JOSE JUAN DEL COL
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín
Instituto Superior “Juan XXIII”
Bahía Blanca
2007
JOSE JUAN DEL COL
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín
Diccionario auxiliar español-latino para el uso moderno del latín - Bahía Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.
1250 p. ; 23x17 cm.
ISBN 978-950-9771-34-5
BAHIA BLANCA
Instituto Superior Juan XXIII
2007
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
© Instituto Superior Juan XXIII, Bahía Blanca, 2007
Vieytes 286
B8000AEF Bahía Blanca (Buenos Aires), Argentina
Tel. +54 - 291 - 456-2117
E-mail: jjdc@juan23.edu.ar
Queda hecho el depósito que marca la Ley 11.723
Reservados todos los derechos.
Impreso en la Argentina - Printed in Argentina
Impreso por Sapienza Industria Gráfica, Undiano 84, Bahía Blanca
Cuidado de la edición: Adrián Mandará
Composición y armado: Zulma Iglesias / Daniel Cirio
PROLOGO
Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latín como lengua viva.
Sé perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseñanza o estudio
del latín al que consideran idioma definitivamente muerto. Más animadversión experimentan
varios hacia el uso del latín como lengua viva, viendo en esto una utopía.
No entro en semejante discusión. Solo remito a mi trabajo ¿Latín hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el año 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latín, tanto en el ámbito escolar curricular como en el ámbito extraescolar,
en varios países de Europa (Austria, Bélgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Alemania ...) , en los Estados Unidos de América e incluso en algún país africano (Senegal y Nigeria, en Africa Occidental).
La problemática del latín se centra en su inadecuada didáctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didáctica del latín que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a través de la lectura y estudio de los autores, sino también a través de la “producción”(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio ¿Latín hoy?, después de afirmar que “la más
moderna didáctica de las lenguas reconoce como básico el principio que para aprender una lengua es indispensable usarla: usarla asiduamente” (p. 124), advierto que “omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez más su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje práctico” (ib.).
No es el caso de que me explaye aquí sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto íntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en “Institucional”
y luego en “Publicaciones” en el recuadro “Nuestro Rector”. El primer libro que aparece es
justamente ¿Latín hoy?).
La elaboración del presente diccionario me requirió, si bien con varias interrupciones, unas
décadas de consultas y recolección de datos. Los libros y revistas de que me valí son los que
constan en la bibliografía.
Se trata de un trabajo de recopilación. No acuñé neologismos ni giros latinos. Tan solo, en varias ocasiones, apliqué el recurso de una estricta analogía para añadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, máxime si eran voces de origen griego.
En la recopilación practiqué cierta selección, dejando de lado neologismos que no me parecían
adecuados o que solo encontraba excepcionalmente, como traenus o traenum para “tren”;
posta (-ae f) o postae (-arum fpl) para “correo” y postalis, e para “postal”; sportum (-i n)
para “deporte” y sportivus, a, um para “deportivo” (cf Perugini, s. v. treno, posta, postale,
sport, sportivo); turista (cf Vox Latina fasc.159, p. 39; fasc. 161, p. 397), patriota (cf ib., fasc.
159, p. 61) ...
Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. Así, v. gr.,
para “publicidad” fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano,
Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blánquez Fraile, Pittàno, Chiesa, Iúvenis 95 V 12 y 95 VII 3.
Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a “aggiornare” con neologismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histórica como es el
latín, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin solución de continuidad, dado el constante y extraordinario avance científico-técnico de nuestra
cultura y consiguientemente de nuestra habla.
El mío es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se añade
a otros dos aportes míos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el nº 3 de “Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII”, que lleva por título: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Bahía Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
“Vivae Latinitatis voces locutionesque”. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Bahía Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).
Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latín
es el primero del género para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en España o América Latina. Ojalá otros autores, con más competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todavía a mediados del siglo pasado fue propuesto como lengua científica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y demás idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
sí y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura científico-técnica y al mismo ámbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artículo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:
“Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicación y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latín e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre sí unos
cuantos años, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolición de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.”
Me place hacer constar que emprendí la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, allá por la década de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregación Salesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecónomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En realidad, él simplemente me había pedido compilar un pequeño léxico latino, para añadirlo luego
como Apéndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5ª ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edición. Sería algo
así como el “Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno” que figura,
como Apéndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,
edizione speciale, 2ª reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, “Eglogas”, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia afición), me complacía en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latín moderno encontraba en revistas y libros. Y así, el “pequeño léxico” llegó a convertirse en el actual, más bien voluminoso.
Me agrada hacer constar, por último, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litúrgica de San Juan Bosco de este año 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino porque Don Bosco, a quien la Iglesia llama “Padre y Maestro de la Juventud”, fue también un
auténtico humanista. En 1884, León XIII, eximio latinista, refiriéndose a una súplica escrita
en latín por el mismo Don Bosco, le comentó al cardenal Nina: “Me gusta el latín de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro”. Cuando el
Cardenal se lo contó a don Bosco, le preguntó si había estudiado literatura. “Sí -le respondió
don Bosco-. He leído todos los clásicos latinos y con los mejores comentarios”. Y le dio una
retahíla de obras y autores (cf Memorias Biográficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Catequística Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).
Bajo los auspicios de don Bosco, confío, pues, el presente “diccionario auxiliar español-latino
para el uso moderno del latín” a la comprensión y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradeciéndoles de antemano las observaciones, críticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.
Bahía Blanca, 31 de enero de 2007.
Pbro. Lic. José Juan Del Col, sdb
Rector del Instituto Superior Juan XXIII
BIBLIOGRAFIA
Aduléscens (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus).
ALBERT Sigrides, Cottidie Latine Loquamur (Textus de rebus cottidianis hodiernisque),
Saraviponti-Saarbrücken, 1987.
ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, LatinoTheodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrücken,
editio secunda, 2001.
ALBERT Sigrides C., Emissiones 5. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.
ALBERT Sigrides C., Emissiones 6. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.
BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas
Libraria “Studium”, 1963.
BADELLINO Oreste, Dizionario Italiano-Latino, Torino, Rosenberg & Sellier, 1961.
BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Español-Latino, Barcelona, Editorial Ramón
Sopena, 1960.
BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Latino-Español, Barcelona, Editorial Ramón
Sopena, 4ª ed., 1961.
CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Rosenberg & Sellier, 3ª ed., 1960.
CASTIGLIONI Luigi - MARIOTTI Scevola, Vocabolario della Lingua Latina, Torino,
Loescher Editore, 1966.
CHIESA Antonio, Dizionario Italiano Latino (integrativo antico e moderno), Bologna,
Tipografia Compositori, 1966.
Diccionario Ilustrado VOX Latino-Español, Español Latino, Barcelona, Biblograf, 20ª ed.
(reimpresión), 1996.
EGGER Carolus, Lexicon nominum locorum, Officina Libraria Vaticana, 1977.
EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Città del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4ª ed.,
1986.
EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae “Dialogorum de rebus
recentioribus”, Saraviponti, editio secunda, 2004.
FORCELLINI Aegidius, Lexicon totius Latinitatis, Bolonia, 1965.
HELFER Christian, Index verborum Latinitatis recentissimae selectus.
Iúvenis (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus).
KYKKOTIS I., English-Modern Greek and Modern Greek-English Dictionary, London,
Third Edition reprinted 1963.
Latinitas (Commentarii linguae Latinae excolendae provehendae quarto quoque mense e
Civitate Vaticana prodeuntes).
Lexicon Medicum Anglicum-Russicum-Gallicum-Germanicum-Latinum-Polonum,
Warszaw, Polish Medical Publishers, 1971.
Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen “Latinitas”), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.
LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.
Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet).
LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo Pàtron, 1962.
MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Città di
Castello, Società Editrice Dante Alighieri, 18ª ed., 1964.
MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien términos
computatrales aprestados por Dracón, seudónimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).
MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.
MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino LatinoItaliano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.
“Nuntii Latini”, Finnish Broadcasting Company (Radiophonia Finnica Generalis),
17.12.2004 - 26.5.2006.
PABON José M., Diccionario Manual Griego-Español, Barcelona, Biblograf, 4ª ed., 1969.
PACITTI Guerino, Piccolo Lessico (per un congresso internazionale dedicato al latino),
Roma, Angelo Signorelli Editore, 1966.
Palaestra Latina (Trimestres litterarum latinarum commentarii Caesaraugustae a sociis
claretianis editi).
PAVANETTO Cletus, Elementa linguae et grammaticae Latinae, LAS-Roma, 5ª ed., 2001.
PERUGINI Angelo, Dizionario Italiano-Latino, Libreria Editrice Vaticana, 1976.
PITTÀNO Giuseppe, Dizionario latino-italiano italiano-latino, Edizioni Scolastiche
Mondadori, 3ª ed., 1965.
SPRINGHETTI Aemilius, Lexicon Linguisticae et Philologiae, Romae apud Pontificiam
Universitatem Gregorianam, 1962.
TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-TournaiNew York, Desclée & C., 1964.
Vocabula computatralia (en Internet).
Vox Latina (Commentarii periodici quater in anno editi).
Diccionarios principalmente consultados para la parte española
ALONSO Martín, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1ª reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.
El Pequeño Larousse Ilustrado, Coedición Internacional, 7ª ed., 2000.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA, Diccionario de la Lengua Española, tomo I A/G; tomo
II, H/Z, 22ª ed., 2001.
ADVERTENCIAS
En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinónimas, prefiriendo en lo posible
las más cortas. También di la precedencia a las locuciones más cortas.
En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latín. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opción u opciones que prefiera.
Acentuación
Todas las palabras de dos sílabas tienen el acento tónico o prosódico sobre la penúltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o más sílabas llevan marcado el acento ortográfico sobre
la penúltima, si es larga (v. gr. bā); sobre la antepenúltima, si es breve (v. gr. cĕ).
En latín, el acento no cae nunca sobre la última sílaba ni antes de la antepenúltima.
En algunos diccionarios, como el de Mir y Calvano, el acento ortográfico es en todos los
casos una tilde como rayita oblicua que baja de derecha a izquierda. Ej: orígo, coctúra, antiquíssima , exprímitur... En otros diccionarios, se emplea este acento para las palabras esdrújulas o sobresdrújulas; se emplea, en cambio, una tilde como rayita horizontal para las palabras
graves, cuya penúltima sílaba sea larga. Ej: orīgo, coctūra, tribūnal, clināmen, etc.
Este diccionario trae la segunda modalidad, pero solo cuando parezca oportuna.
Para la acentuación, al indicar el genitivo de un vocablo, se señala la sílaba larga o breve,
según los casos, y siempre que parezca oportuno. Ej: caput, pǐtis; diadema, ătis; munus, nĕris
... ; imménsitas, ātis; pallor, ōris; praeceptrix, īcis ...
Como simple recurso didáctico, se indica el genitivo “-us” de los vocablos de la cuarta declinación para que no se confundan con vocablos de la segunda declinación. En los demás casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.
Un detalle que puede llamar la atención: el dativo de áliquis, en este diccionario se escribe álicui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alícui, tomando “-cui” como bisílabo y no como monosílabo.
En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pronunciación característica del latín, como la propia de aquel idioma: “geométria” y “geometrīa”,
“democrátia” y “democratīa”, “theosóphia” y “theosophīa”, etc. Algún autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciación griega. Los más, al parecer, prefieren la pronunciación estilada en latín. Nótese que también en castellano hay varias voces de doble acentuación autorizada: “antinomia” y “antinomía”, “cardiaco” y “cardíaco”, “demoniaco” y
“demoníaco”, “simoniaco” y “simoníaco”, “utopia” y “utopía”, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortográficos son optativos. Responden a una finalidad
didáctica.
Letras iniciales
Por más que en latín esté difundida la costumbre de escribir con inicial mayúscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minúscula, en sintonía con la modalidad de los idiomas romances. Y así, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traducción de “pasteurizar”; cartesianismus (y no Cartesianismus) para “cartesianismo”; voltiana (y no Voltiana) mensura para “voltio”, etc.
Con inicial minúscula aparecen también escritos los nombres de sistemas filosóficos o literarios, como asimismo los de movimientos políticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latínitas, sexcentismus, gallicismus ...
Aparecen igualmente con inicial minúscula nombres de religiones y sus seguidores, como
también nombres de miembros de órdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o relígio islámica, islamíticus; anglicanismus o anglicanorum relígio; frater o sodalis franciscalis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...
Los ejemplos recién aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minúscula
no es taxativa.
En este diccionario la inicial mayúscula queda reservada para los nombres propios o los nombres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y así, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itálicus, a, um.
Género
En la mayoría de los sustantivos que tienen un género masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fácil
obtenerla de acuerdo a las normas morfológicas del latín. Ej:
alumnus, i m
vénditor, ōris m
alumna, ae f
vénditrix, īcis f
Tabla de las abreviaturas
abl
abrev
ac
adj
adv
Aeron
Agr
Anat
aprox
Arm
Arq
Astron
Autom
Biol
Bot
Cinem
coloq
Com
dat
Dep
dep
Der
Der Can
despect
dim
Econ
Electr
Electrón
Esgr
etc.
excl
f
fpl
fig
F. C.
Filol
Filos
Fís
Fisiol
fm
Fonét
ablativo
abreviatura
acusativo
adjetivo
adverbio
Aeronáutica
Agricultura
Anatomía
aproximadamente
Armamento
Arquitectura
Astronomía
Automovilismo
Biología
Botánica
Cinematografía
coloquial
Comercio
dativo
Deportes
deponente
Derecho
Derecho Canónico
despectivo
diminutivo
Economía
Electricidad
Electrónica
Esgrima
etcétera
exclamativo
femenino
femenino plural
figurado
Ferrocarril
Filología
Filosofía
Física
Fisiología
femenino y masculino
Fonética
Fotogr
gen
Geol
Geom
Gram
hab
Heráld
Impr
indecl
indic
inf
Inform
intr
Ling
Liturg
Lóg
m
Mar
Mec
Med
mf
Mil
mn
mpl
Mús
n
npl
nom
Opt
Pat
pl
poét
Pol
por ej
por ext
pp
prop
Psicol
Quím
Radio
Radiotecn
Fotografía
genitivo
Geología
Geometría
Gramática
habitante/s
Heráldica
Imprenta
indeclinable
indicativo
infinitivo
Informática
verbo intransitivo
Lingüística
Liturgia
Lógica
masculino
Marina
Mecánica
Medicina
masculino y femenino
Milicia
masculino y neutro
masculino plural
Música
neutro
neutro plural
nominativo
Optica
Patología
plural
poético
Política
por ejemplo
por extensión
participio pretérito
proposición
Psicología
Química
Radio
Radiotecnia
Rel
Ret
Sin
sinc
sing
sobrent
subj
sust
Teat
Tecnol
Telec
Teol
tr
TV
v.
v. gr.
Zool
Religión
Retórica
sinónimo/s
sincopado
singular
sobrentendido
subjuntivo
sustantivo
Teatro
Tecnología
Telecomunicación
Teología
verbo transitivo
Televisión
véase
verbi gratia, por ejemplo
Zoología
A
abacería: condimentária, ae f. Sin: taberna
condimentária.
abanico: flabellum, i n. Sin: flabéllulum.
Uso: - plegadizo, plicátile vel plicábile flabellum; agitar el -, v. abanicar.
abacía: abbátia sive abbatīa, ae f.
abaniquero: (el que hace abanicos) flabellorum ópifex (-fĭcis m) vel ártifex (-fĭcis m) //
(el que los vende) flabellorum ínstitor vel
vénditor (-oris m). Sin: flabellorum propōla.
abacial: abbatialis, e.
ábaco: (tabla o cuadro para el cómputo) ábacos, i m. Sin: tábula calculatória // (Arq, parte
superior en forma de tablero que corona el
capitel) ábacos.
ab antiquo: antíquitus. Sin: ex antiquitate; ex
omni antiquitate.
abad: abba vel abbas, ātis m. Sin: coenobiarcha. Uso: nombrar a uno -, abbatem áliquem
dícere.
abasía: abasīa, ae f. Sin: ambulandi impoténtia vel difficultas.
abastecimiento: supplementum, i n. Sin:
suppeditátio. Uso: - de cosas, de mercaderías, rerum supplementum; mércium suppeditátio; res vel merces in supplementum; - de
víveres, commeatus, us m ; cuidar del - general, rerum ómnium commeatum comparare vel providere; proveer al - del ejército,
commeatum exercítui providere; impedirlo,
exércitum commeatu interclúdere.
abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo)
régulus, i m. Sin: tróchilus.
abadengo: tierras abadengas, bienes abadengos, privilegiária posséssio (-onis f).
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antístita; sacrarum vírginum antístita vel moderatrix.
abadía: (monasterio) abbatīa, ae f. Sin: coenóbium; monachorum coenóbium vel domus
// (dignidad) abbatis munus (-nĕris n) vel
dígnitas (-atis f) // (casa parroquial) cúria, ae
f.
abat-jour: umbráculum (-i n) lámpadis. Sin:
lampas umbráculo instructa.
abdicar: se abdicare. Sin: múnere se abdicare.
abajo: ¡- el rey!, rex péreat vel moriatur!; ¡la república!, res pública finem hábeat!
abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.
abecé: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos
de una ciencia o escuela) elementa, orum
npl. Sin: prima elementa; inítia, orum. Uso:
aprender el -, prima elementa díscere; enseñar el - a alguien, áliquem elementa docere;
no sé el -, pénitus rudis sum.
abalear, v. fusilar, tirotear.
abanicar: ventiliare flabellum vel flabéllulum; - a alguien, véntulum flabello movere
vel fácere álicui // abanicarse, ventum vel
véntulum sibi movere flabello.
19
abecedario
abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin:
abecedárium // (serie de las letras de un
idioma) litterarum ordo (-dĭnis m). Sin: lítterae, arum fpl // (cartel con las letras del alfabeto) tábula (-ae f) elementária. Sin:
litterarum tabella vel tábula; tabella abecedária // (libro con las letras del -) litterarum vel
abecedárius libellus // (lista en orden alfabético) index (-dĭcis m) in lítteras digestus. Sin:
index litterarum órdine dispósitus.
de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profundidad) profundum, i n. Uso: - del mar, del
océano, maris, océani profundum // (diferencia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus,
us m. Uso: - entre las áreas del llamado
Norte desarrollado y las del Sur en vías de
desarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis septentrionalis progressi atque australis adhuc
progredientis.
abjuración: abiurátio, onis f.
abedul: betulla, ae f.
abjurar: abiurare (áliquid).
abeja: - domésticas, cícures apes, cicúrium
ápium vel apum fpl.
ablación: ablátio, onis f.
abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, ŏpis f.
ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus
(-us m).
abejero: apiárius, ii m.
ablefaria: ablephária, ae f. Sin: palpebrarum
defectus (-us m) vel deféctio (-onis f).
aberración: (error) error, oris m. Sin: erratum // (extravío, extravagancia) delirátio,
onis f.
abléfaro: pálpebris carens.
abeto: ábies, ĕtis f. Uso: de -, abietárius, a,
um; el que trabaja la madera de -, abietárius,
ii m.
ablepsia: (oscurecimiento de la vista) oculorum calīgo (-gĭnis f) // (pérdida de la vista)
cáecitas, atis f.
abigeato: abigeatus, us m. Sin: abáctio; furtum gregis.
abnegación: (sacrificio que uno hace de su
voluntad o de sus intereses en servicio de
Dios o del prójimo; dedicación) devótio, onis
f. Sin: devovendi se stúdium // (renunciamiento) abstinéntia, ae f. Sin: abnegátio sui;
se abnegandi stúdium // (desinterés, altruismo)
sui derelíctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui
cómmodi stúdium; sui ( vel suae utilitatis) neglegéntia.
abiogénesis: abiogénesis, is f. Sin: nativa vel
naturalis generátio; generátio nullo a parente
profecta; a nullo vivente orta procreátio.
abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cípitis
n); praecipítium, ii n ( en pl praecipítia, ium);
praerupta, orum npl; vorāgo (-gĭnis f); locus
praeceps vel praeruptus; gurges (-gĭtis m).
