ΑΡΘΡΙΤΙΔΕΣ ΣΤΟ ΧΕΡΙ
(HAND ARTHRITIS)
Με τον όρο Αρθρίτιδα εννοούμε μια φλεγμονή στην άρθρωση. Στο χέρι μας υπάρχουν 19 οστά , τα οποία συνδέονται με τα 8 οστά του καρπού και στη συνέχεια με τα 2 οστά του αντιβραχίου την κερκίδα και την ωλένη. Τα σημεία που τα οστά έρχονται σε επαφή αποτελούν τις αρθρώσεις. Ο αρθρικός χόνδρος, ο θύλακος και οι σύνδεσμοι αποτελούν τα ανατομικά στοιχεία μιας άρθρωσης. Ο αρθρικός χόνδρος είναι το ουσιαστικό σημείο επαφής, ο αρθρικός θύλακος περιβάλλει την άρθρωση και την διατηρεί ως μια κλειστή κοιλότητα και οι σύνδεσμοι προσφέρουν την απαραίτητη σταθερότητα των οστών μεταξύ τους.
Η φλεγμονή όλων αυτών των μικρών αρθρώσεων, η αρθρίτιδα δηλαδή των μικρών αρθρώσεων του χεριού, είναι αρκετά συχνή και προκαλεί λειτουργικά και κοσμητικά προβλήματα. Η περισσότερο συχνή αρθρίτιδα στο χέρι είναι η αρθρίτιδα της βασικής άρθρωσης του αντίχειρα, καθώς ο αντίχειρας σαν κύριο δάκτυλο στη συλληπτική λειτουργία του χεριού είναι το πιο ευάλωτο.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
Η πλέον συχνή αιτία εμφάνισης μιας αρθρίτιδας στο χέρι είναι ένας τραυματισμός που οδηγεί στην λεγόμενη μετατραυματική αρθρίτιδα. Ένα ενδοαρθρικό κάταγμα, που δεν ανατάχθηκε σωστά, οδηγεί στην διαταραχή της αρθρικής αλληλουχίας με αποτέλεσμα την γρήγορη καταστροφή της άρθρωσης. Επίσης ένας σοβαρός τραυματισμός του αρθρικού χόνδρου, είναι δυνατόν να είναι μη αναστρέψιμη βλάβη και η μετατραυματική αρθρίτιδα να εμφανιστεί πολύ σύντομα. Άλλη αιτία εμφάνισης αρθρίτιδας στο χέρι, είναι μια συστηματική νόσος, όπως είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ψωρίαση, η ουρική αρθρίτιδα, η ψευδο-ουρική αρθρίτιδα, το σκληρόδερμα και άλλες. Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια εκφυλιστική νόσος, αποτέλεσμα φθοράς, που είναι δυνατόν να εμφανιστεί σε όλες τις αρθρώσεις. Είναι περισσότερο συχνή στο γόνατο και το ισχίο, είναι δυνατόν όμως να εμφανιστεί και στις μικρές αρθρώσεις του χεριού. Τέλος μια μικροβιακή φλεγμονή, η ύπαρξη δηλαδή ενός μικροβίου στην άρθρωση, οδηγεί σε σηπτική αρθρίτιδα με τελικό αποτέλεσμα την καταστροφή της. Η έγκαιρη αντιμετώπιση μειώνει τη πιθανότητα εμφάνισης αλλά δεν τον μηδενίζει.
ΣΥΜΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Τα πλέον συχνά συμπτώματα είναι η δυσκαμψία, ο πόνος και το οίδημα σε όλους τους τύπους αρθρίτιδων στο χέρι. Ο πόνος συνήθως εμφανίζεται στη δραστηριότητα, ενώ σε προχωρημένα στάδια μπορεί να είναι και τη νύκτα. Συχνά, συνυπάρχει παραμόρφωση της άρθρωσης και αστάθεια αυτής. Είναι χαρακτηριστική η εμφάνιση όζων, διογκώσεων δηλαδή στις τελικές αρθρώσεις των δακτύλων, αποτέλεσμα οστεοαρθρίτιδας, γνωστών ως όζοι του Heberden προς τιμή του ιατρού που τις περιέγραψε πρώτος . Η εμφάνιση αντίστοιχων όζων στις μεσαίες αρθρώσεις των δακτύλων ονομάζονται όζοι του Bouchard. Στην πορεία της νόσου, ο πόνος και η δυσκαμψία οδηγούν στην μείωση συλλήψεως του χεριού και οι αισθητικές αλλοιώσεις γίνονται περισσότερο εμφανείς. Και οι δύο αυτές εμφανίσεις αρθρίτιδων στο χέρι έχουν σαφή κληρονομική προδιάθεση.
Η διάγνωση συνήθως επιτυγχάνεται με την σωστή κλινική εξέταση και τον απλό ακτινολογικό έλεγχο. Η εμφάνιση του δακτύλου, η ύπαρξη αλλοιώσεων και σε άλλες αρθρώσεις και το κληρονομικό ιστορικό, είναι σημεία που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.
