Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
por
PALOMA BLANCO FERNÁNDEZ DE CALEYA** & MIGUEL ÁNGEL PUIG-SAMPER***
Resumen
BLANCO FERNANDEZ DE CALEYA, P. & M. A. PUIG-SAMPER (1995). Plantas de R. A. Philippi
(1808-1904) en el herbario de la Comisión Científica al Pacífico (1862-1866) del Real Jardín
Botánico de Madrid. Anales Jará. Bot, Madrid 53(1): 55-99.
Dentro de la colección de plantas regaladas por el Museo de Historia Natural de Santiago
de Chile a la Comisión Científica al Pacífico (1862-1866), figuran las de R. A. Philippi
(1808-1904). En este trabajo se enumeran las especies descritas por este autor, representadas
en el herbario MA, y se detallan los datos de las etiquetas originales y posteriores que acom-
pañan al material. Se destaca el grado de coincidencia de los datos de recolección que aparecen
en las etiquetas originales con los aparecidos en los protólogos de cada una de las especies. El
material tipo de alguna de éstas fue recolectado por autores como Fonk, Germain, Krause,
Landbeck o Pearce. Esta colección, que hasta ahora había pasado inadvertida entre los ejem-
plares del llamado Herbario Isem (MA), presenta un gran valor para la interpretación y tipifi-
cación de las especies de este botánico alemán afincado en Chile desde 1851.
Palabras clave: R. A. Philippi, Isern, herbario, MA, nomenclatura, Historia, Chile.
Abstract
BLANCO FERNÁNDEZ DE CALEYA, P. & M. A. PUIG-SAMPER (1995). Plant specimens donated
by R. A. Philippi (1808-1904) in the herbarium of the Scientific Comission to the Pacific
(1862-1866), Royal Botanical Garden of Madrid. Anales lord. Bot. Madrid 53(1): 55-99 (in
Spanish).
The collection of plants donated by the Natural History Museum of Santiago, Chile, to the
Scientific Comission to the Pacific (1862-1866) include those of R. A. Philippi (1808-1904).
The present work enumerates those species present in the herbarium MA which Philippi des-
cribed, and includes the data detailed on the original and subsequent labels which accompany
the specimens. The degree to which the collection data on the original labels correspond to the
data which appear in the protologues of each species in indicated. The type material of some of
these species was collected by authors such ad Fonk, Germain, Krause, Landbeck and Pearce.
Until the present, the collection has remained unnoticed among the specimens of the so-called
Isern Herbarium (MA), although it is of great valué in the interpretation and typification of the
species of this Germán botanist who settled in Chile in 1851.
Key words: R. A. Philippi, Isem, herbarium, MA, nomenclature, History, Chile.
* Este trabajo ha sido financiado por la Dirección General de Investigación Científica y Técnica (DGICYT) a
través del proyecto n.° PB 94-0060.
** Real Jardín Botánico, CSIC. Plaza de Murillo, 2. E-28014 Madrid.
*** Centro de Estudios Históricos, CSIC. Duque de Medinaceli, 6. E-28014 Madrid.
56 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
Fig. 1 .-Retrato de R. A, Philippi dedicado a Jiménez de la Espada incluido en una carta dirigida a Jiménez de la Espa-
da y a Juan Isern (Fondo Jiménez de la Espada, BG, caja 21/1/1, doc. 2).
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 57
relaciones fruto de las cuales fueron algunas " Ya habrá visto lo mandado de Chile...;
colecciones como la que nos ocupa de R. A. según el Dr. Philippi, Director del mismo,
Philippi. ningún museo tendrá así Chile tan bien re-
Rodulfo Amando Philippi (1808-1904), presentado, pues si bien es cierto que Gay
vendió mucho rue repartiendo como pudo."
médico y naturalista, nacido en Charlottem- [Correspondencia Pérez Arcas, Archivo,
burg -cerca de Berlín-, se encontraba en Chi- Museo Nacional de Ciencias Naturales,
le desde finales de 1851 (fig. 1). Ahí, gracias a Madrid (AMNCN).]
sus méritos científicos y a su experiencia -ha-
bía sido discípulo de Humboldt y director de El reconocimiento oficial español a R. A.
la Escuela Politécnica de Kassel-, fue nom- Philippi por su colaboración con la Comisión
brado director del Museo de Historia Natural Científica del Pacífico llegó con la concesión
de Santiago en 1853, cargo en el que se man- de la Real Orden Americana de Isabel la Ca-
tuvo hasta 1897. Fue autor de unas 400 publi- tólica (9 de abril de 1866) y, más tarde, con la
caciones científicas y fundador de los Anales admisión en la Real Academia de Ciencias de
del Museo Nacional de Chile, así como del Madrid (1 de diciembre de 1893) (GOTSCH-
Jardín Botánico de Santiago (HICKEN, 1904, UCH, 1904:57-59).
1918; MUÑOZ-SCHICK, 1991; ZIZKA, 1992: Según una de las listas que hacen referen-
28-29; TAYLOR & MUÑOZ-SCHICK, 1994). cia al contenido del herbario de la Comisión
El contacto de los miembros de la Comi- Científica al Pacífico, realizada al recibirse las
sión Científica del Pacífico con R. A. Philippi plantas en Madrid [Div. VIJJ, 1, 5, 6, del Ar-
se produjo en mayo de 1863 en una visita de chivo del Real Jardín Botánico (ARJBM)], el
los científicos españoles al Museo de Historia número aproximado de especies -muchas re-
Natural de Santiago de Chile, tal como lo re- petidas en las diversas colecciones- proce-
coge el Diario de uno de los zoólogos de la dentes de Chile es: 559 de Isern, 1308 del Mu-
Comisión, Francisco Martínez y Sáez (BA- seo de Santiago, 568 de Krause, 150? de Crip-
RREIRO, 1926: 161). Por medio de este sabio tógamas de Krause.
alemán conocieron a otros científicos como Estas plantas no se estudiaron en aquel en-
Domeyko, Leybold, Landbeck, Paulsen, Pla- tonces por diversas causas, la primera por la
gemann y al astrónomo H. Volckmann, con muerte de Isern al regreso de la Expedición,
algunos de los cuales hicieron herborizacio- más tarde al renunciar Miguel Colmeiro, en-
nes por los alrededores de Santiago de Chile. cargado de ella, por no disponer de la docu-
Según Martínez, Volckman regaló a Juan mentación y de los apuntes de Isern; pero la
Isern, el botánico de la Comisión, una colec- causa principal fue por estar los botánicos es-
ción de plantas -algunas descritas por el pro- pañoles preocupados principalmente por ha-
pio R. A. Philippi- que más tarde figuró en el cer una Flora Ibérica.
herbario de la Comisión, dato que luego se En los años treinta, se creó en el Jardín Bo-
confirmaría (BARREIRO, 1926:163). tánico de Madrid la Sección de Flora Tropical
A finales de julio de 1864, Isern pasó a San- y se hizo cargo de ella José Cuatrecasas Am-
tiago para recoger los cuatro paquetes del her- mi, quien se ocupó de las plantas de Juan
bario que le había ofrecido el Dr. Philippi y re- Isern. Las ordenó y comenzó su estudio él
petir algunas de las excursiones por los alre- mismo, encargando ciertas familias a especia-
dedores (BARREIRO, 1926: 214). Esta colec- listas como Trelease, Sleumer... De esta épo-
ción fue remitida a Madrid en un envío ca son las revisiones que aparecen manuscri-
realizado desde Valparaíso el 8 de octubre, tas por Sleumer en los pliegos de ericáceas
tres días antes de que Isern abandonase defini- (figs. 2,3). Por tanto no hay duda de que plan-
tivamente Chile. La valoración inicial de esta tas de Isern salieron al extranjero para ser es-
colección de R. A. Philippi aparece en una tudiadas por lo menos en Berlín en 1936.
carta de Martínez y Sáez, que acompaña a otra Según un informe de la conservadora del
de Isem, dirigida a Laureano Pérez Arcas en herbario, Elena Paunero, fechado en 1956 y
enero de 1865: que se conserva entre la documentación del
58 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
Fig. 2.-Pliego ISERNMA 4401 (MA 249385), etiquetas [c:], [e:], [g:].
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 59
Fig. 3.-Pliego ISERNMA 3339 (MA 249391), etiquetas [a:] [m. Philippi:], [b:], [c:].
60 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
piar -"CHILE", en este caso- y debajo "MUSEO en tinta roja en que se lee: "envenenada".
DE SANTIAGO" (fig. 3); en los ejemplares que Con bolígrafo sobre la propia etiqueta gris
hoy destacamos además suele leerse "leg. han añadido, a veces, "chile"; otras veces está
PHILLIPPI". escrito aparte, muy burdamente, con bolígra-
[c:] Corresponde a las etiquetas (13,5 x fo en mayúsculas sobre un papel blanco cua-
7,5 cm) donde está impreso en la parte supe- drado.
rior central "Herbarium Horti Botanici Matri-
tensis", debajo "Comisión Científica del Pací- Por lo que se refiere al grado de coinciden-
fico" (1862 a 1865), en la esquina inferior iz- cia de los datos de recolección con los del pro-
quierda el país correspondiente -en este caso, tólogo, distinguimos los siguientes casos:
CHILE- y normalmente, separado por una
(*) Faltan datos de recolección. La única
coma, "Juan Isern legit" (fig. 4); y en la esqui- etiqueta que hay es del tipo "g".
na inferior derecha "N°", donde se ha escrito (**) La localidad de la etiqueta de este plie-
el número de la colección ISERNMA. Tam- go coincide con la del protólogo y la fecha de
bién hay algunas en las que aparece impreso, recolección es posterior a la de la publicación.
debajo de "Comisión Científica...", "Plantas (***) La localidad de la etiqueta de este
de Philippi, Museo de Santiago" (fig. 3), o pliego coincide con la del protólogo y no hay
"Plantas de Krause" (fig. 2); en este caso al fecha.
lado del país no figura "Juan Isern legit". En (****) La localidad de la etiqueta de este
estas etiquetas se ha transcrito en los años pliego coincide con la del protólogo y la fecha
treinta o recientemente (1985-88) los datos de de recolección es anterior a la de la publica-
las etiquetas originales, las nuevas revisiones ción.
y el número ISERNMA. (*****) La localidad y la fecha de la eti-
[d:] Etiquetas (12 x 8 cm) donde aparece queta de este pliego coincide con las del pro-
impreso en la parte superior central única- tólogo.
mente "Herbarium Horti Botanici Matriten-
sis". En estas etiquetas, que podemos consi-
derar actuales, se copió la información de las CATÁLOGO DE ESPECIES DEL DR. R. A. PHILIPPI
etiquetas originales, las nuevas revisiones y el EN EL HERBARIO ISERN
número ISERNMA.
HYMENOPHYLLACEAE
[e:] Etiquetas de determinavit, revisión o
confirmación (fig. 2). En algunos casos apare-
ce el taxon escrito en una tira de papel re- Hymenophyllum krauseanum Phil.. Lin-
cortado de la antigua camisa que incluía el naea 30: 208 (1859-60)
ejemplar; suelen estar manuscritas por L. E. =H. dichotomum var. krauseanum (Phil.)
Navas o por M. Ricardi. Todas son del pre- C. Chr. (cf. G.I.)
sente siglo. = H. plicatum var. krauseanum (Phil.) Looser
[g:] Etiquetas normalmente de cartón gris (cf. G.I.)
o pardo escritas con tinta marrón-negra. En Ind. loe: "Prope Corral, portum Valdiviae invenit
ellas figura el nombre de la especie más la Krauseus."
ISERNMA 3711 (MA 233261, un pliego), [a:], [m.
cita de su publicación o, caso de faltar ésta, Philippi:] "Hymenophyllum Krauseanum / Ph. / Corral,
"in litt." (fig. 2). Estas etiquetas parecen ha- inprov. Valdivia/Octobri"; [b:]; [c:]. (***)
ber sido escritas para repartir la planta corres- (MA 213753, un pliego), [g:] Filices: / Hymenophy-
pondiente en exsiccata. Suelen corresponder llum Krauseanum / Philippi in Linn. vol: XXX, 208.- / ?
