ਲੱਿ ਗ ਪ੍ਏ ।
ਓਲਡ ਵਸਿੱ ਖ, ਚਂੇਗ ਹੋ ਵਲਮ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1955
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ਼ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲ਼ੇ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਲੀ ਫਾਉਂਡ਼ੇਸਨ ਨੇ ਦਾਨ ਕੀਤਾ
ਨਸਨਲ ਗੈਲਰੀ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ
ਦ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਮੈਨ, ਜੋਰਜਟੈ ਚਨ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1958
ਕੈਨਿਸ ਤੇ਼ ਤੇਲ਼ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ
ਲੀ ਫਾਉਂਡਸ਼ੇ ਨ ਨੇ ਦਾਨ ਕੀਤਾ
ਨਸਨਲ ਗੈਲਰੀ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ
1 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਸ਼ਵਹਰ ਦਾ ਗਜ਼ਟੀਅਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1938
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਸਰਦਾਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਹਰੀ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਿਰਦੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸਿੱ ਖ ਜਿ਼ੇ ਦੇ਼ ਇਿੱ ਕ ਹੋਰ ਮਬੈਂ ਰ ਨਾਲ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1920 ਦ਼ੇ ਅਖੀਰਲ਼ੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਮਨਵਜੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਫੱਿ ਲ਼ੇਿਾਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਵਸੱਿ ਖ ਜਿ਼ੇ ਦੇ਼ ਬੰ ਵਦਆਂ ਦੀ ਗਰਿੱ ੁਪ੍ ਫੋਟੋ । ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਇਸ ਤਸਿੀਰ ਦੀ ਉਪ੍ਰਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਸਿੱ ਜੇ਼ ਤੋਂ ਤੀਜੇ਼ ਨੰ ਬਰ ਤੇ਼ ਖੜੇ਼
ਵਦਖਾਈ ਦੇ਼ ਰਹ਼ੇ ਹਨ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1937
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਫਜੌ ਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਚਨ ਚਨੁ ਸਟੂਡੀਓ, ਮੁਆਰ, ਮਲੇ਼ਸੀਆ, 1 ਜਨਿਰੀ 1939
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਵਸੱਿ ਖ ਵਨਗਰਾਨ ਦਾ ਵਪ੍ੰ ਰਟ
1908, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
6 ਸਰੁ ੇ਼ਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਿਰਦੀ ਵਿਿੱ ਚ ਫਟੋ ੋ
ਮਲਾਇਆ, 1956
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਉਜਾਗਰ ਵਸੰ ਘ ਵਗਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਬਚਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਪ੍ੁਵਲਸ ਿਰਦੀ ਵਿੱਿ ਚ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 12 ਮਾਰਚ 1941
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਦੀਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਦੀ ਟਵਰੈ ਫਕ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਿਜਂੋ ਵਡਊਟੀ ਤ਼ੇ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸਵਿੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
9 ਪ੍ੀਰ ਤਮ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਹਾਰਬਰ ਬੋਰਡ ਪ੍ੁਵਲਸ ਦੇ਼ ਸਾਿੀ ਅਵਧਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਫੋਟੋ । ਪ੍ੀਰ ਤਮ ਵਸੰ ਘ ਖਿੱ ਬੇ਼ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾ ਖੜਾਹ ਹੈ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਅਨੂਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
10 ਪ੍ਰੀਤਮ ਵਸੰ ਘ, ਬਠੈ ੇ , ਦੀ ਹਾਰਬਰ ਬੋਰਡ ਪ੍ੁਵਲਸ ਿਰਦੀ ਵਿੱਿ ਚ ਸਾਿੀ ਅਵਧਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਅਨੂਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
11 ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਅੰ ਤਲਾ ਸਮਾਂ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
12 ਰ਼ਸੇ ਕੋਰਸ ਵਿਖ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਬੈਂਡ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਰਸ਼ੇ ਕੋਰਸ ਰੋਡ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1910-1920
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
13 ਇਿੱ ਕ ਵਸੱਿ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਅਵਧਕਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਂੇਵਟੰ ਗ
ਸੀਰ ਮਤੀ ਲੋਿਾ ਬੁਅਲ ਪ੍ੀਟ ਨੇ ਪ੍ੇਟਂ ਕੀਤੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ਼ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦੇ਼ ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
14 ਪ੍ਰਲ ਵਹੱਿ ਲ ਵਿਖ਼ੇ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਸਨੈ ਾ ਭਿਨ ਦੇ਼ ਅਿੱ ਗ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਜਿ਼ੇ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1930 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸੱਿ ਧੂ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
15 ਮਲੇ਼ਈ ਸਟ਼ਟੇ ਗਾਈਡਾਂ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਸੰ ਘੀ ਮਲ਼ੇਈ ਸਟਟੇ਼ ਸ, 1897
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
16 ਤਨਜਗੋਂ ਪ੍ਗਰ ਡੌਕ ਿਾਣੇ਼ ਦੀ ਵਸੱਿ ਖ ਅਫਸਰਾਂ ਨਾਲ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1880 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਮਰੌ ਗਨ ਬੈਟੀ ਬਸੈੱਟ, ਨਸ਼ਨਲ ਆਰਖਾਇਿਸ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
17 ਪ੍ਰਲ ਵਹਿੱ ਲ ਉੱਤ਼ੇ ਲੋਿਰ ਬੈਰਕਸ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 23 ਅਪ੍ੈਲਰ 1953
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸਚੂ ਨਾ ਮੰ ਤਰਾਲਾ ਅਤ਼ੇ ਕਲਾ ਸੰ ਗਵਰ ਹ, ਨਸ਼ਨਲ ਆਰਖਾਇਿਸ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
18 ਲੰ ਡਨ ਇਲਸਟਰਵੇ਼ ਟਡ ਿੀਕਲੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿੱਿ ਚ ਇੱਿ ਕ ਵਸੱਿ ਖ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦੀ ਅਪ੍ਰਾਧੀਆਂ ਨੰ ੂ ਘਰ਼ੇ ਦ਼ੇ ਹਏੋ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1912
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਕੀ ਤੁ ੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ?
ਫਜੌ ਾ ਸ ਿੰ ਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ 1930 ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੇ਼ ਅੰ ਵਮਰਤਸਰ ਵਜ਼ਲ਼ੇ ਤੋਂ ਜੌਹਰ ਬਾਹਰੂ ਪ੍ਹੰ ੁਚੇ਼ ਸਨ । ਉਹ ਮਲਾਇਆ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਿੱਿ ਡ਼ੇ ਭਰਾ ਦੀ ਸਲਾਹ ਤੇ਼
ਆਇਆ, ਵਜਸ ਨੇ ਪ੍ਵਹਲ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ੁਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਕੰ ਮ ਲਿੱ ਭ ਵਲਆ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਆਮ ਰਸਤੇ਼ ਦੁਆਰਾ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ -
ਅੰ ਵਮਤਰ ਸਰ ਤਂੋ ਕਲਕੱਿ ਤੇ਼ ਤਕ ਰਲ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਅਤ਼ੇ ਵਫਰ ਸਮੰ ਦੁ ਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਸਿਾਰ ਹੋ ਕੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਆ ਵਗਆ । ਉਸ ਨੇ ਮਲੇ਼ਯਨ ਪ੍ੁਵਲਸ
ਵਿੱਿ ਚ ਉਨਹ ਾਂ ਦਸੋ ਤਾਂ ਦਆੁ ਰਾ ਰਜੁ ਼ਗਾਰ ਲੱਿ ਵਭਆ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਆਇਆ ਸੀ । ਉਹ ਦਸੂ ਰੇ਼ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਦੌਰਾਨ ਮਲਾਇਆ ਵਿਿੱ ਚ ਵਰਹਾ,
ਵਫਰ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਿਾਪ੍ਸ ਵਗਆ ਅਤ਼ੇ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਨੰ ੂ ਮਲਾਇਆ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣਾ ਪ੍ਰਿਾਰ ਪ੍ਾਲਣ ਲਈ ਿਾਪ੍ਸ ਲੈ
ਆਇਆ ।
1950 ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਤਂੋ ਸਿੇ਼ ਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਭਰਾ ਦੇ਼ ਨਜ਼ਦੀਕ ਰਵਹਣ ਲਈ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਆ ਵਗਆ, ਜੋ ਵਸਹਤ
ਮੰ ਤਰਾਲੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਚੌਕੀਦਾਰ ਿਜੋਂ ਕੰ ਮ ਕਰ ਵਰਹਾ ਸੀ । ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਿੀ ਚੌਕੀਦਾਰ ਿਜਂੋ ਕੰ ਮ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਰਾਤ ਨੰ ੂ ਟਰੈਫਲਗਰ ਸਟੀਰ ਟ
ਅਤ਼ੇ ਵਦਨ ਿਲੇ਼ ੇ਼ ਵਸਹਤ ਮੰ ਤਰਾਲੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਗੋਦਾਮਾਂ ਦੀ ਵਨਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ । ਉਸ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਛੋਟਾ ਵਜਹਾ ਿਿੱ ਖਰਾ ਮਨੀਲਂੈਡਰ ਦਾ ਕਾਰਬੋ ਾਰ ਿੀ
ਸੀ ।
19 ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਜਨਮ ਸਰਟੀਵਫਕਟ਼ੇ
ਜਨਰਲ ਹਸਪ੍ਤਾਲ, ਜਹੌ ਰ ਬਾਹਰ,ੂ 1 ਨਿੰ ਬਰ 1946
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
20 ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫਟੋ ੋ
1940 ਜਾਂ 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
21 ਫਜੌ ਾ ਵਸੰ ਘ, ਿਾਰੰ ਟ ਨੰ ਬਰ PC1165, ਦਾ ਪ੍ਛਾਣ ਪ੍ਿੱ ਤਰ, ਵਜਸ ਤੇ਼ ਮੁਆਰ ਿਾਣੇ਼ ਦਾ ਪ੍ਤਾ, ਉਸ ਦ਼ੇ ਖਿੱ ਬੇ਼ ਅੰ ਗਠੂ ੇ ਦ਼ੇ ਵਨਸਾਨ ਅਤ਼ੇ
ਦਸਤਖਤ ਹਨ, ਜੋ ਮੁਆਰ ਸਰਕਲ ਦੇ਼ ਸਰੁ ੱਿ ਵਖਅਤ ਖਤ਼ੇ ਰਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜਾਣ ਦੀ ਆਵਗਆ ਵਦੰ ਦਾ ਹੈ
ਮਆੁ ਰ, 1930 ਦੇ਼ ਅਖੀਰਲੇ਼ ਸਮੇਂ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
22 ਫਜੌ ਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਮਾਲਾਈ ਵਸਿੱ ਖਣ ਿਾਲੀ ਨੋ ਟਬਿੱ ਕੁ
ਜਹੌ ਰ ਬਾਹਰ,ੂ 24 ਜੂਨ 1934
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਕੀ ਤੁ ੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ?
ਸਬਹਾਰਾ ਸ ਿੰ ਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
1934 ਵਿਿੱ ਚ ਮਲਾਇਆ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ਕ਼ੇ ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਕਆੁ ਲਾ ਲੰ ਮਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਡਅ਼ੇ ਰੀ ਵਕਸਾਨ ਿਜਂੋ ਕੰ ਮ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰ ਬਾਅਦ ਵਿਿੱ ਚ
1935-36 ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਜਿ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ ਨੌ ਕਰੀ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕੀਤੀ ਅਤ਼ੇ 1940 ਵਿਿੱ ਚ ਸਿੇ਼ ਾਮਕੁ ਤ ਹਣੋ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਸਾਰਜੈਂਟ ਦੇ਼ ਅਹਦੁ ੇ਼
ਤ਼ੇ ਪ੍ਹੰ ੁਚ ਵਗਆ ਸੀ । ਉਹ ਪ੍ਰਲ ਵਹੱਿ ਲ ਤੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ਼ ਦੇ਼ ਗੰ ਰਿੀ (ਗੁਰੂ ਗੰ ਰਿ ਸਾਵਹਬ ਦ਼ੇ ਪ੍ਾਠਕ) ਿੀ ਸਨ ।
ਵਫਰ ਉਸ ਨੇ ਸਂਗੇ ਹਿੱ ਪ੍ (1940-1946) ਅਤ਼ੇ ਏਡਵਰਅਨ ਵਲਮਵਟਡ (1946-1952) ਲਈ ਇੱਿ ਕ ਲੌ ਰੀ ਡਰਾਈਿਰ ਿਜੋਂ ਕੰ ਮ ਕੀਤਾ
ਅਤੇ਼ ਬਾਅਦ ਵਿਿੱ ਚ ਰੌਟਰਡੈਮ ਟੇਵਰ਼ ਡੰ ਗ ਕੋ ਵਲਮਵਟਡ (1952-1962) ਦੇ਼ ਚੌਕੀਦਾਰ ਿਜਂੋ ਸ਼ਿੇ ਾ ਵਨਭਾਈ ਅਤ਼ੇ ਨਾਲ ਹੀ 1959-1986
ਤਕ ਟੈਕਸੀ ਚਲਾਈ । ਉਹ ਦੂਜ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ੁਧ ਦੌਰਾਨ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੇ਼ ਇੰ ਡੀਅਨ ਇੰ ਡੀਪ੍ਂਡੈ ਂਸੈ ਲੀਗ ਦਾ ਮਂਬੈ ਰ ਸੀ । 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦੇ਼
ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਆਮਦਨ ਿਧਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਮਨੀਲਂੈਡਰ ਿਜੋਂ ਛੋਟ਼ੇ ਕਰਜ਼਼ੇ ਵਦੱਿ ਤ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਿਆਜ ਕਮਾਇਆ ।
23 ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਉਧਾਰ ਵਦਿੱ ਤ਼ੇ ਪ੍ੈਵਸਆਂ ਦਾ ਲ਼ੇਖਾ ਖਾਤਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
24 ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਅਮਰ ਕੌਰ ਦੀ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਬੱਿ ਵਚਆਂ, ਮਲਕੀਤ ਕੌਰ, ਸਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਹੀਰਾ ਵਸੰ ਘ, ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਹਰਨੇ ਕ
ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਨਾਲ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦੇ਼ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
25 ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਸਟੀ ਕਂੌਸਲ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਟਕੈ ਸੀ ਲਾਇਸਂੈਸ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1 ਸਤੰ ਬਰ 1956
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਸ ੱਿ ਖ ਚਕੌ ੀਦਾਰ
1890 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਤੋਂ ਵਸੱਿ ਖ ਜਿੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਨੌ ਕਰੀ ਲਿੱ ਭਣ ਲਈ ਨੌ ਜਿਾਨਾਂ ਨੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਆਉਣਾ ਸੁਰੂ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ । ਬਹੁਤ ਸਾਰ਼ੇ ਨੌ ਜਿਾਨ
ਸਖਤ ਭਰਤੀ ਦੇ਼ ਵਨਰਦ਼ੇਸਾਂ ਨੰ ੂ ਪ੍ੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਿੱ ਚ ਅਸੱਿ ਮਰਿ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੁਰਿੱ ਵਖਆ ਗਾਰਡਾਂ ਜਾਂ ਚੌਕੀਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ
ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਲਈਆ,ਂ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਆਮ ਤਰੌ ਤੇ਼ ਜਾਗਾ (ਮਲਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਗਾਰਡ) ਵਕਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਕਈਆਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਆਮਦਨ ਿਧਾਉਣ ਲਈ
ਪ੍ੁਵਲਸ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵਕਿੱ ਵਤਆਂ ਤਂੋ ਸੇ਼ਿਾਮੁਕਤ ਹਣੋ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਇਸ ਪ਼੍ੇਸੇ਼ ਨੰ ੂ ਅਪ੍ਨਾ ਵਲਆ । 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਅੱਿ ਧ ਤਕ, ਵਸੱਿ ਖ ਜਾਗਾ
ਇੱਿ ਕ ਆਮ ਗੱਿ ਲ ਬਣ ਗਈ - ਕਾਰਬੋ ਾਰਾਂ, ਗੋਦਾਮਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ, ਸਕੂਲ ਅਤ਼ੇ ਦਫਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਵਨਗਰਾਨੀ ਰੱਿ ਖਣੀ ।
ਬਹਤੁ ਸਾਰ਼ੇ ਚੌਕੀਦਾਰ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੇ ਰਾਤ ਦਾ ਕੰ ਮ (ਨਾਈਟ ਵਸਫਟ) ਕੀਤਾ ਅਤੇ਼ ਉਹ ਵਦਨ ਿ਼ਲੇ ੇ਼ ਿੱਿ ਖੋ ਿੱਿ ਖਰੀਆਂ ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਕਰਦ਼ੇ ਸਨ ।
ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਗਲੀ ਦਾ ਵਨਰੀਖਣ ਕਰਨ ਲਈ ਇਿੱ ਕੋ ਜਾਗਾ ਰਿੱ ਵਖਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਆਪ੍ਣੀ ਵਸਫਟ ਸਮਂੇ ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰ ਜੇ਼
ਤੇ਼ ਬੈਠਦਾ ਸੀ । ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਸਕੂਲਾਂ ਜਾਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਰਿੱ ਵਖਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਵਰਹਾਇਸ ਪ੍ਦਰ ਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਵਜੱਿ ਿ਼ੇ
ਉਹ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਨਾਲ ਰਵਹਣ ਲਈ ਵਲਆ ਸਕਦੇ਼ ਸਨ । ਬਹਤੁ ਸਾਰ਼ੇ ਜਾਗੇ਼ ਛੋਟ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਿੋੜਹੇ਼ ਸਮਂੇ ਦ਼ੇ ਕਰਜ਼ੇ਼ ਦ਼ੇ ਕੇ਼
ਮਨੀਲਂੈਡਰ ਦਾ ਕੰ ਮ ਿੀ ਕਰਦ਼ੇ ਸਨ ।
1 ਸਰਦਾਰ ਪ੍ਰੀਤਮ ਵਸੰ ਘ ਸੰ ਧੂ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਨੈ ਿਸ ਤੇ਼ ਤ਼ਲੇ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ
ਸਰਮੱਿ ਖੁ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਦੀਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਸਲੁ ਿੱ ਖਣ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ; ਦਿੋ ਂੇ ਭਰਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਐਨਸਨ ਰਡੋ ਦ਼ੇ ਇਲਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਗੋਦਾਮਾਂ ਦ਼ੇ ਚਕੌ ੀਦਾਰ ਿਜਂੋ ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ਼ ਸਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੱਿ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਇਿੱ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਚਕੌ ੀਦਾਰ ਦਾ ਸਕੈੱਚ
ਸੀਰ ਮਤੀ ਲੋਿਾ ਬਅੁ ਲ ਪ੍ੀਟ ਨੇ ਬਣਾਇਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤ਼ੇ ਪ੍ਾਣੀ ਿਾਲੇ਼ ਰੰ ਗ (ਿਾਟਰ ਕਲਰ)
ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ
4 ਪ੍ੀਰ ਤਮ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਕ਼ੇਹਰ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਮਨੀਲੈਂਡਰ ਦਾ ਰਵਜਸਟਰੇ਼ਸਨ ਸਰਟੀਵਫਕ਼ਟੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 13 ਦਸੰ ਬਰ 1969 ਨੰ ੂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਸਰਮੱਿ ਖੁ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
5 ਵਸਟੀ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦਆੁ ਰਾ ਵਬਸਨ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਇਟਰੇ਼ਨਂੈ ਟ ਹਕੌ ਰ ਦਾ ਲਾਇਸੈਸਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1953
ਜਗਤਾਰ ਵਸੰ ਘ ਿਦੈ (ਵਰਿਰਿਾਕ ਤੰ ਦਰੂ ) ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ
6 ਬਾਿਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਟਡੂ ੀਓ ਪ੍ੋਰਟਰ਼ੇਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1961-62
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਬਾਿਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਸਰਦਾਰ ਸੋਹਣ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1930 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਅਨੂਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
8 ਿਰਦੀ ਵਿੱਿ ਚ ਇਿੱ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਵਹਰੇ਼ਦਾਰ ਦੀ ਡੰ ਡਾ ਫੜ ਕ਼ੇ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਮੰ ਜ਼ੇ ਤੇ਼ ਬੈਠੇ ਹੋਏ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1900 ਦੇ਼ ਲਗਭਗ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸੈਰਨ ਵਸਦਕੀ ਸੰ ਗਵਰ ਹ, ਨਸ਼ਨਲ ਆਰਖਾਇਿਸ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
ਨੇ ਲ ਬੇ ਤੇ ਸ ੱਿ ਖ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦ਼ੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਿ ਚ ਇੱਿ ਕ ਸਮੰ ੁਦਰੀ ਬੇ਼ਸ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਨੇ ਰਜੁ ਼ਗਾਰ ਦੇ਼ ਮਕੌ ੇ਼ ਪ੍ਦਰ ਾਨ ਕੀਤ਼ੇ - ਸਲੀਤਾਰ-ਸਮਬਾਿਾਂਗ ਦੇ਼ ਨਿਂੇ ਇਲਾਕੇ਼
ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੇ ਚਕੌ ੀਦਾਰ ਅਤੇ਼ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਿਜੋਂ ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਲਈਆਂ । 1920 ਦ਼ੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਿ ਚ, 120 ਵਸੱਿ ਖ ਚਕੌ ੀਦਾਰ ਅਤੇ਼ ਹਰੋ ਸਰਕਾਰੀ
ਕਰਮਚਾਰੀ ਨੇ ਿਲ ਬੇਸ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਰਵਹ ਰਹੇ਼ ਸਨ ਉੱਿੇ਼ ਅਤੇ਼ ਇਿੱ ਕ ਛੋਟਾ ਵਜਹਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ ਸੀ । 1934 ਵਿਿੱ ਚ ਚਕੌਂ ੀਦਾਰਾਂ
