Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
kurd bi kurd
Umd Demrhan
apa duyem a berfireh
sewad
1428
sewad
Rza Ferhengan: 1
Ferhanga Dest Umd Demrhan
apxane:
Akadem 0212. 493 24 67
Bergsaz
Posta Basim 0212.289 88 80
apa Yekem:
Trmeh 2006
apa Duyem:
Rezber 2007
sewad
shakpaa Mah. Cem Sk. No: 6
Doubeyazt-Ar
Tel: 0535 400 95 21
omitcelali@bazid.net
PGOTIN
Di wjeya kurd de amadekirina ferhengn kurd bi
kurd qadeke njen e dikarim bibjim ku h
berhemn bi v away neketine dest min. Lbel di
hinek kovar, pirtk xebatn din de carinan hin
peyv kurd bi kurd hatine ravekirin. Di amadekirina
v ferheng de her iqas min ji van avkaniyn
berdest stifade kiribe j, piraniya raveyan ji aliy
min ve hatine kirin.
Naveroka v ferheng bi nzk het hezar peyv
hatiye dagirtin j hezar pncsed peyv j bi gotinn piyan ve wateyn wan hatine xurtkirin.
Di v xebat de weke rbaz lkern hevedudan gi ji
hev cih hatine nivsandin. L di rewa navdr,
tebat danker de bi hev ve hatine nivsandin.
Mnak:
berze bn winda bn
berze kirin winda kirin
Her wiha me ji bo mefhmn rziman j naneya
/(r)/y bi kar aniye ev nane daniye ber ravey.
Mnak:
kirde (r) fail, kirox, kirar, di hevok de xwediy
alakiy
Bi hviya ku ev xebat ji anda kurd re xizmetek
bike...
Umd Demrhan
umiddemirhan@yahoo.com
13.07.2006, Stenbol
JI BO APA DUYEM
Di demeke kurt de apa yekem a v xebat qediya
v yek em kfxwe kirin. Her wiha di v navber de
ji heval xwendevanan hin pend pniyar j gihane
ber dest me. Jixwe me j dil heb ku di apn dtir
de hin sererastkirinan pk bnin.
Beriya ku qala taybetiyn v ap bikin, em
dixwazin ku rastiyek j bi we re par ve bikim. Her
iqas amadekirina apa yekem di heyameke dirj de
hatib pkann j, xebateke heweskar b di dest
me de zde avkan tunebn. L v car heta ku em
bixwazin di dest me de derfet bn ku em j stifade bikin.Heke hn bikaribin her du apn ferheng
r bi ry hev bikin, hn d bibnin ku:
1. Hejmara peyvn ferheng gihitiye 16 hezar.
Her wiha hejmara gotinn piyan biwjan j bi
awayek balk zde bye. Li aliy din, endazeya ferheng hatiye berfirehkirin prista avkaniyn ku
me bi kar anne j d sdeke bhevta bide tkildaran.
2. Rexne riwayetn n n birkpktir ber guh
me ketin me ew j dahrandin. Ji ber ku me
piraniya peyvan ji salixn jiyana rojane hildab, carinan aiyn hermtiy ketibn nav. L v car me
bi riya tora ragihandin ya navnetewey -nternet-
avkaniyn pwist xebata xwe gihande asteke
pkettir tkztir.
Ev xebat xala dawn a ferhengsaziy temsl nake
qusrn w d her hebin. Lewre em wisa hvdar in
ku hn d -ligel bexandina xeletiyn me- pend
rexneyn xwe j ji me re bi r bikin.
Umd Demrhan
umiddemirhan@yahoo.com
4
A
a/A tpa yekemn a alfabeya kurd ye; dengdreke dirj e, cderka
w paderk ye, di belavbna w de dev vekir ye asta belavbna w nizm e
a ravekera nenas a mzatiy ye
-a din yeke dtir
-a xerab di te de b i
nexweiya xerab hebe
di la te de derkeve
abal 1. veger 2. vegeryay
abal bn vegern
aban biyan
aban 1. biyan 2. rehek
sewaln ol
abegne e, cam
abor 1. tit ku p debar
t kirin 2. wran 3.
qtisad 4. serinc
aborandin/diaborne/
biaborne 1. debar kirin 2. derfeta jiyan amade kirin 3. sraf nekirin 4. p re derbas kirin
abor 1. her tit tkildar
debara jyan 2. qtisad
3. bsraf 4. derbas
*"abor bi razan zik-
acr
acr kevir kaxett
acrfiro bazirgan kevirn kaxett
acrfiro bazirganiya
kevirn kaxett
acs kirt
acs kirt
aix 1. gotin kirina acizker 2. tinazeyn ku xreta mirov diknin
-aix dan 1. bi awayek
acizker axaftin 2. xreta
yek ikandin
adan 1. xwarinn ji r 2.
xiza xurek 3. xr ber
adan bi xr ber
adar meha syemn a
salnameya zayn ye
*"adar e, mirov dike
dar e"
adav 1. ltihab 2. amas
ade [I] paqijkirina andiniy ji giyayn bkr;
kax, af
-ade kirin 1. kax kirin 2.
daptin 3. iqil kirin
-adekir zev, em an j
bax ku ji giyay ziyandar hatiye paqijkirin
ade [II] mrga levenan
Adem bav kal mirovan yekemn
-Adem Hewa d bavn mirovahiy yn yekem
ademzad mirov
ader 1. eslza 2. torin
ader 1. eslzat 2. torin
6
aj dan
pk tne
afret jin, prek, kulfet
aftawe 1. tawe 2. boesln 3. misn
agah ageh
agah ageh
ageh 1. hay 2. ne 3. peyam
-p ve ageh bn p ve
arxeyn bn
ageh bn 1. hiyar bn 2.
hest kirin
agehdar 1. xeberdar 2.
haydar 3. phesiyay
*dil, agehdar dil e
agehdar 1. danezan, lan 2. daxuyan 3.
mehlmat 4. salix
agehdar kirin 1. p hesandin 2. xeberdar kirin
agehker kes ku mirov
haydar hiyar dike
ageh 1. zanna resen 2.
xeber 3. danezana ku ji
aliy dezgehn agehdarkirin ve tn belavkirin
agir germiyeke bi reng,
hilm dkel e, pileya w
bilind e ji bo ewitandin, tn germ t bikarann *"agir bi iyan dikeve, ter hik tev hev
diewitin"
-agir p xistin 1. sotandin 2. ewitandin 3. agir
dadan
-agir dadan/hilkirin ar
p xistin
ajero
ajero zln rey n n
ajinn/diajine/biajine
1. n 2. tajan l ketin
ajneber avjen
ajne kirin avjen kirin
ajo 1. sedemkar tevger
2. paldr
ajotin/diajo(dajo)/biajo(bajo) 1. meandin
2. bi r ve birin *"hem
keran, bi darek majo"
ajokar 1. kes ku diajo
2. pekar ajotin
ajt gaz, bang
ajtin/diaj/biaj 1. gaz kirin 2. hawar xwestin
ad tit ku di bin sexbriya kesek de ye
akam 1. encam 2. netce
akinc 1. nitecih sabit
2. wir 3. hewiyay
*akinciy brez, ivan bpez, peyay dibje: ez, ji titek re nabin
akinc bn 1. bi cih bn
2. wirn 3. hewn 4.
sitirn
al sorgevez
ala 1. naneya serxwebna gelek; perem 2.
bilind
alagir peremgir
alagok girkn got
yn ku ji ber zekemiy
di qirik de dibin
alak kese ku perem li
p dike, peremk
8
amn
lizne 1. li hev alandin
2. tevlihev dijwar kirin
alizn/dialize/bialize 1.
li hev aln 2. tevlihev
dijwar bn
al 1. teref 2. tax 3. ax
*"li aliyek n e, li aliy
din dawet e"
algir 1. terefgir 2. tagir
3. palpit
alkar kes ku destyariy
ji kesek din re dike
alkar destyar
alkar kirin 1. li pit yek
sekinn 2. j re destyar
kirin
alk 1. tak 2. bhevseng 3. nehinkuf
aln/diale/biale 1. l pn 2. t gern 3. bijinn
4. li dora titek gern
alnok zeviya nokan
alsor hirm
almast cureyek kevirn
cewahir e
almast cureyek reng
gul y vekir ye
alo melaq
alo melaq
aloz 1. tevlihev 2. teqoze
aloz 1. tevlihev 3. teqozet
al 1. xidna diranan 2.
sekihn
al bn 1. (diran) sekihn 2. (diran) xidn
ale fkiyeke ku diibihe
glas l j mezintir e
alle [I] kolana berteng
alle [II] bar
als kaw kibar
als kaw kibar
amade 1. berhevkir 2.
berdest 3. hazir, eywez
amade bn 1. berhev
bn 2. hazir bn, eywez bn
amadekar kes ku berhev
hazir dike
amadekar 1. berhevkar
2. hazir, eywez
amade kirin 1. berhev kirin 2. hazir kirin, eywez
kirin
amaje elamet
amaje kirin 1. qise kirin 2. behs kirin 3. qal
kirin
aman 1. derdan 2. feraq
amandank cih feraqdann
amane [I] armanca jiyan
amane [II] xwediy armanceke diyar
amano feraqo
amanoy kar feraqtin
amar 1. pisporiya zanist
ya hejmartina daneyan
2. serjimar 3. hesabdar
amas ltihab km
amn Xwedayo Tu qebl
bik! *"axna amnan,
namne li ser zaliman"
9
amoj
amoj 1. perwerde 2. ret
3. wr
amojgeh saziya ku perwerde, ret wr l
t dayn
amojin jinap
amojkar pispor perwerde, ret wr
amojkar pisporiya perwerde, ret wr
amraz 1. amr 2. alav
-amraza tawan amra
gunehkirin
-amrazn ragihandin
alavn salixdan
amr 1. halet 2. melzeme
amrsaz llesaz
amyar wasite
-amyara servekir erebeya dorvekir
-amyarn raguhastin
wasiteyn neqliyat
an ev j dibe a din j dibe
-an azad, an pakrewan! heke huriyet tunebe, mirin tir e!
-an na heke wisa nebe
angat merc ert
angat kirin merc kirin
ango 1. bi gotineke din
2. yan
anix cureyek png ye
-anixa ksiyan cureyek
cehter ye
ann/dine(tne)/bne ji
driy ber bi nzkiy ve
kan
10
ark
aramgeh 1. war ku l
huzr t dtin 2. cih
tenah aramy y ku
bhtir ji bo gor goristanan t bikarann
aram 1. stiqrar 2. asay
aramxane saziya ku kal
prn bxwed diwirne wan xwed dike
aran deta germ
arandin/dairne/biarne 1. andin 2. azar l
kirin 3. niandin 4. ge
kirin
ararot xwarina zarokn
viring; epik
araste kirin 1. hildan
pber 2. l rast kirin
arastek 1. xeml 2. parey ku bedewiy dide titan
arastin/diarse/biarse
1. xemilandin 3. kirin
arast 1. xemiland 2.
arav ava qirj a pit
tin
aravtin/diarvne/biarvne 1. guvatin 2.
ziwa kirin
arayit xeml, znet
aren cih ku her du hestiyn erzen digihne
hev
ard zad hrand *"ard
xwe bjing kir, bjinga
xwe bi dar de kir"
ardeln di aan de kulfi-
ka ku ard t re dirije
ardik 1. ard ku ber bjing maye 2. binemaya darn qutkir 3. kakil ku ji giyay hik
daweiyaye
ard ewate *"dijmin ardy xwe, dost nan
xwe ye"
ardxavik xarineke ku ji
run ard t kirin
ekir l t reandin
arek 1. binema, bermay, jmay 2. kakil ku
ji giyay hik daweiyaye 3. binemaya darn qutkir
areng soring
arez daxwaza ji dil
arx sing
argind cih ku agir l diixule, krika gir
argit ah, key
argo 1. gotina erm 2.
gotina baran
argn reng gir *"ar dizane, argn dizane"
argk girkn got
yn ku ji ber ilmas di
qirik de hn dibin
arihandin/diarihne/
biarihne andin
ariz kirin milkiyeteke
cemawer li kesn taybet raspartin
ar xweliya pit ewat
ark 1. tit ku bingehek ava dike 2. ji hun11
arle
dir ve ban xn
-ark dv esman dev
arle mr jinan
arnk [I] cureyek girn
ye
arnk [II] ard nokan
arnok nokn hrkir, ikest an j hrand
are 1. pirsgirk 2. mesele
aren rewa dern
arjing bjing
arkolk amra ku p agir
t hildan
armanc 1. hedef 2. meqsed, niyt
arode 1. teral 2. jina gerok
arode bn teral bn
arodet 1. teral 2. m
arqiln/diarqile/biarqile 1. tehisn, p imitn 2. wewen
arsim ilmas, bahor
art 1. hza parastina rewa ya gelek 2. girseya
keyskir
artok sewzeyek e
ar xiyar
arng mimi
arvan ard, zad hrand
*"arvan sal, di sal
de die"
arzeba bay demsal
arxwe bjena ku t de
hza pketin heye
arxweyn 1. bjena ku
xwediy hza pketin
12
ye 2. kes bminet
btirs
asan 1. hsa 2. nezexm
xem 3. best *"kesib asan e, di il oyiyan de dest piyn
wan ziwa ne"
asan 1. hsat 2. nezexm, nexem 3. best
asaw 1. amas 2. km
ltihab
asay 1. aram 2. ewleh
3. suknet
as 1. zexm 2. hevraz
3. cih destpneket
as bn 1. xitimn 2. l
bann 3. prg hatin
-as kirin 1. sekinandin,
rawestandin 2. vsihandin 3. mecbr kirin 4.
dadan *"deriy xwe as
bike, cran xwe meke
diz"
-as man arqiln, egle bn
*"hindik bide ber das,
da ku tu nemn as"
asik 1. mde 2. hr
asman valahiya ku li fza erd ye
astan 1. hew, derzan
2. gom 3. pgir
ask xezal, ah
asmn cureyek gulan e
aso cih ku wek nga
erd esman digihjine
hev; ufuq, efeq
asogeh efeqa dawn,
fecra sadiq
av
asraq ark
ast 1. merhele 2. rade
Astan [I] gerestrkek e
astan [II] herm, dever
astar 1. betan 2. binmitl
-astar ji r bihatir bn
mesref ji nirx zdetir
bn
asteng berbend *"asteng
b derence nabin"
asde 1. aramdar 2. tebit
asq alava danstan
a [I] xwarin, xurek
a [II] amreka hran
ya ku bi hza av, ba, agir bi zivirna du
bern girover n li ser
hev dixebite *"a bi xeyalek, avan bi xeyalek"
a [III] 1. tebit 2. sitir 3.
wir 4. teliyay
-a bn 1. tebitn 2. sitirn
3. wirn 4. teln
af vertina reya bkr; kax
af kirin kax kirin *"aqil
tune kf dike, pembo tune af dike"
aik 1. mde, asik 2. hr
aiq 1. evndar 2. dengbj
*"dew li aiqan na-y"
aiyan cih lsvedana ivkan; hln
ana nas
at epe, ren
akart 1. sbat 2. birhan
akartin/diakre/bi-
ava
van e
-ava re bi avan de
hatin kor bn, nedtin
-ava sp nexweiyek e
-ava tez ava sar
-av palavtin bi pneyek
tenik av paqij kirin
ava 1. sazby 2. lidar
3. lipiyan *"dergeh ku
jinan xera nekiriye, hna j ava ye"
ava bn 1. saz bn 2. bn *"avabna malan,
di dest jinn de ye"
avadan 1. sazby 2. lidar, lipiyan 3. by
avah 1. cih sazby 2.
naet 3. bna *"ava
avah nav nanday"
ava kirin 1. saz kirin 2.
jenn 3. kirin
avan 1. eware 2. bkr
avan [I] 1. ewaret 2.
bkr
avan [II] (r) aliy sazbn
y lker
avasaz endazyar avahiyan; mmar
avasaz endazyariya avahiyan; mmar
avbijnk alava ku ava
xurt dibijne der dor
avda pir, m, prt
av dan 1. av l dan vexvarin 2. bi av thn ikandin
avdel kes ku av li ser
zev bstanan belav
14
dike
avderge cihoka av
avdest destnimj
-avdest girtin destnimj
girtin
avdestxane destok
avdonk ava got keland
avder avvan
avdew elqemast
avtin/diavje/biavje 1. hilfirandin 2. li
ba kirin 3. t werkirin
*"bnams avtine
ber kikan, kikan j
qebl nekir"
-avtina ber hev 1. devjen 2. belapkar
-avtina ser ra ji nik ve
avgz 1. cniy av 2.
ala av
avik tov nrtiya mirov
ajalan; men
avilk peqpeqikn biav n
ku ji ber karkirin an j
rven di dest piyn
mirov de peyde dibin
avis sewala ku gon xwariye tjik di zik de bye *"bila r be, bila
dr be; bila bihur be, bila kr be; bila ke be, bila pr be; bila avis be, bila bi dereng be"
avis bn (ajal) heml girtin/ber girtin 2. (mirov) canbzar bn
avis kirin 1. (ajal) hami-
axund
le kirin 2. (mirov) canbzar kirin
av avdar, biav *"baran, li
cih av dibare"
avje paqij, pakze
avvan 1. kes av li ber
mvanan digerne, avder 2. navek kean e
avjen melevan
avjen melevan
avjen kirin sober kirin,
melevan kirin
avkozk rzna rehekan ji
ber avdana pir
avkozk bn (rehek) ji ber
pir-avdan rizn
avpalv alava palavtina
av
avpv alava pvandina asta av
avrj destok
avile dimis, doav
avzm kaniya demdem
avzr ava ku bi zr ve t
rengdarkirin
avzr kirin ji ava zr re
derbas kirin
avzng xeleqa ser kember ya ku p t girdan
awa celeb, cure *"ji d
bavan, dikevin hezar
awa"
awan fitnebaz, dekbaz
awar helew, irnah
awarte 1. mustesna 2.
neasay
awartin/diawre/bia-
wre 1. bi dr xistin 2.
tuney hesibandin
awat 1. umd, hv 2.
xwestek
awaz deng, sewt
awne 1. neynik 2. ekere
3. kif
awilandin/diawilne/biawilne xapandin
awiln/diawile/biawile
xapn
awir nrn *ne nan mazvanan, awirn wan t
xwarin
-awir t vedan di bin avan ve l nihrtin
ax [I] baneana keser
ax [II] 1. xwel 2. xak
*"ax avah, nav
nanday"
axa 1. serek lek 2. torin
axaftin/diaxive/biaxive
1. xeber dan 2. peyivn
3. qise kirin 4. qal kirin
axat 1. serokatiya lek
2. torin
axir 1. daw 2. encama
karek *"axir, heta der
gor ye"
axivn/diaxive/biaxive
1. (birn) ji n ve vejn
2. terqn 3. bijiqn
axn 1. keserkiandin 2.
naln
-axn kiandin 1. naln 2.
zrn 3. kesirn
axund mela
15
axze
axze alava bihstok
aya gelo
ayende peroj, dahat
ayet gotinn Xwed
ayn ayk *"ayin bizina
kol, ji ya bi qlo re namne"
ayisandin/diayisne/biayisne 1. p ve kirin,
zeliqandin 2. p xistin
ayisn/diayise/biayise
1. p ketin 2. p ve bn,
zeliqn
ayk 1. heyf 2. mezlmt
3. belezr
ayn dlindza ol
aza [I] 1. hur 2. serxwe
xweby 3. mrxas egd 4. eleng dilawr
aza [II] 1. her endamek
cendk 2. endam, namzed *"azay bitirs, bila
qet tunebe"
azad 1. ne kole 2. serbixwe 3. hur 4. bqeyd
bbend 5. serdanp bpeywend
azad 1. serbixwet 2. huriyet
azadxwaz 1. kes ku serxwebne diopne 2. ke-
16
B
b/B tpa duyemn a alfabeya kurd ye; dengdareke
lvk ye, away belavkirina w girt nerm e
ba [I] nexweiya qolinck
ba [II] tevgera heway
*"agir berda kay, xwe
da ber bay w"
-bay wet cureyek tevgera heway ye
-ba li ber guhan ketin
p hesn lbel ba t
negihitin
-ba hatin hewa tev gern
-ba l ann 1. firsend j
standin 2. desteser kirin
ba [III] hind, cem, nik
*"ba comerdek, hespek qespek yek in"
ba [IV] tir fis
-ba li ber ketin tir an j
fis kirin
babel tiliya gustl
babelsk bay dijwar
hzdar ku dizivire ziyan digihne dorhl
babet 1. mijar 2. mesele
3. cure
babfile 1. kes ku bi dar zor misilman bye
2. misilman ji d ba-
vek kafir
babidest kes ku flas
kiriye; malket
babidest rewa flaskirin;malkett
babir berbendn ku tundiya bay diknin
babsok bay ku llek
quloz esmn dibe
bac 1. kamr 2. dirav
ku ji welatiyan t wergirtin ji bo pniyarn netewey t mezaxtin; xerac 3. xg
-baca neyekser xeraca
veart
-baca yekser xeraca ekere
bacana re sewzeyek e
pijand t xwarin
bacana sor sewzeyek e
hem pijand hem j
nepij t xwarin
bacgeh rvebiriya bac
bacgir karmend bacgeh
baermok sewaleke kor
a ev ye; ilil
baik cixare
bad ba
badan/badide/bade 1.
17
baday
tewandin 2. qurifandin
3. qurimandin
baday tewand
bade 1. cureyek vexwarina kihol ya ku ji tiriyan t kirin reng
w sor an j sp ye;
mey, erab 3. piyale
badefiro meyfiro
badek [I] reyek e
badek [II] alava idandin
sistkirina mixn baday *"badeka hesin,
xwe bi xwe pesin"
badek [III] paikeke kaxezn ku di nav bergek
de tn parastin
badn 1. qedeh 2. skan
badok di tirimpl de
destik ku p ajotin
raster dibe
bafe baq, deste
-bafe kirin 1. baq kirin 2.
deste bi deste girdan
bafik behane
bafirok plstoka zarokan
a ku bi ser bendek ve dikin ber hewa didin
bafn bafr
bafr madenek ku j
amann mal hwd
tn kirin
bager bay zexm bo
bagje bay ku llek
quloz dibe, babelsk
bagird bagje
bagurdan bangurdan "banek bagurdanek"
18
bah ehwet
bah biehwet
bahol derdana ku rw
kel meln xwe dikin
bahor zekem, ilmas
bahor zekem, ilmas
bahoz [I] firtonek
bahoz [II] kes bqerar
bajar ar ku ji gundan
naveyan mezintir e *"
tu y bajar yekavan, div tu j avek
xwe bigir"
bajaravah bernamekirina binyadn bajaran
bajar kes ku li bajr dij
*"bajar, li erd nar"
bajar bn di arek de
li gor pvann w jiyn
bajarok bajar bik
bajarsaz avasaziya binyadn bajr
bajen bask ku bi hejna
w bayek hnik pk t
bajle 1. newan 2. axoz
-bajle bn 1. newan
bn 2. axoz bn
bakir cureyek civkan e
bakur aliy jorn her
tit
bakure gopal
bal [I] 1. zhn 2. dqet
3. tkil
-bala xwe dayn l hr
bn, ba l nihrtin
-bal kiandin 1. li ser
rawestn 2. l miqate
bn
bandev
bal [II] 1. eng, per 2.
rex, al
bal [III] bejn
bala bilind, berz
balaban [I] 1. nehs 2.
m
balaban [II] amreke msqay ya ku bi pifkirin
t lxistin
balaberz bejnbilind
balafir navgna heway a
ku difire; teyare
balafirgeh qada firn
nitina teyareyan
balafirikn eka ku dij teyareyn ceng t
bikarann
balandin/dibalne/bibalne l alandin
balan gizgizka tay
balax tjika gam
balbas zrevann zome
an j xvetgehan
baldar 1. bidqet 2. bisemt 3. bitevdr
baldirj bhnfireh
baldiz 1. cazibedar 2.
xemrevn
baldiz 1. cazibedar 2.
xemrevn
bale 1. kmaqil 2. bodele
balexane
xanmann
pirqat yn pir bilind
balgeh 1. pitek 2. berser, balf
balinde teyrn dirinde
-balindeyn gotxur firindeyn girs n ku
bandr
n avahiyan ve
bandr makneyeke ku
wek bangurdanan e p
xiir r kolanan t
tepisandin
bandor tesr, eser
-bandor l kirin l tesr
kirin, l eser kirin
bandorker tesrker
bane [I] sewala mal ya ku
li tjika xwed derdikeve
ne newan e
bane [II] 1. regeh 2. zozan
banedar xwediy eregeh
an j zozan
banean (r) peyvn ku pero, awaz xweziyan
nan didin
bang 1. gaz 2. ezan
-banga meley bihar
zirna keran
-bang dan ezan xwendin
-bang l kirin gaz kirin
bangawaz 1. vexwendina bi deng 2. hawar
bangee kar bar nasandina raman hilbernek
bangr koma mezin
*"barana nsan, tir e
ji bangrek zr zer li
meydan
bangn 1. sewtsewtok,
qrqrok 2. awazbilind
bangurdan kevirek dvdirjk girover ku li
ser axebanan digernin
20
da ku ba bitepise hev
ew ban dilop neke *"ji
bangurdn girantir bi
ser k de tu tit nay"
ban 1. jor 2. ser xn
3. rastahiya li ser
krtek *"av ji kaniy
nan ji baniy"
banje qat ser ban xn
bann/dibane/bibane
1. hn bn 2. l hatin
3. l mukur hatin
bankutik [I] mizgn
bankutik [II] bangurdan
ban 1. xanim 2. st
banz dan baz dan
banzdok berava berteng a
ku mirov dikare bi ser re
baz de aliy din
baperik perperok
bap bay bi berf
bap zekem, bahor
bapr kalik
bapv amra ku tevgera
heway dipve
baq 1. defe 2. deste 3.
m 4. gurz *"bi xweziyan, dest nagih-je
baq keziyan"
baqilk 1. cureyek reya
ku tovn w keland tn
xwarin 2. bern v rey
bar 1. pitgiran 2. peywir
3. berpirs
-bar lokan mesliyeta
giran
-bar xwe j dagirtin
bar
xwesteka xwe j hildan
-bar ji ser xwe avtin
berpirsiyariya ku wergirtiye kuta kirin
-bar kirin 1. bi pit kirin
2. neqil kirin
baran 1. il 2. bari
*"gur ji baran bitirsiya,
d ji xwe re kurk kira"
-barana ksiyan barana
ronvro ya di sayiy de
-barana roviyan barana
xapnok a ku hey dibare
hey disekine
barandin/dibarne/bibarne 1. il rijandin
2. titek bi ser de rijandin
baran kinca ku di iliy
de t lixwekirin
barav iloziwa
-barav bn bi nv ziwa
bn
barbir wasite, amyar
barb xr alkar
-barb dan hev destyar
berhev kirin
barrmk cureyek firindeyn ev yn bav bhest ne; baermok
bardan derdan mezin,
tels fireh *"bardan
biqul, pney nagire"
bare 1. babet, mijar 2.
car, teql
baregeh 1. wirgeh 2.
qerargeh 3. wargeh
bard
-barya naqos di dran
de cih ku zngil t de
hildiawsnin
bard bjeneke ku j teqemen tn kirin; po
barxane 1. erzaq pdiviyn rwiyan 2. embar
-barxaneya leker erzaq pdiviyn leker
yn ku endamn yekney bi xwe re dibine
dervey lekergeh
basark alava ku hewaya
sar diwene
basret 1. feraset 2. aqil
sirafet
bask 1. endam firindeyan ku p perwaz digirin; per 2. epil, mil
*"her teyr bi baskn
xwe difire"
-bask ikestin bqudm
man
-bask tune ku p bifire
pir kfxwe bye per
w tune ku hilperike esmanan
basko ivka rikand
-basko kirin 1. kurtisandin 2. rikandin
bastq pestl ku ji tiriyan t kirin
bastr avah
ba 1. ak 2. qenc 3. rind
4. delal *"xebera xwe bi
cranan re, faydeya ba
22
bi nasan re"
baeba 1. bi rk pk
2. riprast
ba 1. ak 2. qenc 3.
rind 4. delal
baok balindeyek e
bar 1. aliy jrn her
tit 2. di erdngariy
de ber derziya qiblenamey
batirsok potikn ku bi
bi ser dwar bostn ve
dikin da ku sewal j bitirsin nekevin; ree
bat hlik, gun
bav 1. mr diya mirov
2. giyanewer ku ji avika
w giyanewern din dibin *"mala bav, mala
mran e"
-bav bkesan sexbr
belengazan
-bav xwe nas nekirin
1. rheram kirin 2. ji
bo mesleheta xwe tixb nas nekirin
bavik ecdad
baviksalar erka ku t
de bav bi bandor e; pederah
bavmar zirbav
bavt 1. nrtiya ji bo diya
giyaneweran 2. sexbr
-bavt kirin 1. ji diy re
nrt kirin 2. l xwed
derketin
bawer 1. man 2. ewleh
*"baweriya kurdan, her
baz dan
bi iy t"
-baweriya te bi Xwed
hebe Yezdan dilovan
ahid be ku...
-bawer p ann p ve
ewle bn
bawer kirin 1. man kirin
2. p ewle bn *"agir kete mala derewnan, kes
j bawer nekir"
bawermend kes mankir, misilman
bawesr
nexweiyeke
rm ye bi sedema
w la her dixwire
baweandin/dibawene/bibawene 1. ber
bi ba kirin 2. bajen kirin
bawenk bajen
baw kes ku qolinceke
dam di la w de heye
bawk 1. berxewar 2.
naneyn xew, palk
*"sal, mna bawkan
derbas dibin"
-bawk xwe ann rewa
xew l xuya bn
bax qada dorgirt ya ji darn fkiyan pkhat *"i
die ji bx die, ji baxvn i die?"
baxe 1. bax bik 2.
hewa cihek
baxevan kes ku di hewn malan an j baxn
bik de dixebite
baxevan kar hildan
danna baxeyan
bazgeh
bazgeh 1. bihura derbasbn an j tketin
ya mirov giyandaran
2. di bajaran de xaln
ewlehiy yn ku ketin
derketin dip
bazin 1. mildank 2. xeleqa milan 3. qeydik
-bazin sty tara sty;
katar
bazirgan kes ku hem firokariy hem j kiriyariy dike; tacir *"didu
karwan in, sis bazirgan in"
bazirgan kar kirn firotan; ticaret
-bazirganiya azad ticareta bbac a ku hinarde
hawirde bi awayek
t de serbest digerin
-bazirganiya beste ticareta ku mercn giran li
ser hinarde hawirdey hene
bed 1. xerab 2. neba
bedbext bhuzr
bedbn kes ku ngaa w
her tim neyn neba e
beden [I] la
beden [II] sr
-Bedenn Amed sra
drok ya li dora Amed
bedenparz perwerdekirina laan li gor rayeke
werz xwarineke diyar
bedestan sqa ku ser
24
dora w girt ye
bedew 1. rind, delal 2.
zer *"bedew av kil
kir, dil xortan kul kir"
bedew rind, delal *"bedewiya mirov, ilm
mehrifeta mirov ye"
bedgeh krtik
bedil kincn xizmetkir
bedreng 1. reng gewrotank 2. reng xerab
bedreng 1. gewrotankt
2. rengxerab *"her
reng rengek e, bedreng
j rengek e"
bedxwarin xwarina dr
rbazn tenduristiy
bedxwaz 1. xrnexwaz
2. niytxerab
beg axay binemal an j
hoz
begt serokatiya binemal an j hoz
beh (di ziman zarokan
de) xelasby, qediyay
-beh bn (di ziman zarokan de) xelas bn,
qedn
-beh kirin (di ziman zarokan de) xelas kirin,
qedandin
behane hincet, mehne
*"behaneya tirekan,
ard cehn e"
behicandin/dibehicne/
bibehicne 1. qehirandin 2. ji qehran teqandin
behicn/dibehice/bibe-
belalk
hice 1. qehirn 2. ji kerban teqn *"i wext giriya i wext behic?"
beh (da ku xelq bn ser
xweiy li malbat bikin nizaya bihit ji
miriy wan re bikin)
danna civatan ji aliy
xizmn kes mir ve;
n
behn/dibehe/bibehe
1. (ceh genim) stewn
2. (giyay werza payz) zer bn *"giya li
ser bin xwe hn dibe
li ser bin xwe j dibehe"
behv cureyek daran e
ji dendikn w sd t
wergirtin
behr [I] zerya, derya
*"behr, bi dev san ps
nabe"
behr [II] par, be *"dinya
bi tiran bya, d hem
behra keran bya"
Behram gerestrk e
behre 1. kelk sd 2.
berjewend 3. par
behreme alava qulkirin; metqeb
behremend 1. xwed-qabiliyet 2. jr 3. sdwer
behremend 1. jrit 2.
sdwer
behs kirin 1. j xeberdan 2. qal kirin
bej reahiya erd, cih
ku ne av ye
-hzn bejahiy koma
desteyn ku qada alakiya wan reahiya erd
ye
bejav 1. ajal ku hem di
av de hem j li ser
zevn dij 2. navgna
ku hem di av de hem
j li ser ry erd t
ajotin
bej titn ku tkildar
reahiy ne
bejn 1. qam 2. bal 3.
hindam *"aqil ne li
bejn ye, li ser ye"
-bejn tt e, mal mescd e
hem li ser sey xwe
dinihre hem j li rewa
mala xwe
bejnafer bejna ku bi nazdar dimee
bejnbihust qamkinik
bekere alava ku newayn
msqay tomar qeyd
dike
bel 1. kif 2. lip 3. diyar
bela 1. qeza 2. qirask
sr 3. karesat *"di her
tit belayek heye, l di
paxistin de gelek bela
hene"
-bela xwe kiriye ber dr
ketiye keleha qatilbatil
belalk fkiyek e diibihe glas l j hriktir e
25
belam
belam 1. lbel 2. l
belapkar kes ku bela
j t
belapkar 1. belager
2. rewa belagern
-belapkar yek bn
1. belaya xwe bi yek
gerandin 2. xwna xwe
kirin sty yek
bela [I] 1. fireh 2. poe
-bela bn 1. fireh bn
2. poe bn
-bela kirin 1. fireh kirin 2. poe kirin
bela [II] 1. herwe 2.
bdirav
-bela bn 1. herwe bn
2. bdirav bn
-bela kirin 1. herwe
kirin 2. bdirav kirin
belav ji hev dr
belav bn li der dor
wen, ji hev dr ketin
*"av rab sikir bend
belav b"
belavker 1. kes ku kar titek parvekir tne
cih 2. bazirgan ku
peywira w belavkirina
bjenan e
belav kirin 1. par ve kirin 2. teqsm kirin "bi
keviyan da ber hev, bi
hesikan ve belav kir"
belavok daxuyaniya nivsk ya ku bi destan t
radestkirin
belawela tartar, tarovaro
26
bendewar
diibihe kelekan
belemvan xwed an j ajovan belem
belengaz 1. feqr, xizan
2. bkes *"wexta ku ji
malxwey mal re gotin
kal, dibe belengaz
sal"
belen soz qerar
belendar sozday
belezr bn dua lavay
kirin
bel bersiva pejirandin; er
belg 1. pern kesik n ku
bi dar giyan ve n tn;
bel 2. pel *"belg dar,
dar dixemilne"
-belg dan (dar giya) pern kesik p ve n bn
belgeflm 1. flmn mehlmat 2. rzeflmn agehdarkirin
belgename destrname
belifandin/dibelifne/
bibelifne xapandin
belik (di ziman zarokan
de) mz, kr
belikandin/dibelikne/
bibelikne 1. benc kirin
2. ji ser hi birin
beloq 1. bel 2. zoq 3. bijiq
belor derdanka ji cam
belqitandin/dibelqitne
/bibelqitne 1. dehirandin 2. cehimandin 3. qewirandin
belqitiy! nemay!
belqitiyo! nemayo!
belqitn/dibelqite/bibelqite 1. dehirn 2.
cehimn 3. qewirn
belxem tifa hik a ku diibihe xilt
belwen nexweiya cuzam
ben ta
benav cureyek daran e
benc 1. cureyek daran e
2. bjen ku ji v dar t
bidestxistin sermestker e 3. bjena ku l
bhest dike
benc kirin 1. belikandin
2. (ber niterkirin) la
bi benc tevizandin
bend 1. ta 2. asteng 3.
be 4. rje
-benda hilbijartin rjeya ku div di hilbijartin de b bidest-xistin
-bend d jin salixger xelq
-benda heyder xirn
bi ser kofiy ve
bendav ava ku pe l
hatiye girtin
bende kole, evd
bendegan pgirt
bendegan pgirtt
bende man li hviy sekinn
bender di qeraxa deryay
de rawestgaha ketiyan
bendewar 1. hevdar 2.
27
bendik
dildar
bendik (r) xzeka li nava
du peyvan an kteyan; (-)
bend 1. girt 2. dl 3.
girday
-(xwe) li bend titek
girtin li pey titek op
gerandin
bendname fermana girtina kesek; tewqf
bendxane zindan, hebisxane
bendname girdan
beng 1. aiq 2. mubtela
3. sewdaser
ben [I] got hikir y ku
kakil gzan j dikine
nav
ben [II] kole
bent reya ku ji nebatan hildidin t ctin
*"karkeran kar kir, xeraban bent ct"
benzava zavay ku di
nav xezrgelan xwe de
dij
benz reng
-benz avtin reng l n
beq cureyek ajaln av ye
*"beq av da lek,
zik w teqiya"
-beq xesandin satore satore gern
ber [I] 1. p 2. p
*"tirs, ber mirin nagire"
-ber zayn beriya mlada sa eleyhiselam
28
berbiav
2. diji v 3. deng v
4. digel v
beran hevser mih*"berxn xelq, ji merivan re
nabin beran"
-beran bisko 1. beran
tov 2. mal delaliy 3.
torin l *"beran bisko bya, d li nav pez
bav bya"
-beran eran xurt
ceng
-beran xwarin (ji bo mih) pel fehl xwarin
beranek tiliya mezin
beranberdan dema serbestbna tkiliya zayend ji bo beranan
berar bex alkar
-berar dan bex alkariya diravan dan hinekan
berate 1. got gen 2.
elamet 3. nane
berav 1. roja ciltin
2. dema keloy
ber avtin 1. berwext zayn, h di p de bi cenneke nivkan an j mir ve zayn 2. berwext
tev gern
beravt 1. sewala ku
tjika w ji ber ye 2.
kes ku berwext tev digere
-alakiya beravt kar
ku di dema xwe de neqewimiye
beraz xinzr
beraze perwaneyn ber
berbajar nava bajr
berban anin
berbang aso, berbeyan
-berbanga sibeh ronahiya ber efeq
berbaz di art de payeya di bin serbaziy re
berbejn 1. nivita styan 2. hemayl
berbend kar ku kirina w
qedexe ye
berbend bn der li ber
hatin girtin
berbend 1. qedexe 2.
asteng *diz xwemal e,
berbend betal e
berbend kirin qedexe kirin
berber [I] 1. dij 2. reqb
berber [II] kes ku por
rihan dikurtisne tira dike
berber [I] 1. neyart 2.
dijminat
berber [II] pey kurtisandin kurkirina por
rihan
berbes wizeya ku di xwarinan de heye
berbiba 1. cih ku ba j
digire 2. cih ku xewle
ye teqele j tn *"guhera dawiy, berbiba
ye"
berbiav 1. dt bnay
2. ekere diyar
29
berbisk
berbisk toqeya por jinan
berb berbk *"bder bi
b, bk bi berbiy
berbk jina ku bi bk
re mijl dibe, hevalbk
*"dawet ferik, berbk
hetik"
Bercs gerestkek e
beravk alava ey ya
ku datnin ber avan
beravkfiro kes ku
beravkan difiroe
berek kesn ku amadey
perwerdeya leker
ekhildan ne; destbidar
berlk 1. mj, hewsele
2. bersnga ivkan
berile meha duwazdehan, berfanbar
berdan [I] 1. terikandin
2. j vegern 3. dagern
4. dest j vekan
berdan [II] 1. rih por
dirj kirin 2. kinc bi ser
de werkirin *"ji derdan,
rih berdan"
berdar 1. bibereket 2.
tgihit 3. biadan
berday 1. azadkir 2. jina ji mr veqetiyay
berdelan erd bikevir
berdeq lstikeke zarokan
a ku li ser piyek radiwestin miln xwe li
hev dixin hetan yek ji
wan bikeve
berdeqan alavake kevirhilfirandin ya ku ji du
30
bergr
serbest 3. bkr 4. beytu
berendam 1. kes ku
namzed endamtiy ye
2. hjay hilbijartn
berendam hjatiya hilbijartin
beresp kevir kils
berevaj 1. ewtby 2.
serobinoby 3. hember
4. zid, dij
-berevaj v yek li hember v yek
berevaj kirin 1. serobino kirin 2. tvel kirin
berevan 1. parastvan
2. parzer
berevan 1. parastvan
2. parzer
berevan kirin 1. parastin 2. l xwed derketin
bereyk mencenq
ber 1. di p de 2. h di
z de 3. ji mj ve *"
am hat j, dsa ker
ber ye"
bervar 1. pit esr 2.
nzk tarban *"berfa
bervar, qir tne li
debar"
berf barija ku kul kul
dibare *"berfa iyay
bilind, pir dibe"
berfanbar meha 12'em a
salnameya zayn
berfedn belekiyn berf
n ku ber bi veheln ve
diin
berfemot helewa ku ji
doav berf t kirin
berfende at, epe, ren
berfiravn xwarina sivik
a beriya navroj
berfireh 1. armedor
2. bi dorfireh
berfn 1. cih biberf 2.
kullka ku pit vehelna berf hn dibe
berfo barana ku berf p
re dibare; ilope
berg 1. cil, kiras 2. rpela sereke ya kovar pirtk
-berg kirin 1. kiras kirin
2. (pirtk) cild kirin
bergeh 1. dmen 2. wirgeh 3. dep anoy, dik
4. qad, meydan
bergern 1. reta bi lavay 2. tembha bi rica
tikay
bergew kirin xitimandin
bergind berdl
-bergind lek ye bi
qas erek hja ye
bergir 1. tevdr 2. berbend
bergdan 1. hilbern 2.
bereket 3. adan 4. berdl 5. bmekar *"E-legaz
birinc be Erez j rn
be, heke bergdan tune
be, dsan d p be"
bergn pirtka bicild
bergr mehna ku n ji
cantiy derketiye d
31
bergz
were fehlan avis bibe
bergz kincn kurd yn
zilaman n ku ji merez tn ristin; al apik
bergsaz kar amadekirina ekl cild pirtk
kovaran
berguhk alava ku ji serikek an j diduyan
pk t axaftinan radigne
berhem 1. eser 2. adan
3. xebat
berhemdar 1. biadan 2.
xebatkar ji bo kedek
berhevkar 1. civand 2.
amadekar komkirin
berhev kirin 1. civandin 2. kom kirin 3. tomar kirin *"ava rijiyay, nay berhev kirin"
-berhev kir ji deriyan
da xra miriyan ji pars civande hev ji bo
quretiy li xelq belav
kir
berhevok 1. tomar, belavok 2. berhema ku hatiye komkirin
berhewa 1. bwate 2. bkr
berhingar dij
berhingar bn prg hatin
berik [I] kevirn bik;
x, xiir
berik [II] feng
32
bersojk
n w nzik s salan e
berke sin
berkeok siniya bik
berkr sewal ku d b
serjkirin
berkr kirin ji bo serjkirin dermal kirin
berkan 1. kirin 2.
rokirin
berkurk [I] 1. qirik,
gewr 2. berlk
berkurk [II] mirka ku
dema kurika w hatiye
berlv qerax
-berlvn av qeraxn
av
-(baik) berlv kirin (by ku ji dev xwe derxe)
cixare kan
bermal jina ber mal
*"bermal, xwedana mal ye"
bermalk bra berf; berfik
bermax rpeln baikan
bermay 1. jmay 2. daw
bermzk mza ku naneya qelewbna sewalan e
bernac kone, xask
bername mijara sazby
bernamesaz kes ku di
saz dezgehan de mijaran amade dike
bernav 1. nav pn
mirovan (nav sqol
wek: Azad Lezgn
Celal be, bernav: Azad
bersojk bn
ik ye
bersojk bn ji mdey
az kirin
berstk aliy kinc y ku
dora sty dipe; past, pastn
bersc kes ku ji ber tawanek t rapirsn
berv xwarina sivik a beriya va var
bertav cih ku trjn roj
l digire
bertav kirin li ber trjn
roj raxistin
bertek bi awayek neyn
tevgerna li dij byerek
berteng 1. kembera li ser
kulmekan 2. kmber
bertl 1. riwet 2. kirt/qirt
3. kamr *"av ji avan
erm dike, bertl keviran nerm dike"
bertrk berlk
ber [I] masiyek e
ber [II] darek e
bervang 1. pmal 2.
berstk
bervihr 1. biferaset 2.
tgihit
berwar 1. tit meyildar, xwar v 2. dibr, beroj 3. mj
-berwar bn 1. tak
bn, di aliyek de xwar
bn 2. wewen
-berwar kirin 1. tak kirin, di aliyek de xwar ki34
rin 2. weweandin
berx tjika mih *"berxn pir, ji mihn pir in"
berxistin 1. ekerekirin
2. hnkirin
berxist pniyar
berxvan kes ku berxan
dirne
ber xwe dan [I] 1. chad kirin 2. t kon
berxwedan [II] 1. chad
2. tkon
berxwedar jdirj
berxwedar bn jdirj
bn
berxwedr 1. mucahid
2. tkoer
berz bilind
berzax heyama ji mirin
hetan roja qiyamet
berz bn bilind bn
berze winda
berze bn winda bn
berzek navbir
berze kirin winda kirin
berzeq cins, zayend
berzex berzek
berzile berzik
berzik binzik
berz bilindah
berzn [I] caniy ku amadey perwerdekirina siwarbn ye
berzn [II] kulav ku di
bin zn kurtn de
davjin ser pita hesp
keran
berzne kevir rengren-
betan
g
berz kirin bilind kirin
bes 1. bi qas tra xwe 2.
lbl *"dinya bye kes,
tu kes negotiye: bes"
beser av
besimn/dibesime/bibesime 1. biirn 2. ken
ber lvan ketin
best 1. hsa 2. di arz
de qalibek
best lham
-best l rabn lham l
peyde bn
bestandin/dibestne/bibestne girtin, dadan
besten irniya ku bi r,
ekir fkiyan t kirin
bi sar t xwarin
bestin/dibeste/bibeste
1. cebirn 2. zeliqn
bestir 1. raxistina nava
mal, fer 2. mitl
be [I] 1. al 2. kes ku
di eniya w de belekiyek
heye *"iley re, debar
diqedne li gay be"
-be kirin di eniy de naneyek kirin
be [II] 1. par 2. behre 3.
qisim 4. daba *"be
kete sty maldaran,
avtin ser hejaran"
-be kirin par kirin
beavend ahengdariya di
dawiya ristn helbestek
de
bedar kes ku tev kar
an j alakiyek dibe
bedar tevlbna kar an
alakiyek
bedar bn/bedar t
de kirin tev l bn
beer 1. feraset 2. fehm
zann
-(j) beer kirin (di heq
titek de) pispor bn
j zann
beerkor 1. bferaset
2. aqilsivik
beervekir 1. rken 2.
rbirqonek 3. biferaset
bein/dibeie/bibeie 1. biirn 2. biirn
3. ken ber lvan ketin
bet 1. textik str dirj
2. kran avahiyan
be devbiken
bet [I] ecem, ngihit
bet [II] cureyek perindeyan ku diibihe werdekan *"ar kewan e, risq
betan e"
betal 1. destvala 2. bkr 3. bkar
betal bn 1. btal bn 2.
ji kar veqetn 3. rawestn
betal 1. bkar 2. destvalat 3. bkr *"betal,
xerabmal"
betal kirin 1. netw hesibandin 2. kar rawestandin
betan [I] di her tit de
aliy ji hundir ve
betan [II] got nerme
35
betilandin
betilandin/dibetilne/
bibetilne 1. westandin 2. rawestandin
betil 1. westiyay 2. rawestiyay *"heta ku bk
xemil, dawet betil"
betiln/dibetile/bibetile
1. westn 2. vsn
betir bhtir, wdetir
betirpr s roj beriya niha
betirprar s sal ber niha
betlane 1. tehtl 2. raweste 3. destr
betran kes ku nefsa
xwe pir diecibne
betm bqud
betm bqud
bevil 1. mirov mnak 2.
hevrik
bevik dirann qutkirin
bexiandin/dibexne/
bibexne 1. ef kirin
2. dayn 3. xelat kirin
-dan bexiandin dan
efkirin
bexl iriz, timakar
bexan 1. ef 2. bex,
aba
bext 1. talih 2. sid
*"av kor tuneye, l
bext kor heye"
-bext miraz di avan
de man 1. ji hevalan
man 2. negihitin tu armanc
bextewar 1. bihuzr 2.
36
aram
bextewar 1. bihuzr
2. aramdar
bextiyar bextewar
bextre 1. btalih 2. bsid
bextvekir xwed-sid
bey pnhada neqd
beyaban cih xewle; ol
beyan ekeret
-beyan kirin ekere kirin
beyan [I] ekere *"bira
biran, bazar beyan
beyan [II] 1. spde 2. sibeha z
-beyanba! sibehxwe!,
rojba!
beyan-name nivsa girng
a ku agehiyek ekere
dike
beyar erd ku ji andin
re dest nade; pesar, ol
*"bela xelq ji ol beyaran t, a min belengaz Xwed j ji ber
piyn min t"
-beyar kirin zevn neandin
beybn kullkek e
beytar bijk sewalan
beytar kar bijkiya
sewalan
beytik cureyek ivkn
bik e
beytu 1. bxwed 2. bereday
bez [I] 1. rev 2. bazdan 3.
engkirin *"beza hes-p,
bgar
namsa siwr e"
bez [I] don ku bi got
ve ye *"sibat hat bihurt, nav dil gsk
bez girt"
-bez bi sty pisk ve
kirin 1. xurek spartin
xurekxuran 2. emanet
teslm xaynan kirin
-bez girdan 1. qelew
bn 2. komir bn
beza 1. revok 2. psivik,
lasivik
bezek beza *"bizina kulek
ivan bezek, tev digihjin ber dr"
bezandin/dibezne/bibezne 1. dan rev 2.
dan bazdan 3. xar kirin
bezn/dibeze/bibeze 1.
revn 2. baz dan *"hesp
her kes, li gor bext w
dibeze"
-l bezn 1. lome l kirin
2. l xistin
-bezn hev 1. bi hev re
ketin devjeniy 2. li
hev xistin, pevn
bezmik bihukek e
b [I] tit ku pit dema
niha t
-dema b (r) dema ku
ayendey dinimne
b- [II] pgireke neyniy
ye *"gul b str nabin"
bayk 1. bheyf 2. kes
ku heyfa w t hilann 3.
derw xwedkeramet
bbav 1. kes ku mr
diya w nn e 2. qele
3. beman
bbext 1. qele 2. xayn
*mr bbext pire be
j, bi ser re derbas nebe
bbext 1. qele 2. xaynt
bbext kirin 1. qele
kirin 2. xaynt kirin
bbine 1. bqedr 2.
kmbiha 3. bkr
bbingeh 1. btar 2. besl 3. bbin
bbin 1. pir kr 2. b-wate
biv 1. bziqzaq 2. bfetl
bderman 1. bilac 2.
bareser *Xwed, tu
derdek bderman nedaye
bdev 1. bdeng 2. devmir
-b dev b ziman 1. nezan axaftin 2. feqr
belengaz
bd 1. dmir 2. sw
*"kea bd, weke iyay br"
bdil 1. nexwest 2. briza 3. btah
bg kes ku xulamok
berjewendiyn xelq ye
bgane 1. nenas 2. xerb 3. biyan *dil bganeyan, her bixem e
bgar kes ku bpere
37
bgav
bhember dixebite
bgav 1. near 2. bderfet
3. mecbr
bgav 1. baret 2.
bderfet 3. mecbrt
bguman 1. bik 2. bgav 3. near *"bela, ji
der bguman t"
bgerd bguneh
bgwil bkf
bgwil bn dil irmisn
bgwil kirin kf l revandin
bgwil bkf
bgiyan mir, bcan
bhawe kes ku beletew
keteber tev digere
bhemal bxwed bsexbr
-bhemal hitin bxwed
hitin, bsexbr hitin
bhemd by ku wisa
bixwaze; bqesd
bhempa 1. bemsal 2.
bhogir 3. bhevta
bhi 1. baqil 2. kerose
-bhi ketin 1. ji xwe ve
n 2. sefk bn
bhn 1. hilm, neks, nefes 2. heybern ku bfil p dihese
-bhna xwe berdan navber dayn
-bhn j hatin bi bfil
hate derxistin ku titek
bdar heye *"kes ku sr
nexwe, bhn j nay"
-bhn j teng bn j ke38
rixn
-bhn kirin 1. henase kiandin hundir 2. (tit
bdar) bi kepy t derxistin *"dinya gulek e,
bhn bike bide heval
xwe"
-bhn l ikandin 1. xeneq l idandin 2. bqudm hitin
-bhn l ikn 1. nefes l
teng bn 2. aciz bn
-bhn p ketin 1. j
hilm wergirtin 2. fis kirin 3. genijn
-bhn vedan westa xwe
dann
bhndar tit ku bfil j
derdixe ka hilma w awa ye; bdar
bhnefik 1. hilkehilk,
nefesn li ser hev 2.
gumek ji ka baik
bhnfireh 1. bisebr 2.
dilfireh 3. rnerm
bhnok (r) naneya vsih
bhnteng 1. bsebr 2.
btebat
bhnteng 1. bsebr 2.
btebat
bhtir 1. zdetir 2. wdetir
bjandin/dibjne/bib
-jne ji bjing re derbas
kirin, seridandin
bje peyv, kelme
bjer got, axafger
brvan
bjing alava qulqul ya
ku zad qesel w
ji hev vediqetne
-bjing kirin bi bjing
zad qesel ji hev
jibartin
bj bj
bkar 1. b 2. betal
bkes 1. xizan 2. bgav
*"dil bkesan, li ser
hem kesan diewite"
bkr 1. bxr 2. ji tu
tit re destneday
blte govend
bmj 1. bhi, baqil
2. ehmeq
bnams 1. bar 2. xret
3. qehbik *"eyar bnamsan fireh e"
bnams 1. bar 2.
bxret 3. qehbikt
-bnams qebl kirin
1. tola xwe li erd hitin 2. tolaziya jina xwe
pejirandin
bnavber bi berdewam
bnder 1. cih ku zad l
t kutan *"bazar xwe e
li bnder, ne li zeviy"
bnefs ilekt, silekt
*"kal ji bnefsiy
pr ji bkesiy hev du
pirsne"
bnimj 1. kes ku nimj
nake 2. herim, gemar
bnimj dema ku jin
heyvane av dibnin
bnimj bn 1. (jin) ke-
brv
dewr didoe
brv alava ku di lley de
herka av tkz dike
bsemt bhtiyat
bser 1. pir fireh 2. bxwed
-b ser b berate n
b xwed by ku tu opek li pey xwe bihle
n
bserber keteber pir
fireh
bsid bbext, btalih
b 1. kamr 2. xg 3.
bac
bik 1. bguman 2. teqez
btar felaket, karesat,
afet, bobelat
btehr 1. bhawe 2.
bpvan
btee 1. danerot 2. serobero
btew 1. bhevseng 2.
beletew
bv tora masgiriy ya
ku ji epern dar hatiye kirin
bvan kes an j tit nediyar
bvil endam bhnhilkirin; poz, kep
-bi bvil girtin hiyar
kirin
-bvila xwe daliqandin
mirz xwe tir kirin
bvr 1. nexwe li ber
mirin 2. jihzket
40
bik
-bi hsan ne bi zor
-bi jimare bi ededeke diyar
-bi kinay bi kurtas ne
dvedirj
-bi kotek bi dar zor
-bi min li gor min
-bi nav deng navdar,
mehr
-bi piran 1. zdetir 2.
bi gelemper 3. bhtir
-bi rast ne bi derew, di
heqqet de
-bi rk pek 1. bi pergal 2. tkz
-bi roj wexta ku tav heye
-bi ser de p re *"kera
xwe bi kerek da, cilika
w j bi ser de da"
-bi ev var
-bi ev roj sibeh var
-bi t pt bi iv
hz
-bi weyeke berevaj
bi awayek ewt
-bi taybet xuss, ne bi
gelemper
-bi ten 1. bi ser xwe
2. hik hola
-bi tevay bi git, hem
-bi tund bi zext, bi pkut
-bi v away bi v curey,
bi v tehr
-bi v reng bi v ikl, bi
v celeb
-bi v wey bi v away, b v reng
bikah
xistin 2. bi pozbilind
l nrn
bikah 1. nizm 2. hrikt 3. zarokat
bi daw bn 1. encam dan
2. kuta bn, qedn, xilas
bn, red bn
bi daw kirin 1. j encamek wergirtin 2. kuta kirin, qedandin, xilas kirin, red kirin
bi derengiy xistin 1. taloq kirin 2. pa de avtin
3. pa bi cih ann 4. egle kirin
bidil 1. jidil 2. bi xwestin
3. bi rizaya xwediy
bi dr ketin j veqetn
bi dr xistin 1. j veqetandin 2. andin tarawgeh
bi encam bn 1. pk hatin 2. bi daw bn
bi gir vekirin 1. giriyandin 2. qehirandin
bigor alava ku p tna
grebay t teselekirin
biha 1. qmet, qedr 2.
nirx *"ar kewan re,
risq biha re"
biha bn 1. biqmet bn,
biqedr bn 2. binirx bn
bihaname kaxeza ku bihayn kel pelan li ser
hatiye nivsandin
bihar demsala vehelna
berf destpka hnahiy *"heta peyv ney
42
bila
tenga ku derfeta derbasbn dide *"em b
bihur nabin"
bihurtin/dibihure/bibihure derbas bn
bihust maweya di navbera kefedesteke vekir;
bost, bihost *"dema ku
bextewar nebe dost,
fayde nake gera bihust
bi bihust"
-bihust bi bihust pvan
ba endaze girtin
bihut cenet *"bihut,
li ry erd ye"
bihutn cenetmekan
bij 1. hza xwarin; bz,
tah, mehde 2. qilde,
qirqal
bijandin/dibijine/bibijine 1. dil avtin, mehdey xwe kiandin titek 2. t gerandin 3. ilkandin, l reandin
bijang perikn avan
bijarte hilbijart, sahibrewac
bijartin/dibijre/bibijre 1. hilbijartin 2. terch kirin *"jinan mebijre, esl xr e"
bijinandin/dibijinne/
bibijinne 1. t gerandin 2. tah kiandin
*"bi eqa mwijan, dil
dibijinne gwijan"
bijiqandin/dibijiqne/
bibijiqne 1. beloq kirin
2. perifandin
bijiqn/dibijiqe/bibijiqe 1. beloq bn 2. perifn
bij! afern!
-bij azad! bila azad
her hebe!
bijn/dibije/bibije 1. qildey w hildan, mehdey w kiandin 2. t
gern, l aln 3. ilkn
bijre simbil
bijk tebb, hekm
bi kar ann 1. xebitandin,
ixulandin 2. kelk j
wergirtin
bi kar hatin bi kr titek hatin
bikarhner 1. kes ku
dixebitne 2. kes ku
sd j werdigire
bi kr hatin 1. sdwer
bn 2. layq bn
bikrhat [I] 1. sdwer
2. layq
bikrhat [II] 1. pwist
2. destday
bikir [I] kes ku dan
standinek dike
bikir [II] kes ku kar an
j alakiyek dike
bikirk bin br, kan, al,
aman hwd
bikuj kujer, qatil, mrkuj
bila peyveke ku carinan
xwestekek carinan j
karek bilan rave dike
-bila be xem nake, titek
43
bilan
nake
-bila bibjin xenera Xao heye ji bo quretiy
titek bi xwe re gerandin
-bila were heke dikare
hatina w tir e
-bila av min te nebne
cardin dernekeve pber min
bilan htimal
bilandin/dibilne/bibilne 1. miremir kirin 2.
taloq kirin 3. egle kirin
bilan htimal
bilbil cureyek ivkn
awazxwe e *"bilbil bi
deng xwe, mrxas bi
cengn xwe"
bilcim kes ku tev her
kar dibe
bildbildo 1. gingino 2.
lalo, tato
bildebild kirin 1. ginegin kirin, di bfila xwe
de axaftin 2. wek lal
tatan axaftin
bi lv kirin 1. ji dv avtin 2. der birin 3. ehitandin
bilik (di ziman zarokan
de) mz, kr
bilind 1. berz, ber bi jor
ve dirj 2. quloz
bilindah 1. berz, dirjahiya ber bi jor ve 2.
quloz
bilind bn 1. berz bn 2.
hevraz bn 3. quloz bn
44
biramak
ser t razan
binav 1. tewqf 2. rawestan
binav kirin 1. tewqf
kirin 2. rawestandin
bineng qefa bin her du
milan
-prta bineng pira ku
di bin epilan de hn
dibe
bindeq 1. cureyek darn biber e 2. bern v
dar
bindest kes ku azad
aramiya w bi mercan
ve girday ye; ket
bindest rewa kmazadiy ya ji ber mercen
dervey; kett
binecih xwecih, rnit
-bi binecih kirn firotan bi hem milkiyet ve kirn firotan
binee binate
binef cureyek gulan e
binef reng di navna
sor hn de
binesaz tardann, xmavtin
binetar 1. esas her tit
2. di nivsek de bendn
xwendin
binfis kirin 1. hkn
xwe gen kirin 2. nebaiyn xwe veartin
-bingeh tar, xm/hm
-bingeha abor hm qtisad
birandin
yik l ne ji heman bav
birandin/dibirne/bibirne 1. binevat kirin
2. mha kirin 3. tune kirin
birar kes ku di dema
zarotiya w de w j r
diya w mtiye; rbirak
birate alava ku li ser
got t pijandin
biratin/dibirje/bibirje got pijandin *"gir girte mala yek, y
din got: 'tu bi Xwed venemirne, da ku (ez) kewn xwe li ser bibirjim' "
birat 1. hevpikiya di d
an j bav de 2. rewa
kesn ji heman ol *"birat bi baran, hesab bi
misqalan"
biraza law biray mirov
birazava kes ku di daweta zav de xwedtiya w
dike
biraz kea biray mirov
*"ap bi biraziyan re dike, xal bi xwarziyan re
dike"
birc 1. avahiy bilind
as y ku ji bo zrevany t bikarann 2. kl
birk lstika cird
bir 1. kes ku pdiviya
w bi xwarin heye; nzdey 2. netr 3. zikva46
bir
birz 1. giranqedr 2. birmet
birgeh 1. cih birn 2.
cih vebirn 3. di peyv de cih rawestan
wek: ba-jar, cen-ga-wer
... 4. cih hevgirtina
gehan
birhan dell sbat
birin/dibe/bibe neqil kirin
birik bayek bhnkirt
ku pit zadxwarin ji
dev mirov derdikeve,
qirpik
birinc cureyek zad ku
li cihn av hn dibe
*"erd birinc be j, av
rn be j, heke xwed
tunebe z diqede"
biriskandin/dibiriskne/bibiriskne teyisandin, irsandin
biriskn/dibiriske/bibiriske teyisn, irsn
birn/dibire/bibire [I]
1. qut kirin 2. j kirin
*"hezar car bipve, carek bibire"
birn/dibire/bibire [II]
1. binevat bn 2. qiriyan
3. kuta bn
birn [III] 1. di l de cih
zedegirt 2. cih ku km
ltihab girtiye *"birna dijn, ji birna r
neyr kambaxtir e"
-birna xwe bi dest
birsk
bin, bijang *"li ser avan, bir hene"
-bir eh kirin av der
kirin 1. hembz kirin
ji pit zl vexistin 2.
wek alkar xuya bn
xedar kirin
birsk berqvedana esmn
a ku carinan xisar j bi
xwe re tne
-birsk vedan berqa bi
xisar vedan
biryar qerar
-biryar wergirtin/standin qerar dan
biryardar biqerar
biryardar 1. qerardar
2. cidt
biryarname qerarname
biserber 1. bipergal
2. birxistinkir
bisk por ku di hinda guhan de dadiliqe ser ry
bist 1. sla qeliy 2.
3. qevd
bistik 1. qevdik 2. embil
bist tayn ter nazik n
ku dikevine navbera
belg iq dar an j
serik rehik rehek
biirn/dibiire/bibiire 1. ken ber lvan ketin
2. besimn
bikaftin/dibikve /bibikve bikivandin
bikivandin/dibikivne/bibikivne 1. dirn vereandin 2. bn
48
bna
rb *biyan, bid got ran; d bi ser te de
b poman
biyom 1. biqud 2. bixr
bizav hereket, alak
-bizava dirav di sq de
hereket danstandinn
pereyan
-bizava rizgarxwaziy
tevgera kesn ku bi mebesta serbixwetiy alakiyan dikin
bizdandin/dibizdne/bibizdne 1. tirsandin 2.
hetikandin 3. dabarandin 4. sist kirin
bizdn/dibizde/bibizde
1. tirsn 2. hetikn 3. sist
bn
bizdonek 1. newrek 2.
bbiryar 3. revoke *"bizdonek her roj dimire,
mrxas carek "
bizin sewaleke mal ya ku
ji bo r, got my w
t xwedkirin *"heke bizin tr xwar, qilon
xwe li kendalan dide"
bizir [I] tov *bizir ba-vje bi engan, bndr hilne bi dengan
bizir [II] rn ku ji reya eqeq t bidestxistin
bizivn/dibizive/bibizive 1. livn 2. pirpitn 3.
qirqiln
bizn/dibize/bibize he-
reket kirin
bizmar mix *"du textik
bizmarek"
bizmar kirin mix kirin
bizmik devgema bik a
ku davjin dev sexeleyan da ku nemjin
bizot agir pir bi ewat
bizz cureyek heeratan
e heke tkevin titek
bi domana dem re diriznin *"kul dibine bizz li can meriyan ba
dikevin"
b 1. jina bmr 2. mr
bjin *"sibat jina b ye,
sibeh dikene var digir"
bbik reika v
bber sot
bdar 1. hiyar 2. haydar
bhok mweyek e
bj zarok zinay; bj
bjek di mrgn levenan
de cihokn av
bj 1. das 2. my dla
ker hespan
bme temnat
bme kirin bi berdleke
diyar ji bujenek re ewleh peyde kirin
bmexane 1. saziya ku ji
temnatan berpirsiyar
2. avahiya v saziy
bn bhn
-bna r ji dv hatin
hna viring bn
bna 1. kes ku dibne 2.
49
bnah
avah
bnah 1. ronahiya v
2. iyana dtin *"kur
mirov, bnahiya av
mirov ye"
bnahnas zanistn ku
pisporiya wan tkildar
avan dtin ye
bner 1. temaevan 2. bna
bq cureyek reya ku ajalan pir kok dike
-ma bq dane v pez? v
pez kjan re xwariye
ku evqas qelew bne?
br [I] saringn av yn di
bin erd de *"ava br,
bi br xwe tehl e"
br [II] 1. hafize 2. hi
3. zhn *"emele pr,
nay br"
brale itiln daran
brann di zhna xwe de
jndargirtina byern qewim
brbir 1. biaqil balix
2. gihit 3. red
brdar yadgar
brdoz feraseta ramyar
brdoz tekildar feraseta
ramyar
brewer 1. rewenbr 2.
himend
brewer 1. rewenbr
2. himend
brkar hem zanistn ku
bi kr jimartin tn
brkarnas zanistn ku
50
boah
b [I] daristan
b [II] birikn irn n
bi qas libn svan
byan 1. xerb, bgane 2.
giyay ol 3. ajala dirinde, hov *"av vexwe ji
kaniyan, jin bne ji biyaniyan
bz [I] 1. di giyaneweran
de seheka ku titn sirt dipejirne; qilqal,
qilde 2. xweparz
-bz xwe j kirin 1. j
hez nekirin qildey
xwe l xera kirin 2.
xwe j girtin
bz [II] ikn hnan
bzoke 1. kes ku her
xwarin naecibne 2.
kes ku kirinn xelq
nakirne 3. qure
bzoket quret
BK kurteya /ber ko/,
beriya hicreta Cn. Pxember ji Mekey ber bi
Medney
bobelat keresat, felaket
-Xwed bobelat neyne
ser tu kes ez t karesatek hatim tika dikim ney ser tu kes
bo boik *ji dnan re ne
bo heye ne qor heye
boesln taweya bi boik; miqilk
boik 1. dl, ter, dv 2.
binik *boika kikan,
rast nabe
boelan
rah 3. pir
boelan 1. ava lap bo
2. rl
bot 1. kun, qul 2. derz,
qel, cerx
boyax tit ku p t rengandin; gn
boyax kirin rengandin
boyaxker pekar rengandin
boz reng sp
buhist maweya bi qas kefedesteke vekir *"av
ku da ser ser, i buhistek i du buhist"
burunt belgeya ku xwedtiya kesek ya li ser
milkek nan dide
burunt kirin milkek li
ser nav xwe dan qeyd
kirin
bux hilm
buxar hilm gilma ku li
ser titn keliyay dikeve
buxik destmala ku kel
mel dikine nav
buxur reyn bdar n
ku tn ewitandin da
ku bhneke xwe bidin
doraliy
buxurdank derdanka ku
buxur dikin
b [I] dawet, ah
b [II] bhn
bc tjikn dlik; tle
b govenda dawet
bdar tit ku bhn j t
bjen daring, kereste
52
bk [I] q ku wek
tixb navbera du zeviyan de bi keviran t jenn
bk [II] kea ku mr dike,
hevsera zav *"bk bi
dil zav ye, i pilepila
mel ye"
-bka baran keskesor,
heftreng
-bka berf heykel ku
ji berf t kirin
-bka ter can kea ku
hna mr kiriye
bkan kinca ku bk di
roja dlan de li xwe dike
bkik gotik ku bi ser
l ve hn dibe
bkil bka nazenn *bkil, ez kil te me
bm kund
bn/dibe/bibe 1. hatin
hol 2. qewimn 3. rdan *"bibe malavakir,
mebe malxerakir"
-bn def 1. werimn 2.
tr xwarin
-bn mar nvkut miraz di avan de man
-bn strka bin ewran
ber avan ketin winda bn
-bn ta derz pir lawaz
ketin
-bn tajiy kueyan riswa bn cih paldan
nedtin
bnc kik biik
bnewer 1. afirand 2.
jndar
bnewer giyanewer
bra/br biray jina zav
brn/dibre/bibre
(dewar) orn
bse [I] ilekiya sermay ya ku bi ev dikeve
erd; qirav
bse [II] kemn, tele
BZ
bse [III] ramsan, pa
byer 1. rdan 2. tit qewim *"her byerek, ji
mirovan re retek e"
byn/dibe/bibe bn
*by mr, Xwed meke ji br
BZ kurteya /ber zayn/,
ber mlada sa eleyhiselam
53
C
c/C tpa syemn a alfabeya kurd ye; dengdareke
pezmandev ye di
belavbna w de ziman
li ser diranan diide
cabil xerc ku p dwaran
l dikin
cacik bent
cacim/carcim 1. xaleya
neqiand 2. areva nivnan
cacir xwarina ku bi hingiv gz t kirin
cade di nava bajaran de
riya erebeyan a fireh
cad karek destsivikiy
y ku titinan di lisf
titn din de xuya dike;
shir
cadbaz kes ku bi destsivikiyeke taybet titinan di dilq titek din
de xuya dike; shirbaz
cadbaz shirbaz
cad kirin shir kirin
cahil 1. nezan, nebeled
2. ngihit
cahilt 1. nezant, nebeled 2. ngihitt
cahiliye rewa nezaniy
ya beriya misilmanbn
54
catir
canazar teral
canazar teral
canbaz 1. lstikvan karn bixeter 2. bazirgan ajalan
canbaz 1. lstikvaniya
karn bixeter 2. bazirganiya ajalan
canber ajaleke zeryay ye
canbex 1. Xweday efkar 2. cangor
canbzar 1. bhnteng 2.
kes ku dinya li ber avan re bye
canbzar bn 1. bhnteng bn 2. dinya li ber
avan re bn
can dan 1. mirin 2. pir
dil bijandin
candar ruhber
candar jndar, ruhber
canega ciwanega
canecan 1. jidil, samm
2. kelecan
canemerg kes ku di xortaniya xwe de miriye
canfeda cangor
canfes quma ku ji hewirmi xwer hatiye
kirin
cangiran canazar, teral
cangok kes ku zengil
dr dixe filehan gaz
dr dike
cangor 1. ehd, pakrewan 2. kes gu jiyana
xwe ji bo riyeke proz
dike gor; feday
canhtir sewaleke ol
ya stdirj e; stdirj
canik yar *"k li hviya
canik maye, b jin
maye"
can 1. tjika mehn;
cahn 2. tor negihit
canpola kes ku mna
polay qaym e
canzer kes ku ji ber
nexwe, tirs an j lawaziy reng w zer xuya dike
car sefer, qol, teql
car caran/carinan ne her
tim, ne her wisa
-cara xwe caran kirin
dora xwe bi ser tu kes
ve bernedan
-car hate ser car bi qaydek din gotin heke heman tit biqewime bertekeke tundtir nan dan
cardin sefereke din, qoleke din *"emr y, cardin nay"
caris r, sixf
cariye 1. xizmetkara jin
2. jina ku di ceng de dl
ketiye wek bendeyek
hatiye firotin
carok gz, siqayl
car bjena ku p dwar
tn seyandin; seya
card brik
catir reyek bhndar a
ku di xwarin vexwarinan de t bikarann
55
caw
caw 1. pne 2. quma,
pirt *"caw dibe kitan,
dew dibe derman"
-caw caw we ye cawbir cawbir we ye kar
eleqeya me bi we tune
ye her tit li ba we diqede
cawbir meqes
cawker raandiy qum
caw di
cawdan ebed, bpayan
cax [I] ikn hnan
cax [II] 1. hewza di hundir
de 2. cerxa ku wek refan di dwr de t hitin
cax [III] n li dora plekan paceyan
cax [IV] xwarineke ku ji
exr hkan t kirin
caz jina dekbaz a kone
ceban [I] 1. goristan 2.
gor
ceban [II] 1. abal 2. newrek
cebar cerah ketek endamn ku ji cih derketine
cebilxane cih ku muhimata leker l t veartin parastin
cebirandin/dicebir-ne/
bicebirne 1. (ketek)
tedaw kirin an j (endam ku ji cih derketiye) li
na w ya ber vegerandin 2. (tkiliyn xera56
by) bi rk pk kirin
3. (kar) tkz kirin
cebirn/dicebire/bicebire 1. (ketek) pak
bn an j (endam ku ji
cih derketiye) di dewsa
xwe de rnitin 2. (tkiliyn xeraby) bi rk
pk bn 3. (kar) tkz bn
cedel 1. nqa 2. devjen
cedew birna serpln ajalan
cefa 1. derd 2. westan 3.
zehmet 4. renc
cegen cureyek giyay
nermik ku p raxistinn mal, selik hwd
dibin; cl
ceh zad ku piran ji bo
xwedkirina ajalan t
andin *"ceh, qet nebye genim"
cehdas zad ku hebn
w diibihin ch l ji
wan biktir in
cehimandin/dicehimne/bicehimne 1. qewirandin 2. kutin 3.
mirar kirin
cehimn/dicehime/bicehime 1. qewirn 2.
mirin 3. mirar bn *"se
bicehime, mvan biv
tn mal"
cehiandin/dicehine/
bicehine 1. ji ser hi
birin, nehi kirin 2. bi
cenet
xwarin, vexwarin an j
bhneke jehrn kutin
cehin/dicehie/bicehie 1. ji ser hi xwe
n, nehi bn 2. xwarin j girtin 3. ji ber
bhneke jehrn ji xwe ve
n 4. bi sedema jehr
mirin
cehn xwarinn ku ji ard ch hatine kirin
*"behaneya tirekan, nan cehn ye"
cehter catir
cehzeran 1. dema zerbna ceh zeviyan 2. meha pper
cejn 1. eyd 2. rojn ahiy yn gelr *"cejna
sal, bi sal re dibihure"
-cejna we proz be! eyda
we bimbarek bibe
cejnane eydan
celad 1. stbir 2. mrkuj
celaq doava pir tr
celeb 1. cure 2. keriy
pz ku die ber kr
3. hevsar dewaran
celebdar bazirgan pz
celew gema ser sewaln
siwarbn
cem 1. ba, hind 2. tay
barek 3. selika mezin
ceme caw
cemawer ehal
cemawer milkiyeta gel
cemed her tit ku ji ber
sermay hik dibe; qea
ceng
die cehenem"
ceng 1. er, herb 2. chad
cengawer 1. erkar, ervan 2. herb 3. mucahid
cengebaz 1. er oxilme 2. er bi deng
feng
cengecol 1. cergebez 2.
dlana tvel
cengn/dicenge/bicenge 1. er kirin 2. t
hev bn 3. chad kirin
cengname rokn li ser
pkhatin bidawbna
cengan
cengwestan 1. agirbest
2. heta demeke diyarkir
rawestandina er
ceqin (bi me) riya rojek
cer mix baday
cerbader amra ku p
mixn baday tn idandin sistkirin
cercer 1. gre 2. kam
cerde 1. r 2. talan
desteser
cerdevan 1. rkar 2.
talankar
cerg kezeb
cerge xeleqa endazeya w
360 derece ye
cergebez [I] kezeba ku
tev don dibirjin
cergebez [II] 1. dlana
tvel 2. govenda ji jin
mran pkhat
ceribandin/diceribne
58
cilik
ve berpirsiyariyek l barkirin
cezwe derdana ku qehwe
t de t kelandin; oik
cmik cw
cnik 1. bisk 2. valahiya
ku li fza hestiy di bin
biskan de ye
cr 1. kz av 2. her cure kz ji kaxett
*"cr n, ava w sar e"
crg cureyek govendan e
crge gerdeniyeke ku zr
mriyan p de dikin
piran jin davjin st
qeydikn destn xwe
crifk gziya bi destik
cw 1. du zarokn ku bi
hevalcih tn dinyay 2.
du titn bi hev re
cwtik ks ermn
ciger kezeb
cigerxwn pir xemgn
cigur rojeke get seyran ye
cih 1. dews, n, war 2.
mekan
-di cih de guncan * qenciya ku ne di cih de be,
vala ye
-cih dax ye pir mixabin
-cih anaziy sedema
kfxweiy
cih 1. cuda 2. veqet 3.
ciyawaz
cih bn veqetn
cih kirin veqetandin
cihreng 1. bi ser xwe
2. ciyawaz
cihreng 1. cudat 2.
rengn 3. ciyawaz
ciht 1. cudat 2. ciyawaz
cihz kel mel ku malbavan xezrgelan
bk didin pa siwar dikin *"bext d,
cihz qz ye"
cihok cew *"heta cihok rast nebe, av nay
berdan"
cih zaroken shaq eleyhiselam n ku Tewrata
Msa eleyhiselam ji wan
re hatiye hinartin *"ji
mal cihyan bixwin, li
mala filehan razn"
cil [I] 1. kinc 2. libas 3.
lixwekirin
cil [II] berzna ku di bin
zn an j baran de davjin ser pita sewaln
bark *"ga, bi cilan nay naskirin"
cil [III] 1. berik 2. xale *"filan kes cila il
e (pgiran teral e)"
cildank cih ku kinc l
tn dann, istre
cildir alava dirtin
cilik 1. raxistinn nava
mal 2. berznn bin zn
baran 3. kincn perit
qirj *"sar e cilik sitar
e, germ e cilik erm e"
-cilika w xwar bye 1.
