صفرا (Bile) مایعیست زرد رنگ، آبکی، تلخ و چسبناک که توسط سلول های کبد ساخته می شود و توسط لوله های باریکی به کیسه صفرا میریزد. کیسه صفرا یک عضو گلابی شکل در زیر کبد و در بخش بالایی و سمت راست شکم است.کیسه صفرا محل نگه داری و تغلیظ مایع صفرا است .
وظیفه اصلی صفرا در بدن کمک به هضم و تجزیه انواع چربیها و کمک به جذب ویتامین های محلول در چربی هاست. به این شکل که پس از خوردن غذا، کیسه صفرا منقبض و فشرده میشود تا صفرا را به سیستم گوارشی و مستقیما به ابتدای روده باریک یا دوازدهه میریزد.
صفرا و کیسه صفرا
صفرا از اسیدهای صفراوی، کلسترول، فسفولیپید، رنگدانههای صفراوی (مثل بیلیروبین و بیلیوردین)، الکترولیتها و آب تشکیل شده است.
تغلیظ بیشاز حد صفرا در کیسه صفرا باعث رسوب آن و تشکیل سنگ میشود. این سنگها میتوانند کاملا از جنس کلسترول، رنگدانههای صفرا، نمکهای کلسیم و یا ترکیبی از همه آنها باشند.
سنگ کیسه صفرا از مشکلات شایع صفرا و کیسه صفرا است.سنگ صفرا تودههای جامدی هستند که در کیسهصفرا تشکیل میشوند این سنگ میتواند به اندازه دانه شن کوچک و یا به بزرگی توپ گلف باشد. بیشتر افراد معمولا نیازی به درمان ندارند، اما اگر این سنگ دردسرساز شود، پزشک برداشتن سنگها با جراحی را تجویز میکند.
حدود 75٪ از سنگهای صفراوی از جنس کلسترول هستند. میزان بالای کلسترول خون باعث افزایش میزان کلسترول موجود در صفرا میشود. در واقع کبد کلسترول اضافی خون را فیلتر میکند و برای دفع آن را به داخل صفرا ترشح میکند. نمکهای صفراوی و لستین موجود در صفرا کلسترول را را به حالت محلول در میآورند. ولی وقتی میزان کلسترول بالا باشد بخشی از آن به حالت نامحلول در کیسه صفرا رسوب میکند و تشکیل سنگ صفرا میدهد. بیماری های متابولیک مثل دیابت و چاقی باعث افزایش کلسترول خون و صفرا میشوند.
صفرا و کیسه صفرا
حدود 25 درصد از سنگهای صفراوی از بیلیروبین تشکیل شدهاند. بیلیروبین در اثر تجزیه گلبولهای قرمز پیر ایجاد میشود. مشکلاتی مثل عفونت، اختلالات خونی و بیماریهای کبدی میتواند باعث افزایش میزان بیلیروبین صفرا و به تبع آن تشکیل سنگ بیلیروبینی شود.
علاوه بر موارد ذکر شده تخلیه نشدن کامل کیسهصفرا نیز میتواند باعث تولید سنگ شود. وقتی چربی موجود در غذا به روده باریک برسد، روده باریک به کیسهصفرا پیام میدهد که منقبض شود و صفرای درون خود را به روده باریک بریزد تا هضم چربی انجام شود. اگر انقباض کیسه صفرا به خوبی انجام نشود، بخشی از صفرا درون کیسهصفرا باقی میماند و تشکیل «لجن» (Sludge) میدهد. این لجن به مرور کریستالیزه شده و سنگ را ایجاد میکند.
علائیم سنک صفرا: درد در قسمت بالا و راست شکم،درد در قسمت بالا و میانی شکم ،درد در شانه راست یا در پشت ،احساس درد بعد از خوردن وعدههای غذایی چرب ،زردی (پوست زردرنگ یا سفیدی چشم مایل به زرد)،تهوع و استفراغ،تب و لرز،مدفوع با رنگ روشن،ادرار تیره.
دیگر بیماری های صفراوی و کیسه صفرا عبارتند از:یرقان،استئاتوره یا مدفوع چرب،کلانژیت(التهاب مجاری صفراوی)،ریفلاکس صفرا (حرکت مایع صفرا به سمت معده و مری به جای روده کوچک)،عفونت کیسه صفرا،پولیپ کیسه صفرا،سرطان کیسه صفرا و مجاری صفراوی.
در تشخیص بیماری های صفراوی، بعد از معاینات اولیه فیزیکی، جهت تشخیص دقیق تر، از رادیوگرافی، سونوگرافی، اسکن کبد و آزمـایش خـون استفاده می شود
برای پیشگیری از بیماری ها و سنگ صفراوی از خوردن غذاهاي چرب و حاوي کلسترول زیاد بپرهیزید. وزن ایده ال داشته باشید. تحرك کافی داشته باشد.خوردن یک رژیم غذایی سالم و کم چربی با فیبر زیاد سبزیجات و میوه جات بیشتري میل کنید.از استعمال الکل و دخانیات پرهیز کنید.