ਨੰ ੂ ਇੱਿ ਕ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਯਵੂ ਨਟ ਵਿਿੱ ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ, ਜੋ 1939 ਵਿੱਿ ਚ ਨੇ ਿਲ ਬ਼ੇਸ ਪ੍ੁਵਲਸ ਫੋਰਸ ਿਜੋਂ ਘਸ਼ੋ ਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਅਤ਼ੇ
ਉਸ ਨੰ ੂ ਸਟ਼ੇਰਟਸ ਸਟੈ ਲਮੰ ਟਸ ਪ੍ੁਵਲਸ ਵਜੰ ਨੇ ਅਵਧਕਾਰ ਵਦੱਿ ਤ਼ੇ ਗਏ ਸਨ ।
ਨੇ ਿਲ ਬ਼ਸੇ ਵਿਖ਼ੇ ਵਤੰ ਨ ਯੂਵਨਟਾਂ ਵਿੱਿ ਚੋਂ ਸਭ ਤਂੋ ਿਿੱ ਡਾ ਵਸਿੱ ਖ ਵਡਵਿਜ਼ਨ ਸੀ, ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ 450 ਆਦਮੀ ਇੰ ਸਪ੍ਕੈ ਟਰ ਜੰ ਗੀਰ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼
ਅਧੀਨ ਸਨ । 1940 ਤਕ ਇਸ ਯੂਵਨਟ ਦੀ ਵਗਣਤੀ ਿੱਿ ਧ ਕੇ਼ 530 ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਹੋ ਗਈ । ਇਸ ਤਂੋ ਇਲਾਿਾ, ਨੇ ਿਲ ਬ਼ੇਸ ਫਾਇਰ
ਵਬਰਗ਼ੇਡ ਨੇ ਕਈ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਨੌ ਕਰੀ ਤੇ਼ ਰਿੱ ਵਖਆ ਅਤ਼ੇ ਹੋਰ ਮਕੈਵਨਕ, ਡਰਾਈਿਰ, ਕਲਰਕ ਅਤ਼ੇ ਟਕੈ ਨੀਸੀਅਨ ਿੀ ਬਸੇ਼ ਤੇ਼ ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ਼
ਸਨ । ਵਬਵਰ ਟਸ ਫਜੌ ਾਂ ਦ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਛਿੱ ਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਨੇ ਿਲ ਬਸ਼ੇ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਫਰੋ ਸ ਨੰ ੂ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ ਭੰ ਗ ਕਰ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ ਅਤ਼ੇ ਇਸ
ਜਗਹਾ ਨੰ ੂ ਸਮਬਾਿਾਂਗ ਵਸਪ੍ਯਾਰਡ ਵਿਿੱ ਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ ਸੀ ।
1 ਨੇ ਿਲ ਪ੍ੁਵਲਸ ਵਸੱਿ ਖ ਗੁਰਦਆੁ ਰ਼ੇ ਦ਼ੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਸਮਬਾਿਾਂਗ ਨੇ ਿਲ ਬਸੇ਼ , ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ,
6 ਦਸੰ ਬਰ 1959
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਦਲਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਸਮਬਾਿਾਂਗ ਨੇ ਿਲ ਬ਼ਸੇ ਤੇ਼ ਦੰ ਗੇ਼ ਦਸਤੇ਼ ਿਾਹਨਾਂ ਦੇ਼ ਸਾਹਮਣ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਮਲੁ ਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਗਰੱਿ ੁਪ੍ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1940 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਨੇ ਿਲ ਬ਼ਸੇ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਫੋਰਸ ਦੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਮਲੁ ਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਗਰਿੱ ਪੁ ੍ ਫੋਟੋ
ਸਮਬਾਿਾਂਗ ਨੇ ਿਲ ਬੇ਼ਸ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1940 ਦ਼ੇ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਨੇ ਿਲ ਬ਼ੇਸ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਫਰੋ ਸ ਦ਼ੇ ਵਸੱਿ ਖ ਮਂੈਬਰਾਂ ਦਾ ਰਵਜਸਟਰ, ਜੋ ਸਾਰਜੰ ਟ ਦਲੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਸੰ ਭਾਲਦਾ ਸੀ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1930 ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
5 ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਬਲਿੰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਜਿੱ ਜ, ਚੀਫ਼ ਇੰ ਸਪ੍ਕੈ ਟਰ, ਸਪ੍ੈਸਲ ਬਾਰ ਂਚ, ਸਟਰ਼ੇਟਸ ਸਟੈ ਲਮੰ ਟਸ ਪ੍ੁਵਲਸ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੀ
ਸ਼ਿੇ ਾਮੁਕਤੀ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਉਨਹ ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰ ਸਾ ਪ੍ੱਿ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 11 ਅਕਤੂਬਰ 1933
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਸਬੂ ਦੇ਼ ਾਰ ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਸਵਹਬ ਦਾ ਪ੍ਸ਼ਰ ੰ ਸਾ ਪ੍ਿੱ ਤਰ, ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੇਿਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਟਰ਼ੇਟਸ ਸਟੈ ਲਮੰ ਟਸ ਪ੍ੁਵਲਸ ਫੋਰਸ ਦੇ਼ ਮਬੈਂ ਰਾਂ
ਿਿੱ ਲਂੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 21 ਦਸੰ ਬਰ 1931
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
7 ਐਗਂ ਲੋ-ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਕੋਸ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਸੁਰੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਗੁਰਮੇ਼ਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਨ ੇਂ ਮੌਕੇ [ਮਿੱ ੁਖ ਪਾਠ]
19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ ਸਟਰੇਟ਼ ਸ ਸੈਟਲਮੰ ਟ ਨੇ ਅੰ ਗਰੇਜ਼ ਼ੀ ਪ੍ੜ਼ਹੇ-ਵਲਖੇ਼ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ਼ ਮਕੌ ਼ੇ ਪ੍ਦਰ ਾਨ ਕੀਤੇ਼ ਵਕਉਂਵਕ ਸਰਕਾਰੀ
ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਦੁਭਾਸੀਏ, ਅਨੁਿਾਦਕਾਂ, ਨੋ ਟਰੀਆਂ ਅਤੇ਼ ਕਲਰਕ ਸਟਾਫ ਦੀਆਂ ਸ਼ੇਿਾਿਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਰੂ ਤ ਸੀ । ਵਸਿੱ ਖ ਗੈਰਜੂਏਟ ਅਕਸਰ
ਭਾਰਤ ਵਿਿੱ ਚ ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲਿੱ ਭ ਸਕਦੇ਼ ਸਨ ਅਤ਼ੇ ਇਸ ਲਈ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਅਤ਼ੇ ਮਲਾਇਆ ਵਿਿੱ ਚ ਕੰ ਮ ਲਭਦ਼ੇ ਸਨ । ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਿਜੋਂ
ਆਉਣ ਿਾਲੇ਼ ਸਭ ਤਂੋ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੇ਼ ਗਏ ਇਿੱ ਕ ਵਸਿੱ ਖ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕਹੋ ਲੀ ਹਨ, ਜੋ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਸ਼ੇਿਾ ਵਨਭਾ
ਰਹ਼ੇ ਸਨ ਅਤ਼ੇ 1893 ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ । 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਰੰ ਭ ਵਿਿੱ ਚ ਹੋਰ ਿੀ ਬਹੁਤ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਜਾਂ ਦਸੋ ਤਾਂ
ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਅਿੱ ਗ਼ੇ ਿਧੇ਼ ਜੋ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਹੀ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਰਵਹੰ ਦੇ਼ ਸਨ ।
1 ਸਾਹਨੀ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦ਼ੇ ਪ੍ਾਇਨੀਅਰ (ਆਗੂ) ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੀ ਫਰੇ਼ਮ ਕੀਤੀ ਹਈੋ ਤਸਿੀਰ । ਉਸ ਨੇ ਸਰੀ ਮਾਨ ਈਸਿਰ
ਦਾਸ ਕਹੋ ਲੀ ਦੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ।
ਅਫਗਾਵਨਸਤਾਨ, 19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਮੱਿ ਧ
ਕਾਗਜ਼, ਲਿੱ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਕਿੱ ਚ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ਤੋ ਼ੇ, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੇ਼ ਭਤੀਜੇ਼ ਦੇ਼ ਪ੍ਤੋ ੇ਼,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੋਤ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਫਰ਼ੇਮ ਕੀਤੀ ਹਈੋ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 9 ਨਿੰ ਬਰ 1974
ਕਾਗਜ਼, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਕੱਿ ਚ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ੋਤ਼ੇ, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦ਼ੇ ਭਤੀਜ਼ੇ ਦ਼ੇ ਪ੍ਤੋ ਼ੇ,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਵਕਮਰ ੀਨਲ ਵਡਸਵਟਰਕਟ ਅਤ਼ੇ ਮਵੈ ਜਸਟਰੇ਼ਟ ਕੋਰਟ ਦੇ਼ ਸਟਾਫ ਦੇ਼ ਇਕੱਿ ਠ ਦੀ ਇਹ ਫਟੋ ੋ 1963 ਵਿੱਿ ਚ ਵਖੱਿ ਚੀ ਗਈ ਜਦ ਜਸਵਟਸ
ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੁਏਸਨ ਜਿੱ ਜ ਿਜਂੋ ਵਨਯੁਕਤ ਕੀਤ ਵਗਆ । ਫਟੋ ੋ ਵਿੱਿ ਚ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਅਦਾਲਤ ਦੇ਼ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਅਤ਼ੇ ਸਟਾਫ
ਵਿਚਾਲ਼ੇ, ਸਾਹਮਣ਼ੇ ਤੋਂ ਦੂਸਰੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਿ ਚ, ਕਾਲੀ ਜਕੈ ਟ ਵਿਿੱ ਚ ਖੜ਼ੇ ਹਨ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1963
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੜਪ੍ੋਤ਼ੇ, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦ਼ੇ ਭਤੀਜੇ਼ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤ਼ੇ,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ਤੋ ੇ਼ ਅਤੇ਼ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਇੰ ਡੈਚਂ ਰ ਦਸਤਾਿ਼ੇਜ਼ ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਵਲਵਖਆ ਵਗਆ ਵਕ 58 ਆਉਟਰਮ ਰਡੋ ਦੀ ਪ੍ੱਿ ਟੇਦ਼ ਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤ਼ੇ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ ਮਕਾਨ
ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਨੰ ੂ ਵਨਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ, ਜੋ ਵਕ ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਬਾਬੂ ਈਸਿਰ ਦਾਸ (ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਲਾਲਾ ਨੱਿ ਿਰੂ ਾਮ ਦਾ
ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ), 45 ਆਉਟਰਮ ਰੋਡ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਇੰ ਟਰਪ੍ਰ਼ੇਟਰ ਵਜ਼ਲਹਾ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਕੋਰਟ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿਜਂੋ ਜਾਵਣਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 24 ਫਰਿਰੀ 1920
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੜਪ੍ਤੋ ੇ਼, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੇ਼ ਭਤੀਜੇ਼ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤੇ਼,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੋਤ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
5 23 ਮਾਰਚ 1949 ਨੰ ੂ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ ਇੰ ਡੈਂਚਰ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਼ ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਵਲਵਖਆ ਵਗਆ ਵਕ 58 ਆਉਟਰਮ ਰੋਡ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ,
ਵਨਰਮਲ ਸਿਰੂਪ੍ ਕੋਹਲੀ (ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ) ਤਂੋ ਿੀਰਨ ਿਾਲੀ (ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ) ਅਤੇ਼
ਆਨੰ ਦ ਸਿਰੂਪ੍ ਕੋਹਲੀ (ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕਹੋ ਲੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ) ਨੰ ੂ ਵਨਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ । ਇਸ ਇੰ ਡਚੈਂ ਰ ਦਸਤਾਿੇ਼ਜ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਨੰ ੂ ਰਾਏ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਿਜਂੋ ਦਰਸਾਇਆ ਵਗਆ ਹੈ । ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਸੁਪ੍ਰੀਮ
ਕਰੋ ਟ ਦੇ਼ ਇੰ ਡੀਅਨ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦਾ ਿੀ ਵਜ਼ਕਰ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਹੈ ਜੋ ਇੰ ਡੈਂਚਰ ਦਸਤਾਿਜੇ਼ ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਦਿੱ ਸੇ਼ ਗਏ
ਤੱਿ ਿਾਂ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦ਼ੇ ਸਰੋਤ ਵਿਿੱ ਚਂੋ ਇੱਿ ਕ ਹੈ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 23 ਮਾਰਚ 1949
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ਤੋ ੇ਼, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੇ਼ ਭਤੀਜੇ਼ ਦੇ਼ ਪ੍ਤੋ ੇ਼,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੋਤੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਅਤ਼ੇ ਵਕਪਰ ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੀ ਹਾਊ ਪ੍ਾਰ ਵਿਲਾ ਵਿਖੇ਼ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1949
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ੋਤ਼ੇ, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੇ਼ ਭਤੀਜ਼ੇ ਦੇ਼ ਪ੍ਤੋ ਼ੇ,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਹਰੀ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੀ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਛੋਟੇ਼ ਭਰਾਿਾਂ ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਅਤ਼ੇ ਸੋਹਣ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਨਾਲ ਫੋਟੋ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ, ਭਾਰਤ, 1968
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ੋਤੇ਼, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦ਼ੇ ਭਤੀਜੇ਼ ਦੇ਼ ਪ੍ਤੋ ਼ੇ,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਸਾਹਨੀ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦਾ ਪ੍ਵਰਿਾਰਕ ਰੱਿ ੁਖ ਜੋ ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਨੇ ਹਵਰਦਆੁ ਰ, ਭਾਰਤ, ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰਕ
ਵਰਕਾਰਡ ਿਖੇ਼ ਕ਼ੇ ਉਲੀਵਕਆ
ਭਾਰਤ, 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ੋਤ਼ੇ, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦ਼ੇ ਭਤੀਜ਼ੇ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤੇ਼,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
9 ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਸੁਰੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਕਾਗਜ਼, ਕਿੱ ਚ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੜਪ੍ਤੋ ੇ਼, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੇ਼ ਭਤੀਜ਼ੇ ਦੇ਼ ਪ੍ੋਤੇ਼,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੋਤ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
10 ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਰਤੀਵਨਧ ਸਭਾ ਯੂਿ ਵਿੰ ਗ ਦੀ ਮੀਵਟੰ ਗ ਦੀ ਫਟੋ ੋ, ਜਦਂੋ ਇੱਿ ਕ ਵਸੱਿ ਖ ਵਿਦਿਾਨ ਭਾਸਣ ਦ਼ੇ ਵਰਹਾ ਸੀ । ਮੀਵਟੰ ਗ ਦਾ ਆਯਜੋ ਨ
ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਸਮਂੇ ਸੰ ਸਿਾ ਦ਼ੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1953
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਭਗਤ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ੜਪ੍ੋਤੇ਼, ਰਾਇ ਸਾਵਹਬ ਲਾਲਾ ਈਸਿਰ ਦਾਸ ਕੋਹਲੀ ਦੇ਼ ਭਤੀਜ਼ੇ ਦੇ਼ ਪ੍ਤੋ ੇ਼,
ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ੋਤ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਦੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
11 ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਭਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫੋਟੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ਼ ਘਰ 58 ਵਹਲਸਾਈਡ ਡਰਾਈਿ ਤ਼ੇ ਲਈ ਗਈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 3 ਜਨਿਰੀ 1937
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
12 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਕਾਰ ਨਾਲ ਫੋਟੋ ਵਖਚਿਾਉਂਦ਼ੇ ਹੋਏ
58 ਵਹਲਸਾਈਡ ਡਰਾਈਿ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 26 ਅਕਤਬੂ ਰ 1935
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
13 ਅਦਾਲਤ ਦੇ਼ ਦਭੁ ਾਸੀਈਆਂ ਦੀ ਫਟੋ ੋ ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਦੋਿ਼ੇ ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਹਨ ਅਤ਼ੇ ਨਾਲ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਿੀ ਹੈ,
ਜੋ ਵਜ਼ਲਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਦਾ ਕੰ ਮ ਕਰ ਵਰਹਾ ਸੀ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1945-46
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
14 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਉਸ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫੋਟੋ
ਰਕੈ ਸ ਸਟਡੂ ੀਓ, 24 ਫਰਿਰੀ 1957
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
15 ਸਟ਼ਰੇਟਸ ਸੈਟਲਮੰ ਟਸ ਦ਼ੇ ਕਲੋਨੀਅਲ ਸੱਿ ਕਤਰ ਤੋਂ ਪ੍ਿੱ ਤਰ ਵਜਸ ਵਿੱਿ ਚ ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਦੌਰਾਨ ਗਰੁ ਮੁਖੀ
ਅਨੁਿਾਦਕ ਿਜਂੋ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਧੰ ਨਿਾਦ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 6 ਮਾਰਚ 1919
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
16 ਰੈਫਲਜ਼ ਇੰ ਸਟੀਵਟਊਸ਼ਨ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਸਕਲੂ ਛਿੱ ਡਣ ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕੇਟ਼
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 10 ਜਨੂ 1931
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
17 ਸਿੇ਼ ਾਮੁਕਤੀ ਸਮਂੇ ਵਸਿਲ ਵਜ਼ਲਹਾ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇਸ ਦਸਤਾਿੇਜ਼ ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸ਼ੇਿਾ ਦੇ਼ ਿਰੇ਼ ਿ਼ੇ ਵਰਕਾਰਡ ਕੀਤ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 24 ਫਰਿਰੀ 1948
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
18 ਵਲਖਤੀ ਪ੍ਿੱ ਤਰ ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਵਲਵਖਆ ਹੈ ਵਕ ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਮਿੱ ਖੁ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਦੇ਼ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਿੱ ਚ ਕਲਰਕ ਵਨਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਜੂਨ 1918
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
19 ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਦੇ਼ ਮੱਿ ੁਖੀ ਦਾ ਹਿਾਲਾ ਪ੍ਿੱ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1 ਅਪ੍ਲਰੈ 1921
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
20 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਹਰਬਰ ਬੋਰਡ ਿੱਿ ਲੋਂ ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਸਰਵਿਸ ਅਤ਼ੇ ਚਵਰੱਿ ਤਰ ਸਰਟੀਵਫਕਟ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 4 ਜਨੂ 1918
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
21 ਅਦਾਲਤ ਦੇ਼ ਦਭੁ ਾਸੀਈਆਂ ਦੀ ਫੋਟੋ, ਵਜਸ ਵਿੱਿ ਚ ਜਲੌ ਾ ਵਸੰ ਘ, ਸੈਟਂ ਰ ਵਿੱਿ ਚ ਬੈਠੇ ਹਨ, ਅਤ਼ੇ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ, ਖਿੱ ਬ਼ੇ ਪ੍ਾਵਸਓਂ
ਪ੍ਵਹਲ਼ੇ ਖੜਹੇ਼ ਹਏੋ ਹਨ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1940-41
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
22 ਧੋਿੜ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਫਟੋ ੋ, (ਖਿੱ ਬ਼ੇ ਤੋਂ ਸਿੱ ਜ਼ੇ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਬੈਠੇ ਹਏੋ ) ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ, ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ, ਇੰ ਦਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ, ਗਰੁ ਦ਼ੇਿ ਕੌਰ,
ਨੰ ਦ ਕੌਰ, ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ( ਖੱਿ ਬ਼ੇ ਤਂੋ ਸੱਿ ਜ਼ੇ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਖੜ਼ੇਹ ) ਸਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਗੁਰਸਰਨ ਕੌਰ, ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ, ਕਰਵਨਆਲ ਕੌਰ
ਅਤੇ਼ ਅਜਮੀਰ ਕੌਰ, ਆਪ੍ਣੇ਼ ਬਟੇ਼ ੇ਼ ਤਰਲੋਚਨ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਫੜਦੀ ਹਈੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1957-58
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਕੀ ਤੁ ੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ?
