% Libro de apokrifoj % Karel C'apek

!(images/000000.jpg)

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

eLIBRO

Karel Âapek

Libro

de

apokrifoj

I N K O

1

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Karel Âapek

LIBRO DE APOKRIFOJ

El la ĉeą tradukis

Josef Vondrouôek

kun lingva konsultiĝo de

Rudolf Hromada, Tomáô Pumpr

*kaj Reto Rossetti. *

eLIBRO

Aranĝis: Franko Luin

ISBN 91-7303-164-X

inko@omnibus.se

http://www.omnibus.se/inko

JULIO 2002

2

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La puno de Prometeo

Tuskraĉante kaj ĝemegante post longa pruv-proce-

duro la eksterordinara senato foriris al konsiliĝo,

kiu okazis en ombro de sankta olivo.

”Do, sinjoroj,” oscedis Hipometeo, la senatestro. ”Jen,

kiel damne ĝi treniĝis. Mi opinias, ke mi eĉ ne bezonus

prezenti resumon, nu, sed por ke ne estu formalaj ek-

scepcioj — Do, la akuzita Prometeo, ĉi tiea civitano, ve-

nigite antaŭ la tribunalon tial, ke li inventis fajron kaj

per tio iel — hm, hm — atencis la validan ordon, konfe-

sis, ke: unue, li inventis efektive la fajron; plue, ke li ka-

pablas kiam ajn plaĉas al li, kaŭzi la samon per agado

nomata fajroŝtonado; trie, ke li ĉi tiun sekreton, respek-

tive skandalan inventon neniel laŭorde retenis, eĉ ne

anoncis al kompetenta loko, sed ĝin malice konigis, res-

pektive donis por fruktuzo al nekompetentaj homoj, kiel

estas atestite per depozicioj de la koncernaj personoj,

kiujn ni ĵus enketis. Mi opinias, ke tio sufiĉas kaj ke ni

povus tuj komenci voĉdoni pri la kulpo kaj verdikto.”

”Pardonu, sinjoro prezidanto,” kontraŭis asesoro

Apometeo, ”sed mi opinius, ke rilate la gravecon de ĉiu

tiu eksterordinara tribunalo eble tamen estus pli konve-

3

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ne, ke al la proklamo de la verdikto ni alpaŝu nur post

funda interkonsiliĝo kaj — por tiel diri — ĉiuflanka dis-

kuto.”

”Kiel vi volas, sinjoroj,” konsentis la tolerama Hipo-

meteo. ”La afero estas ja klara, sed se iu el vi ankoraŭ

volas ion rimarkigi, mi petas.”

”Mi permesus al mi rimarkigi nur,” aŭdiĝis senatano

Ameteo kaj ege ektusis, ”ke laŭ mia opinio oni ĉe la tuta

afero emfazu speciale unu flankon. Sinjoroj, mi pensas

pri la religia flanko. Bonvolu permesi, kio estas tiu fajro?

Kio estas tiu eligita fajrero? Kiel konfesis Prometeo

mem, ĝi estas nenio alia ol fulmo, kaj fulmo, kiel ĝene-

rale estas konate, estas manifestiĝo de speciala potenco

de Zeŭso la Tondroreganto. Bonvolu klarigi al mi, sinjo-

roj, kiel venas ia tia Prometeo al dia fajro? Kiarajte li ĝin

ekposedis? Kie entute li ĝin prenis? Prometeo volas kre-

digi al ni, ke simple li ĝin inventis; sed kiaj stultaj el-

turniĝoj, — se ĝi estus tiel sendanĝera, kial ne estus in-

ventinta la fajron iu el ni? Laŭ mia konvinko, sinjoroj,

Prometeo la fajron simple ŝtelis de niaj dioj. Liaj neado

kaj elturniĝoj ne erarigos nin. Mi kvalifikus lian punagon

kiel ordinaran ŝtelon, due kiel krimon de blasfemado kaj

sakrilegio. Ni estas ĉi tie por puni plej severe la sendian

arogon kaj por gardi la sanktan posedaĵon de niaj naciaj

dioj. Nur tion mi volis diri,” finis Ameteo kaj energie

mungis en pinton de sia mantelo.

4

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Bone dirite,” konsentis Hipometeo. ”ĉu ankoraŭ iu

havas ion por diri?”

”Mi petas pardonon,” diris Apometeo, ”sed mi ne po-

vas konsenti kun la konkludoj de la estimata sinjoro ko-

lego. Mi mem rigardis, kiam la nomita Prometeo ekfla-

migis la fajron; kaj mi diros al vi sincere, sinjoroj, ja —

inter ni — ĝi estas tute nenio. Inventi fajron, tion scius

ĉiu pigrulo, nenifarulo kaj kapropaŝtisto; ni ne inventis

ĝin nur tial, ĉar serioza homo, memkomprene, havas

nek tempon, nek penson ludadi per ia fajroŝtonado. Mi

certigas sinjoron kolegon Ameteon, ke tio estas tute or-

dinaraj naturfortoj, pri kiuj okupiĝi ne indas al pensanta

homo, por ne diri, al dioj. Laŭ mia opinio la fajro estas

fenomeno tro bagatela, por tuŝi aferojn al ni ĉiuj sank-

tajn. Sed la afero havas alian flankon, al kiu mi devas

turni la atenton de sinjoroj kolegoj. Nome ŝajnas, ke la

fajro estas elemento tre danĝera, ja eĉ malutila. Vi aŭdis

aron da atestantoj, kiuj depoziciis, ke provante la buban

inventon de Prometeo suferis gravajn brulvundojn, eĉ

en kelkaj kazoj damaĝojn je havaĵo. Sinjoroj, se disvas-

tiĝos kulpe de Prometeo la uzado de fajro, kion bedaŭ-

rinde oni jam ne povas malhelpi, neniu el ni estos sekura

pri sia vivo kaj ankaŭ ne pri sia posedaĵo, sed tio, sinjo-

roj, povas signifi finon de la tuta civilizo. Sufiĉas mini-

muma malsingardo — kaj antaŭ kio haltos tiu malkvieta

elemento? Prometeo, sinjoroj, kulpiĝis pro puninda fa-

5

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

cilanimeco per tio, ke li enmondigis ion tiel malutilan.

Mi formulus lian kulpon kiel krimon de grava korpo-

difekto kaj endanĝerigado de la publika sekureco. Rila-

te tion mi estas por dumviva puno per mallibero kun

malmola lito kaj katenoj. Mi finparolis, sinjoro prezidan-

to.”

”Vi, kolego, tute pravas,” snufis Hipometeo. ”Nur an-

koraŭ mi aldonus, sinjoroj, por kio entute necesis al ni

ia fajro? ĉu uzis fajron niaj antaŭuloj? Veni kun io simi-

la, tio estas — hm hm, ja subfosa agado. Fajroludado, tio

ankoraŭ mankis al ni! Kaj konsideru, sinjoroj, kien ĝi

kondukos: la homoj ĉe fajro nenecese malhardiĝos, ku-

ŝaĉos en varmo kaj komforto, anstataŭ — nu, anstataŭ

batali kaj simile. Rezultos el tio nur sibaritiĝo, dekaden-

co kaj — hm, entute malordo kaj simile. Mallonge, ion

oni jam devas entrepreni kontraŭ tiaj malutilaj simpto-

moj, sinjoroj. La tempo estas malfacila kaj entute. Nur

tion mi volis rimarkigi.”

”Tre ĝuste,” aŭdiĝis Antimeteo. ”Ni ĉiuj certe konsen-

tas kun nia sinjoro prezidanto, ke la fajro de Prometeo

povas havi neantaŭvideblajn sekvojn. Sinjoroj, ni ne se-

kretigu al ni, ĝi estas grandioza afero. Havi fajron en sia

povo — kiaj novaj ebloj ĉi tie aperas. Mi citas nur sen-

elekte: forbruligi la rikolton de malamikoj, bruligi iliajn

olivboskojn kaj tiel plu. Per fajro, sinjoroj, estas donita

al ni homoj nova forto kaj nova armilo; per fajro ni iĝas

6

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

preskaŭ egalaj al la dioj,” flustris Antimeteo kaj subite li

akre ektondris. ”Mi akuzas Prometeon, ke ĉi tiun diecan

kaj nesupereblan elementon fajron li konfidis al paŝ-

tistoj kaj sklavoj, al kiu ajn, kiu venis; ke li ne transdo-

nis ĝin en kompetentajn manojn, kiuj gardus ĝin kiel

ŝtatan trezoron kaj per ĝi regus. Mi akuzas Prometeon,

ke tiamaniere li fraŭdis la inventon de la fajro, kiu devis

esti sekreto de princoj. Mi akuzas Prometeon,” kriis eks-

citite Antimeteo, ”ke li instruis fari la fajron ankaŭ al

fremduloj. Ke li eĉ ne sekretigis ĝin antaŭ niaj malami-

koj. Prometeo ŝtelis la fajron de ni tiel, ke li donis ĝin al

ĉiuj. Mi akuzas Prometeon pro landoperfido. Mi akuzas

lin pro insidoj kontraŭ la komunumo.” Antimeteo pro

krio eĉ komencis tusi. ”Mi proponas mortpunon,” li eli-

gis el si.

”Do, sinjoroj,” ekparolis Hipometeo, ”ĉu ankoraŭ iu

postulas la vorton? Do, laŭ la opinio de la tribunalo la

akuzita Prometeo estas trovita kulpa kaj pro krimo de

blasfemo kaj sakrilegio, kaj pro krimo de grava korpole-

zo, respektive damaĝo al fremda posedaĵo kaj endanĝe-

rigado de la publika sekureco, kaj pro krimo de perfido.

Sinjoroj, mi proponas ŝarĝi lin per dumviva puno per

mallibero, pliseverigita per malmola lito kaj katenoj, aŭ

mortpunon. Hm.”

”Eble ambaŭ,” enpense subitis Ameteo. ”Por konten-

tigi ambaŭ proponojn.”

7

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Kiel do, ambaŭ punojn?” demandis la prezidanto.

”ĵus mi pripensas tion,” murmuris Ameteo. ”Estus

eble tiel … kondamni Prometeon al tio, ke li estu dum-

vive alĉenita al roko … eble vulturoj elbekus lian mal-

pian hepaton, ĉu vi bonvolas kompreni?”

”Tio estus ebla,” diris kontentigite Hipometeo. ”Sin-

joroj, tio estus foje ekzempla puno je tiaj — hm, krimaj

ekstravagancoj, ĉu? ĉu iu havas ian kontraŭdiron? Do ni

estus pretaj.”

*

”Kaj kial, paĉjo, vi kondamnis tiun Prometeon al mor-

to?” demandis Hipometeon ĉe vespermanĝo lia filo Epi-

meteo.

”Tion vi ne komprenas,” murmuris Hipometeo, dume

ĉirkaŭmordante ŝafan femureton. ”Hometo, tia rostita

femuro pli bongustas ol la kruda; do, vidu, por io tamen

la fajro estas bona. — Tio estis pro kaŭzoj de publika

intereso, ĉu vi scias? Kien kondukus, se iu ajn povus sen-

pune veni kun io nova kaj granda, ĉu? Sed io ankoraŭ

mankas al tiu viando — Jen ideo!” ĝoje li ekkriis. ”Ros-

titan femuron oni devus sali kaj ajli! Jen la ĝusta! Kna-

bo, tio estas ja invento! Vidu, tion tia Prometeo ne mal-

kovrus!”

[1932]

8

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Pri dekadenco de la tempo

Antaŭ la groto estis silente. La viroj foriris tuj ma-

tene, svingante la ĵetlancojn, direkte al Blansko aŭ

Rájec, kie laŭ la spuroj estis trovita grego da boacoj; la

virinoj dume kolektis en la arbaro oksikokojn kaj nur de

temp’ al tempo estis aŭdebla ilia akresona kriado kaj ba-

bilado; la infanoj plej verŝajne padelis malsupre en rive-

reto — cetere kiu kapablus kontroli tiujn gebubojn, ula-

ron friponan kaj lupmoran. Kaj do la maljuna prahomo

Janeĉek dormetis en tiu malofta silento sub la modera

oktobra suno; verdire li ronkis kaj el lia nazo sonis faj-

fado, sed li ŝajnigis kvazaŭ li ne dormas, sed gardas la

groton de la gento kaj regas super ĝi, kiel decas al malju-

na gentestro.

La maljuna Janeĉekino dismetis freŝan ursofelon kaj

komencis ĝin priskrapi per akra siliko. Tion oni devas

solide fari, spanon post spano — kaj ne, kiel faras tion la

juna, ekpensis la maljuna Janeĉekino; tiu ventkapulino

tion nur tiel neglekte duonskrapas kaj jam denove kuras

karesi kaj dorloti la infanojn — tia felo, pensas la malju-

na Janeĉekino, neniom rezistas, nepre ne, ĝi aŭ sekputri-

ĝas aŭ ŝimiĝas; sed mi ne miksos min en ŝiajn aferojn,

9

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

pensas sinjorino Janeĉek, se la filo mem tion ne diros al

ŝi. — Nur laŭvere, ŝpari la juna ne scias. Kaj jen la felo

estas trapikita, ĝuste meze de la dorso: Karaj homoj,

timtremas la maljuna sinjorino, kiu mallertulo pikis tiun

urson en la dorson? Ja per tio senvaloriĝas la tuta felo:

Tion la mia neniam farus, diras al si ĉagrene la maljunu-

lino, tiu ĉiam trafis la kolon.

”A˛ ja,” eka˛is tiumomente la maljuna Janeĉek kaj

elfrotis al si la okulojn. ”ĉu ili ankoraŭ ne revenis?”

”Ba ne,” grumblis la maljuna sinjorino. ”Ankoraŭ vi

atendos.”

”Tja,” ekĝemis la maljunuleto kaj dormeme okulumis.

”Ba, ili. Jes ja. Kaj kie estas la hominoj?”

”ĉu mi gardas ilin?” murmuris la maljunulino. ”Vi

scias ja, ie ili vagaĉas —”

”A˛ ja, ja,” oscedis la avo Janeĉek. ”Ili vagaĉas ie. An-

stataŭ — anstataŭ, ni diru, tio aŭ alia — Do tiel. Tiel ĝi

statas!”

Estis silento; nur la maljuna Janeĉekino rapide kaj kun

kolera fervoro daŭre skrapis la krudan felon.

”Mi diras,” aŭdiĝis Janeĉek, gratante enpense sian

dorson. ”Vi vidos, ke denove nenion ili alportos. Estas ja

memkomprene: kun tiuj iliaj sentaŭgaj ostlancoj. — Kaj

mi senĉese diras al la filo: rigardu, neniu osto estas ja

sufiĉe dura kaj firma por ke oni povu fari el ĝi ĵetlancojn!

— Tion devas ja rekoni ankaŭ vi kiel virino, ke nek osto

10

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nek kornaro havas tiun nu — tian trabativon, ĉu vi sci-

as? Oni trafas per tio oston, kaj oston oni ja ne povas

trabati per osto, nu ne? Tio estas memkomprena. Jes, tia

ŝtona ĵetlanco, homido — memkromprene ĝi estas pli

peniga, sed kompense ĝi estas, hominjo, instrumento. —

Sed ĉu la filo lasas, ke oni konsilu al li?”

”Nu jes,” diris amare sinjorino Janeĉek. ”Hodiaŭ ne-

niu plu toleras ordonadon.”

”Mi ja ne ordonas al iu,” ekscitiĝis la maljunulo. ”Sed

eĉ konsilon ili ne akceptas! Hieraŭ mi trovis tie sub la

roko tian belan, platan silikan rompopecon. Sufiĉus pri-

ĉizi ĝin iomete ĉe la randoj, por ke ĝi estu pli akra, kaj

ĝi estus lancpinto, nu ĝojinde. Do mi ĝin prenas hejmen

kaj montras al la filo: Vidu, jen kia ŝtono, nu? — Nu jes,

li rediras, sed kion kun ĝi, paĉjo? — Nu, mi diras, oni

povus prihaki ĝin por ĵetlanco. — Ba, paĉjo, diras li, kiu

emus ĝin ĉizi kaj filigrani? Da tia malnova fatraso ni

havas ja en la groto tutajn amasojn kaj cetere por nenio

ĝi taŭgas; eĉ sur la lanco ĝi ne teniĝas, oni ligu ĝin kiel

ajn, do kion kun ĝi? — Inertuloj ili estas,”’ ekkriis impete

la maljunulo. ”Hodiaŭ neniu plu volas solide prilabori

pecon da siliko, jen la afero. Komfortamaj ili estas.

Memkomprene, tia ostpinto estas farita tuj, sed ĝi ankaŭ

rompiĝas al vi ĉiumomente. Nu ne gravas, diras la filo,

do oni donas novan kaj prete. Nu jes, sed kien tio kon-

dukas? ĉiumomente novan ĵetlancon! Diru mem, kiu

11

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tion iam vidis? Hominjo, tia bone farita silika pinto de-

vis elteni longegajn jarojn! Sed mi diras, miaj vortoj pra-

viĝos: ja foje ili ankoraŭ ŝate revenos al niaj solidaj ŝton-

armiloj! Tial mi kolektas kie ajn mi ion trovas: mal-

novajn sagojn kaj batilojn kaj silikajn tranĉilojn — Kaj

tion ili nomas fatraso!”

La maljuna sinjoro preskaŭ sufokiĝis pro aflikto kaj

indigno. ”Nu vidu,” aŭdiĝis sinjorino Janeĉek por alkon-

duki lin al aliaj pensoj. ”Jen la sama afero kun la feloj.

Panjo, diras al mi la bofilino, kial ĝin tiom priskrapadi,

domaĝe pri la laboro; provu foje tani la felon per cind-

ro, tio almenaŭ ne fetoras.” — ”Min vi volas instrui,” ab-

ruptis la maljunulino la forestantan bofilinon, ”mi scias,

kion mi scias! De ĉiam la feloj estis nur priskrapataj kaj

kiaj ili estis! Memkomprene, se estas domaĝe al vi labori

— Nur se ili povas iel eviti la laboron! Tial ili senĉese ion

elpensas kaj aliigas — Tani felon per cindro! Kiu iam

aŭdis tion!”

”Jam estas tiel,” oscedis Janeĉek. ”Jes ja, ne estas por

ili plu sufiĉe bona, kiel ni tion faris. Kaj ili diras, ke niaj

ŝtonarmiloj estas maloportunaj por la mano. Do tio es-

tas vero, la komforton ni ne tro atentis; sed hodiaŭ —

nununu, por ke vi ne kontuzu viajn manetojn! Diru

mem, kien tio kondukos? Rigardu la nunajn infanojn.

Nur, avo, lasu ilin, diradas la bofilino, ili ludu. Jes, sed

kio estos iam el ili?”

12

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Se ili almenaŭ ne farus tian rumoron,” plendis la

maljuna sinjorino. ”Misedukitaj ili estas, jen la vera

vero!”

”Jen la nuntempa eduko,” predikis la maljuna Jane-

ĉek. ”Kaj kiam mi iam-tiam diras ion al la filo, li diras:

Paĉjo, tion vi ne komprenas plu, hodiaŭ estas alia tem-

po, alia epoko — Ja, li diras, onidire eĉ la ostarmiloj ne

estas ankoraŭ la lasta vorto; foje, li diras, venos homoj

al pli kvalita materialo — Nu sciu, tio estas jam tro: kva-

zaŭ iu vidus iam alian firman materialon krom ŝtono,

ligno aŭ osto! Tion vi mem devas rekoni, kiel malsaĝa

virino, ke, — ke — ke tio superas ĉiun limon!”

La manoj de sinjorino Janeĉek sinkis en la sinon. ”Vi,”

ŝi diris, ”kaj de kie ili prenas ĉi tiujn sensencaĵojn?”

”Nu, laŭdire tio estas nun moderna,” maĉetis senden-

te la maljunulo. ”Mi petas vin, tie en tiu direkto, kvar ta-

gojn da marŝo de ĉi tie, almigris iu nova gento, tia frem-

da kanajlaro, kaj ili tion onidire tiel faras. — Vi devas scii,

ĉiujn ĉi malsaĝaĵojn la niaj havas de ili. La ostarmilojn

kaj ĉion. Eĉ — eĉ ili aĉetas tion de ili,” li ekkriis eksciti-

te. ”Por niaj bonaj feloj! Kvazaŭ iam io bona venus de

fremduloj! Nur nenion komenci kun iu fremda aĉularo!

Kaj entute, ĝi estas malnova sperto de la antaŭuloj: ĉiu

fremdulo estas senhezite atakenda kaj likvidenda. Tiel

estis de ĉiam: neniajn ceremoniojn kaj mortigi. — Ba ne,

paĉjo, diras la filo, nun estas alia situacio, nun oni en-

13

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kondukas var-interŝanĝon. — Var-interŝanĝo! Se mi iun

mortigas kaj prenas de li, kion li havas, do mi ricevas

lian varon kaj nenion mi donas al li por tio — do kial ia

interŝanĝo? Tute ne, paĉjo, diras la filo, tiel vi pagas per

homaj vivoj, kaj domaĝe pri ili! — Do jen vi havas: estas

onidire domaĝe pri homaj vivoj! Jen la nunaj opinioj,”

grumblis la maljuna sinjoro malplaĉe. ”Malkuraĝuloj ili

estas, jen ĉio! Domaĝe pri la vivoj! Kaj diru, kiel iam viv-

tenos sin tiom da homoj, kiam ili ne buĉados unu la

alian? Jam nun estas diable malmulte da tiuj boacoj!

Vidu, homvivojn ili bedaŭras; sed la tradicion ili ne res-

pektas, siajn antaŭulojn kaj gepatrojn ili ne estimas. —

Ja, ĝi estas dekadenco,” elpuŝis impete avo Janeĉek. ”An-

taŭ nelonge mi rigardas, iu tia nazgutulo desegnaĉas per

kolora kreto sur muro de la groto figuron de bizono. Mi

donis al li kapfrapon, sed mia filo diras: Nur lasu lin, tiu

bizono estas ja kvazaŭ vivanta! — Nu, tio vere jam troas!

ĉu oni iam faris tiajn senbezonaĵojn? Se vi havas nenion

por labori, bubo, do priĉizu iun silikon, sed ne pentru

bizonojn surmure! ĉu estas al ni bezonataj tiaj stul-

taĵoj?”

Sinjorino Janeĉek kunpremis severe la lipojn. ”Se nur

bizonojn,” ŝi avarvortis post momento.

”Kion do?” demandis la avo.

”Nu nenio,” defendis sin sinjorino Janeĉek, ”estas al

mi honte tion diri — Do, por ke vi sciu,” ŝi decidiĝis su-

14

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

bite, ”hodiaŭ matene mi trovis … en la groto … pecon da

mamuta dentego. ¯i estis skulptita … kiel nuda virino.

Mamojn kaj ĉion, ĉu vi scias?”

”Aj, aj,” miregis la maljunulo. ”Kaj kiu skulptis tion?”

Sinjorino Janeĉek skuis indigne la ŝultrojn. ”Kiu scias.

Verŝajne iu el la junaj. Mi jetis tion en la fajron, sed —

Tiajn mamojn ĝi havis! Fi!”

”— Nu, jam vere tro,” elpuŝiĝis el avo Janeĉek. Kia

senmoralo! Vidu, jen sekvo, ke ili ĉizas ĉion eblan el

ostoj! En nian menson neniam venis tia malĉastaĵo, ĉar

el la siliko ĝi eĉ ne estus farebla — Kien tio kondukas!

Jen iliaj inventoj! Senĉese ili ion inventados, senĉese ion

novan ili enkondukados, ĝis ili ĉion ruinigos kaj detruos.

— Kaj mi diras,” vokis la prahomo Janeĉek en profeta

ekstazo, ”ke ĝi ne plu longe daŭros!”

[1931]

15

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Kiel dum la malnovaj tempoj

Al Eŭpatoro, civitano el Tebo kaj korbisto, kiu sidan-

te sur korteto plektis siajn korbojn, alkuris lia naj-

baro Filagoro kaj vokis jam de malproksime: ”Eŭpatoro,

Eŭpatoro, lasu viajn korbojn kaj aŭskultu! Okazas teru-

raj aferoj!”

”Kie brulas?” demandis Eŭpatoro kaj ŝajnis, ke li vo-

las leviĝi. ”Tio estas pli malbona ol fajro,” diris Filagoro.

”ĉu vi scias, kio okazis? Oni volas akuzi nian armeestron

Nikoma˛on! Iuj diras, ke li estas akuzata pri intrigoj kun

la Tesalanoj, kaj aliaj asertas, ke oni riproĉas al li iajn

rilatojn kun la Partio de Malkontentuloj. Venu tuj, ni

amasiĝas sur la placo!”

”Kaj kion mi tie faru?” demandis Eŭpatoro hezite.

”Estas ekstreme grave,” parolis Filagoro. ”Jam estas tie

multaj oratoroj; unuj asertas, ke li estas senkulpa, kaj

aliaj diras, ke li estas kulpa. Venu aŭskulti ilin!”

”Atendu,” diris Eŭpatoro, ”nur kiam mi finfaros la

korbeton. Kaj diru al mi, pri kio propre tiu Nikoma˛o

estas kulpigata?”

”¯uste tion oni ne scias,” diris la najbaro. ”Oni diras

tion kaj alion, sed la oficialaj lokoj silentas, ĉar la enke-

16

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tado ne estas ankoraŭ finita. Sed sur la placo estas tu-

multo, io vidinda por vi! Kelkaj krias, ke Nikoma˛io es-

tas senkulpa — ”

”Atendu iom; kiel ili povas krii, ke li estas senkulpa,

kiam ili ne scias tute certe, pri kio li estas akuzata?”

”Estas egale; ĉiu ion aŭdis kaj parolas nur pri tio, kion

li aŭdis. ĉiu rajtas paroli pri la aŭditaĵo, ĉu? Mi kredus,

ke Nikoma˛o volis nin perfidi al la Tesalanoj; iu tion tie

diris kaj rakontis, ke iu lia konato vidis ian leteron. Sed

iu homo diris, ke ĝi estas komploto kontraŭ Nikoma˛o

kaj ke li scias pri tio parolindaĵojn. — Onidire ankaŭ en

tion estas implikita la registaro de la komunumo. ĉu vi

aŭdas, Eŭpatoro? Nun estas demando —”

”Atendu,” diris la korbisto. ”Nun estas demando: ĉu la

leĝoj, kiujn ni donis al ni, estas bonaj aŭ malbonaj? ĉu

pri tio parolis iu sur la placo?”

”Ne, sed ne pri tio temas; temas pri Nikoma˛o.”

”Kaj ĉu diras iu sur la placo, ke la oficistoj, kiuj enke-

tas Nikoma˛on, estas malbonaj kaj maljustaj?”

”Ne, pri tio oni tute ne parolis.”

”Do, pri kio oni parolis?”

”Mi diras ja tion al vi: pri tio, ĉu Nikoma˛o estas kul-

pa aŭ senkulpa.”

”Aŭdu, Filagoro, se via edzino disputus kun la viandis-

to, ke li ne donis al ŝi ĝustan funton da viando, kion vi

farus?”

17

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Mi helpus al mia edzino.”

”Ba ne; vi rigardus, ĉu la viandisto havas bonan pesi-

lon.”

”Tion mi scias ankaŭ sen vi, homo.”

”Do vi vidas. Kaj poste vi rigardus, ĉu la pesilo estas

en ordo.”

”Ankaŭ tion vi ne bezonas diri al mi, Eŭpatoro.”

”Mi ĝojas. Kaj kiam la pezilo kaj pesilo estas en ordo,

vi rigardus, kiom pezas tiu peco da viando, kaj vi tuj vi-

dus, ĉu pravas la viandisto aŭ via edzino. Estas strange,

Filagoro, ke la homoj estas pli sagacaj, se temas pri ilia

peco da viando, ol se temas pri la publikaj aferoj. ĉu Ni-

koma˛o estas kulpa aŭ senkulpa? Tion montros pesilo,

se la pesilo estas en ordo. Sed por bone pesi oni ne raj-

tas blovi al la pesil-teleroj, por ke ili kliniĝu al tiu aŭ alia

flanko. Kial vi asertas, ke la oficistoj esplorontaj la afe-

ron de Nikoma˛o estas trompuloj aŭ kio?”

”Tion neniu diris, Eŭpatoro.”

”Mi pensis, ke vi ne kredas al ili; sed se vi ne havas

kaŭzon ne kredi al ili, kial vi, ĉe ĉiuj dioj, blovas en iliajn

pesiltelerojn? Aŭ estas tial, ĉar ne gravas por vi, ke aperu

la vero, aŭ tial, ĉar ĝi konvenas al vi nur por tio, ke vi

povu dividi vin en du partiojn kaj disputi. Tondro batu

vin ĉiujn, Filagoro; mi ne scias, ĉu Nikoma˛o estas kul-

pa, sed vi ĉiuj estas diable kulpaj pri tio, ke vi volonte

atencus la justecon. Estas strange kiel la vergoj estas

18

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nunjare malbonaj; ili fleksiĝas kiel ŝnuretoj, sed havas

neniun solidecon. Povus esti pli varme, Filagoro; sed tio

estas en la manoj de dioj kaj ne de ni homoj.”

[1926]

19

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Tersito

Estis nokto kaj la viroj aąjaj alsidiĝis pli proksimen

al la fajro.

”La ŝafaĵo denove ne estis manĝebla,” aŭdiĝis Tersito,

fosetante en la dentoj. ”Mi miras pri vi, A˛iajoj, ke vi

tion toleras. Mi vetus, ke *ili * havis por vespermanĝo mi-

nimume virŝafetojn unujarajn; sed memkomprene, por

ni, la maljunaj soldatoj, fetora virkapro estas sufiĉe

bona. Homidoj, kiam mi rememoras la ŝafaĵon ĉe ni en

Greklando —”

”Lasu tion, Tersito,” murmuris paĉjo Eŭpatoro. ”Mi-

lito estas milito.”

”Milito,” rediris Tersito. ”Mi petas vin, kion vi nomas

milito? Tion, ke ni ĉi tie preskaŭ la dekan jaron gapas

pro nenio kaj por nenio? Mi diros al vi, junuloj, kio ĝi

estas: ĝi estas neniu milito, nur la sinjoroj armeestroj kaj

ranguloj faris al si je ŝtataj kostoj ekskurson; kaj ni mal-

novaj soldatoj, ni buŝmalfermu je tio, kiel iu dando, naz-

viŝulo kaj panjo-fileto kuradas tra la tendaro kaj fanfa-

ronas pri sia ŝildo. Tiela ĝi estas, homido.”

”Vi opinias A˛ilon Peleidon,” diris juna Laomedonto.

”Tiun aŭ iun alian,” deklaris Tersito. ”Kiu havas oku-

lojn en la kapo, scias, kiun ĝi celas. Sinjoroj, tion ja ne-

20

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

niu kredigos al ni: se temus vere pri tio, ke ni konkeru

tiun idiotan Trojon, do ni ĝin jam delonge havus. Nur

ege terni kaj ĝi estus jam ŝutiĝinta. Kial oni ne entrepre-

nas atakon kontraŭ la ĉefa pordego? Vi scias, tian soli-

dan imponan sturmon kun krio, minacoj kaj kantado de

militkantoj kaj tuj estus fino de la milito.”

”Hm,” murmuris la rezonema Eŭpatoro, ”per kriado

Trojo ne falos.”

”Jen, kiel vi eraras,” bruis Tersito. ”ĉiu infano scias, ke

Trojanoj estas timeguloj, malbravuloj, skabiuloj kaj ka-

najlaro. Nur unufoje energie montri al ili, kiuj ni estas,

Grekoj! Vi okulus, kiel ili retiriĝus kaj ĝemaĉus pri kom-

pato! Sufiĉus iam-tiam ekataki la trojajn virinojn iran-

tajn vespere por akvo —”

”Ataki virinojn,” ŝultrolevis Hipodamo el Megaro,

”tion, Tersito, oni ne faras.”

”Milito estas milito,” ekkriis Tersito kuraĝege. ”Vi, Hi-

podamo, estas bela patrioto! ĉu vi pensas, ke ni venkos

en la milito per tio, se la moŝta A˛ilo unufoje en kvaron-

jaro aranĝas publikan interbatiĝon kun tiu blufulo Hek-

toro? Homo, tiuj du estas glate interkonsentintaj kaj lud-

ekzercitaj, vere ĝojinde; iliaj dueloj, tio estas solo-nume-

roj, por ke la flavbekuloj pensu, ke tiuj du batalas por ili!

Hej, Trojo, hej, Helaso, venu gapi, sinjorojn heroojn! Kaj

ni ceteraj, ni estas nenio, nia suferado valoras unu tuson,

pri ni eĉ ne hundo ekbojos. Mi diros ion al vi, Aąjoj:

21

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

A˛ilo ŝajnigas heroon, nur por preni ĉiun kremon kaj

por senigi nin de la militmeritoj; li volas, ke oni parolu

nur pri li, kvazaŭ li estus ĉio kaj la aliaj kvazaŭ ne ekzis-

tus. Jen la afero, junuloj. Kaj la milito trenaĉas sin nur

tial, por ke sinjoro A˛ilo povu pufigi sin kiel, dio scias,

kia heroo. Mi miras pri vi, ke vi tion ne vidas.”

”Mi petas vin, Tersito,” aŭdiĝis la juna Laomedonto,

”kion ja faris al vi A˛ilo?”

”Al mi? Eĉ ne minimumon,” diris indigne Tersito.

”Kian intereson mi havas je li? Volu scii, kun li mi tute

ne parolas; sed la tuta popolo estas sata de tio, kiel tiu

ulo ŝajnigas sin grava. Ekzemple tiu lia spitado en la ten-

do. Ni vivas en tia historia tempo, kiam temas pri la ho-

noro de nia Helaso; la tuta mondo observas nin — kaj

kion faras sinjoro heroo? Li kuŝaĉas en la tendo kaj de-

klaras, ke li ne batalos. ĉu eble ni ellaboregu anstataŭ li

la historian tempon kaj la honoron de tuta Helaso? Sed

tiel estas; kiam estas alvenonta penego, A˛ilo rampas en

la tendon kaj ŝajnigas ofenditon. Fi, komedio! Jen la na-

ciaj herooj! Malbravuloj ili estas.”

”Mi ne scias, Tersito,” diris la rezonulo Eŭpatoro.

”A˛ilo estas laŭdire terure ofendita, ĉar Agamemnono

resendis al la gepatroj tiun lian sklavinon, kiel ŝi nur

estas nomata, Brisedino aŭ ˘riseidino, aŭ iel simile. Pe-

leido faras el tio aferon prestiĝan, sed mi pensas, ke la

knabinon li vere amis. Homido, tio ne estos ia komedio.”

22

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Al *mi * vi volas ion rakonti,” diris Tersito. ” *Mi * scias bone, kiel estis. Agamemnono simple forlogis de li tiun

inon, ĉu vi ne scias? Memkomprene, da rabitaj juveloj li

havas abundege kaj virinan karnon li avidas kiel virka-

to. — Jam ĝuste sufiĉe, da tiuj virinoj: pro tiu vagaĉa He-

lena la milito komenciĝis kaj nun denove ĉi tio — ĉu vi

aŭdis, ke Helena en la lasta tempo amrilatas al Hektoro?

Homoj, ŝin havis en Trojo ĉiu ajn, ankaŭ tiu avo super

la tombo, la ŝima Priamo. Kaj pro tia ĉiesulino ni ĉi tie

suferu kaj batalu? Dankon, mi ne volas!”

”Oni diras,” rimarkigis sinĝene la juna Laomedonto,

”ke Helena estas tre bela.”

”Oni rakontis,” diris Tersito malrespekte. ”ŝi forbur-

ĝonis eĉ troe kaj krome ŝi estas inaĉo, kiun neniu povas

egali. Mi donus por ŝi eĉ ne saketon da faboj. Junuloj, mi

dezirus al tiu malsaĝa Menelao, ke ni gajnu la militon

kaj ke li rericevu Helenan. La tuta beleco de Helena estas

legenda trompo kaj iom da ŝminko.”

”Kaj ni,” diris Hipodamo, ”ni Danaoj, Tersito, ni bata-

las pro nura legendo?”

”Kara Hipodamo,” diris Tersito, ”ŝajnas, ke vi ne kom-

prenas tion. Ni, Helenoj, ni militas unue, por ke la mal-

juna vulpulo Agamemnono amasigu plenajn sakojn da

rabaĵo; due tial, por ke la dando A˛ilo kontentigu sian

senbridan ambicion; trie tial, por ke la trompulo Odiseo

priŝteladu nin ĉe la militliveroj; kaj fine tial, por ke iu

23

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

koruptita foirkantisto, iu Homero aŭ kian nomon havas

tiu vagulo, por kelkaj malpuraj moneroj glorigu la plej

grandajn perfidulojn de la greka nacio kaj ĉe tio senho-

norigu aŭ almenaŭ silentigu la verajn, modestajn ofere-

majn heroojn aąjajn, kiaj vi estas. Tiel statas la afero,

Hipodamo.”

”La plej grandaj perfiduloj,” diris Eŭpatoro, ”tiu vor-

to estas, Tersito, tro forta.”

”Do, por ke vi sciu,” elpuŝis Tersito kaj dampis la vo-

ĉon, ”mi havas pruvojn pri ilia perfido. Sinjoroj, ĝi estas

terura: mi ne diros al vi ĉion, kion mi scias, sed nur unu

aferon enskribu post viajn orelojn: ke ni estas venditaj.

Tion ja vi mem devas vidi: ĉu estas penseble, ke ni, Gre-

koj, la plej kuraĝa kaj plej kultura nacio en la mondo,

jam delonge ne estus konkerintaj tiun Trojan sterkejon

kaj ne finus kun tiuj mizeruloj kaj stratbuboj en Iliono,

se ni ne estus dum jaroj kaj jaroj perfidataj? ĉu, Eŭpa-

toro, vi opinias nin, Aąjojn, tiaj malkuraĝuloj kaj hun-

doj, ke ni jam delonge ne estus pretaj kun tiu malpura

Trojo? ĉu eble Trojanoj estas pli bonaj soldatoj ol ni?

