/
l3_es_gn_n.txt
10475 lines (10475 loc) · 340 KB
/
l3_es_gn_n.txt
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
WC || jahuha;kakaha;kakarenda
abajo || ñemby
abanderado || aoveverekoha
abandono || piã
abandono mutuo || joeja;jueja
abanico || jepejuha;pejuha
abanico para aumentar el fuego || tatapekua
abaratamiento || <hepyguejy
abatimiento || kangy
abdomen || <hambeypy;<hye;<hyeguy
abecedario || achegety
abeja || eiru;káva;kávi
abeja maestra || eichu
abeja melífera || ei
abeja obreras || eirarúva
abejarrón || mamanga
abejorro || mamanga yvyguy
abejón || mamanga
abejón que anida en la tierra || mamanga yvyguy
abertura || juru;kua;kuára;mba'ejuru;mbiti;pa'ũ
abigeato || mymbañemonda
abigeo || vaka'uha
abogado || avogádo;pysyrõha;ñe'ẽngára
abolladura || akãndu;kandu
abono || <hepyme'ẽngue;mboyvykyra
aborigen || <he'ýi
aborto || jeityka;membyjuka;membykua;membykuakue
abra || yvytypa'ũ
abrazo || añuvã;ñeñañuvã;ñeñañuã
abrelatas || latape'aha
abrevadero || ygua
abridor || pe'aha
abridor de capullo || mbojaha
abrigo || ahoja;aopohýi;jaho'iha;jejaho'iha;mo'ãha;ã;ñemamaha;ñuãha
abrigo de la cama || ahoja
abrigo o protección del viento || yvytu'ã
abril || jasyrundy
abrojal || ñuatindy
abrojo || ñuatĩ
abrojo rojo || mbói rembi'u;ñuatĩpytã
absolución || <hekojera;ãngaipajejora
absolutismo || porokuaijero
abstinencia en la comida || karuete'ỹ
abuela || jari;jary;jarýi;mamaguasu;sy guasu
abuelito || taitachu
abuelo || lekaja;mbojehuhare;taita guasu;taitachu;ypykue
abuelo del padre || tamoiru
abuelo del varón || <hamói
abultamiento || apevu
abundancia || <heta;api'i;mba'eheta
aburrimiento || jehe;kaigue;kuerái;mbyaju;ãhẽi;ñembyaju
abuso || jepuruvai
acacia || chiváto guasu;kurupa'y;kurupa'ykuru
acaecimiento || oikóva
acaloramiento || <haku;<huguyraku;akãraku;ñemboaku;ñembohaku;ñembyaku
acareamiento || jeroja
acarreador || jerojaha
acarreamiento || jereroja
acarreo || jereroja;mba'ereroja
acarreo de agua || yreroja
accidente || <heko'ỹngatu;<hekope'ỹjehu
accidente de forma || ysaja ñe'ẽpehẽtai
accidentes del verbo || ñe'ẽtéva moambueha
acción || <hembiapo;apo;apopy;ñemba'apo
acción de alzar || jehupi;mba'ejupi
acción de asar || jehesy;mba'eresy
acción de bajar || guejy
acción de bañarse || jejahu
acción de buscar || jeheka
acción de chupar || jepyte
acción de chupar, de mamar || ñekambu
acción de comer || jupika
acción de dar fe || ñembojerovia
acción de despiojarse || jekyreka
acción de extraer agua de algún pozo || yñerenohẽ
acción de extraer la tripa || <hyekue'o
acción de fregar || jekyty
acción de gargarizar || ahy'ohéi
acción de gobernar || kuái
acción de lamer || jeheréi
acción de matar || mba'ejuka
acción de moler granos || mba'ejoso
acción de planchar la ropa || jepopichy
acción de romper cocos || mbokaja joka
acción de rápida frecuencia || ñemopy'ỹi
acción de sitiar || ñemongora
acción de sorberse los mocos || ãmbyusyryku
acción de suplantar || mongovia;muengovia
acción de tirar al blanco || mba'eapi
acción de topetar || tĩkutu
acción de traer una cosa || jereru
acción de transportar || jereroja;mba'ereraha
acción enteramente por instinto || chae
acción o modo de mirar con disimulo || mañasaguy
acción sexual || meno;myrũ'i;poreno
acción y efecto de absolver || ãngaipajejora
acción y efecto de contraer matrimonio || menda
acechanza || ma'ẽ syvy;ma'ẽsuguy
acedera blanca || perudilla
acedia || py'ahái
aceite || aséite;ñandy;ñandyry
aceite de árbol || yvyrañandy
aceite extraído del tapir || mborevikyra
aceleración || kosokoso;ñemyaĝe
aceleración del ritmo cardiaco || korasõperere
acelerador || mbopya'eha;myaĝeha
aceleramiento || ñembopya'e;ñembopyaĝe
acelga || ka'aruru
acento || muãnduhe;myãnduhe
acento gráfico || muãnduhe
acento nasal || muãnduhe tĩgua
acento oral || muãnduhe jurugua
acento ortográfico || myãnduhe
acento prosódico || muãnduhe pureko
acento tónico || muãnduhe pu'atã
acepción || he'iséva
acequia || ysyryka
acercamiento || ñemboja;ñemoaĝui
acero || itaete;kuarepotiatã
acertijo || maravichu