Uso: fig, arrojar a alguien a un -, áliquem in
praeceps iácere; caer, precipitar en un -, in
praeceps deferri; in praecipítium delābi; conducir, empujar a alguien a un -, áliquem in
praeceps ágere vel deferre; estar al borde de
un -, in praecípiti stare // (resquebrajadura
abnegado: adj ábstinens, entis. Sin: aliorum,
non sui cómmodi studiosus; non mercede
animatus, ductus, impulsus.
abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.
abogacía: advocátio, onis f. Sin: forense
20
abrebotellas
munus (-nĕris n).
// (acercarse una embarcación a otra, de intento) harpagones vel férreas manus in
navem inícere // (fig, acercarse a uno para
hablarle o tratar con él un asunto) álicui occúrrere. Sin: áliquem adire, convenire, cóngredi // (emprender o plantear un asunto
difícil) rem vel causam attíngere. Sin: rem
tractandam suscípere.
abogada: advocata, ae f. Sin: patrona; causae
patrona; causarum actrix (-icis f).
abogado: advocatus, i m. Sin: iuris consultus; causae patronus; causae vel causarum
actor; actor; causídicus. Uso: - civil, civilis
controvérsiae actor; - consistorial, advocatus
sacri Consistórii; - criminal, causae criminalis actor; - defensor, defensor; - del diablo, v.
promotor de la fe; - del Estado, advocatus
fidei; - de la paz y la justicia, advocatus pacis
atque iustítiae; - de oficio, advocatus officialis; - de pobres, advocatus plebis.
aborígenes : aborígines, um mpl.
abort (Inform) : interrúmpere (processum vel
programma) // sust interrúptio, onis f.
abortar: abortare. Sin: abortum fácere.
abortista: adj abórtui favens. Uso: cultura -,
cultura quae abórtui favet // sust abortūs fautor (-oris m).
abolicionismo: motus (-us m) abolitórius.
abolicionista: adj abolitórius, a, um. Sin: ad
motum abolitórium pértinens. Uso: movimiento -, motus abolitórius // sust abolitionis
fautor vel propugnator, oris m.
abortivo: adj abortivus, a, um // sust
abortivum, i n.
abolir: - el gobierno monárquico, régiam potestatem dissólvere.
aborto: abortus, us m. Sin: abórtio, onis f.
Uso: - eugenésico, abortus eugenéticus; provocado, abortus procuratus; - terapéutico, abortus curationis causā factus; hacer un
-, abortum fácere; provocar un -, abortum
evocare vel procurare; abortioni óperam dare.
abominable: abominábilis, e.
abominación: abominátio, onis f.
abono: (acción y efecto de abonar) laetaminátio, onis f // (sustancia con que se abona)
laetamen, mĭnis n.
abotonadura: (acción de abotonar) v. abotonar // (botonadura, juego de botones) v. botonadura.
abordable: adíbilis, e.
abotonar: botonare. Sin: astríngere; néctere;
glóbulis (vestem) astríngere, constríngere,
néctere, conéctere, subnéctere, coërcere.
abordaje: (acción de atracar el barco a un
desembarcadero o muelle) appulsus, us m //
(acción de tocar una embarcación a otra, de
intento) harpagonum iniéctio (-onis f). Sin:
in navem incúrsio (-onis f), incursus vel concursus (-us m). Uso: entrar, saltar al -, in
navem transcéndere.
abrasivo: abrasivus, a, um.
abrazadera: (aro o sortija de metal, que
sirve para asegurar alguna cosa) ánulus, i m.
Sin: círculus.
abordar: (arribar, atracar una nave) appéllere
abrebotellas: extráculum, i n.
21
abrelatas
abrelatas: apérculum, i n. Sin: apérculum
pýxidum; (instrumentum vasculorum vel
capsellarum) apertivum.
natrum; máchina uncinandis chartis.
abrochadura, v. abrochamiento.
abrevadero: aquátio, onis f. Sin: aquárium.
abrochamiento: fibulátio, onis f.
abreviación: breviátio vel abbreviátio, onis f.
Sin: compéndium. Uso: - de una sílaba, sýllabae corréptio.
abrochar: (cerrar o unir con broche o broches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
fíbulā vel fíbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glóbulis astríngere, constríngere,
conéctere; v. abotonar.
abreviado: compendiárius, a, um.
abreviador: adj compendiárius, a, um // sust
breviator vel abbreviator, oris m.
abrogación: abrogátio, onis f. Sin: abolítio.
abrogador, v. abrogatorio.
abreviar: breviare vel abbreviare. Sin: perstríngere; compéndio uti.
abrogar: abrogare; v. anular, rescindir.
abrogatorio: abrogatórius, a, um.
abreviatura: (compendio o resumen) compéndium, ii n // (representación de una palabra por medio de una o varias de sus letras)
abbreviatura, ae f. Sin: signum compendiosum; nota compendiária; simplem nota; lítterae stenográphicae fpl. Uso: escribir
empleando abreviaturas, notis scríbere; notis
verba excípere.
abrojo: tríbulus, i m.
absceso: abscessus, us m. Sin: apostēma, ătis
n vel apostēma, ae f; suppurátio. Uso: abscesos, suppurántia, ium npl; suppurata, orum npl.
absentismo: offícii neglegéntia. Sin: múneris
neglegéntia vel infrequéntia (-ae f).
abridor: (cápsulae) rescissórium vel scissórium, ii n.
ábsida o ábside: Arq absis vel apsis, īdis (ac
-īda) f. Sin: absīda, ae f.
abrigo: epitógium, ii n. Sin: lacerna; superindumentum; amículum; súpparum, síparum, sípharum; súpparus, sípharus //
(manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer,
palla; - de piel, mastrūca vel mastrūga ; mantum pellícium // (lugar para resguardar de la
lluvia, el viento, etc.) cásula. Uso: - en la
montaña, cásula montana.
absolución: absolútio, onis f. Uso: - sacramental, absolútio sacramentalis; recibir la sacramental, sacramentáliter absolvi.
absolutismo: absolutismus, i m. Sin: absoluta potestas.
abril: mensis Aprilis; simplem Aprilis, is m.
absolutización: - de actitudes humanas, dominatus (-us m) humanarum voluntatum.
abrir: aperire. Uso: ¡abran los libros!, aperite libros!; evólvite libros!
absoluto: (independiente, ilimitado) absolutus, a, um // (que excluye toda relación) per
se aestimatus. Sin: simplex, plĭcis; próprius.
abrochadora: uncinatórium, ii n. Sin: unci-
22
abyección
Uso: velocidad -, pernícitas per se aestimata.
abstraído: in cogitatione defixus.
abstemio: abstémius, a, um. Sin: vinum non
bibens; vinum recusans.
abulia: abulīa, ae f. Sin: voluntatis deféctio;
ánimi languor; consílii inópia.
absolutorio: absolutórius, a, um.
abstruso: abdítior, ius.
abúlico: abúlicus, a, um. Sin: infirmae voluntatis; iners, ertis.
abstención: absténtio, onis f. Sin: abstinéntia; recusátio. Uso: - del voto, suffrágii omíssio.
abundancia: abundántia, ae f. Sin: cópia; affluéntia; afflúitas.
abstencionismo: absténtio (-onis f) recusatória.
aburguesamiento: ad médium cívium órdinem conformátio vel accommodátio (-onis f).
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suffrágiis ferendis abstinere.
aburguesarse: ad médium cívium órdinem
se conformare vel accommodare.
abstinencia: (virtud que consiste en privarse
total o parcialmente de satisfacer los apetitos) continéntia, ae f. Sin: temperántia; moderátio // (privación de determinados
alimentos) abstinéntia, ae f.
abusar: abūti (áliqua re ad áliquid). Sin:
male (immódice, intemperate, immoderate)
uti áliqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel
potestate abuti; - del cargo para algo, público
múnere abuti ad áliquid; dejar alguien que
otro abuse de él, se abutendum álicui permíttere.
abstracción: abstráctio, onis f. Sin: seiúnctio; separátio. Uso: hecha - de tal cosa, re
postpósita, posthábita, omissa // (concepto
abstracto) abstráctum, i n. Sin: cogitátio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las de los filósofos, philosophorum cogitationes
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta.
abusivamente: abusive, immódice, intemperanter, iniuste, perverse (según los varios sentidos).
abusivo: non legítimus. Sin: iniustus, illícitus, iniúrius. Uso: acepción - de una palabra,
imprópria verbi significátio.
abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus,
sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione
seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e.
Uso: ciencias -, recónditae subtilioresque disciplinae; recónditae artes; concepto -, universalis nótio; nótio adumbrata; cuestión -,
infinita quáestio; en -, infinite; separatim cogitatione; ente -, quod est cogitábile tantum;
nociones -, recónditae subtilioresque notiones; nombre -, nomen abstractum vel incorporale.
abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, perversus, illícitus, non legítimus, immódicus
usus (según los varios sentidos). Uso: - consumístico, pravus consumendarum rerum
usus; - sexual, abusus sexualis; - de la libertad, licéntia; - de los placeres, libídinum intemperántia; - del vino, vini intemperántia.
abyección: (envilecimiento) ánimi abiéctio
(-onis f). Sin: ánimus abiectus. Uso: vivir
23
acabóse
acampada, v. acampar, campamento.
en la -, turpiter vívere; in sórdibus vívere //
(condición de humildad o inferioridad)
humílitas, atis f.
acampador, v. campista.
acampar: téndere. Sin: sedem ad tempus statúere; tentória constitúere vel pónere.
acabóse (el): esto es el -, res redit ad restim.
academia: (establecimiento de enseñanza
para ciertas carreras o profesiones) ludus, i
m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Ingenuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium
Academīa; - de esgrima, ludus gladiatórius //
(casa donde los académicos tienen sus reuniones) academīa, ae f . Sin: sedes // (sociedad de doctos) collégium, ii n. Sin: coetus;
socíetas; sodálitas; sodalítium; academīa; studiosorum collégium; doctorum coetus vel socíetas. Uso: - artística, academīa vel
sodalícium artium; sodálitas ártium studiosa;
- artístico-literaria, collégium incrementis
litterarum et ártium ; - científica, academīa
disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - literaria, collégium vel coetus sodálium litteratorum; sodalícium litterarum; sodálitas
litterarum studiosa; - Argentina de Letras,
Academīa Argentina lítteris fovendis; Real Española, Academīa Regalis Linguae Hispánicae provehendae; - de Ciencias Naturales,
Academīa Disciplinarum Naturalium; Pontificia - de las Ciencias, Pontificia Academīa
Scientiarum; Pontifícium doctrinis provehendis Collégium; Pontifícia doctrinis provehendis Socíetas; - de música, collégium
músicum; fundar una -, academīam institúere, constitúere, cóndere // (junta solemne)
sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissimus consessus; académicus coetus.
acampsia: acámpsia, ae f. Sin: membri rigor.
acanalado: (que tiene estrías) v. estriado.
acanaladura, v. estría.
acanalar: (hacer en algo una o varias estrías) v. estriar.
acantilado: rupīna, ae f. Sin: locus praeruptus et directus.
acantonamiento: copiarum státio (-onis f).
acantonar: copias in castra pónere.
acañonear, v. bombardear.
acaparar: coémere. Sin: pignerari, praestinare, praeoccupare; alicúius rei nimietate potiri // fig acapararse el favor de alguien,
praeoccupare grátiam alicúius; gratiam sibi
conciliare vel grátiam inire ab áliquo, apud
áliquem, ad áliquem; acapararse el favor del
pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
apud plebem; acapararse todos los votos,
ómnium suffrágia ad se rápere.
acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanárius; coëmptor; turpis rerum congestor.
académicamente: scholástico vel academicorum more.
acaramelado: (bañado de caramelo) crustatus, a, um. Sin: liquefacto sáccharo crustatus;
sáccharo contectus vel condītus // fig mellītus, a, um. Sin: mellífluus; mollis, e.
académico: académicus, i m. Sin: sodalis
collégii; academīae sodalis; sodalis académicus.
acaramelar: liquefacto sáccharo crustare.
acallar: - una controversia, controvérsiam
compónere.
24
accidentalmente
acardiotrofia: acardiotróphia sive -trophīa,
ae f. Sin: cordis extenuátio; cor extenuatum;
cor naturali vi carens.
acatólico: (adj y sust) acathólicus.
accesibilidad: accessibílitas, atis f.
acariasis: acariasis, is f.
accesible: (que tiene acceso) accessíbilis, e.
Sin: adíbilis; intrábilis álicui // (de fácil acceso) accessu fácilis. Sin: fácilis áditu vel
pérvius álicui (tratándose de lugar); ad quem
fácilis est áditus (tratándose de persona) //
(inteligible) comprehensíbilis, e // (fácil de
entender) intellectu fácilis. Sin: ad intellegendum fácilis // (fácil de lograr) accessíbilis, e.
acariciar: mulcere, demulcere, permulcere.
Uso: - voluptuosamente, palpare, palpari, attrectare, contrectare // (fig, tocar suavemente)
mulcere, permulcere (v. gr. ánimum, el
ánimo) ; blandiri (v. gr. áuribus, los oídos) //
(fig, pensar en alguna cosa con placer) fovere (v. gr. spem, una esperanza).
ácaro: ácarus, i m. Uso: los - de la roña, scabiei ácarus.
acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: áditus,
ingressus, intróitus, us m // (entrada al trato
o comunicación con uno) admíssio, onis f //
(arrebato, exaltación) ímpetus, us m (v.gr.
ímpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometimiento de una enfermedad) accéssio, onis f
(v.gr., accéssio morbi). Sin: ímpetus, aestus,
us m; vehementia // tiempo de -, v. access
time.
acarrear: curru véhere.
acarpo: acarpus, a, um. Sin: frúctibus carens;
stérilis.
acartonado, v. apergaminado.
accesorio: adiunctus, a, um. Sin: secundárius; minor; parvus.
acatafasia: acataphásia sive -phasīa, ae f.
Sin: sermonis perturbátio.
acatalepsia: acatalépsia sive -lepsīa, ae f.
Sin: nulla cognoscendi fírmitas; cognitionum
ómnium dubitátio.
accesorios: armamenta (-orum npl) additícia.
access time (Inform), tiempo de acceso: tempus (-poris n) accessūs; quantisper ad discum
adītur.
acataléptico: acatalépticus, a, um. Sin: incrédulus; de rebus vel cognitiónibus ómnibus
dúbitans.
accidentado: (escabroso, abrupto) iníquus,
a, um. Sin: praeruptus // (víctima de un accidente) membris captus vel correptus.
acataposis: acatáposis, -is f. Sin: (imposibilidad de deglutir) nulla glut(t)iendi facultas;
(dificultad de deglutir) glutiendi difficultas.
accidental: (no esencial) accidentalis, e. Sin:
secundárius // (casual) fortuītus, a, um. Sin:
casualis, e; qui (quae, quod) casu fit.
acatarrado, v. catarro.
acatarrar: catharrum concitare. Sin: destillationem excitare; pituītam ciēre, conciēre; v.
catarro.
accidentalidad: casus, us m.
accidentalmente: accidentáliter. Sin: casu;
casuáliter; fortuīto
25
accidente
accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin:
fortuītus vel necopinatus casus // (desgracia)
calámitas, atis f. Sin: malum; infortúnium;
casus; adversus (acerbus, miserábilis) casus.
Uso: - automovilístico, casus vehicularis vel
autocinéticus; calámitas vehiculária vel autocinética; - ferroviario, calámitas ferriviária;
casus ferriviárius; - de gas, calámitas gasalis;
- de trabajo, adversus casus in ópere; vulnus
(fortuītus) in ópere vel in ópera; - de tránsito,
de circulación, de carretera, casus viárius; sinister casus viárius; calámitas viária vel vehiculária // (privación repentina de sentido, de
movimiento) v. síncope // Gram áccidens,
entis n. Uso: - gramatical, áccidens grammaticale. Sin: definítio flexionalis // Filos, Teol
áccidens, entis n.
acechar: explorare. Sin: observare; intr speculari. Uso: acechar, observar con disimulo,
dissimulanter vel tecte speculari, observare,
explorare, scrutari.
acedera: rumex, mĭcis mf.
acederilla: óxalis, lĭdis (ac -lĭda) f.
acéfalo: (sin cabeza) acéphalus, a, um. Sin:
cápite carens vel destitutus // (sin jefe) moderatore carens // (sin una autoridad suprema)
supremo moderatore carens.
aceitar: óleo úngere vel perúngere. Sin: óleo
lubricare, perfúndere, subígere.
aceite: óleum, i n. Uso: - combustible, óleum
ad comburendum aptum; óleum ad exardescendum fácile; - diesel, óleum diselianum; mineral, óleum metállicum; - vegetal, óleum
hérbidum; óleum vegetábile; óleum e semínibus extractum; - de hígado de bacalao,
óleum hepáticum; - de oliva, óleum ex olivis
pressum; echar - al fuego, óleum flammae
vel igni adícere.
acción: actio, onis f. Sin: actus, us m; ópera;
factum. Uso: - católica, áctio cathólica; - clarividente, áctio próvida; - militar, áctio militaris; - políticas, actiones políticae; proletaria, áctio proletaria; - recíproca, áctio
recíproca; - social cristiana, socialis áctio
christiana; - violentas, actiones violentae; de conjunto, communis ópera; ómnium
ópera; communis ómnium ópera; hombre de
-, actor rerum // (Com, título) actio, onis f.
Sin: charta actionária; títulus; sýngrapha;
sýngrapha pecúniae. Uso: - bancaria, collocatae pecúniae sýngrapha; títulus collocatae
pecúniae; - hipotecaria, hypothecária áctio;
áctio pigneratícia; adquirir acciones de una
sociedad, societatis sýngraphas émere.
aceitera: (alcuza) vas (vasis n) oleárium.
Sin: vas ólei; ólei ampulla; ampulla oleária;
lécythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vinagreras) ólei acetique ampullae.
aceituna: oliva, ae f.
aceleración: accelerátio, onis f. Sin: festinátio; properátio; motus citátior. Uso: períodos
de -, aetates quibus res accelerantur.
accionariado: sócii (-orum mpl) pecuníarii
óperis.
accionista: actionárius, ii m. Sin: actionis
possessor; actionum consors vel detentor;
párticeps negótii; sócius pecuniárius; collocatae pecúniae sýngraphae vel syngrapharum
dóminus.
acelerador: Autom acceleratórium, ii n. Sin:
incitatórium; acceleratrum; pedale accelerationis; pedale motórium; pedale adminículum. Uso: apretar el -, acceleratórium
prémere.
acelerar: accelerare.
acebo: ilex, ílicis f.
26
acertijo
acelga: beta, ae f.
acepilladora: máchina (-ae f) runcinatória.
acento: (mayor intensidad con que se pronuncia determinada sílaba de una palabra, tónico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; inténtio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - intensivo, accentus intentivus, intensivus,
dynámicus; - prosódico, - tónico, accentus;
accentus tónicus; vocis accentus; vocábuli
accentus // (pronunciación particular) sonus,
i m // (entonación especial) vox, vocis f. Uso:
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox
miserábilis vel flébilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulación de la voz) modulátio,
onis f. Sin: moderamentum vocis; voculátio.