Aŭdu, Eŭpatoro, se vi tion pensas, tiam vi eĉ ne povas

esti Greko, sed iu Epirano aŭ Traco. Vera greka antikva

homo devas kun doloro senti, en kia malhonoro kaj ka-

najlo-reĝimo ni vivas.”

”La vero estas,” opiniis enpense Hipodamo, ”ke la mi-

lito malbene sin trenas.”

24

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Do vi vidas,” ekkriis Tersito. ”Kaj mi diros al vi kial:

ĉar la Trojanoj havas siajn aliancanojn kaj helpantojn

inter ni. Eble vi scias, kiun mi aludas.”

”Kiun?” diris serioze Eŭpatoro. ”Nun, Tersito, vi de-

vas jam tion finfari se vi jam komencis.”

”Maleme mi tion diras,” defendis sin Tersito. ”Vi, Da-

naoj, min konas, ke mi ne klaĉas; sed se vi pensas, ke

estas en la publika intereso, mi diros al vi teruran aferon.

Antaŭ nelonge mi parolis kun kelkaj bonaj, bravaj Gre-

koj; kiel patrioto mi parolas pri la milito, pri la malami-

ko, kaj kia jam estas mia greka malkaŝema karaktero, mi

diras, ke la Trojanoj, niaj mortinsidaj kaj kruelegaj mal-

amikoj, estas hordo da malkuraĝuloj, ŝtelistoj, nenifaru-

loj, ĉifonuloj kaj ratoj kaj ke ilia Priamo estas senila mal-

junulo kaj ilia Hektoro malbravulo. Vi agnoskos ja, Aą-

joj, ke tio estas vera greka opinio. Kaj jen subite elpaŝas

el la ombro Agamemnono mem — li eĉ ne plu hontas

spioni! — kaj diras: Malrapide, Tersito; la Trojanoj estas

bonaj soldatoj, Priamo estas brava maljuna viro kaj Hek-

toro estas heroo. Post tio li turniĝis je la kalkano kaj mal-

aperis pli frue, ol mi povis lin laŭmerite rebati. Sinjoroj,

mi restis kiel brogita. Aj, aj, mi diris al mi, jen de kie la

vento blovas. Nun ni jam scias, kiu enportas en nian

tendaron maldisciplinon, etanimecon, kaj malamikan

propagandon! Kiel do ni povas gajni la militon, se tiuj

malnoblaj Trojanoj havas siajn helpantojn, siajn parti-

25

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

anojn en nia mezo, ja eĉ pli malbone, rekte en nia ĉefa

stabo? Kaj vi pensas, Aąjoj, ke tia perfidulo faras sian

subfosan laboron por nenio? Ba ne, homido, tiu ne laŭ-

degos senpage niajn naciajn malamikojn; tiu devis por

tio, hometo, ricevi de la Trojanoj egan rekompencon.

Nur tion, junuloj, iom komparu: la milito estas intence

plilongigata, A˛ilo estis intence ofendita, en nia armeo

estas aŭdeblaj nur plendoj kaj grumblado, ĉie kreskas

maldisciplino — mallonge, ĉio estas nura kanajlado kaj

ŝtelado. Kiun ajn vi rigardas, estas perfidulo, koruptito,

fremdulo kaj ŝakrulo. Kaj kiam iu malkovras iliajn arti-

fikojn, ili diras, ke li estas kritikaĉulo, kaj skismiga ele-

mento. Tion havas niulo por tio, ke li volas, konsiderante

nek dekstron nek maldekstron, servi nur al sia nacio kaj

al ĝia honoro kaj gloro; Jen, kien ni, la antikvaj Grekoj,

finvenis! Mire, ke ni ne sufokiĝas pro ĉiu ĉi ŝlimo! Iam

oni skribos pri nia tempo kiel pri periodo de la plej pro-

funda nacia malhonorigo kaj sklavigo, honto, malgran-

deco kaj perfido, mallibero kaj maldisciplino, mal-

kuraĝo, korupto kaj morala putrado —”

”Iel estis, iel estos,” oscedis Eŭpatoro. ”Kaj mi jam iras

dormi. Bonan nokton, homidoj!”

”Bonan nokton,” diris Tersito, kore kaj plezure stre-

ĉiĝis. ”Nu, vidu, kiel bele hodiaŭ ni interbabilis, ĉu?”

[1931]

26

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Agatono aŭ pri la saĝo

La Boiotiaj akademianoj invitis el Ateno la filozofon

Agatonon, por ke li prelegu al ili pri filozofio. Kvan-

kam Agatono ne estis eminenta oratoro, tamen la invi-

ton li akceptis, por kontribui laŭ siaj fortoj al propagan-

do de filozofio, kiu laŭ la vortoj de historiisto ”ŝajnis de-

kadenci”. En la difinita tago li alveturis en Boiotion, sed

estis ankoraŭ frutempe; Agatono promenis do dum la

tagiĝo ĉirkaŭ la urbo kaj ĝojis pro la flugo de la hirun-

doj super ĝiaj tegmentoj.

Kiam batis la oka, li foriris en aŭditorion, sed trovis

ĝin preskaŭ malplena; nur kvin aŭ ses viroj sidis en la

benkoj. Agatono eksidis ĉe la katedro kaj decidiĝis iom

atendi, ĝis kunvenos pli granda nombro da aŭskultan-

toj; intertempe li malfermis volvaĵon, el kiu li volis legi,

kaj absorbiĝis de ĝi.

La volvaĵo enhavis ĉiujn fundamentajn problemojn de

la filozofio; ĝi komenciĝis per la teorio de ekkono, difi-

nis la veron, refutis per frakasa kritiko la herezajn opi-

niojn, tio estas ĉiujn filozofiojn de la mondo krom tiu de

Agatono, kaj prezentis skizojn de la plej altaj ideoj. Kiam

Agatono venis ĝis ĉi tie, li levis la okulojn; li vidis, ke la

27

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

aŭskultantoj estas sume naŭ, kaj ekregis lin kolero kaj

bedaŭro, kaj li, frapinte per la volvaĵo je la tablo, kom-

encis jene:

”Sinjorinoj kaj sinjoroj, aŭ pli ĝuste andres Boiótikoi,

ne ŝajnas, ke via urbo havus grandan intereson pri la

majestaj problemoj, kiujn ni havas en la programo. Mi

scias, viroj de Boiotio, ke vin ĵus okupas elektoj por la

? loka *bule * kaj ke en tia tempo ne estas loko por la saĝo, ja eĉ ne por la prudento; balotado estas ŝanco por saga-culoj.”

Tiam Agatono iom paŭzis kaj pripensis iom. ”Ni aten-

du,” li komencis denove, ”ĵus elglitis el mia buŝo io, pri

kio mi ĝis nun ne meditis. Mi diris tri vortojn: sagaco —

prudento — saĝo. Mi diris ilin en kolero. ĉiuj tri signi-

fas ian intelektan kapablon; mi sentas, ke ili havas tute

diversan sencon, sed apenaŭ mi scius diri, en kio ili di-

ferencas. Pardonu, tuj mi revenos al la programo; nur la

tri vortetojn mi devas iomete komprenigi al mi.”

”Tio estas klara,” li daŭrigis post momento; ”la malo

de sagaco estas malsprito, kontraŭe la malo de prudento

estas stulteco. Sed kio estas malo de la saĝo? Estas pen-

soj, sinjoroj, kiuj estas nek sagacaj, ĉar tro simplaj, nek

prudentaj, ĉar tro ili similas frenezaĵon, kaj tamen estas

saĝaj. Saĝo similas nek al sagaco nek al prudento.”

”Boiotiaj viroj, en la ordinara vivo vi tiel same atentas

grajnon de papavo, laŭ nia greka dirmaniero, kiel difi-

28

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

non de nocioj, kaj tamen vi ilin precize distingas. Vi di-

ras pri iu, ke li estas sagaca ŝtelisto; sed neniam oni di-

ras ’prudenta ŝtelisto’ aŭ eĉ: ’saĝa ŝtelisto’. Vi laŭdas vian

tajloron, ke li havas prudentajn prezojn, sed vi ne diros,

ke li havas prezojn saĝajn. Estas ĉi tie evidente ia dife-

renco, kiu malhelpas al vi miksi la vortojn.”

”Se vi diras pri iu, ke li estas sagaca kampisto, vi pen-

sas per tio evidente, ke li scias bone vendi en foiro; se vi

diras, ke li estas prudenta kampisto, vi volas per tio ver-

simile diri, ke li scias entute bone mastrumi; sed se vi lin

nomas saĝa kampisto, jen eble ĝi signifas, ke li bone vi-

vas, ke li multon scias kaj scias al vi konsili serioze kaj

kun intereso.”

”Aŭ, ni supozu, sagaca politikisto povas esti tute bone

fripono kaj malutilanto de la respubliko; sed prudenta

politikisto vi nomas nur tiun, kiu scias direkti la aferojn

al ĝenerala utilo kaj laŭdinde; sed saĝa politikisto, sin-

joroj, tion vi ĉiuj certe sentas, unuvorte, tia estas nomata

’patro de la patrio’ aŭ simile; el tio oni povas vidi, ke la

saĝo havas ion speciale korfavoran.”

”Kiam mi pri iu diras, ke li estas sagaca, sub tio mi

opinias rimarkindan specialaĵon; ĝi estas, kvazaŭ mi di-

rus, ke la abelo havas pikilon aŭ la elefanto rostron. Tute

alie mi diras, ke abelo estas laborema, aŭ ke elefanto

estas ege forta; en tio estas ia agnosko, mi respektas la

forton, sed mi ne respektas la rostron. Same serioze mi

29

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

diras pri iu, ke li estas prudenta. Sed, se mi diras, ke li

estas saĝa, tio, homido, estas alia afero; tio estas, kvazaŭ

mi dirus, ke mi lin ŝatas. Unuvorte, la sagaco estas dona-

co aŭ talento; la prudento estas eminenta kvalito aŭ for-

to, sed la saĝo estas virto.”

”Kaj nun mi jam scias, kia diferenco estas inter la tri

vortoj. La sagaco estas ordinare kruela, malica kaj egois-

ma; ĝi elserĉas ĉe proksimulo lian malfortan flankon kaj

scias ĝin eluzi por sia profito; ĝi kondukas al sukceso.”

”La prudento estas ofte kruela al la homo, sed estas

justa por la celoj; ĝi serĉas profiton komunan; se ĝi tro-

vas ĉe proksimulo malfortan flankon aŭ stultecon, ĝi

penas ĝin forigi per instruo aŭ disciplino; ĝi kondukas al

rebonigo.”

”La saĝo ne povas esti kruela, ĉar ĝi mem estas bon-

volo kaj simpatio; ĝi eĉ ne serĉas jam ĝeneralan profiton,

ĉar ĝi tro amas la homojn, por povi ami iun pluan celon;

se ĝi trovas malfortecon aŭ kompatindon ĉe proksimu-

lo, ĝi pardonas ĝin kaj amas ĝin; ĝi kondukas al harmo-

nio.”

”Viroj el Boiotio, ĉu vi aŭdis iam, ke oni donadus no-

mon ’saĝa’ al homo malfeliĉa? aŭ al farsulo? aŭ al homo

galhumora kaj senrevigita? Diru, kial ekzistas la kutimo,

almenaŭ en la vivo nefilozofia, nomi homo saĝa viron

tian, kiu havas malplej da malamo kaj kiu kun la mon-

do bone harmonias? Diru al vi multfoje kaj multfoje la

30

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

vorton ’saĝo’; diru al vi tiun vorton, kiam vi ĝojas aŭ

malĝojas, estas lacaj, indignaj kaj malpaciencaj; vi aŭdos

en ĝi triston, sed jam pacigitan, ĝojon, sed konstante kaj

delikate ripetatan, lacon, sed plenan de instigoj, pacien-

con kaj pardonon sen fino; kaj ĉio ĉi, amikoj, estas sono

ĉarma kaj melankolia, voĉo tra kiu sonas la saĝo.”

”Jes, la saĝo estas ia melankolio. Sian prudenton po-

vas homo plene meti en sian verkon, povas ĝin realigi

per sia laboro. Sed la saĝo ĉiam restos super ĉiu verko.

Saĝa homo estas kiel ĝardenisto, kiu sterkas bedon aŭ

alligas rozojn al stangoj, kaj dume pensas eble pri dio.

Lia verko neniam ampleksos kaj enkorpigos lian saĝon.

La prudento estas en ago, sed la saĝo estas en travivaĵo.”

”Sed saĝaj poetoj kaj artistoj scias ankaŭ tiun travi-

vaĵon meti en sian verkon; ili ne prezentas sian saĝon en

agoj, sed rekte en la travivo. ĉi tio estas eksterordinara

valoro de la arto kaj nenio en la mondo ĝin egalas.”

”Rigardu, mi jam tute deflankiĝis de mia programo.

Sed kion mi povas ankoraŭ diri? Se la saĝo estas en la

travivo kaj ne en pensoj, estas superflue, ke mi legu

mian volvaĵon.”

[1920]

31

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Aleksandro la Granda

AL ARISTOTELO EL STAGIRO,

DIREKTORO DE LA LICEO EN ATENO.

Mia granda kaj amata instruisto, kara Aristotelo!

Longe, tre longe mi ne skribis al vi; sed kiel vi scias, mi

estis tro okupita pri aferoj militaj kaj kiam ni marŝis tra

Hirkanio, Drangiano kaj Gadrosio, kiam ni estis kon-

kerantaj Baktrion kaj avancis trans Hinduson, estis nek

tempo nek emo preni la plumon. Nun mi estas jam kel-

kajn monatojn ree en Suzo; sed denove estis zorgoj pri

administrado superkape, kun nomuno de oficistoj kaj

kun likvido de ĉiaj intrigoj kaj ribeloj, ke ĝis hodiaŭ mi

ne venis al tio skribi al vi ion pri mi. Vere, proksimume

vi scias el la oficialaj raportoj, kio okazis; sed kiel mia

sindono al vi, tiel mia konfido al via influo je kleraj ron-

doj helenaj min stimulas, ke mi denove remalfermu

mian koron al vi kiel al mia respektata instruisto kaj spi-

rita gvidanto.

Mi rememoras kiel antaŭ jaroj (kiel longe tio jam ŝaj-

nas al mi!) mi skribis al vi stultan kaj entuziasman lete-

ron super la tombo de A˛ilo; tio estis sur la sojlo de mia

persa ekspedicio, kaj tiam mi ĵuris, ke mia modelo por

32

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

la vivo estos la brava Peleido. Mi revis nur pri heroeco

kaj grandeco; mi jam havis post mi la venkon en Tracio

kaj pensis, ke mi marŝas frunte de miaj Makedonoj kaj

Helenoj kontraŭ Darion nur, por ke ni ornamu nin per

laŭro, inda de niaj antaŭuloj, kiujn prikantis la dieca Ho-

mero. Mi povas diri, ke al mia idealo mi restis neniom

ŝulda nek apud ˘aironeja nek apud Granikos; sed ho-

diaŭ mi juĝas multe alie la politikan signifon de miaj tia-

maj agoj. Sobra vero estas, ke nia Makedonio, iel-tiel li-

gita kun Greklando, estis tiam de norde konstante mina-

cata de tiuj barbaraj Tracoj; ili povus nin ataki en mal-

konvena momento, kion poste la Grekoj eluzus por nu-

ligi siajn kontraktojn kaj apartiĝi de Makedonio. Simple

estis necese humiligi Tracion, por ke Makedonio havu

ŝirmitan flankon en kazo de greka perfido. ¯i estis nura

politika neceso, kara Aristotelo; sed tion via lernanto

tiam ankoraŭ sufiĉe ne komprenis kaj fordonadis sin al

revoj pri A˛ilecaj agoj.

Per la konkero de Tracio nia situacio ŝanĝigis; ni regis

la tutan okcidentan bordregionon de la Egea Maro ĝis

Bosforo; sed nian regadon super la Egea Maro minacis

la surmara potenco persa; ekstarinte super Helesponto

kaj Bosforo, ni troviĝis en konsiderinda proksimo de la

suverena sfero persa. Pli-malpli frue devis inter ni kaj

Persio okazi batalo pri la Egea Maro kaj libera navigado

tra la Pontiaj Markoloj. Feliĉe mi ekatakis pli frue, ol Da-

33

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

rio povis sin prepari. Mi pensis, ke mi iras en la postsig-

noj de A˛ilo kaj por la greka gloro estos konkeranta no-

van Ilionon; sed fakte, kiel mi nun vidas, temis pri nepra

neceso rebati Persion for de la Egea Maro; kaj mi ĝin

forpuŝis, kara instruisto, tiel funde, ke mi okupis tutan

Bitinion, Frigion kaj Kapadokion, elrabis Cilicion kaj ne

haltis ĝis Tarso. Malgranda Azio estis nia. Ne nur la mal-

nova Egea marĉo, sed la tuta norda bordo de Meditera-

neo, aŭ, kiel ni diras, la Egipta Maro estis en nia pose-

do.

Vi dirus, mia kara Aristotelo, ke nun estis plene atin-

gita la ĉefa politika kaj strategia celo, nome la fina fori-

go de Persio el la helenaj akvoj. Sed post la konkero de

Malgranda Azio ekestis nova situacio; niaj novaj bordoj

povus esti minacataj de sude, tio estas de Fenicio aŭ

Egiptio; de tie Persio povus ricevi helptrupojn kaj mate-

rialon por plua militado kontraŭ ni. Estis do neeviteble

okupi la bordojn Tirajn kaj ekregi Egiption; per tio ni

iĝis mastroj de la tuta marregiono, sed samtempe kun

tio elkreskis nova danĝero: ke Dario povus, apogita de

sia riĉa Mezopotamio, invadi Sirion kaj tiel apartigi nian

egiptan posedaĵon for de nia Malgrandazia bazo. Mi do

devis frakasi Darion, estu kiel ajn; mi sukcesis tion apud

Gaŭgamela; kiel vi mem scias, falis en niajn manojn Ba-

bilono kaj Suzo, Persepolo kaj Pasargadai. Per tio ni ek-

regis la Persan Golfon; sed por ke ni ĉi tiun novan pose-

34

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

daĵon protektu kontraŭ eblaj invadoj denorde, estis ne-

cese ekspedicii supren, kontraŭ la Medojn kaj Hirka-

nojn. Nun nia teritorio vastiĝis de la Kaspia Maro ĝis la

Persa Golfo, sed ĝi restis senŝirma kontraŭ oriento; do

mi marŝis kun miaj Makedonoj en la regionojn de Areia

kaj Drangiane, mi dezertigis Gadrosion kaj senhomigis

Ara˛osion, post kio mi venke okupis Baktrion; kaj por ke

mi sigelu la militan venkon per konstanta ligo, mi edzi-

nigis al mi la Baktrian princidinon Roksana. Tio estis

simpla politika neceso; mi konkeris por miaj Makedonoj

kaj Grekoj tiom da orientaj landoj, ke vole-nevole mi

devis akiri miajn barbarajn orientajn regatojn ankaŭ per

mia reprezentado kaj pompo, sen kiuj la kompatindaj

paŝtistoj ne scias prezenti al si potencan regnestron.

Estas vero, ke mia malnova makedona taĉmento tion

peze toleris; al ĝi ŝajnis, ke ĝia komandanto fremdiĝas al

siaj militaj kamaradoj. Bedaŭrinde mi devis tiam ekze-

kutigi mian maljunan Filoton kaj Kalistenon; ankaŭ mia

Parmeniono perdis la vivon. Mi tion ege bedaŭris; sed

tio estis neevitebla, por ke ribelo de miaj Makedonoj ne

endanĝerigu mian pluan paŝon. Mi estis ja preparanta

en tiu tempo militan ekspedicion en Hindion. Sciu, Ga-

drosio kaj Ara˛osio estas fermitaj en altmontaro same

kiel en bastionoj; sed por ke ili estu nekonkerebla bas-

tiono, ili bezonas antaŭteritorion, el kiu oni povas aŭ

ekataki aŭ cedi en la bastionojn. Tiu strategia antaŭkam-

35

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

po estas Hindio ĝis la rivero Hinduso. Estis strategie ne-

cese okupi ĉi tiun teritorion kaj kun ĝi la transriveran

terenon sur la alia bordo de Hinduso; neniu responde-

ca soldato aŭ politikisto agus alie; sed kiam ni estis apud

la rivero Hyfasis, miaj Makedonoj komencis rezisti, ke ili

ne plu iros pro laco, malsanoj kaj sopiro pri la patrio. Mi

devis reveni; estis terura vojo por miaj veteranoj, sed

ankoraŭ pli malbona por mi; mi intencis ĝisiri la Golfon

Bengalan, por akiri en oriento naturan limon por mia

Makedonio kaj nun mi estis devigita provizore cedi de

mia tasko.

Mi revenis al Suzo. Mi povis esti kontenta, konkerinte

por miaj Makedonoj kaj Helenoj tian regnon. Sed por ke

mi ne bezonu fidi nur je miaj elĉerpitaj homoj, mi envi-

cigis en mian armeon tridek mil Persojn; ili estas bonaj

soldatoj kaj nepre mi ilin bezonas por la defendo de la

orientaj limoj. Kaj vidu, miaj malnovaj soldatoj estas per

tio ekstreme indignigitaj. Ili eĉ ne scias kompreni tion,

ke akirinte por mia nacio orientan teritorion, centoble

pli grandan ol nia patrio, mi iĝis granda reĝo de orien-

to; ke mi devas nomi miajn oficistojn kaj konsilistojn el

la Orientanoj kaj ĉirkaŭigi min per orienta kortego; ĉio

ĉi estas evidentaj politikaj necesoj, kiujn mi plenumas en

la intereso de Granda Makedonio. La cirkonstancoj po-

stulas de mi pluajn kaj pluajn personajn oferojn; mi por-

tas ilin sen kontraŭdiroj, ĉar mi pensas pri la grandeco

36

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kaj forto de mia amata patrio. Mi devas toleri la barba-

ran lukson de mia potenco kaj brilo; mi edzinigis al mi

tri reĝidinojn de la orientaj regnoj; kaj nun, kara Aristo-

telo, mi iĝis eĉ dio.

Jes, mia kara instruisto: mi igis min proklami dio; miaj

bonaj orientaj regatoj adoras min kaj alportas al mi ofer-

donacojn. Tio estas politika neceso, por ke mi havu kon-

venan aŭtoritaton super la montaraj paŝtistoj kaj kamel-

pelistoj. Kiel malproksimaj estas la tempoj, kiam vi in-

struis min uzi racion kaj logikon! Sed la racio mem or-

donas akomodi siajn rimedojn al la homa malsaĝo.

Unuavide mia kariero povas ŝajni al iu ajn fantazia; sed

dum mi ĝin nun pririgardas en nokta trankvilo de mia

dia laborejo, mi vidas, ke neniam mi ion entreprenis, kio

ne estus nepre kondiĉita de mia antaŭa paŝo.

Rigardu, mia kara Aristotelo, estus en la intereso de

trankvilo kaj ordo, en racia intereso politika, ke ankaŭ

en mia okcidenta patrio mi estu agnoskita kiel dio. Libe-

rigus miajn manojn ĉi tie en la oriento, se mi havus la

certecon, ke mia Makedonio kaj Helaso akceptis la po-

litikan principon de mia absoluta aŭtoritato; mi povus

trankvile ekmarŝi por havigi al mia greka patrio naturan

limon ĝis la bordo de ĉinio. Per tio mi por eterne seku-

rigus la potencon kaj sendanĝerecon de mia Makedonio.

Kiel vi vidas, ĝi estas modera kaj prudenta plano; jam

delonge mi ne estas tiu fantaziulo, kiu ĵuris super la

37

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tombo de A˛ilo. Se mi nun postulas de vi, ke vi, kiel mia

saĝa amiko kaj gvidanto, filozofie preparu kaj akcepte-

ble por miaj Grekoj motivigu mian proklamon je dio, mi

tion faras kiel respondeca politikisto kaj ŝtatulo; al via

konsidero estu lasite, ĉu vi la taskon volas plenumi kiel

aferon prudentan, patriotan kaj politike necesan.

Salutas vin, mia kara Aristotelo, via

Aleksandro.

[1937]

38

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La morto de Ar˛imedo

Fakte la historio pri Ar˛imedo ne estis precize tia, kiel

oni ĝin priskribas; estas ja vere, ke li estis mortigita,

kiam la Romianoj konkeris Sirakuzon, sed ne estas ĝu-

ste, ke en lian domon penetris romia soldato por rabi,

kaj ke Ar˛imedo, absorbita per desegno de ia geometria

problemo, al li ĉagrene ekmurmuris: ”Ne difektu miajn

cirklojn!” Unue Ar˛imedo ne estis distra profesoro, ne

scianta, kio okazas ĉirkaŭ li; male, li estis laŭ karaktero

vera soldato, kiu inventadis por Sirakuzo militmaŝinojn

por la defendo de la urbo; due, tiu romia soldato ne estis

ebria rabanto, sed la klera kaj ambicia staba centestro

Lucio, kiu sciis, kun kiu li havas la honoron, kaj ne ve-

nis rabi, sed salutinte soldate sur la sojlo, diris: ”Estu

sana, Ar˛imedo.”

Ar˛imedo levis la okulojn de la vaksa tabuleto, sur kiu

li vere ion geometrie desegnis, kaj diris: ”Nu, kio?”

”Ar˛imedo,” diris Lucio, ”ni scias, ke sen viaj milit-

maŝinoj ĉi tiu Sirakuzo estus defendinta sin eĉ ne mona-

ton; tiamaniere ni devis okupi nin pri ĝi dum du jaroj.

Ne pensu, ni soldatoj scias tion apreci. Brilegaj maŝinoj.

Gratulon.”

39

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Ar˛imedo mansvingis. ”Mi petas vin, ĝi estas ja tut-

simpla. Ordinaraj ĵetmekanismoj — nu, tia ludilo. Sci-

ence ĝi ne havas konsiderindan valoron.”

”Sed milite jes,” opiniis Lucio. ”Aŭdu, Ar˛imedo, mi

venis diri al vi, ke vi laboru kun ni.”

”Kun kiu?”

”Kun ni Romianoj. Vi devas tamen vidi, ke Kartago

dekadencas. Kial do helpi al ili! Nun ni abrupte finos

kun Kartago, vi vidos. Vi devus prefere iri kun ni, vi ĉiuj.”

”Kial?” murmuris Ar˛imedo. ”Ni Sirakuzanoj estas

hazarde Grekoj. Kial ni devus iri kun vi?”

”ĉar vi vivas en Sicilio kaj ni Sicilion bezonas.”

”Kaj kial vi ĝin bezonas?”

”ĉar ni volas regi super la Mediteraneo.”

”Ha,” diris Ar˛imedo kaj observis enpense sian tabu-

leton. ”Kaj por kio vi tion volas?”

”Kiu estas mastro de la Mediteraneo,” diris Lucio, ”es-

tas mastro de la mondo. Tio estas ja klara.”

”ĉu vi devas esti mastroj de la mondo?”

”Jes. La misio de Romio estas iĝi mastro de la mondo.

Kaj mi diras al vi, ke ĝi estos.”

”Eble,” diris Ar˛imedo forviŝante ion sur la vakstabu-

leto. ”Sed mi ne konsilus tion al vi, Lucio. Aŭdu, esti ma-

stro de la mondo — iam ĝi kaŭzos al vi teruregan de-

fendadon. Domaĝe pri la laboro, kiun vi havos kun gi.”

”Estas egale; sed ni estos granda regno.”

40

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Granda regno,” murmuris Ar˛imedo. ”Se mi deseg-

nas malgrandan cirklon aŭ grandan cirklon, ĝi estas ta-

men nur cirklo. Jen, denove limoj, neniam vi estos sen

limoj, Lucio. ĉu vi pensas, ke granda cirklo estas pli per-

fekta ol malgranda cirklo? Vi pensas, ke vi estas pli gran-

da geometro, se vi desegnas pli grandan cirklon?”

”Vi grekoj konstante ludas per argumentoj,” oponis

centestro Lucio. ”Jen ni, ni pruvas nian veron alie.”

”Per kio?”

”Per ago. Ekzemple ni konkeris vian Sirakuzon. Sek-

ve Sirakuzo apartenas al ni. ĉu ĝi estas klara pruvo?”

”Estas,” diris Ar˛imedo kaj gratis sin per la grifelo en

la haroj. ”Jes, vi konkeris Sirakuzon; sed ĝi jam ne estas

kaj neniam plu estos tiu Sirakuzo, kia ĝis nun. ¯i estis

granda kaj glora urbo, homo; de nun neniam ĝi estos

granda. Domaĝe pri Sirakuzo!”

”Sed Romio estos granda. Romio devas esti la plej for-

ta en la tuta tera sfero.”

”Kial?”

”Por kapabli rezisti. Ju pli fortaj ni estas, des pli da

malamikoj ni havas. Tial ni devas esti la plej fortaj.”

”Kio koncernas la forton,” murmuris Ar˛imedo. ”Mi

estas iome fizikisto, Lucio, kaj ion mi diros al vi. Forto

blokas forton.”

”Kion ĝi signifas?”

”Estas tia leĝo, Lucio. Forto, kiu efikas al io, per tio

41

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

estas blokata. Ju pli fortaj vi estos, des pli da viaj fortoj

por tio vi konsumos; kaj iam venos tempo —”

”Kion vi volis diri?”

”Ba nenion. Mi ne estas profeto, homido; mi estas nur

fizikisto. La forto blokas forton. Nenion plu mi scias.”

”Aŭdu, Ar˛imedo, ĉu vi volus labori por ni? Eĉ ima-

gon vi ne havas, kiaj grandegaj ebloj apertiĝus al vi en

Romio. Vi konstruus la plej fortajn militmaŝinojn en la

mondo.”

”Vi devas pardoni, Lucio; mi estas maljuna homo kaj

ankoraŭ mi volus ellabori unu aŭ du el miaj pensoj. Kiel

vi vidas, ĵus mi ion ĉi tie geometrie desegnas.”

”Ar˛imedo, ĉu ne logas vin konkeri kun ni la regadon

super la mondo? — Kial vi silentas?”

”Pardonu,” murmuris Ar˛imedo super sia tabuleto.

”Kion vi diris?”

”Ke homo, kiel vi, povus konkeri la mondregadon.”

”Hm, la mondregado,” diris Ar˛imedo enpense. ”Vi

ne rajtas koleri, sed mi havas ĉi tie ion pli gravan. Sciu,

ion daŭran. Ion, kio vere ĉi tie restos.”

”Kio ĝi estas?”

”Atenton, ne forviŝu miajn cirklojn! Jen maniero, kiel

elkalkuli areon de cirkla sektoro.”

Pli poste estis eldonita raporto, ke la dokta Ar˛imedo

perdis la vivon hazarde.

[1938]

42

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La romiaj legioj

Kvar el la veteranoj de Cezaro, kiuj, trapasinte gaŭlan

kaj britan militirojn, revenis kovritaj de gloro kaj

kun plej granda triumfo, kiun iam la mondo vidis, do la

kvar herooj, nome Bullio, eksdekestro, Lucio nomata

pro sia malgraseco Macer, Sartor nomata Hilla, veteri-

naro de la dua legio, kaj fine Strobo el Gaeto, kunvenis

en vinejo de sicilia Greko kaj granda fripono Onokrato,

por komune rememori la grandajn kaj memorindajn mi-

lit-eventojn, kies atestantoj ili estis. ĉar estis iom varme-

ge, Onokrato metis por ili tablon surstraten, kaj tie la

kvar soldatoj trinkis, laŭte parolante. Kiu mirus, ke bal-

daŭ amasiĝis ĉirkaŭ ili homoj el tiu strato, metiistoj,

azenpelistoj, infanoj kaj virinoj kun beboj surbrake, por

aŭskulti iliajn vortojn? Sciu, ke la gloraj agoj de la gran-

da Cezaro tiam ankoraŭ estis vekantaj intereson de ĉiuj

romiaj civitanoj.

”Do aŭskultu,” diris Strobo el Gaeto, ”kio okazis, kiam

tie apud tiu rivero staris kontraŭ ni tridek mil Senonoj.”

”Atendu,” korektis lin Bullio, ”unue da tiuj Senonoj ne

estis tie tridek mil, sed apenaŭ dek ok mil, kaj due, vi

estis en la naŭa legio, kiu neniam staris kontraŭ la Seno-

noj. Tiam vi bivakis en tendaro en Akvitanio kaj ripara-

43

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

dis niajn botojn, ĉar ĉe vi soldatis nuraj botistaĉoj kaj

botflikistoj. Do, kaj nun rakontu plu.”

”En tio vi eraras,” oponis Strobo. ”Sciu, tiam ni biva-

kis en Lutecio. Kaj botojn ni riparis al vi tiam, kiam vi ilin

tratruis, fuĝante for de Gergovio. Tiam vi ricevis egan

batadon, vi kaj la kvina legio, kaj vi ĝin meritis.”

”Tiel ne okazis,” diris Lucio, nomata Macer. ”La kvi-

na legio neniam estis apud Gergovio. La kvina legio ri-

cevis sur pantalonon jam apud Bibrakto, kaj de tiu tem-

po oni plu ne povis ĝin ien sendi, krom al manĝegado.

Tio estis bela legio,” diris Macer, malproksimen forkra-

ĉante.

”Sed kiu kulpis pri tio,” diris Bullio, ”ke la kvina legio

venis apud Bibrakto en kaĉon. Estis avanconta la sesa,

por ĝin alterni, sed la sesanoj ne emis, tiuj eskapuloj. ĵus

ili venis el Masilio, de la inoj —”

”Kia ideo,” oponis Sartor, nomata Hilla, ”la sesa legio

eĉ ne estis apud Bibrakto; tiu venis en fronton nur apud

Aksono, kiam komandis Galbo.”

”Vi tion komprenas, vi kastristo,” diras Bullio; ”apud

Aksono estis la dua, tria kaj sepa legioj. La sesan jam de-

longe la Eburonoj sendis al la panjoj.”

”ĉio ĉi estas nura mensogo,” diris Lucio Macer. ”La

vero nur estas, ke la dua legio, en kiu mi soldatis, bata-

lis apud Aksono; la ceteron vi elpensis.”

”Ne babilu,” diris Strobo el Gaeto. ”Apud Aksono vi

44

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ronkis en rezervo, kaj kiam vi vekiĝis, estis post la bata-

lo. Forbruligi Cenabunon, tion vi sciis, kaj dishaki kelk-

cent civilulojn tial, ĉar ili pendumis tri akaparistojn, tion

vi ankaŭ kapablis.”

”Cezaro ordonis tion al ni,” diris Macer ŝultrolevan-

te.

”Malvero,” ekkriis Hilla; ”tion ne ordonis Cezaro, sed

Labieno. Nepre ne Cezaro, por tio li estis tro politikisto;

sed Labieno estis soldato.”

”Galbo estis soldato,” diris Bullio, ”ĉar li ne timis; sed

Labieno estis ĉiam duonmejlon post la fronto, por ke

nenio okazu al li. Kie estis Labieno, kiam nin sieĝis la

Nerveoj, he? Tiam falis nia centestro kaj mi kiel plej aĝa

dekestro transprenis la komandon. Junuloj, mi diris, kiu

retiriĝos je unu paŝo —”

”Kun la Nerveoj,” interrompis lin Strobo, ”estis nenio;

ili pafis kontraŭ vin per strobiloj kaj glanoj. Sed pli mal-

bona tio estis kun la Arvernoj.”

”Al diablo,” oponis Macer. ”La Arvernojn ni tute ne

povis kuratingi. Homidoj, tio estis kvazaŭ kaptadi lepo-

rojn.”

”En Akvitanio,” diris Hilla, ”mi iam pafis cervon; sed

ĝi estis tia ulo, kornaron ĝi havis kiel arbon, — du ĉeva-

loj ja devis ĝin treni en bivakon.”

”Bagatelo,” deklaris Strobo, ”sed en Britio, tie estis

cervoj!”

45

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Tenu min,” ekkriis Bullio, ”jen Strobo volus kredigi

al ni, ke li estis en Britio.”

”Sed ankaŭ vi tie ne estis,” rediris Macer. ”Hej, Ono-

krato, vinon! Mi diros al vi, ke mi ekkonis sufiĉe da men-

soguloj, kiuj diradis, ke ili estis en Britio, sed mi kredis

neniun.”

”Mi estis tie,” diris Hilla. ”Mi veturigis tien porkojn.

Tie estis la sepa, oka kaj deka legioj.”

”Ne amuzu nin, homido,” oponis Strobo. ”La deka ne-

niam estis pli malproksime ol en la Sekvana tendaro. Vi

devis ĝin vidi, kiel ĝi venis brilcirita al Alesio. Sed tie ili

ricevis batregalon, tiuj suĉemuloj.”

”Tie ni ĉiuj ricevis batregalon,” diris Bullio. ”Ni estis

draŝitaj kiel sekalo, kaj tamen ni venkis.”

”Ne tiel estis,” oponis Macer. ”Entute ĝi ne estis tia

granda batalo. Kiam mi matene eliris el la tendo —”

”Tiel ne estis,” diris Hilla. ”Apud Alesio komenciĝis

jam nokte.”

”Ne parolu,” diris Bullio; ”komenciĝis, kiam ni finis la

tagmanĝon; ni havis ŝafaĵon tiam —”

”Tio ne estas vero,” diris Hilla frapante la tablon.

”Apud Alesio ni havis bovaĵon, ĉar malsanetis niaj bo-

vinoj. Neniu plu volis tion manĝi.”

”Mi diras, ke estis ŝafaĵo,” persistis je la sia Bullio.

”Tiam al ni venis de la kvina legio kapitano Longus —”

”Homido,” diris Macer.

46

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Longus estis ja ĉe ni, ĉe la dua, kaj apud Alesio li jam

estis delonge mortinta. ĉe la kvina estis Hirto.”

”Tio ne estas vero,” diris Hilla. ”ĉe la kvina estis tiu —

kiel li nomiĝis? — ha, Korda.”

”Ba ne,” asertis Bullio. ”Korda estis en Masilio. Longus li

estis kaj punkto; li venis kaj diris, malbeninda pluvo —”

”Pru,” ekkriis Strobo. ”Ne tiel okazis. Apud Alesio

tiam tute ne pluvis. Estis terura varmego, mi scias, kiel

fetoris la porkaĵo.”