achaque || mba'asy;mba'easy
achatamiento anormal del cuello || ajurape
achicoria || chikória
aciago || pane
acicalado || taru'ã
acicalamiento || ñembokate
acidez de estómago || py'atái
acidez estomacal || py'ahái
acierto || <hesakuaitépe
aclaración || <hesape;tataguái;ñemohesakã
acné || jari'i
acometida || juasaháva;marãmove'ỹicha;ãhẽpena;ñorãirõ
acompañamiento || jeroguata
acompañante || irũ;irũngue;moirũhára
acontecimiento || <hembiasa;jehu;mba'ejehu;mba'ejeju;ojehúva
acopio || ñemono'õ
acoplado || mba'yrujuaju
acorralamiento || ñemongora
acortamiento || ñemombyky
acrecentamiento || ñemboheta
acritud || py'ahái
actitud traidora || ma'ẽsuguy
actitud traidora, mirada de abajo para arriba || ma'ẽ syvy
actividad || <hembiapo katui;<hetia'e
actividad agrícola || kogaygua tembiapo
actividad o función que cumple || mbopuha
actividad rentable || mba'apo põrã
acto || ñemba'apo
acto de componer la garganta || ahy'opygáu
acto de conseguir || jehupyty
acto de dormir o pernoctar || kéra
acto de extracción del árbol || yvyra reity
acto de mimar mucho || guerochĩchĩ
acto de rechazo || kũsẽ
acto de soñar || kéra
acto de transportar el agua hacia aca || yreru
acto sexual || <hãi;kichi'ĩ;poreno
actor || ha'ãhára
acueducto || ysyrykáva
acuerdo || <hekopyty;jekopyty;jekoupyty;oñoñe'ẽ;py'apeteĩ
acumen || tĩ'ovi
acumulación || <hy;ñemono'õ
adarga || guarakapa;mimbuku
adecentamiento || ñembokate
adehala || ñapa
adelantamiento || <henonde'a
adelante || <henonde
adelantos científicos || arandu tenondepy
adelgazamiento || ñembopiru;ñembopo'i;ñemopererĩ
ademán con que se desprecia || jejahéi
adepto || kotygua
adepto a mi || chekotygua
aderezo || kuratũ
adherente || kotyhára
adhesión || ñemboja;ñembojoaju
adiestramiento || jehekombo'e
aditamento || joapy;juapy
adivinación || py'amomarãndu
adivinanza || maravichu;techamby
adivinanzas || maravichu
adivino || oha'uvõva
adjetivo || <heroja;teroja
administración || ñemoangapyhy
administración de la cosa pública || <hetãmba'eñangareko
administrador || <herekoha;<herekua;ñangarekohára
admiración || jehecharamo;jererohory
adobe || tujupe;yvytambe;ñemyatyrõ
adobo || mboheha
adolescencia || karia'y aja;ra'yrusu'aja
adolescencia del varón || ta'yrusu
adolescente varón || ra'yrusu;ta'yrusu
adoración || <hesape
adoración ritual || jerojy
adormecimiento || jehýi
adormecimiento de un músculo || mba'ejehýi
adormecimiento total del cuerpo || jehyipa
adorno || akãrehegua;apesã;atyra;atýra atýra;jegua;jeguaka;ñembojegua
adorno elegante || <haĝua;aĝua
adorno en la cabeza || akão;akãrehegua
adorno ritual || akãhoja;akãngua'a;akão;akãrehegua;jeasaju
adulación || <hesarenonde;<hevikuaretũ;juruhe'ẽ;ñemboaguara;ñembyaguara
adulación interesada || ñe'ẽporoapichy
adulador || <hesarenonde
adulo || <hesarenonde;<hevikuaretũ;ñemboaguara;ñembyaguara
adulterio || guata karẽ;koñemi
adulto joven || karia'y
adulón || jagua'i reko
adverbio || ñe'ẽteja
adverbio de afirmación || ñe'ẽteja moneíva
adverbio de interrogación || ñe'ẽteja porãndúva
adverbio de lugar || ñe'ẽteja tendaguáva
adverbio de modo || ñe'ẽteja tekogua
adverbio de negación || ñe'ẽteja mbotovéva
adverbio de tiempo || ñe'ẽteja aragua;ñe'ẽteja araguáva
adversario || <hovaichua;<hovaigua;cha'e'ỹha;moatãre'ỹhára;muatãre'ỹhára
advertencia || jehesape'a;marandu
aeregastria || py'avu
aeroparque || guejyha
aeroplano || guyratã;mba'yruveve;pepo'atã
aeropuerto || guejyha
aeródromo || guejyha
afeamiento || ñembovai
afección || guapy;py'amói
afección de la garganta || ahy'orasy
afección de las vías respiratorias altas || tĩpa'ã
afección e infección de la garganta || ahy'o kerésa;ajua'ỹirasy
afección morbosa de la fosa nasal || apỹnguarasy
afecto || mborayhu;porayhu;porayu
afeite || <hendyvapo
afición || py'a akatúa
afilador || hãimbe'eha;hãimbe'ehára
afiladora || hãimbe'eha;itahãimbe;ñehãimbe'e;ñehãimbe'eha
afinadura || ñemopererĩ
afirmación || jepytaso;ñemoañete;ñemonei
afirmativa || moneĩ
aflicción || angata;jepy'apy;py'ajopy;py'ajopyha;py'akane'õ;py'amyãngekói;py'angata;py'angeko;py'angekói;vy'a'ỹ;ñembyasy