Synon: Hymenoph. Bibraeanum., Chile. (*)
a especies chilenas de Gay, Philippi, Krause
y Grisebach, entre otros; aquí solo enumera- Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
mos los correspondientes a Philippi. En la es- 15): SGO s/n. MUÑOZ SCHICK (1973:7): SGO
quina de varias de ellas aparece añadido, en 82777,85395,85396.
tinta negra o azul oscuro, el número ISERN- MARTICORENA & al. (1985: 15) y MARTI-
MA. En estas etiquetas suele haber un sello CORENA & al. (1995: 173) citan esta especie.
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 63
ig. 4.-Püego ISERNMA 2500 (MA 533101), etiquetas [a:] [m. Isem:], [c:].
Hymenophyllum quadrifidum Phil., Lin- Marticorena & al. (1995: 175) la citan
naea 30: 208 (1859-60) bajo H. plicatum Kaulf.
= H. plicatum var. quadrifidum (Phil.) Looser
(cf. G.I.) Trichomanes beckeri E. H. Krause ex Phil.,
Ind. loe.: "PropeCorral, Krause." Linnaea 33: 305 (1864-5)
(MA 213762, unpüego). [g:] FUices. / Hymenophy- -Hymenophyllum tortuosum var. beckeri
l^qu*Mcrum./ Philippi in Linn., vol: XXX, 208.-, (KraUse) Espinosa (cf. G.L)
,,, . »*..*>„„ n. ,in/n Ind.loe.: "Prope CorralValdivianorum portum, inve-
Observaciones: Muñoz-Piza^o (1960: ^ ^ J ^ ^ ^ ^ ^ ñ x ! ?
15): SGO s/n. MUÑOZ SCfflCK (1973: 7): SGO (ma 214703, un pliego), [g:] FUices.- /-mchomanes
85397, 85398 (?). Beckeri. / Krause, Spec. nov. Valdivian., Chüe. (•)
64 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: (interior) Februario"; 2a) [m. Isem:] Prumnopitys ele-/
15): SGO s/n. MUÑOZ SCHICK (1973:8): SGO gans Ph. / Valv febr / 70"; [b:].
83649. Observaciones: Según MUÑOZ-PIZARRO
MARTICORENA & al. (1995: 180) la citan (1960: 171), Colchagua es una de las pocas
bajo H. tortuosum Hook. & Grev. var. tortuo- localidades clásicas de especies de Philippi,
sum. cuya ubicación geográfica no ha sido posi-
ble precisar. Hay dos etiquetas determina-
POLYPODIACEAE
das Prumnopitys elegans; parece que Isern
(fig. 5a") repitió la de Philippi (fig. 5a') al re-
Lomaría uliginosa Phil., Linnaea 29: 105 cibir los ejemplares de regalo, pues por los
(1857-58) manuscritos o por lo publicado de la Comi-
= Blechnum penna marina var. uliginosa sión no encontramos datos de la estancia de
nuestros expedicionarios en Valdivia, o por lo
C. Chr. (cf. G.I.)
menos de Isern. Prumnopitys elegans Phil. es
=Blechnum uliginosum C. Chr. (cf. G.I.)
el tipo del género Prumnopitys Phil., Linnaea
Ind. loe.: "In penínsulae Tres Montes paludosis, loco 30:731 (1859-60 [Mar. 1861 ("1860"), cf. In-
S. Rafael dicto invenit el. Dr. Fonk.-"
dex nominum genericorum.]
ISERNMA 3443 (MA 233267, un pliego), [a:], [m.
Philippi:] "Lomaría uliginosa / Ph. / Valdivia Januario MUÑOZ-PIZARRO (1960: 17) no indica
1864"; [b:]; [c:]; [e:] "Botanisklnstitut, Aarhus Universi- ejemplar en SGO.
tet (Herbarium AAU) Blechnum penna-marina (Poir.) MARTICORENA & al. (1995: 321) la citan
Kühn, Benjamín Ollgaard det. 1984."
bajo P. andina (Poepp, ex Endl.) de Laub.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
15): SGO s/n. MUÑOZ SCHICK (1973: 10):
POTAMOGETONACEAS
SGO 85422.
MARTICORENA & al. (1995: 300) la citan
Potamogeton berteroanus Phil., Linnaea
bajo Blechnum penna-marina (Poiret) Kühn.
30:200(1850-60)
Pteris semiadnata Phil., Linnaea 29: 106 Ind. loe.: "P. striatus Bertero. Prope Tagua Tagua
(1857-58) ocurrit."
(MA 209917, un pliego), [g:] Najadaceae./ Potamo-
Ind. loe.: "In Insulae Juan Fernandez legit orn. Ger- geton Berteroanum. / Philippi in Linn. vol: XXX pg. 200.,
main, prope Puerto Montt el. Dr. Fr. Fonk.-" chile. (*)
ISERNMA 3719 (MA 233247, dos pliegos), [a:], [m.
Philippi:] "Pteris semiadnata / Ph. / Corral in prov. Valdi- Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
via / Januario"; [b:]; [c:], [m. Ollgaard:] "! B. Ollgaard 18): SGO 45458.
1984".
NAVAS B. (1973:63) y MARTICORENA & al.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: (1985:95) citan esta especie.
17): SGO s/n. MUÑOZ SCHICK (1973: 11):
SGO 85436,85437. POACEAE
MARTICORENA & al. (1985:13) VMARTICO-
RENA & al. (1995: 215) citan esta especie. Agrostis asperula Phil., Linnaea 29: 89
(1857-58)
PODOCARPACEAE Ind. loe. "In Pascuis prov. Valdiviae legi, ni fallor
loco los Pantanos praedii mei."
Prumnopitys elegans Phil., Linnaea 30: 732 ISERNMA 3600 (MA 532884, un pliego), [a:], [m.
(1859-60) Philippi:] "Agrostis?? asperula Ph. / Valdivia Decembri
fl./ [m. Isem:] 198"; [b:]. (***)
Ind. loe.: "Habitat in Andibus interioribus provinciae (MA 209164, un pliego), [g:] Gramineae./ Agrostis
Chilensis Colchagua dicta, et incolis Lleuque audit." asperula./Philippi in Linn. vol: XXIX, 89., Chile. (*)
ISERNMA 3372 (MA 533026, un pliego). [Dos eti-
quetas originales tipo a:] (fig. 5a), 1*) [m. Philippi:] Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
"Prumnopitys elegans Ph. / [signo masculino] / Valdivia 18) no indica ejemplar en SGO.
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 65
Chusquea breviglumis Phil., Linnaea 29: Chusquea uliginosa Phil., Linnaea 30: 207
103 (1857-58) (1859-60)
Ind. loe: "In Andibus dep. Chillan legit orn. Ger- Ind. loe.: "In pratis illis post pluvias inundatis; uligi-
main." nosis, quae in colis Nadi, provinciae Valdiviae; a colonis
ISERNMA 3542 (MA 532879, un pliego), [a:], [m. Germanis Kleine Quila vocatur."
Philippi:] "Chusquea breviglumis / Ph. / Montes de Chi- (MA 253374, dos pliegos), [g:] Gramineae. / Chus-
llan c. 2500 / ped s. m. / Martio / [m. Isern:] 150"; [b:]. quea uliginosa. / Philippi in Linn. vol. XXX, 207; Chi-
(***) le. (*)
Chusquea ciliata Phil., Linnaea 33: 299 Elymus chonoticus Phil., Linnaea 29: 104
(1864-65) (1857-58)
Ind. loe.: "Locis maritimis prov. Santiago, prope Al- Ind. loe.: "Ad S. Rafael et Portum Americanum archi-
garrobo etc." pelagi Chonos invenit orn. Dr. Fr. Fonk."
ISERNMA 3433 (MA 532878, un pliego), [a:], [m. ISERNMA 3550 (MA 532874, un pliego), [a:], [m.
Philippi:] "Chusquea ciliata Ph. /Litus prov. Valparaíso / Philippi:] "Elymus chonoticus Ph. / Corral in prov. Val-
Nov."; [b:]. (***?) divia/Januario"; [b:].
66 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
ISERNMA 3551 (MA 532875, un pliego), [a:], [m. ISERNMA 3595 (MA 532869, un pliego), [a.], [m.
Philippi:] "Elymus chonoticus Ph. / Puerto America / La- Philippi:] "Festuca Desvauxi Ph. / Cord. de Colchagua
guna S. Rafael / [m. Isem:] 143"; [b:]. (***) Decembr 1861 / [m. Isem:] 162."; [b:]. (****)
(MA 209114, un pliego), [g:] Gramineae. /Elymus ga-
yanus var. chonoticus / Gay, H. d. Ch. Bot. VI, 467.- / var. Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
chonoticus Philippi in Linn. / vol: XXIX, 104. Chile. (*) 24): SGO 37439,63839.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
23): SGO 63440. Festuca paupera Phil., Anal. Mus. Nac. Chi-
MARTICORENA & al. (1985: 87) citan esta le, Bot. 89(1891)
especie. = F. deserticola Phil var. paupera St. Ivés
(cf. G.I.)
Elymus corralensis Phil., Linnaea 33: 303 Ind. loe.: "Ad Catataste repetía, 3700 m.s.m."
(1864-65) (MA 209570, un pliego), [g:] Gramineae. / Festuca
depauperata. / Philippi in litt.; Chile. (*)
Ind. loe.: "Prope «Corral» ab indefesso Krause in-
ventus." Observaciones: Aunque en la etiqueta
ISERNMA 3553 (MA 532873, un pliego), [a:], "[m.
Isern:] 141 / [m. Philippi:] Elymus corralensis / Krause /
(tipo "g") figura depauperata, cuyo autor se-
Corral in prov. Valdivia"; [b:]. (***) gún el Index Kewensis es Bertol., nuestro
(MA 209113, un pliego), [g:] Gramineae / Elymus co- ejemplar debe tratarse de Festuca paupera
rralensis. /Kraufe, Spec. nov. Valdivian; Chile. (*) Phil., nombre publicado posteriormente a re-
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: cibir la Comisión los ejemplares regalados
23): SGO 37258. por el Museo de Santiago durante su estancia
en aquel país.
Elymus pratensis Phil., Linnaea 33: 301 MUÑOZ-PIZARRO (1960: 24): SGO 37426,
(1864-65) 63813.
Ind. loe.: "In praedio meo «S. Juan» crescit." MARTICORENA & al. (1985: 88) solo citan
ISERNMA 3555 (MA 532872, un pliego), [a:], "[m. F. deserticola Phil.
Isem:] 138 / [m. Philippi:] Elymus pratensis / Ph. / prov.
de Valdivia/S.Juan Jan, 1862"; [b:]. (****) Festuca robusta Phil., Linnaea 29:99 (1857-
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: 58)
23) no indica ejemplar en SGO; MUÑOZ Ind. loe.: "In collibus prope Santiago in rupium fis-
ScfflCK (1973:13): SGO 63431. suris."
MARTICORENA & al. (1985: 87) citan esta ISERNMA 3535 (MA 532868, un pliego), [a:], [m.
especie. Philippi:] "Festuca robusta Ph. / Cerro de S. Cristóval.
Octobri/[m. Isem:] 161."; [b:].
Festuca cepacea Phil., Linnaea 33: 297 Observaciones: Cerro de San Cristóbal, se-
(1864-65) gún MUÑOZ-PIZARRO (1960: 175-176) está a
s Melica cepacea Scribn, (cf. I.K. & G.I.) 33°25'-70°38' y la ciudad de Santiago a
Ind. loe.: "In Andibus prov. Colchagua primus invenit 33°27'-70°40', por lo que podría estar próxi-
orn. Landbeck, deinde ipse in Andibus prope Santiago." ma a la localidad típica.
ISERNMA 3594 (MA 532871, un pliego), [a:], [m. MUÑOZ-PIZARRO (1960: 24): SGO 63827,
Philippi:] "Festuca cepacea Ph. / Cord. de Santiago No-
vemb. / [m. Isern:] 163."; [b:]. (***)
63828.
NAVAS B. (1973: 87) cita esta especie.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
23): SGO 37420,37421,63474. Melica ampla Phil., Linnaea 33: 292 (1864-
65)
Festuca desvauxi Phil., Linnaea 33: 295
(1864-65) Ind. loe.: "Prope «S. Felipe de Aconcagua» reperit
om. Landbeck."