”ŝafaĵo ĝi estis,” kriis Bullio, ”kaj pluvis! Do kaj venis

al ni tiu Hirto kaj diris: Knaboj, ŝajnas al mi, ke venos

akvo en niajn botojn. Kaj li pravis. Dudek horojn daŭris

la batalo —”

”Ne tiel,” diris Macer. ”Post tri horoj ĉio estis finita.”

”Vi tre eraras,” diris Strobo. ”¯i daŭris tri tagojn, sed

kun paŭzoj. La duan tagon ni malvenkis —”

”Ne estas ja vero,” deklaris Hilla. ”Ni malvenkis en la

unua tago, sed la duan tagon ni denove venkis.”

”Sensencaĵo,” diris Bullio, ”ni tute ne venkis kaj volis

jam kapitulaci, sed ili kapitulacis pli frue.”

”Tute ne estis tiel,” post tio Macer, ”ja neniu batalo

okazis apud Alesio. Onokrato, vinon! Atendu, ion mi

diros al vi: kiam ni sieĝis Avarikon —”

”Ja tiel ne okazis,” grumblis Bullio kaj ekdormis.

[1928]

47

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Pri dek virtuloj

Kaj diris la Eternulo: ĉar la kriado de Sodom kaj Go-

mora estas granda kaj ilia pekado tre peza, tial Mi

malsupreniros kaj rigardos, ĉu ili plene agas tiel, kiel estas *la kriado, kiu venis al Mi, aŭ ne; Mi sciiĝos. *

Kaj Abraham alproksimiĝis kaj diris: ĉu Vi ankaŭ pe-

reigos virtulon kune kun malvirtulo? Eble ekzistas kvindek

virtuloj en la urbo: ĉu Vi tiam pereigos kaj ne indulgos la

*lokon pro la kvindek virtuloj, kiuj estas en ĝi? *

Kaj la Eternulo diris: Se Mi trovos en Sodom kvindek vir-

*tulojn en la urbo, Mi indulgos la tutan lokon pro ili. *

Kaj Abraham respondis, dirante: Eble al la kvindeko da

virtuloj mankos kvin, ĉu Vi pereigos pro la kvin la tutan

urbon? Kaj Li diris: Mt ne pereigos, se Mi trovos tie kvardek

kvin. Kaj li plue parolis al Li kaj diris: Eble troviĝos tie kvardek? Kaj Li diris: Mi ne faros tion pro la kvardek. Kaj Ab-

raham diris: Ne koleru, mia Sinjoro, ke mi parolos plue: Eble

troviĝos tie tridek? Kaj Li diris: Mi ne faros, se Mi trovos tie *tridek. *

Kaj li denove diris: Jen mi ekkuraĝis paroli al mia Sinjoro:

eble troviĝos dudek? Kaj Li diris: Mi ne pereigos pro la du-

*dek. *

48

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Li diris ankoraŭ: Ne koleru, mia Sinjoro, ke mi parolos

ankoraŭ nur unu fojon: Eble troviĝos tie dek? Kaj Li diris:

Mi ne pereigos pro la dek. Kaj la Eternulo foriris, kiam Li

*ĉesis paroli kun Abraham; kaj Abraham reiris al sia loko. *

(Gen. 18, 20-23.)

Kaj reveninte al sia loko, Abraham vokis sian edzinon

Sara kaj diris al ŝi: ”Aŭdu, el la plej bona fonto mi tion

havas, sed neniu rajtas tion ekscii. La Eternulo decidiĝis

pereigi la Sodomanojn kaj Gomoranojn pro iliaj pekoj.

Li mem diris tion al mi.”

Kaj diris Sara: ”Vidu, ĉu mi ne diradis tion jam de-

longe? Kaj kiam mi rakontis al vi, kio tie okazas, vi an-

koraŭ pledis por ili kaj min alkriadis: ’Silentu, ne miksu

vin en tion, ĉu tio rilatas vin?’ Nun vi vidas tion, tion jam

delonge mi diradis, tion oni povis atendi. Kiam mi antaŭ

nelonge parolis pri tio kun la edzino de Lot, mi diris al

ŝi: Sinjorino, kien tio kondukos? Kion vi pensas, ĉu la

Eternulo pereigos ankaŭ la edzinon de Lot?”

Kaj respondante Abraham diris: ”¯uste pri tio temas.

Por tiel diri, je mia insistado la Eternulo konsentis indul-

gi Sodomon kaj Gomoran, se Li tie trovos kvindek vir-

tulojn. Sed mi primarĉandis tion ĝis dek. Tial mi vokis

vin, por ke ni kune elektu por la Eternulo dek virtulojn.”

Kaj diris Sara: ”Bone vi faris. La edzino de Lot estas

mia amikino kaj Lot estas filo de via frato Haran. Mi ne

diras, ke Lot estas virta, tion vi scias, kiel li incitis sian

49

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

servistaron kontraŭ vi, tion jam ne diru, Abraham, tio ne

estis en ordo, li ne traktas vin sincere, sed li estas via

nevo, kvankam Haran ne kondutis al vi tiel, kiel devus

konduti denaska frato, sed tio jam apartenas al la fami-

lio.”

Kaj plue ŝi parolis dirante: ”Diru al la Eternulo, ke Li

indulgu Sodomon. Mi jam estas tia, mi deziras nenion

malbonan al iu. Miaj piedoj tremas ĉe ekpenso, ke tiom

da homoj pereus. Iru kaj porpetu ĉe la Eternulo, ke Li

kompatu ilin.”

Kaj respondis Abraham: ”La Eternulo kompatos, se Li

trovos dek virtulojn. Mi pensas, ke ni povus al Li konsili,

kiuj ili estas. Ni konas ja ĉiujn homojn, kiuj loĝas en So-

dom kaj Gomora. Kial ni ne helpus al la Eternulo elser-

ĉi dek virtulojn?”

Kaj diris Sara: ”Nenio pli facila ol tio. Eĉ dek, eĉ kvin-

dek, eĉ cent virtulojn mi indikos al Li. La Eternulo scias,

ke mi faros al neniu maljustaĵon. Do ni havas la Lot-ed-

zinon kaj Loton, nevon vian, kvankam li estas falsa kaj

enviema, sed li apartenas al la familio. Do jam du.”

Post tio diris Abraham: ”Kaj iliaj du filinoj.”

Sara post tio diris: ”Ne pensu, la pli aĝa, Jesą, estas

malĉasta. ĉu vi ne rimarkis, kiel ŝi antaŭ vi kokete flek-

sis la postaĵon? La edzino de Lot mem diris al mi: Jesą

faras al mi zorgojn, mi ĝojos, kiam ŝi edziniĝos. La pli

50

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

juna ŝajnas esti pli modesta. Sed se vi pensas, do kalkulu

kun ambaŭ.”

Kaj diris Abraham: ”Do ni jam havas kvar virtulojn.

Kiun ni plue elektu?”

Kaj Sara respondis: ”Se vi kalkulas la du knabinojn,

tiam vi devas alpreni ankaŭ iliajn fianĉojn, Jobabon kaj

Seboimon.”

Sed Abraham diris: ”Kion vi opinias, Seboim estas ja

filo de maljuna Dodanim. ĉu filo de uzurulo povas esti

virta?”

Kaj diris Sara: ”Abraham, faru tion, mi petas vin, por

la familio. Kial Melą ne havu egale bravan fianĉon kiel

tiu vantulino, Jesą? ŝi estas honesta knabino kaj alme-

naŭ ne movas loge la koksojn antaŭ maljunaj parencoj,

kiujn ŝi devas estimi.”

Kaj respondis Abraham: ”Estu, kiel vi diras. Do kun

Jobab kaj Seboim ni havas jam ses virtulojn. Nun restas

al ni trovi nur kvar.”

Kaj Sara diris: ”Tio jam estos facila. Atendu, kiu en

Sodom ankoraŭ estas virta?”

Abraham post tio respondis: ”Mi dirus, ke la maljuna

Na˛or.”

Kaj diris Sara: ”Mi miras, ke vi povas entute pri li pa-

roli. ĉu li ne dormas kun paganaj amorantinoj, kvankam

li estas maljunulo? Vere pli virta ol Na˛or estas ja Saba-

ta˛.”

51

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Tiam ekflamiĝis Abraham pro kolero kaj diris: ”Saba-

taęstas falsĵurinto kaj idolservanto. Ne postulu de mi,

ke mi proponu lin al la Eternulo inter la virtaj. Multe pli

konsiderinda estus Elmodad aŭ Eliab.”

Post tio diris Sara: ”Aŭdu, por scii, Eliab adultis kun la

edzino de Elmodad. Se Elmodad valorus ion, li forpelus

sian edzinon, tiun ĉiesulinon, kien ŝi apartenas. Sed eble

vi povus proponi Namanon, kiu pri nenio kulpas, ĉar li

estas frenezulo.”

Kaj respondis Abraham: ”Namanon mi ne proponos,

sed mi proponos Mel˛ielon.”

Kaj diris Sara: ”Se vi proponos Mel˛ielon, ne parolu

kun mi. ĉu ne mokis Mel˛iel pri vi, ke vi havas filon ne

kun mi, sed jes kun la malĉastulino Agar?”

Abraham post tio diris: ”Mi ne proponos Mel˛ielon.

Kion vi pensas, ĉu mi alprenu inter la virtajn Ezronon aŭ

Jahelelon?”

Sara post tio respondis dirante: ”Jahelel estas diboĉu-

lo kaj Ezron rilatas kun prostituitinoj el Aąd.”

Kaj diris Abraham: ”Mi proponos Efraimon.”

Kaj Sara diris: ”Efraim diras, ke lia estas la ebenaĵo

Mamre, sur kiu sin paŝtas niaj gregoj.”

Abraham post tio diris: ”Maljusta estas Efraim. Mi

proponos Ahiramon, filon de Jasiel.”

Kaj diris Sara: ”Ahiram estas amiko de Mel˛iel. Se vi

volas iun proponi, proponu Nadabon.”

52

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Respondis Abraham: ”Nadab estas avarulo. Mi pro-

ponos Amramon.”

Kaj Sara diris: ”Amram volis dormi kun via publikuli-

no Agar. Mi ne scias, kion tiel eksterordinaran li vidis je

ŝi. Pli bona estas Asriel.”

Kaj diris Abraham: ”Asriel estas dando. Mi ne povas

proponi al la Eternulo arlekenon. Nu, ĉu mi nomu al li

Namuelon? Ne, ankaŭ Namuel ne indas tion. Mi ne

scias, kial devus esti tiu ĝuste Namuel.”

Sara poste diris: ”Mi ne scias, kion vi havas kontraŭ

Namuel? Li estas ja malsaĝa, sed pia.”

Kaj diris Abraham: ”Estu. Namuel estas la sepa.”

Post tio Sara diris: ”Atendu, Namuelon ellasu, ĉar li

praktikas la pekon sodoman. Kiu ankoraŭ estas en So-

dom? Permesu, ke mi rememoru: Kahat, Salfad, Ita-

mar...”

Abraham post tio respondis: ”Foriru ĉi tiu ideo de vi.

Itamar estas mensogulo, kaj kio koncernas Kahaton kaj

Salfadon, ĉu ili ambaŭ ne estas adeptoj de la malbenita

Peleg? Sed eble vi konas iun virinon justan en Sodom.

Mi petas, rememorigu al vi.”

Kaj diris Sara: ”Neniu estas.”

Kaj afliktiĝis Abraham dirante: ”ĉu ne estas dek vir-

tuloj en Sodom kaj Gomora, por ke la Eternulo pro ili

indulgu tiujn belajn urbojn?”

Sara post tio diris: ”Iru, Abraham, iru ankoraŭ unufoje

53

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

al la Eternulo, falu genuen antaŭ Lia vizaĝo, disŝiru vian

veston kaj diru: Sinjoro, Sinjoro, mi kaj Sara, edzino mia,

plorante petas Vin, ke Vi ne pereigu Sodomon kaj Gom-

oran pro iliaj pekoj.”

”Kaj diru al Li: Kompatu la pekan popolon kaj indul-

gu ilin ankoraŭ. Havu mizerikordon, Sinjoro, kaj lasu ilin

vivi. Sed de ni, Eternulo, de ni homoj ne postulu, ke ni

proponu al Vi dek virtulojn el tuta Via popolo.”

[1931]

54

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Pseŭdo-Lot aŭ pri patriotismo

Kaj venis du anĝeloj en Sodomon vespere, kaj Lot si-

dis ĉe la pordego de la urbo. Kiam Lot ilin ekvidis, li

leviĝis renkonte al ili kaj kliniĝis vizaĝaltere, kaj diris: ”Mi petas vin, sinjoroj, envenu en la domon de via sklavo kaj

pasigu la nokton kaj lavu viajn piedojn, kaj vi leviĝos mat-

ene kaj iros vian vojon.” Kaj ili diris:

*”Ne, ni pasigos la nokton sur la strato.” *

Kaj li tre petegis ilin, ke ili envenu al li: kaj kiam ili en-

*venis, li faris al ili festenon, kaj bakis macojn: kaj ili manĝis. *

Kaj ili diris al Lot: ”Kiun vi havas ĉi tie? bofilon, aŭ viajn filojn, aŭ viajn filinojn, aŭ ĉiun ajn, kiun vi havas en la urbo, elirigu ilin el ĉi tiu loko: ĉar ni ekstermos ĉi tiun lokon, ĉar *granda fariĝis ilia kriado antaŭ la Eternulo, kaj la Eternulo sendis nin, por ĝin pereigi.” *

Lot embarasiĝis, aŭdinte tion kaj diris: ”Kaj kial mi

devus foriri de ĉi tie?” Post tio ili respondis al li: ”ĉar la

Eternulo ne volas pereigi la virtulon.”

Lot longe silentis, sed poste li diris: ”Mi petas, sinjo-

roj, permesu, ke mi foriru kaj diru al miaj bofiloj kaj fi-

linoj, ke ili preparu sin por vojaĝo.” Ili respondis al li:

”Faru tiel.”

55

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

*Kaj Lot eliris, * kuris tra stratoj de la urbo kaj vokis al ĉiuj homoj: ” *Leviĝu, eliru el ĉi tiu loko: ĉar la Eternulo pereigos la urbon.” Sed ili rigardis lin kiel ŝercanton. *

Lot revenis hejmen, sed ne ekkuŝis, kaj meditis la tu-

tan nokton.

*Kaj kiam leviĝis la matenruĝo, la anĝeloj rapidigis lin, *

dirante: ”Leviĝu, prenu vian edzinon kaj ambaŭ viajn fili-

nojn, kiuj ĉi tie troviĝas: por ke ankaŭ vi ne pereu pro la

*krimeco de la urbo.” *

”Mi ne iros,” diris Lot. ”Pardonu al mi, sed mi ne iros.

Mi pripensis tion dum la tuta nokto. Mi ne povas fori-

ri, ĉar ankaŭ mi mem estas unu el la Sodomanoj.”

”Vi estas virtulo,” kontraŭdiris la anĝeloj, ”sed ili estas

malvirtuloj, kaj la kriado de illaj agoj kolerigis la Eternu-

lon. Kion vi havas kun ili?”

”Mi ne scias,” diris Lot. ”Ankaŭ pri tio mi meditis,

kion mi havas kun ili; dum la tuta vivo mi akuzadis

miajn samurbanojn kaj juĝis ilin tiel severe, ke nun estas

al mi terure rememori tion: ĉar ili pereos. Kaj kiam mi

venis en la urbon Segor, ŝajnis al mi, ke ĝiaj homoj estas

pli bonaj ol la Sodomaj.”

”Leviĝu,” diris la anĝeloj, ”vi iros en la urbon Segor,

ĉar ĝi estos konservita.”

”Kio estas por mi Segor?” respondis Lot. ”Estas unu

viro virta en Segor: kiam ajn mi parolis kun li, li estis

akuzanta siajn samurbanojn, kaj mi malbenis la Sodo-

56

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

manojn pro iliaj kulpoj, sed nun mi ne povas foriri. Mi

petas, lasu min.”

Kaj ekparolis anĝelo kaj diris: ”La Eternulo ordonis

pereigi la Sodomanojn.”

”Estu Lia volo,” diris Lot mallaŭte. ”Mi pripensis dum

la tuta nokto; kaj mi rememoris tiom da aferoj, ke mi

ploris. ĉu vi aŭdis iam kanti la Sodomanojn? Ne, vi ilin

tute ne konas, ĉar alie vi ne venus tiel. Kiam la knabinoj

iras tra la strato, ili balanciĝas en la koksoj kaj inter la

lipoj zumas kanton; kaj ili ridas, kiam ili ĉerpas akvon

per siteloj. Neniu akvo estas pli pura ol tiu el la putoj de

Sodom; kaj neniu lingvo el la lingvoj sonas pli bele. Kiam

ekparolas infano, mi komprenas lin; kvazaŭ li estus mia;

kaj kiam li ludas, estas la sama ludo, kiun mi mem ludis,

estante ankoraŭ malgranda. Kaj kiam mi ekploris, pan-

jo konsolis min per la sodoma lingvo. Eternulo,” ekkriis

Lot, ”kvazaŭ ĝi hieraŭ estus!”

”Pekis la Sodomanoj,” diris la alia anĝelo severe, ”kaj

tial —”

”Ili pekis, mi scias,” interrompis lin Lot malpacience.

”Kaj ĉu vi almenaŭ vidis niajn metiistojn? Ili aspektas,

kvazaŭ ili ludas; kaj kiam ili faris kruĉon aŭ tolon, tiam

la koro eksaltas pro ĝojo, kiel bele ĝi estas farita. Estas

homoj tiel lertaj, ke vi rigardus ilin dum la tuta tago; kaj

kiam vi vidas ilin fari la plej malbonajn aferojn, doloras

vin pli, ol se tion farus homo el Segor. ¯i turmentas vin,

57

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kvazaŭ vi mem partoprenus en ilia kulpo. Kiom helpas

al mi mia virteco, se mi estas Sodomano? Juĝante Sodo-

mon, vi juĝas min. Mi ne estas virta. Mi estas kiel ili. Mi

ne foriros de ĉi tie.”

”Vi estos pereigita kun ili,” diris la anĝelo nubmiene.

”Eble; sed antaŭe mi provos, ke ili ne estu pereigitaj.

Mi ne scias, kion mi faros; sed ĝis la lasta momento mi

pensos, ke mi devas helpi al ili. ĉu mi povas nur tiel fo-

riri? Mi kontraŭas la Eternulon kaj tial Li ne plenumos

mian peton. Se Li lasus al mi tri jarojn da tempo, aŭ tri

tagojn, aŭ almenaŭ tri horojn! Kion signifus por Li tri

horoj? Se Li hieraŭ estus sendinta al mi la sciigon: Foriru

el ilia mezo, ĉar ili estas malvirtaj, — mi dirus al Li: Io-

mete indulgu, mi parolos ankoraŭ kun tiu kaj kun alia;

mi juĝis ilin, anstataŭ iri inter ilin. Sed kiel mi povas for-

iri nun, kiam ili estas pereigotaj? ĉu ankaŭ mi ne estas

kulpa pri tio, ke ili troviĝas en tia situacio? Mi ne volas

morti; sed estas por mi necese, ke ankaŭ ili ne mortu. Mi

restos.”

”Vi ne savos Sodomon.”

”Mi scias, ke ne: ĉu ion mi kapablas? Sed mi provos

ion, mi ankoraŭ ne scias kion; mi scias nur, ke mi devas

resti. ĉar mi juĝis ilin dum la tuta vivo tiel severe kiel

neniun alian; ĉar mi portis kun ili la plej grandan pezon:

iliajn erarojn. Eternulo, mi eĉ ne scias diri, kio ili estas

58

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

por mi; mi povas tion montri nur per tio, ke mi restos

kun ili.”

”Viaj samlandanoj,” diris la anĝelo, ”estas tiuj, kiuj

estas virtaj kaj kredas la saman Eternulon kiel vi; kaj la

pekaj, la malpiaj kaj idolservantoj ne estas viaj samlan-

danoj.”

”Kial ili ne estus, se ili estas Sodomanoj? Vi tion ne

komprenas, ĉar vi ne konas la voĉon de karno kaj argi-

lo. Kio estas Sodom? Vi diras, ke ĝi estas urbo de malvir-

to. Sed kiam la Sodomanoj batalas, ili ne batalas por siaj

malvirtoj, sed por io pli bona, kio estis aŭ estos; kaj an-

kaŭ la plej malbona povas morti por ĉiuj. Sodom, tio

estas ni ĉiuj; kaj se mi havas ian valoron antaŭ la Eter-

nulo, Li atribuu ĝin al Sodom kaj ne al mi. Kial mi an-

koraŭ parolas? Diru al la Eternulo: Lot, Via servisto, sta-

riĝos antaŭ la sodomajn virojn kaj defendos ilin kontraŭ

Vi, kvazaŭ Vi estus lia malamiko.”

”Haltu,” ekkriis la anĝelo, ”terura estas via peko; sed

la Eternulo vin ne aŭdis. Preparu vin kaj eliru el ĉi tiu

urbo: savu almenaŭ la edzinon kaj la filinojn, kiujn vi

havas.”

Kaj Lot ekploris: ”Jes, mi devas ilin savi, vi pravas. Mi

petas, konduku min.”

Sed ĉar li malrapidis, tial ili kaptis lian manon kaj la

manon de lia edzino kaj de liaj du filinoj, pro kompato de la

*Eternulo al li. *

59

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

(Kiam li estis elkondukata, Lot preĝis, dirante:)

”ĉio, kion la vivo donis al mi, donis al mi per viaj ma-

noj; faris mian karnon el via argilo kaj metis en mian

buŝon vortojn, kiuj estas en la buŝo de viaj viroj kaj vi-

rinoj; kaj jen, tial mi kisis ilin per ĉiu mia vorto, eĉ se mi

ilin malbenis.”

”Mi vidas vin eĉ kiam mi fermas la okulojn, ĉar pli

profunde vi estas ol miaj okuloj; vi estas en mi tiel, kiel

mi estis en vi.”

”Miaj manoj faras viajn kutimojn, ne sciante pri tio;

kaj se mi estus en la dezerto, miaj piedoj iros en la direk-

ton de viaj stratoj.”

”Sodom, Sodom, ĉu vi ne estas la plej bela el la urboj?

Kaj se mi nur fenestreton vidus, vualitan per tolo striita,

mi ekkonos ĝin: ĉi tiu estas fenestreto de Sodom.”

”Mi estas kiel hundo, kiun oni kondukas el la domo

de ĝia mastro; eĉ se ĝi mallevas la muzelon en polvon,

por ne plu vidi, ĝi ekkonas la odoron de la objektoj,

kiujn ĝi konas.”

”Mi kredis la Eternulon kaj Lian leĝon; vin mi ne kre-

dis, sed vi estas; kaj aliaj landoj estas kvazaŭ ombro,

kiun mi trapenetras, ne povante apogi min je muro aŭ

je arbo; ili estas kvazaŭ ombro.”

”Sed vi estas, kiel nenio alia estas: kaj ĉio, kio ekzistas,

ekzistas nur en komparo kun vi. Se mi vidas vin, mi vi-

60

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

das nur vin, kaj se mi vidas ion alian, mi vidas tion nur

en komparado kun vi.”

”Mi kredis la Eternulon, ĉar ŝajnis al mi, ke li estis la

dio de Sodom; se ne estas Sodom, ne estas la Eternulo.”

”Pordegoj, pordegoj de Sodom, kien ili min kondukas

kaj en kian malplenon? Kien mi metu la piedon? ĉar ne

ekzistas sub mi la tero: kaj mi staras, kvazaŭ mi ne sta-

rus. Iru, miaj filinoj, kaj lasu min; mi ne povas plu.”

Kaj ili irigis lin kaj metis lin ekster la urbon: kaj tie ili

parolis al li, dirante: ”Savu vin pro via animo, ne rigardu

malantaŭen kaj haltu nenie en la tuta ĉirkaŭaĵo: por ke vi

*ne pereu.” *

La suno leviĝis super la teron, kiam ili diris ĉi tion. Tiam

la Eternulo pluvigis sur Sodomon kaj Gomoran sulfuron kaj

*fajron de la Eternulo el la ĉielo. *

Tiam Lot rerigardis kaj ekkriis kaj kuris returne al la

urbo.

”Kion vi faras, malbenita?” vokis post li la anĝeloj.

”Mi iras helpi al la Sodomanoj,” respondis Lot, kaj

eniris la urbon.

[1923]

61

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La sankta nokto

Mi miras pri vi,” kriis sinjorino Dinah. ”Se ili estus

ordemaj homoj, ili irus al la urbestro kaj ne kva-

zaŭ almozpetante! Kial ne akceptis ilin en la domon la

Geŝimonoj? Kial ilin akceptu *ausgerechnet * ni? ĉu ni es-

tas io malpli bona ol la Geŝimonoj? Mi scias, la edzino

de ŝimon ne enlasus en sian domon tiajn nenihavulojn!

Mi miras pri vi, homo, ke vi tiel kompromitas vin ne

scias kun kiu!”

”Ne kriu,” grumblis la maljuna Isaąr, ”ja ili aŭdos

tion!”

”Ili aŭdu tion,” diris sinjorino Dinah, altigante la vo-

ĉon ankoraŭ pli. ”Ne grave! Nu, estus bela ordo, se mi

rajtus eĉ ne pepi pro iuj vaguloj! ĉu vi konas ilin? ĉu iu

konas ilin? Li diras, ŝi estas mia edzino. Onidire, lia ed-

zino! Mi scias, kiel ĝi estas praktikata ĉe tiaj vaguloj! ĉu

vi ne hontas enlasi ion similan en la domon!”

Isaąr volis kontraŭdiri, ke li enlasis ilin nur en la sta-

lon, sed li silentis; li ŝatis ja sian trankvilon.

”Kaj ŝi,” daŭrigis sinjorino Dinah indigne, ”ŝi estas

graveda, volu scii. Pro Sinjoro Kristo, ankoraŭ tio man-

kis al ni! Jesuo Maria, se ni fariĝus temo por homaj kla-

62

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ĉoj! Mi petas vin, kie vi perdis la kapon?” Sinjorino Di-

nah spirkaptis aeron. ”Memkomprene, al iu junulino vi

ne scias diri ne. Kiam ŝi vin tiel dolĉe alokulis, do vi po-

vis ŝiriĝi pro nura komplezo *. Al mi * vi tion ne farus, Isa-

ąr! Nur sternu al vi, hometoj, tie en la stalo estas abun-

dege da pajlo — Kvazaŭ en la tuta Betlehemo estus sole

ni, kiuj havas stalon! Kial la Geŝimonoj ne donis al ili fas-

kon da pajlo? ĉar la ŝimonino ne tolerus tion de sia

edzo, ĉu vi komprenas? Nur mi estas tia piedpremato,

ĉar mi al ĉio silentas —”

La maljuna Isaąr turniĝis al la muro. Eble ŝi ĉesos, li

opiniis; parte ŝi pravas, sed tiom da paroloj pro unu fo-

jo —

”Akcepti fremdajn homojn en la domon,” meditis sin-

jorino Dinah en justa kolero. ”Kiu scias, kio ili estas?

Dum la tuta nokto mi nun pro timo ne fermas la oku-

lojn! Sed vi estas indiferenta pri tio, ĉu? Por homoj vi

ĉion, sed por mi nenion! Se almenaŭ unufoje vi respek-

tus vian laborkonsumitan kaj malsanetan edzinon! Kaj

matene, ankoraŭ fari ordon post ili! Se tiu homo estas

ĉarpentisto, kial li ie ne laboras? Kaj kial ĝuste mi havu

tiom da ĉagreno? ĉu vi aŭdas, Isaąr?”

Sed Isaąr vizaĝe al la muro mienis, kvazaŭ li dormus.

”Virginjo Maria,” ekĝemis sinjorino Dinah, ”kian vi-

von mi havas! La tutan nokton mi ne povos dormi pro

zorgoj — Kaj li dormas kiel ŝtipo! Ili povus forporti nian

63

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tutan domon, kaj li dormaĉas … Dio, kiajn malfacilaĵojn

mi havas!”

Kaj estis silente, nur la maljuna Isaąr atente artikigis

la mallumon per sia ronkado.

ĉirkaŭ la noktomezo vekis lin el la dormetado retena-

ta virina ekĝemo. Hu, sakre, li ektimis, jen io apude en

la stalo! ¯i nur ne veku Dinah … Kiom da paroloj estus

denove!

Kaj li kuŝis senmove, kvazaŭ li dormus.

Post momento estis aŭdebla nova ĝemo. Dio, kompa-

tu! Dio, donu, ke Dinah ne vekiĝu, preĝis en angoro la

maljuna Isaąr, sed jen li jam sentis, ke Dinah apud li

moviĝas, leviĝas kaj streĉe aŭskultas. Estos malbone,

diris al si konsternite Isaąr, sed restis bele silenta.

Sinjorino Dinah senbrue leviĝis, metis sur sin lanŝa-

lon kaj eliris en la korton. Versimile ŝi elĵetos ilin, diris

al si senpove Isaąr. Mi ne enmiksiĝos, ŝi jam faru kion

ajn ŝi volas …

Post strange longa kaj senbrua tempo revenis sinjori-

no Dinah, atenteme piedpinte paŝante. Al Isaąr en la

dormemo ŝajnis, ke kraketas kaj krakas ligno, sed li de-

cidiĝis, ke li eĉ ne moviĝos. Eble estas malvarme al Di-

nah, li opiniis, kaj ŝi faras por si fajron.

Poste Dinah denove silente ŝteleliris. Isaąr malfer-

metis la okulojn kaj vidis super la flagranta fajro kaldro-

neton kun akvo. Por kio ja, li diris al si mire, sed tuj de-

64

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nove li ekdormis. Li vekiĝis nur, kiam sinjorino Dinah

per strangaj, fervoraj kaj gravaj paŝetoj kuris kun la fu-

manta kaldroneto en la korton.

Kaj ekmiris Isaąr, leviĝis kaj iomete sin vestis. Mi

devas rigardi, kio okazas, li diris energie al si, sed en la

pordo li karambolis kun Dinah.

Mi petas vin, kial tia kurado, li volis ekparoli, sed eĉ

ne al tio li venis. ”Nenio por via gapado ĉi tie,” abrup-

tis lin sinjorino Dinah kaj denove kuris en la korton kun

iaj ĉifonetoj kaj tolpecoj surbrake. Sur la sojlo ŝi turniĝis.

”Iru liten,” ŝi ekkriis severe, ”kaj … ne ĝenu nin ĉi tie, ĉu

vi aŭdas?”

La maljuna Isaąr elŝoviĝis en la korton. Antaŭ la sta-

lo li vidis senhelpe altiĝi larĝoŝultran viran staturon, kaj

li ekiris al ĝi. ”Jes ja,” li murmuris kvietige. ”ŝi eligis vin,

ĉu? Sciu, Jozefo, tiuj virinoj …” Kaj por deturni la paro-

lon for de ilia vira senpovo, li rapidis montri: ”Rigardu,

stelo! ĉu vi jam vidis iam tian stelon?”

[1930]

65

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Marta kaj Maria

Kaj dum ili vojaĝis, li eniris en unu vilaĝon; kaj viri-

*no, nomata Marta, akceptis lin en sian domon. *

Kaj ŝi havis fratinon, nomatan Maria, kaj ĉi tiu sidis apud

*la piedoj de la Sinjoro, kaj aŭskultis lian parolon. *

Sed Marta estis distrata pro multo da servado; kaj ŝi al-

proksimiĝis kaj diris: Sinjoro, ĉu vi ne zorgas pri tio, ke mia *fratino lasis al mi servi sola? Diru do al ŝi, ke ŝi min helpu. *

Sed la Sinjoro respondis kaj diris al ŝi: Marta, Marta, vi

zorgris kaj klopodas pri multaj aferoj; sed unu afero estas

necesa; kaj Maria elektis la bonan parton, kiu ne estos pre-

*nita for de ŝi.” *

(Ev. de sankta Luko, 10, 38-42.)

Kaj tiun vesperon eniris Marta al sia najbarino Tamar,

edzino de Jakobo Grünfeld, kiu kuŝis en postakuŝa tem-

po; kaj vidante, ke la fajro en la kameno estingiĝas, ŝi al-

metis ŝtipojn kaj eksidis ĉe la fajrujo, por ekflamigi la faj-

ron. Kaj kiam ekflagris viglaj flamoj, tiu Marta rigardis

en la fajron kaj silentis.

Kaj diris sinjorino Tamar: ”Vi estas bona, Marteta. Vi

tiom zorgas, — mi tute ne scias, kiel rekompenci tion al

vi.”

66

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Sed Marta nek ion diris, nek deturnis siajn okulojn for

de la fajro.

Tiam sinjorino Tamar demandis dirante: ”ĉu vere,

Marteta, ke hodiaŭ estis ĉe vi Rabbi el Nazaret?”

Kaj Marta respondis: ”Estis.”

Kaj sinjorino Tamar interplektis la manojn kaj diris:

”Certe vi ĝojis, fraŭlino Marta; mi scias, al ni Li ne irus,

sed vi meritas tion, vi estas tiel bona mastrino —”

Tiam Marta kliniĝis al la fajro, impete ordigis la ŝti-

pojn kaj diris: ”Mi diros al vi, sinjorino Tamar, prefere

mi ne vidus min mem. Eĉ ideeto ne venis al mi, ke nun

antaŭ la festoj — Bone, mi pensas, mi lavos la tolaĵon

unue — Vi scias, nia Maria, kiom da lavotaĵo ŝi faras. Do

la nelavitan tolaĵon mi ĵetas sur la amason, kaj subite

”Bonan tagon, knabinoj”, kaj Li staras sur la sojlo! Mi

komencas voki ”Maria, Maria, venu ĉi tien”, sciu, por ke

ŝi helpu al mi rapide forigi tiun amason da ĉemizoj. —

Maria alflugas, taŭzita, kaj kiam ŝi Lin vidas, komencas

krii kiel senigita de la prudento: ”Majstro, Majstro, vi

venis al ni?” kaj bum, jam ŝi estas antaŭ Li surgenue,

plorsingultas, la manojn al Li kisas, — sinjorino Tamar,

mi tiel hontis pro ŝi, kion nur la Majstro devis pensi, tia

frenezeta histeriulino, kaj nun la malpuraj ĉifonoj ĉie, mi

apenaŭ elvortis: ”Majstro, sidiĝu,” kaj kolektas la lavo-

taĵon; kaj Maria Lin tiras je la mano kaj singultas: ”Majs-

tro, parolu, diru al ni ion, Rabboni —” Konsideru, sinjo-

67

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

rino Tamar, ŝi diras al Li Rabboni! Kaj ĉie nura malordo,

vi scias, kiel se oni lavas, eĉ balaite ne estis. Kion Li nur

devis pensi pri ni!”

”Nu, sciu, Marteta,” konsolis ŝin sinjorino Grünfeld,

”iom da tiu malordo viroj preskaŭ ne atentas. Mi konas

ilin.”

”Eĉ se jes,” deklaris Marta kun malmole fulmantaj

okuloj. ”Ordo devas esti. Rigardu, sinjorino Grünfeld,

kiam la Majstro tagmanĝis ĉe tiu doganisto, do Maria

sciis lavi Liajn piedojn per larmoj kaj viŝi ilin per siaj

haroj. Mi diros al vi, sinjorino Tamar, ion similan mi eĉ

ne kuraĝus, sed almenaŭ puran plankon mi volus doni

sub Liajn piedojn. Jes, tion jes. Kaj meti antaŭ Lin tiun

belan tapiŝeton, ĉu vi scias, tiun el Damasko. Kaj ne mal-

puran lavotaĵon. Viŝi Liajn piedojn per larmoj kaj haroj,

tion Maria scias; sed almenaŭ kombi sin, kiam Li venas,

tion ne; kaj viŝi antaŭ Li la plankon, tion ankaŭ ne. Nur

sidaĉi antaŭ Li kaj fari tielajn okulojn, kaj nun rakontu,

Rabboni!”

”Kaj ĉu Li rakontis?” demandis avide sinjorino Tamar.

”Rakontis,” diris Marta malrapide. ”Li ridetis kaj paro-

lis al Maria. Vi scias, mi unue zorgis forigi la lavotaĵon,

kaj poste doni al Li iom da kaprina lakto kaj pecon da

pano. — Li aspektis irlaca kaj elĉerpita; mi jam havis sur

la lango, Majstro, mi alportos al Vi kusenojn, ripozu mo-

menton, dormetu iom, ni estos silentaj kiel animetoj, ni

68

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

eĉ ne spiros, — sed vi scias, sinjorino Grünfeld, mi ne

volis interrompi Lian parolon. Kaj tiel mi nur piedpinte

iradis, por ke Maria komprenu, ke ni devas silenti, sed

vane! ”Rakontu ankoraŭ, Majstro, mi petas, ankoraŭ

ion,” kaj Li, bonulo, ridetis kaj parolis —”

”A˛, mi volus aŭdi, kion Li diris,” ekĝemis sinjorino

Tamar.

”Ankaŭ mi, sinjorino Tamar,” Marta lakonis. ”Sed iu

devis por Li malvarmigi la lakton, por ke ĝi estu freŝa.

Kaj iu ankaŭ devis havigi iom da mielo por la pano. Kaj

poste por momento iri al la Efraimoj — al Efraimino mi

promesis, ke iam-tiam mi rigardos ŝiajn infanojn, se ŝi

devas iri en foiron, — vi scias, sinjorino Grünfeld, tia

maljuna fraŭlino, kiel mi, ankaŭ iam fariĝas por io bona.