aflicción extrema || py'ajuka
afluente || akã;yembo
afonía || ahy'o korõrõ;ahy'opyáu
afrecho || kurekue;rora
afrecho de coco || mbokaja kure
afrecho de mandioca || <hypyraty
afrecho de maíz || avati kurekue;avati rora;rora
afrecho de maíz tierno || kurerã
afuera || kára
agachamiento de cabeza || tĩnguy
agalla || apekũ ra'ỹi
agarradera || jejokoha;jokoha;jyva
agasajo || jererohory;juruhe'ẽ;techaramo
agente de policía || tahachi
agilidad || <hekoveve;pyryrỹi
agitación || kosokoso;ñembokacha;ñembovava
aglomeración || ndy;ñembyaty
agonía || mano aĝui;manombota
agorero || avapaje
agosto || jasypoapy
agotamiento || <hovakue;<hypa;kane'õngue;kuarahy;ñembohypa
agradecimiento || <hechakuaa;<hepyme'ẽ;aguyje;aguyjete;aguyjeve;aguyjéi;grásia;mba'erechakuaa;poepy
agradecimiento dado || aguijeveme'ẽ;aguyjeveme'ẽ
agravio || ñemoñeko'õi
agravio mútuo || jejua'o
agregado || ñembojo'a
agresividad || py'añarõ
agresión || juasaháva;marãmove'ỹicha;ñorãirõ
agresor con hondita || apiha
agresor de arma punzante || kutuhára
agricultor || <hemitỹhára;chokokue;koygua;okaygua;tỹmbára;ñemitỹhára
agricultura || <hemitỹ
agriera || py'ahái
agrio || tái
agronomía || kogarekokuaa
agrupación de mejillones u ostras || tambaky
agrónomo || kogarekokuaahára
agua || y
agua abajo || ñemby
agua acumulada en algún estanque || yno'õngue
agua amarga || yro
agua azucarada || asukary
agua bendita || y karai
agua brillante || yvera
agua caliente || ytaku
agua chupada || ypague
agua con remedio yuyos || pohã rykue
agua congelada, helada || yrypy'a
agua corriente || tyvakua;ysyry
agua cristalina || yakã;ysakã;ysatĩ
agua de bañado || ygapo'y
agua de buena calidad || y porã
agua de gusto agradable || yhe
agua de la bonanza || ypo'a
agua de lluvia || amandy
agua de lluvia acumulada || amandykyre
agua de los cocodrilos || jakarey
agua de mar || paragua'y
agua del mbutu || mbutuy
agua dulce || yhe'ẽ
agua endulzada || asukary
agua estancada || ymano;ypague
agua fresca || yro'ysã
agua genuina || yete
agua grande || para
agua hinchada || yapeno
agua limpia || y potĩ;ykatupyry
agua llovediza || yno'õngue
agua límpida || ysatĩ
agua negra || ty'ũ
agua no potable o no bebible || yno'õngue
agua obscura || yũ
agua oscura || ytũ
agua potable || y porã
agua pura || y potĩ
agua sagrada por donde dios caminaba || ymarãngatu;ypararyju
agua salada || paragua'y
agua sucia || y ky'a
agua tibia || ytaku kangy;ytaku vevúi;ytakuvevýi
agua totalmente podrida || ypane
agua traida || yreru
agua verdadera || yete
aguacero || ama charara;ama chororo;ama pororo;amarei
aguacero con gotas grandes || amarayvi pororo
aguacero con mucho viento || amarayvi guasu
aguacero grande || amangyrusu
aguada || ygua
aguafiestas || mbyaiha;vy'ambyaiha
aguamiel || alóha
aguante || pu'akareko
aguardiente || guari;guaripola;guaripóla;iróva;jaguarete ruguy;káña;taguato resay
aguas abajo || apipe
aguatero || yreruha
agudeza || juky
aguijón || ju;popĩa
aguila || japakani
aguilucho || taguato
aguja || ju;juratĩ
aguja con cabeza || juiñakãva
agujero || jo'okua;jo'okuára;kua;kuára
agujero abandonado || kuare
agujero de la boca || jurukua
agujero de la nariz || apyngua;tĩmbu
agujero del oído || nambikuára
agujero en el cabello || avakua
agujero fino || guapi;kuapo'i
agujero o herida producida por una flecha || hu'ykuare
agujero vacío || kuaranandi
agüero || auvõ
agüero que puede indicar dicha o desdicha || ãnguvõ
ahijada || memby'anga;membyrãnga
ahijada del varón y entenada || tajyrãnga
ahijado || memby'anga;membyrãnga;ra'y'ãnga;ra'yra'ãnga;ra'yranga;ta'y'ãnga;ta'yra'ãnga;ta'yranga;ta'yrangarã
ahijado o ahijada de la mujer || membyãnga
ahogamiento || pytupa
ahogo || pytuho;pytupa
ahorcadura || jejuvy
ahorro || mba'erepyaty;mba'erepyno'õ;mono'õmbyre;ñeñongatu;ñongatupyre
ahuecado || pygua
ahíto || <hopevu;apiru
aire || arapytu;pytu;yvytu;yvytupytu
aireación || jepeju;ñemboyvytu
aji || ky'ỹi;ky'ỹi aky;lokóte
ajo || áho
ajuntamiento || ñemono'ãngáva
ajuste || mba'ejopy;ñembojoja
ají || ky'ỹi