ਸਨਰਿੰ ਜਨ ਸ ਿੰ ਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਧਿੋ ਰ 1919 ਵਿਿੱ ਚ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਪ੍ਹੰ ਵੁ ਚਆ । ਉਸ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪ੍ੜਹਾਈ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ
ਰਫੈ ਲਜ਼ ਇੰ ਸਟੀਵਟਊਸ਼ਨ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ਼ ਵਸਿਲ ਵਡਸਟਵਰਕ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਇਿੱ ਕ ਦੁਭਾਸੀਏ ਿਜੋਂ ਨੌ ਕਰੀ ਕੀਤੀ । ਉਸ ਨੇ
ਵਸਿਲ ਵਡਫੈਸਂ ਕੌਪ੍ਸ ਵਿੱਿ ਚ ਿਲੰ ਟੀਅਰ ਅਫਸਰ ਅਤੇ਼ 1941/42 ਦ਼ੇ ਜੰ ਗ ਸਮੇਂ ਦਰੌ ਾਨ ਵਿਵਸ਼ਸ਼ਟ ਸਿ਼ੇ ਾ ਵਨਭਾਈ, ਜਦ ਤਕ ਵਬਵਰ ਟਸ ਨੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਨੰ ੂ ਆਤਮ ਸਮਰਪ੍ਨ ਕੀਤਾ । ਉਹ ਦਜੂ ੇ਼ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਅਤੇ਼ ਜਪ੍ਾਨੀ ਵਕੱਿ ਤ਼ੇ ਦਰੌ ਾਨ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਿਜੋਂ ਸਿੇ਼ ਾ ਕਰਦਾ ਵਰਹਾ । ਬਾਅਦ
ਵਿਿੱ ਚ ਉਸ ਨੇ ਵਸਿਲ ਵਡਫੈਸਂ ਦੇ਼ ਪ੍ੁਨਰਗਠਨ ਅਤ਼ੇ ਵਸਖਲਾਈ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਇਿੱ ਕ ਸਰਗਰਮ ਅਤ਼ੇ ਮਹਿੱ ਤਿਪ੍ੂਰਣ ਭੂਵਮਕਾ ਵਨਭਾਈ । ਉਸ ਨੰ ੂ
1 ਅਪ੍ੈਲਰ 1948 ਨੰ ੂ ਵਡਫਸੈਂ ਮੈਡਲ ਵਰਬਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਵਨਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਅਤੇ਼ 1956 ਵਿੱਿ ਚ ਮੋਸਟ ਐਕਸਲੰ ਟ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦ
ਵਬਵਰ ਟਸ ਐਪਂ ੍ਾਇਰ (ਐਮ ਬੀ ਈ) ਦਾ ਮਬੈਂ ਰ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ - ਅਬਾਦ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਿਾਲਾ ਇਕਲੌ ਤਾ
ਵਸੱਿ ਖ । ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਦੇ਼ ਮਾਮਵਲਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਿੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸਾਮਲ ਸੀ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਖਾਲਸਾ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਤੇ਼ ਵਸਿੱ ਖ
ਪ੍ਰਤੀਵਨਧ ਸਭਾ ਦ਼ੇ ਸੰ ਸਿਾਪ੍ਕ ਮਂਬੈ ਰ ਸੀ ਅਤੇ਼ 13 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਵਸਿੱ ਖ ਐਡਿਾਇਜ਼ਰੀ ਬਰੋ ਡ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਰਹਾ ਸੀ ।
23 ਏਅਰ ਰੈਡ ਪ੍ੀਰ ਕਏੁ ਸਨ ਕੌਪ੍ਸ ਦੀ ਗਰਿੱ ਪੁ ੍ ਫਟੋ ੋ ਦੀ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਬੈਠੇ ਹਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
24 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਮਸੋ ਟ ਐਕਸਲੰ ਟ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦ ਵਬਵਰ ਟਸ ਐਪਂ ੍ਾਇਰ (ਐਮ ਬੀ ਈ) ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਜਨਿਰੀ 1956
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
25 ਰਫੈ ਲਜ਼ ਇੰ ਸਟੀਵਟਊਸ਼ਨ ਦੇ਼ ਵਪ੍ੰ ਸਰ ੀਪ੍ਲ ਡੇ਼ਵਿਡ ਵਬਸਪ੍ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਲਈ ਵਸਫਾਰਸ ਪ੍ਿੱ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 22 ਜਨਿਰੀ 1931
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
26 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਡਫਂੈਸ ਮਡੈ ਲ ਅਤ਼ੇ ਮੋਸਟ ਐਕਸਲੰ ਟ ਆਰਡਰ ਆਫ ਦ ਵਬਵਰ ਟਸ ਐਪਂ ੍ਾਇਰ (ਐਮ ਬੀ ਈ) ਨਾਲ
ਸਨਮਾਵਨਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1948 ਅਤੇ਼ 1956
ਧਾਤ ਅਤ਼ੇ ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
27 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਵਪ੍ੰ ਗਤ ਬਕਤੀ ਸ਼ੇਤੀਆ (ਲੰ ਬੀ ਸਿੇ਼ ਾ ਅਿਾਰਡ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1970
ਧਾਤ ਅਤੇ਼ ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
28 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੀ ਨਾਗਵਰਕਤਾ ਦਾ ਰਵਜਸਟ਼ਰੇਸਨ ਸਰਟੀਵਫਕ਼ੇਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 31 ਦਸੰ ਬਰ 1957
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
29 ਜਿਾਲਾ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਵਪ੍ਤਾ ਭਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਵਬਰਵਟਸ-ਇੰ ਡੀਅਨ ਪ੍ਾਸਪ੍ੋਰਟ
ਲਾਹੌਰ, 20 ਫਰਿਰੀ 1918
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
30 ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਮੜੁ ਨ ਲਈ ਮਲਾਇਆ ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ਼ ਪ੍ਤਰ ੀਵਨਧੀ ਨੰ ੂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਅਰਜ਼ੀ । ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਤੇ਼
ਵਨਰਭਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਗੁਰਸਰਨ ਕੌਰ 9 ਸਾਲ, ਗਰੁ ਦ਼ੇਿ ਕੌਰ 6 ਸਾਲ ਅਤ਼ੇ ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ 4 ਸਾਲ, ਨੰ ੂ ਿੀ ਿਾਪ੍ਸ ਜਾਣ ਦੀ
ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 25 ਜੁਲਾਈ 1946
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
31 ਪ੍ਾਸਪ੍ੋਰਟ ਦੇ਼ ਬਜਾਏ ਵਬਵਰ ਟਸ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਵਬਵਰ ਟਸ ਸੁਰੱਿ ਵਖਅਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੰ ੂ ਵਸਰਫ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਿ ਚ ਦਾਖਲ਼ੇ ਲਈ ਪ੍ਛਾਣ
ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕ਼ਟੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਇਹ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ, 33 ਸਾਲ ਦੀ ਘਰਲੇ਼ ੂ ਔਰਤ ਨੰ ੂ ਸਿਾਈ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਰਵਹਣ ਲਈ
ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਸੀ
ਭਾਰਤ ਜਾਂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਮਾਰਚ 1948
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
32 ਪ੍ਾਸਪ੍ੋਰਟ ਦ਼ੇ ਬਜਾਏ ਵਬਵਰ ਟਸ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਵਬਰਵਟਸ ਸੁਰਿੱ ਵਖਅਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨੰ ੂ ਵਸਰਫ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਿ ਚ ਦਾਖਲ਼ੇ ਲਈ ਪ੍ਛਾਣ
ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕੇਟ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਇਹ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ, 34 ਸਾਲ ਦੇ਼ ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਨੰ ੂ ਸਿਾਈ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਰਵਹਣ ਲਈ,
ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਸੀ
ਭਾਰਤ ਜਾਂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , ਮਾਰਚ 1948
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
1 ਵਗਆਨ ਵਸੰ ਘ ਐਡਂ ਕੋ ਦੇ਼ ਲੈਟਰਹੈੱਡ ਉੱਤ਼ੇ ਹੀਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੁਆਰਾ ਵਲਵਖਆ ਪ੍ੱਿ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1953
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਬਜਾਜ ਟਕੈ ਸਟਾਈਲ ਵਲਮਟਡ ਦਾ ਲੈਟਰਹੈੱਡ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅੱਿ ਧ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
3 ਹਰਵਦਆਲ ਵਸੰ ਘ ਐਡਂ ਸੰ ਨਜ਼ ਵਲਮਟਡ ਦਾ ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ ਬੈਗ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ
4 ਹਰਵਦਆਲ ਵਸੰ ਘ ਐਡਂ ਸੰ ਨਜ਼ ਵਲਮਵਟਡ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਲਾਨਾ ਸੇ਼ਲ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹਇੋ ਆ ਫਲਾਇਰ (ਪ੍ਰਚਾ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
5 ਸੰ ਘਾਈ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਵਖੱਿ ਚੀ ਗਈ ਹੀਰਾ ਵਸੰ ਘ ਬਜਾਜ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਸੰ ਘਾਈ, 1949
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਰੈਫਲਜ਼ ਪ੍ਲ਼ੇਸ ਦੀ ਫਟੋ ੋ ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ ਵਗਆਨ ਵਸੰ ਘ ਐਡਂ ਕੋ ਵਬਲਵਡੰ ਗ ਵਦਸਦੀ ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅਿੱ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਵਗਆਨ ਵਸੰ ਘ ਐਡਂ ਕੋ ਦੀ ਰਸੀਦ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1951
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਸਰਦੂਲ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਰਾਸਟਰੀ ਵਦਿਸ (ਨਸ਼ਨਲ ਡ਼ੇ) ਪ੍ਰਡੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਸਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਿੱ ਦਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1968
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
9 ਇੰ ਦਰ ਸੰ ਨਜ਼ ਐਡਂ ਕੋ ਦੇ਼ ਦਫਤਰਾਂ ਦੀ ਫੋਟੋ । ਸਰਦਲੂ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਵਿਚਕਾਰ ਖੜੇ਼ ਹਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਪਰਚੂਨ ਦੇ ਰਾਜੇ [ਮਿੱ ੁਖ ਪਾਠ]
20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਪ੍ਵਹਲੀ ਵਤਮਾਹੀ ਤੋਂ, ਿੱਿ ਖ-ਿਿੱ ਖ ਉਦਯਗੋ ਪ੍ਤੀਆਂ ਨੇ ਮਲਾਇਆ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿੱਿ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਵਕਸਮਤ ਅਜਮਾਈ ਅਤ਼ੇ
ਸਫਲ ਪ੍ਰਚਨੂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਿਾਪ੍ਤ ਕੀਤ਼ੇ ਵਜਿਂੇ ਕਿੱ ਪ੍ੜੇ਼, ਖਾਣ ਪ੍ੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਪ੍ਬਰ ੰ ਧ, ਇਲੈਕਟਰਾਵਨਕਸ, ਖ਼ੇਡਾਂ ਦੇ਼ ਸਮਾਨ ਅਤੇ਼ ਛੋਟੀਆਂ
ਚੀਜਾਂ । ਵਸਿੱ ਖ ਿਪ੍ਾਰ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਰਚੂਨ ਵਿਿੱ ਚ ਸਾਮਲ ਸਨ - ਕਈਆਂ ਨੇ ਿਿੱ ਡੇ਼ ਵਡਪ੍ਾਰਟਮਟਂੈ ਲ ਸਟੋਰ ਸਿਾਪ੍ਤ ਕੀਤੇ਼ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਕਈ ਦੂਸਰ਼ੇ
ਠੇ ਕ਼ੇ ਲੈਂਦੇ਼ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਕਈ ਦੁਕਾਨ ਜਾਂ ਘਰਂੋ ਘਰ ਜਾ ਕੇ਼ ਚੀਜਾਂ ਿੇ਼ਚਦ਼ੇ ਸਨ ।
ਕਈ ਹੋਰ ਵਜ਼ਕਰਯਗੋ ਸਟੋਰ ਅਤੇ਼ ਉਦਯੋਗ ਿੀ ਹਨ ਵਜਿਂੇ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਵਜਸ ਨੇ 1921 ਵਿੱਿ ਚ ਰੋਸ ਐਡਂ ਕੰ ਪ੍ਨੀ ਸਿਾਵਪ੍ਤ ਕੀਤਾ,
ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੇਦ਼ ੀ ਵਜਸ ਨੇ 1920 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਇੰ ਦਰ ਸੰ ਨਜ਼ ਐਡਂ ਕੋ ਸਿਾਵਪ੍ਤ ਕੀਤਾ, ਸਰਦਲੂ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਵਜਸ ਨੇ 1930
ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦ਼ੇ ਅਖੀਰ ਤ਼ੇ ਬਲਬੀਰ ਐਡਂ ਕੋ ਸਿਾਵਪ੍ਤ ਕੀਤਾ, ਫਰਂੈਡਜ਼ ਐਡਂ ਕ.ੋ ਜੋ ਵਕ ਖ਼ੇਡਾਂ ਦ਼ੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਿਪ੍ਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤ਼ੇ
ਠਕਰਾਲ ਬਦਰ ਰਜ਼, ਵਜਨਹ ਾਂ ਦਾ ਅੱਿ ਜ ਿੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲ ਵਰਹਾ ਹੈ ।
10 ਹੀਰਾ ਵਸੰ ਘ ਬਜਾਜ ਦਾ ਚਾਹ ਪ੍ੀਣ ਿਾਲ਼ੇ ਕਿੱ ਪ੍ਾਂ ਦਾ ਸੈੱਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੱਿ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਰੋ ਵਸਲ਼ੇਨ ਨਾਲ ਪ੍ਂੇਟ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
11 ਹੀਰਾ ਵਸੰ ਘ ਬਜਾਜ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਟ਼ਰੇ ਅਤ਼ੇ ਗਲਾਸ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਿੱ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਸਲਿਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
12 ਐਸਟਰ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਡਾਇਰੀ ਵਜਸ ਤ਼ੇ ਵਗਆਨ ਵਸੰ ਘ ਐਡਂ ਕੋ ਵਬਲਵਡੰ ਗ ਅਤੇ਼ ਨਾਮ ਉਲੀਵਕਆ ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੱਿ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੋਰਵਸਲ਼ੇਨ ਅਤ਼ੇ ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
13 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਆਰ ਏ ਐਫ ਸਟੇਸ਼ ਨ ਤੰ ਗਾ ਵਿੱਿ ਚ 8 ਅਗਸਤ 1941 ਤੋਂ 31 ਦਸੰ ਬਰ 1941ਤਕ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦਾ
ਿਰਕਮੈਨ ਪ੍ਰਵਮਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1941
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
14 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਲੈਟਰਹੈੱਡ, ਸਿਾਵਪ੍ਤ 1921
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
15 ਵਬਰਵਟਸ ਵਮਲਟਰੀ ਹਸਪ੍ਤਾਲ ਤਂੋ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ਼ ਮਕਸਦ ਲਈ ਆਪ੍ਣੀ ਕਾਰ ਨਾਲ
ਵਿੱਿ ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਆਵਗਆ ਪ੍ਰਚੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 10 ਜਨਿਰੀ 1951
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
16 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਕਾਰਬੋ ਾਰ ਦੇ਼ ਲੈਟਰਹੈੱਡ ਦਾ ਅੱਿ ਧਾ ਵਹਿੱ ਸਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਿੱ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
17 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਪ੍ਤਨੀ ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਉਸ ਦੇ਼ ਭਰਾ ਉਜਾਗਰ ਵਸੰ ਘ ਨਾਲ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , ਮਈ 1931
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
18 ਦੀਿਾਨ ਵਸੰ ਘ (ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਸਹੁਰਾ, ਵਿਚਕਾਰ ਬੈਠੇ ) ਅਤੇ਼ ਉਸ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫਟੋ ੋ । ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ
ਵਸੰ ਘ ਉਸ ਦੇ਼ ਖਿੱ ਬੇ਼ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਤਨੀ ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਉਸ ਦੇ਼ ਸਿੱ ਜੇ਼ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਬਠੈ ੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਸਾਲਾ ਉਜਾਗਰ ਵਸੰ ਘ
ਉਸ ਦ਼ੇ ਸੱਿ ਜੇ਼ ਪ੍ਾਸੇ਼ ਖੜਾ ਹ,ੈ ਅਤ਼ੇ ਇਿੱ ਕ ਚਚੇ਼ਰਾ ਸਾਲਾ ਉਸ ਦ਼ੇ ਖਿੱ ਬ਼ੇ ਪ੍ਾਸੇ਼ ਖੜਾ ਹੈ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਜੂਨ 1932
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
19 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1930 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
20 8 ਟਾਂਗਵਲਨ ਰੋਡ ਤ਼ੇ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਟਰੋ ਦ਼ੇ ਅਿੱ ਗ਼ੇ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1947
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
21 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ੈੱਨਾਂ ਦਾ ਸੈੱਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅੱਿ ਧ ਵਿੱਿ ਚ
ਲੱਿ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਧਾਤ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
22 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਜੇਬ਼ ਘੜੀ, ਰਸੋ ਨਕਫੋ ਨੰ ੂ ਪ੍ੇਟ਼ ਂਟੈ ਕੀਤਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਧਾਤ ਅਤੇ਼ ਕੱਿ ਚ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
23 ਬੜੂ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਅਤੇ਼ ਉਸ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਗੁਰਦੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
24 ਬੜੂ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਦੀ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਉੱਤੇ਼ ਕੱਿ ਪ੍ਵੜਆਂ ਦੀ ਗਠੜੀ ਨਾਲ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਗੁਰਦੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
25 ਬੜੂ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਅਤ਼ੇ ਸਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਗਰੁ ਦੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
26 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਬਣਾਇਆ "ਬੰ ਦੁ ਾ ਬਹਾਦਰ" ਸਮੰ ਦੁ ਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਮਾਡਲ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1922
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
27 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਭਾਫ ਇੰ ਜਨ ਦ਼ੇ ਵਹੱਿ ਵਸਆਂ ਦਾ ਮਾਡਲ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1922
ਧਾਤ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
28 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟਆੋ ਂ । ਇੱਿ ਕ ਤਸਿੀਰ ਤ਼ੇ “ਮ਼ੇਰੀ ਮੋਟਰ” (ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ: ਮ਼ੇਰੀ ਕਾਰ) ਵਲਵਖਆ ਹਇੋ ਆ
ਹੈ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1931 ਅਤੇ਼ 1937
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
29 8 ਟਂਗੈ ਵਲਨ ਰਡੋ ਤੇ਼ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1967
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
30 8 ਟਗਂੈ ਵਲਨ ਰਡੋ ਤ਼ੇ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਸਟਾਫ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
31 6 ਜਨੂ 1941 ਅਤ਼ੇ 31 ਦਸੰ ਬਰ 1941 ਦਰਵਮਆਨ ਏਅਰ ਹੈੱਡ ਕਆੁ ਟਰਜ਼ (ਏ ਐੈੱਚ ਵਕਉ) ਵਿਿੱ ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ
ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਆਰ ਏ ਐਫ ਵਸਿਵਲਅਨ ਪ੍ਾਸ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1941
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
32 ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਡੀਫੈਂਸ ਸਵਕਊਰਟੀ ਅਫ਼ਸਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਨੀ ਸਨੂ ਕੈਨਤਨਮੰ ਟ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਪ੍ਛਾਣ ਪ੍ੱਿ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 10 ਜਲੁ ਾਈ 1941
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
33 ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਨੰ ਬਰ 8 ਟਾਂਗਵਲਨ ਰਡੋ ਤ਼ੇ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਕਾਰਬੋ ਾਰ ਦੀ ਮੁੜ ਸਿਾਪ੍ਤੀ ਬਾਰੇ਼ ਦੱਿ ਸਣ ਲਈ ਨੋ ਵਟਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 4 ਮਈ 1946
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