59
cilq
kar w ne ba e, rewa
w ne ba e 2. ketiye
tengasiy
cilq 1. xeraby 2. vroq
cilok cih ku kinc l
tn tin
cin mtir, hin giyanewern
ku
mirov
nabnin
cinaq hestiy sersnga
firindeyan
cinawir 1. dw, c 2.
hov, kov
cincil ava saf
cind 1. rind 2. ezze
cind 1. rind 2. kaw
cineh
iva seromax,
oy sergulpik
cin kirin pemb berhev kirin
cinn baxey bik
ciniqandin/diciniqne
/biciniqne tirsandin
ciniqn/diciniqe/biciniqe tirsn
cins lanet
cins lanet
cir 1. sohbet 2. xw
xislet
cird mik girs
cire pevn
cirik kurm ku hewirmi
dike
cir xwarin, kel mel
kes ku bi eveder li cihek dimne; erzaq
cird lstikeke bi hespan e
60
cirk merhem
cirm ji tawanbariy para
ku dikeve sty mirov
cirnexwe xeysetps
cis kils
cisane kilsxane
cism heybern nber
-cismn esman heybern wek roj, strk, heyv
hwd
civak koma mirovan
-civaka ndar civaka
xwed-tebeqe
civak tkildar koma
mirovan
civaknas pispor ku komekn mrovahiy tehll dike
civaknas bea pisporiy ya ku komekn mirovahiy tehll dike
civan dem cih bekir y hevdtinek
civandin/dicivne/bicivne 1. berhev kirin 2.
tomar kirin 3. kom kirin
4. ann ser hev *"kew
, kewan li xwe dicivne"
-civandina hzn leker ji bo armancn ewlehiy neqlkirina beeke
art li cih ku pirsgirk l hene
civat 1. cemiyet 2. komele *"civat li mala pr ye
pr li mala xelq ye"
civatgeh 1. jra rni-
cnavk
tin 2. di malper de
pergala ku destra hevpeyvna zind nivsk
dide
civatname name an j
berhevoka ku ret
bonn civn t de
hatine tomarkirin
civn/dicive/bicive 1.
bi ser hev de hatin 2.
tomar bn 3. kom bn
4. berhev bn
civn kombna ji bo mijarek
-civna awarte kombna ji bo karek neasay
-civna
apemeniy
kombna ku ji negihann raya git re vekir
ye
ciwan 1. xort 2. n 3.
bedew 4. ter taze
ciwanik ban, xanim,
ciwanega gay ciwan
nugihay; canega
ciwan 1. xortan 2. bedew 3. tert *"nezan ,
ml bistne bi ciwan"
ciwn 1. dijn 2. xeber
3. sixf 4. buxtan 5. devavtin 6. gotinn kirt
cixare baik
-cixare kiandin baik
kan
cixirandin/dicixirne/
bicixirne 1. nav t dan
2. tehrk kirin 3. niandin
cran
cran 1. kes ku mala w
nzk mala yek din e
2. kes ku kar w
nzk kar yek din e
*"cran xerab bihle,
diran yay bikne"
crant 1. temtla kesn
ku maln wan li kleka
hev in 2. temtla kesn
ku kargehn wan li kleka hev in
cwar 1. herm 2. dever
3. mekan 4. mintiqe
CNK kurteya Civata Nitiman ya Kurdistan
ya ku niha navenda w
li Hewlr ye
co/cok cew
cobar [I] 1. em 2. newal, xendeq
cobar [II] iva ku p
hoy gay cot dikin
col [I] 1. keriy pez,
dewar hwd 2. koma
keriyn ku kesek ten
die ber 3. tevlihev
rengreng
-col cobal naxira dewr
col [II] zincr
-col kirin zincr kirin
col [III] kombn, lbann
-col ser yek bn
kom hinda yek bn, li
yek bann
colane rniteka ku bi
bendan bi jor ve girdidin xwe t de dihejnin
62
cyn
'cotkaro tu i dini?';
got: 'heke hn be tu d
bibni' "
cot kirin 1. zozoy kirin
2. erd tev rakirin, andin
3. zewicandin
cotyar cotkar *"berf li
zozana t rim rim, li
det n t genim, cotyar dibe hakim
coxn bder
cuda cih, ciyawaz *"bira bira ye, bazar cuda
ye"
cudah ciht, ciyawaz
cudaxwaz kes ku doza
cihbn dike
cuher xurcika ka ch a
ku bi ser sewal de t
daliqandin
culux elok
cuntin erd il
cur bi cur rengreng,
celebleceb
cure 1. tehr, awa 2.
reng, celeb 3. we
curnik/curn
alik
kortikn li ser keviran
cbrik bihoka irirok
ccik tjika ivkan
cuzam nexweiyeke rm ye
cm [I] 1. bi qas ctina
carek bent 2. bent
cm [II] cih ku l tevn
t raandin
cmik [I] bi qas ctinek bent
cmik [II] dezgeh tevna
ku tejn dirj t de tn
raandin
cm cela bn binevat
bn
cmker kes ku tevnan
radine
*"gokar
pxwas in, cmker
bkiras in"
cmker kar raandina
tevnan
cn [I] 1. cniy ser keviran, kortika kvir 2.
kortala dankutan
cn [II] 1. tov 2. avik
cn [III] pare, tke
cn [IV] 1. gewr, reng
hnkew 2. kever *"r
ra kera cn e, sc
sc bkn n ne"
cn [V] gn, reng
cn [VI] cyn, ctin
cn curnik
crnik aln li ser keviran n av t de dicive
ctin/dic/bic cyn
cyn/dic/bic 1. di
nava diranan de hran
2. di dv de gerandin
3. ppest kirin ked
xwarin 4. sox kirin
63
/ tpa aremn a alfabeya kurd ye; dengdareke
pezmandev ye di
belavbna w de ziman
li ser diranan diide
al mirov bkr neba
adir xvet
adirgeh komek adirn
ku li warek hatine vedan
ak 1. xweik 2. ba 3.
akbn 1. xwebn 2.
bhnfireh
akrewit xwpaqij
akil 1. engel 2. du engeln ku bi ser darek ve
dikin da ku p du satiln
av mil bikin
aksaz kes ku rbazn
kevn njen bipergal dike
aksaz himendiya tezekirin tkzkirina rbaz
ramann dembihur
-aksaziya andiniy tkzkirina kar barn ziraet bi rbazeke njen
al [I] 1. kortal 2. dewx,
cerx 3. kort *"bik kvir bavje al, mezin
64
nikare derxne"
-al kirin 1. binax kirin
2. gor kirin 3. bi ax
nixamtin 4. veartin
*mar dibje: min bikuje bi dijminat, al ke
bi dost
al [II] enbe, nehtikbe
alak [I] 1. psivik 2.
destsivik 3. bi awayek
giyanewer hna j dij
alak [II] 1. di w heyam
de ew malper diixule
2. di w heyam de ew
hesab w t bikarann
alakger
peywirdar
xebatek
alak bizava bibandor
alepka arlepk
am byern dilsoj
and hem heyiyn gelek; ferheng
and tkildar heyiyn
gelek; ferheng
andin/dine/bine
tov li erd raandin
ikandin
andin ziraet
andiyar ziraetkar, cotkar
ap [I] kar wean
argoe
ap [II] hza iyan
ap [III] bi qas ku avek
dibne
-di apa dv de lxistin
di ser avan de kulmeke muhkem dann
ap [IV] gav
ap bn ji wean re amade bn
apemen chana her cureyn wean
aper alava ku nivsan li
hev zde dike
apez aydank, qor
apger kes ku weanek
di apxaney de li hev
zde dike
ap kirin 1. nivs weandin 2. pirtk li hev zde
kirin
apls melaq, lalo
apls melaq, lalo
apk selika kincan
apxane kargeha ku weanan li hev zde dike
aq geh, tek, p *"r
k tj be, bila li aqa
min bikeve"
aqrt 1. prt 2. eqrt
ar [I] 1. hejmara beriya
pncan pit sisiyan 2.
jimareya 4'an
ar [II] serwern risata
ber
ar [III] 1. hel 2. rbaza
dermankirina are
pirsgirkan
-ar bn 1. peyde bn,
arix
ar iman ava bye;
arkuj
arix cureyek soln ber
ye *"arixan ji san re
kin, d arixn xwe
bixwin"
arn helbesta ku ji ar
ristan pk hatiye
arkuj argoe
arlepk birvena zarokan a li ser dest
ongan
armedor her ar teref
armrk rnitina li
ser ling qn
armix ekl wek zdek/(+)
ar near biv nev
arnikar armedor, her
ar teref
arpare tit ku ji ar
pareyan pk hatiye
arp arsim
arpk bi her ar piyan
arpne derewker
arsim sewaln ku ar
lingn wan hene
arsim axa ker nr
ars 1. astan 2. bazar
3. cih ku girdann civak l tn p
arem roja pit sem
beriya pncem
arev aref
artaq hwana bilind
artek bi temam, bi
git
artil alava ku p giha
66
t civandin
arwe amreke msq ya
ku bi ser tiliyan ve t kirin wisa t lxistin
aryek ji ar paran j parek
asir 1. parsek 2. xwestok 3. gerok
at pne
atan (da ku zdetir kay
l bar bikin) pney
zexm ku davjin ser
selika erebey
ater 1. aver 2. fetlonek
atk pareyeke hesn
ku p lleya tivingan t
paqijkirin
atole 1. xvetok 2. konik
av endam dtin y giyaneweran e
*"bila
bext mirov hebe, bila
avek w j tunebe"
-av berdan 1. dil bijandin 2. daxwaz kirin
-av ji sr pengizn ji
ber awaziy av l
zoq bn
-av l bn 1. raav kirin 2. payn 3. li bnd
man
-av l bn bizota gir
1. bhn l teng bn 2.
pir nexwe bn
-av l gerandin tesel
kirin
-av l rijn kor bn
-av p ketin dtin
avjin
-av qurandin j re
av kirin
-av l kirin (av)
gewr nebna bn
-av xwe j re rovro kirin gef gur l
xwarin
avbeloq avzoq
avbir 1. trnexur 2.
laylac
avdr
1. raav
2.
payn
avdrxane cih ku ji bo
raaviy hatiye sazkirin
av a avan
av kes ku avn w
diin
avfireh 1. destbela 2.
camr
avgirdan 1. avgirtonek 2. xapandin, av l
tar kirin
avgirday kes ku nezan nezan noq nav karan dibe
avgirtonek
cureyek
lstikn zarokan e
avik 1. sorikn ji ber
nexweiyek 2. bjenn
ku dewsa beravkan
datnin ser reika avan
av [I] 1. qul 2. qisim 3.
di maseyan de cih ku
titek l t dann *"kan,
di aviy de l ye"
av [II]
di raandin
fetln hnan
avn bn nezer l gir-
tin
avn kirin nezer l
xistin
avkan jderk, makder,
mene
avkorevk
kes ku
av w bik girover
in
avlider 1. kes ku ber
xwe dide jinn xelq an
j dikeve bin mineta
xelq 2. kes ku li benda alkariya biyaniyan
e
avmi avgirt
avnebar dexes
avnebar dexes
avnr zrevan
avnr avdr, zrevan
avniq kes ku qenciyan
z ji br bike
avre dexes, avnebar
*"nan, pvaz nexwe,
avre ne"
avsax kes bna y ku
ji koran re rnandriy dike
avsivik 1. bikdt 2.
qure
avsor 1. kes ku tasa
avn w tij xwn bye
2. sitemkar, zordest
avirtik 1. kes ku bi
av ketiye 2. kes ku
p nabe ser avn xwe
bio
avortav avirtik
avjin avn asyay
67
avn
avn avst, avkesber *"keel dimire porsor dibe, kor dimire
avn dibe"
avteng bexl, timakar
avtirsandt newrektiya bhemd
avtirsiyay 1. newrek
2. teral 3. xweranegirt
avxezal avbedew
aw 1. dara ter 2. iv 3.
irp 4. bendekiya ku
gurz giyay inand p
t girdan
awa i tehr, ito
awan away pkhatina heyberan
ax 1. dem, zeman 2. heyam 3. gav *"gur hir
bn destbirak, dinya b
ax mehdiy zemn"
-ax seholn sedsaln
ku li her der serma
seqem serdest bye
-di ax benda hev de
bn di heman temen
bejn de bn
ay giyayek belgn w
t hik-kirin, heta ku
reng w werdigere sorahiy di ava keland
de t rawestandin
pa di piyanan de tev
kir t vexwarin
-aya berov aya kf
ayger kes ku ay belav dike, aybelavkir
68
empal
eleel kirin 1. galegal
kirin 2. zimandirj kirin
elek xwarbna wek ser
ogan
eleme cnaq
-eleme girtin lstina bi
cnaqan
eleng 1. bi htiam 2.
bedew 3. wrek
elexane 1. il rojn jina welid 2. rewa selexanetiy
elitandin/dielitne
/bielitne 1. ji qlik
derxistin 2. heriandin
elitn/dielite/bielite
1. ji qalik xwe bikuvn
2. herin
elixt werm
el kirin 1. axaftin 2.
vegotin
elp deng away vexwarin y kikan
elpandin/dielpne/bielpne
1. bi ser
zimn wek kikan vexwarin 2. herimandin
elpeelp deng domdar ku ji away vexwarin y segan t
elpeelp kirin 1. elpandin 2. bi gotinn
beletew axivn
elqandin/dielqne/
bielqne 1. hejandin
2. av t werdan 3. kiyan
elqn/dielqe/bielqe
enber
enber
erebeya siwarbn
enz iriz
end iqas *"end iya
hene, n kurdan e"
endan tekildar hejmar miqdar
endemn 1. endem
2. a endan 3. kjan
enebaz 1. elziman 2.
devepel 3. devbela
eneen 1. zimandirj
2. eleel
eng 1. kulm, kefa dst
2. qulac *teyr bi engan difire, mr bi mran
dixwire
-eng dan hev 1. bi hev
re men 2. destyariya
hev kirin
enge 1. erzn 2. goe,
im
ep 1. dijbera aliy rast
2. ep
epel 1. qirj, gemar 2.
re tar 3. kirt, mujik
*"gay epel tim golik e,
meriv epel tim lawik
e"
eper kozik, mewz
eperast 1. r bi ry
hev, hevr 2. hember
hev
epik ldana destek li
dest din
-epik l dan 1. kefn
her du destan li hev xistin 2. pesna karek dan
70
kirin
erxeme 1. zembl, selik
2. apk
erxetn tawe, miqilk
erx/erxo mirovn ku
mal bi mal digerin, navmalanger *"erx ber
bsol b dareya me di
dst de tuneb, car di
piyan de sol j hene"
esp bjena zeliqandin
espan 1. eleng, zrek 2.
krhat
espandin/diespne/
biespne [I] bi esp
du tit bi hev ve zeliqandin
espandin/diespne/
biespne [II] 1. sbat
kirin 2. ekere kirin
espn/diespe/biespe [I] du tit bi esp bi
hev ve zeliqn
espn/diespe/biespe [II] 1. dan sbatkirin
2. dan pejirandin
et 1. zor, dij 2. asteng
ete zordest
etel amana pxwarin a
ku bi dev w ve end
til hene
etewil 1. cerde 2. rgir
etin 1. zor 2. dijwar
etin bn 1. zor bn 2.
dijwar bn
etin 1. zor 2. dijwar
etir [I] 1. swan, stavk
3. parat
etir [II] 1. dk mirk
2. elok nr
etirbaz paratvan
evandin/dievne/bievne (wek enber)
tewandin
ewal tels mezin
ewir bez, don
ewlik mezre
ews pkut
ewsandin/diewsne/
biewsne 1. daqultandin 2. ppest kirin
ewsner zordest, zalim
ewt xelet
ewt xelet
ewnder silqa ku j ekir t bidestxistin
exer 1. p 2. np
1. qenc 2. ba *"gay
bi baran, mr bi
xeberan"
buwar tit ku ne esl
ye, quleb
bn/dibe/bibe
1. afirn 2. pak bn 3.
qewimn, rdan
j tahm, lezet
-j j wergirtin bi kfa
xwe j xwarin, vexwarin
kelk wergirtin
jdar bitahm, bilezet
jandin/dijne/bijne 1. tahm kirin 2. j
xwarin vexwarin
ker 1. tehmirkar 2. paker 3. afirner
kirin/dike/ke 1.
afirandin 2. pak kirin 3.
71
l
temhr kirin 4. ann hol
*"ka tuneb, kadn dikir"
l kevir, zinar, sel
lax 1. dibr 2. hevraz
ku naverasta w kort e
lek dewara m ya ku
di-z t dotin; mange
*"bndera ku lek li
ser bigere, ew i bnder
e"
lik tjik *"kund lika
xwe dixwe pa bi ser
de digir"
-lik ann tjik ann
l nif, nesl
lkew tjikn kewan
l kirin 1. behs kirin 2.
qal kirin 3. j xeber dan
ls pirsok, kes derman her kul dipirse
n 1. xwarina ivkan
2. qt mirkan
r dijn, sixf
-r l kirin j re xebern
neba dijn gotin
randin/dirne/birne 1. sewal birin rey, likijandin 2. dekbaz
flbaz bn
rbaz sixfkar, dijnkar
re 1. giyay ter 2. hnah *"re iqas nerm
bibe j, di bin kvir de
nasekine"
rek rbaz
regeh cih ku l giya
heye; mera
72
rn/dire/bire 1.
re xwarin, likijn 2.
bin feraqn xelq alastin *"berx ku tr r
nexwar, bi kavirt j tr
nare"
rm 1. post li ser term
2. dervey cendk *"ji
mran nav dimne, ji gayan erm dimne"
rmik post ziravik tenik
rmesor emrkiy xwer
rt zr, r
tir 1. qenctir 2. batir
*"jin heye, ji sed mr
tir e"
t kirin 1. pareparey
kirin 2. qutqut kirin
y qenc, ba
i peyveke ku der heq
titan de pirsiyariy dike
-i got mijara gotina w
awa b?
i (di ziman zarokan
de) memik
iik 1. ber mirovan 2.
endam r y giyaneweran; hingil, gir
ift refes lotika sewalan
-ift avtin
(sewal) bi
ling pan pehn avtin
iftexas qumaek sp ye;
patisqe
ik 1. ip 2. li ser xwe
-ik ik! kteyeke ku ji zarokan re t gotin da ku
jipiyan bisekinin
ilmisn
-ik rabn ser piyan rasterast rabn ser xwe
ikeik bi dirjah
-ikeik di erd de kutan by ku xwar bibe bi
awayek rasterast di
xweliy de ikilandin
ikandin/diikne/biikne 1. dar stn bi
dirjay bi cih kirin 2.
hilm nefes birn
ikilandin/diikilne/
biikilne t de bi dirjay dewisandin
ikiln/diikile/biikile t de bi dirjay bi
cih bn
ikindir silq
ikn/diike/biike 1.
dar stn bi dirjay bi
cih bn 2. hilm nefes
teng bn 3. miiqn
*"kaniya ku av j kiiya,
naike"
ikot iks
iksay esman hn
bewr
iks 1. destgirt 2. timakar, iriz
iks 1. destgirtt 2.
timakar, iriz *iks, bi merivan g j dide xwarin
il 1. hejmara pit 39'an
2. jimareya 40
ilag pirt
ilag pirtfiro
ile 1. il roj 2. ele
ilem(-n) di rza il de
ilek 1. silek 2. avbir
3. kes ku baha w zde
ye *"bizina kulek, tim
ilek e"
ilfis dizek
ilfisandin/diilfisne
/biilfisne dizn
ilik ele
ilizn/diilize/biilize
pars kirin, gedandin, li
rewciy gern
ilil 1. baermok 2.
kor ev, evekor
ilk dilop *"barana nsan, ilk bi ksan e, dew li
ber der her kesan e
ilkandin/diilkne/
biilkne 1. dilopandin 2. bijinandin
ilkn/diilke/biilke
1. dilopn 2. bijinn
ilm xilt
ilmas zekem, bahor
ilmas zekem, bahor
-bi ilmas ketin zekem
bn, bahor bn
ilmre zirze
ilmre kirin zirze kirin
ilmisandin/diilmisne
/biilmisne 1. peritandin 2. zibilandin 3.
reng j birin 4. bi avnedan (giya) hik kirin
ilmis 1. benzavt 2.
zibil, rengjy
ilmisn/diilmise/bi73
ilmo
ilmise 1. zibiln 2.
reng j yn
ilmo pozxilt
ilo [I] pel daran hik
zerby
ilo [II] 1. awa 2. ito
*"kor ilo li Xwed dinre, Xwed j wilo l
dinre"
im 1. qorz, goe 2. klek
3. gu
ima i re, awa, ito
imandin/diimne/biimne 1. tewandin 2.
zl j vexistin, parayek
j qut kirin
ingn/diinge/biinge
(ingo e) ingn
ingo maden ku jimareya w ya atom 30, giraniya w ya atom
65.37 e kurteya w ya
latn Zn ye; ttya
ingoy maden ku bi
ingoy hatiye tahmdan
ingul kalok
inn/diine/biine [I]
(fk, sewze zad) qut
kirin, dirn
inn/diine/biine [II]
1. raandin 2. moik l
neq kirin
ipsk ftik
-ipsk l xistin bi qas
berdana tiliyn mezin
navinc li yek/titek
xistin
74
ekdank
pareyn hesin rakiand dert
irkejimr di katjimr
de naneya saniyey
irp iva ziravk
irtequl lstika cird
-di nav de irtequl kirin bi kfa xwe bminet di nav de lstin
irt zr
irtemz kelmzok
irtik 1. lotik 2. refes
irtik avtin/dan 1. lotik avtin 2. refes kirin
3. hiltzn *"hesp ku tu
li rex guhdirj gird, an
d bide irtikan, an d
bibe gezoke"
irtoke 1. sewala lotikavj 2. hiltzok
irtovirto tit bqmet;
sixtopixto
irsn/dirse/biirse
1. biriqn 2. emal dan
*"gsin xebatkaran, diirse"
irsk 1. berq 2. ewq
emal 3. pt 4. alaf
irxat kirin a betilandin
ist/ust eleng zrek
it unsurn ku bjenan
pk tnin
ito awa, ilo, ima, i re
iv 1. ziqzaq 2. fetl 3.
xzxz
ivanek ivange
ivange goeya ku kevan dibe
elan
elan 1. tit ku temtla
w xweik dixuye 2. cih
dmenxwe
eve kirin/ kirin 1.
xemilandin 2. (di ziman
zarokan de) rind bedew kirin
ik (di ziman zarokan
de) plstok
-ik vik 1. plstokn zarokan 2. xemln bbine hrde
1. ifet 2. nams
k [I] 1. irsk 2. pt
3. alafa pn
k [II] ango, wate
l reng vekir
lan devhuika fireh
dirj
lsp reng sp y lap
vekir
leep 1. berevaj 2.
xaromaro
m [I] erd ku reya
w gurbiz e
m [II] ling
man erd ku reya
w gurbiz e
manzar erd ku her
dera w bi reyeke
gurbiz rapand ye
n [I] 1. moik 2. neq
n [II] hza iyan; tewax, tewan
n [III] sinif, tebeqe
n [IV] 1. xeleq 2. badok, kurk
nandin/diinne/bi76
kirin
efsn xeyal 2. berhevkar rokan
t [I] 1. cureyek qum
e 2. destmaln ku bi qaliban hatine rengandin
t [I] dk ku saleke temen xwe temam nekiriye
tik 1. qurhek, pekavj 2. ilimziwa
tik kiandin 1. qurhe
kiandin, pek avtin
2. ilimziwa avtin
v 1. destik destar 2.
di erebeya gan de darik
ku di ber tayey de diiknin da ku ji surn nefilite *"v str e, tixb
dr e; v zirav e tixb
av e"
vev deng domdar
ivkan; vev
z ma hespan; moz
zez 1. deng zz,
zn 2. mizemiz
zn vizn, vingn
zok mizmizok
o iv *"mebe oy di
dest dnan"
oik derdana ku qehwe
t de kelandin, cezwe
ogan 1. iv 2. irp 3.
gopal
okar xizmetkar
ol 1. beyar 2. ber
*"mr ol e, jin gol e"
olbir riya kurt
olik desto
k
rnitin
k ivkn bik *"her
k, bi ziman xwe
dixwne"
le xelqkenand
m 1. baqek giyay hik
girday 2. defe, baq
n yn
-n ava (roj, heyv, strk)
qulibn
-n ber tira cahikan
1. bpar bpek mayn
2. bi kr tu kar nehatin
ji neariy gavan kirin
-n ser dilovaniya xwe
n ber rehma Xwed
r [I] zern
78
D
d/D tpa pncemn a alfabeya kurd ye; dengdareke ku li gor cderka w diran ye, li gor
belavbna w girt
nerm e
da- [I] pgireke ku bi lker ve diziliqe wateya
berbijriy did
da [II] dayik
dab tele, dafik
dabarandin/dadibarne
/dabarne 1. bi ser de
rijandin 2. dan guleyan
dabarn/dadibare/dabare hetikn
daba 1. mijar 2. behs,
babet
daberizn/dadiberize/
daberize 1. r kirin
2. belapkar yek bn
dabestin/dadibeste/dabeste 1. girdan 2. kuta kirin 3. bi encam kirin
dabe 1. pare, par 2. qisim 3. ker
-dabe kirin 1. pare kirin 2. parve kirin 3. ker
kirin
dablandin/dadiblne
dadger
mehkemeya sulh
-dadgeha sezay mehkemeya cezay
dadger hakim
dadik jinika ku ber diya
wan ve avdr an j
sexbrya zarokan dike
dad huqq
dadmend dadwer
dadparz huqqparz
dadwer adil
dadwer adilbn
dadyane adilane
dafik xefik, tele *"roviy
zexel, bi her du lingan
dikeve dafik"
dager 1. dahatina ber bi
jr 2. veger
dagerandin/dadigerne
/dagerne 1. berjr kirin 2. ann xwar 3. l
vegerandin
dagern/dadigere/dagere 1. peya bn 2. hatin
xwar 3. l vegern
dagirker xalker, vegirt
dagir kirin xal kirin,
vegirtin
dagirtin/dadigire/dagire [I] 1. tij kirin 2. stila kirin
dagirtin/dadigire/dagire [II] ji malperek peldankek daxistin
dahan dayn *"derman
xwestin, dahan e"
dahatin/dat/day 1.
peya bn
2. hatin
80
xwar 3. dagern
dahat 1. peroj, musteqbel 2. pere ber ku
ji ked an j dezgeh mirov t
dahelandin/dadihle/
dahle p ve aliqandin
daheln/dadihele/dahele p ve aliqn
dahnan/dadihne/dahne 1. kif kirin 2.
cad kirin 3. afirandin
dahner 1. kaif 2.
mcd 3. aferner
dahitin/dadihje/dahje 1. li ser rawestn
2. li ser pir kr ramn
dahol def
daholjen deflxist
dahrandin/dadihrne
/dahrne 1. tehll kirin 2. areser kirin 3. j
re rayeyek dtin
daketin/dadikeve/dakeve 1. peya bn 2.
hatin xwar 3. berjr
bn
4. (sewal nr)
nayn, gayn
dakirin/dadike/dake
1. avtin 2. pekandin
3. nixumandin 4. berjr kirin *"jin, mran
dadikin radikin"
da ku ji bo ku, seba ku
*"bilind menre, da ku
tu nizm nekev"
dalak kes ku zarokan
sunet dike
dan
dalan kulek, lingor
daleh rexne an j gazindn nazik
daleh kirin bi nazik
gazind an j rexne kirin
daliqandin/dadiliqn/
daliqne hilawestin
dalt qurm dar y qutkir
daman ji navik berjrtir
pn dreyek; tman
damezrandin/dadimezrne/damezrne
1.
na kirin, ava kirin 2.
saz kirin 3. kirin
damezrner 1. sazker
2. ker 3. daner 4. dahner
damilandin/dadimilne/damilne (av) girtin
damiln/dadimile/damile (av) hatin girtin
damsk por katara sty hespan
dan/dide/bide [I] 1. vegerandin 2. radest kirin
-dan ber hev 1. qiyas kirin 2. r bi ry hev kirin 3. hevr kirin *biaqilan dan ber hev
ser hev, dnan lawn
xwe zewicandin
-dan standin 1. tkil,
eleqedar 2. kirn firotan 3. hildan dann 4.
bexiandin j birn
*"dan sitandin di
danxav
keland
danxav kutilkn xav
dapalandin/dadipalne
/dapalne 1. raparzandin 2. dawerivandin
dapaln/dadipele/dapele 1. raparzn 2. dawerivn
dapern/dadipere/dapere bi tund l vegerandin
dapjtin/dadipje/dapje 1. iq kirin 2. sp
kirin 3. darotin 4. rikandin
dapr diya d bavn
mirovan; prik
daptin/dadipje/dapje dapjtin
daqoq 1. mrkut 2. mrkut dr
daqurtandin/dadiqurtne/daqurtne di gewriy de berjr kirin; qurt
kirin
daql xwar
-daql titek bn xwar
ser titek bn
dar 1. cureyek hnahiya li ser ry erd ye
mweyan dide 2. darik
*"heta ku se hst nekoj, dar li sr nakeve"
dara hesabdariya heyiyn dgel; maliye
dara balindeyek e
daray tkildar heyiyn
dgel; mal
82
dax
kn ku bi nikil xwe daran qul dike
darpit 1. spiya tevn
2. pitmr
daroxa karmend bacberhevkirin
dartira kes ku ji daran
pace, der pdiviyn
malan n din dike; necar, xerat
dartira pey necariy;
xerat
das amureke andiniy
ye p zad t inn
*"dasek, nikare bi dehlek"
das 1. hestiyn masiyan
2. striyn di simbilan de
dask kes ku bi das
diine
dastan rokn lehengiy
da/daik ca/caik
dair destok
davek qaw
daw 1. p 2. bo, dl
*"dan xistin dawa w,
kr w rab; xistin rza
meriyan, qna w rab"
-dawa xwe xistin dev
xwe pamadehiya rev
kirin
-daw delingn xwe
hilinn bi cidt xwe
amadey karek kirin
dawerivandin/dadiwerivne/dawerivne 1.
raparzandin 2. barav
kirin 3. guvatin heta
ku ziwa kirin
dawerivn/dadiwerive/
dawerive 1. raparzn
2. barav bn 3. (ji ber
guvatin) ziwa bn
dawestn/dadiweste/daweste li ser piyan sekinn
daweandin/dadiwene/dawene 1. dawerandin 2. li ba kirin,
ber bi ba kirin
dawen/dadiwee/dawee 1. dawerivn 2.
ber bi ba bn
dawet dlan *"daweta
mran, agir feqran"
-ma daweta diya te ye?
em di xemgniy de ne
l ev i kf e ku li te
girtiye?
daw 1. axir 2. pa 3.
encam *"berfa hr e,
daw dr e"
-daw l ann 1. bi encam
kirin 2. kuta kirin, qedandin
-daw bi g hatin di axiriya temen xwe de karek nerewa kirin
dawn tit li her paiy
dawk dirav ku li ser
merc digirin
dawpaqij jina binams
dax [I] pvedana bi hesinek sincir
dax [II] keder, keser
-dax kirin 1. bi gir an j
83
daxbar
hsin sincir rm ewitandin 2. xemgn kirin
*"li d bhna kebab ,
rast daxkirina ling
ker hat"
-dax daye stuyan iqas
zilm heye li sr qewimiye lewre ser hildaye
daxbar bikeder, biazar
daxistin/dadixne/daxne [I] 1. peya kirin 2.
berjr kirin
3. ann
xwar 4. j xistin
daxistin/dadixne/daxne [II] (ji malperek agahiyek) vekirin ann
xwar
daxuyandin/dadixuyne/daxuyne 1. dan
zann 2. ekere kirin
daxuyan danezan, teblx
-daxuyaniya zelal danezana servekir ekere
daxwarin/dadixwe/daxwe 1. xwe j dan aliyek
2. ser tewandin
3.
avtin dil hinavan ekere nekirin *"kso, awira masiy danaxwe"
daxwaz 1. xwestek 2.
teleb 3. arz
daxwazname rpela ku
xwestekek l t nivsandin ji saziyeke ferm re
t pkkirin, erzehal
dayende 1. kes day 2.
camr
dayik 1. jina ku zarok
84
delav
deb titn zeliqok
deb zemq, zernx
def alava msq ya ku
her du aliyn rmn in
embera w j darn e
bi dendikan t lxistin;
dahol *"defa ber keran
iraya ber koran, nabe
qenc"
-defa hewar l dan gaziyeke bi deng kirin
defik dahola bik
defter lnsk
-deftera xr gunehan
vebn di roja qiyamet
de hesabn ba nebaiy j hatin pirsn
defterdar karmend ku
qeyd sicilan digire
-defterdar kerxaney
serek pzevengan
defe 1. baq, deste 2.
m
degel [I] cesaret, wrek
degel [II] qerf, mzah
degme 1. car caran 2.
km caran
degmen 1. bi zehmet 2.
pir km
deh 1. hejmara beriya
yazdehan pit nehan
2. jimareya 10'an "lekeke bir, ji deh mihn
br tir e"
dehandin/didehne/bidehne (xwarin) li xwe
helandin
dehbe jakaw, hov, kov
dehfandin/didehfne
/bidehfne 1. wde kirin 2. leqandin, livandin
dehf dan dehfandin
deh 1. qurban, boraq
dehl 1. devistan 2. baxey fkiyan *"filan kes
hir dehl ye"
-dehl d daristana ku
bivir neketiy
dehlz dalan, kulek
dehta dehqat
dehtay hejmartina dehedeh (wek 10-20-3040...)
deh/dehik ceh/cehik *"dehikeke mirov
j hebe, koa mirov li aran namne"
dejnik cureyek rey ye
nepijand t xwarin
dek fend fl
-dek dolab hle xurde
dekbaz flbaz, hlebaz
delal 1. ezz 2. hezkir
3. bedew *"jina nedelal,
av mirov dine, jina
delal
dil
mirov
dine"
delal 1. m, nehs 2.
berkeft, hja *"kes delaliya kes, bi delal
xwed nake"
delandin/didelne/bidelne 1. li bend hitin
2. kamsojk kirin
delav [I] cih guhztina
av *"gol dibin delav,
85
delav
delav dibin gol"
delav [II] 1. kurn 2.
hewz
delik pareyek pney tenik dermankir y ku
didine ser birn p
dipin
delikandin/didelikne/
bidelikne bi delik birn pan
deling dev ling al
derpiyan ku digihje
gzekan
dell 1. sbat, birhan 2.
wran, dran
*"della
baran ba ye, della mirin ta ye"
deln/didele/bidele 1.
av li r bn 2. kamsojk bn
-av l deln av li r bn
delve 1. firsend 2.
mkan, derfet 3. cih
derbasbn
dem 1. zeman 2. wext 3.
ax 4. heyam *"dema
ku seg bez gur, gur mir"
-dem destgeh 1. saz
2. kargeh
-dem destgeh bazirganiy kargeha ticaret
deman [I] zeman
deman [II] kir
demane ear, cureyek
ekn llekin e
demandar kirkir
deman kirin kir kirin
dembihrk sohbet
86
demdem 1. axax 2.
carinan ne bi berdewam 3. ne di cih de
demildest hema niha;
derhal
demn carinan, degme
demjimr katjimr, saet
demle felc
-demleya zarokan felca ku di temen bik
de digihje zarokan
demsal mewsim, werz
dendik [I] kakil
dendik [II] her du darikn serpopil n ku p
def t lxistin
dendrek dirik
deng [I] 1. bay ku ji piika mirov derdikeve di
dev de tee digire 2.
awaza ku di tevgern
xwezay de t bihstin
*"deng ewran, mizgna
baran ye"
-deng behs 1. xeber 2.
ne
-deng dan 1. navdar bn
2. l vegerandin
3.
axivn 4. pejirandin
-deng hev kirin bang
hev kirin
-deng kirin 1. axivn,
peyivn 2. bang kirin
-deng l kirin 1. bang l
kirin 2. gaz kirin
-deng vedan 1. olan dan
2. deng vegern *"av dikeve cih teng deng
derann
vedide"
deng [II] ramana kes ku
hildibijre; ray
-deng dan (di hilbijartin
de) raya xwe dan
deng [III] hevaheng, yeksan
-deng hev bn yeksan
hev bn
-deng hev kirin yeksan
hev kirin
dengaz bdeng, kmaxv
dengbj kes ku stranan dibje; stranbj
dengdar (r) tpa ku pdiviya w bi dengek vekir
domdar heye
dengdr (r) tpa serbixwe ya ku vekir domdar e
dengik gewr, qirik
deng lan
deng kirin lan kirin
dengr navdar
dengnas
zanistn ku
pisporiya wan bizavn
dengan e
dengnuxm alava dengbir a ku bi ser ekan ve
dikin da ku deng guleberdan ney bihstin
dengwe alava ku deng
axivgeran li derve diwene bilindtir dike
denk 1. gurz girday
2. bar girday
dep dar rast meht
depre textik re ku
derav
derav [I] kelo
derav [II] 1. newal cihokn av 2. dertenga
av ya ku zirav e bihur
t re asan e
derav [III] veser, pvek
-derav kirin bi hev ve kirin
deraxlve rojn pn n
bihar
deraznk bilindeka li ber
deriyan; pder
derb 1. lxistina xedar
2. zede
*"derban ji
derblketiyan bipirse"
-derb l ketin zede girtin
der bar der heq
derbas bn bihurn
derbas kirin bihurandin
derben cih ku kinc t de
tne daliqandin; hilo
derbend [I] bender, rawestgaha ketiyan
derbend [II]
tengav,
xelc, girav
derbest [I] tit ku der w hatiye girtin
bestin; dergirt, nixamt
-derbest kirin dev
aman girtin
derbest [II] 1. cid 2.
yekser 3. xeleq
derbider kes ku ji welat,
mal war xwe dr ketiye; aware, miext
derbider bn ji mal
88
derince
derdestname fermana
girtina yek
derdmend xemgn, keserkr
derdomerdo kes ku ji
ber xemgniy keribiye
derdor hawrdor, doral
derdoy derdomerdo *"
derdoy pirbj dibin,
evndar dengbj dibin"
derebeg kes ku li dervey zagonan dibe
xwed-milk zordariy
li hejaran dike
dereberjr sereberjr
*"dereberjr hevraz,
ji zimn re tunene"
deredem 1. bwext,
berwext 2. axbihur
3. paver
dereke 1. biyan 2. nepen
deremal 1. eveder 2.
hav 3. axoz
dereng 1. ne z 2. pademay, undemay *"agir kuikan tim germ
e, dereng sar dibe"
dereve bn (di axaftin
de) bhemd xwe bi ser
ve bn
dereve kirin (bi riya axaftin) mebesta yek akera kirin
derew 1. vir 2. ftira
*"derew, sw ye"
-derew kirin 1. vir kirin
2. kueku kirin
derewandin/dideriw-
ne/bideriwne 1. gotin
betal kirin 2. rastiya gotinek p derxistin
derewn/derewker virek, kuo *"derewn,
carek dixwe firavn"
derf eyar sewala gurand
derfet 1. mkan 2. firsend
3. delve
dergeh 1. deriye ketin
2. deriy mezin *"diz li
mal e, girtina dergeh
betal e"
-dergeh dwan meclisa
mr
dergevan 1. kes ku dr
dip 2. berdestiy li p
dr
dergist destgirt
dergl deriy darn
derg hlekan, landik
*"bi dayikn xwed-derg re herin, z vegerin"
derhatin/dert/derb
(der) derketin derve
*"k li du riyan dinre,
a dert"
derhner birvebir
derhd berpirsiyar ji
dla yek ve; kefl
derhde berpirsiyariya
ji dla yek ve; kefalet
derhdname giroveya ku
kefalet nan dide; kefaletname
derince 1. plik, ple 2.
plekan
89
derindz
derindz 1. dlindz 2.
merasima filehan a 14
sibat
derizandin/diderizne/
biderizne 1. ikandin
2. qelatin 3. cerx kirin
deriz qeli
derizn/diderize/biderize 1. ikn 2. qelin
der 1. cih ketina li avahiyek 2. dewsa ketina
her tit
*"golik be,
ma li dev deriy re"
-der dadan dergeh girtin/zirze kirin
-der kutan (da ku b vekirin) li dr xistin *"heta ku tu deriyan nekut,
der li ber te venabin"
dere
1. dergehn
bik 2. kunn bik
-dereyn dil dergehn
bik n dil
dern dergeh derketin
derzan piya dr; pder
derkenar 1. neya li klek; haiye 2. tbiniya
ku di pvek de ye
derketin [I] cih yna
ji hundir ber bi derve
derketin/derdikeve/
derkeve [II] ji hundir
ber bi dervey yn
-derketin hol
akera
bn
der kirin [I] 1. derxistin
2. qewirandin, cehiman90
din
der kirin [II] 1. (da ku
kma birn bikie) qul
kirin 2. (da ku mebest
diyar bibin) ser karek/axaftinek vekirin
dermale sewala ku ji bo
serjkirin firotan t
kok-kirin
dermale kirin (sewal) ji
bo qelewbn xwed kirin
derman 1. lac, dewa 2.
are 3. raye *"bam dibe
kitan, dew dibe derman"
-derman vexwarin lac
vexwarin
dermanfiro lacfiro
dermanxane cih ku lac
l tne firotin
dernixn serobinokirina aman paikan
derp 1. kinca ev 2.
kinca hundirn tenik a
ku di bin alan de dema razan t lixwekirin
*"b derp bigere, l
sty xwe li ber zaliman
xwar meke"
-(di) derpiy xwe de kirin ji tirsan di bin xwe
de rtin
derp kirin 1. ann
ber avan 2. angatin
dersal saln ber
dero ferao
dern nepeniyn di nava
destav
mirov de, hz hizra
navxwey; ruhiyat, manewiyat
dern ruhnas, tkildar
ruhiyat manewiyat
dern-nas
pispor zanistn dern
dern-nas pisporiya zanistn dern
derve 1. ne li hundir 2.
xaric *"ji derve ve mele ye, ji dil ve file ye"
-derve kirin 1. landin
2. j dizin
dervey 1. tkildar tit
ne li hundir 2. xaric
derw 1. dwane 2. sof
*"derw dizane, i di
hebana derw de heye"
derwxane d
derxn devnuxma qxaney
derya zerya, behr *"derya, bi dilopan naqede"
deryavan zeryavan, ketvan
-Deryaya Sor Zeryaya
Sor a di navbera Erebistan Misir de
derz 1. qeltek, qel 2.
cerx
derz [I] alava dirtin
*"bi derziy, br nay
kolan"
derz [II] derman avk
y ku bi iringey t
zerk-kirin; fetrm
-derz l xistin bi irin-
destavtin
destavtin 1. serven
2. zdegav
destavxane destok
destbela/destbelav
comerd
destbela/destbelav
comerd
destbend keleme
destbirak 1. razdar 2.
kirv
destbr bqedr, bkr,
qedrsivik
destdirj
mudaxele,
tecawuz
deste 1. baq 2. lijne 3.
yekne
destek destyar, alkar
destenerm hevr ku bi
rn hatiye strandin didine ser cih werim an
j eiyay
desteng xizan
destexwik 1. xwika axiret, razdara jin 2. jina
ku ji kirvgelan e
destgeh cih ku bjenn danstan l tn
hilbern an j ji bo firotan l tn raxistin
destgirt dergist, nan
destgoc destqop, destkop
desthilat 1. qtidar 2.
hukumdar 3. serwer
4. hzdar
desthilatdar 1. hukumdar 2. serwer 3. hzdar
destik 1. qevd, bist 2.
92
devgilz
destnan kirin 1. spat
kirin, akartin 2. espandin
destpk ser pn her
kar alakiy
destok dair, kzn, qedemgeh, avrjk
destker mudaxeleker
destr 1. zin 2. musaede
-destr dan 1. zin dan
2. musaede kirin
destrname cazetname,
bawername
destvala di dst de titek tuney
destver kirin (giya
andiniya nivkan) bi
dest inn
destxet destnivs
destxwe l kirin j re:
"quwet be" gotin
destxwik 1. razdara jin
2. hevala samm
destxwn kujer
destyar 1. destekar 2.
alkar
destyaw deyn, qerz
-destyawa alkariy qerza yarmetiy
deen kes ku t zilm
pkutiy hatiye
det 1. rastah, best 2.
aran *"ban me yek ban
e, aliyek det e, din zozan e"
det 1. kes ku li rastahiyan dij 2. kes ku li ba-
devistan
deav, devil
devistan cih ku darn
diriy l hene; dev
devik tit ku p dev
firaqan t girtin
dev devistan
devjen 1. beznhev 2.
belapkar
dev cih ku darn diriy
l hene, devistan *"dev
hebe d bibe dar, xwel li
ser kes bwar"
devdev pir li nzik,
hema bigire li hind ye
-devdev l kirin hema
hema li hind bn
devk bi zimn ne bi
nivsk; efew
devjj devlopik
devlalte 1. kes ku lal
tat e 2. zimanfisek
devliken kes ku dam
ken li ry w xuya dibe;
rge
devling dev ling l
*"dil, hay ji devling
nabe"
devlopik kes ku dev
w bk ber bi p e
devmir 1. bdeng
kmaxv 2. aciz axaftin xweparastin
devnerm
zimanirn,
zarsivik
devok axaftinn herman; zarava
devsist kes ku nikare
raz bsan vere
94
dhn
dexes avnebar
dexisn/didexise/bidexise avre l kirin,
avnebar kirin
dexl zad, hubbat
deydik kilekurs, texterewan, qirneqos
deyn tit ku heta maweyeke diyar hatiye dayn
qerz *"nan mran, li ser
mran deyn e"
-deyn dan qerz dan
-deyn standin/kirin ji
kesek destyawek wergirtin *axa deyn dike,
xulam xerc dike
-deyn xwe ft kirin
heq kes li ser xwe nehitin
deyndar ji yek re qerzdar *"jin gotiye: 'bila
mr min siwar be, bila
ne deyndar be'"
deyndr qerzday
deyz debara zivistan
ya sewalan
dezgeh saz, destgeh
-dezgeh agirkujiy di
dgel de saziya ku
peywira w damirandina agirn ziyandar e
dez bend ziravik
d [I] qertafa dema b
d [II] 1. dayik 2. mak 3.
lel/lelik 4. dad/dadik
*"hezar bav , esil r
diy (d)"
dhn 1. bal 2. serinc
95
dl
-dhna xwe dan 1. bala
xwe dan 2. l hr bn
dl [I] 1. berdl 2. qmet
dl [II] 1. boik 2. dv
-dl hejandin 1. (dlik)
hatin telew 2. (jin) gaz mran kirin
dl [II] sega m, dlese
*"dl bi ba ye, kik li
pey heta Bexda ye"
dleba heyama tkiliya
zayend ya dl segan
dlegur gura m; makegur
dlemar margse
dlese dlik
dlik sega m; dlese *"axay ji xulm re got,
xulm ji seg re got, seg
j ji dlika xwe re got"
delikt qnekt brmet
dlindz pandana ferm; alay
dl [I] giy tiriy
dl [II] cureyek daran e
dm [I] erd bav an j
erd ku riya av p nakeve
dm [II] sret r
dman nitecih, xwecih, rnitvan
dmar jinbav
dr kenit, kense
dran 1. wran 2. belengaz reben
dre fstan
dris kirin drz kirin
96
dilket
bistana asta syemn a
15-18/19 saliyan
didu du *"daweta diduyan, cengecola hemyan"
difin 1. poz, bfil, kep
2. nik, nikil
difr/difre 1. xret 2. quret, pozbilind
dihin dan qedr dan, giram dan, rz girtin
dij 1. hember 2. zid 3.
hevrik
-li dij sersariy li hember bberpirsiyariy
dijber muxalif, zid
dijmin 1. neyar 2. reqb
3. hevrik *"dijmin
bav, nabe dost law"
dijminah 1. neyart 2.
reqabet 3. hevrik
dijraber zid, bereks
dijn gotina neba, r,
sixf
dijwar 1. xem 2. etin 3. zor *"dijmin
dijwar, ji doste xayn
tir e"
dijwar 1. xem 2. etinah 3. zor
dik 1. cih byer, sehne 2. meydan
dil qelb *"dil, miqabil
dil e"
-ji dil can 1. ji hinavan 2. samm
-argopal-avtina dil
ltkeya bicobn
dilkutan
dilkutan bi ser hev tepna dil
dilm 1. xav, nazik 2.
hka ku ba nehatiye pijandin
dilnerm ziravbihstyar
dilniya dilrehet
dilniya bn dilrehet
bn
dilniya kirin dilrehet
kirin
dilnizm nepozbilind
nequre
dilodn 1. trtij 2. bbiryar
dilok strann evndariy
dilop 1. niquteke aviy 2.
ilk *"av, dilop dilop dibe gol"
-dilop kirin 1. niqutn 2.
rijn
dilovan biefqet merhemet
dilpak qenc birmet
dilq 1. ser se 2. xuyabna di eklek ci-h
de; lisif
-ketina dilq yek din
xuyabna di lisf yek
din de
dilrast 1. sadiq 2. muxlis
dilrehet kes kubxem
bkeser e
dilrehet dilaram
dilsar 1. bizdonek 2.
betil 3. nexwest
dilsaz qelbavakir
98
dirinc
ding 1. dwar mezin
qaym 2. deng ku dema lxistin ji tit hundirvala t
dengeding deng domdar ku dema lxistin
ji tit hundirvala t
dinya 1. chan 2. alem
*"gotine: 'te dinya awa
dt?' gotiye: 'li gor dil
xwe' "
dinyanedt 1. nedtek
2. serobero 3. laylac
dir 1. seg gurx; gurxenq 2. gir *"cewrikn
sey dir, tim dir in"
diran hestiyn ctin yn
di devan de *"cran neba bihle, diran iyay bike"
-dirann kurs dirann
paiy yn ctin
-diran qirqiandin l gef
xwarin, tehdd kirin
-diran di enk de bn
pir qele xedar bn
dirandin/didirne/bidirne 1. irandin 2. qelatin
diranq diranbe
diransaz bijk ku pisporiya w dev diran in
dirav perey kaxez maden *"aqil, bi diravan
nay pit"
diravname 1. derameta
dgel 2. berhevoka
rojane, heftane an j
mehane ya ku diravn
mezaxt hat t de
tn tomarkirin
dirc qalikn deryay
diref 1. nane 2. naneya yekneyeke leker
dirj 1. zde 2. bilind,
berz 3. vt, ik
dirjah 1. zdeh 2. bilindah, berz *"aqil ne li
seriyan e, ne j li dirjahiya ongan e"
-dirjahiya sal seranser sal git
dirj bn 1. berz bn, bilind bn 2. bejn avtin
dirj p dan domandin,
berdewam kirin
dirj kirin 1. bilind kirin,
berz kirin 2. bi ser ve
zde kirin
dir alaveke devtj a solbendan e destiy w
darn e *"bi kulm mee
ser dir"
dirh nane, mohr
dirik [I] 1. dareke pjpj
ye bern w tn xwarin 2. pj, str *"mirov
di bin siya dirik de
ranakeve, di bin siya
spingdar de radikeve"
dirik [II] virik galegala
vala bkr
dirikandin/didirikne/
bidirikne rast drandin, pitrast kirin
dirinc teway efsn; ey99
dirinde
tanqn
dirinde hov, kov, jakaw
dirixandin/didirixne/
bidirixne bexiandin
dir [I] str
dir [II] cureyek darn
bistr ye
dirn/didire/bidire 1.
irn 2. qelin *"beq
nequre, d bidire"
dirrek mweyek e
dirm bijok, berbelav
-nexweiya dirmdar nexweiya ku belav dibe
diroz dua
dirozge dua
diroz kirin dua kirin
dird 1. silavn proz 2.
silavn pxember akan 3. silav
dir bin piy
dirm peyv hevokn
ku di xwepandanek
de tn berzkirin
dirn(dirtin)/didir/
bidir 1. (kinc) kl kirin
2. (giya zad) inn
dirnge qada ku pez l t
giyakirin
dirv [I] 1. r sma 2.
bere 3. dmen 4. rik,
sikm 5. tee
dirv [II] 1. nane 2.
naneya ku li sewalan
didin da ku p bn naskirin
-dirv p ketin ibihn
dist qxane
100
di xwikn bk zav
divle bendikn rmn
diwaroj peroj, ayende
di xwe re dtin 1. canazar nekirin 2. xwe ragirtin 3. p karn
diyanet kar barn tkildar ola mirov
diyar 1. kif ekere 2.
eyan beyan li hol
-diyar avan bn 1. bi
ber avan ketin 2. ekere bn 3. xuya bn
diyarde 1. kifby 2. ekereby 3. li xuyan
diyar 1. xelat 2. bex
-diyar kirin 1. bexiandin 2. xelat kirin
diyarker ekerekir
diyar kirin 1. xuya kirin
2. dan zann
diz heram, ilfis *"diz
mal ji mal be, ga di kulek re derdikeve"
-bn diz Xwed bi rewa xwe qayl nebn
pozbilind kirin
dizek
heramxur, ilfis
*"dizek ji dizekan diz,
erd ezman lriz"
dizgn 1. gem 2. ser
gem y ku bi destan t
girtin
-dizgna xwe qetandin
1. ji hefsr filitn 2.
serfiraz bn
-dizgn kirin 1. ser gem
kirin 2. zeft kirin
dnok
-dizgn kiandin peyat
n hesp gemkir li
pey xwe ka kirin
diz heramt, ilfis *"tu
car dest diziy nasitire"
dizn/didize/bidize by haya xwediyanji mal
wan hildan; ilfisandin
*"ber ker re derbas dibe cehike j didize"
dizka bhay, bxeber
div/divt pwist
divet pewst, hewcet
dbace pgotin
dber kirin 1. rave kirin
2. rove kirin
ddar 1. hevdtin 2. sohbet
ddar dtbar
ddem dmen
ddevan avdr
ddevan avdr
ddexane avdrxane
dk nr mirk; keler
*"dk j namsa xwe dizane"
dkilok strka tifing
dl 1. hsr 2. beng
-dl girtin 1. hsr kirin
2. beng kirin
dlan 1. dawet 2. ah
*"derd feqr nan e, derd axay kf dlan e"
dlbaz kirin bi zar xwe
xwe dan hezkirin
dlok kilama govend
dmen 1. dirv 2. men-
zere
dmendr amra ku wne
dmenan bi riya pln
grebay peyk radihne temaevanan
dmenguhz amra ku
dmenan bi zind radigihne
dmenkirt kes ku tu
meymenet di ry w de
tuneye
dn [I] 1. ol 2. ola slam
*"ji bo xatir xatiran, mirov die ser dn kafiran"
dn [II] 1. cin 2. bhi
*"a dnan, b av digere"
-dn har baqil hialoz *"siwar siwar e, li siya xwe guhdar e, li nava
sr mexe dn har e"
-dn bn 1. cin p ketin
2. hialoz bn
-dn kirin 1. bhi kirin
2. behicandin
dnar 1. dirav zrn y
dewra dewlata slam 2.
dirav hin dewletn ereban n njen *"li mal
tune dnarek, nav keik Hezare"
dnik 1. aqilsivik 2. kmaqil *"bihur, bi dnikan sax nabe"
dnok dnik *"dnok di
n ahiyan de kif
dibin"
101
dnsist
dnsist kes ku di erkn
dn de sistiy dike
dnxane nexwexaneya
dnan; txane
dq kirin 1. nihrtin 2.
ser dan
dqet baldar
dqet kirin bi baldar li
ser rawestn
drok drok, tarx
-droka hevbe tarxa
muterek a end aliyn
tkildar
droknas tarxzan
dsa cardin *"hv iqas
bedew be, dsa j qusreke w heye"
dsk du darikn bi destik bangurdan ve ne
dikevin her du alikn
seriyan
dtbar tit ku bi avan
t dtin
dtbar tit ku bi avan
t temaekirin
-hunern dtbar hunern ku xtab temaekirin dikin
dtin [I] fikr raman
-bi ditina min bi nrna
min
dtin/dibne/bibne
[II] 1. nihrn 2. temae kirin 3. prg hatin *"dt ez im, nedt
diz im"
dtin ramana swirand
dtir 1. a din 2. wdetir
102
dotmr
birn
dojeh cehenem *"heta
ku tu dojeh nebn, bihit bi te xwe nabe"
dol 1. det 2. best, rastah 3. newal
dolan 1. dehlz 2. hewa bihurtin
dolav toterka ku satila
bra av dadixe hevraz dike
doliv 1. dare, rvebir
2. karger
dolivger rvebir
dolivger rvebirt
dolmend zengn
dolmend zengnt
doman pvajo, demajo
domandin/didomne/
bidomne 1. berdewam
kirin 2. jiyandin *"dinya siya dar ye, ji kes re
nadomne"
domdar dam
domn/didome/bidome
1. berdewam bn 2.
kan
don 1. bez zon 2. zt
3. bizir *"don nek iray, ira ronahiy nade"
-don yek cardin di
ser w dan hewl dan
ku peya yek cardin
hn w bikin
doq/doqik iv, o
dor 1. hawr 2. tir
3. rz *"Xanika Xido,
dotin
mr b, bi jinan pr b"
dotin/didoe/bidoe ji
guhanan r hildan *"r
dote serad, bjing da
bin"
dotir 1. a din 2. a pit
w
-dotira roj 1. roja din
2. roja pit w
dox [I] bela musbet
dox [II] rewa xayziy
dox [III] destiy alavan
dox n xayz bn
doxn pgirdana al
derpy
-doxn ketin styan tolaziya w ya veart ekere
bn pey re riswa bn
doxnsist 1. tolaz biehwet 2. mubtelay
ehwet
doz 1. daxwaz 2. tkon 3. armanc
dozdar kes ku daxwazek an j gazindek pk aliyn tkildar dike
dozger di dadgeh de
kes ku li tawan dikole
dozn paldr, ajo
du 1. hejmara piti yekan
beriya sisiyan 2. jimareya 2'yan *"du hesp, li
ser afirek nabin"
dua niyaza xr qenciy
dua kirin niyaza xr
qenciy kirin *neyar, ji
neyaran re dua nakin
dubare kirin ducar kirin
104
drah
dur 1. munafiq 2. riyakar
durt 1. munafiqt 2.
riyakar
duryan cih averbn
dusaxe girtxane
dusibe pit du rojan
duaxe cureyek nexweiyan e
duem roja syemn a
heftey
duze 1. bakire, xama
2. destpneket
duta duqat
duta kirin duqat kirin
dutay kirin dunex rs
rstin
duxaskan jina ku zarok
aniye di kincan de ye
duxaskan rewa jina ku
welidiye
duyem(-n) di rza diduyan de
d [I] 1. pit 2. pit
w/w 3. pey
-li d heyf ketin doza
tolhildan opandin
-li d xwe ka kirin bi
kotek li pey xwe birin
-d re d re pir unde,
pa dereng
d [II] 1. mij moran
2. dxan *"kulek xwar
e, d rast e"
dajo 1. ivan ku alikariya serivn dike 2. di
karek de kes alkar
dbrang teyr nr
ddik fq
ddo 1. kevir girover
ku her lstikvan hoik
xwe davj 2. hedef
dkel 1. bixar 2. hilm
gilm
dkelk bixr, rojing
dm [I] berdewam dmah *"dma her tit
heye, l ya zilm tuneye"
-dma dirj kar barn
temendirj
dm [II] bo ter
dmah dewam
dman dxana ku bi ser
gir dikeve
*"gur li
dman digere"
dmir 1. ko 2. kordnde
dng dv pez ku ne
dlse ye
*"kitikn
zemn, dngn qelew
dixwin"
dpik cureyek sewaln
jehrdar e *"dest xwe
mexe her kun, di hinan
de mar hene di hinan
de dpik"
dr 1. ne li nzk 2. veqet *"dro, bi nro"
-dr aqilan bn der
mantiqan bn
-dr can we Xwed neke ku li we biqewime
-dr huzra haziran haa ji huzra cenab we
drah 1. nenezkah 2.
veqetn
105
drd
drd arava ku dadirive
bin tit av; torte
drebn 1. xwedferaset
2. alava ku driy nezk
nan dide *"avn qnan, niha j xwe dane ber
drebnan"
dredest 1. neberbelav
2. ne li ber destan
drend feraset
dr durah
d 1. sewiye, ast 2. rz,
tir 3. stiqamet
dv boik, dl
dvedirj 1. sewala ku
boika w dirj e 2. tit
ku di demeke dereng
nenzk de diqede
106
dvelang 1. alava ku ji
heyv wean dine
dinyay, peyk 2. olamdar berjewendiyn xelq
dvelangt olamdariya
berjewendiyn xelq
dvhej 1. dlhej 2.
qnek
dvhej 1. dlhej 2.
qnekt
dvhej kirin 1. dlhej kirin 2. qnekt kirin
dvmesas bilbil
dvre 1. pitre 2. pa
dvstrk strka biboik
dxan mija ku ji gir quloz dibe
E
e/E tpa eemn a alfabeya kurd ye; dengdreke dirj e, cderka
w pderk ye, di belavbna w de dev vekir ye asta belavbna w nizm e
e er
ebeboz 1. mrxasok 2.
eert 3. pxas, eqrt
ebeboz 1. mrxasok
2. eert 3. pxas,
eqrt
ebed 1. bpayan 2. heta hetay 3. sermed
*"ebed ebed, her
tit vedigere li xwed"
ebesor 1. bijarte 2. ader
ebesor 1. bijartet 2.
ader
ebr 1. bir 2. biryn
kevank
ebter 1. km netemam
2. btov bker
3.
sergj dn
ebterxane nexwexaneya
kmaqilan
ecacok firtonek, bahoz
*"para xeydokan, ber
ecacokan"
ecel 1. dema mirin 2.
edene
devk nivsk yn ku
helbest, roman, ano,
rok hwd dikevine
ber; wjeya bedew
-edebiyata pey nav
git y nivsarn zanist (bijk, endazyar) yn mesleki/pey ye; wjeya pey
edene eware yax
edilandin/dicedilne/biedilne 1. bi cih kirin 2.
dewisandin 3. civandin
*"ber biedilne, pa
bixemilne"
ediln/diedile/biedile
1. bi cih bn 2. dewisn
3. civn bn
eded hejmar
edese alava ku titn bik mezin dide xuyan
e (di ziman zarokan
de) g
e kirin (di ziman zarokan de) rtin
efare bermaya mwe
zadan
efsene serhevde bereday
efsn shir, cad
efsnbaz cadbaz
efng afnik
efng afnik
efng bn afnik bn
egal aik
eger 1. sedem 2. heke
egd wrek, cesr
egd wrek, cesrt
108
e-peyam
fr kirin 2. amojandin
3. perwerde kirin
elimn/dielime/bielime
1. hn bn, fr bn 2.
amojn 3. perwerde bn
*"dev ku elimiye viran,vala nasekine"
elind spde
ell nesax, nexwe
elmas kevirek giranbiha
ye
elok/elelok sewaleke bibask a mal ye
em (r) cinavkeke pirjimariy ye
emad 1. daxwaz 2. vn
emad li gor daxwaz
viyan
embar 1. binan 2. mexzena kel melan
embaz mnak, nimne
emlok lawazbna ji ber
shala demdirj
emlok kes ku ji ber
nexweiya hundir pir
lawaz bye
emr [I] temen, j *"emr ku , mede d"
emr [II] 1. ferman 2.
rzik
enber bhneke xweik e
enbar 1. binaniya malan
2. mexzen *"enbara
cotkaran, di ser gsin
wan de ye
encam 1. netce, akam 2.
daw, aqibet
-encam dan 1. netce j
wergirtin 2. bi daw bn
encamname daxuyaniya
dawiy
end qeys
endam namzed
-endam saziy namzed muesesey
endaze 1. zanistn qeys
pvan; hendese 2. qeys
pvan 3. usl
endazyar pispor zanistn pvan qeys; muhendis
endelmendelket
hizhiz, hophopo
engizandin/diengizne/
biengizne 1. tehrk kirin 2. tewq kirin
engizn/diengize/biengize 1. danexwarin 2.
nin
enirandin/dienirne/bienirne bi hrs kirin
enirn/dienire/bienire
bihrs bn
en r, bere
enroj kes ku eniya w
rewneqdar e
enk herewera ku di navenda mil de ye
entere roja ku sermaya
zivistan dest p dike
*"entere, dikuje ga
ker e, xudan h j bxeber e"
e-peyam
peyam nameyn bi riya tora ragihandin ya navnetewey
109
ep/epik
ep/epik xwarina zarokan
ep kirin (di ziman zarokan de) xwarin vexwarin
eqd [I] dwar ku ji xweliy hatiye lkirin
eqd [II] peyman lihevkirin
-eqda zewac lihevkirin
lankirina mehra rewa
eqm stewr
eraf/erah 1. pispor 2.
arxeyn bminet 3. bi
xwe ve ewle
eraq erab, mey
erbane defik
erd 1. ry zvn 2.
dews 3. n 4. aqar
*"baran dibare, erd xwe
dipesinne"
erdhej hejek, zelzele
erdnas pispor ku li erd
dikole lkolnn xwe bi
awayek zanist dike
erdnas pisporiya zanist
ya ku mijara w tevgera
erd ye
erebe seyare, arerxe
erebane nasirge
er bel *"er er ye, na
j naye, l er-na bela ye"
erik na lo/na l!
erjeng tirsnak, sehmdar
erk 1. vatin, peywir 2.
wezfe
-erkn drok peywirn
tarx
erkbe 1. karbe 2.
110
peywirbe
eran pkol
eran kirin (sewal) erd
pkol kirin
ert heteka par
erwend 1.jr, zana, aqil
2. ciwan, xweik
erxewan reng kesk tar
erzan 1. kmbiha 2.
kmqedr *"erzan kir,
heban dir"
erzan bn 1. kmbiha
bn 2. kmqedr bn
erzan kmbihat
erzan kirin 1. (biha) daxistin 2. (qedr) xistin
erzaq pediviyn xwarin
erzl malika ku ji iqiln
daran t kirin li ser
ar singan ava dibe
erzn hestiye bin dv
esas bingeh *"avah nabe
b esas, mirov bi roj
nimj nabe xilas"
esl ader, eslza *"ji esl
bipirse, ji besl bitirse"
esknc jan, knc
esl 1. bingeh 2. jderk
3. nif *"esl, winda nabe"
esman barek li ser erd
y b ser ber
-esman dev ark dv
esmanger pispor ku ji
bo karn zanist bi firokeyan li esmanan digere
esmanger kar ku es-
evrar bn
manger p radibe
esmer qemer
esrar poranga xaxakan
a sermestker
esrark bengiy poranga xaxakan a sermestker
er qeble, hoz
ert pergala hozdariy
ekere 1. xuya, diyar 2.
kif, berbiav *"agir
bid, ekere ye"
ekere bn 1. xuya bn,
diyar bn 2. kif bn,
berbiav bn
ekere kirin 1. xuya kirin, diyar kirin 2. kif kirin, berbiav kirin
ekeret 1. serbest 2.
berbiav
ekl 1. tehr, awa 2. epera ku av dibne
-ekla erd dirjahiya
ku ji navenda kad heta
cihek li ry erd
eq 1. evn 2. sewdaser
*"eqa dizan, bi evere ge dibe"
era di salnameya hicr
de deh meha muherem
et xwika mezin
etar hrdefiro
etehiyat di nimj de duaya ku di rnitinan de
t xwendin *"etehiyato, awa l hato"
etirn/dietire/bietire 1.
evrar kirin
evrar kirin proz kirin
evray proz
evsing dafika ku bi keviran t jenn da ku kevok
tkevin
extebot hetp
ew (r) cnavka andan ya
ji bo kes li dr *"ew
riya ku te ber xwe day,
ez j hatime"
eware bkr yax
eware bn bkr yax
bn
ewidn/diewide/biewide 1. hn bn 2. meq
kirin 3. perwerde bn
*"filan kes gur e ewidiye (elimiye)"
ewiqandin/diewiqne
/biewiqne 1. bilandin
2. banandin 3. xapandin
ewiqn/diewiqe/biewiqe 1. biln 2. bann 3.
xapn
ewk filan bvan
ewlad zarok *ewlad ku
ora bav xwe neke, di
swanek de werdibe
ewle 1. bxetere 2. asa
-(p) ewle bn p ve emn
bn
ewleh 1. ewlekar, emniyet 2. tmad 3. asay
ewlekar 1. emniyet 2.
temnatdar 3. asay
ewlemend xwediy emanet siyanet
112
ezwaz
ya bn 2. hatin xewn
eyar 1. post gurand 2.
derdanka rmn a ku
titan dikin *"ji hirek,
du eyar dernayn"
eyarr post ku ilahiy
dikin
eyd 1. demn ahiya dn
civak 2. ah *"eyd
t, xr ber p re"
eydan 1. kincn eyd
yn xizmetkir 2. irnahiya ku di eydan de t
belavkirin
eylo balindeyek e
eyn mna heman tit;
wek *"kalo sefer,
hat eyn ew ker ber"
eywan di malan de jra
navend; hwan
ez (r) cnavka kes yekemn a yekjimar *"mr
ehmeq dibje: ez"
ezan bangawaziya ji bo
nimj *"ezan e, riya
mal nizane"
ezan dan
(bi gaziya
nimj)
bang
kirin
*"dk , h di hk de
ezan dide"
ezben ezxulam
ezez ezperest
ezimandin/diezimne/
biezimne 1. mvan kirin 2. j re mazvan kirin
eziyet 1. azar 2. kenc
3. seza
ezz 1. berdil 2. berkeft
3. delalik *"bka xal,
ezza mal"
ezze 1. delalika mal 2.
rahibeya dr
ezman esman *"erdek
hik, ezmanek bilind"
ezmn
1. mtihan 2.
tecrube
ezmngeh cih ku tecrube l tn pk ann;
taqgeh
ezperest kes ku tim di
heyra xwe de ye; xweperest
ezwaz kibrt, niftik
113
/ tpa heftemn a alfabeya
kurd
ye;
dengdreke dirj e,
cderka w pderk
ye, di belavbna w de
dev nvgirt ye asta
belavbna w navinc
ye
[I] er
- [II] tewanga nrtiy ye
*"rizq gur be, xema
ivn bhde ye
- [III] naneya cnavka
ku di dawiya lker de
t bikarann wek: ez
diim , min day
- [IV] raveker nenas
nrzatiy *"ez h he
me, te me"
din ne ev/ew
d ji vir un de, ji v qas
wdetir
gin 1. jhat 2. xwedanferaset
gin bn 1. jhat bn 2.
xwedanferaset bn
k 1. hev 2. yek
ku 1. kes ku 2. tit ku
*"gur e ku l dixe, qijik e a ku dixwe"
k du hev du
114
wran
jiy dike
r kirin destdirj kirin
r meandin hucm li
dar xistin
sta a niha, car
stir hstir
1. azar knc 2. keder renc 3. zecr ezab *"a tiliy, ya hem la ye"
-a giran ta
-a re rpence
- derd kul
-a zirav cureyek n
kuxik ye; jana zirav
andin/dine/bine 1. azar l kirin 2.
rencde kirin *"bar min
nane, binbar min dine"
bir derman kuj
iyay 1. azardt 2. qehir 3. rencdeby *"diran iyay, d rojek
were kiandin"
n/die/bie 1. j
azar dtin 2. zecirn 3.
qehirn *"xwel li w seriy ku heft ser j nein"
nas texs, diyarkirina
curey nexweiy
stper kullkek e
tir [I] 1. ji bil v 2.
d 3. di dawiy de
tir [II] 1. sebr 2. aram
3. tebat
tir kirin 1. sebr kirin
2. tebitn
tix eyba mezin, belaya
bpere *"tixiyn kir,
tn piy"
tn cih ku hesin t de
t bihujandin; kreya
hesingeran, htn
var dan ev *"adar,
berf giha guliy dar,
nema dan var"
-varba evba
ve xem nake
-ve ku hat xem nake ku
b
vel olint, taytore
viandin/divine/bivine 1. bexiandin
2. canazar kirin *"xelq
dew xwe tir ji meriyan navine"
viand bexiand*"derba viand, ne ya xwediyan e"
vitn/divite/bivite
(ji ber ldan, kulbn birndarbnek) perifn
vn 1. la bihz bijn
2. mirov lkday
vnk piht
vnte vn
wiran avakirina baregeh li cihek bikrhat
wirandin/diwirne/
biwirne 1. sitirandin
2. hewandin
wirn/diwire/biwire
1. sitirn 2. hewn
wran debara mal; abor
115
xre
xre dirna dev tels
tran
z 1. zl, biku 2. ajeroya daran
zimk falinca zarokan
zing 1. dar ewatey
yn hik 2. kes serhik
116
F
f/F tpa hetemn a alfabeya kurd ye; dengdareke ku li gor cderka
w diranlvk ye, li gor
belavbna w fzek
hik e
facir kes ku bminet
btirs gunehan dike
fafik tat, lal
fafon daringek mnan
hsin e j aman tn
kirin kurteya w ya
latn Al e; bafn
faz riba
fazxur ribaxur
fal remil
falavj remilbj
falname remildank
fanor kiras ev
fanos panos
fantn lstika bi kaxizn
qimar
farqsk kefkan/berkan
farzik avbir
fasiq 1. gunehkar 2. facir
fasiqt 1. gunehkar 2.
facirt
fa 1. fahi 2. bar
fan darek meht giran ku pit cot li ser
ry zeviy digernin
fan kirin li ser ry
zeviy fan gerandin
faterek gurik
fatfatik kevoka kv
fatihe sreya yekemn a
Qurana Proz
-fatihe xwendin 1. dua
kirin 2. di nimj de
sreya yekemn a Qurana Proz xwendin
fatik cureyek margseyan e
fatj ak kevirbiran
fatj kirin kevir eh kirin
birn
fayde sd kelk
faydedar sdwer behredar
fayke kinca hnand ya
ku dewsa qutik t lixwekirin
fecr berbang
-fecra sadiq berbanga
rasteqn a ku pit w
nimja sibeh t kirin
feer kes ku ser bvila w bilind e
feer kirin zor l kirin
feda qurban, gor
fedakar cangor
117
feda kirin
feda kirin gor kirin
fediyok fedkar
fed erm
fedkar ermoke
fed kirin 1. erm kirin
2. mehcb bn *"av ji
avan fed dikin"
fehetkar fedkar
fehl [I] sewal nr ji bo
tov *"kur li fehlan,
xwarz li xalan"
-hatin fehlan (sewala m)
wext gonxwarina w
hatin
fehl [II] fal
fehm tgihitin
fehm kirin t gihitin
*"heke mirov ji yek
fehm neke, ji sed j
fehm nake"
felat serfiraz
felaqe ldana bin piyan
-felaqe kirin li bin piyan xistin
felek erxa chan
-feleka xayn gera erxa
chan ya dij xwestina
yek
feleqe sezaya bi ldan
feliqandin/difeliqne/
bifeliqne tke kirin,
pare kirin
feliandin/difeline/
bifeline 1. li erd xistin 2. pxem l xistin 3.
belav kirin
felin/difelie/bifelie
1. li erd ketin
2.
118
ferzan
feram bn 1. xera
bn 2. betal bn 3.
bhemal bn
feram kirin 1. xera
kirin 2. flas kirin 3.
hmal kirin
feraq aman *"feraq tune
p here av, deyn dike
dide xra d bav"
feraqo amano
feraset 1. emk 2. fhm
hizr 3. zihniyet
ferao 1. kes ku feraqan dio 2. alava amantin
ferd 1. kes 2. takekes
ferde tels
ferd takekes
ferec 1. felat 2. naneya
berbang *"desthilann,
fereca xr ye"
ferenc kulav
ferfr amann ji acr;
kaxettik, porselen
ferheng 1. and 2. dab
nrt 3. berhevoka peyvn zimanek; peyvname
ferhengok peyvnameya
bik
fericn/diferice/biferice temae kirin
ferikn/diferike/biferike 1. ji hev belav bn
2. tarovaro bn
ferisandin/diferisne/
biferisne tehll kirin,
dahrn
ferzan
ferzan zanat
ferz bn 1. ji aliy Xwed
de ferman hatin 2. karek cbar diyar bn
ferzende 1. alim 2. zana
ferzn di lstika setrenc
de kevir ku wezriy dinimne
ferz kirin 1. (Xwed) ferman kirin 2. cbar kirin
fesad kes ku navbera
xelq xera dike; ewan
fesad kar xerakirina atiya xelq; ewan
fesal 1. pvan 2. qeys 3.
rbaz
fek 1. pxem 2. feram
fekilandin/difekilne
/bifekilne 1. belav kirin 2. tarovaro kirin 3.
p derxistin
fekiln/difekile/bifekile 1. belav bn 2.
tarovaro bn 3. p derketin
fetilandin/difetilne/bifetilne 1. zivirandin 2.
vegerandin
fetiln/difetile/bifetile
1. zivirn 2. vegern *"av
nafetile, ba di cihek da
nasekine"
fetisandin/difetisne/
bifetisne 1. xeniqandin 2. eniqandin
fetisn/difetise/bifetise
1. xeniqn 2. eniqn
*mal xessan, difeti120
se
fetrm derziya ku ber
nexweiyan ji bo berevaniy t lxistn
fetrm kirin derman
avk
bi
iringey
berdan bin rm
fetwa ramana fiqh
-fetwa derxistin di heq
babetek de ramaneke
eret diyar kirin
fewitandin/difewitne/
bifewitne 1. ji dest
derxistin 2. p negihitin tu tit
fewitn/difewite/bifewite 1. bertelef bn 2.
ji dest yn
feylezof retkokzan
feza seqa
fezay seqay
f cureyek nexweiy ye
fd erd bixz ku pit
vekina av dert hol
fdar kes ku bi nexweiya fy ketiye
fk mwe
fl dek hle
-fl tele dek dolab
-fln firewn retn
Msa tev hev kirin
helal heram berdan
ser hev
flbaz dekbaz hlebaz
fm 1. feraset 2. zhn 3.
hizr raman
fm kirin 1. t gihitin
2. p hesn *"dwaro ji
firavn
te re dibjim, bk tu
fm bike"
fmkor 1. bferaset 2.
serkevir
fr zann
fr bn hn bn
fre bret
-fre girtin j bret wergirtin
fr kirin hn kirin
frgeh 1. pol 2. dibistan
fris hja, egd
frist prist
ftok 1. fediyok 2. ermoke *"ftok li mran,
kenok li jinan nay"
fz aliy jorn *"agir berda kome, xwe da fza
zom"
fihl paqij
fihl kirin paqij kirin
fikar 1. derd keder 2.
tirs xof 3. tatl mitale
fikirn/difikire/bifikire
1. ramn 2. hizir kirin
filan kes an j tit nediyar
-filan bvan 1. ew kes
y dtir 2. ev tit y
dtir *"filan kes mangeya biga ye (qnek e)"
fil pozpeli
file/fileh 1. peyrew cenab sa eleyhiselam 2.
kes ku di angata peyre
wiya ceneb sa eleyhiselam de ye *"filehek
firawan
bi fayde ye, l daw bi lome ye"
firawan 1. fireh 2. dorfireh
fire pore
firdik xwarina ku ji nan
dinine nav dw t kirin
firdikandin/difirdikne
/bifirdikne 1. nan andin nav dw 2. hr kirin, nn
firefir deng domdar
ku ji away vexwarin y
deng t
firefir kirin bi awayek
deng vexwarin
fireh 1. biber, ne kmber
2. bo, pir, zehf *"mir
meln nebe, di gor de
c fireh e"
fireh bn 1. bela bn
2. pera bn 3. zde
bn 4. kmber nebn
*"heke dil fireh be, r
j re gelek in"
fireh 1. nekmber 2.
bo 3. pir 4. zdeh
fireh kirin (ji aliy berahiy ve) l zde kirin
firnek nem, gulor
-firnek li sr gerandin
nem l alandin, gulor
li sr kirin
firqet serfiraz bminet
firqet bn serfiraz
bminet bn
firqet serfiraz bmi122
net
firqet kirin serfiraz
bminet kirin
firz reya ku ji nava
zev bstanan t kaxkirin
firfat 1. gincirgincir, zvalzval 3. kevn kol,
kevnekotik
firfaz lotik, hindirik
firfire perwane
firfirok firildax
firgeh di balafirgeh de
erd ku balafir l datne
firj fikniya sewalan
firijn/difirije/bifirije
(sewal) fikn
firildax teqemeniya ku
difire li hewa diteqe
firinde sewala bibask;
perinde
-firindey efsn teyr
rokan
firisandin/difirisne/bifirisne 1. xitimandin
2. tepisandin
firk [I] simbila ber stewn *"agir bi rih yek
ketib, yek j digot: 'ez
d firkn xwe li ber biqelnim"
-firk firn 1. wek firka stew pekn 2. n
hatenehat
firk [II] giyanewer jn
firn/difire/bifire
1.
perwaz esmn bn 2.
fis
hilfirn 3. pekn, pengizn *"her teyr, bi baskn
xwe difire"
firngeh firgeh
firsk cureyek kullkn
bihar ye
firw xap
firwandin/difiriwne/
bifiriwne xapandin
firk [I] binavber
-firk kirin 1. bi navber
dann 2. livliv kirin
firk [II] livliv, kitkit
firk [III] zayna mehn
firk [IV] 1. qolinc 2. tivanc
-firk ketin qeydika dst
bay tivanc ketin bazin dst
-firk l ketin qolinc bn
firk [V] qir
-firk ikandin qir ikandin
firkandin/difirkne/bifirkne 1. mist dan 2.
piirandin
firkefirk deng pney
ku li ba dibe
-firkefirka alay hejna
perem ya li ber bay
firloq hetirme
firmsk rondik, hstir
firmskrj teqemeniyn
rondikrj
firing bacana sor; pamdor
firne alava ku t de nan
xwarin tn pijandin
fisegur
fisegur [I] cureyek kariyn ol/beriy ye
fisegur [II] zvalzval,
kirtimkirtim
fisek baberket
fisgen 1. bhnkirt 2.
brmet
fisgent kirin karn xwe
yn kirt veartin
fisikn/difisike/bifisike
1. (dara ku t tewandin)
ikestin 2. (p) iqitn
fisirn/difisire/bifisire
fizirn
fis kirin 1. ba ber ketin
2. (firinde) gayn
fismir xess, xask
fisqe pvazn bik
fistiqn/difistiqe/bifistiqe 1. bi xelet gern 2.
tehisn, p iqitn
fistoq 1. axoz 2. olket 3. li mal newanby 4. seg navmalager
fis ajaleke bhnkirt e
fiar 1. zext, pkut 2.
zordest 3. gotina beletew
fiarde pertaf
fikefik 1. bhnefikn
li ser hev 2. gir xiltkiandina tevlihev
fi kirin (bfil) paqij kirin
fitar di meha remezan
de dema xwarin
-fitara xwe vekirin 1.
va rojiy xwarin 2.