ala || pepo
alabanza || aguyjéi;kele'e
alabo || ñembyaguara
alacrán || japeusa
aladar || arambi
alarde || ha'entese
alarde de grandeza || jererovu
alas de la nariz || apỹnguapepo
alba || arako'ẽ;arasẽ;ko'ẽtĩ
alba roja || ko'ẽpytã
albañal || ysyrykáva
albergue || mbohupa
albergue para una noche || ko'ẽrã
alborada || arako'ẽ;ko'ẽju;ko'ẽtĩ
alborotador || churuchuchu apoha
alboroto || <hyapu;ayvu;churuchuchu
alborozo || py'arory
albugo || <hesapoty;pyapẽpoty
albóndiga || so'o apu'a
alcahuete || líga
alcalde || ka'irãi ruvicha
alcance || juhupyty
alcohol || alko
alcoholizado || tatáre
aldaba || oporohenóiva
aldea || tava'i;táva
aleación || jehe'a
aledaño de pueblo || tavaguasu rembe'y;táva apýra
alegría || <hetia'e;<hory;jevy'a;myarũa;vy'a;ãhory
alegría causada al ser humano || <hemimbovy'a
alegría explosiva || vy'apo
alegría interior || py'arory
alegría plena || vy'apavẽ
alegría sonora || vy'apu
alejamiento || ñembojei;ñemomombyry
alero || <hogapepo
alero de la casa || amandykyha
alerta || atõi
aleta de pez || pirapepo
alfabeto || achegety
alfajor || arapaho
alfiler || juakã;juiñakãva
alforja || sapikuajovái
alférez || aoveverekoha
alga || ygáu
algarabía || ñe'ẽjoa;ñemboayvu
algarrobo || inga'a;kurupa'y;yvope
algas || ygáu
algazara || ñe'ẽjoa;ñe'ẽjoapypy
algo || mba'e
algo apuntalado || mba'ejeko
algo de color pardo || mba'epytã ravẽ
algo derretido || mba'eryku;mba'eyku
algo exótico || mba'epokã
algo grande casi irremediable || mba'e guasuete
algo memorable || mombe'upyrã
algo natural || mba'ereko
algo obscuro || mba'e ypytũ;mba'epytũ
algo obsequiado || mba'ejopói
algo profundo || mba'erypy
algo que debe sonar || mba'epurã
algo que pica || mba'ejopi
algo que se mezquina mucho || <hesa'ỹi
algo sin importancia || jaguary'ái
algo superior || ãngatu
algodonal || mandyjuty
algodón || amandyju;mandyju
alguacil || ñahatĩ
alguacil de las moscas || ñanduti
alguien familiar || jepokuaaha
alguien que debe ser apresado, capturado || mba'epyhyrã;mba'epysyrã
alguien que fue familiar || jepokuaahague
alhaja || mbo'y
alharaca || láta parãrã
aliado || moirũhára
alianza || ana;anama;añama;jehúvy;kuãirũ;tujao
aliento || pytu
aliento de algo o alguien || mba'epytu
aliento fétido || pytune
alimaña || tymbavai
alimentación || <hembi'ume'ẽ;ñemongaru
alimento || <hembi'u;<hembi'upi;hi'upy
alimento cocinado || jygue
alimento dado || <hembi'ume'ẽ
alimento sabroso || mba'ehéva
alimentos o frutos maduros || <hembi'u aguije
alineación || <hysýi
alisamiento || ñemosỹi
alivio || py'ajera
alivio gozoso por la paz alcanzada espiritualmente || mytuhẽ;mytuẽ
aljibe || ykua
allum sativum || áho
alma || py'a;pytu;ánga;ã;ñe'ã
alma bondadosa || ãngatu
alma buena || ãngatu
alma buena y poderosa || ãngatupyry
alma de buena condición || ãngatu
alma de difunto || angue
alma de los difuntos || ayvu porãgue
alma de muerto || angue
alma del difunto || lasánima
alma del porgatorio || ãnga hoverehapegua
alma del purgatorio || ãnga mopotĩhapegua
alma elevada || <heterupi
alma en pena || angusu;ãngeko;ãngekói
alma fina || ãngaturã
alma hermosa || ãngaturã
alma noble y elevada || ãngaturã
alma pura || py'amarã'ỹ;py'amarãe'ỹ;py'amarãne'ỹ
alma pura, verdadera || ãngaite
alma que se fue || angue
alma sedienta || py'ay'uhéi;py'ayuhéi
almacen || ñemuharóga;ñemuróga
almacén || <hetyrõnda;almasẽ;ñemuha
almanaque || arahechaukaha;arapapaha
almeja || ytã
almendra || kuri
almendra de coco || mbokaja ra'ỹi
almendra de coco molido || mbokaja ku'i
almidón || aramirõ
almidón de mandioca || aramirõ;hu'ipõ
almidón de maíz || avatihu'ipõ
almirez || angu'a
almizcle || tambakuare
almohada || akãngata;akãngyta;akãrupa;aramboha
almorrana || <hepyta'opo;<hevijere;<hevikuarypẽhẽ;<hevikytã;<hevipytasẽ;<heviropytasẽ;<heviruguy;<hevisẽ
almuerzo || jekaru;karuasaje;karuasajegua;rambosa;rambosaguã;rambosarã
almíbar || asukary
alocución || ñemoñe'ẽ
alojamiento || mbohupa
alonsito || guyra tatakua;guyrajurã
alopecia a reata || ávapokã pokã
alpinista || yvytyjupiha
alquería || kokue
alquiler de pieza || kotyporurepy