34 ਐਲ ਪ੍ੀ ਓ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰਿ਼ਸ਼ੇ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸਿਾਈ ਪ੍ਛਾਣ ਪ੍ਾਸ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 31 ਮਾਰਚ 1950
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
35 30 ਜੂਨ 1948 ਤਂੋ 31 ਦਸੰ ਬਰ 1948 ਦਰਵਮਆਨ ਵਬਰਵਟਸ ਵਮਲਟਰੀ ਹਸਪ੍ਤਾਲ ਵਿੱਿ ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ
ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਦੱਿ ਤਾ ਹੱਿ ਿ ਵਲਖਤ ਆਵਗਆ ਪ੍ੱਿ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1948
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
36 ਉਸਮਾ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦੇ਼ ਲਗਭਗ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਗਰੁ ਦੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
37 ਬੜੂ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਨੰ ੂ ਮਲ਼ੇਸੀਆ ਪ੍ਵੋਰ ਿਜ਼ਨਲ ਪ੍ਾਸਪ੍ੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ, ਵਜਸ ਤ਼ੇ ਉਸ ਦਾ ਿਪ੍ਾਰ "ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ ਿ਼ੇਚਣ ਿਾਲਾ" ਿਜਂੋ
ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 27 ਅਗਸਤ 1964
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਗਰੁ ਦੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਉਸਮਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਪਸਹਲਾ ਸ ੱਿ ਖ ਜਿੱ ਜ
1920 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਤਂੋ ਲੈ ਕ,ੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪ੍ੀੜੀਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹਈੋ , ਜੋ ਚੰ ਗ਼ੇ ਪ੍ੜੇ਼ਹ-ਵਲਖ਼ੇ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਅਤੇ਼ ਚੌਕੀਦਾਰੀ ਤਂੋ
ਇਲਾਿਾ ਹਰੋ ਚੰ ਗੀਆਂ ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਦੀ ਇਿੱ ਛਾ ਰੱਿ ਖਦੇ਼ ਸਨ । ਸਰਕਾਰੀ ਨੌ ਕਰੀ ਜਾਂ ਪ੍ਾਰ ਈਿ਼ੇਟ ਕੰ ਪ੍ਨੀਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਕਲਰਕ ਦੀ ਨੌ ਕਰੀ ਪ੍ੜਹ਼ੇ-
ਵਲਖ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ੀੜਹੀ ਲਈ ਉਪ੍ਲਬਧ ਹੋ ਗਈ ਪ੍ਰ ਡਾਕਟਰੀ ਅਤ਼ੇ ਿਕਾਲਤ ਿਰਗ਼ੇ ਵਿਸੇ਼ਸ ਖ਼ਤੇ ਰਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਜਾਣਾ ਮੁਸਕਲ ਸੀ
ਵਕਉਂਵਕ ਵਡਗਰੀ ਵਸਰਫ ਵਿਦੇ਼ਸਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਹੀ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤ਼ੇ ਵਜ਼ਆਦਾਤਰ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਵਿਦੇ਼ਸ ਵਿਿੱ ਚ ਉੱਚੀ ਪ੍ੜਾਹ ਈ ਦਾ
ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ਼ ਸਨ । ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਲਗਨ ਅਤੇ਼ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਇਿੱ ਕ ਉੱਘੀ ਉਦਾਹਰਣ ਜਸਵਟਸ ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ
ਹੈ । ਚੜੂ ਵਸੰ ਘ ਵਸਿੱ ਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 1911 ਵਿੱਿ ਚ ਹਇੋ ਆ ਸੀ ਅਤ਼ੇ ਉਹ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਿ ਚ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਵਪ੍ਤਾ ਦ਼ੇ ਨਾਲ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਆ
ਵਗਆ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਿ ਕ ਸੁਰਿੱ ਵਖਆ ਗਾਰਡ ਸੀ । ਇੱਿ ਕ ਿਕਾਲਤ ਕੰ ਪ੍ਨੀ ਵਿੱਿ ਚ ਕਲਰਕ ਿਜਂੋ ਸੁਰਆੂ ਤ ਕਰਵਦਆਂ, ਉਸ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀ ਵਮਹਨਤ
ਨਾਲ ਯੱਿ ਧੁ ਦੇ਼ ਸਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸੁ ਕਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚੋਂ ਲੰ ਘ ਕੇ਼ ਿਕਾਲਤ ਦੀ ਵਡਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀਤੀ ਤੇ਼ ਆਪ੍ਣਾ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਪ੍ਾਵਲਆ ਅਤ਼ੇ ਨਾ ਵਸਰਫ
ਪ੍ਵਹਲਾ ਵਸਿੱ ਖ, ਬਲਵਕ ਪ੍ਵਹਲਾ ਭਾਰਤੀ ਜੋ ਅਬਾਦ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਿ ਚ ਮਵੈ ਜਸਟਰ਼ਟੇ ਿਜਂੋ ਵਨਯੁਕਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ਼ ਅੰ ਤ ਵਿੱਿ ਚ ਸੁਪ੍ਰੀਮ
ਕਰੋ ਟ ਦ਼ੇ ਜਸਵਟਸ ਬਣੇ਼ ।
1 ਜਸਵਟਸ ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਦੀ ਫਟੋ ੋ ਉਨਹ ਾਂ ਦ਼ੇ ਮਾਊਂਟ ਪ੍ਲੇ਼ਜਂੈਟ ਘਰ ਵਿਖ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਕੋਰਨੋ ਰ ਦ਼ੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਿੱ ਚ ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1948-49
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਵਬਵਰ ਟਸ ਵਮਲਟਰੀ ਐਡਮਵਨਸਟਰ਼ਸੇ ਨ ਦ਼ੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਰਾਪ੍ਰਟੀ ਇੰ ਸਪ੍ੈਕਟਰ ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਭਵ਼ੇ ਜਆ ਵਲਫਾਫ਼ਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940 ਦੇ਼ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
4 ਕਨੰ ੂਨੀ ਸਾਲ ਦ਼ੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦ਼ੇ ਮੌਕੇ਼ ਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਸੁਪ੍ਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ਼ ਜਿੱ ਜਾਂ ਦੀ ਗਰਿੱ ੁਪ੍ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1977
ਕਾਗਜ਼, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਕੱਿ ਚ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਵਸਹਤ ਮੰ ਤਰਾਲ਼ੇ ਿੱਿ ਲਂੋ ਜਸਵਟਸ ਚੜੂ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਟੀਕਾਕਰਨ ਸਰਟੀਵਫਕਟ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1970
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਮਲੇ਼ਸੀਆ ਪ੍ਾਸਪ੍ੋਰਟ
1965 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਜਾਰੀ ਹਇੋ ਆ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
7 ਜਸਵਟਸ ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਚੜੂ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਬਾਰ ਵਿਖੇ਼ ਬਲੁ ਾਉਣ ਿਾਲਾ ਗੇਰ਼’ਸ ਇਨ ਸਰਟੀਵਫਕਟ਼ੇ
ਯਨੂ ਾਈਵਟਡ ਵਕੰ ਗਡਮ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
9 ਚੜੂ ਵਸੰ ਘ ਲਈ ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਦਾ ਹੱਿ ਿੀਂ ਵਤਆਰ ਕੀਤਾ ਗਟੁ ਕਾ ਬਗੈ ਅਤ਼ੇ ਚੜੂ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਗੁਟਕਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਸੂਤੀ ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
10 ਜਸਵਟਸ ਚੜੂ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਨਕਟਾਈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਜਸਵਟਸ ਚੂੜ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਤੋਹਫਾ,
ਇੰ ਡੀਅਨ ਹਰੈ ੀਟ਼ੇਜ ਸਂੈਟਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
1 ਬਾਬੂ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਹਰਨਾਮ ਕੌਰ ਦੀ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ, ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਰਣਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਾਲ
ਸਟਡੂ ੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਬਾਬੂ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਬਾਬੂ ਗਲੁ ਜ਼ਾਰ ਵਸੰ ਘ ਮਦਕੋ ਼ੇ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1920 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦ਼ੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਿ ਚ
ਕਾਗਜ਼ ਅਤੇ਼ ਧਾਤ ਫਰੇ਼ਮ
ਬਾਬੂ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਵਸਿੱ ਧੂ, ਧਨਿੰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਜੱਿ ਜ, ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ, ਅਤ਼ੇ ਵਕਰਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਸਾਹਨੀ ਸਮੇਤ਼ ਅਦਾਲਤ ਦ਼ੇ ਦੁਭਾਸੀਆਂ ਦੀ
ਗਰੱਿ ਪੁ ੍ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1947
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸੱਿ ਧੂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਵਸਿੱ ਧੂ ਅਤੇ਼ ਉਨਹ ਾਂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦ਼ੇ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸੱਿ ਧੂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਜੰ ਗ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਅਤ਼ੇ ਜੰ ਗ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਦੇ਼ ਜਲੇ਼ ਗਾਰਡਾਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਵਿੱਿ ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪ੍ਸੁ ਟੀ ਕਰਦ਼ੇ ਹਏੋ , ਜ਼ਲੇ ਹਾਂ ਦ਼ੇ
ਕਵਮਸਨਰ ਤਂੋ ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਪ੍ਮਰ ਾਣ ਪ੍ੱਿ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1 ਜਲੁ ਾਈ 1950
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸੱਿ ਧੂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਚਵਰੱਿ ਤਰ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਕਰਵਦਆਂ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ੁਵਲਸ ਸੁਪ੍ਰਡੰ ਟ ਤਂੋ ਵਚੱਿ ਠੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 21 ਦਸੰ ਬਰ 1926
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸਿੱ ਧੂ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਵਰਟਾਇਰਮਟਂੈ ਤ਼ੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰ ਸਾ ਪ੍ੱਿ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 30 ਨਿੰ ਬਰ 1959
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸਿੱ ਧੂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
8 ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਜਨਮ ਸਿਾਨ, ਜਨਮ ਿਰਹੇ਼, ਰਜੁ ਼ਗਾਰ ਅਤੇ਼ ਵਰਟਾਇਰਮਂੈਟ ਦ਼ੇ ਸਾਲਾਂ ਦੇ਼ ਵਰਕਾਰਡ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਿੱ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 7 ਦਸੰ ਬਰ 1959
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸਿੱ ਧੂ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
9 ਅਨੁਿਾਦ ਸ਼ਿੇ ਾਿਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰ ਨਣ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਲ਼ੇਬਰ ਸਹਾਇਕ ਕਵਮਸਨਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤਾ ਪ੍ਸ਼ਰ ੰ ਸਾ ਪ੍ਿੱ ਤਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 6 ਜਲੁ ਾਈ 1950
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਸੱਿ ਧੂ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
1 ਇਸਤਾਨਾ ਵਿਖੇ਼ ਇੰ ਟਰ ਵਰਲੀਜੀਅਸ ਔਰਗਨਾਈਜਸ਼਼ੇ ਨ ਕਂੌਸਲ ਤ਼ੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪ੍ਤੀ ਯੂਸਫੋ ਇਸਾਕ ਅਤ਼ੇ ਡਾ ਤੋਹ ਵਚਨ ਚਾਇ
ਨਾਲ ਮਹ਼ੇ ਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਜੂਨ 1964
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਗਰੁ ਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਵਸੱਿ ਖ ਕੌਮ ਿੱਿ ਲੋਂ ਸਰਦਾਰ ਮੇ਼ਹਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ੱਿ ਤਰ ਪ਼੍ੇਸ਼ ਕੀਤਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 4 ਨਿੰ ਬਰ 1966
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਗਰੁ ਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
3 ਆਪ੍ਣੇ਼ ਦਫਤਰ ਵਿੱਿ ਚ ਬੈਠੇ ਮ਼ੇਹਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਗਰੁ ਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਮੇ਼ਹਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਅਤ਼ੇ ਅਕਾਊਂਟਸ ਦੇ਼ ਵਿਵਦਆਰਿੀਆਂ ਨਾਲ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1955-56
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਗਰੁ ਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਮਹੇ਼ ਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀ ਫੋਟੋ, ਵਗਆਨੀ ਨੰ ਦ ਵਸੰ ਘ (ਬਠੈ ੇ ), ਅਤੇ਼ (ਖਿੱ ਬੇ਼ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਤੋਂ) ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ, ਜਸਬੀਰ ਵਸੰ ਘ,
ਬਹਾਦਰ ਕੌਰ, ਮ਼ੇਹਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ, ਗੁਰਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ਦੇ਼ ਨਾਲ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਜਾਂ 60 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਕਾਗਜ਼, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਕੱਿ ਚ
ਗੁਰਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਪਸੇ ਼ੇ ਰ ਅਤੇ ਪਰਕੈ ਟੀਸ਼ਨਰ
1930 ਅਤ਼ੇ 40 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੇ ਿੱਿ ਧ ਵਗਣਤੀ ਵਿੱਿ ਚ ਿਿੱ ਖ-ਿੱਿ ਖ ਖ਼ੇਤਰਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਕੰ ਮ ਅਤ਼ੇ ਪ਼੍ੇਸ਼ਿੇ ਰ ਯੋਗਤਾਿਾਂ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕੀਤੀਆਂ
ਵਜਸ ਨਾਲ ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਵਿਸਸੇ਼ ਖੇ਼ਤਰਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਦੀ ਆਵਗਆ ਵਮਲੀ । ਇਨਹ ਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਅਵਧਆਪ੍ਕ, ਅਕਾਉਂਟੈਂਟ, ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ਼
ਨਰਸਾਂ ਸਾਮਲ ਸਨ । ਸਿਾਈ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਿਿੱ ਸਣ ਦੀ ਪ੍ਵਹਲੀ ਪ੍ੀੜਹੀ ਦੇ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰ਼ੇ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਮੁਢਿੱ ਲੀ ਵਸੱਿ ਵਖਆ ਸੀ, ਵਜਸ ਨਾਲ ਉਹ
ਬਸਤੀ ਦੀ ਸਿੇ਼ ਾ ਵਿੱਿ ਚ ਕਲਰਕ ਿਜੋਂ ਕੰ ਮ ਕਰਨ ਦ਼ੇ ਯੋਗ ਬਣੇ਼ ਪ੍ਰ ਅਗਲੀਆਂ ਪ੍ੀੜੀਹ ਆਂ ਨੇ ਵਿਸਸ਼ੇ ਵਡਗਰੀਆਂ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ਼
ਵਸਿੱ ਖ ਕੌਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਮੱਿ ੁਚ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਿ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਜਗਾਹ ਬਣਾਉਣੀ ਸੁਰੂ ਕੀਤੀ ।
6 ਸੰ ਦੁ ਰ ਵਸੰ ਘ ਿੱਿ ਸਨ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਲਗਭਗ 1930 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਿਿੱ ਸਨ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
7 ਿਜ਼ੀਰ ਵਸੰ ਘ ਿਿੱ ਸਨ ਅਤ਼ੇ ਉਸ ਦ਼ੇ ਭਰਾ ਮਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਿੱਿ ਸਨ, ਪ੍ਤਨੀ ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਬਟੇ਼ ੀ ਮਲੈ ਵਿੰ ਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ
ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1930 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦੇ਼ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਿਿੱ ਸਨ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
8 ਿਜ਼ੀਰ ਵਸੰ ਘ ਿੱਿ ਸਨ ਦੀ ਪ੍ਾਰਕ ਰਡੋ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਖੇ਼ ਖ਼ਡੇ ਵਦਿਸ ਦੇ਼ ਮੌਕੇ਼ ਤ਼ੇ ਕਾਰਿਾਈਆਂ ਦਾ ਵਨਰੀਖਣ ਕਰਵਦਆ ਦੀ
ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਿਿੱ ਸਨ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
9 ਿਜ਼ੀਰ ਵਸੰ ਘ ਿੱਿ ਸਨ ਦੀ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨਾਲ ਉਨਹ ਾਂ ਦੇ਼ ਗਲੇ਼ ੰ ਗ ਵਿਖੇ਼ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਿਿੱ ਸਨ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
10 ਿਜ਼ੀਰ ਵਸੰ ਘ ਿਿੱ ਸਨ ਦੀ ਵਪ੍ੰ ਸਰ ੀਪ੍ਲ ਿਜੋਂ ਪ੍ਾਰਕ ਰੋਡ ਪ੍ਾਰ ਇਮਰੀ ਸਕਲੂ ਦ਼ੇ ਸਟਾਫ ਨਾਲ ਗਰਿੱ ੁਪ੍ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਿਿੱ ਸਨ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
11 ਿਜ਼ੀਰ ਵਸੰ ਘ ਿਿੱ ਸਨ ਦੀ ਸੀਤਾਰ ਿਜਾਉਂਵਦਆਂ ਦੀ ਫੋਟ,ੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ਼ ਸਿੱ ਜੇ਼ ਪ੍ਾਸੇ਼ ਸੇਿ਼ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਅਤੇ਼ ਖੱਿ ਬ਼ੇ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਤਰਲੋਚਨ
ਵਸੰ ਘ ਸਾਰੰ ਗੀ ਿਜਾ ਰਹ਼ੇ ਹਨ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਿੱਿ ਸਨ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
12 ਮਹ਼ੇ ਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦੁਆਰਾ ਵਸੱਿ ਖ ਇਵਤਹਾਸ ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ਼ ਹਏੋ ਟਾਈਪ੍ ਕੀਤਾ ਖਰੜਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੰ ਤ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਗੁਰਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
13 ਮ਼ਹੇ ਰਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਦੀਆਂ ਵਲਖੀਆਂ ਵਕਤਾਬਾਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1974 - 1992
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਗਰੁ ਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈਆਂ
ਉਦਯੋਗਪਤੀ
19ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਖੀਰ ਤਂੋ, ਵਜਿੇਂ ਹੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਯਾਤਰਾ ਿਧਦੀ ਗਈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਨਿੀਂ
ਬਸਤੀ ਵਿਿੱ ਚ ਆਪ੍ਣੀ ਵਕਸਮਤ ਅਜਮਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ । 1880 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਦੇ਼ ਸਰੁ ੂ ਵਿੱਿ ਚ ਉਦਯਗੋ ਪ੍ਤੀਆਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ
ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ੂਰਤੀ ਲਈ ਡ਼ੇਅਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ਼ ਜਦ ਮੌਕਾ ਵਮਵਲਆ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਿੀ ਖੋਲ਼ੇਹ । ਆਖ਼ਰਕਾਰ
ਬਹਤੁ ਸਾਰੇ਼ ਲੋਕ ਭਾਰਤ ਿਾਪ੍ਸ ਮੜੁ ਗਏ ਪ੍ਰ ਉਨਹ ਾਂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਅਕਸਰ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਰਹ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਇਨਹ ਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਂਹਾਂ
ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ । ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਿੱਿ ਸਣ ਿਾਲ਼ੇ ਵਸੱਿ ਖ ਇਿੱ ਿਂੋ ਦ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਭਾਈਚਾਰ਼ੇ ਦੀ ਸ਼ਿੇ ਾ ਲਈ ਸਮਾਵਜਕ ਸਭਾਿਾਂ ਅਤ਼ੇ