Se nia frato Lazaro almenaŭ estus hejme! Sed kiam La-

zaro matene vidis, ke ni estas lavontaj, li diras: ”Knabi-

noj, nenio por mi, mi malaperos; sed vi, Marta, atentu,

se pretere irus tiu spicisto el Libano, aĉetu por mi brust-

teon,” sciu, nia Lazaro estas iel malsana je brusto, sinjo-

rino Tamar, tro li malgrasiĝas. Kaj tial mi senĉese pen-

sis, ke Lazaro revenu, dum la Majstro estas ĉi tie, — mi

kredas, sinjorino Grünfeld, ke Li resanigus nian Lazaron;

kiam mi aŭdis ies paŝojn, jam mi kuregis antaŭ la do-

mon kaj al ĉiu vokis: ”Sinjoro Aŝer, sinjoro Levi, sinjoro

Iŝaąr, se vi renkontus la fraton Lazaron, li tuj, sed tuj

69

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

venu hejmen!” Kaj ĉe tio mi devis elrigardi la spiciston

— mi ne sciis, kion pli frue.”

”Tion mi konas,” diris sinjorino Grünfeld. ”La familio

igas multe zorgi.”

”Ba, zorgoj,” parolis Marta. ”Sed jen, sinjorino Grün-

feld, mi ankaŭ volus aŭskulti la vorton de Dio. Mi estas

nur malsaĝa virino, tia servistino mi estas, mi diras al mi,

iu devas tion fari, iu devas kuiri kaj lavi kaj ripari vestojn

kaj balai, kaj se nia Maria ne emas tion — ŝi ne plu estas

tiel bela, kiel ŝi estis iam, sinjorino Tamar; sed ŝi estis tia

belulino, ke — ke mi simple d e v i s al ŝi servi, ĉu vi

scias? Kaj dume ĉiu pensas, ke mi estas malbona, sinjo-

rino Grünfeld, vi tion scias, malbona kaj malfeliĉa viri-

no povas nenion bone kuiri, kaj mi ne estas malbona

kuiristino. Se Maria estas bela, Marta bone kuiru, nu ĉu

mi ne pravas? Sed sinjorino Tamar, tion eble vi ankaŭ

scias: iam oni por momento, nur por momenteto metas

la manojn en la sinon, kaj poste venas al oni tiaj strangaj

pensoj: ke eble iu al vi ion diros aŭ vin iele rigardos...

kvazaŭ li estus al vi diranta: Filineto, vian amon vi pre-

paras al ni; vin mem tutan vi donas al ni, per via korpo

vi balaas kaj konservas ĉiun puron per la pureco de via

animo: ni eniras vian domon, kvazaŭ tio vi mem estus.

Marta, ankaŭ vi per via maniero multe amis —”

”Ba, estas tiel,” diris sinjorlno Grünfeld. ”Kaj se vi

70

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

havus ses infanojn, Marteta, kiel mi, tiam vi tion des pli

bone vidus.”

Tiam diris Marta: ”Sinjorino Grünfeld, kiam tiel subite

venis Li, la Majstro Nazareta, mi preskaŭ konsterniĝis:

eble — eble Li venas por diri tion belan, kion mi tiom da

jaroj kvazaŭ atendis — kaj ĝuste en tian malordon! Mi

havis la koron ĝis en mia gorĝo, paroli mi ne povis — Mi

diris al mi: tio pasos, mi estas malsaĝa virino, dume mi

trempos la lavotaĵon kaj por momento venos al la Efrai-

manoj kaj venigos nian Lazaron kaj forpelos el la korto

la kokinojn, por ke ili ne ĝenu Lin — Kaj poste, kiam ĉio

estis en ordo, venis al mi tia bela certeco: ke nun mi

estas preparita por aŭdi la vortojn de Dio. Do mi silen-

te, silentege eniris la ĉambron, kie Li sidis kaj parolis.

Maria sidis ĉe Liaj piedoj, la okulojn ŝi ne mallevis de li

—” Marta seke ekridis. ”Mi nur ekhavis ideon, kiel mi

aspektus, se mi Lin tiel okulegus! Kaj jen Li, sinjorino

Grünfeld, tiel milde kaj serene min alrigardis, kvazaŭ Li

volus ion diri. Kaj subite mi vidas — Dio, kiel malgrasa

Li estas! vi scias, nenie Li ion kvalitan manĝas, Li

preskaŭ eĉ ne tuŝis la panon kaj mielon — Kaj jen mi ek-

pensis: kolombidojn! Mi faros al Li kolombidojn! Mi iri-

gos Marian, ke ŝi alportu ilin el la foiro, kaj dume Li mo-

menton ripozos — ’Manjo,’ mi diras, ’iru por momento

en kuirejon.’ Sed Maria nenion, kvazaŭ ŝi estus blinda

kaj surda.”

71

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”ŝi nur ne volis lasi la gaston en soleco,” diris kvieti-

ge sinjorino Tamar.

”Se ŝi prefere atentus,” diris senkompate Marta, ”ke Li

havu ion por manĝi; por tio estas ni virinoj, nu ne? Kaj

kiam mi vidis, ke Maria nenion faras, nur rigardas kva-

zaŭ en ekstazo, — do — sinjorino Tamar, mi eĉ ne scias,

kiel ĝi okazis, sed mi devis tion diri. ”Sinjoro,” mi diras,

”al vi estas indiferente, ke mia fratino lasas min servi

sola! Diru al ŝi, ke ŝi helpu al mi en la kuirejo!” Do iel ĝi

elglitis el mi —”

”Nu, kaj ĉu Li diris al ŝi?” demandis sinjorino Grün-

feld.

Tiam ekfluis larmoj el bluaj okuloj de Marta. ”Marta,

Marta, zorgema vi estas kaj zorgas pri multaj aferoj: sed

unu estas necesa, Maria elektis la pli bonan parton, kaj

tiun neniu prenos for de ŝi. — Iel simile, sinjorino Tamar,

Li tion diris.”

Momenton estis silente. ”Kaj jam ĉio, kion Li diris?”

demandis sinjorino Tamar.

”ĉio, laŭ mia scio,” diris Marta, forviŝante malmilde

la larmojn.

”Poste mi iris aĉeti la kolombidojn — ŝtelistoj estas en

la foiro, sinjorino Grünfeld — kaj mi rostis ilin, kaj por

vi mi pretigis la supon el la kolombaj tripoj —”

”Mi scias,” diris sinjorino Grünfeld. ”Vi estas tre bona,

Marteta.”

72

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Mi ne estas,” krudis Marta. ”Vi devas scii, estis unua-

foje, ke mi rostis la kolombidojn ne sufiĉe. Ili estis mal-

molaj: sed mi — ĉio faladis el miaj manoj. Kaj mi tiel ege

kredas Lin, sinjorino Tamar!”

”Ankaŭ mi,” diris pie sinjorino Tamar. ”Kaj kion alian

Li diris, Marteta? Kion Li diris al Maria? Kion Li in-

struis?”

”Mi ne scias,” diris Marta. ”Mi demandis Marian, sed

vi scias, kiel fola ŝi estas — ”Mi ne plu scias,” ŝi diris, ”je

mia animo, jam mi ne povas honeste diri al vi eĉ unu

vorton, sed estis tiel mirige bele, Marta, kaj mi estas tiel

treege feliĉa.”

”Tio ankaŭ havas sian valoron,” agnoskis sinjorino

Tamar.

Kaj Marta brue mungis la larmojn kaj diris: ”Do mon-

tru, sinjorino Grünfeld, mi revindos al vi tiun bebaĉon.”

[1932]

73

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Lazaro

Ankaŭ en Betanion venis la famo pri tio, ke la Gali-

leano estis kaptita kaj forkondukita en mallibere-

jon.

Kiam Marta aŭdis tion, ŝi interplektis la manojn kaj el

ŝiaj okuloj ekfluis larmoj. ”Vidu,” ŝi diris, ”mi tion dira-

dis. Kial Li iris Jerusalemon, kial Li ne restis ĉi tie? ĉi tie

neniu scius pri Li — Li povus ĉi tie trankvile ĉarpentisti

— Li establus laborejon ĉe ni en la korto —”

Lazaro estis pala kaj liaj okuloj ekscite flamis. ”Kiaj

malsaĝaj paroloj, Marta,” li diris. ”Li d e v i s iri en Jeru-

salemon. Li d e v i s kontraŭstari tiujn … tiujn farizeojn

kaj leĝistojn, li d e v i s diri rekte en la okulojn, kion kaj

kiel. — Tion vi, virinoj, ne komprenas.”

”Mi tion komprenas,” diris Maria mallaŭte kaj ravite.

”Kaj mi diras al vi, mi s c i a s , kio okazos. Okazos mi-

raklo. Li movos fingron kaj la muroj de la malliberejo

malfermiĝos — kaj ĉiu Lin ekkonos, genufalos antaŭ Li

kaj vokos ,miraklo’ —”

”Longe vi atendos,” diris Marta deprimite. ”Li n e n i -

a m sciis zorgi pri si. Nenion por si Li faros, per nenio

Li helpos al si, sole —” ŝi aldonis kun larĝigitaj okuloj,

74

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”sole, se aliaj helpus al Li. Eble Li atendas, ke oni venos

al Li helpi — vi ĉiuj, Lin aŭdintaj — ĉiuj, al kiuj Li helpis

— ke ili zonos sin kaj alkuros —”

”Jen mia penso,” deklaris Lazaro. ”Nur ne timu, kna-

binoj, kun Li estas la tuta Judujo. Estus bela afero, se —

tion mi volus vidi — Marta, preparu la aĵojn por vojaĝo.

Ek al Jerusalemo.”

Maria leviĝis. ”Ankaŭ mi iras. Por vidi, kiel malfer-

miĝos la muroj de la malliberejo, kaj Li aperos en ĉiela

brilo — Marta, ĝi estos fenomena.”

Marta volis ion diri, sed glutis ĝin. ”Iru nur, infanoj,”

ŝi diris. ”Iu devas ĉi tie gardi — manĝigi la kortbirdaron

kaj kaprinojn — Mi tuj preparos al vi la vestojn kaj fla-

nojn. Tiel mi ĝojas, ke vi estos tie.”

Kiam ŝi revenis ruĝeta pro la fornoardo, Lazaro estis

palega kaj maltrankvila.

”Ne estas bone al mi, Marteta,” li murmuris. ”Kiel es-

tas ekstere?”

”Bele varme,” diris Marta. ”La irado estos agrabla.”

”Varme, varme,” oponis Lazaro. ”Sed supre en Jeru-

salemo ĉiam blovas malvarma vento.”

”Mi preparis por vi varman mantelon,” diris Marta.

”Varman mantelon,” grumblis Lazaro malkontente.

”Oni ŝvitas en ĝi, poste ĉirkaŭblovas malvarmo, kaj jen!

Tuŝu min, ĉu mi ne havas jam nun febron? Vi scias, mi

ne ŝatus dumire ekmalsani — oni ne povas fidi je Maria

75

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

— Kiel mi povus helpi al Li, se mi ekzemple malsani-

ĝus?”

”Vi ne havas febron,” kvietigis lin Marta kaj pensis:

Mia Dio, tiu Lazaro estas tiel stranga de tiu tempo — de

tiu tempo, kiam li estis revivigita.

”T i a m min kaptis ankaŭ malbona vento, kiam —

kiam mi tiel ekmalsanis,” diris Lazaro zorgeme; li ne

ŝatis ja mencii sian iaman morton. ”Vi scias, Marieta, de

tiu tempo mi iel ne estas en mia haŭto. Nenio por mi, tiu

vojaĝo kaj la ekscitado. — Sed memkomprene, mi iros,

tuj kiam nur pasos la febro.”

”Mi scias, ke vi iros,” diris Marta kun peza koro. ”iu

d e v a s kuri al Li por helpi; vi scias, vin Li — sanigis,” ŝi

diris hezite, ĉar ankaŭ al ŝi ŝajnis iel netakte paroli pri re-

vivigo el morto. ”Rigardu, Lazaro, post kiam vi liberigos

Lin, vi povos Lin almenaŭ peti, ke Li helpu al vi, se eble

vi ne fartus bone —”

”Vi pravas,” elspiris Lazaro. ”Sed kio, se mi tien ne

alvenus? Kio, se ni jam venus malfrue? Vi devas konsi-

deri ĉiujn eventualojn. Kaj kio, se en Jerusalemo oni iel

interbatiĝos? Knabino, vi ne konas romiajn soldatojn.

A˛ Dio, se mi estus sana.”

”Vi ja e s t a s sana, Lazaro,” eligis el si Marta. ”Vi d e -

v a s esti sana, se Li vin sanigis.”

”Sana,” diris Lazaro amare. ”Tion ja mi mem scias, ĉu

mi estas sana aŭ ne. Mi diras al vi nur, ke d e t i u t e m -

76

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

p o eĉ ne por momento estis al mi bone — Ne, ke mi ne

estus e g e danka al Li pro tio, ke Li min … restarigis;

tion pri mi, Marta, ne pensu; sed kiu tion iam ekkonis,

kiel mi, tiu — tiu —” Lazaro ektremis kaj kovris sian vi-

zaĝon. ”Mi petas vin, Marta, nun lasu min; mi rekonsci-

iĝos — mi nur momenton — certe ĝi pasos —”

Marta silente eksidis sur la korto; ŝi rigardis antaŭ sin

per sekaj, fiksaj okuloj, manojn interplekte, sed ŝi ne

preĝis. Nigraj kokinoj haltis, por ŝin rigardi per unu

okulo; kiam kontraŭ atendo ŝi ne ĵetis al ili grajnojn, ili

iris dormeti en la tagmeza ombro.

Tiam Lazaro kaŝiris el la koridoro, morte pala, kaj

dentklakis. ”Mi — mi nun ne povas, Marta,” li balbutis,

”tiel ŝate mi irus — eble nur morgaŭ —”

La gorĝo de Marta kuntiriĝis. ”Iru, iru kuŝiĝi, Lazaro,”

ŝi pene elvortis. ”Vi — vi ne povas iri!”

”Mi irus,” dentklakis Lazaro, ”sed se vi pensas, Mar-

teta — Eble morgaŭ — Sed vi ne lasos min hejme sola,

ĉu? Kion mi farus ĉi tie sen vi!”

Marta leviĝis. ”Nur iru dormi,” ŝi diris per sia kutima

kruda voĉo. ”Mi restos ĉe vi.”

Tiumomente eniris la korton Maria, vojaĝpreta. ”Do,

Lazaro, ĉu ni iros?”

”Lazaro ne povas iri,” respondis Marta seke. ”Ne es-

tas bone al li.”

”Do mi iras sola,” elspiris Maria. ”Vidi la miraklon.” El

77

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

la okuloj de Lazaro malrapide fluis larmoj. ”Mi tiel ŝatus

kuniri, Marteta, se mi nur tiom ne timus … ankoraŭ

unufoje morti!”

[1932]

78

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Pri kvin panoj

Kion mi havas kontraŭ li? Mi tion diros al vi rekte,

najbaro: ne ke mi havus ion kontraŭ lia instruo. Tu-

te ne. Foje mi aŭskultis lian predikon, kaj mi diras al vi,

preskaŭ mi ankaŭ iĝus lia disĉiplo. Tiam mi revenis hej-

men kaj diris al mia kuzo selisto, vi, tion vi devus aŭdi;

mi diras al vi, li estas siaspeca profeto. Ege bele li paro-

las, ververe; preskaŭ moliĝas en la homo la koro; mi

havis tiam larmoplenajn okulojn, plej volonte mi fermus

mian butikon kaj sekvus lin, por perdi lin neniam for de

la okuloj. ĉion disdonu, kion vi havas, li diris, kaj sekvu

min. Amu vian proksimulon, helpu al la malriĉuloj kaj

pardonu al tiuj, kiuj maljuste traktas vin, kaj tiajn afe-

rojn. Mi estas ordinara bakisto, sed kiam mi aŭskultis

lin, estis en mi tia stranga ĝojo kaj doloro, mi ne scias,

kiel diri tion: ia pezo, ke mi genuus teren kaj plorus, kaj

ĉe tio mi sentis min tiel bele kaj facile, kvazaŭ ĉio falus

de sur mi, sciu, ĉia zorgo kaj kolero. Do mi tiam diris al

mia kuzo, vi malsaĝulo, vi devus honti; vi parolas nur pri

avidaĵoj, kion kiu ŝuldas al vi, ke vi devas pagi dekonojn

kaj alpagojn kaj interezojn; se vi prefere disdonus al la

79

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

malriĉaj ĉion, kion vi havas, forlasus la edzinon kaj in-

fanojn kaj sekvus lin —

Kaj tion, ke li kuracas malsanulojn kaj demon-obse-

ditojn, ankaŭ tion mi ne riproĉus al li. Vere, ĝi estas

stranga kaj nenatura potenco; sed tion ja tamen ĉiu vi-

das, ke niaj kirurgoj estas fuŝuloj kaj la romiaj ne estas

pli bonaj; monon ili scias preni, sed kiam vi vokas ilin al

agonianto, do ili nur ŝultrolevas kaj diras, ke vi devis

voki ilin pli frue. Pli frue! Mia mortinta edzino malsanis

du jarojn pro hemoragio; mi kondukadis ŝin al doktoroj,

vi eĉ ne havas ideon, kiom da mono ĝi kostis, kaj neniu

helpis ŝin. Se li jam estus tiam trairanta urbojn, mi estus

genufalinta antaŭ li kaj dirus: Sinjoro, resanigu la edzi-

non! Kaj ŝi tuŝus lian veston kaj resaniĝus. Tiom ŝi, la

povrulino suferis, ke tio eĉ ne estas eldirebla. — Do mi

laŭdus tion al li, ke li resanigas malsanulojn. Memkom-

prene, la fuŝkirurgoj protestas kontraŭ tio, kaj iuj diras,

ke ĝi estas mistifiko kaj fuŝado, kaj volus tion malperme-

si al li kaj tiel simile; ekzistas ja diversaj interesoj. Kiu vo-

las helpi al la homoj kaj savi la mondon, ĉiam kolizias

kun ies intereso; ne al ĉiu li povas plaĉi, io alia ne eblas.

Mi diras, resanigadi li povas kaj eble ankaŭ mortintojn

li revivigadu; sed tion kun la kvin panoj, tion li ne devis

fari. Kiel bakisto mi diras al vi, ke ĝi estis granda maljus-

taĵo kontraŭ la bakistoj.

Vi ne aŭdis tiun aferon pri la kvin panoj? Mi miras;

80

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ĉiuj bakistoj estas tute konsternitaj pro la okazo. Do,

laŭdire venis al li granda amaso en lokon dezertan, kaj

li resanigadis malsanulojn. Kaj kiam vesperiĝis, alpaŝis

al li liaj disĉiploj, dirante: ”Dezerta estas ĉi tiu loko, kaj

la tempo malfrua. Forsendu la amasojn, por ke ili iran-

te en urbetojn, aĉetu al si manĝaĵojn.” Kaj li diris al ili:

”Ne estas bezonate, ke ili foriru, vi donu manĝon al ili.”

Kaj ili diris al li: ”Ni ne havas ĉi tie pli ol kvin panojn kaj

du fiŝojn.” Kaj li diris al ili: ”Alportu ilin al mi ĉi tien.” Kaj ordoninte al la hom-amaso sidiĝi sur la herbo kaj pre-ninte la kvin panojn kaj du fiŝojn, li ekrigardis al la ĉie-

lo, benis, kaj dividante, donis al la disĉiploj la panojn kaj

la disĉiploj al la hom-amasoj. Kaj ĉiuj manĝis kaj estis

satigitaj. Kaj oni plenigis per la restintaj paneroj dek du

plenajn korbojn. Da tiuj, kiuj manĝis, estis proksimume

kvin mil viroj krom virinoj kaj infanoj. Konsentu, najba-

ro, ke tion toleri povas neniu bakisto; kiel oni povus, nu?

Se devus iĝi kutimo, ke kiu ajn per kvin panoj kaj du

fiŝetoj satigus kvin mil homojn, poste la bakistoj devus

iri sin paŝti, ĉu mi ne pravas? Kio koncernas la fiŝetojn,

estu tiel, ili kreskas en la akvo per si mem kaj povas ilin

kapti kiu ajn. Sed bakisto devas kare aĉeti farunon kaj

lignon, devas havi helpanton kaj pagi al li salajron; li

devas havi butikon, devas pagi impostojn kaj ĉion eblan,

ĝis fine li ĝojas, se restis al li unu groŝo en la poŝo, por

ke li ne bezonu almozi. Kaj li, li nur la ĉielon alrigardas

81

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kaj havas sufiĉe da pano por kvin mil aŭ kiom da homoj;

faruno kostas al li neniom, li ne bezonas alveturigi al si

dioscias de kie lignon, neniaj elspezoj, nenia laboro —

memkomprene, tial la panojn li povas donadi al la ho-

moj senpage, ĉu ne? Kaj li ne atentas, ke per tio la ĉir-

kaŭajn bakistojn li senigas pri honeste meritita profito!

Mi diras al vi, nelojala konkurenco ĝi estas, kaj oni devus

finigi tion al li. Li pagu impostojn kiel ni, se li volas ba-

kistadi! Jam nun riproĉas nin la homoj kaj diras, kiel

eble, tian nekristanan monon vi volas por ĉi tiu mizera

panbulo? Senpage vi devus ĝin donadi, kiel li, kaj kia

pano, onidire, ĝi estis: blanka, krakanta kaj bonodora, ke

oni emus per ĝi mortsatiĝi. — Ni jam devis malaltigi la

prezon de bakaĵo; je mia honoro, ni donas ĝin sub la

produkta prezo, nur por ne devi fermi la butikojn; sed

kien tio kondukos, super tio turniĝas al ni bakistoj la

kapo. Onidire en alia loko li satigis kvar mil virojn krom

virinoj kaj infanoj per sep panoj kaj kelkaj fiŝetoj; sed tie

ili kolektis nur kvar korbojn da paneroj; versimile tiu en-

trepreno ankaŭ al li jam ne tiel bone prosperas, sed nin

bakistojn li nepre pereigos. Kaj ĉi tie mi diras al vi, ke li

tion faras nur pro malamikeco al ni bakistoj. La fiŝ-

komercistoj ja ankaŭ krias, sed tiuj ja ne scias, kiom pos-

tuli por siaj fiŝoj; ĝi jam delonge ne estas tiel honesta

metio kiel la bakista.

Rigardu, najbaro: mi jam estas maljuna homo kaj mi

82

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

estas sola en la mondo; mi havas nek edzinon, nek infa-

nojn, kion do mi bezonas. Antaŭ nelonge mi jam diris al

mia helpanto, ke li mem ligu al sia kolo mian bakejon.

Ne temas pri mia profito; per mia animo, plej volonte mi

vere disdonus mian etan havaĵon kaj sekvus lin kaj rea-

ligadus amon al la proksimulo kaj ĉion, kion li predikas.

Sed vidante, kiel li stariĝis kontraŭ ni bakistoj, mi diras

al mi: Nepre ne! Mi kiel bakisto vidas, ke ĉi tio estas ne-

nia mondsavo, sed kompleta katastrofo por nia metio.

Mi bedaŭras, sed tion mi ne donacos al li. Ne eble.

Memkomprene, ni prezentis plendon kontraŭ li al

Anas kaj ankaŭ al la provincestro, nome pro rompo de

la metia regularo kaj pro ribeligado: sed vi scias, kiel ĉe

la oficoj ĉio estas longe prokrastata. Vi konas min, naj-

baro: mi estas modera homo kaj serĉas malpacon kun

neniu; sed se li venos en Jerusalemon, mi stariĝos sur-

strate kaj vokos: Krucumu lin! Krucumu lin!

[1937]

83

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Benąnan

ANAS

Vi demandas, Benąnan, ĉu li kulpas. Jen la afero: mi

ne kondamnis lin al morto, mi nur sendis lin al Ka-

jafas. Kajafas diru al vi, kian kulpon li trovis ĉe li, min

persone la afero ne rilatas.

Mi estas maljuna praktikulo, Benąnan, kaj diros tion

al vi tute sincere. Mi pensas, ke lia instruo havis ie-tie

bonan kernon. Tiu homo multe pravis, Benąnan, kaj

opiniis tion honeste; sed lia taktiko estis malĝusta. Tiel

li povis neniam venki. Prefere li devis tion verki kaj libre

eldoni. Oni legus la libron kaj dirus, ĝi estas malforta aŭ

afekta libro, ĝi enhavas nenion novan kaj kiu scias kion,

kiel jam oni tiel pri libroj parolas. Sed post iom da tempo

komencus pri io aŭ tio skribi aliaj kaj post ili denove

aliaj, nu, kaj almenaŭ io enradikiĝus. Ne ĉio, ne la tuta

instruo, sed tion ja prudenta homo eĉ ne postulas. Sufi-

ĉas, se li akceptigas almenaŭ unu aŭ du siajn ideojn. Tiel

oni ĝin faras, kara Benąnan, kaj alie ĝi ne estas ebla, se

oni volas reformi la mondon. Kun tio oni devas agi pa-

cience kaj delikate. Mi diras, ĝusta taktiko necesas; kia

vero, se ni ne scias ĝin akceptigi?

84

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Lia eraro estis ĝuste tio, ke li ne havis paciencon. Li

volis savi la mondon tuj tuj, kaj kontraŭ ties volo. Kaj tio

ne eblas, Benąnan. Li devis agi ne tiel rekte kaj haste.

La veron oni devas kontrabandi, oni devas ĝin ŝuteti po-

iome, ie peceton, tie peceton, por ke la homoj kutimiĝu

al ĝi. Kaj ne subite: disdonu ĉion, kion vi havas kaj tiaj

paroloj. Tio estas malbona metodo. Kaj li devus pli aten-

ti, kion li faras. Ekzemple, kiel li iris kun rimeno kontraŭ

la monŝanĝistoj en la templo — ili estas ja ankaŭ bonaj

Judoj, homido, kaj volas per io vivteni sin. Mi scias, ke

monŝanĝejoj ne apartenas en la templon, sed ili estis tie

de ĉiam, do kiaj ceremonioj? Li devis prezenti kontraŭ

ili plendon ĉe la sinedrio, kaj finite. La sinedrio eble

ordonus al ili, ke ili metu siajn tablojn je distanceto pli

malproksimen kaj ĉio estus en ordo. ĉiam estas grave,

kiel oni ion faras. Homo, kiu volas ion en la mondo atin-

gi, neniam devas perdi la kapon kaj devas sin regi, de-

vas ĉiam konservi sangmalvarman kaj sobran menson.

Kaj liaj mitingoj — vi scias, Benąnan, neniu instanco

ŝatas tion vidi. Aŭ, ke li lasis sin tiel bonvenigi, kiam li

venis en Jerusalemon; vi eĉ imagon ne havas, kiom da

malbona sango ĝi kaŭzis. Li devus altroti piede kaj sal-

uti ie, saluti tie — tiel oni devas tion praktiki, se oni vo-

las havi influon. Mi eĉ aŭdis, ke li igis sin regali de romia

doganisto, sed tion mi tute ne kredas, tian mallertaĵon

li tamen ne farus; jen kiaj malicaj klaĉoj. Kaj li devis ne

85

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

fari siajn miraklojn; per tio li nature koliziis. Mi petas

vin, al ĉiuj li ne povas helpi, kaj tiuj, al kiuj li faris neniun

miraklon, poste koleregas. Aŭ kun la virino adultinta —

tio laŭ inidiro vere okazis, Benąnan, kaj ĝi estis terura

eraro. Diri al la homoj juĝistaj, ke ankaŭ ili ne estas sen

kulpo — ĉu povus poste ekzisti en la mondo ia justico?

Mi diras al vi, nuraj eraroj. Li devis nur instrui kaj ne fari

miraklojn, li devis ne opinii sian instruon tiel ege laŭvor-

te, li devis ne voli ĝin tujtuje realigadi. Li mistaktike agis,

kara Benąnan; inter ni dirite, en multaj sferoj li povis

esti prava, sed lia taktiko estis erara; nu poste ĝi ne po-

vis alie finiĝi.

Ne cerbumu super tio, Benąnan; estas en ordo. Li

estis justa viro, sed se li volis savi la mondon, li devus

fari tion ne tiel radikale. Kio, ĉu li estis kondamnita raj-

te? Kia demando! Mi diras ja al vi, ke taktike li devis

malvenki!”

KAJAFAS

Sidiĝu, kara Benąnan, mi estas plene al via dispono.

Do vi volus scii, ĉu laŭ mia opinio tiu viro estis raj-

te krucumita. Estas simpla afero, kara sinjoro. Unue, ĝi

ne estas nia afero, ni ne kondamnis lin al morto, ni nur

transdonis lin al lia moŝto romia provincestro, ĉu? Kial

do ni alprenu ian respondecon, ĉu? Se li estis kondam-

86

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nita rajte, estas bone; se okazis al li maljustaĵo, do ĝi

estas kulpo de la Romianoj kaj ni povas tion iam imputi

debete al ilia konto. Tiel estas, kara Benąnan; tian afe-

ron ni devas rigardi politike. Almenaŭ mi, kiel ĉefpastro,

devas atenti tion, kiel ion politike taksi. Konsideru nur

tion, amiko: La Romianoj senigis nin de persono, kiu —

kiel mi tion diru? —, kiu pro iaj kaŭzoj ne estis al ni de-

zirinda; kaj ĉe tio la respondeco falas sur ilin —

Kion? Vi diras, kiuj estas la kaŭzoj? Benąnan, Ben-

ąnan, iel ŝajnas al mi, ke la nuntempa generacio ne

estas sufiĉe patriote konscia. ĉu vi ne komprenas, kiel

malutilas al ni, se iu atakas niajn agnoskatajn aŭtorita-

tojn, kiel estas la farizeoj kaj leĝistoj? Kion pensos pri ni

la Romianoj? Estas ja subfosado de la nacia memkon-

scio! Kontraŭe pro motivoj patriotaj ni devas subtenadi

ilian prestiĝon, se ni volas malhelpi tion, ke nia nacio

troviĝu sub fremdaj influoj! Kiu prenas de la Izraelidoj

la kredon pri farizeoj, laboras por la utilo de la Romia-

noj. Kaj tion ni aranĝis tiel, ke lin likvidis la Romianoj

mem: t i o n oni nomas politiko, Benąnan. Kaj nun

aperas diletantoj, kiuj zorgas, ĉu li estis ekzekutita raj-

te aŭ ne! Memoru, juna viro, la intereso de la patrio

estas super ĉiu rajto. Mi scias plej bone, ke niaj farizeoj

havas siajn erarojn; inter ni, unu kiel la alia estas nur ba-

bilulo kaj fripono — sed ni ne povas permesi al ni, ke iu

subfosadu ilian aŭtoritaton! Mi scias, Benąnan, ke vi

87

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

estis lia disĉiplo; plaĉis al vi lia instruo, ke ni amu niajn

proksimulojn kaj malamikojn kaj similaj paroloj; sed

diru mem, kiel tio helpos al ni Judoj?

Kaj ankoraŭ ion. Li devis ne diradi, ke li venis savi la

mondon kaj ke li estas Mesio kaj filo de dio aŭ kio. Mi

scias ja, ke li devenas el Nazareto — mi petas vin, kia do

savonto! Ekzistas ankoraŭ homoj, kiuj memoras lin kiel

bubon de ĉarpentisto — kaj tiu homo volus rebonigi la

mondon? Ridinda ambicio! Mi estas bona Judo, Ben-

ąnan, sed neniu kredigos al mi, ke iu samlandano

povus savi la mondon. Ni ege trotaksus nin, homo. Mi

dirus nenion, se tiu estus Romiano aŭ Egipto; sed tia

Judeto el Galileo — estas ja ridinde! Li rakontu al iu alia,

ke li venis savi la mondon, sed ne al ni, Benąnan. Ne al

ni. Ne al ni.”

[1934]

88

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La krucumo

Kaj Pilato venigis Na˛umon, viron erudician pri his-

torio kaj doktan, kaj diris al li:

”Na˛umo, ege min ĉagrenas, ke via nacio fiksis al si

en la kapo krucumi tiun viron. Tondro sur vin, ĝi estas

ja maljustaĵo.”

”Se ne estus maljustaĵoj, ne estus historio,” diris Na-

˛umo.

”Mi volas havi kun tiu afero nenion komunan,” diris

Pilato. ”Diru al ili, ke ili ankoraŭ pripensu tion.”

”Estas jam malfrue,” diris Na˛umo. ”Mi sekvas la

eventojn nur laŭ libroj kaj tial mi ne iris rigardi la ekze-

kutan lokon; sed ĵus antaŭ momento alkuris de tie mia

tagservistino kaj rakontis, ke li jam estas krucumita kaj

pendas inter viro je dekstro kaj viro je maldekstro.”

Kaj malsereniĝis Pilato kaj kovris sian vizaĝon per la

manoj. Post momento li diris: ”Ni ne parolu do pri tio.

Sed ni petas vin, kion krimis tiu viro je dekstro kaj la viro

je maldekstro?”

”Mi eĉ ne scias,” respondis Na˛umo, ”unuj diras, ke

ili estas krimuloj, kaj aliaj, ke ili estas iaj predikantoj.

Kiom mi povas juĝi laŭ la historio, ili faris versimile ian

89

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

politikon; sed neniel mi povas kompreni, ke la nacio

krucumis ilin ambaŭ samtempe.”

”Mi ne komprenas vin,” diris Pilato.

”Estas jene,” diris Na˛umo. ”Iam homoj krucumas

tiun dekstre kaj alian fojon tiun maldekstre; ĉiam tiel

estis en la historio. ĉiu tempo havas aliajn martirojn.

Estas tempoj, kiam estas malliberigata aŭ krucumata tiu,

kiu batalas por sia nacio; kaj alian fojon estas vico de tiu,

kiu diras, ke oni devas batali por malriĉuloj kaj sklavoj.

Ambaŭ alternas kaj ĉiu havas sian tempon.”

”Ho,” diris Pilato. ”Do vi krucumas ĉiun, kiu klopodas

realigi ion honestan.”

”Preskaŭ,” diris Na˛umo. ”Sed tamen estas hoketo ĉi

tie. Iam vi dirus, ke la homoj pli klopodas pri malamo al

la aliaj ol pri tio bona, kion ili predikas. La homoj estas

ĉiam krucumataj pro io bela kaj granda. Tiu kiu ĵus nun

estas sur la kruco, oferas sian vivon por granda afero;

sed tiu, kiu ĝin trenas al la kruco kaj alnajlas, tiu, Pila-

to, estas malbona kaj sovaĝa kaj ege malbela je ekrigar-

do. Pilato, nacio estas granda kaj bela afero.”

”Almenaŭ la nia, la Romia,” diris Pilato.

”Kaj ankaŭ la nia,” diris Na˛umo. ”Sed ankaŭ juste-

co al malriĉuloj estas granda kaj bela afero. Nur bedaŭ-

rinde la homoj preskaŭ sufokiĝas de malamo kaj kole-

remo pro grandaj kaj belaj aferoj; kaj la aliaj iras foje kun

tiu kaj foje kun alia kaj ĉiam helpas krucumi tiun, kies

90

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

vico ĵus estas; aŭ ili nur rigardas tion kaj diras al si: Prave

li meritas, li devis iri kun nia partio.”

”Kial do,” diris Pilato, ”ili krucumas tiun en la mezo?”

”Jen la afero,” diris post tio Na˛umo. ”Se venkus tiu

je maldekstro, li krucumus tiun dekstre, sed tiun en la

mezo ankoraŭ pli frue. Memkomprene estas ankaŭ eble,

ke estiĝusąoso kaj bataloj; tiam tiu dekstre kaj tiu mal-

dekstre kune krucumus tiun, kiu estas en la mezo, ĉar li

ne decidiĝis, kontraŭ kiu el la du li iros. Se vi ascendus

tegmenton de via domo, vi vidus la kampon Hakelda-

man: malamo maldekstre, malamo dekstre, kaj inter ili

tiu, kiu volis tion rebonigi per amo kaj racio, kiel estas

dirate pri li. Kaj krome vi vidus amason da homoj, kiuj

nur rigardas, manĝante dume tagmanĝon, kiun ili kun

si prenis. Iel mallumiĝas; nun ĉiuj kuros galope hejmen,

por ke ilia vesto ne tramalsekiĝu.”

Kaj kiam estis la sesa horo, fariĝis mallumo sur la tuta

lando ĝis la naŭa horo. Je la naŭa horo vokis tiu en la

mezo per voĉo granda dirante: ” Elói, Elói, lama saba˛-

*tani? *” Kaj jen, la kurteno de la sanktejo ŝiriĝis en du pe-cojn, de supre ĝis malsupre, kaj la tero tremis kaj la ro-

koj diskrevis.

[1927]

91

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La vespero de Pilato

Tiun tagon Pilato vespermanĝis kun sia adjutanto; li

estis juna leŭtenanto Suza, naskdevena el Kirenai-

ko. Suza eĉ ne rimarkis, ke la provincestro estas iel silen-

tema, kaj gaje babilis ĝojigita pro tio, ke la unuan fojon

en la vivo li travivis tertremon.

”Kiel ĝi estis gajega,” li laŭtis ĉe la manĝo. ”Kiam post

la tagmanĝo fariĝis la mallumo, mi kuris eksteren rigar-

di, kio okazas. Sur la ŝtuparo ŝajnis al mi, ke miaj piedoj

ial stumblis aŭ deglitis aŭ io simila — nu, ridinde estis;

je mia animo, ekscelenco, neniam dum mia vivo mi pen-

sus, ke ĉio ĉi estas la tuta tertremo. Kaj antaŭ ol mi pre-

terpasis angulon, jam kontraŭ mi galope kuris iuj civilu-

loj okulegantaj kaj kriantaj: ’Tomboj malfermiĝas kaj ro-

koj diskrevas!’ Dio helpu, mi diris al mi, ĉu eble tertre-

mo? Homido, mi diras al mi, vi havas bonŝancon! Tio

estas ja sufiĉe rara fenomeno, ĉu?”

Pilato jesis. ”Foje mi jam vidis tertremon,” li diris.

”Estis en Cilicio, atendu, pasos jam dek sep jaroj de tiam

— aŭ kiom. Tiam ĝi estis pli granda.”

”Finfine nenio okazis,” voĉis Suza senzorge. ”Apud la

pordego al Hakeldam falis peco da roko — jes, kaj sur la

92

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tombejo malfermiĝis kelke da tomboj. Mi miras, ke ĉi tie

oni enterigas tiel malprofunden, apenaŭ unu ulnon.

Dum somero ja fetoras el ili.”