alrededor de la pieza || <hokypy
alrededores del paraíso || yvága roka
alsophila || chachĩ
alta temperatura || kusu
altanería || jererovu;tĩ'atãĩ;ñemboheko
altar || itakarai;itamarãngatu;tupã'ãnduháva;yvyramarãngatu
alteración || arterasiõ;jearu;jeharu;py'apyni
alterador || moakãjavýva
alterador del raciocinio || moakãjavýva
alto valor || <hepyete
altura || yvatekue
altura pequeña y alargada || yvyaty
alturas || yvate
alumbramiento || membyrã
alumnado || <hemimbo'ereta
alumno || <hemimbo'e;<hemimbo'epy;kuaaha'ãha;kuaaha'ãhára
aluvión || amaporu
alzacuello || ajurigua
alzada de cabeza || akãupi
ama || kuñakarai
ama de casa || machu
amabilidad || <hory;mba'erechakuaa
amada || chendivegua;kichiha;áma
amado || kichiha;mborayhu
amanecer || arasẽ;ko'ẽ;ko'ẽju;ko'ẽtĩ
amanecer con lluvia || amako'ẽ
amanecer difuso || ko'ẽpara
amanecer en plenitud || ko'ẽmba
amanecer oro con rojo || ko'ẽju pytã
amanecer rojizo || ko'ẽpytã
amante || <ha'yse;<hayhuha;<hayhupára;<hembiayhu;chendivegua;machéte;ndivegua
amante o concubino || irũngue
amantes entre sí || joayhuhára
amargura || mba'ero;py'ajoha;py'angeko;py'arẽ
amarillento || <hesa'yju
amarradura || akytã;jejokua
amarre || jejokua
amatista || itapytãũ
ambición || <hembipota;mba'epota
ambiente || <heko;<hekoha
ambiente de alboroto || ayvu pópe
ambiente familiar || jepokuaapa
ambiente festivo || jevy'a
ambor vesemacia || tarumai
amenaza de moler a palos || tapu'ãve'ỹ
amenazo de tormenta o de lluvia || amenáso
ametralladora || mbokaruru;piripipi
amiga || angirũ;irũ;áma
amiga manceba || kuña irũ;serviha
amiga mía || chamiga
amigdalitis || ajua'ỹirasy
amigdalitis aguda || ahy'oruru
amigdalitis o angina membranosa o pseudomembranosa || ahy'o kerésa
amigo || <hayhupára;amota;angirũ;chera'a;irũ;irũngue;kape;kompi;kotyao;kotygua;kotyhára;kotyĩ;kíli;lopi;ra'a
amigo del alma || ãngairũ
amigo mío || chamígo
amigo íntimo || ãngairũ
amigos || lomitã
amigos entre sí || joayhuhára
amistad || <hekoayhu;joayhu;kotyaja;mborayhu;porayhu;porayu
amistad verdadera || jeayhuete
amo || <herekua;jára;jári;karai;mba'eja;mba'ejára
amoladura || ñehãimbe'eha
amonestación || akãky'o;ñemoñe'ẽ
amontonamiento de personas o abundancia de gente || mbyaaty
amontonamiento o abundancia de cosas || mba'eaty
amor || <hayhu;<hekoayhu;<hembiayhu;kunu'ũ;mborayhu;porayu
amor a la patria || <hetãrayhu
amor a las cosas || mba'erayhu
amor al prójimo || <hekoayhureko;porayhu;porayu
amor hacia una persona || <hembiayhu
amor mutuo || joayhu;johayhu;juayhu
amor por la lengua guaraní || guaraniayhu
amparo || ñemo'ã
ampolla || akãmambu;mbiru'a;piru'a
ampolla cutánea || apiru'a
ampolla de agua || akãmambu
ampolla de la piel || apiru'a
ampollar || mboapiru'a
amuleto || kurundu
américa || apeika
amígdala || ajua'ỹi;apekũ ra'ỹi;jua'ỹi
amígdalas || ahy'ora'ỹi;ajúrara'ỹi
analfabetismo || tavyreko
analista || oñamindu'úva
analítico || mba'erechapa
ananá || anana;avakachi
anarquía || joja'ỹ
anatema || <hovasa vai
anca || <humby;apýri
anca del caballo || kavaju rumby
anchor || anambusukue
anchura || anambusukue;pekue
anciana || guaiguĩ;lechãi;ĝuaiguĩ;ĝuaimi;ĝuaiĝui
ancianito || lekaja
anciano || karai tuja;lekaja;lepiju
andamio || pyta'ã
andanza || jeiko;tavahu
andariego || guatahára;vatahára
andrajo || aorugue;aosorokue;aovai sorokue;chalái
andrajos || aosoro
anemia || <huguy pokã
anemia hemolítica || akãnundu morotĩ
anencefalia || apytu'ũ'y
anestésico || mongeha
anexo || jo'aha
anfibio || <hekovekõi
angel || niñorupa;yvagavóra;yvága remimbou
angina aguda || ahy'orasy
angina membranosa o pseudomembranosa || ajua'ỹirasy
anguila || mbusu;pira yvyguy
angustia || angata;jechavai;jepy'apy;py'angeko;py'angekói;py'aropu;techavai
anhelo || <hembipota;angata;jepota;mba'epota;mbiay'uhéi;potapy;py'a'yuhéi;py'aho;py'ajuhéi;py'apota;py'arekotevẽ;py'ay'uhéi;py'ayuhéi;ãndu'uhéi
anillo || kuairũ;kuãirũ
anillo de compromiso || menda kuãirũ
anillo perdido || kuãirũkañy
animación || <hetia'e
animador || kuaaukahára
animal || mba'emymba
animal cerril || <hymba