Ind. loe,: "Ad radicem Andium in prov. Colchagua in ISERNMA 3589 (MA 532867, un pliego), [a:], [m.
elevatione 2-3000 ped. s. m. crescit, unde attulit orn. Philippi:] "Melica ampla Ph. / S. Felipe Novembri 1862 /
Landbeck." [m. Isem:] 167"; [b:]. (****)
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 67
Philippi:] "Piptochaetium laevissimum / Ph. / Colchagua. Stipa hirta Phil., Linnaea 33: 283 (1864-65)
Nov. 1861 / [ m. Isem:] 186"; [b:]. (****)
Ind. loe: "In colli prope Santiago inveni."
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: ISERNMA 3604 (MA 532857, un pliego), [a:], [m.
26): SGO 45679, 37147. MUÑOZ SCHICK Philippi:] "Stipa hirta Ph. / Santiago octubre / [m. Isem:]
204."; Ib:]. (***)
(1973:13): SGO 63166.
NAVAS B. (1973: 114) y MARTICORENA & Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
al. (1985: 91) la citan bajo Stipa: S. laevissi- 29): SGO 63169,71546.
ma (Phil.) Speg.
Stipa pratensis Phil., Linnaea 33:284 (1864-
65)
Piptochaetium verrucosum Phil., Linnaea
33:280(1864-65) Ind. loe.: "In provincia Valdivia, S. Juan, Corral etc.
crescit."
= Oryzopsis verrucosa Speg. (cf. G.I.) ISERNMA 3603 (MA 532856, un pliego), [a:], [m.
Ind. loe: "In praedio meo valdiviano S. Juan loco Philippi:] "Stipa pratensis Ph. / Corral in prov. Valdivia /
[m. Isern:] 202"; [b:]. (***)
«Pantanos» dicto inveni."
(MA 202534, un pliego), [g:] Gramineae. / Stipa pra-
ISERNMA 3282 (MA 532859, un pliego), [a:], [m. tensis / Philippi in litt.; Chile. (*)
Philippi:] "Piptochaetium verrucosum / Ph. / Valdivia
Decemb 1861 / [m. Isern:] 184"; [b:]. (****) Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: 29): SGO 37385,63065.
26) no indica ejemplar en SGO.
Stipa tenuiflora Phil., Linnaea 33: 281
NAVAS B. (1973: 115) la considera sinóni- (1864-65)
mo de Piptochaetium montevidense (Spreng.)
Ind. loe.: "Prope «Llico» in prov. Colchagua invenit
Parodi. om. Landbeck."
ISERNMA 3602 (MA 532855, un pliego), [a:], [m.
Podophorus bromoides Phil., Bot. Zeitung Philippi:] "Stipa tenuifolia Ph. /Llico inprov. Colchagua
/ Januario / [m. Isem:] 203."; [b:]. (***)
(Berlín) 14:649 (1856)
Ind. loe.: "Frequens in Ínsula Juan Fernandez." Observaciones: Se debe referir a Stipa te-
ISERNMA 3586 (MA 532858, un pliego). (Fig. 5b). nuiflora Phil. y S. tenuifolia ser un simple
[a:], [m. Philippi:] "Podophorus bromoides Ph. / Isla de error de escritura.
Juan Fernandez / Octobri / [m. Isern:] 171"; [b:]. (***) MUÑOZ-PIZARRO (1960: 29): SGO 37390.
Observaciones: Se desprende de HEMSLEY
Stipa vaginata Phil., Linnaea 33: 281 (1864-
([1884] 1885:7-8,22,64), como acabamos de
65)
apuntar, que lo más probable es que Germain,
que estuvo en octubre y noviembre de 1854 en Ind. loe.: "Prope «S. Felipe de Aconcagua» crescit,
unde attulit orn. Landbeck."
la isla Juan Fernández, fuera el recolector de ISERNMA 3605 (MA 532854, un pliego), [a:], [m.
estos ejemplares. Podophorus bromoides Philippi:] "Stipa vaginata Ph. / S. Felipe Novemb 1862 /
Phil. es la especie del monotípico género Po- [m. Isem:] 206."; [b:]. (****)
dophorus Phil., Bot. Zeitung (Berlín) 14: 648 Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
(1856). Cf. Index nominum genericorum. 29): SGO 45662.
MUÑOZ-PIZARRO (1960: 28): SGO 37130, MARTICORENA & al. (1985:91) citan esta
63072. especie.
Según HEMSLEY ([1884] 1885: 22, 64,
fig. 62), en el herbario de Kew (K) hay un Trisetum depauperatum Phil., Linnaea 33:
ejemplar de esta especie enviado por Philippi 291 (1864-65)
en 1861 y que fue utilizado para el icón de la Ind. loe.: "Ad ripam flum. «Futa» in praedio valdivia-
figura 62. no inveni."
ISERNMA 3572 (MA 532853, un pliego), [a:], [m.
MARTICORENA & al. (1985:90) citan esta Philippi:] "Trisetum depauperatum / Ph. / Valdivia Ja-
especie. nuario 1862"; [b:]. (****)
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 69
Oreobolus clandestinus Phil., Linnaea 29: MARTICORENA & al. (1985:83) citan Unci-
81 (1857-58) nia phleoides (Cav.) Pers. var. phleoides.
= O. obtusangulus Gaudich. (cf. I.K.)
Ind. loe.: "In «Los Alerzales» (i.e. locis paludosus ubi LEMNACEAE
Fitzroya patagónica crescit) prope Corral legi, Octobri
florentem."
ISERNMA 3514 (MA 532849, un pliego), [a:], [m. Lemna oblonga Phil., Linnaea 29:45 (1857-
Philippi:] "Oreobolus clandestinus Ph. / Valdivia Enero"; 58)
[b:].
Ind. loe.: "In stagno quodam urbis ipsius Santiago in-
(MA 237408, un pliego), [g:] Cyperaceae. / Oreobo- veni. Specimina numerosissima cum examinavi, mense
lus clandestinus./ Philippi in Linn. vol. XXK, 81. (*) Maji floribus fructibusve carebant."
ISERNMA 3248 (MA 233376, un pliego con cuatro
Observaciones: Según MUÑOZ-PIZARRO
sobres); [a:], [(fig. 5d), un sobre escrito por fuera por
(1960: 171-177), Corral está en la provincia m. Phillippi:] "Lemna oblonga / Santiago Mayo 1857"
de Valdivia a 39°53'-73°25\ y Valdivia ciu- (*****); [dos sobres iguales escritos por fuera m. Isern:]
dad, a 39°49'-73°14>. "Lemna / Santiago"; [b:]; [c:].
MUÑOZ-PIZARRO (1960: 33): SGO 45960, Observaciones: El sobre manuscrito por
37785. Philippi es el único que contiene ejemplares
MARTICORENA & al. (1985: 83) citan Oreo- de esta especie. (El cuarto sobre es el que tie-
bolus obtusangulus Gaudich. nen todos los pliegos de MA para introducir
los pequeños fragmentos de los ejemplares.)
Undnia bella Phil., Linnaea 30:204 (1859-60) MUÑOZ-PIZARRO (1960: 35): SGO 37833.
= U. macrophylla Steud, (cf. I.K.) NAVAS B. (1973:137), MARTICORENA & al.
Ind. loe.: "In montíbus prope Corral invenit indefes- (1985: 93) y MAZZEO (1993: 32) la citan
sus Krauseus." bajo Wolffiella: W. oblonga (Phil.) Hegelm.
ISERNMA 3520 (MA 532848, un pliego), [a:], [m.
Philippi:] "Uncinia bella Ph / Valdivia Januario"; [b:].
(MA 237690, dos pliegos), [g:] Cyperaceae / Uncinia BROMELIACEAE
bella / Philippi in Linn. Vol: XXX, 204; Chile. (*)
Observaciones: Como en la especie ante- Puya paniculata Phil., Linnaea 33: 247
rior, en la etiqueta original de ISERNMA (1864-65)
3520 figura Valdivia; si se trata de la ciudad = Pitcairnia philippii Baker (cf. G.I.)
está relativamente cerca de Corral, si se trata Ind. loe.: "In prov. Colchagua satis frequens est."
de la provincia, Corral pertenece a la provin- ISERNMA 3269 (MA 233353, un pliego), [a:],
cia de Valdivia. [m. Philippi:] "Puya paniculata Ph./ Prov. Colchagua
MUÑOZ-PIZARRO (1960: 34): SGO 45985, Novemb"; [b:]; [c:]. (***)
37679. Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
MARTICORENA & al. (1985:83) citan Unci-
35): SGO 46411,46414.
nia macrophylla Steud. NAVAS B. (1973:140) la cita como sinóni-
mo de Puya violacea (Brong.) Mez.
Uncinia montteana Phil., Linnaea 30: 204
(1859-60) Puya venusta Phil., in Anal. Univ. Chile 91:
= U. phleoides Pers. (cf. I.K.) 613(1895)
Ind. loe.: "In nemoribus prope Puerto Montt ocurrit." = Pitcairnia venusta Phil. ex Baker (cf. I.K. &
ISERNMA 3519 (MA 532847, un pliego) (fig. 5c). G.I.)
[a:], [m. Philippi:] "Uncinia Montteana Ph. / Puerto
Montt in prov. Llan-/quihue / Febr. 1859"; [b:]. (*****) Ind. loe.: "P. venusta Ph. jam. 1860 in itinere ataca-
(MA 237695, dos pliegos), [g:] Cyperaceae / Uncinia mensi indicata, sed non descripta. Habitat prope Co-
Montteana. / Philippi in Linn. XXX, 204; Chile. (*) quimbo."
ISERNMA 3270 (MA 233352, un pliego), [a:], [m.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: Philippi:] "Puya venusta Ph. / Los Molles prov. Aconca-
34): SGO 45961,46014. gu/Nov.";[b:];[c:].
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 71
HM.HCHT.REG.MÍTRIT. HE11.HDRT.RE6.MÍ1TRIT.
533036" $32858"
MA MA
BUCHENAU (1890: 63) y MARTICORENA & MARTICORENA & al. (1985: 92) citan esta
al. (1985: 93) la citan bajo Patosia: P. clan- especie.
destina (Phil.) Buch.
ORCHIDACEAE
Ind. loe. "In detritu rupium andium prov. Santiago Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
loco dicto Malpaso novembri florentem inveni. Habitus 44): SGO 38398.
fere Croci lutei."
ISERNMA 3259 (MA 233381, un pliego), [a:], [m. Chloraea littoralis Phil., Linnaea 33: 244
Philippi:] "Chamelum luteum Ph. / Cord. de Santiago.
Nov. /1861 / [m. Isern:] 137."; [b:]. (****)
(1864-65)
=Asarca litoralis Kuntze (cf. G.I.)
Observaciones: Chamelum luteum Phil. es Ind. loe.: "In rupibus prope Corral, Valdiviae portum,
el tipo del género Chamelum Phil., Linnaea invenit om. Krause."
33: 250 (Aug 1864). Cf. Index nominum ge- (MA 293936, un pliego), [g:] Orchideae. / Krause,
Spec. nov. Vald; Chile. (*)
nericorum.
MUÑOZ-PIZARRO (1960: 41): SGO 47295, Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
38232. 44): SGO 384365,38382.
FAGACEAE SANTALACEAE
Fagus nervosa Phil, Linnaea 29: 43 (1857- Quinchamalium berteroanum Phil., Bot.
58) Zeitung (Berlin) 15: 748 (1857)
=Nothofagus nervosa Krasser (cf. G.I.)
Ind. loe.: "Provinciae centrales, [signo de anual] ?"
Ind. loe.: "In Andibus depart. Linares legit orn. Ger- ISERNMA 3312 (MA 533014, un pliego), [a:], [m.
main.-" Isern:] "28 / [m. Philippi:] / Quinchamalium Berteroa-
ISERNMA 3185 (MA 533021, dos pliegos), [a:], [m. num / Ph. / Pié de la Cord. de Santiago. / Noviembre de
Philippi:] "Fagus nervosa ?? Ph. / S. Juan in prov. Valdi- 1862"; [b:]; [e:] "Quinchamalium majus Brongn., det.
via"; [b:]; [e:] "Jardin Botánico de Madrid, Nothofagus E. Navas B.-1959". (**?)
nervosa (Phil.) Dimitri, revisado: Ricardi V-1959".
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: 46) no indica ejemplar en SGO.
45): SGO 63006.