Ο ακτινολογικός έλεγχος θα αναδείξει το βαθμό της φθοράς της αρθρώσεως, όπως και την ύπαρξη οστεοφύτων. Σπανιότερα απαιτείται ειδικός αιματολογικός έλεγχος για την διερεύνηση μιας συστηματικής νόσου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρνητικός αιματολογικός έλεγχος δεν αποκλείει πάντα την ύπαρξη μιας συστηματικής νόσου, καθώς είναι δυνατόν να παραμείνει αρνητικός για έτη και να γίνει θετικός στο μέλλον. Έλεγχος με ειδικές εξετάσεις όπως είναι η αξονική και η μαγνητική τομογραφία είναι χρήσιμος σε μερικές εξειδικευμένες περιπτώσεις, και το ηλεκρομυογράφημα στις περιπτώσεις με υποψία πιεστικού συνδρόμου νεύρου (Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα).
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία είναι συνάρτηση της αιτιολογίας και του σταδίου της νόσου. Έχει ως στόχο την απαλλαγή από τον πόνο και την βελτίωση της λειτουργίας του χεριού. Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα και τα παυσίπονα βοηθούν στην μείωση του πόνου. Ειδικοί νάρθηκες ακινητοποίησης της πάσχουσας άρθρωσης είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε μείωση της φλεγμονής και σε βελτίωση της λειτουργικότητας. Φυσικά, εάν υπάρχει υποκείμενη συστηματική νόσος, η αντιμετώπισή της είναι βασική προϋπόθεση πριν την θεραπεία της αρθρίτιδας. Σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυνατόν να απαιτηθεί ενδοαρθρική έγχυση κορτιζόνης καθώς η υψηλή αντιφλεγμονώδη δράση της καταπολεμά την φλεγμονή.
Άλλα ήπια μέσα αντιμετωπίσεως μιας αρθρίτιδας είναι η φυσιοθεραπεία, όπου είναι δυνατόν να επιτευχθεί τόσο η μείωση της φλεγμονής, όσο και η βελτίωση της κίνησης στις περιπτώσεις που η δυσκαμψία δημιουργεί λειτουργικά προβλήματα.
Όταν όλες αυτές μέθοδοι συντηρητικής θεραπείας αποτύχουν, η χειρουργική θεραπεία καλείται να αντιμετωπίσει την εγκατεστημένη πια φθορά της άρθρωσης. Συνήθως στις περιπτώσεις αυτές ο πόνος, η δυσκαμψία και η παραμόρφωση είναι έντονες και ο ασθενής μόνος του επιλέγει ότι έχει έλθει η ώρα της χειρουργικής επέμβασης. Ο στόχος πρέπει πάντα να είναι η κατά το δυνατόν βελτίωση της κίνησης και η μείωση του πόνου σε επίπεδα ανεκτά από τον ασθενή. Η αισθητική βελτίωση δεν είναι πάντα εφικτή, χωρίς να συνδυαστεί με μείωση της κινητικότητας.
Υπάρχουν πολλών ειδών επεμβάσεις, οι κυριότερες των οποίων είναι:
- Απλή υμενεκτομή, αφαίρεση δηλαδή του φλεγμένοντος υμένα και καθαρισμός των οστεοφύτων. Αυτή η επέμβαση είναι σχετικά μικρής βαρύτητας, είναι δυνατόν να βελτιώσει άμεσα την λειτουργία της άρθρωσης και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει αρθροσκοπικά, με την είσοδο δηλαδή λεπτών εργαλείων εντός αυτής χωρίς να απαιτηθεί ανοικτή χειρουργική. Έχει όμως το μειονέκτημα ότι δεν λύνει οριστικά το πρόβλημα, καθώς η εξέλιξη της φθοράς συνεχίζεται. Επίσης, στις περιπτώσεις που η βλάβη είναι σημαντική η αποτελεσματικότητα της είναι περιορισμένη.
- Αφαίρεση των οστεοφύτων που δημιουργούν τη παραμόρφωση. Η έκβαση αυτή έχει ένδειξη στις μικρές αρθρώσεις του χεριού ( όζοι Heberden), όμως το αποτέλεσμα είναι προσωρινό και η εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας δεν είναι δυνατόν να ανασταλεί.
- Αφαίρεση της αρθρώσεως και παρεμβολή μαλακών μορίων, όπως είναι ένας τένοντας.
- Αντικατάσταση της άρθρωσης με τεχνητή πρόθεση (ολική αρθροπλαστική).
- Αρθροδέσεις, κατάργηση δηλαδή της άρθρωσης και σταθεροποίηση των οστών σε συγκεκριμένη λειτουργική κατά το δυνατόν θέση.
Η επιλογή της πλέον ενδεδειγμένης μεθόδου για τον κάθε ασθενή είναι προϊόν αξιολόγησης των δεδομένων της νόσου, των δραστηριοτήτων του ασθενούς, της ηλικίας του και γενικότερα των απαιτήσεων του και πρέπει να αποφασίζεται κατόπιν συνεργασίας του θεράποντος ιατρού με αυτόν.
Είναι γεγονός, ότι όσο πιο μικρή είναι μια άρθρωση τόσο πιο δύσκολη η θεραπεία της. Είναι πιο εύκολο να θεραπευτεί μια μεγάλη άρθρωση όπως είναι το γόνατο, παρά οι μικρές αρθρώσεις των δακτύλων του χεριού. Η ενεργητική συμμετοχή του ασθενούς σε ένα μακρύ πρόγραμμα φυσικής αποκατάστασης είναι απαραίτητη για το καλύτερο δυνατόν λειτουργικό αποτέλεσμα.