124
fort
fnik tle, cewr
fnok jin an j mr p
fntoz fnd
fq 1. bilr 2. imal 3.
ppik
-li fq xistin li ttik
xistin
fqefq deng fq ppik
fqefq kirin ttett kirin
fqerojk kar, kuvark
fre virik
-fre dan virik bn
frefr
1. kirmekirma
hespan 2. fqefq
frefr kirin 1. (hesp) bi
kirmekirm xwarin 2.
fqefq kirin
fskan 1. biik 2.
hrde
f [I] avika ku dibe sedema nifn n
-fa pxemberan nesla paqij bguman a
qasidn Xwed
f [II] ilahiya ku bi
pest ji hundir derdikeve derve
fek feng
feng berika ek
-feng dan ber dv berik avtin ber lleya
ek amadey teqandin kirin
fengbend rext fengan
ft 1. guh bel 2. ik
ft bn [I] 1. (guh) bel
bn 2. ik rabn ser xwe
ft bn [II] 1. bi qas
hev bn 2. kuta bn
ft kirin [I] 1. (guh) bel
kirin 2. ik rakirin li
ser piyan
ft kirin [II] 1. deyn
xwe dan 2. (di qimar
de) ji hevrik xwe birin
titek di tr w de
nehitin
ft jina brmet a qunek
ftik 1. fqik, ttik 2. ldana bi du tiliyan;
ipsk
ftik l xistin 1. li fq
xistin 2. (bi du tiliyan)
ipsk l xistin
-ftik lketin ikn
pir tenik nazik bn
fz 1. fors 2. quret
-fz avtin xwe kiz kirin
fza qure
fzat quret
fzar kzenz
-fzar kirin kzenz kirin
forq qnek
forqt qnekt
fors quret pozbilind
-forsa ran quret
kfa serokan
fors kirin 1. bminet
tev gern 2. kf kirin
fort 1. fors, quret 2.
pozbilind
-fort xwe avtin 1. fors
kirin, xwe qure kirin 2.
pozbilind kirin
125
fote
fote arev
fuh 1. qnekt 2. zina
frandin/difrne/bifrne 1. (zde kelandin heta ku) bi ser re dan
avtin 2. (zde pkut bi
ser de birin heta ku) eni-
126
G
g/G tpa nehemn a alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w ezmandev qirik ye,
away belavbna w
girt nerm e
ga 1. dewar nr 2. mirov gak *"ga li mrgan
kok dibe, mela li maln
miriyan"
gabinzk eke styan a
ku nahle ser bileqe
-gabinzk girtin t a
gabinzk hatin
garn ivkek e
ga dan 1. ga berdan ser,
ji bo ku lek avis bimne berga kirin 2. qnekt kirin an j bi yeke
din dan kirin
gadar regeha dewr
gadare kra kalan
gadr kes ku gayn cot
dirne
gado amana acr
gagolek n li ser ar lepan men
gaj giloka tay
gakl 1. cotyar, cotkar 2.
gay cot
gakov nr ask; gay
ol
gal deng, awaz
galegal 1. sohbet 2.
hevpeyvn
galegal kirin 1. sohbet
kirin 2. ji yek re behs
kirin 3. bi hev re peyivn
galgalsk gewr
galim 1. mea ber bi yek
ve 2. devjen
galiske erebeya ku hesp
dikin
galte henek, tirane
galtefis selexane, teral
galtevan henekbaz
galk oy ku ji bend
rmn idiyay dihnin p sewalan diajon
galk kirin bi galk
ajotin
galm gurz cengn ber;
tombiz
gam kam
gam dewareke kedkir
ye "m gam, xwed
tnin li p"
gamil sermil
gamisk gay kov y ku
di qirguliya w de misk
heye
127
gamirok
gamirok cureyek nexweiyan e zarokn nby p dikevin
gan [I] 1. giyan/can 2. jn
gan [II] guhan, iik
gan [III] gayn
gandr qnek
gandr qnekt
gandl bern girs n ajaln dotin; guhandl
ganek 1. sewala m a ku
heweskara nr xwe ye
2. jina mrxwaz (xirxwaz)
gangil cureyek reya ku
nepij t xwarin
gangilok porgustik
gan 1. giyanewer, candar, ruhber 2. jndar
garan 1. keriy dewr 2.
mexela naxira dewr
*"ne gay min li garan
ye, ne j galegala nan
gavn dikim"
garing feraqa ku di dema
kamkirin de didine bin
gayn gley da ku rx
mza wan di ser zd de
nerije
garis cureyek zd e
wek gnim t bikarann
*"ik, li ser garisn
feqran datne"
garte darek dirj str
ku didine ser avahyan
darn zirav j didine
ser w; kran
garnigan reyeke rdar
128
gel
gaz [III] alava mixkan
gaz [IV] endazeya ku maweya w ji sersng heta
ser tiliyan e (68 cm)
*"her kes bi gaza xwe
caw dipve"
-gaz caw di dest yek
de bn biryar ferman
di dst de bn
gaz [V] daringek curecurey y ku di nav bay de
heye
gazbir meqesdar, cawbir
gazel belgedar n zer
n ku payz diwein
gazgaz vijevij, vizeviz,
guregur
gazinc/gazind 1. dilman
2. lome 3. gil ikayet
*"dera ku te hv j heye, te gazind j j heye"
-gazincn xwe kirin 1.
giliyn xwe kirin 2. aciziya xwe nan dan
*"gazincn xwe ji jina
xwe re bike, giliyn xwe
li cem diya xwe veke"
gazindok ikayetkar
gaz 1. bang 2. deng
*"gaziya d siwaran, nagihje xwediy xwe"
gaz kirin 1. vexwendin
2. bang l kirin *"gazkirin adet e, nehatin
dewlet e"
gazname bangname
gazvan 1. bangday 2.
vexwend
gela
lat, rewit ttaleke
hevpar in; netewe
-gel kurd neteweya
kurd
gela belg
gelac 1. belapkar 2. fitnebaz
gelac 1. devjen 2. fitnebaz
gelale [I] got zde ku
di gewriy hn dibe;
aloq
gelale [II] 1. moik 2. numne 3. kar swirand,
renivs 4. mijar
Gelarzan Birca Dpik
gelawj 1. meha 8emn a
salnameya zayn 2. gerestrka Zuhel
gele 1. kome 2. zumre
gelek 1. pir 2. zde 3.
zehf *"gelekan, mede
bi hindikan"
gelemper civak, komel
gelemper git, komel
-kar barn gelemper
xizmetn git
geleme 1. pirsgirk 2.
xtilaf 3. mesele 4. are
gelendar 1. stna mezin
2. kran
gelr 1. stran, huner, cil
bergn ku di kelepora
gelek de hene 2. tkildar civak 3. mal her
kes
gel cureyek xweliy ye
gelhe hejmara kesan;
130
nufs
gelhanas bea pisporiy
a hejmarnasiya seriyan
-gelheya andin hejmara rjeya kar barn ziraet
-gelheya destbidaran
hejmara ekdaran
gelifandin/digelifne/
bigelifne 1. hr kirin
wek ard hran 2. piirandin
gel [I] 1. det 2. bihurgeh 3. navbera du iyan
gel! [II] (r) baneana ji
bo komek
-gel bawermendan! ey
ew kesn ku bawer
anne!
gelnas dilsoj xebatkar
ji bo berjewendiyn gel
welat xwe
gelo aya, pirsa ecbman
gel 1. are, ke 2. xtilaf 3. cudatiya ramanan
*"afir gamean, b
war gela man"
gel navenda ember
gelwaz bend ku dendikn gzan, hjr hwd li
ser tne raxistin; gewlaz
gem hevsar bi dizgn
devgem *"ker bi gem
hefsaran, mr bi soz
biryaran"
-gem li dv xistin ji axaftin re destr nedan
gen kirin
gemar qirj
gemar bi qilr
gemar bn 1. qirj bn
2. herimn
gemar kirin 1. qirj kirin 2. herimandin *"kaniya ku te av j vexwar,
gemar meke"
gemaro dorp, rapan
gembol seg nr
gemirandin/digemirne/bigemirne 1. r
rikn titek guherandin 2. dirv guherandin
3. daqurtandin
gemirn/digemire/bigemire 1. li gemariyek
gern 2. piivn
gem ket
gemor tit ku dirve
tehlbn l dikeve; tehlovank
gem [I] kulm, gulmist,
kefedest
gem [II] werzia zorankirin
gemandin/digemne
/bigemne zoran dan
kirin, bi nav dan lstin
gemn/digeme/bigeme zoran kirin/bi
nav lstin
gemo werzikar zorankirin
gen cureyek heeratn
ku ji qijniyan mezintir in
genav ava mend gen;
avegen
gens
2. afnik kirin *"ne xwar
ne j da hevalan, gen
kir avt newalan"
gens iks, timakar
gep 1. dma r, alk 2.
par, qot
geprg gewr
ger [I] 1. get, seyran 2.
dor
-gera rastmal dolivgeriya sermayey
-gera yek dan bera w
dan; qewirandin
ger [II] erd rast
ger [III] heke
geran mrkut hesin
gerandin/digerne/bigerne 1. bi r ve birin
2. zivirandin 3. dare kirin 4. birin seyran
*"gerandin derman e,
rizq li ser piyan e"
gerav gernek
gerd 1. xwel 2. toz
xubar
gerden der dora gewr
stqulk heta sersng
gerdengaz bejndirj
gerden xemla styan a
ku heta sersngan dadikeve; irdan
gerdelle babelsk
gerdenxwar stxwar
gerdi [I] 1. ger seyran
2. erx, zivir, fetl
gerdi [II] amr
gerdm erebeya gayan
gerdn 1. alem 2. chan
132
ge
gerh behva negihit;
behvterk
gern/digere/bigere 1.
seyahet kirin, get kirin,
n seyran 2. (kar) bi
r ve n *"a digere bi
av, law dike kar bav"
gernek kuna di bin av
a ku av bi zivirn t re
derbas cihek din dibe
gernende 1. mudr 2.
berpirsyar
gernge 1. rojgeran 2.
pergala ku gera titan
tkz dike
germ 1. nesar 2. tndr
3. keliyay 4. sincir
*"her kes xwe li agir
germ digire"
-germ sermaya felek
dtin prg byern tehl
irn hatin t de pispor bn
germah tnah
germav 1. kaniya ku ava
kel j diherike 2. serok
germav kes ku ye
germav
germ bn 1. tndar bn,
sincirn 2. keln *"hesin sar, bi hilm germ nabe"
germesk quma erzan;
gincir
germiang gernge
germijandin/digermijne/bigermijne ger-
mixandin
germijank alava grebay
ya ku tit av dikelne
germijn/digermije/
bigermije germixn
germijok germix
germik pneyek gerimkir y ku datnin ser
la kes westiyay da
ku giyan w nerm bibe
germixandin/digermixne/bigermixne
di
germ de sekinandin
ja w xera kirin
germixn/digermixe/bigermixe di germ de
man j l xera bn
germiyan war ku zivistanan l t wirn sitirn
germ xwarineke ku ji
savar t kirin
germjimr alava ku tna
hey dipve; tnjimer
germ kirin 1. sincirandin
2. kelandin
gername rojnivska heyamn gera getiyarek;
getname
gernas 1. egd, qehreman 2. wrek
gerok pekar get
seyran
gers cureyek rey ye
gere karesat/bobelat
gerewrk gerestrk
ge 1. bo 2. jndar 3.
herikbar
133
ge bn
ge bn 1. jndar bn 2.
herikbar bn
gebn kes ku xwediy
ramaneke ern ye
ge kirin 1. agir gur kirin
2. dilxwe kirin
geedan pven, pketin
-geedann abor pvenn di war qtisad
de
gee p dan p ve birin
get [I] ger, seyran
-na get derketin seyrangehek
get [II] pars, rewcger
-derketina get gerna
li pars prs
getiyar gerok, seyah,
seyran
getname gername, seyran-name
gevaztin/digevze/bigevze gevizandin
gevel por tevlihevby
gevel bn gijik bn
gevez reng gul; sor
geveze 1. alava ku pergala xebata w teqoze
bye 2. dev ku hn
axaftina epel bye
geveze bn 1. (alav) pergala xebat teqoze bn
2. (dev) hn axaftina epel bn
geveze kirin 1. pergala
xebata alavek teqoze
kirin 2. ji devepeliya
134
glegl
gerotank reng gewr
ilmis
gewn taybet
gewzn di heyberan de
bedewiya gewher
dtbar
-gewzna huner di karek huner de pvana bedewiya gewher dtbar
gez [I] cureyek daran e
gez [II] gest, idandina
diran a bi ser titek de
gezandin/digezne/bigezne (xwarina tehl
tj) ziman gewr sotin
gezek reya gezende
ya pjpij
gezende tit ku aliy
xwe tj bi titek din
vedide
gezgezok reya kefgezk
gez kirin 1. diran l idandin 2. xwarin
gezme tra kevan
gezo cureyek irniya
ku dinie ser belgn
daran; selwa
gezoke 1. zimandirj 2.
devepel *"bi ber re di
gezoke ne, di pit re
di pzoke ne"
geztin/digeze/bigeze
gez kirin
g [I] di hin alavn pvandin de derziya ku rjey nan dide
gle kirin
tin ji karesatan bi awayek serkeft bihurn
gle kirin 1. bi kam genim ji qesel jibartin 2.
ji ney veqetandin
3. ppest kirin 4. li dora hev zivirandin
glme tkelkirina gelek
cureyn xwarinan
-glmeya gavan
1.
xwarina ku gavan ji
xwediyn naxir belav
dike 2. titn curecurey
gran balix, kamil
gran bn kamil bn
gran balixt, kamil
grav kirina titek li
gor nimneyeke hey
grav kirin titek li gor
mnakeke berdest kirin
gr bn 1. gindirn, total
bn 2. wergern
gre gle *"gre, bi golikan nabe"
greba bay vegerok ku
ji herka av dibe; creyan
grik mstang, mor
*"dijmin te grik be j,
hesab w bike"
gr bn 1. fek l ketin,
pxem l ketin 2. ewt
wergern
gr kirin 1. wergerandin
2. gindirandin, total kirin
136
gro bn 1. egle bn 2.
biln
gro kirin 1. egle kirin 2.
bilandin *"biharan xwe
il mekin, payzan xwe
gro mekin"
grse destar
gs guliy por
gref komik
gwil hizir viyana mirov ji bo kirin an j nekirina karek
gwildar kes ku dil w
bi kirina karek heye;
bigwil
gwilsar dilsar
gwilsar bn ji karek dilsar bn
gwilsar dilsar
gwilsar kirin ji karek
dilsar kirin
gwil ikandin dilsar kirin
gwilikn kes/tit ku
mirov dilsar dike
gwl jina ku kar li gor
dil dike
gwlo mirov ku her gav
du gav ne li ser temtlek ye
gz 1. cureyek daran e
2. fkiyn v dar
gzek her du hestiyn ku
di klekn kapn nsanan de ne yn ajalan j
di paiy de ne
gzer gizr
gzgrik gz
gijo
gzirandin/digzirne
/bigzirne 1. bilandin
2. xapandin
gz alava malitin; siqayl
gzvan 1. siqaylfiro
2. paqijker
gibse meha ku 29 rojan
dike; kebse
gid kteyeke ji bo gazikirina karikan bizinan (gid: m/gid: nr)
gidaran beraz nr
gidik (di ziman zarokan de) karik
gid tew lo lo!
gid parta giyay/zad
dirt
gift soz gotin
-gift yek tev gern li
gor soz ku yek daye
hereket kirin
gihan(gihn)/digihe/bigihe 1. l as bn 2.
devdev l kirin 3. stewn, kemiln
gihandin/digihne/bigihne 1. l as kirin 2.
stewandin, kemilandin
*"hesp , zengyan
nagihne xwe"
gihanek (r) girka peyv
hevokan
gihar tensk
gihar bn tensk bn
gihay stew, berkemal
gihitin/digihje/bigihje [I] 1. kemiln 2.
gijogijo kirin
p sewalan didin gadan
gijogijo kirin 1. bang
gadan kirin 2. pk
kirin 3. berdan hev
gil her
-gil gemar her qirj
gilahe xenmet, extirme
gilar got ku di bin erzen de dadiliqe
gilare bistik dar; qurm
gilav ava gemar
gil sing sertj ku di
ji ber hin sedeman erd de t ikandin; xil
gilde gilok, gaj
gildegild kirin bildebild
kirin
gildma cureyek reya
ku dendikn w hikir
tn xwarin j rn t bidestxistin
gild pne potikn wek
balley li hev pay
gild kirin werpan
gildn gemara li der dor; zibil, gil
gildgildo bildbildo
gildo 1. kes ku ji axaftina w nay gihitin; bildo, tato 2. zimanfisek
gil 1. girdana bend
tlan a bi hev ve; girk
2. werma ji ber lketina
titek sext
gil bn 1. bi hev ve bn
2. t de krtikek bn,
werimn
gil kirin bi hev ve bestin
138
giranbiha
gaj, gilde
gilol girover
gilol girover
gilor [I] ber dara qaj
gilor [II] 1. nem 2.
flbaz
-gilor kirin 1. nem kirin 2. flbaz kirin
gilor [III] girover
-gilor kirin gindirandin
giloxe ccika ku teze ji
hk derketiye
giloxe bn (ccik) ji hk
derketin girs bn
gilp gulp
gilmt girover
gilmtk giroverk
gilviandin/digilvine
/bigilvine
1. piriqandin 2. pan kirin
gilvin/digilvie/bigilvie [I] dil j mayn
gilvin/digilvie/bigilvie [II] 1. di bin lingan
de viriqn 2. pelixn
gilyaz glaz
gincir pne potikn perit; zval
gincirgincir (pne) qelqel zvalzval
gincirgincir bn (pne)
qelqel zvalzval
bn
gincirgincir kirin (pne)
qelqel zvalzval kirin
gindirandin/digindirne/bigindirne 1. total
kirin 2. wergerandin
gindirn/digindire/bigindire 1. total bn
2. wergern
gindor 1. cureyek sewzeyan e; qire 2. girover
3. bankutik
ginegin deng kes ku ji
bfil diaxive
ginegin kirin ji bfil
axaftin
ginginok kes ku ji bfil
diaxive
gir [I] 1. krt 2. bilindah
gir [II] 1. bermaya ber
bjing 2. arek
gir [III] 1. girs 2. mezin
3. geltegan
gir [IV] 1. rik, hrs 2. bela 3. awat azwer 4.
ntiqam
-gir [V] pagireke navdrsaz rengdrsaz e
gir [VI] 1. xwir gurbn
2. rikhatin *"div mirov
gir xwe bi destn xwe
dixwirne"
giram 1. htiram, qedrdan, rdan 2. rzdar
giram girtin 1. rz girtin 2. htiram kirin
giran 1. nesivik 2. hd
3. zexm 4. bibiha 5.
cid *"aqil giran, my
kr dike"
giranbiha 1. qedrmezin
2. biqmet *"ji azadiy
bhtir titek giranbiha
139
giran bn
nn e"
giran bn 1. ji rewa sivikiy derketin 2. hd
hd xebitn
giran 1. nesivikt 2. hdkah 3. zexm 4. bibihat 5. cidt *"giran pvana zran e, sivik
bobelata ber deran e"
giran kirin 1. ji rewa sivikiy derxistin 2. kar
ewiqandin
girar xwarineke ku ji birinc savar t kirin
*"girar bi xw, xw bi
tahm"
girav pareyek bejahiya
ku doraliya w bi av ve
hatiye rapandin
girav giram
girbj bjinga ku kunn
w fireh in; serad
girde girav
girdek tpn mezin n
wek A,B,C...
girdik maslke
girdirn taye, erxe
giregir 1. payedar 2. rayedar 3. na bijarte
girba 1. nexweiyeke
bak jandar a ku dikeve maslke gehn mirov 2. knora ku di rehikn xwn de derdikevin
girbend 1. cih gir ya
ku bendik l hatiye idandin 2. peyman
140
girove
rpir
girijn/digirije/bigirije 1. (seg) bezn hev
2. (mirov) gef l xwarin
girik 1. l, nezelal 2.
krt ku pir ne bilind e
girisn/digirise/bigirise
mezin bn
giriyandin/digirne/bigirne 1. bi gir ve kirin
2. behicandin *"dost
ku te bigirne ba e, ne
y ku te bikenne"
gir 1. rijandina hstiran
2. nzenz *"bi gir, ji
gor ranabin mir"
-gir pere nekirin xemgniy tra vegerandina
tit y nekirin
girdeng
1. lorn
2.
deng giriy 3. zmar
girn/digir/bigir
1.
hstir rijandin 2. bi ser
de keser kiandin lewre rondik barandin
*"n dewsa miriyan,
her kes li miriy xwe giriya"
girng tit ku hebna w
pwist watedar e
girng pwist watedar
girng dan 1. bi her du
destan girtin 2. pwist
hesibandin 3. qedr dan
girkan iyay ku ltkeya
w heriyeke agirn direne derve
-girkan hily iyay
ku ltkeya w ya agirn
zind ye her gav xeternak e
-girkan mir iyay ku
ltkeya w ya agirn teqiyaye d ne xeternak e
girj tivanc
girj bn tivanc bn
-girjbna maslkeyan
tivancbna pazyan
girmijn/digirmije/bigirmije (ewr esman)
deng vedan *"ewr re
digirmije"
girmik 1. kulm, lep 2.
zdehiya ser dv pz
a ku bi qas kulmek ye
girnawk bn 1. dema
gonxwarina pisk hatin
2. av li qndetiy kirin
girnijandin/digirnijne/
bigirnijne 1. kenandin
2. duqat kirin
girnijn/digirnije/bigirnije 1. kenn 2. duqat
bn
girnoz girtikgirtik, krtik-krkit
girole navgna barkiy
girok dervank, tepedor
girov 1. berate, nane,
elamet 2. belgeya ku rastiya rewek an j tawana berscek derdixe
hol
girove belge
-giroveya ajovaniy belgeya erebe-ajotin
141
girover
-giroveya bazirganiy
destrnameya ticaret
girover gilomtk, enberk, xeleqk
girs 1. gir 2. mezin
girse civateke pirjimar;
kom
girsey tkildar civateke
pirjimar; komas
girsik hirmiya ol
gir stn
girte zabitname
girtek 1. pareyek kaxeza ku firokar wek giroveyek dide kiriyar,
t de biha, nav curey bjenan t nivsandin 2. giroveya ku
dezgeh an j saziya
tkildar di dema wergirtina diyariyan de dide xrxwazan; meqbz
girtenivs kes ku zabitnamey digire
girtin/digire/bigire 1.
hildan 2. wergirtin 3. bi
dest xistin 4. zeft kirin
*"her kes, xwe li ronahiy digire"
-girtina ber roj rewa
ku heyv an cismek asman y din tkeve navbera dinya roj, roj ji
dinyay xuya nebe
dinya tar bibe
-girtina ber heyv rewa ku dinya tkeve navbera heyv roj, heyv
142
gsin
givk [I] tivanc
-givk bn tivanc qolinc di l de peyde bn
givk [II] bizava ku mirov ji egera xew an j
westan xwe radike
-givk dan palkn
xew p ketin
givrik mirov hzdar
xurt
givrik bn gihitin mezin bn
giya 1. re, hinah 2.
reya inand ya ku
wek alif t bikarann
*"nok, giya rab li ser
kok"
giyan 1. can 2. ruh, gan
-Giyan Proz cenab Cibral eleyhiselam
-giyan xwe dan 1. bi ser
heqiya xwe de n; mirin 2. cangor bn
giyanewer 1. zind, jndar 2. candar
giyanewernas pispor
ruhberan
giyanewernas zanistn
tkildar jiyana giyandaran
giyan zindt, ruhan
giyaxur 1. sewaln ku dirin 2. kesn ku -weke
rman- got naxwin
giz 1. hizir 2. viyan
gizdar balk
gizr cureyek hnahiy
ye hem bi ter hem j
pijand t xwarin
gizgizk giloka bik
gizgizn/digizgize/bigizgize 1. tevizn 2. ricifn, lerizn
gizilgo giloka ku ta
bend w li hev aliyaye
gizing elind
gizr xizmetkar, berdest
gizre ard ku gir hatiye
hran
gizvanok gustik
giz rne xeraby
ghev kramiye
-gheva cejn bexa
eyd
gr [I] 1. tund 2. as 3.
girt 4. rawestay
gr [II] qebiz
grav ava ku bi bjeneke din ve tkel bye
(wek: av xw)
gr bn 1. qebiz bn 2.
rawestan 3. as bn
gre qebizby
grhe peqpeqokn ku ser
ava kelyay dikevin; kef
gro vemay, pademay
gro bn 1. taloq bn 2.
egle bn
gro kirin 1. taloq kirin
2. egle kirin
gsik karik dusal *"gsika gur die ser kaniy ji esl av vedixwe"
gsin di cot de nikil tj
ku erd vediqele *"cot b gsin, nikil z l
143
gt
dik"
gt 1. rojn zivistan yn
pir sar 2. karesat
gtik hestiy p
gx xza ku di ekl bazinek de hatiye kan
gzan hesin tj ku p
tira dibin
gzre dar a ku ne hik e
ne j ter e
go gog
gobaz gogbaz
goc 1. kes di dest piyn
xwe de seqet e 2. kes
ku dest piyn xwe bi
awayek krhat bi kar
nayine kmlebat e
goc 1. seqetiya dest piyan 2. kmlebatiya dest
piyan
goavik beravk
goel gopal
goke t qert
gog hola lstin *"gog iqas gilover be j, d li cihek rast bisekine"
-gog hatin ber oy ketin
ber firsend
gogbaz kes ku bi hol
dilze
gogelsk lstna hola p
gogern kzikeke ku ji gil
gemar gogn bik
dike
gojmest kirin (tjika
nzay) hn mtin kirin, seredan kirin
gol 1. l 2. her ava ku
144
gotin
gor 1. qebr, mezel, meqbere 2. kortal *"kes, nakeve gora kes"
goran mrg man
gorangeh mrga ku bi
kr bhnvedan seyranan t
seyrangeh
goran 1. kilam, stran
2. zaravayeke kurd ye
gore lixwekirina piyan
gorevan 1. kes ku goreyan dike 2. kes
ku qebrn miriyan dikole
goristan cih ku qebr l
tn kolan mr l tn
alkirin *"mirov die
serdana goristan, da
ku gora w j t de hebe"
gor 1. qurban 2. fedakar
-ez gor ez qurban, ez
xulam
gore klika gor
gorn 1. mala ku havn t
bikarann; sermiyan 2.
heviy sewalan
gorneba pekar diziya
goristanan
gosan cureyek man e
diibihe mhingivan
gosartme 1. rezl 2. elewat 3. rken
goe 1. gu ku qiraa w
45 derince ye 2. im 3.
fetl, zivir
goebend qiraca ku endazeya w 45 derece ye
gotindar
te siwaran kut an peyaran'; got: 'wek kutin, ha
siwaran, ha peyaran' "
gotindar 1. axivger 2.
xeberday 3. salixday
gov 1. gol 2. gom
govan kes ku byer bi
av xwe dtiye; ahid,
guwah, gove
-govan dt bnay ahid ku bi av ser xwe
buyerek opandiye
govan ahidt, guwah
govan-name girove nivsarn li ser byeran
gove govan
govet govan
govend dlan, zemawend
*"govend, b deng nabe"
-govend gerandin dlan
girtin
govendger sergovend,
kes ku dlan digerne
goyende 1. kes ku vedibje 2. salixday *"goyende tr xwar, d dest
bi salixan bike"
goyger pekar goglstin; gogbaz
goyinger nobedar, pand
goyn [I] rza nobet,
dora payn
goyn [II] balindeyeke ji
malbata pepkan e
gul 1. komeke fkiyn bi
iqilek ve 2. g *"bav
rezek da law, law gu146
gulebk
dar 3. bisemt
guhdirj ker, arsim axa
*"ji bo ziyandayna xwediy xwe, guhdirj, mirin j dide ber avn
xwe"
guhertin/diguherne/
biguherne 1. guhztin
2. na yek yeke din
dann
guher 1. war ku pez l
mexel t 2. meydana
komkirina sewalan *"bizina belek, ivan kulek,
var bi hev re tn guhera teng"
-li guher man 1. li qad
bxwed man 2. bi kr
titek nehatin
guherbar tit ku dirv
xwe diguhzne nifeke
din
guhern [I] 1. guhzn
2. qelibn
guhern(guhertin)/diguhere/biguhere [II] 1.
teeyeke n girtin 2.
dirvek din girtin
guhernkar sedemkar
qelibn
guherto awayek cih
heman dirv, dirvek
ciyawaz heman tit
guhrgeh dezgeh an j
firogeha guherna diravan; seraf
guhzbar tit ku neql
sewqiyata w z
hsan t kirin
guhztin/diguhze/biguhze 1. guhertin 2.
wergerandin 3. neql kirin 4. ferehte kirin *"gay re, rm xwe naguhze"
guhgiran kes ku ba nabihze
guhmertal guhmezin
guhnedar 1. serhik
bxem 2. bxem sersar
guhnel di giyandaran
de daxwaza tkiliya zayend
guhrep guhbel
gul 1. cureyek kullkan e
2. nav kullkek ye
*"bik sal, gula mal"
gulan meha pncemn a
salnameya zayn ye
*"gulan e, dew li cem
hemyan e"
gulav ava gul ya ku ji bo
bhndana w t bikarann
gulsk gurik
guldank derdanka ku
gulan t de datnin
guldeste berhevoka kar
xebatn wjey
gule feng
gulebaran kirin 1. feng
l reandin 2. agir ser
pit p xistin
gulebk cureyek kullkan e
147
gulebk
gulegenim simbil
gulendam bejnzirav
gulik 1. irik 2. porik
3. kullk
gulimn/digulime/bigulime 1. elametn jndariy nan dayn 2. hilimn
gul 1. iqil dar 2. por
hnand *"gul dirj e,
hi qirj e"
gulfk bisk
gulvandik tela tay
gulzern jina ku por
w y r glk hatiye
vegirtin *"gur dimire,
dibe gulzern"
gulkelem cureyek sewzeyan e pijand t xwarin
gulp 1. bilq 2. ji nik ve
3. qurteke vexwarin
gulpik 1. gupik 2. hem
seriyn ku diibihin
ser derzreq
gulen gulzar
gulte 1. stn 2. bra kelekvanan 3. dar ku
ser w wek tpa Ty
ye, topal didine bin
miln xwe p bi r ve
diin
-gulte kirin (da ku xwe
ber giraniy ragire)
stn dann bin gartey
gulzar baxey gulan
guman [I] 1. ewleh 2.
hv *"gumana xwe, ji
148
Xwed mebire"
guman [II] ik, ubhe
gum qurteke vexwarin
gumanbar bn di bin
ik de bn
guman kirin t de ketin
ik
gumgumok cureyek sewaln bej ye diibihe
margsey
gumlat 1. csim 2. tit
hik
gumrik 1. bihura peret
2. saziya ku hawirde
hinardeyn welt diopne mheng did
gum 1. par 2. hop
gun hlik *"heke gunn
meta min hebna, min
d j re bigota: apo"
gunc lleya av a binerd
guncan 1. munasib 2. pkan 3. lhat
gund cih war ku ji
end malan pk t (ji tax mezintir bajarok
biktir e) *"melay nexwend, digere li nav
gund"
gund n dmann ku
di wargehn kmjimar
de dijn *"gund li hev
nexin, rom tr naxwin"
gundwar derebajar, cih
ku ne bajar e
gundwar derebajar
guneh sc, tawan
-guneh daweandin 1.
gurz
tewbe bazar kirin 2. guneh xwe kirin
-guneh p hatin 1. dil p
ewitn 2. dil ber derneketin, heyf p hatin
gunehkar tawanbar
gunek kes ku bi hlikre ketiye
guneng belengaz
gungil 1. gustikgustik
2. baday 3. gurbiz
gupik 1. pan 2. ltke
gur [I]
cureyek heywann dirinde ye diibihe kikan *"likn
guran, ji mirov re nabin
bira"
-gur manco gur efsn
y rokan
gur [II] 1. zind, jndar
2. herikbar
-gur bn 1. holept j
rabn 2. zde bn
-gur kirin 1. alafa gir
pirtir kirin 2. zde kirin
gurandin/digure/bigure 1. post kirin, erm j
vexistin 2. qutqut kirin, pir l xistin
gurc idiyay
gurc bn idn
gurc kirin idandin
gurik du endamn ku
di pita mirovan de ne
*"mirov dil nede, gurik naxwe
guregur 1. deng bay
xurt 2. deng erebeyan
gustik
lind kirin
gustik di por de rewa
qatqatbn
gustl xemla ku dikine tiliyan
gupan guzvan
gut bn 1. (di av heriy
de) ikiln 2. (bi kr
hr di raman de) hnijn
guv (di ziman zarokan
de) 1. erebe 2. makne
guva guva hd hd
guvatek alava ku mweyan diguvine j ava
wan derdixe
guvatin/diguvine/biguvine 1. piht girdan 2. vepincirandin 3.
idandin
guveguv deng erebe
makneyan
guwah dtiy buyer yan
j bihstiy gotar; govan
guwah kar ku dtiy
buyer yan j bihstiy
gotar dike;govan
guzar get seyran
guzargeh bihur
guzik giy bern dara
qaj
guzim 1. piht 2. muhkem idiyay
guzvan alaveke kincdiryan e; gupan
150
H
h/H tpa dehemn a alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w ezmandev qirik ye,
away belavbna w
nvdengdr e
ha! [I] i ye
ha [II] kteyeke ku di wateya /wergire/y de t
bikarann (ha ji te re)
ha ha [III] ew j dibe
a din j dibe *"ha di
hr de, ha di tr de"
hacet 1. alav, halet 2.
pdiv *"bar hacetan,
kes nikare rast bike"
haf 1. huzr, pber 2.
qad, meydan
-di hafa Xwed de di huzre Xwed de
hal rew, temtl *"heke
by mala me, tu d
bibn hal me"
-hal kikan rewa dijwar
-ji hal xwe raz bn
qma xwe bi rewa hey
ann
-hal wext xwe bn
maldar bn
halan 1. awaz 2. newaya
hasilat
ji r derketin *"jina bkes har dibe, mr bkes jar dibe"
-har kirin 1. hov kirin 2.
axoz kirin 3. newan kirin 4. dn kirin ji r
derxistin
hasilat 1. derhat 2. hilberna ku t berhevkirin
ha 1. sakin, at 2. tebit
-ha bn 1. at bn, sakin bn 2. tebitn
-ha kirin 1. at kirin 2.
tebitandin 3. asay kirin
haa der haf
-haa ji huzr der hafa
camran
haiye/ha
nivsn li
kleka rpel
hatin/t/b [I] 1. bn 2.
rdan 3. qewimn *"hat
ji newal, b xwediy
mal"
-hatin hol 1. qewimn
2. rdan 3. bn
hatin [II] dexl debar
hator mrkut ku kils p
t kutan
havn meya, firik, hevrtir *"b havn, r
to nagire"
-havn bn meyn
-havn kirin meyandin
havil [I] 1. sd, kelk 2.
meslehet, berjewend
havil [II] bandor, tesr
havil [III] 1. biryar 2.
pwend
152
havildar pwenddar
hav 1. sersar axoz,
derbider aware 2.
dnik 3. peza ku ji keriy xwe vediqete digihje keriyek din
hav bn derbider bn
hav kirin derbider kirin
havn werza germ, tavistan *"her i jar e, li havn j sar e"
havngeh maln ku havnan tn bikarann; sermiyan
havlk gz, siqayl
havr bermaya xwarin
vexwerin
hawar 1. mdad 2. bangawaziya ku p destyar ji cihek t xwestin
hawar hatin ji bo kes
di tengavy de destyar hatin
hawar gihandin rewa
aliy di tengaviy de
ragihandin aliy destyar
hawar kirin 1. (bi deng,
nivsk an ji bi riya ragihandin) destyariya
lezgn daxwaz kirin 2.
qjn gaz kirin
hawir doral
hawirde bjenn ku ji
derve hatine standin;
dxalat
hawirdor dorhl
hawirparz dorhlparz
heciz kirin
hawd palan ku davjin
ser pita htiran
hawran puiya bmil a
ku di ser kincan de t
werkirin
haxam keey cihyan
hay 1. xeber 2. salix 3.
melmat 4. ageh *"zik tr, hay ji y bir
tuneye"
-hay j hebn 1. haj p
hebn 2. p hesn 3. p
nasn 4. t gihitin
*"ber bi mino, hay j tuno"
haydar 1. phesiyay 2.
xeberdar 3. tgihit
haydan bergir
haydar bn 1. p hesn
2. j xeberdar bn 3. t
gihitin
haydar kirin 1. p hesandin 2. j xebardar
kirin 3. sergihay kirin
haylime teqereq
hazir 1. amade 2. eywez
*"behsa gur dikin, gur j
hazir e"
heb 1. lib 2. kit
-heb ji heb neqetandin
bnavber yeko yeko li
pey hev rz kirin
heba 1. beytu 2. drzby
heba bn drz bn
heba kirin drz kirin
heban derdanka ku xwarina ivn t de t dann;
eyar ivaniy
hec
barimte kirin
hec kes ku di rojn tawaf de ye serdana
Mala Xwed
-hec poman 1. kes ku
hanzka ji soz xwe vedigere 2. kes ku hanzka ji tewbeya xwe vedigere
he 1. op 2. t
-dan ser hea xr di riya qenciy de men
-di hea nebaan de tk
n t nepakan hatin
ziyaneke xedar dtin
he darek deveqel ku
wek Y'yek ye bi ser
werisan ve dikin *"heiy feqran, qeli ye"
-he l qelin t byomiyek hatin fek li
kar sewirand ketin
he ku (her i ku) 1. her
k hebe 2. her i hebe
*"he ku li hesp hevalan siwar e, her peya
ye"
heik he
heko ma qey
hed tixb, snor
-hed xwe zann hay ji snor tevgera xwe hebn
hedar 1. biryar 2. tebat
3. at
hedirn/dihedire/bihedire 1. biryar wergirtin
2. tebitn 3. at bn
heds hem gotin, kirin
154
helal
p re nebn
heftane destheqa keda
heft rojan
Heftbira komstra ku bi
heft strn xwe ve wek
oik ye; Term Merx
hefte/heft her heft rojn
dem
heftek ji heft paran parek
heftem(-n) di rza heftan de
heftey her heft rojan carek
heft 1. deh heb heft 2.
jimareya 70'
heftok lstikeka ku bi beran t lstin
heftreng keskesor
heftzk knor
heftyar keftar *"heftyar, bi axiftina xwe ji
kun derdikeve"
heger heke, ger
hej [I] 1. iqilek dar 2.
giyayek str pera
wek iqilek dar
-hejek di sty de dan
iqilek serpera di sty
de werkirin
-bi hejan agir vemirandin bi iqilek serpera
agir damirandin
hej [II] 1. leq 2. liv 3.
lerz ricaf *"rov nedi qul, hej dida teriya xwe"
hejale 1. eware 2. lawaz
3. pejmrde 4. yax
hejandin/dihejne/bihejne 1. bi ba kirin 2.
lerizandin 3. leqandin
4. ji cih livandin
hejar 1. feqr, xizan 2.
bkes, belengaz
hejar 1. feqrt 2. bkes
hejde 1. hejmara beriya
nozdehan pit hefdehan 2. jimareya 18
*"hejdeh adar, milyaket hatin xwar, gaz kirin bihar"
hejesor sincd
hejhejok 1. sist, xav 2.
livlivok, leqleqok
hejik iqiln ziravik n
baday
hejijn/dihejije/bihejije 1. wewen, milmiln 2. qirqiln
hejn/diheje/biheje 1.
bi ba bn 2. leqn 3. lerizn 4. livn *"iya, bi
hejn hilnawee"
hejr cureyek fkiyan e
hejmar reqem, jimare
hejmartin/dihejmre/
bihejmre 1. jimartin
2. bireqem kirin
hekandin/dihekne/bihekne 1. kolan 2. l
gern
heke eger, ger, ku *"heke det e, heke zozan e,
rber pz ivan e"
helal tit ku Xwed kirina w azad kiriye *"kes155
helal bn
ba helal, ji karkeran re
ava zelal e"
helal bn ji aliy Xwed
de azad bn *"heram, ji
u kes re helal nabe"
helalt rewa helalbn
*"bingeha hevaltiy, bawer helalt ye
helal kirin ji aliy Xwed
de azad kirin
helale guleke sor e
helan cureyek kevirn
ku z t darotin
helandin/dihelne/bihelne 1. bi tna germ
herikbar kirin 2. rehn
kirin 3. binevat kirin
helar pta gir
helaw 1. xwarineke ku ji
ard, rn kir t kirin 2. irnay *"helaw,
ji rz nabe"
helbest xebata wjey ya
ku ristn w kin in li
bin hev tn rzkirin;
ir
helbestvan nivskar helbestan; air
helboqe xelboqe
hele [I] 1. xelet 2. ewt
hele [II] nra bi komek
helebez 1. bi lezgn, bi
leza b 2. kar ku li ser
piyan b tidarek hatiye
amadekirin
helecan tepna dil
helekok cureyek reya
ol ye *"diyariya ivn,
156
helekok e"
helee kes xemsar ku
her i bikeve destan xirab dike
helisandin/dihelisne/
bihelisne 1. viriqandin tepisandin hev 2.
(dirv resen) guherandin wergerandin titek din
helisn/dihelise/bihelise 1. viriqn tepisn
hev 2. (dirv resen) xera bn
hel 1. nv 2. nivkan
3. ne gewher
heln/dihele/bihele 1.
bi tna germ herikbar
bn 2. rehn bn 3. (resen) winda bn *"berf
dihele, erd dimne"
helse tit ku hatiye guherandin wergeriyaye
hvr w tit
-helseya kartolan kartoln ku pit kelandin
kirine pestl
helkehelk/hilkehilk 1.
bi zor hildan dayna
henasey 2. bi rev bez
helmet 1. hucm, r 2.
alak
helperest 1. ezperest 2.
berjewendperest
helwest 1. temtl 2.
rew 3. ray 4. bertek
-helwesta hevpar di tevger de yekit
hence
-helwest girtin bertek nan dan
hem [I] pgireke ku wateya tevahiy dide peyv, mnak: hemvelat
hem [II] dualiy dide hevok, mnak: hem a e
hem j fa e
hema 1. di w heyam de,
tafil 2. ewqas j tr dike 3. xem nake *"bipje, hema h j birje"
hemam seroka gelemper
*"hemam, bi tir fisan
germ nabe"
heman 1. eyn 2. wek ya
din
-di heman kat de di eyn saet de
hemandin/dihemne/bihemne 1. t kirin 2. ji
bo ku qedexetiya titek
diyar bibe li dor q
diyarde dann
hemayl nivita ku davjin sty
hember [I] 1. dij 2. aliy
din, muqabil
-li hember min muqabil min, ppal min
hember [II] hevraz
hember [III] bergind,
bergdan
hembz pail, paxil
hembz kirin pail kirin
hemd pa pesna ji bo
Xwed
hemdem 1. hevdem, hev-
ax 2. heval
hemdemt 1. hevdemt,
hevaxt 2. hevtement
hemete 1. muhafeze 2.
berevan
-ji bo hemetey ji bo her
htimal bilaniy
hemete kirin 1. muhafeze kirin 2. berevan kirin *" xwe ji moriya kulek hemete bike"
hem hem *"hem lek
tn dotin, hem gotin
nayn gotin"
hem 1. git 2. bkmas *"hem mr, nabin
r"
hemwate di heman mehney de; hevmehne
hemwelat di heman welat de kesayetn civak;
hevwelat, memleket
hemzik 1. ji heman zik
(xwik bira) 2. cureyek xwarina kurd ye
hemzir ker bik xurt
henarn/dihenre/bihenre hinartin
henase 1. nefes, neks,
2. bhn
henc (r) naneya bendik
ya ku di navbera du peyvan an hevokan de t
dann, (-)
hence 1. cih qetn y
zirav 2. cih tenik ku
ikestina w nzk e
-li ser henceyek ye 1.
157
hendef
ber mirin ye 2. ber hilwen rxn ye 3. hema dike ku bikeve 4. di
xeterey de ye
hendef 1. cih ku pven t de xetere ye pir
kr e; hence 2. kendal
kr bi xetere
henderan 1. qurbet 2.
bganet 3. penaber
hendese zanista endazyariy; mmar
hene ecneke ku tiliyn
bk p tn rengkirin
henek 1. tirane 2. tinaze
3. laqird *"henek w
henek hiran e"
henekbaz 1. laqirdok,
2. tiranekar
henek kirin 1. galte p
kirin 2. laqird p kirin
-henek p kirin p tirane
kirin, laqird p kirin
heng [I] ma hingiv,
mhingiv
heng [II] di art de
desteyeke pir giran e
hengame 1. sresat 2.
heys beys
hengkuj cureyek gulan e
hengur evere
hepik alaveke tevn-raandin ye; kergt
heq 1. maf 2. biha 3. deman *"cr n ye, kes
nabje heq w i ye"
-Heq Teala Xwed Teala
heqaret neheq
158
heriandin
ser re heram e"
heram bn 1. (ji aliy
Xwed de) qedexe bn
2. qirj mirdar bn
*"Behra Wan, bi dev
tajiyek heram nabe"
heram 1. qedexeby 2.
diz, ilfis *"il heram,
nikarin rtek bilnin"
heran ol ber
heraret 1. tn 2. snc 3.
germah
hera kea xama
herbilandin/diherbilne
/biherbilne (bend) li
hev alandin
herbiln/diherbile/biherbile (bend) li hev
aln
herc merc keft left
heree tehdd, gef gur
heree l kirin 1. tehdd
kirin 2. gef gur l xwarin 3. diran j re sqandin
hereo 1. teqereq 2. qjevj
herewer movika ku du
hestiyan digihne hev
herewez 1. paletiya nanoziko 2. kar hevpar
herewez hevpar
herewez kirin bi hevpar
tev gern
herewezkar kes ku bi awayek hevpar hin karan
digerne
herez at, epe
herin
ser j birin 3. (rmet) ikandin birndar kirin
herin/diherie/biherie 1. rm ser selixn
2. qalik ser zede girtin
3. (rmet) ikn bqedr
bn
her [I] xweliya ku bi av
nerm bye *"jina neqenc, heriyeke sar e"
-her di dst de bn zr
her i kirin j qezenceke
pir zde bi dest xistin
her [II] 1. pirtir 2. dtir
3. btir
-her mezin (nrza) mezintirn
herkl (pit avdan)
klana zeviyn birinc
di nav heriy de
herkl kirin (birinc) di
nav heriy de andin
herrtik 1. hezge 2.
heriya herikbar
herk 1. kina av 2. gerna grebay
hero 1. her roj 2. her
dem *"bka met, hero
li dawet"
hersim tiriha negihit;
besre, ilr *"bav hersim dixwe, diran law
diseqnin"
herm sewala ku as dibe diengire
herwe 1. bela 2. bdirav
hes 1. hs, hest 2. sehek
hesab 1. hejmarnas 2.
160
het
rim' "
-heska nav malan kes
gerok navmalager
hesp lsiwariya ku ji ker
mezintir e nr mehn ye *"dost kevn, hesp znkir ye"
-hesp swak hesp revo
-hesp p re bezandin p
re ketin pbirk hevrikiy
hesret 1. keser 2. xweziya dr; br
-hesret kiandin ji z
de li benda titek man
lewma axn kiandin
2. pir briy kirin
hest 1. hza pderxistina titn nedt yn ku
bi sehekan tn zann
wek serma, j; hs 2.
hza pderxistina titn razber n wek evn, kn hwd
-hestn yek birndar kirin dil ikandin, gwil
ikandin, andin
-hest p kirin 1. hs kirin
2. t derxistin
hestan strann koik
dwanan
heste alava ku p agir t
pxistin; fendek
hestem kevirheste
hestiyar 1. hstenik, bihstyar 2. dilewit
hest pareyn sext n ku
di l de ne giyanewe-
hetek
2. jimareya 8'an
hetek ji het paran parek
hetem(-n) di rza hetan de
het 1. deh heb het 2.
jimareya 80y
hetirme sewaleke lingdirj, bibask girs a ku
di erdngariyn germ de
dij, baskn w bi kr
firn nayn l pir beza
ye
hetp ajaleke zeryay
ye; extebot
he pemby ku di navna r betn de t
bicihkirin
heta bi qas maweyeke
dyarkir carinan j nediyarkir *"heta ku co
rast nebe, av t re nakie"
-heta ro ji mj ve ta
niha
-heta hetay 1. her
her 2. bdaw
hetar pekar kevirbiriy
hetav zerekiya tav
heter srar pkut
heter kirin srar kirin
hetik rezalet
-hetika yek birin bzar
kirin
hetikandin/dihetikne/
bihitikne 1. rezl kirin
2. bizdandin 3. tengezar kirin
162
hevpe
hev
hevbe irk di heman
qad de
hevbiha bi heman biha
nirx
hevcar kotan cotkirin
hevcure bi heman reng
heverx hemzeman
hevtemen; hevdem
hevde 1. hejmara pit
azdehan ber hejdehan
2. jimareya 18an
hevdehem(-n) di rza
hevdehan de
hevdeng bi heman awaz
neway
hevdil 1. razdar 2. di
heman raman de
hev dtin 1. hev nasn 2.
perg hev hatin
hevedudan (r) peyva ji
du hmanan pkhat
hevenav (r) navdra gelemper
hevrke ember, dare
-hevrkeya cemsera bakur embera ku ji bo
veqetandina kweran
wek tixb t pejirandin
hevs 1. kefa dst 2.
bin p
hevr 1. ard bi av strand; ecn 2. pestl 3. helseya her tit vroq
*"kes, hevr xwe bi
kal nexwariye"
hevrdiran merhema dirantin
hevran
meslek de hevaln
hev
hevran dan, genim ceh ji bo xwarin
-mikan hevran yek
qul kirin keda yek t karesatek hatin
hevraz 1. sereberjr 2.
dibr
-hevraz bn quloz bn
bilind bn
-hevraz kirin quloz
bilind kirin
hevr 1. heval heman r
dirb 2. heval heman
raman brdoziy
hevrik reqb
hevring meqesa ku p
pez berx tn birn
hevrist dareke bber a ku
belgn w mnan pjan e
her dem kesk e; qaj
*"hevrist ne dar e, nrgiz ne bihar e, ke ne
nwar e"
hevsar hefsar, doxrime
hevser 1. jina mirov 2.
kita zoyek
hevs cran
hev 1. sra dora mal
2. sra ku li dora guhera
pz t jenn
hevre kea ku di zaroktiya yek de ji heman iik r mtiye
hevta 1. tak 2. yekta,
hinkuf
hevr kar dusal
164
hey
awat *"dolab hebs e, te reqs e, neq hewes e"
heweskar dilxwaz
hewrde ivkek e
hewisandin/dihewisne
/bihesne 1. l temrn
dan kirin 2. amojandin
hew (ji yek heta aran)
jinn ku bi heman mr
re zewicne
hewn [I] xwez
-hewn hatin 1. p re
kfxwe bn 2. j bzar
nebn
hewn/dihewe/bihewe
[II] 1. sitirn, wirn 2.
at bn 3. sebr kirin, tebitn
hewisn/dihewise/bihewise 1. kfa xwe p re
ann 2. dil bijandin titek *"mezin reqis, bik hewis"
hewl 1. xebat 2. teebus
hewl dan 1. xebitn 2.
mercn hey bi kar ann
hewn aqil, hi
hewngir 1. hiyar 2. aqilmend
hewnas serklindk
hewq [I] pleya plekan
hewq [II] baxey ku t
de sewze tn andin
hewran kinca bmil a ku
di ser de t werkirin
hewreban di avahiyan de
plekana hundirn
hew 1. sra li p an j
heya
gazkirin ye,
-hey lawo tu biqurim
kuro tu bimir
heya [I] heta
-heya niha heta v qas
heya [II] hesta ermkirin;
ifet
heyam 1. dem 2. ax,
wext *"heyam heye li
deverinan, heval tir e
ji biran"
heyas ser tiliyn piyan
heyase kembera nav a
xemiland
heyat 1. jiyan 2. sra li
dora mal *"sibat, guran xwe avte heyat"
heyber tit ku hebna
w teqez e l dibe ku b
zann an j ney zann
heyber berbiav
heye ku dibe ku
heyet 1. lijne 2. deste
heyf 1. mixabin 2. tol
ntiqam 3. evez *"heyfa ser ku "
-heyfa min bi te t li te
tm rehm guneh
min bi te t *"heyva ron! heyfa min bi te t
ku eva re li pey te ye"
-heyf e cih mixabin ye
/dax ye
-heyf hilann 1. tol hildan 2. evez j standin
heyibandin/diheyibne/
/biheyibne 1. tuney
kirin 2. binevat kirin 3.
166
hk
wal, ajal *"heke ku tu
dixwaz kur xwe bik
mr, bike ivan; l z
bne mal, h ku nebye
heywan"
heywax! baneaneke keser ye
heyz graniya jinan ya ku
elameta w dtina xwna
malzarok a mehane ye
-heyz bn (jin) ketin kirasan, ketin kincan
hez 1. evn 2. hebn
-hez kirin 1. hebn 2.
evndar bn *"hezkirin
iqas kin be, jibrkirin
ewqas dirj dibe"
-j hez kirin 1. hebn 2.
ji titek/kesek re dilin
bn *"diz, ji tariy hez
dikin"
hezandin/dihezne/bihezne 1. hejandin 2.
leqandin 3. elqandin
4. ber bi ba kirin *"hezandin xwe e, l bi du
seriyan"
hezar 1. deh heb sed 2.
jimara 1000' *"hezar
dost km in, dijminek
pir e"
-hezar sond selewat
xwarin pir caran bi peyvn proz gotina xwe pesend kirin
-ji hezar yek km caran
ne her tim/degme caran
hker
pk t 2. tov hin ajalan
e j tjik dibin *"roj
t, hk ji hka mirov
xurtir dertn"
-hkn hesin kirin ji
sermay qerisn
-(bn) hka ksiyan bsexbr mezin bn *"hka gen di pngal de
dimne hka ksiyan
li meydan"
hker pekar hnan
hkern qeyxane
hk hker
hl 1. al, ta 2. tax 3. t
hlan/dihle/bihle
hitin
hlanek rniteka hilawest ya ku t kilandin;
kilekurs
hle 1. nera kew ivkan a b ek 2. nra bi
komek
hlekan kilekurs
hlik [I] hlekan, hlean
hlik [II] gun *"dema ku
hir pr dibe, kudikn w
bi hlikn w dilzin"
hlincn/dihlince/bihlince qilpik l girtin, hqik p girtin
hl neynik, eynik, awne
hllar
xzikn nga
yn ku embera chan
bi dirjah dibirin
hlpan 1. rastnhev 2.
xzikn nga yn ku
embera chan bi bera168
h dibirin
hln 1. malika ivk, teyr
tilran a ji p pela
2. lan *"hlna teyr kor
j, Xwed dike"
hma 1. elamet 2. nane
hman 1. binke, bingeh
2. unsur
-hmann bingehn unsurn esas
hmay 1. elametk 2.
nank
hmin 1. asde 2. mulayim 3. awirikest
hm [I] kelik potikn
kevnare
hm [II] bi rutbet
thn; il,
hncirandin/dihncirne/bihncirne 1. hingaftin rr kirin 2.
vectin vehrandin
hnijn/dihnije/bihnije 1. telexew bn 2.
ber bi xew ve n 3.
pokinn 4. ponijn
hnik 1. ne sar ne j germ
2. rogerm 3. mtedl
hnikah 1. rogermt
2. tdala heway
hnik bn 1. sarogerm
bn 2. (hewa) mtedl
bn
hnik kirin 1. bi bajen an
j basark tna hewaya
hey ikandin 2. (bi pneyek il) tna la germ
daxistin 3. bi gir qer-
htir
ma sermay ikandin
hran/dihre/bihre 1.
kotin 2. piirandin 3.
ctin 4. hr kirin *"kik kik e, dema ku
hestiyan dihre, hesab qna xwe j dike"
hrat destmala ku jin di
ser mzer de didine ser
eniyn xwe
hre jra ku ad jinan e
mrn biyan nakevin
hrik [I] erd bi kevir
hrik [II] sewala ku hir
yan j muy w rast zivir e
hris zana keey
cihyan; haxam
hrs 1. rik 2. en(g)ir 3.
gir *"hrs t av l re
dibe, hrs die r l re
dibe"
-bi hrs 1. bi rik 2. bi engir 3. bi gir
-bi hrs bn 1. rik hatin
2. en(g)irn 3. gir hatin
hrsok 1. rikhat 2.
en(g)ir 3. girik
hsa 1. vehis, rawestyay
2. ne zor, asan
hsa bn 1. rawestn 2.
asan bn
hsan 1. asan, ne zor 2.
tit ku zka bi dest dikeve
hsan asan, ne bi zor
-bi hsan bi awayek z
asan
ht
sehraw ya bark e;
wek pz got w t
xwarin, t dotin birn
ht bea ling ya ku ji
moka ong heta kulmek ye
htn kilsxane
hviandin/dihvine
/bihvine 1. parastin
2. hemete kirin 3. cangiran kirin *"her kes derpiy xwe bihvine, d
birna li pita xwe bibne"
hviand 1. parast 2.
hemeteby *"mal hviand, ne xur xwediy ye"
hv umd, bendeman
*"tit bi nv, j meke
hv"
-hv j hatin birn dest
j hatin tin *"hv, ji
Xwed nay birn"
-li hviy man/sekinn
1. li bend man 2. di raaviy de man 3. av l n
hvdar umdwar, bendewar
hvs kirin (gore, lepik,
xale hwd n qulby)
tehmr kirin
hvojkar 1. perwerdeh
2. amojkar
hvotin/dihvoje/bihvoje 1. perwerde kirin
2. tembh kirin 3. ret
170
kirin
hwl sehm
hwer tiy bk
hwlnak tit ku mirov
ditirsne vediciniqne
hwirandin/dihwirne
/bihwirne wirandin
hwirn/dihwire/bihwire wirn
hw [I] hew *"hw mal dikin, jint mal dibin"
-hw hate ser mr w
jineke din j li xwe mehr
kir
hw [II] hm rutbet
hz 1. quwet, taqet 2.
qudm 3. desthilatdar
-bihz 1. xurt 2. jr 3.
desthilat
-bi hz bn 1. di xwe de
qudm dtin 2. xurt bn
3. desthilat bn
-bi hz kirin 1. xurt kirin
2. hatin hawar 3. destyar j re kirin
-hzn ewlekeriy bea
asay a art
-hzn av bea asaya
zeryay
-hzn bejay bea asaya erd
-hzn heway bea asaya heway
-hzn seqay bea asaya fezay
hzar 1. quma ku jinn
misilmanan li ser kincan
de li xwe werdikin 2.
hilfirn
arev
hibr aviya rengn a ku
p t nivsn; murekeb,
midad
hihar sota sor a tozk
hikmet bs razn pkhatina kar tevgeran
-hikmeta lah razn ku
Xwed di titn pkhat
de bi cih kiriye
hil- (r) pgireke lkerker e wateya berbijoriy did
hilann/hiltne/hilne
1. bi dest xistin 2. bilind kirin 3. veartin
*"Silto b keban, golika
weris hilan"
hilav ader eslpak
hilavtin/hildiavje/hilavje 1. lotik avtin 2.
bi ser re baz dan
hilawestin/hildiawse
/hilawse daliqandin
hilberandin/hildiberne
/hilberne 1. mal kirin
2. kirin
hilberner 1. malker 2.
ker
hilbern mal
-navgnn hilbern amrn malkirin
hilbestn/hildibeste/
hilbeste girdan, bestin
hilbijartin/hildibijre/
hilbijre 1. bijartin 2.
(ji nav re yek an hinek)
ecibandin 3. (deng) bi
kar ann
hilbijr 1. bijart 2. dengday 3. eciband
hilbn/hildibe/hilbe 1.
ji n rabn 2. qetn 3.
(agir) p ketin 4. berz
bn
hilciniqandin/hildiciniqne/hilciniqne 1. veciniqandin 2. zil kirin
3. silikandin
hilciniqn/hildiciniqe/
hilciniqe 1. veciniqn
2. zil bn 3. silikn
hilinandin/hildiinne
/hilinne (tit ziwa)
av kiandin xwe
hilinn/hildiine/hiline 1. mtin vexwarin
2. (aviya filit) ka rz
kirin 3. bijartin
hiln/hildie/hile 1.
ber bi jor n 2. di
krt de qelibn xwar
-hilna dern aloziya
nefs ya ku ji ber bertekek pk t
hildan/hildide/hilde 1.
bi dest xistin 2. (ji erd
jr) bilind kirin
hilvir amana b dervank
hilvirn/hildivire/
hilvire dev tit devgirt vekirin
hilfirn/hildifire/hilfire
1. hilpern 2. silikn 3.
171
hilgern
ji xew veceniqn 4. ji
cih xwe pekn
hilgern/hildigere/hilgere 1. (ber bi jor) bilind bn 2. ber xwe
dan jor 3. n zozan
hilgirtin/hildigire/hilgire 1. wergirtin, hildan 2. bilind kirin 3.
mil kirin, pit kirin 4.
(birn) werimn km
girtin *"mirov bar xwe
hilnegire, kes bar mirov hilnagire"
hilhatin/hilt/hil(hilb) 1. (cismn esman)
hatin xuyan 2. heytandin *"bihar hat, zivistan hilat"
hilhil hizhiz, hophopo
hilhilok cureyek fkiyn
ol ye diibihe glasan
hilik sewala ku pwext
hatiye dinyay *"hilik
and viring ket"
-hilik zayn (sewal) z
gon xwarin z zayn
hilisn/dihilise/bihilise
1. (by hemd xwe) di
aliyek de tehisn 2. (p)
emitn
hilketin/hildikeve/hilkeve 1. rabn 2. rapern 3. (ber bi jor) bilind bn 4. p re mijl
bn
hilkan/hildike/hil172
himbiz
hilmen/hildimee/hilmee hilkin
hilmijn/hildimije/hilmije 1. nefes hildan
dan 2. mtin 3. hilinn
hilo 1. de rab! 2. de bazd xwe bigihn!
hilpekandin/hildipekne/hilpekne 1. pengizandin 2. hilfirandin
hilpekn/hildipeke/hilpeke 1. hilfirn 2. pengizn
hilperin/hildiperie/
hilperie bhnijn
hilpesirn/hildipesire/
hilpesire 1. li hember
yek sekinn 2. (hevr)
dema pehtina w hatin
3. (xurek) dema xwarina
w hatin
hilqehilq skeska di dema girn an j verean
de
-hilqehilq kirin (di girn
an j verean de) skesk
kirin
hilqefandin/hildiqef/hilqefne 1. (da ku
rind bitepise hev) hejandin 2. (da ku giran b
fehmkirin) hejandin
hilqm qirik
-hilqma mirin dema
sekerat
hilsengandin/hildisengne/hilsengne 1. nirxandin 2. tehll kirin, fe-
risandin
hilteqilandin/hilditeqilne/hilteqilne 1. leqandin, hejandin 2. hilqefandin
hilteqiln/hilditeqile/
hilteqile 1. leqn, hejn
2. hilqefn
hiltirandin/hilditirne
/hiltirne 1. t bn,
gayn, sihirandin 2. tecawuz kirin
hiltirn/hilditire/hiltire 1. hatin sihirandin
2. aofn
hil [I] ale
-hilrek aleyn re
-hilzerk aleyn zer
hil [II] 1. meht bgirnoz 2. imat
-hil kirin 1. girnoz j
darotin 2. imat kirin
hilweandin/hildiwene/hilwene 1. xera
kirin 2. kavil kirin 3.
bhavil hitin 5. rxandin
hilwen/hildiwee/hilwee 1. rxn 2. rijn 3.
kavil bn 4. bkr bn
*"dwar rast, hilnawee"
himbiz li ba hev pir, ji
hev ne firk
-daristana himbiz daristana ku darn w li
klekn hev pir in
himbiz rexhev pir
173
hin
hin 1. piek ne git 2.
pareyek 3. j beek *"jin bne ji mala mezin, li
pey bide hezar hin"
hinar cureyek fkiyan e
hinarde bjenn bazirgan yn ku dinin welatek din; xracat
hinare 1. peyama nivsk yan j devk 2. andek
hinarik her du hestiyn
ku li klekn ry ne
hinartin/dihinre/bihinre 1. andin 2. bi r
kirin
hinart and, qasid
hinav 1. endamn di hundirn giyaneweran de 2.
hundir cendk *" ku
ne ji hinavan, nay p
avan"
-bijkiya hinav bijkiya endamn hundirn
-hinav kutan bi ser hev
henase dan hildan
hinavkut tengenefes
hincet 1. behane, mehne 2. mazeret
hincirandin/dihincirne
/bihincirne 1. gincirgincir kirin 2. hetikandin 3. aofandin
hincirn/dihincire/bihincire 1. gincirgincir
bn 2. hetikn 3. aofn
hind 1. klek, rex, tenit
2. cem, li ba
hindam qam, bejn bal
174
hindav 1. stiqamet 2.
d
hindik 1. nezde 2. km
*"ji piran pir die, ji hindikan hindik"
hindikah 1. kmay 2.
kmar
hinek 1. endek 2. pekek 3. pirtikek *"hinek
dikin, hinek dixwin"
-hinekan pif guhan kirin ji bil niandin
navtdana xelq serwext
nebn
hing dem, heyam *"keng
bibare, w hing zi-vistan e"
hingaftin/dihingve/bihingve [I] 1. zecirandin 2. l dan *"dema
hingavtina ker t, nan cotyar dixwe"
hingaftin/dihingve/bihingve [II] 1. di cih
nankir de l xistin 2.
gihandin stiqameta rast
hingijtin/dihingje/bihingje bi awayek avtar xwe avtin nava titek
hingil iik
hingiv adana irn a ku
ma hingiv ji puxteyn
kullkan hildiberne di
kewareyan de dimeyne
*peyva neba, bi s pat
hingiv nay xwarin
hing 1. ewend 2. ji w
hisivik
dem virdetir
hingor maweya zeman
ya ji tarban hetan dema razan
hinglsk gustl
hingr mexreb
hinkuf 1. hevser 2. hevtay yeksan tay din
hiqq mafn zagn
-hiqqa navnetewey zagonn ku tkiliyn di
navbera gelan de tkz
dikin
-hiqqa git zagonn
kar barn cemawer
hiqqnas pispor zanistn zagon
hir cureyek ajaln ol
y arp ye dirinde ye
*"guran xwariye, l hir
mane"
hir prta pz htiran
hirm cureyek fkiyan e
hi! [I] baneaneke hiyarkirin ye
-hi bn 1. deng nekirin
2. deng xwe birn
-hi be! deng xwe meke
hi [II] 1. aqil, serafet 2.
hafize, br *"kes hi li
sr, namne li pit dr"
-hi n 1. aqil tev li hev
kirin 2. ketin sergjiy
hik 1. zexm 2. ziwa 3.
sext 4. qaym 5. ilmis
*"agir xwe, agir dar
hik e"
-hik hola 1. ilmis
ziwaby 2. tipten
hikah 1. zexmt 2. ziwah 3. sext, tund 4.
qaymt 5. ilmisbn
hikav cih ji bej av
pk t
hikav bejav
hikawiz inna pwext
hik bn 1. ziwa bn 2.
zexm bn 3. sext bn,
tund bn 4. qaym bn
5. ilmisn 6. mirin
hikebawer 1. baweriya
ku tewandina w ne
hsan e 2. baweriya ku
guherna w ne pkan e
hikegil girka ku bi
hsan venabe; girhik
hikekuxik kuxika sext a
ku wek xeneqtk dikeve gewriy
hikesal sala ku zivistana w pir sar e bihara
w j bbaran derbas dibe
hik 1. hikah 2. reesermaya b ba barij
hik kirin 1. ziwa kirin
2. zexm berk kirin 3.
kar xwendin terikandin 4. qaym kirin idandin 5. ilmisandin
6. kutin
himend 1. biaqil 2.
xwedferaset
hisivik 1. saf, sefk 2.
dnik
175
hitin
hitin/dihle/bihle 1.
terikandin 2. destr dan
hiyar 1. jr 2. jhat
3. kes ku ne xewar e
hiyar 1. xtar, qaz 2.
danezan 3. jr jhatt
4. xewarnebn *"heye
teqdra Bar, feyde nake
hiyar"
-hiyariya daw agehdarkirina ji bo cara pan
hiyar kirin 1. xtar kirin, qaz kirin 2. ji xew
rakirin 3. p hesandin
4. p dan zann
hizr 1. fikr raman 2.
qinaet
-hizr kirin 1. ramn 2.
texmn kirin
hcab away lixwekirina
jina misilman a li hundir derve
h qet/qe
hparz kes ku tkona hember dijwariya jiyan bwate dibne
hparz retkoka ku mirov kesayeta w dispre lawaziya li hember
tkon
hle [I] bz, mehde
-hley xwe j kirin qirqal w hilnedan
hle [II] fend ft
-hle xurde li dor
nebn dr dek dolavan bn
hlebaz dekbaz
176
holik
-hqn p ketin 1. hsk
hatin 2. xwe zeft nekirin bi deng kenn
hrn/dihre/bihre
(hesp) hn
hro cureyek kulkan e
hs [I] pzanna heybern razber; hest
-hs kirin h di p de t
derxistin
hs [II] ten
-hs l xistin bhna d
ewat li xwarina pijand
xistin; bsok bn
hsk sk, hqik
h erd ku xweliya w
reng sorahiy l dixe
ht [I] semax
ht [II] kevir ku bi destek avtina w pkan e
ht [III] cureyek bizinan e
hv cisma esman a ku
bi ev xuya dibe ronahiy dide chan;
heyv *"hv bibe duev, her kes d w bibne"
hvik hva n ya ku li esmn wek tpa Cy t xuyan; hlal, lvedas/hikedar, nma
hv hv
hz 1. eyar rn 2. bar
bexlaq
ho ho! baneana ku p ga
tn ajotin sekinandin
ho ho kirin ga ajotin an
j dan sekinandin *"ho
hol
hol iva holetel
hon darn ku li gor pvanek tn birn
horehor deng girn y
berz
horehor kirin bi dengek berz girn
horg dwan, meclis
hor feriteyn bihut
hoste pispor peyek
*"her tit di dest hostey xwe de ba e"
hov 1. kov 2. mirov an
j desteya dr sinc
mirovatiy; weh
hovber hovt
hovt 1. kovt 2. weht
hovane 1. koviyane 2.
wehetnak
hoy sedem
hoyix kincn ku tij p
pela dikin ji bo tirsandina ivkan di dwar
bstn de diiknin
hoykar sedemkar
hoykar sedemkar
hoz 1. qeble, er 2. lijne, deste
hozan [I] 1. helbest, riste
2. stranbj
hozan [II] 1. xwezan, arif
2. nesebzan, nifzan
hozanvan helbestvan
hucm 1. r 2. serdegirtin, helmet
hucm kirin 1. r birin
ser 2. hilmey kirin
huik devmiln kincan
178
hwd
hurim tirxes
hurmet 1. giram, rzgirtin 2. jina binams
hfik kuna ku di nava xilxileyn keviran de ye li
zozanan weke cemedankan t bikarann
-hf kirin 1. pif kirin 2.
bi carek de daqurtandin
hn (r) cnavka kesane a
ji bo kesn duyemn n
pirjimar
hnandin/dihnne/bihnne 1. dan raandin
2. dan dirvandin 3.
dan rokirin
hnn/dihne/bihne
1. bend li hev ann raandin 2. nivs byer
dirvandin 3. ro kirin
hr [I] mde, asik *"hr,
ne tra kay ye"
-mal di tr de ser di
hr de bwar ku xem
tatla w trbna zik
w ye
-hr berdan zik mezin
kirin
hr [II] 1. bik 2. lixwenehat 3. kmnirx *"hr
bifikire, dr bifikire, kr
bifikire, r bifikire"
-hr mr kel mel
-dirav hr 1. diravn
ku nirx wan kmtir e
2. diravn maden
-l hr bn 1. bal dan 2.
l koln 3. mutale kirin
I
i/I tpa yazdehemn a alfabeya
kurd
ye;
dengdreke kurt e,
cderka w navderk
ye, di belavbna w de
dev nvgirt ye asta
belavbna w bilind e
iban (di ziman zarokan
de) qurban
Ibls eytan *"ker Ibls
be, derman w weris e"
ibls eytan
car v car, v teql
ilet 1. sedem 2. nexwe
3. nk
-ji ilet yek re titek kirin ji bo silkirina yek
tev gern
-ketin ilet 1. ketin hevrikiy 2. engirn
ilm 1. zanist 2. agah
*"nezan, dij ilm ye"
ilm 1. zanist 2. xebata lkoln
ilqnn/diilqne/biilqne hqik p girtin
Incl pirtka proz a ku ji
Cn. sa eleyhiselam re
hatiye hinartin
ingir nk
ingirandin/diingirne/
180
biingirne 1. bihrs
kirin 2. xeyidandin
ingirn/diingire/biingire 1. as bn nat
kirin 2. bihrs bn 3.
su hatin
int naln
intdar nalenalkir
inteint nalenal
inteint kirin 1. nalenal kirin 2. kerixn 3. zor p
ketin
intn/diinte/biinte 1. ji
yek pekandin 2. nalenal
kirin 3. zor p ketin
ireir inteint
ireir kirin inteint kirin
irq reh bingeha neteweyek; regez, nif
irs reha ku ji nifn piy hatiye hildan
irs titn ku ji nifn
ber hatine wergirtin
isad rbir, eqiya
isad rbir, eqiyat
isandin/diisne/biisne
1. swirandin 2. ji ber
girtin
isn/diise/biise 1. swirn 2. ibihn
isqinc behvok, argk
iwara
isqinc kes ku argk di
gweriya w de hatiye
-istan pagirek e ku wateya cih bergeh dide
peyv
istre cih ku nivnn razan l tn jenn
iwara babsok
181
/ tpa duwazdehemn
a alfabeya kurd ye;
dengdreke dirj e,
cderka w pderk
ye, di belavbna w de
dev nvgirt ye asta
belavbna w bilind e
- [I] pgireke pkanna
peyvn ku tkildar deman e; mnak: ro, sal...
- [II] pagireke pkanna
navdran e; mnak: ser,
ker...
! [III] baneeneke gazkirin ye; hey,
- hevalo Xwed te ji
br neke! hey hevalo
ev qenciya te ji aliy
Xwed ve b xelatkirin!
badet peresti
-badet kirin perestin
bret pend
bd riwet, bertl, qirt
ca/car v car, v teql
cad 1. hilberna titek
nedt 2. pkanna karek n
-cad kirin (titek nedt)
hilberandin pk ann
caze 1. destr 2. bawername 3. burunt
182
msak
kes tkildar bersiva rapirsn wergirtin 2. li
yek xistin
fet 1. nams 2. heysiyet
3. anor
flas tkna di karek de
-flas kirin di kar xwe de
bi ser neketin
ftar fitar
hmal (bi qas pdiviy)
mijlnebna bi titek
re, beradan
-hmal kirin 1. bera titek dan 2. beytu berdan
3. bhemal hitin
htiram rz giramiya ku
ji kes an j titek birmet re t girtin
htiyac hewcet
kram 1. comerdiya ku ji
yek re t kirin 2. bex
diyar
-(titek) kram yek kirin (titek) l dan xwarin
lac bjena ku ji bo bergiriya nexweiyek hatiye amadekirin; derman
lan 1. deng 2. daxuyan
lan kirin 1. bi deng ragihandin 2. ji raya git
re dan xuyandin
lawe zdehiya pwist an
j nepwist; pvek
lave kirin 1. p ve kirin
2. l zde kirin 3. boik p ve girdan
lon meha nehem a zayn
le girava biik
ltihab di l de cih ku
km aviyeke zer t de
kom bye
-ltihab girtin km aviyeke zerotank di l de
peyde bn
m 1. ev 2. pgireke ku
t piya peyvn tkildar dem /m/ya w
dikeve mnak: car, ro,
sal, tir...
mal di karistanan de rzehilberna bujenan
-mal kirin 1. hilberandin
2. kirin
mam 1. serwer ji Ehlibeyt 2. zanay zanistn eret
mamet 1. di nav endamn Ehlibeyt de serweriya kar barn rvebiriy 2. zanatiya zanistn
eret dinimne
man baweriya bi dnek
ku ji aliy Xwed de hatiye hinartin *"sikta zimn, silametiya man
ye"
-mana xwe avtin li dadgeh bi derew sond
xwarin
-man kirin bawer kirin
mdad
ji daxwazkir re
andina hewariy
mha tunekirina git
mkan 1. derfet 2. mefer
msak 1. ji kes rojgir re
183
mtihan
dema destpka rojiy 2.
berbang
mtihan di qadeke zann
de ceribandina tgihitina kesek
mze anenava ku ji ber
navek ve t lovlokirin
-mze kirin anenav kirin
n roja cumey
nad nk
-ketin nad nk girtin,
engirn
nan/tne/bne ann
ncane/ncare kzika ku
gul kullk t de tn ikandin
ncas hilre
n ik
-n kirin 1. ik birin 2. t
derxistin, sergihay bn
3. p hesn
nkir 1. ikbir 2. serwext 3. beled
nk 1. kn 2. en(g)r
-ketin nk 1. kndar bn
2. engirn
-nk bilah kirin bi tu away ji gotina xwe aver
nebn ji bo v yek
sond xwarin
nkar nepejirandin
-nkar tune kirin nepejirandin binevat kirin
*"ken kikan j bi nkar tunekirin t"
nqilab sewre, ore
nsan mirov, mer *"n184
zin
shal virikbn
sk hqik
skan lwana vexwarin
skesk 1. deng girna bi
hilkehilk 2. dengdana
mirov ku noq ava sar
bye
skesk kirin 1. (ji ber
girn) hilkehilk kirin 2.