Uso: - melódico, músicum modulamen; - métrico, accentus métricus; - rítmico, accentus
rhýthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accentūs nota; accentūs index ; nota vocis. Uso: - escrito u ortográfico, accentus orthográphicus vel
orthógraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner
el - sobre ..., accentum pónere in + abl.
acepillar: (alisar con cepillo la madera o los
metales) runcinare. Sin: rúncinā abrádere vel
polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de
certa, esparto, etc.) penículo mundare vel fricare. Uso: - un vestido, penículo vestem detergēre, excútere, mundare.
aceptación: acceptátio, onis f. Sin: accéptio;
admíssio; probátio. Uso: simple -, acceptátio
pura.
aceptador: acceptator, oris m.
acequia: rívulus, i m. Sin: canalícula; canalículus.
acera: crepīdo, dĭnis f. Sin: viae vel sémitae
crepīdo; fáscia gradíbilis. Uso: poner aceras,
marginare vias.
acercarse: approximare intr. Sin: prope, propius, próxime accédere ad … // fig applicare
se vel ánimum ad …. Uso: - más al pueblo
(para comprenderlo y ayudarlo …), se própius ad multitudinem applicare.
acentuación: enuntiandi sonus (-i m). Sin:
inténtio vocis; accentus, us m. Uso: reglas
de -, prosódia sive prosodīa // fig commendátio; momentum álicui rei tributum.
acerería: chálybis officina (-ae f) vel fornax
(-acis f). Sin: officina chalybéia ; ergastérium
chálybi efficiendo.
acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a,
- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.
acería, v. acerería.
acentuar: (dar acento prosódico a las palabras) acúere. Uso: - una sílaba, sýllabam
acúere vel efferre; hay que - la penúltima sílaba, paenúltima sýllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortográfico) accentu sýllabam distínguere; sýllabae notam appónere //
fig áliquid in lúmine pónere; álicui rei vim
áddere.
acero: chalybéia, ae f Sin: chalybs, ўbis m.
Uso: de -, chalybéius // fig fortíssimus, a, um.
acerola: tuber, ĕris n.
acertijo: (enigma o adivinanza que se propone como pasatiempo) aenigma, ătis n //
(cosa o afirmación muy problemática) res
ambigua vel obscura. Sin: quáestio ambigua.
Uso: resolver un -, aenigma sólvere.
acepción: sensus, us m. Sin: significátio;
verbi significátio; nóminis vis (ac vim, abl
vi; pl vires -ium f).
27
acetato
acetato: acetatum, i n.
arsénico, ácidum arsenici; - bórico, ácidum
bóricum; - carbónico, ácidum carbónicum; cianhídrico, ácidum hydrocyánicum; - clorhídrico, ácidum hydroclóricum; - desoxirribonucleico, ácidum disoxyribonucléinicum;
- fénico o carbólico, v. fenol; - lisérgico, ácidum lysérgicum; - muriático, ácidum salis
vel muriáticum; - nítrico, ácidum nítricum vel
nitri; argentum nítricum; - oxálico o sacárico,
ácidum oxálicum vel sácchari; - salicílico,
ácidum salicýlicum; - sulfúrico, ácidum
sulp(h)úricum vel sulp(h)urosum; - tartárico, ácidum tartáricum vel tartarale.
acetileno: acetilene, is n. Sin: gásium acetilénicum.
acetilsalicílico (ácido): ácidum (-i n) acetylsalicýlicum.
acetona: acetonum, i n. Sin: acetónium; acetona; acēto, onis m.
acetre: (h)ámula, ae f. Sin: lustralis aquae sítula; lústricae aquae sitella; aquae benedictae
sítula vel sitella, aquae lustralis (h)ámula.
acimut: azimutum, i n.
achaque: (indisposición) valetúdinis incómmodum (-i n). Sin: valetudo incómmoda //
(enfermedad generalmente leve) invaletudo,
dĭnis f. Sin: adversae vel infirmae valetúdinis
incómmodum. Uso: los - de la vejez, senectutis incómmoda (-orum npl) vel molestiae (arum fpl).
acimutal: azimutalis, e.
acinesia: acinésia sive -nesīa, ae f; acínesis, is
f. Sin: musculorum immobílitas.
acinético: ad acínesin (ad acinésiam sive acinesīam) pértinens.
achicador: Mar sentináculum, i n // (el que
achica el agua en la sentina; el que saca el
agua de las zanjas o subterráneos de las
minas) sentinator, oris m.
aclamar: (dar voces la multitud en honor de
alguien) acclamare álicui // (conferir por voz
común algún cargo u honor) salutare vel consalutare áliquem (v. gr., ducem, por jefe).
achicar: (extraer el agua de una embarcación, dique, etc.) sentinare.
aclimatación: acclimatizátio, onis f. Sin:
caeli vel loci assuetudo; caelo vel loco assuetudo.
achicoria: cichórium, ii n. Sin: cichorēum.
Uso: - silvestre, indívia; íntibum vel íntubum; íntibus vel íntubus m f.
aclimatado: caeli solique naturae assuetus.
aciano: cýanus, i m.
aclimatar: caelo vel loco assuefácere // aclimatarse, caelo vel loco assuefíeri; solo caeloque
assuéscere; caeli solique naturae assuéscere; ad
caeli solique naturam assuéscere.
acianoblepsia: acyanoblépsia sive -blepsīa,
ae f.
acidez: acor, ōris m. Sin: acíditas.
aclimatizador, v. acondicionador.
ácido: adj ácidus, a, um // sust ácidum, i n.
Uso: - acético, ácidum acéticum; - agarícico,
v. agricina ; - amínico, ácidum amínicum; -
acloropsia: achlorópsia sive -ropsīa, ae f.
Sin: víridis coloris cáecitas.
28
acordeón
acmé: morbi discrimen (-mĭnis n). Sin:
(morbi) crisis , apex, culmen; máxima morbi
vis // fig apex, ápicis m. Sin: culmen; summus apex ; summum culmen.
áliquo).
acompañamiento: comitatus, us m // Mús
músicus succentus (-us m). Sin: cóncinens
(cómitans, sociata) música. Uso: bailar con musical, ad artis músicae concentum saltare.
acne o acné: ac(h)ne, es f.
acogida: accéptio, onis f. Sin: admíssio. Uso:
- del otro, alterīus accéptio.
acomplejado: sibi diffīdens.
acondicionado: temperatus, a, um.
acolchado: adj tomento gossýpino fartus
(-a, -um). Sin: coactis gossýpinis obductus //
sust cúlcita, ae f. Sin: cúlcita plúmea; strágulum fartum.
acondicionador: - de aire, instrumentum
áëri temperando. Sin: instrumentum áëris
temperandi.
acolchar: tomento gossýpino farcire. Sin:
coactis gossýpinis obdúcere.
aconfesional: constitutae religionis expers
(-ertis).
acolia o acolía: achólia, ae f. Sin: nulla secernendae bilis facultas (supresión de la secreción biliar); secernendae bilis difficultas,
deminútio vel imminútio (disminución de la
secreción biliar).
acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxiliaris vel supplementárius.
acolchonar, v. acolchar.
acopio, v. montón.
acoplamiento: copulátio, onis f. Sin:
coniúnctio; consociátio; iunctura. Uso: - en
el espacio, copulátio extra-atmospháerica.
acolitado: acolythatus, us m.
acoplar: copulare. Sin: coniúngere; consociare.
acólito: (monaguillo) v. esta voz // (clérigo;
ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acompañar y servir en el altar al sacerdote) acólythus vel acólitus, i m. Sin: acolūthus vel
acolūtus, i m.
acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: cataphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
(navis). Sin: navis loricata, cataphracta, aerata, ferrata.
acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provocator.
acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brátteis) contégere.
acomodable: accommodábilis, e.
acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.
Sin: convenire, congrúere, concordare cum
áliquo.
acomodación: accommodátio, onis f.
acomodador: (persona que designa los
asientos) designator vel dissignator, oris m.
acorde: Mús accordum, i n. Sin: concentus.
acompañado: comitatus, a, um (por alguien,
acordeón: accórdeon, ei n. Sin: phys(h)ar29
acosar
acrobático: acrobáticus, a, um. Sin: ad funámbulum (vel ad funámbulos) áttinens.
mónice, es f; physharmónicum instrumentum
vel órganum; órganum didúctile; harmónica
didúctilis. Uso: - de boca, v. armónica.
acrobatismo: funambulorum ars, disciplina,
spectáculum.
acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere áliquem. Sin: insectari, adoriri, prémere áliquem; instare álicui ut + subj.
acrocéfalo: acrocéphalus, a, um.
acoso: oppugnátio, onis f. Sin: aggréssio;
irrúptio; incursus, us m.
acrofobia: acrophóbia sive -phobīa, ae f.
acostumbrado: fuera de lo -, praeter sólita;
más de lo -, plus sólito; ultra sólitum; según
lo -, more sólito.
acromático: achromáticus, a, um. Sin: íridis
colóribus carens.
acostarse: cubare. Sin: ir a -, cúbitum ire.
acromasia: achromásia, ae f. Sin: colorum
deféctio vel defectus.
acotación, v. nota.
acromatismo: achromatismus, i m; v. acromasia.
acotiledóneas, v. criptógama.
acromatopsia: achromatópsia sive -topsīa,
ae f; v. daltonismo.
acrasia: acrásia, ae f. Sin: córporis elementorum discrepántia.
acrómico: coloris expers vel carens.
acreditado: (que tiene crédito o reputación)
fide dignus. Sin: auctoritatem consecutus //
(autorizado oficialmente) públice missus.
acromio o acromion: acrómium, ii n. Sin:
acromos vel acromus.
acrónfalo: acrómphalos vel acrómphalus, i
m. Sin: summa umbilīci pars.
acreditar: grátiam auctoritatemque álicui tribúere // Com acceptum ferre vel referre álicui. Sin: in acceptum referre álicui.
acróstico: adj acróstichus, a, um // sust
acróstichis, ĭdis f. Sin: carmen acróstichum.
acreedor: créditor, oris (pecuniosus) m. Uso:
- hipotecario, créditor hypothecárius; pigneratícius créditor.
acrotera, acrótera o acroteria: acrotéria,
orum npl.
acribia: exquisita diligéntia.
acroterio: acrotérium, ii n.
acrílico: vitrum pléxicum vel pléxile.
acta: acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl; lítterae, arum fpl; perscripta acta; perscríptio.
Uso: actas de entrega o devolución, perscriptiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tábulae nuptiales; consignar en -,
áliquid tábulis conscríbere; áliquid lítteris
consignare; áliquid in tábulis consignare,
acrobacia: funámbuli ludus (-i m) vel exercitátio (-onis f) // fig res perdiffícilis.
acróbata: petaurista vel petauristes, ae m.
Sin: funámbulus; petauristárius.
30
actor
actividad: actívitas, atis f. Sin: áctio; ópera;
indústria; návitas; opus. Uso: - apostólica,
ópera vel indústria apostólica; opus apostólicum; - científica, ópera doctrinalis; agitátio
studiorum; - comercial, mercatura; actividades cotidianas, óperae cotidianae; - económica, áctio oeconómica; - educativa,
institutória rátio; - humana, humana návitas;
- individual, áctio unīus cuiusvis; - industrial,
res technicorum vel fabriles; - intelectual,
mentis ópera ac labor; - nacional, labor nationis suae; - productiva, opus fructuosum; pública, ópera pública; - social, ópera vel návitas socialis; - voluntaria, voluntária ópera;
- del espíritu, mentis agitátio; - de los sindicatos, návitas collegiorum opíficum.
conscríbere, referre, perscríbere; áliquid in
tábulas consignare …; firmar el -, acta obsignare vel subscríbere; redactar el -, acta scríbere.
actínico: actínicus, a, um.
actinio: actínium, ii n.
actinografía: actinográphia sive -graphīa, ae
f.
actinógrafo: actinógraphum, i n.
actinograma: (Fís, registro obtenido con el
actinógrafo) actinogramma, ătis n // Med, v.
radiografía.
activismo: activismus, i m. Sin: nímia indústria vel návitas.
actinología: actinológia sive -logīa, ae f.
actinomancia: actinomántia sive -mantīa, ae
f.
activista: activista, ae m; activístria, ae f. Sin:
homo vel múlier actuósior.
activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filosofía -, philosóphia activa; principio activo,
princípium activum // Ling activus, a, um.
Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
(diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
um. Sin: sollers, ertis; ímpiger, gra, grum; indústrius; navus; assíduus. Uso: - en escribir,
scribendo ímpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indústriae // Econ accéptum,
i n.
actinometría: actinométria sive -metrīa, ae f.
actinométrico: actinométricus, a, um. Sin:
ad actinométriam spectans (concerniente a la
actinometría); ad actinómetrum pértinens
(relativo al actinómetro).
actinómetro: actinómetrum, i n.
actitud: (disposición de ánimo manifestada
exteriormente) agendi rátio (-onis f). Sin: se
gerendi modus // (disposicón psíquica) hábitus, us m. Sin: status; voluntas; propósitum;
mens; ánimus; affectus; afféctio; disposítio.
Uso: - hostil, afféctio simultatis; - moral, hábitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral,
pastoralis agendi rátio; asumir una -, hábitum assúmere.
acto: actus, us m. Sin: actum; áctio. Uso: académico, áctio académica; - conyugal, coniugalis actus (-us m); coniúgii actus; actus
cóniugum; coniugale commércium; amplexus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
- inmoral, dédecus; turpitudo; - oficial, actus
officialis; - público, actus públicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rédimens; - reflejo,
actus qui non voluntate nostra fit.
activación: excitátio, onis f. Sin: impulsus,
us m.
actor: actor, oris m. Sin: ártifex, fĭcis m. Uso:
31
actora
- cinematográfico, actor cinematográphicus;
- cómico, comoedus; actor cómicus; mimus;
comoediarum actor; primer -, actor primarum
pártium; qui agit primas partes (fig priores
partes); - trágico, tragoedus; actor trágicus; de pantomima, de varietés, lúdius; - de primera, praeclarus scaenárius ártifex; - de teatro, actor vel ártifex scáenicus; hístrio
scáenicus // (que demanda en juicio) petītor,
oris m. Sin: actor.
tes accommodátio.
actualizado: ad hodiernas disciplinas
instructus. Sin: disciplinis hodiernis
instructus.
actualizar: áliquid renovare. Sin: ad diem
adaequare; ad praesens tempus aptare; ad
praeséntia vel ad témpora accommodare; ad
praesens tempus revocare vel referre // actualizarse (culturalmente) hodiernis vel recentióribus doctrinis mentem instrúere. Sin: ad
hodiernas vel recentiores doctrinas mentem
omnino conformare; ad hodiernas disciplinas se omnino instrúere vel conformare.
actora: petītrix, icis f.
actriz: actrix, icis f. Sin: ártifex scáenica;
mima. Uso: - cinematográfica, actrix cinematográphica.
actualmente: actuáliter. Sin: hoc témpore;
praesenti témpore; hodiernis tempóribus; in
praesenti; in praeséntia; in praesens; nunc,
hodie.
actuación: efféctio, onis f. Sin: exsecútio;
áctio. Uso: - práctica, áctio et usus.
actual: actualis, e. Sin: hodiernus; praesens;
nostrae aetatis; praesentis témporis; actu exsistens vel vigens; qui, quae, quod nunc est;
ad praesens tempus spectans; ad praeséntia
pértinens. Uso: tiempo -, tempus hodiernum.
actuar: perfícere; effícere.
acuarela: aquarellum, i n. Sin: hidatográphia
sive hidatographīa; tabella vel pictura aquária; imago ex aquato colore; tábula vel imago
aquatis colóribus picta.
actualidad: actuálitas, atis f. Sin: praesens
res vel tempus; praeséntia, orum npl; hoc
tempus; huius témporis; nostra aetas; nostra
témpora. Uso: cuestión de -, quaestio ad praesens tempus máxime áttinens; la constante de un escrito, etiamnunc alicúius scripti vis et
auctóritas; en la -, hodiernis tempóribus; ser
de -, cádere in tempus nostrum; ad praeséntia
referri vel pertinere.
acuático: aquáticus, a, um. Sin: aquátilis, e.
acuchillar: cultro percútere áliquem.
acueducto: aquae ductus vel aquaeductus, us
m. Sin: aquaedúctio.
acuerdo: consensus, us m. Sin: consénsio;
conspirátio; concordia; foedus (-dĕris n).
Uso: - adicional, foedus vel pactum additícium; - bilaterales, stipulationes inter duas
partes contractae; - internacional, mútua nationum consénsio, conspirátio, concórdia.
actualización: renovátio, onis f. Sin: accommodátio; ad diem adaequátio; conformátio
nostro témpori vel nostrae aetati; accommodátio ad praeséntia vel ad témpora. Uso: cultural, hodiernae doctrinae comparátio; recentioris doctrinae comparátio; - en la enseñanza, institútio ad hodiernam doctrinam
conformata; - de la vida religiosa, religiosae
vitae (vel disciplinae) ad hodiernas necessita-
aculturación: alienae culturae assúmptio vel
indúctio (-onis f). Sin: alieni cultus humani
assúmptio vel indúctio.
32
adecuación
acúmetro: acúmetron vel acúmetrum, i n.
Sin: métiens vim auditūs instrumentum.
ad sonos pértinens; ad audiendos sonos áttinens; ad sonos accipiendos vel percipiendos
aptus. Uso: nervio -, auditionis nervus; nervus acústicus; tubo -, tubus acústicus; túbula
acústica.
acumulador Fís, Electr: adj cúmulans vel
accúmulans, antis // sust accumulatórium, ii
n. Sin: accumulatrum; accumulatórium eléctricum; instrumentum eléctridi cumulandae.
adagio: (proverbio) provérbium, ii n // Mús
lene; lente; pacate; tranquille.
acumular: stipare.
adamita: adj adamianus, a, um // sust adamita, ae m. Sin: adamianus, i m.
acuñador: adj cudens, entis. Sin: signans //
sust cusor, oris m. Sin: signator. Uso: - de
monedas, monetárius; officinator monetae;
monetae signator; signator monetárius //
Ling, - de neologismos, novator (-oris m) verborum. Sin: inventor (-oris m) verborum novorum.
adaptabilidad: adaptabílitas vel aptabílitas,
atis f.
adaptación: aptátio, onis f (ad + ac). Sin: accommodátio vel conformátio; congruéntia;
exaequátio. Uso: - biológica, biológica accommodátio; - radial, televisiva, cinematográfica, accommodátio radiophónica,
televisífica, cinematográphica; - sensorial,
sénsuum congruéntia; - social, socialis exaequátio.
acuñar: (imprimir o sellar por medio de
cuño y troquel una pieza de metal) cúdere.
Sin: (formā) signare // (fabricar o producir)
fácere. Sin: effícere; effíngere. Uso: - monedas, nummos cúdere // Ling, - vocablos,
verba fácere vel párere; - nuevos vocablos,
nova effícere vel effíngere vocábula; nova
verba párere.
adaptado: aptatus, a, um. Uso: - a las nuevas
exigencias, novis postulatis (vel indigéntiis)
aptatus.
acupuntura: acupunctura, ae f.
adaptarse: se conformare. Uso: - a formas
de pensamiento y vida, se ad cogitandi et vivendi formas conformare.
acusar: vocare áliquem in crimen. Uso: - a
alguien de corrupción, áliquem in crimen
corruptionis addúcere // ser acusado, venire
in crimen.
adder (Inform), sumador, órgano de adición:
additórium, ii n.
acusativo: accusativus, i m. Sin: casus accusativus. Uso: doble -, géminus accusativus.
address (Inform): (memory location) locus
(memóriae, in memória) // (net location,
URL) inscríptio (interretialis vel interneti) //
(e-mail) inscríptio (cursualis) electrónica //
(to select a memory selection) locum
(memóriae) elígere.
acusma: acusma, ătis n.
acústica: acústica, ae f. Sin: acústica disciplina, doctrina, sciéntia, rátio; sonóritas; euphónia sive euphonīa.
adecuación: aequátio, adaequátio, exaequátio, onis f. Sin: accommodátio.
acústico: acústicus, a, um. Sin: auditórius vel
sonorus; ad sonorum disciplinam spectans;
33
adecuar
adecuar: aequare, adaequare, exaequare.
Sin: accommodare.
lae dolor; glandularum dolores.
¡adelante!: (para ordenar o permitir que alguien entre) intra!
adenoso, v. glanduloso.
adenosis: adénosis, -is f. Sin: glandularum
morbus.
adelantarse, v. sobrepasar.
adenotomía: adenotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: glándulae vel glandularum séctio.
adelanto: (progreso) - profesional, próprii
múneris progressus (-us m). Sin: múneris
progressus, procéssio, proventus.
adenótomo: adenotómicus culter (-tri m).