NAVAS B. (1976:39) la cita como sinónimo
Fagus nitida Phil., Linnaea 29:44 (1857-58) de Q. majus Brongn.
=Nothofagus nitida Krasser (cf. G.I.)
Quinchamalium bracteosum Phil., Bot.
Ind. loe. "Excepto Ciprés (Libocedro tetragona Endl.) Zeitung (Berlin) 15:747 (1857)
sylvas insularum Huaitecas et Chonos fere exclusive
constituit; ab incolis et Coihuc et Roble vocatur." Sic el. Ind. loe.: "Colles aprici prov. Valdivia, [signo de
Dr. Fr. Fonk, qui specimina communicavit.-" anual]."
ISERNMA 3361 (MA 533019, un pliego), [a:], [m. ISERNMA 3308 (MA 533016, un pliego), [a:], [signo
Philippi:] "Fagus nitida Ph. / Corral"; [b:]; [e:] "Jardin de anual] "Santalaceae. / Quinchamulium bracteosum /
Botánico de Madrid, Nothofagus nitida (Phil.) Krasser, [signo de anual] / Philippi / Novembr. 1859."; [b:]; [e:]
revisado: Ricardi V-1959". "Quinchamalium bracteosum Phil., det. E. Navas B.-
ISERNMA 3362 (MA 533020, dos pliegos), [a:], [m. 1959".
Isern:] "47 / Fagus nitida Ph. / Corral, pr. de Vald."; [b:]; ISERNMA 3310 (MA 533015, un pliego), [a:], [m.
[e:] "Jardin Botánico de Madrid Nothofagus nitida (Phil.) Isem:] "33 / [m. Philippi:] Quinchamalium gracile Ph. /
Krasser, revisado: Ricardi V-1959". [con tinta mas obscura:] Quillota, Ph. Germain / [con tin-
ta mas clara:] Octobri floret"; [b:]; [e:] "Quinchamalium
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: bracteosum Phil., det. E. Navas B.-1959".
45): SGO 47536. ISERNMA 3313 (MA 533017, un pliego), [a:], [m.
Isern:] "27 / Quinchamalium / bracteosum Ph. / S. Juan
MARTICORENA & al. (1985: 46) la citan Oct. Vald."; [b:] Chile, Museo de Santiago; [e:] "Quin-
bajo Nothofagus: N. nitida (Phil.) Krasser. chamalium bracteosum Phil., det. E. Navas B.- 1959".
(***)
(MA 306647, un pliego), [g:] Santalaceae. / Quincha-
URTICACEAE malium bracteosum. / Philippi in Botan. Zeitung v. Mohl
x Schlechtendahl 1857 Ne 44 pg. 747.- Vulg: Quincha-
Urtica berteroana Phil., Linnaea 33: 235 mali; Chile. (*)
CHENOPODIACEAE CARYOPHYUACEAE
Ambrina denudata Phil., Linnaea 29: 37 Microphyes lanuginosus Phil., Linnaea 30:
(1857-58) 209(1859-60)
Ind. loe. "In collibus prope Arqueros legit el. Gay. Ind. loe.: "In Andibus prov. Santiago loco Salto de
Herb.Chil.no. 1348.-" Agua.-"
ISERNMA 3323 (MA 533003, un pliego), [a:], [m. ISERNMA 3406 (MA 533000, un püego). [a:], [m.
Philippi:] "Ambrina denudata Ph. / Prov. de Aconcagua Philippi:] "Microphyes lanuginosus Ph. / Pie de la Cord.
[m. Isem?:] dr"; [b:]. de Santiago/Octobri 1863"; [b:]. (**?)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: Observaciones: Microphyes Phil., Flor.
48): SGO 48228. Atacam. 20 (1860), es un género descrito por
REICHE (1911: 152) la cita como variedad Philippi aunque esta especie no se correspon-
Chenopodium chilense var. denudatum Reiche. de con la especie tipo del género.
NAVAS B. (1976: 59) la cita como variedad MUÑOZ-PIZARRO (1960: 55): SGO 48873,
bajo Chenopodium: Ch. ambrosioides subsp. 48872.
chilense var. denudatum (Phil.) Aellen. NAVAS B. (1976: 91) cita esta especie.
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 77
Sagina urbica Phil., Linnaea 28: 613 (1856) Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
Ind. loe.: "In plateis urbis Santiago frequens, ad Qui-
57): SGO 48956.
llota, Curacasi etc.-"
ISERNMA 3222 (MA 532998, un pliego), [a:], [m. MONIMIACEAE
Philippi:] "Sagina urbica Ph. / stamina calyci opposita !
coque / dimidio breviora. / Santiago Octobri 1855"; [b:];
[e:], [m. Ricardi:] "Sagina procumbens L." (****) Laurelia serrata Phil., Bot. Zeitung (Berlin)
15:401 (1857)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: = Laurelia philippiana Looser (cf. G.I.)
56): SGO 48910,39131,48911.
Ind. loe. "In prov. Valdivia ut videtur priore multo ra-
REICHE (1896: 186) y MARTICORENA & al. rior; incolis, ni fallor, Vauvan audit."
(1985: 27) la citan como variedad: Sagina (MA 271540, un pliego), [g:] Monimiaceae. / Laurelia
apetala var. urbica (Phil.) Reiche. serrata. / Philippi in Bot. Zeitung von Mohl & Schlechten-
dahl 1857 ^ 2 4 pg. 401. Vulg.: Vauvan. Chile. (*)
Sagina valdiviana Phil., Linnaea 33: 22 Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
(1864-65) 58) no indica ejemplar en SGO. MUÑOZ
Ind. loe.: "Propo Corral legit om. Krause." ScfflCK (1973: 27): SGO 49090.
ISERNMA 4235 (MA 220341, un pliego), [g:] SCHODDE (1983), MARTÍNEZ-LABORDE, J.
Caryophyllaceae. / Sagina valdiviana. / Philippi. (*)
(1983), y MARTICORENA Seal. (1985:53,151)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: citan Laurelia philippiana Looser = Laure-
56): SGO 48904,39129. liopsis philippiana Schodde.
REICHE (1896:186) y MARTICORENA & al.
(1985: 27) la citan como variedad: Sagina CRUCIFERAE
apetala Ard. var. valdiviana (Phil.) Reiche.
Cardamine vulgaris Phil., Linnaea 28: 665
Stichophyllum bryoides Phil., Flor. Atac. (1856)
19: N 118 (1860) = Cardamine pratensis L. (cf. I.K.)
= Pycnophyllum bryoides Rohrb. (cf. I.K.) = C. hirsuta var. vulgaris Reiche (cf. G.I.)
Ind. loe.: "Unice in monte Alto de Puquios c. 23S52' Ind. loe.: "Frequens in Chile, plerumque in umbrosis."
lat.m. et 12600 p.s.m. inveni." ISERNMA 4227 (MA 225986, un pliego), [g:] Cruci-
ISERNMA 3404 (MA 532999, un pliego), [a:], ferae / Cardamine pratensis. / Gay, Hist, de Chile, Bot. I,
(fig. 5f) [m. Philippi:] "Stichophyllum bryoides Ph. / Pu- I14.-Linn- / Lmk.-Willd.-DC.-Barneoud.- / Synon.:
quios in Deserto Atacama"; [b:] Chile, Museo de Santia- Cardamine vulgaris Philippi / in Linn. tom. XXVin pg.
go. (***) 665; Chile (*).
Observaciones: Stichophyllum bryoides Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
Phil. es el tipo del género Stichophyllum Phil., 60): SGO 49363.
Fl. Atacam. 191. ID (1860). Cf. Index nomi-
num genericorum.
ESCALLONIACEAE
MUÑOZ-PIZARRO (1960: 57): SGO 48876.
MARTICORENA & al. (1985: 27) citan Pyc-
Escallonia dumetorum Phil., Linnaea 33:86
nophyllum bryoides (Phil.) Rohrb.
(1864-65)
= E, rubra var. dumetorum (Phil.) Acev. &
RANUNCULACEAE
Kausel (cf. G.I.)
Ranunculus monanthos Phil., Linnaea 28: Ind. loe.: "In dumetis prov. Valdiviae ínter praedium
662(1856) meum S. Juan et oppidum la Union inveni."
ISERNMA 3383 (MA 532995, un pliego), [a:], [m.
Ind. loe. "Locis paludosis ad lacum Nahuelhuapi in Philippi:] "Escallonia Dumetorum / Ph. / Prov. Valdi-
Patagonia detexit el. Dr. Franciscus Fonk." via"; [b:]. (***)
ISERNMA 4201 (MA 231385, un pliego), [g:] Ra- ISERNMA 3480 (MA 532994, un pliego), [a:], [m.
nunculaceae. / Ranunculus monanthos. / Philippi in Linn. Philippi:] "Escallonia dumetorum / Ph. / Prov. de Valdi-
tom. XXVin pg. 662. Chile. (*) via Januar 1864"; [b:J. (****)
78 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
guminosae / Lathyrus arvensis. / Philippi in Linn. vol: REICHE (1896: 285) la cita como variedad:
XXVin, 624. Chile. (*)
G. commutatum var. ochseni Reiche
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: MARTICORENA & al. (1985: 47) citan esta
74): SGO 50781. especie.
REICHE (1898: 201) la cita como variedad:
L. debilis var. arvensis Reiche. Viviania ovata Phil., Linnaea 28:677 (1856)
Ind. loe.: "In Andibus depart. Linares legit om. Ger-
Trifolium limonium Phil., Linnaea 28: 679
main.-". Viviana ovata Phil., Anal. Univ. Chile 82: 739.
(1856) 1893. Ind. loe.: "In Andibus de Chillan dictis invenit Joh.
= Trifolium repens L. (cf. I.K.) Bapt. Dupuy."
Ind. loe: "In pratis humidis provinciae Valdiviae ISERNMA 3196 (MA 533067, un püego). [a:], [m.
crescit." Isern:] "99 / Viviana ovata Ph. / Cordillera de Colcha-
ISERNMA 4274 (MA 264683, un pliego), [g:] Legu- gua."; [b:] Chile, Museo de Santiago.
minosae. / Trifolium limonium. / Philippi in Linn. XX- Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
VIILpg. 679. Chile. (*)
81): SGO 51178. MUÑOZ SCHICK (1973: 33):
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: SGO 40507.
77): SGO 50131,40074. REICHE (1896: 290) la cita como variedad:
MARTICORENA & al. (1985:60) citan Trifo- Viviana rosea var. ovata Reiche
lium repens L. MARTICORENA & al. (1985: 79) citan esta
especie.
Vicia valdiviana Phil., Linnaea 28:681 (1856)
Ind. loe.: "In pascuis prov. Valdiviae legi." EUPHORBIACEAE
ISERNMA 4280 (MA 265104, un pliego), [g:] Legu-
minosae. / Vicia valdiviana. / Philippi in Linn. vol. XX- Euphorbia collina Phil., Linnaea 29: 41
Vmpg. 681. Chile. (*)
(1857-58)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: s Euphorbia portulacoides subsp. collina
78): SGO 50917. (Phil.) Croizat (cf. G.I.)
Ind. loe. "Ex Andibus depart. Linares retulit orn. Ger-
GERANIACEAE main; prope Saturno in prov. Coquimbo invenerat el. Gay
Herb. chil. n.° 1774.-"
Cissarobryon parviflorum Phil., Linnaea ISERNMA 3753 (MA 205894, un pliego), [a:], [m.
Philippi:] "Euphorbia collina Ph. / Pie de la cord. de San-
33: 33 (1864-65)
tiago/Nov. 1862"; [b:].
= Viviania microphylla Reiche & Johow
Ind. loe.: "In montibus elevationibus prov. Colchaguae
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
ad 5-7000 ped.s.m. invenit omatissimus L. Landbeck." 82): SGO 1774. MUÑOZ SCHICK (1973: 34):
ISERNMA 4079 (MA 552252, un pliego).[a:], [m. SGO 51595,51601.
Isern:] Chile Ysern n. 81 / Cissarobryum parviflorum Ph. NAVAS B. (1976: 265-266) y MARTICORE-
/ Prov. Colchagua dore 1863.
NA & al. (1985:46) citan esta especie.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
80): SGO 51142,40543.