”Kutimo,” murmuris Pilato. ”Ekzemple en Persio oni

tute ne enterigas. Oni metas kadavron sub la sunon kaj

prete.”

”Tio estus malpermesenda,” opiniis Suza. ”Pro higie-

naj kaŭzoj aŭ simile.”

”Malpermesi,” murmuris Pilato. ”Vi devus al ili senĉe-

se ion ordonadi aŭ malpermesadi; tio estas malbona po-

litiko, Suza. Nur ne miksiĝi en iliajn aferojn — almenaŭ

estas trankvilo. Se vi volas vivi kiel brutoj, do vivu! A˛,

Suza, mi jam vidis multajn landojn.”

”Sed tion mi ŝatus scii,” revenis Suza al sia plej gran-

da intereso, ”kio kaŭzas la tertremon. Eble estas subte-

re iaj kavaĵoj, kiuj subite ŝutiĝas. Sed kial ĉe tio malhe-

liĝis la firmamento? Tio estas por mi nekomprenebla. Ja

matene estis tia ordinara, hela tago.”

”Mi petas pardonon,” aŭdiĝis la maljuna Papadokitis,

Greko el Dodekanezo, kiu estis ilin priservanta. ”¯i es-

tis atendebla jam de hieraŭ, sinjoro. Hieraŭ estis tia ruĝa

sunsubiro, sinjoro, kaj mi diris al la kuiristino, ’Miriam,

morgaŭ estos tempesto aŭ ciklono.’ ’Kaj min,’ diras Mi-

riam, ’doloras la lumbo.’ Io estis atendebla, sinjoro. Mi

petas pardonon.”

”Io estis atendebla,” diris Pilato enpense. ”Sciu, Suza,

93

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

hodiaŭ mi ankaŭ ion atendis. De la mateno, kiam mi al

i l i transdonis tiun viron el Nazareto — mi devis lin al

ili transdoni, ĉar la politiko de Romio principe ne miksas

sin en hejmajn aferojn, memoru, Suza, ju malpli la ho-

moj devas kontakti kun ŝtata aŭtoritato, des pli facile ili

ĝin toleras — ĉe Jovo, kie mi ĉesis?”

”ĉe la viro el Nazareto,” helpis al li Suza.

”ĉe la viro el Nazareto. Sciu, Suza, iomete mi inte-

resiĝis pri li, li fakte naskiĝis en Betlehemo — mi pensas,

ke la ĉi tieaj indiĝenoj kulpiĝis kontraŭ li pri justica mur-

do, sed tio estas ilia afero; se mi ne donus lin al ili, ili

certe disŝirus lin, kaj la romia administrado nur spertus

fiaskon. Sed atendu, ĉi tio ne apartenas al la afero. Al mi

diris Anas, ke tiu homo laŭdire estis danĝera; onidire,

kiam li naskiĝis, venis paŝtistoj al Betlehemo kaj riveren-

cis al li kiel al iu reĝo. Kaj antaŭ nelonge oni bonvenigis

lin ĉi tie kiel iun triumfanton. Tion mi ne povas kompre-

ni, Suza. Tamen nur mi estus atendinta —”

”Kion vi atendus?” memorigis lin Suza post momen-

to.

”Ke eble venos liaj Betlehemanoj. Ke ili ne lasos lin en

la manaĉoj de la ĉi tieaj intriguloj. Ke ili venos al mi kaj

diros: ’Sinjoro, li estas nia homo kaj ion por ni signifas;

do ni venas por diri al vi, ke ni staras ĉe li kaj ne lasos

fari maljustaĵon al li.’ — Suza, mi preskaŭ antaŭĝojis je

la homoj el la montoj; mi estas ĝisgorĝe sata de ĉi tieaj

94

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

buŝklakuloj kaj procesemuloj — Kaj mi dirus al ili:

’Dank’ al Dio, Betlehemanoj, mi atendis vin. Pro li — kaj

pro vi kaj via lando. Al ĉifonoj sur bastono oni ne povas

regi; regi oni povas nur al viroj kaj ne al buŝuloj. El ho-

moj, kiaj vi, oni faras soldatojn, kiuj ne subiĝas; el ho-

moj, kiaj vi estas, oni faras naciojn kaj ŝtatojn. Oni diras

al mi, ke tiu via samlandano vivigas mortintojn. Mi pe-

tas vin, kion kun mortintoj? Sed vi estas ĉi tie, kaj mi

vidas, ke tiu viro scias vivigi ankaŭ vivantojn: ke li suges-

tis al vi ion kiel fidelecon kaj honoron kaj — ni Romia-

noj tion nomas Virtus, mi ne scias, kiel ĝi estas nomata

en via lingvo, Betlehemanoj, sed ĝi estas en vi. Mi pen-

sas, ke tiu homo ankoraŭ sukcesos. Estus domaĝe pri li!”

Pilato silentiĝis kaj distre forbalais de sur la tablo pa-

nerojn. ”Nu, ili ne venis,” li murmuris. ”A˛, Suza, kia

vanaĵo estas la regado!”

95

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La kredo de Pilato

Respondis Jesuo: Por tio mi naskiĝis kaj venis en la

mondon, ke mi atestu pri la vero. ĉiu, kiu estas el la

*vero, aŭskultus mian voĉon. *

Pilato diris al li: Kio estas la vero? Kaj dirinte tion, li eliris denove al la Judoj kaj diris al ili: Mi trovas en li nenian

*kulpon. *

(Ev. de sankta Johano, 18., 37-38)

ĉe vesperiĝo iu viro estimata en la urbo, kaj nomata Jo-

zefo el Arimateo, kiu estis ankaŭ disĉiplo de Kristo, ve-

nis al Pilato kaj petis lin, ke tiu donu al li la korpon de

Jesuo. Pilato konsentis kaj diris: ”Li estis ekzekutita sen-

kulpa.”

”Vi mem permesis mortigi lin”, rediris Jozefo.

”Jes, permesis,” respondis Pilato, ”kaj oni cetere pen-

sas, ke mi faris tion pro timo antaŭ la kelkaj kriuloj kun

ilia Barabaso. Se mi sendus kontraŭ ilin kvin soldatojn,

ili estus silentaj. Sed pri tio ne temas, Jozefo el Arima-

teo.”

”Pri tio ne temas,” li diris post momento. ”Sed kiam

mi parolis kun li, mi vidis, ke post tempeto liaj disĉiploj

96

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

krucumados aliajn; en nomo de lia nomo, en nomo de

lia vero ili krucumados kaj martirigados ĉiujn aliajn,

mortigados aliajn verojn kaj levados sur ŝultrojn aliajn

Barabasojn. Tiu homo parolis pri la vero. Kio estas la

vero?

Vi estas stranga nacio multe parolanta. Vi havas nur-

nurajn farizeojn, profetojn, savontojn kaj aliajn sekta-

nojn. ĉiu farinto de iu vero, malpermesas ĉiujn aliajn

verojn. Same, se meblisto, kiu faris novan seĝon, mal-

permesus sidi sur aliaj seĝoj, kiujn iu ajn faris antaŭ li.

Kvazaŭ per tio, ke nova seĝo estas farita, estus nuligitaj

ĉiuj malnovaj seĝoj. Finfine estas eble, ke la nova seĝo

estas pli bona, bela kaj komforta ol la ceteraj; sed kial, ĉe

ĉiuj diabloj, homo laca ne povus sidigi sin sur kiu ajn aĉa

anobia aŭ ŝtona seĝo? Estante laca kaj deprimita, li be-

zonas respiron; kaj vi lin tute perforte tiras for de la si-

dilo, sur kiun li sinkis, por ke li transsidiĝu sur la vian.

Mi ne komprenas vin, Jozefo.”

”La vero,” rediris Jozefo el Arimateo, ”ne estas kiel

seĝo kaj ripozo; pli eble ĝi estas kvazaŭ ordono diranta:

Iru tien kaj tien, faru tion kaj tion; venku malamikon,

konkeru tiun urbon, punu perfidon kaj simile. Kiu ne

obeas tiun ordonon, estas perfidulo kaj malamiko. Tiel

statas kun la vero.”

”A˛, Jozefo,” diris Pilato, ”vi scias ja, ke mi estas sol-

dato kaj travivis plejparton de mia vivo inter soldatoj.

97

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ĉiam mi estis obea al ordono, sed ne tial, ĉar ĝi estus

vero. Vero estis, ke mi estis laca aŭ soifa; ke mi sopiris

pri la patrino aŭ gloro; ke tiu soldato ĵus pensas pri sia

edzino kaj alia pri sia kampo aŭ jungitaro. Vero estis, ke

se ne ekzistus ordono, neniu el la soldatoj irus mortigadi

aliajn homojn same lacajn kaj malfeliĉajn. Kio do estas

la vero? Mi kredas, ke mi estas pli proksima al la vero,

pensante pri la soldatoj, kaj ne pri la ordono.”

”La vero ne estas ordono de komandanto,” respondis

Jozefo el Arimateo, ”sed ordono de racio. Vi vidas ja, ke

tiu kolono estas blanka; se mi asertus al vi, ke ĝi estas

nigra, tio estus kontraŭ via racio kaj vi ne permesus tion

al mi.”

”Kial ne?” diris Pilato. ”Mi dirus al mi, ke vi estas eble

terure malfeliĉa kaj nubmensa, vidante blankan kolonon

nigra; mi provus gajigi vin; vere, mi interesiĝus pri vi

multe pli ol antaŭe. Kaj se ĝi estus nurnura eraro, mi

dirus al mi, ke en via eraro estas same multe el via ani-

mo kiel en via vero.”

”Ne ekzistas m i a vero,” diris Jozefo el Arimateo.

”Ekzistas nur unu sola vero por ĉiuj.”

”Kaj kiu ĝi estas?”

”Tiu, kiun mi kredas.”

”Do vidu,” parolis Pilato malrapide. ”¯i estas tamen

nur v i a vero. Vi estas kiel malgrandaj infanoj, kiuj kre-

das, ke la tuta mondo finiĝas kun ilia horizonto, kaj ke

98

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

trans ĝi ekzistas nenio. La mondo estas granda, kaj en ĝi

estas loko por multaj objektoj. Mi pensas, ke ankaŭ en

realeco estas loko por multaj veroj. Rigardu, mi estas

fremda en ĉi tiu regiono kaj mia hejmo estas malprok-

sime trans la horizonto; kaj tamen mi ne dirus, ke ĉi tiu

regiono estas neĝusta. Egale fremda estas al mi la in-

struo de via Jesuo; ĉu mi do asertu, ke ĝi estas neĝusta?

Mi pensas, Jozefo, ke ĉiuj regionoj estas ĝustaj; sed la

mondo devas esti ege vasta, por ke ili ĉiuj trovu lokon

apud si kaj post si. Se Arabio devus esti metita sur la

saman lokon, kie estas Poncio, tio ne estus memkom-

prene ĝusta. Kaj same estas koncerne la verojn. Oni

devus fari la mondon treege granda, ampleksa kaj libe-

ra, por ke ĝi entenu ĉiujn efektivajn verojn. Kaj mi pen-

sas, Jozefo, ke ĝi estas tia. Ascendinte tre altan monton,

vi vidas, ke la aĵoj kunfandiĝas kaj iel egaliĝas al unu

ebeno. De sur iu alto ankaŭ la veroj kunfandiĝas. La

homo kompreneble ne vivas kaj ne povas vivi sur alta

monto; al li sufiĉas, ke li vidas de proksime sian domon

aŭ kampon, ambaŭ plenaj de veroj kaj aĵoj; tie estas lia

ĝusta loko kaj agadejo. Sed de tempo al tempo li povas

rigardi la montojn aŭ ĉielon kaj diri al si, ke de tie liaj

veroj kaj aĵoj tamen ekzistas, kaj nenio estas de ili ŝteli-

ta, sed ke ili kunfandiĝas kun io multe pli larĝa, kio jam

ne estas lia posedaĵo. Korligiĝi al ĉi tiu vasta spektaklo

kaj dume kulturi sian etan kampon, tio, Jozefo, estas

99

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

preskaŭ io kiel diservo. Kaj mi pensas, ke la Patro ĉiela

de tiu koncerna homo vere ie ekzistas, sed ke li tute bo-

ne akordiĝas kun Apolono kaj aliaj dioj. Parte ili trape-

netras unu la alian kaj parte ili najbaras. Rigardu, sur la

ĉielo estas ege multe da spaco. Mi ĝojas, ke tie ankaŭ

estas la Patro ĉiela.”

”Vi estas nek varma nek malvarma,” diris Jozefo el

Arimateo, leviĝante. ”Vi estas nur varmeta.”

”Tia mi ne estas,” respondis Pilato. ”Mi kredas, kre-

das, ardege kredas, ke la vero ekzistas kaj ke la homo ĝin

ekkonas. Estus stulte pensi, ke la vero estas nur por tio,

ke la homo ĝin ne ekkonu. Li konatiĝas kun ĝi, jes; sed

kiu? Mi aŭ vi, aŭ eble ĉiu? Mi kredas, ke ĉiu havas sian

parton en ĝi; ankaŭ tiu, kiu diras jes, kaj tiu diranta ne.

Se ili du kuniĝus kaj komprenus unu la alian, estiĝus per

tio la tuta vero. Jes kaj ne kompreneble ne estas ligeblaj,

sed la homoj povas ĉiam unuiĝi; pli da vero estas en la

homoj ol en la vortoj. Mi havas pli da kompreno por ho-

moj ol por ties veroj; sed ankaŭ en tio estas kredo, Jozefo

el Arimateo, ankaŭ por tio necesas konservi sin en en-

tuziasmo kaj ekstazo. Mi kredas. Nepre sendube mi kre-

das. Sed kio estas la vero?”

[1920]

100

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Imperiestro Diokleciano

ĉi tiu historio estus certe pli efika, se ĝia heroino

estus filino de Diokleciano aŭ iu juneca kaj virga

estaĵo: sed bedaŭrinde pro kaŭzoj de historia vero estas

ŝi fratino de Diokleciano, multaĝa kaj digna matrono,

laŭ opinio de la imperiestro iom histeria kaj afekta, kiun

la maljuna tirano certagrade timis. Tial, kiam ŝi anoncis

sin al li, li interrompis la aŭdiencon kun la landestro de

Cireno (al kiu li per fortaj vortoj estis montranta sian

malplaĉon) kaj iris renkonte al ŝi ĝis la pordo.

”Nu, kio, Antonia?” li laŭtis familiare. ”Kion vi ŝatus?

ĉu vi havas denove iujn bruldamaĝitojn? Aŭ mi faru ion

kontraŭ la turmentado de rabobestoj en la cirko? Aŭ vi

volas enkonduki moralan edukadon en la legioj? Do

malkaŝu tion, rapide, kaj sidiĝu.”

Sed Antonia restis staranta. ”Diokleciano,” ŝi komen-

cis preskaŭ solene, ”ion mi d e v a s diri al vi.”

”Ha,” diris la imperiestro rezigne kaj frotis la nukon.

”Sed ĉe Jovo, mi havas ĝuste hodiaŭ tiom por fari! ĉu ĝi

ne povus esti prokrastita ĝis alia fojo?”

”Diokleciano,” daŭrigis necedeme lia fratino, ”mi ve-

101

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nas diri al vi, ke vi jam d e v a s ĉesigi la persekutadon de

la kristanoj.”

”Mi petas vin,” grumblis la maljuna imperiestro, ”kial

tiel subite — post preskaŭ tricent jaroj —” Li rigardis

atente la emociitan matronon; ŝi aspektis patose kun siaj

severaj okuloj kaj spasme interplektitaj manoj, kiujn po-

dagro kurbigis. ”Nu bone,” li rapidis diri, ”ni povas tion

priparoli; sed unue estu tiel bona kaj sidiĝu.”

Antonia senvole obeis kaj sidiĝis sur rando de seĝo;

sekve de tio ŝi iom perdis la bataleman pozon, etiĝis kaj

konfuziĝis; ŝiaj buŝanguloj moliĝis pro ploro. ”Tiuj ho-

moj estas tiel sanktaj, Diokleciano,” ŝi elpuŝis el si, ”kaj

tiel bele kredas — Mi scias, se *vi * ilin konus — Diokleci-

ano, vi *devas * ilin ekkoni! Vi vidos, ke … ke poste vi ha-

vos pri ili tute alian opinion —”

”Sed mi ne havas ja pri ili malbonan opinion,” kon-

traŭis Diokleciano milde. ”Mi scias ja, ke tio, kion oni

diras pri ili, estas babilaĉo kaj kalumnioj. Tion elpensas

pri ili niaj aŭguristoj — vi scias, konkurenca envio kaj tiel

plu. Mi igis tion enketi kaj aŭdas, ke tiuj kristanoj cete-

re estas tute bravaj homoj. Tre bonkondutaj kaj ofere-

maj.”

”Do kial vi tiom persekutas ilin?” demandis Antonia

miregante.

Diokleciano levis iomete la brovojn. ”Kial? Mi petas

vin, tia demando! De ĉiam oni tion faris, ĉu? Kaj dume

102

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ne estas videble, ke ili malpliiĝadus. La paroloj pri ilia

persekutado estas terure troigitaj. Kompreneble, iam-

tiam mi devas kelkajn por ekzemplo puni —”

”Kial?” ripetis la matrono.

”Pro politikaj kaŭzoj,” diris la maljuna imperiestro.

”Rigardu, mia kara, mi povus citi al vi aron da kaŭzoj.

Ekzemple, ke la popolo tion deziras. *Pro primo * tio forturnas ĝian atenton for de aliaj aferoj. Pro secundo, tio do-

nas al ĝi sekuran konscion, ke ĝi estas regata per forta

mano. Kaj *pro tertio * tio estas ĉi tie kvazaŭ nacia kutimo.

Mi diras al vi, neniu prudenta kaj responsa ŝtatulo tuŝas

superflue la aferojn de kutimo. Tio vekas nur senton de

necerteco kaj — hm — de ia kaoso. Mia ora, dum mia

regado mi jam faris pli da novaĵoj ol iu alia. Sed tio de-

vis esti. Kio ne devas esti, tion mi ne faros.”

”Sed la justeco, Diokleciano,” diris mallaŭte Antonia,

”la justeco devas esti. Mi postulas de vi nur la justecon.”

Diokleciano skuetis la ŝultrojn. ”La persekutado de

kristainoj estas justa, ĉar ĝi respondas al validaj leĝoj. Mi

scias, kion vi havas sur la lango: ke mi povus la leĝojn

nuligi. Mi povus, sed mi ne faros. Kara Antonjo, memo-

ru, minima non curat praetor; mi ne povas zorgi pri tlaj

bagateloj. Afable konsideru, ke sur mi pezas la tuta ad-

ministrado de la regno; kaj knabino, mi ĝin refaris de la

fundamento. Mi rekonstruis la konstitucion, mi reformis

la senaton, centralizis la administradon, reorganizis la

103

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tutan burokrataron, nove dividis la provincojn, reguligis

ilian administran sistemon — ĉio ĉi estas aferoj, kiuj

d e v i s realiĝi en la intereso de la ŝtato. Vi estas virino

kaj ne komprenas tion; sed la plej gravaj taskoj de ŝta-

tulo estas la administraj. Diru mem, kion signifas tiuj

kristanoj kompare al — ni diru kompare al fondo de reg-

na financa kontrolo? Tio estas bagateloj.”

”Sed vi, Diokleciano,” elspiris Antonia, ”vi povus tion

tiel facile aranĝi —”

”Mi povus. Kaj ankaŭ ne povus,” diris la imperiestro

decide. ”Mi restarigis la tutan regnon sur novaj adminis-

traj fundamentoj — kaj la homoj preskaŭ ne scias pri tio.

ĉar mi lasis al ili iliajn kutimojn. Se mi donas al ili tiujn

kelkajn kristanojn, ili havas la impreson, ke ĉio restas

sama kaj ili ne ĝenas. Mia ora, ŝtatulo devas scii, ĝis kie

li povas kuraĝi kun sia reformado. Jen la afero.”

”Do nur tial,” diris la matrono amare, ”nur tial, por ke

vin lasu en la paco ĉi tieaj gapuloj kaj kriuloj —”

Diokleciano grimacis. ”Se vi volas, do ankaŭ tial. Sed

mi diros al vi, ke mi legis librojn de tiuj viaj kristanoj kaj

iome ankaŭ pri ili meditis.”

”Kaj kion malbonan vi trovis ĉe ili?” envortigis Anto-

nia impete.

”Kion malbonan?” diris la imperiestro enpense. ”Ma-

le, ian kernon ĝi havas. La amo kaj ĉio alia — ekzemple

la malrespekto al la mondana vantaĵo. — Verdire tio es-

104

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tas tute belaj idealoj, kaj se mi ne estus imperiestro —

Sciu, Antonjo, kelkaj aferoj en ilia instruo treege plaĉis

al mi; nur se mi havus pli da tempo — kaj povus pensi

pri mia animo —” La maljuna imperiestro incitite frapis

per manplato la tablon. ”Sed estas absurde. Politike ab-

solute neeble. Nerealigeble. ĉu estas eble fari Dian Reg-

non? Kiel oni ĝin administru? Per la amo? Per Dia vor-

to? Mi ja konas la homojn, ĉu? Politike ĝi estas instruo

tiel nematura kaj nerealigebla, ke — ke — ke ĝi estas pre-

skaŭ puninda.”

”Sed ili ja neniun politikon faras,” defendis ilin Anto-

nia fervore. ”Kaj iliaj sanktaj libroj tuŝas politikon eĉ ne

per unu vorto!”

”Por praktika ŝtatulo,” diris Diokleciano, ”ĉio estas

politiko. ĉio havas politikan signifon. ĉiu penso devas

esti taksata politike, kiel oni ĝin realigu, kion fari el ĝi,

al kio ĝi kondukus. Tagojn kaj noktojn mi cerbumis su-

per tio, kiel estus politike realigebla la kristana instruo;

kaj mi vidas, ke ĝi estas neebla. Mi diras al vi, ke krista-

na ŝtato povus ekzisti eĉ ne unu monaton. Mi petas vin,

ĉu estas kristane fondebla armeo? ĉu estas kristane ko-

lektebla imposto? ĉu povus ekzisti en kristana socio iuj

sklavoj? Mi havas miajn spertojn, Antonjo: eĉ ne unu

jaron, eĉ ne unu monaton oni povus regi laŭ la kristanaj

principoj. Tial la kristanismo neniam enradikiĝos. ¯i po-

vas esti kredo de metiistoj kaj sklavoj, sed neniam, ne-

105

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

niam ĝi povas esti ŝtata religio. Tio estas nepensebla.

Sciu, tiuj iliaj opinioj pri posedaĵo, pri proksimulo, pri

malakcepteblo de ĉia perforto kaj tiel plu, tio estas be-

laj, sed praktike neeblaj aferoj. Por reala vivo, Antonjo,

ili ne taŭgas. Do diru, kion kun ili?”

”Eble ne realigebla,” flustris Antonia, ”sed pro tio ja ili

ne estas krimaj.”

”Krima,” diris la imperiestro, ”estas, kio malutilas al la

ŝtato. Kaj la kristanismo paralizus la suveneran poten-

con de la ŝtato. Tio ne estas ebla. Mia ora, la plej alta

potenco devas esti en ĉi tiu kaj ne en la transa mondo.

Se mi diras, ke kristana ŝtato ne estas principe ebla, tio

signifas kun logika neceso, ke la ŝtato ne povas toleri la

kristanismon. Responsa politikisto devas sobre stariĝi

kontraŭ nesanaj kaj nerealigeblaj revoj. Cetere ili estas

nur ˛imeroj de frenezuloj kaj sklavoj —”

Antonia leviĝis, peze anhelante. ”Diokleciano, volu do

scii tion: mi iĝis kristanino.”

”ĉu vere?” ekmiris milde la imperiestro. ”Nu, kial ne?

Mi diras ja, ke ĝi havas ian kernon; kaj dum ĝi restos via

privata afero — Ne pensu, Antonjo, ke mi ne havas

komprenon por tiaj aferoj. Ankaŭ mi volus esti ankoraŭ

unufoje homa animo; mi ŝatus, Antonjo, surhokigi mian

imperion kaj politikon kaj ĉion … — nome nur kiam mi

finfaros la reformon de la regna administrado kaj tiajn

aferojn; kaj poste, poste mi irus ien en provincon — kaj

106

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

studus Platonon — Kriston — Markon Aŭrelion — kaj

tiun ilian Paŭlon aŭ kiel li estas nomata — Sed nun, par-

donu; mi havas iajn politikajn konferencojn.”

[1932]

107

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Atilo

Matene kuriero alportis el la rando de la arbaro in-

formon, ke sudoriente flagris dum la nokto fajra

inundo. Tiun tagon denove malvarme, malseke nebulis,

la malsekaj ŝtipoj eĉ ne volis bruli; tri homoj el la areto

kaŝita en la ravino mortis pro sanga lakso. ĉar estis jam

nenio por manĝo, du viroj ekiris al paŝtistoj en la trans-

arbaro; ili revenis malfrue posttagmeze, tramalsekaj kaj

morte lacaj; apenaŭ oni sciiĝis de ili, ke estas malbone:

la ŝafoj pereas kaj la bovinoj pufiĝas; la paŝtistoj ilin ata-

kis klabe kaj tranĉile, kiam unu el ili volis forkonduki

sian propran gunon, kiun li konfidis al ili antaŭ la fuĝo

en la arbarojn.

”Ni preĝu,” diris la paroęstro, suferanta pro disente-

rio. ”La Eternulo kompatos nin.”

”Kriste eleison,” komencis muĝi la deprimita aro. Tiu-

momente eksplodis akresona kverelo inter virinoj, io pro

lana ĉifono.

”Kio denove okazas, damnaj virinaĉoj,” ekkriegis la

vilaĝestro kaj iris vipobati la virinojn. Per tio mildiĝis la

senkonsila streĉo, la viroj komencis denove senti sin kiel

viroj.

108

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”ĉi tien la ĉevaluloj ne venos,” opiniis iu barbulo.

”Nepre ne en ĉi tiujn ravinojn, tra ĉi tiu arbustaĵo —

Onidire ili havas ĉevalojn malgrandajn kaj malgrasegajn

kiel kaprinojn.”

”Mi dirus,” oponis iu ekscitita vireto, ”ke ni devis resti

en la urbo. Tiom ni pagis por la muregoj … Por tiu mono

ni povis ja havi ĉieltuŝajn muregojn, ĉu?”

”Memkomprene,” mokis ftiza bakalaŭro. ”Por tiu

mono povis esti muregoj el kukoj. Iru formordi peceton

— multaj homoj, homido, el tio satmanĝegis; eble tie

restis ankaŭ io por vi.”

La vilaĝestro averte eksnufis; la interparolo evidente

ne konvenis ĉi tie.

”Mi dirus,” persistis ĉe sia ideo la incitita civitano, ”ke

kavalerio kontraŭ tiaj bastionoj … Ne enlasi ilin en la

urbon, kaj prete. Kaj ni povis esti ekster danĝero.”

”Do revenu en la urbon kaj rampu liten,” konsilis al li

la barbulo.

”Kion mi farus tie sola,” oponis la incitita homo. ”Mi

nur diras, ke ni devis resti en la urbo kaj defendi nin. Mi

havas ja rajton diri, ke okazis eraro, ĉu? Tiom kostis al

ni la muregoj, kaj poste oni diras al ni, ke ili taŭgas por

nenio! Do, mi petas!”

”Estu tiel aŭ tiel,” diris la paroęstro, ”ni devas fidi

dian helpon. Homidoj, ja tiu Atilo estas nur pagano —”

109

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Dia vipo,” aŭdiĝis mona˛o tremanta pro febro. ”Dia

puno.”

La viroj mishumore eksilentis. Tiu febra mona˛o nur

senĉese predikus kaj li eĉ ne apartenas al la komunumo.

Por kio ni havas nian paroęstron? pensis la viroj. Tiu

estas nia, li fidas al ni kaj ne insultas tiom pro niaj pekoj.

Kvazaŭ ni estus tiom pekintaj, pensis la viroj ĉagrene.

La pluvo ĉesis, sed pezaj gutoj ankoraŭ plu susuris

sub la arbovolbo. Dio, Dio, Dio, ĝemis la paroęstro tur-

mentata de sia malsano.

Vespere pikedo altrenis mizeriĝintan junulon; laŭdi-

re li estas fuĝinto el oriento, el la okupita teriforio.

La vilaĝestro pufiĝis kaj komencis enketi la fuĝinton;

li evidente opiniis, ke tia oficialaĵo devas okazi kiel eble

plej severe. Jes, diris la junulo, la Hunnoj estas jam prok-

simume nur dek kvin mejlojn de ĉi tie kaj pluavancas

malrapide; ili okupis lian urbon, ĉu li vidis ilin, ne, Ati-

lon ne — sed li vidis alian generalon, tian dikan. ĉu ili

forbruligis la urbon? Ne, ne forbruligis; tiu generalo el-

donis proklamon, ke al la civila loĝantaro nenio okazos,

sed ke la urbo devas doni furaĝon, provianton kaj aliajn

diversaĵojn. Kaj ke la loĝantaro devas sin deteni de ĉia

malamika konduto kontraŭ la Hunnoj, alie oni uzos la

plej severajn reprezaliojn.

”Sed tiuj paganoj ja murdas ankaŭ virinojn kaj infa-

nojn,” asertis kun certeco la barbulo.

110

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Laŭdire ne, diris la junulo. ĉe ili onidire ne. Li mem

estis kaŝita en pajlo, sed kiam la panjo diris al li, ke laŭ-

dire la Hunnoj rekrutigos la junajn virojn kiel brutpelis-

tojn, li nokte fuĝis. Jen ĉio, kion li scias.

La viroj estis malkontentaj. ”Estas ja konate,” dekla-

ris iu, ”ke ili forhakas la manojn de beboj kaj kion ili fa-

ras al la virinoj, tio tute ne estas direbla.”

Mi ne scias pri io simila, diris la junulo, kvazaŭ sen-

kulpige. Almenaŭ en lia loko tio ne estis laŭdire tiel mal-

bona. Kaj kiom da tiuj Hunnoj estas? Laŭdire ducent,

versimile ne pli.

”Vi mensogas,” ekkriis la barbulo. ”Tion ja ĉiu scias,

ke ili estas pli ol kvincent mil. Kaj kien ili venas, tie ili

ĉion formurdas kaj forbruligas.”

”Ili fermas la homojn en garbejojn kaj tie ilin brul-

mortigas,” diris alia.

”Kaj la infanojn ili alpikas sur lancojn,” rimarkigis la

tria indigne.

”Kaj rostas ilin super fajro,” aldonis la kvara kun naz-

kataro. ”Paganoj damnaj!”

”Dio, Dio,” ĝemis la paroęstro. ”Dio kompatu nin!”

”Vi estas iel stranga,” diris la barbulo suspekte al la

junulo. ”Kiel vi povas diri, ke vi vidis la Hunnojn, se vi

estis kaŝita en pajlo?”

”La panjo vidis ilin,” balbutis la junulo, ”kaj ŝi porta-

dis al mi manĝaĵon en la subtegmenton —”

111

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Vi mensogas,” ektondris la barbulo. ”Ni scias ja, kien

la Hunnoj venas, tie ili formanĝegas ĉion kiel lokustoj.

Eĉ foliaro sur arboj ne restas post ili, ĉu vi komprenas?”

”Dio en la ĉielo, Dio en la ĉielo,” komencis histerie

ĝemi ekscitita civitano. ”Kaj kial, kial ĝi okazas? Kiu kul-

pas pri tio? Kiu enlasis ilin al ni? Ni estas tiom pagintaj

por la armeo … Dio en la ĉielo!”

”Kiu enlasis ilin ĉi tien?” aŭdiĝis moke la bakalaŭro.

”Vi ne scias tion? Demandu la bizancan sinjoron impe-

riestron, kiu alvokis la flavajn simiojn ĉi tien! Homido,

hodiaŭ jam ĉiu scias, kiu financas la popolmigradonl

Tion oni nomas alta politiko, ĉu vi scias?”

La urbestro serioze eksnufis. ”Stultaĵoj. La afero estas

tute alia. Ili versimile, tiuj Hunnoj, hejme mortaĉadis pro

malsato … kanajlaro pigra … labori ĝi ne scias … neniun

civilizon ĝi havas … kaj volas satmanĝegi. Tial ili iras

kontraŭ nin … por elumi de ni … la fruktojn de nia labo-

ro. Nur ŝteli, dividi la rabaĵon … kaj plu marŝi, kanajloj!”

”Ili estas malkleraj paganoj,” diris la paroęstro. ”So-

vaĝa kaj necivilizita popolo. La Sinjoro tiel nur provas

nin; ni preĝu kaj esprimu dankon kaj denove estos

bone.”

”Dia plago,” komencis denove ekzalte prediki la febra

mona˛o. ”Dio vin punas pro viaj pekoj, Dio gvidas la

Hunnojn kaj ekstermos vin kiel Sodomanojn. Pro via

amorado kaj blasfemado, pro la krudeco kaj senpieco de

112

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

viaj koroj, pro via avareco kaj malsobreco, pro via peka

bonstato kaj mamono Dio damnis vin kaj donis vin en

la manojn de malamikoj!”

La urbestro minace gruntis: ”Atentu la buŝon, Domi-

ne: ĉi tie vi ne estas en preĝejo, ĉu vi scias? Ili venis satmanĝegi. Aviduloj ili estas, rabuloj kaj fiularo …”

”ĉio estas politiko,” obstinis la bakalaŭro. ”En ĝi Bi-

zanco havas siajn fingrojn.”

Kaj tiam pasie aŭdiĝis nigreta viro, laŭ profesio stani-

sto: ”Neniu Bizanco; tion faris la kaldronistoj kaj neniu

alia! Antaŭ tri jaroj estis ĉi tie vaga kaldronisto kaj tiu

havis same tian etan kaj malgrasegan ĉevalon, kiajn la

Hunnoj havas.”

”Nu kaj?” demandis la urbestro.

”Ja tute memkomprene,” kriis la nigreta viro. ”La kal-

dronistoj iris antaŭe, por rigardi, kio kie estas … spionoj

ili estis … Tion iniciatis nur la kaldronistoj! ĉu scias iu,

de kie ili venis? Kaj kion entute ili ĉi tie volis? Kial, kial

… por kio, se en la urbo estas loksida stanisto? Nur mal-

prosperigi nian metion … kaj spioni … Neniam ili iris en

preĝejon … ili sorĉis … la brutaron ensorĉadis … publi-

kulinojn kun si trenis … ĉion la kaldronistoj!”

”Ian kernon tio havas,” meditis la barbulo. ”La kaldro-

nistoj estas strangaj, eĉ krudan viandon ili manĝegas

laŭdire.”

113

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”ŝtelista bando,” konfirmis la urbestro. ”Ili ŝtelas ko-

kinojn kaj simile.”

La stanisto estis sufokiĝanta pro justa kolero. ”Jen vi

vidas! Oni diras Atilo, kaj dume la kaldronistoj … Pri ĉio,

pri ĉio kulpas la malbenindaj kaldronistoj! Ili ensorĉis

nian brutaron … sendis al ni disenterion … ĉion la kal-

dronistoj! Vi devis ilin pendumadi, kie ajn iu montriĝis!

ĉu vi ne scias … ne scias pri la inferaj kaldronoj? Kaj ĉu

vi ne aŭdis, ke la Hunnoj dum marŝo frapas kaldronojn?

ĉiu infano devas kompreni la koneksecon! Ili, la kaldro-

nistoj, ŝarĝis nin per milito … la kaldronistoj estas kul-

paj pri ĉio … Kaj vi,” kriis li kun ŝaŭmo ĉe la buŝo, mont-

rante la fremdan junulon, ”vi estas ankaŭ kaldronisto, vi

estas ligano kaj spiono de la kaldronistoj! Tial vi venis …

kaj volis nin paroltrompi, vi kaldronisto, vi volis nin per-

fidi al la kaldronistoj …”

”Pendumu lin,” falsetis la ekscitita vireto.

”Atendu, najbaroj,” bruegis la urbestro kontraŭ la tu-

multo. ”Tion oni devas enketi … Silenton!”

”Kiajn ceremoniojn,” akrevoĉis iu.

Komencis alkuri ankaŭ virinoj.

Tiunokte ekflamis inundo nordokcidente. Maldense

pluvetis. Kvin homoj el la areto mortis pro disenterio kuj

tusado.

La junulon oni pendumis post iom longa torturado.

[1932]

114

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Ikonoklasmo

Al Nikeforo, abato de la monaęjo Sankta Simeono,

venis iu Prokopio, konata kiel erudicia eksperto kaj

entuziasma kolektanto de la arto bizanca. Videble li estis

ekzaltita, kiam li atendis promenante tra la klostro de la

monaęjo. Belajn kolonojn ili ĉi tie havas, li diris al si,

evidente el la kvina jarcento. Nur Nikeforo povas helpi

al ni. Li havas influon ĉe la kortego kaj estis iam pentri-

sto. Kaj li ne estis malbona pentristo, tiu maljunulo. Mi

memoras, ke li faris por la imperiestrino proponojn por

brodaĵoj kaj pentris por ŝi ikonojn. — Tial oni faris lin

abato, kiam liaj manoj tiel kurbiĝis pro podagro, ke li ne

plu povis teni la penikon en ili. Kaj laŭdire li havas daŭre

potencan vorton ĉe la kortego. Jesuo Kristo, jen kia bela

kapitelo! Jes, Nikeforo helpos. Feliĉe, ke ni rememoris

Nikeforon!

”Estu bonvena, Prokopio,” aŭdiĝis post li mola voĉo.

Prokopio rapide turniĝis. Post li staris seka kaj afabla

maljunuleto kun la manoj kaŝitaj en la manikoj. ”Bela

kolona kapitelo, ĉu?” li diris. ”Malnova laboraĵo el Nak-

so, sinjoro.”

Prokopio kisis la manikon de la abato. ”Mi venis al vi,

115

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

patro,” li komencis emocie, sed la monaęjestro lin in-

terrompis. ”Venu sidiĝi en la sunlumon, mia kara. ¯i

faras bone al mia podagro. Kia tago, dio, kia brilo! Do,

kio vin venigas al mi?” li diris, kiam ili eksidis sur ŝtona

benko meze de la monaęja ĝardeneto, zumanta de

abeloj kaj odoranta de salvio, timiano kaj mento.