Sin: adenotómicum instrumentum.
adelfa: rhododendros, i f; rhododendron, i n.
Sin: rhododaphne, es f.
adepto, ta: sectator vel assectator, oris m;
sectatrix, icis f. Sin: ássecla.
adenalgia: adenálgia sive -algīa, ae f. Sin:
glandularum dolores.
aderezo: (acción de aderezar) ornatus, us m.
Uso: - en el cuerpo y vestido, córporis vestiumque cultus.
adenenfrasia: ademphraxis, is f. Sin: glandularum obstrúctio.
adeudar: Com expensum ferre vel referre.
adenitis: adenes, nitis f; adenites, tĭdis f. Sin:
glandularum inflammátio vel inflátio.
adeudo: expensi látio (-onis f). Sin: expensum álicui latum; pecuniae expensae látio.
adenodermia: adenodérmia, ae f. Sin: aegra
glandularum cutis afféctio.
adherencia: adhaeréntia, ae f.
adenografía: adenográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: glandularum descríptio.
adenoideo:
(-entis).
glándulae
formam
adhesión: adháesio, onis f. Sin: sequela.
adhesivo: adj agglutinatórius, a, um. Sin:
glutinosus; viscosus; glutíneus // sust táenia
(-ae f) glutinosa. Sin: schida adhaesiva; schédula agglutinatória.
habens
adenoides: adenóides, is f.
adianto: adiantum, i n. Sin: capillus Véneris.
adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tĭdis f. Sin:
adenóidis inflátio vel inflammátio.
adicional: additícius, a, um vel additionalis,
e. Uso: protocolo -, protocollum (vel fóederis
testimónium) additionale.
adenología: adenológia vel -logīa, ae f. Sin:
glandularum sciéntia, doctrina, disciplina; de
glándulis doctrina.
adicionar: áddere áliquid álicui rei vel ad áliquid. Sin: adícere; adiúngere.
adenoma: adenoma, ătis n.
adenopatía: adenopathīa, ae f. Sin: glándu-
adicto: (unido o agregado a otro en algún
34
administrador
tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - calificativo, adiectivum qualificativum; - determinativo, adiectivum determinativum vel
discretivum.
cargo o ministerio) v. agregado // (drogadicto) v. esta voz.
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exercitatrix, icis f. Sin: exércitor; magister. Uso: de caballos, equorum dómitor, vel gubernator, vel magister.
adjuntar: inclúdere. Sin: adiúngere; adícere.
adjunto: profesor -, adiutor académicus.
adiestramiento: exercitátio, onis f; v. entrenamiento.
administración: (acción y efecto de administrar) administrátio, onis f. Sin: procurátio,
rátio, dispensátio. Uso: - defectuosa, vitiosa
procurátio; - doméstica, rei domésticae administrátio, procurátio, cura; - extraordinaria,
extraordinária administrátio vel procurátio; municipal, administrátio municipalis; administrátio municípii vel municipiorum; civitatis administrátio; - ordinaria, ordinária vel
consueta administrátio; - provincial, administrátio provincialis; - pública, procurátio rei
públicae; - de la ciudad, administrátio úrbica;
- de Correos, públici cursus procurátio; - de
la justicia, iudicandi munus; - de los bienes
de la Santa Sede, Consílium Apostólicae
Sedis bonis (vel ópibus) administrandis; consejo de - , consílium administrationis // (casa
u oficina) administrationis domus (-us f) vel
sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
América y otros países, equipo de gobierno
que actúa bajo un presidente) administrátio,
onis f. Uso: la - Aeronáutica y Espacial de
los norteamericanos, Administrátio Aëronáutica et Spatialis Americanorum septentrionálium.
adiestrar: (hacer diestro a uno) áliquem
déxterum (vel ágilem) réddere // (enseñar,
instruir) instrúere vel institúere áliquem áliqua re, ad áliquid. Sin: formare áliquem ad
áliquid; condocefácere (referido a animales).
adinerado: nummatus, a, um.
adiós: ¡adiós! (fórmula de despedida) vale
vel váleas! (para uno); valete vel valeatis!
(para dos o más). Sin: vive ac vale!; vívite
ac valete!; vale vel valete pancreátice; te vel
vos valere iúbeo; bene vale et bene ámbula;
bene valete et bene ambulate; cura, ut quam
óptime váleas; curate, ut quam óptime valeatis; valetúdinem tuam cura diligenter; valetúdinem vestram curate diligenter // le, les
dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar
un triste -, dícere triste vale; dar el último - a
alguien, supremum vale álicui dícere.
adiposidad: adipósitas, atis f. Uso: epidemia
de la -, epidemīa vel pestiléntia adipositatis.
aditamento: additamentum, i n. Sin: mantisa. Uso: - técnico, additamentum téchnicum; mantisa téchnica.
administrador: administrator, oris m. Sin:
curator vel procurator. Uso: - Apostólico, Administrator Apostólicus; - de los bienes parroquiales, neócorus; sacrarum áedium
curator vel procurator; - de un hospital, curator nosocomīi súmptibus coërcendis; - de un
hotel, administrator deversórii vel xenodochīi; - de una estancia, v. mayordomo; ser
buen, mal - de los bienes privados, res familiares tueri, neglégere; ser buen, mal - de los
aditivo: adj additivus, a, um // sust additivum, i n.
adjetivación: adiectivorum usus (-us m).
adjetivo: adj adiectivus, a, um // sust adiec35
administrar
bienes públicos, res públicas vel públicum
aerárium tueri, neglégere.
tico, instituendi modum in usum recípere; una lengua, sermonem in usum recípere.
administrar: administrare. Sin: curare, procurare // (conferir) administrare. Uso: - los
sacramentos, sacramenta administrare.
adoquín: silex, lĭcis mf. Sin: lapis silex;
saxum silex.
adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:
sílice stratus; lapídibus constratus // sust stratura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silíceum
pavimentum.
administrativo: administrativus vel administratórius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad administrationem (vel ad res administrandas)
pértinet (vel pertinebat …). Uso: estado -, administratórius status; administratória condício; funciones -, múnera administrativa;
genio -, rerum civílium gerendarum perítia.
adoquinar: sílice stérnere.
adoración: adorátio, onis f.
admirablemente: admirabíliter.
adorador: adorator, oris m.
admirador: admirator, oris m.
adorno: ornatus, us m. Sin: ornamentum;
exornátio. Uso: - artificial, ornamentum factícium vel artificiale; - artificioso del estilo,
calamister; calamistrum; cincinnus.
admirativo: admirativus, a, um.
admisión: (acción de admitir) admíssio, onis
f. Sin: approbátio // Mec admíssio. Uso: válvula de -, valva vel válvula admissionis.
adrede: consulto. Sin: consílio, stúdio, cogitate; de indústria.
ADN: mínima hóminis pars, ADN nuncupata. Sin: praecípuum elementum, quod
ADN siglis nuncupatur.
adrenalina: adrenalina, ae f; adrenalinum, i
n.
aduana: (tarifa) portórium, ii n. Sin: vectīgal, ālis n. Uso: derechos de - sobre las
mercaderías de tránsito, portórium circumvectionis; exento de -, portório immunis; retiro de la -, portórii solútio; imponer derechos
de - sobre algo, portórium vel vectigal impónere álicui rei; portórium alicúius rei institúere; imponer derechos de - sobre las
mercaderías extranjeras, peregrinorum mércium portória instituére; pagar los derechos
de - por algo, pro áliqua re portórium dare,
vel vectigal péndere; portório penso expedire
// (oficina de la aduana) telónium, ii n; telóneum, i n. Sin: portitorum vel publicanorum
sedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) //
(administración que percibe los derechos
de -) portoriorum administrátio.
adobar: (curtir las pieles) v. curtir.
adoctrinamiento: erudítio, onis f. Sin: institútio; erudítio factiosa.
adoctrinar: edocere; perdocere. Sin: factiose
erudire.
adolescente: adulescens, entis m f.
adopción: adóptio vel adoptatio, onis f. Uso:
- a distancia, adoptátio e longinquo.
adoptar: adoptare. Uso: - párvulos, párvulos
adoptare // fig in usum recípere; in communem usum recípere. Uso: - un método didác36
aerolínea
aduanero: adj vectigalis, e // sust pórtitor,
oris m. Sin: publicanus; telonárius; vectigálibus praefectus.
aeroclub: aëronáuticus círculus (-i m). Sin:
sodalícium aérium.
aerodinámica: aërodynámica, ae f. Sin: aërodynámica sciéntia, doctrina, rátio, ars.
aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo,
afferre áliquid exempli causā vel grátiā; - muchos ejemplos, exemplorum copiā uti vel niti;
- como excusa o pretexto una enfermedad,
morbum excusare; habere excusationem
morbi; valetúdinem córporis obténdere; uti
excusatione valetúdinis; - como motivo que
…, causari (con ac e inf, o con quod y subj);
obténdere vel rationem obténdere (con ac e
inf).
aerodinámico: aërodynámicus, a, um.
aeródromo: aëródromus, i m; v. aeroestación, aeropuerto.
aeroestación: státio (-onis f) aëronáutica.
Sin: státio aëronávium, aëroplanorum, aërovehiculorum; v. aeródromo, aeropuerto.
adulación: adulátio, onis f. Uso: con -, adulanter.
aerofagía: aërophágia sive - phagīa, ae f. Sin:
áëris devorátio vel deglútio.
adulterar: corrúmpere. Sin: depravare; vitiare.
aerofobia: aërophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
áëris impatiéntia, pavor, horror.
adúltera: adúltera, ae f. Sin: moecha.
aerofaro: aërópharus, i f.
adúltero: adulter, ĕri m. Sin: moechus, i m.
aerófobo: aëróphobus, i m.
adventicio: adventícius, a, um.
aerófono: aërophōnum sive aëróphonum, i n.
adventista: adventista, ae m. Uso: - del séptimo día, adventista septem dierum.
aerofoto, v. aerofotografía (imagen).
aerofotografía: (arte) ars aërophotográphica
// (imagen) aërophotographema, ătis n; imago
aërophotográphica.
adverbio: advérbium, ii n.
adversativo: adversativus, a, um.
aerofotometría: aërophotométria sive aërophotometrīa, ae f.
advertencia: (aviso) admonítio, onis f.
adviento: adventus, us m.
aerógrafo: aërógraphum, i n.
aeriforme: aëriformis, e
aerograma: aërogramma, ătis n; v. radiograma.
aerobio: aëróbium, ii n.
aerolínea: aërolínea vel aërilínea, ae f. Sin:
aviolínea; via aéria; aérium vel aëronávium
iter; aérius commeatus.
aerobús: aérium laóphorum. Sin: aérium
coenautómaton.
37
aerolito
aeronaval: aëronavalis, e. Sin: aérius et navalis.
aerolito: aërólithus, i m. Sin: báetulus, báetylus; bolis, ĭdis f ; ardens lapis.
aerología: aërológia sive -logīa, ae f. Sin:
áëris doctrina.
aeronave: aëronavis vel aërinavis, is f. Sin:
aërovehículum vel aërivehículum; navis
aéria; aérium navígium vel vehículum.
aerometría: aërométria sive -metrīa, ae f.
Sin: áëris metiendi rátio, sciéntia, doctrina.
aeronavegación: aëria navigátio (-onis f).
Sin: aërinavigátio.
aerómetro: aërómetrum, i n. Sin: instrumentum aërométricum; áëris mensurae index;
áëris metiendi instrumentum.
aeronavegante: (persona que navega por el
aire como pasajero) v. pasajero (- de avión)
// (aeronauta) v. esta voz.
aeromodelismo: formellarum aëronaválium
fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, formellis aëronaválibus fingendis studere.
aeroplano: aëroplanum sive aëróplanum, i n;
v. avión.
aeromodelista: formellarum aëronaválium
fictor (-oris m). Sin: studiosus formellarum
aëronaválium fingendarum artis.
aeropuerto: aëroportus sive aëriportus, us m.
Sin: portus aëronáuticus; aëronávium portus;
aëriarum návium portus; v. aeródromo, aeroestación, campo de aviación. Uso: - de Fiumicino, aëroportus ad Fossam Traianam;
aëriportus, cui nomen “Fiumicino”; área del
-, área aëroportuensis vel aëriportuensis.
aeromodelo: formella aëronavalis. Sin:
exemplar aëroplani sive aëróplani, aërovehículi, aëronavis.
aeromóvil: aërovehículum, i n. Sin: aérium
vehículum; v. aeronave.
aeróscafo: aëróscapha, ae f.
aeroscala, v. aeroestación.
aeromoza, v. azafata.
aeroscopía: aëroscópia sive -scopīa, ae f.
aeronauta: aëronauta, ae m. Sin: aérius
nauta, viator, navigator.
aeroscopio: aëroscópium sive -scopīum, ii n;
aëróscopum, i n.
aeronáutica: (ciencia y arte) aëronáutica, ae
f. Sin: aëronáutica (vel artis aëronáuticae)
sciéntia, doctrina, rátio; ars per áërem navigandi; aériae navigationis perítia // (navegación) aéria navigátio (-onis f); aériae
navigationes // (organización de los servicios
de navegación aérea) indústria (-ae f) aëronáutica vel volandi // (cuerpo militar) classis
(-is f) aérea.
aerosilla, v. telesilla, teleférico.
aerosol: aërosolum, i n. Sin: sparsivus liquor
nebulosus.
aerospacial: aëronáuticus-sideralis.
aerostación: aërostátio, onis f. Sin: státio aëronáutica; aëriarum návium státio.
aeronáutico: aëronáuticus, a, um.
aerostática: aërostática vel aëristática, ae f.
38
afeminación
Sin: aërostática scientia, doctrina, ars.
loqui vel dícere.
aerostático: aërostáticus, a, um.
afectado: (amanerado, falto de sencillez) affectatus, a, um. Sin: pútidus, molestus; molestus nimisque díligens; arcessitus (dicho de
lenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas);
simulatus, fictus, mentitus (fingido, aparente).
aeróstato: aëróstatum vel aëróstaton, i n. Sin:
anemóplanum sive anemoplānum; globus vel
follis aërostáticus; globus hydrógeno impletus.
aerotecnia o aerotécnica: aërotéchnia, aëritéchnia, aërotéchnica, aëritéchnica, ae f. Sin:
aërotéchnica vel aëritéchnica sciéntia, disciplina, ars.
afectividad: affectívitas, atis f. Sin: affectiones ánimi.
afecto: affectus, us m. Sin: benevoléntia;
amor.
aerotécnico: aërotéchnicus vel aëritéchnicus, a, um.
afectuosamente: affectuose vel affectiose.
Sin: amanter; benévole; benigne; affectuoso
ánimo.
aeroterapia: aërotherapīa vel aëritherapīa, ae
f.
afectuosidad: amabílitas, atis f. Sin: benevoléntia.
aerotermo: aërothérmicus vel aërithérmicus,
a, um. Uso: horno -, furnus aërothérmicus.
afectuoso: affectuosus vel affectiosus, a, um.
Sin: benévolus; benignus.
aerotransportado: aërovectus vel aërivectus, a, um. Sin: per áëra vel per áërem vectus.
afeitadora: rasórium, ii n. Sin: máchina vel
machínula rasória. Uso: - eléctrica, rasórium
eléctricum; máchina vel machínula rasória
eléctrica; novácula eléctrica; novácula eléctride acta; v. rasuradora.
aerotropismo: aërotropismus vel aëritropismus, i m.
aerovía: vía aéria vel aérea. Sin: trames aérius vel aéreus.
afeitar: barbam tondere vel (ab)rádere // afeitarse con navaja, nováculā barbam rádere //
(poner afeites) v. afeite.
afasia: aphásia sive aphasīa, ae f. Sin: locutionis amíssio (pérdida total de la facultad
del lenguaje); locutionis deféctio, defectus,
perturbátio (pérdida parcial).
afeite: (cosmético) pigmentum, i n. Sin:
fucus. Uso: - femenino, mulíebre oris vel faciei medicamen; poner afeites, fuco illínere;
fucare vel infucare; pigmentis illínere.
afección: afféctio, onis f.
afectación: affectátio, onis f. Sin: ostentátio,
simulátio, moléstia. Uso: elegancia sin -, elegántia sine moléstia; con -, v. afectadamente.
afelio: aphélium, ii n; aphélius, ii m.
afemia, v. afasia.
afectadamente: pútide. Uso: hablar -, pútide
afeminación: mollíties, ei f; mollítia, ae f.
39
afeminadamente
Sin: cultus delicátior; mores effeminati.
societatem).
afeminadamente: effeminate. Sin: mólliter;
muliébriter.
afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tésserā práeditus vel instructus. Uso: - a un partido, factiosus, factionárius; - al partido hitleriano,
factioni hitlerianae adscriptus.
afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delicatus; mollis.
afiliar: ascríbere. Sin: aggregare; cooptare.
Uso: - a un partido, in factionem ascríbere.
afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire;
enervare.
afinar: - un instrumento, instrumento ratas
voces restitúere. Sin: nervos temperare; fides
téndere; órgana compónere vel moderari.
Afganistán : Afg(h)anistánia, ae f.
afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust
Afg(h)anus, i m.
afinidad: affínitas, atis f. Uso: - electiva, affínitas electiva.
afiche, v. cartel.
afirmación: affirmátio, onis f. Sin: asseverátio.
aficionado: adj voluptuárius vel voluptárius,
a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor voluptuárius vel voluptárius. Uso: - al deporte,
athléticae (vel rei athléticae) amator; - al fútbol, pedilúdii amator; v. diletante.
afirmativo: (que afirma) assevērans. Uso: de
modo -, asseveranter, affirmative // (que denota o implica la acción de afirmar) affirmativus. Uso: partícula -, partícula affirmativa;
confirmativa coniúnctio; de modo -, affirmative.
afiladera: cos, cotis f. Uso: - eléctrica de cuchillos, eléctrica cultrorum lima.
afilador: acutiator, oris m. Sin: acutárius, cotiárius, samiator, samiárius; faber acuminárius; qui ácuit cote ferrum vel ferramenta //
(instrumento para afilar) acutárium, ii n. Sin:
mola vel máchina acuminária //(correa de
afilar) tentipéllium, ii n. Sin: cos (cotis f)
ferro acuendo.
afluencia: affluéntia, ae f. Sin: frequéntia;
frequentátio. Uso: - a las urnas, suffragiorum
frequéntia; - de coches, affluéntia vel frequéntia vehicularis.
afluente: amnis (-is m) vel flúvius (-ii m) ínfluens.
afiladura: exacútio, onis f.
afonía: aphónia sive aphonīa, ae f. Sin: vocis
privátio vel amíssio (- total) ; vocis deféctio,
defectus (-us m), tenúitas (- parcial).
afilalápices: cuspidamentum, i n. Sin: (instrumentum) cuspidárium, spiculárium, acuminárium; scriptórii lápidis cuspidamentum.
afónico: (- total) áphonus, a, um. Sin: voce
carens; sine voce; qui est sine voce; (- parcial) quem vox defecit. Sin: cuius vox obscura vel obscurata est.
afilar: acúere, exacúere. Sin: acuminare.
afiliación: affiliátio, onis f. Sin: adscríptio,
inscríptio; aggregátio; cooptátio (in quandam
aforismo: aphorismus, i m. Sin: senténtia;
40
agente
agachadiza: (gallina) rustícula, ae f.
dictum, effatum.
afrancesado: gállice contaminatus vel inquinatus. Sin: more gállico formatus vel conformatus.
agamia: ágama germinátio (-onis f).
ágamo: ágamus, a, um. Sin: non sexualis.
afrancesar: gállice contaminare vel inquinare. Sin: more gállico formare, conformare,
institúere.
ágape: (convite de caridad entre los primeros
cristianos) ágape, es f. Sin: fraternum vel caritatis convívium.
agarícico: agarícicus, a, um.
afrasia, v. afasia.