(mirov ku noq ava sar
bye) pifepif kirin
slam dn dawn ku ji
Cn. Muhemed eleyhiselam re hatiye hinartin
sot cureyek sewzeyn
tj e
sraf drz
stgeh 1. rawestgeh 2.
saz destgeha weann
deng
stikan skan
stiqamet 1. t/d 2.
di erdngariy de aliyn
resen (bakur, bar...)
pkhat (bakur rojhilat,
rojhilata navn...)
stiqrar 1. aram huzr
2. ewleh asay
stixbarat 1. salixgeriya
sxur 2. agehiya nepen
kar xebat *" meran xuyan nabe, car heye
tyan dixwin, car heye
gyan dixwin"
- nemay ann sr 1.
pir eziyet l dan kiandin 2. tixiyek ann ber
dr
aret naneya tit nimand; hma, diyarde
ev ev ev/v ev
k id
kar 1. xebatkar 2. jhat
kav sindoq
k dan bar idandin
kence rbaza azarkirina bi ldan
-kence kirin bi ldan
azirandin
pby jr xebatkar
xal vegirtina welatek bi
awayek ku der zagonn
navnetewey ye
tifaq (li ser kirin an j nekirina karek) di navbera
end aliyan de biryarn
ku tn wergirtin
-tifaqa sal peymana
ku di navbera du aliyn
tkildar aliyek avdr
de t anenavkirin
-tifaq kirin li hev kirin
tir 1. d 2. ji bil
xracat hinarde
w! baneeneke ecbman
ermkirin ye; w!/p!
zgeh stgeh
zin destra ku ji bo kirin
an j nekirina karek t
dayn
-zin dan destr dan
-zin xwestin destr
musaede xwestin
185
J
j/J tpa szdehemn a alfabeya kurd ye; dengdareke pezmandev ye,
di belavbna w de ziman li ser diranan diide, fzek nerm e
jahr jehr
jaj cureyek reya ku di
jdana penr de t bikarann
jajern cureyek xwarina ku ji jaj rn t kirin
jaj toraq penr ku jaj
kirine tev
jakaw 1. weh 2. hov 3.
kov
jale 1. kullka ziqm 2.
xunav
jan 1. 2. tajan *"jana
hem tiliyan yek e"
-jana zirav cureyek nexweiy ye hd hd
bi kuxika xwn dikuje
-jan dan 1. n 2. tajan
dan
-jan girtin 1. l girtin
2. tajan p ketin
janbir derman bir
jandar 1. bi 2. tajanday
186
jann/dijane/bijane ajinn
jano 1. nexwe 2. seqet
jar 1. sefl 2. bkes 3.
lawaz
jarav bijn
jarav bn 1. bijn bn
2. paqij bn
jarav kirin 1. bijn kirin 2. aman ji arav
derxistin aveke paqij
bi ser de kirin
jar bn 1. sefl bn 2.
bkes bn 3. lawaz
bn
jarn/dijare/bijare 1.
naln 2. zrn 3. girn
jar kirin hejar kirin
jarxane jra palkariya tendurist
jehr 1. bjena ku sedemkar nexweiy ye 2.
bjena ku sedemkar
mirin ye *"jehra maran, ji maran nae"
jehrav av jehra ku
tkil hev bye
jehrdar jehrn
jehremar jehra maran
jehrn 1. bjena ku jehr
t geriyaye 2. bjena ku
jr
t de jehr heye
jehr kirin 1. jehr l dan
xwarin 2. jehr tev xwarina vexwarina yek kirin 3. l herimandin 4.
di ber de kirin ziqm
jek xilindor
jem 1. dan xwarin 2.
dem, zeman
jenan pekar ku bi lehm hesinn ikest dicebirne
jenandin/dijenne/bijenne 1. (dwar) dan l
kirin 2. dan eh kirin 3.
(hilm) dan hildan berdan 4. irsandin 5.
dan zingezing kirin 6.
dan lehmkirin 7. (alavn msqay) dan lxistin
jeng bjeneke qehwey
ya ku ji ber ilbn li
ser ry hesinan peyda
dibe; zeng
jengar zengar, zengirt
jeng girtin li ser hsin tebeqeyeke zeng bn
jenn/dijene/bijene 1.
(dwar) l kirin 2. eh kirin 3. (hilm) hildan berdan 4. irsn 5. zingezing kirin 6. lehm kirin
7. (alavn msqay) l
xistin 8. (hest) ajinn
j ji w/ji w
-j p ve ji niha undetir
jbir alava ku nivs win-
da dike
j birin 1. xzn nivsand winda kirin 2. di qimar de qurt kirin
j birn 1. ji heqdesta w
birn 2. t karesatek
hatin
-Xwed j biriye Xwed
bobelatek aniye ser w
jder 1. cih ku mijar j
hatiye hilinandin; makder, avkan 2. avzm
jderk 1. avkaniya av
2. makdera agahiyan
j gern 1. dest j vekiandin 2. serbest berdan
jgir qtibas
j girtin 1. ji dest w
hildan 2. qtibas kirin
j hatin 1. pk ann 2. bi
dest xistin *"bila j bihata, bila p ser min
bikanda"
jhatin qabiliyet
jhat 1. jr 2. egd *"kebaniya jhat, bila nv
qeliy j bixwe"
j kirin 1. qut kirin 2. birn 3. hilkirin *"li ker
mir digere ku nalan j
bike"
jla ji aliy jrn ve
jma 1. berma 2. mrate
jmay 1. bermay 2. serata
jr 1. bin, bintar 2. qntar
3. (di erdngariy de)
aliy bar
187
jrn
-li jr 1. li bin, li bintar
2. li qntar 3. li bar
jrn cih li bin, aliy li
bintar
jrla jla
jrnivs nivsa ku li bin t
xuyakirin; tbin
jrxan 1. binan 2. binesaz
jza 1. maka nif 2. makder
ji daeke e wateya maweyeke diyar dide peyv
-ji ber di ber xwe de
-ji ber ku bi sedema ku
-ji ber de h z de
-ji ber xwe xwe bi xwe
-ji ber xwe de gotin derewa bpere kirin
-ji ber yek ve li na
yek *"ciran ji ber
Xwed ve digihje hawariy"
-ji bil ji xeyr *"bar ketiyan kes ranake, ji bil
Xwed"
-ji dest hev revandin ji aliy her kes ve hatin
xwestin
-ji dl ve 1. dewsa ku 2.
beramber
-ji mj ve 1. di ber de
2. h di z de
-ji nik ve by sedemeke diyar di w gav de
-ji n ve bi careke din
-ji rikan yek
ji bo
hrsa yek bne
188
-ji rz asay
-ji sed 1. ji hejmara sed
pareke diyar 2. rjeya
sedek; (%)
-ji xeyn/xeyr tit navbor ne t de
ji ber n 1. (bi zarokeke
mir) berwext welidn 2.
(bi tjikeke mir) berwext
zayn
ji ber kirin di ber xwe de
xwendin gotin
ji bestan gotin di ber
xwe de gotegot kirin
ji br kirin 1. ji bal
avtin 2. dest j vekiandin *"her iqas bib
mr, xwe meke ji br"
jih [I] tla saza musqay
jih [II] 1. rdiy zirav 2.
bend ku ji rdiya zirav
t bidestxistin
jiha ziya, ejdeha
ji hev zayn li hev zde
bn
jij (di ziman zarokan
de) got
jikarket karnin
jimar 1. hejmarn ji yek
heta nehan 2. reqem
jimare 1. reqem 2. hejmar
-jimareya cot reqemn
wek: 2, 4, 6, 8, 10...
-jimareya sereke reqemn ji 1 hetan 9an
-jimareya kest reqema
ku t de pit reqema
jngehnas
tam yeke kest j heye
wek: 1.3, 3.05, 54. 33...
-jimareya tam hem reqemn ku li pey reqema
sereke reqemeke ikest
nay
-jimareya tek reqemn
wek 1, 3, 5, 7, 9...
jimarnas zanistn pisporiya wan tkildar hesaban jimartin ye
jin 1. mirova m 2. hevsera mirov *"axa jin
mr ne ji hev be, tev nagere"
jinane 1. wek mirova m
2. her tit tkildar jin
jinap jina mam mirov;
amojin
jinbav hewiya diya yek
jinbira jina biray mirov
jineb 1. jina ku mr w
miriye 2. jina berday
*"jineb dibjin: ez dizanim ; qz dibjin: tu
dizan "
jinik jin
jinkok jina bkr a ku ten nav w jin e *"hin
jin in hin jinkok in"
jint [I] prekt
jint [I] jina biray mr
bk *"jint bi hev re
ba bin, bira d nea
bin"
jinxal jina xal mirov; xalojin
jixwe hema wisa
jn
ristiya der dor ye
jn 1. kes ku dikare
bij 2. kes ku dikare
xwe ragire nemire 3.
berxwedr
jr 1. biaqil 2. himend
3. jhat 4. zrek
jrane wek/sezay jran
jr 1. biaqil 2. himend
3. jhatt 4. zrekt
jrek jr
jrekt jr
jvan heyz
jy di l de rehn str
jor 1. fz 2. bilind *"ik ik e, gava av ve-
190
K
k/K tpa ardehemn a
alfabeya kurd ye;
dengdareke ku cderka
w ezmandev qirik
ye, away belavbna
w girt hik e
ka [I] 1. cnavka pirsiyariy ya ku t wateya: li
ku ye? 2. de nan min
bide *"dibjin: 'htir
ima sty te xwar e?
dibje: 'ka iy min li
kar e!' "
ka [II] alifa sewalan a ku
ji giya qeseln bi cercerey piirand dibe
*"ava di bin kay, deng
j nay"
-ka teslm b kirin emanet radest xaynek kirin
kab kap, gzek
kabok hestiy serong
kabox erd biadan ku
av ba hildiine xwe
kabra mr
ka her hebeke kir
kaan amann ku xwarinan vala dikin
kaik kefik/kev
kalok qxaneya bik
a bi embil devik
kao teral bkr
kad [I] merc, reqabet
kad [II] 1. gilmt, girover 2. embera ku ser
bin w hinek tepisiye
hundir; kre
-kada esmn valahiya ezmn hem titn t de
kade cureyek nan ku bi
rn kir t pehtin
kadiz [I] kes ku diziya
kay dike
Kadiz [II] stra ku di evn say evere de li
esmn weke riyeke sp
xuya dike; Kakan
kadn cih ku ka l t berhevkirin
kafir 1. kes ku ne misilman e 2. li gor her ol
kes ku ne ji ola yek be
kafiristan welat kafiran
-ma kafiristan ye? ma
ewqas bwijdan j dibe?
kafirt oleder
kahn remilavj ku qestka pagehiyan dide
kaho cureyek reya ku
nepij t xwarin beln
w pera in; xes
191
kahr
kahr kra kalan
kaj [I] gilok
kaj [II] kiras maran; tvil
kaj [III] sergo, mezbele
kajger 1. likij 2. hestkoj
kajle cureyek rey ye
kak kek, biray mezin
Kakan Kadiz
kakil 1. dendik 2. gewher
(gz, bindeq hwd)
*"temz, kakil ket gz"
kakt sklet, kelax
kakvrik kuvark, kar
kal [I] (sewze) xav
kal [II] kes temendirj
*"kalo memire bihar t,
pr memire pincar t"
kal [III] sor tar, al
kalan cih ku alavn qutkirin t de tn parastin
kal bn pr bn
kalek kundir/gindor
kalekal deng domdar
ku pez derdixe
kalekal kirin (pez) bang
dan, zimezim kirin
kalemr mr ku temen
w ji pnciy derbastir
bye
kalepr kalemr
kaler bjena bazirganiy
kalik 1. bav bav an j
bav dayik 2. ecdad
*ew ku kalik xwe nas
neke, Xweday xwe j
nas nake
192
kaln/dikale/bikale 1.
(pez) bang dan 2. naln
kalt temenbort, prt
kam [I] 1. daxwaz 2.
fehlxwestina sewalan
-kama birn 1. destek
n 2. pelek avtin ...
kam [II] gre
-kam gerandin gre kirin
kam [III] rutbet kufika
afnikiy
-kam girtin afnik bn
kam [IV] esman dv
-kama dv ark dv
kam [V] aram bextewar
kambax 1. xopan 2. kavilby
kambax 1. xopan 2. wran
kambaxtir 1. xopantir 2.
xeratir
kamil 1. gran 2. gihay
kamil bn 1. gran bn
2. gihan
kamil 1. gran 2. gihayt
kamir leven
kamir mrga leven
kamox kes ku bi xwe tirih diguvie j mey
dike
kamran 1. bextewar dilaram 2. dila
kamran 1. bextewar
dilaram 2. dilat
kamsojk dilbijand
kamsojk bn dil bijan-
karekar
din, dil kirkirn
kamsojk kirin dil kirkirandin, ilek kirin
kamk kamox
kamk bn kamsojk
bn
kamk kirin kamsojk kirin
kan 1. gencne 2. cih ku
maden xw j t derxistin
kanc bar
kanc bar
kandew leka zay ya ku
cardin avis nebye h
t dotin
kan ka li kuder ye?
kanik post ku li ser v
e p dadimile
kan jderka av *"mer,
li ber kaniy t namne"
kann/dikane/bikane
karn
kann 1. meha berfanbar 2. kreya gir
kanza maden
kanzanas zanistn ku
pisporiya wan maden in
kap 1. hestiy p 2.
bend sty sewalan
*"dewar bi kapan, mirov
bi sozan tn girdan"
-kap avtin 1. bi hev re
bi hestiy p lstin 2.
ketin hevrikiy
-kap kirin (sewal) bi bendek an j bi zincrek
girdan
karekew
hatiye ldan; kstekst
karekew nra kewan a
bi komek
karesat bobelat, felaket
karc eneyeke ku tiliyn
w pir in; melb
karj movika ku erzn
digihne kapol/kapok
karl qebrax
karlt qebrax
karz [I] 1. kan 2. cihoka binerd
karz [II] cih hnik; zozan
kargeh cih xebat
karger rvebir
karger 1. rvebir 2. dare
kar gerandin 1. bi r
ve birin 2. dare kirin
karguzar karger pispor
jhat
karguzar arezatiya gerandina karan
karik tjika bizin; kidik
karistan kargeha rzehilberindana bjenan
karger 1. bibandor, bitesr 2. rvebir
karger 1. bandor, tesr
2. rvebir
karn/dikare/bikare 1.
iyan 2. pk ann 3. bi
dest ve ann *"nikare,
b par e"
-(p) karn 1. sernixn
kirin 2. hz j birin
karte garte *"karte, li
194
bn
kart kirin (xwarin) kevn
kirin
kartk xar ku xerat bi
kar tnin
kartol cureyek sewzeyn
bnerd ye pijand t
xwarin
kart kart
karwan 1. koma bazirgann gerok 2. komeke
rwiyan *"bi ewtniya
end kikan, ji r namne karwan"
Karwankuj stra ku di
destpka meha gelawj
de t dtin 5-6 mehan
xuya dibe
karxane karistan
karzan kes ku dizane
d i bike; areza
kas 1. piyan 2. kasik
kase 1. sandiqa darn ya
ku sewzeya dikin 2. av 3. selika erebeyan
kasik 1. kaseya bik 2.
feraqa ji gil heriy; kaxettik
-kasika v na v
kasox dasa bik
kastekast 1. deng nalenala kik guran 2. eleel
kastekast kirin 1. (seg
gur) nalenal kirin, zrn
2. eleel kirin
ka [I] giyay ku bi xwe
hik bye
kat
ka [II] 1. alava ku diimite, kae 2. piyn v
alav
ka [III] hevraz ku m
t de dijwar e, berpal
ka [IV] kiandin
-ka ber piy xwe kirin
gaz hinda xwe kirin
-ka berka kirin hev
birin ann
kaane avahiyn dewlemendan n fireh xweik; koik
kae navgna ku bi imitandina li ser berf qeay t ajotin
kaik qada ku mirov li
ser berf qeaya w
werza imitandin dike; tl
kaing ala nav
ka cureyek kevir acr
ye di avasaziy de t
bikarann
kaxane kok
ka kirin 1. bi erd re kiandin 2. leqandin 3. ji
cihek ber bi cihek din
ve livandin *"Xwed mirov a meke, l a kir
bila feh meke heke
feh kir j bila bi erd re
ka meke"
kao dar gog
kat [I] erd ku xr bera
w hindik e
kat [II] zeman, dem, ax
kat [III] zln simbilan n
195
katar
pn
-kat dan zl dan
katar bazin sty, tara
sty
kate cureyek nan ku bi
rn kir t pehtin; kade
katjimr alava demjimr;
saet
kav dema berhevkirina
bindeqan
kavar 1. xiirge 2. cih
bikevir 3. serkevir *"gava d bibe dmar, bav
dibe fileh kavar"
kavil 1. xerabe, kelefe 2.
xopan, wran
kavir peza dusal
kaw 1. kubar 2. qure
kaw bn 1. kubar bn 2.
qure bn
kawdan 1. ert merc
2. qalik
kawj kayna hin sewaln
ku got wan t xwarin
-sewaln kawjker ajaln ku pariyn xwe pit
rn di demn rawestan de dicn
kawik kes ku lap ne dnik e demn w n biaqiliy j hene
kaw 1. kubar 2. quret
kax [I] vejibartina giyayn
nenas n ku di nav bstanan de n dibin; af
-kax kirin af kirin, ade
kirin
196
kef kirin
keelok qafgur, zelt
ke cih ku mirk l
dimelisin
kehl 1. kea jina mirov ya ji mrek din 2. kea mr jin ya ji jineke
din
keik 1. ke 2. zaroka delalik *"keik, teiya d
radike, lawik j tra
bav"
kein bekaret, duzet
ke xwar, nerast
ke kirin (eka agirber)
armanc negirtin, xwar
n
kexapnok kes ku li
pey jinan digere wan
dixapne, mbaz
ked 1. berhem renca mirov 2. maf *"li kuder
komek, w der kedek"
kedan sewaln bibask n
mal
keder kul xem
kedew ketew
kedew ajal ku bi ilmasa ajalan ketiye
kedik eyar berx karan
ked sewala mal
ked bn hn mal bn
*gur ked nabe, ked
bibe j xwed nabe,
bar bifed nabe
ked kirin hn mal kirin
kedkar 1. xwediy maf
xwe 2. xwediy kar
xwe
keftar
qok li ser xistin
keftar 1. cureyek sewaln ol ye diibihe guran 2. kal
keft left 1. bizaveke
mezin a ji bo peydekirina pariy jiyan; tkon
2. devjen
kefxoy keyay gund taxn filehan
kehreb 1. greba, creyan 2. miqnatis
kehrebar 1. grebay, creyan 2. miqnatis
kej r, zern
kejal kea r a zern
kejave ardara ku p birndar nexwean neql
nexwexaneyan dikin
kej kea r a delalik
kejok nexweiya ht
kek biray mezin
kel [I] dewara dusal
kel [II] 1. germ, tn 2. rik,
hrs *"kela hrs, kefa
sabn ye"
kel [III] sewala biqilo
kelabe destvank, keleme
kelabe darik an j dirankn hilawestina kincan;
hilo
Kelam Qedm 1. Quran
2. wehy
kelandin/dikelne/dikelne [I] 1. germ kirin
2. pijandin, pehtin
kelandin/dikelne/di198
kelm
kelekor 1. kmlebat 2.
nefehma xvik
kelem [I] cureyek sewzeyan e, pijand nepij t
xwarin
kelem [II] 1. pj 2. berbend *cran neba,
kelem ber avan e
-kelem ber av neyaran leheng ku dijmin j
dibehicin
kelemr egd
kelenimj kes ku carinan nimj dike pir caran j nake
kelepe kirin (sewal
serjkir) gurandin pareparey kirin
kelepor 1. mrate 2. heyiya gelek
-kelepora netewey mrateya gelek ya ku ji nifn ber derbas nifn
n dibe
kelerim cureyek sewzeyn ku pijand t xwarin
kelestn keskesor
kele 1. delal, cazibedar
2. mrxas
-kele deryay kes ku
der zagonn hey di deryayan de talana ketiyan
dike
keler keleba, dk
kelexwar xelexwar
kelexwar bn xelexwar
bn
kelezr 1. xurek ku ba
nepijiyaye 2. kar ku ne
bi rk pk e *"girara
piran, kelezr ye"
kel xwarina bxw an
j kmxw
kelh 1. rind 2. bi htiameke nedt nebnay
kel hatin germ bn
kelhok bihura iyay
kelijandin/dikelijne/
bikelijne bi hev ve lehm kirin
kelijn/dikelije/bikelije
bi hev ve zeliqn
kelistin/dikelize/bikelize 1. dizka payn 2. teletel temae kirin 3. li
hember titek eciband
mit man
kelixn/dikelixe/bikelixe pr diranket bn
kel kel
keln/dikele/bikele 1.
germ bn 2. pijn *"sern du beranan, di beroek de nakelin"
kelo 1. cilo 2. kar ciltin
kelk 1. fayde 2. meslehet
-kelk j wergirtin sd j
wergirtin
kelkot 1. kelik palaz 2.
xelexwar
kelkt bn kutan xwarin
kelkt kirin ser guh di
r de ann, gelek l dan
kelm p
199
kelogir
kelogir kelegir
kelojtin/dikeloje/bikeloje dendik ikandin
kakil j derxistin
kelojk 1. kakila ku ji dendika ikand hatiye derxistin 2. riwet
-li kelojkan gern li qezencn herwe bzehmet gern
kelpez 1. cureyek margseyn ku li gor her dever reng xwe diguherne; kerpeze 2. dur
keltox kalemr hizhiz
hopohopo
kel [I] ivange
kel [II] her meheke falnamey; birc
kelwaz sermaya xurt
kelxa kelezr
kelx keltox
kelxot diranket
kem guhn bik an j tuney; kur
kember qa nav
kem careke lxistina
r hiran
kem bn t tundiyek hatin nv j qut
bn
keme amraza ku erd
dikole
kem kirin bi tund l
xistin j beek qut kirin
kemend bend ku hilboqek bi ser w ve ye
200
kerb
kenefe avahiy kewi
keng/keng i wext,
i ax *"keng bibare,
hing zivistan e"
kenhar kes kenand
kenit dra filehan
keniz berdestiya jin
kenn/dikene/bikene
1. besimn, biirn 2. rge bn 3. hrehr kirin
*"bi heval xwe mekene, d b ser te j"
kente perestgeha cihyan
kenkene zengn hzdar
kenlok kirin bi dizka
qnekt kirin
kenok rge
kenok 1. rge 2. kenok *"ne jina kenok,
ne mr ftok"
kenze fayke
kepaze rezl riswa
kepaze bn rezl riswa
bn
kepaze kirin rezl riswa kirin
kepen kulav ivanan
kepenek [I] cureyek rey ye
kepenek [II] cureyek nexweiya piikre ye
kepenek kes ku bi nexweiya piikre ketiye
kepez 1. dibr, berpal 2.
krt bilind
kepir artaq, holik
kepr [I] tit windaby
ker bn
ker bn [I] nebihstin
ker bn [II] pare bn
kerbe cureyek striyan
e, pjn keran *"qedr
gul i dizane, kerbe
dibje: 'ker re' "
kerove 1. aqilsivik, kmaqil 2. peledn, tiredn
3. kerose
kerdenek hestvk
kerd 1. ala ku li der
dora daran vedidin da
ku av t de bisekine 2. li
gor cureyan ben
bstanan
-kerdiyeke bstan avtin di alek de cureyek sewzeyan andin
kereh cureyek b ye
kereker [I] mnan keran
btee
kereker [II] bi dizka
bdeng
kerem 1. destbela 2.
comerd
-ji kerema xwe heke zehmet nebe
kerem kirin 1. bexek li
yek kirin 2. krama yek
qebl kirin
-kerem ke fermo
kereng cureyek rey
ye nepij t xwarin
*"gotin: 'kerengo war
te li ku ye? got: 'ba dizane' "
kereste [I] on, dep
kereste [II] 1. malze202
keser
bi ser cl cegn ve
ker [II] xilek pez ji 100
heb heta 200 *"heft
ker pez, li bin siya darek mexel tn"
ker [III] 1. pare 2. bir
3. tke *"nan ku bibe
ker, hev nagire"
-ker kirin 1. pare kirin
2. tketkey kirin 3. birbir kirin
ker [IV] rewa nebihstina guhan
-xwe li keriy dann xwe
nebelediy nebihstin
dann
ker kirin [I] tke kirin
ker kirin [II] deng xwe
nekirin
kerkedan sewaleke kov
ya girs e bi ser difn
w ve qiloek heye
kerkere 1. nezan 2. tnegihit 3. kerose
kerkov cureyek sewaln
kov yn ku diibihine
keran reng wan ji xzn re sp pk t
kerme rxa hikir ya ji bo
ewat
kerm cureyek mn
girs e pvedana w bi
ewat e; moza keran
kerose ehmeq, kerkere
kerpeze kelpez
kerp/kerp
heriya
ku di qalibn argoe de
t rokirin di lkirina
kesirandin
derd 3. br
-keser kiandin 1. n
2. hezinn, derdomerdo
bn 3. br kirin
kesirandin/dikesirne/
bikesirne 1. andin
2. derd l rakirin 3.
westandin pir t kirin
kesirn/dikesire/bikesire 1. xemgn bn 2.
derdoy bn 3. t bn
kesixn/dikesixe/bikesixe 1. qeirn, herin
2. rikn
kesb xizan
kesk reng reya ter a
neilmis
keskah 1. sewz, hinah 2. nesl
-Keskahiya Pxember
Ehlubeyta Cn. Pxember
eleyhiselam
keskesor (pit taviyn
baran) nvembera rengn a ku li esmn xuya
dibe; heftreng, kevana
Dawid
-bi ser keskesor re
qefz kirin der aqilan
tev gern
keslan teral, lexer
kestek kerp
ke fenga ku di valahiy
de t teqandin nagihje nan
ke pop filehan *"ke, hero kadeyan naxwe"
204
kexane dibistana ku
kean perwerde dike
kek cureyek orbey ye
keklok 1. kade 2. nan
hik-kir
kekul eleke kermey
ket navgneke zeryay
ya rwt barkiy ye
-ketiya asiman cureyek navgnn firoke yn
ku ji chan rwiyan dibin ser hv an j gerestrkn din
-ketiya perdedar cureyek navgnn raguhastin yn ku bi alkariya
perdeyn berbiba di av
de diin
ketvan ajovan xebatkarn ketiy; deryavan
ketew ilmasa ajalan
ketin/dikeve/bikeve [I]
1. wergern 2. hilwen
3. bihurn 4. daketin
*"ker ker e, nakeve nav
ava kr"
ketin/dikeve/bikeve [II]
(sewaln wek seg guran) velezn, veketin
-l ketin 1. sabet kirin
2. t gern
-ketin keleha qatil-batil
1. xwna xwe kirin sty
xelq 2. ji gotina xwe
danegern
-ketin kirasan (jin) heyz
bn, ketin kincan
-ketin zik diya xwe
kev
prg aramiyeke bpayan hatin
ket 1. keft, bkes 2. bxwed *"ket, bi xebat
radibin"
ketxweda kes ku di qesrn maldaran de hesab
xerc mesref digire
keval
weney bi dest
kir arivekir
kevalber kevirn ku ber
li na kaxez li ser dihate nivsandin
kevan 1. alava travtin, qews 2. xwar 3. tewiyay
kevan bn 1. xwar bn
2. tewn
kevane ivange
kevanek (r) di xalbendiy
de naneya ku diibihe
heyvik, ()
kevanjene 1. travj 2.
kes ku dibe bela dikeve psra xelq
kevan kirin 1. xwar kirin
2. tewandin
kevik 1. amana ku xurek p t xwarin 2. hestiy sersng y navend
*"dawet tune, li kevikan digere"
-di kevika dil de lxistin 1. (da ku neks l biike) di sersng de l
xistin 2. bi derbeke xedar lxistin
kev kevik
kevel 1. post pz
hwd; eyar 2. lewhe
kevel kirin post kirin, gurandin
kever [I] iyay ji kevir
zinaran pkhat
kever [II] bizina belekbelek/deqdeq
kevil post mihan
kevir 1. ber 2. zinar 3. lat
*"kevir, bi kvir dibe
dwar"
-kevir kehrebar cureyek kevirn miqnatis ye
j mriyn gerden tizbiyan tn kirin
-kevir bi ser yek de gr
kirin lome gazinc l
kirin
-kevir kirin 1. r bi keviran kirin 2. bi keviran
bera yek dan, ricim kirin
-kevir li ser kvir neman tu tit di dst de
neman
-kevir li ser kvir nehitin 1. her tit rxandin
tepeser kirin 2. qir pir
kirin
kevirheste cureyek kevirn ku di ber bera
hesteyan de t bicihkirin
bi zivirandin k vedide
kev 1. klekn em zeryay 2. tixb, snor, star
205
keven
keven qeraxa zeryay
ya tensk a ku melevan
t de ne dijwar e
kevkan berdeqan
kevjal cureyek heeratn jehrn e
-kevjal zeryay cureyek sewaln behr ye t
xwarin
kevlan trik derdana ku
tran dikin; trdank
kevlok qermek
kevkk t werkirin titek ber bi titek din ve
avtin; virvirk avtin
kevn 1. neteze 2. qedm
3. jibrby 4. perit 5.
rizyay *"axa, tep davjin ser deftern kevn
vedikin"
kevnare 1. heyber bjenn drok 2. tkildar
ber
kevnebizot agir ku ji z
de hatiye pxistin *"agir
di kevnebizotan de dimne"
kevnedost hogir ji mj
ve razdar ber
kevnekotik 1. tkbern
kevn perit 2. cil palazn riziyay
kevnemay 1. heybern
drok yn ku hna li piyan e an j tn naskirin
2. agehiyn drok yn
ku hna j di nava anda
jndar de ne
206
kevneperest 1. paver
2. muhafezekar
kevneop dab nert,
adet urf
kevneop gelr
kevok cureyek ivkan e
ber ji bo andina nameyan dihatine bikarann
kevot [I] cureyek ivkan
e diibihe kevokan
kevot [II] dareke bber e
j amann curecurey
tn kirin
kevz reyeke ku li qeraxn em zeryayan hn dibe
kevz sewz, kesk
kew kevok
-kewa peht nira ku
bzehmet bi dest dikeve
kewal sewal, ter (pez
bizin)
kewandin/dikewne/bikewne 1. dax kirin 2.
biratin 3. (di kirn firotan de) xapandin 4.
(derman) birn pak kirin
kewan jina mal, keban
*"kewan bn sis, kodik n ber s"
kewar [I] 1. embar 2.
ala zd a di hundir de
*"i bix kewar, ew t
xwar"
kewar [II] cih ku ma
hingiv l hingiv datne
kewae [I] rxiyay
kezwan
kewae [II] p pela
-kewae kirin (ser banek) bi p pela ser
ban ava kirin
kewr meha dehemn a
salnameya zayn
kewden 1. ehmeq 2. gj
kewder dk ol
kewgir nrvan kewan
kewin/dikewie/bikewie (avah) rxn hilwen
kewn/dikewe/bikewe
1. dax bn 2. birijn 3.
(birn) pak bn
kewre hesin girtikgirtik
y ku alavn qutkirin
p tn tjkirin; kertik
kewre kirin tj kirin
kewen [I] hevraz ku
tav l naxe
kewen [II] reyek e
kewtekewt deng domdar reyna segan
kewtn/dikewte/bikewte 1. (seg) reyn, ewtn
2. (mirov) pizepiz kirin,
beletew axaftin
kewtkewto elelok
key mr, ah *"axa, bi deh
gundn xwe ve wisa bawer dike ku Xosrew
Key e"
keya rvebire gundek/
taxek; muxtar *"li d zivistanek du bihar, di
gundek de du keya nabin"
keyan muxtart
keyit mrt, ahit
keyban mrx, mrxanim
keyperest pgirt hevalbend pergala keyitiy; ahperest
keys 1. firsend 2. derfet
3. pergal
-keys xwe qefaltin riya
rev j standin
keys kirin 1. tertb kirin
2. tkz kirin
keyskir 1. bitertb 2. tkz bipergal
keyso/keysperest 1.
firsendger 2. berjewendperest
Keywan gerestrkek e
kezaxtin/dikezxe/bikezxe kesaxtin
kezeb 1. ciger 2. zarokn
mirov *"ar kezeb, ji
ar tenr germtir e"
kezixandin/dikezixne/
bikezixne kesaxtin
kez [I] guliyn por
kez [II] edaleyn cendk
kez [III] 1. xama 2. kea
bermr *"filan keso tu
dibj qey qza kez ye"
kezn av
kezkur jina ku por
xwe qa kiriye por
w d nay hnan
kezzer jina gulzer
kezwan cureyek daran e
j bent t bidestxistin *"lik dotin, kez207
k
wan kelandin li hev
nayn"
k 1. i kes, k 2. pirsa ku
bersva w kirde ye *"gava Xwed ji yek re li hev
tne, nabje: 'tu kur k
y?' "
k cureyek bihokn bik e, di qirejiy de bi
xwn dij
kf zewq sefa
-kf j re hatin 1. zewq
j wergirtin 2. tahmijn
3. hez kirin
kfing kevjal
kfxwe 1. kes ku temtla w ba e 2. kes ku
ji titek raz ye 3. a
anaz
kfxwe bn 1. j raz
bn 2. a bn 3. halxwe bn
kfxwe kirin 1. j raz
kirin 2. a kirin 3. halxwe kirin
kfxwe 1. razt 2.
ad 3. halxwe
kl [I] dirnn girs, l
-kl kirin bi dirnn girs
dirtin, l kirin
-klkl kirin ll kirin, bi dirneke demdem dirtin
kl [II] kevirn ku mezeln miriyan p tn nasn
kl [III] gav, kat
klan/dikle/bikle [I]
erd kolan
208
klan/dikle/bikle [II]
zev cot kirin
klangeh erd ku ji cotkirin re hatiye veqetandin
klek 1. hind, tehl, 2.
hl, al *"kleka xwe ya
birx, li rhevalan mede"
-kleka xwe dan kleka
bokeberanan tev mrxasan rabn rnitin
klik [I] demeke pir hindik; xulek
klik [II] kevir ser mezel miriyan; kl
klind alava andiniy
ya ku p giya zad t
inn
kl 1. bsk, xulek 2. kar
ku ewqas ne pwist e
di asta duyemn de t
3. bone 4. dirna girs,
l
klk jina nemisilman
an j ji neteweyeke din
kln killa mezin a
darn an j hesin ya
ku ku p dergehn mezin tn dadan
km [I] ava birn pizrik; cerahat
-km amas cerahat
ltihab
km [II] 1. hindik 2. bix 3. nekemil *"aqil
km, riya xwar ber bi
heval xwe dixe"
k
-km zde 1. hindik
pir 2. virde wde 3.
di v navber de
kman 1. kmas 2. xelet 3. qusr *"kmaniya kesek, ji kesek din
re nabe bar"
kmar 1. hejmara hindik
2. neteweya ku di nav
neteweye ke din de hejmara wan ne zde ye
kmas 1. kar ku li gor
pdiviy nehatiye qedandin 2. qusr nivkan *"her xweikek, kmasiyeke w heye"
kmber endazeya ku ne
fireh e; berteng
km bn 1. nekemiln 2.
hindik bn 3. daketin
*"gotin: 'kero, dehikek
ji te re b'; got : 'alif
min km b bar min
j zde b' "
kmek di hesabdariy de
naneya ji hejmarek
daxistina yeke dtir, (-)
kmendam kes ku endamek w nivkan e
kmendaz tevgerna ne
li gor pwistiy
kmendaz kirin (peywir
li gor pwistiy) bi cih
neann
km 1. hindikay 2. bix 3. kmas
km kirin 1. hindik kirin
2. daxistin 3. j birn
k m
-k vek 1. birin
ann, ka berka 2. bilindbn daketina ava
deryayan; med cezr
k [II] m 1. heerat
2. bihok 3. kzik
k [III] 1. pvan 2. di pvan de wekhev
k [IV] 1. keyskir 2.
tit ba jenand
k [V] erd ku bi ava lan t avdan
k [VI] kes ku bjenn
sermestiy dike
k [VII] doz
kan/dike/bike 1.
neqil kirin 2. pvandin
3. dy baik hilkiandin gewriya xwe
kbar mal milk ku raguhastina wan pkan e
ke 1. are, geleme,
mesele 2. hevseng
-keya netewey meseleya miletek
-keyn navnetewey
hevsengn di navbera
koma gelan de
kim bejn bal
kwer cazibedar, baldiz
kvjal kevjal
kvrk/kvrok sewaleke giyaxur a ku lingn
w yn pn kin in bi
beza xwe ve navdar e,
kerguh *"adar kvrk
sibehan xwn dimze,
nvro xwe davje ber si210
ya dar"
kz cureyek bihukan e
kzgilolk kzika ggern
kzik kza bik
kzim kzim
kzn [I] kzn
kzn [II] 1. bor, lle 2.
cihoka binaxeya gemar
3. gizirna tit av
kzn kirin 1. (tit av) ji
ber n 2. gizirandin
kzm 1. dar ku wek pitek t bicihkirin 2. sing,
t
ki (di ziman zarokan
de) ikest
ki bn (di ziman zarokan de) ikestin
ki kirin (di ziman zarokan de) ikandin
kif 1. diyar 2. vekir 3.
berbiav 4. xuya *"destn helawxuran, tim
kif in"
kif bn 1. diyar bn 2.
xuya bn
kif kirin 1. diyar kirin
2. xuya kirin
kihl hesp *"kihl, di
bin mrxasan de dibezin"
kil [I] dermanek re ku li
avan didin da ku bedewiy bide an bibire
-kil kirin av bi kil re kirin *"kes ku ket dawet, d xwe kil bike"
-kil ji avan dizn di ki-
kinare
rtiy de pispor bn
kil [II] her careke elqandina mek
-li kil xistin 1. meka
dw kiyan 2. di hlekan
de hejandin
kilam stran, goran *"heft
kilamn hir hene, hem j li ser hirmiyan e"
-kilamn serhewa strann rnit yn dirj
-kilam avtin ser yek di
stran de qala yek kirin
kilambj stranbj *"heke kilambj dest xwe
dan ber guh xwe, dizane d i bibje"
kilandin/dikilne/bikilne 1. (bi mek an j
sirsm) dew kiyan 2.
wek kiyan hejandin
kilaw piya ser jinan;
mzer
kilb mix dirj str;
mr
kilan iraya destan
kilv pnsa kilkirin
kildan derdana ku kil t
de t parastin
kilekil deng domdar
ku ji kiyana mek an j
sursm t
kilb alava kaxkirin
kilisandin/dikilisne/bikilisne bi hev ve zeliqandin
kilimkot 1. kes ku ser
sey w ba naxuye 2.
kin bn
kin bn 1. kurt bn 2.
vekin 3. qol bn
kinc ek, libas, cil *"kinca ku ket ber pneyan
ser ku ket ber retan,
bi kr titek nayn"
-kinc li xwe kirin ek/cil
li xwe kirin
kind 1. zilet, kett 2.
brmet
-kinda tirs birs brmetiya newrekt zikbirtiy
kindik rindik ik
kindir bend str pemboy y ku piran p
dev telsan t dirtin
kinr birna ku t de km
civiyaye hev; knor
kinzet 1. irdan 2. silsile, xeleq
king ht
kinik 1. bejnkurt, xirdik
2. qolik
kin kirin 1. kurt kirin 2.
vekiandin 3. qol kirin
kino bexl, iks
kinoe gz, siqayl
kin reng benef y
lap vekir
kir [I] guh kin, kur
kir [II] alak
-kira xwe kiran kirin 1.
ten bi gotina xwe kirin
2. dora xwe nedan tu
kes 3. maf xwe bi ser
kes ve bernedan *"bi
din biwire, kira xwe
212
j kiran bike"
kir [III] kar *"kiran kir
nekiran ji xwe re bir"
kiran kirar
-kiran kirin hesab kirin
kirar (r) di hevok de xwediy alakiy; fail, kirox,
kirde
kirar 1. hesab 2. xwedt 3. kirdet
kiras kinca tenik a ku di
bin de t lixwekirin *"bej
na heyran, her kiras l
t"
-tim di kirasek de man
1. her xizan bi awayek
bhz man 2. nan dtin
bav man
-kiras bpsr li yek
kirin tit nemay ann
sr kepaze kirin
kirdan [I] darik ku gilfika hvr p t mehtkirin
vekirin; kerdenek,
hestvk
kirdan [II] egd jhat
kirdar karguzar fermann xwediyan
kirdar karguzariya fermanan
kirde kirar
kirdet sexbriya karek
pkhat
kirekir deng domdar ji
hrana tit hik t
kirekir kirin ji ber hrana titek mnan kir
hwd deng derxistin
kin
kir heq ku berdla titek kirkir ye; deman
-kir kirin titek heta maweye kifkir bi berdlek dan kesek din; deman kirin
kirt 1. qirj 2. gemar 3.
sik, lewit
kirin/dike/bike 1. p
kann 2. bi cih ann 3.
dann *"tit ku destan
kir, kesan nekir"
kiriyar bikir dam
kiriyar kirna dam
kirger bikir, muter
kirn/dikire/bikre 1.
standin 2. bi berdlek
titek wergirtin
-kirn firotan standin
dayn
kirv kes ku zarok di pa w de t sinetkirin
kirv kesn ku bi sinetkirina zarokan a di pn
hev de bne dostn hev
*"mirk rov, danaynin kirv"
kirkirk xaxak
kirkirik xurtxurtk
kirkirn/dikirkire/bikirkire (dil) bijn daxwaz kirin
kirkirok boriya ku xwarin
t re derbas aik dibe
kirman duz, keleh
kirno secde
kirp [I] leven ter ku j
ka t bidestxistin
ki kirin
herikn 2. vekin 3. (sewaln marjok) men
*"av dikie, l a li cih
xwe dimne"
ki kirin 1. nav t dan
2. tewq kirin
kikiandin/dikikne/
bikikine xwe wek
maran bi erd erd re kiandin
kiki hev kirin 1. kesek/segek berdan kesek/segek din 2. nav t
dan
kit kal andin, ziraet
kit 1. lib, heb 2. fer
-deh kit salan 1. deh salan li ser hev 2. tam deh
salan
kitan 1. cureyek qum e
2. kincn ji v quma
kitb pirtk
kitik pisk
kit kirin gez kirin
kitkit tartar
kitkit bn yek li vir
yek li dera han bn; tartar bn
kitkit kirin yek dann li
vir yek li dera han; tartar kirin
kiw ko
kix (di ziman zarokan de)
qirj gemar
kix bn (di ziman zarokan de) qirj gemar
bn
kix kirin (di ziman zaro214
koer
se
k i kes *"mr tev mr
be, jin tev jin be, k d
muhtac k be?"
kjan ji wan i kes/tit
*"div mirov zanibe ku
ser mirov li ser kjan
kevir ye"
kn hest daxwaza tolhildan
-kn girtin hest daxwaza tolhildan hewandin
kndar xwestiy tolhildan
kp 1. qaym 2. idiyay
-kp kirin 1. idiyay girdan 2. guvatin 3. tkz kirin
kper dorana zirav
kr endam mraniy
nrtiy; mz, qemo, xir
*"betal ma kr bav
xwe da ber dasan"
ks 1. derdan bik; trik 2. derdana diravan;
peldank *"ew mirov nezan e, ku aqil w ji ks xelq be"
ksik trik bik
kso ks *"kso j hkn
xwe dixe bin ax dibje: 'heke Xwed viyabe
d derxe' "
kwer 1. werza heway
ya deverek; qlm 2.
welat, herm
kte (r) deng ku bi carek
de ji devan belav dibe
koer
min tir e'"
koer 1. rewa neakincbn; muhacirt 2. lstikeke govend ye *koer, j dr e rencber
kore koder
koik hwana pwazkirina mvanan
kok qesr sera
ko kirin (ji cihek ber bi
cihek din ve) bar kirin
kod 1. derdana ku p zad
t pvan 2. elb *"koda tij, bi a vala mede"
koder 1. demana reya
erdek 2. cureyek pirtiy ku jin j kirasan didirn; t
kodik elbik *"keban bn
sis, kodik n ber s"
kodqeln sedem byom
teqeleyan; serxur
kof cureyek piya ser
jinan a gelr ye *"jin
got: mrik min ji te re
zarokek an, kof kitan
dan"
koga firogeha mezin
koh 1. iya, gir 2. kir
kok [I] 1. reh ral 2.
tar hm *"her giya li
ser koka xwe n t"
-koka zer zehferana Hindistan
kok [II] qelew
-kok bn qelew bn, bi
got bn *"bet iqas
kok dibe, ewqas cih l
216
teng dibe"
-kok kirin qelew kirin,
dermal kirin
kokim kal pra hizhiz
kokires bah, ehwet
kokos cureyek alava titnkiy ya ku qelna
w xortimk ye; nargle
kol [I] 1. krt 2. gir bik ku ji erd zde ne
bilind e
kol [II] bqilo *"bizina
kol hn danyan bibe,
flah j nabe"
kol [III] deys
kolan 1. cade, paxan 2.
kue, ziqaq *"kolan, tu
car nakevin bi ser banan"
kole 1. bende, evd 2. xulamok berjewendiyn
xelq
koledar 1. erka ku bendetiy li ser gelan ferz dike
2. xwediy bendeyan
kolet 1. bendet 2. olamkar
kol deys
kolik 1. malika bik 2.
xaniy kavilby
-kolik lstin malikan -ya
ku lstikeke zarokan elstin
koln/dikole/bikole 1.
erd qelatin 2. kr kirin
*"mezbt bikole esas, ji
bo ku dil neke wasewas"
-l koln 1. l gern 2. bi
kordnde
krbn l nrn
koltik qelaxa kermeyan
koloz kum ji hiriy
kom civat *"agir berda
kom, xwe da fza
zom"
komar pergala ku ramana
gelemper t de serdest
e, cumhriyet
kombers alava ku agehiyan bi awayek dtbar,
bihstwer nivsk kom
dike radigihne; xvjimr
kom bn 1. civn 2. col
bn
kome 1. girse 2. zumre
komel 1. civat 2. cimaet
komelayet civak
komele tevgera komeke
mirovan a ji bo armanceke zagon an j derzagon
komik civata pik
komir 1. seg ku ba hatiye xwedkirin 2. zordar
sitemkar trxwar
komir bn 1. seg (ji ber
xwedkirineke ba) qelew
xuya bn 2. bi hil heramiy tr bn
komir kirin 1. seg ba
xwed kirin qelew kirin
2. bi hil heramiy tr
kirin
komkar kar ku ji aliy
piraniyek ve t pkann
komket di hzn derya-
korebn
w yn kurn tunene
korebn kes ku dtina w
ne ern ye; bedbn
koreemk 1. kes ku feraseta w aloz gen ye;
ferasetkor 2. genefis
koremar mar kor *"filan
kes koremar e"
koremik mik kor
korer kueya ku piya
w girt ye
korik [I] ronahiya bo
korik [II] di simbil de liba xerab ya ku bye rij
korit rewa nedtina avan
korgan cureyek ketan e
kullksor e
kor kirin 1. nebna kirin
2. av derxistin 3. ko kirin
kort al
-kort bn kr bn
-kort kirin kr kirin
kortal 1. kendal 2. ala
kr 3. hendef *"kor bi
dest kor bigire, d tev
tkevin kortal"
kortik alika bik
-kortika qn qelteka
qn
kosp asteng
kon/dikoe/bikoe
ketin hevrikiy
kotek ldan
kotek bi dar zor
kotel avahiy ku ji bo branna byerek li cih
218
byer t avakirin
koter xemla styan
kotewar tenezul, daql
kotin/dikoje/bikoje bi
diranan gest kirin xwarin *"dar bi kotin,
nsan bi gotin"
kotir kevok
kotkoto kes ku gotegota
w d her kes aciz dike
kov 1. xwarbna ber bi
hundir ve 2. hotik
koval helezon, levaliyay
kovan 1. xem keder 2.
derd keser 3. br
kovar weana li gor demeke diyarkir
kovik alava rtin ya ku
p tit av li derdaneke
devbik t neqilkirin
*"aqil, bi kovik nekirine seriyan"
-kovika qne qelteka
ku li nava her du htan e
kov 1. hov 2. weh
kox 1. xaniy xeraby 2.
kenefe 3. punga mirkan; koxik
koxik cih ku mirk, werdek hwd l tn wirandin
koy iya
koyistan erd iyay
koz wirgeha berx karan *"berx xelq, di koza mirov de mezin nabe"
kozere kaya girs; qesel
kulfik
kozik eper, sber, qelae
-kozik dann kemn tele
dann
ku [I] gihanekek e
ku [II] 1. heke 2. eger
ku [III] kder *"ker bi ku
de here j cardin ker e"
kubar kaw nazik
kubar kaw nazikt
ku 1. kuncik 2. kevir
kue riyn di nav bera
avahiyan de; ziqaq *"dawiya derewan, kue ye"
kuik s kevirn ku datnin bin stiln ser gir,
xairgan *"agir kuikan, tim germ e"
kuke riya ku dawiya w
girt ye *dawiya derewan, kuke ye
kudandin/dikudne/bikudne 1. vekin 2. domandin *dijminat bi
kutin, r bi kudandin
kudik 1. tjika hir 2.
tjika htir *"dema ku
hir pr b, kudik bi gunikn w dilzin"
kufik afnik
kufik afnik
kuj goe, gu, im
kujer kutox, qatil
kujme miqdar
kukurd kurkt/kerkt
kul 1. birn 2. keser 3.
derd *"av bikul, ji y
kor tir e"
kulibn
kulibn/dikulibe/bikulibe 1. ji ser hi n 2.
har bn 3. z bir bn
*"mitrib kulib, def qetiya"
kulik nexweiya ajalan a
ku dibijine mirovan ajaln din j
kulindir kundir ku hundir w tij got hrand
dikin wisa dipijnin
kul [I] hesp pr
kul [II] libn berf *"ha
kul xwar, ha qul xwar"
kule 1. kadeyn hrik
2. b
kullk bikuya ser re
iqil dar ya ku rengreng vedide *"demek a
kulkan e, yek a sosinan
e"
kuln/dikule/bikule [I]
1. gocegoc men 2.
lingr bi r ve n
kuln [II] 1. jra erzaq
nivnn mal 2. di remal de bea ku ji bo erzaq mal hatiye veqetandin *"barana havn,
il nekir bin kuln
kulkuln/dikulkule/bikulkule bi zor zehmet xwe bi erd re kiandin wisa men
kulm 1. kefedest, felqedest 2. eng, gulmist
*"bi kulman mein
dir"
220
kulovank gopika sr
kum piya ser mran
*"derziya xwe, di ber
kum ser xwe re kir"
-kum avtin pev n
-kum dirandin rik hatin,
bihrs bn
-kum ketin avan 1. di
reweke neba de bn 2.
fors l ikestin
-kum yek li ser yek
din bn di kar tevger
de ibihn hev
kumik ser kuvarkan
kumiandin/dikumine/bikumine 1. hilweandin 2. daqurtandin
kumin/dikumie/bikumie 1. hilwen 2.
heln
kumzirx puiya seran a
ku ji tundiya derbeyn
dervey diparze
kun 1. qulik 2. qn
kuncik quncik *"jina xelq ramsanek e li kuncikek, hesp xelq meydanek e li pbirkek"
kunc cureyek zad ku j
rn t bidestxistin bi
ser kadeyan de t reandin
kund cureyek teyrn ev ye; bm *"gotine:
kundo mir pir in an
zind?' gotiye: 'zindiyek
ten zde ye, ew j di bin
kurmanc
emr jin de ye' "
kundle tjika beraz
kundir [I] cureyek sewzeyan e pijand t xwarin *"kundir mran,
tir e ji ekir ran"
kundir [II] mirov bkr
kunr knor
kunker alava ku p titan qul dikin
kur [I] law, zarok nrn
*"ml ne ji kur qenc re
dayne, ne j ji y xerab
re"
kur [II] sewala ku guhn
w bik in
kur [III] li zozanan erd
nermehur (b kevir)
kurap law ap; kurmam
kurbek cureyek sewaln ol ye
kurd gel ku ji Tofan virdetir li Navmk doraliyn w dij
kurdayet kurdbn
kurdewer tkildar neteweya kurd
kurd ziman gel kurd
kurdnas pispor ziman
wjeya kurd
kurdnas pispor and
droka gel kurd
kureke kes ku ji bil xwarin rtin bi kr titek
nay
kurik lawik
kurisandin/dikurisne/
bikurisne 1. kotin
hrandin 2. peritandin
pizirandin 3. komir kirin
kuris hrand pizir
kurisn/dikurise/bikurise 1. dan kotin hrandin 2. peritn pizirn 3. komir bn
kur 1. cehik 2. caniya
viring *"aqil kur, caniya dl"
kurk kea hklandin
ccikderxistina ajaln
bibask n mal firindeyn ol
-ketin kurk 1. (ajaln
bibask firindeyn ol) li ser hkan melisn
ccik derxistin 2. (mirov) di cihek de rnitin
derneketin derve 3.
pir egle bn
kur kirin 1. kurtisandin,
qusandin 2. tira kirin
*"k kar pir kiriye, keziya xwe kur kiriye"
kurm cureyek bihukn
bik e; dikeve birnan,
fk sewzeyan wan
xera dike
-(dil) kurm titek kiandin xwestin dil kirkirn
-kurm t de gern 1. netebitn 2. bi tatla titek
de hilketin daketin
kurmam kurap, pismam
kurmanc 1. milek gel
kurd e 2. kes ji v mil
221
kurmanc
kurmanc
1. zaravay
her berbelav ziman
kurd 2. tkildar dab
nrtn kurmancan
-kurmanciya rebelek
axaftina ku her kes t digihje
kurmet law meta mirov
kurm tit ku kurm ketin
kurm bn ji ber ketina
kurman xerab bn
kurn 1. hewz av 2. afir ku ji textikan dikin bireke pz dikare
t de ka ceh bixwe
kurs rnitekeka ku li ser
ar pepikan disekine
kurt kin nedirj *"emr
xayinan kurt e, dil wan
pirtepirt e"
-kurt kurmanc by
ku axaftin dirj bibe
kurtay/kurtas kutah
-bi kurtas/kurtay bi
kinah
kurtan palan ker htir *"ker, b kurtan nae
"
kurtane heriya ku p
dwar tn seyandin
kurtane kirin dwar bi
heriy seyandin
kurt bn kin bn
kurte 1. muxteser 2. kineber
kurtebir gotina kin
kurt; bi kinay
222
kurtepist pabj
kurtl bermayiya xwarin
kurxal law xal mirov
kurxalt law xaltiya mirov
kusk derdanka darn
mezin a ku erab t de t
meyandin
kuskusandin/dikuskusne/bikuskusne avn xwe korevk vekirin girtin
kusp kes kin qelew
kuspe 1. qalikn silqan
2. her cure xwarina xurt
a ku p sewalan dermal
dikin
kuspik xirdik kok
kuspo kusp
kuim qerf tinazeyn
soxkirin
-li kesek kuim kirin ji
bo soxkirin bi yek tinaze kirin
kute kilsa zeliqok a ku
p dwar tn seyandin
kutin/dikuje/bikuje
1. mirar kirin 2. qetl kirin 3. ji hol rakirin *"ji
kutiy di ber xelq re
bibjin ku w ez kutime"
kut 1. kes ku hatiye
kutin; meqtl, mirarby 2. kes ku kutiye;
qatil, kujer
kutox qatil, kujer
kuta 1. daw 2. encam
ks
kutah 1. dawiya dawiy
2. aqibet
kuta bn 1. qedn 2. xelas bn
kuta kirin 1. qedandin
2. xelas kirin
kutan/dikute/bikute [I]
1. l xistin 2. ikilandin,
ikandin 3. sihirandin,
gayn *dil tirsok, tim
dikute
kutan [II] ldan
kutek 1. mrkut 2. spartek, stn
kutilk xwarineke ji got hrand t kirin
kuvarik cureyek reya
ku wek swanan hn
dibe pijand t xwarin;
kumik, kar
kuwar 1. cih ku ma
hingiv t de hingiv
dihle 2. enbara zd, ala gnim *"qt kuwar, heta bihar"
kuxik 1. zekema gewriy
2. kuxtekuxta ji kezeb
piik
kuxn/dikuxe/bikuxe 1.
bi zekema gewriy ketin
2. kuxtekuxt kirin
kuxtekuxt kuxna bi ser
hev
k sewala kol (a b qilo)
kik seg *"kik, bi kurman namire"
kp cr
-kp aqilan wirmend
zana
-kp erab kes ku herdem sermest e
kpik erbik biembil;
crik
kr [I] di l de valahiya
bhest ya ku doran t
de ne; navzik
-erik kra zik w endel e! peh peh zik w
wek terikek ye!
kr [II] bin w dr ne
tensk *"iyayn bilind
b r nabin, newaln
kr b av nabin"
krah bindr, netensk
kr bn (bin) dr bn,
netensk bn
kre semaxa hesinkaran;
htn
krevan
kes ku ber
krey dixebite
krebn drebn
krekr kirin (bi deng)
kiz girn
krik [I] prta ku li ser
rs kincn hnand dikeve
krik [II] kreya gir a
bik
krn/dikre/bikre 1.
zrn 2. kiz girn
kr kirin 1. ba kolandin
2. kort kirin li bin as
kirin
ksik e
ks heywaneke ku hem
di bejiy de hem j di av
223
kt
de dij bi qalik e
*"dibjin: 'ks tu ima
ps ? dibje: 'Xwed li
eniya min nivs"
-ksiy dm ksiy ku
dr avan dij
-ksiy av ksiy ku di
avan de dij
kt nan ku ba nepijiyaye didine kikan
-kt xwarin bertl xwarin
kt [I] kik, tle
kt [II] kes ku bi nexweiya cuzam ketiye
kt bn bi nexweiya cu-
224
zam ketin
*"hebn
stry mran e, tunebn
ktbn e"
kto [I] zarok kurn y
viring
kto [II] tle
kz 1. cr av 2. cr ku
ber gencne t de vediartin *"ha kevir li kz
ket, ha kz li kvir ket"
kze cureyek heywann
bhnkirt e
kwrinc livajen
kwrinc livajen
kwstan zozan
L
l/L tpa pazdehemn a
alfabeya kurd ye;
dengdareke ku cderka
w diran ye away
belavbna w herik
rexk ye
la 1. al, hl 2. klek
labikandin/dilabikne
/bilabikne 1. tev li
hev kirin 2. lewitandin
labikn/dilabike/bilabike 1. lewitn 2. tev
li hev bn
lac law, kur
lacik lawik, kurik
laik piya ser jinan
*li bejn nr, bi zran
kir, laik rakir kerika
gur ye
-laika jinan dan ser
xwe ji mraniy ketin
bnams qebl kirin
lain cureyek solan e
ladan/ladide/lade ji r
derketin
laf gotin
lafazan kes ku dizane
gotina w digih kder
laflafok reya baday
lahor cureyek rn
Hindistan ye
lajwerd bjena ku bi
weyn curecurey ji
madenan hatiye bidestxistin
lak 1. kt kikan 2.
hoik 3. bekereya ku
davjin ser kombers
lakn derdana ku ji bo
xwarin vexwarina kikan t veqetandin;
savr
lal 1. bzar bziman
2. tat *azad hat din,
ziman lal hat vekirin
lal bn 1. tat bn 2. aniqn
laleng cureyek porteqalan e qalik wan
ztir j dibe
lalijn/dilalije/bilalije
lalote bn, ziman negern
lalik 1. tatik 2. sin *lalika ikest, tir e ji a
xwest
lalo alo, melaq
lalo kirin alo kirin,
melaq kirin
lalote 1. aniq 2. zimangiran
225
lam
lam erzn
lame valahiya di navbeyna hestiy hinarik
erzen de; gep
lan hlna kov dirindeyan *hir lana xwe ji br
nake, ivk j hlna xwe
landik hlekan, hlean
lanet qewirandina bi nifiran
lanet kes ku bi nifiran
hatiye qewirandin
lanet kirin 1. j re beddua kirin 2. ji haf avtin
lap 1. tam 2. pir
-lap kr gelek kr
laper ryek kaxez
lapk 1. pene 2. kulab
laq got jar
lar [I] 1. b d 2. wirgehe ga gaman; tewle
lar [I] xwar
lar bn xwar bn
lare cureyek nexweiyan e
lar kirin xwar kirin
lasar 1. baldar 2. nadkar
lasay quleb, sexte
lasay kirin teqld kirin,
sextekar kirin
laser slav, leh, lkend
lask saq, bist
la
beden, term *la
la m, deng deng
gam
lae 1. kelax 2. got
mirdar
*"lae li ku
226
2. tezepkhat
laylac 1. silekt 2. tezedtt
lazim 1. pwist 2. bikrhat
lazim bn 1. pwist bn
2. bi kr hatin
lazim hewcet, pdiv
lazt cureyek zad ku
j rn t bidestxistin
wek gnim j t bikarann; garis
lebat 1. tevger 2. bizav,
hereket *"sibat lebat,
kewan li nava mal ma
mat"
lebat (r) hevoka ku kirar
w kar bi xwe dike
lebikandin/dilebikne
/bilebikne 1. kirin zor, li qaqa re as kirin
2. feilandin
lebikn/dilebike/bilebike 1. ketin zor, li qaqa
re as bn 2. feiln
lebitandin/dilebitne/
bilebitne 1. bezandin
2. leqandin, livandin
lebitn/dilebite/bilebite
1. livn 2. leqn 3. bezn
*bar ker iqas giran
be, guhn w dilebitin
lebd livajen
lec 1. devjen 2. nqa
leflefok reya baday
legan tasa tehtevlk ya
mezin
legleg cureyek balin-
lem
deyn kov lingdirj a
ku bi bihar tn erdn
germ, xwarina wan beq,
mik mar e
leheng 1. egd 2. qehreman
lehik pvek, lawe
lehikandin/dilehikne/
bilehikne p ve kirin,
l lawe kirin
lehikn/dilehike/bilehike p ve zeliqn
leh slav, laser, lkend
*"ava lehiyan, da ser geliyan
lehm bjena ku hsin bi
hev ve dizeliqne
lehm kirin hesin bi hev
ve kirin
lehn lan, hlna hir
lek bjenn ku ji esl neft by
lekan sola berf
leka sola bnale pavekir
lekitandin/dilekitne/
bilekitne likijandin
lekitn/dilekite/bilekite
likijn
lele qeyda ku davjin styn tawanbarn bixeter
hsran
lele kirin qeyd avtin
sty
lem [I] bistikn petxan
n li ser ry erd *dinya dem e, gavinan petx
e gavinan lem e
227
lem
lem [II] lehiyn rbr
lem [III] lep
lem mil
lemelem milemil
lemelem kirin milemil kirin
lemelem lemper bi lemper
lemelem kirin gotin di
dev xwe birin ann;
mizemiz kirin
lemisn/dilemise/bilemise
1. bizdn
2.
(erm) vekin 3. qutifn
lem kirin ser titek zot
kirin/tj birn
lemlate 1. ls 2. girse
lemper [I] sin, berkeok
lemper [II]
1. lehiyn
zeryay 2. elq herka
ava bo
lenc xwar baday
lencn/dilence/bilence
bi lexer giran men
leng pgoc, kulek, lingor
lenger [I] hesin ketiyan
ku p erd lengergeh
ve t girdan
-lenger berdan (ketvan) gihitin qerax
rawestan
lenger [II] siniya fireh
lenger [III] firokeya fezay
lengergeh li qeraxa deryayek rawestgeha ku
ket l diwirin
lep 1. penc 2. dest *her
228
lezgn
lerzeta cureyek nexweiyan e
lerzok 1. hejok 2. leqleqok
le cendek
-le kelatin rewa cendekek tesel kirin
lekel di bijkiy de
pisporiya temtla cendekan
leker 1. esker 2. ervan
3. pmerge *leker
Rom ye, nan li ser
ong ye
lekergeh artgeh
leker 1. esker 2. ervan 3. pmerget
let pare
letandin/diletne/biletne 1. heytandin 2. j
re hi be gotin 3. deng
l birn nizm kirin
let bn pare bn
leteme 1. eyba mezin
2. teqeleya herwe 3.
belaya bpere
-letemeya ry d bavan erm soxiya ku ji
kirinn zarokan rast d
bavan t
let kirin pare kirin
letok atby biaqil
leva qisim, par, be
leva kirin par ve kirin
leven qam, qamir
lev piikn li hev aln,
wek gocan bn
lewa 1. nazik 2. diltenik
lezgn
bi zy dike
lezgn bizy, biecele
l [I] berevaj hevoka navbor; lbel, belam
l [II] baneana ji bo mzayan/jinan
l ann 1. peyde kirin,
pk ann 2. wergerandin
l bann 1. p de ketin
2. kumin ser 3. p beled bn
l bel feqet, l, belam
lbezn ldan
lbok melaq, alo
lbok melaq, alo
l born 1. j bihurn 2.
ef kirin, bexiandin
l 1. derert 2. xulp
lan kes ku ji rastiy
veqetiyaye
ln xerc mesref
-lnn malbat xerc
mesrefn mal
-lnn leker xerc
mesrefn lekeriy
l dan 1. l bezn 2. l
xistin 3. rencandin, zecirandin
lder kes ku li amreke msqay dide
l gemar dan 1. dorp
kirin 2. gemaro kirin
l gern 1. l koln 2. pey
ketin 3. mutale kirin
l guncn 1. bi kr hatin 2. munasib bn
l hatin 1. bi kr hatin
2. layq bn 3. j sd230
li bend man
alandin
l pirsn [I] 1. pirsiyar
kirin 2. j pirsn
l pirsn [II] 1. hal wext
pirsn, kfxwe dan 2.
raya w wergirtin, p wirn
lpok rezl riswa
lqewim kes ku t
byerek hatiye; mexdr, mezlm
l rabn bi an j nexweiyek ketin
l re hatin 1. hn bn
bernedan 2. elimn ji
xwe re kirin serinc
l siwar bn 1. l nitin
2. derketin ser, bazdan
ser 3. gayn
l sor bn 1. l hr bn
2. srar kirin
l sor kirin 1. tewq kirin 2. nav t dan 3. niandin 4. ftandin
lv 1. got li dora dv 2.
klek *gotina ku bikeve
nava du lvan, dikeve
nava du gundan
-lva xwe gez kirin pir
ecb man, heyirn
-lv daxistin mirz xwe
tir kirin
lvelv hetan dv tij
lvlv cureyek nokan e
qeland t xwarin
lvddik kes lvstr
lvotirk kes ku lva w
a jrn zde dirj e
l vegerandin 1. radest
kirin 2. bersivandin 3.
l as bn
l xebitn 1. p re mijl
bn 2. (da ku b qedandin) hewl dan
l xr ve ann ikir kirin
l xistin 1. l dan 2. kutan *ker ji lxistin re,
hesp ji bez re
lzim eqreba, xizim
li (r) daekek e cih warek dinimne
-li cem li ba, li hinda *li
cem baran, her bihar
e
-li dar e a niha t pkann
-li gel di gel, ji bil v
-li gel v yek beramber
v yek
-li gor 1. li hember 2. li
cem *li gor mak, golik pak e
-li pa li pit *bigire here, li pa xwe menre
-li pey bi dv *ba p ket,
kik li pey ket
-li p 1. li ber, ne li pa
2. li hember, li dij
*dost li p mirov dipeyive, dijmin li pa mirov
lib heb
-lib lib yek bi yek, heb
heb
li bend man/sekinn li
hviy di raaviy de
man/sekinn *her kes li
231
li ba bn
benda dora xwe disekine
li ba bn 1. berbiba bn
2. hejn 3. dawen *kaya kevn, li ba nabe
li ba kirin 1. dan ber bay
2. hejandin 3. daweandin
li ber gern lavay l kirin, tika j kirin
li ber xwe ketin 1. mehcb bn 2. erm kirin
li dar xistin 1. saz kirin
2. kirin
lib! kerem ke!/fermo!
li hev civn 1. kom bn
2. hatin ser hev
li hev hatin 1. peyman
dann 2. sulh kirin
li hev kirin tifaq kirin
li hev rast hatin perg
hev hatin/leqay hev hatin
li hev rnitin 1. danin 2. mutale kirin
lihevxistin 1. tevdan 2.
beznhev
li hviy mayn/sekinn
1. li bend man/sekinn
2. raav kirin, av li r
bn
lihf nivna ji hir pemboy ya ku dema razan
davjin ser xwe
lijne 1. koma lkolneran
2. desteye rvebiran
likijandin/dilikijne/bilikijne 1. randin 2.
232
lop
lhaz hesinek dirj
sertj ku ji bo rakirina
keviran t bikarann (aliyek dixin bin kevir as
hza xwe didine ser
aliy din hetan ku ew b
wergerandin); lom, qerase
ll 1. heriya ku ji xweliya
nazik dibe 2. pijik
llandin/dillne/billne
bi tilliyan bang kirin
llik [I] reika v
llik [II] cureyek darn
ol ye
lloz beybn
lme tke
lme kirin tke kirin
lmelmey kirin pareparey kirin
lmon leymn
lnc pkut
lnc kirin avtin bin lingan periqandin
lrandin/dilrne/bilrne bi tilliyan qjn
lre gilyn sor n ku ji
ber pvedana bihukan di
erm mirov de dibin
ls 1. mels 2. hlin 3. lan
*ls kar mirkan, bs
kar mran e
lsn/dilse/bilse 1. melisn 2. nin
lstik 1. baz 2. cergebez
3. govend *kes ku
tkeve lstik, d milan
j hilde
lopik
lopik kutilkn ku hin xwarinn din j dikine nav
loq 1. el, tke 2. merdane, gurdan
loqandin/diloqne/biloqne 1. bezandin 2.
(hesp) loqloqo kirin
loqn/diloqe/biloqe 1.
bezn 2. loqloqo bn
loqloqo bezeke hespan
a ku siwaran aciz dike
lorandin/dilorne/bilorne 1. zmar ristin
2. bi ewat stran
lorik hlekana zarokn
viring *"bk di sorik
de, derg di lorik de
lor newaya nivandina
zarokan
lostik cih bi av her
lo nan lewa
lot jina qunek
lotik 1. hindirik, irtikavtin 2. vz
-lotik avtin 1. hindirik
dan 2. xwe hilavtin 3.
hz dan 4. vz dan *diya zav lotik dav, diya
bk kkekk e
lotikxane cih xwehilavtin cergebez; reqsxane
lotke navgneke raguhastin a bik e li ser
avan die
lotkevan 1. ajokar lotkey 2. masvan bi lotkey
234
lotim kramiye
low cureyek sewzeyan e
pijand t xwarin
-lowiyn ter lowiyn ku
nehatine hik-kirin
l 1. her 2. spkir
l bn 1. herin 2. sp
bn
l kirin 1. heriandin 2.
qeartin
ldo newaya ivanan a ku
p keriyn xwe diajon
ll fetrm
-ll kirin fetrm kirin
llaq geh, tek
lle 1. quletn 2. xortim,
bor 3. di ekan de boriya feng
lleper kullkek e
lley di endazeya boriyan de
llek wek boriyan
llik boriya amanan a ku
t re tit av dirijnin
lr ll, pijik
ls [I] ls
ls [II] parta bik
ls [III] imat
lsls partpart
lsls kirin partn bik jenn
lsik 1. ke 2. parta
bik, qek giya
ltke nikil her jorn
bilindahiyek; zrwe
lt mr qnek
ltt qnektiya mran
M
m/M tpa azdehemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w
lvk ye away belavbna w girt difin ye
ma 1. qey 2. tu dibj hema wisan e *ma ji mirin wdetir titek heye?
-ma bav te ji bav xelq
mezintir e? tu ima
qma xwe bi v tit hey
nayn zdebariy daxwaz dik?
