Waarover oordeelde het Internationaal Gerechtshof vrijdagmiddag?

Een aanklacht van Zuid-Afrika, waar een handvol Arabische en Afrikaanse landen zich intussen bij aansloten. Volgens de klacht van Zuid-Afrika bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) van de Verenigde Naties (VN) in Den Haag – niet te verwarren met het Internationaal Strafhof – pleegt Israël een genocide (een volkerenmoord) op de Palestijnen in de Gazastrook en schendt het daarmee het VN-genocideverdrag. Zuid-Afrika verwijst daarvoor onder meer naar het hoge aantal Palestijnse (burger)slachtoffers, de enorme vernielingen door de Israëlische aanvallen en het feit dat zowat alle Palestijnse bewoners van de Gazastrook door het geweld hun huis moesten ontvluchten.

Wat beslisten de rechters?

Dat Israël “alles moet doen wat het kan om doden en slachtoffers te voorkomen in de Gazastrook”. Ook moet het land doen wat het kan om genocide tegen te gaan, zo oordelen de rechters in Den Haag. Ook moeten “onmiddellijke en drastische maatregelen” worden getroffen. Zodat de leefomstandigheden in Gaza – waar zich een “menselijke tragedie” afspeelt, snel weer verbeteren, aldus de voorzitter van het hof. Israël moet ook bewijsmateriaal van mogelijke wandaden verzamelen. Het hof draagt Israël tevens op om humanitaire hulp toe te laten. Binnen een maand moet Israël verslag uitbrengen over de gezette stappen.

Waarop baseert het Internationaal Gerechtshof zich?

Eigen onderzoek, maar ook getuigenissen van medewerkers van de Verenigde Naties (VN) en van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Die verklaarden aan de rechters dat de situatie van de bevolking van de Gazastrook “uiterst dramatisch was”. “Dat – naast duizenden doden en gewonden – een ganse generatie getraumatiseerd is geraakt, dat er zelfs hongersnood wenkt, wanneer er niet snel wordt ingegrepen.”

En de beschuldigingen dat Israël zich schuldig maakt aan genocide?

Of Israël het genocideverdrag van de Verenigde Naties heeft geschonden, wordt nu verder onderzocht. Een definitieve uitspraak daarover wordt pas over enkele jaren verwacht. Zuid-Afrika vroeg het hof ook dat het Israël verplicht om alle vijandelijkheden te staken. Maar daar ging het hof niet op in.

Gaat Israël akkoord met de maatregelen die het Internationaal Gerechtshof oplegt?

De Israëlische premier Netanyahu herhaalde vorige week dat “niets Israël zal tegenhouden in de oorlog tegen Hamas, ook de rechtszaak in Den Haag niet”. Niettemin laat de klacht Israël allesbehalve koud: het heeft een klepper als Aharon Barak, de voormalige voorzitter van het Israëlische Hooggerechtshof, aangesteld om de belangen van Israël voor het ICJ te verdedigen. Israël, dat het genocideverdrag van de VN erkent, vreest vooral diplomatieke problemen met landen die hen vandaag steunen, nu het Internationaal Gerechtshof de Israëlische inval in de Gazastrook als erg problematisch en verontrustend beschouwt. Met het risico dat landen die vandaag Israël steunen, bijvoorbeeld via wapenleveringen, die steun gaan herbekijken.

Wat zullen de Verenigde Staten doen?

Het lijkt weinig waarschijnlijk dat de VS, Israëls machtigste bondgenoot, zijn houding fundamenteel wijzigt, niettegenstaande de soms harde taal van het Internationaal Gerechtshof aan het adres van Israël. De VS noemden de genocideklacht van Zuid-Afrika “waardeloos, contraproductief en zonder enige basis.” De VS kan bovendien via een vetostem verhinderen dat de VN-veiligheidsraad de door het Internationaal Gerechtshof opgelegde maatregelen zou gaan afdwingen.

Wel een internationaal onderzoek tegen Israël, maar geen onderzoek tegen de terreurdaden van Hamas op 7 oktober?

Het Internationaal Gerechtshof, de hoogste VN-rechtbank, onderzoekt enkel klachten tegen staten, tegen landen. De extremistische Palestijnse organisatie Hamas is dat niet. Maar mogelijk zullen individuele leden van Hamas in de toekomst wel veroordeeld worden voor oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en zelfs ook genocide, via procedures door het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Wilde België zich niet bij de klacht van Zuid-Afrika aansluiten?

Regeringspartijen Groen, Vooruit en CD&V wilden effectief dat ons land zich bij de genocideklacht tegen Israël aansloot. De partij van premier De Croo (Open VLD) zag dat niet zitten. Het zou diplomatiek erg gevoelig liggen, nu België voorzitter is van de Europese Unie.