animal cuadrúpedo || chambala;chambalái;mamymba
animal de carga || guéi
animal de labranza || <hymba
animal domesticado || mymba ogapy
animal doméstico || <hymba;mymba;mymba ogapypegua;mymba'óga
animal doméstico sagrado || mymba porã
animal montés || sariguái
animal o cosa || <hesápe
animal o ganado || <hymba
animal perjudicial || tymbavai
animal salvaje || <hymba
animal silvestre || kaguare;mymbaka'aguy
animal silvestre comestible || hévae
animal, especialmente el domesticado || mymba
animalito terrestre || ynambu tataupa
animosidad || <hetia'e
animosidad y espíritu || <hetia'e
aniquilador || mbogueha;mombaha
anis || ani
aniversario || arymboty
ano || <hevi;<hevikua;<hevikuára
anochecer || pytũmby
anona || avatiku
anotación || ñe'ẽjoapy
anotación contable || mba'erepy kuatia
anquilosis de columna cervical || atúa atã
anquilosis de la columna cervical || ajura atã
anquilosis de la nuca || atúa atã
anquilosis del hombre || ati'yratã
ansia || angata;potaiterei;py'a ãngata;py'apy;ãndu'uhéi;ãngekói
ansia calmada del corazón || py'arenyhẽ
ansia de vomitar || py'avai
ansia innata || py'apota;py'ay'uhéi;py'ayuhéi
ansiedad || angata;jepy'apy;py'apota
antebrazo || poapy
anteojos || <hesairũ;jehecha porãrã;techairũ
antepasado || <hamói;<hapo
antepasados || tamoigeta;ypykuéra
antibiótico || tymbachu'i jukaha
anticonceptivo || membyryme
antigüedad || ymaguare
antipatía || a'e'ỹ;cha'e'ỹha
antojo || antoho;ãnguey
antro || kuára
antropología || avakuaaty
antropófago || avaro'o'uha;morunga
antítesis || mbojoavýva
antónimo || he'ise'avýva
anuncio || marandu;pyasy
anverso || <herekuávo
anzuelero || pindaapaháva;pindaapohára
anzuelo || pinda;pindaapa
anzuelo del diablo || añapinda
análisis || <hesa'ỹijo;ñehesa'ỹijo
análisis morfológico || ñehesa'ỹijo ñe'ẽysajakuaa rupi
análisis sintáctico || ñehesa'ỹijo ñe'ẽjoajungatu rupi
análogo || ojoguáva
anécdota || káso
anónimo || <hera'ỹva
aorta || pito
apagador || mbogueha
aparador || kaĝuaryru
aparato de la audición || apysa
aparato llamador || <henoiha
aparato para escuchar || <henduha
aparato para hacer almidón || tortéro mandi'o
aparato para medir || ñeha'ãha
aparición || jekuaa
apariencia || jechakávy;ke'ẽ
apariencia de conducta || <hekopygua'u
apariencia de matrimonio || mendareko
apasionamiento || <haku;akãraku
apatía || ate'ỹ
apedreador || apihare
apedreamiento || ñemboita
apego || ñemboja
apellido || <herajo'a;<herajoapy
apendicitis || <hyeapyruru;<hyejoapyruru;<hyekue apyirasy
apercibimiento || marandu
aperitivo || mbojuruheha
apertura || jepe'a;tano
apetencia || hýi
apetito || <hyeñe'ẽ;juruhe;karuse;py'akororõ;py'arasy;vare'a;ñembyahýi
apetito desordenado del goce sexual || taguyrõ
aplacamiento || apiryve;apyryve
aplastamiento || mba'ejopy;ñemombe
aplauso || jepopete
aplicación || kotĩ;kuaara'ã
aplomo || py'aguapy
apocento pequeño || koty'i
apoderado || <herekoha;<herekua
apodo || <herajo'a;<hero
aporte || me'ẽmby
aposento || koty
apostadero de embarcaciones || ñai
apostador || ha'ãhára
apostema || jati'i
apoyo || jejatyko;jejoko;jekoha;jepytaso;pyta'ã
apreciación || apytu'ũvore
aprecio || <hayhu;<hembiayhu;mandu'apy;mba'erayhu;porãnguereko;techaramo
aprehensión || jejapokói;jejapyhy;jepyhy
apremio || <hagẽ
aprendizaje || kuaapavẽ;kuaara'ã
apresamiento || akãsã;ñemonambi
apresuramiento || ñembopya'e;ñembopyaĝe;ñemyaĝe
apretadero || jopyha
apretador || <hekojopyhára;jopyha;jopyhára;mba'ejopyha;mba'ejopýva;áva jokoha
apretapapeles || kuatiajopyha
apretón de manos || jepojopy;maitei;popyhy
apricionador || jokuaha
aprieto || jejopy;jejopyvai;mba'ejopy
aprisionador || jejokuaha
aprobación || ñemomorã
apropiación || ñembojára
aprovechamiento || jepuru
aproximación || ñemboja;ñemoaĝui
apuesta || ñua'ã
apunamiento || akãnga'u
apuntalamiento || ijetu'u;jetu'u
apuro || <hagẽ;apúro;jechavai;kosokoso;techavai
apéndice || <huguái
apéndice exterior de algo || poky
apóstrofe || mbosyrysóva
arado || arádo;jo'oha
araña || ñandu
arañazo || ñekarãi
arboleda || kaysaty;yvyraty