-ma tu di guh g de
by? ima heta niha tu
li ku by?
macera serphat
macn 1. helse 2. merhem 3. derman merhemk
ma [I] di cot de destika
ku digirin p xeta cot
eyer dikin
ma [II] gihandina lvan
bi lv an dmn yeka
din; ramsan
-maa jn (ji bo bi ser
xwe de b) pifkirina dev
kes bhnikiyay an j
fetis
mafnas
mafnas kes ku heq huqq dizane
mafxur neheq ku destdirjiya heq xelq dike
mafxur rewa destdirjiya heq xelq
mahir 1. jhat 2. pispor
mah hestiy sp
mahl mal
maht di lstik de dor
-maht kirin lstik j birin
mah 1. beraza m 2. jina bxret
mak dayik, d *li gor mak golik pak e
-maka derewan kaniya viran
-makedibistan dibistana
heta 6 saliyan
-makezagon qanna esas
ya welatek
mak alava parznandin ya mezin
makne alavn ku mirovan ji bo hsankirina jiyan kirine bi hza
greba, gaz, agir, nift,
tav destan dixebitin
makk mekok
mal [I] 1. holik 2. xan 3.
xanman *dil meke jina bi mr, die mal
dike ji br
-mal li mratan geriyaye
xwed miriye xelq j
mrateya w xwariye
-Mala Xwed 1. Kebeya
erf 2. mizgeft *Mala
236
mamiz
malikiyet xwedt
malinc male
maliq tit ku wek gerestrkek di hewa de b
destek sekin ye
malistin/dimalze/bimalze dalstin
malitin/dimale(dimalje)/bimale (bimalje) 1. paqij kirin 2. gz
kirin *bi kevr sivik,
her kes xwe dimalje
malkambax malik bi dev
kul de y
malker/malkir kes ku ji
bo bakirina rewa xwe
ya abor dikoe
malket muflis, babidest
malko malkambax
malmezin xanedan
malmrat 1. malko, malkambax 2. malket
malname kaxeza ku cure
hejmara bjenn bazirganiy l tn nivsandin
malnin karnin
malof sewala ku hn mirovan dibe d btirs
di nava mal de digere
malper cih ku (ji bo ragihandina zanyar, ne
danstandinan) di tora
ragihandin ya navnetewey (nternet) de qeyd
bye
mal dar meht ku li ser
erd cotkir digernin
malxezran xezrgelan
malxwe 1. xwediy mal
2. rvebir kar barn
mal *mala b malxwe kes nizane ku mezin
k ye
malxwet sexbr rvebiriya mal *malxwet
kete dest kur, rizq salek di carek de bir
malxur 1. malxwe 2. mratxur *heke hat malxur mal ye, heke nehat qeda li sal ye
malzarok di zik nif
m de cih ku zarok t
de dibe; pizdan
mam 1. biray bav mirov; ap 2. ji bo mirovn mezin peyveke giramdan ye *mamo
ne li mal e, mala mamo
bi galegal e
maman pispora ku jina
ducan diwelidne
mambiz karxezal
mamik [I] elameta ku di
nav rez, zev bstanan
diikilnin da ku giyandar j bitirsin ziyanan
nekin
mamik [II] titonek, tderxistinok (wek: kofiya
xezal, tot newal-=zpik)
mamir mirka yek sal ya
ku hj hk ne kirine
mamiz xezal
237
mamoste
mamoste 1. seyda, frker, muelim 2. di karek
de pispor; ustad *diya
ba, ji hezar mamostey
tir e
mamostet kar hnkirin
wanedan
man/dimne/bimne 1.
sekinn 2. rawestn
mand peroj, dahat
mandel derew, a, nerk
mandel kirin 1. gotin an
j kiryareke nerk p kirin 2. nkar kirin
mand westiyay *dest
mand li ser zik tr e
mand bn westn
-mand nebin (ji bo kesn
ku li ser karek ne) ji we
re quwet be!
mand kirin westandin
manek hesp ader
manend 1. mna, notla
2. hinkuf
mang 1. heyv 2. meh
-mang girtin rojiya meha
remezan girtin
manga lek *mangaya
me mir, dew me biriya
mangr alava ku bi ser
zeviyn cotkir dixin
p kersengan rast dikin
mangr kirin mangr bi
ser zeviy gerandin
maql 1. tit ku dikeve
aqilan 2. torin lek
*maql kikan, taj
ye
238
mazvan
mase textikek biling e
titn mal datnin ser
mas sewaleke av ye
cureyn w pir in *mas, di behr de dibe ht
masgir masvan
masvan kes ku bi tor
masiyan digire
mast r keland y havnkir *dew ceriband, ji mast neceriband
tir e
mastrik kovik
masr darik ku tayek l
dizn ji firta tevn re
derbas dikin
masl pilte
maslke edaleyn l;
baz; kez
mael dafika masiyan
maelan cureyek bayn
hnik e
maik nskn kesk
man/dimae/bimae
kevn bn peritn
maot kurm belikan
mat awaz, mehtel
mat bn awaz bn
matem n
mat kirin awaz kirin
mawe dem, muhlet
max [I] mern mal
max [II] navbera du darn
ku avtine ser ban xn
max [III] gutle
maxane malxerab
maxda kirt
maxda bn kirt bn
me
me [I] cnavka /em/ ya
tewand
-me p kuta ked emel me vala
me- [II] pgira neyniy
ya ku t ber lker
mea mehmiz, mehan
mebest 1. niyt, qesd 2.
armanc
mecal 1. qudm 2. hza
iyan 3. derfet *heke
ecel hat, mecal nade
mecaz wateya ku rasterast nehatiye nimandin
mecaz watedariya nerasterast
mecbr bgav
mecbrt bgav
mechl nediyar
meclis dwana rvebiriy
medeniyet aristan
meden areza
medent arezay
medrese 1. dibistan 2.
xwendegeha feqhan
mefa [I] 1. bela 2. b dirav b heq *li ku mefa ye, li wir bav bira
ye
mefa [II] fayde, behre
-mefa j girtin j behreyek wergirtin
mefadar behregirt
mefer hv, omit
meferdar hvdar, omitwar
mefsik 1. kevgir 2. hesik
meh 1. mang 2. her 30
240
melisn
-mehr kirin 1. nikah kirin 2. li xwe helal kirin
mehrfet 1. pe pispor 2. zann feraset
*mehrfeta keran, zirna wan e
meht 1. rast 2. tehtevlk
3. pehn
-meht kirin 1. rast kirin
2. pehn kirin *her kes
dewsa ling xwe meht
dike
mej mj
mekat xgiya regeh
mekok di raandin de
derbaskirina tay ji firta
tevn
mekteb dibistan, xwendegeh *mal, mekteb e
mektb name
mela 1. mele, mam 2.
alim diyanet; seyda
*bi ilm melay bike, l
bi emel meley meke
-mela ito melay sexte
y ku dixwaze bi kum
tizbiya xwe xelq bixapne; zirmela, sofiy
sextekar
melat 1. mamt 2. alimtiya diyanet; seydat
melaje gotik ku di gewriy de hn dibe
melaq 1. riyakar 2. kes
ku ji hinekan re laloiy
dike
melav 1. biryardar 2.
xret 3. hewl
melkeb
de l bikeve
melkeb selika mezin a girover
melkemot Ezral eleyhiselam, melek mirin
melkes gz, siqayl
melok gurz
mel gurzn andiniy
mell 1. xemgn 2. derdoy
memik ber, guhan, hingil
memikdank kinca ku iikan dikin; berdank
memleket 1. bajar 2. welat
men pv
menberah pvaneya berahiy
mend 1. kabn, 2. bqudm bhz
-mend pagireke ku di dawiya navdr ve dizeliqe
wateya xwedtiy did
mendebr 1. teral, lexer
2. qirj
mendirjah pvaneya dirjahiy
mengiran pvaneya giraniy
meng mane, armanca jiyan
men 1. avika mran a ku
jin ducan dike 2. avika ajaln nr a ku ajaln
m avis dike
menkrah pvaneya krahiy
menzel jr
242
merzel
merek kadn
merez kul nexwe
merfet derfet
merg giyan
mergonek bangurdan
merheba! bi xr hat!
merhebat xrhatin
-merhebat ji hev birn
tkil ji hev qut kirin
merhele 1. ast 2. rade
merhem derman helsek/macnk
merhemet hesta diltenikiy
*merhemeta
ne li cih, merez tne
-merhemet kirin l ewitn, guneh p hatin
-merhemet ket ber dilan
hate nsaf
merisandin/dimerisne/bimerisne 1. daqurtandin 2. l xistin
3. bhz hitin
meritandin/dimeritne
/bimeritne 1. heriandin 2. birndar kirin, spldaxk j derbas
kirin
meritn/dimerite/bimerite 1. herin 2. birndar bn *dest bin kvir, bik d bimerite
nek d biherie
meriv mirov *meriv,
bi iravan die delavan
merivat mirovat *merivat bi baran, hesab bi
misqalan
merixandin/dimerixne
/bimerixne mexel kirin
merixn/dimerixe/bimerixe mexel hatin
mer mirov *mer, bi
zenga ber diranan tr
nabe
merk bikoj, qume
merkane derdanka ey ya bi devik
merkez navend
mer kirin 1. pmer kirin
2. bi bran r kirin
mermer cureyek kevirn
avasaziy ye
merm feng, gule
mersef sin
mer/merik 1. raxistina
nava mal 2. brkun, ferik *gava zarok ket meha ean, quna w dayne
ser meran
mertal 1. alava ku ji derba ran p berevan t
kirin 2. alava ku p berevan t kirin
merx [I] cureyek darn
ku zivistanan belikn
wan danawein
merx [II] newaln rbaran
merz cihokn ku li dora
zeviyan tn kolandin (da
ku lkend nekev)
merzel gor *hem merzeln klsip ne ziyaret
in, hem kesn aiksip
ne serdar in
243
mesele
mesele 1. are, gel 2.
mijar, babet
meselok kurterokn watedar qerf
meslk 1. newala bav 2.
rbarok, newalok
mesqel bjena biriqandin
-mesqel kirin 1. biriqandin 2. irsandin
mesaxtin/dimesxe/bimesxe mezaxtin
mesh gerandina dest il
li ser endam pay
mesh kirin dest il li ser
endam pay gerandin
mesl 1. em bik 2.
newaln slavan 3. dibr *av vexwe ji kaneslan, ne ji meslan
mest 1. serxwe 2. heyir
3. cureyek soln bnale ye
mest bn 1. serxwe bn
2. heyirn
mest kirin 1. serxwe kirin 2. heyirandin
me 1. bez 2. rven
*guhn erd, mea mriy j dibihzin
meale ira
mefen kevir mirotiy
mehr navdar
mek eyar ku t de mast
dikilnin dikn
mekale xurcika ermn
mekar kes ku alakiya
me pk tne
244
meq pamadeh
-meqa ceng ji erek re
amadehiyn pn
-meq dan hn karek kirin
mer di ariveya helaliy qannan de; rewa
met 1. xwika bav mirov
2. ji bo prejinan peyveke rzdariy ye *em
n mala met, met j
civat
metbex jra apjiy
methelok gotinn navdar
n kurt watedar
metirs fikar, tirs
meters kozika ceng
metran pop filehan
mewj tiriyn hik-kir
*mewja hebanan, ne
dixwe ne dide cranan
mewq meqam
mewran daxwaza xwarin ya li ba jinn ducan
-mewran ketin ber (jina
ducan) dil bijinandin
xwarinek
mewz senger
mexel cih ku sewal l
westa xwe datnin
-mexel hatin (sewaln
arp yn ku got wan
t xwarin) veketin, velezn *bizin bizin e, ber cih xwe pkol dike
pa mexel t
-mexel kirin sewal velezandin
mezr
mexlq hem heybern
ku ji aliy Xwed ve hatine afirandin
mexreb ser var
-nimja mexreb nimja tarban
mey erab, eraq
meya [I] hstira m
meya [II] havn, firik
meyan puxte, gewher
meyandin/dimeyne/bimeyne 1. havn kirin
2. dawerivandin
meyav ava sekin ya ku
naherike
meydan 1. hol 2. hwan
3. mezada sewalan *ji
tiving re nan, ji hesp
re meydan
-meydan nedtin firsenda xwest bi dest nexistin
meyger kes ku di meyxaney de mey digerne; saq
meyn/dimeye/bimeye 1. havn girtin 2.
dawerivn
meymn qird *meymn, di av diya xwe
de xezal e
meyrok marllk
meyter kes ku hespan
hn dike
meyxane 1. firogeha eraq 2. cih vexwerina
eraq
meyxur eya, sermest
meyizandin/dimeyizne
/bimeyzne 1. nihrn
2. temae kirin 3. dtin
mezad sqa kirn firotan; bazar
mezaxtin/dimezixne/
bimezixne 1. bertelef
kirin, mha kirin 2. drz
kirin, xerc kirin
mezaxt mal milk serfby; nfaq
mezel merzel *mezel
keran, zik gur e
-mezel merivan j dr
be! Xwed merivan j
biparze
mezin [I] 1. girs 2. bilind
*astenga mezin, li der
mala mirov ye
mezin [II] 1. rsp 2.
serok 3. pengn gelek *bi ya mezinan
bike, wan cejnek ber
te xwarine
mezinah 1. girs 2. bilindah *aqil ne ji mezinahiy ye, ne j ji bikahiy ye
mezin bn 1. girs bn
2. bilind bn 3. gihitin, stewn
mezint mezinah *bik bikt, mezin mezint
mezlm kes ku zilmek
li sr hatiye kirin
mezr 1. dgel, dewlet 2.
welat 3. saz
245
mezran
-Mezra Botan Dgela Botiyan 2. welat botiyan,
Navmk
mezran afiran, sazkirin
mezrandin/dimezrne/
bimezrne 1. afirandin
2. kirin
mezrand 1. afirand 2.
kir
mezrb 1. newala ava lkend 2. irotan
m 1. sewala ku avis dibe,
diz an j hkan dike 2.
navdra ku wek mza
hatiye pejirandin *bila
m be, r qismet e
mbaz kes ku bi namsa
jinan re dilze
-m bn ji nrtiy ketin
mhn 1. mza 2. tit
ku mzatiya w li p e
-m kirin 1. ji mraniy
xistin 2. xesandin
mj 1. kevin 2. rabihurt
mj 1. endam ku di seriyan de ye giyanewer bi
w karn xwe bi r ve dibin 2. hi, aqil *mjiy
sivik, bar giran e
-mj l kirin 1. (ji ber
temen dirj) hi negern
byer bi br nean 2.
gj bn
mjkok 1. mjiy bik
2. parey navend y
ku kombers dixebitne
mj
roj dema ku
byer qewimiye
246
mze
dest mrkujan e
mrxas xasmr, egd, wrek *mrxas, mrxasan
nas dikin
mrxas egd, wrek
*mrxas deh e, yek j
zor e yn din fen in
mrxwaz jina ku dil w
bi guhneliy heye
m [I] 1. cureyek heeratn firinde ye 2. moza hingiv *hesp pitkul, bna man ji dr
ve hildike
-m l diterie ewqas
imat e ku mirov nikare
xwe li ser bigire
-man av derxistiye
ewqas belengaz e ku nikare berde man j
m [II] arasteka ekan
-ma tiving 1. nikil
ku bi ser lleya w ve
ye 2. apa lxistina tiving
merek ma re a
nav malan
min
mih
*deriy
koz vebe, berx ber bi
min kar j ber bi
bizin direve
mkuj alav an j derman ku qira man
tne
mlok 1. bihuk 2. malbata bihukan
mtin/dimje/bimje
1. hilinandin, veinan-
mze kirin
nivsandin hwd t kirin; mase
mze kirin meyzandin
mzer piya ser jinan
mzn alava girank
micrk 1. murd xek
2. miewr
micik di pkanna karek de cidiyeta mirov
micwer reng hn tar
miandin/dimine/bimine 1. (av) damilandin 2. (av) qurandin
miekek ik, xeml, arastek
miekek kir, xemiland, arast
miewr xizmetkar saziyn dn
mij mizc, tah
miilge 1. mijar, babet
2. angat 3. merc
-ketin miilgey ketin
merc
miiqandin/dimiiqne
/bimiiqne 1. (herka
tit av) asteng kirin 2.
(tit av) ji bin ve ziwa
kirin
miiqn/dimiiqe/bimiiqe 1. (herka tit av)
biriyan, asteng bn 2.
(tit av) ji bin ve ziwa
bn *kan j bxwed
bimn, d bimiiqe
miirandin/dimiirne/
bimiirne 1. ji merhe248
miraz
mikemik dengdana bizinan
mikemik kirin (bizin)
deng dan
mikur 1. nas 2. akera
mikur hatin kirina xwe
ekere kirin
mil 1. endam ji destan
hetan plan 2. al
-mil dan ber 1. qebl kirin 2. bi cih ann
-mil kirin rakirin dan
ser navmila xwe
mil deng devepilandin
makirin
-mil n destan rahitin destan ramsandin
milemil 1. ji ber xwarin vexwarin elpeelpa dv 2. ji ber ramsan elpeelpa lvan cih ramsand
milemil kirin (dev) epilandin
milet gel, xelq *here nav
miletan, bigire j adetan
milk 1. rastmala ji erd
avahiyan pkhat 2. hukimdar *ji milkan a,
ji hacetan simtira, ji
mran mr ku dike hesab p pa
milkiyet 1. hem heyiyn
kesek 2. mal ku bi binecih ad kesek ye
milp kinca gerdenparz; kef
mirc
xweziya dil bi ser tu armanc ve nebn
mirc kerane
mir mil
miremir milemil
miremir kirin milemil kirin
mirdar 1. heram 2. qirj
kirt
mirdal 1. mirdar 2. kes
bqedr epel *gotin ji
mirdalan, sip ji qerpalan
miremir deng ku gotin
j nay fehmkirin
miremir kirin 1. (bi awayek ku t nay gihitin)
axaftin 2. ginegin kirin
3. (seg) gir xwe ann
mirk awne
mirs htiam
mirin [I] 1. candan 2.
fewt 3. riya nehat
*r riya mirin be j, tu
her li p be
mirin/dimire/bimire
[II] 1. n ser dilovaniya
xwe 2. ji giyaneweriy
veqetn
mirisandin/dimirisne
/bimirisne 1. per l
daxistin 2. fors l ikandin 3. iv l sist kirin
-guh l mirisandin pir
kutan
mirisn/dimirise/bimirise 1. bmirs bn 2.
qirik l miiqn zibiln
250
mit
gwil
mirztir 1. rpir 2.
bgwil *heval xwarin, her tim mirztir e
mis ms
misab alava ku solpkirin hsan dike
misas rim
miselet qirask sr
-miselet ser yek bn
bn qra re p ve zeliqn
miswa 1. dam 2. bi berdewam; hemasa
mishef navek din Qurana Proz e
misn derdana av ya billik
misk bhneke xwe e ji
qirguliya ask t derxistin *ks, misk naxwe
-misk enber du bhnn
xweik in
miskan kaniya ava maden ya tahmsark
misoger 1. bmekir 2.
pwist 3. cbar 4. kar
an j kiryara ku guman t
de tunebe; teqez
misoger pwist
misoger bn (gotin an j
kiryar) guman t de neman sed der sed hatin
cih baweriy
misoger kirin pitrast kirin, dabn kirin
mist 1. kulma mirov ya
mitax
ye dinyayeke mit ron
-mit dagirt tij q
-mit kirin heta dv dagirtin, heta dv tij q
kirin
mitax tit di heman rz de
mitaxe bndera hikirina tiriyan
-bn mitaxe li her der
pir zde bn
mitaxan werza hik-kirina tirihan
mitin/dimie/bimie
malitin
mir 1. zehmet 2. zr
-mir xwarin 1. zehmet
kan 2. zr dtin
mit [I] iqiln bik
mit [II] 1. bpjn 2.
bdeng 3. kes ku nabihze
-mit man mehtel man, bpjn man
mitale kirin (li ser babetek) ponijn
mit bn btevger di cih
de sekinn
-mitbna zivistan tevza ku dikeve cendek
hin ajalan zivistan di
xew de dimnin
mitl lihf
mit bdeng
mit kirin xwe ker kirin
(deng xwe nekirin)
mitmay mehtel, bpjn
mitrib 1. stranbj dawe252
msger
mheng eyer
-mheng dan eyer kirin
mhrcan 1. cejna havn
2. bernameya pangeh
civnn komel 3. (di
kurdiya kevn de) roja ku
mir ji n ve candar dibin, roja qiyamet
mhrgan payz
mhrvan bexende
ml mendirjahiya chan
ya ku p maweya di navbera du xaln erdngar
de t pvan
mjo tjika ku i guhan
tkeve ber dimije
mmar endazyar
mmar endazyar
mna [I] wek, notla, fena
*bixwe mna mran, rabe mna ran
mna [II] xuya
-mna bn xuya bn
mnak 1. nimne 2. wekok
-wek mnak ji bo nimnetiy
mnandin/dimnne/bimnne end tit ann
astek hem wek hev
kirin
mntan 1. kiras 2. qutik
mr 1. kes rveberiya deverek dike li payetext rdine; emr 2. serok lek 3. key *mr
j dimire, evdal j dimire
msger
msger pekariya alavn msn
msn alav amann ku ji
ms hatine kirin
mstanik cureyek nexweiya rm e
mstanik endam eliq
mstin/dimze/bimze
mz kirin *"adar krguh
sibehan xwn dimze,
nvro xwe davje ber siya dar
Mweganan Kelya r
(21 Trmeh-20 Gelawj)
mz aviya ku ji mzildank
derdikeve *mza mik,
ji re kar e
-mza wan ne zelal e hin
xiniziyn wan n veart
hene lewre teletel/tirsetirs digerin
mzdank mzildank
mzildank
di l de
endam ku aviyn bkr
dicivne hev bi riya endam zayend valay
derve dike
mzk lleya ku mz
veder dike
mz kirin aviya mzildank berdan derve
mzok kes ku nikare
mza xwe bigire di bin
xwe de berdide; kelemzok
mztin/dimze/bimze
mz kirin
254
mmdank
yan bi hev ve dizeliqne;
mefsel, mok
mox mj
moxil cureyek bjingn
ku hr l dike
moz [I] cureyek man e
moz [II] golika dusal
mozbe kerm, zerqtik
mozik 1. moza bik 2.
golika dusal *heke ga
bike bi ten bixwe, l
mozik tolik d i bixwe?
moz kirin/dan mozan
1. ji ber man lotik dan
2. engirn silikn
mozqirtik mozbe
mozrk kn ku ji gir difirin
mucahid kes ku di riya
Xwed de derketiye ceng
muflan pezkov
muflis malket, flaskir
muhacir kober
muhacir kober *pnc
sal mihacir, ne bi salek neyar
mujik 1. teral 2. qirj
mukur hatin 1. rik hatin
2. nepejirandin *dizn
bstanan, mukur tn zivistanan
munasib 1. guncan 2. layq 3. hevaheng 4. lihevhat *Xwed sr dibne, kum munasib l
datne
mmar
mmar kurm doranan
mnandin/dimnne/
bimnne hnandin
mnn/dimne/bimne
hnn
mr bdeng rtir
mr mstang, grik
mrstan hlna grikan
msqa newanas
msqanas newanas
msqajen pispor newayan
mek mvan ku by
vexwendina xwediyan t
256
N
n/N tpa hevdehemn a
alfabeya kurd ye;
dengdareke ku cderka
w diran ye away
belavbna w girt
difin ye
na 1. bersiva neyiniy,
dijbera erniy 2. carinan wek pgirek t
wateya neyniy dide
*giliy mran yek e,
ya er ya na
nabe ku (di zagonsaziya
leker de) qedexe (wek:
nabe ku ekn agirber
bsedem bn teqandin!)
nabnk cureyek kerdenekan e
naar near
naar near
nadan nemerd
nadir tit ku km caran
t dtin; degme
nag htira m
Nahid gerestrkek e
nakok 1. zid 2. muxalif,
dij
nakok 1. tezad 2. muxalefet, dijayet
nal hesin ku li bin sim
ker hespan dixin
name
zn, krn, nzn
name [I] peyama nivsk
ya ku ji yek re t andin;
rebelek
-name [II] pagireke ku di
navdre ve dizeliqe
wateya kaxeza nivisk
did
namedor biryara ku pit
civnek hatiye wergirtin; gitname
namerd nemerd
namilke 1. daxuyan 2.
danezan
nams 1. ifet 2. tit her
proz li cem mirov
wek welat, ax, jin, zarok
hwd; rmet *nams
avtine ber k ik, w j
nexwariye
-nams peymal kirin bi
zor ifet rmeta yek
ikandin
namzed navzed
nan 1. xwarineke sereke
ya ku ji hevr ar genim li ser sla sincir
an j di tenr de t birajtin, gelek curey w
hene 2. kram
*av,
na nn nagire
-nan tis bi dst neketin pir xizan bn
nan dan 1. xwarin dan 2.
a dan
nandar 1. mazvan 2.
mvanperwer *meriv bi
nanek nandar, bi o258
nav nik
narinc reng porteqal
narincok cureyek teqemeniyn ku bi dest t
avtin
narn 1. nazik tenik 2.
nerm
narvn qeder, arens
nas heval hogirn ku ji
dr nzk ve bi hev re
tkiliyn wan hene *mirov, bi nasan digih xasan
nasandin/dinasne/binasne ageh dan, xeberdar kirin
nasirge ereboka destan a
ku p barn bik dikin cihek
nasn/dinase/binase 1.
zann 2. hay j hebn
3. p hesn
nas kirin 1. zann 2.
p beled bn 3. aina
bn *hesp, siwar xwe
nas dike
nasname kaxeza ku daneyn di heq yek/yek de dide
nasyar 1. dost, hogir 2.
hevalbend
nasyar 1. dostan, hogir
2. hevalbend
naor pareyek ji rs zirav; nex
nate 1. birt 2. xela
-nateya li ser natey
birsa pey birs
natin/dinje/binje 1.
al kirin 2. veartin 3.
mir kirin gor
nator nobedar bx; zrevan
nator avdr, zrevan
nav [I] 1. mawe 2. ferqiyet
-di v nav de di v mawey de
nav [II] hundir *di nava
salek de du havn nabin
-di nav xr de b xra
Xwed li ser te be
-di nav xwna sor de gewixn birneke xedar girtin pir xwn j n
nav [III] agehiya ku titek
p t nasn zann
*nav w Edlan e, ji mr xwe re nezan e, ji xelq re kebaniya bst
heft malan e
-nav hildan 1. bi br ann
2. bi dengek bilind gaz
yek kirin 3. nav kes
mir li yek kirin
-nav l kirin pnasek l
dann da ku p b nasn
-nan nivsandin ji bo egereke rvebiriy nav xwe
qeyd kirin
-nav t dan 1. tewq kirin 2. niandin
nav [IV] nik 1. pnasn ku nirx yek/titek dadixne 2. leqebn
soxkirin
259
nav nan
-nav nik l kirin j
re navn soxkirin peyde kirin
nav [V] nan salix
wesfn kes an j titek;
dilq
-nav nan dan 1. zann agahiyn der heq
yek de ekere kirin 2.
xbar kirin
navbend navber
navbend dr an j dirjiya di navbera cihan de
navber 1. mawe, mesafe
2. ferqiyet *di navbera
rkiandin lxistin
de pir zeman heye
navberkar 1. navbeynkar, kes ku du kes an j
du koman bi hev tne 2.
kes ku nahle du kes an
j du kom t hev bn
navberkar 1. navbeynkar, lihevanna du kes
an j du koman 2. astengkirina aloziya di
navbera du kes an j du
koman de
navbernav sernava ku di
navbeyna du mijarn
cih de t dann
navbir 1. tixb di navber de 2. bhinvedana
kurt a di nava dema kar
de
navbor 1. nav ku bihuriye; navhat 2. agahiya
ku xulekek ber l w
260
hatiye kirin
navav 1. navbera her du
avan 2. en
nave bajarok bi ser bajarek mezin ve
naveng bineng
Navmk Mezra Botan
navdank 1. nav ku p
hatiye nasn; kunye 2.
panav ku p hatiye
nasn; leqeb
navdar bi nav deng;
mehr
navdest kes ji rz
navdr (r) nav heyberan
navend cih ku kar alakiyn ramyar, civak,
and huner l tn
birxistin; merkez
-navenda neyan merkeza xeberan
navend merkez
naverast ne li ep ne j
li rast tam di at de
naverok muhtewa, txist
nav zik, hinav
navgir qertafa ku dikeve
navbera du peyvan wek:
reeba, seranser, danstandin...
navgn 1. amr, alav 2.
alavn raguhastin n
bej, av heway; wasite
-navgina siyas melzemey siyaset
-navgnn ragihandin
alavn agehdariya girsey
nayn
navik doraneke ku di dervey zik zarok hinek
tjikan ve ye, di pizdank de bi riya w xwarin werdigirin pit
byn t qutkirin, l
dewsa w wek kortikek
dimne
navn tit ku di navber
de ye
-rojhilata navn erdngariya ku Quds doraliyn
w nan dide
navklk newq
navko navenda mal
navlk 1. ayeseya kiryek 2. navdank
navmal nava mal; navko
navmal 1. jina ku di kar
barn mal de alkariy dide xwediyan 2. kelpel pdivyn nav
mal (yn wek: nivn,
aman, text hwd)
navmil cih ku (ji aliy
pita mirov ve) dikeve
navbera her du milan;
serpl
navnetewey tit ku di
nava hem gelan de t
naskirin; navmilet, beynemilel
navnr di rey de bea ku bejn davje tov
digire
navnan agahiya ku cih
war titek nan dide
navno bi y an j ney
naz
yn 2. tecawuz kirin, hiltirandin *ne bine dnan, ne j qna xwe bide
wan
naz cilwe, delal *naz, taca jinan e
nazdar cilwedar, delalik
nazik 1. kibar, kaw 2. tenik
nazik bn 1. kibar bn 2.
diltenik bn
nazikt 1. zerafet, kaw,
kibar 2. diltenik
naznazok cureyek guln
ku li ber tav diilmisin
di hnikahiy j de ge
dibin
ne qertafa neyniy
ne ... ne qertafa neyniy
ya dual *ne bi bez ne
bi lez kes nagihje miraz
neasay 1. awarte 2. derer 3. derehi
neba 1. ne, nerind 2.
qnek
neba 1. nerind 2. qndet *ne dijmin nebaan be, dijmin nebaiy be
neban 1. sewala ku nahle berxa w bimije 2. tor,
hn-neby 3. axoz 4.
hav
neban 1. tor ecemt
2. axozt 3. havt
nebat hinahiya ku li ser
ry erd ye; xerat
262
nebez azad
nebna kor, nedt *mr
mr e i kulek, i nebna, i ker e
nebrbir koreemk
neb ftira
necar kes ku daran dadiroje j alavn mal dike; xerat
necirandin/dinecirne/
binecirne darotin
near 1. bgav 2. bderman
near 1. bderman, bguman 2. belengaz, bgav
ne neba, neqenc
nediyar 1. mechl, nekif
2. neakera
nedtek/nedt 1. laylac
2. avbir *nedtiyan
dtin, di xwe de rtin
nedtbar razber
nefel sbelg, keta mrgan
nefer kes
-jra yeknefer odeya ji
bo kesek ten
neferma meden
-saziyn civaka neferma
mueseseyn civaka meden (n serbixwe)
nefilandin/dinefilne/
binefilne 1. avtin 2.
ji ser hi xwe avtin
nef kober, qewar, tarawgeh
nef bn 1. kober bn 2.
hatin qewirandin 3. n
nehem
tarawgeh
nef kirin 1. kober kirin
2. qewirandin 3. andin
tarawgeh
nefret heznekirina titek
-j nefret kirin ji titek
hez nekirin
nefs 1. kesayet 2. silekt,
ilekt *ji bo nefs, kete hebs
nefsbik 1. dilnizm,
mutewaz 2. awirikest
nefsek silek, ilek
neft aviya ku ji bin erd
t derxistin, j ardyn
navgnan alavn curecurey tn ekirin; zr
re
-nefta xam nefta ku h j
nehatiye veqetandin
neft n tar
nege ftira
negot 1. dernebir 2. neaxift
neguhzbar tit ku ji cih w nay neqilkirin;
dorpkir
neh 1. hejmara beriya dehan pit hetan 2. jimareya 9an *neh qenc, tuxtek tirs
nehberk lstikeke ku bi
neh keviran t lstin
nehek 1. ji neh paran parek 2. neh rojn beriya
eyda qurban 3. rojiya
di van rojan de
nehem(-n) di rza nehan
de
neheng [I] 1. egd 2. dw,
c
neheng [II] cureyek masiyn girs biguhan e
neheq 1. bheq 2. ji rastiy der 3. bdad *neheq, l dikeve tra Heq
neheq 1. zilm 2. der
rastiy 2. bdad *neheqiya v dest, ji ya v
dest re namne
neheq l kirin 1. maf
w desteser kirin
2.
heq w ppest kirin
nehn 1. nepen 2. derzagon
nehn 1. nepen, nediyar 2. derzagon, der
qannan
nehi 1. jixwevey 2.
benckir 3. dn
nehi bn 1. ji xwe ve
n 2. tevizn 3. dn bn
nehmandin/dinehmne
/binehmne li pber
yek titek xwarin j
nedan w
nehs 1. kone 2. m 3.
qemer
nehs bn 1. kone bn 2.
m bn 3. qemer bn
nehs 1. konet 2. mt
3. qemer
nehs kirin 1. r dan 2.
m hn kirin
nehem roja ku d tu car
ney
263
nehwirandin
-ro here nehem were niha here hviya
xwe ji v kar yekcar bibire
nehwirandin/dinehwirne/binehwirne 1. miremir kirin 2. bildebild
kirin
nekel nepij
neker/nekir 1. kes ku ji
xwe re tu kar nake; noker 2. teral *"nekero/nekiro dilkesero, kerewo/
kiriyo xwerewo/xweriyo
nekes bkesayet
neks 1. hilm nefes 2.
parxan
-neks ikn bhn ikn
nel 1. netw, net, hew
2. lnehat
nema 1. qet, qe 2. ji wir
bi un de, d
-nema dikare ji vir un
de nikare, hew dikare
nemam 1. iqiln daran
n ku ji bo andin hatine amadekirin
2. ivikn darn ku d bibine
dar; itil
neman 1. helak bn 2. tk
n 3. n hatenehat
nemaze bi taybet, xasma
nemerd 1. bbext 2. necamr
nemr 1. indok mran
2. mr ku endam w
y zayend bi kar xwe
264
nermnka
nepij xav, kal
nepixandin/dinepixne/
binepixne 1. perifandin 2. pif l kirin 3. ba
dan ber
nepixn/dinepixe/binepixe 1. ba hatin ber 2.
perifn
nepox 1. tit ku pif dane
ber perifiye 2. plstoka zarokan a ku ba
dane ber
neqandin/dineqne/bineqne 1. hilbijartin 2.
ji nav re girtin
neqeb 1. navbera du titan 2. qul, kun
neql 1. raguhastin 2. car,
teql
neqliyat kar raguhastina baran (bej, deryay,
heway)
neql kirin derbas cihek
din kirin; raguhastin
neq 1. raandin 2. moik *gotinn piyan,
wek neqn li ser keviran e
-neq ngar moik
resm
neran dara tizbiyan
neraster neyeksere
nerd cureyek lstikn qimar ye
nerde astengn hesin
yn li dora plekan aninan
nerdigan plekan
nert tetbq
nertandin/dineritne/
bineritne tetbq kirin
nert tetbq
nerm 1. nehik, ter 2. nezivir *bitirse ji germa
germ mirov nerm
nermah 1. nehik, tert
2. nezivir, xav
nerme tit ku bjenn
sext zivir t de tune ne
nermegot got bhest
nermehur hevraz ku l
kevir kuik tunene
nermekuxik kuxika asay
ya ku mirov j aziy nake
nermenerm 1. wexta ku
hn nerm e 2. bi awayek
ku kes nebne nebihze
*hsin dikutin germegerm, mran dikutin
nermenerm
nermijandin/dinermijne/binermijne bi mizdan nerm kirin
nermijn/dinermije/binermije (titek) bi mizdan nerm bn
nermik 1. nezivir bgirnoz 2. rehet aramdar
-nermika guh got nerme y li gu jrn guh
nerm 1. nermah 2. musamehe 3. veheln *bi
nerm, mar ji qul t
der
nermnka hdka
265
nerm kirin
nerm kirin 1. rehn kirin
2. hik j birin 3. aliy
zivir j birin *peyva
xwe, keviran nerm dike
nermofis nermok
nermok 1. bkr 2. bxr
*ji pl plekan metirse, ji nerm nermokan
bitirse
nesax nexwe
neseb silale esl
nesb qismet *nesb i
be, ew e
nesrn gula biyan
nestle 1. zarok 2. xort
3. kes girng
nem kes ku pte bi her
kar dide; bihstyar
nemt bihstyariya hember her tit
neter krika bijjkiy ya
tenik pir tj
neterger bijjk ku pisporiya w derz, kestek
endam leqiyay ye
neterger kar ku neterger p radibe
neterxane di nexwexaneyan de jra ku neterger t de emeliyatan dike dikin
net gorgor gorgor;
meln
net 1. une, sifir, (0) 2. betalby, derehesab
-net kirin 1. sifir kirin, ft
kirin 2. betal hesiban266
nezk
het nehan 2. jimareya 90
newrek tirsonek, ziravqet
newrn tirsn
newq di l de her du klekn bhest vala
-newq kiyan/kutan hilkehilk kirin
nex axn tayek
nexasim nemaze
nexifn/dinexife/binexife 1. bersojk bn 2. hinav xera bn
nex hunera kan kirina ngar resman li ser
kevir, kaxez, pne hwd
nexe agehiyn erdngar
n xzkir; xerte
nexesaz pisporiya xzkirina xerteyan
nexengar pekariya
xzkirina xerteyan; nexesaz
next 1. neqd 2. qelend
nexuya nediyar, nedtbar
nexwe wisa ye
nexwende nezan xwendin *kes nexwende,
weke dara b ber e
nexwe 1. kes ku rewa
w ya tendurist xera
bye, nesax 2. ne 3.
kirt *bext re, mirovan dike nexwe
nexwe bn nesax bn,
az kirin, bi ek ketin
nexwe 1. nesax 2. ne-
ba 3. kirt
-nexweiya dirmdar a
ku ji kesek btendurist
belav dor dibe
nexwexane saziya tmarkirina nexwean
ney amreke msqay ya
pifkirin ye; bilr
neyeksan newekhev
neyjen bilrjen
neyar 1. dijmin 2. reqb
*ji neyaran re, zar irn pita hik
neyar 1. dijmin 2. hevrik
neyn 1. tit ku bersiva
w na ye ne er ye;
menf 2. ramana ku aliy
nebna titek diangje
neynik eya ku mnaka
mirov berevaj dike
mirov xwe t de dibne;
awne *xelq, neynika
meriyan e
neynk nenk *filan kes
neynk tune xwe p
bixwirne
nezan 1. cahil 2. nebeled
*ar, ji kes nezan re
bar e
nezan 1. cahilt 2. nebeled
nezer 1. avn 2. avlgerandin *nezer, keviran j diteqne
nezer kirin 1. l nrn 2.
bi niyta xera l nihrn
nezk stewr
267
nezk
nezir boraq
-nezir kirin boraq bexiandin
nezok nezk
nr 1. kar lgern
kutina giyandarn kov;
seyd, rav 2. ajala ku
seydvan li pey dikeve
*bi tajiy xelq, nr
nabe
nrgeh qada nr;
ravgeh
nrvan kes ku li pey
kutin girtina ajaln
beriy firindeyan die;
seydvan/ravker *nrvan, nra xwe nas dike
nrvan seydvan
nk nk
nm km ltihab
-nm girtin km ltihab
girtin
nr 1. mr 2. sewal bi
mz 3. hnahiya qamir a ku nay xwarin
*berx nr, li ber du
makan e
nrek navnr
nrem xunsa, jinemr
nreng cadbaz, shirbaz
nrevan pand, panr
nrg 1. hzdar 2. tund
nrgiz cureyek kullkan e
*bi nrgizek bihar nay
nrik qed an j bistiya ter
a giyayn ku tn xwarin
268
nijtin
nine 1. nav t dan 2.
temas kirin 3. bi dest
hiyar kirin
ni deng nepejirandin
nieni deng domdar
nepejirandin
nieni kirin bi peyveke
nediyar nerazt xuya kirin
niik 1. di raandin de
aviyn ku davjn firta tevn 2. nik, nikil
nin/dinie/binie 1.
temas l bn 2. kirkirn
nifaq munafiqt, durut
*nifaq tifaq, li ba
hev nabin
nifir tikaya ji bo ku kesek
/titek t karesatek
b *ez bi duayn te nebme ku bi nifirn te
j bimirim
nifir kirin bedua li yek
kirin
nifrn nizaya xirabiy; nifir
nifs qutik giranbiha y
ku di bin de t lixwekirin
nif nesil, zuriyet, dm
nifparz kes ku cudahiy dixe navbera irq,
dn deveran, xwe ji
xelq berztir proztir
dizane
nifnas pispor nesla rehek giyaneweran
niftik kibrt, pke
nigran dudil
nigran dudil
niha 1. ne ber ne j pa,
ev dema ku em t de ne
2. (r) dema tdey
nihan 1. nehn, nepen 2.
veart
nihan 1. (di dema baran
berf de) cih ku mirov
bikaribe xwe bi de ber;
berqef 2. avay *ewr
sor spdeyan, gaz dike karwaniyan, xwe bidine nihaniyan
nihl erd ku t de al,
kort krt hene
nijad 1. irq, regez 2. zayend 3. netewe
nijadkuj qirkirina neteweyek
nijadperest 1. regezperest 2. neteweperest
nijde 1. ri 2. talan 3.
cerde
nijdevan 1. rgir xelqland 2. talanker 3.
cerdevan
nijdevan 1. rgir 2. cerdevan 3. talanker
nijinandin/dinijinne/
binijinne bi awayek
endazey ava kirin; jenandin
nijinn/dinijine/binijine 1. ava bn 2. hnijn,
pokinn
nijtin/dinije/binije 1.
qewirandin 2. bera yek
dan
269
nik
nik hind, rex, klek
nikil 1. bfila firindeyan
2. ltke
nikilre nexweiyeke firindeyan e
nikilre firindeya ku bi
nikilre ketiye
nimandin/dinimne/binimne 1. nan dan 2.
swirandin 3. hewandin
nimj 1. perestia misilamanan a roj penc danan di hin warn din
de 2. dirozge
-nimja nafiley 1. ne nimja ferzby, nimja
xr 2. di slam de
nimja hin dann bixr
-nimja qezay nimja
ku di wext w y diyar
de nehatiye kirin
-nimj kirin badeta misilmanan bi cih ann
-nimj derbas kirin di
wext w y diyar de nimj nekirin
-nimj qeza kirin 1. nimja xwe ya derbasby
bi cih ann 2. ber kesek
ku nimj derbas kirine
ve nimj kirin
nimjkar kes ku bi berdewam ji Xwed re badet dike *heke nimjkarek tunebe, pxasek
bigire bne
nimnandin/dinimnne/binimnne temsil
270
kirin
nimnende 1. nner, temslkar 2. qasid saziyek
nimne 1. mnak 2. ibret
niqik derince, ple
niqir krtik, girtik
niqirandin/diniqirne/
biniqirne 1.krtik-krtik kirin, girtikgirtik kirin 2. t de cerx vekirin
niqm cureyek kevirn
giranbiha ye
niqn/diniqe/biniqe axn kirin, ofn kirin
niqniqandin/diniqniqne/biniqniqne 1. devjen kirin 2. belapkar
hev bn
niqre stila tehtevlk
niqrosk dema ku xew dikeve avan ser mirov
xwar dibe
-niqrosk hatin hnijn
st di aliyek de xwar
bn
niquandin/diniqune
/biniqune 1. niandin 2. quncirandin
niqut dilop, ilk
niqutandin/diniqutne/
biniqutne dilopandin,
ilkandin
niqutn/diniqute/biniqute dilopn, ilkn
nirn deng miremir y
dirindeyan
nirn/dinire/binire (dirindeyn mnan r, pi-
nivsgeh
ling hwd) miremir kirin
nirx 1. biha 2. qedr
-nirxn mirovahiy yn
gerdn her tit ku her
kes giramiy j re digire
nirxandin/dinirxne/binirxne 1. bihanameya
kel pelan dann ser 2.
ern neyniya mijarek destnan kirin;
dahrandin 3. ferisandin
nidar bijk kestekan;
cerah
nidar bijkiya kestekan; cerah
nit nane, elamet
niirn/diniire/biniire 1. bikuvn 2. pizirn
nin/dinie/binie nitin
ningeh nitingeh
niv 1. xwar 2. nizm 3.
jr
nim nem
nitecih akinc, n, dman
nitiman 1. memleket 2.
welat *nitiman bi ekan t vegirtin bi ekan t standin
nitimanperwer hezkiriy welat xwe
nitin/dinie/binie 1.
rnitin 2. bi cih bn 3.
l dann *ji hesp daket, li ker nit
nivsn
bar l tn gerandin 2.
kargeha ku kar barn
nivsan l tn gerandin
nivsn/dinivse/binivse nivsandin
nivskar 1. kes ku berhemeke nivsk kiriye 2.
kes ku bi tpan titin
xez kirine
nivsk kitb, ne devk
nivk rn n y mast
kiyand
nivkan kes ku hin endamn w bi nv nv dixebitin; nvco, kmlebat
nixamtin/dinixme/binixme nixumandin
nixav krik, pifik
nixav kirin krik tev dan
ge kirin
nixumandin/dinixumne/binixumne 1. veartin 2. al kirin, bincil
kirin 3. serpem kirin
nixur zaroy yekem d
bavan
nixw tit ne or; bxw
niwnt flm
niwntgeh cih ku flm l
tn pandan
niyan/din/bin 1. gayn 2. hiltirandin, t
bn 3. tewin
niyar 1. dik 2. lstikvan
3. kar ku lstikvan li ser
dik pk tne
niyar/niyarvan lstikvan
niyaz daxwaz
272
nv
kirin bi temam daqurtandin
ngar resim
ngare 1. wney ku bi
dest hatiye xzkirin 2.
moik
ngar kirin 1. xz kirin 2.
ayese kirin 3. swirandin
ngark kes ku ngareyan dike
nga xeyal
nga xeyal, aop
nk 1. txe 2. hesin kevankir y ser doxteiy
3. derziya kevan a masgiriy
nma 1. nv heyv 2. hva ardeev
nn 1. net 2. tune
nr [I] dar an j hesin ku
didine ser sty ga
gaman da ku erebey
an j cot bikin *gay
qelb, nr dikne
nr [II] dem
nsan meha avrl *nsan e, dew li ksan e
nsk cureyek zd e piran j orbe t kirin
*nsk mevjin dewsa
kizin, berx mevjin
ber bizin, mal nebin
cem malbavana jin
nske alavake ku ji ey
t bidestxistin bi kr
mezinkirina titn pir
bik t
nvek
rek *rev, nv mraniy
ye
-bi nv bn bi qas ji du
paran parek r hildan
-di nva xwe de qurifn
1. di navend de qut
bn 2. di ciwaniya xwe
de mirin
nvek ji du paran parek
nvekar hevpariya bi nvenv
nvenv bi qas ji du paran
parek
nv nvek
nvkad nvember
-nvkada parzemn/erdn bea dinyay ya ku
bejah ye piraniya w li
nvkada bakur e
-nvkada deryay bea
chan ya ku ji sed hefty w derya ye
nvro dan ku tav di nava
esmn de xuya dibe siha heyberan bi qas csman dibe
no 1. tj 2. xem bi
tund 3. dirinde *hir
no, nay r
nobe dor
nobedar nrevan
nod newd
nodem(-n) di rza newd /nod de
nogin leka ssal
nok cureyek zd e xwarinn curecurey j tn
kirin *nok heye di274
nzenz kirin
nuhtin/dinuje/binuje
1. sabet kirin 2. hingaftin 3. sotin
numay xwepandan
numaygeh qada xwepandan
nuqte xal
nuqtean xalbend
nuqurandin/dinuqurne/binuqurne niquandin
nuwaze pir bedew, pir delal
n teze, ne kevn *n hatin, kevn hilatin
nbar [I] ber n teze
nbar [II] cureyek kevann ku p end tr bi
hev re tn avtin
nbar [III] doran
n bn teze bn
nciwan xort ngihit
ne 1. xeber 2. agehiya
di heq byerek de
275
O
o/O tpa hejdehemn a alfabeya kurd ye; dengdreke dirj e, cderka
w paderk ye, di belavbna w de dev gilover e asta belavbna
w nizm e
-o! [I] baneana gazkirin
ya nrzayan e mnak:
Heseno tu li ku y!/welato
tu xwe welat!
-o {II] 1. pagireke rengdrsaz e mnak: kuo,
fto, gildo, gjo 2. pagireke kurtkiriniy a serenavan e mnak: Cindo,
Misto
ober areva mezin
oberik areva bik
ode jr
of! baneana bhntengiy
ofeof kirin 1. ji ber xem
an j ek gotin: of! 2.
ber titek ketin
ohr tewl bi tewl randina sewalan
ohr bn
(da ku sewal
bire) di kp de tewiln
ohr kirin (da ku sewal bire) kap kirin tewilandin
276
ol 1. mezheb, terqet 2.
dn
olam 1. xizmet 2. paletiya xelq *axa bi xulam,
bi olam bi tentene ye
-olama dewlet xizmeta
mecbr
olamkar 1. xizmetkar 2.
paley xelq
olamkar 1. xizmetkar
2. paletiya xelq
olan halan
olan dan 1. deng vedan,
bang vedan 2. halan dan
olaq hesp ku ne eslza ye
olim devbela, devepel
oleder tevgera dij dn
terqet
oleder dijberiya dn
terqet
oldar dndar
olint bkar xemsar
ol dn
olk ohr
olperest dndar nezan
omet umet
omit mefer, hv
omit dilovan
-omit li yek kirin li cihek xerb li yek xwed
derketin
oxwe!
-omit kirin hvdar bn
omitwar hvdar
onc kemax
on darn ku li gor hin
pvanan qutkir, kereste
oqe cureyek mengiraniya
slam ye
or zik
ormek ziktrdek
orqel dirindey ku zik
nra xwe diqele
oran bistik tit and;
qesel
oreor deng dewr; borebor
-oreor kirin (dewar) qareqar kirin
orisp fuh, qndet
orisp fahie, qnek
orn/diore/biore qarn
(dewar)
orn oreor
277
P
p/P tpa nozdehemn a alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w lvk
ye away belavbna
w girt hik e
pa p
pace di avahiyan de her
kuna ku li derve dinre
pacer di dwarn avahiyan de valahiyn ku ji bo
ronahiy tn hitin
ariveyeke camkir t
de t bicihkirin
pac naneya serketinan a
ku didine kes serket
pa [I] careke ramsan
*kr bi paan mezin nabe
-pa kirin ramsandin
pa [II] pirtiy qum
-pa li sr girdan kea
xama zewicandin
paal zengo
pae 1. devling, pance 2.
ser piyn sewaln ku
got wan t xwarin 3.
orbeya ser piyan
paik 1. piyn bik 2.
tit ku hatiye pan 3.
bjenn pay yn ji karistan 3. pareyeke
278
qm *kum hebin,
paik zehf in
paik kirin 1. titek l
alandin 2. bjeneke ku
hatiye hilberandin titek
l alandin (kirin qut, sindoq derdankn din)
pain 1. sergincir 2. qirjok
pa (di ziman zarokan
de) ma, ramsan
pa kirin (di ziman zarokan de) ma kirin, ramsandin
pada 1. diyar 2. qenc
3. aba 4. xelat
pada kirin xelat kirin
padah pae
pag 1. xirbe, kelefe 2.
erd ku l avah tn kirin; erse
pageh qat bin; jrzemn
pager gera hzn ewlekariy ya di nav taxan bi
awayek dorveger
pahn pehn
pahnik pehnik
pahn pan
pahtin pehtin
paj pik, par
pajne paniya sol
panaz
pak 1. paqij 2. 3. qenc
pak bn 1. bn 2. paqij bn *bav ku pak bya, ev zuriyet bi d nediket
pakdil dilpaqij
pak 1. y 2. paqij *cih ku pak dest dide, xerab i ye?
pakze 1. paqij 2. duze
pak kirin 1. qenc kirin 2.
paqij kirin 3. bijn kirin
paknivs nivsa ku ba t
xwendin
pakrewan ehd
pakrewan ehadet
pal 1. qntara iy 2. pit
3. zev
palan kurtan ku davjin
ser pita keran *ohreta ker, palan w ye
-palan qelibandin dest bi
zexeliy kirin fizirn
palas berika ji my bizinan *heft hevling, li ser
palasek di av de diin
palav ks xavik tenik
ku ser zarok tjikn
nby di dundir w de
tn dinyay
-palav dalstin (maka tjik) bi dalistin tjik ji
ks xavik tenik rizgar
kirin
palavtin/dipalve/bipalve paravtin
palavgeh cih zgeha da-
werivandina bjenan
palavte 1. parzn 2. tit raparzand
palax 1. cureyek rey
ye 2. reya dirj himbiz
pal dan 1. spartin 2. velezn 3. razan
paldank 1. kurs, sendel
2. pitek, balf 3. sparte
pale karker, kar, kirkar
*dasa paley, nay dizn
palem pa dirj a ku digihje erd
palet xebata li kargeh, zev, bax rezan a bi destheqek
palewan 1. gemo, zoranker 2. mrxas
palewan 1. gemoy, zoranker 2. mrxas
palgeh 1. balf 2. kurs
palik 1. bar bik 2. cilika ku di bin kurtn de
davjin ser pita keran
palir erd ku dora w hatiye srkirin
palpit pitek
palpit 1. destek 2. hevpik
palke karistan
palte xebata bi karbe
paldm q
pan [I] payn
pan [II] pehn
panaz mucewhern quleb/sexte
279
pance
pance/pancik devdeling
-pance hilinn devdeling hildan jor
panilok 1. qermok 2.
daliq
panilok bn 1. qermok bn 2. daliqn
pandirs nvco, nivkan
pand avdr
pandgeh avdrxane
panr pand
pangeh gom
panik pehnik
pan 1. paiya p 2. dawiya sol * ku jin berde,
li paniy nanre
panjehr derman jehrkuj
panos 1. ira 2. emal
-panosa deryay iraya
zeryay
pap plavn zarokan
papr [I] riya erebeyan, riya o
papr [II] alava ku li ser
xurek t pehtin bi
neft dixebite
papr [III] ketiya rwiyan
paqij 1. pak, neqirj 2.
xwirn 3. t
paqij 1. pak, neqirj 2.
xwirn 3. tt
-paqijiya regez er
qirna dij irqek ku hebna w li hermek nay xwestin
paqij kirin 1. pak kirin 2.
tin
280
parleker
3. tke 4. be
pare bn 1. j hinek veqetn 2. parve bn 3.
tke bn 4. be bn
pare kirin 1. j hinek
veqetandin 2. parve kirin 3. tke kirin 4. be
kirin
pareparey 1. parpar
2. tketkey 3. qisimqere 4. hrhr
pareparey bn 1. parpar bn 2. tketkey
bn 3. qisimqere bn 4.
hrhr bn
pareparey kirin 1.
parpar kirin 2. tketkey kirin 3. qisimqere
kirin 4. hrhr kirin
pardar 1. irk 2. hevpar
pardar 1. irkat 2. hevpar
pardem xebata yekdan/
nvroj
parz 1. li gor pvaneke
tendurist mhengkirina
xwarin, vexwarin tkiliya zayend 2. bstan
-parza dev xwe nekirin persenga dev xwe
endazeya gava xwe nezann
parzer 1. kes ku ber
yek din ve berevaniy
dike 2. wekl qann
parzgar 1. wal 2. serdar
parzgar 1. wilayet 2.
eyalet
parzgeh 1. bingeh parastin 2. cih kar serok bajr; baregeha bajarvaniy 3. bajar mezin ku bi dest parzgarek t rvebirin
parzkar 1. muhafezekar
2. mertal ji bo xweparastin
parzkar muhafezekar
parzname nameya beravankirin ya li dadgeh
pargon/pargn cihoka
bik a li dora konan
par xwarina bi qas daqurtandinek; cmeke
xwarin *giliyek wisa
bibje ku pariyek nn
bipje
parjimare jimareyn dabekirin; jimareyn ikest yn wek 1.5, 3.6
hwd
parjinandin/diparjinne
/biparjinne (r) hevokek ji aliy rziman ve
dahrandin ferisandin
par [I] xwarina bi qas
cmek
-par di dv de werimn
qot dev xwe ctin
qurt nekirin
par [II] cureyek reya
ku diibihe xilork
par kirin be kirin, teqsm kirin
parleker di hermek de
milek art
281
parmend
parmend 1. hevpar 2.
xwedpar, irk
parmend 1. di karek de
hevpar 2. di qezencek
dexwediy pareke kifkir; irkat
paronek golik yeksale
pars dest xwe dirj xelq kirin da ku sedeqeyek bidin; rewc, gedandin *bila dil bi dil be,
trik pars li mil be
parsek rewcger, geda
*du parsek, li deriyek
nabin
parseng perseng
parsiw pars
pars pars *parsiy jin xwar e
pars kirin rewc xwastin,
gedandin
pars hestiyn parxan
part 1. 30 gurzn giyay
2. lsn zad inand
part rxistina bipergal
partzan 1. algir 2. hewandiy rxistineke bipergal
part kirin 1. 30 gurz giya
dan ser hev 2. zad
dirt lsls dan ser
hev
partpart 1. komkom 2.
lsls
partpart kirin 1. komkom kirin 2. lsls kirin
parxan hestiyn ku di her
du klekn l de ne
282
paver
yan,
pabend
t
xwendin
paberek di eran de eniya ku li paiy disekine
pabj kes ku kurtepistan digerne
pabj kurtepist
pademan pdenen
padir seg har
pae 1. torin 2. desthilat
*kereng tn ji kaan,
xwarina ker cehan i
dike li mala paeyan
paepl dij aliy rast
-paepl siwar bn ber
xwe dan boika sewal
pita xwe dan sr w
-(kincek) paepl li xwe
kirin aliy pit dan
piy, piy j dan
pit wisa li xwe kirin
pagir (r) qertafa ku t dawiya peyvan wek: mran, razdar, cengawer...; papirtik, pabend
pago pvek, lawe
pagotin 1. gotina dawiy
2. kurtepist
pail 1. paxil 2. hembz
3. cba pail *dest dizan nae pail
-di paila xwe de xwed
kirin j hez kirin bi
her away parastin
pail bn 1. hamile bn,
ducan bn 2. xwe spartin yek di bin mineta
w de man
pa daw
pan 1. a/ hera/her dawiy 2. axir
-cara pan sefera dawiye, qola axiriy
pav 1. di sahra rojiy
de dan xwarin 2. xwarina dan nv ev
paling 1. fek, pxem 2.
pavtinber
pamr kizr
papen dema ku kesek
ne li cih xwe be
-biryara di papeniy de
di dadgeh de darizandina kesek by ku ew li
wir be
pap dij stiqameta asay
papk dijayetiya aliy asay
-papk men pita xwe
dan stiqameta aliy n wisa men
-papk siwar bn ber
xwe nedan aliy yn
wisa siwar bn
panav 1. nav malbat
ku p t nasn 2. leqeb
past katara sty
pateng qa ku davjin
dawiya palan keran da
ku di serejran de bi ser
re neimite
paven 1. undeman
2. vegern
paver xrnexwaz
283
pavexistin
pavexistin eglekirin
pawer 1. kes ku li pey
t 2. serok ku cih serok ber digire
pawer serokatiya end
kesan a li pey hev
pata 1. wekhev 2. ft
pata bn 1. wekhev bn
2. ft bn
patal xirdik, qamkinik
patal xirdikt, qamkinikt
pate [I] silav
-pate l xistin silav dan
pate [II] pne
-pate kirin pne kirin
patexur 1. xwefiro 2. dar dest neyaran
patk paik, deste
-patkek pere tomarek
dirav
-patk bi patk keys kirin deste bi deste dan
ser hev
patik past, atik
patile cureyek nn e
patle avdr
patox mweya xeraby
patpatik tiving demaneyn zarokan a ku p
dilzin, teqteqok
patrome ll, fetrm
patrome kirin ll kirin,
fetrm kirin
paverng mweyn ku bi
emad xwe ji dar rijiyane erd
pawan [I] 1. panr 2. bendewar
284
pelandin
payz demsala beriya zivistan *bihar hate rakirin, payiz hate dakirin
payze cureyek genim
ku tov w payz t reandin
paymal talan
paymal kirin talan kirin
paytext payetext
pazdeh 1. hejmara beriya
azdehan pit ardehan 2. jimareya 15an
*ji gotin heta kirin,
pazdeh sal hene
pazdehem(-n) di rza
pazdehan de
pazen pney pemboyn
pazne heyveron
peder bav
pederah baviksalar
pegr drd
pegrandin/dipegrne/
bipegrne di titn av
de unsurn giran daxistin jr
pehn ldana bi piyan
-pehn avtin bi piyan l
xistin
pehn 1. rast 2. meht 3.
tehtevlk
pehn/pehnay 1. rastay
2. meht
pehn bn 1. meht bn 2.
peliqn
pehn kirin 1. meht kirin
2. peliqandin
pehtin/dipje/bipje 1.
ji xwarin re amade kirin
2. pijandin 3. stewandin
*temz dipje, tebax
dirje
pejirandin/dibejirne/
bipejirne 1. qebl kirin 2. espandin
pejirn/dipejire/bipejire 1. qebl bn 2. espn
pejk ilka bijiyay
pejilandin/dipejilne/
bipejilne 1. hilweandin 2. wran kirin
pejiln/dipejile/bipejile
1. hilwen 2. wran bn
pejinandin/dipejinne/
bipejinne kesaxtin
pejmrde 1. jihevdeket
2. peran, erpeze
pejn pjn
pekandin/dipekne/bipekne 1. pengizandin
2. firandin 3. derew kirin
-j pekandin 1. dexes l
kirin 2. j behicn
pekn/dipeke/bipeke
1. pengizn 2. baz dan
3. firn
pekner 1. zirzop 2. jiberavj
pel [I] 1. per 2. rpel 3.
belik *peln dar, dar dixemilnin
pel [II] car, teql, qol
-pel xwarin gon xwarin
pelandin/dipelne/bipelne 1. tesel kirin 2.
temas l kirin 3. miz
285
pela
dan
pela 1. giyay bkr; p
2. kewae
-pela kirin kewae kirin
pelate 1. belav 2. belawela
pelax reya hikby
pelaxtin/dipelixne/bipelixne 1. bi ser hev de
tewandin peliqandin
2. dewixandin hr ser
hev kirin
pelim belik
peldank 1. rpeldank 2.
diravdank
pele lez
pele kirin lez kirin
pelemar 1. firsenda demdem ya ku her car bi
dest nakeve 2. r
pelemar dan ri kirin
pelendar 1. oy darn
an j ji lek y ku hzn
ewlehiy bi kar tnin bi
kr ldan t 2. fenga
ronker a ku ji bo kifkirina hedef t teqandin
pelg cureyek daran e
*sbera pelg, ne ji bo
xwe ne ji bo xelq
pelije qismet, nesb
pelijn/dipelije/bipelije
1. bizivn 2. xebitn
pelisandin/dipelisne/
bipelisne 1. hr kirin
2. nn
peliandin/dipeline/
bipeline hilweandin,
286
rxandin
pelin/dipelie/bipelie 1. tev dan, tev li hev
kirin 2. hilwen, rxn
-pelin hev hilperikn
hev li hev xistin
peliqe 1. p 2. kevin
perit
peliqe bn 1. p bn
2. kevin bn peritn
pelixandin/dipelixne/
bipelixne pelaxtin
pelixn/dipelixe/bipelixe 1. bi ser hev de tewn
peliqn 2. dewixn
hr ser hev bn
peld 1. neba 2. bls,
eytan
peld eytan
pelka behane, hincet
peln tit ji pelan bye
pelse pelije, qismet
pelp pelka
pelpt kirin 1. eyb bi derewan veartin 2. derew
pne kirin
pel kanikn avan
pell pelr ku bi doav
hatiye kirin
pelr xwarinn ku zde
pijiyane d ibihne
hvr
pembo reyeke cihn av ye j quma pne
tn bidestxistin
pemboyn pn pirtiy
ku ji pemboy ebye
pena 1. hawar 2. daxwaz
peqandin
3. hv
penaber kes ku hawara
xwe digihne welat, al
an j kesek da ku jiyana
w ji belay b parastin;
kober bwar, multec
penaber ltica, kober
penah ltica, kober
penahgeh 1. cih an j welat ku penaberan dihewnin 2. wargeha penaberan
penaxwaz kes ku hewandin ji aliyek dixwaze
penc lep dirindeyan
-penc kirin bi pencikan l
xistin
pencer rpence
pencik neynkn ajaln
wek se, gur, pisk hwd
pencirk era bi neynkan
-bi pencirkan li qna
xwe ba ketin ji kirina
xwe poman bn beriya xelq nefsa xwe ceza
kirin
pend 1. neshet, ret 2.
gilok *pend pendn
cenab Msa ne, fl fln gorgor firewin in
-pend dan ret kirin
pend xuya, diyar
peng sekin neherikbar
pengav 1. ltav, avher,
herrtik 2. cih ku av l
hildipengire
pengirn/dipengire/bi-
peqijn
qandin
peqijn/dipeqije/bipeqije xwe bi xwe peqn
peqijok peqpeqokn sirt
peqn/dipeqe/bipeqe
1. bikuvn 2. biku vebn *gul li gul dinre
dipeqe
peqpeq cih werim y bi
km amas
peqpeqok 1. gogikn ku
bi ser ava pir kelyay
kefa sabn dikevin 2.
peqpeq
per 1. rpel 2. bask 3.
pel pot 4. belg *ecel grik t, per baskn w hn dibin
-per bask p ve hatin
pir a kfxwe bn
perandin/diperne/biperne 1. derbas kirin
2. bi dest xistin
peras pars
pera 1. giya dara ku
ax belikn wan pir in
2. elok ku xwe digijgijne *dara pera, siya
w j fireh e
-pera dan 1. ax guil
dan 2. gijgijandin
-pera kirin 1. ax vedan
2. gijgijandin 3. veperimandin
perat sermaya hik; hik
perav 1. bejahiya li kleka aviyek 2. pln av
288
Percs gerestrkek e
per/peraf werm
perem 1. naneye ser-xwebna gelek; ala 2.
navavik 3. tncik
perifandin/diperifne
/biperifne 1. werimandin 2. xwe qure kirin rik xwe ann
perifn/diperife/biperife 1. werimn 2.
qure hrshat bn
periqandin/diperiqne/biperiqne
pelixandin vroq kirin
periqn/diperiqe/biperiqe pelixn vroq bn
pern 1. alava ku kaxezan bi derziyn xwe yn
taybet ve hev ve dike 2.
parey xurtkirina tit
lawaz
-pern kirin 1. bi derziyn pern kaxez
hwd bi hev ve kirin 2. bi
pareyek titek xurt
qaym kirin
perdax [I] skana av
ay
perdax [II] irsandin
-perdax kirin irsandin
perde 1. pney tenik ku
di malan de li ber paceyan ve dadiliqnin 2. di
anoy de birn lstik
-perdeya parastin di alavn dtbar de pergala
per
berevaniy
pere dirav *ji pereyan
irntir, dsa pere ye
perehiz keyso
pereng kuzot bizot
-perest pagirek e wateya jhezkirin, badetkirin parastin dide
peyv
perestgeh cih badet;
mabed
perestin/diperse/biperse 1. badet kirin
2. j hez kirin 3. noker
kirin
perg 1. drd 2. bendesol
pergal 1. nzam 2. alav,
amr
-pergala chan ya n
nzama teze a dinyay
-pergal rakirin mal talan
kirin op li dewsa xwe
nehitin
pergar 1. nexeya avakirin 2. alavn pwist n
kirin, tjkirin, girdan
hwd
pergeh irogeha pergaln
nivsn wek kaxez, pns, lnsk, jbir hwd
perger alaveke pvandina
nvember ye
pergihandin/dipergihne/bipergihne 1. pan 2. destedestey dan
ser hev 3. bi keys kirin
perginde 1. belavby 2.
perit 3. derbider
perginde bn 1. belav
bn 2. peritn 3. derbider bn
perginde kirin 1. belav
kirin 2. peritandin 3.
derbider kirin
perg xavik postikek
efaf ku li ser nebat
endamn hesas tenik
t dtin
perik 1. rpeln bik 2.
baskn firindeyn bik
3. kaxezn pana baikan
perisandin/diperisne/
biperisne 1. p ve birin 2. kemilandin
perisn/diperise/biperise 1. p ve n 2. kemiln
perit ezperest
peritin/diperine/biperine tesel kirin
temtl dahrandin
peritandin/diperitne/
biperitne 1. kevn kirin
2. rikandin 3. kelekt
kirin, pir l dan
peritn/diperite/biperite 1. kevn bn 2. ji ber
kevniy qetn 3. qefiln
4. rikn
perixandin/diperixne/
biperixne miz dan
per [I] cih taybet ku ji
bo bka teze hatiye perdekirin xemilandin
per [II] perwane
289
per
per [III] troj
per [IV] jina ox ciwan;
zer *ji weliyan per, ji
periyan xwel
per [V] cina hera bedew
per [VI] belavbn
-per dan silikn
perandin/diperne/biperne 1. (mirov) sewal nr berdan ser sewala m 2. (qebrax) mr
berdan ser qnekan
pern/dipere/bipere 1.
(sewal nr) baz dan ser
(sewala m) 2. wek sewalan t jinan bn
peran 1. kes ku di halek ne tu hal de ye;
pejmrde 2. belengaz
3. kepaze
peran bn 1. pejmrde
bn 2. belengaz bn 3.
kepaze bn
peran 1. pejmrdet 2.
belengaz 3. kepazet
peran kirin 1. pejmrde kirin 2. belengaz kirin 3. kepaze kirin
perzade 1.jina nazdar a
ji nif periyan 2. cureyek nexweiya ku gerden diwerimne
perjan perjn
perjn dwar darn y ku
didine nava avahiyek
perjn kirin (ji bo parastina ji ziyanan) li dora
bstan, bax hwd sr
290
jenn
permal sewaln bibask
n mal
permw belg dara mwey
pero 1. pne 2. pirt
perok 1. pero 2. nexweiya dirmdar
perok kes, tit an j cih ku nexweiya dirmdar bijiniy
perok bn t nexweiyeke dirmdar hatin
perok kirin nexweiyeke dirmdar bijinandin
ke, tit an j cihek
pero heyecan, co
peromend kes bi heyecan kelegerm
perperok cureyek bihukn firinde ye; kerkene,
belbeltank
perpt 1. bizdiyay 2. perit
perpt kirin 1. bizdandin aciz kirin 2. l dan
peritandin
perpitn/diperpite/biperpite 1. qirqiln 2. vegevizn
perseng 1. pvan 2. pvana bi qas 15 klometroy
-persenga dev xwe zann endazeya tixb
xwe zann li gor w
tev gern
persv nezle, ilmas
pert 1. tit nas li pir de-
pesibn
ran hey; bserber 2.
tew
pertaf salixn bifort nepixand
pertaf kirin salixn bi
fort nepixand vegotin
pertal tkbern kevnekotik
pertav [I] tj, troj
pertav [II] taqet, qeram
-pertav t de neman
qudm t de neman
pertav [III] pa pesn,
fort
-pertavek dan xwe fort xwe kirin
per 1. xelat 2. xiir
riyn ey yn ku
di dora iray de dadiliqnin
-per kirin xelat kirin
perk 1. kevnare 2. rp 3. pne, pero
perkxane 1. saziya ku
alavn drok di pangeha xwe de radixe 2.
karistana rpan, firogeha rpan
perwa tirs sehm
perwane 1. perikn ku bi
hza ba, agir grebay
dizivirin hewayeke sar
didine hundir an j hewaya hundir a germ
davjin derve; bajen, bawenk 2. perperok
-bn perwane 1. li hev
n hatin 2. li dora
hev zivirn
perwaz 1. firn 2. arive
perwazname 1. destrname 2. destra firn ya
balafirek 3. di malper
de rbaza bikarann
perwer hezkir parast
perwer dilsoj
perwerde 1. fr 2. hnbn
perwerdeh 1. amojkar
2. frkar
perwerdekar 1. amojkar
2. frkar
perwerde kirin 1. amojandin 2. hn kirin
perwerdenas frnas
Perwn gerestrkek e
perzn 1. emedank kaxez nameyan 2. poste
3. name
pes pez
pesar 1. dibr, beroj 2.
ka ker
pesartin/dipesre/bipesre 1. spartin 2. bi
titek xurt titek lawaz
destek kirin
pesdeng deng nizm
pesdeng rewa nizmiya
dng
pesend 1. esp 2. pejr
pesend kirin 1. espandin 2. dan qeblkirin
pesibn/dipesibe/bipesibe 1. ber bi rxne ve
n 2. li ser henceyek
bn
291
pesinandin
pesinandin/dipesinne/
bipesinne xwe qure kirin *a digere, qera
xwe dipesinne
pesn 1. nandana kar, xebat kesayetiya mirov;
pa 2. fort, fors *derew
li biyaniy, pesn li priy
-pesna xwe dan fort xwe
avtin
-pesn dan 1. pa dan,
medh kirin 2. fors kirin
*mala bav min dr
bya, min d tr pesna
wan bida
pest 1. pkut, zext 2.
tund 2. giran 3. givatin
pestandin/dipestne/bipestne giraniyek dann
ser p givatin
peste strann sivik bilez
pestek qutik, kiras
pestl 1. bastq 2. her
tit ku wek hvr hatiye strandin; helse
-kirin pestl peliqandin
pest kirin giran dan ser
pear ramyar, siyaset
pear ramyar, siyas
pearvan siyasetmedar,
ramyar
pek [I] par, be
-pek avtin dabe kirin,
qurhe kiandin
-pek li g ketin sida
bxr par ketin
292
peyn
pey pit
-dan pey 1. li pit n 2.
l gern 3. (da ku xwe bigihn) hewl dan
-ketin pey 1. op gerandin 2. (da ku xwe bigihn) hewl dan
peya [I] mr, zilam
-peyay argurik mr
mrxas
peya [II] peyar
peya bn 1. daketin jr
2. ntin
peyak 1. peyar 2. di kiik de lekern pmerge
peya kirin 1. daxistin jr
2. ann xwar
peyam 1. ageh, xeber, salix 2. pxem
peyamber 1. pxember
2. qasid, sefr
peyamnr kes ku peyamn buyerek ji navendeke apemeniy re dine; negihan
peyamnr negihan
peyandin/dipeyne/bipeyne 1. yek bi yek/
dmenguhzek dan payn; l telandin 2. ji bo
karek hewl dan
peyar 1. peya 2. b hesp
*her k li hesp hevalan
siwar e, her peyar e
peyar 1. riya taybet a peyaran 2. di klekn kolanan de riya ku ten peyar t re diin tn
pey re
an j bjena kmyay ya
ku li zeviyan direnin
*he deyn e, ew peyn
e
pey re 1. pit re 2. pa
peyrew 1. xelef, pawer
2. murd
peyrew 1. xeleft, pawer 2. murd
peyt sbat dell
peyv hem gotinn watedar n zimanek; bje,
kelme *peyva xwe, bihara dilan e
-peyv darjtin bje saz
kirin
-peyv li peyv sekinn
gotin hatin ser gotin
peyvdar berdevk ferm
y dexgeheke mr an j
saziyek
peyvnas (r) zanista ku
cureyn bjeyan diferisne j re rbazan datne
peywend tkil, eleqe
peywir vatin, wezfe
peywirdar 1. wezfedar
2. karmend
peywirdar kirin wezfedar kirin
peywend tkil
peyxam lham
pez mih beran *pez
nr, ji kr re ye
-pez hate baniyan xwir
kete kebaniyan kar nzk b karker liviyan
pezare derd, jan
294
pkol kirin
k nby t alandin
pik kaxeza paik-kirin
p til *piya ku nee qul, tit p venadin
pn/dipe/bipe l
aln
pk tit ku li ser lleyeke kinik hatiye alandin
pke 1. taye, erxe 2. toterk
plk erebokeke bik a
ku zarokn viring dikin bi dest dajon
pdan alkariya dirav
pder ariveya dr
pdiv 1. pwist 2. lazim
pdizk mea nermnga
teletel
-pdizk n nermnga
teletel bi r ve n
p ewle bn p ve emn
bn
pgeh [I] meqam
pgeh [II] 1. qad 2. war
3. herm
pgeh [III] dair, destok
pger 1. qad 2. piyase
-pgera nrvanan herma nir
pgermok n hatina
di qadek de; gergemok
-pgermok gerandin ji
ser qadek heta ser din
n hatin
pgiran teral, selexane
-p girtin 1. bi alikariya
titek titek din girtin
2. l peyde bn
pgirt 1. beng 2. peyrew
p hesandin 1. hiyar kirin 2. agahdar kirin 3.
hn kirin
p hesn 1. hs kirin 2. zann 3. hn bn *agir p
keve j p nahese
phl bihl
phin pehn
pjandin/dipjne/bipjne pijandin
pjimr alava ku p hesab tn kirin; ortik
pjinkar bihstiyar
pjn seda, deng, awaz
-pjna te nay deng awaz ji te dernay
-pjna titek kirin beriya byn bi titek hesn
pkan mumkin
pk ann 1. bal p ann 2.
iyan, karn
pken 1. elewat 2. rkeniy alem *gur pr dibe, dibe pkeniy kikan
p kenn 1. bi yek tiraney xwe kirin 2. ber bi
yek ve besimn
pkenok laqird, tirane
pk hatin 1. bal p hatin
2. bn, saz bn
pkol 1. erdkolana sewalan a bi piyan 2. xwestin
pkol kirin 1. (sewal) bi
piyan erd vekolan 2. (mirov) xwestin heter ki295
pkut
rin
pkut 1. zext tund 2.
srar, heter
pk ve bi hev re
pkvejiyan heyata bi tevay
pl [I] dem, qas
pl [II] lempern zeryay
-pl dan (zerya) lemper
dan
pl [III] hilma bay
pl [IV] rjeya gihitin ya
alavn ragihandin
plav sol *kurmanc tr
dixwe li plava xwe digere
plawaz 1. di helbesta
kevn de ristn arz 2.
teql kirpa gotin
plawazdar helbesta ku li
gor arze hatiye ristin
plawer kes ku ketiy
dajo
plekan silim, ppelk
*dinya plekan e, rabn j heye, peyabn j
heye
plepa paepl, pap
p l kirin ppest kirin
plstik/plstok tit
mitn ku zarok p baziy dikin; ttik
plikn dwar ku li ber
lemperan dijenin da ku
tundiya wan daxne
plwe 1. alava ku herka grebay tkz dike
2. alava ku weana ji
296
pcnk
man; qelemdank
ppal yom, qud
ppalxr biyom, biqud
ppehn kes ku bin endam w y men riprast e
ppelka mea li ser
dest ongan; arlepka
ppet pxas
pr roja beriya ro
-bhtir pr bi qas s rojan beriya niha
prar du sal ber niha
-bhtir prar s sal ber
niha
p ray bn ecibandin
prbest gihanek
pergn 1. rasthatin 2. peroj
prginandin/diperginne/biperginne mazvan kirin
prg hev hatin rast hev
hatin, liqay hev hatin
prgngeh hwana rawestin
prgn 1. pwaz 2. bixrhatin
prgn kirin 1. pwaz
kirin 2. bixrhatina yek
kirin
prist agahiya ku naveroka berhem bi riya sernavan nan dide di
destpk an j dawiya
pirtkan de t bicihkirin
ps kt
psr sng *"dinya psra
pav
pav berav
pav kirin berav kirin
pdank pgir
pdaraz -by ku rastiya
karek binase- kes ku
h di sr de qerara xwe
dide
pdaraz di p de biryardan
pdem kar ku ber dema texmnkir an j diyarkir pk t; berwext
pdtin derpkirin
pdtin feraset
pek peng
peng 1. pewa 2. serwer 3. serpsen
pgir [I] (r) qertafn ku
tn piya bjeyan
pgir [II] mendla ziwakirina ser avan
pgotin sergotar
piya nan tenr
p [I] m, sple *hlna piyan, nabe
p [II] bav kal, ecdad
p [III] aliy xuyay
-p mit pa di g
de hit aliy xuyay malitin aliy veart di
nav gemar de hitin
pn 1. yekemn, ewil
2. dest bi dest *bext
pn, war hn
pn dirav ku beriya
wergirtina askek t
dayn an j standin
pkar hev bn ketin
298
piikandin
ge e ne paver ye
pwaz mazvan, prgn
pwaz kirin 1. mazvan kirin, prginandin 2.
mvan kirin
pwext pdem
pt 1. rengzer 2. alafa gir; rivn 3. piht, qaym
ptaz pxwas
pto quzfiro, deys
p vedan (m, mar
hwd) l dan *hin hingiv
dixwin m bi hinekn din vedidin
pvek lawe
pvajo dema byer a ku
t de diqewime; domana
dem
pwan pasevan bendxaney; zravan
pwend tkil, eleqe
-pwendiyn civak tkiliyn di navbera civak
de
-pwendiyn navnetewey tkiliyn di navbera
neteweyn chan de
pwenddar tkildar, eleqedar
pwend saz kirin tkil
dann, eleqedar bn
Pwir [I] gerestrkek e
pwir [II] nexweiya
kmdengiy
pwist lazim, hewce
pwist pdiv, hewcet
pxas 1. bsol bgore
piikn
piikn/dipiike/bipiike 1. li hev aln 2. (endamn cendk) ileke
bn
pipi pareyn pir hrik
pipi kirin pir hrik
pare kirin
piudank di zik jinan/
mzayan de dewsa zarok/tjik; malzarok
pid gote ku diran t de
ikand ne; pir
pif ba deng berdana henasey
-pif guhan kirin 1. dizka j re gotin 2. nav t
dan
pif kirin 1. nepixandin,
perifandin, werimandin
2. damirandin 3. sar kirin
pifdank nepox
-pifdanka mz mzildank
pifo (di ziman zarokan
de) xurek
piht muhkem idiyay
pijandin/dipijne/bipijne 1. pehtin 2. stewandin
pijiqandin/dipijiqne/
bipijiqne fikandin
pijiqn/dipijiqe/bipijiqe fikn
pijn/dipije/bipije 1.
stewn 2. gihitin
pijme bhnijk
pil sist
-pil bn sist bn
300
pirsgeh
pindik 1. movik 2. kullk,
xone
pingil bizot
pingav ava ku li cihek col
bye
pingirn/dipingire/bipingire 1. col bn, bi
ser hev de kom bn 2.
frn
pin xask iks
pint xaskt iks
pir 1. zde 2. zehf 3. deng ku paqijkirina difin
t *ez dengek pir tehl
dibihzim, gelo tu dizan
ew i deng e?
-pir hindik km zde
-pir kirin 1. zde kirin 2.
bfil paqij kirin
piran 1. zdeh 2. bi gelemper
piral pirax, pirceleb
pirbj kes ku zde diaxive; elelok *derdow
pirbj dibin, evndar
dengbj dibin
pir m, prt
-pira xwe gij kirin mirz xwe tir kirin
pirand xwediy her curey and
pirand rewa sexbriya
her curey and
pir bmehde rtir
-xwe pir kirin xwe bmehde rtir kirin
pird/pire navgna du aliyn em, newal rba-
pirsgirk
nasn ragihandin
pirsgirk 1. are 2. gel
-pirsgrkn abor areyn tkildar debara jiyan
-pirsgirkn tendurist
areyn tkildar sihet
afiyet
pirsiyar 1. suwal 2. tehqq
pirsiyar kirin 1. sual kirin 2. tehqq kirin
pirsn/dipirse/bipirse
1. suwal kirin 2. j bersiv xwestin *bipirse ji
kal zemanan xort geriyay
pirs kirin pirsn
pirsnan (r) di xalbendiy de naneya pirs; (?)
pireng k, pt
pirt pare
pirtepirt 1. deng pketin
damirna gir 2. deng
rajena dil
pirtepirt 1. (agir) geh p
ketin geh damirn 2. (dil)
geh bi tund geh bi nizm avtin
pirtik 1. parey hrik 2.
pir km hindik
pirtikpirtik
pareparey, hrhr
pirtikpirtik kirin pareparey kirin
pirt pne quma
-pirt palaz cil nivn
pirt kar pnekirin
302
dirtin
pirtk kitb
pirtkfiro kitbfiro
pirtkxane kitbxane
pirsk hestiy pit
pirxepirx/pirxn ken ji
nik ve bi deng
pirxepirx/pirxn kirin
ji nik ve bi deng kenn
pis kur *neke bi kesan,
d b ser te, ku ney
ser te, d b ser pis
pisan
pisepis deng domdar
babern
pisepis kirin ba ji ber titek nepix n
pisk cureyek ajaln mal
ye piran ji bo ku mikan bigire t xwedkirin
pisng pisk *dev pisng negihit got, got:
min xra d bav xwe
hit
pismam kurap, kurmam
pismet kurmet
pispisandin/dipispisne
/bipispisne xwe egle
kirin fizirn
pispor 1. zanay peyek 2. xwendey di babeteke zanist de *ji
xelq re pispor e, ji xwe
re kor e
pispor zanyariya pey/
zanist
pist rm mirovan
pit
pistepist pirkepirk, kurtepist
pisxal kurxal
pisxalet kurxalt
pisxalt pisxalet
piaftin/dipive/bipive 1. tehrf kirin
dirv guherandin 2. di
nav xwe de helandin
deng j birandin
piartin/dipire/bipire piirandin
piemas cureyek sewaln zeryay ye
piw tit servekir argo; mustehcen
piik kezeba sp; cerg
piikre cureyek nexweiyan e
piikxerakir kes ku bi
nexweiya piikre ketiye
piirandin/dipiirne/
bipiirne 1. (tit hik)
hrik hrik qut kirin 2.
titek hr tev titek din
kirin
piirn/dipiire/bipiire 1. (tit hik) hrhr bn 2. (giyay hik)
ilmisn hr erd bn
3. hik bn dawen
pik [I] eyn, heman tit,
wek w *dest d, pik
qz ye
pik [II] 1. be 2. par
-pik kirin pareve kirin
pik [III] ilimziwa, qur-
he, tik
-pik avtin ilimziwa
avtin, qurhe kiandin
pikandin/dipikne/bipikne bhnijandin
pikdar 1. bedar 2. heval par, irk 3. hisedar
pikepik deng ku ji dev
bvila kes bahor der
t
pikepik kirin bhnijn
pikn/dipike/bipike
bhnijn
piko 1. cemre, arzeba 2.
biku
pikul gemara pz; bikul
pio away bangkirina pisk
piopio kirin 1. bang
pisk kirin 2. (karek) bi
tika lavay dan kirin
pipin/dipipie/bipipie 1. (mirov) mirz xwe tir kirin 2. (hevr) hilpesirn tir bn
pirk cureyek xwarina ku
ji ard savar t kirin
pit [I] 1. daw 2. dv 3. aliy navmil; qorik *bav mirov, pita mirov
ye
pit [II] 1. aliy ku di nrna pn de xuya nabe;
aliy dr 2. ala nav
-pit j standin dorp
kirin eman nedan
-li pit dwr li aliy
303
pitbend
dwr din
pitbend 1. bend nav
2. ala nav
pitek spartek
pitepit yekit komelayet
pitevan 1. destekar 2. tagir, algir
pitevan kirin 1. destek
kirin 2. tagir j re kirin
pitn ala nav
pitgerm arxweyn, bminet
pitgerm bn arxweyn
bminet bn
pitgerm bminet
pitgir 1. destekar 2. tagir 3. hevpit
pitgir 1. destekar 2. hevalpit
pitgir kirin 1. destek kirin 2. alkar kirin
pit girtin 1. destek kirin,
yarmet kirin 2. al kirin,
tagir j re kirin
pithotik kes ku pita w
weke hotikek xwar bye
pitik brewit bsinc
pit [I] bar li ser milan;
barpit, kolepit, ele,
ixre
pit [II] j undetir
-pit nvro ji nvro undetir
pitkov pithotik
pitmr mr alkar di
roja teng de
pitperde ry nixuman304
d y her tit
-pitperdeya alakiy ry nixumand y kar birxistinkir
pitrast kes ku bawer
p t ann; ewle
pitrast bn 1. ewle
bn, p ve emn bn 2.
dilniya bn
pitrast kirin 1. peyitandin 2. dilniya kirin
pit re 1. pey re 2. pa
3. paran ve
pit pitik
pitepit axaftina nediyar
pitepit kirin di guhn
hev de titn nepen gotin
pit! baneana ji bo kean
pitik zaroka qzn ya viring *heval kevn bibe
neyar n, mirin di trik pit de ye
pit bik xweik
pitpitok mizmizok
piv 1. deng bay ku ji cihek teng derdikeve 2.