ਸੰ ਸਿਾਿਾਂ ਸਿਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਿੀ ਵਜ਼ੰ ਮੇ਼ਿਾਰ ਸਨ ।
1 ਬਚਨ ਵਸੰ ਘ ਬਹਰ ਮਪ੍ੁਰਾ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਪ੍ਤਨੀਆਂ, ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ (ਖੱਿ ਬੇ਼ ਪ੍ਾਸ਼ੇ) ਅਤ਼ੇ ਇੰ ਦਰਜੀਤ ਕੌਰ (ਸੱਿ ਜੇ਼ ਪ੍ਾਸੇ਼), ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ
ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ, ਬ਼ੇਟੀ ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ (ਸੱਿ ਜ਼ੇ ਪ੍ਾਸੇ਼) ਅਤ਼ੇ ਇੱਿ ਕ ਪ੍ਤੋ ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਵਰਿਾਰਕ ਫਟੋ ੋ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦੇ਼ ਅਖੀਰ ਵਿਿੱ ਚ
ਕਾਗਜ਼, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਗਲਾਸ
ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਬਰਹਮਪ੍ੁਰਾ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਕਰਤਾਰ ਵਸੰ ਘ ਦਾਲਮਨੰ ਗਲ ਦੀ ਜਿਾਨੀ ਸਮਂੇ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਦੇ਼ ਸੁਰੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਕਰਤਾਰ ਵਸੰ ਘ ਦਾਲਮਨੰ ਗਲ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਸਰਦਾਰ ਜੀਿਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1910 ਦੇ਼ ਲਗਭਗ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਮਨਵਜੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਫਿੱ ਲ਼ੇਿਾਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਹਰੀ ਵਸੰ ਘ ਚੋਨੇ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਸੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸ਼ਿੇ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
5 ਪ੍ਰਗਟ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1920 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
6 ਸਿੇ਼ ਾ ਵਸੰ ਘ ਸੈਦੂਕੀ ਜੋ 1915 ਵਿਿੱ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ,ੇ਼ ਦੀ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਡਅ਼ੇ ਰੀ ਫਾਰਮ ਕ਼ਬੇ ੁਨ ਵਿਖੇ਼ ਫਟੋ ੋ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸਵਿੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
1 ਨਿਜੀਿਨ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਿ ਚ ਸਿੇ਼ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਸੀਰ ਹਵਰਮੰ ਦਰ ਸਾਵਹਬ ਅੰ ਵਮਤਰ ਸਰ ਵਿਖ਼ੇ, ਵਸਿੱ ਖ ਸੱਿ ਵਭਆਚਾਰ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਏ
ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਸਨਮਾਨ ਿਜੋਂ ਸਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਬਰ ੰ ਧਕ ਕਮੇ਼ਟੀ ਦੇ਼ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਧਰ ਾਨ ਗੁਰਚਰਨ ਵਸੰ ਘ ਟਹੋ ੜੇ਼ ਤੋਂ ਵਸਰੋਪ੍ਾਓ
ਲਂੈਦੇ਼ ਹਏੋ ਵਦਖਾਏ ਗਏ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 2 ਦਸੰ ਬਰ 1978
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਸ਼ੇਿਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਸ਼ੇਿਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੀ ਵਲਖੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੰ ਗੀਤ ਤ਼ੇ ਵਕਤਾਬ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਦਜੂ ਾ ਅੱਿ ਧ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਸ਼ਿੇ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਸਿ਼ੇ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੀ ਅਗਿਾਈ ਹੇ਼ਠ ਰਾਸਟਰੀ ਵਦਿਸ (ਨਸ਼ਨਲ ਡ਼)ੇ ਪ੍ਰ਼ੇਡ ਵਿੱਿ ਚ ਭੰ ਗੜਾ ਪ੍ਦਰ ਰਸਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1974
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਸਿੇ਼ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਸਤਿੰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਵੁ ਰੰ ਦਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਾਲ ਭੰ ਗੜਾ ਪ੍ਰਦਰਸਨ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅਿੱ ਧ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਸ਼ੇਿਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਸ਼ਿੇ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੀ ਅਗਿਾਈ ਹੇ਼ਠ ਰਾਸਟਰੀ ਵਦਿਸ (ਨਸ਼ਨਲ ਡ਼ੇ) ਪ੍ਰਡ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਸਰਬੋਤਮ ਫਲੋਟ ਲਈ ਟਰਾਫੀ ਵਜਿੱ ਤਣ
ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਟੀਮ ਦੀ ਗਰਿੱ ਪੁ ੍ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1968
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਿੇ਼ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 “ਅਰਲੀ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ” ਦੀ ਵਪ੍ੰ ਟਰ ਰ ਪ੍ਰਫੂ ਕਾਪ੍ੀ, ਜੋ ਸਿੇ਼ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਨੇ ਵਲਖੀ ਅਤੇ਼ ਦੀਿਾਨ ਵਸੰ ਘ
ਰੰ ਧਾਿਾ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸਤ ਕੀਤੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਸ਼ੇਿਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਸ਼ੇਿਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੀ ਸਾਰੰ ਗੀ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦਾ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਲਿੱ ਕੜ, ਧਾਤ, ਹਾਿੀ ਦੇ਼ ਦੰ ਦ, ਚਮੜਾ ਅਤੇ਼ ਘੜੋ ੇ਼ ਦ਼ੇ ਿਾਲ
ਬਲਬੀਰ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਸ ੱਿ ਖ ਔਰਤ [ਮਿੱ ੁਖ ਪਾਠ ਪੈਨਲ]
ਿੀਹਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਰੰ ਭ ਤਂੋ ਵਜ਼ਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਤੀਆਂ ਦ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਵਰਹਾਇਸ਼ ਪ੍ਾਰ ਪ੍ਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ
ਆਈਆਂ । ਭਾਂਿੇ਼ ਸ਼ਰੁ ੂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤਾਂ ਵਜਆਦਾਤਰ ਘਰ਼ੇ ਹੀ ਰਵਹੰ ਦੀਆਂ ਸਨ ਵਫਰ ਿੀ ਉਨਹ ਾਂ ਨੇ ਗੁਰਦੁਆਰ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ
ਵਹੱਿ ਸਾ ਵਲਆ ਅਤ਼ੇ ਸ਼ੇਿਾ ਕੀਤੀ । ਉਨਹ ਾਂ ਦ਼ੇ ਮਨੋ ਰੰ ਜਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਬਹਤੁ ਘਿੱ ਟ ਸਨ ਅਤ਼ੇ ਉਹ ਇਕਿੱ ਲੀਆਂ ਹੀ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨੰ ੂ
ਪ੍ਾਲਣ ਲਈ ਵਜ਼ੰ ਮਿੇ਼ ਾਰ ਸਨ ।
ਵਸੱਿ ਖ ਔਰਤਾਂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਸੱਿ ਵਭਆਚਾਰ ਨੰ ੂ ਕਾਇਮ ਰੱਿ ਖਣ ਲਈ ਵਜ਼ੰ ਮ਼ਿੇ ਾਰ ਸਨ । ਰਿਾਇਤੀ ਦਸਤਕਾਰੀ, ਪ੍ਕਿਾਨ, ਫੈਸਨ,
ਲੋਕ ਸੰ ਗੀਤ, ਨਾਚ ਅਤ਼ੇ ਵਤਉਹਾਰਾਂ ਦ਼ੇ ਜਸਨਾਂ ਨੰ ੂ ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਕਾਇਮ ਰਿੱ ਵਖਆ । ਇਨਹ ਾਂ ਰਿਾਇਤਾਂ ਨੰ ੂ ਵਸੱਿ ਖ ਔਰਤਾਂ ਦੇ਼ ਗਰੱਿ ੁਪ੍ਾਂ, ਵਜਿੇਂ
ਵਕ ਗਰੁ ਦੁਆਵਰਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਸਭਾ (ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ: ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਭਾ) ਜਾਂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਖਾਲਸਾ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਿਰਗ਼ੇ ਕਲਿੱ ਬਾਂ, ਨੇ
ਜਾਰੀ ਰੱਿ ਵਖਆ ਹੈ ।
ਵਜਉਂ ਵਜਉਂ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਿਧ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੱਿ ਕੇ਼ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਿਸ,ੇ਼ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੰ ੂ ਮਿੱ ੁਖ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ
ਸਕਲੂ ਭੇ਼ਵਜਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪ੍ਰ 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅਿੱ ਧ ਤੋਂ, ਿਧਰੇ਼ ਼ੇ ਉੱਨਤ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੰ ੂ ਅੰ ਗਰ਼ੇਜ਼ੀ-ਮਾਵਧਅਮ ਦੇ਼ ਸਕਲੂ ਾਂ
ਵਿੱਿ ਚ ਭੇ਼ਵਜਆ । ਸਮੇਂ ਦ਼ੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਂ ਬਣੀਆਂ ਅਤ਼ੇ ਕਈਆਂ ਨੇ ਵਿਸੇ਼ਸ ਖੇ਼ਤਰਾਂ ਵਜਿਂੇ ਡਾਕਟਰੀ ਖ਼ਤੇ ਰ ਵਿੱਿ ਚ
ਆਪ੍ਣੀ ਪ਼੍ਸੇ ਼ੇਿਰ ਪ੍ਛਾਣ ਬਣਾਈ ।
ਸ ਿੱ ਖ ਔਰਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ [ਉਪ ਪਾਠ]
20ਿੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਜ਼ੰ ਦਗੀ ਘਰ ਦ਼ੇ ਦਆੁ ਲੇ਼ ਘੰ ੁਮਦੀ ਸੀ । ਵਦਨ ਦਾ ਵਜ਼ਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ
ਘਰ਼ੇਲੂ ਕੰ ਮਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਬੀਤਦਾ ਸੀ ਅਤੇ਼ ਵਿਹਲਾ ਸਮਾਂ ਅਕਸਰ ਉਪ੍ਯਗੋ ੀ ਘਰੇਲ਼ ੂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿਿੱ ਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਕਿੱ ਪ੍ੜੇ਼,
ਵਸਰਹਾਣੇ਼ ਅਤੇ਼ ਮੰ ਵਜਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਅਕਸਰ ਘਰੇ਼ ਸੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਹੋਰ ਰਿਾਇਤੀ ਦਸਤਕਾਰੀ ਵਜਿੇਂ ਦਰੀਆਂ, ਖਸ਼ੇ , ਸਲਿਾਰਾਂ
ਲਈ ਨਾਲ਼ੇ, ਟਕੋ ਰ਼ੇ ਜਾਂ ਬਗੈ , ਇਹ ਸਾਰ਼ੇ ਘਰੇ਼ ਿਰਤ਼ੇ ਜਾਂਦ਼ੇ ਸਨ । ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਣ਼ੇ ਫਰ਼ੇਮ ਇਿੱ ਿੇ਼ ਵਲਆ ਕ,ੇ਼ ਮੰ ਜਾ ਜਾਂ ਮੰ ਜੀ (ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ: ਰਿੱ ਸੀਆਂ
ਦਾ ਮੰ ਜਾ) ਅਤੇ਼ ਪ੍ੀੜੀ (ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ: ਸਟੂਲ) ਸਭ ਹਿੱ ਿ ਨਾਲ ਬਣੁ ੇ਼ ਜਾਂਦ਼ੇ ਸਨ ।
ਸਜਾਿਟੀ ਦਸਤਕਾਰੀ ਵਿਿੱ ਚ ਕਢਾਈ – ਮੱਿ ਖੀ ਤਪੋ ੍ੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਧੀ ਤੋਪ਼੍ੇ ਦੀ ਕਢਾਈ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਸਸ਼ੇ ਮਨਪ੍ਸੰ ਦ ਸੀ ਅਤ਼ੇ ਇਹ ਮੰ ਵਜਆਂ
ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ, ਮੋਜ਼ ਪ੍ੋਸ਼ਾਂ, ਵਸਰਹਾਵਣਆਂ ਦੇ਼ ਸ਼ਾਡ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਰਸਾਂ ਤੇ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ । ਫਲੁ ਕਾਰੀ ਕਢੱਿ ਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਖਰਚ ਹੰ ਦੁ ਾ
ਸੀ ਤੇ਼ ਕਈ ਸਾਲ ਿੀ ਲੱਿ ਗ ਸਕਦ਼ੇ ਸਨ, ਪ੍ਰ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਇਹ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਭਾਿੇਂ ਵਕ ਅਜੇ਼ ਿੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਿਆਹ-ਸਾਦੀਆਂ ਵਿੱਿ ਚ
ਿਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹੋਰ ਹੱਿ ਿ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਣ ਿਾਲੀਆਂ ਿਸਤਆੂ ਂ ਵਜਿਂੇ ਪ੍ਿੱ ਖੀ (ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ: ਹਿੱ ਿ ਿਾਲਾ ਪ੍ਿੱ ਖਾ), ਨਾਲ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਦਰੀਆਂ
(ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ: ਗਲੀਚ਼ੇ) ਲਾੜੀ ਨੰ ੂ ਰਿਾਇਤੀ ਤੋਹਵਫਆਂ ਿਜਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਇਹ ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤਾਂ ਦਆੁ ਰਾ 1970 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਤਕ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿਿੱ ਚ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ।
ਵਦਨ ਦੇ਼ ਕੰ ਮ ਖਤਮ ਕਰਨ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਔਰਤਾਂ ਇੱਿ ਕ-ਦੂਜੇ਼ ਨੰ ੂ ਵਮਲਣ ਦੇ਼ ਤਰੌ ਤੇ਼ ਇਹਨਾਂ ਵਿਿੱ ਚਂੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇਕਿੱ ਠੀਆਂ ਹੋ ਕ਼ੇ
ਵਤਆਰ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ । ਵਮਲਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਮਕੌ ਾ ਗਰੁ ਦਆੁ ਰ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਠ ਅਤੇ਼ ਸ਼ੇਿਾ ਸੀ ਜੋ ਵਕ ਬਹਤੁ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਰਜੋ ਼ਾਨਾ ਜਾਂ
ਹਫਤਾਿਾਰੀ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਵੁ ਟਆਰਾਂ ਲਈ ਵਸੱਿ ਵਖਆ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰ ਧ ਿੀ ਗੁਰਦਆੁ ਰੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਸੀ ਵਕਉਂਵਕ ਉਹ ਉੱਿੇ਼ ਚਲ
ਰਹੀਆਂ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਕਲਾਸਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਵਸਿੱ ਖਣਾ ਵਸਿੱ ਖ ਧਰਮ ਦੀ ਵਸੱਿ ਵਖਆ ਨਾਲ ਜਵੁ ੜਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਵਕਉਂਵਕ ਗੁਰੂ ਗੰ ਰਿ
ਸਾਵਹਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਾਠ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਅੱਿ ਖਰਾਂ ਦਾ ਵਗਆਨ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ।
1 ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਦਆੁ ਰਾ ਬਣੁ ੀ ਗਈ ਟਕੋ ਰੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਜਾਂ 1970 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਲਾਸਵਟਕ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ਸੇ ੂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਗਰੁ ਮ਼ੇਜ ਕੌਰ ਦਆੁ ਰਾ ਬਣਾਏ ਵਤੰ ਨ ਪ੍ਰਸਾਂ ਦਾ ਸੈੱਟ ਅਤ਼ੇ ਇੱਿ ਕ ਕਰਾਸ ਪ੍ੈਟਰਨ (ਮੱਿ ਖੀ ਤਪੋ ੍ੇ਼ ) ਦੀ ਕਢਾਈ ਦਾ ਵਸਰਹਾਣਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਜਾਂ 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਸੂਤੀ
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
3 ਅਮਰ ਕੌਰ ਦੁਆਰਾ ਹਿੱ ਿ ਦੀ ਕਢਾਈ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਸਜਾਿਟੀ ਪ੍ੈਨਲ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਸਤੂ ੀ, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਕੱਿ ਚ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
4 ਗਰੁ ਮ਼ੇਜ ਕੌਰ ਅਤੇ਼ ਇੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਬਿੱ ਵਚਆਂ ਨਾਲ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1970
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਕਰਤਾਰ ਕੌਰ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਵਸੰ ਗਰ ਵਸਲਾਈ ਮਸੀਨ ਨਾਲ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦੇਸ਼ ੂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਮਲਕੀਤ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਬੀਬੀ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਵਿਆਹ ਸਮਂੇ ਦੀਆਂ ਫੋਟਆੋ ਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ ਹਿਾ ਝੱਿ ਲਣ ਲਈ ਪ੍ਿੱ ਖੀਆਂ ਿਰਤੀਆਂ ਜਾ
ਰਹੀਆਂ ਹਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1970 ਅਤੇ਼ 1969
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਅਤ਼ੇ ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦਸ਼ੇ ੂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈਆਂਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , ਅਪ੍ੈਲਰ 1970
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਗਰੁ ਮੇ਼ਜ ਕੌਰ, ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਅਮਰ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪ੍ੱਿ ਖੀਆਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ, ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈਆਂ
ਅਮਰ ਕੌਰ ਦੀ ਬਣਾਈ ਪ੍ਿੱ ਖੀ (Gurmej Kaur: ਗਰੁ ਮੇ਼ਜ ਕੌਰ ਦੀ ਬਣਾਈ ਪ੍ੱਿ ਖੀ) (Bhagwan Kaur: ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਦੀ
ਬਣਾਈ ਪ੍ਿੱ ਖੀ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ, ਪ੍ਲਾਸਵਟਕ ਦ਼ੇ ਮਣਕ਼ੇ, ਲਿੱ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਧਾਤ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ (Jasbir Kaur: ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ) (Inderpal Kaur: ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ
ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ)
8 ਤ਼ੇਰਾਂ ਨਾਵਲਆਂ ਦਾ ਸੈੱਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ
ਗੁਰਮ਼ਲੇ ਕੌਰ ਅਤ਼ੇ ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
ਸ ੱਿ ਖ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਸਮਕਾ ਾਂ / ਸ ੰਿ ਮੇ ਾਰੀਆਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤ ਨੰ ੂ ਅਕਸਰ ਅਣਦਵ਼ੇ ਖਆ ਅਤ਼ੇ ਵਧਆਨ ਵਿਿੱ ਚ ਨਹੀਂ ਰੱਿ ਵਖਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਸ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਵਕ
ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤਾਂ ਨੰ ੂ ਿਿੱ ਖ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਵਦਸਰ ਟੀਗਤ ਵਿਲਿੱ ਖਣ ਵਿਸ਼ਸੇ ਤਾਿਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਸ ਦ਼ੇ ਉਲਟ ਮਰਦ ਜੋ ਅਕਸਰ ਪ੍ੱਿ ਗੜੀ
ਬੰ ਨਹ ਦੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਦਾੜਹੀ ਿਾਲ਼ੇ ਹੰ ਦੁ ੇ਼ ਹਨ । ਦਜੂ ਾ, ਵਸਿੱ ਖ ਔਰਤ ਦੀ ਜਗਹਾ ਰਿਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਉਸ ਦੇ਼ ਘਰ ਜਾਂ ਗਰੁ ਦੁਆਰੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਸੀ ਅਤੇ਼
20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਦਜੂ ਼ੇ ਅਿੱ ਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਜ਼ਆਦਾ ਵਸੱਿ ਖ ਔਰਤਾਂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਸਮਾਜ ਦੇ਼ ਬਾਹਰਲੇ਼ ਕੰ ਮਾਂ ਅਤ਼ੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਸਾਮਲ
ਹਣੋ ਲੱਿ ਗੀਆਂ ।
ਵਜਉਂ ਹੀ ਔਰਤਾਂ ਨੰ ੂ ਵਸੱਿ ਵਖਆ ਅਤੇ਼ ਹੋਰ ਅਿਸਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ਼ ਗਏ, ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਵਮਕਾਿਾਂ ਿੀ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ । 1950 ਤਂੋ
ਬਾਅਦ ਵਜ਼ਆਦਾ ਵਸੱਿ ਖ ਔਰਤਾਂ ਅੰ ਗਰ਼ਜੇ ਼ੀ ਪ੍ੜਹੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾਿਾਂ ਬਣ ਗਈਆਂ । ਕਝੁ ਪ੍ਵਹਲਾਂ
ਹੀ 1940 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਤੋਂ ਖਾਲਸਾ ਧਾਰਮਕ ਸਭਾ ਅਤ਼ੇ ਸੀਰ ਗੁਰੂ ਵਸੰ ਘ ਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਵਰਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਕਲਾਸਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਅਵਧਆਪ੍ਕਾ
ਿਜਂੋ ਨੌ ਕਰੀ ਕਰ ਚੱਿ ਕੁ ੀਆਂ ਸਨ । ਕਝੁ ਪ੍ਾਇਨੀਅਰ ਔਰਤਾਂ 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਡਾਕਟਰ ਬਣੀਆਂ ਅਤੇ਼ ਵਜਉਂ ਵਜਉਂ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਦੀ
ਉੱਨਤੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਔਰਤਾਂ ਿਿੱ ਖ ਿਿੱ ਖ ਖ਼ੇਤਰਾਂ ਦੇ਼ ਪ਼੍ਵੇ ਸ਼ਆਂ ਵਿੱਿ ਚ ਸਾਮਲ ਹੰ ਦੁ ੀਆਂ ਗਈਆਂ । ਕਵਮਊਵਨਟੀ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਔਰਤਾਂ ਆਪ੍ਣੀਆਂ
ਸੰ ਸਿਾਿਾਂ ਵਜਿੇਂ ਵਕ ਇਸਤਰੀ ਸਵਤਸੰ ਗ ਸਭਾਿਾਂ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਖਾਲਸਾ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਲੇ਼ਡੀਜ਼ ਵਿੰ ਗ ਦੇ਼ ਜ਼ਰੀਏ ਿਿੱ ਧ ਚੜਹ ਕ਼ੇ ਸਾਮਲ
ਹੋਈਆਂ, ਵਜਸ ਨਾਲ ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਇਕੱਿ ਠੇ ਹਣੋ ਅਤ਼ੇ ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ, ਸਮਾਵਜਕ ਅਤ਼ੇ ਮਨੋ ਰੰ ਜਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰ ਧ ਕਰਨ
ਅਤੇ਼ ਭਲਾਈ ਦ਼ੇ ਕੰ ਮਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਵਹੱਿ ਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਮਕੌ ਾ ਵਮਵਲਆ ।
9 ਗਰੁ ਵਦਆਲ ਕੌਰ (ਖੱਿ ਬੇ਼ ਪ੍ਾਸੇ਼ ਬਠੈ ੀ) ਦੀ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰਾਂ ਅਿਤਾਰ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਕਰਮ ਵਸੰ ਘ ਨਾਲ, ਅਤੇ਼ ਬਸੰ ਤ ਕੌਰ ਦੀ (ਸੱਿ ਜ਼ੇ
ਪ੍ਾਸੇ਼ ਬਠੈ ੀ) ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰਾਂ ਜਗਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਗਰੁ ਚਰਨ ਵਸੰ ਘ ਨਾਲ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , ਅਗਸਤ 1940
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਮਨਵਜੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਫੱਿ ਲ਼ੇਿਾਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
10 ਸੁਵਰੰ ਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਸਹੇ਼ਲੀਆਂ ਨਾਲ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਦਲਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
11 ਤਪ੍ੋ ਕੌਰ (ਬੈਠੀ) ਦੀ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਬੱਿ ਵਚਆਂ ਸਰਦਾਰ ਤਾਰਾ ਵਸੰ ਘ, ਹਜ਼ਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਪ੍ਰਮੇ਼ਸਰੀ ਕੌਰ ਨਾਲ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 10 ਨਿੰ ਬਰ 1920
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
12 ਗੁਰਮੇਲ਼ ਕੌਰ ਦੀ ਵਰਸਤਦ਼ੇ ਾਰ ਨਾਲ ਸਟਡੂ ੀਓ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਗੁਰਮ਼ੇਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
13 ਜਗਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
14 ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਦੀ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਬਵੇ਼ ਟਆਂ ਦਲੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਦਲਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਾਲ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
15 ਮਵੋ ਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਦੀਆਂ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਨਾਲ ਰਿਾਇਤੀ
ਪ੍ਵਹਰਾਿ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ਆੋ ਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1940 ਅਤ਼ੇ 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਬੀਬੀ ਮੋਵਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈਆਂ
16 ਮਵੋ ਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਨੰ ੂ ਬੁਵਕਤ ਵਤਮਾਹ ਇੰ ਗਵਲਸ ਸਕਲੂ ਤਂੋ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਸਟੈਂਡਰਡ ਦੋ ਲਈ ਵਰਪ੍ੋਰਟ ਕਾਰਡ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1953
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਬੀਬੀ ਮੋਵਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
17 ਮਵੋ ਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਵਿੱਿ ਚ ਵਲਖੀ ਦਜੂ ੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਵਹਬ ਪ੍ਾਠ ਦੀ ਨੋ ਟਬਿੱ ੁਕ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਗਰੁ ਮੱਿ ਖੁ ੀ ਵਲਪ੍ੀ ਦੀ ਪ੍ੜਾਹ ਈ ਦਾ
ਵਹੱਿ ਸਾ ਸੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1951
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਬੀਬੀ ਮੋਵਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
18 ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਅਸਿਾਨ ਦੀ ਦਾਨ ਿਾਲੀ ਵਕਤਾਬ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੰ ਤ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਬੀਬੀ ਮੋਵਹੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਪਰਿੰ ਪਰਾ ਦੀਆਂ ਰਿੱ ਸਖਅਕ: ਸ ਆਹ ਅਤੇ ਮਾਰਹੋ
ਵਸਿੱ ਖ ਸਮਾਜ ਵਿਿੱ ਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ਼ ਆਉਣ ਅਤੇ਼ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਵਸਿੱ ਖ ਸੱਿ ਵਭਆਚਾਰ ਦੇ਼ ਰਿਾਇਤੀ ਪ੍ਵਹਲਆੂ ਂ ਨੰ ੂ ਕਾਇਮ ਰਿੱ ਵਖਆ ਵਗਆ ।
ਗੁਰਦਆੁ ਰ਼ੇ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਿਾ, ਵਜਸ ਵਿੱਿ ਚ ਗੰ ਿਰ ੀ ਅਤੇ਼ ਰਾਗੀ ਸਾਮਲ ਹਨ, ਵਿਆਹਾਂ ਅਤ਼ੇ ਵਤਉਹਾਰ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੇ਼
ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰਕ ਤੱਿ ਤ ਵਸੱਿ ਖ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਖਤੇ਼ ਰ ਹੈ ।
ਗੁਰਪ੍ੁਰਬ (ਵਸੱਿ ਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦ਼ੇ ਜਨਮ ਜਾਂ ਜੋਤੀ ਜਤੋ ਸਮਾਉਣ ਦੀ ਿਰ਼ੇਗਹ ੰ ਢ) ਦੇ਼ ਵਤਉਹਾਰ ਗਰੁ ਦੁਆਰ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ਼ ਹਨ, ਦੂਸਰ਼ੇ
ਵਤਉਹਾਰ ਵਜਿਂੇ ਲੋਹੜੀ ਅਤ਼ੇ ਤੀਆਂ (ਰਿੱ ਤੁ ਾਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਜਸਨ ਮਨਾਉਣ ਿਾਲ਼ੇ ਵਤਉਹਾਰ) ਵਜਸ ਵਿਚ ਭਾਈਚਾਰ਼ੇ ਨੰ ੂ ਿੱਿ ਡ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਧਰ
ਤ਼ੇ ਸਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ਼ ਸਮਾਗਮਾਂ ਿਜਂੋ ਦੇ਼ਵਖਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਔਰਤਾਂ ਇਨਹ ਾਂ ਵਤਉਹਾਰਾਂ ਨੰ ੂ ਇਿੱ ਕਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ਼ ਇੱਿ ਕ ਗਰੱਿ ੁਪ੍ ਦੇ਼
ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਰੀਤੀ ਵਰਿਾਜਾਂ ਦ਼ੇ ਜਸਨ ਨੱਿ ਚ-ਗਾ ਕੇ਼ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਇਸੇ਼ ਤਰਹਾਂ, ਭਾਿੇਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਗਰੁ ਦਆੁ ਰ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਹੰ ਦੁ ੀ ਹੈ, ਵਿਆਹ ਤਂੋ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਅਤੇ਼ ਵਿਆਹ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਸਮਾਂ
ਘਰ ਵਿੱਿ ਚ ਔਰਤਾਂ ਦਆੁ ਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਰਿਾਇਤੀ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਇਸ ਵਿਿੱ ਚ ਵਿਆਹ ਸਾਦੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਹਰਾਿੇ਼ ਦੀ ਵਤਆਰੀ ਿੀ
ਸਾਮਲ ਸੀ ਜੋ ਅਕਸਰ ਘਰ ਵਿਿੱ ਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ; ਮਵਹੰ ਦੀ ਦੀ ਰਸਮ; ਜਾਗੋ; ਅਤੇ਼ ਵਿਆਹ ਦ਼ੇ ਮਵਹਮਾਨਾਂ ਲਈ
ਵਮਠਾਈਆਂ ਅਤੇ਼ ਭੋਜਨ ਦੀ ਵਤਆਰੀ । ਇਹ ਸਾਰ਼ੇ ਸਮਾਗਮ ਰਿਾਇਤੀ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ਼ ਨਾਚਾਂ ਦਆੁ ਰਾ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ਼ ਹਨ - ਜ਼ਬਾਨੀ ਅਤੇ਼
ਅਵਦੱਿ ਖ ਪ੍ਰੰ ਪ੍ਰਾਿਾਂ ਵਜਹੜੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ ਪ੍ੀੜਹੀਆਂ ਦੇ਼ ਜ਼ਰੀਏ ਕਾਇਮ ਰੱਿ ਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ।
1 ਖਾਲਸਾ ਧਾਰਮਕ ਸਭਾ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕ਼ੇਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਵਸਓਨਾਨ (ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ), 14 ਮਾਰਚ 2603 (1943)
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਗੁਰਮਲੇ਼ ਕੌਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕਟੇ਼ , ਵਸੱਿ ਖ ਗਰੁ ਦੁਆਰਾ, ਜਾਲਾਨ ਹਾਸਾਨ, ਸਗ਼ੇ ਾਮਾਟ, ਜੌਹਰ
ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਜਹੌ ਰ, ਮਲੇ਼ਸੀਆ, 24 ਮਾਰਚ 1963
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਗੁਰਮ਼ੇਲ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
3 ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਗੁਰਮੇ਼ਲ ਕੌਰ ਦੇ਼ ਵਿਆਹ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਸਗ਼ੇ ਾਮਾਟ, ਜੌਹਰ, ਮਲ਼ੇਸੀਆ, 24 ਮਾਰਚ 1963
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਗੁਰਮਲ਼ੇ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬੱਿ ਲ ਅਤੇ਼ ਨਰ਼ੇਸ ਕੌਰ ਫਲੂ ਕਾ ਦੀ ਵਿਆਹ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਦੇਹ਼ ਰਾਦਨੂ , ਜਨਿਰੀ 1966
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਪ੍ਰਮ ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਬਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਜਸਿੰ ਤ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਆਹ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਪ੍ਤੀ ਦੇ਼ ਘਰ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1968
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦਸੇ਼ ੂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਬੀਬੀ ਕੌਰ ਦੀ ਆਪ੍ਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ਼ ਭਣੈ ਾਂ ਨਾਲ ਫਟੋ ੋ, ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੰ ੂ ਲੈ ਕ਼ੇ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1969
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇਸੂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਬੀਬੀ ਕੌਰ ਦ਼ੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਜਾਗੋ ਦੀ ਰਸਮ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1969
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦੇਸ਼ ੂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਬੀਬੀ ਕੌਰ ਦੇ਼ ਵਿਆਹ ਦੇ਼ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਉਸ ਉੱਪ੍ਰ ਫਲੁ ਕਾਰੀ ਲੈ ਕ਼ੇ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1969
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇਸੂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
9 ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਗਿੱ ਲ ਅਤ਼ੇ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦ਼ੇ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਫਟੋ ੋਆਂ ਦਾ ਸੈੱਟ
ਇਪ੍ੋਹ, ਮਲੇ਼ਸੀਆ, ਜਨਿਰੀ 1957
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਅਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਵਗੱਿ ਲ ਨੇ ਵਦੱਿ ਤੀਆਂ
10 ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ਼ ਇਕਿੱ ਠ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਿੱ ਧ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸਵਿੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
11 ਰਣਜੋਧ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਅਤ਼ੇ ਅਿਤਾਰ ਕੌਰ ਦੇ਼ ਵਿਆਹ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਬਕਂੈ ਾਕ, ਿਾਈਲੈਂਡ, 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
12 ਹਰਦੇ਼ਿ ਕੌਰ ਅਤੇ਼ ਵਹੰ ਮਤ ਵਸੰ ਘ ਦੀਆਂ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਵਿਆਹ ਿਾਲ਼ੇ ਵਦਨ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1978
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦਸੇ਼ ੂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈਆਂ
13 ਉਜਾਗਰ ਵਸੰ ਘ ਵਗਿੱ ਲ ਅਤੇ਼ ਭਜਨ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਆਹ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਕਆੁ ਲਾ ਲੰ ਮਪ੍ੁਰ, ਮਾਰਚ 1957
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਉਜਾਗਰ ਵਸੰ ਘ ਵਗਿੱ ਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
1 ਜਸਿੰ ਤ ਕੌਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਿਾਲਾ ਸੂਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1968
ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ਸੇ ੂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
2 ਵਿਆਹ ਿਾਲਾ ਸਟੂ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅੱਿ ਧ
ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ, ਧਾਤ ਦਾ ਧਾਗਾ ਅਤੇ਼ ਵਸਤਾਰੇ਼
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦ਼ੇ ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ
3 ਕੁਲਿੰ ਤ ਕੌਰ ਦੀ ਫਲੁ ਕਾਰੀ, ਵਜਸ ਤੇ਼ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਨੇ ਕਢਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅਿੱ ਧ ਵਿਚ
ਮੋਟ਼ੇ ਸਤੂ ੀ ਕੱਿ ਪ੍ੜ਼ੇ ਤੇ਼ ਰਸੇ਼ ਮ ਦੀ ਕਢਾਈ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਫਲੁ ਕਾਰੀ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਮੋਟੇ਼ ਸਤੂ ੀ ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ ਤ਼ੇ ਰ਼ੇਸਮ ਦੀ ਕਢਾਈ
ਹਰਭਜਨ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਗੁਰਮੇਲ਼ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਹਰਦੇ਼ਿ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਵਿਆਹ ਤੇ਼ ਪ੍ਵਹਵਨਆ ਸੋਨੇ ਦਾ ਹਾਰ ਅਤ਼ੇ ਕਾਂਟ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1978
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ਸੇ ੂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
6 ਹਰਦ਼ੇਿ ਕੌਰ ਨੰ ੂ ਉਸ ਦ਼ੇ ਵਿਆਹ ਤੇ਼ ਤੋਹਫ਼ੇ ਿਜਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਸਨੋ ੇ ਦੀ ਸੰ ਗਲੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1978
ਸੋਨਾ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ਸੇ ੂ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਭਗਿਾਨ ਕੌਰ ਨੰ ੂ ਉਸ ਦ਼ੇ ਵਿਆਹ ਤੇ਼ ਤੋਹਫੇ਼ ਿਜੋਂ ਵਦੱਿ ਤੇ਼ ਸੋਨੇ ਦ਼ੇ ਕੜੇ਼
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1930 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਸੋਨਾ
ਇੰ ਦਰਪ੍ਾਲ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
8 ਕਲੀਵਰਆਂ ਦੀ ਇੱਿ ਕ ਜੋੜੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਧਾਤ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੇ਼ ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
9 ਹਰਵਿੰ ਦਰ ਕੌਰ ਦੇ਼ ਵਿਆਹ ਤਂੋ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਹੋਣ ਿਾਲੀ ਰਸਮ ਵਿਿੱ ਚ ਫਲੁ ਕਾਰੀ ਦੀ ਿਰਤਂੋ ਕਰਵਦਆਂ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 2009
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
10 ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਿ ਚ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਜਸਿੰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਵਗੱਿ ਲ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
11 ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਰਟੋ ੀਆਂ ਪ੍ਕਾਉਂਦੀਆਂ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1969
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਦਸੇ਼ ੂ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
12 ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਿਾਲਾ ਪ੍ਤੀਲਾ
ਵਪ੍ਨਂੇ ਗ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1970
ਧਾਤ
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
13 ਪ੍ਰਾਤ (ਆਟਾ ਗੰ ੁਨਣ ਲਈ ਿਾਲੀ)
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੱਿ ਧ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਪ੍ੱਿ ਤਲ
ਜਸਿੰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਵਗੱਿ ਲ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
14 ਿਾਲੀ (ਪ੍ਲੇ਼ਟ)
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਅੱਿ ਧ ਵਿੱਿ ਚ
ਧਾਤ
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
15 ਿ਼ੇਲਣਾ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਲੱਿ ਕੜ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦੇ਼ ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਿਿੱ ਲੋਂ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ
16 ਗਲਾਸ
ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਸੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਪ੍ੱਿ ਤਲ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦੱਿ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
17 ਵਟਵਫਨ ਕਰੈ ੀਅਰ
ਭਾਰਤ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਪ੍ਿੱ ਤਲ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
18 ਜਿੱ ਗ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦੇ਼ ਸਰੁ ੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਵਪ੍ਿੱ ਤਲ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦੱਿ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਯੱਿ ਧੁ ਅਤੇ ਸ ਦਰੋਹ [ਮੱਿ ੁਖ ਪਾਠ ਪਨੈ ਲ਼}
20ਿੀਂ ਸਦੀ ਦ਼ੇ ਅੰ ਤ ਤਕ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਸੱਿ ਖ ਭਾਰਤ, ਪ੍ੂਰਬ ਅਤ਼ੇ ਦੱਿ ਖਣ-ਪ੍ੂਰਬੀ ਏਸੀਆ ਵਿੱਿ ਚ ਵਬਰਵਟਸ ਦੀ ਸੁਰਿੱ ਵਖਆ ਸੈਨਾ ਅਤੇ਼ ਫਜੌ ਵਿੱਿ ਚ
ਕੰ ਮ ਕਰਦੇ਼ ਸਨ । ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ, ਵਸੱਿ ਖ ਫਜੌ ਅੰ ਗਰ਼ਜੇ ਼ਾਂ ਵਿਰੱਿ ਧੁ ਵਿਦਰੋਹ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵਜ਼ੰ ਮ਼ੇਿਾਰ ਸੀ, ਵਜਿਂੇ ਵਕ 1915 ਵਿੱਿ ਚ
ਅਲੈਗਜ਼ਂੈਡਰਾ ਬਰੈਕਸ ਦ਼ੇ ਵਸਪ੍ਾਹੀ ਵਿਦਰੋਹ । ਦਿੋ ੇਂ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ੁਧਾਂ ਦਰੌ ਾਨ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਨੇ ਵਬਵਰ ਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦ਼ੇ ਵਹਿੱ ਸ਼ੇ ਿਜੋਂ ਸ਼ੇਿਾ
ਕੀਤੀ ਸੀ ।
1941 ਵਿਿੱ ਚ, ਦਜੂ ੇ਼ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਦੇ਼ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 40,000 ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਤਾਕਤਿਰ ਭਾਰਤੀ ਫਜੌ ਼ ਮਲਾਇਆ ਦੀ ਰਿੱ ਵਖਆ ਲਈ
