Voor de website Horse in Mind ben ik interviewed voor het artikel Welke psychologie zit er achter positieve bekrachtiging? Lees het artikel hier.
In het interview kreeg ik de vrijheid om de verschillen uit te leggen tussen traditionele africhting, Natural Horsemanship methoden (beide gebaseerd op negatieve bekrachtiging) en clickertraining dat gebruik maakt van positieve bekrachtiging.
Bekrachtigen of straffen
De term bekrachtiging wordt gebruikt om aan te geven dat een gedrag toeneemt en de term straf wordt gebruikt om aan te geven dat een gedrag afneemt.
Door gedrag te bekrachtigen wordt het paard aangemoedigd meer van het gewenste gedrag te vertonen, door gedrag te bestraffen wordt gedrag ontmoedigd en is het de bedoeling dat een paard minder van het gedrag vertoond.
Het Engelse woord voor bekrachtiging is reinforcement en dat wordt geschreven als hoofdletter R. Voor straffen wordt de term punishment gebruikt dat wordt aangeduid met een hoofdletter P.
Positief en Negatief
In de wetenschap wordt met een plus teken (+) aangeduid dat iets aanwezig is of wordt toegevoegd, met een min teken (-) dat iets afwezig is of wordt weggehaald.
Negatieve bekrachtiging (R-)
Gedrag neemt toe (R) door het weghalen (-) van een aversive (iets dat het dier wil ontwijken of voorkomen, iets vervelends dus). Negatieve bekrachtiging wordt geschreven als R- (negative reinforcement).
Positieve bekrachtiging (R+)
Gedrag neemt toe (R) door het toevoegen (+) van een appetitive (iets wat het dier graag wil hebben, iets prettigs). Wordt geschreven als R+ (positive reinforcement).
Positief straffen (P+)
Mate van gedrag neemt duidelijk af of verdwijnt door het toevoegen (+) van straf (P). Om een straf effectief te maken, moet de ernst van de straf zodanig hoog zijn dat het de drang om het ongewenste gedrag te vertonen ver moet overtreffen. Het doel van een straf is om het ongewenste gedrag ad lib te doen uitdoven.
De meeste straffen zijn helemaal niet effectief en stoppen het ongewenste gedrag of breken het af, maar zelden zie ik dat het gedrag daarna duidelijk in frequentie afneemt of uitdooft. Enkel bij zeer ernstige straffen (enorme pijn) zie ik effective resultaten.
Er is nog een nadeel aan straf (P) gebruiken: je laat het dier niet weten wat hij wel moet doen. Je geeft geen alternatief voor het ongewenste gedrag.
Dat is de reden waarom ik dit nooit gebruik in training.
Negatief straffen (P-)
Mate van gedrag neemt duidelijk af of verdwijnt helemaal door het wegnemen (-) van iets leuks als straf (P). Negative Punishment wordt geschreven als P-.
Ik heb nog nooit een voorbeeld van effectieve P- gezien in dierentraining of bij het opvoeden van kinderen. De tv tijd die wordt ontnomen als een kind vloekt heeft meestal niet als gevold dat het kind nooit meer vloekt. Misschien dat het ongewenste gedrag op dat moment stopt, maar het zal in het algemeen niet of nauwelijks verminderen.\
Als je een voorbeeld hebt van effectief gebruik van P- in paardentraining hoor ik er graag over. Ik denk dat het moeilijk is voor een dier de connectie te leggen met iets prettigs dat ze ontnomen wordt of niet meer gegeven met als doel ongewenst gedrag af te laten nemen.
Verschillen tussen traditioneel/NH vs Clickertraining
Waarom het werken met positieve bekrachtiging zo anders is dan het werken met traditionele en NH methoden is omdat je het paard een stem geeft in training. Het paard mag ‘nee’ zeggen in clickertraining.
Dat is het grootste verschil en daarmee ook het lastigste om als trainer mee om te gaan. De eerste vraag die dan opkomt is ‘Wat doe je dan als het paard niet wil? Hij moet soms toch gewoon ook dingen?’.