(di ziman zarokan de)
tir
piv kirin (di ziman zarokan de) tir kirin
pix deng paqijkirina bfil
pix kirin 1. (di ziman zarokan de) bevil paqij kirin 2. tirsandin
pixtik xirdik
pixt xwna ku bye ker-
pnc
seng wek belxem hev
girtiye
-bn pixt (xwn) cemidn
pixtok cureyek kevir
nerm sivik e
piyade peyar
piyale lwan, skan, qedeh
piyan 1. sin, berkeok 2.
erbik av
piyar kes bi merhemet
piyar merhemet
piyase gera ser piyan a
hd hd
piyase kirin hd hd li
ser piyan gern
piz avika giyaneweran a
ku di pizdank de ruh
hatiye ber; cenn
pizdank 1. di zik de cih
ku zarok an j tjik t de
dibe 2. hevaloka ku
pit zayn ji mak dikeve
pizik pijikn ku di dema
graniy de derdikevin
piz di kincan de cih ku
doxn t re dikin
piznk zirmemik ku didine dev zarokan da ku
bitebitin
pizk bijk
pizrik pizik
pizr doran
p 1. endam ji gzek berjertir 2. (di hin devokan
de) mil, pl
-li ser piyan ne rnit
ip; ik
pne
sirkeya tewilandina sewalan 3. darik kp
sertjkir
-pnc heram avika heram; zarok zinay
-pnc l xistin pxem l
xistin, xilik l xistin, feilandin
pne 1. quma, pirt 2.
pareye qum ku p
cih diriyay perit t
tehmrkirin *kinca ku
kete ber pneyan, ser
ku kete ber retan bi
kr titek nayn
-pne kirin 1. pneyek bi
cih diriyay ve dirtin
2. eyb derew veartin
pp derdaneke mezin a
devgirt ye ji bo bjenn av ji lajwerd t kirin
ppik cureyek zirneyan e
ji leven t kirin
pqask cureyek rey ye
nepij t xwarin
pr [I] 1. temendirj 2. extiyar 3. kal *kevn e
pr e, ji gotinan re br e
pr [II] 1. pispor 2. serwext 3. sergihay
pr bn 1. temendirej bn
2. pr bn 3. (giya) gihitin qamir bn *dil fireh, pr nabe
praye arastek, ik
prejin jina temendirj
prek 1. jin 2. jina mrkir
306
pol
prozbah 1. muqedest
2. bimbarekt
proze cureyek gewhern
giranbiha ye
proz kirin bimbarek kirin
prozname tebrka nivsk; tebrkname
prozwer 1. muqedes 2.
bimbarek
ps kirt
ps gemara kik, beraz,
gur hwd
pso 1. ewat 2. bhna ewat 3. ariya pney ewit; bso *agir p keve,
bhna pso j nay
pst [I] psr, berstk
-pst j daweandin 1.
psr j daweandin 2.
xwe j parastin
pst [II] erm, eyar
pat berwext
-bi pat bi pdem
pe 1. meslek 2. huner,
sinaet
pesaz 1. sinaetkar 2.
meslekdar
pesaz sinaetkar
po 1. hevirheste 2. bart *agir po li cem
hev nabin
pt [I] tp, herf
pt [II] k
pt [III] jr serbixwe
pt [IV] zibil ilmis
pt [V] adan, bereket
pt [VI] piht
pol
her saleke perwerdehiy; sinif 2. di dibistanan
de her jreke ku akird
t de perwerdehiy dibnin; frgeh
pol [II] bizot
pol [III] dendikn mweyan
pol [IV] pola
pola hesin avday y pir
xurt
Polan Birca Satil *Polan
hik sar, kadn tar
mar
polandin/dipolne/bipolne tesnf kirin, bi
keys kirin
polay tit ji polay *ji
nan gnim re, zik polay div
polik 1. bikojk 2. dirav
zvn zrn 3. cureyek
sewzeyan e pijand t
xwarin
polke cureyek sewziyan
e libn wan bi qas nokan e
ponijn/diponije/biponije 1. kr tr ramn;
fikirn 2. bdeng man
*her kes, ji bo kar xwe
diponije
por pira bi sr ve hn
dibe, gijik *dest bi don
piy di por xwe bide
-por li ber tav sp kirin
temenek dirj di neza308
niy de bihurandin
pore 1. por kir; zirpor 2. alaveke ku bi sr
ve porikek sext heye
p diran tn paqijkirin
3. hem alavn malitin yn ku ji destikek
serikek biporik pk tn
porik 1. por ziravik
kurt 2. quma ku bi ry w ve riyine hrik
hene 3. r
porikn nexweiya pordawen
porg ksik
porik 1. kes ku rik ketine ser w 2. ke
porpare bi qas myek
zirav
porteqal cureyek mweyan e
porxan kincn ji postn
giranbiha
posat amrn pwist
posde kes bgwil
posde bn bgwil bn
posde kirin bgwil kirin
post 1. rm 2. erm gurand *dost min, dijmin post min
-ji post kirin gurandin
postal sapokn ermn
poste ferman an j nameya ku li ser rman hatiye nivsandin
posteger kes ku fermann dgel nameyn
p
hemwelatiyan digihnin
cihn tkildar; plik
postexane saziya ku ferman nameyan digihne
cihn tkildar
-post kirin gurandin
-post tij pere kirin ji qmet zdetir l dirav mezaxtin
postnin x terqet,
serek sofiyan
po lxistina bi qiloan;
tel
poe 1. (simbl) palik, str
2. jina erkar
po aika mran; egal
pon/dipoe/bipoe 1.
p giredan 2. xl kirin
poman 1. berxweket 2.
vegeriyay 3. towbekar
*avan, tu car nabe
poman
poman bn 1. li ber xwe
ketin 2. vegern 3. towbe kirin
poman 1. berxweketin
2. vegern 3. towbekar
*dara pomaniy, ber
nagire
pot [I] kinceke str a zivistan ye bi ser de t
lixwekirin
pot [II] pt
potik qerpal *"sal bi serma ye, potik bav bira
ye"
potn sola rmn a ku
naleya w darn e
pg
kirin 2. nerastiya titek
nan dan; derewandin
pg 1. berfa n 2. firtoneka berf
pjan png
pl pl
pnik wirgeha sewaln
bibask n mal yn mnan dk, mirk werdekan
png cureyek reya ku
t xwarin *mar ji png
aciz b, png j ber
dev qula mr hn b
pngal 1. pnik 2. hln
*hka gen, di pngal
de dimne
pr kirin qalik sp kirin,
qeartin
prt 1. pir 2. pira ivkan
prtik 1. pira firindeyan
310
2. gulikn daran
p 1. qurcm 2. qir
qesel 3. giyay bkr
-p kutan keda yek bi
ro de n
-p qn kirin bi
zor karek bi teral an j
newrekek dan kirin
pil edeb, terbiye, heya
p [I] 1. ara seriyan 2.
kefiya sty
p [II] p, sple
Pper meha ean a zayn, Hezran
pt tit ku ji bil Xwed j
re t perestin
pte baldar
-pte p dan 1. giring p
dan, bal dan 2. l miqate
bn
ptparz kes ku ji ptan
re peresti dike
Q
q/Q tpa bstemn a alfabebeya kurd ye; dengdareke ku cderka w ezmandev qirikye,
away belavbna w
girt hik e
qabiliyet 1. hza pkann 2. huner pe
qabqab imikn ku bin
wan darn ye
qabr pareyn ikest n
tas qasikan
qaan tasika ji porselen
qail [I] qail, qalik
qail [II] biku
qail kirin 1. sp kirin 2.
daptin *li pit baran
qail dike
qa kirin (jin) por kurtisandin
qad 1. meydan 2. war,
dews 3. delve
qad dozger *dinya qad
ye, her kes ji xwe raz
ye
qadk beroa bik; qasik
qaf 1. tit req vala 2.
tasa seriy
qaf bn pare bn
qafik 1. kaxetta ku p ser banan t avakirin 2.
guldanka dvedirjk ya
ji kaxett
qafilqeda qezaya nedt
nebnay
qaf kirin pare kirin
qafok gildna ku lkend bi
xwe re tne
qafqaf pareparey
qafqaf bn pareparey
bn
qafqaf kirin pareparey kirin
qafqiloz derdann ji xweliy; kaxett
qaj 1. cureyek daran e 2.
qa
-fisteqa qaj bern dara
qaj
qajeqaj qjeqj
qajn qjn, qjn
qajik bent ku ji dara
bnt t bidestxistin
qal [I] behs
-qala yek kirin behsa yek kirin
qal [I] tit req, pehn tenik
qalbox derman ku birnn ajalan didin da ku
kurm nebin
qalebal axaftina beletew
311
qalib
qalib amra ku titan t
de ro dikin; bill
qalik 1. qail 2. amana valakir 3. qail fenga teqand *bila zik mirov
tr be, bila bi qalik dr
be
qalind str *qalind hetan zirav dibe, zirav diqete
qalind bn str bn
qalind kirin str kirin
qal kirin [I] 1. behs kirin
2. qise kirin *aiq bir
dibin, qala nan dawetan dikin
qal kirin [II] (zv ji madenn din) dawerivandin
qalo kevir tehtevlk y
ku nan li ser t pijandin;
qafika nanpehtin
qalone bihukeke ku zirar dide gnim
qam bejn *qam qama
kerm, deng deng gam
qamr kamr
qame 1. cureyek xenceran e 2. sator an j krikeke ku bi ser tivingan
ve dikin di ern ku du
eniyn dijmin dikevin
nav hev de t bikarann
qamik 1. movik 2. tiliya
beranek
qamir 1. giyay qert 2.
qam
qamir bn (giya) qert bn
312
qam/qam leven
qamk tiliya mezin
qamkinik 1. bejnkinik 2.
xirdik
qang paqijkirina bi hilm
gilm
qang kirin bi hilm
gilm paqij kirin
qanik [I] kefkan
qanik [II] cureyek rey
ye j bent t bidestxistin
qan raz
qan bn raz bn
qan kirin raz kirin
qantir sewala ku ji tkiliya di navbera hesp keran de dibe; hstir
*qantir naz, xw n
nabe
qann zagon
qann zagon
qap 1. gotina ji qewar
xwe mezintir 2. axaftina
gir qelew
-qap berdan ji xwe mezin
axaftin
qapt kinceke str a zivistan ye; sako, qemsele
qaq [I] vizvizk
-qaqa ser cemed aqilsivik, selemt
qaq [II] 1. hk 2. (di ziman zarokan de) tit
ikestok
-qaqa re hka re a ku
naneya karesata her
mezin e
qawr
-li qaqa re as kirin t felakete pir mezin ann *li ser me b roja
re, em as kirin qaqa
re
qaq [III] qea
-qaq girtin qea girtin
qaq 1. hk 2. (di ziman
zarokan de) tit ikestok *bikay dibje
hk, mezin dibe dibje: qaq
qaqil cureyek rey ye
qaqlbaz cureyek ivkn
zeryay e
qaqre kundir qemer
qarandin/diqarne/biqarne 1. qjandin 2.
zrandin
qar [I] cureyek daran e
qar [II] hestiy qorik
qarik ht *ber da bizin, dest avte qarike
qarik kes ku hestiy
qorika w ileke bye;
xawe
qareqar qajeqaj
qareqar kirin qajeqaj kirin
qarn qjn
qarik kes bare
qarix di nav bstanek de
kerdiyn sewzeyan
qarn/diqare/biqare 1.
qjn, qrn 2. bang kirin
*mirk biqare, hk
dike
qarn qarn
qarot bistik giyay
qartik bizmar darn
qare siqayla ilpiyan
qas 1. miqdar 2. heyam
-v qas v gav
qasid peyamber, berdevk
-qasid qolfelek melkemot, ruhstn
qasik 1. feraqn ku t de
xwarin t pijandin 2.
derdan *qasikan malse, bi alastin zik tr nabe
qa kevirn giranbiha yn
ku di gustl, gerden
titn din de tn ikandin
-qaa av na ku av t
de ye
qail 1. qalik 2. hrik
mrikn bermay *kara
necaran, qailn daran
qao xwedgirav
qat 1. tetqal 2. her pareyek du titn ku li ser
hev in; taq, ta
qat bn 1. duta bn 2.
tewn
qat kirin 1. duta kirin 2.
tewandin 3. keys kirin
qatqat 1. her pareyek
pir titn ku li ser hev in;
taqtaq, tatay 2. keyskir
qatqat kirin ber bi jor li
ser hev keys kirin
qawr gergere
313
qawit
qawit cir, erzaq
qaw 1. kember, q 2.
bjenn ku ji zaxkirina
nift dibin
qax
mweyn hik-kir
yn ku dendikn wan j
hatine avtin
qax kirin (mweyn ku
dendikn wan hatine
avtin) ber tav hik kirin
qayde rbaz
qayil raz
qayil bn raz bn
qaym muhkem idiyay
qaym bn idn xurt
bn
qaym kirin idandin
xurt kirin
qaz cureyek sewaln bibask a mal ye *qaz bi
qazan re, baz bi bazan
re mirka kor bi dk
kulek re
qazim
bend ji hiriya
htiran
qaz
hakim dadwer
*heke qaz nebe, kum
xwe ji xwe re bike qaz
qe/qet 1. tu/u, h 2.
ma, ma qey *qe berk,
bi mvanan ge?
-qe na qet nebe, h nebe
-qet nebe h nebe
qeb binavlstin, zorankirin
qebale kirn firotina bi
314
git
qebalek dolaba ku di qefa dwr de t kirin
qebare qeware
qebeqeb deng domdar
xwendina kewan
qebeqeb kirin (kew) bi
awayek domdar xwendin
qebrax 1. deys 2. jinfiro
qebrax 1. deys 2. jinfiro
qebl bn 1. pejirn 2.
peyitn 3. espn
qebl kirin 1. pejirandin
2. peyitandin 3. espandin
qebz rewa btenduristiy ya ku doran gemara
hundir navjin derve
qebz bn gemar di doranan de hik bn derneketin derve
qed bejn
qeda bela, felaket, karesat
qedandin/diqedne/biqedne kuta kirin
qedeh 1. piyan 2. skan
*qedeheke jehr vexwe, l qurteke qehr vemexwe
qedemgeh destok, dair
qedexe 1. fermana nekirin 2. heram
qedexe kirin 1. fermana
nekirin dan 2. herimandin 3. heram hesi-
qelarek
bandin
qedm titn ber kevn
qedn/diqede/biqede
1. xelas bn, kuta bn,
red bn 2. biriyan
qedr 1. giram, rzdar
2. nirx, biha *qedr
mvanan, qedr Xwed
qed qamet bejn bal
qef 1. cih vala y wek
swanek di ber kevir
newalan de 2. cih talde
qze 3. hawirdor,
ember
qefaltin/diqefle/biqefle 1. girtin 2. bi
dest xistin 3. zirze kirin
qefare killeke mezin a
darn ye
qefare kirin bi qefarey
kill kirin
qefil kirt
qefes 1. sersng 2. paika
dorgirt tenik a ku tit
li hundir ji derve ve t
dtin
qefilandin/diqefilne/
biqefilne li ber sermay qerisandin
qefiln/diqefile/biqefile ji ber sermay qerisn
qefle 1. ref 2. ker
qef 1. baqek giya 2. por
qehirandin/diqehirne/
biqehirne 1. rik ann,
hrs ann 2. behicandin
3. ji kerban teqandin
qehirn/diqehire/biqe-
qelatin
qelatin/diqele/biqele 1. dirandin 2.
qul kirin
qelax 1. q kermeyn
jenand 2. sarcn
qelb [I] dil
qelb [II] quleb, teqld,
sexte *gay qelb, bar
giran hilnade
qelem amra nivsandin;
pns
qelembir/qelemtira
amra tjkirina ser pnsn darn
qelemdank aman an j
trik ku pnsan dikin; pnsdank
qelemon dk elokan
qelemzir cureyek pnsn darn ye bjena
zirdar a di nava w de
dinivse
qelend ert heqn jin
n ku ji bo zewac dide
piya kes xwest *kea mran, bi qelend gavanan nay
qelend birn ert heqn
jina ku hatiye xwestin
diyar kirin
qelender jr jhat
qelender jrt jhatt
qele minexet xayn
qele minexet xaynt
qelew 1. str 2. kok
qelew bn 1. str bn 2.
kok bn *beq iqas kok
dibe, qn ewqas l qe316
lew dibe
qelew kirin 1. str kirin
2. kok kirin
qelibn/dielibe/biqelibe 1. dan ber xwe n
2. noq tev bn 3. wergern
-t qelibn 1. l as bn
2. noq tev bn
qeliqandin/diqeliqne/
biqeliqne 1. gjomjo
kirin 2. nav t dan 3.
tehrk kirin
qeliqn/diqeliqe/biqeliqe 1. aopao bn 2.
nin
qeliandin/diqeline/
biqeline 1. derizandin 2. dirandin 3. kirin
end biran
qelin/diqelie/biqelie 1. derizn 2. dirn 3.
bn end biran
qelizandin/diqelizne/
biqelizne xwe vedizn,
fizirn
qelizn/diqelize/biqelize 1. l telandin, pdizk bi r ve n 2. li benda firsendek man
qel got qeland *ji ser
qijikan, qel nabe
qeln/diqele/biqele 1.
bi tna germ req bn 2.
li ser agir pijn 3. ji ber
baviy ilmisn 4. ji
nav n, binevat bn
qelsl got di sl de qe-
qera
land; sleqel
qeltek 1. derz 2. cerx
3. qul
qelqelok nan ku li ser
sl qelyaye dema
xwarin kirekir j t
qels 1. zef 2. lawaz 3. jor
4. hejar 5. yax
qelsemr 1. mr ku ten
bi nav xwe mr e 2.
nemerd ku di lisf mrxasan de xuya dike 3.
indok mran *bila
mr bi dest mran bne
kutin, ne bi dest qelsemran
qels zeft, lawaz, jart
qel 1. derz 2. cerx 3. qul
qeln darcixare
qemalax di rojn berf de
nra kewan a b ek
qemandin/diqemne/biqemne qemirandin
qematik peka zarok
qemb cewiyn zeliq
qem boik, dv, dl
qemik cureyek bask ku
ji erm tla zirav dihnin da ku p ajalan bibeznin; elaq
qemer reng qehwey y
girt
qemerdn pestl arngan
qemirandin/diqemirne
/biqemirne 1. (bi tna
germ) reng l tar kirin
2. kizirandin
qerax
r, av her ser
qerax 1. klek 2. kleka
em zeryay
qerd qerz
qere 1. cingene 2. qelaker *keika qere
nabe xatn
qeres glas
qerem leven, qam
qerf 1. henek 2. tinaze, tirane
qerf mizah
qerfok henekbaz
qerimandin/diqerimne
/biqerimne 1. westandin ji qudm xistin
2. tevizandin
qerimn/diqerime/biqerime 1. westn ji
qudm ketin 2. tevizn
qerisandin/diqerisne/
biqerisne 1. tepisandin 2. cemidandin
qerisn/diqerise/biqerise 1. tepisn 2. cemidn
qern/diqere/biqere
dev j berdan
qerngan korgan
qermiandin/diqermine/biqermine bi ser
hev de quvatin
qermin/diqermie/biqermie 1. xaromaro
bn 2. xiltomilto bn
qermok 1. xilimxaro 2.
xiltomilto
qernebt kelem
qero evna huner
318
qewartin
y ku li erd maye; qirik
qesem sond
qesik bjeneke ku diibihe tevna tevneprk
hin kurmikn bihukan
asteke jiyan di nav de
dimnin
qesl anina li piya
mal
qess 1. xess 2. iriz 3.
bexl
qesp [I] xurme *diyar
qesp in, ndiyar hesp
in
qesp [II] bixeke ji zr
qespik firindeyek e
qesr kok sera
qesraw wek kok serayan
qest [I] meqsed, mebest
-bi qesta yek/titek bi
mebesta yek/titek
qest [II] derew
-ji qestan qestka
qestbane qestka
qestka bi derewn
qea cemed
-qea girtin cemidn
qeadank amana ku cemed dikin
qeartin/diqere/biqere qail sp kirin, qalik j xistin
qeeng 1. bedew 2. rind
qemer 1. olint, selemt
2. bkesayet *gur pr
dibe, dibe qemer ro-
viy
qet [I] qe
qet [II] weris kinik; qetik
-qet bend irt kindir
qetab pvek
qetandin/diqetne/biqetne 1. qut kirin 2.
qurimandin 3. quraftin
4. dirandin
qetik weris kinik ku p
bar pit tn girdan
qetn/diqete/biqete 1.
qut bn 2. peritn 3. qurimn 4. qurifn 5. dirn
*av di cih gel de diqete
qetl kutina bi neheq
*qetla mran, li erd
namne
qetl kirin bi neheq kutin
qetmer tetqal
qetran 1. qr 2. reng re
qetran kirin qr kirin
qetf selika tiriyan
qevd [I] baq, dest
qevd [II] destika kr, r
hwd
qevdik dvik
qewad qebrax, deys
qewal serok zdiyan
qewan alava ku newayan
tomar dike
qeware 1. qalib 2. tee,
dirv 3. qeys 4. birna
kr
qewarok erd kifkir
qewartin/diqewre/bi319
qewaztin
qewre qewirandin
qewaztin/diqewze/biqewze 1. bi ser re gav
kirin 2. bi ser re bazdan
qewimn/diqewime/biqewime 1. bn 2. pk
hatin 3. rdan
qewirandin/diqewirne
/biqewirne 1. cehimandin, deherandin 2.
dehfandin, veder kirin
qewit 1. tembh 2. ret
3. hvotin
qewit l kirin 1. tembh
kirin 2. ret kirin 3. hvotin
qewn 1. qaym 2. idiyay 3. muhkem
qewl 1. gotin 2. peyv 3.
salix *qewl Neb, s
caran e
-bi qewl mezinan bi gotina piyan
qewm milet, gel *qewma
kew, kurm hev e
qewnik kundir av
qey 1. tu dibej hema wisa
ye 2. dibe ku wisa be j
qeyar bjena zeliqandina
amann ji kaxett
qeyd amra girdana piyn hsr girtiyan
qeydik [I] bazin ku davjin st an j piyan p
girdidin
qeydik [II] 1. movika ku
destan bi milan ve girdide 2. movika ku piyan
320
bi lingan ve girdide
qeyd kirin 1. zincr kirin
2. tomar kirin 3. nivsn
qeyran 1. buhran 2. aloz
-qeyrana abor 1. lawaziya qtisad 2. kmdebar
qeyre 1. kes navsere 2.
maldemay; nezewic
-qeyre bn di mal de man
nekirin
qeyrejin/qeyremr jin
mrn ku heta temen
navsaletiy nekirine
qeys pvan
qeysik darikn ku kmlebat didin bin miln xwe
da ku p bimein
qeys arng
qeytan cureyek quma
birqonek kmber e
p dora pirtiyan t neqiandin
qez hevrim
qeza 1. biryara Xwed ya
di heq yek de 2. bobelat 3. xeletiyeke ji ber
xemsariy *roj die, qeza nae
qezaz 1. hevrimfiro 2.
kincdir
qez kirin axaftin
qxane hkern
qrqa bi berah
qible li her dera chan stiqameta Kebey
-qibleya xwe a kirin
xurifn ji rastiy aver
bn
qinik
qiblename rgehnas
qi/qiik [I] 1. hindik 2.
bik
qi [II] ling
qi cureyek ereya ku
nepij t xwarin
qirt lingtaz
qidk/qidqidk rewa ku
ji ber temasa destek biyan li hin cihn hesas
dikeve ken mirov t
qidm [I] awa, tehr, celeb
qidm [II] taqet, hz
-qidm ikestin 1. bhz
man 2. ser se xera
bn
qijik 1. cureyek firindeyan e 2. reben *ji ser
qijik, qel nabe
qijilandin/diqijilne/biqijilne qijirandin
qijiln/diqijile/biqijile
qijirn
qijirandin/diqijirne/biqijirne 1. di rn de sor
kirin 2. tna germ zde
kirin 3. pir derew kirin
qijirn/diqirile/biqirile
1. di rn de sor pijn 2.
tna germ zde bn 3.
er giran bn
qijnik qirn
qilal panr notirvan
qilal kirin payn notirvan kirin
qilamcik ivkek e
qil 1. di lstik de serkeftin 2. xwar 3. cihoka av
qint
din, pin/pinik
qint iks, bexl
qinyat/qinaet 1. bawer
2. qmpann *ji ax
pirtir tuneye, mar bi qinaet j dixwe
qir 1. mirin 2. kutin
qira apa navbera du
xzn ku hev dibirin
qirak qijika re
qirar qerar *hesp bi hefsaran, mr bi qiraran
qirask 1. ziyandar 2. bela bpere ya ku bi psra
xelq ve digire 3. letemeya ryan 4. kes ku
miselet ser xelq dibe
*xwed kir bi dest xwe,
kir qirask ser xwe
qir bn 1. mirin tune
bn 2. binirk l qeln
qir deng ikestina dar,
lek, hest titn req
qirandin/diqirne/biqirne deng qirniy
p xistin
qireqir deng domdar
sotina daran, teqna
guleyan an j hrbn
kestin
qirn 1. deng ku ji ber
egera rakan an j vekirina movikn la t 2.
deng ikestin
qirn qirn
-qrn p ketin rqn
p ketin ikestin an j
ji hev derketin
322
qm
qirpik qilpik
-qirpik j hatin ji ber trbn iskn p ketin
qirqiandin/diqirqine
/biqirqine 1. dev
ziman l ziwa kirin 2. t
kirin
qirqin/diqirqie/biqirqie 1. dev ziman
l ziwa bn 2. t bn
qir tln giyay ziravik
-qir qal gildn arek
bin giyay
qirik qirn hrik
qirt 1. pare, pi 2. bertl
3. hlebaz
-qirt xwarin bertl xwarin
qirtik qalikn ku bi ser birnan ve dibin
-qirtikn por pirtikn ku
ji erm seran dadiwee
nav por
-qirtik dan qalik dan
qirt hlebaz, qulebaz
-qirt li ser yek kirin
qulebaz li ser yek kirin
qise kirin 1. behs kirin 2.
qal kirin *bav ji bajr t,
law j re qise dike
qisim 1. be 2. par 3. bir
qisimqere kirin 1. parpar kirin 2. belawela kirin
qismet nesb *kes nikare
qismet kes bixwe
qit ecr
qiyame hevraz
qmet
-qm kirin tr kirin
qmet 1. qedr 2. biha 3.
giram
qq [I] 1. ik 2. ziq 3. ek
-qq rab ip 1. ik rab
ser piyan 2. rab ekan
3. li ser piyan ziq b
sekin
qq [II] 1. mok hest; kelax 2. lawaz 3. kes bejndirj
qq bn bn mok hest;
bn kelax
qqeqq deng dkan
qr [I] bjeneke ji nift ya
ku dirijnin ser xn riyan da ku ji hev belav
nebin
-qr qetran re tar
-qr sr bela etele
-qr kirin x xtor r
bi qetran tepisandin
hev
qr [II] qj *heval qr,
nikilbig ye
qrandin/diqrne/biqrne qjandin
qrn/diqre/biqre qjn
qt 1. iqil 2. bel ber avan; q
qtik 1. iqilk 2. gil
qz ke *qz bixwaze bi
dil kalan, hesp bikire
bi dil xortan
qzap kea ap
qzmet kea met
qzxal kea xal
324
qulzn
goe *kevr giran, kevir qorziy ye
qose darcixare, qeln
qo (giyanewer) derxistina
tit hundir
qo dan xwe 1. (sewala
ku diz) zor dan tjik
da ku derkeve 2. (jina ku
diwelide) zor dan zarok
da ku derkeve 3. (gre)
zor dan gemar da ku
derkeve
qot [I] 1. hop, balle 2.
par *gur, bi du qotan
namire
qot [II] gupika iy; ltke
qotik [I] nexweiyeke xedar e; xeneqtik *qehr
qotika dinyay naqede
qotik [II] 1. krt, gir 2.
ser
qotik [III] binika baik
qotik [IV] 1. derd, kul 2.
gotina tj *xerab ji kul
qotikan, ba j ji dost
yaran xal nabin
qotik [V] 1. ear 2. kevnegz
qotik [VI] kurmek doranan e
qotik [VII] goc
qube avahiy ku li ser
ban mizgeftan di wey nv hkek de t kirin
Quds bajar pxemberan
li Filistn *mirov bi
qul kirin
nexwe r dide; hwirze
2. di rewn awarte de
deng ddika hiyariy
qul kirin 1. kun t de
kirin 2. derizandin 3.
qeliandin 4. cerx p xistin 5. tt kirin *baran erd il kir, zpike
erd qul kir
qulopan destdanna erd qewaztina ep an
j rast; teqle
qulopan kirin dest dann erd bi ser an j
bin xwe re qewaztin
qulopilo sixtopixto
quloz 1. bilind 2. hevraz
*gotin: dno hetirme
i ye?; got: serberjra
qn-quloz
qulozan qulopan
quloz bn 1. bilind bn
2. hevraz bn *nifirn
ku quloz bne ezmanan, bi un de vedigerin xwedanan
quloz kirin 1. bilind kirin 2. hevraz kirin
qulp 1. destik girtin y
emberk; embil 2.
kuna bikojkan *belaya xelq ji dr t, ya me
ji ber qulpa tr t
-qulpa avan kortika avan
-qulpa derziy kunika
ku na bendtrekirin
ye
326
-qulp p ve kirin bi
ftirayek sox kirin
qulqule rizde
qulqul 1. tt 2. kunkun
quma pney ku j kinc
hwd tn kirin; pirt
-ma quma al ye? ira
ewqas bibiha ye?
Qunbere strkeke ku di
nveka havn de dert
pir bi emal e; Qurix
qunc kunc
-qunc jorn di civatan de
cih payebilind
quncal qulac
quncik kuncik
quncirandin/diquncirne/biquncirne bi tiliya beranek ehadet
berk guvatin
quncirk careke quncirandin
quraf tirs xof
quraftin/diqurfe/biqurfe [I] 1. badan 2.
tewandin 3. guvatin 4.
tir inn
quraftin/diqurfe/biqurfe [II] 1. bhavil
man 2. ji ber tirs dehet bqidm bn 3. jan
kan
Quran pirtka proz a ola
slam
qurban 1. sewala ku ji bo
Xwed hatiye serjkirin
2. cangor *ker nabe
qusan
qurban, bihay ker dibe
qurban
-qurbana v kur, tet firot legan kir zarok
bxr, tit giranbiha di
riya tit erzan de dimezxe
-qurban dan 1. (ji bo Xwed sewaleke ku bi kr
qurbanan t) ser j kirin
2. gor kirin
-qurban kirin gor kirin
qurcm giyay ku ber ajalan dimne ji bo ewatey t bikarann
qure pozbilind
-qure bn pozbilind bn
-(xwe) qure kirin xwe kizeve kirin
qureder nifrneke di wateya jehr bixwe! an j
hi be! de ye
qurequr deng beq zik
vala
qurequr kirin beq zik vala deng derxistin
qurf qam ku terter t
inn; leven zirav
qurfik selik
qurifandin/diqurifne/
biqurifne (tit hik) bi
tewandin qut kirin
qurifn/diqurife/biqurife (tit hik) bi tewn
qut bn
Qurix Qunbere
qurm 1. zik dar y qelew 2. gewdey dar
qusandin
qusandin/diqusne/biqusne [I] 1. kurtisandin 2. birn
qusandin/diqusne/biqusne [II] xwn an j
r wek kersengan kirin
qusn/diquse/biquse 1.
xwn an j r kersengkerseng bn 2. kurtisn
qut 1. bir 2. qetiyay
qutb 1. serok 2. ji hemyan mezintir 3. cemser
qut bn 1. qetn 2. j bn
qutifandin/diqutifne/
biqutifne bi tirs xof btevger hitin
qutif kes ku ji ber tirs
dehet nikare xwe tev
bide
qutifn/diqutife/biqutife ji ber tirs dehet di
cih de rawestn neleqn
qutik cureyek kincan
bimil e; mntan
qutim qurm dar
qut kirin 1. birn 2. qetandin 3. j kirin *dar,
di bin xwe ve qut meke
quwet hz, iyan
quz endam mzatiy;
ilepor (mirov), za (ajal)
quzfiro qewad, qebrax
q cureyek teyran e
q 1. titn li ser hev jenand; gutle 2. komeke
keviran 3. tij dagirt
328
qze
-q li yek teng kirin
xeneq l idandin
qxane beroa bembil
qt 1. xwarin 2. xurek 3.
alif mirkan
-qt xwarin ji qn
bn faydeya bnamsiy dtin
qze cih ku tav j nagire; talde
329
R
r/R tpa bst yekemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w diran ye, away belavbna w herik lerzok
ye
ra[I] reh
ra [II] 1. fikr, hizr 2. are
-raya git fikra her kes;
ramana gelemper
-ra j bn areser bn
raber pber
raber kirin 1. rave kirin
2. araste kirin 3. pandan
rabezn/radibeze/rabeze 1. r kirin 2. pev
n, lk dan
rabihartin/radibihre/
rabihre 1. bi yek re
heta cihek n 2. bi yek
re ba derbas kirin
rabihstin/radibze/rabihze 1. hs kirin 2. t
derxistin 3. p zann
rabird rabor
rabor 1. dema bor y
2. serphat
rabn/radibe/rabe 1. bilind bn 2. hilqetn *li
mala dnan, rabn hev
330
bi pehnan
-rabn ek 1. (sewal) rabn ser lingn pan
ik sekinn 2. (sewal) li
hev xistin
raandin/radine/rane 1. tov reandin 2.
tevn kirin
raav bendeman
raav kirin payn
radan/radide/rade 1. p
vedan 2. l dan 3. gayn
rade 1. ast, pile 2. derece,
merhele
rader (r) mesder lker
radest di destan de; teslm
radest bn ketin destan;
teslm bn
radest kirin dan destan;
teslm kirin
rage kes ku bi rageiy
ketiye
rage nexweiyeke vekina rehn la ye
pketiy w z bi hrs
dibe
ragihandin/radigihne/
ragihne 1. andin 2. salix dan 3. dan zann
ragihitin/radigihje/
rapan
ragihje xwe gihandin
titek
ragirtin 1. vekiandin 2.
bhnfireh bn
-xwe ragirtin tehemul kirin
raguhastin/radiguhze
/raguhze ji cihek hildan dann cihek din;
neql kirin
rahatin/rat/rab hn
titek n bn
rahejandin/radihejne/
rahejne titek bi tund
leqandin hejandin
rahl 1. cih rajorn 2. devera jorn
rahlan/radihle/rahle li pey titek ketin
rahitin/radihje/rahje 1. xwar titek bn
hildan 2. wergirtin
-rahitin dar dar bi
dest ve hatin pir xurt
bn
rajr aliy jr
rajor aliy jor
raketin/radikeve/rakeve 1. razan 2. paldan 3.
ramedn 4. nivistin *gava Xwed bide ha rakeve, ha rakeve, gava nede ha li ba keve, ha li ba
keve
rakan/radike/rake ragirtin, vekiandin
-rakana zevn hza erd ya ku titan ber bi
xwe ve dike
rakirin/radike/rake 1.
bilind kirin 2. hilkirin 3.
hilqetandin
rakin/radikie/rakie
vekin
raman 1. tgihitina kar,
kiryar, gotin hwd; fikr,
hizr 2. pokinn
-raman beyan dtin
rove
ramedandin/radimedne/ramedne 1. velezandin 2. razandin
ramedn/radimede/ramede 1. velezn 2. razan
ramn/dirame/birame
1. hizr kirin, fikirn 2.
pokinn
ramsan pa *jina xelq
ramsanek e, hesp
xelq meydanek e, kinca
xelq roj danek e
ramsandin/radimsne/ramsne pa kirin
ramyar siyasetvan
ramyar siyaset
ran endam ji ok hetan
kemax *"berfa hr, xwe
avte ran str
ranan/radine/rane 1.
dwar bilind kirin 2. ser
ban avahiyek bi kerestey pwist ava kirin
ranik rana bik
rapan/radipe/rape 1. titek li titek din
331
raperiandin
alandin 2. paik kirin
raperiandin/radiperine/raperine darijtin, darotin
rapern/radipere/rapere 1. ser hildan 2. pngav avtin
rap bap
rapan/radipe/rape li dor alandin
rapn/radipe/rape li dor aln
raplk cureyek haletn
andiniy ye p giyay
dirt kom ser hev dikin
rap kirin 1. nan dan
2. pk kirin
raqetandin/radiqetne/
raqetne 1. j dr xistin
2. j veqetandin
raqetn/radiqete/raqete 1. j dr ketin 2. j
veqetn
rary yek ketin 1. nav
t dan 2. ji r derxistin
raser aliy fz
rasernav sernav mijar
y ku datnin jora nivs
rasine weris
raspartin/radispre/
raspre 1. emanet kirin
2. pala xwe dan
rast 1. neewt 2. durist 3.
heqqet 4. meydan 5.
pber *mirin t rast,
av tevan li rev
-bi rast di heqqet de
-rast hev hatin 1. prg
332
rawjgeh
dike
rastk cedwel, xzk
rast kirin 1. tkz kirin
2. sererast kirin *heke
mar xwe rast neke, di
kun de nae
rastmane 1. rasterast
yeksere 2. b derew ne
qestbane
rastnivs (r) mla, vekt
rateqandin/raditeqne/
rateqne bi dar zor
qewirandin
rateqn/raditeqe/rateqe xwe ber dar zor ranegirtin revn
rav 1. werza girtin an j
kutina sewaln kov;
nr 2. naneya ducaniya jinan a ku wek belekiyek di ry wan de
xuya dibe
rava nan
-ravay yek kirin nan
yek kirin
rave rove
ravekar rovekar
ravekew nra kewan
rave kirin rove kirin,
zah kirin
ravgeh nrgeh
ravker nrvan
rawe (r) teeya lker
-raweyn pker di hevok de teeya deman
nan dide
-raweyn daxwaz di hevok de kar ku t nga-
rawj kirin
wr hvotin
rawj kirin 1. p wirn
2. ji dv axifteyeke berdar hildan
rawj 1. tkildar wr
hvotin 2. texmn
raxistin/radixne/raxne 1. dann erd 2. rapandin
raxt bihuk
raye 1. hzdar 2. desthilat
rayedar peywirdar
rayedar peywirdar
-rayedariya zagonsaziy
peywirdariya qanndann
rayl xeta greba, telefon
hwd; tl
-rayl kirin bi dirjah raxistin erd
rayx ferik raxistinn
nava mal
ray kar barn ku her
kes p qayl e
-raya bazar rbaza danstan
raz sir, bs
razan/radize/raz 1. paldan, nivn 2. veketin, ramedn 3. welidn *av
agir radizn, dijmin ranaze
razandin/radizne/razne 1. nivandin, telexew kirin 2. ji bo karek
dirav mezaxtin
razanxane jra nivistin
334
rendol
ln arp bi lingn pan; lotik
refes kirin irtik avtin,
lotik avtin
reftar 1. helwest 2. tevger
reg rehn dar rey
regez 1. nijad, irq 2. nif
regezperest neteweperest
reh 1. kok 2. r 3. r
-reh riyn xret t
de nebn ji sehek
hestn rzdariy bpar
bn
-reh l ranebn hmann
mraniy t de nebn
reha tit ku bguman d
biqewime
rehek nebat
reheknas zanistn ku
pisporiya wan hinahiyn li ser ry zevn
ne
rehet 1. aram 2. mezbt
3. bihuzr 4. xwe
rehet 1. aram 2. mezbt 3. bihuzr 4. xwe
*nizanim, rehetiya can
im
rehidandin/direhidne/
birehidne 1. andin
2. azirandin
rehidn/direhide/birehide 1. n 2. azirn
rehilandin/direhilne/
birehilne lerizandin
rehiln/direhile/birehile lerizn
reng
nan de t ikilandin da
ku mirov b hesibandin
j b tirsn
reng 1. boyax, gn 2. celeb, cure, awa *dest
d, reng ry qz ye
rengandin/direngne/
birengne boyax kirin
rengavt 1. gewrotank
2. vert 3. zibil
rengdr (r) peyvn ku
rewa heyberan dinmnin; hevalnav
rengn boyaxkir
rengkor evekor
rengpe hoker
rengrj 1. kes ku bi rengan titan direngne 2.
boyaxa quma
ren slava berfa heliyay
renn/direne/birene alaveke zivir bi ser titek
re xiandin girnozn
w j birin
renok alaveke mitbex ya
ku p penr sewze hwd
tn hrkirin
rep 1. req 2. ik, vt 3. zoq
repandin/direpne/birepne 1. l xistin 2. vepeln ber
rep bn 1. req bn 2. ik
rast bn
reperep 1. deng domdar
mna giyanewereke
girs 2. deng domdar
ldana tund
reperep kirin 1. deng
336
mena giyanewereke
girs hatin 2. li ser hev
bi tund li titek xistin
repisandin/direpisne/
birepisne tepisandin
repisn/direpise/birepise tepisn
req [I] ksiy av
req [II] sext, hiphik
req bn hik rakiand
bn
-reqbna rehikan hikbn rakina rehn
xwn
req kirin hik rakiand
kirin
reqas 1. semajen 2. lotikavj *kes ku ne di govend de be, ft reqas
e
reqele 1. hejar 2. yax
reqem jimare
reqisandin/direqisne/
bireqisne 1. rakirin cergebez 2. lotik dan avtin *heke xwedan mal
li def bide, d bikan
bireqisne
reqisn/direqise/bireqise 1. lstin 2. lotik
avtin *ew ber defa
bdeng j direqise
reqitn/direqite/bireqite 1. (erd) av hilinandin xwe 2. ziwa hik
bn
reqs 1. cergebez 2. lstik
ah 3. lotik
revend
resen 1. esl 2. xwer,
xwemal
re reng qr qetran
*bext re, tim xwed
ye
-re pe kirin av tirsandin
-re girdan 1. (ji bo mirinek) giram nan dan
2. kincn re (n ku elameta n ne) li xwe kirin
reah 1. temtla reng
qr qetran 2. re
reandin/direne/birene 1. belav kirin 2.
rijandin
rebelek name, mektb
rebn kes ku byer bi
neyn dinirxne
re bn 1. reng re l xuya bn 2. qemirn
ree 1. elametn nenas n
ku ji ber tirs xeyalan li
ber avn mirov dikevin
2. rendol
reeba bay jrn
reedar di zivistanan de
temtla bbelgbna darn daristanan
reekurmanc 1. ji anda
kurdan hnand 2. ji
sed sed kurd
Reem meha duyem a
salnameya zayn
reenivs nivsa ku di asta amadehiy de ye nehatiye tkzkirin; muswede
revtin
civat 3. komel
-revenda kurd kurdn ku
li dervey welt dijn
revtin/direvje/birevje (ji bo teedan) dar
darijtin
rev ker, revde
revn/direve/bireve
bezn *agir berda mal,
rev xwe da pal
revrev bi lez bez
-bi revrev n di navbera me bez de bi r
ve n
revok 1. firar 2. miext
revrevk stavk elametn ku li ber avan peyde dibin; serab, leylan
rewa 1. bi serbest bikaranna mafek 2. tit, gotin kiryar n qann
yn ku maf mirov heye
p rabe; mer, cayz
rewa bn 1. serbest bn
2. mer bn, cayz bn
rewal nciwan ku hna
simbln w derneketine
rewan 1. areza 2. tit
ku diherike; herk 3. jiyana domdar
rewanbj kes ku di
hnandina peyv hevokan de areza ye li gor
rzimana w ziman nakeve ewtiyan; fesh
rewanbj fesahet
rewan bn hn bn
rewan arezat
338
rbiwar
rewenbr ronakbr
rewt iva dirj
rex 1. klek, al, ta 2. t
-rex an derdor
-li rex ann xwe nihrtin li der dora xwe
mze kirin
rexne destnankirina aiyan dyarkirina riya
areserkirin; tenqd
-rexneya avaker rexneya
ku ji bo bakirina temtl t kirin
-rexneya kavilker rexneya ku bi mebesta ajawey t kirin
rexnegir arezay rexney
rexnegir arezatiya rexney
rexne l kirin/l girtin
tenqd kirin
rext fengdank
reyn/direye/bireye 1.
ewtn 2. eleel kirin
*kik ji k aliy bitirse,
wir de direye
rez 1. bax 2. bax tiriyan
*bihar havn rez, zivistan j pez
rezalet rezlt
Rezber meha nehemn a
salnameya zayn
rezl kes ku karek neba
kiriye rmeta w zede
girtiye
rezl bn li pber xelq
brmet bqedr bn
r
r 1. op 2. dewsa piyan
-r gerandin op gerandin
-r kirin li pey hev rz
kirin
ral jaj
ral xwarinn wek mast,
penr, jaj hwd; sptah
rder 1. kes ku destra
kirina kar alakiyek
dide 2. cih an j riya derketin
rgeh [I] bihurgeh
rgeh [II] guzergeha gerestrkan
rgez 1. qayde 2. fesal
rgir rbir
rhesin riya emendefiran a ji zamokan pkhat
rje 1. nisbeta hejmar 2.
j pareyek
rjgeh 1. cih, ger an j ala ku av dirij 2. p, elale
rjing 1. eka ku fengan
li pey hev davje 2. qulik
rj kirin malitin
rjkar kes ku titan di
qaliban de ro dike
rjkar kar di qaliban de
rokirina titan
rjne taviya baran
rjnebaran barana gur
bo
rjk eka agirber a ku dikare li ser hev endek
guleyan biteqne
340
rkeft peyman
rkeftname metn peyman
rk pk 1. bipergal 2.
tkz
rl daristan *"agir bigire
rl, ter hik d pk ve
biewitin
rnc jana maslkeyan; xam
rnc rewa jandana maslkeyan a ji ber westan; xam
rnc bn (maslke) ji ber
westan ajinn; xam bn
rnc kirin maslke bi
westan andin; xam
kirin
rnandr rber
rp xerc mesrefa r
rpvan 1. qayde 2. me
rs xuroma girday; bal
rstin/dirse/birse 1.
ta bend hnan 2. ta bi
teiy kirin *gava
dewlet birse, ga golik
dadilse
r bendn ku ji ber firta tevn mane bi tit
hnand ve daliq mane
*kon b r, ji konan
der e
r kirin darotin
rte nif
rtin/dirje/birje 1.
tit av belav erd kirin
2. her i hebe belav
erd kirin *ava miriyan,
rzepirtk
merje nava deriyan
r rik usl qayde
-r rikn ayn usl
qaydeyn pkanna badetan
rv pira berzik
-di ata r de rv rikandin 1. di ekeretiy
de karn erm pk ann
2. bminet tevgern
rvaz ribs
rveber 1. desthilat 2. rber saziyek
-rveber pwendiyan
kes ku di saz an j dezgek de tkiliyan bi r ve
dibe
rveber 1. desthilatdar
2. rber
-rveberiya herm desthilatdariya di dest devereke welt de
rvin gemar
rvin bn gemar bn
rvin kirin gemar kirin
rwit 1. mzac, xeyset,
xislet 2. serinc, taybetmend
rwing rw
rwing rwt
rw 1. misafir 2. mvan
r *bi ev rwiy ser
riyan, qeda li ber piyan
rwt misafirt
rx gemara heywanan
*golik diin, rxa xwe li
cem gay mezin dikin
rxistin 1. tevger 2. saz
rxok 1. qngemar 2.
qnginc
rxok rewa shal ya ku
bergiriya w dijwar e
*lekeke rxok, garan dilewitne
rxole rodiya qalind
rxaz rxok *leka
rxaz, nav garanek garan xera dike
rz [I] 1. dor 2. tir 3.
setra nivsek 4. arna
helbest
-rz bn ketin d an j
kleka hev
-rz kirin dan pey an j
kleka hev
rz [II] 1. giram, hurmet
2. qedrdan
-rz girtin 1. giram nan dan, hurmet kirin 2.
qedr dayn
-rawestana rzgirtin
temtla giramnandan
rzan 1. murid, rber 2.
rnandr
Rzanan Rezber
rzbend keyskirina mijaran li gor rbazek; tesnf
rzbend kirin senifandin, ji hev derann, vawr kirin
rzdar birz, muhterem
rzepirtk 1. end pirtkn di mijarek de 2.
end pirtkn heman
341
rzgir
nivskar
rzgir kes ku giramiy
digire
rzik 1. setra nivs 2. qann
rzikikn dervey raya
asay
rzil zincr
rziman (r) hem r
rikn rastaxaftin
rastnivsandina zimanek
rziman nivsar gotara
ku li gor rikn zimn
hatiye derbirin
rzikname zagon-name
rziman nav git y
hem r rikn zimanek ye
rzn 1. di rz de 2. cureyek soln erzan n ku
pale rencber p dikin
rz kirin 1. li pey hev
dann 2. r kirin 3. kirin tir
rzname nivsara ferm
ya ku kar rewa y endam bernameyn her
rxistinek t de hatiye
espandin
ribs cureyek reya jtir a ku terter t xwarin
ricifandin/diricifne/biricifne 1. lerizandin 2.
hejandin
ricifn/diricife/biricife
1. lerizn 2. hejn
342
ricimandin/diricimne/
biricimne 1. (zinakar)
bi kevirkirin kutin; kevir kirin 2. ermezar kirin
ricricn/diricrice/biricrice soromoro bn
riilandin/diriilne/biriilne xurekek rehnevk kirin
riiln/diriile/biriile
xurekek rehnevk bn
rifse erd av y ku ne
dm e
rih pira r *aqil di seriyan de ye, ne di rihan de
ye
-rih berdan pira ry
dirj kirin kur nekirin
-rih kur kirin pira ry
tira kirin
riha 1. rizgar 2. felat 3.
serfiraz
riha bn 1. rizgar bn 2.
filitn 3. serfiraz bn
riha kirin 1. rizgar kirin
2. filitandin 3. serfiraz
kirin
rihan cureyek reya
bhnxwe a ku tev toraq, penr xurekan dikin
rihet aramdar
rihet bn arimn
rihet aramdar
rihet kirin 1. arimandin
2. jan birn 3. bi dil xwe
risti
l dan
rijandin/dirijne/birijne 1. rtin 2. (titn
av) herikandin, ro kirin
rijd srar
rijd bn bi srar bn
rijde rite
rijd rewa srarkirin
rijn/dirije/birije (titn
av) herikn, ro bn
rij [I] ariya titn ewit
rij [II] gerandina karek ji
aliy kesek an j saziyek ve; rej
rij [III] 1. brn 2. tis
rik 1. nad, engir 2. nk 3.
hrs *"meriv aqilsivik,
tu cara li neke rik"
-ji rikan ji ber nad hrs
rikane bi nad
rikdar 1. nkdar 2. engir
3. hrshat
rikeber 1. hevrik 2. rijdby
rikeber 1. hevrik 2. nkdar
rikeh qefesa ku kewan dikin
rikb zengiya zn hespan
-rikb hev kirin r
hev kirin
riko 1. nadkar, engirok
2. nkdar 3. hrshat
rikrikn/dirikrike/birikrike 1. ricifn 2. lerizn
rist kirin
2. helbest
rist kirin li gor rgezek
keys kirin
riswa 1. rezl 2. ermezar 3. bxret *ew kes
ku di bin xwe re li kesan
binre, ew tim rezl
riswa ye
riswa bn 1. rezl bn 2.
ermezar bn 3. bxret
bn
riswa kirin 1. rezl kirin
2. ermezar kirin 3. bxret kirin
riswat 1. rezlt 2. ermezar 3. bxret
rik hkn spiyan
rikn kes ku sp hkn
spiyan ketine nav por
w
rik kirin spiy hk kirin
rite cureyek xwarina ku
ji hevr wek bendan
qutkir t kirin; rijde
riwet bertl
ritam ll
ritil mengiraniyeke bi qas
het kloyan e
ritl her du gunn nrzayan
ritlo kes ku gunn w werimne
ritlo bn gunik bn
ritloy gunik
ritimandin/diritimne/
biritimne 1. xitimandin 2. tepisandin hev
ritimn/diritime/biriti344
me 1. xitimn 2. tepisn
hev
rivit netewe, nif
rivn 1. alaf 2. holeptik
riwange 1. epera nrn
2. ta ma ekek
rizandin/dirizne/birizne 1. peritandin 2.
kevn kirin 3. terk mirin kirin
rizbe toqeya kember
rizde menteeya deriyan;
qulabe
rizgar 1. filit 2. serfiraz
rizgar bn 1. filitn 2. serfiraz bn
rizgar 1. felat 2. serfiraz
rizgar kirin 1. serfiraz kirin 2. riha kirin
rizinde rizde
riziyay 1. perit 2. kevn
*derman diran rizyay, kiandin e
rizn/dirize/birize 1. peritn 2. kevn bn
ral rehikn dar rey yn di bin erd de
rp 1. fl, gilor 2. dek
dolab
rs tay ji liva hiriy
-rs rstin (bi teiy ji liva
hiriy) ta kirin
r knor, kunr
-r mirovxur rpence/
pencer
rtil pne potik; kincik
rtin/dir/bir 1. (mirov)
gemar kirin, g kirin 2.
rojnivsk
(dewar) silepor kirin, rx
kirin 3. (ivk) zr kirin
4. (pez) bikul kirin 5.
(ker hesp) ters kirin,
terskul kirin 6. (se, gur,
rov hwd) ps kirin
*aqile kur, se t de bir
-dr xwe rtin bi quret
tev gern, xwe kizeve kirin
rvele ermik pir ziravik
tenik
ro roj *kinca hevalan ro
danek, hespa hevalan
bez meydanek
robar em, rbar
rod doran, nbar *kula
s, di rodiy gur de ye
roj 1. 24 saetn dem 2.
demn ku tav t de xuya
dibe *filan keso, av li
roja re e
-bi roj wexta ku tav heye
neye ava
-bi ev roj bi sibeh
var
-roj dtin 1. halxwe bn
2. dewlemend bn
rojane 1. heroj, hero 2.
destheqa ku ji bo keda
rojeke karkerek t dayn
3. kar ku her roj pk t
rojan destheqa keda rojek
rojava ta ku tav t de
die ava; xerb
rojavay 1. kes ku ji par-
role
gor mjyn pkhatina
wan hatine hnandin
role zarok
Rom 1. kes romay 2. eertn niha li ser axa
romayiyn ber rdinin
*hukumdar Rom, heval segan e
Roma dgeleke drok ye
navenda w li Ewropay b
ron 1. birqonek 2. vekir
3. il av 4. akera
ronah ewq emala ku
tartiy winda dike *av
ronah ye, ji av metirse
ronak 1. birqonek 2. zelal
3. rewen
ronakbr rewenbr
rondik hstir
ron 1. beraq 2. rewen 3.
creyan/greba
rondar rewen
ronyas cureyek reya
ku j boyax t bidestxistin
rop dewleta rom
ropo romay
roqroqe lingdirj
roro 1. heroj 2. roj bi roj
rov [I] cureyek heywann ol ye bi konetiya xwe ve navdar e
*nav gurg derketiye,
roviy dinya xera kiriye
rov [II] rod, doran
rox xweliya hik
346
roz rizq
rubad nrekew
ruh pifa ku li ber hem giyaneweran e p dijn;
giyan
ruhistn melkemot (melek mewt ango mirin);
Ezral eleyhiselam
ruhvegern jndarbna
pit mirin
rux ser av
ruxsar rsar, xemsar
r 1. ser av 2. ser se
3. sikm 4. dm *bila
ry mirov b, l zik
mirov ne
-r j badan j erixn
-r sp bn beraet kirin,
br bn
rbar ava ku di eman de
dikie; robar
-rbarn seholn emn
qeay
rbalgeh pney ku dikin ser balgeh
rber endazeya dirjah
berahiya cihan
rbirtin/rdibire/rbibire 1. hrhr kirin 2.
girnoz j birin
rik sikm, sma *nan,
bi rikan t xwarin
rikandin/dirikne/
birikne 1. prt j kirin 2. vertin 3. destver kirin 4. landin
rikn/dirike/birike 1. prt j dawen
rt bn
2. herin
rdan [I] byer
r dan [II] 1. qewimn 2.
m kirin, nehs kirin
rdem rojane
rgeh qible
rgehnas amra ku di
seynika w de trkeyeke
miqnatis heye herdaym cemsera bakur
nan dide p stiqamet tn naskirin; qiblename
rgerm xwngerm, sergerm
rge devbiken
rgr nehs, m
rken 1. dilge 2. xweik
3. devbiken
rmet 1. eref 2. giram
3. hjat 4. rz *kea
mal bi rmet e, kar
w b minet e
rmetdar 1. bieref 2. biheysiyet 3. hja 4. birz
rn zt, bizir, don
-rn gen li ser nan
xwe dtin bi qezenceke
kirt ve a bn fort
xwe kirin
rnas kes ku pir caran
hatiye dtin her kes qelafet w nas dike
rnbirjk 1. tawe 2. boesln
rndank amana ku rn
dikin
rnerm bhnfireh
rnitin/rdine/rne
1. danin, ntin 2. nitecih bn
rn kirin zt kirin, bizir
kirin
rnpj tawe, rnbirjk
rpel aliyek kaxez; sahfe, per
-pergala rpelan di malper de away ku berg
hatine amadekirin
rp her tit ku r vedire
rre 1. ermezar 2. bheya 3. riyakar, dur 4.
qelbezan
rre bn ermezar bn
rre ermezar
rre kirin ermezar kirin
rro ruy ku wek kilora
roj ye
rs rt repal
rsar 1. rtir 2. bmizc,
bmehde
rsp [I] 1. serek 2. zana
3. kemil
rsp [II] 1. btawan 2.
xwedanrmet
rsptay rspt
rspt [I] 1. serwer 2. zanat 3. kamil
rspt [II] 1. btawan 2.
birmet *kea ba, rsptiya bav xwe ye
rt 1. repal, uryan 2. erd
vikvala 3. malket
rt bn 1. repal bn 2.
347
rtir
(erd) bre bn 3. flas
kirin
rtir bmirz, pir
rt hejar
rt kirin 1. kinc j xistin
2. qalik j qeartin 3.
landin 4. di qimar de
her tit j birin
rv 1. rv 2. navran, berzik
rv endam ku gemara di
348
S
s/S tpa bst duyemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w diran ye away belavbna w fzek hik e
sa sber
sabit 1. di cih de sekin 2.
neguherbar
sabit bn 1. neleqn 2.
neguhern
sabit kirin 1. idandin
2. qaym kirin
sabn bjena kefdar a ku
p tit tn tin
-sabna yek kef nedan
bi kr tkildann nehatin
sabn kirin bi sabn
tin
sabnpj hilberner sabn *lep qirj, gep qirj, nav dann: sabnpj
sabnpj kar hilberandina sabnan
sabnsaz sabnpj
sade 1. tit yekreng
yekcure; xwer 2. mutewaz
sadet 1. xwert 2. mutewazt
salixger
ageh dan
salixger 1. stixbarat 2.
sxur, casst
salname teqwm
salos kes ku bi nebaan
re radibe rdine
salroj salveger
salveger 1. fetla 365 rojan 2. di roja qewim de
bibranna byer
salyad salveger
saman 1. milk 2. serwet
3. sermiyan 4. rastmal
sana hsan
sanah hsan
sanah bn hsan bn
sanah kirin hsan kirin
sapok plavn saqdirj
saq di gore solan de bea ku li ser gzik dikeve
saqdirj gore soln ku
hetan bin ongan tn kiandin
sar 1. nizmbna rjeya
germ; serma, seqem 2.
sur *adar e ser sibehan sar e, ber var
kik xwe didin ber qefa
dwr e
sar bn 1. (hewa) rjeya
germ daketin 2. (giyanewer) ji titek vekin
sar kirin 1. rjeya germ
daxistin 2. sil kirin
sarinc saring
saring 1. brn di xilxileyn kiran de 2. cemedank
350
sarc sarinc
sargerm 1. hnik 2. tnikest, sncdaket
satandin/disatne/bisatne birinc ji qail w
vejartin
satil 1. derdana av ya
dev-vekir; vdrok 2.
kod *br bi satilan tij
nabin
satre satore
sator 1. kra mezin 2. bivir got
satore 1. selemt, olint
2. bkr bkar
sava zarok
savar genim ku gir hatiye hrandin
savaxane dezgeh amojandin sexbriya zarokan
savr al an j tasika ku av
dew kikan berdidin
-du segn ser savrek
du neban ku di heman
kirtiy de karbeiy dikin
saw [I] 1. tirs, xof 2. dehet 3. qutaf
-saw bi ser ketin bay tirs ketin zikan
saw [II] 1. texmn 2. nga, xeyal
sawr 1. tirs, xof 2. dehet
3. qutaf
sawr giyanewer nga
sawtehr 1. sersar, xem-
sebaz
sar 2. bkesayet
sax 1. giyanewer 2. jndar
3. bitendurist *iqas
sax bimn, ewqas ecban dibn
-sax bn 1. pak bn 2. bi
tendurist bn *sax dibin na xenceran, pak
nabe dewsa xeberan
-sax man 1. li ser qeyda jiyan man 2. ber xwe dan
*heta ser sax dimne,
qn ecban dibne
sax tendurist
-saxiya te siheta te dixwazim
sax kirin jndar kirin
saxte zir, sexte
saye 1. xirabiya ji kirtiya
yek 2. qenciya ji kerema yek 3. sber
-di sayeya ser w de 1.
bi sedema w (neyn) 2.
ji kerema w (ern)
say rewa bewriy ya esmn
sayhik hikesay
saz [I] 1. pergal 2. aheng
saz [II] kar amade
saz [III] jajelan, levenistan
saz [IV] cureyek amrn
msqay ye
saz bn 1. bn 2. bipergal bn 3. sererast bn
sazdran civata stranbjan
sazgar 1. tit xweik 2.
ava ku vexwarina w
xwe e
saz muesese
-saziya karniniy dezgeh mr y ku kar
bar karninan bi r ve
dibe
-saziyn mr saziyn cemawer, mueseseyn gelemper
-saziyn ferm mueseseyn resm
saz kirin 1. kirin 2. bipergal kirin 3. sererast
kirin
sazman muesese, pergal
se kik, seg *here mvaniya guran, l b se mee
seb bjeneke tozk qaym a ku bi av t rehnkirin li na heriy di
avahiyan de t bikarann
-seb kirin bi seb seyandin an j seb rijandin ser
seba 1. ji bo 2. sebaret bo
*ferman seba htiran
hat, rov reviyan
-seba kek lihfek ewitandin da ku hrs l
sar be ziyann mezin bi
mal xwe xistin
-seba quriek deh teqle
avtin ji bo berjewendiyn erzan rmeta xwe ikandin
sebaret seba
sebaz cureyek kikan e
351
seb
seb zarok
sebl [I] avadaniyn gelr
n ku hinekan ji bo xr
kirine; xeyrat
sebl [II] darixare, qeln
sebr 1. tebat 2. dilaram
*kes ku jinek bne, div an trek zr w an j
barek sebra w hebe
sebn cureyek bay sehraw ye; semn
sech jr xwedanferaset
sech jrt fehmat
sed 1. jimareya 100 2.
deh heb deh *ne yek e,
ne didu ne, hezar bi
sed hezaran e
-ji sed sed sedased
-sedesed jimartin wek
100-200-300 jimartin
sedased bkmas temam w/w
sede sedsal, serdem, qirn
sedem sebeb
sedrenc lstikeke ku bi 16
keviran (ahek, alyarek,
het leker, du keleh, du
hesp du fl) li ser
zevneke argoe t lstin; kiik
sedsal sede, qirn, serdem
sedta 1. sedqat 2. jimartina sedesed
sefandin/disefne/bisefne 1. raparzandin,
parzn kirin 2. dawerivandin
sefk 1. gjik, xvik 2. d352
nik
sefkt 1. xvikt 2. dnikt
sefkt kirin wek xvik
dnikan tev gern
sefn/disefe/bisefe 1.
raparzn, parzn bn 2.
dawerivn
seg sewal kedkir y ji
bo parastina mal milk;
se, kik *her seg, bi
d merivan de nay
segan kiktay *sal
here siltan, meh here
mvan, roj here li cih
segan "
segav cureyek sewaln
ku li qeraxn avan dij
segbaz hnker segan
seglaw hesp ader, kihl
segman nangir ku ma xwe ba sabet dike
segmas masiy her mezin biguhan
sehek di giyaneweran de
iyana naskirina tn, j,
bhn, deng rengan
seh kirin t gihitin, serwext bn
sehm tirs xof, saw
*sehm hebe, erd giran
dibe
sehol di bin bandora sermay de rewa ava hikby
-sehol bestin qea girtin
Seholbendan Kelya Karik (21 Berfanbar-
semt
20 Rbendan)
sehra ola fireh xewle
ya ku xweliya w xz e
sehraw tit tkildar
sehray
sekerat rewa beriya mirin
-ketin ber sekerat nefesn xwe yn daw dan
sekihandin/disekihne/
bisekihne (diran) xidikandin/irikandin
sekihn/disekihe/bisekihe (diran) xidikn/irikn
sekinandin/disekinne/
bisekinne 1. rawestandin 2. at kirin
sekinn/disekine/bisekine 1. rawestn 2. at
bn *kevirn mezin, bi
yn bik disekinin
sekitandin/disekitne/
bisekitne mirar kirin
sekitn/disekite/bisekite (seg, beraz hwd) mirar bn
sekre tasa dw
sek 1. rnitek 2. dik
-seky bender qeraxa
av ya ku ket dikarin l
biwirin
sel [I] zinar
sel [II] selik
selef deyn * xwar telef
e, day selef e
selemk selika ku mn hingiv t de hingi-
vn xwe dihlin
selemt bkar xemsar
selexane 1. cih ku ajal l
tn serjkirin kelepe
kirin 2. teral
selfk quln ku di bin dwaran de vedidin da ku
ava baran di hew de
gol nebe
selik 1. amana ku ji cl, leven guliyan t hnan;
zembl 2. apk *berx,
heta hetay di bin selik
de namne
selixandin/diselixne/
biselixne gurandin
selmandin/diselmne/
biselmne sbat kirin
sema 1. govend, aheng 2.
reqs
semajen kes a ku pispora
hunern reqs ye
semanek sewaleke bibask
bodirj a ku diibihe
mirk got w giranbiha ye
semax qalkirina hesin bi
tn ilahiy
seme ebter, xvik
seme bn gjovjo bn
seme kirin ser l dewixandin
semer keriyek pez ku ji
sed heb pk t
sem cureyek mn ku
havnan bi kikan de
dikevin
semt htiyat
353
semn
-bisemt bihtiyat
-bsemt bhtiyat
semn sebn
semyan xwedan, sexbr
senc striyn dara sincik
sendirk darbest
sendox stand, kiriyar
seng 1. giran 2. kevir
sengandin/disengne/
bisengne giraniya titek pvan
senger dwar parastin;
kozik, qelae
-sengera ceng di eran
de aln ku ji bo parastin tn kolan
sengergeh cih ku senger
l hatine kolan
sengn giran
senmen tit seyr degme *senmen, mast
tir dew gen, tu bi
xwe lbok , hjta bi xelq diken
sent bjeneke zer a ku
mn hingiv ji nav xeleqn zikn xwe derdixin p kewareyn xwe
ava dikin
sepandin/disepne/bisepne 1. p dan kirin
2. l dan tetbq kirin
sep sem, mese
septk ark, asraq
seqa [I] 1. awaniya rjeya germ sermay 2. feza
seqa [II] kar xarkirin
354
serbixwe
dikuje
serbar 1. giraniya ser giraniy 2. xeyd
-serbar v yek ji v hind wdetir
serbar l kirin 1. bn giraniya ser giraniy 2.
bn xeyd ketin sty
yek
serbask 1. riya ku li ser
gir an j iyan re derbas
dibe 2. ser qeln
serbaz leker payedar
serbaz endamtiya payedar a arta bipergal
serbereday 1. bxwed
2. sewala bgem bkap
serberz birmet serbilind
serbest 1. rizgarby 2. azad
-serbest berdan 1. azad
kirin 2. ji qedexeyan rizgar kirin
serbest 1. rizgar 2. azad
serbr berpirsa brvanan
serbijk 1. tebb sere
2. serok hekman
serbilind birmet, bieref
serbilind serfiraz
serbir 1. stbir, celad 2.
mrkuj
ser birn ser j kirin
serbixwe xwemuxtar, xwebijart
355
serbor
serbor serphat
sercem 1. gujim, hem,
git 2. yekpare 3. tev
ser emandin ser tewandin
seremk ser rza govend
-seremk girtin sergovend kirin
serimk ser tiliyn piyan
-bi serimkan bi r ve
n nermnka bi ser
tiliyan men
serok/serong movika
ku hestiy ht p digihjne hev
serdab neqeb, qul, kun
serdan ziyaret
serdanp ji sr heta piyan; seranser
serdar serok
serdar serokt
serde plekan
serdem heyam, ax
-serdema kevirn di aristaniyek de heyamn
ku alav amann kevirn dihatin bikarann
-serdema rapern di aristaniyek de heyamn
ku oren dij zordestiy mohra xwe l xistine
-serdema ronahiy di aristaniyek de heya-mn
destpka rewen-briy
-serdemn zrn di aristaniyek de heyamn ku
pketin t de gihitiye
356
serhevraz
-serencama komasiy
yekna hesabek
sererast 1. bipergal 2.
wek ku pwist e
sererast bn 1. rast gern
2. bn 3. durist bn
sererast kirin 1. tehqq
kirin 2. durist kirin 3.
rast gerandin
ser jana ku di ser
de pk t
ser 1. nexweiya a
seriyan 2. are
serfermandar di art
de fermandar her payedar
serfiraz 1. rizgar 2. serberz, serbilind
serfiraz 1. rizgar 2. serbilind 3. serkeftin
sergam dijna ji bo kes sermezin
serger rastahiya li ser bilindahiyek *mr
serger e, mr neba
binger e
sergerdan 1. serek, serpsen 2. betevala, bhemal 3. epirze
sergerdan kirin bsexbr kirin, bereday berdan
sergerm 1. bico 2. rge
sergerm 1. co 2. rge
sergevez kes ku baweriya xwe bi xwe tne ji
ber kiryarn xwe anaz e
serhewa
va xurtan, serhevraz e
serhewa meqameke kilaman a dirj bi ewat e,
drik
serhildan syan
serhildr kes ku li ber
pergalek radibe; syankar
serhik 1. nkdar, engir
2. serkevir
serhik heter
seridn/diseride/biseride behn, stewn, zer
bn, gihitin
serik 1. ser bik 2. ser
reyn wek pvaz, sr
sva binerd 3. dervank
serinc 1. bal 2. taybetmend
-serinc rakan bal kiandin
serincrak balk
serite 1. berate 2. elamet
ser 1. nik, nikil 2. qaf
*jin dimire, ser li mr
digere
-ser l dan daxwaz kirin,
muracaet kirin
-ser l gerandin 1. gjomjo kirin 2. bilandin
ser j kirin 1. ser qut kirin 2. kutin
serjimar gelhe, nifs
serjimara git gelheya
seranser welatek
serjinik kes ku bi karn
jinan radibe an j xebera
358
serperit
fermandar liqeke leker
serma hewaya sar; seqem
*sar serma ye, potik
bav bira ye
-serma girtin/xwarin zekem bn, bi ilmasiy
ketin
sermal peya ku li sr
t pan
sermaye mal milk ku
di dest mirov de heye
sermayedar xwed-rastmal
sermayedar pergala ku
xwedan-rastmal t de
desthilat in
sermed 1. ebed 2. hetahetay
sermest 1. serxwe 2. eya, meyxur 3. gj
sermest bn 1. serxwe
bn 2. hay ji xwe neman
3. gjovjo bn
sermest 1. serxwe 2.
meyxur 3. gjt
sermeq nimne, mnak
sermil 1. serkulang 2. di
kincan de bea ku dikeve ser milan di hinan
de hinek str e
sermiyan 1. dewlemend
2. rastmal *aqil pir sermiyan e, ne kar merivan gikan e
sermiyandar dewlemend xwed-rastmal
sername sernav
serper
serper 1. seroka cinan
2. periya zeryay
serphat macera, serbor
serpiyan kar barn ku
by dezgehek rnit t
pkann
-bazirganiya li ser piyan
danstandinn ku dervey firogehan li ser
kolanan t pkann
-xwarinn serpiyan xwarinn ku z dipijin
serp/serpl sermil, kulang
serprek serjinik
serpopil ser her tit ku
wek derzreq ye
serp hem cureyn kum an j mzern seriyan
serqot kes ku titek nedaye ser xwe;servekir
sersabn kirin xapandin
sersal 1. vegera ser sal,
yek meha yekemn a
salnamey 2. nroj
sersar kmbihstyar
sersar kmbihstyar
sersar kirin li retan
guhdar nekirin
sersax kes b are kmas
sersax ji xizmn miriyan
re hedar ji miriyan re j
rehmet xwestin; serxwe
sersax j re xwastin ji
malbata miriyan re gotin: ser we sax be
360
sewns
gihan bn, jr li ser piyan bn
serxwe 1. sermest 2. eya 3. meyxur 4. eraqxur *axa xurt be, xulam
serxwe digerin
sersil rzehestiyn pit
yn ku ser lingan bi
hev ve girdidin
serxwe bn 1. sermest
bn *beq, bi av serxwe dibe
serxwe [I] sermest
serxwe [II] sersax
serzelt qafkeel
setimn/disetime/bisetime p li titek aln
lli erd ketin; tehisn
sev selikeke mezin kr
a ku mweyan dikin
didine ser pita sewalan
sewa seba
sewal heywan, ajal
sewda evn
sewdal aqil, hi
sewdaser evndar
sewgirandin/disewgirne/bisewgirne 1. msoger kirin 2. bme kirin
sewl [I] kullkek e
sewl [II] brika kelekvanan
-sewl dan (bi brikn kelekvaniy) hewl dan
sews sehm
sewt deng
-sewtek li erd yek li esmn bn ji ber ta-
sewns
sewns kik bahor
seya rkiandina dwaran
seyandin/diseyne/biseyne ry dwer bi
her an ji kils hwd betankirin
seyd nr *ling li qeyd,
av li seyd
seyda 1. zana 2. alim 3.
mela
seydvan nrvan
seylav 1. lehiyn ava gur
2. ava gumrah a pit baraneke bo
seylax di qeraxn avan de
erd bi xz
seynik di saet qiblenameyan de embera ku
hejmar nann dem
aliyan nan dide
seyr ecb, xerb
seyran get ger
seyrangeh cih ku ji bo
get ger munasib e
seyran kesn ku diine
get ger; getiyar
seyrek/seyrnan pirsnan, /?/
seza [I] 1. erm, eyb 2. neba
seza [II] layq
-sezay pesndan layq
padan
seza [III] tola qann ya li
hember her gunehek an
karek nerewa nedurist; ceza
-sezaya la cezay be362
den
seza kirin ceza kirin
s 1. hejmara beriya aran
pit diduyan 2. jimareya 3yan *s teres hene li gund: kal jinrind,
feqr bvilbilind, mvan mal di gund
-s kevir w dan ber
sr jin bveger berdan
sbare s caran
sbare bn s caran rdan
sbare kirin s caran gotin an j kirin
sdar 1. s darn ku sern wan bi hev ve girdidin mek t de dikn
2. s darn ku sern wan
bi hev ve girdidin tawanbaran t de bi dar ve
dikin
sdmen tit ku berah,
dirjah krahiya w
heye
sgoe ekl ku li ser s
iman ava bye
sguh stil, ene
sk ava tir
sl alava hesin gilover a
ku nan li ser t pehtin
*hem nan ser sl ye,
hem j teniya bin bero
slik 1. sla bik 2. bjeneke lek a gilover e;
deng, reng bername li
ser tn tomarkirin
sifir
slav seylav *slav her
tim bi xwe re qurman
nayne
snc 1. tn 2. heraret 3.
knc jan
snex bend ku ji s bendn zirav hatiye ristin
sn berke
sp sdar
sr kirin 1. temae kirin
2. mze kirin
ssibeh pit s rojan
Sem roja aremn a heftey
sta 1. ji s bendan pkhat 2. ji s taqan pkhat
str cureyek tifingn
kevn e
sv cureyek mweyan e
*heta ku sv bi dar ve
be, d her kes keviran
bavj
svaxn cureyek sewziyn ku wek kartolan di
bin erd de hn dibe
svik movika ku hestiy
lingan bi sersil ve girdide
swak 1. sersar 2. betal
3. revo
swirandin/diswirne/
biswirne 1. xeyal kirin 2. ayese kirin 3. at
kirin
swirn/diswire/bisre 1. ayese bn 2. at
bn 3. qiriyan
sifirne
(0) 2. h, ne tu tit
sifirne svander
sifre mase, pne titn
din n ku ji bo xwarin
tn raxistin *dil ne sifre ye ku li ber her kes
vek
-sifre dann xwarin dann
sift tit tr hasilbuy an
j vepesir
sift rewa trbn, hasilbn vepesirna bjenan
sih [I] cih ku tav j nagire *ma kes nikare bibje ku siha te xwar e?
sih [II] 1. s heb deh 2. jimareya 30
sihik ava tiriyan a hilat
bi emad xwe tirby;
sirke
sihin rewa aopaobn; heys beys
sihirandin/disihirne/
bisihirne 1. gayn 2.
hiltirandin, tecawuz kirin
sihirn/disihire/bisihire 1. hatin gayn 2. t
tecawuzkirin hatin
sik kirt menfr
sikil xweliya argon ya ku
t de pareyn gir mane
sikir benda av *av, ji ser sikir de ziwa dibe
sikm r, ehre, sma
sikmre byom, bp364
pal
sil [I] ilek
sil [II] gemara dewr a ron
-sil kirin (dewar) rtin
sil [III] 1. zxeydok 2. kes ku ji titinan aciz dibe
-sil bn 1. z bi z xeyidn 2. ji titinan aciz
bn
-sil kirin 1. rary yek ketin 2. tit ku j aciz dibe l nan dan *jin dil
kir, mr xwe sil kir
silal serban
silamet 1. bzede 2. bbela
silav selam, pate *silav li
miyan e, ne li ryan e
-silav dayn selam dayn,
pate l dayn
-silav kirin selam kirin,
pate l dayn
-silav l kirin selam j re
andin
silav htiram xwehatin
-n silaviy n serdana
yek giram j re girtin
sildank berkurk
silek ilek
silek ilek
silek kirin ilek kirin
silepor komek gemara dewr a rehn
silikandin/disilikne/bisilikne 1. rary yek
ketin 2. tit ku j aciz
dibe l nan dan ew
simsik
dan revandin 3. heywan
tirsandin dan revandin
silikn/disilike/bisilike
1. bertek nan dan 2.
z xeyidn 3. (sewal) tirsn revn
silim plekan, ppelk
silng amra ku barn giran ji cihek neql cihek
din dike
silq cureyek sewziyn ku
j ekir t bidestxistin
pijand j t xwarin
silq saye
-silqiy ser te (neyn
ern) bi sayeya te de
silsilok kes ku z bi z
dixeyide tengezar dibe
siltan 1. desthilat, hukimdar 2. serwext jhat
*siltik hatin bn siltan, plik dann n
esmanan
silk 1. nziwa 2. ( ji bo ku
rewanpakiy pk b-nin)
tentiya sofiyan
-ketin silk 1. derketin
nziway 2. (ji bo paqijiya dern) xwe ten hitin
sim piyn ajalan *av
nalbendan li simn hespan e
simandin/disimne/bisimne qul kirin, simitandin
simarte bjeneke girtikgirt ya ku p girnoz tn
jbirin
simbl pira ku li ser
lvan bin bfila mran
hin sewaln nr hn
dibe *dil bide ber dilan, gul bide ber simblan
-simbl t de badan di
xwarina xwe de kf kirin
simblboq simblpoe
simblixt kes ku simbln w baday sertj in
simblpoe kes ku pira simbln w bo
dirj e
simbil di zd de seriy ku
dan t de ne
sime atk
simil simbil
simitandin/disimitne/
bisimitne qul kirin, simandin
simitn/disimite/bisimite qul bn, simn
simn/disime/bisime
qul bn, simitn
simkot tasika vexwarin
ya biembil; erbik
simok alava qulkirin; miqar, metqeb
simtira nalbend
simolek sewaleke bodirj bik a ku bi lez
hildikie daran ji bindeqan pir hez dike
simsik ilek, silek
365
simt
simt ltke, zrwe
simk ser tiliyn piyan
-bi ser simkan men 1. pir bi baldar men 2. li ser hkan men
sinaet pe *sinaet ek
e, di berka xwe ke, te
hewce dt dr veke
sinarn/disinre/bisinre rexne kirin
sinc [I] 1. exlaq, xislet 2.
taybetmend
sinc [II] 1. germah, tn 2.
jana birn 3. herareta
byer
sincan xwedanrewit
sincaq 1. derziyeke baday ya ku p dev berkan bestina du pneyan t bikarann; ewk
2. hiloy eqelk 3.
ewka masgiran
sincirandin/disincirne
/bisincirne 1. agir ge
kirin, sor kirin 2. co
peroiya byer zde kirin
sincirn/disincire/bisincire 1. agir ge bn,
sor bn 2. co peroiya byer zde bn
sincd 1. cureyek daran e
2. bern dara sincd
sindan amreke hesin ya
ku titn hesin li ser
tn kutan
sindif pozmika dev heywanan
366
sitem
b, heta ku bbavek
singek di ber de kuta
singr qam an j darikek zirav ku p qirtik
prtn zde ji rs nrist t veqetandin
singr kirin rs nrist ji
qirtik prtn zde paqij kirin
singo di cenga r bi r de
kra ku bi ser lleya tifing ve dikin
sinik cureyek bihukn ku
ziyan dide zad
sinix riswa
sinix bn riswa bn
siparte/sipartek 1. peywira taybet 2. emanet
sipartin/dispre/bispre 1. emanet kirin 2.
teslm kirin
sipsax li ser xwe ne mir
siqa hesan
siqa kirin bi hesan tj
kirin
sir raz, bs *dixwaz sira
xwe ji dujmin xwe ver, ji dostn xwe re
nebje
sir bjena ku titan bi
hev ve dizeliqne
sirik rondik
sirke [I] sing hesin ku
kapn sewalan davjin
sirke [II] ava tiriyn guvat
-sirke kirin ava tiriyn
guvati bi ser de rijandin
sitembar
3. zext
sitembar 1. zalim 2. zordest
sitembar zalimt, zordest
sitemkar sitembar
sitl qiraca ik
sitirandin/disitirne/
bisitirne 1. parastin 2.
wirandin 3. hewandin
4. at kirin 5. bilandin
sitirn/disitire/bisitire
1. wirn 2. at bn 3.
biln *kes-nekir jina
kes-nebir, bi hev sitirn
sit st
sitvan serpel
sid bext, talih *bila sida mirov lhat be, aliyek mirov j tunebe
sivder 1. hwana mal 2.
deraznka (pderiy) der mal
sivik negiran *aqil sivik, bar giran e
sivikah negiran
sivik bn giran nebn
sivik kirin giran j daxistin
siving qeayn ku ji banan dadiliqin; lla banan
sivnik 1. gz 2. siqayl
sivor simolek
sixf dijn, r *sixf,
kar jinan e
sixf kirin dijn kirin, r
kirin
368
sixtopixto serpene
sixtopixto kirin serpene
kirin, serpem kirin
siwar kes ku hilkiiyaye
ser sewal an j navgneke
raguheztin *i bibj
j, li bejna siwar min
t
siwar bn 1. hilkin ser
2. bazdan ser *helkhelka gavanan, ji siwarbna keran e
siwar kirin 1. bar kirin 2.
avtin ser pit
siwar peya kirin pergala
kar xelq betal kirin
siwat riba, faz
siwax seya
siyaset zanistn rvebiriy; ramyar
siyasetmedar pispor rvebiriy; ramyar
siyas ramyar
siyele reyeke ku belikn w weke sewziyan
tn bikarann pijand
t xwarin
s sih *adar, agir xwetir
e ji siya dar
sber zag
sdar xwed-sih
sgeh swan
shir cad
shirbaz cadbaz
skard bivir got; sator
skene di hundir makney de pergala ku xebata w tkz dike
ssark
sl nexweiya xefirxan
sle [I] lxistina bi kefa
dest, eqam
-kod bi dv re sle kirin
kod mit tij kirin zdeh bi kefa dest rijandin
sle [II] kevir ku goeyn
dwaran digihne hev
sm zv
sma ser av; r
sme perjan hesin y dir
bikelem ku (ji bo parastin) dora zev erdan p t rapan
sme kirin dor bi smey
rapan
smerx di rokan de balindey efsn y ku mirov l siwar dibn bi
kr raguhastin dihat
smsar bazirgan ku ji firokar kiriyar re navberkariy dike para
xwe ji her d seriyan j
distne
snah bnahiya titan a
ne li gor rastiya wan
lbel wek sber pjnan
sndir cn
sng 1. gerden 2. qefes 3.
ber *av tirsonek sng sp nabne
snor/sindor tixb, hudd *snor xurtan tune ye
snorbir dervey tixbn
hey
-rojnamevann snorbir
endamn apemeniy
yn ku tixbn rmetikn napejirnin
spel 1. elale, p 2. pifdankeke di nav zik masiyan de ye
sqal [I] 1. cle, mesqel 2.
bkrtik, meht 3. rewneqdar
sqal [II] llikn qeay
yn ku di zivistanan de
bi kevir banan ve dadiliqin; siving
sr hinahiyeke ku pijand nepijand t xwarin
bhna w mirov aciz
dike *ne pvaz e, ne sr
e, t digere weke qr e ?