Africa: Africa, ae f. Uso: - Central, Africa
Centralis vel Media; - Occidental, Africa Occidentalis; - del Norte, Africa Septentrionalis;
- del Sur, Africa Australis, Meridiana, Meridionalis; - del Suroeste, Africa Australis-Occidentalis.
agaricina: ácidum agarícicum.
agárico: agáricum vel agáricon, i n.
agave: agave, es f.
agazaparse: se complicare.
africaans: língua (-ae f) africana-nederlándica.
agencia: (oficio o encargo de agente) procurátio, onis f. Sin: administrátio // (oficina o
despacho del agente) procurationis sedes
(-is f). Uso: - comercial, tractatórium; rebus
mercandis sedes; mercaturae provehendae
sedes; - inmobiliaria, praediorum procurátio;
- publicitaria, nuntiorum venditationis procurátio; sedes áedibus vendendis; - reconocidas, procurationis sedes (a príncipe domo)
recógnitae; - de cambio, taberna argentária; de colocaciones, sedes opifícibus assumendis; - de una compañía, consociationis sedes;
- de informes, offícium informatórium; - de
transportes, sedes rebus transferendis; - de
turismo, sedes periegética; sedes delectabílibus peregrinatiónibus provehendis; - de viajes, itínerum procuratrix vel procurátio; sedes
itíneri parando vel procurando; sedes itinéribus parandis; itínerum procurandorum sedes.
africanista: africanarum rerum studiosus vel
peritus.
africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afrícitas; índoles géntium Africae própria // sust
Africanus, i m.
afroamericano: adj afroamericanus, a, um.
Sin: nigritarum americanorum próprius vel
peculiaris; ad nigritas (vel nigricolores) americanos pértinens // sust Afroamericanus, i m.
afroasiático: adj afroasianus, a, um // sust
Afroasianus, i m.
afrodisíaco: medicamentum (-i n) aphrodisíacum vel venérium.
afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dĭnis f.
agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, commentaríolum; adversária, orum npl; memorialis libellus; ordo agendorum.
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel
-i) epizoótica.
agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;
41
aggiornamento
pl vires, -ium). Sin: id quod éfficit vel agit //
(el que obra) effíciens, entis m. Sin: agens //
(persona que obra con poder de otra) procurator, oris m // (cosa que produce un efecto)
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicúius
agens; personam alicúius agens vel sústinens.
Uso: - bancario, curator nummulárius; - diplomático, legati minister; - ejecutor, appáritor; coactor; - electoral, studiosus
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publicus; tributorum exactor; - patológico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - secreto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rússici e sodalitate, litteris compendiáriis KGB insigni; tóxico, virus; venenum; tóxica vis; - de bolsa,
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista;
nummulárius; nummis mercandis curator;
curator pecúniae permutandae; nummorum
commutator; - de circulación, miles viatórius; - del contraespionaje, exploratorum explorator; - de negocios, negotiator; curator
vel confector negotiorum; - de policía, minister vel custos públicus; urbis custos; vigil,
ĭlis; - de policía secreta, miles occultus a pública tutela; - de seguridad, públicae securitatis custos; - de transportes, bastagárius;
mércium expeditor; missionum procurator;
qui negótium mércium advectandarum gerit;
- de viajes, itínerum procurator.
agio: cóllybus, i m. Sin: permutationis fructus.
agiotador, v. agiotista.
agiotaje: pecúniae nundinátio (-onis f). Uso:
ejercer el -, nundinari; pecuniā vel mércibus
nundinari; lucra fácere prétiis (mércium) vitiatis.
agiotista: nundinator, oris m.
agitación: agitátio, onis f. Sin: instigátio.
agitador: (varilla de vidrio que se usa para
revolver líquidos) agitatórium, ii n. Sin: vírgula agitatória // (persona que provoca conflictos sociales o políticos) agitator, oris m.
Sin: turbator vel perturbator; instimulator;
concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;
vulgi vel plebis turbator, concitator, cóncitor;
qui ágitat vel exágitat (agitabat vel exagitabat).
aglobulia: aglobúlia, ae f. Sin: glóbuli deminuti mpl; globulorum rubrorum deminútio,
deféctio, defectus.
aglutinación: glutinátio vel agglutinátio, onis
f.
aglutinante: ágglutinans, glútinans, conglútinans, antis. Sin : agglutinatórius ; agglutinativus, glutinativus; ligatórius.
aggiornamento, v. actualización.
agilidad: agílitas, atis f. Sin: celéritas. Uso: espiritual, celéritas ánimi; ánimi mobílitas; de estilo, expedita et fácile currens orátio; de ingenio, celéritas ingénii; ingénium ad
ómnia versátile; - de movimientos, céleres
motus mpl; - de pensamiento, céleris mens; en correr, pernícitas, velócitas.
agnosia: agnósia sive agnosīa, ae f.
agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: agnóstica doctrina vel philosóphia; mentis hábitus agnósticus.
agnóstico: adj agnósticus, a, um. Sin: ad agnosticismum áttinens // sust agnósticus, i m.
Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.
ágilmente: agíliter. Sin: perníciter; celériter;
mobíliter; expedite.
42
agronómico
agonal, v. agonístico.
agradecido: benefícii vel beneficiorum
memor (-ŏris). Sin: gratus in vel erga áliquem. Uso: ser - con alguien, gratus erga áliquem sum; gratum gérere ánimum erga
áliquem; álicui gratiam habere pro áliqua re;
erga áliquem gratus vel memor sum pro áliqua re; mostrarse - con alguien, álicui gratum
se praebere; álicui gratiam referre.
agonfiasis: agomphosis,- is f. Sin: déntium
vacillátio; dentes vacillantes.
agonía: agónia sive agonīa, ae f. Sin: mortis
agon (-onis m). Uso: en la -, in último spíritus
agone; in supremo vitae agone; in mortis discrímine; sin -, sine ulla agónia.
agregación: adiúnctio, onis f. Uso: proceso
de -, processus adiunctionis.
agonística: res agonística.
agonístico: agonísticus, a, um. Sin: agónicus.
agregado: adj addictus, a, um // sust addictus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - comercial, cultural, militar, legationi in re
negotiatória, culturali, militari addictus; - diplomático, aggregatus diplomáticus; - de embajada, públicae legationi addictus.
agonizante: moribundus, a, um. Sin: intermóriens, intermórtuus; ánimam iam agens.
agonizar: intérmori. Sin: ánimam ágere; in
últimis vel in extremo esse; in último vitae
discrímine esse.
agresión: impugnátio, onis f. Sin: aggréssio;
lacessítio.
agorafobia: agorophóbia sive -phobīa, ae f.
agresividad: aggressívitas, atis f. Sin: provocandi vel aggrediendi stúdium.
agorero: augur, ŭris m. Sin: augurator.
agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pugnax.
agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus.
agotado: (dicho de persona) defatigatus vel
fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus;
enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non
venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam venalis non prostat.
agresor: aggressor, oris m. Sin: impetītor; attemptator vel attentator.
agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:
agri cúltio; res rústica.
agotamiento: defatigátio vel fatigátio, onis f.
Sin: enervátio; lassitudo. Uso: - nervioso,
nervorum imbecíllitas, debilitátio, infírmitas,
conféctio.
agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel
agrorum mensor; simplem mensor.
agrimensura: agrorum mensura (-ae f).
agracejo, v. bérbero.
agronomía: agronómia sive -nomīa, ae f.
Sin: agrária disciplina vel doctrina; agri colendi ars vel sciéntia; agrorum culturae rátio.
agraciar: áliquid álicui concédere, largiri, dilargiri.
agradable: placíbilis, e.
agronómico: agronómicus, a, um. Sin: ad
agráriam sciéntiam vel doctrinam spectans;
43
agrónomo
ad disciplinam vel rationem colendorum
agrorum pértinens.
mal, aqua cálida; - tibia, aqua tépida; - tónica,
aqua tónica vel chininata; - de cal, aqua calcis; - de cebada, aqua hordácea; - de Colonia,
aqua coloniensis; odoramentum coloniense;
- de cristalización, aqua crystallizationis; - de
pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,
aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar
con el - al cuello, in extrema spe salutis esse;
hacérsele a uno - la boca, sentire sibi moveri
salivam; llevar el - a su molino, omnia ad
utilitatem suam referre; ómnia in rem suam
convértere; tomar - en harnero, escribir en el
-, dar palos en el -, imbrem in cribrum gérere; in aqua scríbere; litus arare; vires in
ventum effúndere; frustra laborare; óleum et
óperam pérdere; se parecen como dos gotas
de -, tam símiles sunt quam ovo ovum.
agrónomo: agrónomus, i m. Sin: agrorum
culturae peritus vel peritíssimus; agráriae disciplinae peritus.
agrupación: congregátio, onis f. Sin: coetus;
manus; globus.
agrupar: congregare. Sin: conglobare.
agrura: ácrium pomorum sata npl.
agua: aqua, ae f. Uso: - acídula, aqua acídula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal,
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta,
sacra, lustralis, lústrica; - caliente, cálida
aqua; - carbónica, v. agua de Seltz; - corriente, aqua fluens vel prófluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatícia; aqua artifício
stillata; aqua chémice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua
saccata vel percolata; - fluvial, - de río, aqua
fluvialis; - freática, aqua subterránea; - fría,
aqua frígida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada,
aqua gásio medicata; - helada, aqua congelata; aqua gelu districta; aqua glácie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua
viva vel sáliens; - marina, - de mar, aqua marina; - mineral, aqua mineralis, medicata, medicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua
oxygénio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; pluvial, - de lluvia, aqua plúvia, pluvialis,
pluviátilis; - potable, aqua potábilis, potória;
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bíbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta;
aqua pótui apta; aqua salubri potu; aqua potu
salubris; - residuales, deflúvium (fabricarum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - salada, aqua salsa; - subterránea, - de fondo,
aqua subterránea; - sulfurosa, aqua sulphúrea, sulphurosa, súlphurans, sulphurata; - ter-
aguabenditera, v. pila.
aguacero, v. turbión.
aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importunus visitator; homo molestus vel importunus;
interpellator; interventor.
aguafuerte: imago (-gĭnis f) aquā nitratā incisa. Sin: tábula aquā ácidā caelata.
aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquaemanale, is n. Sin: aquiminárium; aquale, is n.
aguamarina: beryllus (-i m) caerúleus.
aguamiel, v. vino.
aguapié, v. vinillo.
aguar: aquā dilúere vel temperare (áliquid)
// fig remíttere; mitigare; lenire.
aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;
stillatícia pótio vitígena.
aguarrás: aqua résinae vel resinalis. Sin:
44
aire
agusanarse: putréscere. Sin: corrumpi; verminare.
óleum terebínthinum.
agudeza: (perspicacia, viveza de ingenio)
mentis acumen vel celéritas. Sin: ingénii alácritas vel vis; subtile vel acre ingénium; acer
mentis obtutus (-us m) vel contúitus (-us m).
Uso: - de juicio, subtile iudícium; iudicandi
subtílitas // (perspicacia de la vista, oído u
olfato) acúitas. Uso: - visual, acúitas visualis
// (fig, dicho agudo) argútia, ae f. Sin: lepos,
ōris m; sal, salis mn (pl sales m) ; facete dictum.
agustiniano: augustinianus, a, um.
agustino: adj augustinianus, a, um // sust augustinianus, i m.
aguzanieves: motacilla, ae f; v. pezpita.
aguzar: acúere vel exacúere (v.gr. mentem,
ingénium).
ahijado, da: fílius lustralis; fília lustralis.
agudizar: acúere. Sin: acutum fácere vel réddere // agudizarse (agravarse una enfermedad) ingravéscere.
ahorcable: crucis offa (-ae f).
agudo: argutus, a, um.
ahorcadura: suspéndium, ii n.
águila: - bíceps, áquila biceps f.
ahorcamiento, v. ahorcadura.
ahorcar: láqueo suspéndere. Uso: digno de
ser ahorcado, dignus, qui láqueo suspendatur
// ahorcarse, se suspéndere; láqueo se
suspéndere; vitam suspéndio vel láqueo finire.
aguinaldo: strena, ae f.
agüista, v. bañista.
aguja: acus, us f. Uso: - horaria, sagíttula vel
lancéola; index (-dĭcis m) horárius vel horalis; v. manecilla; - imantada, de marear o
magnética, acus magnética; - náutica, acus
náutica; v. brújula; - de balanza, examen; de bitácora, - de ferrocarril, mutatórium; régula versátilis vel declinatória; - del reloj de
sol, horológii umbilicus vel gnomon // (obelisco) obeliscus, i m // (capitel) capitellum vel
capítulum, i n // (chapitel) pinnáculum, i n.
Sin: pyramidale vel coniforme culmen //
(hoja de pino) acúleus, i m // (púa) ver esta
voz.
ahorro: compéndium, ii n. Uso: - de leña,
ligni compéndium; - de trabajo, óperae compéndium // caja de ahorros, v. caja ; libreta
de ahorros, v. libreta.
Aids, v. Sida.
Airbus: Officina Europaea, cui nomen Airbus.
aire: aër, áëris m. Uso: - acondicionado, aër
accommodatus vel temperatus; áëris temperátio vel temperamentum; áëris temperátio
machinalis; áëris temperamentum machinale;
- comprimido, aër compressus vel pressus; contaminado, viciado, aër corruptus; denso, aër crassus vel spissus; - húmedo, aër
(h)úmidus; - leve, aër ténuis; - nítido, aër nítidus; - pestilencial, aër péstilens; - puro, aër
agujero: foramen, mĭnis n. Uso: - en la capa
de ozono, lacuna ozónica; lacuna vel hiatus
in ozonosphaera.
agusanamiento: putredo, dĭnis f. Sin: cáries.
45
airón
ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculorum lusus; ludus latrunculárius. Uso: partido
de -, latrunculorum certamen; tablero de -, tábula latrunculária; jugar al -, latrúnculis (vel
ad latrúnculos) lúdere.
purus; - rarefacto, aër extenuatus; al - libre,
subdialis, e; sub dio vel sub divo; in áëre patenti // Mús cantiúncula, ae f. Sin: sincínium;
monódium; v. canción.
airón: árdea, ae f.
ajemez: bífora, ae f. Sin: fenestra bíforis; angusta fenestella, columnā interpositā.
aislacionismo: segregationismus, i m. Sin:
ab aliorum rebus secrétio vel seiúnctio.
ajenjo: absínthium, ii n.
aislacionista: (adj y sust) segregationista //
adj ad seiunctionem ab aliorum rebus áttinens // sust seiunctionis ab aliorum rebus fautor.
ají: piperitis (-is vel -tĭdis f) acrior.
ajo: álium vel állium, ii n. Uso: de -, alliáceus; olor a -, odor alliáceus.
aislado: segregatus, a, um. Sin: relegatus;
seclusus; separatus.
ajuar: supellex vel suppellex, léctilis f.
aislador: (que aísla) ségregans. Sin: disiungens; séparans; quod séparat vel seiungit ab
áliqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) interceptor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr,
adj diffusionem impédiens; diffusioni repugnatórius; propagationi resistens; quod intércipit fluxum eléctricum; quod intercludit
fluentum eléctricum; sust insulatrum, i n;
(fluxus eléctrici) interceptórium vel disiunctórium; (fluento eléctrico) repugnatórium.
ajustar: - algo a las condiciones, áliquid metiri rerum condiciónibus.
ajusticiar: (último) supplício affícere. Sin:
(cápitis) supplícium de áliquo súmere; supplício necare vel occídere; ser ajusticiado,
supplício (cápitis) áffici; morte multari.
ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala
dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo
(-gĭnis mf); - de un ejército, ala; cornu; cortarle
a uno las -, incídere pennas álicui; renacerle
a uno las -, pennas álicui renasci.
aislamiento: segregátio, onis f. Sin: relegátio; separátio. Uso: celda de -, custódia singularis // Fís, Electr insulátio, onis f. Sin:
intercéptio; disiúnctio.
alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securífera;
ansata hasta; securis hastata.
aislar: segregare. Sin: disiúngere, seiúngere,
seclúdere, separare // Fís, Electr insulare.
Sin: intercípere; disiúngere // aislarse, sponte
segregari. Sin: semetipsum a societate seiúngere.
alabardero: hastatus, i m. Sin: hastatus
miles; miles hastā (securíferā vel ansatā) armatus.
alabastrita o alabastrites: alabastrites, ae m
(ac -en).
ajedrecista: latrunculorum lusor (-oris m).
alabastro: alabastrum, i n; alabaster, stri m.
ajedrecístico: ad ludum vel ad lusum latrunculorum spectans.
álabe: (Tecnol, parte de una rueda hidráu46
alba
alameda: (sitio poblado de álamos) populetum, i n // (paseo cubierto de árboles) v.
paseo.
lica) pinna, ae f.
alacena: armárium parietale vel parietárium.
Sin: armárium paríeti insertum.
álamo: pópulus, i f. Uso: - blanco, pópulus
alba.
alado: alatus, a, um; ales, álitis. Sin: pennatus vel pinnatus // fig vólucer, cris, cre. Uso:
estilo -, v. estilo; con paso -, pinnato gradu.
alano, v. bulldog.
alajú: libum mellitum vel aromáticum. Sin:
panis mellitus.
alarma: señal de -, perículi signum. Sin: signum monitórium; perículi index. Uso: - sofisticada, signum monitórium summo
artifício confectum; aparato de -, apparatus
(-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitórius síbilus; sirena de -, sirena sibilatrix vel monitória; sonido de -, monitórius
sónitus; timbre de -, monitórium tintinnábulum; monitórius tinnitus; suena la -, monitórius sónitus (vel tinnitus) elícitur, éditur,
pérsonat; tinnit vel strepit perículi index // fig
sollicitudo, dĭnis f. Sin: timor; trepidátio.
alambicamiento: expréssio, onis f // fig
cavillátio; mentis inténtio vel agitátio.
alambicar: sucum exprímere vel elícere // fig
ingénium inténdere. Sin: mentem acúere, fatigare, torquere.
alambique: fornácula, ae f. Sin: fornácula
stillatícia; clíbanus stillatícius.
alarmado: sollícitus, a, um. Sin: trépidans,
trépidus; sollicitúdine affectus.
alambrada: saeptum (-i n) reticulatum.
alambrado: adj reticulatus, a, um. Sin: retialis; cancellatus // sust retículum, i n. Sin:
opus reticulatum; structura reticulata; retículum vel rete férreum. Uso: campo -, ager vel
campus reticulato ópere cinctus; ventana -,
fenestra reticulata.
alarmante: sollícitans. Sin: sollicitúdine affíciens; turbans, perturbans, conturbans.
alarmar: áliquem sollicitare. Sin: áliquem
turbare, perturbare, conturbare; áliquem
sollicitúdine affícere.
alambrar: (guarnecer de alambre) retículo
vel reti (vel rete) férreo ornare, exornare,
adornare, instrúere, munire // (cercar con
alambre) reticulo férreo saepire; reti férreo
cíngere.
alarmismo: anxíetas, atis f. Sin : trepidátio;
terrores iaciendi vel differendi stúdium.
alarmista: adj pavefáciens, entis. Sin: terríficus; terríloquus; qui, quae terrorem íncutit;
qui, quae terrores iacit vel differt.
alambre: aeris filum (-i n). Sin: filum
metállicum (férreum vel aéneum). Uso: - de
púas, ferrum hirsutum; filum spinosum.;
filum férreum (vel metállicum) aculeatum;
aculeatum ferri filum; filum spinis instructum; - del teléfono, del telégrafo, v. cable.
Alaska: Alasca, ae f. Uso: - ártica, Alasca
árctica; de -, alascanus; natural de -, Alascanus, i m.
alba: alba, ae f. Sin: alba túnica; vestis alba;
líntea sacerdotalis; sacerdotis túnica.
alambrecarril, v. teleférico.