arbolito rústico erguido || kumanda yvyra'i
arbusto || kopi
arbusto o matorral junto a las fuentes || ka'aysa;kaisa;kaysa
arbusto silvestre de fruto muy pequeño || ñangapiry
arbusto trepador frondoso || yvyrayvi
arbustos o pequeños árboles || ñanarei
arca || karameguã
arcabuz || mboka
arcada || py'avai
archipiélago || ypa'ũndy
archivo || kuatiañongatuha;ñongatuha
archivo de documento || kuatiarenda
arcilla de color rojo || <hovatĩ
arcilla negra || ñae'ũ;ñai'ũ
arco || <hapa;apara;guyrapa;guyraparã;karapã;mba'eapa;yvyra karapã;yvyrapã
arco de barril || ñarukã
arco de ramas || ka'aysa;kaisa;kaysa
arco iris || ararokái;jii;jyijýiva;jýi;jýiva
arco largo || japapukúva
arco pequeño || hu'y
ardid || pokarẽ
ardilla || koati;kuati
ardor || <haku;<hendy;ahy'oko'õ;hakuvo;jejope
ardor del estómago || py'araku
ardor del fuego || tatapytu
ardor del sol || kuarahyrendy
ardor estomacal || py'a aku
ardor o picazón en la garganta || ahy'o ygáu
arena || yvyku'i
arena movediza || yvy apasusũ
arenal || yvyku'ity
arenga || ñemoñe'ẽ
arete || namichãi
areópago || amandu
argamasa || tujujehe'a
argolla || apu'a
argumento en palabras para cualquier cosa || ayvu rape
arma || guyraparã;mboka
arma de fuego || mboka
arma de fuego como escopeta || mboka
arma de fuego portatil || mboka'i
arma de grueso calibre || mbokaguasu
armadillo || arapĩ;tatu;tatuete;tĩguru'i
armadillo matizado || tatuapara
armadillo mulita grande || tatuete
armadura || aovatã
armario || karameguã
armonía || mba'epujoja;porã;pujoarã
aro || michãi;namichãi
aroma || <hyakuã;<hyakuãvu;asaha;takuã
aroma de ciertos arroyos || yryakuã
aroma exquísito || <hyakuã asy
aroma fuerte || pichyvy
aroma o fragancia penetrante || rakuãvu
aromita || añaga
arpa || mbaraka guasu;árpa
arpa paraguaya || ysapu
arqueamiento || jepepy
arqueo || jepepy
arquero || apava'e
arrabal || añaretã'i
arrabal del pueblo || tarevi
arrancada de cabello || akãrague'o
arranque de bosque || ka'aguy rembo
arrastre por tierra || ñembotyryry
arrebol || ko'ẽju pytã
arreboles || amapytã
arrecife || itay;marãmbeja;parambái
arreglo || ñemyatyrõ
arremetida || <hepeña;jeko'i
arrepentimiento || ãngajevy
arresto || ñemonambi
arribeño || arriéro;guatahára;mombyrygua;vatahára
arrinconamiento || ñembohugua
arritmia || py'aperere;py'atarova
arrogancia || jererovu
arrojo || jeity;py'aguasu
arroyito || ypo;yry;ysyry'i
arroyito recto || ypoatã
arroyo || arrójo;y'embo;yakã;yrembo;yry;ysyry
arroyo chico || yakã'imi;yakãmi
arroyo cristalino || ysyry satĩ
arroyo pequeño || yakã'imi;yakãmi;ysyry michĩva
arroyo que corre sobre piedra negra || ytũ
arroyuelo || ysã
arroz || arro;avati'i;avati'y
arroz con leche || kamby arro
arroz silvestre crudo remojado || alua
arruga || cha'ĩ
arte || <hemipõrã;porãguerojera
arte de esculpir figuras || porãguerojera
arte de hablar || ñe'ẽrekokuaa
arte de la lengua || ñe'ẽrape
artificio || akãsỹi
artimaña || pokarẽ
artista || <hemipõrãhára
artropodo muy pequeño || kũi'i
asa || jyva;nambi;ýva
asado || ka'ẽ
asador o parrilla para asar carne vacuna || kã'ẽha;mokã'ẽha
asador o parrilla para asar hortalizas || <hesyha
asadura || py'akue
asamblea || amandaje;mbyano'õ;no'õ
asamblea sagrada || atymarãngatu
ascensión || jejupi
ascenso || jehupi;jejupi
ascensor || <hupiha;jejupiha;jupiha;mopu'ãha
asco || jeguaru;py'avai
ascua || tatapỹiendy
aseador || mopotĩha
asentaderas || <humby;<humbyky
asentamiento || akãguapy;jeguapy
asentimiento || <hekojerovia;jerovia;ñemonei
aserrar || kichi'ĩ
aserrín || kýcho
asesinato || jejuka;jukapy
asesinato de muchas personas || jejukapa guasu
asesino || jukaha;kutuhára;mote'õhára;mote'õmbára
asesor || ñemoñe'ẽhára
asfalto || ita'y;itary;itarykukue;itañandyry;tape ape;taryku
asfixia || pytupa
asidero || jyva
asiento || apyka;guapyha
asiento de fogones || tataypy rupa;tatypy rupa
asiento de vino || kaytykue;kaĝuiratykue
asignatura || mbo'erã
asistencia || ñeñangareko
asma || ahógo
asno || chambala;chambalái;chavurro;mamymba;mburika;vúrro
asociación || ñomopeteĩ
asomo || <hovapo;ñapysẽ
asonancia || <hyapujoja