-srek li heft civatan gerandin li pir cihan behsa heman tit bbine kirin
srfisk cureyek srn kv yn bhnkirt e
srik srim
srim sra biyan
srkut cn an j derdana
ku t de sr t kutan
*srkut hilat, mrkut
dahat
ss 1. tit ku tav l nedaye reng w sptale ye
2. reng sp
ssark cureyek balindeyn ku ser sty wan
rt in got miraran
369
ss bn
dixwin; teyr berateyan
ss bn di cih tar de
man reng l sptale
bn
ssele 1. lawaz 2. yax
ssirk bihukeke biyan ya
ku bi ev dengek irirok derdixe
star tixb *her kes di
stara xwe de r e
ste tora masgirtin
stil amanake msn mezin a ku t de xurek t
pijandin
svan amreke guhzbar
a ku mirov ji baran
tav diparze
svander qeaya ku di banan de dadiliqe; ll
svok cih vit an j belby y ku ji ber ldaneke tund di la de dibe;
gil
swanok kullkek e
swak darik devpaqijiy;
miswak
sx 1. pjn daran n girs
2. ikn hnan
sxme 1. darikn sertj 2.
kelem
sxur [I] cureyek heywann pjpj ye
sxur [II] hevkar nepen
y neyr; cass
sobe alava germkirina avahiyan a ku dy w bi
riya boriyan derdikeve
derve
370
soz
sond ehd, ymn, qesem
*derewn, pir sonda dixwin
-sond xwarin ehd qesem kirin *carek rwiyek di ber ziyaretek re
derbas dib, l vegeriya
got: Xwed dizan
min end caran derewn
bi ser te sond xwariye; ziyaret j got: min
j gelek caran mala te xera kiriye l tu bi xwe nehesiyay
sone werdek
sor reng xwn *gay
sor, sortiya xwe bernade
-sor gizr bn qelew
bn xwn hatin dman
soravk boyaxeke sor a ku
hin jin li lv nenkn
xwe didin
sor bn 1. wek reng
xwn bn 2. (mwe) stewn 3. mehcb bn
*gul, li gul dinre
sor dibe
sorcn reng qehwey
sordn kevirn meht n
ku ji bo sewalan xwy li
ser direnin
sorewl/sorewilk teyrek av y gerok rengsor e
sorgevez sor tr tar
sorik 1. pijikn sorsor 2.
cureyek nexweiy ye
3. giyayek qam ye
soring 1. nexweiyek e 2.
boyaxeke giyay ya sor e
sork endam ku xwarina daqultand t re derbas aik dibe
soromoro bn (ji ber serma, erm hrs) reng
avtin ilmisn
sorsorik 1. sork 2. cureyek darn biyan ye 3.
bern dara sorsorik
sosik cureyek bihukan e
sosin cureyek kullkan e
sosret ecb, xerb, seyr
sotin/disoje/bisoje ewitandin
sotner biewat, agirn
sox 1. rezl riswa 2.
mehcb
-sox sinix rezl riswa
sox bn 1. bi nebaiy
navdar bn 2. rezl riswa bn 3. mehcb ermezar bn
soxe 1. mrate 2. kambax
merez
-soxe man 1. ji mratxuran re mrate man 2. li
xwediyan merez bn
sox kirin 1. nav nikn
nebaiy li ser xistin 2.
mehcb ermezar kirin 3. rezl riswa kirin
soy nams eref
soz 1. peyman, ehd 2. gotin biryar *ma soz bne toz?
371
sozdar
-soz mrn ber soz
b hle xurde
sozdar kes ku biryarek li
ser xwe vebiriye; peymandar
soz dan peyman vebirn
sparte 1. emanet 2. peywira taybet
spartin/dispre/bispre 1. radest kirin, teslm
kirin 2. emanet kirin
*ker xwe rind girde,
pa bispre Xwed
-spartin ax mir di gor
de dann ser gor nixamtin
spas teekur
spas kirin teekur kirin
speh 1. xweik 2. bedew
3. delal 4. bo *dar bi
ber xwe ve speh ye
speht ciwan, rind
spde destpka roj; elind, berbang
sple titn ku di everean de bi ber av mirovan dikevin l di rastiy
de ew tunene
sp [I] reng berf
sp [II] cureyek heeratn
ku wek kan dikevin
nava por cilan
-spiya xwe bi peret firotin ji kirtiyn xwe re di
bazara qencan de cih veqetandin
-spiyn xwe kutin di hal xwe y xirab de ketin
372
spolk ilmis
sp kirin qeartin, qalik j
kirin
spldax her
spldax bn herin
spldax kirin heriandin
splk sptk
spndar dara sping
sptale tit an j mirov
rengsp
sptay 1.rewa reng berf 2. r adann r
sptk 1. di avan de bea
sp ya ku bbik di nav de
ye 2. di hkan de aviya
zelal a ku li dora zerdik
ye
spxur 1. iriz 2. iks 3.
kirt *axay sipxur, b
xulam dimne
standin/distne/bistne
1. wergirtin 2. kirn
stewandin/distewne/
bistewne 1. kemilandin 2. gihitandin 3. pijandin 4. terixandin
stewn/distewe/bistewe
1. kemiln 2. gihitin 3.
pijn 4. terixn
stewl tewleya dewar, ker
hespan
stewr heywana ku ber
xwe negirtiye avis nebye *leka stewr, be
r e j
stewr bn (sewal) ber negirtin
stle bereday
stn
stng giyanewereke jehrdar, rengsor e; kunn
xwe di ax keviran da
dike mhingivan dixwe ziyan dide
str cismn ku bi ev li
esmn dibiriqin
-str xuricn str rijn
strk [I] str
-strka xwe bi roj dtin
t gihitin ku i sosret
d bn sr
-strk ji esmn ann
xwar tu kar ji destan
nefilitn
strk [II] nikil ku bi ser
lleya tifingan ve ye bi
kr nangirtin t
-strk girtin nan girtin
strk [III] kepirkeke ku di
ber dwar mal de dikin da ku xwarin pertalan li ser daynin
strnas zanistn ku pisporiya wan nasn danasna gera stran e
st xatn, xanim, ban
stran [I] (hevr hwd) hasilkirin
stran [II] kilam, goran
stranbj dengbj
stran/distr/bistr 1.
kilam gotin 2. (hevr
hwd) hasil kirin *hevr
iqas b stran, nan w
ewqas tahm dide
str di re daran de
cih tj ku dest miro-
str
2. singn dirj n ku p
konan vedigirin *stna
zilm iqas qalind be,
ewqas z dik
str 1. nezirav 2. qelew
*sty str, ji gay cot
re namne
str bn 1. zirav nebn
2. qelew bn
str kirin 1. zirav nekirin
2. qelew kirin
str 1. nezirav 2. qelew
*her tit ji ziraviy
dik, mirov ji striy
stvank gerden
stxwar 1. belengaz 2. reben
su hatin xeyidn
suhbet hevpeyvn
suknet 1. aram 2. jiyana bteqereq
-sukneta dern aramiya giyan
sulh at
sur 1. ba 2. serma
surandin/disurne/bisurne 1. mist dan 2.
tev dan 3. ziyn
Sureya gerestrkek e
surper bedewtira cinan
surirn dilrevn
suxre 1. xebata nanoziko
2. olam
suxte agird zanistn dn; feqh
sc tawan *sc s w ye,
kes l xwed dernakeve
scdar tawanbar
374
szen
stan/dis/bis 1. xar
kirin 2. tj kirin 3. zot
kirin
swr tama xwy, or
swr bn or bn
sxar bistikn birinc ter
syn/dis/bis stan
szenek nexweiya pit
szen piney ku di dema
kirasan de jin didine ber
xwe
375
/ tpa bst syemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke pezmandev ye
di belavbna w de ziman li ser diranan diide
away belavbna w
fzek hik e
a [I] 1. bextewar 2. kfxwe 3. dilrehet
a [II] 1. ah 2. bijarte
abad bajar an j cih rnitina ahek
abal aper
aban ara ku davjin ser
ser bke zava vedike
aba 1. bex 2. xelata
daholvn 3. qenciya mezin *gava ku ba b abaan bidr, ba ney
guh xwe bidr
-aba ji Xwed re ikir ji
Xwed re ku ev rewa ku
ez t de me bexiandiye
min
a bn kfxwe bn
aciwan ke an j jina ku ji
hemyan bedewtir t
hilbijartin
ad a *bi mirin, dil ad
nabe
ad bn a bn
376
adiman dilfireh
adirvan hewz, l, gol,
rbar an j zeryaya ku bi
kr soberiya melevanan
t
ad 1. kfxwe 2. dilrihet
ad kirin a kirin
afir 1. ola dm, bdar
vala 2. cureyek rey
ye
ag 1. ak 2. newal
agenim genim bijare
agirt 1. telebe, xwendekar 2. feqh 3. kes li ber
dest hostayek karek
dike; pekar n
agul gula hera bedew
ah key
ahane 1. bijarte 2. tit
layiq mran
ahban keyban
ahbaz teyr baz
ahbender nnr dgel
y li dervey welt, sefr
ahbender sefrt
ahbenderxane sefaret
aheng serok mr komeke mhingivan
aheser pir bedew
ahid kes ku byerek d-
ancl
tiye; guwah *ahid roviy, boika w ye
ahid guwah
ah alakiya kfxweiy
*kesb ne li nan e, ne
j li ahiyan e
ahk 1. rewen, ronak 2.
meht, imimot
ahmar mar her girs
ahmerdan egd egdan
ahreg reha ku xwn ji
dil belav cendk dike
ahr 1. riya sereke 2. riya o
ahsiwar sersiwar
aht keyt, mrt
ahyar wezr, kizr
ahzade zarokn ahan
air helbestvan
ajin seroka jin; keyban
-ajina bedeweiy di nav
hinkufan de jina hera bedew
ak axn daran n ku bi
alkariya dareke din bilind dibin
a kirin kfxwe kirin
akl amreke ku p mhenga karn avasaziy
t dayn
al kinca ku ji navik berjrtir t lixwekirin piran ad mran e
algerdan kef
alok klind
alfe nan lewae y ku
toraq, penr xwarinn
din dikine nav pit
ande
sty kikan
ande heyet
andin/dine/bine bi
r kirin, hinartin
and 1. qasid 2. peyamber
ane [I] 1. elamet 2. cazibiyet *bila lawik ane
be, bila mia qet tune
be
ane [II] cih ku ji hin xaneyn bik pk hatiye
ma hingiv hingiv
xwe l datne; keware
ane [III] di la giyandaran de xaneyn bik;
hucre
-aneya xwn hucreya
xwn
ane [IV] koxik notirvanan
aner avdr
anenas pispor di war
aneyn giyaneweran de
de
anenas zanistn ku lkolnan li ser aneyn giyaneweran dike
anenav mze
anese kik notirvanan
anen anin
anik 1. xal, deq, nan 2.
elamet, berate
anin 1. cih bhnvedan rnitina ah 2.
eywana li ser ban
an 1. nan 2. rawjer
an dan 1. nan dan 2.
378
ayese kirin
areza 1. kes ku li bajaran mezin bye hay ji
erxa felek heye 2. pispor 3. zana 4. beled
arezah 1. pispor 2. zanat 3. beled 4. pekar
-arezahiya huner pisporiya di qadek an j peyek de
arz nexweiyeke pidyn diranan e
aristan 1. medeniyet 2.
avadan
aristan tkildar medeniyet avadaniy
arn/diare/biare 1.
kel bn, germ bn 2. arn
a [I] kes ku reahiya
avn w ne di cihn asay de ne *ji milkan a,
ji jinan jnn a, ji mran mrn ne bide p
ne bide pa
a [II] 1. ewt 2. xulp 3.
kes ku xwe ji ber tirs
an j erm ji br dike;
epirze
a bn 1. xelet kirin 2.
mat man 3. epirze bn
aik egal
-aik girdan 1. egal
dan ser xwe 2. pneyek
tenik li dora ser xwe alandin
a [I] 1. ewt 2. xulp 3.
epirzet
a [II] rewa nebna re-
ayeste
din 2. xz kirin
ayeste 1. birmet 2. rzdar
ayid bijk
ayi 1. tatl, keser 2. tirtl
ayi kiandin 1. ketin
tatl 2. tirtl kul p
girtin 3. keser kiandin
azde 1. hejmara beriya
hevdehan pit pazdehan 2. jimareya 16an
azdehem(-n) di rza
azdehan de
e/eh alava ikinandina
por hiriy
-ey piy ji qeydika piy
hetan ser tiliyan koma
hest movikn ku di piyn mirovan de ye
eb ew
ebeng 1. rengn ku ji
rengn sereke hatine darijtin 2. xeyala gerok a
ku kes di xew de dibne; qeret
-ebenga roj rengn
keskesor
ebikn/diebike/biebike li hev aln
efeq aso, ufuq
efran zehferan *ker, i
dizane efran i ye
eftal xox
eftl 1. xwar 2. ewt
eher/ehir bajar
ehitandin/diehitne/
biehitne tit negotin
380
emal
xort xama zewicandin
ekerok kes ku bi jinek
re direqise
ekrt ikarte
ekir irniya ku ji silq
leveneke taybet t bidestxistin *am ekir
e, l welat irntir e
-ekir hr ekir hrand y ku diibihe rd
*heval te bibe ekir
hr j, xelas meke
-ekir kabik ekir ku
argoe hatiye birn
-ekir ka ekir ku argoeye l direj hatiye birn
-ekir qend ekir ku
weke kerpan hatiye birn
-ekir heqde ekir ek
ekirdank amana ku kir dikin
e kirin 1. p karn, qedandin, iyan 2. eh kirin
ekirmiz nexweiyek e
ekirnok cureyek ekirn ku nokeke qeland
dikine nav
ekok cureyek fkiyn
ol ye; hirmiya biyan
el [I] ronahiya nv
el [II] parey ku mezin
hatiye qutkirin
elaf 1. melaq 2. lalo
elaf 1. melaq 2. lalo
emalk
emalk find
emate qalebal tkilhev-bna dengan; dengdor
embz sewala bark a
nehs eks
embz bn (sewala bark) veciniqn nehs
bn
emendefir navgneke raguhastin ya ku ji makneyeke serk end
selikn siwaran baran
pk t
emitandin/diemitne/
biemitne 1. iqitandin, hilisandin 2. gindirandin 3. tl xistin
emit 1. iqit 2. gindir
*heval ling emit,
hey Xwedan e
emitn/diemite/biemite 1. iqitn, hilisn
2. gindirn *hesp li ser
ar lingan die, dsa j
lingn w diemitin
dikeve
emixn/diemixe/biemixe (xurek) afnik bn
em roja pit n, roja
yekemna a heftey
emtok 1. imat, imimot 2. qea berfa ku li
ser t iqitn; tl
emkur pezkov
emk 1. pder, bermal
2. hev
emz embz
382
er
epirze bn 1. pejmrde
bn 2. peran bn 3. teqoze bn 4. geveze bn
epirze kirin 1. pejmrde kirin 2. peran kirin
3. teqoze kirin 4. geveze
kirin
eplk engn mirk balindeyan
epop kes ku her i kar
bike kmasiyek t de
dihle/dest piyn w li
hev dialin
epol epl
eq 1. navbera her du
lingn mirovan sewaln dupy 2. (sewaln
arp) navbera her du
lingn pan 3. navrana
kincn wek al, derp,
fanor hwd 4. pare 5.
derz, qeltek 6. deng ji
ldana bi kefa dest t
-eq l vedan 1. l siwar
bn her lingek di aliyek de daliqandin 2. (sewal nr) daketin (a m)
3. ling l dan hev
eqam lxistina bi kefa
dest; sle
eq bn di nav de qelin
eq kirin di nav de qeliandin
eqe kergt
eqn deng levketina du
titn req
eqil mohr, demxe
eqitandin/dieqitne/
eran
er eniy
-er pitzeryay er ku
di parzemneke cih de
t meandin
-er sar er navtdan,
berdan tevdan; er
dek dolaban
-er zeryay er di nav
behran de
eran lstikeke govendan
e bi pgiran t lstin
*bye mar nvkut, h
j eran dilze
erbet vexwarina ku ji ava
mweyn guvat, ekir
av t kirin
erbik tasa av ya biembil *erbik n ye, av irn e
er derxistin bn sedema
pevnan
eredev devjen
eref 1. heysiyet 2. rmet
3. rzdariya li nav civak *eref, ji heyat
hjatir e
erenx eredev
erfiro kes ku her dem
li er tkdan digere
ergeh qada ceng pevn
eret 1. hiqqa slam 2.
ola bi zagon pergal
*eret, erm naxwaze
erkar pekar ceng
er kirin 1. bi yek re li
hev xistin; cengn 2. l
384
bezn
erm eyb, fed *di dinyay de erm tunebe,
hurmet j tuneye
ermezar 1. kes ku karek neyn kiriye 2. riswa
ermezar bn 1. (ji ber
karek neyn ve) li ber
xwe ketin 2. riswa bn
ermezar rewa kes ku
karek neyn kiriye an j
ji ber karek neyn riswa
bye
ermezar kirin 1. (ji ber
neyniyek) bertek nan
dan 2. derew derxistin
3. riswa kirin
ermgeh 1. ewret 2. navran
ermn ermoke *jina
ermn bi arek, mr
ermn bi karek
ermn di mirovan de rewit an j nexweiya
erm
erm kirin 1. fed kirin
2. mehcb bn *bide
metirse, bixwaze bistne l erm meke
ermoke fediyok, eqizok
eroke 1. kes ku pir er
pevnan dike 2. kes
ku ji er pevnan pir
hez dike
erpeze epirze
erpiln/dierpile/bierpile fekiln
eveder
erpn baria bo
ert merc
-ert dann bi hev re ketin
merc
erd kes ku bi her kes
re li hev dixe; eroke
ervan ekdar ku kar w
berevaniya welat rastiy ye; erkar
erxwaz kes ku ceng
ser aitiy re digire
e 1. hejmara pit pncan beriya heftan 2. jimareya 6an *meha ean, kuran bibe hewan,
kean dayne ser meran
eal egoe
ebj kes ku gelek diaxive mijaran tkel dike; pirbj
eek 1. ji e paran parek 2. e rojiyn pit
cejna remazan
-eek girtin di e rojn
pn n meha ewal de
rojiya nafile girtin
eem(-n) di rza ean
de
eert 1. pgirt, xulamok 2. tjikn nebaiy
egoe weyek endazey y ku ji e rexan
pk hatiye; eal
eik 1. kevirn bi qas
bindeq gzan 2. cureyek lstikn zarokan a
ku bi e eikan (kevi-
rn bik) t lstin
-li ser mana xwe eik
lstin di baweriya xwe
de pir sist bn
ekuj egoe
eper [I] cureyek aln
mran fireh e
eper [II] cureyek gurzn ceng ye ji e pareyan pk t
exane cureyek tifingn
ku e feng dikevin ber
et xwar
etele 1. epe, ren, at 2.
teqele, karesat
-eteleyek j re hatin t karesatek hatin
etrenc sedrenc
ev 1. ji avabna roj hetan elind duwazde saetn ku chan t de tar
dibe; var 2. tarban
*eva re, keleha mran e
-bi ev 1. var 2. di tariy de, pit tarbanan
-ev bi ser de hatin 1.
heta tarbanan kudandin
2. hetan var axaftina
xwe dirj kirin
evane 1. kar ku bi ev
t kirin 2. meya ku ji
bo keda evek t dayn
3. tit ku her ev pk t
evbihurk sohbeta varan a ku heta nv ev
didome
eveder kes ku eva xwe
385
evekor
dr mal dibuhirne
evekor kes ku di evere de ba nabne an j
bi roj rengan ji hev venaqetne
evere 1. vara zz a ku
heyv t de xuya nabe 2.
tart *heke diz hebin,
evere gelek in
evger kes ku di xew de
ji nivna xwe radibe digere
ev evek bi ser re derbasby
evn 1. randina ev
2. tkildar ev
evnimj 1. tehecud 2.
nafile
evevok barmk
exte zpikn girs; teyrok
evtirsk nexweiya ji evere
evyar nra bi ev
ew dermanek n gelr
ye ji bo pir mebestan
t bikarann *ew ekir, li ba ivanan yek in
-ew ekir ji hev nas
nekirin ba neba ji
hev veneqetandin
ewat 1. sotin 2. agirpketin 3. jan *ewat bi
erd keve, ter hik tev
diewitin
-ewat berdan dilan pir
andin
ewate 1. ard 2. agir ku
p gir p dixin
386
r
(hesp) hrn, ye kirin
eyt 1. toterk 2. taye
eytan cin ku ji Cn. Adem eleyhiselam re sicde nebiriye, Ibls *eytan merivan, bi merivan re ye
-eytan dibje... heke li
d nefsa xwe herim ez
d...
-eytan p kenn cinabet
bn
-eytn zor day nefs
zor l kir ku ji r derxe
eytan fesad xirab
eytan kirin fesadiya hinekan li ba hinekn din
kirin
eytanok cureyek bihukn ku di qalikek helezon de ye pir dereng
dimee
deng hrehra hespan
l 1. kla dirn 2. dirnn girs
landin/dilne/bilne [I] hk meyandin
landin/dilne/bilne [II] 1. xesp kosp
kirin 2. talan kirin 3. dizn
lav 1. leh, lkend 2. co pero
lavk 1. ava kils an j boyax ya ku p dwar tn
rengandin 2. ava lo
lik cureyek zd e diibihe nskn kesk
rane
gan l serconcix e 2. egd *cih ran, rov l
dikin gran
rane 1. wek ran 2.
kes avnetirs
ran 1. rk 2. wrek
3. egd
rdil mrxas
rejin jina wek ran
rgeh war ran
rpence pencer, cureyek nexweiy ye
rza tjik ran
st hejmara 60, deh heb
e
stem(-n) di rza stan
de
t [I] 1. dnik 2. totikvala
-t bn dn bn
-t kirin dn kirin
t [II] 1. kzim 2. iva
mezin
t 1. dnt 2. totikvalat
txane nexwexaneya dnan
waz 1. uslb, fesal 2. awa, tehr
we awaniya pkhatina
titan
-we naverok dtbariya hundirn dervey
-bi v wey bi v away
wekar kes ku ji tln
zvn xemlan dike
wekar hunera zvhnan
wenas zanistn ku pisporiya wan li ser naskiri388
ilepor
idandin/diidne/biidne 1. guvatin 2. quraftin 3. pan 4. muhkem girdan 5. paik kirin
idn/diide/biide 1.
muhkem bn 2. l hatin
hev 3. xurt bn
ifa pakbna ji nexweiyek
-ifa dtin ji nexweiy
rizgar bn
ifre razepeyv
-ifre avtin ber razepeyvek j re kirin
ift zebe
ik guman, ubhe
ikandin/dikne/bikne ikandin
ikarte 1. kel meln ad
jin 2. andiniya kes ku
cot cobar w bi xwe
tuneye
ikbir 1. phesiyay 2.
navtday
ik birin 1. p hesn 2.
guman kirin
ikdar waswasok
ikev 1. teta nan 2. cureyek navgnn ser av;
kelek
ikevik 1. xweliya ku p
kzik tn kirin 2. crik
ikr li iyan qeltek
aln kr as
ikinandin/dikine/bikine 1. por eh kirin 2.
hir, liva m bi eh
zax kirin
ikn/dik/bik kn
ikra bi mebesta..., bi niyta...
-ikra sibeh ve bi niyta
sibeh ve
il [I] 1. tit ku aviyek t
geriyaye; neziwa 2. av
3. bi thn *ban qul be,
binban il e
-il bn 1. av bi ser de rijn 2. baran bi ser de rijn
-il pil bn ser kinc
gi bne weke av
-il kirin 1. av bi ser de rijandin 2. li ber av an j
baran dan sekinandin
*barana havn, il kir
bin kuln
il [II] 1. ileke 2. kmendam
-il bn seqet man
ilah 1. rewa tgerna aviyek; neziwat 2. rewa seqetman
ile 1. cureyek gulan e 2.
ava mweyn guvat
ilegewr reng ku btee
ye ba diyar nabe
ileke 1. kes ku endameke w felc bye; goc
2. nivkan, kmlebat
ilemen 1. ilah, thnah
2. titn av
ilepor endam zayend
y jinan
389
ill
ill giloka hewirmi
ilf 1. krik 2. rt
-ilf taz rt repal
ilfik 1. di alavn qutkirin de bea hesin 2. rt
uryan
ilik nermahiya di ser zarokn viring de
il 1. baran, bari 2. thnah
-il oy baran lkend
ilop kint
ilope barana ku berf j p
re dibare
ilopilo tit ku riwnek bi
ser de rijiyaye
ilopilo bn tit av bi
ser de rijn
ilove berfa ku dihele
iloxe bendikn solan
ilp deng eqam epilandina dv
ilpeilp 1. deng birvena di nava av de 2.
deng epilandina dv
ilpeilp kirin 1. xwiexwi kirin 2. milemil kirin
ilr tiriyn negihit
ilxe refeke mhingivan
im sola werzi ya sivik
ima finda ku ji kewara
mhingivan hatiye bidestxistin
imareng cleya biriqandin
imae kee
imik plavn dorvekir
390
it
rin
intirn/diintire/biintire 1. n helak, n
hatenehat 2. tk n
ip- pgireke ku wateya
hey xurtir dike
-ipidiyay ba-idiyay
-ipn n esman iksay
ipne ene, xermae
iqitn/diiqite/biiqite
1. imitn 2. xijikn *bi
dest biiqit dikari xwe
bigir, bi ling biiqit dikar xwe bigir, l bi
zimn biiqit tu d her
her
ir 1. tembel 2. westiyay
3. deng xurt barana
bo
irat teral
ir bn 1. xav bn 2. bzar bn
irb cureyek daran e
irdan gerden *irdana
zran winda kir, pey moriya hecyek ssed gaz
r da ber xwe
irebaran barana bo a bi
deng
ireir xwiexwi
ireir kirin xwiexwi
kirin
irn xwiexwi
irik 1. qulik 2. r 3. gulik *irk irkan jr dikin, hw hwiyan pr dikin
irikirik gulikgulik
iringe amra ku p dermann avk li nexwean
t xistin
irk 1. hevkar, hevpik
2. hevpar *simbil b
firk, mele b irk
irn [I] 1. ekirn 2. tahmxwe
irnah ja titn ekirn
irn bn 1. tahma kir
t de hebn 2. tahmxwe bn *bi gotina helaw, dev rn nabe
-irn kirin 1. tahma kir
t de pk ann 2. tahmxwe kirin
irn [II] 1. bedew 2. qeeng *kezeb iqas irn be, ret j re ewqas
irntir e
irnmeh meha pn a
bk zav
irt weris
irjaw layiq, seza
irjaw bn layiq bn
irjaw dtin layiq dtin
ir kirin sist kirin xwe
ranegirtin
irp 1. tavil 2. ji nik ve
3. b navber p re
irtik zirka avan; irav
itil darn viring an j iqil daran ku ji n ve
tn ikandin
itilgeh 1. zeviya itilan
2. firogeha itilan
it imat
391
it bn
it bn imat bn
it kirin 1. imat kirin
2. rih xwe ba kur kirin
ito kes ku rih xwe kurkiriye fort bedewbna xwe dike
iv iqek dar y nvreq e
ivan p pz diajon; o
ivan kes ku die ber pz
wan dirne; ovan
*ivan jhat, pz nade guran
iver riya teng a ku ten
bi piyan t de t men
ivir cureyek sewaln
arp yn ol ye; ask
iv xza ikeik
iviviy tit ku t de
xzn ikeik hene
iwn berhem, karpk
iwt cureyek reya ku
nepij t xwarin; qi
ixab behreme
ixate qutiya kibrtan
ixir 1. dara bber 2. palan darn
ixre neqlkirina andiniy
ji zeviy li bal bnder
ve
ixul 1. kar 2. xebat 3.
*a ixul xwe dike,
eqeqok diran xwe
dikne
ixulandin/diixulne/
biixulne xebitandin
ixuln/diixule/biixule 1. xebitn 2. (pketina gir) domdar bn
392
t
-r zikmak ji dv
poz re ann pir tengezar kirin
ran xwarinn ku ekir
dikeve tev
rbirak du kesn ku r
diyek mtine
rbirinc cureyek xwarina ku ji r, ekir birinc t kirin; birincer
rder sewaln bi r guhann xwe tjikn xwe
dimjnin
re 1. ava rehekan 2. keresteyek ir ku p
pir tn rikandin
regerm 1. saregerm 2.
ava hnik *ava bihar
iqas regerm bibe j,
nikare birinc bipijne
ret 1. nesihet 2. tembh
3. hvojkar *heta retan li xelq dik, qna
xwe bio
-ret l kirin tembh kirin, hvotin
reve kirin 1. zarok/sexele ji r veqetandin 2.
zarok hn xwarin/sexele hn rn kirin
rz 1. reyeke ku j zeliqok/esp t bi destxistin 2. zemq *helaw, ji
rz nabe
rz kirin bi hev ve zeliqandin
rfiro firokar adana
ku ji guhann sewalan
hatiye dotin
rhe dwar
rhe kirin dwar kirin
rheram 1. bar 2. neba
rheram 1. bar 2. neba
r di reng r de
rmaq eqam, sle *rmaq, li gor r ye
rove kirin 1. rave kirin
2. zah kirin
roveker raveker
rqandin/dirqne/birqne deng birsk
y tz ji titek derxistin
rqn/dirqe/birqe
deng birsk y tz j
hatin
rqn deng birsk y
tz
rrk cureyek irnahiya ku ji r, ekir ard
birinc t kirin
hesinek dirj zirav
ku ji bo pir armancan t
bikarann
-(titek) cihek kirin
t re kirin
ik trikn hesin yn ku
p fayke, gore hwd tn
hnan
kirin 1. bi an j re
sperek kirin 2. t re kirin
t [I] imat, tl
t [II] at, epe
393
t
t [III] zrevan *mirov
t, bi dil pt?
v xwarina dan var
*axay me Pilo, va ker me b ilo
-va miriyan sedeqeya
ser miriyan a ku xizmn wan n sax didine
xizanan
vik xwdana ku bi la
mirov ve dizeliqe
kandin/dikne/bikne 1. kestandin, pare kirin 2. derizandin
3. derb l xistin
keft kunn mezinn di
iya erd de; mixare
kestek 1. derz, cerx,
qel 2. derb
kestin/dik/bik 1.
derizn 2. derbe xwarin
3. hr bn *bext feqran hebya, gsn wan di
axa nerm de nedikiya
kest 1. deriz 2. derbexur *jin dar kest
ye
kev nan ku ji hevr bhevrtir hatiye pehtin;
lewa
kevik aviyn terazy
kr 1. zinarn mezin 2.
hendef 3. q keviran
kvlatok ks
kinandin/dikine/bikine eh kirin
394
kn/dik/bik *cr
di riya av de dik
ofar sxur
ofar sxur
ohret navdar *ohreta
eman dar b, ohreta
bkan ar temez
om bppal, byom
onik darik ku p kinc
hiriy dion
op 1. dews 2. r 3. delav *hir dtiye, li d op die
opger 1. rajo 2. delavday
op gerandin r ajotin
opik 1. zirzeya deriy
darn 2. endam zayend y nrzayan
op vekirin 1. delav dan
2. r vekirin
or [I] bixw, tir *irn
or, keel kor, li cem
hev nabin
or [II] xeberdan, gotin
*ora xirab, z digihje
na xwe
-or ber gotinn piyan
or [III] nizmkir, daxist
-or bn emn
-or kirin emandin
-lva xwe or kirin lva
xwe emandin/daxistin
oravk 1. ava bixw ya ku
penr teze dikin 2. ava
n
tirn
orax erd orge
orbe cureyek xurek avk ye *orbe, zik dike
torbe
orbehr xurek ku ji hr
pizran t kirin
orbensk xurek ku bi
nskan t kirin
orber xurek ku ji r
pirinc t kirin; rbirinc
oreb cureyek daran e
ore xebata ekdar ya ji
bo standina mafek rewa
oreger/orevan endam xebata ekdar ya
ji bo standina mafek rewa
oreger doza mafek rewa bi riya muxalefeteke
ekdar
orge erd ku di xweliya
w de orah heye re
l hn nabe
oristan orge
orxwe zimanrn
oban birazava *k oban e, ew poman e
ov zeviya cotkir ya neand
-ov hitin erd cot kirin
di w sal de neandin
-ov kirin erd cot kirin l
neandin sala dtir
andin
ox eng 1. v 2.
cazibedar 3. jina qnek
*ox eng e, bi nav
deng e
ulux kes ku dike qjevj;
qjqjok
ulux qjevj
ulux kirin qjevj kirin
un pa
-un de n pa ve n
-un de xistin pa ve xistin
-un de man pa de man
ut it
hevser
bira biray mr bk;
tiy bk
jin derziyeke str e
p dev bardan trikan
t dirtin; bijn *bi derziy nee ser jin
kil hevser nazenn
kirin 1. mr kirin 2.
zewicn
l [I] hevr
l [II] l
-l kirin l kirin
m nehs
m bn nehs bn
mir 1. jineb 2. mreb
m nehs
m kirin nehs kirin
n 1. dews 2. war 3. cih
*kevir giran, di na
xwe de birmet e
-na yek girtin 1. cniniya yek kirin 2.
395
ndiyar
dewsa yek vala nehitin
-na bav/d/xwk/biray min de ye ez bi
av nebaiy l nanihrim
-na zarok guherandin bin w paqij kirin
bi pneyn paqij girdan
ndiyar
xelata ku
berdla xelateke day ye
*diyar qesp e, ndiyar hesp e
newar 1. mekan 2. welat
-newarn kevn kevnewarn drok
nguhztin cihguherandin, levguherandin
nkar kes ku li na
berpirsek kar dike; cgir
np/npk 1. dewsa
piyan a ku li ser ax, heriy berf diyar dibe
ntilk dewsa tiliyan a ku
li ser berf, her hwd diyar dibe
r eka hesin a ku ber
ervanan p ceng dikir
*r taz, xwn dixwaze
rbaz kes ku ran ba
bi kar tne
re 1. bart 2. po
rk kes ku jidil bi
396
T
t/T tpa bst aremn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w diran ye, away belavbna w girt hik e
ta [I] 1. bend 2. tla por
*ta bi ta dibe rih
-tay li d jin kes ku
hevsar kar barn w
di dest hinekan de ye
-ew tay ten ye pitmrn w tunene
-tayek j bikn sed pne d j bikevin 1. tu
dibj qerpal d riziyane 2. pneyn kincan bi
tayek bi hev ve sekinne
ta [II] teref, al
-tay hev kirin 1. dann
ber hev 2. r bi ry hev
kirin 3. qiyas kirin 4.
hevr kirin *jin dirse,
bel nizane tay hev bike
-ta girtin al girtin
ta [III] qat, taq
ta [IV] cureyek nexweiy
ye *ta, ji mirin tir e
-ta l rabn heraret l
rabn
-lerza tay (ji ber herare-
tahm
q l dan 2. azar l kirin
tahm 1. seheka ku ziman
t derdixe 2. j *her
kes, tahma dev xwe dizane
tahmijn/ditahmije/bitahmije bi ja titek re
kfxwe bn
tahmik xwarina ku di dafik de t dann
tahm kirin 1. bi zimn t
derxistin 2. ja titek
nihrn
tahmsar btahm, bj
tahmttik bij, bilezet
tahmsk qel qalikdana
ku di lvan de dibin
tahmzr avzr
taj cureyek heywann
nr y sivik zirav e;
diibihe kikan l pir
beza ye *me girt taj,
derket toltaj
takekes kesayet, ferd,
exs
takekes ferd, exs
tal [I] tehl
tal [II] vala
-tal kirin vala kirin
talan standina mal xelq
bi dar zor *talana
mstang, livek ceh e
talan kirin opandin
*"zann, nay talankirin"
-talan tira kirin her
tit hey ji bin ve birin
talaz toz xubar
398
tart
taqik dwarek nizm
ku li ser t rnitin
taqet hza iyan; qudm, mecal *dil heye,
taqet tuneye
taq azmneke ku ji her
pirsek re end vebijrk hene lbel ji
wan yek ten bersiva
rast e
taqgeh cih ceribandinn zanist
taq kirin azmn kirin
tar [I] xm, hm, bingeh
tar [II] 1. xeleq, xeleqa
dor 2. qawr, gergere
3. amreke inn ye
*pal xerab, das tar diguhre
-tara bjing gergereya
serad
tar [III] tax
-tara guh bajr taxa ku
ji navenda bajr dr e
tar [IV] ls
tar [V] aik
tar [VI] katara sty
tar [VII] kit
-tartar kitkit, belawela
-tar mar belawela
tar [VIII] kf
taraw 1. nefy, tehcr 2.
penaberiya mecbr
tarawgeh 1. cihe sirgn; menfa 2. penageha bgaviy
tar 1. tr girt, nezelal
2. tarban neronak
tartale
h hatiye qutkirin
tartale pirtevekirin
standina mal xelq; oxilme
tas/tasik amaneke av
ya hera bik e *tas
ingiya, ha rast ha derew
-tasa sr tepika seriy
-tasek ava sar bi ser de
vexwarin 1. hv j birn 2. dest j vetin
3. ji ks yn d venegern
taswas aopao
tat xwarina dan sibeh *tat di hnikahiy
de, v di ronahiy de
tat [I] kes ku di axaftina xwe de dianiqe; lal
tat [II] kes ne ji l; pgirtiy dereke
tatl/tatl xema ku ji
ber nediyariy pk t;
meraq
tatl ketin dil hinavan ji ber bilaniya karesatek xemgn bn
tav 1. gerestrka roj 2.
roniya roj *tav bav,
av diya zeviyan e
-bi tav re hatin bi
teyrok re n bi dereng bi dest ketin bi
lez ji dest n
tavehv heyva ardeev; heyveron, nma
tavgeh di bihar hav400
Tecal
dmenxwe rengn e
*he dtina tawis
biv, div germa Hindistan j qebl bike
taw kes ku bi nexweiya tay ketiye
taw bn t nexweiya
tay hatin
tawg taxk
tax 1. birek maln gund
an j bajarek; mehele
2. desteya ji heman
malbat
taxim desteyeke tkz
-taxim sng beran
ber psrn jinan
taxurk nasirge, girgirok
taxk alava barkiy ya
ku li ser berf t emitandin
taybet wesfn ku ad
yek ten ne
taybet 1. xussiyet 2.
rewit
-bi taybet nemaze
taybetmend xwedanrewit
taybetmend rewa kes
an j tit ku xwediy
hin wesf rewitan e
taye 1. toterk 2. eyt
taytore 1. sersar bkr 2. olint yax
taze teze
taz 1. rt, uryan 2. xizan *qna taz, tembr dixwaze
tazg taxk
tecrd
ku nae sr tim difekile
tecrd 1. rtkirin 2. tenhitin
tedh tirsandin tehddkirin
tedhkar eqiya, rbir
tedhkar eqiyat, rbir
tefandin/ditefne/bitefne vemirandin, vekutin
tefn/ditefe/bitefe vemirn, vemirn
tef parey ku di carek
de hatiye birn
tefik tit ku t de qabiliyeta qutkirin heye
-dirann tefik dirann
ku bi kr gestkirin
qutkirin tn
tef tefo
tefo amreke xeratiy
ya ku bi kr birn darotina darikan t
teft orbeya gnim
tef tal pel pot
tegel l
tegel kirin l kirin
tegere eglet, asteng
tehisandin/ditehisne
/bitehisne 1. dehfandin 2. hilisandin
tehisn/ditehise/bitehise 1. xwe li ser piyan negirtin 2. hilisn
tehn doava kunciyan
tehj taj
402
tehl 1. neirn 2. tj 3.
biazar *giyay hew,
tehl e
tehl bn 1. irn nebn
2. (tahm) tj bn 3. ji
azarek n *gay
ba, bi serbaran tehl
dibe, mr ba bi xereban tehl dibe
tehl 1. neirn, tj 2.
azar rexne 3. cureyek reya ku binirka
w tehl e di dermansaziy de t bikarann
-tehl ni gil, qazinc
rexne
tehl kirin 1. irnah j
birin 2. tahm tj kirin
3. bi azarek andin
tehn gotina tj
-tehn l dan 1. ber dan
2. gotina tj j re kirin
tehr awa, celeb
tehre kelegerma havn
ya dema nvroyan
teht kevir meht
tehtevlk rast tensk
-legana tehtevlk amana xwarin ya ku zde
ne kr e
tej [I] 1. berik 2. (beriya bi
hev ve dirn) her pareyek kon
tej [II] bazar
-tej kirin bazar kirin
tejane 1. erd ku her ar
aliyn w bi iyan ve
rapand ne ava he-
telp
m aliyan dikie navend 2. kana madenan
tek b awarte yek ten
-tek tk km caran
tekandin/ditekne/bitekne 1. elqandin 2.
hejandin
tekane yekane
tekbr gotina Allahu Ekber!
-tekbr ann Allahu Ekber! gotin
teketek yek bi yek, yekoyeko
tel [I] xwar
-tel kirin xwar kirin
-kum xwe tel bigire!
kfxwe be!
tel [II] careke lxistina
bi qiloan
-bi telan hatin hev (sewal) bi qiloan r
hev kirin
tel [III] careke lxistina
bi iva holetel
-tel xwe xwarin 1. dora
lxistina xwe temam
kirin 2. pel xwarin, gon
xwarin
telan pareyek erd
telandin/ditelne/bitelne 1. at kirin 2.
xew re kirin
-xwe l telandin 1. dizka
li yek payn 2. dizka ji
yek re kemn dann
telar 1. kok 2. balexane
telptelp
telptelp xwediy kesayeta guherbar
telwe drda ku di bin
pingana qehwey de dimne
tem [I] mij
tem [II] mija ku di nav
strkan de xuya dibe
tem [III] niyt
-tem kirin niyt kirin
temam kemil
temam bn kemiln
temam kiri kemilandin
temar 1. giraniya xew 2.
xewa giran
temartin/ditemre/bitemre 1. al kirin, binax kirin 2. bincil kirin,
serpem kirin 3. agir
vemirandin
temart 1. veart 2. vemir
temae 1. raav 2. nihrn *temae, ji mwijan xwetir e
-temae li pa e ev h lolo ye ll li pey re t
-l temae kirin l myzenandin, l nihrn
temaekar bner
temaevan bner
temaw mijaw
tembek titna kokos
tember tncik, ncik
tembr cureyek amrn
msqay ye
tembrvan pispor jenna alava tembr
404
tengijandin
kest bi hev ve) lehm kirin, kewandin
ten tit ku cihek digire
giraniyeke w heye; la
tena 1. rehet aram 2.
hmin 3. at negiriyay
tenaf irt, weris
tenafbaz kes ku li ser
irt werisan dilze
tenah 1. aram 2. hmin
2. at
tenbel teral
tenbel bn teral bn
tenbel teral
tenb cureyek heeratan
e; gen
tendurist kes an j tit
ku tu nexweiyeke w tune ye; bisihet, bijn
tendurist temtla bnexweiy xurtiya beden;
jn, sihet
tenduristnas zanistn
ku pisporiya wan tkildar jn ye
tendr 1. cih ku t de
nan t pehtin 2. stila ku
di navgnn raguhastin
n kevn de ard diavtin *zavay li ser xezran, sey li ber tendran
teneke 1. hesin qelakir
2. debe, kod 3. nav
git y hem amann ji
tenekey
ten 1. bi ser xwe 2. livek/hebek
tengijn
/bitengijne 1. dev l
tehl kirin 2. bihrs kirin
tengijn/ditengije/bitengije 1. di nav de
man 2. rik hatin, bihrs
bn
teng kirin 1. ji firehiy
endek daxistin 2. idandin 3. kmber kirin
tenik zirav nazik
tenik bn zirav nazik
bn
tenik zirav nazikt
-tenikiya rvebiriy gerandina kar barn dar
bi awayek dr nepen
derzagoniy
tenik kirin zirav nazik
kirin
tenider ariveya dr;
rder
tenit klek, tehl
ten reahiya ku ji ber d
duxan li bin feraqan
ve dibe *filan kes zaca Heleb ye, teniya bi
don e
-ten girtin (ji ber d) hs
p ve girtin
-ten kirin riswa kirin
tenper rpeleke rengn a
ku dikine nava du kaxezan da ku heman nivs
derbas ya li bin j bike
tenr tendr *tenr, nesincire, nn napje
tenza kirin leva kirin, belav kirin
406
terah
tepi qabiliyet
tepl nexweiyek e
tepres dekbaz, fendbaz
teqal girover, tehtevlk
teqandin/diteqne/biteqne 1. gule berdan
2. behicandin 3. bi teqemeniy belawela kirin
teqel di xalbendiy de naneya bendik
teqemen bjenn wek
gule bart yn ku diteqin
teqereq 1. deng teqna
teqemeniy 2. teperep
*teqereqa feraqan, eqeeqa pereyan, fqefqa
jinan, fireh dike dilan
-teqereqa ji bo dinyay
kudandina ji bo domana
jiyan
teqez 1. miheqeq, mitleq
2. lezgn
teqil giran
teqilandin/diteqilne/
biteqilne 1. giraniya
titek pvan 2. hejandin
teqin her
teqinandin/diteqinne/
biteqinne di heriy de
gut kirin ikilandin
teqinn/diteqine/biteqine di heriy de gut bn
ikiln
teqizandin/diteqizne/
biteqizne pengizandin
teqizn/diteqize/biteqize pengizn
teqn/diteqe/biteqe 1.
bandora teqemeniy xuya bn 2. deng teqemeniy hatin, gurmn
teqle qulopan
-teqle avtin 1. qulopan
kirin 2. xwe gr kirin
teqld cure
teqlde sexte
teqoze 1. xerabe 2. geveze 3. feramby *a teqoze, arvn nahre
teqteqok 1. demane 2.
demaneyn zarokan
ter 1. re dara il a ku
hik nebye 2. neceriband 3. ngihit *bi
qzan re nein, qz ter
in; bi jinebiyan re nein,
zehf digerin
-ter kirin giya darik bi
av nerm kirin
-ter can ciwan
-ter hik tev ewitn
heq neheq git t bobelatek hatin
tera bn ji jor ber bi jr
ketin
terad pbirk
teraf elametn beriya
xwdan
-terafn xwdan germah ilahiya ku beriya
xwdan di l de pk
tn
teraf kirin rikandin
terah rewa hnbna
407
teral
re daran
teral 1. selexane, lexer 2.
kmxebat 3. fizirok
*bibjin lal e, mebjin
teral e
teral 1. selexanet, lexer
2. kmxebat 3. fizirokt
terandin/diterne/biterne qewirandin
terane 1. tinaze, qerf 2.
henek
teraq aviyeke irn a ku
m ji kullkn curecurey tnin p hingiv dikin
tera kirin 1. darijtin 2.
kurtisandin
teratin n hatin
-riya teratin riya n
hatin
terawil dirinde
teraz hevseng
terazn 1. hevraz 2. berpal
teraz amreke pvandin ya ku ji du aviyan
pk t di aviyek de
mengiran a din de j
giran t dann; mzn
terazn 1. hza dgel ya
abor 2. pniyara ku
derhat mezaxtin bi awayek hrgil ji bo demeke kifkir nan dide
ter bn (dar giya) di av
de nerm bn
ter kirin (dar giya) di
av de nerm kirin
408
terqandin
terikn [I] 1. pir girs 2. pir
fireh 3. pir giran
terixandin/diterixne/
biterixne (mwe) bi emad wan stewandin
terixn/diterixe/biterixe (mwe) bi emad xwe
stewn
ter bo, dl, dv
-ter l badan bhn l ikandin
-teriya xwe kirin nav eqa xwe ji tirsan deng
xwe nekirin bxret
qebl kirin
terj pney kmber dirj
terjk pney kmber dirj ku p birnan girdidin
terk [I] destvekiandina ji
titek li ser hal w
hitin
-terk kirin terikandin
terk [II] derz, cerx, qel
-terk l ketin derz l ketin
terke iqil ziravik
terk 1. siwarbna li pit
yek 2. maweya di navbera zn htn lsiwariy
-avtin terkiya xwe 1.
kesek li pit xwe siwar
kirin 2. titek li pit zn
ve girdan 3. selikek bi
keley erebey ve girdan
terkedinya 1. munzew
2. ji bay dinyay bhay
terkeser bereday, bwar
terkb peyvebend
terlan xort bedew eleng
term 1. cesed, la 2. kelax
3. komeke strkan e
-Term Merx komstra
ku bi heft strn xwe ve
weke oik ye
-Term Adem komstra
ku Term Merx biktir
e
terme di bihar havnan
de cih rnitin y ber
der mal; hew
terpeterp deng mena
giyaneweran avtina
dil
terpilandin/diterpilne/
biterpilne ewiandin
terpiln/diterpile/biterpile 1. tehisn, imitn
2. milmiln, wewen
terpn/diterpe/biterpe
dil zind bi terpeterp avtin
terp 1. ara ser jinan;
mzer 2. kes an j tit
ku speh xuya dike
terq titn sertj n wek
hesin, dar, ber hwd
terqandin/diterqne/biterqne 1. ji hev belawela kirin 2. tarovaro kirin 3. behicandin ewisandin
409
terqn
terqn/diterqe/biterqe
1. ji hev belawela bn 2.
tarovaro bn 3. behicn
ewisn
ters [I] 1. ewt 2. berevaj
3. pek, pxem
ters [II] gemara ker hespan
ters 1. ewt 2. berevajt
3. pxem
terskul ters
ter [I] cendek, mirar
ter [II] 1. hem sewaln
kedkir 2. nexweiyeke
sewalan e 3. sewaln
talankir
ter [III] dw, tewa, c
tertepl gotegot, pizepiz
tertiln/ditertile/bitertile 1. ji hev veqetn 2.
pelate bn 3. tarovaro
bn
terwende tit ku her car
pk nay; degme
terx bqusr, beyb
terxan kirin 1. veqetandin 2. j re mezaxtin 3.
diyar kirin
-terazna terxankir budceya ku ji karek taybet
re hatiye veqetandin
terxs ruxset, destr
-terxs bn (leker bpaye y ku perwerdeya
ceng dtiye) vegern mal
-terxs dan destr dan
-terxs kirin (leker b410
paye y ku perwerdeya
ceng dtiye) andin mal
terye heram, diz
terz awa, usl
terz kincdir
tesel 1. pirsna li rewa
yek/titek 2. qilal
tesel kirin 1. li rewa yek/titek pirsn 2. kesek/titek payn ji rewa w agehdar bn
tesr bandor, eser
tesk [I] kmber
tesk [II] hemaset, xwngerm
teslm radest
teslm kirin radest kirin
-teslm Xwed kirin 1.
emanet Xwed kirin 2.
neheqiya ku l hatiye kirin erzehal ba Xwed kirin
tee awa, tehr, dirv
-tee girtin 1. dirv girtin
2. di qalibek de ro bn
teim di bajr de riya binerd ya ku ji bo vederkirina ava gemar hatiye
vekolan
te alava ku p rs t ristin *ke teiya diya xwe
radike, law tra bav
tek ji aliy pit ve geha
lingan
teq bandora sermay
teqele 1. xiro 2. pxem 3. bela
tev l kirin
-ketin teqeley 1. ketin
bela heytehol 2. ketin
heys beys
-teqele derxistin 1. are derxistin 2. bn sedema lec devjeniy
tet 1. amana ku kinc an j
feraqn mal t de tne
tin 2. amana ku hevr
t de t stran
tewq 1. ni navtdan
2. pitgir
tewq kirin 1. niandin
yek nav t dan 2. pitgir dan yek/karek
tet/tetik (di ziman zarokan de) dest/destik
teter plik
tetirxan nexweiya ji ber
xwarineke jehrn, afnik
an j xiraby
tetirxan kes ku xwarinek j girtiye
-tetirxan kirin ji qehran
behicandin
tev git, hem *axa riyan
tev dizane, l riya qenciyn gel nizane
-bi tevay 1. bi git 2. hem t de
-tev titek p re, ligel
*hesp , tev qeyd
merbenda xwe die er
tevay bi hevre
tev dan 1. bi hev dan 2.
tev li hev kirin 3. bi ser
hev xistin
tevdr alava ku p mwe
tevlihev
tevlihev 1. bi ser hev de
2. tvel
tev li hev bn ketin nava
hev
tev li hev kirin berdan
ser hev
tevn dezgeh raandina
berik, xale, xurcik
hwd *tevn ku li dar ket,
d li erd namne
tevnepr tora ku prhevok
radinin
tevn her du darn ku firta tevn l dialnin
tev kevir meht bi qas
destek
tevo tefo
tevtal kel mel
tevtevk alaveke msqay ye
tevz [I] terane, laqird
tevz [II] rewa wek bgiyanbn ya endamn giyaneweran
-tevz dan xwe xwe vepezinandin
tevz di dema tirs an j ricaf de jana ku di rehn
cendk de peyde dibin
tew qe, qet, h
-tew tew! peh peh!, hey lo
lo!
tewa teba
tewal balinde
tewan tiwan
tewandin/ditewne/bitewne 1. xwar kirin 2.
emandin
412
teyfik
tewizn/ditewize/bitewize [I] 1. xemiln,
bn 2. araste bn 3. (ji
aliy ser sey xwe ve)
tkz bn
tewizn/ditewize/bitewize [II] tk n, teqoze
bn
tewn/ditewe/bitewe 1.
xwar bn 2. emn *hesin, bi germ ditewe
tewl 1. bend zincra ku
davjin sty sewalan 2.
sirkeya kp
tewle [I] wirgeha hesp
dewaran
tewle [II] mesafe
tewle [III] fizirn
tewlebaz fizirok, zbizdok
Tewrat pirtka lah ya ku
ji Cn. Msa eleyhiselam
re hatiye hinartin
tews lez
tewsandin/ditewsne/
bitewsne lezandin
tewsn/ditewse/bitewse
lez kirin
tew [I] 1. kes bhevseng
2. sersar, ebter
tew [II] 1. bkr 2. bfayde 3. bxr *re bi re
ken, be li newala
tew ken
-ngaa tew xeyala badilhewa
tew a
tewtew zirp
teyf
teyf tiriyn ku reng wan
sorek vekir ye
teyisandin/diteyisne/
biteyisne biriqandin
teyisn/diteyise/biteyise biriqn
teylesan aika dora kum meley
teyr ivkn dirinde yn
girs; balinde *aqil kur,
bi teyran re fir
-teyr berateyan nefsek
ku li dv mal bela digere
-teyr tilrn ol ivkn hr gir n biyan
teyrok zpikn girs; exte
teyrik teyrok *zev tuneye, teyrik mehne ye
tezandin/ditezne/bitezne 1. sar kirin, qerisandin 2. rawestandin
3. kutin
teze 1. n 2. ciwan 3. ter
*teze hatin, kevn hilatin
-sala teze sala n
tezepkhat dinyanedt,
n bidestxist *bila mirov deyndar dewlemendan be, ne y tezepkhatiyan be
tezinga 1. xulekek ber 2.
niha
tez 1. ava pir sar 2. jann
kurtedem
teznk 1. qerma ku ji ber
tirs, serma, erm hwd
414
tr
thnr regerm, hnik
tjik sewala nzay *tjikn maran j, bijahr in
--tjika sala xelay pir
bir avil
-tjik ann/derxistin/kirin 1. (sewala arp)
zayn 2. (balinde) ccik
derxistin
tkber 1. raxistekn nava
mal 2. kel mel, pil
pirt
-tkbern mal raxistek,
rnitek arastekn
mal
tk birin 1. bi bin xistin
2. mexlb kirin 3. bbandor kirin
tk n 1. bi bin ketin 2.
tarovaro bn 3. hilwen
tk dan 1. nav t dan 2.
tewq kirin 3. niandin
tkel 1. tevlihev 2. serhevde 3. tvel rengreng
tkel kirin tev li hev kirin
tketin [I] cih ketin
derbasbn y li hundir;
dergeh
-mieya tketin dirav
ku ji bo temaekirina anoyek, gera di nav perkxaneyek hwd t
dayin
tketin [II] di malper de
bikoka derbaz naveroka malper dike
tkil eleqe
trawis
me tra te me
trawis inna dereng
tr bn ziktij bn *kes
ku ji teta xwe tr nebe,
li mala xelq qet tr nabe
t re kirin 1. t de ikilandin 2. t de gut kirin 3.
t re derbas kirin
tr kirin 1. bi qas pdiviy tev gern 2. bes titek kirin *hezar dost
km in, dijminek tr
dike
trik tra bik
tr kirin 1. (zik) tij kirin
2. dagirtin *bihar xwe
tr meke, payiz xwe bi
derengiy mexe
trmal dewlemend, sermiyandar
trnexur hrtir, avbir
tr xwarin 1. (zik) tij kirin 2. bi emade xwe xwarin *trxwarin tune ye,
l bel dann adet e
tvel curecurey
t werdan 1. kiln, kiyan
2. bi av tin
t xistin 1. t de dann 2.
bi cih kirin
tz bard
tibab miqdar
tif ileya dev giyaneweran; tk
tifal 1. zarok 2. ecem,
ngihit
tifaq yekt *tifaqa ms416
tirek
bihustek i ar til
till bangdaneke jinan a
di ahiyan de ye
-till avtin (jin) di ahiyan de bang dan
tilm mengiraniyeke pvandina zd e bi qas 23
kloyan e
tilor qn, tabt
tilove mit tij
-gotina te ji ewtiyan tilove ye axaftina tij a
ye
tilp torte/drd, xilt
tilpek bn piyn lingan
ketin ber hev nzk
ketin bn
tilr cureyek ivkan e
tilx xilt, malz
tilyak bjenn wek esrar
r xaxaikan n ku
serxweiy pk tnin
l diteviznin
tilyak-k esrark, xaxa
tilyakfiro esrarfiro
tim her wisa, dam
tima/timakar bexl, iriz,
iks *meriv tima,
mal xwe naxwe
timah/timakar bexl,
iriz, iks *timah,
tim kmah ye
tinaze qerf, terane
-tinaze p kirin terane p
kirin, qerf l kirin, henek xwe p kirin
tinazwer qerfok, henek-
baz
tingn/ditinge/bitinge
ringn, ringering kirin
tingn deng ringering
tipten bi ser xwe kesek ne li hind
-tir [I] pagireke ku di hevalnavan de payeya hevrkirin diyar dike; mnak: mezin+tir
tir [II] bayek bideng ku
ji tilora giyaneweran
dert * ber tira golikan
-tir kirin 1. bay bi deng
ber n 2. feiln *derpiy min li xwe ke, l t
de tir fisan meke
tirad [I] 1. pbirk 2.
merc
tirad [II] perghatina du
aliyn gogbaz
tiraf ariya ku hna agir t
de heye
tirampe teqes tqes,
pevguherandin
tirampe kirin teqes
tqes kirin, bi hev guherandin
tiran tasika av ya msn
tirb 1. gor, mezel 2. ziyaret
tirbistan goristan
tirec plekan
tirek 1. kes ku deng li
ber qn dikeve 2. bkr *tirek du tir, li
cem tirekan weke hev
417
tirimbl
in
tirimbl erebe, seyare
tir cureyek mweyan e
*heke mirov ji rezek tiriyek xwaribe, nabe ku
mirov pita xwe bid
-tirn pagireke ku di hevalnavan de payeya
berztirn diyar dike;
mnak:xwe+tirn=her/
tewr xwe
tir sedem, bone
tirs xof, saw, sehm *diya
dizan du tiran dike, yek
ji kfan yek ji tirsan
tirsandin/ditirsne/bitirsne 1. sehm l firandin 2. diran j re irikandin
tirsn/ditirse/bitirse 1.
j saw girtin, j sehm
girtin 2. newrn *ker
mir, ji gur natirse
tirsnak bixetere, bitalke
tirsonek 1. newrek 2.
bizdonek *dil tirsonek, snga gewr nabne
tir 1. or, tahmor 2.
helseya bacann sor
*kesek nabj: dew
min tir e
tir bn 1. or bn 2.
(hevr) xirab bn nehatin pehtin 3. (mast) ji bo
kiyan tir bn
tir or
tirik xurek ku ji sewzeyn curecurey t kirin
418
tlik
rin
tivir cureyek hinahiy
ye nepij t xwarin
tivanc jan a ku endam zedegirt diqurfe;
tez
- tivanc kiandin qolinc ketin endamek ew
der quraftin
tivanc jandan n endam zedegirt
tivil 1. qail 2. kiras maran
tiving tifing
tivlk cureyek kevokan e
tiwan 1. hz qudm 2.
iyan kann
tiwann/ditwane/bitwane karn, iyan
tixa di dab nrtn filehan de lawik negihit
tixavk qalik ku li ser r
keland digire
tixis kok qelew
tixb 1. kevir, q an j
naneya ku du cihan ji
hev cih dike 2. hidd,
star *ji dijminahiy re
tixb tuneye
-tixb xwe zann 1. persenga dev xwe zann 2.
na piy xwe nas kirin
tiyan siniya firin
tiyen qeware/qebare
tiz vz
tiz kirin vz kirin
tizb irdana 33 an j 99
moriyn ku p zikr
tesbhat tn kiandin
*tizb, b serk nabe
tizik tilor, tabt, qn
tizrg zir
t [I] biray mr jin
t [II] 1. kes ku bav maye 2. kese ku av l lazim
e *ew dikare mirov t
bibe ser av, cardin t
bne
t bn 1. bav man 2. av
l lazim bn
tj deng zz
tjmar kurm
tk tit ku vt disekine, ikiland
-tk sekinn ik li piyan
sekinn
tkay rewa tit ku dirjay hatiye ikilandin
tk bn vt bn
tke 1. pare 2. nermegot parekir
tke kirin 1. pare kirin 2.
kte kirin
tk kirin vt kirin
tl 1. cih ku qea girtiye
imat e 2. cih ku mirov xwe l diiqitne
-xwe tl xistin xwe li ser
qeay iqitandin
tla bez
-tlayn avan di aliy
dervey avan de bez
ku reik di navend de
bi cih bye
tlik 1. kevir meht
bik 2. kevir tixb
419
tlolik
tlolik cureyek raniya
ku ji r, ekir ard birinc t kirin; rrk
tmanc pirtiy ku p cih
qulby t pnekirin
tmar 1. tedaw 2. lnrn
3. (hesp) paqij 4. perwerde
tmar bn 1. tedaw bn
2. perwerde bn
tmar kirin 1. tedaw kirin 2. perwerde kirin
tn 1. germah, snc, heraret 2. dkel, kel
tnbir derman ku herareta cendk dadixe asteke
asay
tn dan 1. germah dan,
sincirn 2. keln, dkel bi
ser ketin
tnpv amra ku rjeya
germa hey dipve
tp [I] herf
tp [II] desteyeke lekeran,
desteyeke siwaran
tp [III] 1. di hzn bejay
de desteya ku ji du hengn pwist pk t 2. di
hzn heway de desteyeke ji balafir navgnn destekar pk t
tprz kes ku nivsek
derbas kombers dike
tprz kar tomarkirina
nivsan di kombers de
tq deng ken
ttetq/tqn hrehr
-tqn p ketin ji nik ve
420
tombiz
salnameya zayn
t qel
-t l ketin derizn
-t qert p ketin qelin qalik dan
tt qelqel
ttik 1. plstok 2. amann
av yn bik 3. elbik
tz [I] terane, tinaze
-tz p kirin tinaze p kirin
tz [II] naziyn ji bo fizirna ji karek
-xwe dan tzan ji peywir
fizirn *xwe bid tzan
ned tzan, tu d bid
heq gzan
tz [III] refesa sewaln
arp
-tz dan xwe refes avtin
tz [IV] lezgn
tzik refes, lotik
tz lezgn
to tixafka li ser mast
tobe pomaniya ji tawan
gunehan
tobe kirin ji ber xeletiyn
ber ve poman bn ji
wan vegern
tof birek mirov/tit; kome
tofan 1. barana pir giran
2. karesata xwezay ya
ku ji ber barana gur pk
t
tog bheya
tohmet 1. qebahet 2. tawanbarkirina kesek ji
ber scek ku nekir ve
top
ya kevn e; gurz hesin
2. qelew *hat ji der de,
tombiz di ber de
top ekeke leker ya mezin giran e
topal kulek
topal kulek
topavj navgneke leker
ya ku guleyn mezin diavje
topebaran cihek dan ber
topan
topebaran kirin top l girdan
toq qeyda sty *ji eytn
zanetir, toq nalet di
styan de ye
-toqa eytn ketin sty
yek engirn cardin venegern rastiy
toqandin/ditoqne/bitoqne 1. gef gur li
dor firandin 2. tirs
saw xistin dilan
toqe 1. avzma hesin ya
ku her du aliyn kember digihne hev 2. alava ku jin li por xwe dixin da ku ji hev belav nebe
toqn/ditoqe/bitoqe 1.
ji tirsan bizdn 2. qutifn
tor [I] 1. ngihay 2. xav
tor [II] tayn raand yn
ji bo masgiriy; ebeke
*her car kewa gozel nakeve tor
-tora agahiyan ebekeya
422
mehlmatan
-tora masiyan ebekeya
masiyan
-tora sxran ebekeya
cassan
-tor avtin (ji bo masgirtin) ebeke avtin nava
av
-tor tey tim tim
tor [III] jann beriya byna zarok
torandin/ditorne/bitorne xeyidandin
toran kes ku ji xebat
aciz dibe selemt-selemt digere
toraq adaneke r e ji
dew keland t bidestxistin *toraqa ro, ji
dew sibeh tir e
-toraqa yek dann ser
nan w 1. para yek
dayn ji irkatiy derxistin 2. xeyidandin
andin
torbe tels
tore [I] sil, bihrs
-tore bn sil bn, bihrs
bn
tore 1. huner rewit 2.
wje ttal
-toreyn git dab nrtn civak yn ku raya danstandin diyar
dikin
torevan arezay helbest,
rok, pexan hwd;
wjenas
t
torg doxna alwaran
torim tjika htir, kudik
torin 1. ader, eslza 2.
kaw kibar
torin 1. ader, eslzat 2.
kaw kibar
tork keftar
torn/ditore/bitore xeyidn, su hatin
torm tjika htir
tortore qure olint
tob endamek ku aviyeke zeliqok davje derve
ji aneyn rm pk t
total bn gindirn
tot bn total bn *hk li
ser sr nasekine tot
dibe
totik/toto [I] (di ziman
zarokan de) xwarin
totik [II] aqil
totikvala kmaqil, serkundir *bike kalan bixwe malan, tu d i bik bi
xortn totikvala
totirne 1. ttal, telhn dirj 2. bi dest p
tov 1. avika ku giyaneweran dike; tomav, men
2. kakil ku re dar j
dibin; navnr *tov
xweziyan, n nabe
-tov reandin bizre/toxim reandin
toz pareyn pir bik
toz pare, bir
toz kirin birbir kirin
tozik daik, ca
t
tle ye?
t [II] tk
-ty dev hev kirin bi
yekdev axaftin heman
tit dubare kirin
tfireng mweyek e
tj 1. neko, xarkir 2. tehl
tjandin/ditjne/bitjne der heq yek de
lpirsn dan destpkirin
tj bn 1. amadey qutkirin bn, zot bn 2. tehl
bn *r k tj be,
dinyay ew dixwe
tj kirin 1. xar kirin, amadey qutkirin kirin 2.
tehl kirin
tk [I] ilahiya ku ji qirika
meriv derdive, tif
-tk kirin ilahiya di qirik de avtin derve
-tka xwe/xweziya xwe
daqurtandin ji gotina
xwe poman bn
tk [II] cureyek ivkan e
tk [III] pir, prt
tkme berk, metn, xurt
tl [I] 1. efaf tenik 2.
pirtiy tenik efaf
tl [I] vehundirn, veciniqn
-tl dan veciniqn, vehundirn
-tul dan ser xwe baz dan
ser xwe, vehundirn ser
xwe
tle tjikn seg guran
*bext il rojn iley,
424
tzik
nan dike
trik ks bik
t 1. d, stiqamet 2. al
-t hev bn 1. perg hev
hatin 2. li hev xistin 3. bi
hev re tkiliya zayend
dann
-t hev kirin 1. perg
hev ann 2. berdan hev
3. (da ku bi hev re tkiliya zayend daynin) derfet amade kirin
tt [I] kund
tt [II] deng ttika erebeyan
tt [III] uryan, repal
-tt rt 1. repal taz
2. destevala bek 3.
bmal deyndar 4. bre bdar 5. vikvala
beya
425
U
u/U tpa bst pncemn
a alfabeya kurd ye;
dengdreke kurt e, cderka w navderk ye, di
belavbna w de dev gilover e asta belav-bna
w bilind e
ufuq aso
uh! baneana tirsandin
-uh yek kirin tirsandin
qewirandin
umet 1. bawermendn ku
peyrewiya Cn. Pxember
eleyhiselam dikin 2.
peyrewn pxembern
din (silava Xwed ser
hemyan be)
426
/ tpa bst eemn a
alfabeya kurd ye; dengdreke dirj e, cderka
w paderk ye, di belavbna w de dev gilover e asta belavbna
w bilind e
gihaneka navna du peyv
an j hevokan
c 1. dw, tewa 2. ziha
d cureyek alavn msqay ye
djen kes ku li d dixe
f hf, pf
f kirin bi carek de hf
kirin daqurtandin
fef hfehf, pfepf
fef kirin hfehf kirin,
pfepf kirin
birn
- l rabn derd
kul l peyde bn
- l rakirin derd
kul l peyde kirin
t sedem, sebeb
tet sergj bela
-ann tet pir sergj
bela j re kirin
427
V
v/V tpa bist heftemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w diranlvk ye, away belavbna w fzek nerm
e
va 1. ev han 2. l binre
*va nna ye, tirnna li
pa t
-va ye t l binre ev kes/
tit t
vac aqil sirafet, feraset
vaj 1. serobino 2. derxistina tit hundir li derve
3. kelevaj
vaj bn 1. serobino bn
2. hundir derketin derve
3. kelevaj bn
vaj kirin 1. serobino kirin 2. hundir derxistin
derve 3. kelevaj kirin
vala xal, ne tij *bi aqil
vala, tu nagihj hevalan
vala bn di hundir de titek neman
valah 1. xalt 2. feza
van away tewand y
/ev/a pirjimar
varik mirka berhk
*varikn n rabne,
428
vegirtin
vebijrk 1. xala hilbijartin 2. iq
vebijn/vedibije/vebije
ji away cemid derketin; heln
vebir 1. heyameke kurt 2.
delve
vebir 1. teqez 2. keyskir
vebirn/vedibire/vebire 1. qerar dan 2. bi kurt areser kirin
vebn/vedibe/vebe negirt bn, (tit devgirt ji
w rew) xilas bn
veciniqandin/vediciniqne/veciniqne 1.
silikandin 2. tirsandin
3. bi awayek tirsand ji
xew rakirin
veciniqn/vediciniqe 1.
silikn 2. tirsn 3. bi awayek tirsiyay ji xew rabn
vecinoq waswasok tirsonek
veinn/vediine/veine 1. vexwarin 2. xwe j
girtin 3. (tit hnand)
av bi av tehmr kirin
veirandin/vediirne
veirne (tit hnand)
vereandin
veirikandin/vediirikne/veirikne 1. xwe
hilkutan, xwe hildan li
erd xistin 2. xwe vepincirandin
veirn/vediire/veire
vegotin
4. rakiandin
vegotin/vedibje/vebje 1. qise kirin 2.
behs kirin 3. salix dan
veguhartin/vediguhre
/veguhre 1. titek li
bal titek din ve dagerandin 2. tee dan
veguhern/vediguhere/veguhere tee girtin
veguhztin/vediguhze
/veguhze 1. neqil kirin 2. ferehte kirin, tayn
kirin
vehann/vetne/vebne
1. unde vegerandin 2.
tewandin, badan
vehatin/vet/veb unde vegern, dagern
vehejandin/vedihejne/
vehejne 1. ziqinandin
2. bi hejandin ji xew
rakirin
vehesn/vedihese/vehese westa xwe wergirtin
vehewandin/vedihewne/vehewne wirandin
vehitin/vedihle/vehle 1. para ve dann 2.
radest kirin, ade kirin
vejandin/vedijne/vejne 1. jndar kirin, ruh
dan ber 2. domdar kirin
vejartin/vedijre/vejre 1. ji hev veqetandin 2. bi keys pergal
430
kirin
vejen 1. hza bizav, taqet 2. irsk 3. hejek
vejn/vedije/veje 1. jndar bn, giyanewer bn
2. ruh l teze bn
veketin/vedikeve/vekeve 1. velezn 2. razan
vekn/vedikie/vekie 1. para ve zivirn 2.
unde fetiln 3. (by ku
bifetile) unde unde
n *ger gotin ji gotin
bikie, gotin ji esl xwe
vedikie
vekirin/vedike/veke ji
rewa girtbn rizgar
kirin *huner ek e, di
bin eng xwe ke, roja
ku hewce b veke
vekir negirt
vekt (r) mla, rastnivs
vektandin/vediktne/
vektne awaz li gor ktey par ve kirin
vekoln/vedikole/vekole 1. lkoln kirin 2. mitale kirin
vekutin/vedikuje/vekuje vemirandin, tefandin
velerizn/vedilerize/velerize dev diran eqeeq kirin; ricifn
velstin/vedilze/velze
1. veciniqn 2. awaz
bn 3. firikn 4. leqn
velo kirin wergerandin
veqetn
hilweandin
vemalitin/vedimale/
vemale devmiln xwe
hildan *hem vedimale,
hem j dinale
vemayn/vedimne/vemne 1. egle bn 2. dereng man
vemirandin/vedimirne
/vemirne 1. damirandin, tefandin 2. nizm kirin 3. at kirin *agir bi
gir nay vemirandin
vemirn/vedimire/vemire 1. damirn, tefn
2. nizim bn 3. at bn
venan/vedine/vene 1.
danin, nitin 2. gestin
*ma gy, li gy vedine
-li yek venan 1. gest kirin, p ve dan 2. l dan
venandin/vedinne/venne 1. dirtin, kl kirin
2. dan temaskirin 3.
mheng kirin
venasn/vedinase/venase 1. tiraf kirin 2. p
beled bn
venrn/vedinre/venre 1. tesel kirin 2. payn
venitin/vedinie/venie 1. venan 2. rnitin
3. melisn, ls bn
vepeliandin/vedipeline/vepeline 1.
rxandin erd 2. dever
avtin erd
vepelin/vedipelie/
vepelie 1. rxn erd
2. dever ketin erd
veperimandin/vediperimne/veperimne
xwe gijgijandin pera
kirin *r ku xwe vediperimne, wers qetqet dike
veperimn/vediperime
/veperime gijgijn
pera bn
vepesirandin/vedipesirne/vepesirne 1.
at kirin 2. rawestandin
arimandin
vepesir 1. atby 2. tebit arim
vepesirn/vedipesire/
vepesire 1. at bn 2.
rawestin arimn
vepezandin/vedipezne
/vepezne 1. pezav dan
xwe, xwe rakiandin 2.
fort xwe avtin
vepijiqn/vedipijiqe/ve
pijiqe ji hev belav bn
vepirsn/vedipirse/vepirse li pey hev pirsn,
pirsn cardin pirsn
veqetandek (r) qertafn
ku mjer zayend dinimnin
veqetandin/vediqetne/
veqetne 1. cih kirin
2. mezaxtin 3. ji hev jibartin
veqetn/vediqete/veqe431
verestin
te 1. cih bn 2. ten
man, terikandin
verestin/vedirese/veres
e xwe ji girdan qeydkirin rizgarkirin bazdan; xwe ji destan derxistin
vereandin/vedirene/
verene 1. (tit ku hatiye xwarin) verijandin
2. vala kirin 3. (tit hnand an j jenand) xera
kirin 4. (nivsn kevnare
li gor rbazeke zanist)
xwendin
veren/vediree/veree 1. (xwarin vexwerina ku ye hundir) cardin veder bn 2. (tit
hnand an j jenand)
xera bn 3. (nivsn kevnare li gor rbazeke zanist) hatin xwendin
ver kirin un de vegerandin
vers rastnivs
verstin/vedirse/verse li gor rzanek kiandina peyvan
-aiyn verstin aiyn rastnivs
vertin/vedirje/verje
1. (kinc) reng l ilmisn
2. vala kirin
verij 1. derhata salane ya
git 2. bermay, puxte
verijandin/vedirijne/
verijne 1. vala kirin 2.