Ja dat klopt, je wilt hem een wormkuur kunnen toedienen, de hoefsmid laten komen en lekker met je paard rijden. Wanneer je je paard goed voorbereid op zijn taak, het gewenste gedrag, zal hij het zeker voor je doen. Hij heeft immers de ervaring dat alles wat met R+ gevraagd wordt ook leuk voor hem is: er staat iets leuks, fijns of lekkers tegenover.
Wat als je paard ‘Nee’ zegt?
Soms zeggen paarden die net aan clickertraining worden blootgesteld ineens veel ‘nee’. Net als een klein kind merken ze dat de grenzen zijn veranderd en willen ze die graag uittesten. Nou ja, niet zo zeer grenzen verkennen als wel de ruimte binnen de grenzen verkennen. Die is groter geworden.
Als ze merken dat ze (zonder nare consequenties!) ‘nee’ mogen zeggen tegen bv een halster, kan het gebeuren dat ze dit ineens vaker laten merken. Meestal is het van korte duur want ze merken anderszins ook dat er iets leuks tegenover staat als ze samenwerken. Paarden zijn net als mensen toch van nature gericht op samenwerking.
Het ‘nee zeggen’ is van groot belang want het geeft de trainer juist belangrijke informatie. Als het paard bang is voor een halster en daarom niet gehalsterd wordt kun je als trainer gericht aan de oorzaak werken en daarmee het probleem voor altijd oplossen.
In traditionele training en NH is het veel normaler om op het doel (halsteren) gefocust te blijven en te zorgen dat je het voor elkaar krijgt. Er wordt minder vaak naar oorzaken gekeken en het is meer op doelen halen wanneer de trainer het wil (niet of het dier eraan toe is). ‘Hij moet het doen’, ‘Het moet gewoon even gebeuren’ of ‘Hij moet zich niet aanstellen’ hoor je dan.
Andere aanpak
In positieve bekrachtiging is er maximale aandacht voor wat het dier kan en wil aanbieden. Er wordt zonder dwang gewerkt en daarom is een andere aanpak nodig. Het is een beetje achterstevoren werken.
In traditioneel/NH wordt het commando gelijk erbij in getraind. Bv eerst geef je een zachte druk met misschien ook een stemcommando en als er niets gebeurt wordt de druk zodanig opgevoerd (of krijgt hij een tikje met de zweep) tot het paard op de gewenste manier reageert. Bij voldoende herhaling gaat het paard anticiperen op de zachte druk (in combinatie met de stem) met zijn gedrag en voila: het gedrag is aangeleerd.
In clickertraining wordt eerst het gedrag aangeleerd en daarna wordt er een cue aan het gewenste gedrag gekoppeld. De trainer shaped het gedrag (bv draven aan de hand) en wanneer het paard consequent een draf aanbiedt wordt er pas een cue aan gekoppeld (bv “Drrrraf’). Zo leert het paard meteen dat het woord ‘draf’ de actie ‘draven’ is. Daarna wordt de cue steeds een beetje eerder gegeven tot het paard op de cue reageert.
Wil je meer weten?
Op zondag 30 september 2018 ben ik in Nederland en help ik jou om R+ oplossingen te vinden voor al jouw trainingsvraagstukken met betrekking tot het clickeren.
Heb je een droom met je paard die je graag verwezenlijkt zou willen zien? Wil je weten hoe je je paard met clickertraining aanleert om voetjes te geven, de trailer in laat lopen of hoe je een jong paard nu met positieve bekrachtiging onder het zadel beleerd?
Delen mag, graag zelfs!
Wil je deze blog op je social media delen, klik de buttons onderaan. Als je deze blog nuttig of leuk vindt geef hem dan een like zodat ik weet dat je dit artikel waardeert.
Heb je vragen? Stel ze in de comments.
Sandra Poppema, BSc
Sandra leeft met haar gezin, haar kat en haar paard in Canada. Ze helpt paardenmensen over de hele wereld met haar online coaching, clickertraining cursussen en spreekt op grote en kleine evenementen over paardentraining.
‘My mission is to help equestrians create the relationship with their horse and the results in training they really, really, really want.’
Mijn website
Bezoek mijn Engelstalige blog om toegang te krijgen tot meer dan 300 blogs over paardentraining, clickeren en meer.
HippoLogic: Hippo=paard, Logic = Wetenschap 