47
albacea
albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin:
testamenti curator; curator ex testamento.
dela, óffula murtati; - de chorizo, óffula tomácinae.
albaceazgo: ex testamento curatoris munus
(-nĕris n).
albornoz: (bata amplia) sábanum, i n. Sin:
gáusapa; linteamen balneare; línteum balneárium // (capa grande, con capucha) byrrhus,
i m.
albahaca: ócimum, i n.
albanés: adj albanus, a, um; albaniensis, e //
hab Albani, orum; Albanienses, ium.
alboroto: strépitus, us m. Sin: fragor; tumultus.
álbum: album, i n. Sin: tábula. Uso: - fotográfico, album photográphicum.
Albania: Albánia sive -banīa, ae f.
albañal, v. alcantarilla.
albúmina: albúmina, ae f. Sin: albumen; albumentum.
albañil: structor, oris m. Sin: murárius; caementárius; faber caementárius.
albuminoide: albuminóides, is mf.
albarda: (pieza principal del aparejo de las
caballerías de carga) clitellae, arum fpl; v.
basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiulatória.
alcabalero, v. exactor.
alcachofa: cínara vel cýnara, ae f. Sin: cárduus hortensis vel horténsius. Uso: - silvestre,
v. alcaucí, alcaucil; cabezuela de -, fructus
vel caput cárdui hortensis, horténsii, sativi.
albaricoque: armeníacum, i n. Sin: armeníacum malum; arménium pomum.
albaricoquero: armeníaca, ae f. Sin: armeníaca malus, arbor, prunus.
alcahuete, ta: (persona que procura, encubre
o facilita un amor ilícito) leno, onis m; lena,
ae f.
albatros: larus, i m.
alcaide: castellanus, i m. Sin: castello praepósitus.
albergador, ra: dóminus, dómina deversórii.
albergue: deversórium, ii n. Sin: devertículum. Uso: - de la juventud, deversórium recipiendis iuvénibus; - pequeño, hospitíolum.
alcaidesa: castellana, ae f. Sin: castelli dómina.
alcalde: sýndicus, i m. Sin: urbis magister;
praefectus cívium; rector civitatis; (de aldea)
rector vici; praefectus pagi; burgimagister.
albinismo: albinismus, i m.
albino: adj albícomus, a, um // sust homo albícomus.
alcaldía: domus (-us f) vel sedes (-is f) municipalis.
albóndiga: artócreas, atis n. Sin: offa.
álcali: alcálium, ii n. Sin: álcali indecl; sal
(salis m) álcalis; sal (salis n) álcale; sal po-
albondiguilla: óffula, ae f. Uso: - de morta48
alcuzcuz
mitorio.
tássicum.
alcalímetro: alcalímetrum, i n.
alcohol: álcohol, ŏlis mn; alcóholum, i n; álkohol; alkóholum. Uso: - etílico, aethanolum;
álcohol aethýlicus; - metílico, álcohol methýlicus; alcóholum methýlicum; v. metano; puro, alcóholum merum; tomar -, alcóholum
súmere vel absúmere.
alcalino: alcalīnus sive alcálinus; alcálicus,
a, um. Uso: sustancias -, substántiae alcalīnae.
alcaloide: alcalóides, is m.
alcohólico: (que tiene alcohol, referente al
alcohol) alcohólicus vel alkohólicus, a, um.
Sin: alcóholum cóntinens; ad alcóholum pértinens. Uso: bebidas - y no -, potulenta alcohólica et analcohólica // (que bebe alcohol
con exceso) ebriosus. Sin: vinolentus, vinosus; alcóholi vel alcóholo indulgens; alcohólibus vel alcóholis déditus.
alcalosis: alcalosis, is f.
alcance: (talento) v. capacidad. Uso: estar al
- (de la mano), esse in promptu; ad manum
esse.
alcancía: theca (-ae f) nummária.
alcanfor: cámphora, ae f.
alcoholimetria: alcoholimétria sive -metrīa,
ae f. Sin: alcóholis mensura.
alcanforado: camphoratus, a, um. Sin: cámphorā imbutus, aspersus, mixtus.
alcoholímetro: alcoholímetrum vel alkoholímetrum, i n.
alcanforar: cámphorā imbúere vel aspérgere.
alcoholismo: alcoholismus, i m. Sin: ebriósitas; ad ebriositatem proclívitas, propénsio, inclinátio; alcóholum nimis sumptum.
alcantarilla: (sumidero para las aguas llovedizas) proflúvium, ii n; (sumidero para las
aguas inmundas) cloaca, ae f.
alcoholizado: ebriosus Sin: alcóhole affectus; alcoholismo affectus, laborans, adustus;
vi alcohólicā affectus.
alcantarillar: proflúvia vel cloacas confícere.
alcaparra: cápparis, is f.
alcoholizar: alcáholo imbúere vel infícere.
alcatraz, v. pelícano.
alcohometría, v. alcoholimetría.
alcaucí o alcaucil: (alcochofa silvestre)
scólymos, i m. Sin: cínara silvestris; cárduus
silvester vel silvestris // (alcachofa cultivada)
v. alcachofa.
alcohómetro, v. alcoholímetro.
Alcorán, v. Corán.
alcornoque: suber, ĕris n. Uso: corteza del -,
cortex, tĭcis mf.
alce: alces, is f. Uso: caza de los -, venátio
álcium.
alcuzcuz: cuscussus, us m.
alcoba: zotheca, ae f. Sin: cubículum; v. dor-
49
alcuza
alejarse: abire. Sin: recédere; evádere.
alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para
el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl)
ólei. Sin: vas oleárium; ólei ampulla; ampulla
oleária; lécytus; gut(t)us; v. aceitera // (vinagreras) v. vinagrera.
alelí o alhelí: leucóion vel leucóium, ii n.
alemán: adj germanus vel germánicus, a, um.
Sin: teutiscus; teutónicus, theodiscus. Uso:
idioma -, lingua germánica vel theodisca;
germánicus vel theodiscus sermo; en -, germánice vel theodisce; sermone Germanorum,
germánico, theodisco; República Democrática -, Democrática res pública Germániae
orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutiscus; Teuton, ŏnis m.
aldaba: ansa, ae f.
aldea: pagus, i m. Sin: vícus, oppídulum.
Uso: - global, vicus universus.
aldeano: vicanus.
aldehuela: vículus, i m.
Alemania: Germánia, ae f. Uso: - meridional, Germánia meridionalis, meridiana, meridialis; - occidental, Germánia occidentalis; oriental, Germánia orientalis; - unificada,
Germánia coadunata; ex - democrática oriental, Democrática quondam Germánia orientalis; República Federal de -, Res pública
Foederata Germániae; Foederatae Germániae
Civitates; la - nazi, Germánia nazística; la socialista oriental, Germánia socialística
orientalis.
aleación: mixtura, ae f. Sin: temperátio; temperatura. Uso: de buena, mala -, bonus, adulterinus, a, um; plata de óptima -, argentum
óptimae notae.
aleatoriedad: álea (-ae f) dúbia.
aleatorio: fortuítus. Sin: incertus; dúbius.
alegar: - razones, rationes praetéxere.
alegato: adiunctum, i n. Sin: charta áddita vel
adiuncta; fólium ádditum vel adiunctum.
alergia: allérgia sive -lergīa, ae f.
alérgico: allérgicus, a, um.
alegoría: allegória sive -gorīa, ae f. Uso: servirse de alegorías, rem per imágines significare.
alergista, v. alergólogo.
alergología: allergológia sive -logīa, ae f.
alegóricamente: allegórice. Uso: hablar -,
figuratis verbis uti; translatis verbis loqui;
imágine uti.
alergólogo: allergólogus, i m.
alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin:
subgrúndium vel suggrúndium; suggrundátio.
alegórico: allegóricus, a, um. Sin: translatus;
figuratus.
alegorizar: allegorizare.
alerta: (situación de vigilancia o atención)
index, dĭcis mf. Uso: - roja, index ruber //
(adv, con vigilancia y atención) intentis óculis. Sin: intento ánimo. Uso: estar -, cavere;
vigilare; intentis óculis vel intento ánimo ma-
alegreto: hilárius, a, um.
alegro: hílaris, e; hílarus, a, um.
50
alfombrilla
nere; hay que estar -, cavendum vel vigilandum est; cauto opus est.
seanum vel morsense; estudio del -, abecedária (ars); el que aprende el -, abecedárius.
alfajía: scándula, ae f. Uso: fabricante de alfajías, scandulárius.
alesaje: modíoli lumen (-mĭnis n).
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hélice,
hélicae vel hélicis ala // (Dep, calzado en
forma de aleta de pez que usan las personas
para impulsarse en el agua, al nadar o bucear) pinnae natatóriae.
alfajor, v. alajú.
alfalfa: herba (-ae f) médica.
alfanumérico: alphanuméricus, a, um.
aletargado, v. letárgico.
alfarería: figlina vel figulina, ae f.
alexifármaco: adj alexiphármacus, a, um.
Sin: contra venenum // sust alexiphármacum
vel alexiphármacon; remédium contra venenum. Uso: tomar un -, alexiphármacum súmere; remedio uti adversus venenum.
alfarero: fígulus, i m. Sin: fictiliárius; ollárius.
alférez: (portaestandarte) sígnifer, ĕri m.
Sin: vexillárius; praecursor; antesignanus //
(subteniente) súbtenens, entis m. Sin: subcenturionis vicárius vel adiutor; alter a subcenturione.
ALF: Academīa Latinitati Fovendae.
alfa: alpha, ae f.
alfabéticamente: alphabétice. Sin: alphabético órdine; litterarum órdine; per ordinatam
litterarum sériem. Uso: ordenar -, alphabétice vel litterarum órdine dispónere; ad (vel
in) lítteram digérere.
alfil: mório, ōnis m.
alfiler: acus, us m. Sin: acúcula, acícula; spínula. Uso: - de gancho, acus tecta vel tuta.
alfiletero: (especie de canuto para tener en
él alfileres y agujas) ácuum theca (-ae f). Sin:
aciculárium; aciárium; acutenáculum.
alfabético: alphabéticus vel alphabetárius, a,
um. Sin: abecedárius. Uso: en orden -, litterarum órdine dispósitus; v. alfabéticamente.
alfombra: tapete, is n; tapetum, i n. Sin:
peripetasma, ătis n (dat y abl pl -mătis);
peristroma, ătis n (dat y abl pl -mătis). Uso:
- tendida, stratum tapete; - para pasillos y escaleras, longum tapete.
alfabetización: alphabética institútio (-onis
f). Sin: alphabéticae institutionis indúctio;
disciplina elementorum.
alfabetizar: (prima) elementa docere. Sin:
inítia vel rudimenta docere.
alfombrar: tapétibus vel tapetis ornare; peripetásmatis vel peristrómatis exornare; - las
paredes, tapétibus paríetes ornare.
alfabeto: alphabetum, i n. Sin: abecedárium;
litterarum ordo vel forma; ordo litterárius; lítterae elementáriae. Uso: - latino, eslavo, glagolítico…, alphabetum latinum, slávicum,
glagolíticum …; - Morse, alphabetum mor-
alfombrilla: tapete cálceis purgandis. Sin:
stratum sub pédibus peripetasma.
51
alfombrista
alfombrista: tapetárius, ii m.
algomanía: algománia sive -manīa, ae f.
alforja: pera, ae f. Sin: saccipérium; saccipério, ōnis m. Uso: - pequeña, pérula.
algómetro: algómetrum, i n; v. algesímetro.
alfónsigo: pistácium, ii n.
algometría: algométria sive -metrīa, ae f; v.
algesimetría.
alga: alga, ae f.
alguacil: appáritor, oris m.
algarrobo: (árbol) ceratóniae síliquae arbor
// (fruto) ceratónia síliqua.
alhorre, v. meconio.
alhucena, v. espliego.
algazara: clamor (-oris m) ingens.
aliáceo: alliáceus, a, um.
álgebra: álgebra, ae f. Sin: algébrica vel algebráica disciplina, doctrina, sciéntia; cálculus
litteralis; ars supputandi vel ratiocinandi per
lítteras.
aliado: (dicho de un Estado, de un país, de
un ejército, etc) foederatus, a, um. Sin: fóedere coniunctus. Uso: estado -, cívitas foederata; estar - con alguien, coniunctum esse
cum áliquo // sust sócius, ii m. Uso: los -,
foederati, orum mpl; - político, sócius políticus; - del pueblo romano, sócius pópuli romani.
algebraico: algébricus vel algebráicus. Sin:
ad álgebram áttinens.
algébrico, v. algebraico.
alianza: consociátio, onis f. Uso: - de partidos, coniúnctio factionum; - de centro-izquierda, consociátio medio-sinistra.
algesimetría: algesimétria sive algesimetrīa,
ae f. Sin: metiendi doloris rátio vel ars.
algesímetro: algesímetrum, i n. Sin: doloris
index; metiendo dolori instrumentum.
aliarse: fóedere se coniúngere cum áliquo.
Sin: societatem coniúngere (vel fóedere
iungi) cum áliquo.
algesiómetro, v. algesímetro.
algodón: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin:
gossýpium vel gossýpion, ii n; coton, onis m
Uso: - hidrófilo, gossýpium hydróphilum;
de -, xýlinus vel gossýpinus, a, um; - en
rama, coacta gossýpina npl; coactília gossýpina; tomentum gossýpinum; borra de -, lanugo xýlina; hilado o tejido de esta borra,
linum xýlinum; tela xýlina; xýlinum línteum;
téxtile xýlinum; pólvora de -, xylon explodens.
alícuota: pars, partis f. Sin: summae pars;
quota pars. Uso: según - fijas, secundum quotas partes statutas.
alienable: alienábilis, e.
alienación: alienátio, onis f // (trastorno intelectual) alienátio mentis. Sin: améntia; deméntia.
alienista, v. psiquiatra.
algofilia: algophília sive -philīa, ae f. Sin: insana doloris voluptas vel cupido
aliento: de un -, uno quasi hálitu; hasta el úl52
almadreñas
aljibe: cisterna, ae f.
timo -, ad extremum spíritum; dar los últimos
-, ánimam édere vel efflare.
aljofaina, v. palangana.
aligátor: alligator, oris m.
alloza, v. almendruco
alimentación, v. nutrición.
alma: ánima, ae (dat y abl pl -abus) f. Uso: colectiva, ánima civitatis; las - del Purgatorio, ánimae in purgatório detentae; defuncti
admissa expiantes; las - de los difuntos, ánimae defunctorum.
alimenticio: artículos -, cibária, orum npl; v.
género.
alimento: alimentum, i n. Sin: nutrimentum;
cibus, i m; pábulum; en pl edúlia, orum n.
Uso: - artificiales, edúlia artifício parata; - de
muchas calorías, cibus multarum caloriarum.
almacén: (tienda donde se venden artículos
domésticos) taberna venditícia, venditória,
mercatória. Uso: - grande, pantopólium // almacenes (establecimiento comercial donde
se venden géneros al por menor) pantopólium, ii n // (depósito) apotheca, ae f. Sin:
hórreum; receptáculum; conditórium; repositórium; receptáculum mércium; rerum
receptáculum. Uso: - de trigo, cella frumentária.
alineado: collineatus, a, um. Uso: naciones
no alineadas, civitates non collineatae.
alinear: collineare. Sin: ordinare; ad líneam
digérere vel dispónere; órdine pónere; in órdinem collocare, pónere, dispónere // alinearse, órdinem fácere; pares incédere vel
procédere.
almacenaje: locárium, ii n. Sin: mércium receptáculi locátio.
alisado: levigatus, a, um.
alisadura: rei polítio (-onis f).
almacenamiento: mércium stipátio (-onis f).
Sin: condítio in receptáculo, vel in hórreo, vel
in apotheca.
alisios: vientos -, etésiae, arum fpl. Sin: trópici efflatus.
almacenar: hórreo vel receptáculo cóndere.
Sin: merces in hórreum repónere.
Alitalia: Alitália , ae f. Sin: Aëronáutica
Socíetas Alitália appellata; socíetas aëronáutica itálica.
almacenero: (tendero) apothecárius, ii m //
(guardalmacén) rerum receptáculi custos
(-odis m).
aliteración: allitterátio, onis f. Sin: adnominátio vel agnominátio; consonátio litterarum;
homoeopróphoron, i n.
almáciga: gluten, tĭnis n; glútinum, i n.
alivio: allevátio, onis f. Sin: levátio, mitigátio; lénimen, lenimentum; levamen, levamentum, allevamentum; solátium. Uso: - del
dolor, de la fatiga …, allevátio doloris, laboris…
almadía, v. armadía.
almadraba, v. atunara.
almadreñas: sculpóneae, arum fpl.
53
almagesto
almagesto: almagestum, i n.
duratus.
almanaque: calendárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f; fasti, orum mpl; composítio anni.
Uso: - astronómico, ephémeris astronómica
vel mathemática.
almidonar: ámylo firmare vel durare.
almilla: ságulum, i n. Uso: - sin mangas, v.
corpiño // (faja del pecho) v. sostén.
almazara: trapetum, i n; trapetus, i m; trapes,
etis m. Sin: tórcular oleárium.
alminar, v. minarete.
almiranta: (nave del almirante) praetória
navis (-is f). Sin: princeps navis // (mujer del
almirante, navarchi vel admiralis uxor.
almeja: cónchula (-ae f) decussata. Sin: mítulus, i m.
almenado: pinnatus, a, um.
almirante: navarchus, i m; navarcha, ae m.
Sin: classis navarchus, praefectus, imperator;
admiralis, is m; amirálius, ii m. Uso: insignia
de -, vexillum vel insigne navis praetóriae;
buque -, v. almiranta.
almenaje: pinnarum órdines. Sin: pinnae,
arum fpl.
almenar: pinnis cíngere.
almirez: v. mortero.
almendra: amýgdala, ae f; amýgdalum, i n.
Sin: amýgdala nux (nucis f). Uso: aceite de -,
óleum amygdálinum; óleum amýgdalis expressum.
almohada: cervīcal, alis n; cervicale, is n
(abl cervicali). Sin: cervicárium; pulvīnar;
pulvinus; cervical cápitis.
almendrado: amygdálinus, a, um.
almohadilla: tinctórium signatórium. Sin:
pulvillus signatórius vel umíficus.
almendrero, v. almendro.
almendro: amýgdalus, i f. Uso: del -, amygdáleus, a, um.
almohadón: pulvinar, aris n; pulvinus, i m.
Uso: - de aire, pulvinus aérifer; pulvinus
áëre refertus; - calorífero, thermóphorum.
almíbar: mulsum, i n. Sin: sciropum; syropus. Uso: en -, mellitus, a, um.
almohazar: strígili detergēre, defricare,
subrádere. Sin: penículo detergere.
almendruco: amara nux (nucis f).
almohaza: strígilis, is f.
almibarado: (pp de almibarar) mulso condītus // fig múlseus, a, um.
almóndiga, v. albóndiga.
almoneda, v. subasta.
almibarar: mulso condire.
almorrana, v. hemorroide.
almidón: ámylum vel ámulum, i n.
almorzar: prandēre. Sin: prándium súmere.
Uso: después de -, post prándium; pransus, a,
almidonado: amylatus, a, um. Sin: ámylo
54
alpino
alopático: allopáthicus, a, um.
um; sin -, impransus; invitar a -, ad prándium
invitare vel vocare.
alopecia: alopécia sive -pecīa, ae f.
almuédano, v. muecín.
alorritmia: abnormis vel enormis arteriarum
pulsus (-us, m). Sin: non aequa pulsūs íctuum
intervalla.
almuerzo: prandium, ii n. Sin: prándium meridianum. Uso: - frugal, prandículum; prandíolum; durante el -, inter prandendum; tomar
el -, v. almorzar.
alotropía: allotrópia sive -tropīa, ae f. Sin:
formae variátio.
alocroario: allochróicus, a, um. Sin: versícolor, oris; colorem várians.
alotrópico: allotrópicus, a, um.
alocroico, v. alocroario.
alpaca: (mamífero) alpaca sive álpaca, ae f //
(fibra textil) alpaca sive álpaca, ae f. Sin: alpacae lana // (aleación) alpacca, ae f. Sin: alpacha.
alocroísmo: allochroīsmus, i m.
alocromasia: (enfermedad de la vista)
allochromásia sive -masīa, ae f // (cambio de
color) v. alocroísmo.
alpargata: spártea, ae f. Sin: cannábina;
sólea spártea vel cannábina; cálceus spárteus
vel cannábinus.
alocución: allocútio, onis f. Uso: - radial,
allocútio radiophónica.