Euphorbia germaini Phil., Linnaea 29: 40
Geranium ochsenii Phil., Linnaea 28: 676 (1857-58)
(1856) Ind. loe.: "In Andibus de la Compañía prov. Santiago
legit om. Germain.-"
Ind. loe.: "In dumetís prov. Valdiviae legi.-" "Dixi in ISERNMA 3349 (MA 205881, un pliego), [a:], [m.
memoriam om. Car. Ochsenii, qui plantas valdivianas se- Philippi:] "Euphorbia Germaini / Ph. / Cuesta de Chaca-
dulo mecum collegit." buco, prov. Aconc. / Januarío"; [b:].
ISERNMA 4245 (MA 209949, dos pliegos), [g:]
Geraniaceae. / Geranium Ochseni / Philippi in Linn. Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
tom.XXVIII/pg.676.(*) 82): SGO 51609.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: MARTICORENA & al. (1985: 46) citan esta
81): SGO 51240,40580. especie.
80 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
ISERNMA 4309 (MA 276738, un pliego), [g:] Myr- MARTICORENA & al. (1985: 54) citan Te-
taceae. / Myrtus repens. / Philippi in Bot. Zeitung v. Mohl pualia stipularis (Hook. & Arn.) Griseb.
& Schlecht. 1857. pg. 400. Chile. (*)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
ONAGRACEAE
94) no indica ejemplar en SGO.
Myrtus valdiviana Phil., Linnaea 28: 688 Epilobium glaucum Phil., Linnaea 33: 70
(1856) (1864-65)
= Epilobium pedicellare Presl (cf. I.K.)
Ind. loe.: "Prope Corral, portum oppidi Valdiviae in-
venit Herrm. Krause.-" = E. glaucum a. philippiana Reiche (cf. G.I.)
ISERNMA 3152 (MA 533054, un pliego), [a:], [m. Ind. loe.: "Per magnam reipublicae partem ocurrit.-"
Phillippi:] "Myrtus valdiviana Ph. / Corral prov. de Val- ISERNMA 3922 (MA 552575, un pliego), [a:], [m.
diviana"; [b:]. (***) Isern:] "República de Chile, Isern n. 97. / Cordillera de
ISERNMA 3499 (MA 276740, un pliego), [g:] Myr- los Andes / Montaña del puerto de Sta. Rosa / de los An-
taceae. / Myrtus valdiviana. / Philippi in Linn. vol. XX- des, 12 de abril de 1863." [e:] Real Jardín Botánico, Ma-
Vm,688.-;[b:].(*) drid, / Epilobium glaucum R. Phil. / Revisado J. C. Solo-
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: mon marzo 1992.
94): SGO 64284,64263. ISERNMA 3923 (MA 552576, dos pliegos), [a:], [m.
Isem:] "República de Chile, Isern n. 96. / Cordillera de
los Andes / Montaña del puerto de Sta. Rosa / de los An-
Tepualia stipularis Phil., Linnaea 28: 637 des, 12 de abril de 1863." [e:] Real Jardín Botánico, Ma-
(1856) drid, / Epilobium glaucum R. Phil. / Revisado J. C. Solo-
(Dentro de la descripción de Tepualia philippi Gri- mon marzo 1992.
seb.): "Ad radicem borealem vulcani de Osomo dicti Fe- Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1980:
bruario 1852 legi. Nonne potius varietas T. stipularis
(Myrtus stipularis H. et A.; Leptospermi stipularis 94): SGO 53065,53066.
Barn.)? fere unice statura modo orgyali, foliis latioribus, MARTICORENA & al. (1985: 55) citan esta
crassioribus, distinctius petiolatis, distinctius venosis et especie
minus verrucoso-punctatis differt. Folia41/2 lin. longa, 2
1/3 lin. lata. Genus Tepualia a myrto, quacum el. Barne-
oud id conjungit, fructu sicco, capsulan, dehiscente, se- Godetia dasycarpa Phil., Linnaea 30: 187
minibusque minimis summopere differt." (1859-60)
ISERNMA 3146 (MA 552431, un pliego), [a:], [m.
Isem:] "Tepualia stipu- / laris / Vald."; [b:]. = Oenothera prismática var. dasycarpa
ISERNMA 3183 (MA 552432, un pliego), [a:], [m. (Phil.) H. Lev. (cf.G.1.)
Isem:] 'Tepuaria stipula- / ris / Vald ener"; [b:]. = O. dasycarpa (Phil.) H. Lev. (cf. G.I.)
ISERNMA 3436 (MA 277261, un pliego), [a:], [m.
Isern:] 'Tepualia stipula- / ris / Valdivia nbr"; [b:]. = O. quadrivulnera var. dasycarpa (Phil.)
ISERNMA 4317 (MA 277262, un pliego), [g:] Myr- Thell. ex Probst (cf. G.I.)
taceae. / Tepualia stipularis. / Philippi in Linn. vol. XX- = Godetia tenella var. dasycarpa (Phil.)
Vm, 637. / Syn: Myrtus stipularis. Gay, Hist. d. Chil. /
Bot. II. 378.- Hookr. et Arn. Bot. Mise. / 316 / Metroside- Munz (cf. G.I.)
ros stipularis. Dabl. Hookr., / Flor. ant. pg. 275. / Vulg: Ind. loe.: "Habitat in campis Valdiviae.-"
Tepu.; Chile. ISERNMA 3162 (MA 533053, un pliego), [a:], [m.
Observaciones: Aunque en las etiquetas Philippi:] "Godetia dasycarpa Ph. / Prov. de Colchagua
originales manuscritas por Isern figura "Val- Decemb"; [b:].
divia", no tenemos datos de su estancia allí; Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
deben ser algunos ejemplares regalados por 95) no indica ejemplar en SGO. MUÑOZ
Philippi y del que Isem copió los datos. Esta SCHICK (1973: 37): SGO 52996?
especie no figura en el libro de Muñoz-Piza-
rro. Según Muñoz Schick, a veces Philippi
ARALIACEAE
ponía equivocadamente su apellido al final de
nombres ya publicados por otros autores. No-
sotros la incluimos aquí, por la referencia que Aralia? paniculata Phil., Linnaea 28: 694
aparece en la etiqueta del ISERNMA 4317. (1856)
Según el Index Kewensis: Tepualia stipu- = Panax valdiviense Baill. (cf. I.K.)
laris Griseb, in Goett. Abh. VI: 119 (1854). Ind. loe.: "Prope Corral portum Valdiviae crescit.-"
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 83
Eritrichium glareosum Phil., Linnaea 33: Verbena thymoides Phil. ex Ball. Journ.
189(1864-5) Linn. Soc. 27:497 (1891)
= Cryptantha glareosa Greene (cf. G.I.) = Verbena philippiana Kuntze (cf. G.I.)
Ind. loe.: "In álveo fluminis Aconcagua frequens.-" "68. Verbena thymoides, Phil., sec. schedam in Herb.
ISERNMA 3016 (MA 209327, un pliego), [a:], [m. Kew.? «Tuft of a small, low and compact-growing plant,
having an aromatic flower like thyme; flowers white, so-
Philippi:] "Eritrichum glareosum / Ph. / S. Felipe. Sep-
metimes tinged with purple. Grows chiefly on high dry
temb."; [b:]. soil and amongst rocks.» - W. Andrews. A plant which
appears identical with this was collected at Pon Desire by
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: Darwin. It can scarcely be separated from a Chilian plant
107): SGO 54515,42313. bearing the label above quoted; but I have seen no publis-
hed description. Very near to this, and perhaps an extre-
me form of the same species, is V. bryoides, Phil., Fl.
Eritrichium longisetum Phil., Linnaea 33: Atac. 40."
189 (1864-5) ISERNMA 3645 (MA 533044, un pliego), [a:], [m.
s Cryptantha glareosa var. longiseta Brand Philippi:] "Verbena thymoides Ph. / Cord. de Linares Ja-
nuario"; [b:].
(cf. G.I.)
s C. longiseta Brand (cf. G.I.) Observaciones: No figura en el trabajo de
MUÑOZ-PIZARRO ni en el de MUÑOZ SCHICK.
Ind. loe.: "In prov. Aconcagua prope S. Felipe, Cate-
mu etc. legi.-"
ISERNMA 3021 (MA 209330, un pliego), [a:], [m. LAMIACEAE
Philippi:] "Eritrichum longisetum Ph. / S. Felipe Sept
(1861"; [b:]. (****) Stachys toronjilcillo Phil., Linnaea 33: 193
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: (1864-5)
107): SGO 54436. Ind. loe.: "Prope Concumen, ubi ab incolis «Toronjil-
cilio» vocatur, invenit orn. Landbeck.-"
ISERNMA 3658 (MA 533043, un pliego), [a:], [m.
Eritrichium minutiflorum Phil., Linnaea Philippi:] "Stachys Toronjillo Ph. / Concumen in prov.
33:190(1864-5) Aconcagua"; [b:]. (***)
= Cryptantha minutiflora Brand (cf. G.I.)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
Ind. loe.: "In prov. Colchagua legit orn. Landbeck.-" 112): SGO 55037.
ISERNMA 3119 (MA 209331, un pliego), [a:], [m.
Philippi:] "Eritrichum minutiflorum / Ph. / Prov. de Col- NAVAS B. (1979:86) la cita como sinónimo
chagua Decemb"; [b:]. (***) de Stachys grandidentata Lindl.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
107): SGO 42397. SOLANACEAE
ISERNMA 3611 (MA 533036, un pliego), [a:], Veronica fonki Phil., Linnaea 29:110 (1857-8)
(fig. 5g) [m. Gennain, a:] "Calceolaria Meyeni / Ph. /
Cordillera de Acúleo / Januario 1855 Gennain"; [b:]. Ind. loe.: "En la playas y barrancas de Chonos, in Uto-
(****) re et valleculis, legit el. Dr. Fr. Fonk.-"
ISERNMA 3613 (MA 533033, un pliego), [a:], [m.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: Philippi:] "Veronica fonki Ph. /Insulae Guaytecas"; [b:].
121): SGO 55854,43023. (MA 333075, dos pliegos), [g:] Scrofularineae. / Ve-
REICHE (1911:54), NAVAS B. (1979:119) y ronica Fonki. / Philippi in Linn. XXDC, 110.; Chile. (*)
MARTICORENA & al. (1985: 69) la citan como Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
variedad: Calceolaria glabrata var. meyenia- 124): SGO 56269,43153.
na (Phil.) Reiche.
BIGNONIACEAE
Euphrasia chrysantha Phil., Anal. Univ.
Chile 18(1): 66 (1861)
= Euphrasia trifida var. chrysantha Hoss. Argylia viridis Phil., Linnaea 33:181 (1864-5)
(cf. G.I.) Ind. loe.: "Prope Concumen in prov. Aconcagua leg.
orn. Landbeck.-"
Ind. loe.: "Se cria cerca de los baños de Chillan."
ISERNMA 3010 (MA 533032, un pliego), [a:], [m.
ISERNMA 3623 (MA 533035, un pliego), [a:], [m.
Philippi:] "Argylia viridis Ph. / Andes prov. Aconcagua /
Philippi:] "Euphrasia chrysantha / Ph. / Baños de Chi-
Januario"; [b:].
llan"; [b:]. (***)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: Observaciones: MuÑOZ-PlZARRO (1960:
122): SGO 56484. MUÑOZ SCHICK (1973:45), 171) cita: Concumen, Prov. Aconcagua
según la descripción de esta especie en Lin- 31°54'-70°38'; Cocumén, Prov. Coquimbo
naea 33: 213 (1864-65), que dice "Cum prio- 31°54'-70°38'; Concumen, Prov. Santiago
re lecta est.", se debe agregar "Pearce". 33°43'-71°27'. Según la primera referencia a
REICHE (1911: 92) y MARTICORENA & al. Concumen, la localidad de ejemplar ISERN-
(1985:70) citan esta especie. MA 3010 puede coincidir con la típica; aun-
que según MUÑOZ-PIZARRO (1960: 124) y
Melosperma glabra Phil., Linnaea 29: 26 MUÑOZ SCHICK (1973:46) "Landbeck la reco-
(1857-8) lectó cerca de Concumen, en la provincia de
Ind. loe.: "In Andibus provinciae Santiago satis fre-
Santiago".
quens.-" MUÑOZ-PIZARRO (1960:124): SGO 56568.
ISERNMA 3616 (MA 533034, un pliego), [a:], [m. MUÑOZ SCHICK (1973:46): SGO 43226.
