Brodziec (roślina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Brodziec
Ilustracja
Pogostemon heyneanus
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

brodziec

Nazwa systematyczna
Pogostemon Desfontaines
Mem. Mus. Hist. Nat. 2: 154. 1815[3]
Typ nomenklatoryczny

P. plectrantoides Desfontaines[3]

Synonimy
  • Dysophylla Blume
  • Eusteralis Raf.
  • Anuragia Raizada[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Brodziec paczulka
Pogostemon deccanensis

Brodziec (Pogostemon Desf.) – rodzaj roślin należących do rodziny jasnotowatych. Obejmuje ok. 85[5]–94[6] gatunków. Rośliny te występują w południowej i wschodniej Azji (na północy sięgając do Japonii), nieliczne gatunki obecne są w środkowej i południowej Afryce oraz w Australii[5][6][4]. Rosną zwykle w miejscach mniej lub bardziej wilgotnych, zarówno na terenach otwartych jak i w lasach[4]. Należą tu też rośliny wodne, co jest rzeczą wyjątkową w rodzinie jasnotowatych[7][8].

Rośliny obfitują w olejki eteryczne i stanowią ważny surowiec dla przemysłu perfumeryjnego i kosmetycznego[4]. Najważniejsze znaczenie ekonomiczne ma brodziec paczulka P. cablin, którego roczna produkcja w głównym ośrodku uprawy – w Indonezji – dostarczyła w 2010 roku 1300 ton surowca używanego do aromatyzowania kosmetyków i cygar, stosowanego także jako repelent przeciw owadom i pijawkom. W komercyjnych zastosowania gatunek ten często zastępowany jest przez Pogostemon heyneanus. W południowej Afryce Pogostemon mutamba dostarcza jadalnych, bogatych w skrobię bulw. Z kolei Pogostemon benghalensis jest ważną rośliną miododajną[5].

Rośliny użytkowe z tego rodzaju są uprawiane w klimacie ciepłym – nie znoszą spadków temperatur poniżej 0 °C[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kwiatostan Pogostemon benghalensis
Pogostemon quadrifolius
Pokrój
Rośliny jednoroczne, byliny i krzewy[4]. Pędy pełne[10], pokryte są nierozgałęzionymi i rozgałęzionymi włoskami[4].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe lub okółkowe, z 3–12 liśćmi w okółku[4]. Liście niemal siedzące lub ogonkowe. Blaszka liściowa jajowata do lancetowatej, rzadko równowąska, mniej lub bardziej owłosiona. Brzeg blaszki ząbkowany lub piłkowany, wierzchołek zaostrzony[10][8].
Kwiaty
Zebrane w okółkach tworzących gęste lub luźne kłosokształtne kwiatostany, czasem rozgałęzione. Przysadki są zwykle drobne, równowąskie lub jajowate. Kielich zrosłodziałkowy, na szczycie z 5 zwykle równymi ząbkami, czasem większy jest ten po stronie brzusznej. Ma kształt jajowato-rurkowaty lub dzwonkowaty. Korona fioletowa lub biała, jest bardzo słabo grzbiecista (dwuwargowa). Warga po stronie brzusznej jest wąska i całobrzega, pozostałe cztery łatki są równe. Pręciki cztery równe lub dwa nieco dłuższe (dwusilne), wystające z korony. Charakterystyczną cechą rodzaju jest zwykle wyraźne owłosienie nitek pręcików. Pylniki jednokomorowe, niemal kuliste. Słupek zwieńczony dwudzielnym znamieniem o ramionach takiej samej lub podobnej długości[4][10].
Owoce
Cztery rozłupki owalne lub kulistawe, o średnicy ok. 1 mm, zwykle gładkie i błyszczące[4][10].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj z plemienia Pogostemoneae w obrębie podrodziny Lamioideae z rodziny jasnotowatych Lamiaceae[11]. Analizy molekularne potwierdziły monofiletyzm tego rodzaju i wskazały jako jego takson siostrzany rodzaj Anisomeles[7].

Wykaz gatunków[6]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-04-03] (ang.).
  3. ↑ a b Pogostemon. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-04-03].
  4. ↑ a b c d e f g h i K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 214. ISBN 978-3-642-62200-7.
  5. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 737-738, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c Pogostemon Desf.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-04-03].
  7. ↑ a b Gang Yao, Bryan T.Drew, Ting-Shuang Yi, Hai-Fei Yan, Yong-Ming Yuan, Xue-Jun Ge. Phylogenetic relationships, character evolution and biogeographic diversification of Pogostemon s.l. (Lamiaceae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 98, s. 184-200, 2016. 
  8. ↑ a b Hyde, M.A., Wursten, B.T., Ballings, P. & Coates Palgrave, M.: Pogostemon Desf.. [w:] Flora of Mozambique [on-line]. [dostęp 2020-04-03].
  9. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 693, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ a b c d Pogostemon Desfontaines. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-04-03].
  11. ↑ Genus: Pogostemon Desf.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-04-03].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brodziec_(roślina)&oldid=70133002”