ਭ਼ਜੇ ੀ ਗਈ, ਵਜਸ ਵਿਿੱ ਚ 60 ਪ੍ਰਤੀਸਤ ਤਂੋ ਿਿੱ ਧ ਵਸਿੱ ਖ ਸਨ । ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਭਾਰਤ ਿਾਪ੍ਸ ਚਲੇ਼ ਗਏ ਪ੍ਰ ਵਜਆਦਾ ਇਿੱ ਿੇ਼
ਜਾਪ੍ਾਨੀ ਵਕੱਿ ਵਤਆਂ ਹੇਠ਼ ਤੰ ਗੀ ਸਵਹੰ ਦ਼ੇ ਰਹ਼ੇ । ਵਸਿੱ ਖ ਇੰ ਡੀਅਨ ਇੰ ਡੀਪ੍ਂੈਡਂਸੈ ਲੀਗ ਅਤ਼ੇ ਇੰ ਡੀਅਨ ਨਸਨਲ ਆਰਮੀ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਸਾਮਲ ਸਨ,
ਵਜਸ ਦਾ ਮੱਿ ੁਖ ਦਫਤਰ 1942-1945 ਤਕ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿਿੱ ਚ ਸੀ ।
1947 ਵਿਿੱ ਚ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਪ੍ਾਵਕਸਤਾਨ ਦਾ ਬਣਨਾ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਦੀ ਿੰ ਡ ਨਾਲ ਲੱਿ ਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੰ ੂ ਉਜਾੜੇ਼ ਅਤੇ਼ ਵਹੰ ਸਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ
ਕਰਨਾ ਵਪ੍ਆ । ਹੋਰ ਕਈੋ ਰਾਹ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ਼, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀਆਂ ਨੇ , ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਸਮਤੇ਼ , ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਪ੍ਵਰਿਾਰਾਂ ਅਤ਼ੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਇਕਿੱ ਠੇ
ਹੋ ਕੇ਼ ਆਪ੍ਣੀ ਵਜ਼ੰ ਦਗੀ ਦਬੁ ਾਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱ ਖਣ-ਪ੍ੂਰਬੀ ਏਸੀਆ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿੱਿ ਚ ਆ ਿਿੱ ਸ਼ੇ । ਬਹਤੁ ਸਾਰੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਜੋ ਯਿੱ ਧੁ ਤੋਂ
ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਿਾਪ੍ਸ ਚਲ਼ੇ ਗਏ ਸਨ, ਉਹ ਿੀ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣਾ ਸਿਾਈ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਿਾਪ੍ਸ ਆ ਗਏ ।
ਸ ਦਰਹੋ ਅਤੇ ਯੱਿ ਧੁ
ਪ੍ਵਹਲ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਦਰੌ ਾਨ 1914 ਤੋਂ 1918 ਤਕ, 130,000 ਵਸੱਿ ਖ ਯੂਰਪ੍ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਛਮੀ ਏਸੀਆ ਵਿੱਿ ਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ਼ ਗਏ ਸਨ, ਜੋ
ਵਬਵਰ ਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਲਗਭਗ 20 ਪ੍ਰਤੀਸਤ ਵਹੱਿ ਸਾ ਸਨ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਦੀ ਦਲੇ਼ਰੀ ਅਤ਼ੇ
ਕਾਮਯਾਬੀ ਨੰ ੂ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਰਿਾਇਤੀ ਹਵਿਆਰਾਂ ਦੀ ਿਰਤਂੋ ਕਰਨ ਦੀ ਆਵਗਆ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤ਼ੇ ਲਗਭਗ
ਹਰ ਜੰ ਗੀ ਮੋਰਚੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਭੇ਼ਜੇ਼ ਗਏ ਸਨ ਵਜਿਂੇ ਯਪ੍ਰ਼ੇਸ, ਫਲਂੇਡਰਜ਼, ਸਮੋ ,ੇ਼ ਗੈਲੀਪ੍ਲੋ ੀ, ਪ੍ੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਪ੍ਲੈ ਸਤੀਨ, ਵਮਸਰ (ਈਵਜਪ੍ਟ)
ਅਤ਼ੇ ਮ਼ੇਸੋਪ੍ੋਟ਼ੇਮੀਆ ।
ਪ੍ਵਹਲ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ੁਧ ਦਰੌ ਾਨ ਫੌਜਾਂ ਦ਼ੇ ਵਿਸਾਲ ਅੰ ਦਲੋ ਨ ਕਾਰਨ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਅਤ਼ੇ ਹੋਰ ਅਬਾਦ ਚੌਕੀਆਂ ਤੇ਼ ਿੀ ਅਸਰ ਵਪ੍ਆ । ਜਨਿਰੀ
1915 ਵਿੱਿ ਚ, ਵਬਵਰ ਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦੀ 5ਿੀਂ ਲਾਈਟ ਇਨਫੈਟਂ ਰੀ ਵਬਗਰ ਼ੇਡ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਨੰ ੂ ਭਜ਼ੇ ੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ਼ ਹਾਂਗ ਕਾਂਗ ਵਿਿੱ ਚ
ਤਾਇਨਾਤ ਹਣੋ ਲਈ ਉਡੀਕ ਰਹੀ ਸੀ । ਬਹਮੁ ੱਿ ਤ ਵਗਣਤੀ ਵਿੱਿ ਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰੈਜੀਮਟੈਂ ਇਸ ਅਫਿਾਹ ਤਂੋ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹਈੋ ਵਕ ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ
ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਹੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਾਿੀਆਂ ਵਿਰੱਿ ੁਧ ਲੜਨ ਲਈ ਤਰੁ ਕੀ ਭਵ਼ੇ ਜਆ ਜਾ ਵਰਹਾ ਸੀ, ਵਜਸ ਨਾਲ ਬਗਾਿਤ ਫਲੈ ਗਈ ਅਤੇ਼ ਕਾਫੀ
ਵਬਵਰ ਟਸ ਅਤ਼ੇ ਯਰੂ ਪ੍ੀਅਨ ਅਵਧਕਾਰੀ ਅਤ਼ੇ ਆਮ ਨਾਗਵਰਕ ਮਾਰੇ਼ ਗਏ । ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿੱਿ ਚ ਤਾਇਨਾਤ ਰੌਇਅਲ ਗੈਵਰਸਨ ਆਰਟੀਲਰੀ
ਯੂਵਨਟ ਦੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਅਤੇ਼ ਸਟਰ਼ੇਟਸ ਸਟੈ ਲਮੰ ਟਸ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਦੇ਼ ਵਸਿੱ ਖ ਜਿ਼ੇ ਨੇ ਇਸ ਖ਼ਨੂ ੀ ਵਿਦਰੋਹ ਨੰ ੂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਿ ਚ ਅਵਹਮ ਭਵੂ ਮਕਾ
ਵਨਭਾਈ । ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੌਰਾਨ ਵਸੱਿ ਖ ਅਵਧਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ਼ ਦੁਭਾਸੀਏ ਨੰ ੂ ਉਨਹ ਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਰਿਾਈਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰ ਸਾ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ ।
1 ਗਟਰੇ਼ ਿਾਰ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ ਇਿੱ ਕ ਐਡੀਸਨ, ਵਜਸ ਦੇ਼ ਉੱਪ੍ਰਲੇ਼ ਸਫ਼ੇ ਤੇ਼ 45ਿੇਂ ਵਸੱਿ ਖ ਦ਼ੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੰ ੂ ਵਦਖਾਇਆ ਵਗਆ ਹੈ ਜੋ
ਵਬਰਵਟਸ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਟਾਈਗਵਰਸ ਨਦੀ ਦ਼ੇ ਵਕਨਾਰੇ਼ ਤ਼ੇ ਸੇ਼ਿਾ ਵਨਭਾਉਂਵਦਆਂ ਗੁਰੂ ਗੰ ਰਿ ਸਾਵਹਬ ਜੀ ਨੰ ੂ ਲੈ ਕ਼ੇ ਜਾ ਰਹੇ਼ ਹਨ
ਮੇਸ਼ ੋਪ੍ਟੋ ੇ਼ਮੀਆ, 1918
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਲਾ ਵਟਰਬੁਨਾ ਇਲਸਟਰਾਟਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ ਐਡੀਸਨ, ਵਜਸ ਦ਼ੇ ਵਜਸ ਦੇ਼ ਉੱਪ੍ਰਲ਼ੇ ਸਫੇ਼ ਤੇ਼ ਵਬਵਰ ਟਸ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਵਸੱਿ ਖ ਫੌਜਾਂ ਹਨ
ਇਟਲੀ, ਸਤੰ ਬਰ - ਅਕਤਬੂ ਰ 1919 ਵਿੱਿ ਚ ਛਾਵਪ੍ਆ ਵਗਆ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
3 ਰੌਇਅਲ ਗੈਵਰਸਨ ਆਰਟੀਲਰੀ ਮਾਰਚ ਕਰਦੇ਼ ਬਡਂੈ ਅਤ਼ੇ ਸੈਵਨਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਲਾਊ ਬਲਾਕੰ ਗ ਮਾਤੀ (ਸੰ ਤੋਸਾ) ਵਿਖ਼ੇ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1918
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦ਼ੇ ਨਸ਼ਨਲ ਵਮਊਜੀਅਮ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀਆਂ ਗਈਆਂ
4 ਰਣਜੋਧ ਵਸੰ ਘ ਨਰਲੂ ਾ ਅਤੇ਼ ਅਿਤਾਰ ਕੌਰ ਦ਼ੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਬਕਂੈ ਾਕ, ਿਾਈਲਂੈਡ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਨਰੂਲਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 14ਿੀਂ ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਰਜੈ ੀਮੈਟਂ ਦ਼ੇ ਮੋਵਢਆਂ ਤੇ਼ ਲਿੱ ਗਣ ਿਾਲ਼ੇ ਵਖ਼ਤਾਬ
ਭਾਰਤ, 1920 – 1930 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
6 11ਿੀਂ ਵਸੱਿ ਖ ਰੈਜੀਮਟੈਂ ਦ਼ੇ ਮੋਵਢਆਂ ਤ਼ੇ ਲੱਿ ਗਣ ਿਾਲ਼ੇ ਵਖ਼ਤਾਬ
ਭਾਰਤ, 1922
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
7 ਪ੍ੰ ਜਾਬ ਰੈਜੀਮਂਟੈ ਦੀ ਦਸਤਾਰ ਵਪ੍ੰ ਨ ਜੋ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ੁਧ ਦੌਰਾਨ ਫੌਜੀਆਂ ਦੀ ਿਰਤੀ ਵਪ੍ੰ ਨ ਿਰਗੀ ਸੀ
ਭਾਰਤ, 20ਿੀਂ ਸਦੀ
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਰੌਇਅਲ ਆਰਮੀ ਔਰਡੀਨੰ ਸ ਕੌਪ੍ਸ (ਆਰ ਏ ਓ ਸੀ) ਦਾ ਦਸਤਾਰ ਵਪ੍ੰ ਨ
ਭਾਰਤ, 1930
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦੱਿ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਦੂਜੇ ਸ ਸ਼ ਯਿੱ ਧੁ ਸ ਿੱ ਚ ਸ ੱਿ ਖਾਂ ਦਾ ਯਗੋ ਦਾਨ
ਦੂਜੇ਼ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ੁਧ ਦੌਰਾਨ 300,000 ਵਸੱਿ ਖ ਵਬਵਰ ਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਵਿੱਿ ਚ ਸ਼ੇਿਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੈਸੇ਼ਿਕ ਿਜਂੋ ਭਰਤੀ ਹਏੋ । ਇਹ
ਭਾਰਤ ਤਂੋ ਕੱਿ ਲੁ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਿਾਵਲਆਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਤੀਜਾ ਵਹੱਿ ਸਾ ਸੀ । ਉਹ ਮੱਿ ਖੁ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਬਰਮਾ, ਇਟਲੀ ਅਤ਼ੇ ਮਲਾਇਆ ਮੋਰਵਚਆਂ ਤੇ਼
ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ਼ ਗਏ ਸਨ । 1942 ਵਿਿੱ ਚ ਮਲਾਇਆ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਭਜ਼ੇ ੀਆਂ ਗਈਆਂ 40,000 ਭਾਰਤੀ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਿ ਚਂੋ ਲਗਭਗ 60
ਪ੍ਤਰ ੀਸ਼ਤ ਵਸੱਿ ਖ ਸਨ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਜੋ ਮਲਾਇਆ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਹੀ ਸਟੇਰ਼ਟਸ ਸਟੈ ਲਮੰ ਟਸ ਵਿਿੱ ਚ ਸ਼ਿੇ ਾ ਵਨਭਾ ਰਹੇ਼ ਸਨ, ਬਚਾਓ
ਲਈ ਜਾਪ੍ਾਨੀਆਂ ਦ਼ੇ ਵਿਰਿੱ ੁਧ ਸਿਇੈ ਿੱ ਛੁਕ ਭਰਤੀ ਹਏੋ । 1942 ਵਿਿੱ ਚ ਮਲਾਇਆ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦੀ ਰੱਿ ਵਖਆ ਕਰਦ਼ੇ ਹੋਏ 3000 ਤੋਂ ਿਿੱ ਧ
ਵਸੱਿ ਖ ਸਵੈ ਨਕ ਮਾਰ਼ੇ ਗਏ ਅਤੇ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੰ ੂ ਕਦੈ ੀ-ਯਿੱ ਧੁ ਦ਼ੇ ਤੌਰ ਤ਼ੇ ਕਦੈ ਕਰ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ । ਮਲਾਇਆ ਜਾਪ੍ਾਨੀਆਂ ਦ਼ੇ ਹੱਿ ਿ ਆ ਵਗਆ ਪ੍ਰ
ਵਸੱਿ ਖ ਬਰਮਾ ਦੇ਼ ਮੋਰਚੇ਼ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਜਰਰੂ ੀ ਸਨ, ਵਜੱਿ ਿੇ਼ ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ 1944 ਵਿਿੱ ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ੂਰਬੀ ਸਰਹੱਿ ਦ ਨੰ ੂ ਜਾਪ੍ਾਨੀ ਹਮਲੇ਼ ਤਂੋ
ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਸੀ । ਬਹਤੁ ਸਾਰ਼ੇ ਵਸੱਿ ਖ ਸੈਵਨਕਾਂ ਦੀ ਯਿੱ ਧੁ ਵਿਿੱ ਚ ਸਮਲੂ ੀਅਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੰ ੂ
ਪ੍ਰਸੰ ਸਾ ਅਤ਼ੇ ਤਗਮ਼ੇ ਵਦਿੱ ਤੇ਼ ਗਏ । ਇਹ ਮੱਿ ਖੁ ਤੌਰ ਤੇ਼ ਇਟਲੀ ਸਟਾਰ, ਬਰਮਾ ਸਟਾਰ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ੈਸੀਵਫਕ ਸਟਾਰ ਦੇ਼ ਸਰਵਿਸ ਮੈਡਲ ਸਨ, ਜੋ
ਉਨਹ ਾਂ ਭਰਤੀ ਹਏੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੰ ੂ ਵਦੱਿ ਤੇ਼ ਗਏ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੇ ਘੱਿ ਟੋ ਘੱਿ ਟ 90 ਵਦਨ ਸੇ਼ਿਾ ਵਨਭਾਈ ।
9 ਪ੍ਸੀਵਫਕ ਸਟਾਰ ਅਤ਼ੇ ਬਰਮਾ ਸਟਾਰ ਜੋ ਿਜ਼ੀਰ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਉਸ ਦ਼ੇ ਵਰਸਤ਼ੇਦਾਰ ਨੰ ੂ ਵਦੱਿ ਤ਼ੇ ਗਏ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਦਜੂ ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ਧੁ ਦੇ਼ ਸਮਂੇ
ਧਾਤ ਅਤੇ਼ ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਿੱ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
10 ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਦਿੱ ਤ਼ੇ ਗਏ ਪ੍ਸੀਵਫਕ ਸਟਾਰ ਅਤੇ਼ ਸਰਵਿਸ ਮਡੈ ਲ (1939 - 1945)
ਭਾਰਤ ਅਤ਼ੇ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਦਜੂ ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ਧੁ ਦ਼ੇ ਸਮਂੇ
ਧਾਤ ਅਤ਼ੇ ਕੱਿ ਪ੍ੜਾ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
11 ਵਡਫਸੈਂ ਮੈਡਲ, 1939-1945 ਅਤੇ਼ ਮਾਲਏ ਪ੍ੈਵਨੰ ਨਸੁਲਾ ਕੈਮਪ਼੍ੇਨ ਮੈਡਲ ਜੋ ਦਲੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਦਿੱ ਤ਼ੇ ਗਏ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਦੂਜ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ਧੁ ਦ਼ੇ ਦੌਰਾਨ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
12 ਦਸੂ ਰ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ੁਧ ਵਿਿੱ ਚ ਕਪ੍ਤਾਨ ਲਛਮਣ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਉਸ ਦੀ ਸਿੇ਼ ਾ ਲਈ ਵਦਿੱ ਤ਼ੇ ਗਏ ਮਡੈ ਲਾਂ ਦਾ ਸੈੱਟ, 1939 - 1945
(ਬਰਮਾ ਸਟਾਰ, ਇਟਲੀ ਸਟਾਰ, ਡੀਫਸਂੈ ਸਟਾਰ, ਸਰਵਿਸ ਮਡੈ ਲ)
ਭਾਰਤ, ਯਰੂ ਪ੍ ਅਤ਼ੇ ਦਿੱ ਖਣ-ਪ੍ਰੂ ਬੀ ਏਸੀਆ, 1939-1945
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਵਸੰ ਘ ਗਰੁ ਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
13 ਵਸੱਿ ਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀ ਿਰਦੀ ਦ਼ੇ ਬਟਨ
ਭਾਰਤ ਅਤ਼ੇ ਦੱਿ ਖਣ-ਪ੍ੂਰਬੀ ਏਸੀਆ, ਦਜੂ ੇ਼ ਵਿਸਿ ਯੱਿ ੁਧ ਦ਼ੇ ਸਮੇਂ ਵਪ੍ੱਿ ਤਲ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
14 ਵਸੱਿ ਖ ਰੈਜੀਮਟੈਂ ਦੇ਼ ਮਵੋ ਢਆਂ ਤ਼ੇ ਲੱਿ ਗਣ ਿਾਲੇ਼ ਵਖ਼ਤਾਬ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ਼ ਦਿੱ ਖਣ-ਪ੍ਰੂ ਬੀ ਏਸੀਆ, ਦੂਜ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ੁਧ ਦ਼ੇ ਸਮਂੇ
ਧਾਤ
ਜਸਪ੍ੀਰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਗੁਰਵਦਿੱ ਤਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਏ
15 ਇੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਰਹਾਈ ਜਾਂ ਤਬਾਦਲੇ਼ ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕ਼ਟੇ
ਭਾਰਤ, ਜਨਿਰੀ 1947
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
16 ਸੂਬਦੇ਼ ਾਰ ਸਰਦਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਰਹਾਈ ਜਾਂ ਤਬਾਦਲ਼ੇ ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕਟ਼ੇ
ਭਾਰਤ, 1940 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
17 ਇੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਵਮਲਟਰੀ ਮੋਟਰ ਿਾਹਨ ਚਾਲਕ ਦਾ ਲਾਇਸੈਂਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ
ਭਾਰਤ, 1946
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਜਾਪਾਨੀ ਸਕੱਿ ਤਾ ਅਤੇ ਇਿੰ ਡੀਅਨ ਨੈ ਸ਼ਨਲ ਆਰਮੀ
ਫਰਿਰੀ 1942 ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਜਾਪ੍ਾਨੀਆਂ ਦ਼ੇ ਹਿੱ ਿ ਆ ਵਗਆ ਵਜਨਹ ਾਂ ਨੇ ਅਗਲ਼ੇ ਵਤੰ ਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਉੱਤੇ਼ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ।
ਮਲਾਇਆ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਕਾਫੀ ਵਸਿੱ ਖ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਸੁਰਿੱ ਵਖਆ ਲਈ ਭਾਰਤ ਿਾਪ੍ਸ ਮੜੁ ੇ਼, ਇਸ ਵਚੰ ਤਾ ਵਿਿੱ ਚ ਵਕ ਵਬਵਰ ਟਸ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨਹ ਾਂ ਦੀ
ਿਫ਼ਾਦਾਰੀ ਉਨਹ ਾਂ ਨੰ ੂ ਖ਼ਤਰੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਾਿੇ਼ਗੀ । ਪ੍ਰ ਵਜਆਦਾ ਇੱਿ ਿੇ਼ ਹੀ ਰਹੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਜੋ ਰਜੁ ਼ਗਾਰ ਉਹ ਲਿੱ ਭ ਸਕੇ਼ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੀਤੇ਼ । ਵਸਿੱ ਖ
ਪ੍ੁਵਲਸ ਮਲੁ ਾਜ਼ਮਾਂ, ਦਭੁ ਾਸੀਏ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਰਬੰ ਧਕਾਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣੀਆਂ ਨੌ ਕਰੀਆਂ ਜਾਪ੍ਾਨੀਆਂ ਦੇ਼ ਅਧੀਨ ਰਿੱ ਖੀਆਂ ਅਤੇ਼ ਵਜ਼ਆਦਾਤਰ ਉਹੀ
ਭਵੂ ਮਕਾਿਾਂ ਵਨਭਾਈਆਂ । ਲੜਾਈ ਅਤ਼ੇ ਜਾਪ੍ਾਨੀ ਵਕੱਿ ਵਤਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸਕਲਾਂ ਵਿੱਿ ਚੋਂ ਸਾਰੇ਼ ਗੁਜਰੇ਼ ।
ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰ ਤਰਤਾ ਅੰ ਦਲੋ ਨ ਨੰ ੂ ਤਜ਼ੇ ਼ੀ ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਰਵਸਿੱ ਧੀ ਵਮਲੀ, ਵਜਸ ਦਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਿਿੱ ਚ ਿੀ ਵਸਿੱ ਖਾਂ ਤੇ਼ ਪ੍ਰਭਾਿ ਵਪ੍ਆ ।
ਇੰ ਡੀਅਨ ਇੰ ਡੀਪ੍ੈਂਡਸੈਂ ਲੀਗ (ਆਈ. ਆਈ. ਐੈੱਲ.) ਦੀ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਸਾਖਾ ਨੇ ਜਾਪ੍ਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝੋਤਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ਼ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ
ਦ਼ੇ ਉਦੇ਼ਸ ਲਈ ਉਨਹ ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਿਨ ਲੈਣ ਦੀ ਕਵੋ ਸ਼ਸ਼ ਕੀਤੀ । ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਵਬਰਵਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦੇ਼ ਕਪ੍ਤਾਨ ਮਹੋ ਨ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਨਿੀਂ
ਬਣੀ ਇੰ ਡੀਅਨ ਨਸਨਲ ਆਰਮੀ (ਆਈ.ਐਨ.ਏ.) ਦਾ ਇੰ ਚਾਰਜ ਬਣਾਇਆ ਵਗਆ ਅਤ਼ੇ ਸੈਵਨਕਾਂ ਨੰ ੂ ਵਬਵਰ ਟਸ ਕਲੋ ੋਂ ਵਜੱਿ ਤਣ ਲਈ ਉਨਹ ਾਂ
ਨੰ ੂ ਵਸਖਲਾਈ ਦੇ਼ਣ ਦਾ ਕੰ ਮ ਸਵੌਂ ਪ੍ਆ ਵਗਆ ਸੀ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਯਤਨ ਲਈ ਫੰ ਡ ਅਤ਼ੇ ਰਸਦ ਇਕਿੱ ਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਿ ਚ ਵਹੱਿ ਸਾ
ਪ੍ਾਇਆ । ਵਬਵਰ ਟਸ ਇੰ ਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਦੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਫਜੌ ਾਂ ਜੋ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੇ਼ ਸਮਰਪ੍ਨ ਤਂੋ ਬਾਅਦ ਫੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ,
ਆਈ.ਐੈੱਨ.ਏ. ਵਿਿੱ ਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਈਆਂ ।
18 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਜਪ੍ਾਨੀ ਸ਼ਨਾਖਤੀ ਕਾਰਡ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1942-1945
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
19 ਗਾੜਾ ਦਿੱ ੁਧ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਪ੍ਰਵਮਟ (ਰਾਸਨ ਕਾਰਡ) ਿਾਸਾਖਾ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ, 58 ਵਹਲਸਾਈਡ ਡਰਾਈਿ ਦ਼ੇ ਨਾਮ ਤ਼ੇ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 13 ਅਪ੍ੈਲਰ 2602 (1942)
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
20 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਨੰ ੂ ਸਰਕਾਰੀ ਵਨਯੰ ਤਵਰਤ ਸਮਾਨ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ ਆਵਗਆ ਪ੍ਰਵਮਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1942-1945
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
21 ਜਪ੍ਾਨੀ ਦਸਤਾਿੇ਼ਜ਼ ਵਜਸ ਤੇ਼ ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1942-1945
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
22 ਿਸਾਖਾ ਵਸੰ ਘ ਉਰਫ ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ‘ਰਵਜਸਟਰ ਆਫ਼ ਬਰਿਜ਼’ ਵਿੱਿ ਚਂੋ ਕਢਿਾਇਆ ਹਇੋ ਆ ਜਨਮ ਸਰਟੀਵਫਕੇ਼ਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 2 ਅਕਤੂਬਰ 1945
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜੋਵਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
23 ਇੰ ਡੀਅਨ ਨਸਨਲ ਆਰਮੀ ਦੀ ਬਾਲਕ ਸੈਨਾ ਕੰ ਪ੍ਨੀ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ । ਈਸਿਰ ਲਾਲ ਮੱਿ ਧ ਿਾਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਿ ਚ ਖਿੱ ਬ਼ੇ ਤੋਂ
ਦਜੂ ਼ੇ ਨੰ ਬਰ ਤੇ਼ ਬਠੈ ਾ ਹੈ, ਅਤ਼ੇ ਈਸਰ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ਵਹਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਿ ਚ ਖੱਿ ਬੇ਼ ਤੋਂ ਤੀਜ਼ੇ ਨੰ ਬਰ ਤ਼ੇ ਹੈ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1942-1945
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਮਹੀਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਈਸਿਰ ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