Philippi:] "Melosperma glabra Ph. / Cord. de Santiago."; MARTICORENA & al (1985:20) citan Argy-
[b:].(***)
lia adscendens DC. var. viridis (Phil.) Gleisn.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: &Ric.
123): SGO 56215,56214.
REICHE (1911: 66) la cita como sinónimo Tecoma valdiviana Phil., Linnaea 29: 14
de Mimulus andícola Benth. (1857-8)
= Campsidium valdivianum Skottsb. (cf. G.I.)
Mimulus sylvaticus Phil., Linnaea 30: 197 = Gelsenium valdivianum Kuntze (cf. G.I.)
(1859-60)
Ind. loe.: "Fratex admodum elegans, saepe biorgyalis,
Ind. l o e : "In nemoribus uliginosis prope Puerto sylvas umbrosas húmidas prov. Valdiviae ornans.-" Te-
Monti una cum amico Fonkio legi.-" coma valdiviana in Linnaea 33: 181.1864-5. "923. Teco-
ISERNMA 3619 (MA 533142, un püego). [a:], (Fig. ma valdiviana mihi Centur. nr. 328. a el. Seemann in
5h) [m. Fonk?:] "Mimulus sylvaticus Ph. / Puerto Bonplandia sub nomine Campsidii chilensis melius des-
Montt"; [b:]. (***) cripta et figúrate. 1862. p. 147.1.11."
(MA 332317, un pliego), [g:] Scrofularineae. /Mimu- ISERNMA 4388 (MA 217191, un pliego), [g:] Big-
lus silvaticus / Philippi in Linn. vol: XXX, 197., Chile. (*) noniaceae. / Tecoma valdiviana. / Philippi in Linn.
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: vol: XXDC, 14. / Vulg: Pilfu-vaqui. (*)
123): SGO 56313,43113. Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
REICHE (1911:62) cita esta especie. 124): SGO 56527.
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 89
MARTICORENA & al. (1985: 20) citan Valeriana pilosa Phil., Linnaea 28: 702
Campsidium valdivianum (Phil.) Skottsb. (1856)
Ind. loe.: "Prope Quillota legit. orn. Germain.-"
ISERNMA 3493 (MA 338698, un pliego), [a:], [m.
PLANTAGINACEAE Philippi:] "Valeriana pilosa Ph. / Prov. de Santiago"; [b:].
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: (MA 231703, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Cepha-
132): SGO 62279. lophora collina /Ph. / Cerro S. Cristóbal"; [b:].
Conyza berteroana Phil, Linnaea 28: 737 Gnaphalium illapelinum Phil., Linnaea 33:
(1856) 164(1864-65)
Ind. loe.: "Cl. Bertero specimina dúo in herb. chil. re- Ind. loe.: "Prope niapel ab orn. Landbeck lectum.-"
liquit, hoc rotulo: «Bacharis asteroides Bert., a genere (MA 241112, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Gnapha-
differt, an Aster? ad fossas, locis aquosis, inque hortis ru- lium illapelinum / Ph. / Illapel Decembri 1862"; [b:].
deribusque Rancaguae», sed corollae radii angustissi- (****)
mae, brevissime Iigulatae, foemineae, biseriatae." Cony-
za berteroana Phil., Anal. Univ. Chile 18: 52. 1861. Ind. Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
loe.: "Común en la prov. de Coquimbo." 142): SGO 44966,64423.
(MA 232971, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Conyza MARTICORENA & al. (1985:32) citan esta
Berteroana Ph. / Choapa in prov. Coquimbo / [m. Isem?:]
11"; [b:].
especie.
Observaciones: La localidad del pliego Haplopappus pectinatus Phil., Anal. Univ.
MA 232971 coincide con la publicada en Chile 21(2): 381 (1862)
1861. = Aster pectinatus Kuntze (cf. G.I.)
MUÑOZ-PIZARRO (1960: 138): SGO 65048
(Rancagua), 65047 (prov. Coquimbo). Ind. loe.: "In arenosis inter ilumina Itata et Nuble pro-
pe Chonchoral inveni." Haplopappus pectinatus Phil., in
NAVAS B. (1979: 200) la cita como sinóni- Linnaea 33:140. 1864-65. Ind. loe.: "Prope Chonchoral
mo de Aster squamatus (Spreng.) Hieron. inter Tomé et Chillan fruticem elegantem inveni.-"
(MA 241120, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Haplo-
Conyza collina Phil., Linnaea 33:144 (1864- pappus pectinatus / Ph. / Prov. de Chillan Februario";
[b:].
65)
Observaciones: La localidad del ejemplar
Ind. loe.: "Pariter in collibus prope Santiago oceurrit.-"
(MA 232977, un pliego), [a:], [m. Germaini?:] MA 241120 coincide con la citada en 1864.
"Conyza collina Ph. / Santiago"; [b:]. (***) MUÑOZ-PEARRO (1960:146): SGO 44156,
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: 57484; MUÑOZ SCHICK (1973: 53) agrega la
138): SGO 60574. segunda cita a lo publicado por Muñoz-Piza-
NAVAS B. (1979:195) la cita como sinóni-
rro (1960).
MARTICORENA & al. (1985: 33) citan esta
mo de Conyza sordescens (Gilí. & Hook. &
Arn.) Cabrera especie.
Conyza consanguinea Phil., Linnaea 33:142 Haplopappus uncinatus Phil., Linnaea 28:
(1864-65) 728 (1856)
= Erigeron consanguineus (Phil.) Cabrera =Aster uncinatus Kuntze (cf. G.I.)
(cf. G.I.) Ind. loe.: "In collibus siccis prope urbem Santiago sa-
tis frequens."
Ind. loe.: "Prope Choapa a Landbeck lecta est.-" (MA 241124, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Haplo-
(MA 232978, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Conyza pappus uncinatus /Ph. / Prov. de Aconcagua"; [b:].
consanguinea / Ph. / Choapa Decembri"; [b:]. (***)
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960:
Observaciones: MUÑOZ-PIZARRO (1960: 147): SGO 57518.
138): SGO 60573.
NAVAS B. (1979: 190) y MARTICORENA &
NAVAS B. (1979:197) cita esta especie.
al. (1985: 33) citan esta especie.
Conyza vulgaris Phil., Linnaea 28: 735
Haplosticha stolonifera Phil., Linnaea 30:
(1856)
193 (1859-60)
Ind. loe.: "Communis in provinciis centralibus: San- = Senecio zosteraefolia (cf. I.K.)
tiago, Rancagua, Valparaíso.-"
(MA 232987, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Conyza Ind. loe.: "Habitat prope Corral, porrum Valdiviae, lo-
vulgaris Ph. / niapel"; [b:]. cis uliginosis. Detexit H. Krause.-"
92 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
ISERNMA 4426 (MA 241115, un pliego), [g:] Com- MARTICORENA & al. (1985: 39) solo citan
positae. / Haplostichia stolonifera. / Philippi in Linn.
Senecio polyphyllus Kunze ex DC.
vol. XXX, 193.-; Chile. (*)
Senecio microphyllus Phil., Linnaea 29: 1 Soliva valdiviana Phil., Linnaea 33: 168
(1857-8) (1864-5)
Ind. loe.: "In Andibus interioribus prov. Santiago ha- Ind. loe.: "Frequens in prov. Valdivia.-"
bitat.-" " (MA 245641, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Soliva
(MA 209056, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Senecio valdiviana Ph. / Valdivia frequens"; [b:]. (***)
microphyllus Ph. / Cord. de Santiago?"; [t>:]; [d:]. (***)
Senecio pratensis Phil., Linnaea 30: 194 Steriphe corymbosa Phil., Anal. Univ. Chile
(1859-60) 23:384(1863)
s Senecio glaber var. pratensis (Phil.) Cabre- s Haplopappus corymbosus Reiche (cf. G.I.)
ra (cf.G.1.)
Ind. loe.: "In glareosis ñuminis Tinguiriríca prope op-
Ind. loe.: "In prato quodam montium Pullele dictorum pidum San Fernando Aprili legi, ut videtur ex andibus
praedii mei S. Juan invenit filius Fridericus.-" cum aqua torrentis devectam; pauca specimina tune flo-
(MA 209049, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Senecio res conservaverant."
pratensis Ph. / Puchoihue in prov. Valdivia"; [b:]; [d:]. (MA 245786, un pliego), [a:], [m. Philippi:] "Steriphe
Observaciones: La localidad del ejemplar coiymbosa Ph. / n. gen. / S. Fernando auctumno"; [b:].
(***)
MA 209049 no la encontramos entre las que
cita MUÑOZ-PIZARRO (1960: 174-5), aunque Observaciones: En la etiqueta original fi-
"praedii mei S. Juan" del protólogo también gura "n. gen.", además de coincidir la locali-
está en la Prov. de Valdivia. dad con la típica; en cuanto a la fecha de reco-
MUÑOZ-PIZARRO (1960:161): SGO 60783. lección, la nuestra es del otoño. Steriphe
MARTICORENA & al. (1985: 38) citan Sene- corymbosa Phil. (Ind. loe: "In glareosis flu-
cio glaber Less. var. pratensis (Phil.) Cabrera. minis Tinguiguirica prope S. Fernando inve-
ni, forte ex Andibus advectam.") es el tipo del
Senecio rutaceus Phil., Linnaea 28: 751 género Steriphe R. A. Phil. Linnaea 33: 141.
(1856) Aug. 1864 (non Steripha J. Banks ex J. Gaert-
Ind. loe.: "In subandinis andinisque prov. Santiago ner 1790). Cf. Index nominum genericorum.
crescit."
MUÑOZ-PIZARRO (1960:163): SGO 44740,
(MA 209047, un püego). [a:], [m. Philippi:] "Senecio
rutaceus Ph. / [m. Isern?:] pro. Colch. / [m. Bustillos?:] 57456.
Luco Dic. 1861"; [b:];[d:].
PHILIPPI, R. A. (1860). Zwei neue Gattungen der Taxine- Asarca fimbriata Kuntze, 73.
en aus Chile. Linnaea 30:730-735. Asarca litoralis Kuntze, 73.
PHILIPPI, R. A. (1864). Plantarum novarum chilensium. Aster pectinatus Kuntze, 91.
Centuriae inclusis quibusdam Mendocinis et Patago- Aster squamatus (Spreng.) Hieron., 91.
nicis. Linnaea 33:1-308.
Aster uncinatus Kuntze, 91.
PUIG-SAMPER, M. A. (1988). Crónica de una Expedición
Romántica al Nuevo Mundo. Ed. CSIC (CEH). Ma-
Baccharis linifolia Phil. (MA 210221), 89.
drid. Baccharis marginalis var. linifolia Heer, 89.
REICHE, C. (1896-1911). Flora de Chile. Estudios críticos Baccharis radin Phil. (MA 210178) (MA 210176),
sobre ¡a Flora de Chile. Santiago de Chile. ISERNMA 4436 (MA 210177), 89.
SCHODDE, R. (1983). A new genus in the Monimiaceae Baccharis valdiviana Phil. (MA 210758) (MA
alliance (Laureles). Parodiana 2(2): 298-299. 210759) (MA 210760), 90.
SLEUMER, H. (1936). Ericaceae americanae novae vel mi- Blechnum penna-marina (Poiret) Kühn, 64.
nus cognitae DI. Notizbl. Bot. Gart. Berlin-Dahlem Blechnum penna-marina var. uliginosa C. Chr., 64.
117(13): 206-214. Blechnum uliginosum C. Chr., 64.
SLEUMER, H. (1951): Las Ericáceas argentinas. Lilloa 25: Brachyris floribunda Phü. (MA 225120), 90.
515-556. Bromus fernandesianus Skottsb., 67.
STAFLEU, F. A. & R. S. COWAN (1983). Taxonomic Lite-
rature, vol. IV: P-Sak. W. Junk, The Hague.
Bromus valdivianus Phil., ISERNMA 3540 (MA
TAYLOR, C. M. & M. MUÑOZ SCHICK (1994). The botani- 532881) (MA 247177), 65.
cal works of Philippi, father and son, in Chile. Ann. Brossea philipiana Kuntze, 83.
Missouri Bot. Gard. 81:743-748. Calandrinia capitata Hook. & Am., 76.