”Patro,” komencis Prokopio, ”mi turnas min al vi kiel

al la sola, kiu povas forturni pezan kaj nerebonigeblan

kulturan katastrofon. Mi scias, ke mi trovos ĉe vi kom-

prenon. Vi estas artisto, patro. Kia pentristo vi estis, an-

taŭ ol estis al vi komisiite preni sur vin la noblan ŝarĝon

de via klerika ofico! Dio pardonu min, sed iam mi be-

daŭras ke vi ne restis klinita super la lignaj tabuloj, sur

kiuj vi iam sorĉis la plej belajn bizancajn ikonojn.”

Patro Nikeforo anstataŭ respondo refaldis la longajn

manikojn de sia sutano kaj etendis al la suno siajn pov-

rajn, nodajn manetojn, kurbigitajn de podagro kiel pa-

pagaj ungegoj. ”Ne, ne,” li nur diris. ”Kion vi diras, mia

kara!”

”Estas vere, Nikeforo,” diris Prokopio. (Sankta Dipa-

trino, kiaj teruraj manoj!) ”Viaj ikonoj estas hodiaŭ ne-

pageblaj. Antaŭ nelonge iu hebreo postulis por via

bildeto du mil drakmojn, kaj kiam li ilin ne ricevis, li

diris, ke li atendos kaj post dek jaroj ricevos trioble tiom.

Patro Nikeforo modeste tusetis kaj ruĝiĝis pro gran-

dega ĝojo. ”Sed lasu tion,” li babiletis. ”Mi petas vin, kiu

116

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

parolus pri mia arteto? Ne estas bezonate, mi petas; vi

havas tamen tiel favoratajn majstrojn, kiel estas tiu Argi-

ropulos, Malvasias, Papadianos, Megalokastros kaj aliaj,

ekzemple tiu, kiel oni nomas lin, kiu faras la mozai-

kon —”

”Vi opinias Papanastasiason?” demandis Prokopio.

”Jes, jes,” murmuris Nikeforo. ”Onidire li estas tre alte

taksata. Nu, mi ne scias; sed mi vidus en mozaikoj pli

vere masonistadon ol veran pentroarton. Onidire tiu via

— nu, kiel oni nomas lin —”

”Papanastasias?”

”Jes, Papanastasias. Laŭdire li estas Kandiano. Siatem-

pe oni taksis kandian skolon alie. Tio ne estas la vera,

oni diradis. Tro penegaj linioj, kaj kiaj koloroj! Do vi di-

ras, ke tiu Kandiano estas tiel ege ŝatata? Hm, strange.”

”Nenion tian mi diris,” defendis sin Prokopio. ”Sed ĉu

vi vidis liajn lastajn mozaikojn?”

Patro Nikeforo energie kapneis. ”Ne, ne, mia kara.

Kion mi vidus en ili! Linioj kiel dratoj, kaj la okulfrapa

oro! ĉu vi rimarkis, ke sur lia lasta mozaiko ĉefanĝelo

Gabrielo staras oblikve, kvazaŭ li estus falanta? Ja, tiu via

Kandiano eĉ ne scias desegni figuraĉon bone staranta!”

”Nome,” oponis hezite Prokopio, ”hazarde ĉi tion li

faris intence, pro kompoziciaj motivoj —”

”Do mi respekte dankas al vi,” elvortis la abato kaj

pufigis incitite la vangojn. ”Pro kompoziciaj motivoj!

117

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Oni do povas pro kompoziciaj motivoj malbone deseg-

ni, ĉu? Kaj la imperiestro mem iras tion rigardi kaj diras,

interesa, tre interesa!” Patro Nikeforo ekregis sian eks-

citon. ”Desegnaĵo, sinjoro, antaŭ ĉio desegnaĵo: en tio

estas la tuta arto.”

”Jen majstro parolas,” flatis rapide Prokopio. ”Mi ha-

vas en mia kolekto vian ĉieliron, sed mi diras al vi, pa-

tro, ke ni donus ĝin por neniu Nikaono.”

”Nikaono estis bona pentristo,” diris Nikeforo decide.

”Klasika skolo, sinjoro. Dio, kiaj belaj proporcioj! Sed

mia ĉieliro estas malforta bildo, Prokopio. Tiuj rigidaj

figuroj kaj tiu Kristo kun flugiloj kiel cikonio — Home-

to, Kristo devas ŝvebi eĉ sen flugiloj! Tion oni nomas

arto!” Patro Nikeforo ekscite mungis en manikon. ”Kion

fari, t i a m mi ankoraŭ ne sciis pentri. Estis en ĝi nek

profundo nek movo —”

Prokopio miregante ekrigardis la kurbajn manojn de

la abato. ”Patro, ĉu vi ankoraŭ pentras?”

Patro Nikeforo kapneis. ”A˛ ne. Ne, ne. Nur iam —

tiam mi ion provas por mia ĝojo.”

”ĉu figurojn?” elvortis Prokopio.

”Figurojn. Filo, nenio estas pli bela ol figuroj. Staran-

taj figuroj aspektantaj kvazaŭ ili volus ekpaŝi. Kaj post ili

fono, en kiun, vi dirus, ili povus retiriĝi. ¯i estas malfa-

cila, mia kara. Kion scias pri tio tia via — nu, kiel oni

118

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nomas lin — tiu masonisto el Kandio kun siaj misdeseg-

nitaj figuraĉojl!”

”Mi ŝatus vidi viajn novajn bildojn, Nikeforo,” diris

Prokopio.

Patro Nikeforo mansvingis. ”Kial? Vi havas ja vian Pa-

panastasiason! Grandega artisto, vi diras. Do, jen, kom-

poziciaj motivoj! Nu, se liaj mozaikaj figuraĉoj estas ia

arto, mi plu ne scias, kio estas pentroarto. Vi estas ja

eksperto Prokopio; vi versimile pravas, ke Papanastasi-

as estas genio.”

”Tion mi ne diris,” protestis Prokopio. ”Nikeforo, mi

ne venis disputi kun vi pri la arto, sed savi ĝin, dum ne

estas malfrue.”

”Kontraŭ Papanastasias?” demandis Nikeforo vigle.

”Ne, sed kontraŭ la imperiestro. Vi scias ja pri tio. Lia

Majesto imperiestro Konstanteno Kopronimo volas, laŭ

insisto de iuj ekleziaj rondoj, malpermesi la pentradon

de ikonoj. Laŭdire ĝi estas idolkulto aŭ io. Tia idioteco,

Nikeforo!”

La abato kovris la okulojn per velkaj palpebroj. ”Mi

aŭdis pri tio, Prokopio,” li murmuris. ”Sed tio ne estas

ankoraŭ certa. Ne, ankoraŭ ĝi ne estas preta.”

”¯uste tial mi venas al vi, patro,” parolis fervore Pro-

kopio. ”Tion ja ĉiu scias, ke por la imperiestro ĝi estas

demando nur politika. Por li neniel gravas idolkulto, sed

li volas havi trankvilon. Sed kiam tra la stratoj kuras ka-

119

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

najlaro gvidata de malpuraj fanatikuloj kaj kriaĉas ’for la

idolojn’, do nia majesta monarko pensas, ke plej opor-

tune estos kontentigi tiun hirtan societaĉon. ĉu vi scias,

ke ili malpurigis la freskojn en la kapelo de La plej Sank-

ta Amo?”

”Mi aŭdis pri tio,” ĝemetis la abato kun okuloj fermi-

taj. ”Kia peko, Dipatrino! Tiajn altvalorajn freskojn, el la

propra mano de Stefanides! ĉu vi rememoras la figuron

de sankta Sofia, maldekstre de la benanta Kristo? Proko-

pio, ĝi estis la plej bela staranta figuro, kiun mi iam vi-

dis. Stefanides, homido, estis majstro, superfluas paro-

li!”

Prokopio emfaze klinis sin al la abato: ”Nikeforo,

estas skribite en la leĝo de Moseo: Vi faros nek gravur-

aĵon nek iun similaĵon de la aĵoj, kiuj estas supre en la

ĉielo, nek de tiuj, kiuj estas sur la tero malsupre, nek de

tiuj, kiuj estas en la akvoj sub la tero. Nikeforo, ĉu pra-

vas tiuj, kiuj asertas, ke estas malpermesite de Dio pentri

bildojn kaj skulpti statuojn?”

Patro Nikeforo kapneis, ne malferminte la okulojn.

”Prokopio,” li elspiris post momento, ”la arto estas tiel

sankta kiel diservo, ĉar … ĝi gloras la dian verkon … kaj

instruas ĝin ami.” Kaj li skribis per povra mano krucon

en aero: ”ĉu ankaŭ la Kreinto ne estis artisto? ĉu li ne

modelis staturon de homo el argilo de la tero? ĉu li ne

pridonacis ĉiun objekton per konturo kaj koloro? Kaj kia

120

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

artisto, Prokopio! Neniam, neniam ni scios sufiĉe lerni

de li. — Cetere tiu leĝo validis nur por la barbaraj tem-

poj, kiam la homoj ankoraŭ ne sciis bone pentri.”

Prokopio profunde elspiris. ”Mi sciis, patro, ke vi tiel

parolos,” li diris respekte. ”Kiel pastro — kaj kiel artisto.

Nikeforo, vi ne allasos, ke la arto estu detruita!”

La abato malfermis la okulojn. ”Mi? Kion mi povas

fari, Prokopio? La tempo estas malbona; la civilizita

mondo barbariĝas, venas homoj el Kandio kaj dioscias

de kie — Estas terure, mia kara; sed per kio ni povas tion

deturni?”

”Nikeforo, se vi parolus kun la imperiestro —”

”Ne, ne,” diris patro Nikeforo. ”Kun la imperiestro mi

ne povas paroli pri tio. La imperiestro havas ja neniun

rilaton al la arto, Prokopio. Mi aŭdis, ke antaŭ nelonge

li laŭdis la mozaikojn de tiu via — nu, kiel vi nomas lin?”

”Papanastasias, patro.”

”Jes. Tiu, kiu faras misdesegnitajn figuraĉojn. La im-

periestro havas eĉ ne ideon, kio estas la arto. Kaj Malva-

sias estas laŭ mia opinio same malbona pentristo. Mem-

komprene, skolo Ravenna. Kaj vidu, tamen ili taskis al li

fari la mozaikojn en la kortega kapelo! Ba, ĉe la kortego

estas nenio farebla, Prokopio. Mi ne povas ja tien iri kaj

peti, ke oni permesu al iu Argiropulos aŭ al tiu, kiel vi

nomas tiun Kandianon, Papanastasiason, ĉu? difektadi

plu la murojn!”

121

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Ne pri tio temas,” diris Prokopio pacience. ”Sed kon-

sideru ke — se venkos la ikonoklastoj — estos detruita

ĉia arto. Ankaŭ viaj ikonoj estos forbruligitaj. Nikeforo!”

La abato mansvingis. ”Ili estis misaj, Prokopio,” li

murmuris. ”Antaŭe mi ne sciis pentri. Desegni figurojn,

sinjoro, tion oni ne tiel facile ellernas.”

Prokopio montris per tremanta fingro la antikvan sta-

tuon de juna Bak˛o, duone kaŝitan en floranta sovaĝa

rozarbusto. ”Ankaŭ tiu statueto estos frakasita,” li diris.

”Kia peko, kia peko,” flustris Nikeforo fermetante do-

lore la okulojn. ”Ni nomis la statuon sankta Johano Bap-

tisto, sed ĝi estas vera, perfekta Bak˛o. Horojn, horojn

mi ĉi tie rigardas ĝin. ¯i estas kvazaŭ preĝo, Prokopio.”

”Do vidu, Nikeforo. Kaj ĉu tiu dia perfektaĵo estu por

eterne detruita? ĉu disbatu ĝin iu pedika kriaĉanta fana-

tikulo per martelo je gruzo?”

La abato silentis kun interplektitaj manoj.

”Vi povas savi ĉian arton, Nikeforo,” persvadis Proko-

pio insiste. ”Via sankta vivo kaj via saĝo havigis al vi

grandegan respekton en la eklezio; la kortego vin alte

estimas; vi estos membro de la Granda Sinodo, kiu deci-

dos, ĉu ĉiuj statuoj kaj bildoj estas nur instrumentoj por

idolkulto. Patro, la sorto de ĉia arto estas en viaj manoj!”

”Vi trotaksas mian influon, Prokopio,” elspiris la aba-

to. ”Tiuj fanatikuloj estas fortaj kaj havas la apogon de

122

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

la popolaĉo —” Nikeforo eksilentis. ”Vi diras, ke ili de-

truus ĉiujn bildojn kaj statuojn?”

”Jes.”

”Kaj mozaikojn ili ankaŭ detruus?”

”Jes. Ili forfrapus ilin de sur plafonoj kaj la ŝtonetojn

ili disĵetus sur rubejon.”

”Jen, jen,” diris interesite Nikeforo. ”Do ili ankaŭ dis-

frapus tiun misdesegnitan ĉefanĝelon Gabrielon de tiu

— nu —”

”Versimile jes.”

”Tre bone,” ekridaĉis la abato. ”¯i estas ege malbona

bildo, homo. ¯is nun mi ne vidis tiel neeblajn figuraĉojn;

kaj pri tio oni diras kompoziciaj motivoj! Mi diras al vi,

Prokopio, ke malbona desegnaĵo estas peko kaj blasfe-

mo; tio estas kontraŭ Sinjoro Dio. Kaj tion la homoj ado-

ru? Ne, ne! La vero estas, ke adori malbonajn bildojn

estas efektive idolkulto. Mi ne miras, ke kontraŭ tio la

homoj ribelas. Ili tute pravas. Kandia skolo estas herezo;

kaj tiu Papanastasias estas pli malbona herezulo ol iu

Arlano. Do vi diras,” babiletis la abato ĝoje, ”ke ili la

pentraĉojn disfrapus? Bonajn raportojn vi portas al mi,

kara filo. Mi ĝojas, ke vi venis.” Nikeforo pene leviĝis por

signi, ke la aŭdienco finiĝis. ”Belan veteron ni havas,

ĉu?”

Prokopio leviĝis evidente konsternita. ”Nikeforo,” li

123

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

elvortis, sed ankaŭ aliaj bildoj estos detruitaj! Aŭdu, ĉiu

arto estos forbruligita kaj frakasita!”

”Nu, nu,” diris la abato kvietige. ”Tio estas granda do-

maĝo, granda domaĝo. Sed se la mondo estu senigita de

malbona desegnaĵo, ni devas ne rigardi tro severe iun

misagon. Nur se la homoj ne adoros la misdesegnitajn

figuraĉojn, kiajn faras tiu via — nu —”

”Papanastasias.”

”Jes, tiu. Mizerega kandia skolo, Prokopio. Mi ĝojas,

ke vi min atentigis je la sinodo. Mi estos tie, Prokopio,

mi estos tie, eĉ se oni min devus tien surmane alporti.

¯is la morto mi riproĉus al mi, se mi ne ĉeestus. Nur se

ili disfrapos tiun ĉefanĝelon Gabrielon,” ekridis Nikeforo

per ŝrumpaj vangetoj. ”Dio kun vi, filo,” li diris, levante

la kurbiĝintan manon por beni.

”Dio kun vi, Nikeforo,” ekĝemis senespere Prokopio.

Abato Nikeforo foriris skuetante enpense la kapon.

”Malbona kandia skolo,” li murmuris. ”Plej urĝa tempo

por ĉesigi tion al ili … A˛ Dio, kia herezo … tiu Papanas-

tasias... kaj Papadianos... Tio ne estas figuroj, sed idoloj,

malbenaj idoloj,” krietis Nikeforo, svingante siajn tur-

mentitajn manojn. ”Idoloj … idoloj … idoloj …”

[1936]

124

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Frato Francisko

Sur ŝoseo al Forli (tie, kie la vojo deflankiĝas al Lugo)

haltis ĉe iu forĝisto almozmona˛o; li estis negranda,

iom kurbstatura, kaj estis montranta en larĝa rideto kel-

kajn flavajn dentojn. ”Frato forĝisto,” li diris gaje, ”Dio

donu sanon, hodiaŭ mi ankoraŭ ne manĝis.”

La forĝisto rektiĝis, forviŝis la ŝviton kaj pensis ion pri

vagemaj homoj. ”Envenu,” li grumblis. ”Peco da froma-

ĝo estos tie.”

La edzino de la forĝisto estis graveda kaj pia; ŝi volis

kisi la manon de la mona˛o, sed tiu rapide kaŝis ambaŭ

manojn kaj vigle muelparolis: ”Ne, patrinjo, sed se mi

kisus vian manon? Min oni nomas frato Francisko, al-

mozulo. Dio vin benu!”

”Amen,” elspiris la juna forĝist-edzino kaj iris por pa-

no, fromaĝo kaj vino.

La forĝisto ne estis tre parolema; li rigardis teren kaj

ne sciis kion plu. ”Kaj de kie, Domine?” li demandis fine.

”Nu el Asizo,” diris la mona˛o. ”Bela peco da vojo,

fraĉjo. Ja vi ne kredus, kiom da riveretoj, vitĝardenoj kaj

padoj estas en la mondo. Oni ne kapablas ilin trairi kaj

125

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

oni devus, homo, oni devus. ĉie estas dia kreaĵo kaj iran-

te, kvazaŭ vi preĝus.”

”Mi estis foje eĉ en Bolonjo,” diris la forĝisto enpen-

se, ”sed tio jam estas tre longe. Vi scias ja, Domine, for-

ĝisto ne povas kunporti sian tutan laborejon.”

La mona˛o kapjesis. ”Forĝi la feron,” li diris, ”estas,

forĝisto, kvazaŭ vi servus al Dio. La fajro estas bela kaj

sankta. Frato fajro, homido, vivanta dia kreaĵo. Kiam la

fero moliĝas kaj eblas ĝin fleksi — kia beleco, forĝisto —

aj aj! Kaj rigardi en la fajron — tio estas kvazaŭ vizio.” I.a

mona˛o ĉirkaŭpremis per manoj la genuojn kiel knabo

kaj komencis rakonti pri la fajro. Fajro de paŝtistoj, fu-

mantaj fajretoj en vitĝardenoj, flamanta keno, kandelo

kaj brulanta arbetaĵo. Dum la forĝist-edzino sternis sur

la tablo blankan tolon kaj preparis panon, fromaĝon kaj

vinon, la forĝisto distre palpebris, kvazaŭ li rigardus en

fajron.

”Patro,” diris mallaŭte la forĝist-edzino, ”ĉu vi ne vo-

lus iom manĝi?”

Frato Francisko rompis perfingre la panon kaj rigar-

dis demande la forĝiston kaj lian edzinon. Kaj kion vi

havas, vi du, li miris, pro kio vi estas tiel malparolemaj

kaj mishumoraj? Tiaj bonaj homoj, knabego kiel urso kaj

edzino en benita stato, kio estas kun vi, kio vin depri-

mas? Al Francisko kreskis la manĝopecoj en la buŝo pro

126

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

embaraso kaj malĝojo. Per kio mi vin, homoj diaj, gaji-

gos? ĉu mi rakontu al vi ŝercaĵojn el vojaĝoj? ĉu mi kan-

tu kaj saltetu por ĝojigi virinon naskontan?

La pordo iomete apertiĝis. Kaj la forĝist-edzino levis

la manon kaj paliĝis. En la pordo montriĝis humila

hundkapo kaj timemaj okuloj.

La forĝisto eksaltis, la vejnoj surfrunte sanĝsvelaj, kaj

impetis al la pordo. ”For, ci malbenita bestaĉo!” li ek-

muĝis kaj piedfrapis la pordon. La hundo ekjelpis kaj

forkuris.

Frato Francisko tristiĝis kaj en embarasoj knedis el la

pano globetojn. ”Forĝisto, forĝisto,” li elpuŝis, ”kion faris

al vi tiu dia kreitaĵo?”

I.a forĝisto sin turnis zorgeme al sia edzino. ”Giulia-

na,” li murmuris, ”nu, nu! Nu nu!”

La edzino provis rideti, ŝiaj lipoj tremis; ŝi ekstaris

pala kaj svenema kaj senvorte foriris. La forĝisto rigar-

dis post ŝi malserene.

”Frato,” flustris Francisko aflikte ”kial vi pelas vian

fraton hundeton for de la tablo? Mi iras.”

La forĝisto kolere fortusis. ”Do por ke vi sciu, Domine,”

li diris krude, ”tiu hundo —. Je pasko ni atendis viziton.

Estis venonta al ni la fratino de la edzino el Forli, ankoraŭ

knabineto —. ŝi ne venis. Post dek kvar tagoj alveturis por

ŝi ŝiaj gepatroj … Ni serĉis la knabineton, nenie spuro post

127

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ŝi. Semajnon antaŭ la pentekosta dimanĉo alkuris nia

hundeto de ie el la kampoj kaj trenas ion en la buŝo ĝis la

sojlo. Ni rigardis, kio — internaĵoj. Nur poste ni trovis, kio

restis de la knabineto —.” La forĝisto mordis siajn lipojn

por superi tion. ”Ni ne scias, kiu tion faris al ŝi. Dio punos

la murdinton. Sed la hundeto, *Domine *—.” La forĝisto

mansvingis. ”Mi ne povas ĝin mortigi, tio estas la plej

malbona. Kaj ĝi lasas sin neniel forpeli. ¯i ĉirkaŭiradas la

domon kaj petas —. ĉu vi scias prezenti al vi, Domine, kia teruro —.” La forĝisto forte frotis la vizaĝon. ”Ni eĉ ne

povas rigardi ĝin. Dum la nokto ĝi hurlas apud la por-

do —”

Frato Francisko ektremis.

”Do vi vidas,” murmuris la forĝisto. ”Pardonu, Domi-

ne, mi iros rigardi Giulianan.”

La mona˛o soliĝis en la ĉambro, estis al li preskaŭ

naŭze pro la silento. Li iris piedpinte al la domperono.

Proksime staras flava tremanta hundaĉo kun vosto inter

la kruroj kaj malcerte fiksrigardas lin. Frato Francisko

turnis sin al ĝi. La hundeto prove movis la voston kaj

jelpis.

”A˛, ci povrulo,” murmuris Francisko kaj volis rigar-

di alien, sed la hundo vostumas kaj ne ĉesas lin fikse al-

rigardi. ”Nu, kion ci volas?” grumblas frato Francisko

embarase. ”Estas al ci malgaje, frateto, ĉu? Malfacila

128

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

afero.” La hundaĉo piedumas kaj tremas pro ekscito.

”Nu, nu,” kvietigas ĝin Francisko. ”Neniu volas kun ci

paroli, ĉu?” La hundeto jelpas kaj rampas al la piedoj de

la mona˛o. Frato Francisko ĝin iel abomenas. ”Iru, iru

for,” li persvadas ĝin. ”Ci devis ne fari tion, kamarado. ¯i

estis sankta korpeto de la knabinjo —.” La hundo kuŝas

ĉe la piedoj de la sanktulo kaj plorĝemas. ”ĉesu, mi pe-

tas cin,” murmuras Francisko kaj kliniĝas super la hun-

deto. La hundo rigidiĝis pro la plej streĉa atendado.

En tiu momento la forĝisto kaj lia edzino eliris sur la

sojlon, ĉar ili serĉis sian gaston. Kaj jen, antaŭ la domo

genuas la mona˛o, gratante post la orelo jelpantan hun-

daĉon kaj mallaŭte diras: ”Do vidu, frateto, do vidu, mia

kara; kial ci lekas miajn manojn?”

La forĝisto snufe ekspiregis. Francisko turnis sin al li

kaj timide babilis: ”Komprenu, forĝisto, ĝi tiel petis! Kiel

vi nomas ĝin?”

”Bracco,” murmuris la forĝisto.

”Bracco,” diris sankta Francisko kaj la hundeto rapide

lekis lian vangon. Frato Francisko leviĝis. ”Jam sufiĉe,

frateto, mi dankas vin. Mi iru jam, forĝisto.” Li ne sciis

rapide, kiel adiaŭi; li staris antaŭ la forĝist-edzino kaj

pensis kun fermitaj okuloj pri iu beno.

Kiam li apertis ilin, genuas antaŭ li la juna edzino kaj

havas la manon metita sur la kapo de la flava hundo.

129

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Dio estu laŭdata,” elspiris Francisko kaj montris la fla-

vajn dentojn. ”Dio repagu tion al vi!”

Kaj la hundeto kvivitante pro sovaĝega ĝojo komen-

cis kuregi en rondo ĉirkaŭ la sanktulo kaj la genuanta

virino.

[1932]

130

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Ofiro

La homoj sur la placo de Sankta Marko apenaŭ tur-

nis la kapon, kiam arestistoj kondukis tiun maljunu-

lon al la doĝo. Li estis tre kaduka kaj malpura, oni dirus,

ke li estas iu etŝtelisto el haveno.

”ĉi tiu viro,” anoncis podestà vicegerente antaŭ la doĝa

trono, ”diras, ke li estas nomata Giovanni Fialho, komer-

cisto el Lisbono; li asertas, ke li estis posedanto de ŝipo

kaj ke lin kun la tuta ŝipanaro kaj kargo kaptis alĝeriaj

piratoj; li depozicias, ke li sukcesis fuĝi el galero kaj ke

li povus fari al la Venecia respubliko eminentajn servojn

— kiajn, tion li laŭdire povas konfidi nur al via doĝa eks-

celenco mem.”

La maljuna doĝo atente rigardis la hirtan maljunulon

per siaj birdokuloj. ”Do vi,” li diris fine, ”vi diras, ke vi

laboris sur galero?”

La venigita viro antataŭ respondo nudigis siajn mal-

purajn maleolojn; ili estis ŝvelintaj de katenoj. ”Kaj dor-

so,” li aldonis, ”nuraj cikatroj, via doĝa ekscelenco. ĉu vi

bonvolas deziri, ke mi ĝin montru al vi —”

”Ne, ne,” rapidis diri la doĝo. ”Ne estas bezonate.

Kion vi volis diri al ni?”

131

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La kaduka vireto levis la kapon. ”Disponigu al mi ŝi-

pojn, via doĝa ekscelenco,” li diris klare. ”Mi kondukos

ilin al Ofiro, lando de oro.”

”Al Ofiro,” murmuris la doĝo. ”ĉu vi trovis Ofiron?”

”Mi ĝin trovis,” diris la maljunuleto, ”kaj estis tie naŭ

monatojn, ĉar mi devis ripari la ŝipon.”

La doĝo interŝanĝis rapidan rigardon kun sia dokta

konsilanto, la episkopo el Pordenone. ”Kie estas Ofiro?”

li demandis la maljunan komerciston.

”Trimonatan vojaĝon de ĉi tie,” diris la navigisto. ”Oni

devas ĉirkaŭŝipi la tutan Afrikon kaj poste oni denove

navigas norden.”

La episkopo de Pordenone atente kliniĝis. ”Kaj ĉu Ofi-

ro situas sur la bordo de maro?”

”Ne. ¯i kuŝas naŭ vojaĝtagojn de la marbordo kaj si-

tuas ĉirkaŭe de granda lago, blua kiel safiro.”

La episkopo de Pordenone ete kapjesis. ”Kaj kiel vi

atingis la internon de la lando?” demandis la doĝo. ”Oni

diras, ke Ofiro estas apartigita de la maro per netransi-

reblaj montoj kaj dezertoj.”

”Jes,” diris navigisto Fialho, ”en Ofiron ne kondukas

vojo. La dezerto svarmas de leonoj, kaj la montoj estas

vitrecaj kaj glataj kiel vitro el Murano.”

”Kaj vi estis trans ili?” elvortis la doĝo.

”Mi estis. Kiam mi estis riparanta la ŝipon ege difek-

titan de la tempestoj, venis al la bordo homoj, vestitaj

132

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

per blanka vesto, purpure borderita, kaj ili mansvingis

al ni.”

”Negroj?” demandis la episkopo.

”Ne, monsinjoro. Blankaj kiel Angloj, kaj harojn ili

havis longajn, surŝutitajn per ora polvo. Ili estis tre be-

laj.”

”Nu, kaj ĉu ili estis armitaj?” plu demandis la doĝo.

”Ili havis orajn lancojn. Ili ordonis al ni preni ĉion,

kion ni havas el fero, kaj interŝanĝi tion en Ofiro por

oro. En Ofiro ja ne estas la fero. Ili mem inspektis, por

ke ni prenu ĉiun feron: la ankrojn, ĉenojn, armilojn, an-

kaŭ eĉ najlojn, per kiuj estis kunigita nia ŝipo.”

”Kaj kio plue?” demandis la doĝo.

”Sur la bordo atendis grego da flugilhavaj ŝarĝbestoj,

proksimume sesdek. Ili havis flugilojn kiel cignoj. Oni

nomas ilin Pegazoj.”

”Pegazo,” diris enpense la dokta episkopo, ”pri ĝi kon-

serviĝis al ni raportoj jam de antikvaj Grekoj. ŝajnas do,

ke la Grekoj efektive konis Ofiron.”

”En Ofiro nome oni parolas greke,” deklaris la malju-

na komercisto. ”Mi scias iom greke, ĉar en ĉiu haveno

estas iu ŝtelisto el Kandio aŭ Smirno.”

”Tio estas interesaj informoj,” murmuris la episkopo.

”Kaj ĉu la Ofiranoj estas kristanoj?”

”Dio ne punu min,” diris Fialho, ”ili estas ĝisoste pa-

133

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ganoj, monsinjoro. Ili adoras iun Apolonon aŭ kiel ili lin

nomas.”

La Pordenona episkopo skuetis la kapon. ”Tio do kon-

formas. Probable ili estas posteuloj de la Grekoj, alpeli-

taj de martempesto post la konkero de Trojo. Kaj kio

plue?”

”Plue?” diris Giovanni Fialho. ”Nu ni metis la feron

sur la flugilhavajn azenojn. Tri el ni, nome mi, iu Chico

el Kadizo kaj Manolo Pereira el Coimbay ricevis flugil-

havajn ĉevalojn kaj gvidate de tiuj viroj el Ofiro, ni flu-

gis rekte orienten. La vojaĝo daŭris naŭ tagojn. ĉiun

nokton ni descendis, por ke la Pegazoj povu manĝi kaj

trinki. Ili manĝas nur asfodelojn kaj narcisojn.”

”Videble ili estas de greka deveno,” murmuris la epi-

skopo.

”La naŭan tagon ni ekvidis lagon bluan kiel safiro,”

daŭrigis la maljuna komercisto. ”Ni descendis sur ĝia

bordo. En ĝi estas arĝentaj fiŝoj kun rubenokuloj. Kaj la

sablo de tiu lago, via doĝa ekscelenco, estas nuraj per-

loj, grandaj kiel siliketoj. Manolo falis teren kaj komen-

cis manrasti la perlojn plenmane; kaj tiam diris al ni iu

el niaj akompanantoj, ke ĝi estas bonega sablo, el kiu en

Ofiro oni preparas kalkon.”

La doĝo ekokulegis. ”Kalko el perloj! Mireginda!”

”Poste oni kondukis nin en la reĝan palacon. ¯i estis

tute el alabastro, nur la tegmento estis el oro kaj brilis

134

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kiel suno. Tie nin akceptis la Ofira reĝino, sidanta sur

kristala trono.”

”ĉu en Ofiro regas virino?” ekmiris la episkopo.

”Tiel estas, monsinjoro. Virino de impona beleco, si-

milanta al iu diino.”

”Versimile iu el Amazonoj,” opiniis la episkopo med-

iteme.

”Kaj kion la aliaj virinoj,” vortigis la doĝo, ”sciu, mi

opinias la virinojn ĝenerale, ĉu estas tie belaj virinoj?”

La navigisto kunplektis la manojn. ”A˛, via doĝa eks-

celento, tiaj eĉ ne estis en Lisbono dum mia junaĝo.”

La doĝo managitis. ”Ne diru! En Lisbono, onidire, la

virinoj estas nigraj kiel katoj. Sed en Venecio, homido,

en Venecio antaŭ proksimume tridek jaroj, tiam estis

virinoj! Kvazaŭ de Tizian! Kaj kion la virinoj en Ofiro,

rakontu!”

”Mi estas maljuna, via ekscelenco,” diris Fialho, ”sed

Manolo povus rakonti, se ne mortigus lin la Muzulma-

noj, kiuj nin kaptis apud la Balearoj.”

”ĉu li povus multon rakonti?” deniandis la doĝo inte-

resite.

”Madono,” ekkriis la maljuna navigisto, ”tion vi, eks-

celenco, kredus eĉ ne al li. Mi diras, kiam ni tie pasigis

dek kvar tagojn, vi estus povinta la tutan Manolon elskui

el pantalono.”

”Kaj kion la reĝino?”

135

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”La reĝino havis feran zonon kaj ferajn braceletojn.

Laŭdire vi havas feron, ŝi diris; al ni iam liveras la feron

arabaj komercistoj.”

”Arabaj komercistoj!” ekkriis la doĝo kaj pugnofrapis

la apogilon. ”Jen vi vidas, ĉie nin kanajloj elpuŝas el la

merkatoj! Tion ni ne toleros, ĉi tie temas pri la plej altaj

interesoj de la Venecia respubliko! En Ofiron devas live-

ri ni, kaj punkto! Mi donos al vi tri ŝipojn, Giovanni, tri

ŝipojn plenajn de fero ”

La episkopo levis la manon. ”Kaj kio plue, Giovanni?”

”La reĝino ofertis al mi por ĉiu mia fero egalan pezon

da oro.”

”Kaj vi tion, memkomprene, akceptis, vi ŝtelisto!”

”Mi ne akceptis, monsinjoro. Mi diris, ke mi vendas la

feron ne laŭ pezo, sed laŭ volumeno.”

”¯uste,” diris la episkopo. ”Oro pli pezas.”

”Speciale oro el Ofiro, monsinjoro. ¯i estas trioble pli

peza ol la ordinara oro kaj estas ruĝa kiel fajro. La reĝino

do ordonis, ke oni forĝu el la oro egalan ankron, egalajn

najlojn, egalajn ĉenojn kaj egalajn glavojn, kiaj estis la

niaj feraj. Tial ni devis kelkajn semajnojn atendi.”

”Kaj kial ili bezonas feron?” miris la doĝo.

”ĉar ĝi estas por ili maloftaĵo, via ekscelenco,” diris la

maljuna komercisto. ”Ili pretigas el ĝi juvelojn kaj mo-

non. Ili kaŝas ferajn najlojn en kestoj kiel trezoron. Ili

diras, ke fero estas pli bela ol oro.”

136

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

I.a doĝo mallevis la palpebrojn, similajn al palpebroj

de meleagro. ”Mirinda,” li murmuris. ”Tio estas, Giovan-

ni, eksterordinare mirinda. Kaj kio poste okazis?”

”Poste ili ŝarĝis per tiu oro la flugilhavajn mulojn kaj

transportis nin egalmaniere al la marbordo. Tie ni kuni-

gis la ŝipon per oraj najloj kaj pendigis oran ankron per

ora ĉeno. La ŝiritajn ŝnuregaron kaj velojn ni anstataŭis

per silkaj kaj ekŝipis per favora vento hejmen.”

”Kaj la perloj,” diris la doĝo, ”ĉu neniujn perlojn vi

kunprenis?”

”Ni ne kunprenis,” diris Fialho. ”Mi petas pardonon,

da ili tie estis ja kiel da sablo. Nur kelkaj perleroj im-

plikiĝis en niajn ŝuojn kaj ankaŭ tiujn forprenis de ni la

alĝeriaj paganoj, surpriz-atakintaj nin apud Balearoj.”

”ŝajnas,” murmuris la doĝo, ”ke ĉi tiu priskribo estas

sufiĉe versimila.”

La episkopo iomete jesis. ”Kaj kio pri la bestoj,” li re-

memoris. ”ĉu ekzistas en Ofiro iuj centaŭroj?”

”Mi ne aŭdis pri ili, monsinjoro,” diris respekte la na-

vigisto. ”Sed estas tie fenikopteroj.”

La episkopo eksnufis tra la nazo. ”Vi versimile eraras.

Fenikopteroj estas ja en Egiptio — estas konate, ke ili

havas nur unu piedon.”

”Kaj ili havas tie sovaĝajn azenojn,” aldonis la navigis-

to, ”striitajn nigre kaj blanke, egalmaniere kiel tigroj.” La

episkopo levis suspekte la okulojn. ”Vi, ĉu vi ne volas nin

137

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

paroltrompi? Kiu iam vidis striitajn azenojn? Unu afero

mirigas min, Giovanni. Vi asertas, ke trans la Ofiran

montaron vi flugis sur flugilhavaj muloj.”

”Tiel estas, monsinjoro.”

”Hm, ni rigardu. Laŭ arabaj raportoj vivas en la Ofi-

raj montoj la birdo Grifo, kiu, kiel konate, havas meta-

lan bekon, metalajn ungegojn kaj bronzajn plumtubojn.

ĉu vi aŭdis nenion pri ĝi?”

”Mi ne aŭdis, monsinjoro,” balbutis la navigisto.

La episkopo de Pordenone skuis konsidereme la ka-

pon.

”Trans la montojn, homido, ne eblas flugi, tion vi ne

kredigos al ni; ja tie, kiel pruvite, vivas la birdo Grifo.

Estas teknike neeble, la birdo Grifo forbekus la Pegazojn

kiel hirundo muŝojn. Homo, nin vi ne superruzos. Kaj

kio, vi fripono, kiaj arboj tie kreskas?”

”Nu, kiaj arboj,” eligis el si la malfeliĉulo, ”estas kona-

te, kiaj arboj. Palmoj, monsinjoro.”

”Do vidu, kiel vi mensogas,” diris la episkopo venke.

”Laŭ Bubono el Biskro, kiu estas aŭtoritato en ĉi-afe-

roj, kreskas en Ofiro granatarboj, kiuj havas karbunko-

lojn anstataŭ kernoj. Vi elpensis, kamarado, malsaĝan

historion!”