Alpenstock: báculus alpinus vel álpicus. Sin:
báculum álpicum; báculus montanus.
alodial: allodialis, e. Sin: immunis, e; tributorum vel tributis immunis; aliena potestate
immunis.
Alpes: Alpes, ium fpl. Uso: de los -, v. alpino;
que habita en los -, álpicus vel inalpinus.
alodio: allódium, ii n.
alpinismo: alpinismus, i m. Sin: alpinae excursiones, exercitationes; stúdium alpinarum
scansionum; Alpium ascensus; móntium
ascensus; móntium lustrátio, ascensus, escensus; móntium stúdium.
alófono: alieni sermonis.
alógeno: adj allógenus, a, um. Sin: alienígenus; allophylus // sust alienígena, ae mf. Sin:
allógenus, i m; allophylus, i m.
alpinista: alpinista, ae m. Sin: Alpium lustrator vel oríbates (-ae m); oríbates; vir alpinus;
móntium ascensor vel lustrator; montívagus,
i m // (persona aficionada a ascensiones en
los Alpes) Alpium amator; scandendi Alpes
ávidus, cúpidus; studiosus Alpium lustrator;
voluptárius móntium lustrator; studiosus
móntium ascensor.
alojamiento: hospítium, ii n. Sin: deversórium; habitátio.
alojar: hospítio excípere // alojarse, deversari.
alopatía: allopáthia sive -pathīa, ae f. Sin:
allopáthica curátio.
alpino: adj alpinus vel álpicus, a, um. Sin: alpensis, e; sust alpinus, i m; las tropas -, al55
alquería
alquitranado: bituminátio, onis f. Sin: picátio.
pini, orum mpl.
alquería: (casa de campo) domus (-us f) rústica // (establecimiento agrícola) villa, ae f.
Sin: fundus; villa rústica; rústicum praedium.
alquitranar: bituminare. Sin: picare; catrámine illínere; pice obtinere.
altanería: supérbia, ae f . Sin: ánimi elátio;
contémptio. Uso: con -, superbe; elate; contemptim; insolenter.
alquilador: locator, oris m (que da en alquiler); conductor, oris m (que toma en alquiler). Uso: - de cuartos amueblados,
cubiculorum locator; - de vivienda, áedium
locator.
altar: altare, is n; altar, aris n. Sin: ara. Uso:
- consagrado, altare consecratum; - inmóvil o
fijo, altare immóbile vel fixum; - mayor, altare máximum, ara máxima; - movible o portátil, altare móbile vel portátile; - papal,
altare papale; - de madera, altare lígneum vel
duráteum; - de mármol, altare marmóreum; de piedra, altare lapídeum; consagrar un -,
altare vel aram consecrare; erigir un -, altare
cóndere, constitúere, fácere.
alquilar: (dar en alquiler) locare // (tomar en
alquiler) condúcere.
alquiler: (dar en alquiler) locátio, onis f;
(tomar en alquiler) condúctio, onis f . Uso:
- anual, ánnua habitationis pénsio; - de almacén, locárium; - de coches, locátio autocinetorum; - mensual, ménstrua áedium pénsio //
(precio en que se alquila algo) prétium locationis (de parte del locatario); prétium conductionis (de parte del alquilador). Uso:
costo del - de una habitación, prétium pro habitatione conducta erogandum; ¿cuánto
pagas de - ?, quanti hábitas?; pago un - elevado, magni hábito // de -, conductícius, a,
um.
altarcito: árula, ae f.
altavoz: altilóquium, ii n. Sin: altísonum; altísona tuba; megaphonum vel megalophonum; vocis amplificator vel propagator; vocis
amplificandae instrumentum; v. megáfono.
alte, v. malvavisco.
alterable: mutábilis, e. Sin: qui, quae, quod
vitiari potest.
alquimia: alchímia, ae f. Sin: ars metallum
vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; metalli mutátio.
altercado: altercátio, onis f. Sin: convícium.
alquímicamente: alchimístice.
álter ego: alter ego. Sin: alter idem.
alquímico: alchimísticus, a, um.
alternador: alternator, oris m.
alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchímiae
studiosus vel professor.
alternancia: alternamentum, i n.
alquitrán: catranum, i n. Sin: catramen,
mĭnis n; catranum; bitumen; píceum bitumen; pix, picis f.
alternativa: óptio, onis f. Uso: - política,
óptio política; vices públicae.
alternativamente: alternatim. Sin: vicissim;
56
alud
alternis vícibus; in vicem; per vices.
crusta.
alterno: corriente -, v. corriente.
altruismo: altruīsmus, i m. Sin: alterīus stúdium; aliorum cura; communis utilitatis stúdium; benevoléntia erga álios.
alternativo: optivus, a, um.
altramuz: lupinus, i m.
alteza: (tratamiento honorífico) celsíssimus
vir, celsíssimus princeps // (elevación, sublimidad) excélsitas ánimi; elátio et magnitudo
ánimi.
altruista: altruīsta, ae m. Sin: alterīus studiosus, aliorum curiosus; alieni curiosus; communis utilitatis studiosus; aliorum cómmodis
insérviens.
altillo, v. desván.
altimetría: altimétria sive -metrīa, ae f. Sin:
altitúdinis mensura; altitúdinis metiendae
rátio, doctrina, disciplina; v. hipsometría.
altura: (elevación sobre la superficie de la
tierra) altitudo, dĭnis f. Uso: - de una persona, celsitudo córporis, procéritas córporis;
estar, ponerse a la - de su cometido, rebus
agendis idóneus sum, fio; estar, ponerse a la
- de los tiempos, tempóribus par sum, fio.
altímetro: adj altimétricus, a, um. Sin: ad altitúdinem metiendam spectans // sust altímetrum, i n. Sin: altitúdinis index; altitúdini
metiendae instrumentum vel index; v. hipsómetro.
alubia, v. poroto.
alucinación: alucinátio, allucinátio, halucinátio, hallucinátio, onis f. Sin: mentis error;
species falsa. Uso: tener alucinaciones, vanas
imágines accípere; padecer alucinaciones,
alucinari, allucinari, halucinari, hallucinari.
Sin: décipi, falli, illudi.
altiplanicie: oropédium, ii n. Sin: alta vel
édita planíties; montis vel montana planíties;
régio in dorso montis porrecta.
altiplano, v. altiplanicie.
altisonante: altísonans, antis; altísonus, a,
um.
alucinado: alucinatus, allucinatus, halucinatus, hallucinatus, a, um. Sin: alucinatione
captus, deceptus, laborans.
alto: (altura) altitudo, dĭnis f. Uso: la nave
tiene setenta y dos metros de -, navis in altitúdinem septuaginta duorum metrorum exténditur // ¡alto! ¡alto ahí!: siste!, consiste!
Sin: gradum siste! // - el fuego, ignistítium,
ii n.
alucinante: alucinatórius, a, um.
alucinar: (producir alucinación) in errorem
indúcere // (fig ofuscar, seducir o engañar
con arte) cápere, decípere; illúdere (con dat
o in y ac); irretire.
altoparlante: megáphonum sive megaphōnum,
i n; megaphónium, ii n. Sin: megalophonum;
amplificatórium (instrumentum); repercussórium; vocis amplificator; v. altavoz.
alucinógeno: adj alucinatórius, a, um // sust
medicamentum alucinatórium.
alud: labina, ae f. Sin: nívium moles; nívium
moles décidens vel delabens (cuando se está
altorrelieve: éctypa imago (-gĭnis f). Sin: alta
57
aludir
desarrollando); nives devolutae vel delapsae
fpl; devolutus nívium lapsus; ingens nívium
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae
un -, nívium moles de monte devólvitur vel
lábitur; caminos obstruidos por los -, viae nívium mólibus interclusae.
vione vexati (perjudicados por el -); aquarum alluvione óbruti (ahogados por el -);
alluvione e suis sédibus deturbati (echados
de sus moradas por el -).
alveolitis: alveolitis, ĭdis f. Sin: alveorum inflammátio vel inflátio. Uso: - dental, alveolitis
dentária;
déntium
alveolorum
inflammátio; - pulmonar, alveolitis pulmonária; pulmonum alveolorum inflátio.
aludir: áliquem vel áliquid significare. Sin:
áliquem designare; áliquid tángere; significatione áliquem appellare; de áliqua re mentionem inícere; allúdere + dat; annúere;
adumbratim memorare; léviter tángere vel attíngere.
alvéolo: alvéolus, i m. Uso: - pulmonar, alvéolus pulmonaris vel pulmonárius.
alumbrar: auro vel argento illuminare.
alverja, v. arveja.
alumbre: alumen, mĭnis n.
alza: - en el precio de los víveres, prétii áuctio; pretiorum durítia. Sin: grávitas vel saevítia annonae; annonae cáritas, grávitas,
augmentum.
aluminio: alumínium, ii n.
alumna: alumna, ae f. Sin: discípula (dat y
abl pl -abus).
alzacoches, v. críquet.
alumnado: cuncti alumni; scholástici; discípuli mpl.
alzacuello: cóllulum, i n. Sin: focale; colli
amictus (-us m) vel corona.
alumno: alumnus, i m. Sin: scholaris; scholásticus; discípulus. Uso: - interno, ephebēi
vel collégii alumnus; convictor; contubernalis.
alzapaño: velipéndium, ii n.
ama: - de casa, domíseda, ae f; - de leche,
nutrix, icis f; - de llaves, rei domésticae curatrix; - seca, assa; nutrix assa; sicca nutrix.
alunizaje: lunae appulsus (-us m). Sin: in
lunam appulsus vel descensus.
amado: bien -, percarus, a, um. Sin: summópere dilectus.
alunizar: lunam contíngere. Sin: in lunam
appellere, descéndere, contíngere, égredi.
amaestrado: condocefactus, a, um.
alusión: allúsio, onis f. Sin: memorátio; méntio. Uso: hacer - a, v. aludir.
amaestrador: magister, tri m. Sin: doctor.
Uso: buen - (domador), domandi peritus magister.
alusivo: signíficans. Uso: discursos - a algo,
sermones quibus méntio inícitur de áliqua re.
amaestrar: condocefácere.
aluvión: allúvies, elúvies, dilúvies, ēi f. Sin:
elúvio, onis f; aquarum allúvio vel collúvio;
inundátio. Uso: víctimas del -, aquarum allu-
amago: simulátio, onis f. Sin: lúdicra versútia; falsus córporis motus (-us m).
58
ámbar
amainar: - la bandera, vexillum demíttere,
subdúcere, submíttere; - las velas, vela dedúcere vel subdúcere.
cuppédia.
amarra: Mar ora, ae f. Sin: retináculum; rudens, entis m (gen pl rudentum); funis; restis
(ac -im vel -em, abl -i vel -e). Uso: las - de
la nave, retinácula navis; cortar las -, oras
praecídere; soltar las -, sólvere oras.
amalgama: Quím amálgama vel hamálgama,
ae f // fig mixtura, ae f. Sin: commixtio;
rerum mixtura; diversarum rerum congregátio vel coniúnctio.
amarradero: navis státio (-onis f).
amalgamación: amalgamátio, onis f.
amarradura, v. amarre.
amalgamar: miscere vel commiscere //
amalgamarse, misceri.
amarrar: appéllere. Sin: applicare; alligare;
deligare; religare; áncoram iácere; navem ancorálibus firmare; rudéntibus (vel fúnibus, vel
réstibus) navem alligare.
amante: (varón) amans, antis; amator, oris
m; amásius, ii m; is qui amat // (mujer) ea
quae amat; amata, ae f; pelex, lĭcis f (concubina de un hombre casado); múlier amata,
adamata, dilecta.
amarre: appulsus, us m. Sin: applicátio; alligátio; religátio; áncorae iaculátio vel iactátio.
amanuense: amanuensis, is m. Sin: servus
vel minister a manu.
amasadera, v. artesa.
amasador: subactor, oris m; qui massam
súbigit // (panadero) pistor, oris m.
amaraje: descensus (-us m) in mare. Sin:
super mare descénsio, demíssio, delápsio, delapsus (-us m).
amasadora: subactrix, icis f; quae massam
súbigit // (máquina de amasar) máchina subactória.
amaranto: amarantus vel amaranthus, i m.
amarar: aequorari. Sin: in mare descéndere,
appéllere, desilire; ad aequor appéllere vel
delabi.
amasadura: subáctio, onis f; subactus, us m.
amasar: subígere. Sin: dépsere; glutinare,
conglutinare. Uso: - harina, subígere farinam; - pan, dépsere panem.
amargamente: amare. Sin: amáriter.
amargar: (volver amargo) amarum fácere.
Sin: amaricare; amarificare // (causar aflicción o disgusto) áliquem maerore affícere;
álicui maerorem afferre // amargarse, tristitiam ex áliqua re excípere.
amatista: amethystus, i f.
amatorio: amatórius, a, um; v. erótico.
amaurosis: amaurosis, -is f.
ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis
ambágibus.
amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor)
amarellus, i m.
amarguillo: amarellum, i n. Sin: subamara
ámbar: - amarillo, súccinum, i n; - gris, par59
ambidextro
dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, azabache, ambrum nigrum.
naturae loca; res externa; res externae; circumstántiae, arum fpl.
ambidextro o ambidiestro: adj ambidexter,
ĕra, ĕrum; ambidexter, tra, trum // sust ambidexter, tri m.
ambigüedad: ambigúitas, atis f.
ámbito: (espacio comprendido dentro de límites determinados) ámbitus, us m. Sin: circúitus, us m. Uso: en su - natural, in suo
ámbitu naturali // (espacio ideal) ámbitus, us
m. Sin: spátium, ii n; fines, ium mpl; régio,
onis f . Uso: - político o estatal, ámbitus qui
respúblicas et civitates complectitur; - social,
ámbitus socialis; fines rei socialis; - de acción, ámbitus actionis; - de la acción pública,
publicarum rerum régio; - de la escuela,
regio scholae; - de la vida, vitae spátium.
ambientación: ámbitūs assuetudo (-dĭnis f).
Sin: accommodátio ad áliquid (vel álicui rei).
ambiental: ambitalis, e. Sin: circumiectalis,
e. Uso: asuntos -, res circumiectales; problemas -, problémata circumiectália.
ambientar: assuefácere. Sin: aptare; (áliquem) moribus temporibusque accommodare; móribus assuefácere; caelo assuefácere
(habituar al clima). Uso: - un personaje, in
momento histórico áliquem collocare; ad
témpora sua áliquem referre // ambientarse,
assuefíeri; assuéscere; se accommodare;
caelo assuefíeri vel assuéscere; móribus assuefíeri vel assuéscere; locorum morumque
adiunctis assuéscere; móribus se accommodare.
ambivalencia: ambivaléntia, ae f. Sin: anceps rátio, condício, status; duplex rátio.
ambivalente: anceps, cípitis. Sin: duplex;
ambifárius. Uso: todo crecimiento es -, quaevis progréssio ad utramque partem valet; ambivalente, sin duda, el trabajo, profecto labor
vim habet in utramque partem.
ambiente: - artístico, artíficum ámbitus (-us
m); - científico, disciplinarum naturálium ámbitus; - corrompido, morum temporumque
vitia, vel corruptelae, vel turpitúdines; - doméstico, domésticus convictus; doméstica
consórtio; - favorable, secundi hómines mpl;
- histórico, témporum ac rerum adiuncta npl;
- hostil, hómines ímprobi mpl; - literario, litteratorum ámbitus; - moral, morum condiciones; - periodístico, diurnariorum ámbitus; obrero, opíficum ordo; opífices mpl; - religioso, ámbitus sacer; religiosae vitae condiciones; - social, socialis ámbitus; socialis
vitae condiciones; témpora et personae // geofísico, ámbitus, us m. Sin: circumiectus,
us m; ambiéntia, ium npl; circumiecta, orum
npl; circumiacéntia, ium npl; circumfusa,
orum npl; locorum natura; rerum locorumque
adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia
ambón: ambo, ōnis m. Sin: cáthedra; púlpitum; suggestus, us m; v. púlpito.
ambulancia: autoárcera, ae f. Sin: árcera automatária; autoraeda infirmis (excipiendis);
autoambulatórium (vehículum); autocinetum
aegrorum; autovehículumm sauciorum; autoárcera infirmorum vel sauciorum.
ambulante: ámbulans, antis. Sin: ambulatórius; circumforáneus. Uso: vendedor -, ambulator; ínstitor; círcitor; circulator.
ambulatorio: (que sirve para caminar) ambulatórius, a, um // (dispensario) ambulatórium, ii n. Sin: ambulatórium médicum vel
valetudinárium.
ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
60
aminoácido
ametrallador: adj ballistárius, a, um. Uso:
fusil -, parvum tormentum automatárium
// sust ballistárius, ii m. Sin: ignífera missília
iáculans.
amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vérsibus alternis constans. Uso: verso -, versus amoebaeus.
amenaza: amenazas a la vida humana, vitae
humanae minationes; hóminum vitae impendentes minationes; amenazas contra la vida,
perícula in vitam intentata; - frontal a toda la
cultura de los derechos del hombre, minae
adversum iúrium humanorum omnem cultum.
ametralladora: (autómatum) polýbolum, i n.
Sin: mydróbolum vel -on, i n; mydríbalum,
i n; mydribalatrix, icis f (máchina); pyroballista, ae f; ballista ignífera vel ignívoma.
ametrallamiento: missílium ignivomorum
iactus (-us m).
América: América, ae f. Uso: - Española,
América Hispánica; Iberoamérica, HiberoAmérica; - Latina, Sud -, América meridiana
vel australis; Centro -, - Central, Média América; - del Norte, América septentrionalis vel
septemtrionalis.
ametrallar: mydribalare. Sin: mydris percútere, ferire; mydros iácere, conícere, inícere,
inferre, fúndere, effúndere; ignívoma vel ignífera missília conícere, iácere, iactare, iaculari; ignívomis vel igníferis missílibus
ággredi, verberare, percútere, confríngere,
diffríngere, cáedere; igníferos vel ignívomos
glóbulos conícere; igníferas vel ignívomas
glandes conícere.
americana: (prenda de vestir) thorácium
americanum; thorax (-ācis m) americanus; v.
campera.
americanada: americanorum more gestum //
fig res mira.
amianto: amiantus, i m. Sin: ásbestos, i m.
amiba, v. ameba.
americanismo: americanismus, i m.
amida: ammida, ae f.
americanista: americanista, ae m; americanístria, ae f.
amigable: amicábilis, e. Sin: amicalis.
amigablemente: amicabíliter. Sin: amicáliter.
americanización: americanizátio, onis f.
Sin: morum americanórum indúctio.
amígdala: amýgdala, ae f. Sin: tonsilla. Uso:
inflamación de las -, v. amigdalitis; supuración, ulceración de las -, tonsillarum suppurátio vel ulcerátio.
americanizar: americanizare. Sin: mores
americanos indúcere vel indúere.
americano: adj americanus, a, um // sust
Americanus, i m.
amigdalitis: amygdalites, tĭdis f. Sin: amýgdalae inflammátio; tonsillarum inflátio.
amerindio: Indus americanus m. Sin: autochthon (-ŏnis m) americanus.
amina: amina, ae f.
ametista, v. amatista.
aminoácido: aminoácidum, i n.