ZEKA, G. (1992). Observaciones sobre la historia de la Calandrinia prostrata Phil., ISERNMA 3401
investigación botánica en Chile: 25-31. Palmengar- (MA 533002), 76.
ten, Sonderheft 19, J. Grau & G. Zizka (eds.), Flora Calandrinia tricolor Phil., ISERNMA 3402 (MA
silvestre de Chile. 533001), 76.
Calceolaria densifolia Phil., ISERNMA 3704
(MA 533037), 87.
LISTA ALFABÉTICA DE ESPECIES Y NÚMEROS
Calceolaria glabrata var. meyeniana Reiche, 88.
DEL HERBARIO M A Calceolaria meyeniana Phil., ISERNMA 3611
(MA 533036), 71,87.
Acaena glaberrima Phil., ISERNMA 4289 (MA Calystegia hantelmanni Phil. (MA 208777), 85.
304882), 78. Calystegia krauseana Phil. (MA 208776), 85.
Acaena krausei Phil., ISERNMA 4288 (MA Calystegia rosea Phil., ISERNMA 3447 (MA
304884), 78. 533046), 85.
Acaena laevigata Aiton, 78. Calystegia sepium var. hantelmani Reiche, 85.
Acaena pumila var. glaberrima Bitter, 78. Campsidium valdivianum Skottsb., 89.
Acaena quinqueflda Phil., ISERNMA 3170 (MA Cardamine hirsuta var. vulgaris Reiche, 77.
533068), 78. Cardamine pratensis L., 77.
Acaena trifida Ruiz & Pav. var. quinquefida Rei- Cardamine vulgaris Phil. ISERNMA 4227 (MA
che, 78. 225986), 77.
Adesmia schneideri Phil., ISERNMA 3096 (MA Carex aematorrhyncha var. corralensis (Phil.)
259626), 78. Kük., 69.
Agrostis asperula Phil., ISERNMA 3600 (MA Carex cernua Phü., ISERNMA 3559 (MA 532852)
532884) (MA 209164), 64. (MA 206242), 69.
Agrostis chonotica Phil., ISERNMA 3598 (MA Carex corralensis Phil. (MA 206249), 69.
532883), 65. Carpha paniculata Phü. (MA 236817), 69.
Agrostis desvauxi Phil., ISERNMA 3266 (MA Cassia alcaparra Phil., ISERNMA 3024 (MA
532882), 65. 208993), 78.
Ambrina denudata Phil., ISERNMA 3323 (MA Cephalophora berteroana Phil. (MA 231701), 90.
533003), 76. Cephalophora collina Phil. (MA 231703), 90.
Amomyrtus meli (Phil.) Legr. & Kausel, 81. C e p h a l o p h o r a rigida Phil. (MA 231705),
Aralia? paniculata Phil., ISERNMA 3428 (MA ISERNMA 4413 (MA 231705b), 90.
215994), ISERNMA 4361 (MA 215995), 82. Chaetanthera crenata Meigen, 90.
Argylia adscendens DC. var. viridis (Phil.) Gleisn. Chaetanthera valdiviana Phil. (MA 231718), 90.
& Ric, 88. Chamelum luteum Phil., ISERNMA 3259 (MA
Argylia viridis Phil., ISERNMA 3010 (MA 233381), 73.
533032), 88. Chenopodium ambrosioides subsp. chilense var.
Asarca araucana Phil. (MA 293916), 73. denudatum Aellen, 76.
96 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
Chenopodium chilense var. denudatum Reiche, 76. Elymus pratensis Phil., ISERNMA 3555 (MA
Chloraea fimbriata Phil. (MA 293935), 73. 532872), 66.
Chloraea littoralis Phil. (MA 293936), 73. Empetrum andinum Phil. ex A. DC, ISERNMA
Chondrochilus crenatus Phil. (MA 231828), 90. 3351 (MA 533065) (MA 209115) (MA
Chorizanthe fasciculata Phil., ISERNMA 3299 209116), 80.
(MA 533011), 75. Empetrum nigrum L. var. andinum, 80.
Chorizanthe flavescens Phil., ISERNMA 3297 Epilobium glaucum Phil., ISERNMA 3922 (MA
(MA 533009), ISERNMA 3301 (MA 533008), 552575), ISERNMA 3923 (MA 552576), 82.
71,75. Epilobium glaucum var. philippiana Reiche, 82.
Chorizanthe intricata Phil., ISERNMA 2500 Epilobium pedicellare Presl, 82.
(MA 533010), 63,75. Erigeron consanguineus (Phil.) Cabrera, 91.
Chorizanthe paniculata Phil., ISERNMA 3294 Eritrichium apricum Phil., ISERNMA 3018
(MA 533012), 75. (MA 209328), ISERNMA 3489 (MA 209329),
Chorizanthe rosea Phil., ISERNMA 3295 (MA 85.
533006), ISERNMA 3325 (MA 533007), 75. Eritrichium glareosum Phil., ISERNMA 3016
Chusquea breviglumis Phil., ISERNMA 3542 (MA 209327), 86.
(MA 532879), 65. Eritrichium longisetum Phil., ISERNMA 3021
Chusquea ciliata Phil., ISERNMA 3433 (MA (MA 209330), 86.
532878), 65. Eritrichium minutiflorum Phil., ISERNMA
Chusquea montana Phil., ISERNMA 3543 (MA 3119 (MA 209331), 86.
532877), 65. Eryngium humifusum var. pratense Reiche, 83.
Chusquea tenuiflora Phil. (MA 253373), 65. Eryngium pratense Phil., ISERNMA 3192 (MA
Chusquea uliginosa Phil. (MA 253374), 65. 209317), 83.
Cissarobryon parviflorum Phil., ISERNMA Escallonia dumetorum Phil., ISERNMA 3383
4079 (MA 552252), 79. (MA 532995), ISERNMA 3480 (MA 532994),
Claytonia prostrata Kuntze, 76. 77.
Claytonia tricolor Kuntze, 76. Escallonia mollis Phil., ISERNMA 3386 (MA
Colletia maytenoides Griseb., 80. 532993), 78.
Conyza arvensis Phil. (MA 232970), 90. Escallonia montana Phil., ISERNMA 3385 (MA
Conyza berteroana Phil. (MA 232971), 91. 532992), 78.
Conyza collina Phil. (MA 232977), 91. Escallonia rubra Pers., 78.
Conyza consanguinea Phil. (MA 232978), 91. Escallonia rubra (Ruiz & Pav.) Pers var. dumeto-
Conyza sordescens (Gilí. & Hook, et Arn.) Ca- rum (Phil.) Acev. & Kausel, 77.
brera, 91. Eugenia bella Phil., ISERNMA 3175 (MA
Conyza vulgaris Phil. (MA 232987), 91. 533062), 80.
Cryptantha aprica Reiche, 85. Eugenia buxifolia Phil., ISERNMA 3145 (MA
Cryptantha glareosa Greene, 86. 533061), ISERNMA 4318 (MA 273964), 80.
Cryptantha glareosa var. longiseta Brand, 86. Eugenia corralensis Phil., ISERNMA 3178 (MA
Cryptantha longiseta Brand, 86. 533059). ISERNMA 4315 (MA 273970), 81.
Cryptantha minutiflora Brand, 86. Eugenia humifusa Phil., ISERNMA 3179 (MA
Cynanchum chilense (Phil.) Malme, 85. 533058), 81.
Cynoctonum nemorosum Phil., ISERNMA 4391 Eugenia modesta Phil., ISERNMA 3147 (MA
(MA 216464), 84. 533057), ISERNMA 4316 (MA 274003), 81.
Decostea racemosa Phil, ISERNMA 3424 (MA Eugenia polyantha Phil., ISERNMA 3140 (MA
533052A), ISERNMA 4364 (MA 222762), 550492), ISERNMA 4314 (MA 274011), 81.
ISERNMA 4367 (MA 222763), 83. Eugenia proba Berg, 81.
Desfontainia ilicifolia Phil., ISERNMA 3691 Eugenia pulchra Berg, 80.
(MA 533050), 84. Eugenia trichocarpa Phil., ISERNMA 3180 (MA
Desfontainia spinosa Ruiz & Pav., 84. 533056), ISERNMA 3497 (MA 274020), 81.
Dioscorea oligophylla Phil., ISERNMA 3532 Euphorbia collina Phil., ISERNMA 3753 (MA
(MA 233362), 73. 205894), 79.
Distichia clandestina Buchenau, 72. Euphorbia germaini Phil., ISERNMA 3349 (MA
Eleocharis pachycarpa Desv., 69. 205881), 79.
Elymus chonoticus Phil., ISERNMA 3550 (MA Euphorbia portulacoides subsp. collina (Phil.)
532874), ISERNMA 3551 (MA 532875), 65. Croizat, 79.
Elymus corralensis Phil., ISERNMA 3553 (MA Euphrasia chrysantha Phil., ISERNMA 3623
532873) (MA 209113), 66. (MA 533035), 88.
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 97
Euphrasia trifida var. chrysantha Hoss., 88. Hymenophyllum plicatum var. quadrifidum (Phil.)
Fagus nervosa Phil., ISERNMA 3185 (MA Looser, 63.
533021), 74. Hymenophyllum quadrifidum Phil. (MA
Fagus nitida Phil., ISERNMA 3361 (MA 213762), 63.
533019), ISERNMA 3362 (MA 533020), 74. Hymenophyllum tortuosum var. beckeri (Krause)
Festuca cepacea Phil., ISERNMA 3594 (MA Espinosa, 63.
532871), 66. Hymenophyllum tortuosum Hook & Grev. var.
Festuca deserticola Phil. var. paupera St. Ivés, 66. tortuosum, 64.
Festuca desvauxi Phil.. ISERNMA 3595 (MA Isolepis krausei Phil., ISERNMA 3509 (MA
532869), 66. 532850) (MA 209080), 69.
Festuca paupera Phil. (MA 209570), 66. Juncus corralensis Phil., ISERNMA 3672 (MA
Festuca robusta Phil., ISERNMA 3535 (MA 533024) (MA 206146), 72.
532868), 66. Juncus floribundus Phil., ISERNMA 3671 (MA
Galium andinum Phil., ISERNMA 3415 (MA 533023), 72.
533028), 89. Juncus lesueurii Boland, 72.
Gaultheria florida Phil., ISERNMA 3333 (MA Juncus microcephalus, H.B.K, 72.
249219), ISERNMA 4398 (MA 249217), 83. Juncus oliganthus Phil. (MA 206131), 72.
Gaultheria mucronata Phil., ISERNMA 4402 Juncus pictus Phil., ISERNMA 3666 (MA
(MA 249218), 83. 533022) (MA 206129), 72.
Gaultheria phillyreaefolia (Pers.) Sleumer, 83. Juncus stipitatus Nees & Meyen, 72.
Gaultheria philryreifolia var. florida (Phil.) Kausel, Juncus stipulatus var. corralensis (Phil.) Buchenau,
83. 72.
Gaultheria phillyreaefolia var. racemosa (Phil.) Lathyrus arvensis Phil., ISERNMA 4281 (MA
Kausel, 83. 262457), 78.
Gaultheria racemosa Phil., ISERNMA 4398 Lathyrus debilis var. arvensis Reiche, 79.
(MA 249217), 83. Lathyrus stipularis Presl, 78.
Gavilea araucana (Phil.) M. N. Correa, 73. Latua venenosa Phil. (MA 307013), 86.
Gelsenium valdivianum Kuntze, 89.
Laurelia philippiana Looser, 77.
Geranium commutatum var. ochseni Reiche, 79.
Laurelia serrata Phil. (MA 271540). 77.
Geranium ochsenii Phil.. ISERNMA 4245 (MA
Laureliopsis philippiana Schodde, 77.
209949), 79.
Lemna oblonga Phil., ISERNMA 3248 (MA
Gnaphalium illapelinum Phil. (MA 241112), 91.
Godetia dasycarpa Phil., ISERNMA 3162 (MA 233376), 70,71.
533053), 82. Libertia tricoca Phil., ISERNMA 3257 (MA
Godetia tenella var. dasycarpa (Phil.) Munz, 82. 254041). 73.
Gothofreda brevipes Kuntze, 85. Lithrea montana Phil., ISERNMA 3330 (MA
Griselina racemosa Taub., 83. 533064), 80.