aspaviento || láta parãrã
aspecto deslucido || apemuã;apemuãmba
aspereza || joha
asperón || itahãimbe
aspidosperma peroba || yvyraromi
aspiración || <hembipota;<hemimbota;mba'epota;py'apota;ãngapota
asta || <hatĩ;akãratĩ;povãha
asterisco || mbyja'i
astilla || astrílla;ku'ikue
astillero || ygajejapoha;ygamyatyrõha
astro || jasytata;mbyja
astronium urundeuva || urunde'ymi
astucia || pokarẽ
astuto || mba'erechapa
asueto || pytu'u
atabal || angu'atara
ataco || ka'aruru pytã
atado || apakua;apakuapy;apytimby;jokuapy;mba'ejejokuapy
atadura || apytĩ;jejokua;jejokuaha;joapy;jokuaha;juaju;juapy
ataduras || pykuaha
atalaya || korumba;kurumba;ma'ẽha;ma'ẽnguru
ataque || <he'õ'ã;atáke;juasaháva;marãmove'ỹicha;ñorãirõ
ataque súbito || atáke
atardecer || ka'aru;ka'aruete;ka'arupytũ
atascamiento || pa'ã
ataúd || <he'õngueryru
atención || <hesa;<hesareko;japysaka;jesareko;ñeñangareko
atención cortés || <hekopyty
atención de todos || ma'ẽmba
ateo || ñandejára kañy
atmósfera || arapytu;pytu
atolladero || japasuruha;pa'ã;pa'ãha
atontamiento || akãguyry;akãnga'u
atoramiento || pytuho;pyty
atorrante || mba'apose'ỹva
atracción || ka'avo
atracción espiritual || py'ara'ã
atragantamiento || pyty
atrevimiento || <hova'atã;tĩ'atãĩ
atribución || ñemboja
atronamiento || ayvu tuicha
aturdimiento || akãguyry;akãnga'u;akãnguyry;akãravevo;akãtavy;guyry
audacia || py'aguasu
audición || <hendupyrã
auditorio || <henduhára;kotyñehendurã;ohendúva
audífono || <henduha;apysajoapy;oñenduha
augurio || <ha'uvõ;auvõ;mborau;pyasy;ãnguvõ;ñauvo
aula || kotyñembo'ehápe;mbo'ehakoty
aullido || guahu
aumento || jerumo;ñemboheta;ñembojo'a
aumento de la pilosidad || ávareta
aumento de raciones || chúra
aura || yvytu po'i
aura o auca || yryvu akãvichãi;yryvu kãvirãi
auricular || nambikua;oñenduha
aurora || arako'ẽ;arasẽ;ko'ẽju;ko'ẽpytãngy;ko'ẽtĩ
aurora rosada || ko'ẽpytã
ausencia || joechave'ỹ;okẽmbotypy;piã;pore'ỹ;ã
ausencia de padre y madre || tyre'ỹ
ausencia de tiempo || arapore'ỹ
auto || kóche;mba'yru
auto de carrera || mba'yru ñani
autobús || mba'yrumýi
autocomprensión || jokupyty ondive
automovil || kóche;mba'eryruguata;mba'yruguata
automóvil || kóche;mba'eryrumýi;mba'yrumýi
automóvil en general || myiño
autonomía || ae
autor || apohára;haihára;mba'apoha;mba'apohára;mba'eapoha;mba'eapohára
autor de libro || kuatiañe'ẽapoha
autor de una obra ya terminada || apohare
autoridad || mburuvicha
autoridades políticas de un país || kuaihára;kuaitára;tekuaitára;tekuái
autoritarismo || mbarete
autoservicio || jupeñepytyvõ;ñemuha ijeheguirã;ñemuhaño
auténtico y verdadero modo de ser || <hekokatu
auxilio || ñepytyvõ
avaricia || <hakate'ỹ
ave || guyra;guyra akãngatarã;piririgua;pykasu'i;ty'y
ave acuática blanca muy buena voladora || guyratĩ
ave de corral || mymba
ave de la amazonia || paragua'i
ave de plumaje amarillo de agradable gorgeo || guyraju
ave de rapiña || japakani;ñapakani
ave de rapiña diurna || yryvu akãvichãi
ave rapaz || guyra jukaha;kirikiri
avellana americana || manduvi
aventación || <hyevúva
aventura || <hekokue;mombe'upy
aventurero || po'arekahára
averiguación || jetypeka;mboaguera;ñeporandu
avestruz || chari;ñandu;ñanduguasu
avidez || <hakate'ỹ;mba'epota
avion || mba'eveve
aviso || atõi;marandu
aviso previo subconsciente || py'amomarãndu
avispa || kavichu;káva;kávi
avispa llameante || kavandy
avispero || kavaraity;kavichu'i raity
avispón || mamanga
avión || aviõ;guyratã;mba'yruveve;pepo'atã;pepoatã
avío || koka
axila || jyvaguy
ayo || mongakuaahára
ayuda || ajúdo;pysyrõ;ñepytyvõ
ayuda mutua || jovái
ayuda mutua y solidaria || jekopyty
ayuda mútua || mínga
ayudador || ñe'ẽngára
ayudante || pytyvõhára
ayuno || jekoaku;karuete'ỹ;koaku
ayuntamiento carnal || je'u
azada || asáda;itasype;ka'apiha;sype
azada desgastada || asadapague
azafrán del paraguay || araso
azahar || asaha
azar || ojehureíva
azogue || itaekove;itatĩmembe
azote || ñembyepoti
azote largo y delgado flexible de cuero || tukumbo
azucar || mye'ẽnga
azucarero || asukaryru
azuela || purure