Giovanni Fialho falis genuen. ”Kiel estas Dio super mi,

monsinjoro, kiel mi, malklera komercisto, povus elpensi

Ofiron?”

138

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Al mi vi ion rakontos,” mentoris lin la dokta episko-

po, ”mi scias pli bone ol vi, ke en la mondo ekzistas Ofi-

ro, lando de oro; sed, kio koncernas vin, vi estas menso-

gulo kaj fripono. Tio, kion vi diras, kontraŭas al fidindaj

fontoj kaj estas do mensoga. Via doĝa ekscelenco, tiu ulo

estas trompisto.”

”Denove unu,” ekĝemis la maljuna doĝo, zorgoplene

palpebrante. ”Terure, kiom da aventuruloj ekzistas ho-

diaŭ. Forkonduku lin!”

*Podestà vicegerente * demande ekrigardis.

”Kiel ordinare, kiel ordinare,” oscedis la doĝo. ”Lasu

lin sidi, ĝis li bluiĝos, kaj poste vendu lin por galero. Do-

maĝe,” li murmuris, ”ke li estas trompulo: kelko el la

dirita havis ian kernon … Versimile li aŭdis tion de la

Araboj.”

[1932]

139

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Goneril, filino de Lear

Ne, nenio estas al mi, vartistino, — kaj ne diru al mi

ora knabinjo. Mi scias, ke vi tiel diris al mi, kiam

mi estis malgranda; kaj reĝo Lear diris al mi vi bubo et-

ula, ĉu vi scias? Li prefere estus havinta filon, — kion vi

pensas, ĉu filoj estas pli bonaj ol knabinoj? Regan estis

de ĉiam fraŭlineto, kaj Kordelia — vi scias ja: la muŝoj

manĝu min. Vigla kiel lignoŝtipo. Kaj Regan — oni eĉ ne

supozus tion ĉe ŝi: la nazon supren, kiel reĝino, sed ego-

istino, ĉu vi memoras? En ŝi tio estis de ĉiam. Diru, av-

ino, ĉu mi estis malbona, estante malgranda. Do vidu.

Kiel okazas, ke la homo iĝas malbona? Mi s c i a s , var-

tistino, ke mi estas malbona. Ne diru, ankaŭ vi tion

pensas. Al mi estas indiferente, kion vi ĉiuj pensas pri

mi. Eble ankaŭ malbona: sed en tio, kio estis kun la pa-

tro, mi pravis, vartistino. Kial li nur obstinis en tio, ke li

devas treni kun si tiujn cent siajn viraĉojn, kaj se ili estus

nur cent: sed krome ankoraŭ ĉiaspeca servistaro, — tio

simple ne estas ebla. Lin mi tre ŝatus vidi, je mia animo,

vartistino, mi amis lin, treege amis, multe pli ol iun alian

en la mondo; sed tiu lia bando, Kristo Sinjoro. — Ili fa-

ris ja el mia domo bordelon! Nur rememoru, vartistino,

140

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kiel ĉi tie aspektis: nuraj mallaboremuloj, nura rumoro

kaj kvereloj kaj kriado, kaj da malpuraĵo, nu vi scias —.

Pli malbona ol sterkejo. Diru, vartistino, kiu domestrino

t i o n tolerus? Kaj ordoni al ili oni ne povis, ba ne! al i l i povis ion ordoni nur reĝo Lear. Al mi ili nur rikanis.

Nokte ili faris vizitojn al la servistinoj — senĉese estis ie

aŭdeble paŝ’, paŝ’, kaj susuro kaj pepado — la duko dor-

mis kiel ligno; mi vekas lin, ĉu vi aŭdas? Kaj li murmu-

ris, lasu ilin kaj dormu. — Imagu, vartistino, kiel estis al

mi ĉe tio! Ankaŭ vi estis juna, vi scias tion imagi, ĉu?

Kiam mi plendis al reĝo Lear, li eĉ priridis min: sciu kna-

bino, kion alian vi povas atendi de la viroj? ŝtopu viajn

orelojn, kaj prete.

Kaj mi do diris al li, ke tio ne estas ebla, ke li devas

almenaŭ duonon de tiuj nenifaruloj forigi. Kaj sciu, li

ofendiĝis. Ke estas maldanko kaj simile. Li terure furio-

zis, vi eĉ ne povas imagi. Sed mi scias ja, kio povas esti

kaj kio ne; i l i devas zorgi nur pri tiu sia honoro, sed ni

virinoj, ni devas pensi pri la domo kaj ordo. Al ili estas

indiferente, eĉ se ĉi tie estus kvazaŭ en ĉevalejo. Diru,

vartistino, ĉu mi pravis aŭ ne? Do, vidu. Kaj paĉjo mor-

te ofendiĝis. Kion mi devis fari? Mi s c i a s , avino, kio es-

tas mia devo al li, sed kiel virino mi ankaŭ havas devon

al mia domo, kion vi pensas? Kaj pro tio paĉjo min mal-

benis. Kaj la duko — li nur palpebris kaj sendecide sta-

ris. ĉu vi pensas, ke li defendis min? Ne. Li toleris trak-

141

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ti min kiel malbonan, bagateleman, kvereleman virinon.

Vartistino, ĉu vi aŭdas, vartistino, en tiu momento io en

mi iel krevis: mi — mi — mi komencis m a l a m i mian

edzon. Mi malamas lin, bone sciu tion! M i m a l a m a s !

Kaj mi malamas paĉjon, ĉar li estas kulpa pri tio, ĉu vi

komprenas? Jes ja tiel estas, jes ja tiel estas; mi estas

malbona, mi scias, sed mi estas malbona nur tial, ĉar mi

pravis —

Ne, ne parolu; mi vere estas malbona. Vi scias ja,

avino, ke mi havas amanton, ĉu? Se vi scius, kiel indife-

rente estas al mi, ke vi tion scias! ĉu vi pensas, ke mi

amas Edmundon? Mi ne amas; sed mi volas iel venĝi

por tio, ke la duko ne kondutis virece. Simple mi mala-

mas lin. Vartistino, eĉ ne ideon vi havas, kio estas mal-

ami! Tio signifas esti malbona, malbona, plenplene mal-

bona. Kiam oni komencas malami — kvazaŭ oni tute

ŝanĝiĝus. Mi estis tute bona knabino, kaj povis esti el mi

bona edzino; mi estis filino, estis fratino, kaj nun mi

estas nur malbona. Mi ankaŭ jam vin ne amas, avino,

nek min, nek min. Mi pravis; se ili estus tion agnoskin-

taj, mi estus alia, kredu al mi —

Ne, mi ne ploras. Ne pensu, ke tio min iel suferigas.

Male, oni estas pli libera, malamante. Oni povas pensi

kion ajn — antaŭ nenio oni devas halti. Vidu, a n t a ŭ e

mi ne kuraĝis vidi ĉe mia edzo, ke li estas antipatia, ke

li estas dikventra, ke li estas pantoflulo, ke liaj manoj ŝvi-

142

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tas; kaj nun mi vidas tion. Nun mi vidas, ke paĉjo Lear

estas ridinda tirano, ke li estas sendenta kaj freneza mal-

junulaĉo — ĉion mi vidas. Ke Regan estas vipuro kaj mi,

vartistino, ke mi havas en mi tiajn strangajn kaj terurajn

aferojn — antaŭe mi tion eĉ ne scietis. Subite ĉio ĉi venis.

Diru, ĉu tio estas m i a kulpo? Mi pravis; ili ne devis peli

min tiel ekstremen. Tion vi ne povas kompreni, vartis-

tino. Iam mi pensas, ke mi povus murdi la dukon, ron-

kanta apud mi. Simple per ĉastranĉilo lin buĉi. Aŭ vene-

ni Regan. Jen, fratinjo, trinku vinon. ĉu vi scias, ke Re-

gan volas forlogi de mi Edmundon? Ne ĉar ŝi amus lin;

Regan estas malvarma kiel ŝtono. Sed ŝi faras tion kon-

traŭ mi. Kaj ŝi kalkulas kun tio, ke Edmundo iel forigos

tiun malsaĝulon dukon kaj mem uzurpos la tronon post

Lear. Nepre tiel estas, vartistino. Regan estas nun vid-

vino — tiu lacerto havis de ĉiam feliĉon. Sed ne pensu,

ke ŝi sukcesos: mi atentas kaj malamas. Mi eĉ ne dor-

mas, nur por povi pensi kaj malami. Se vi scius, kiel oni

en mallumo bele kaj senfine malamas. Kaj se mi reme-

moras, ke ĉio ĉi venis nur pro obstino de la paĉjo kaj iu

malordo en la domo — Diru, tion neniu mastrino povus

toleri.

Vartistino, vartistino, vartistino, kial ili tiam ne vidis,

ke mi pravis!

[1933]

143

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Hamleto, princo dana

[Sceno deka]

(Rosenkrantz kaj Guildenstern estas forirontaj)

HAMLETO

Momenton sole, kara Guildenstern,

nur vorton, Rosenkrantz!

GUILDENSTERN

Bonvolu, princo?

ROSENKRANTZ

Vi deziras, princo?

HAMLETO

Nur demando.

Kiel la prezentado porkortega,

la tragedi’ pri rego veneninto,

efikis je la reĝo?

ROSENKRANTZ

Terure, princo.

HAMLETO

Terure, ĉu?

GUILDENSTERN

La reĝo perpleksiĝis.

144

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

HAMLETO

Kaj la reĝino?

ROSENKRANTZ

La reĝin’ svenemis.

HAMLETO

Kaj la ceteraj?

GUILDENSTERN

Kiuj, princa moŝto?

HAMLETO

Nu, vi kaj korteganoj, sinjorinoj

kaj ĉiu ĉeestanta en la ĉambro,

dum oni ludis tion. Kion ili?

ROSENKRANTZ

Nenion, princo.

GUILDENSTERN

Ilin ĉio ravis,

ke eĉ ne vorton ili povis diri.

HAMLETO

Kaj Polonio?

GUILDENSTERN

Polonio ploris.

HAMLETO

La korteganoj?

ROSENKRANTZ

Ili plorsingultis.

Mi mem ne povis, princo, teni larmojn

145

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kaj vidis, ke amiko Guildenstern

l’ okul-roson kaŝis per maniko.

HAMLETO

Kaj la soldatoj?

GUILDENSTERN

Turnis for vizaĝon,

por kaŝi sian fortan emocion.

HAMLETO

Vi pensas do, ke tiu ludo estis —

ROSENKRANTZ

Sukces’ grandega.

GUILDENSTERN

Jes, sed meritita.

ROSENKRANTZ

La brila ludkonstru’!

GUILDENSTERN

La scen-vigleco!

HAMLETO

La teatraĵo tamen havis mankojn —

ROSENKRATZ

Pardonu, princo, kiajn?

HAMLETO

Hm, ekzemple …

La ludo povis esti ja pli bona.

Mi scias, l’ aktoroj faris, kio eblis,

tamen ilia reĝ’ ne estis reĝo,

146

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

nek la murdint’ murdinto. Ho, sinjoroj,

se la murdinton estus mi ludinta

tiam — mi ĵuras al vi per Hekata,

eĉ mem murdint’ ekkonus veran murdon!

Prijuĝu mem! (Li ludas.)

ROSENKRANTZ

O, princo, grandioze!

GUILDENSTERN

Ludite brile!

ROSENKRANTZ

Oni dirus vere,

ke fakte vidis vi murdinton iam

kaŝiri al laboro terurega.

HAMLETO

Ne, Rosenkrantz, ĝi ja en mi troviĝas,

— de kie kaj por kio? Kiu scias? ĉit, aŭdu!

GUILDENSTERN

Kion, princ’?

HAMLETO

— Sekreton mian.

ROSENKRANTZ

Aj, princ’, ĉu vere?

HAMLETO

Eĉ sekreton grandan.

Nenion por oreloj korteganaj,

nur por amikoj la plej bonaj. Venu!

147

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

GUILDENSTERN

Princo!

HAMLETO

Nenia princ’!

GUILDENSTERN

Ne, via moŝto.

HAMLETO

Nur Hamleto.

GUILDENSTERN

Laŭ via volo, princo.

HAMLETO

Do, aŭskultu,

kaj ĉe vi tenu kaŝe mian planon

maturiĝintan plene.

ROSENKRANTZ

Kian, kara princo?

HAMLETO

Aktoro estos mi.

ROSENKRANTZ

ĉu vere, princo?

HAMLETO

Jam decidite Rosenkrantz. Mi morgaŭ

intencas iri for kun la aktoroj.

De urb’ al urbo ludi tiun ludon

pri l’ granda reĝo, kiun oni murdis;

pri la murdinto, kiu post li venis

148

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

sur lian tronon kaj en lian varman

edzecan liton; kaj pri la reĝino,

vidvina eĉ ne dum monato unu,

kaj petolanta jam en ŝvita lito

kun friponaĉ’, murdisto kaj ŝtelisto

ŝtelinta regnon … Ju pli mi pripensas,

des pli allogas min figuro lia.

Ej, ludi lian tutan abomenon,

la fian kaj perversan serpentaĉon,

kiu infektas, kion ajn li tuŝas,

— ej, kia rolo! Estus nur necese

alie ludi ol l’ aktoro migra,

— li penas, penas, tamen li malfortas

por tiom da fiaĵoj. Tiun reĝon

li povas ludi. Sed ne l’ kanajlon.

Por lia rol’ li ne sufiĉe grandas.

Domaĝe pri la rolo! Mi ĝin ludus,

penetrus al li en gluecan menson,

kaj mi elpremus ĝis l’ lasta guto

ĉioman hom-malvirton! Kia rolo!

GUILDENSTERN

Kaj kia teatraĵ’!

HAMLETO

Ne tute misa —

ROSENKRANTZ

Bonega eĉ!

149

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

HAMLETO

Mi devis ĝin pli fajli,

kaj — Eble mi revenos al la temo,

ĝi indas tion; min la reĝ’ perfida,

la fia, abomena karaktero

treege logas. Kara Rosenkrantz,

mi volas skribi dramojn.

ROSENKRANTZ

Brave, princo!

HAMLETO

Mi verkos, verkos. Temoj ja abundas.

Tiu kanajlo — la unua. Dua:

pri korteganoj fiaj kaj flataĉaj —

ROSENKRANTZ

Brilege, princo!

HAMLETO

Tria: komedio

pri idioto, aĝa ĉambelano —

GUILDENSTERN

Bonega temo!

HAMLETO

Kvara ludo temos

knabinon unu.

ROSENKRANTZ

Kia ludo?

150

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

HAMLETO

Ludo.

GUILDENSTERN

Tre multpromesa temo.

ROSENKRANTZ

Poezia.

HAMLETO

Kaj Hamleto skribos. Sur la tron’ fripono

la homojn senhaŭtigos sen tranĉilo,

la korteganoj dorsojn kurbigados,

kaj Hamleto verkos. La militoj daŭros,

pli aĉe fartos la malfortaj homoj,

la fortaj male. Kaj Hamleto skribos,

kaj li ne movos manon, ne leviĝos

por ion fari —

GUILDENSTERN

Kion, princo?

HAMLETO

Kion?

Mi ja ne scias, kion oni faras

kontraŭ malbona rega politiko.

ROSENKRANTZ

Nenion, princo.

HAMLETO

Nenion?

151

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

GUILDENSTERN

Nu, aperas

de temp’ al temp’ en historio viroj,

kiuj stariĝas frunte de l’ popolo

kaj per ekzemplo aŭ per elokvento

ĝin decidigas rompi per ribelo

malbonan regantaron.

ROSENKRANTZ

Tio, princo, okazas tamen nur en historio.

HAMLETO

Jen, jen. Nur en la histori’. Vi diras,

ilia elokvent’ ekmovas homojn?

Malĝojo mutas. Devas iu veni

precize nomi la aferojn: vidu,

jen subpremado, jen maljusta ago,

jen oni fie krimas kontraŭ ĉiu,

kaj kiu via reĝ’ sin nomi volas,

estas ŝtelist’, murdisto, malĉastulo,

— jen la afero. Kiuj estas viroj,

ĉu vi toleros la senhonorigon?

ĉu via man’ ne prenos glavon, klabon?

ĉu tiu senhonoro vin jam kastris?

Vi estas sklavoj, kiuj jam toleras

la vivon sen honor’ —?

GUILDENSTERN

Vi elokventas.

152

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

HAMLETO

Aj, elokventas? Mi stariĝu do

kaj — kiel en la histori’ — mi kreu

la voĉon de l’ popola per elokvento?

ROSENKRANTZ

Jes ja, popolo via certe estas

sindona al vi, princ’.

HAMLETO

Kaj poste frunte

de la popol’ ekstari kaj renversi

la putran tronon?

GUILDENSTERN

Sed ĝi, mia princo,

jam estas politik’.

HAMLETO

Ho, stranga sento,

antaŭ si vidi tiel grandan taskon!

Sinjoroj, dankon.

ROSENKRANTZ

Ni ne ĝenos, princo.

(Rosenkrantz kaj Guildenstern foriras.)

HAMLETO

ĉu esti aŭ ne esti, jen demando.

Kaj se jam esti, kiu do? ĉielo,

reĝido esti, jes! ĉe la trono stari,

rideti nur ĝentile kaj lojale,

153

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

— ĉu ne sur tron’? Ne, tie jam alia!

Atendi lian morton, ĝis la sango

nigrega en li haltos! Tiel? Ne,

prefere tiun bruston perfidulan

trapiki per ponard’ kaj tiel venĝi

la morton de la patro. Honton lavi

de la lit’ patrina! Kial mi hezitas?

ĉu estas mi timulo? — Ho, ne tiel.

Mi sorbas per okul’ la fian vangon,

malĉastajn lipojn, lian vagan vidon

kaj sentas: nun mi havas lin kaj povus

fidele bildi lin. Mi provas kaŝe

la fivizaĝon preni. Kia rolo!

Aktoro esti, jes, mi malvualus

la tuton de l’ senhonta malboneco,

kiun subkaŝas la buŝaĉ’ ridanta —

¯i logas, logas tre. — Sed tiun vangon

rekonus nur la homoj de l’ nuntempo,

— neniu plu? — Prefere por eterne lin

pruvi kulpa kaj la homajn monstrojn

kaj ĉion putran, kion li arigis

en ŝtato dana! Kia loga tasko!

— Mi estas ja poeto! Mi do povas

akuzon skribi daŭran por jarcentoj,

kaj per fingro, kiu ne putriĝos,

al ĉiuj montri la ulceron pusan —

154

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Jen, kia elokvent’! ĉu ne domaĝe,

se mi ĝin sole por mi mem malŝparas?

ĉu sur foiro kunvenigi homojn

paroli kaj paroli — Ja ne estas

ili el koto. Elokventa homo

povus elfrapi el iliaj kapoj

purigan fulmon kontraŭ la tiranoj!

¯i logas, logas — Tamen mi ne povus

prezenti lin. Domaĝe! Kia aktoro

mi estus! Sed se estus mi aktoro,

ne povus mi inciti fulmotondron

fraponta tronojn? — Sed mi ĉi-okaze

ne povus skribi verkojn jam! Domaĝe!

— Do, kion diable? ĉu lin senmaskigi

per ludo sur scenej’, aŭ por eterne

alnajli sur la pord’ kiel vesperton,

aŭ detronigi per popol’ kolera?

Nu, kion do? — Kaj kion se, supoze,

mi nur kredigas min, ke mi venĝemas?

Aktoro esti por deŝiri maskon

de l’ vizaĝaĉ’? Se ludi, do pro tio,

ke estas ĝi en mi kaj mi devas

la homfigurojn el mi mem kreadi,

ĉu bonajn aŭ malbonajn! Lin prezenti

mi vere pleje ŝatus, — kia rolo! —

Aktoro simple esti! Aŭ nur verki,

155

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ne pro venĝem’, sed pro la nura ĝojo,

ke ĉiu vort’ sub mia man’ viviĝas —

Kaj kial verki nur? Kaj ne paroli?

Do esti orator’, popolon gvidi,

paroli kaj paroli kiel birdo

belege, rave kantas, ke mi fine

min mem konvinkus kaj ekkredus, kion

mi diras! — Jes ja. Esti plene iu,

jen estas tiu liberiga vorto!

Aktori? Verki? Iri kun popolo?

Do kion? Ho, infero! Kian rolon

Hamlet’ elektu? Kion mi kapablus

estante fine iu! — Jes, sed kiu?

Jen la demando!

[1934]

156

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

La konfeso de Donjuano

La morto de la malfeliĉa Dona Elvira estis venĝita;

Donjuano Tenorio kuŝis kun trapikita brusto en Po-

sada de las Reinas kaj videble estis mortanta. ”Emfizemo

de pulmo,” murmuris la loka doktoro. ”Iu ankoraŭ re-

saniĝus el tio, sed *caballero * tiel kaduka kiel Donjuano —.

Estas ja malfacilaj aferoj, Leporello; por diri al vi, al mi ne

plaĉas lia koro. Nu, memkompreneble: post tiaj ekscesoj

*in venere *— klare astenia kazo, sinjoroj. Pro certeco, Leporello, mi venigus paroęstron, eble li ankoraŭ rekonsci-

iĝos, kvankam laŭ la nuna stato de la scienco — mi ne

scias. Mi havas la honoron adiaŭi vin, caballeros.”

Tiel okazis, ke Padre Jacinto eksidis ĉe la piedoj de

Donjuano kaj atendis, ĝis la paciento rekonsciiĝos el la

sveno; dume li preĝis por lia notore peka animo. Se mi

sukcesus savi tiun inferan pekulon, pensis la bona pas-

tro; li ŝajnas esti ege likvidita — eble ĝi humiligos lian

arogantecon kaj alkondukos lian menson en staton de

pentanta bedaŭro. Ne al ĉiu okazas ricevi en la manojn

tiel faman kaj senkonscienan diboĉulon; homido, tian

raran kaŭzon eble ne havis eĉ la episkopo de Burgoso.

157

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Nu, la homoj flustros: Jen Padre Jacinto, jen, kiu savis la

animon de Donjuano —.

Padre ektremis kaj krucsignis sin; unue li rekonsciiĝis

el tiu diabla tentado de fierego, parte li konsciigis al si,

ke lin fikse alrigardas la brulaj kaj kvazaŭ mokaj okuloj

de la mortanta Donjuano.

”Kara filo,” diris la honorinda Padre tiel afable, kiel li

nur sciis, ”vi mortas; post nelonge vi staros antaŭ la juĝa

katedro de Dio ŝarĝita de ĉiuj pekoj, kiujn vi faris en via

porkula vivo. Mi petas vin pro amo de nia Sinjoro, de-

metu ilin, dum vi havas tempon; ne decas, ke vi migru

en la transan mondon vestita per malpura robo de viaj

malvirtoj kaj makulita de malpuraĵo post viaj surteraj

agoj.”

”Jes,” aŭdiĝis Donjuano. ”Ankoraŭ foje alivesti sin. Pa-

dre, ĉiam mi atentis esti vestita konforme al la cirkon-

stancoj.”

”Mi timas,” diris Padre Jacinto, ”ke ne sufiĉe vi kom-

prenis. Mi demandas vin, ĉu vi volas pente konfesi viajn

malvirtojn.”

”Konfesi,” ripetis senenergie Donjuano. ”Multe nigrigi

min. A˛, patro vi ne kredus, kiel ĝi efikas je virinoj.”

”Juano,” morniĝis la bona pastro, ”lasu jam la surte-

rajn aferojn; memoru, ke vi estos parolonta kun via Kre-

into.”

”Mi scias,” diris Donjuano ĝentile. ”Ankaŭ mi scias, ke

158

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

decas morti kiel kristano. ĉiam mi atentis, kio decas —

laŭeble, patro. Per mia honoro, mi diros ĉion sencere-

monie; unue por longaj paroloj mi estas tro malforta kaj

due ĉiam estis mia principo iri al la celo rekte kaj sen

flankiroj.”

”Mi laŭdas vian rezignacion,” diris pastro Jacinto.

”Sed une, kara filo, bone preparu vin, esploru vian kon-

sciencon kaj veku en vi humilan penton pro viaj malvir-

toj. Dume mi atendos.”

Post tio Donjuano fermis la okulojn kaj esploris sian

konsciencon, dume Padre mallaŭte preĝis pri Diaj hel-

po kaj revelacio.

”Mi pretas, patro,” aŭdiĝis Donjuano post nelonge kaj

komencis konfesi. Padre Jacinte kontente kapskuis: la

konfeso ŝajnis esti sincera kaj kompleta; mankis en ĝi

nek mensogo kaj blasfemo, murdo, falsĵuro, fierego, nek

trompo nek perfido — Donjuano estis vere peza peku-

lo. Kaj subite li eksilentis kvazaŭ laca kaj fermis la oku-

lojn.

”Ripozu, kara filo,” stimulis lin la paroęstro pacien-

ce, ”kaj poste daŭrigu.”

”Mi finis, honorinda patro,” diris Donjuano. ”Se mi

ion forgesis, tio estas certe nur bagateloj, kiujn Dio bon-

volos pardoni al mi.”

”Kiel?” ekkriis pastro Jacinto, ”tion vi nomas bagate-

loj? Kaj la malĉastado, tra kiu vi vadis dum via tuta vivo,

159

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

la virinoj, kiujn vi delogadis, viaj malpuraj pasioj, kiujn

vi senbride troĝuadis? Nur knabeto, bele konfesu; antaŭ

Dio, ci senmoralulo, estas sekretigita neniu el viaj mal-

ĉastaj agoj; prefere pentu viajn fiagojn kaj senpezigu

vian pekan animon!”

Sur la vizaĝo de Donjuano aperis mieno dolora kaj

senpacienca. ”Mi jam diris al vi, patro,” li diris obstine-

ge, ”ke mi finis. Per mia honoro, nenio plu direndas al

vi.”

Tiumomente la gastejestro de Posada de las Reinas

ekaŭdis bruegan kriadon el la ĉambro de la vundito.

”Dio kun ni,” li ekvokis kaj krucsignis sin, ”ŝajnas, ke

Padre Jacinto ekzorcas la diablon el la povra sinjoro.

Miadio, tiajn aferojn mi vere ne ŝatas en mia gastejo.”

La menciita kriado daŭris tre longe, tiel longe, ĝis oni

kuirpretigus fabojn; de temp’ al tempo ĝi obtuziĝis en

energia admonado, de temp’ al tempo ĝi ektondris en

sovaĝa muĝo; subite elpafiĝis el la ĉambro de la vundi-

ta sinjoro Padre Jacinto, punca kiel meleagro, kaj vokan-

te Madonon, fuĝis en preĝejon. Poste estis silente en la

gastejo; nur la afliktita Leporello englitis en la ĉambron

de sia sinjoro, kiu kuŝis kun fermitaj okuloj kaj ĝemis.

Posttagmeze alveturis en tiun lokon Padre Ildefonso

de *Societas Jesu, * veturante sur mulo el Madrido al Bur-

goso; kaj ĉar tiutage estis tro varme, li descendis apud la

paroęjo kaj vizitis patron Jacinton. Li estis malgrasega

160

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

pastro, sensuka kiel malnova kolbaso kaj kun brovo tiel

hirta kiel akselo de maljuna kavaleriano.

Post kiam ili kune eltrinkis kazeiĝintan lakton, la je-

zuito fiksis rigardon al patro Jacinto, vane penanta kaŝi,

ke io lin afliktas. Estis tia silento, ke la zumado de muŝoj

ŝajnis preskaŭ sonego.

”Nome, tiel estas,” fine subite ekparolis la afliktita Pa-

dre Jacinto. ”Ni havas ĉi tie pezan pekulon, kuŝantan

agonie. Vi devas scii, Don Ildefonso, li estas la misfama

Donjuano Tenorio. Li havis ĉi tie amaferon, duelon aŭ

kion — koncize mi iris konfesigi lin. Komence ĉio iris

kun li tre ĝojige, tre bele li konfesis, ververe; sed kiam

venis la sesa el la dekalogo — nenion mi sukcesis eligi de

li, eĉ ne unu vorton. Kaj ke li havas nenion direndan al

mi. Madono, tiu kanajlo! Se mi konsideras, ke li estas la

plej granda diboĉulo de ambaŭ Kastilioj — nek en Va-

lencio nek en Kadizo onidire iu povas lin egali. Oni di-

ras, ke dum la lastaj jaroj li delogis sescent naŭdek sep

knabinojn — el ili cent dek tri foriris en mona˛inejon,

ĉirkaŭ kvindek mortigis iliaj patroj aŭ edzoj en justa ko-

lero kaj al la proksimume sama nombro krevis la koro

pro aflikto. Kaj nun imagu, Don Ildefonso, ke tia volup-

tulo asertas al mi sur la mortlito en la vizaĝon, ke li in

*puncto * de amorado havas nenion por konfesi! Kion vi

diros pri tio.”

161

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Nenion,” diris la patro jezuito. ”Kaj vi rifuzis al li la

absolvon?”

”Memkomprene,” respondis Padre Jacinto deprimite.

”ĉiuj paroloj estis vanaj. Mi admonis lin, ke en ŝtono mi

devus veki pentofaradon, sed ĉi tiun protokanajlon ne-

pre nenio efikas. Jes, pri fierego mi pekis, patro, li diris

al mi, mi falsĵuris ĉion kion vi volas — sed en tio, pri kio

vi demandas, mi havas nenion direndan. Kaj ĉu vi scias,

sur kio ĝi baziĝas, Don Ildefonso?” elpuŝis subite Padre

kaj haste krucsignis sin. ”Mi opinias, ke li havis kontak-

ton kun satano. Tial li ne povis tion konfesi. Tio estis

obskuraj sorĉoj. Li delogadis virinojn pere de infera po-

tenco.” Padre Jacinto ektremis. ”Vi devus lin rigardi, Do-

mine. Mi dirus, ke tio vidiĝas el liaj okuloj.”

Don Ildefonso, S. J., silente meditis. ”Se vi opinias,” li

diris fine, ”mi iros rigardi tiun viron.”

Donjuano dormetis, kiam Don Ildefonso silente en-

paŝis la ĉambron kaj mansigne forsendis Leporellon; po-

ste li eksidis sur seĝo ĉe la kapo de la mortanto kaj ob-

servis la magran vizaĝon de la agonianta homo.

Post ege longa tempo la vundito ekĝemis kaj malfer-

mis la okulojn.

”Donjuano,” diris la jezuito milde, ”ŝajnas, ke estus

por vi lacige paroli.”

Donjuan senenergie jesis.

”Ne gravas,” diris la jezuito. ”Via konfeso, sinjoro

162

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Donjuano, ne estis en unu punkto klara. Mi prezentos al

vi demandojn, sed eble vi povus montri konsenton aŭ

malkonsenton al tio, kion mi diros al vi — pri vi.”

La okuloj de la vundito preskaŭ angore fiksiĝis al la

senmova vizaĝo de la pastro.

”Donjuano,” komencis Don Ildefonso preskaŭ leĝere,

”mi aŭdis pri vi jam delonge; mi pripensis, kial fakte vi

ĵetas vin de virino al virino, de amo al amo; kial vi ne-

niam povas resti, neniam halti en tiu plenumiĝo kaj

trankvilo, kiun ni homoj nomas feliĉo —”

Donjuano montris dentojn en dolora grimaco.

”De amo al amo,” daŭrigis Don Ildefonso trankvile.

”Kvazaŭ vi volus senĉese kaj denove iun konvniki — ver-

simile vin mem, ke * vi indas la amon, ke vi estas viro, kian*

*virinoj amas *— kompatinda Donjuano!”

La lipoj de la vundito moviĝis; estis, kvazaŭ li ripetus

la lastajn vortojn.

”Kaj dume,” parolis la pastro amike, ”neniam vi estis viro

Donjuano; nur via spirito estis spirito de viro, kaj tiu hon-

tis, sinjoro, kaj malespere penis kaŝi, ke la naturo ne donis

al vi, per kio estas pridonacita ĉiu vivanta estaĵo —”

El la lito aŭdiĝis knaba plorego.

”Tial, Donjuano v i ŝ a j n i g i s v i r o n ekde junaĝo;

vi estis aŭdace kuraĝa, aventurema, fierega kaj afekta,

por venki en vi mem la humiligan senton, ke la aliaj

estas pli bonaj kaj pli virecaj ol vi; sed tio estis menso-

163

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

go kaj tial vi disipe akumuladis pruvon post pruvo, ne-

niu povis vin sekvi, ĉar ĝi estis nur afektata kaj senker-

na — vi delogis eĉ ne unu virinon, Donjuano. Vi neniam

ekkonis la amon, vi nur febre strebis, kiun ajn dezirin-

dan kaj noblan virinon vi renkontis, ravi ŝin per via spi-

rito, via kavalireco, via pasieco, en kiun vi mem prezen-

tis vin al vi — ĉion ĉi vi sciis perfekte, ĉar v i l u d i s tion.

Kaj kiam venis la momento, kiam sub virino sinkas la

genuoj — tio certe estis por vi infero, Donjuano, ĝi ne-

pre estis infero, ĉar en tiu momento vi estis travivanta

vian damnan fieregon kaj samtempe vian plej teruran

humiligon. Kaj vi devis vin elŝiri el la brakumo, kiun vi

vivriske konkeris, kaj fuĝi, povra Donjuano, fuĝi el la

brakoj de la venkita virino kaj krome kun iu bela men-

sogo sur ĉi tiuj nerezisteblaj lipoj. ¯i nepre estis infero,

sinjoro Juano.”

La vundito turnis la kapon al la muro kaj ploris.

Don Ildefonso ekstaris. ”Povrulo,” li diris, ”vi hontis

tion konfesi eĉ en la sankta konfeso. Do vidu, nun ĝi jam

pasis, sed mi ne rajtas senigi Padre Jacinton de lia pen-

tanto.”

Kaj li venigis la paroęstron; kaj kiam venis patro Ja-

cinto, diris al li Don Ildefonso: ”Rigardu, patro, li kon-

fesis ĉion kaj ploras. Lia pento estas ekster ĉiu dubo hu-

mila; eble ni povus lin absolvi.”

[1932]

164

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Romeo kaj Julieta

Juna angla aristokrato, Oliver Mendeville restadanta

en Italio por studvojaĝi, ricevis en Florenco raporton,

ke lia patro Sir William forlasis ĉi tiun mondon. Sir Oli-

ver do adiaŭis kun peza koro kaj abundaj larmoj al si-

gnorina Maddalena, ĵurante, ke li revenos kiel eble plej

baldaŭ, kaj ekvojaĝis kun sia servisto en la direkto al

¯enovo.

La trian tagon de ilia vojaĝo surprizis ilin ega pluvo,

ĝuste kiam ili estis enveturantaj iun nestaĉon. Sir Oliver

haltis kun ĉevalo sub maljuna ulmo. ”Paolo,” li diris al la

servisto, ”rigardu, ĉu estas ĉi tie iu albergo, kie ni tra-atendus la pluvegon.”

”Kio koncernas la serviston kaj la ĉevalojn,” aŭdiĝis

voĉo super lia kapo, ” *albergo * estas tie post la angulo; sed vi, cavaliere, farus honoron al mia paroęjo, se vi rifuĝus sub ĝian modestan tegmenton.”

Sir Oliver demetis larĝgrandan ĉapelon kaj turnis sin

al fenestro, de kie gaje grimacis je li dika maljuna pas-

tro. ” Vossignoria reverendissima,” li diris respekte, ”vi faras troan afablecon al fremdulo, kiu forlasas vian belan

165

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

landon, ŝarĝita de dankemo pro ĉio bona, per kio li es-

tis tiel disipe superŝutata.”

” Bene, kara filo,” diris la paroęstro, ”sed se vi anko-

raŭ tempeton parolos, vi tramalsekiĝos tute. Descendu

afable de la ĉevalino kaj iome ĵetmoviĝu, ĉar ege pluvas.”

Sir Oliver ekmiris, kiam la *molto reverendo parocco * iris

al li en koridoro renkonte: tiel etan pastron li ankoraŭ ne

vidis; riverencante al li, li devis tiom kliniĝi, ke sango

alfluis en lian kapon.

”Ej, lasu tion,” diris la paroęstro. ”Mi estas nur fran-

ciskano, cavaliere. Oni nomas min Padre Ippolito. Hej,

Marietta, alportu salamon kaj vinon. Tra ĉi tie, sinjoro,

estas ĉi tie malbena mallumo. Vi estas inglese, ĉu? Do

vidu, de tiu tempo, kiam vi, Angloj, apartiĝis de la sankta

roma eklezio, vi abundegas en Italio. Mi komprenas,

signore. Certe vi nostalgias. Rigardu, Marietta, tiu sinjoro estas inglese. Povrulo, tiel juna kaj jam li estas anglo!

Tranĉu al vi pecon da tiu salamo, cavaliere, ĝi estas aŭ-

tentika el Verono. Mi diras, al vino taŭgas nenio pli ol

salamo el Verono, Bolonjanoj igu sin remburi per sia

mortadelo. Fidu ĉiam la salamon el Verono kaj la salajn

migdalojn, kara filo. Vi ne estis en Verono? Domaĝe. De

tie devenis la dieca Veronese, signore. Nome mi devenas

el Verono. Glora urbo, sinjoro. Oni nomas ĝin urbo de

Skaligeroj. ĉu bongustas la vino?”

166

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

” Grazie, Padre,” murmuris Sir Oliver. ”ĉe ni en Anglio

oni nomas Veronon la urbo de Julieta.”

”Aj, aj,” ekmiris Padre Ippolito, ”kaj kial? Mi eĉ ne

scias, ke tie estus iu princino Julieta. Vere, tie mi ne estis

jam pli ol kvardek jarojn — kiu Julieta ŝi estus?”

”Julieta Kapulet,” klarigis Sir Oliver. ”Sciu, ni havas pri

ŝi tian teatraĵon … de iu Shakespeare. Bela ludo. ĉu vi

konas ĝin, Padre?”

”Ne, sed atendu, Julieta Kapulet, Julieta Kapulet,”

muelparolis Padre Ippolito, ”tiun mi devus koni. Mi

estadis ĉe la Kapuletoj kun Padre Lorenzo —”

”ĉu vi konis la mona˛on Lorenzon?” elspiris Sir Oli-

ver.

”Kial mi ne konus lin? Mi, sinjoro, akolitadis al li.