432
vereandin
verik plava ji my hnand
verotin/vediroje/veroje 1. darotin 2. kolan
vertin/vedir/ver 1.
bi dest rikandin, destver kirin 2. hncirandin, vegijgijandin
veser pvek, lawe
veso qehr xeyd
veargeh 1. kuln 2. mexzen
vear veart
veart nepen, nehn
veartin/vedire/vere 1. ser nixumandin 2.
li ber avan wde kirin
*rastiy vemer(-e)
mebj(-e): ez im r
veartok lstikeke zarokan e; avgirtonek
veewitn/vediewite/
veewite (ji ber berf, qea an titn kmyew)
rm ewitn
vetin/vedio/veo
1. dawerivandin 2. barav kirin
veterisandin/vediterisne/veterisne 1. at kirin, arimandin 2. a yek birn
veterisne/vediterise/
veterise 1. at bn, arimn 2. ji ek xelas
bn
vetewandin/veditew-
vin
ne/vetewn sersehm kirin, sergj kirin
vetewn/veditewe/vetewe sersehm bn, ser l gj bn
vewestn/vediweste/veweste 1. vehesn 2. rawestin
vexistin/vedixe/vexe 1.
dann erd 2. li erd xistin
vexuyan 1. elamet 2. berate 3. op
vexwarin [I] aviya vexwarin; noav, merbat
vexwarin/vedixwe/vexwe [II] 1. veinn 2.
non, fir kirin 3. n kirin, hilinandin *kaniya
ku tu av j vedixw, keviran mavj
vexwende kes ku gaz
dlindizek an civnek
dike
vexwend kes ku hatiye
gazkirin
vexwendin/vedixwne/
vexwne 1. gaz kirin,
bang l kirin 2. hatina
kesek xwestin
vexwendname dawetiye
vexwn hev bn (afirandiyn jndar) li hev bann hn hev bn
vezandin/vedizne/vezne velezandin
vezel fayke
vezeln/vedizele/veze-
vingn
nok
vingn/divinge/bivinge
deng vingniy p ketin
vingn deng firna man, guleyn fengan
hwd
vir [I] ev cih
-li vir li v cih
-vir de w de kirin 1. hok
iv dan xwe 2. li behaneyan gern
vir [II] 1. derew 2. devbela 3. pertaf *heke ne
vir bin, li mala me j pir
in
viriq 1. helis 2. pelix
viriqn/diviriqe/biviriqe 1. helisn 2. pelixn *got: heke tu y
bajarek koran, tu j avek xwe bigire; ne hjr
diviriqe ne j hingiv
gen dibe
virevir deng domdar
titn rehn n ku tn ppestkirin
-virevira heriy deng
mea di nav heriya rehn
de
viroq 1. pelse 2. pelixand ilav
virek 1. derewker 2. devepel *virek, ala xwe
dikolin
virik jna hundir; vjik,
shal
-virik bi ser av xistin
pn yek raxistin ras434
tahiy
virik bn vjik bn, hundir j n
viring/virn 1. zarok
nby 2. sewala nzay
ya ku hna mezin nebye ne hilik ye
viritandin/diviritne/biviritne 1. derbas kirin
2. bi encam kirin
viritn/divirite/bivirite
1. derbas bn 2. daw l
hatin
vir kirin 1. derew kirin 2.
pertaf kirin
virtoq kes ku tevgern
w ne ne
virv got pijand y bidon
virvirandin/divirvirne
/bivirvirne virvirk avtin
virvirk perwane
virvirk avtin t werkirin
virvirok pke, toterk
viyan vn
viyan/div/biv 1. xwestin 2. wisa mirad kirin
*ji dijmin re zar xwe
pita hik div
viz bn 1. fizirn 2. xwe
xapandin
vizek kes ku xwe ji kar
baran vedidize
vizeviz deng firna man xebata makneyan
vizeviz kirin 1. (m)
vz kirin
firn deng derxistin 2.
(makne) xebtn deng
j hatin 3. (aferndey
jndar) pir lez n hatin, bi lez xebitn
vizik cureyek mn havn yn biik in bi
vedana xwe ve navdar
in; mixik
vizn/divize/bivize bi
dengek bilind vingn
vizn vingniya xurt
vizvizk plstokeke darn ya ku bendek l dialnin wisa dizivirnin
-vizvizk ketin qn di
na xwe de netebitn
vn 1. rade 2. xwestek
*vna dilan, di dayna
destan re diyar e
435
W
w/W tpa bst hetemn
a alfabeya kurd ye;
dengdareke ku cderka
w lvk ye away belavbna w nvdengdr
e
wa 1. ew han 2. l binre
*wa ye got berxan e
li ber avan e
-wa ye t l binre ew
kes/tit t
wajav benda navend ya
ku av digihne her der
wan away tewand y
cnavka /ew/, cnavka
pirjimariy ya ji bo kes
syemn
wane ders
-wane dan ders dan
wanegeh 1. frgeh 2. pol
waqn deng qaz, werdek
hwd
waqewaq deng domdar
qaz, werdek hwd
waqewaq kirin (qaz, werdek hwd) bi awayek
domdar deng derxistin
war 1. qad 2. cih 3. newar
-war bav kalan nitingeha ku ji mj ve malba436
wel
ku diibihine guran; tork, keftar
waynefs rewa ku her
kes ketiye tatla nefsa
xwe
we away tewand y cnavka /hn/
webal guneh
-webal ketin sty yek
guneh ketin para yek
we 1. hewcet 2. ilpiy
ziravik
-li ser week man 1. girday myek man 2.
nzk felaket bn
wee nesl, nif
-ak-kirina weey helwestn bakirin zdekirina nesln jndar
-diyarkirina weey helwestn daxistina rjeya
neslan
wefa berdewamiya di dost evndariy de
wefakar kes ku di dost
evndariya xwe de
domdar e
weg sedsal, qirn
weh jakaw, hov
wek mn, notl, fen
-wek av p de yn 1.
b xelet berdewam kirin
2. ji ber xwe de zann
-wek baran ser de bar
1. Xwed pir mal day
2. gule an j kevir reiyan ser
wekat 1. diyar 2. kif
servekir
wekat kirin 1. diyar kirin
2. kif ser vekirin
weke mna, notla, fena
wekhev yeksan
wekhev yeksan
wek mna, notla, mnan,
fenan, fena *eya dilan, wek ku dik cebar
nabe
wekok 1. nimne 2. mnak
welam bersiv
welaq 1. hesp ku ne ader
e 2. sewaln sere yn
mal; ter
welat 1. memleket 2. nitiman *welat neyaran,
bi buhistan e
-welat xerbiy 1. penaber 2. qurbet
welat 1. hemwelat 2.
hembajar 3. memleket
*welat xwe e, bi welatiyan
-welatiy qao xwedgirav ew j ji w welat ye
welatparz nitimanperwer
weled ewlad, zarok
-d weled xwe avtiye
hewirzeyeke giran heye
kes li kes xwed dernakeve
wel wisa *ba awa t
bnder, wel bide ber
b
wel qenc Xwed *ji we437
wen
liyan dikeve xwel, ji
xweliyan dikeve wel
wen dara bnt
wenaq cureyek nexweiya bvil qirik ya ku dibijine der dor j
wend 1. wrek 2. psivik
weqf saziya ku mal
milk w ji bo xran hatiye veqetandin
weq mengiraniyeke bi qas kloyek 300 qram
ye *weq, li her der
ar tuxt e
werann/wertne/werne 1. ann 2. hilann
*diy bibne, dot werne
werar 1. tekamul, guhern
stewn 2. gebn, pketin
werar kirin bi p xistin
-bernameya werarkirina
avadaniy pniyarn
pxistina rewa welt
werbadan/werbadide/
werbade li hev alandin
werbn/werdibe/werbe
1. bi deverk pelin
erd 2. qulopank gindirn
werdek cureyek heywann bibask n mal ye,
cureyek wan ol j heye, ji qazan biktir e
pir ji av hez dike; sone
wer wisa, wilo
werger tercume
438
wexer kirin
per
werqilandin/diwerqilne/biwerqilne sekinandin, rawestandin
werqiln/diwerqile/biwerqile sekinn, rawestin
werql bar girday; bal
wert 1. zuriyet 2. nifn
nhat
werwere demane, ear
werz 1. demsal 2. bstan
3. rew temtl
werze 1. zanistn hesab
2. ziraet, andin
werzeba cureyek bayn
bakura rojhilat e
werzek 1. zanay zanistn hesab 2. karker
andiniy
-wezareta werzey saziya karn andiniy
werzr werzek
werz demsal
werzit 1. perwerdeya beden 2. riyazet
werzitkar kes ku bedena xwe perwerde kiriye
wesan 1. hiyar 2. xtar
wesandin/diwesne/biwesne 1. hiyar kirin
2. xtar kirin 3. andin
pey
wesem sorav
wesle 1. pare 2. gihaneka navbera tu titan
wesp babna curey titek
wexr!
mal bar kirin 2. mirin
wexr! oxir be!
wexm elametn aloziy
yn ber qeyran
wext dem, heyam *her
tit di wext xwe de
xwe e
-wext teng byn dema
kirin kirina titek
neman
wext demdem
wexm darbesta miriyan
wey! baneaneke awaziy ye
wey li min! dell li hal
min!
weyn 1. di kar an j bernameyek de peywira her
lstikvan 2. hle
weyner hlebaz
weyn di kar an j bernameyek de lstikvana jin
weyno di kar an j bernameyek de lstikvan
mr
wezaret 1. saziya dgel
ya ku bi beeke rvebiriy radibe; kizr 2. giregir
wezr 1. kizr, rvebir beeke desthilatiy 2. giregir *her kes, wezr
mala xwe ye
wezn 1. k, pvan 2. azne
wezne di saziyan de cih
ku diravan werdigire
dide
440
weznedar peywirdar li
ber wezney
w away tewand y cnavka /ew/, cnavka
yekjimar ya ji bo kesa
duyemn
wje 1. edebiyat 2. tore
-wjeya devk edebiyata
tomarnekir ya di nava
axafgeran de
-wjeya nivsk edebiyeta axafger, dtbar nga ya ku hatiye tomarkirin
wjey 1. edeb 2. torey
wjemend 1. edb 2. torevan
wjenas 1. pispor edebiyat 2. pispor torey
wl 1. ajala ku ji keriy
xwe veqetiyaye 2. bereday
wne 1. resm ikiln ku
titn hey li ser kaxez
dinimnin; ngar 2. cure,
awa *s wne dost hene: nano, gano, cano
-wne girtin ikil kan
wnerok rokn ku bi
wneyan hatine rovekirin
wneguhz/wnegir
amra ku dmenan wek
wneyan vediguhze ser
kaxezan
wnek kes ku bi wneguhz wneyan dike
wra egd, wrek
wtewt
wran kavilby xopan
-navek giran li ser gundek wran navdariya
bbingeh
wran bn kavil bn, kevir li ser kvir neman
wrane cih kavilby
wran kirin kavil kirin,
kevir li ser kvir nehitin
wrandin/diwrne/biwrne 1. han dan 2. cesaret dan yek
wrek btirs egd
wrn/diwre/biwre
1. cesaret kirin 2. netirsn *tu bihusta w zr
dayn newre
wiha bi v away
wijdan seheka berpirsiyariy *dil hik, wijdan
t de nasitire
wilayet parzgeh
wilo wiha, wisa
winda 1. berze 2. binevat
3. tky 4. heliyay
winda bn 1. berze bn,
ji dest n 2. tk n 3.
binevat bn 4. heln
winda kirin 1. berze kirin, ji dest kirin 2. tk birin 3. binevat kirin 4. helandin
wir away tewand y cnavka /vir/
wi! baneaneke di wateya
/p!/y de
wird duaya domdar
wirne kirin (ji ber nex-
weiyeke giran an j di
xew de) gotinn beletew kirin, ji bestan peyivn
wisa wilo, bi w away
wize 1. taqet, hz 2. iyan
3. vejen
-wizeya grebay hza
cereyan
-wizeya kakil hza atom
-wizeya mirovn hza
nsan
w [I] away tewand y
cnavka /ew/, cnavka
yekjimar ya ji bo kes
duyemn
w [II] wi!, p!
w vebijrka pkan guherbar
wew deng ivkan
wlayet eyalet, parzgeh
wste daek
wt! [I] baneana gazkirin hiyarkirin
wt [II] silav, pate
wtandin/diwtne/biwtne 1. gaz kirin 2.
ftandin yek 3. uh yek
kirin 4. metir miselet
ser yek bn 5. bi fq
hiyar kirin
-ma hinekan wtandiye
te? 1. ma tu dn by?
2. hinekan nav te daye/
niandiye te?
wtn ftn
wtewt deng fq y
domdar
441
wtewt
wtewt deng teyr ivkan domdar
wuan 1. navber 2. sekn,
rawest
-wuana asay betlaneya
salane ya karmend
karkeran
-wuana nexweiy betlaneya ku karmend
karker di dema nexweiyan de bi kar tnin
442
X
x/X tpa bst nehemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w ezmandev qirik ye,
away belavbna w
nvdengdr e
xa naneya filehan a wek zdek ye; (+), selb
-xa di pail de bn 1.
kesek bi bsa xwe nehesandin 2. dilhikiya xwe
nan nedan
Xaa Sor rxistineke filehan a tenduristiy ye
xaepirs 1. kevala ku bersivn pirsan rast berjrk tde tne bicihkirin
2. pikan, pikbaz
xaer ahr
xaerz xaepirs
xairgan kuikn datnin
bin sl bero
xaparz fileh
xag xav
xak 1. xwel, ax 2. welat
xakenas bra kolan; pmer
xak reng ax
xal [I] biray diya mirov
*bka xal, delaliya
mal
xama
wal ku nexebitiye an j
nebeziyaye) bi xebat an
j bezandin pir westandin cendek l giran kirin
xama 1. berzewac negihit 2. duze
xame qelem, pns
xamek 1. dareke ku reng
kullkn w binef ye
bhnxwe e 2. reng binef
xamo kes ku ramann
xwe ji kes re venake
wan bi kes re parve nake
xamoan kes terkeser
xamox ava pen a ku didine ser zeviya and
xan [I] 1. mal hal 2. wirgeha rwiyan *dinya
xan e, xan nabe b mvan e nsan l j bazirgan e
-xan sera kok qesr
xan [II] 1. sifre, xwan 2.
xwarin, xurek
xan [III] 1. ast 2. temtl
xandar xwediy wirgeha
rwiyan
xane mal, malik
xanedan malbata ku ji nifa kesayeteke dirok ye
xaneper malper
xanenin karmend ku
pit temambna saln
peywira w ji xebat hatiye veqetandin; kar444
nin
xangar rehekn ku li ser
ry erd n dibin
zde ne bilind in
xanik textey nanpehtin
xanim jina birmet, st
xan 1. avahiya ku mirov
l diwirin; mal 2. xan
man; warxan *xan, li
ser cemed nabe
xanman xaniy ku ji qatek tkz an j ji end
qatan pk t
xant tevn
xanxanik nivsn ku bi alkariya xzan hatine
destnankirin
xap 1. fl gilor 2. dek
dolab
xapandin/dixapne/bixapne 1. hle li sr kirin 2. weritandin 3. bilandin 4. xirandin
xapn/dixape/bixape 1.
t dek dolaba yek
hatin 2. weritn 3. p
biln
xapnok hlebaz, dekbaz
xapxapik imikn ku binn wan darn e
xapxapok ivkek e
xapr wrane kavilby
xar [I] kevir ku alavn
qutkirin p tn tjkirin;
hesan
-xar kirin bi hesn tj kirin
xar [II] beza hesp
xax
-xar kirin hesp bezandin
xar [III] pareyn gilover
n di va tayeyan de
xara [I] hesp beza
xara [II] kevir mermer
xaraw kes ceriband
dinyadt
xarik 1. hesan bik 2.
qada nava gund
xarim xurom
xarz cureyek xwarina ku
ji arvan rn t kirin
xarmt bazin ku davjin
sty hespan erebey
p ve girdidin
xark soln rmn n heyamn ber; arix
xarz dendikn gzan
hwd n gelwazkir
xas 1. tit ku ji der ve de
titek tev neby, saf 2.
piy taz
xasma bi taybet
xasmr mrxas
xask kone
xae [I] xavika li ser hin
endaman; pizdan
xae [II] her tit ku hrhr bye
xa tels mezin; bardan
xatir 1. qedr qmet 2.
destr *xatir kikan
tuneye, xatir xwediyan
heye
-xatir xwestin destra veqetn xwestin
xatirnas kes ku qedr
qmet kes titan diza-
ne
xatn 1. jin 2. jina eslza
3. keyban *kar karkeran, nams a xatnan
e
xav 1. nepij 2. nestew 3.
negihit *di navbera
dnt biaqiltiy de myek xav heye
-bjenn xav tkbern
xam
xav bn (rs bi singr)
nermik sist bn
xav kirin (rs bi singr)
nermik sist kirin
xavik [I] 1. laik 2. tulbend
xavik [II] 1. pizdan 2. tebeqeya ku li ser tit keland pk t 3. to
xav 1. nepijt 2. nestewt 3. negihitt
xawn 1. rmet 2. eref
xawn endam rmet
-serok xawn rber
fexr
xawnik rvebir rzdar
xawr rojhilat
xawe kes ku cendek
w ji htan berjrtir ileke bye
xawe bn di htan de
nivkan bn
xawe kirin di htan de
nivkan kirin
xax rezl riswa
xax rezlt riswat
445
xayn
-xaxiyn nemay kirin
rezltiyn nedt nebnay pk ann
xayn 1. qele 2. xax *bi
mirov xayn re megere
xaynt/xaynet 1. qele
2. xax
xayz 1. jixwevey 2. nehe
xayz bn 1. dil j n 2.
ji xwe ve n
xebat 1. kar 2. alak
*ket, bi xebat radibe
xebat kirin kar kirin
xebatkar karker *dara
xebatkaran, tim bi ber
e
xeber 1. ne 2. dijn 3.
ageh *b dev, xeber
nayn tev
-xebera sar neya diltezn
-xeber dan 1. axivn 2. ragihandin *xeberdan,
b dor t ser nezanan
-dan xeberan sixf r
gotin
xeberok rok
xebitandin/dixebitne/
bixebitne 1. karek bi
kesek dan kirin 2. amrek dan ixulandin 3. bi
kar ann
xebitn/dixebite/bixebite 1. kar kirin 2. ixuln
3. hewl dan *bixebite,
heta ku xwn di ber ney446
nkn te re bavje
xebxeb (di dev giyaneweran de) lama bin ya ku
didan li ser rzbne; bin erzen
xedar 1. brehm bwijdan 2. bgav bderman *gsk gote sibat:
irt irt sibatok, ez
giham diya xwe adarok; sibat gote adar:
bide min s rojn xedar, ez d gsk ji lat
bnim xwar
xedeng tra ku ji dara gz ye
xef raz, bs
-di xef de girtin dizka
ji nk ve girtin firsenda bizav nedan
-xef kirin veartin
xefe cih teng, bhewa
fetisok
xefeng dervank
xefik tele, dafik, bse
*rov, du caran nakeve
xefik
xefirxan nexweiya piikxerabn ya ku nexwean pir dikuxne
xefirxan kes ku bi nexweiya xefirxan ketiye
xeft kon pik nan,
artaqa n
xel [I] tirbna aik
xel [II] niqteya ewlehiy
ya li dervey tixbn netewey
xemilandin
xela kmbna debara jiyan; tunet *mal an ji
xelay re, an ji belay
re
-xela rabn tunet pk hatin
-xelaya mran rabn di
civak de xretk neman
xelan 1. lihevaln 2. tewn
xelandin/dixelne/bixelne 1. badan 2. tewandin
xelas bn 1. kuta bn 2.
qedn 3. rizgar bn *bi
minemin, mirov xelas
nabe ji jin
xelas kirin 1. kuta kirin
2. qedandin 3. rizgar kirin *kes ji neyar xwe re
nabje: bila Xwed te
xelas bike
xelat 1. diyar, bex 2.
bex
-xelata anaziy nane
an j diyariya fexr ya ku
didine kesayetn girng
-xelat celat aba seza
xelatgir kes ku diyar
bex hildide
xelat kirin 1. diyar kirin,
l bexandin 2. bex
dan
xeleng giyay ku j gziyan dikin; hewan
xeleq 1. embil 2. gustikn por
-xeleq kirin poz yek
xemiln
xemiln/dixemile/bixemile 1. bn 2. bedew bn *heta Xidir xemil, dawet betil
xemirn/dixemire/bixemire (mwe) gihitin
reng guherandin
xeml alavn bedew delaliy *zarok xemla mala ne
xemr mey, erab
xemrevn kes ku bi axaftinn xwe irn
xeman ji br dibe; aramdr
xemr di reng mey de;
xemsar 1. hmalkar, bhemal 2. sersar
xemsar 1. hmalkar, bhemal 2. sersar
xemxur dilsoz, muxlis
xemxur dilsoz, xlas
xenas fesad, ewan
xenas fesad, ewan
xencer cureyek krn
ceng yn ku nik wan
xwar tj e *xencer bira ye, tifing pismam e
xendeq 1. cihoka biber
kr 2. ala kr fireh
xengel cureyek xwarina
ku lewaey hr qutkir bi got hrand dadigirin dipjin
xeniqandin/dixeniqne/
bixeniqne 1. fetisandin 2. eniqandin 3.
bhn l ikandin *kesb
448
xes
kirin, hilweandin, wran kirin 4. gen kirin
*i kir, bi dest xwe mala xwe xera kir
xerac xg, bac, kamr
xeraf tora masiyan
xerat dartira, necar *ji
xelq re xerat e, ji xwe
re malmrat e
xerbaz laqirdiyn bi destan
xerbend 1. dl, hsr 2.
girday
xerbende teqoze
xerc mesref
-ev xerc te ye ev kar
sezay/minasib te ye
-xerc merc heys beys
xerc bn l mesref bn
xerc kirin mezaxtin
Xereng Kelya Kevjal;
Xermanan (21 Pper20 Trmeh)
xerdel tov rehekeke ku
t de bjeneke irn,
sext sotner heye
xerf sptahiya ku pit
xew di kortikn avan
de dimne; zirka v
xeriqandin/dixeriqne/
bixeriqne 1. ilmisandin 2. (reng) xera kirin
3. t de gut kirin 4. nehe kirin
xeriqn/dixeriqe/bixeriqe 1. ilmisn 2. (reng)
xera bn 3. t de gut
bn 4. ji xwe ve n
xeritandin/dixeritne/
bixeritne 1. spldax
derbas kirin 2. ji ser ve
pareyek qut kirin
xeritn/dixerite/bixerite 1. spldax derbas bn
2. ji ser ve pareyek qut
bn
xerb 1. biyan 2. bgane
xerdar bikir, muter
xerte nexe
xertok hr mr ku ji
ber dar qutkir an j darot dimne
Xermanan Kelya Kevjal; Xereng
xermae alaveke pnctil
ya ku p giya zad t berhevkirin
xermiandin/dixermine/bixermine pencirk kirin
xerpit piteka alkar a
ku didine ber titek ku
zor l hatiye
xerte andiniya ku by
ovhitin hatiye reandin
xerxere 1. deng ku ji qirika kes di ber sekerat
de t 2. avwerdana li qirik
xerz 1. itla ku d bye
dar 2. hkn hrik n
hin ajalan
xerz kirin hkn biik
kirin
xes cureyek reya pelpe449
xesandin
ra e nepij t xwarin;
kaho
xesandin/dixesne/bixesne 1. ji rewa nrtiy derxistin, bkr
bkr kirin 2. ji mraniy
xistin
xesar ziyan zirar
xesifn/dixesife/bixesife ji temtlek ber bi yeke j kambaxtir ve daketin
xes/xes xwes
xesl raxistina nava maln
gundan a ku ji cl cegn edikin
xesok kes ku kar w xesandina sewalan e
xel cureyek rey ye
xem xedar
xeme 1. riya nepen 2.
kulek, kunik
xem ecem tor
xet 1. xz 2. nivs 3. riya
ku titek t re derbas dibe; guzergeh *xeta
xwar, di gay pr de ye
xeta kar ewt, xelet
xetakar kes ku karn
ewt didomne
xetat pekar destnivsn
bedew
xeter tehlke
xetere tirsa ziyandtin
xeternak 1. bitehlke 2.
tirsnak
xew paldan, razan *xew
mirin, yek e
450
xvzan
yan, nan e
xeyal nga
xeyal kirin nga kirin
xeybet pagotin *xeybet, li ba zarokan nabe
xeyd minet
-xeyd ketin styan bn
berpirsiyar pirsgirkan
xeydok suhat
xeyidandin/dixeyidne/
bixeyidne sil kirin, bn
sedemkar suhatina kesek
xeyidn/dixeyide/bixeyide sil bn, su hatin
*kvrok j carinan ji iyan dixeyidin
xeyn xeyr, bil
xeyr j awarte ye
-ji xeyr te tu j awarte y
xeyset xw, xislet *xeyset neba, xezeba Xwed
ye
xezal bizina kov; ask *ji
xezal bezatir tune, ji
risq xwe p ve naxwe
xezeb 1. rik 2. hrs *dil
bixezeb, mirov nagihijne mexsed miradan
-l hatin xezeb j re rik
hrsa xwe ann
xezne gencne
xeznik/xeznok qutiya bik a ku diravn hr t
de tn civandin
xezr 1. (ji zav re) bav
bke 2. (ji bk re) bav
zav *xezr, di na
bavan de ne
xl [I] xulek, kl
-xlek ber ber end xulekan/kliyan
xl [II] govend
xl mzera ku davjin ser
ser bk zava roja dawet w vedike *diz
mal ji mal be, ga bi
xliy dert
xr [I] na, nexr
xr [II] 1. qenc ba 2.
sedeqe *bi xra seriyan, dixwe keriyek nan
-xr kirin 1. bazar kirin
2. qenc kirin 3. sedeqe
dan
xr [III] teral, selexane
xrat sedeqe
xratxane 1. axaneya
xrxwazan a ku xwarin
li xizanan belav dike 2.
wirgeha kal prn bkes
xrt teral, selexanet
xrnexwaz 1. neba 2. xerabxwaz
xv 1. hafize, br 2. hi
xve mwe sewziyn ku
di di ser demsal de an
j dervey demsal hatine gihandin
xvet konik bik yekstn
xvik 1. broke 2. kerose
xvzan kes ku agehiyn
peroj ji xelq re ve451
xz
dibje; falzan, remlavj
xz 1. opa zirav dirj;
xet 2. ekl ku ji meandina xalek pk t
-xza asoy xeta ku bi berah t kiandin
-xza ember xeta nga
ya ku bi berah chan di
nv de dibire
-xza nedtbar xeta ku bi
avan nay dtin an j bi
awayek nga t hesibandin
-xza stn xeta ku bi dirjah t kiandin
xzeflm flmn ku naveroka wan destxet hatiye
amadekirin
xzepehn xza asoy
xzerast xeta ku b iv
rasterast t kiandin
xzexwar xeta berwar
qil, hlelar
Xzn Asiman yn Kurdistan (XAK) dezgeh
raguhastina heway ya
Kurdistan
xzkar xetat, xetk
xz kirin xet kan
xicl kirin 1. mehcb kirin 2. dan erm
xiviandin/dixivine
/bixivine karek serobero pk ann, sixtopixto kirin
xif tjika karxezal
xiftan kinceke dirj sivik a ku ber di ser de di452
hate lixwekirin
xij deng titn ku bitews
pk t; xiz
-xij ajote ber erebe bilez/bixiz kiande ber
-xij derbas bn qj bihurn
xijik xizak, taxk
xijexij deng kelna av
xijexij kirin deng keln
ji ava li ser gir hatin
xijn xijexij
xijjank 1. cih xwedaxwiandina zarokan 2. ppelkn livok
xij kirin (di ziman zarokan de) imitandin
xil 1. girse 2. komeke titan
xilindor r pn pez
dewar zay
xilma xewar
xilmet tit ku ne n ye
ber j hatiye bikarann
xilole valah
xilole bn di cihek de
valahiyek kirin
xilole kirin di cihek de
valahiyek kirin
xilopilo qulopilo
xilork gijlok
xilq kill
xilqandin/dixilqne/bixilqne kill kirin
xilqn/dixilqe/bixilqe
kill bn
xilt [I] 1. cureyek heywanan e 2. xiniz *xilt i-
xir
qas xweliy dikole, ewqas di ser ser xwe de
dike
xilt [II] 1. binemaya bkr
2. binemaya gemar 3.
gildn 4. tit bbine
xilt [III] cureyek nexweiyn rm e
xilte torte, drd
xiltopilto sixtopixto
xilxal bazin ku jin davjine qeydikn piyn xwe
xilxile 1. cih pir bi kevir
zinar 2. titn li ser
hev komby
-xilxileyek pez dewar
end ker pez dewarn
giran
-xilxileyek leker komeke lekeran tev ek
posatn wan
ximav boyaxa nivsan;
rengav, hibr
ximavdank amana ku
rengav dikin
ximbil 1. plstoka ku di
dilq mirov heywanan
de t kirin bi bendikan t hereketkirin 2.
kes ku di bin bandora
hinekan de dimne
ximxim kunn bfilan
ximximbe kes ku kunn
bvila w vekir ne
xinav ximav
xinam kesn ku zewac di
nava wan de bne
*av, xinamiy xwe nas
dike
xingiln/dixingile/bixingile 1. (endam kest
an j jicihderket) p de
daliqn 2. lingir bi r ve
n 3. kuln 4. xawe
bn
xiniz 1. xayn 2. qele
xinzr beraz *erm xinzran nabe post, dijmin
bavan nabe dost
xir endam zayend y
nrzayan; kr, terik
xirecir 1. hwirze, sresat
2. pevn 3. devjen,
pkar
xirek 1. sistby 2. bkr
3. teqozeby
xirexir deng gewriya kes razay
xirexir kirin 1. (kes razay) di xew de deng ji
gewriy hatin 2. (kes di
ber sekerat de sewala
serjkir) d nefesn dawiy dan
xirf torteya hingiv, doav
hwd
xirikn/dixirike/bixirike 1. (p) imitn 2. tehisn
xirindol r pn pez
dewar zay; xilindor
xirink jina bedew a cazibedar
xir bjeneke zeliqok a ku
axlveyan di iqiln darn mweyan de derdi453
xirn
keve hem t xwarin
hem j j esp t kirin
xirn/xirn xirexir
xirmal kes ku xwediy jiyaneke tkz e
xirmiandin/dixirmine/bixirmine pencirk kirin, bi nenkan l
ba ketin
xirmek quncirk
xirneq tjika kvrok
xirosk dkil
xiro 1. co 2. awaz
xirpik di cendk de ranga vezen a ku bi kar
hestiy radibe
xirp ji nik ve
xirpe ra komek dij kesek ten
xirpo qngiran, teral
xirqe kinca pvekr ya
ku ji rs an j qum t
kirin di ser de t lixwekirin
xir giyanewera ku ji ber
egerek nikare avis bibe
an j ku nikare avis bike
xir di giyaneweran de
stewriya domdar
xirtik cureyek sota ku
hundir w bi got
hrand, birinc an j savar t tijkirin pehtin
xirtol 1. hwirze, sresat
2. komek
xirxal 1. bazinn qeydikn piyan 2. tayeyn e454
rebeyan
xistin/dixne/bixne 1.
avtin erd 2. ji xwe kirin 3. winda kirin
xiexi deng domdar
kina titek bi erd re
xiir 1. kevir gewher,
xeml 2. kevirn hrik
xiok ajala bp ya ku xwe
bi erd re dikine wisa
p ve die
xironek 1. pijikn ku di
ry ciwanan de derdive
2. pijikn ku di la soring de derdikeve
xit [I] kaxetta dwarjenn
banavakirin; kerp
acr
xit [II] ji nik ve xuyabna titek
-xit derkete piya me
ji nik ve xuyay me b
xitek rastk
-xiteka dem xanxanika
ku dem nan dide
xitexit deng tvel
domdar ingeing
xitexit kirin ingeing
kirin *v der kire xitexit, dera han
kul ew kut: gz (titonek)
xitik 1. cureyek nexweiya pz e 2. xitxitok
3. amra ku imn titan bi hev ve dike; goebend
xitxitok plstoka zaro-
xzok
kan a ku ingeing dike
xitzeng a ku ser w
tj e
xi ik ubhe, n
xitre mealeya ku ji iveke serqelat t kirin
ser t pxistin
xitimandin/dixitimne/
bixitimne 1. ser nixumandin 2. dev girtin 3.
p l girtin, asteng kirin
xitimn/dixitime/bixitime 1. ser nixumn 2. fetisn
xiyanet xaynet
xiyar cureyek sewziyan e
nepij t xwarin
xiz [I] kaya girs
xiz [II] tews, lezgn
-xiz girtin lezgin bn
-xiz dan lezgn kirin
xizak navgneke btaye ya
ku bi imatandin t ajotin
xizan 1. feqr 2. belengaz
*xizan e, riya xwe nizane
xizane dolaba kincan
xizan 1. feqrt 2. belengaz *xizan, zingara
mran e
xizm xemla jinan a ku di
bfiln xwe de dadiliqnin
xizmok 1. cureyek kullkan e 2. tit her tehl
ku t bra mirov
xizinde xiok
xizm eqreba
x 1. kevirn hrkank;
xiir 2. xz
xk rastk
xge hebana av ya rwtiy
xlaf dijber
-xlaf rastiy ye dijber
rastiy ye
xj deng imitn rxn
y bilez
-xj rxn pir z hilwen
xjexj deng domdar imitn
-xjexja xizakan guh
me bir deng iqitna
taxkan em aciz kirin
-xjexj kirin vij derbas
bn
xjik taxk, tazg
xlok kevirn bik; hoik
xret 1. nams 2. rmet
3. xebat *xreta k tunebe, mana w j tuneye
xretk xwedanrmet
xz kevirn hrik n wek
xweliy; slik, slax, rk
xzek cih ku xweliya w ji
slax pk t
xzexz deng ku ji ber zedegirtina piik t p
xzexz kirin deng ji qefes hatin
xzn xzek
xzn xzexz
xzok cureyek nexweiya
455
xzok
tengenefesiy ye; fetsonek
xzok kes ku bi nexweiya tengenefesiy ketiye;
fetsonek
xzar cureyek makneya
birn ye
xzistan ol, sehra
xoce 1. mamoste 2. seyda
xof 1. tirs 2. saw, sehm
xone 1. bikov 2. textik
nanpehtin y wek sifrey j t bikarann 3.
bexa dawetkirin sinetbn
xone pisk nr
xongn baria baran ya
djnijk
xopan 1. wran 2. xerabe,
kavilby
xorav bastq mweyan
ku bi kir hatiye irnkirin
xore giyanewereke yekaney ya ku dibe sedema
nexweiyan bi avan
nay dtin
xorn deng domdar
kes razay; xirexir
xort temen mran ji
sebtiy heta navsaletiy
(16-35) *xort heta ku bi
xwe nehesin, wek varikan dimein
xortan ji bo mran temen ku di navbeyna
16-35an de ye
xortik tjika kvrok
456
xusar
xumal kes ku karn mala
xwe bi xwe bi cih tne;
xwediy mal, malxwe
xumal 1. kinca ku li gor
xwestina bikir t dirtin
2. rastmala giranbiha ya
ku binirxtirbna w pkan e
xumam 1. hilm gilm 2.
talaz
xumirn/dixumire/bixumire (mwe) sor bn
stewn
xumr reng di navbeyna
sor re de
xunav [I] ilikn baran;
djnij
xunav [II] aviya ku sibehan li ser belikan peyde
dibe
xundor xirindol
xunivn/dixunive/bixunive djnijn baran
avtin
xur [I] 1. xurek, xwarin 2.
par, behre *ker pir-bibez, b xur guran
-xur [II] pagireke ku xwarin dinimne
xura cemser
xurc trika ku wek xaleyan hatiye raandin
xurcezn trika ku davjin terkiya zn hespan
xurcik trika bik
xurek 1. titn xwarin
yn ku hatine pijandin
2. xiza
xurekpj ap
xurekxane xwarinxane
xurif kes ku ji ser hi
xwe ye
xurifn/dixurife/bixurife hi tev li hev kirin
xurimn/dixurime/bixurime 1. peritn 2. rizn
xur pijikeke girs a ku bi
qas nokek mezin dibe,
pit peqn p dibe
opa w di rm de
dimne
xurn kes ku ji sibeh de
titek nexwariye
xurn dan xwarin y beriya tat
xurme mweyeke erdn
germ e; qesp
xurnk cureyek reya
ku striyn w pir in
-xurnk ketin qn pir aciz bn di cih xwe de
netebitn
xurom gurz girneday
xurom kirin negirday
gurz kirin
xuro friyay
xuro bn frn
xurt 1. bihz 2. bitaqet 3.
idiyay 4. muhkem *ava xurt, serevraz j die
xurt bn 1. bi hz bn 2.
idn muhkem bn
xurt kirin 1. bi hz kirin
2. idandin muhkem
kirin
xusar xunaveke ku diibi457
xuk
he xwy pit ku ry
erd sp dike dihele
xuk bikuln hik n bin guheran
xutire 1. amana apjan
a ku p sewziyn wek
xiyar, tivir, gizr hwd
hr hr dikin 2. alava
xeratan a ku p daran
dadirojin meht dikin
xuya 1. diyar 2. kif 3. ekere *ava zelal, t de
xuya ye xem xeyal
xuya bn 1. diyar bn 2.
kif bn 3. ekere bn
xuya kirin 1. diyar kirin
2. kif kirin 3. ekere kirin
xde serdankeke ceng ya
ku ji derbn fengan diparze
xk bac cezay mr
xg baca bi zor; xerac
xj deng rxn
xjexj deng hilwen
y domdar
xj ser bn 1. z xwar
ser bn 2. r birin ser
xjal 1. jr, jhat 2. bextewar
xrexr deng ava lehiy
xsik qirav
xz pithotik
xz bn 1. (pit) hotik bn
2. (ser) nizm bn
xz kirin 1. (pit) hotik kirin 2. (ser) nizm kirin
xwan [I] serwer, hukimdar
458
xwendegeh
xwe [I] zat, exs, kesayet
*xwe tev kar nek, kar
namee
xwe [II] cnavka vegerok
xwe [III] pgir, navgir
pagira ku wateya xweseriy dide peyva hevedudan mnak: xwebar,
jixweber, malxwe...
xweajo paldra hundirn
xwe badan xwe dan aliyek
xwebar makneya ku xwe
bi xwe dixebite; xweger
xwebawer arxweyn
xwe bi xwe by niandin
alkariya kesek din
xwecih 1. herm 2. dever
Xwedan [I] Xwed, Yezdan *by emr Xwedan, pel ji dar nawee
xwedan [II] xwed, sexbr,
hemal
-xwedanmaliya ariz milkiyeta ad kesan
-xwedansoz kes ku biryarek li ser nefsa xwe biriye heta dawiy j li
ser dimne
xwe dan ber biryara kirina karek dan
xwedawend yezdanoka
m ya ku ptparz j re
peresti dikin
Xwed kirox hem afirandiyan; Yezdan *mvan, mvan Xwed ye
xwendekar
xwendekar agirt
xwendevan kes ku nivsan diopne
xwendin/dixwne/bixwne 1. ji nivs fm kirin opandin 2. di dibistanek de perwerde
bn *bila bixwenda, pa bigota
-xwendin nivsandin
sewad
xwendingeh dibistan
xweng xwik
xweperest 1. nefsperest,
nefsan 2. ezperest, ezezok
xwe pesartin xwe spartin
xwe pan titek li xwe alandin
xwe pandan bertek nandan
xwepandr kes ku ji
ber reweke ba an j neba berteka xwe nan
dide
xwe p ve berdan 1.
mubtela bn 2. t aln
3. p biln
xwe p xwe kirin lalo
melaq kirin
xwe rast/rasteve kirin
1. pit xwarbn pita
xwe rast kirin 2. pit
mijlahiy kar xwe gihandin hev 3. pit tengasiy derketin serfiraziy
xwerenedt teral Bexda460
y
xwerexney rewa mirov
bi xwe tenqda nefsa
xwe bike
xwerist xweza, sirt
xwermend rvebir
xwer saf, sade
xweser ne bi ser titek ve
ne j bi kesek ve girday, serbixwe.
-xweser w ye taybetiyeke w ya ad w ten ye
xwesert 1. xudmuxtar
2. serbixwet
xwes 1. pxas, prt 2.
eqrt
xwe spartin 1. penaber
bn 2. teslm bn, xwe
radest yek kirin
xwestek 1. daxwaz 2. mirad
xwestin/dixwaze/bixwaze 1. daxwaz kirin 2. mirad kirin 3. teteb kirin
*ka k dixwaze ku xelq
li xwe ar mar bike?
xwest 1. kea ku ji malabavana w hatiye xwestin 2. xweddildar *ava
xwest, nae hst
xwes 1. ji bk re diya
zav 2. ji zav re diya
bk
xwe [I] 1. ba 2. 3.
qenc 4. rind
xwe [II] 1. bij 2. bitahm *ker re, dixwe
tit xwe
xwirandin
xwea kes ku xwe nas dike ji temtla xwe j raz
ye
xweav ava qax mwijn keland irnkir
xweawaz dengxwe
xwebn akbn
xwebn akbn
xwe bn 1. bij bn 2.
bitahm bn 3. qenc bn
4. rind bn 5. ba bn
*heta nava destan re
nebe, tahma devan j
xwe nabe
xweendam kes ku xwediy bejn baleke xweik e
xweewst 1. delal 2. birz
xwehal ji rewa xwe raz
xwehal rewa razbn
xweik rindik, delalik
xwe 1. nazikt 2. silamet
xwe kirin 1. bij kirin
2. bitahm kirin 3. qenc
kirin 4. rind kirin 5. ba
kirin *kes dil xwe li
miriyan xwe nake
xwemr camr
xwend raz
xwend razt
xweok serok
xwer rpak bedew
xwetiv yar, dildar
xwexwaz ristn pa
pesndan yn ji bo kesek hja
xwiexwi
dan *birna xwe bi xwe
nexwirn, rehet nab
xwiexwi deng bilind
daherikna av
xwin/dixwie/bixwie
deng ji herka av hatin
xwik kea bav mirov;
xweng, xweh
xw 1. serinc 2. xislet 3.
tevger
xwn 1. aviya sor a ku di
rehan de die t 2. ava
jiyan ya giyaneweran
*xwn, bi xwn nay
tin
-xwn j hatin (ava sor a
462
Y
y/Y tpa sihemn a alfabeya kurd ye; dengdareke
ku cderka w pezmandev ye, di belavbna w de ziman li ser
diranan diide nvdengdr e
ya baneana gazkirin;
-ya Xwedawo Xwedawo
yabo/ yad bavo!/day!
yadgar 1. diyar 2. brewer
yad kirin bi br ann
yaho filankeso
yan cureyek sendeliyn
fireh e vedigere nivneke razan j
yane cih ad komeke taybet; bingeh, navend
-yaneya torevanan navenda edebiyatzanan
yanzdeh yazdeh
yar 1. dost 2. hevalbend
3. hezkir *Xwed yar
be, bila r dar be
yar 1. dost 2. laqird
yargeh qada lstik ahiy
yarker 1. nemkar 2.
lstikvan 3. tinazekar
yar kirin 1. lstin 2. he-
nek kirin
yarkok gizr
yarmas cureyek masiyan e
yarmet 1. alkar 2. destek
yawe gotara beletew
yax 1. eware 2. jar lawaz
3. bbine
-yax hesibandin qma
xwe p neann
yaxir 1. hendef 2. kendal
yazdeh 1. hejmara pit
dehan beriya duwazdehan 2. jimareya 11an
*"yazdeh
hezran,
ber bide zivistan"
yek 1. jimareya 1 2. hejmara yekemn a jimartin 2. kes *mvan yek, mvan gundek
yek bn 1. pevre bn 2.
ten bn
yekcar 1. bi carek ten
2. bi git, bi komas
yekcure ji heman celeb
yekav xwediy avek ten
yekdem di heman dem
de
-ra yekdem ra di
463
yekdeng
heman dem de li
end cihan
yekdeng deng ku di carek de ji dv belav dibe
yekdeng axaftina bi awayek ku tu dibj qey kesek ten diaxive
yekdengt axaftina komek bi heman peyv an
naverok
yekdev biryardana li ser
axaftinek
yeke pvan qeysa titan
yekedeng away belavbna peyv
yekem(-n) di rza pin
de; pn
yekem/yekemnt di rz de pnt; ewilt
yekgirt bi awayek ku ji
hev ne cih
yekjimar ne bi komek
pirjimar
yekit 1. wehdet 2. tent
*kuder yekit, w der rizq
yekne desteyeke leker
yek kirin 1. gihandin hev
2. kom kirin
yekneseq tevgera ku tu
car dirv xwe naguhere
464
Z
z/Z tpa sih yekemn a
alfabeya kurd ye; dengdareke ku cderka w diran ye away belavbna w fzek nerm e
zaboq 1. zibilgeh 2. mezbele
zad 1. dexl 2. mehsl
-zad hilann dexl mehsl sal berhev kirin
zadegan koma torinan
zadegan ader, torin
zag di iyan de rzezinarn as
zagon qann
-zagona bingehn qanna esas
-zagonn xwezay qannn xwerist
zagonsaz danriya qannan
zal ve kirin tit teqlde
sexte kirin
zamok 1. rhesin 2. mirov ku hem xurt zexm e
hem j bi dest p ye
zan zayn
zana 1. arif, pispor 2. himend
zanav pnasa netewey, ol hwd
zarezar kirin
zarezar kirin lavay kirin
zargotin gelr
zar kirin teqld kirin
zarn/dizare/bizare 1.
naln 2. lavay kirin
zarok kur ken ku ji tkiliya zayend ya du mirovan tn dinyay *zarok, bi ketin rabn
mezin dibin
-zarokan dor l girtin
bn xwediy gelek zar
zan
zarokat temen nsn
heta duwazdeh saliniy
zarokxane cih ku l ke
kurn 4-6 sal tn perwerdekirin
zarxwe zimanirn, zarirn
zat kesayet
zav mezheb
zava hevser bk *bk
bi dil zav ye, i kul bi
dil xelq ye
zavare xebata bi karbeiy
Zawe gerestrkek e
zax [I] madenek e
-zax kirin bi maden zax
il kirin
zax [II] xz, xet
-zax kirin xz kirin
zaxe pir
zaxor hevraz bi kevir
kuik
zaxor hratiya hevriim
zayend 1. cinsiyeta hey466
zeng
zeft iyan, pkarn
-di zefta min de ye ez p
dikarim ev tit bi qas
hza min e
zeft di art de hza leker ya ku ewlehiya civak bicihanna fermann rvebiriy dip
zeft kirin 1. bi dest xistin
2. girtin 3. ba l ann
*du zebe, bi destek
nayn zeftkirin
zehar elewat
zehf 1. pir, zde 2. xel
*dara ku zehf mewij
an, ser xwe berjr dike
zehf bn 1. pir bn, zde
bn 2. xel bn
zehmet zor *xerakirin
rehet e, avakirin zehmet e
-zehmet kiandin zr
zecr dtin
zekem ilmas, bahor
zekem kes ku bi ilmasiy ketiye; bahor
zelal 1. tenik 2. efaf 3.
saf 4. ne l *ava zlal,
jina delal
zelal bn 1. efaf bn 2.
lt t de neman *av
heta girav nebe zelal nabe
zeliqandin/dizeliqne/
bizeliqne 1. p ve bestin 2. pve kirin 3.
zemq kirin
zengar
tr dibe werdigere reahiyeke str hsin dirizne; jeng *zr, zeng
nagire
-zenga dil xwe rtin
hrs tola dil avtin
der ve
-zenga mirin l ketin
zer bn zibiln
zengar jengar
zengar girtin jengar girtin
zengelok zengilor
zengil amreke lajwerd
ya ku di hundir w de
pareyek lajwerd daliqand heye gava li ba
dibe dengek derdixe;
naqos, angok
-zengila grebay naqosa
bik a ku bi grebay
dixebite bi kr hiyarkirin t
zengilor xirtxirtk, qirik,
gewr
zeng/zengo 1. di znan
de na p 2. reik,
zenc *hesp , zengiyan nagihjne hev
zen erzn
zeqnepr dareke dojeh
ya jehrdar e; ziqm
zer 1. qik 2. reng zr
* ku dixwe gebola
zer, ew die dev der
zeraq trojn tav; zerek
zerav kma amas; nm
zerbaf quma an pney
468
zeytn
zerzaniq qirneqos, texterewan
zerzewat sewz
zerzewatfiro kes ku
sewziyan difroe
zever 1. vejen 2. wize
zev cih ku andin l t
kirin *baran dibare ji
xwediy zeviy re kar e
zevn ry erd
zevn-nas zanistn tkildar qalik ry erd
zewac mehrkirin, nikah
*zewaca bdil, ezab
v din ye
zewade . erzaq 2. debar
3. wran, hevran
zewandin/dizewne/bizewne (di dema zayna
sewal de) tjik j ka kirin dan mtin
zewd kar nanoziko y ku
kesn bgav dikin
zewicandin/dizewicne/
bizewicne (jinek li mrek) nikah kirin
zewic xwediy mal eyalek
zewicn/dizewice/bizewice bi jinek re kebn
kirin *bi dil mezinan
bizewice, bi dil bikan hez bike
zewq feraseta bijartina delal kirtiy
zexel 1. teral 2. sersar 3.
xayn *gay zexel e,
tim li mexel e
zeytn
tatyan de t xwarin
j rn j t bidestxistin
zeytn di reng zeytn
de; re tar
z everea ku av t de
avan nabne
zde 1. pir, gelek 2. mit
*hevaln ahiy zde
ne, n n km in
zdeh 1. pir 2. mit
zdebar serata
zde bn pir bn, gelek
bn
zdegav 1. destdirj 2.
neheq
,zdegav kirin 1. neheq
kirin 2. destdirj kirin
zdek naneya danserhav, (+)
zde kirin pir kirin, gelek
kirin
zdemay 1. serata 2. bermay
zdetir 1. pirtir 2. bhtir
*aqil, ji qil zdetir e
zhn qabiliyeta tgihitin
zl tke
zl kirin (got) tketkey
kirin
zmar 1. helbestn li ser
karesatan; mersiye 2.
strann bi ewat n li ser
karesatan
zmarbj 1. mersiyebj
2. nifirbj
zr maden giranbiha y
ku jimara w ya atom
470
ziman-nas
na ducan) ji nzik ve
hemla xwe dann
-zik l bn def b tee
xwarin
-zik l qurequr kirin ji
birnan deng ji rviyan
hatin
zikat di slam de ert
her sal dayna miqdareke mal ya diyar ji bo
het komn diyarkir
*zikata mirk, hk e
-zikat l yn pir belengaz byn
zikbery kok zikmezin
zikir branna Xwed
qenciyn W *axa li kf
ye, xulam di zikr de ye
zikir kirin Xwed qenciyn W bi br ann
zikmak taybetiyn ku h
di zik diyn giyaneweran de ji wan re bne
ziko ilek, silek
zikqel hov devbixwn
zikre avnebar, avre
ziktrdek kes ku zik w
weke trdeka penr n
ji ber hev ye
ziktilr ziktrdek, zikbery
zil [I] saz, qam; leven
zil [II] sil, su
-ji yek/titek zil n j
aciz bn dr w sekinn; nefret kirin
zil [III] tev dan vz kirin
ziman-nas
w ziman dikole 2. pispor ku di zanngehek
de li ser zimanek waneyan dide
ziman-nas 1. zanistn tkildar zimanek zaravayn w 2. di zann-gehan de bea ku li tevgera
zimn dikole
zimanzan zanay zimn
zimanzan zanatiya zimn
zimanzrn kes ku razan
venare
zimet 1. hem deynn saziyeke bazirganiy 2.
mal milk ku ji aliy
kes an j saziyek ve t
parastin
-xistin bin zimeta xwe
parastina w/w ad xwe
kirin
zimezim 1. kalekala pz
2. zingezing
zimezim kirin 1. (pez) kalekal kirin 2. zingezing
kirin
zimhr dexl derhat
zimn/dizime/bizime
gumn, gurmn
zimpere kaxeza ku bjeneke girnoz p ve hatiye zeliqandin bi kr
imatkirina ry titan
t; simarte
zimrd cureyek gewhern ku efaf kesk e
zinar kevir mezin, sel
472
zirnc
bn
ziq 1. rep req 2. ik, ikand li piyan 3. leq
-ziq bn req bn, btevger sekinn
-ziq dan leqandin
-ziq kirin req kirin, btevger sekinandin
ziqeziq deng keran; zirezir
ziqinandin/diziqinne/
biziqinne 1. leqandin
2. hejijandin
ziqinn/diziqine/biziqine 1. leqn 2. hejijn
ziqitandin/diziqitne/
biziqitne jan dan kezeb, pir andin
ziqitn/diziqite/biziqite
n jan p ketin
ziqm cureyek daran
ku kullkn w sor an j
sp ne di dermansaziy de ji bo tmarkirina
nexweiya pencer t
bikarann
-ziqm zeherman nifireke bi du pimparn jehrn e
zir 1. quleb, teqld 2. nerast 3. ne ji heman d
bav
zirandin/dizirne/bizirne ker dan qrandin
zirar ziyan, xesar *gotin
zirar e, kirin kar e
zirar kirin 1. ziyan dtin
2. kar nekirin
ziringe
latn Pb ye di 327.4
dereceyan de j dihele
ziringe deng zengil
ziringn/diziringe/biziringe zingezing kirin,
dingeding kirin
zir cureyek kurmn
xwnmij e
zir berikn ekan; feng
zirk wek ziriyan
-zirk p ve girtin di psran de girtin bernedan
zirn/dizire/bizire 1.
(ker) bang kirin 2. ziqn
zirnazq dar ku datnin
ser bilindahiyek l siwar dibin, gava aliyeke
w dadikeve aliy din j
hildikie; qirneqos
zirney cureyek alavn
msqay ye bi pifkirin t lxistin
-zirney pelixandin forsa
yek ikandin
zirneyjen kes ku bi pispor li zirney dixe
zirnix kevir kibrt; kurkt
zirp yekneya leker
zirp her endamek yekneya leker
zirpt gonxwarina keran
zirpt kirin ker nr berdan ser manker
zirqetik bihukek e
zirt 1. derewn bbin 2.
pertafn bpne
474
zn
y kevn
zivirandin/dizivirne/
bizivirne 1. wergerandin 2. fetilandin 3. dagerandin 4. hilgerandin
*dema kr (kar) r dizivirne, dema v kv
tne
zivirn/dizivire/bizivire
1. vegern 2. fetiln 3.
dagern
zivistan demsala berf
seqem *bihar pez,
payiz rez, zivistan
ez
-zivistan ser girtin sir
seqem ji nik ve
dest p kirin
zivronek ivange
zix ilegemara heywanan
a ku tepisiye hev
-bhna zix j hatin bhna heywanan gemara
wan j hatin
ziwa neil
ziwah neilt
ziwa bn ji ilahiy xilas
bn, ilah j dawerivn
ziwa kirin ji ilahiy rizgar kirin, ilah j dawerivandin
ziyan [I] zev
-ziyan xelq randin
sewal berdan nav zeviya
xelq
ziyan [II] 1. xisar, zirar 2.
zede *dev tir, ziyan
dide xwe
zn kirin
hespan li ser siwar dibin *"meriv dn, nae
ser zn"
-zn li bizin kirin bi lez
bez tevdra yn kirin
zn kirin zn dann ser
pita hesp girdan
znkir 1. hesp ku zn
danne ser pit teng
w idandine 2. amade
*dost kevn, hespa znkir ye
znet xeml, arayit
zn 1. gir 2. krt
zp rojn ji 26 Reemiy
hetan 5 Adar yn ku
bi awayek gelr biyom
tn hesibandin
zper 1. katara sty, patika sty 2. keziyn mil;
edale
zpermas cureyek masiyn zeryay ye
zpik 1. barija qeayn girover; exte, teyrok 2.
kelexwdan 3. peqpeqokn ku li ser ava keliyay dikevin *ber baran rev, zpik l qelib
zran meraq
zranewa kes meraqdar
zr 1. gemara heywann
bibask 2. zirnc
zre cureyek reheka ku
tov w wek biharatan
t bikarann
zrek 1. jr 2. jhat 3.
476
egd
zrek 1. jrt 2. jhatt 3.
egd
zrevan 1. jhat 2. aqilmend
zrfon cureyek daran
ku belikn w wek ay tn bikarann
ztik pehna heywanan
*tu bid ztikan ned ztikan, tu d bid heq
dzikan
zv maden giranbiha y
ku jimara w ya atom
47, giraniya w ya atom
107.88, siftiya w 10.5,
kurteya w ya latn Ag
ye di 960 derecey de j
dihele *axaftinan bi zv bikire bi zv bifroe
zvan deq xaln di l de
zvr 1. acizby, nerehet
2. bzar
zvr bn 1. je aciz bn,
nerehet bn 2. bzar
bn
zvr kirin 1. aciz kirin
2. bzar kirin
zvn tit ji zv by
zwan reyn biyan yn
ku di nav zev bstanan de hn dibin
zx 1. serikn erey yn
ku teze derdikevin 2.
sern rihan n ku teze
derdikevin
zx dan (sern erey an j
z kirin
rihan) p de p de derketin
zz 1. hestiyar 2. bihstyar, hesas
-deng zz newaya dawd
zzok vizvizk
zo du heb kit; cot
zome 1. herm, dever 2.
koma konn li warek bicihby
zonp mrkut
zoq avn ikvekir
zoq bn bi awayek ku kanikn v nelivin li titek nihrtin; ziq bn
nihrtin
zor [I] 1. pir, zde 2. xel
3. lap
zor [II] 1. hz 2. neheq
*zor, fendan betal dike
zorek bi dar zor
zoran 1. desthilat 2. qeb,
gula
-zoran girtin gula girtin
zoran 1. desthilat 2. gula
zorbe zordar
zorbet zordar *bi dar
zorbetiy muhbet nabe
dar zorbetiy z dik
zordar sitembar, zalim
zordar sitembar, zilm
zordest zordar
zordest zordar
zot [I] nifir
zr bn
lezandin 3. bezn
zr bn 1. bi baldar nihrn 2. av kutan titek
zrezr 1. deng seg
guran 2. zrezr 3. nalenal *axna kr, ji dil
bi zrezr t
zrn/dizre/bizre
(gurg seg) naln, zrn,
azar kan, kstekst kirin
ztik qn, tabt, tilor
-ztik derketin 1. ji ber
478
AVKANIYN DTBAR
Ji bo rzimana kurd hin babetn din n tkildar:
1. Kovara Nbihar (1-100); www.nubihar.com
2. Dersn Zman Kurd, Kemal Burkay; ji weann Roja
N, apa djtal, 2000. (www.rojanu.org)
3. Koka Ziman Kurd, D. N. Mac Kenzie, wergera kurd:
Newzad Hiror, www.nefel.com
4. Kurds Between Warring Nations Again, By Nizameddin Rzayev;
http://www[.]kurdmedia[.]com/news[.]asp?id=12962
5. Ferhenga Kurd Ya wikipediay: wikiferheng.
6.Bingehn Gotin (I-IX), Kea Kurd, www.efrin.net/penus (ferhengeke hin peyvn kurd ye)
7. Elfabya Kurd & Bingehn Gramera Kurdmanc, Celadet Al Bedirxan, www.nefel.com, apa djtal: 2002.
8. Rbaza Ziman Kurd, Mral Mrhac Zlan;
http://www.geocities.com/bahoz_k/
9. Di Kurd De opn Bingeha Destpk Ya Zimann Hindewrop, Ezz Cawo, www.pen-kurd.org
10. Rast Rastnivsa Hejmaran, Zana Farqn;
www.amidakurd.com
11. Ziman Akademk, Zana Farqn;
www.amidakurd.com
12. Tpa Dubare, Zana Farqn; www.amidakurd.com
13. Lkern Kurd Yn Ku Ji Hev Dibin, (I-II) Zana Farqn;
www.amidakurd.com
14. Zayend Tewanga Jimarnavan, Zana Farqn;
www.amidakurd.com'.
15. Mjera Navdrn xwer, Sam Berbang;
www.amidakurd.com
16. Di Kurd De Cotepeyv, Sam Berbang;
www.amidakurd.com
17. Ziman Kurd, www.dibistanakurdi.com
18. Babeteke Fonetk, Fonoloj, Yaar Eroglu;
www.amidakurd.com
19. Grammaire Kurde, Paul Beidar, Pars, 1926, ji dana479
www.nefel.com
87. Peyv Njad, Xelat Baedr, Deng Lali, hejmar: 29
88. Ji Pirsgirkn Rziman Raweya Neyn, Reo Zlan;
Kurmanc, hejmar: 5, 1989. (www.institekurde.org)
89. Kurdish Language; http://en.wikipedia.org/wiki/Kurdish_language#Grammar#Grammar
90. Felsefe Ola zidiyan, Pr Memo Osman, wergr: Xell
Duhok; kovara iray, hejmar: 13, 1988
91. 24'e Nsan end Tbiniyn Kurt, Polat Can;
http://www.micagitk.com/kurdi/Gotar%20Nirxandin/24nisan.htm
92. Rola Wjeya Devk Di Hebna Kurdan De Rewa ro
(I-II), Nusret Kurt; www.pen-kurd.org
93. Edebiyata Kurd Li Ziman Xwe Digere, Yaqb afak;
avasin@instituyakurdi.com
94. Rastnivsa Lkera /bn/; Kurmanc, hejmar: 3,
1988.
95. Ji Pirsn Gramera Kurd, Mr Celadet Bedirxan-Roger
Lescot; Kurmanc, hejmar: 4, 1989. (www.institekurde.org)
96. Bjeyn Ku Cihan Nan Didin, Musa Kaval; Kurmanc, hejmar: 4, 1989. (www.institekurde.org)
97. Lkern Hevedudan, Rojen Barnas, Kurmanc; hejmar: 5, 1989. (www.institekurde.org)
98. Li Ser Rastnivsa end Titan (I-II), Reo Zlan; Kurmanc, hejmar: 7 9, 1990. (www.institekurde.org)
99. Termn Rziman (I-V), Rojen Barnas; Kurmanc, hejmar: 9 10-13 1990 1992, 1993. (www.institekurde.org)
100. Ferhengoka Pehlew Kurmanc (I-IV), Rojen Barnas; Kurmanc, hejmar: 14-18, 1994-1996. (www.institekurde.org)
101. Devoka Hekariy, Rojan Hazim; Kurmanc, hejmar:
14-15, 1994. (www.institekurde.org)
102. end Pirsn Rastnivsn (I-III), Reo Zlan; Kurmanc,
hejmar: 16 19-20 1995-1996. (www.institekurde.org)
103. Devoka Qerejdax (I-XI), Mehmd Lewend; Kurmanc, hejmar: 16-28, 1995-2001. (www.institekur484
de.org)
104. end aiyn Rziman, Michael L. Chyet; Kurmanc,
hejmar: 24, 1998. (www.institekurde.org)
105. Peyvn Kurd Di Zimann Cran de (I-V), Reo ZlanBehroz uca; Kurmanc, hejmar: 26-30, 1999-2001.
(www.institekurde.org)
106. Ziman Part, Behroz uca; Kurmanc, hejmar: 28,
2001. (www.institekurde.org)
107. Devoka Bot (I-III), Cemal Onursal; Kurmanc, hejmar: 28-30, 2001. (www.institekurde.org)
108. Devoka Kurdn Qefqasyay, Tmr Xell; Kurmanc, hejmar: 29, 2001. (www.institekurde.org)
109. Ferhenga Part-Kurd (I-III), Behroz uca; Kurmanc,
hejmar: 28-30, 2001. (www.institekurde.org)
110. Ji Bo Reforma Alfabeya Latn, Ramann Li Ser Peroja Ziman Kurd, I. erf Wanly; Lkoln, hejmar: 1,
1995.
111. Guhertinn Ziman Zaravan, Frgn Melk Ayko;
Lkoln, hejmar: 1, 1995.
112. Kurmanciya Jorn Kurmanciya Navn, Kurdistan
Mukriyan; Lkoln, hejmar: 1, 1995.
113. Di Heq Rewa Zaravazaniya Kurd De, Zer Yosupova; Lkoln, hejmar: 1, 1995.
114. Zaraveyn Kurd, L. Jandl; Lkoln, hejmar: 1,
1995.
115. Bindestiya anda Kurd Encamn Guhertinn W,
Selahattin Soro; Lkoln, hejmar: 2, 1996.
116. Di war Ziman Kurd De, I. Nasso; Lkoln, hejmar:
4, 1997.
117. Hin Ben ,Rzimn, Huseyin Kartal; Lkoln, hejmar: 5, 1997.
118. Tgnn Rzimn, Frgn Melk Ayko; Lkoln, hejmar: 5, 1997.
119. Bingeha Lekskolojk Morfolojk a Pketin,
Yaqp Karademr; http://www.netkurd.com/nivisar.asp?yazid=33&id=177
120. Leksk Pketina Zimn, Yaqp Karademr;
http://www.netkurd.com/nivisar.asp?id=155&ya485
zid=33
121. Zimanas Zimanzan (I-II), Yaqp Karademr;
http://www.netkurd.com/nivisar.asp?id=107&yazid=33
http://www.netkurd.com/nivisar.asp?id=63&yazid=33
122. Ziman Civata Zimn (I-II), Yaqp Karademr;
www.netkurd.com
123. Senkron Dakron, Yaqp Karademr;
www.netkurd.com
124. Ziman Avestay; www.wikipedia.org
125. Di Danna Rnivs De Pevekirin Cdakirin, Berzo
Mehmd; kovara Pns, hejmar: 17, 2005, kovarapenus@hotmail.com
126. Hetan Kurd Nebin Xwed Serwern Welat Xwe, Ziman Wan J Nabe Zimanek Serdest, Zana Farqn; kovara Agir, hejmar: 38, 2006.
127. Hunera Gotin, Lokman Polat; kovara Pns, hejmar: 15, 2003. www.efrin.net/penus
128. Nexweiya Zimanzaniya Kurd Hermay, Hesen
randost; http://www.efrin.net/penus/index/old/penus12/hesen_irandost.htm
129. Bingehn Gotin (VII-IX), Kea Kurd; www.efrin.net/penus
130. Axaftina Amed, 14 Reem 2005, Noam Chomsky;
www.znet.com
131. Div Pvan Kurdayet Be, Dr. Kamiran Bkes; Pns,
hejmar: 15, www.efrin.net/penus
132. Di Edebiyat Forma "Ez", Lokman Polat; www.efrin.net/penus
133. Kurdistan Bingeha aristaniy Ye, Bav Barzan;
www.efrin.net/penus
134. Hevokn Ziman Me (I-IV) Nizamettin Akkurt;
www.pen-kurd.org
135. Rewa Wjeya Kurd Li Ewrpay, Mustefa Red;
www.pen-kurd.org
136. Rewa Ziman Kurd Li Bakur, Hesen Kaya;
www.pen-kurd.org
486
, http://www.rojanu.org/
171. S airn Kurd n Mezin Di ira Dwan Da: Fuzl,
Nef, Nab; Mehmet Bayrak; http://www.rojanu.org/
172. Kakil Edebyata Kurd a Nivsk, Prof. Zera siv;
http://www.rojanu.org/
173. Hevpeyvnek Bi Kemal Burkay Ra Li Ser Ziman
Kurd, Nuriye Akman; http://www.rojanu.org/
174. Gotara Newzad Hiror Li Ser Behdn Kurmanc,
Amedekar:AzAd; http://www.rojanu.org/
175. Rew Peroja (Dahatya) Zimanan Kurd,
Silman Demir ; (Dersa KZK a duyem), http://www.rojanu.org/
176.Alfabeya Ereb-Kurd, Newzad Hiror;
www.nefel.com
177. Ji Bo i kurd? Kurd Ji Bo i Hewce ye? ima Div
Em Bi Kurd Bipeyivin, Bixwnin Binivsin? Em Bi Kurd
i Ne B Kurd Em i Ne?, Koka Ziman Kurd;
http://www.rojanu.org/
178. Kurdn Ku Bi Zimann Din Dinivsin Gelo Berhemn
Wan Wjeya Kurd Ne? (KZK-2006.05.17 ),
http://www.rojanu.org/
179. Bi Nivskar Seydxan Kurij Re Hevpeyvnek Li Ser
Edebiyata Kurd, Hevpeyvin: Latif Epzdemir;
http://www.rojanu.org/
180. Hevpeyvn Bi Wezr Perwerdehiy Komara Kurdistan Nemir Menaf Kerm re,(31.07.2003 Mihabad),
Kakar Oremar; http://www.rojanu.org/
181. Civaka Sivl Rxistinn Sivl Yn Kurd, Remezan
Pertew; http://www.rojanu.org/
182. Pkt Parkt, Amed Tigrs; www.amidakurd.com
(e-pirtuk)
183. Kurdistan, Durtiya Dezgehn Navnetew, Memo
ahin;
http://www.navkurd.net/rojane/memo%20sahin/memo_sahin.htm
184. Hawar Rexneya Kovarn Serdem Dike!, Mihemed
Hemo;
http://www.navkurd.net/rojane/hawar/hawar.htm
489
pers/Leezenberg93/sec3.html
200. Kovara Brnebn (1-31), www.birnebun.com
201. Wekl Mstafayev Pirtka W Li Ser Kurdistana Sor
Dr Zorab; http://www.pen-kurd.org/kurdi/zorabaloian/zorab-mustefayev.html
202. Nrneke Kurt Li Ser Edebiyeta Kurdn Sovyt, Esker Boyk; http://www.demanu.com.tr/kovaradeng/arsiv/sayi63/yazi_06_Eskere_BOYIK.htm
203. arensa Kurmanc Li Bar, Tosin Red;
http://www.netkurd.com/nivisar.asp?yazid=58&id=976
204. ehdn er Qerebax, Esker Boyk;
http://www.mozelan.com/sihiden_qerebaxe_eskere_boyik.htm
205. Kurdistana Sor, Wekl Mustafayev; Kovara Hwa, ileye sala 2002.
http://www.micagitk.com/kurdi/Gotar%20Nirxandin/azerbeycan.htm
205. Staln Dijmin Kurdan B, Polat CanPolat;
http://www.micagitk.com/kurdi/Gotar%20Nirxandin/stalin.htm
206. Kurtedroka Kurdn Qefqasyay, Polat Can;
http://www.micagitk.com/kurdi/Gotar%20Nirxandin/diroka%20ezidiyen%20qafqasya.htm
Ji bo gotin nifirn piyan:
1. http://ku.wikiquote.org/wiki/Gotinn_piyan_3
Berhevkar: H.Akyol: hakyol60_40@hotmail.com
2. http://www.kaniya-sipi.de/kurdish/gotine-peshiyan.htm
Berhevkar ji kitba I. I. Sukerman, "Xorasansk Kurmanc", Moskova, 1986, r.227-230 www.xoybun.com
3. http://malakurda.com/modules.php?name=Gotine_PesiyanLsteya
4. http://ku.wikipedia.org/wiki/Listeya_bajarn_Kurdistan
5. http://nergiz.95mb.com/meselok9.htm1.
491
http://www.saradistribution.com/pendipesinan.htm
6. http://www.birnebun.com/candukultur.htm
7. end nifir ji kaniya folklora kurd (I-III), Hesen Kaya;
www.pen-kurd.org
Ji bo ferhenga peyvn nternet:
Ferheng IT-Zkurd; (Kurmanciya Jrn-Kurmanciya
Jorn-Inglz) http://www.zkurd.org/proje/ferhengdev.pl?letter=A&dahatu=belle&tenha=0
Ji bo ferhengn kurd-bi zimann biyan:
A Ferhenga Kurd-ngilz, Husein Muhamed, http:
//mehname. cjb.net
B. Amadekar: Erdal Ronah, www.ferheng.org
1. Ferhenga Tirk-Kurd 2. Ferhenga Swd-Kurd
3. Ferhenga Ereb-Kurd 4. Ferhenga Kirmanck-Tirk
5. Ferhenga Frens-Kurd 6. Ferhenga ngilz-Kurd
7. Ferhenga Soran-Kurmanc
C. Ferhenga Kurd-Tirk, Sinan Alptekin, www.alptekn.de
D. Ferhenga Kurd-Frens, Mr Celadet Bedirxan,
www.vateonline.com (hejmar: 1-15)
Ferhengn Sprz:
English-Kurmanji/Kurmanc-nglz,
http://www.spirez.org/2006.htm#153
Ferhenga Kamran, Kamran Silman Bot;
http://www.spirez.org/2006.htm#152
Ferhenga Qaz Ereb-Kurd/Kurd-Ereb;
http://www.spirez.org/2007.htm#220
Ferhenga Gotinn Piyan;
http://www.spirez.org/2006.htm#180
Ferhenga Gul, Mesd Xalid Gul;
http://www.spirez.org/2002.htm#ferhengagul
492
Ji bo mefhmn slam:
1. Wateyn Qurana Proz, Husein Muhamed;
http: //mehname. cjb.net
2. Wateyn Qurana Proz;
www.quran.al-shia.com (bi kurdiya jrn jorn)
Ji bo Ferhenga Erdngariy a Kurmanc:
http://www.geocities.com/mamoste/Erdnigari/erdnigari0.htm
AVKANIYN APKIR
1.Nbehara Bikan a Ehmed Xan, bi roveya Gulzara Bikan a Ehmed Hilm; t de 846 peyvn kurd
hene piraniya wan xwer kurd ne, roveya w j bi
kurd ye; bi tpn ereb ye, ap cih ap ne diyar e;
ew bi xwe j ji destnivsek hatiye ap kirin.
2. Mzanuledeb, Mem Zn a Ehmed Xan; ji apeke
destnivs a bi tpn ereb, cih droka w ne diyar e.
3. Destana Mem Alan, berhevkar: Roger Lescot; ji weann Avestay, Stenbol, 1997, apa yekemn.
4. Dwan, Ehmed Xan, destnivseke min a taybet e bi
tpn ereb ye; berhevkar: Mehemed say Bazd;
1977
5.Gulzara Zarokn Kurdan, madedn Repojan Bidls;
apa bi tpn ereb, 1965, cih ap ne diyar e ew bi
xwe j ji destnivsek hatiye ap kirin.
6. radulbad, Xelfe siv Bazd; apeke kevn e me ji
bo tgihn eret bi kar an.
7. Kovara Hawar (1-57); ji weann Ndem, Stockholm, 1988.
8. Kovara Kurmanc (1-30); ji weann Ensttuya Kurd
ya Pars, 1987-2001
493
bol, 2005.
23. Qetruneda, bn Ham; Mektebetu Libnan, Beyrt,
1990, apa yekemn (ji bo rzimana ereb).
24. Elmucemulwast, Saziya Ziman Ereb; Qahire, Misir
(ferehenga ereb-ereb ye; me ji bo peyvn kurd yn
ku ketine ereb yn ereb yn ku ketine kurdiy bi
kar aniye)
25. Amze Zeban Faris, Yedulah Semere; ji weann
Brm, Stenbol, 1993, apa yekemn (ji bo rzimana
Faris).
26. Ziman kurd we rayekerdin coxraf zarawekan,
Fuad Heme Xurd; Bexda, 1983.
27. A Short Grammar of Kurmanji, Baran Rizgar; Kurdish-English English-Kurdish dictionary, London,
1993.
28. Ferhanga Berk, Kurd-Tirk/Tirk-Kurd, ji weann
Doz, apa syemn-2006, Stenbol.
29. Ferheng, Kurmanc-Dimil-Tirk/Tirk-Dimil-Kurmanc, Sed Veroj, ji weann War, apa yekemn2003, Stenbol
30. Ferhenga Biwjan, exms Aslan; apa yekemn,
2005, Amed
31. Ferhenga Gotinn Piyan, exms Aslan; apa yekemn, 2006, Amed
32. Gramera Kirmanck, Munzur em; ji weann
Deng, apa yekemn, 2003, Stenbol.
33. Folklor Ma Ra end Numney, Malmisanij; apa
duyemn, 2000, Stenbol
34.Kurtler -Bir El Kitabi- Mahrdad R. Izady; ji weann Doz, apa yekemn, 2004, Stenbol.
35.New Riverside Dictionary II, Hughton Mifflin edition, 1985, New York, USA.
36. Ferheng-Vajname,Kurmanc-Hewraman-DimilSenendaj, Sed Verroj, Abdurrahman Uaman, ji weann War, apa yekemn, 2002, Stenbol
37. Ferhengoka kurd bi kurd ya ku Cankurd ji
rokn Kurmanc yn Aleksander Jaba re amade
495
496