Gutierrezia paniculata var. floribunda Reiche, 90. Lomaría uliginosa Phil., ISERNMA 3443 (MA
Habenaria germaini Phil., ISERNMA 3255 (MA 233267), 64.
233370) (MA 202538), 73. Luma corralensis (Phil.) Burret, 81.
Haplopappus corymbosus Reiche, 93. Lysimachia umbellata Phil., ISERNMA 3345
Haplopappus pectinatus Phil. (MA 241120), 91. (MA 533051), ISERNMA 4396 (MA 296553),
Haplopappus uncinatus Phil. (MA 241124), 91. 84.
Haplosticha stolonifera Phil, ISERNMA 4426 Malacochaete oligostachya Phil. (MA 237404),
(MA 241115), 91. 69.
Helenium collinum Meigen, 90. Melica ampla Phil., ISERNMA 3589 (MA
Heleocharis? dubia Phil., ISERNMA 3526 (MA 532867), 66.
532851) (MA 202544), 69. Melica cepacea Scribn, 66.
Heleocharis litoralis Phil. (MA 202545), 69. Melosperma glabra Phil, ISERNMA 3616 (MA
Holostemma? chilense Phil., ISERNMA 3342 533034), 88.
(MA 533048), 85. Microphyes lanuginosus Phil, ISERNMA 3406
Hymenophyllum dichotomum var. krauseanum (MA 533000), 76.
(Phil.) C. Chr., 62. Mimulus andícola Benth, 87.
Hymenophyllum krauseanum Phil., ISERNMA Mimulus sylvaticus Phil, ISERNMA 3619 (MA
3711 (MA 233261) (MA 213753), 62. 533142), 71,88.
Hymenophyllum plicatum Kaulf, 63. Mutisia involucrata Phil. (MA 244137), 92.
Hymenophyllum plicatum var. krauseanum (Phil.) Myrceugenia buxifolia Reiche, 80.
Looser, 62. Myrceugenia obtusa var. polyantha (Phil.) Berg, 81.
98 ANALES JARDÍN BOTÁNICO DE MADRID, 53(1) 1995
Myrteola humifusa Berg, 81. Pernettya mucronata (L.f.) Gaud. var. rupicola
Myrteola nummularia (Poir.) Berg, 81. (Phil.) Reiche, 59, 84.
Myrteola nummularia var. repens Reiche, 81. Pernettya myrtilloides var. linifolia (Phil.) Kausel,
Myrtus krausei Phil., ISERNMA 4308 (MA 84.
276733), 81. Pernettya poeppigii var. linifolia (Phil.) Sleumer,
Myrtus meli Phil., ISERNMA 3176 (MA 84.
533055), ISERNMA 4307 (MA 276735), 81. Pernettya postrata var. linifolia (Phil.) Sleumer, 58,
Myrtus nummularia Poir., 80. 84.
Myrtus repens Phil., ISERNMA 4309 (MA Pernettya rupicola Phil., ISERNMA 3339 (MA
276738),81. 249391), ISERNMA 4400 (MA 249390), 59,84.
Myrtus valdiviana Phil., ISERNMA 3152 (MA Piptochaetium laevissimum Phil., ISERNMA
533054), ISERNMA 3499 (MA 276740), 82. 3284 (MA 532860), 67.
Nassauvia lycopodioides Phil., ISERNMA 3120 Piptochaetium montevidense (Spreng.) Parodi, 68.
(MA 533027), 92. Piptochaetium verrucosum Phil., ISERNMA
Nassella exserta Phil., ISERNMA 3278 (MA 3282 (MA 532859), 68.
532866), 67. Pitcaimia philippii Baker, 70.
Nassella humilis Phil., ISERNMA 3280 (MA Pitcairnia venusta Phil. ex Baker, 70.
532865), 67. Plantago subtrinervis Phil., ISERNMA 3763
Nassella juncea Phil., ISERNMA 3279 (MA (MA 533030), ISERNMA 3770 (MA 533029), 89.
532864), 67. Plantago túmida Lnk., 89.
Nassella landbecki Phil., ISERNMA 3276 (MA Podophorus bromoides Phil., ISERNMA 3586
532863), 67. (MA 532858), 68,71.
Nassella sadae Phil., ISERNMA 3277 (MA Polygonum berteroi Phil., ISERNMA 3290 (MA
532862), 67. 533005), 76.
Nicotiana acuminata (Graham) Hook. var. multi- Polygonum bowenkampi Phil., ISERNMA 3293
flora (Phil.) Reiche, 87. (MA 533004), 76.
Nicotiana multiflora Phil., ISERNMA 3687 (MA Potamogeton berteroanus Phil. (MA 209917),
533042), 87. 64.
Nicotiana parviflora Phil., ISERNMA 3686 (MA Prumnopitys andina (Poepp, ex Endl.) de Laub.,
533041), 87. 64.
Nothofagus nervosa Krasser, 74. Prumnopitys elegans Phil., ISERNMA 3372
Nothofagus nitida Krasser, 74. (MA 533026), 64,71.
Oenothera dasycarpa (Phil.) H. Lev., 82. Pseudocaryophyllus meli (Phil.) Burret, 81.
Oenothera prismática var. dasycarpa (Phil.) H. Pteris semiadnata Phil., ISERNMA 3719 (MA
Lev., 82. 233247), 64.
Oenothera quadrivulnera var. dasycarpa (Phil.) Puya venusta Phil.. ISERNMA 3270 (MA
Thell. ex Probst, 82. 233352). 70.
Oreobolus clandestinus Phil., ISERNMA 3514 Puya paniculata Phil., ISERNMA 3269 (MA
(MA 532849), 70. 233353), 70.
Oreobolus obtusangulus Gaudich., 70. Puya violacea (Brongn.) Mez, 70.
Oryzopsis laevissimaPilg., 67. Pycnophyllum bryoides (Phil.) Rohrb., 77.
Oryzopsis verrucosa Speg., 68. Quinchamalium berteroanum Phil., ISERNMA
Oxychloe clandestina Hauman, 72. 3312 (MA 533014), 74.
Oxypetalum brevipes Phil., ISERNMA 3343 Quinchamalium bracteosum Phil., ISERNMA
(MA 533047), 85. 3308 (MA 533016), ISERNMA 3310 (MA
Panax valdiviense Baui., 82. 533015), ISERNMA 3313 (MA 533017) (MA
Pantathera avenacea Phil. ISERNMA 3585 (MA 306647), 74.
532861), 67. Quinchamalium gracile Brongn., 74.
Pantathera fernandeziana Phil., ISERNMA Quinchamalium linarioides Phil., ISERNMA
3585 (MA 532861), 67. 3309 (MA 533013), 74.
Patagonum schneideri Kuntze, 78. Quinchamalium majus Brongn., 74.
Patosia clandestina (Phil.) Buch., 73. Ranunculus monanthos Phil., ISERNMA 4201
Pernettya linifolia Phil., ISERNMA 4401 (MA (MA 231385), 77.
249385), 58, 84. Rhamnus maytenoides Weberi)., 80.
Pemettya mucronata var. linifolia (Phil.) Reiche, Rostkovia? clandestina Phil., ISERNMA 3664
84. (MA 233359), 72.
P. BLANCO & M. A. PUIG-SAMPER: PLANTAS DE R. A. PHILIPPI 99
Sagina apetala var. urbica Reiche, 77. Tecoma valdiviana Phil., ISERNMA 4388 (MA
Sagina apetala Ard. var. valdiviana Reiche, 77. 217191), 88.
Sagina urbica Phil., ISERNMA 3222 (MA Tekelia tricoca Kuntze, 73.
532998), 77. Tepualia stipularis Phil., ISERNMA 3146 (MA
Sagina valdiviana Phil., ISERNMA 4235 (MA 552431), ISERNMA 3183 (MA 552432),
220341), 77. ISERNMA 3436 (MA 277261), ISERNMA
Schinus montanus (Phil.) Engl., 80. 4317 (MA 277262), 82.
Schoenus nitens (R. Br.) Poir, subsp. krausei Tillandsia landbecki Phil., ISERNMA 3273 (MA
(Phil.) Kük., 69.
233379), 72.
Sciadophila maytenoides Phil., ISERNMA 3456
(MA 533227), ISERNMA 4262 (MA 301502),
Trichomanes beckeri Krause ex Phil. (MA
80. 214703), 63.
Scirpus litoralis Kuntze, 69. Trifolium limonium Phil., ISERNMA 4274 (MA
Scirpus riparius J. & C. Presl, 69. 264683), 79.
Senecio anthemidiphyllus Remy, 92. Trifolium repens L., 79.
Senecio antucensis Phil. (MA 209077), 92. Trisetum depauperatum Phil., ISERNMA 3572
Senecio brachylepis Phil. (MA 209074), 92. (MA 532853), 68.
Senecio glaber var. pratensis (Phil.) Cabrera, 93. Tweedia brevipes Malme, 85.
Senecio hypsophilus Phil. (MA 209058), 92. Uncinia bella Phil., ISERNMA 3520 (MA
Senecio iserni Phil., 92 532848) (MA 237690), 70.
Senecio microphyllus Phil. (MA 209056), 93. Uncinia macrophylla Steud., 70.
Senecio polyphyllus var. antucensis Reiche, 92. Uncinia montteana Phil., ISERNMA 3519 (MA
Senecio pratensis Phil. (MA 209049), 93. 532847) (MA 237695), 70,71.
Senecio rutaceus Phil. (MA 209047), 93. Uncinia phleoides Pers., 70.
Senecio thermarum Phil. (MA 209043), 93. Urtica berteroana Phil., ISERNMA 3355 (MA
Senecio zosterifolius Hook. & Arn., 91. 533018), 74.
Senna cumingii (Hook. & Arn.) Irw. & Barneby Urtica echinata var. berteroana (Phil.) Wedd., 74.
var. alcaparra (Phil.) Irw. & Barneby, 78.
Valeriana colchaguensis Phil., ISERNMA 3490
Solanum albiflorum Phil., ISERNMA 3634 (MA
533040), 87. (MA 338678), 89.
Solanum alphonsii Dunal, 87. Valeriana germainii Briq., 89.
Solanum bridgesii Phil., ISERNMA 3629 (MA Valeriana philippiana Briq., 89.
533039), 87. Valeriana pilosa Phil., ISERNMA 3493 (MA
Solanum germaini Phil., ISERNMA 3635 (MA 338698), 89.
533038), 87. Valeriana pulchella Phil., ISERNMA 3491 (MA
Solanum krauseanum Phil., ISERNMA 3631? 338706), 89.
(MA 205984), 87. Verbena philippiana Kuntze, 86.
Soliva valdiviana Phil. (MA 245641), 93. Verbena porrigens Phil., ISERNMA 3653 (MA
Sphaeralcea collina Phil., ISERNMA 3227 (MA 533045), 86.
533063), 80. Verbena thymoides Phil. ex Ball, ISERNMA
Sphaeralcea obtusiloba G. Don, 80. 3645 (MA 533044), 86.
Sphaeroma collinum Kuntze, 80. Veronica fonki Phil., ISERNMA 3613 (MA
Stachys grandidentata Lindl., 86. 533033) (MA 333075), 88.
Stachys toron,jilcillo Phil., ISERNMA 3658 (MA Vicia valdiviana Phil., ISERNMA 4280 (MA
533043), 86. 265104), 79.
Steriphe corymbosa Phil. (MA 245786), 93. Vincetoxicum nemorosum Kuntze, 84.
Stichophyllum bryoides Phil., ISERNMA 3404
Viviania microphylla Reiche & Johow, 79.
(MA 532999), 71,77.
Viviana rosea var. ovata Reiche, 79.
Stipa hirta Phil., ISERNMA 3604 (MA 532857),
68. Viviania ovata Phil., ISERNMA 3196 (MA
Stipa laevissima (Phil.) Speg., 68. 533067), 79.
Stipa pratensis Phil., ISERNMA 3603 (MA Volvulus hantelmannii Kuntze, 85.
532856) (MA 202534), 68. Volvulus krauseanus Kuntze, 85.
Stipa tenuiflora Phil., ISERNMA 3602 (MA Volvulus roseus Kuntze, 84.
532855), 68. Wolffiella oblonga Hegelm., 70.
Stipa vaginata Phil., ISERNMA 3605 (MA
532854), 68. Aceptado para publicación: 7-VD-1995