Aŭdu, ĉu ŝi ne estas tiu Julieta, kiu edziniĝis al grafo Pa-

riso? Tiun mi konis. Ege pia kaj eminenta sinjorino,

grafino Julieta. ŝi estis laŭdevena Kapulet, el tiuj Kapu-

letoj, kiuj komercis kun veluro.”

”ŝi ne povas esti tiu,” deklaris Sir Oliver. ”La vera Ju-

lieta mortis en junaĝo laŭ plej kortuŝa maniero, kiun vi

povas imagi al vi.”

”Ha,” diris la molto reverendo, ”do ŝi ne estas tiu. La

Julieta, kiun mi konis, edziniĝis al grafo Pariso kaj havis

kun li ok infanojn. Modela kaj virta edzino, juna sinjoro

Dio donu al vi egalan. Vere, oni rakontis, ke antaŭ tio ŝi

perdis la kapon pro iu juna *crapulon *— Ba, signore, pri

167

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

kiu oni ne rakontus ion? La juneco estas, ni scias ja, sen-

prudenta kaj ventkapa. ¯oju, cavaliere, ke vi estas juna.

ĉu la ingles’oj estas ankaŭ junaj?”

”Jes, estas,” ekĝemis Sir Oliver. ”A˛, patro, ankaŭ nin

konsumas la ardo de la juna Romeo.”

”Romeo?” diris Padre Ippolito kaj ektrinkis. ”Tiun mi

devus koni. He, ĉu estis li tiu juna siocco, tiu dando, tiu

kanajlo el la Montekoj, kiu hakvundis grafon Parison?

Onidire pro Julieta. Jes, tiel. Julieta estis edziniĝonta al

grafo Pariso — bona edziĝ-ŝanco, signore, tiu Pariso es-

tis ege riĉa kaj bona juna sinjoro — sed Romeo ekobsti-

nis, ke Julietan ricevos li — Tia stulteco, sinjoro,” mur-

muris Padre. ”Kvazaŭ la riĉaj Kapuletoj povus doni fili-

non al iu el la bankrotintaj Montekoj. Kaj plie la Mon-

tekoj estis partianoj de Mantovo, dume Kapuletoj estis

je la flanko de la Milana duko. Ne, ne. Mi opinias, ke tiu

*assalto assassinatico * kontraŭ Pariso estis ordinara politi-ka atenco. Hodiaŭ estas en ĉio nur politiko, kara filo.

Memkomprene, post tiu banditaĵo Romeo devis fuĝi al

Mantovo kaj plu ne revenis.”

”Tio estas eraro,” elpuŝis Sir Oliver. ”Mi petas pardo-

non, Padre, sed tiel ne okazis. Julieta amis Romeon, sed

la gepatroj volis devigi ŝin edziniĝi al grafo Pariso —”

”Ili sciis ja kial,” konsentis la maljuna paroęstro. ”Ro-

meo estis *ribaldo * kaj estis partiano de Mantovo.”

”Sed antaŭ la edziniĝo al Pariso pastro Lorenzo havi-

168

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

gis al ŝi pulvoron, por ke ŝi falu en ŝajnan morton,” kon-

tinuis Sir Oliver.

”Tio estas mensogo,” diris impete Padre Ippolito.

”Tion patro Lorenzo neniam estus farinta. Sed vero

estas, ke Romeo ekatakis Parison surstrate kaj hakvun-

dis lin. Eble li estis ebria.”

”Pardonu, patro, sed tio estis tute alie,” protestis Sir

Oliver. ”La vero estas, ke oni Julietan enterigis. Romeo

super ŝia tombo trapikis Parison per glavo —”

”Atendu,” diris la panoęstro. ”Unue tio ne okazis su-

per la tombo, sed surstrate proksime de la monumento

al la Skaligeroj. Kaj due Romeo ne trapikis lin, sed nur

dishakis lian ŝultron. Hometo, mortigi iun per glavo ne

ĉiam sukcesas. Nur provu tion, juna sinjoro!”

” Scusi,” oponis Sir Oliver, ”mi vidis tion tuj ĉe la pre-

miero sur scenejo. Grafo Pariso estis en duelo vere tra-

pikita kaj mortis surloke. Romeo opiniante, ke Julia es-

tas vere morta, venenis sin en ŝia kripto. Tiel estis, Pa-

dre.”

”Ba ne,” murmuris patro Ippolito. ”Li ne venenis sin.

Li fuĝis en Mantovon, amiko.”

”Pardonu, Padre,” insistis pri sia pravo Oliver, ”mi

vidis tion per ĉi tiuj okuloj — mi sidis ja en la unua vico!

En tiu momento Julieta vekiĝis kaj vidinte, ke ŝia ama-

to Romeo estas morta, ŝi ankaŭ prenis la venenon kaj

mortis.”

169

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Kion vi opinias,” koleris Padre Ippolito. ”Mi miras,

kiu faris ĉi klaĉojn. La vero estas, ke Romeo fuĝis en

Mantovon kaj la povrulino Julieta pro aflikto super tio

iomete duonvenenis sin. Sed tio estis nenio, cavaliere,

nur tiel infaneca; mi petas vin, ŝi havis apenaŭ dek kvin

jarojn. — Mi scias tion de tiu Lorenzo, juna sinjoro;

memkomprene, mi estis tiam tia ragazzo,” montris la

bona pastro proksimume unu ulnon super la tero. ”Ju-

lietan oni poste forveturigis al ŝia onklino en Besenza-

na, por ke ŝi resaniĝu. Tien alveturis al ŝi grafo Pariso, la

manon li havis ankoraŭ en bandaĝo kaj vi scias, kiel es-

tas en tia kazo: rezultis el tio kolosa amo. Post tri mona-

toj ili geedziĝis. Ecco, signore, tia estas la vivo. Mi mem partoprenis la edziĝfeston kiel akolito en blanka surpli-seto.”

Sir Oliver sidis iel konsternite. ”Ne koleru, patro,” li

diris fine, ”sed en la angla teatraĵo ĝi estas multoble pli

bela.”

Pastro Ippolito eksnufis. ”Pli bela! Mi ne scias, kion

belan vi vidas en tio, se du junaj homoj sin mortigas.

Estus domaĝe pri ili, juna sinjoro. Mi diras al vi, pli bele

estas, ke Julieta edziniĝis kaj havis ok infanojn, kaj kiajn

infanojn, uleto: kiel bildetoj.”

Oliver neis la kapon. ”Tio ne estas plu la samo, kara

Padre; vi ne scias, kio estas granda amo.”

La eta pastro mediteme palpebrumis. ”Granda amo?

170

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Mi pensas, ke ĝi estas, se du homoj scias toleri sin dum

la tuta vivo … sindone kaj fidele … Julieta estis rara sin-

jorino, kara sinjoro. ŝi edukis ok infanojn kaj servis al sia

edzo ĝis la morto. Do ĉe vi oni nomas Veronon urbo de

Julieta? Tio estas de vi angloj ege bela, cavaliere. Sinjorino Julieta estis vere eminenta edzino, Dio donu al ŝi

eternan gloron.”

Juna Oliver rekonscnĝis el la distreco. ”Kaj kio okazis

kun Romeo?”

”Tiu? Mi eĉ ne scias bone. Ion mi aŭdetis pri li. — Ha,

jen mi scias. Li enamiĝis en Mantovo al filino de iu mar-

kizo — kiel li nur estis nomata? Monfalkone. Montefalko

aŭ iel simile. A˛, cavaliere, jen estis io, kion vi nomas

romantika amo! Li eĉ forkondukis ŝin aŭ kio — tio estis

ege romantika historio, sed detalojn mi forgesis; mi pe-

tas vin, tio okazis en Mantovo. Sed onidire ĝi estis ia

passione senza esempio, ia supermezura pasio, sinjoro.

Almenaŭ oni rakontis tiel. Ecco, signore, ne plu pluvas.”

Sir Oliver leviĝis en sia tuta embarasa alto. ”Vi estis

treege afabla, Padre. *Thank you so much. * ĉu mi povus lasi ion ĉi tie … por viaj malriĉaj paroąnoj,” li murmuris,

ruĝiĝante kaj ŝovante sub la randon de telero manple-

non da zekenoj.

”Aj, aj,” kosterniĝis Padre Ippolito kaj managitis, ”kia

ideo, tiom da mono por peceto da salamo el Verono!”

”Io estas ankaŭ por via historieto,” rapidis diri la juna

171

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Oliver. ”¯i estis — eh, ĝi estis tre, tre — mi ne scias, kiel

tion diri. *Very much, indeed. *”

En la fenestrojn de la paroęjo inundis sunradioj.

[1932]

172

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Sinjoro Hynek Ráb el Kufôtejn

Sinjoro Janek Chval el Jankov ankoraŭ ne rekonsciiĝis

el la surprizo. Mi petas vin: venis, aperis, subite en-

falis ĉi tien vizite sinjoro bofilo, kaj kia bofilo, bonvolu

nur rigardi: li havas germanajn pantalontubojn kaj ma-

ĝarajn lipharojn, nu nekontestebla grandsinjoro; kaj jen

la maljuna sinjoro Janek kun refalditaj manikoj dume

helpis ĉe bovin-akuŝo. Kia pridonaco, pensas la malju-

na sinjoro embarasite, kial diabloj lin portas al mi?

”Nur trinku, sinjoro Hynek,” li trudis fervore. ”Estas

nur ĉi tiea vino, kvin jaroj pasis, de kiam ĝin alverturi-

gis judo el Litomëôice. En Prago vi trinkas la cipran, ĉu?”

”Tian kaj alian,” diris sinjoro Hynek. ”Sed mi diras al

vi, sinjoro bopatro, nenio superas honestan ĉeąn vi-

non. Kaj bonan ĉeąn bieron, sinjoro. ĉe ni la homoj ne

scias, kion bonan ni havas, kaj aĉetas ĉian ajn fremdan

fivaron. ĉu vi opinias, ke el fremdlando oni alveturigas

al ni ion solidan?”

La maljuna sinjoro kapskuis. ”Kaj ankoraŭ ili volas

por tio tian nekristanan monon.”

”Memkomprene,” tradentis sinjoro Ráb. ”Mi petas

vin, konsideru nur la doganojn. Lia reĝa majesto grasi-

173

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

gas siajn poŝojn kaj ni devas tion pagi.” Sinjoro Hynek

indigne tuskraĉis. ”Nur se li havas plenajn kestojn da

mono!”

”Podêbrad?”

”Tiu nano,” jesis sinjoro Ráb. ”Li aspektas kiel iu bu-

tikisto. Ni havas ja reĝeton, ĉu? Sed ĝi bankrotos, sinjoro

bopatro. Jam pro ekonomiaj kaŭzoj kaj simile. Nu kaj ĉe

vi en Jankov estas ankaŭ tiel malbone?”

Sinjoro Janek malsereniĝis: ”Malbone, knabo. Ege

malbone. Venis pesto al la bovinoj, vanas la prifumado.

Kaj diablo scias, al la kamparanoj karbunkliĝis la greno.

Pasintjare hajlis. — Malbone estas al la kampuloj. Ima-

gu, sinjoro Hynek, ili eĉ ne havas grenon por semado,

mi devis disdoni al ili semaĵon el mia grenejo —”

”Disdoni?” ekmiris sinjoro Ráb. ”Tion, sinjoro bopa-

tro, mi ne farus. Kial karesi la ronkulojn? Kiu ne scias sin

vivteni, tiu mortaĉu. Tiu mortaĉu,” ripetis sinjoro Hynek

energie. ”En la nuna tempo, sinjoro bopatro, necesas

fera mano. Nur neniujn almozojn kaj subtenojn. Sibari-

tigi ilin, tio mankus! Venos ankoraŭ pli malbonaj tem-

poj. Prefere kutimigi la nenihavulojn je iom da mizero.

Ili manĝaĉu kruston kaj simile. Mi donus al ili nenion,

nur rekte mi dirus al ili: Vi senhavuloj mizeregaj, vi skla-

voj kaj simile. ĉu vi pensas, ke ni ne havas pli seriozajn

zorgojn ol viajn intestojn? Hodiaŭ, mi dirus al ili, vi ĉiuj

devas esti preparitaj je pezaj oferoj. Ni devas pensi pri

174

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

defendo de nia reĝolando kaj pri nenio malpli granda.

Tiel mi parolus al ili, sinjoro. La tempo estas malfacila,

kaj kiu ne estas preta morti por la patrio, mortaĉu pro

malsato. Kaj fino.”

Sinjoro Hynek energie ektrinkis. — ”Dum ili povas

teni sin sur piedoj, armil-ekzerci ilin kaj neniujn paro-

lojn.”

La maljuna sinjoro el Jankov malfermegis je sinjoro

bofilo la palajn okulojn. ”Kio, kio nur,” li elbalbutis kon-

fuzite. ”ĉu, ĉar — Dio gardu — estos milito?”

Sinjoro Hynek ekridaĉis. ”Kial ne estu! Devas esti: ĉu

ni havas la pacon por nenio? Ej, sinjoro, kiam estas paco,

memkomprene, io estas preparata. Mi petas vin,” li di-

ris malestime, ”ja tion scias ankaŭ tiu — kiel nur oni no-

mas lin? ha, la princo de la paco. La princo de la paco,”

kraĉŝprucis sinjoro Ráb. ”Memkomprene, sinjoro, li ti-

mas pri sia trono. Oni eĉ ne vidus lin, se li ne estus si-

danta sur trono, kun tri kusenoj sub la postaĵo.”

”ĉu li, Podêbrad?” demandis sinjoro Janek necerte.

”Kiu alia? Eh, ni havas reganton, mi bele dankas! Nur

paco, sinjoro bopatro. Nur mesaĝoj kaj similaj aferoj.

Por tio estas mono, ĉu? Antaŭ nelonge — ĝis Hlohovec

li pelaĉis sin al la pola reĝo, laŭdire pro pakto kontraŭ

Turkoj. Tutan mejlon li iris renkonte al la Polo, imagu!

Kion vi diras pri tio?”

175

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

”Nu,” diris sinjoro Janek singarde, ”ĉu oni malmulte

parolas pri Turko?”

”Malsaĝaĵoj,” diris sinjoro Hynek Ráb energie. ”Sed

ĉu decas, ke la ĉeą reĝo faru honoraĵojn al Polo? Estas

hontinde,” ekkriis sinjoro Hynek. ”Li devis atendi, ĝis la

Polo venos al li! Jen, kiel ni, sinjoro Janek, finas! Kion

dirus pri tio la mortinta imperiestro Karolo aŭ Zikmun-

do? Tiam ni, kara sinjoro havis ankoraŭ ian internacian

prestiĝon —” Sinjoro Ráb kraĉis. ”Fi! Mi miras, ke ni ĉe-

˛oj toleras tian hontaĵon.”

Kiaj aferoj, ĉagreniĝis sinjoro Janek Chval. Kaj kial li

tion rakontas al mi? Kvazaŭ mi ne havus sufiĉe da miaj

zorgoj —

”Aŭ la jena,” predikis sinjoro Ráb, ”— li sendis amba-

sadon en Romon, por ke la papo lin rekonu kaj tiel plu.

Kun bela peto, vi scias? Onidire, por ke estu paco inter

la kristanaro kaj simile. Devas finiĝi!”

Sinjoro Ráb frapis per manplato la tablon, mirinde, ke

li ne renversis la pokalojn. ”Paĉjo Òiòka turniĝus en la

tombo! Miadio, mi petas vin, trakti kun la papo! ĉu tial

ni kalikanoj sangis, he! Por ke li vendu nin al Romo sub

papan pantoflon?”

Kaj kial vi tiel incitiĝas, miris la maljuna sinjoro, dis-

tre palpebrante. Kie vi, homo, sangis? Via mortinta pa-

tro venis ĉi tien nur kun Zikmundo. — Vere, poste li ed-

ziĝis en Prago. Li subskribadis sin Joa˛im Hanes Raab.

176

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Li estis bona homo, hometo, mi lin konis; tute pruden-

ta Germano.

”Kaj li pensas,” indigniĝis sinjoro Hynek Ráb, ”ke li

faras dioscias kian altan politikon. Antaŭ nelonge li sen-

dis iajn siajn pajacojn ĝis Francio, al la franca reĝo. Ke

oni fondu ligon de kristanaj princoj, por ke ili kunvenu

en iu tuteŭropa parlamento aŭ kio. Pace likvidi konflik-

tojn kaj simile. Kaj kontraŭ la Turko laŭdire kaj eterna

paco kaj tiaj aferoj. Diru vi mem: ĉu vi aŭdis iam simi-

lajn sensencaĵojn? ĉu estas eble fari politikon — tiel? Mi

petas vin, kiu likvidus la konfliktojn pace, se eblas fini

ilin per milito? Kaj ĉu iu ŝtato toleros enmiksiĝon, se ĝi

volas militi kun la alia? Nu, malsaĝaĵoj — la tuta mon-

do nur ridas pri tio. Sed kiel nin, sinjoro bopatro, tia

malfortula paŝo kompromitas antaŭ la tuta mondo! Ja,

miadio, ni aspektas, kvazaŭ ni timus, ke ne venu iu mi-

lito je ni —”

”Kaj — ĉu ĝi venos?” demandis sinjoro Hynek zorge-

me. Sinjoro Hynek Ráb el Kufŝtejn kapskuis. ”Venenon

vi povas preni. Rigardu, sinjoro bopatro, kontraŭ ni es-

tas la Hungaro, la Germano, la papo kaj Aŭstrio. Se ili

estas kontraŭ ni, nu bone: ni devas ataki ilin, antaŭ ol ili

alianciĝos. Tuj la militon kaj prete. Tiel oni faras,” dekla-

ris sinjoro Ráb kaj trakombis decideme siajn harojn.

”Nu, mi ĝustatempe zorgu pri provizoj,” murmuris

177

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

sinjoro Janek Chval enpense. ”Estas bone havi provi-

zojn.”

Sinjoro Hynek Ráb konfidence klinis sin trans la ta-

blon. ”Mi havus, sinjoro, ankoraŭ pli bonan planon.

Alianciĝi kun la Turko kaj Tataro. Tio estus politiko, ĉu?

Al la Tataro lasi Pollandon kaj Germanion, ili tie ĉion ek-

stermu kaj forbruligu. Des pli bone por ni, ĉu vi kom-

prenas? Kaj al la Turko lasi Hungarion, Aŭstrion kaj la

papon.”

”Oni diras,” murmuris la maljuna sinjoro, ”ke la Tur-

ko estas kruelulo.”

”¯uste tial,” diris sinjoro Hynek aprobe. ”Tiu ilin, sin-

joro, misfartigus! Nur neniujn ceremoniojn aŭ tiajn kris-

tanajn sentojn! Simple, problemo de potenco. Kaj nia

nacio, sinjoro — Mi diras, por la nacio neniu ofero estas

sufiĉe granda; sed devas ĝin porti la aliaj, ĉu vi kompre-

nas? Neniun indulgu, kiel diradis nia Òiòka. Kontraŭ ĉiuj

kaj simile. Nur se estus pli da veraj kaj efektivaj nacia-

noj! Nur denove eksvingi per tiu nia malnova ĉeą bat-

armilo —”

Sinjoro Janek Chval el Jankov kapjesis. Mi devas zor-

gi pri provizoj, li opiniis. Kiu scias, kio okazos. La malju-

na sinjoro Raab estis saĝa homo, kvankam ĝiskerna Ger-

mano. Tirolano. Eble sinjoro Hynek havas iom da pru-

dento post li, ekpensis la maljuna sinjoro, kaj en Prago

178

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

oni diverson scias — ĉefe fojnon provize sekigi. Dum

milito necesas fojno.

Sinjoro Hynek Ráb el Kufôtejn frapis gajigite la tablon.

”Sinjoro bopatro, ni ankoraŭ ĝisvivos tion! Je la sano!

Hej, knabo, ĉi tien la kruĉon! Verŝu la vinon, ĉu vi ne

vidas, ke pokal’ malplenas? Kaj vivu nia afero!”

” *Wohl bekomm’s, *” diris la maljuna sinjoro Janek ĝen-

tile.

[1933]

179

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Napoleono

Mlle Claire (de Comédie Franĉaise) eĉ ne pepetis; ŝi

sciis, ke la imperiestro de tempo al tempo tiel en-

pensiĝas kaj ne ŝatas esti ĝenata. Cetere, inter ni, pri kio

paroli kun li? Kion vi volas, tamen nur li estas imperies-

tro; oni ne sentas sin ĉi tie hejmece, ĉu ne vere? (Mal-

graŭ ĉio li estas nur fremdulo, meditas Mlle Claire, pas

très Parisien.) Sed tie ĉe la kameno li tamen havas sufiĉe belan vizaĝon. (Se li ne estus nur tiel korpulenta.) ( *Là, là, *

li eĉ ne havas kolon, c’est drôle.) (Sed sciu, li povus esti iom pli ĝentila!)

Sur kameno tiktakas peza marmora horloĝo. Morgaŭ,

pensas la imperiestro, mi devos akcepti reprezentantojn

de la urboj — tio estas malsaĝa, sed kion fari; certe ili

plendos pri impostoj. Poste aŭstria ambasadoro — ĉiam

la sama historio. Poste venos prezenti sin la novaj tribu-

nalaj prezidantoj — mi devas anticipe tralegi, kie kiu el

ili laboris; ĝojigas la homojn, ke mi scias ion pri ili. La

imperiestro kalkulas surfingre. Ankoraŭ io? Jes, Conte

Ventura, denove li denuncados la papon — Napoleono

subpremis oscedon. Dio, kia tedaĉo! Mi devus venigi

180

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

tiun — kiel li estas nomata? tiun lertan hometon, kiu ĵus

revenis el Anglio. Kiel nur estas nomata tiu ulo — porco,

li estas ja mia plej bona spiono!

” Sacrebleu,” murmuris la imperiestro, ”kiel tiu ulo es-

tas nomata!”

Mlle Claire alsidiĝis kaj partopreneme silentis.

Egale, pensas la imperiestro, li nomiĝu kiel ajn; sed

liaj raportoj estas kutime bonegaj. Utila homo, tiu — tiu

— maledetto. Malsaĝe, kiel iam nomo forgesiĝas! Mi

havas ja bonan memoron por nomoj, miras la imperies-

tro. Kiom da mil nomoj mi portas en la kapo — nur kiom

da soldatoj mi konas laŭnome! Mi vetus, ke mi rememo-

rus ankaŭ hodiaŭ la nomojn de ĉiuj miaj samklasanoj el

la kadetlernejo — kaj ankaŭ amikojn el la junaĝo. Ni

atendu, estis Tonio, nomata Biglia, Francio *alias * Riccin-

tello, Tonio Zufolo, Mario Barbabietola, Luca nomata

Peto (la imperiestro ekridetis), Andrea nomata Puzzo aŭ

Tirone —. Ilin ĉiujn mi memoras laŭnome, diras al si la

imperiestro, kaj nun ne kaj ne rememori tiun — tonner-

re!

”Madame,” diras la imperiestro absorbite, ”ĉu ankaŭ

vi havas tian kuriozan memoron? Oni memoras nomojn

de infanaj komplicoj, sed ne povas kapti nomon de ho-

mo, kun kiu oni parolis antaŭ unu monato.”

”Nepre, siro,” diris Mlle Claire. ”Estas tiel strange,

181

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ĉu?” Mlle Claire provis rememori iun nomon el sia jun-

aĝo; sed neniu elmergiĝis, ŝi rememoris nur sian unuan

amanton. Li estis iu Henry. Jes, Henry li estis.

”Strange,” murmuris la imperiestro, fikse rigardante

la flagradon en la kameno. ”ĉiujn mi scias imagi. Gam-

ba, Zufolo, Briccone, Barbabietola, eta Puzzo, Biglia,

Mattaccio, Mazzasette, Beccajo, Ciondolone, Panciu-

to —. Ni estis proksimunme dek du kanajloj, Madame.

Min oni nomis Polio, il Capitano.”

”ĉarme,” ekvokis Mlle Claire. ”Kaj vi, siro, estis ilia

kapitano?”

”Memkomprene,” rakontis la imperiestro enpense.

”Aŭ mi estis kapitano de rabistoj aŭ de ĝendarmoj, laŭ

cirkonstancoj. Mi gvidis ilin, ĉu vi scias? Iam mi ordonis

eĉ pendigi Mattaccian pro malobeo. Nur lastmomente

lin maljuna gardisto Zoppo ĝustatempe detranĉis. Tiam,

Madame, oni alie regis. Tia *Capitano * estis suverena estro de siaj homoj. — Tie estis malamika knaba hordo, tiun

gvidis iu Zani. Poste li vere iĝis banditestro en Korsiko.

Antaŭ tri jaroj mi igis lin pafmortigi.”

”Videble,” elspiris Mlle Claire, ”ke Via Majesto nas-

kiĝis jam kiel gvidanto.”

La imperiestro kapskuis. ”ĉu vi opinias? Tiam, kiel

Capitano, mi sentis mian propran povon multe pli for-

te. Regi, Madame, ne estas kiel ordoni. Ordoni sen em-

182

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

barasoj kaj konsideroj — ne zorgi pri eblaj sekvoj — Ma-

dame, tio estis la suverena en la afero, ke ĝi estis nur

ludo, ke mi sciis, ke ĝi estas nur ludo —”

Mlle Claire sprite divenis, ke en ĉi tion ŝi ne miksu sin;

ni imputu tion kredite en ŝia konto.

”Kaj ankaŭ nun, ankaŭ nun,” daŭrigis la imperiestro

pli malpli por si mem. ”Ofte mi ekpensas ial: Polio, ja ĝi

estas nur ludo! Oni nomas vin Siro, oni nomas vin Via

Majesto, ĉar ni tion ludas, ni ĉiuj. La soldatoj rigide sta-

rantaj — la ministroj kaj ambasadoroj riverencantaj ĝis-

tere — nura ludo. Kaj neniu dume puŝetas alian kubute,

neniu eksplodas ride. — Kiel infanoj ni ankaŭ tiel seri-

oze ludis. Tio jam apartenas al la ludo, Madame: mieni

kvazaŭ ĉio ĉi estus reala —.”

Sur la kameno tiktakis peza marmora horloĝo. La im-

periestro estas stranga, pensis Mlle Claire necerte.

”Eble post la pordo ili palpebrumas unu la alian,” pa-

rolas la imperiestro enpense. ”Kaj eble ili flustras al si:

ŝerculo, tiu Polio, kiel li scias ludi imperiestron; eĉ ne

brovon li movas — se tio ne estus ludo, oni povus diri,

ke li opinias tion serioza!” La imperiestro eksnufis, kva-

zaŭ li interne ridus. ”Komike, ĉu Madame? Kaj mi tiom

ilin atentas — tuj kiam ili puŝetos sin, por ke mi komen-

cu ridi k i e l u n u a . Sed ili nenion. Iam mi sentas, ke ili

interkonsentiĝis, por ke mi iĝu superruzita. Komprenu,

183

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

ke mi ekkredu, ke ĝi n e e s t a s ludo — kaj por poste

primokegi min: Polio, Polio, kiel ni vin superruzis!” La

imperiestro mallaŭte ekridis. ”Ne, ne! Min ili ne super-

ruzos! Mi scias, kion mi scias —”

Polio, pripensis Mlle Claire. Kiam li estos tenera, mi

nomos lin tiel. Polio. Mon petit Polio.

”Mi petas?” demandis la imperiestro bruske.

”Nenio, siro,” defendis sin Mlle Claire.

”Tial. Mi pensis, ke vi diris ion.” La imperiestro sin

klinis al la fajro. ”Strange, ĉe virinoj mi tion ne tiel ri-

markis; sed ĉe la viroj estas pli ofte. En profundo de sia

animo neniam ili ĉesas esti bubetoj. Tial ili faras en la

vivo tiom da aferoj, ĉar ili fakte ludas. Tial ili faras la

aferojn tiel pasie kaj koncentrite, ĉar estas nur ludo, ĉu

vi ne opinias? ĉu povas ja esti iu serioze imperiestro,

hm? Mi scias, ke estas nur petolaĵo.”

Estis silente. ”Ne, ne, ne,” murmuris la imperiestro.

”Ne kredu tion. Sed iam oni ne estas certa, ĉu? Iam oni

subite ektimas — mi estas ja eta Polio kaj ĉio ĉi estas

n u r t i e l , ĉu? Mon Dieu, sed kiam ĝi krakos! J e n , ĝu-

ste tio, ke oni ne povas esti certa —” La imperiestro le-

vis la okulojn kaj fikse ekrigardis al Mlle Claire. ”Nur

rilate virinojn, Madame, nur en la amo oni estas certa,

ke — ke — ke oni ne plu estas infano; tiam almenaŭ oni

scias, ke oni estas viro, diable!” La imperiestro eksaltis.

” *Allons, Madame! *”

184

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Li estis subite tre pasia kaj violenta.

”A˛, siro,” elspiris Mlle Claire, ” comme vous êtes

*grand! *”

[1933]

185

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Pri la aŭtoro

Karel ĉapek (1890-1938) naskiĝis kiel filo de kuracis

to en Malé Svatoñovice [nord-orienta ĉe˛io]. Gim-

nazion li studis en Hradec Králové kaj Brno, akademian

gimnazion en Prago. Filozofion li studis en Prago, Ber-

lino kaj Parizo kaj farigis doktoro de la lasta surbaze de

disertacio pri pragmatismo. Redaktoro kaj dramaturgo.

Nesuperebla rakontisto atinganta sian supron en felie-

tonoj kaj vojaĝpriskriboj. Jen ili: Italaj Folioj, Anglaj Folioj, Ekskurso en Hispanion, Skizoj el Nederlando (esperantigita) kaj Vojaĝo Norden. En R.U.R., Rossumaj Uni-

versal-Robotoj (esperantigita) li kritikas la maŝinan civilizon kaj emfazas la neceson de humanismo kaj amo, ga-

rantianta eternecon de la vivo. El Vivo de Insektoj, ko-

media dramo, verko, kie li verdiktas super homa avida-

do, pri trompaj seksĝuoj kaj militista braveco. Blanka

Malsano, decidege kontraŭdiktatora kaj porpaca, en Mi-

lito kontraŭ Salamandroj la komenca humuro kaj satiro

transiras al la senpovo de la homo kontraŭ la ribeliĝintaj

amfibiaj robotoj. Rakontoj el la unua poŝo kaj Rakontoj el la dua poŝo (esperantigitaj), detektivaj okazaĵoj spritaj, brilaj, aventuraj kaj realismaj. *Aerolito * ravas en ekstremo 186

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

per sia epikeco, ĉarmaj kaj koraj estas liaj Naŭ Fabeloj,

destinitaj por la infanoj. Afero Makropulos okupiĝas pri

problemo de korpa senmorteco kaj ĝia vaneco. Pluaj

verkoj estas Krakatit, Fabriko je Absoluto, komedio Rabisto, k. a.

K. ĉapek scias paroli pri la plej ordinaraj aferoj de la

vivo, ŝatas ilin kaj transformas al miraklo, scias poeziigi

la plej simplajn objektojn, scias rigardi iun aferon tute

nekutime kaj same diri la plej validan veron; li vojaĝis

tra la mondo kaj rigardis ĝin per okuloj de impresiĝema

infano, miris pri ĝi, kaj skribis ĉion, kio tuŝis lian koron.

Kaj estis nenio, kio ne impresus lin. ĉapek estas utopie-

ma, sed restas sur bazo de humila humanismo. Etan ser-

von al la vivo kaj homo li metas super utopiojn, simplan

amon kaj ordinaran heroecon super kapturnajn koncep-

tojn de frida racio. La stila majstreco de Âapek proksimi-

ĝas pli kaj pli al la rakonta leĝereco kaj kerna simpleco.

Ankaŭ ĵurnalismon li metis en la servojn de romano kaj

rakonto.

ĉio ĉi estas grandaj kvalitoj artismaj kaj samtempe

homaj kaj tial ili subigas plene la legantojn.

187

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Klarigoj

Blansko

urbeto proksimume 20 km norde de Brno;

proksime abismo Macocha (prononcu

Macoą) kun famegaj stalagmita] grotoj.

Rájec

komunumo apud Blansko

Tersito

la plej kalumniema Greko en la ekspedlcio

kontraŭ Trojo. Pro tio ankaŭ mortigita de

A˛ilo.

ikonoklasmo

bild-detruismo

ikonoklasto

bild-detruisto

Jiæí (Georgo)

el Podêbrady [1420-1471], eminenta diplo-

mato, saĝa politikisto kaj ŝtatulo, la plej

bona ĉeą reĝo. Lia regado apartenas al la

plej feliĉa tempo en la ĉeą historio. Li ek-

havis la ideon krei union de kristanaj re-

gantoj por sekurigi la pacon kaj fronti la

turkan danĝeron. Per tio li fariĝis pioniro

de la iama Ligo de Nacioj. En la jaro 1464 li

delegis grandan ambasadon al Francio por

prezenti al la franca reĝo Ludoviko la XI-a

proponon, laŭ kiu la franca reĝo starus

frunte de la Paca Ligo kaj kunvokus ĉiujn

kristanajn princojn al komuna interkonsilo

por malebitgi militojn inter la membroj de

la Ligo. La plano, bonege ellaborita, fiaskis

pro neakcepto flanke de Ludoviko la XI-a

kaj la papo.

albergo

[ itale] hotelo

allons, Madame

[ france] ek, sinjorino

188

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

andres Boiótikoi

[ greke] civitanoj de Boiotio

assalto assassinatico

[ itale] murd-atako

ausgerechnet

[ germane] guste

bene

[ latine] bone

bule

[ greke] urba konsilantaro

caballero

[ hispane] kavaliro

Kapuletoj

[ itala nobelaro]

capitano

[ itale] kapitano

cavaliere

[ itale] kavaliro

c’est drôle

[ france] kiel komike!

*comme vous ´tes grand *[ france] kiel granda vi estas crapulon

[ itale] diboĉulo

Domine

[ *latine *] sinjoro

ecco

[ itale] jen

*Elói, Elói, lama zaba˛tani? *[ hebree] Mia Dio, mia Dio, kial Vi forlasis min?

fatraso

[ neol.] forĵetindaĵoj

fola

[ neol.] frenezeta

grazie, padre

[ itale] dankon, patro

guno

[ neol.] juna bovino

inglese

[ itale] anglo

in puncto

[ latine] en punkto

in venere

[ latine] rilate al sekso

knaki

[ neol.] kraketi sub dentoj

Kriste eleison

[ greke] Kristo, hompatu

là, là

[ france] la, la [interj.]

madame

[ france] sinjorino

*mademoiselle — Mlle *[ france] fraŭlino

maledetto

[ itale] damna

molto reverendo parrocco

[ itale] tre respektinda pastra moŝto

mon petit

[ france] mia eta, mia etulo

mon Dieu

[ france] Mia Dio

Montekoj

[ itala nobelaro]

minima non curat praetor

[ latine] pretoro ne zorgas pri baga-

teloj

189

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

mungi

[ neol.] nazpurigi

pas très Parisien

[ france] ne tro Pariza

padre

[ itale] patro

passione senza esempio[ itale] senekzempla pasio

porco

[ itale] porko

podestà vicegerente

[ itale] vic-urbestro

premiero

[ neol.] unua teatra prezentado

pro primo

[ latine] unue

pro secundo

[ latine] due

pro tertio

[ latine] trie

ragazzo

[ itale] bubo

ribaldo

[ itale] kanajlo

Rabboni

[ hebree] Majstro

rumoro

[ neol.] konfuza voĉbruo de pluraj homoj

sacrebleu

[ france] tondro al tio!

sciocca

[ itale] malsaĝa

Skaligieroj

[ itala nobelaro)

scusi

[ itale] pardonu, eskuzu

signore

[ itale] sinjoroj, aŭ sinjorinoj

Societas Jesu - * S. J. *

[ latine] ordeno de jezuitoj

thank you so much

[ angle] ege mi dankas al vi

tonnerre

[ france] tondro al tio!

very much indeed

[ angle] vere tre multe

virtus

[ latine] virto

*vossignoria reverendissimo *[ itale] via respektinda moŝto *wohl bekomm’s! *

[ germane] je via sano!

190

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

Enhavo

La puno de Prometeo

3

Pri dekadenco de l’tempo

9

Kiel dum malnovaj tempoj

16

Tersito

20

Agatono aŭ pri la saĝo

27

Aleksandro la Granda

32

La morto de Ar˛imedo

39

La romiaj legioj

43

Pri dek virtuloj

48

Pseŭdo-Lot aŭ pri patriotismo

55

La sankta nokto

62

Marta kaj Maria

66

Lazaro

74

Pri kvin panoj

79

Benąnan

84

La krucumo

89

La vespero de Pilato

92

Imperiestro Diokleciano

101

Atilo

108

Ikonoklasmo

115

Frato Francisko

125

Ofiro

131

Goneril, filino de Lear

140

Hamleto, princo dana

144

La konfeso de Donjuano

157

Romeo kaj Julieta

165

Sinjoro Hynek Ráb el Kufôtejn

173

Napoleono

180

Pri la aŭtoro

186

Klarigoj

188

191

LIBRO DE APOKRIFOJ

eLIBRO

www.omnibus.se/inko

ISBN 91-7303-164-X

192

• Enhavo
  • La puno de Prometeo
  • Pri dekadenco de la tempo
  • Kiel dum malnovaj tempoj
  • Tersito
  • Agatono au' pri la sag'o
  • Aleksandro la Granda
  • La morto de Arh'imedo
  • La romiaj legioj
  • Pri dek virtuloj
  • Pseu'do-Lot au' pri patriotismo
  • La sankta nokto
  • Marta kaj Maria
  • Lazaro
  • Pri kvin panoj
  • Benh'anan
  • La krucumo
  • La vespero de Pilato
  • Imperiestro Diokleciano
  • Atilo
  • Ikonoklasmo
  • Frato Francisko
  • Ofiro
  • Goneril, filino de Lear
  • Hamleto, princo dana
  • La konfeso de Donjuano
  • Romeo kaj Julieta
  • Sinjoro Hynek Ráb el Kufs'tejn
  • Napoleono
  • Pri la au'toro
  • Klarigoj