24 5000 ਡਾਲਰ ਦ਼ੇ ਦਾਨ ਲਈ ਸੀਰ ਗੁਰੂ ਵਸੰ ਘ ਸਭਾ ਨੰ ੂ ਵਸਯਨੋ ਾਨ ਵਸੱਿ ਖ ਯਤੀਮ ਵਿਧਿਾ ਆਸਰਮ (ਵਸੱਿ ਖ ਅਨਾਿ ਅਤੇ਼ ਵਿਧਿਾ
ਆਸਰਮ), ਵਸਲਾਟ ਰੋਡ, ਵਸਓਨਾਨ ਿਿੱ ਲਂੋ, ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਰਸੀਦ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, ਜਲੁ ਾਈ 2605 (1945)
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰੀ ਗੁਰੂ ਵਸੰ ਘ ਸਭਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
25 ਹਰੀ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ, ਜੋ ਜਾਪ੍ਾਨੀਆਂ ਦੇ਼ ਅਧੀਨ ਪ੍ੁਵਲਸ ਅਵਧਕਾਰੀ ਿਜਂੋ ਸ਼ਿੇ ਾ ਵਨਭਾਉਂਦਾ ਸੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਮਨਵਜੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਫੱਿ ਲੇ਼ਿਾਲ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
26 ਜਪ੍ਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਦਆੁ ਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਵਗਆ ਇਿੱ ਕ ਸੌ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨੋ ਟ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1942-1945
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਪ੍ੱਿ ਤੁ ਰ ਫੌਜਾ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
27 ਮਿੱ ਖਣ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਜਪ੍ਾਨੀ ਅਵਧਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1940 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਵਦਲਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
28 ਆਈ.ਐੈੱਨ.ਏ. ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਦੀ ਫੋਟੋ, ਵਜਸ ਦੇ਼ ਵਪ੍ਛਲ਼ੇ ਪ੍ਾਸੇ਼ ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਨੇ ਇਿੱ ਕ ਵਸਲਾਲ਼ੇਖ ਵਲਵਖਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਵਕ ਇਸ
ਯਾਦਗਰ ਨੰ ੂ ਅੰ ਗਰੇ਼ਜ਼ਾਂ ਨੇ ਢਾਵਹਆ ਸੀ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
29 ਵਨਰੰ ਜਨ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦ ਵਹੰ ਦ ਸੰ ਘ, ਵਸਓਨਾਨ ਸ਼ਾਖਾ (ਇੰ ਡੀਅਨ ਇੰ ਡੀਪ੍ਂੈਡਂੈਸ ਲੀਗ, ਵਸਓਨਾਨ ਸਾਖਾ) ਕਾਰਡ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 4 ਅਪ੍ੈਰਲ 2604 (1944)
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਵਦਲਬਾਗ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਜਵੋ ਗੰ ਦਰ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
30 ਵਬਹਾਰਾ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦ ਵਹੰ ਦ ਸੰ ਘ (ਇੰ ਡੀਅਨ ਇੰ ਡੀਪ੍ਡਂੈ ੈਂਸ ਲੀਗ) ਦਾ ਮਬਂੈ ਰਵਸਪ੍ ਕਾਰਡ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 14 ਜਨੂ 2604 (1944)
ਪ੍ਪ਼ੇ ੍ਰ
ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
31 ਮੱਿ ਖਣ ਵਸੰ ਘ ਦਾ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੰ ਡੀਪ੍ਡਂੈ ੈਂਸ ਲੀਗ, ਵਸਓਨਾਨ ਸਾਖਾ ਮਂਬੈ ਰਵਸਪ੍ ਕਾਰਡ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1942-1945
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਵਦਲਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਸ ੰਿ ਘਾਪਰੁ ਦੇ ਾ ੀ ਬਣਨਾ
ਦੂਜ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ੁਧ ਦ਼ੇ ਅੰ ਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ਼ ਸਾਲ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਅਤ਼ੇ ਮਲਾਇਆ ਲਈ ਤੇਜ਼ ਼ੀ ਨਾਲ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਦਰੌ ਸੀ । ਇਸ
ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਵਸਿੱ ਖ ਭਾਈਚਾਰ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ ਬਹੁਤ ਬਦਲਾਿ ਆ ਵਰਹਾ ਸੀ - ਇਹ ਿਿੱ ਡਾ ਵਿਦ਼ੇਸੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇੱਿ ਿ਼ੇ ਪ੍ਿੱ ਕੇ਼ ਤਰੌ ਤੇ਼ ਿੱਿ ਸਣ
ਲੱਿ ਵਗਆ, ਜੋ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਆਪ੍ ਨੰ ੂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦਾ ਿਸਨੀਕ ਸਮਝਣ ਲਿੱ ਵਗਆ ਅਤੇ਼ ਇਿੱ ਿੋਂ ਦੇ਼ ਖ਼ਤੇ ਰੀ ਅਤੇ਼ ਰਾਸਟਰੀ ਮਾਮਵਲਆਂ
ਵਿੱਿ ਚ ਵਹਿੱ ਸਾ ਲੈਣ ਲਿੱ ਗਾ ।
ਕਈ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਦਜੂ ਼ੇ ਵਿਸ਼ਿ ਯਿੱ ੁਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਿਾਪ੍ਸ ਪ੍ਰਤ਼ੇ ਅਤੇ਼ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਵਸੱਿ ਖ ਵਮਲ ਗਏ ਜੋ ਭਾਰਤ
ਅਤ਼ੇ ਪ੍ਾਵਕਸਤਾਨ ਦੀ ਿੰ ਡ ਕਾਰਨ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ੇ਼ ਸਨ ਅਤੇ਼ ਜੋ ਵਬਹਤਰ ਮੌਵਕਆਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਮਲਾਇਆ ਤੋਂ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ
ਆਏ ਸਨ । 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸਿੱ ਖ ਕੱਿ ਲੁ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 0.5% ਸਨ । ਉਹ ਦੇਸ਼਼ ਦੀ ਫਜੌ , ਸਰਕਾਰ, ਕਾਰਬੋ ਾਰ,
ਵਸਿੱ ਵਖਆ, ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰ ਅਤ਼ੇ ਖ਼ੇਡਾਂ ਦੇ਼ ਵਦਸਰ ਦਾ ਵਹੱਿ ਸਾ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੀ ਕੌਮੀ ਤ਼ੇ ਵਿਸ਼ਿਵਿਆਪ੍ੀ ਪ੍ੱਿ ਧਰ ਤ਼ੇ
ਨੁਮਾਇੰ ਦਗੀ ਕਰਨ ਲੱਿ ਗ਼ੇ ।
ਵਸਿੱ ਖ ਕੌਮ ਦਾ ਸਮਾਵਜਕ ਜੀਿਨ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰ ਸਿਾਿਾਂ ਦੇ਼ ਿਾਧ਼ੇ ਅਤ਼ੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ਼ ਨਾਲ ਹਰੋ ਵਿਕਸਤ ਹਇੋ ਆ ।
ਗੁਰਦਆੁ ਵਰਆਂ ਨੇ ਿੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਤਰੀਵਕਆਂ ਨਾਲ ਕਵਮਊਵਨਟੀ ਸਟਂੈ ਰਾਂ ਿਜਂੋ ਸਿੇ਼ ਾ ਵਨਭਾਈ । ਵਸਿੱ ਖ ਭਾਈਚਾਰ਼ੇ ਦ਼ੇ ਿਾਧੇ਼
ਨਾਲ ਸਮਾਵਜਕ ਅਤ਼ੇ ਵਿੱਿ ਵਦਅਕ ਸੰ ਸਿਾਿਾਂ, ਵਜਿਂੇ ਵਕ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਖਾਲਸਾ ਐਸੋਸੀਏਸਨ, ਵਸਿੱ ਖ ਵਮਸਨਰੀ ਸਸੁ ਾਇਟੀ ਮਲਾਇਆ,
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਸੱਿ ਖ ਐਜਕੂ ਼ਸੇ ਨ ਫਾਊਂਡ਼ੇਸਨ ਅਤ਼ੇ ਹਰੋ ਦਜੂ ੀਆਂ ਸੰ ਸਿਾਿਾਂ ਬਣੀਆਂ । ਵਸਿੱ ਖ ਸੰ ਸਿਾਿਾਂ ਅਤੇ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ਼ ਉੱਦਮ
ਸਦਕਾ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਦੀ ਬਹੁ-ਸਿੱ ਵਭਆਚਾਰਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੱਿ ਖ ਿੜੋ ੀਹ ਵਗਣਤੀ ਹਣੋ ਦ਼ੇ ਬਾਿਜਦੂ ਿੀ ਦ਼ੇਸ਼ ਵਿੱਿ ਚ ਆਪ੍ਣ਼ੇ ਿਿੱ ਡ਼ੇ
ਯਗੋ ਦਾਨ ਲਈ ਪ੍ਛਾਣੇ਼ ਗਏ ।
1 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਪ੍ਵਹਲ਼ੇ ਵਸਿੱ ਖ ਵਸਆਸਤਦਾਨ ਬਲਿੰ ਤ ਵਸੰ ਘ ਬਜਾਜ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਨਸ਼ਨਲ ਆਰਖਾਇਿਸ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿੱਿ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
2 ਉੱਘੇ਼ ਲੇ਼ਬਰ ਆਗੂ ਜਮੀਤ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਨਸ਼ਨਲ ਆਰਖਾਇਿਸ ਆਫ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
3 ਸਰਮਿੱ ਖੁ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਕਾਗਜ਼, ਲਿੱ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਗਲਾਸ
ਸਰਮੱਿ ਖੁ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਪ੍ਧਰ ਾਨ ਮੰ ਤਰੀ ਲੀ ਕਆੁ ਨ ਯੂ ਮਕੈ ਫਰਸਨ ਦੇ਼ ਵਨਿਾਸੀਆਂ ਨੰ ੂ ਵਮਲਦੇ਼ ਹਏੋ ਸਰਮੱਿ ਖੁ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ (ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰ ਤਰੀ ਲੀ ਦ਼ੇ
ਖਿੱ ਬ਼ੇ ਪ੍ਾਸ਼ੇ ਬੈਠੇ ) ਘਰ ਦੀ ਤਸਿੀਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਕਾਗਜ਼, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਗਲਾਸ
ਸਰਮੱਿ ਖੁ ਵਸੰ ਘ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਸਿ਼ੇ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਿਿੱ ਲੋਂ ਰਾਸਟਰੀ ਵਦਿਸ ਪ੍ਰ਼ਡੇ ਵਿਖੇ਼ ਕਰਿਾਏ ਗਏ ਭੰ ਗੜੇ਼ ਦ਼ੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1974
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਸਿ਼ੇ ਾ ਵਸੰ ਘ ਗੰ ਧੜਬ ਦੇ਼ ਪ੍ਵਰਿਾਰ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਅਲਬ਼ੇਲ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਨਸਨਲ ਸਰਵਿਸਮਨੈ ਦ਼ੇ ਗਰੱਿ ਪੁ ੍ ਨਾਲ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1967
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਅਲਬ਼ੇਲ ਵਸੰ ਘ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
7 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਖਾਲਸਾ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਦੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੀ ਫਟੋ ;ੋ ਇਸ ਟੀਮ ਨੇ ਇਵਤਹਾਸ ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਵਹਲੀ ਿਾਰ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ
ਹਾਕੀ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਪ੍ੀਰ ਮੀਅਰ ਲੀਗ ਦਾ ਵਖਤਾਬ ਅਤੇ਼ ਮੰ ਵਨਆ-ਪ੍ਰਮੰ ਵਨਆ ਈਲੀਟ ਕੱਿ ਪ੍ ਵਜਿੱ ਵਤਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1987
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਖਾਲਸਾ ਐਸੋਸੀਏਸਨ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤੀ ਗਈ
8 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਸਿੱ ਖ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਸੱਿ ਖ ਐਜਕੂ ਼ੇਸਨ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ ਨ ਦਾ ਇੱਿ ਕ ਵਨਊਜ਼ਲੈਟਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1990
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਵਸਿੱ ਖ ਐਜਕੂ ਸੇ਼ ਨ ਫਾਉਂਡੇ਼ਸਨ ਿੱਿ ਲੋਂ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ
9 ਸਰੀ ਗੁਰੂ ਗਰੰ ਿ ਸਾਵਹਬ ਜੀ ਦ਼ੇ ਪ੍ਕਰ ਾਸ ਗੁਰਪ੍ੂਰਬ ਦ਼ੇ ਮਕੌ ੇ਼ ਤੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਕੌਮ ਨੰ ੂ ਸੰ ਬਧੋ ਨ ਕਰਦੇ਼ ਹੋਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰ ਤਰੀ ਲੀ
ਕਆੁ ਨ ਯੂ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਕਾਲੰ ਗ ਏਅਰਪ੍ੋਰਟ, ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਵਸੱਿ ਖ ਵਮਸਨਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
10 ਦੀਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਦੀ ਮੰ ਤਰੀ ਐਸ ਰਾਜਾਰਾਤਨਮ ਨਾਲ ਫੋਟੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ (ਨਕਲ)
ਸਵਿੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਿਿੱ ਲਂੋ ਵਦੱਿ ਤੀ ਗਈ
11 ਦੀਿਾਨ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਦਆੁ ਰਾ ਸੰ ਪ੍ਾਵਦਤ ਨਿਜੀਿਨ ਨਸ਼ਨਲ ਪ੍ੰ ਜਾਬੀ ਵਨਊਜ਼ ਦਾ ਵਿਸ਼ਸੇ ਐਡੀਸ਼ਨ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 5 ਨਿੰ ਬਰ 1987
ਪ੍ੇ਼ਪ੍ਰ
ਸਵਿੰ ਦਰ ਵਸੰ ਘ ਰੰ ਧਾਿਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
ਦੇਸ਼ ਦੀ ੇ ਾ
ਦਸੂ ਰ਼ੇ ਵਿਸਿ ਯਿੱ ੁਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਬਵਰ ਟਸ ਦੇ਼ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਿਾਪ੍ਸ ਪ੍ਰਤਣ ਨਾਲ ਵਸਿੱ ਖ ਕੌਮ ਲਈ ਚੋਖੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਅਤ਼ੇ
1945 ਵਿੱਿ ਚ ਵਸਿੱ ਖ ਜਿ਼ੇ ਨੰ ੂ ਭੰ ਗ ਕਰ ਵਦੱਿ ਤਾ ਵਗਆ । ਹੋਰ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਯਵੂ ਨਟਾਂ ਵਜਨਹ ਾਂ ਵਿੱਿ ਚ ਵਸੱਿ ਖ ਸਿੇ਼ ਾ ਕਰਦੇ਼ ਸਨ ਬਹਤੁ
ਵਜ਼ਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ - ਨੇ ਿਲ ਬ਼ੇਸ ਪ੍ੁਵਲਸ ਫੋਰਸ, ਨੇ ਿਲ ਬੇ਼ਸ ਦੇ਼ ਬੰ ਦ ਹਣੋ ਤਕ 1971 ਤੀਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ ।
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਹਾਰਬਰ ਬਰੋ ਡ ਪ੍ਵੁ ਲਸ 1964 ਵਿਿੱ ਚ ਪ੍ਰੋ ਟ ਆਫ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਔਿਰੌ ਟੀ (ਪ੍ੀ ਐਸ ਏ) ਪ੍ੁਵਲਸ ਬਣ ਗਈ ਸੀ ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ਼ ਵਸੱਿ ਖ ਪ੍ੁਵਲਸ ਕਰਮਚਾਰੀ ਭਾਰਤ ਿਾਪ੍ਸ ਪ੍ਰਤੇ਼ ਸਨ ਪ੍ਰ ਕਾਫੀ ਸਾਰੇ਼ ਇਿੱ ਿੇ਼ ਰਹੇ਼ ਅਤ਼ੇ ਨਿੇਂ ਸੰ ਗਵਠਤ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਪ੍ੁਵਲਸ ਫੋਰਸ (ਐਸ ਪ੍ੀ ਐਫ) ਵਿੱਿ ਚ ਕੰ ਮ ਤ਼ੇ ਲੱਿ ਗ ਗਏ ਜਾਂ ਹਰੋ ਪ੍ੇ਼ਵਸਆਂ ਵਿਿੱ ਚ ਚਲ਼ੇ ਗਏ । ਐਸ ਪ੍ੀ ਐੈੱਫ ਵਿਿੱ ਚ
ਵਸੱਿ ਖ ਉਨਹ ਾਂ ਅਹੁਵਦਆਂ ਤਕ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ,਼ੇ ਜੋ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ਤਂੋ ਬਾਹਰ ਸਨ । ਵਮਸਾਲ ਿਜ,ਂੋ ਸਰਦਾਰ ਗਰੁ ਵਦਆਲ
ਵਸੰ ਘ ਨੇ 1963 ਵਿਿੱ ਚ ਸਹਾਇਕ ਕਵਮਸਨਰ ਦਾ ਅਹਦੁ ਾ ਸੰ ਭਾਵਲਆ ਸੀ ਅਤੇ਼ 1967 ਵਿਿੱ ਚ ਐਸ ਪ੍ੀ ਐੈੱਫ ਵਿਿੱ ਚ ਲਿੱ ਗ ਕ਼ੇ
ਜਗਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਸੀ ਆਈ ਡੀ ਦੇ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦ਼ੇ ਅਹਦੁ ਼ੇ ਤੇ਼ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ੇ਼ ਅਤੇ਼ ਵਡਪ੍ਟੀ ਕਵਮਸਨਰ (ਅਪ੍ਰੇਸ਼ ਨਜ਼) ਦੇ਼ ਅਹਦੁ ਼ੇ ਤੋਂ
ਸਿੇ਼ ਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ।
1 ਵਡਪ੍ਟੀ ਸੁਪ੍ਰਡਟਂੈ ਆਫ ਪ੍ਵੁ ਲਸ (ਵਰਟਾਇਰ) ਹਰਬੰ ਸ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਫੋਰਸ ਦੀ ਿਰਦੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1980 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿਿੱ ਚ
ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ, ਧਾਤ ਦੇ਼ ਬਟਨ ਅਤੇ਼ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਚੰ ਨਹ
ਵਦਨੇ ਸ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
2 ਹਰਬੰ ਸ ਵਸੰ ਘ ਦ਼ੇ ਤਗਮ਼ੇ (ਖੱਿ ਬੇ਼ ਤ)ਂੋ ਵਪ੍ੰ ਗਤ ਬਰਕਬੋਲੇ਼ਹਾਨ (ਕਸੁ ਲਤਾ ਮਡੈ ਲ), ਵਪ੍ੰ ਗਤ ਬਿੱ ਕਤੀ ਸੇ਼ਤੀਆ (ਲੰ ਬੀ
ਸੇ਼ਿਾ ਅਿਾਰਡ), ਵਪ੍ੰ ਗਤ ਬੱਿ ਕਤੀ ਸਤੇ਼ ੀਆ ਪ੍ਵੋ ਲਸ (ਲੰ ਬੀ ਸਿ਼ੇ ਾ ਅਿਾਰਡ, ਪ੍ੁਵਲਸ), ਵਪ੍ੰ ਗਤ ਪ੍ਰਤਾਹਾਨਾਨ
(ਰਿੱ ਵਖਆ ਮਡੈ ਲ), ਯਨੂ ੀਫਾਰਮਡ ਸਰਵਿਵਸਜ਼ ਮਲ਼ੇਸੀਆ ਮੈਡਲ 1963 ਅਤੇ਼ ਜਨਰਲ ਸਰਵਿਸ ਮਡੈ ਲ ਮਲਾਇਆ,
1962
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1950 – 1970 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਧਾਤ ਅਤੇ਼ ਕਿੱ ਪ੍ੜਾ
ਵਦਨੇ ਸ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਏ
3 ਹਰਬੰ ਸ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਪ੍ੁਵਲਸ ਅਵਧਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਗਰਿੱ ਪੁ ੍ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿਿੱ ਚ
ਪ਼੍ਪੇ ੍ਰ
ਵਦਨੇ ਸ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
4 ਨੇ ਿਲ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਫੋਰਸ ਦ਼ੇ ਇੰ ਸਪ੍ਕੈ ਟਰ ਦਲੀਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਸੰ ਧੂ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 10 ਅਕਤਬੂ ਰ 1971
ਕਾਗਜ਼, ਲੱਿ ਕੜ ਅਤ਼ੇ ਗਲਾਸ
ਚਰਨਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
5 ਈਸਰ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਿਰਦੀ ਵਿੱਿ ਚ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ਼੍ੇਪ੍ਰ
ਮਹੀਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਅਤ਼ੇ ਈਸਿਰ ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
6 ਈਸਰ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਐਸ ਪ੍ੀ ਐਫ ਦੀ ਡਾਂਗ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਲੱਿ ਕੜ ਅਤੇ਼ ਧਾਤ
ਮਹੀਪ੍ਾਲ ਵਸੰ ਘ ਅਤੇ਼ ਈਸਿਰ ਲਾਲ ਵਸੰ ਘ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
7 ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਫਰੋ ਸ ਦ਼ੇ ਇਿੱ ਕ ਅਫ਼ਸਰ ਜਗਤਾਰ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1970 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਸਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
8 ਹਰਬੰ ਸ ਵਸੰ ਘ ਧਾਰੀਿਾਲ ਦੀ ਫਟੋ ,ੋ ਜੋ ਪ੍ਵਹਲਾਂ ਹਾਰਬਰ ਬੋਰਡ ਵਿਿੱ ਚ ਅਤੇ਼ ਬਾਅਦ ਵਿੱਿ ਚ ਪ੍ੀ ਐਸ ਏ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਵਿਿੱ ਚ
ਸੀ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1960 ਦੇ਼ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਹਰਬੰ ਸ ਵਸੰ ਘ ਧਾਰੀਿਾਲ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲਈ
9 ਹਾਰਬਰ ਬੋਰਡ ਪ੍ਵੁ ਲਸ ਦੇ਼ ਮੱਿ ਸਾ ਵਸੰ ਘ ਦੀ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ, 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕ਼ੇ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਬਲਜੀਤ ਵਸੰ ਘ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
ਸ ਹਤ ੰਿ ਭਾਲ ਪਰਦਾਤਾ
ਵਕੰ ਗ ਐਡਿਰਡ ਸਿੱ ਤ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਸਨ ਅਤ਼ੇ ਰਫੈ ਲਜ਼ ਕਾਲਜ ਦ਼ੇ ਰਲਣ ਨਾਲ 1949 ਵਿੱਿ ਚ ਮਲਾਇਆ
ਯੂਨੀਿਰਵਸਟੀ ਦੀ ਸਿਾਪ੍ਨਾ ਹਈੋ ਵਜਸ ਨਾਲ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦੇ਼ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉੱਚੀ ਪ੍ੜਾਹ ਈ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ਯੋਗ ਬਣ ਗਈ
। ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਵਿੱਿ ਚ ਡਾਕਟਰੀ ਦਾ ਅਵਭਆਸ ਕਰਨ ਿਾਲ਼ੇ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਕਝੁ ਵਸਿੱ ਖ ਵਿਦ਼ਸੇ ਾਂ ਵਿਿੱ ਚ ਵਸਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰ ਚੱਿ ਕੁ ਼ੇ ਸਨ
ਪ੍ਰ ਹਣੁ ਵਸੰ ਘਾਪ੍ੁਰ ਦ਼ੇ ਵਸੱਿ ਖਾਂ ਨੰ ੂ ਸਿਾਨਕ ਤਰੌ ਤ਼ੇ ਵਸਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮਕੌ ਾ ਵਮਵਲਆ ਅਤੇ਼ 1960 ਦੇ਼ ਸੁਰੂ ਵਿਿੱ ਚ
ਯੂਨੀਿਰਵਸਟੀ ਤੋਂ ਗੈਜਰ ਏੂ ਟ ਹਏੋ । ਵਸਹਤ ਸੰ ਭਾਲ ਇੱਿ ਕ ਨਿਾਂ ਸੰ ਭਾਵਿਤ ਰਜੁ ਼ਗਾਰ ਖ਼ੇਤਰ ਬਣ ਵਗਆ ਅਤੇ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰ਼ੇ
ਨੌ ਜਿਾਨਾਂ ਨੇ 1950 ਦ਼ੇ ਦਹਾਕੇ਼ ਤੋਂ ਨਰਸਾਂ ਿਜਂੋ ਵਸਖਲਾਈ ਲਈ ਅਤ਼ੇ ਆਪ੍ਣੇ਼ ਖਤ਼ੇ ਰ ਦ਼ੇ ਉੱਚ ਪ੍ਿੱ ਧਰਾਂ ਤੱਿ ਕ ਪ੍ਹੰ ਚੁ ਗਏ ।
ਸਰਵਿਸ ਦੀ ਭਾਿਨਾ ਜਾਂ ਸਿੇ਼ ਾ ਨੇ ਇਨਹ ਾਂ ਪ੍ਵਹਲੇ਼ ਪ੍ਕਰੈ ਟੀਸਨਰਾਂ ਨੰ ੂ ਪ੍ਰੇ਼ਰ ਨਾ ਵਦਿੱ ਤੀ ਅਤ਼ੇ ਬਹਤੁ ਸਾਵਰਆਂ ਨੇ ਆਪ੍ਣ਼ੇ
ਭਾਈਚਾਵਰਆਂ ਦੀ ਸਿ਼ੇ ਾ ਲਈ ਿਿੱ ਧ-ਚੜਹ ਕ਼ੇ ਵਡਊਟੀ ਵਿਿੱ ਚ ਵਹਿੱ ਸਾ ਵਲਆ ।
10 ਰਾਮ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਅਤੇ਼ ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਫਟੋ ੋ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1940 ਦੇ਼ ਦਹਾਕੇ਼ ਦੇ਼ ਸੁਰੂ ਵਿੱਿ ਚ
ਪ੍ਪੇ਼ ੍ਰ
ਅਨੂਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਤਂੋ ਉਧਾਰ ਲਈ
11 ਰਾਮ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਨੰ ੂ ਇੰ ਗਲਂੈਡ ਐਡਂ ਿਲੇ਼ ਜ਼ ਦੇ਼ ਜਨਰਲ ਨਰਵਸੰ ਗ ਕਂੌਸਲ ਦਾ ਸਰਟੀਵਫਕਟੇ਼ ਵਦਿੱ ਤਾ ਵਗਆ
ਵਸੰ ਘਾਪ੍ਰੁ , 1960
ਪ੍ੇਪ਼ ੍ਰ
ਅਨੂਪ੍ ਵਸੰ ਘ ਬਾਜਿਾ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਵਲਆ
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search