61
amistoso
amistoso: amicábilis, e; no -, inamicábilis.
amoniacal, v. amoníaco.
amnesia: amnésia sive -nesīa, ae f. Sin: memóriae amíssio (pérdida); memóriae deféctio
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a frecuentes -, memória saepe me déficit.
amonio: ammónium, ii n.
amito: amictus, us m. Sin: epomis, ĭdis f; líneus amictus; línea epomis.
amoníaco: sust sal ammoníacum n; sal ammoníacus m; (gas compuesto de ázoe e hidrógeno) vapor ammoníacus; (disolución de gas
amoníaco en agua) liquor ammoníacus // adj
ammoníacus, a, um.
amor: amor, oris m. Sin: diléctio. Uso: - conyugal, coniugalis amor; - divino, cáritas; materno, matris amor; materna cáritas.
Amnesty International: Amnéstia (-ae f) Internationalis. Sin: socíetas internationalis ab
amnéstia; sodálitas ab amnéstia internationali; amnéstia inter gentes.
amoral: sensus moralis expers. Sin: legis
moralis néglegens.
amnistía: amnéstia sive -nestīa, ae f. Sin: impúnitas; vénia et oblívio; vénia et impúnitas;
vénia incolumitasque; oblívio rerum ante actarum vel praeteritarum; poenarum remíssio
et oblívio; oblívio factorum dictorumque.
Uso: - parcial, amnéstia particularis vel partialis; - total, amnestia totalis; - general, ómnium factorum dictorumque oblívio; política, discordiarum oblívio.
amorcillo: áliger puer Cupīdo.
amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis;
formā carens.
amortiguador: antipulsórium, ii n.
amortizable: amortizábilis, e . Sin: exstinguíbilis; solúbilis.
amnistiar: amnéstiam concédere. Sin: amnéstiam decérnere; oblivionem praestare vel
sancire, véniam et impunitatem dare vel largiri; véniam in praetéritum donare.
amortización: amortizátio, onis f. Sin: exstínctio; solútio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gradária solútio; - de una deuda, aeris alieni
solútio vel exstínctio; débitae pecúniae solútio; - de un crédito, iusti créditi solútio; créditae pecúniae solútio.
amoblado: (supelléctile) instructus, a, um.
amoblar: (supelléctile) instrúere (por ej,
domum, una casa; conclave, un cuarto).
amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinctus; solutus.
amok: amok n indecl.
amoladera, v. afiladera.
amortizador (de coche, avión): elastérium,
ii n. Sin: amortizatórium; attenuatórium; extenuatórium.
amolador, v. afilador.
amortizar: amortizare. Sin: exstínguere,
restínguere; sólvere, exsólvere, dissólvere,
persólvere. Uso: - en cuotas, pensiónibus sólvere; gradatim vel sensim exstínguere; - en
amonestación: monítio, onis f.
amonestar: monere.
62
anacámptico
amplitud: - de ideas, ánimi mentisque amplitudo.
una serie de años, in annos sólvere; - un crédito, créditum sólvere; - una deuda, pecúniam débitam sólvere; débitum álicui
sólvere; - una deuda al contado, pecúniam
praesentem sólvere; no estar en condiciones
de - las deudas, solvendo non esse.
ampolla: (vasija de vidrio o de metal) ampulla, ae f. Sin: phíala. Uso: pequeña -, ampúllula; lagúncula; fabricante de ampollas,
ampullárius, ii m // (tubito de vidrio) túbulus
(-i m) vítreus. Sin: vítreum subtilíssimum vel
tenuíssimum // (vejiga) púsula vel pústula ae
f // (vinajera) v. esta voz.
amperaje: amperiana (eléctridis) ténsio.
ampere, v. amperio.
ampulosamente: inflate. Sin: túmide; túrgide. Uso: hablar, escribir -, ampullari; sesquipedálibus verbis ampullari.
amperímetro, v. amperiómetro.
amperio: ampérium, ii n. Sin: amperiana
(eléctridis) mensura. Uso: - hora, amperhora,
ae f.
ampulosidad: verborum tumor (-oris m) vel
pompa (-ae f). Sin: ampullae; ampullae et
sesquipedalia verba.
amperiómetro: amperómetrum, amperiómetrum, i n.
ampliación, v. amplificación.
ampuloso: inflatus, a, um. Sin: túrgidus; túmidus; v. discurso, estilo, lenguaje.
ampliadora, v. ampliador
amueblado, v. amoblado.
ampliador: (aparato o máquina que amplía)
amplificatória, ae f (máchina).
amputación: amputátio, onis f. Sin: exséctio,
truncátio.
ampliar, v. amplificar.
amueblar, v. amoblar.
amplificación: amplificátio, onis f. Sin: ampliátio // Fotogr maiorátio vel ampliátio photográphica; (fotografía, texto, plano, etc.,
ampliados) antítypum amplificatum n. Uso:
- electrónica, amplificátio electrónica.
amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca;
en pl también práebia, orum n.
amura: propes, pĕdis m.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptístria,
ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, assertrix f.
amplificador: Fís, Electr amplificatórium, ii
n. Sin: amplificatrum; máchina amplificatória; instrumentum amplificatórium // (altavoz) v. esta voz.
anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscitátio.
amplificar: amplificare // (reproducir fotografías, planos, textos, etc., en tamaño mayor
del original) amplificare. Sin: in maius iterare. Uso: el que amplifica, amplificator.
anabolismo: anabolismus, i m.
anabrosis: anabrosis, -is f.
anacámptico: anacámpticus, a, um.
63
anacardo
anacardo, v. caoba.
litterarum ignorántia, ignorátio, inscítia,
insciéntia; plena litterarum ignorántia; litterarum elementorum ignorántia.
anacoluto: anacoluthum vel anacoluthon, i n.
Sin: orationis inconsequéntia.
analgesia: analgésia sive -gesīa, ae f. Sin: indoléntia, indolória, ae f; doloris suppréssio,
caréntia, vacúitas; doloris sensus amíssio,
privátio, adémptio, detráctio.
anacoreta: anachoreta, ae m.
anacorético: anachoréticus, a,um.
anacreóntico: anacreontīus, vel anacreontēus, vel anacreónticus, a, um // sust anacreontīus, ii m (versus, númerus);
anacreontīum, ii n (metrum).
analgésico: adj analgésicus vel analgéticus,
a, um. Sin: indolórius; dolorem áuferens vel
arcens. Uso: remedios -, indolória, orum //
sust anódynum, i n; medicamen analgésicum; analgésicum medicamentum.
anacrónico: anachronísticus, a, um. Sin:
desuetus; obsoletus; a témporis ratione abhorrens.
análisis: (descomposición de un cuerpo en
sus principios constitutivos) resolútio, onis f
// (examen que se hace de algún asunto,
obra, etc.) análysis , is (ac -im, abl -i) f. Sin:
investigátio, pervestigátio; inquisítio; explicátio; analýtice, es f. Uso: - aritmético, científico, espectral, estético, filosófico,
gramatical, histórico, lógico, matemático,
psicológico, químico, análysis arithmética,
scientífica, spectralis, aesthética, philosóphica, grammaticalis, histórica, lógica, mathemática,
psychológica, chímica vel
chémica; - espectroscópico, spectroanálysis,
is f; - de la sangre, sánguinis (elementorum)
inspéctio vel inquisítio; - de la sociedad humana, análysis societatis humanae; - por
computadora, ordinatralis análysis; análysis
computatória; hacer el - de algo, alicúius rei
síngulas partes dispícere.
anacronismo: anachronismus, i m. Sin: error
chronológicus; falsa vel errata témporum
computátio // fig res a nostris abhorrens tempóribus; quod a ratione témporis abhorret vel
alienum est; quod a nostris móribus abhorret.
Uso: caer en anacronismos, rectum témporum órdinem non servare.
anaerobio: adj anaëróbicus vel anaëróbius,
a, um // sust anaëróbium, ii n. Sin: anaëróbicum vel anaëróbium bactérium; bactérium
sine oxýgeno vivens.
anagógico: anagógicus, a, um.
anagrama: anagramma, -ătis n. Sin: nomen
inversis lítteris compósitum.
analista: analysta, ae m. Sin: análysim exercens.
analectas: selecta, orum npl. Sin: excerpta,
orum npl; v. antología, florilegio.
analíticamente: analýtice. Sin: per análysim
vel per analýticen; analýtica ratione; singillatim, singulatim (detalladamente).
analfabeto: adj analphabetus, a, um. Sin:
illitteratus; nésciens lítteras; ignarus alphabeti // sust analphabetus, i m. Sin: illitteratus;
litterarum ignárus.
analítico: analýticus, a, um. Sin: explicatórius; resolutórius.
analfabetismo: analphabetismus, i m. Sin:
64
anatema
analizador: (persona) analyzator, oris m.
Sin: decompósitor; solutor // fig explorator,
oris m // (aparato) analyzatórium, ii n. Sin:
decompositórium; solutórium.
mata; fóruli.
anaranjado: (de color de naranja) lúteus, a,
um // (el segundo color del espectro solar)
lúteum, i n; lúteus color.
analizar: Quím analyzare. Sin: decompónere, sólvere, dissólvere, resólvere; análysim
fácere // fig investigare, pervestigare; indagare; inquírere (per partes); explorare; examinare; scrutari, perscrutari; perpéndere.
anarquía: anárchia sive anarchīa, ae f. Sin:
rerum evérsio, subvérsio, perturbátio; dominatione vacare; légibus carere; sine légibus
esse; nullae leges; nulla res pública. Uso: moral, morum perturbátio et confúsio; provocar la -, disturbare vitae societatem.
análogamente: analógice. Sin: per analógiam; analógica ratione.
anárquicamente:
anárchiam.
analogía: analógia sive -logīa, ae f. Sin: propórtio; similitudo. Uso: por -, per analógiam;
similitúdine; per similitúdinem; simíliter.
anárchice.
Sin:
per
anárquico: adj anárchicus, a, um. Sin: seditiosus; turbulentus; légibus carens vel resolutus; nullīus légibus obnóxius; legum
impátiens. Uso: Estado -, cívitas légibus resoluta // sust anárchicus, i m. Sin: eversor,
subversor; rerum perturbator.
analógicamente, v. análogamente.
analógico: analógicus, a, um; ad analógiam
spectans. Uso: calculadora analógica, computatrum vel computatórium analógicum.
anarquismo: (movimiento social) anarchismus, i m // (doctrina) anarchicorum doctrina
vel rátio.
análogo: análogus, a, um. Sin: símilis; affinis; similitúdinem habens. Uso: de manera -,
símili modo.
anarquista: anarchista, ae m. Sin: seditionum fautor; nullīus legis fautor; rerum novarum cúpidus.
anamnesis: anamnēsis, is f // (reminiscencia)
recordátio, onis f.
anastático: anastáticus, a, um. Uso: edición
-, edítio anastática.
anamorfosis: anamorphosis, -is f.
ananá: (fruto) ananasum, i n; ananasa, ae f.
Sin: malum píneum // (árbol) ananasus, i f.
Sin: pínea americana.
anastigmático: anastigmáticus, a, um.
anastigmatismo: anastigmatismus, i m.
anaplastia: chirúrgia sive -rurgīa (-ae f) anaplástica.
anastomosis: anastomosis, is f.
anaquel: plúteus, i m. Sin: loculamentum;
pegma, -ătis n; fórulus; repositórium; armárii
loculamentum.
anástrofe: anástrophe, es f.
anatema: anáthema, ătis n. Sin: excommunicátio.
anaquelería: plútei, orum mpl. Sin: pég-
65
anatematizar
anatematizar: anathematizare. Sin: excommunicare // fig públice exsecrari.
anclaje: ansárium, ii n.
anclar: áncoram iácere vel pónere. Sin:
navem subdúcere; ad áncoram deligare. Uso:
estar, permanecer anclado, stare, consístere
ad áncoram; buque anclado, navis ad áncoram deligata.
anatocismo: anatocismus, i m.
Anatolia: Anatólia, ae f.
anatomía: anatómia sive anatomīa, ae f; anátome, es f; anatómice, es f. Sin: córporis séctio, incísio, concísio. Uso: - comparativa,
anatómia comparativa.
áncora, v. ancla.
andadera o andaderas: (utensilio para enseñar a andar) (infántium) habenae, arum
fpl.
anatómico: adj anatómicus, a, um. Sin: ad
córporis sectionem áttinens. Uso: disección - ,
séctio anatómica // sust anatómicus, i m.
andador o andadores, v. andadera.
anatomista: anatomista, ae m. Sin: anatómiae studiosus, magister, doctor, peritus.
Andalucía: Vandalícia, ae f. Sin: Andalúsia;
Báetica, Bóetica.
ancestral: avītus, a, um // fig priscus, a, um.
Sin: antīquus, antiquíssimus.
andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. andalusianus; andalusiensis, e // hab Vandaliciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
anchoa: áphia, ae f. Sin: áphye, es f; ápua, ae
f.
andamio: tabulatum, i n; tabulátio, onis f.
Sin: contignátio.
anchura: - de una vía, v. trocha.
andante: Mús aequabíliter. Sin: léniter; moderatus músicus modus; temperata symphónia; modulátio aequábilis vel lenis; modulátio
aequábilis vel lenis fluens.
anciano: adj (en oposición a joven) vetus,
véteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel
vir provectae aetatis; (en oposición a joven)
homo vel vir vetus. Uso: - venerable, venerábilis vel venerandus senex; asilo de ancianos,
v. asilo; no es lícito dejar a los - en soledad,
non licet hómines véteres in solitúdine relínquere.
andantino: Mús aequabílius; lénius; modulátio lenior.
andas: lectica vel lectícula, ae f. Sin: sandápila; gestatórium; portatória; férculum; sella
baiulatória, gestatória, portatória.
ancla: áncora, ae f. Uso: echar - o anclas,
áncoram vel áncoras iácere; levar el - o anclas, áncoram vel áncoras tóllere, sólvere;
cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e;
ancorárius, a, um; provisto de -, ancoratus;
está el buque sobre el -, navis ad áncoram deligata est.
andén: crepido, dĭnis f; v. plataforma.
Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin:
Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -,
andinus, a, um
andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae
66
anestesiar
anemógrafo: anemógraphum, i n.
excursiones, exercitationes; stúdium andinarum scansionum.
anemología: anemológia sive -logīa, ae f
andinista: andinista, ae m. Sin: scandendi
Andes (Andas) ávidus, cúpidus; studiosus
Andium (Andarum) lustrator.
anemomancia o anemomancía: anemomántia sive -mantīa, ae f.
andino: andinus, a, um.
anemómetro: anemómetrum, i n. Sin: index
(-dĭcis) ventorum motūs vel ímpetūs; mensórius ventorum index; mensórium ventorum
instrumentum; instrumentum venti vel ventorum mensórium.
andrógino: adj ambiguo sexu. Sin: dúplici
sexu // sust andrógynus, i m.
anécdota: anédoctum, i n. Sin: narratiúncula;
historíola, historiúncula; fabella, fábula. Uso:
- divertida, faceta narratiúncula; lépida historíola.
anémona o anemona: anémone, es f.
anemone, v. anémona.
anecdotario: anecdotorum colléctio; narratiúnculae collectáneae fpl; anécdota, orum
npl; narratiúnculae, fabellae, historíolae fpl.
anemoscopia, v. anemomancia.
anemoscopio: anemoscópium, ii n. Sin:
venti vel ventorum index (-dĭcis m); ventorum mutationum index.
anecdótico: anecdóticus, a , um. Sin: ad
anécdota pértinens.
anepigráfico: sine título.
anecdotista: (que escribe anécdotas) anecdotorum scriptor. Sin: narratiuncularum
scriptor // (que refiere o gusta de contar
anécdotas) fabulator; qui narratiúnculas
narrat.
aneritroblepsia, v. aneritropsia.
aneritropsia: anerythrópsia sive -thropsīa, ae
f. Sin: nulla rubri coloris cernendi facultas.
aneléctrico: aneléctricus, a, um.
aneroide. aneróides, is n. Sin: barómetrum
sine líquido.
anemia: anháemia sive -haemīa, ae f. Sin:
sánguinis inópia, debílitas, deféctio, infírmitas. Uso: sufrir de -, anháemiā laborare.
anestesia: anaesthésia sive -sthesīa, ae f. Sin:
sensationis privátio, amótio, adémptio; nulla
sentiendi facultas vel imminuta sentiendi facultas (privación total o parcial de la sensibilidad). Uso: - local, anaesthésia localis; por medio del éter, v. eterización.
anémico: adj y sust anháemicus. Sin: sánguine débilis; anháemia laborans.
anemografía: anemográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: ventorum descríptio, tractátio, tractatus (-us m).
anestesiar: anaesthetizare. Sin: anaesthésiam
afferre; soporare; anaesthesiā soporare; sensu
alienare áliquem; sentiendi facultatem auferre.
anemográfico: anemográphicus, a, um.
67
anestésico
ángel: ángelus, i m. Uso: - custodio o de la
guarda, ángelus tutelaris vel custos // fig, es
un -, vir est exímiā venustate (en extremo
hermoso), mitíssimus et leníssimus (muy afable), probatíssimus (muy bueno), purus castusque (inocente).
anestésico: adj anaesthéticus, a, um. Sin: indolórius; sentiendi facultatem áuferens // sust
anaesthéticum, i n. Sin: anaesthéticum medicamentum; medicamentum sensum áuferens.
anestesista: anaesthéticus, i m. Sin: médicus
anaesthéticus.
angelical: angélicus vel angelianus, a, um; ad
ángelos pértinens; fig ángeli símilis; ínnocens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe
puríssima; coros -, chori angelorum; salutación -, salutátio angélica; vida -, vita integérrima.
aneurisma: aneurysma, ătis n. Sin: (dilatación de una arteria) arteriae amplificátio vel
dilatátio; (dilatación anormal del corazón)
abnormis dilatátio cordis.
aneurismático: aneurysmáticus, a, um. Sin:
ad aneurysma áttinens.
angélicamente: angélice.
anexo: adj annexus, a, um // sust additamentum, i n. Sin: adiuncta, orum npl. Uso: - estadístico, additamentum statísticum.
angelología: angelológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de ángelis.
angina: ángina, ae f. Sin: angor. Uso: - diftérica, ángina diphthérica vel diphtherítica; de pecho, ángina vel angor péctoris.
anfibio: adj amphíbius, a, um // sust ánimal
anceps. Sin: amphíbia béstia; ánimal in utraque sede vivens. Uso: avión -, amphíbia aëronavis; coche -, amphíbium autocinetum.
angiocolitis: angiocholites, is f.
anfibolia, v. anfibología.
angiografía: angiográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: venarum arteriarumque descríptio.
anfibología: amphibólia sive -bolīa, ae f; amphibológia sive -logīa, ae f. Sin: verborum
ambigúitas; ambígue dictum.
angiógrafo: angiógraphum, i n.
angiología: angiológia sive -logīa, ae f. Sin:
de venis arteriisque doctrina, disciplina,
sciéntia.
anfibológicamente: amphibológice. Sin: aequívoce; ambígue.
anfibológico: amphíbolus, a, um. Sin: ambíguus; dúbius; flexíloquus.
angioma: angioma, ătis n.
anglicanismo: anglicanismus, i m.
anfractuosidad: anfractus, us m. Sin: recessus, us m; sinus, us m.
anglicano: adj y sust anglicanus.
angarillas: (andas) lectīca, ae f. Sin: férculum. Uso: ser llevado en -, lecticā vehi, ferri,
gestari, deferri // (vinagreras) ampullarum
theca.
anglicismo: anglicismus, i m. Sin: ánglica,
angla, británnica vox; ánglica locútio vel díctio; Anglorum verbum vel phrasis; ánglicum
verbum; locútio Angliae própria.
68
animador
anglicista: (versado en inglés) ánglice sciens
// (aficionado a lo inglés) rerum anglicarum
cultor.
angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxíetas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
angóribus cónfici.
anglofilia: Angliae stúdium. Sin: benevoléntia erga Anglos.
angustiar: angore vel maerore affícere // angustiarse, estar angustiado, angore premi vel
áffici. Sin: ánimo angi; afflictari de áliqua re.
anglófilo: Angliae studiosus vel amans. Sin:
in Anglos benevoléntior; Angliae et Anglorum amator.
anhídrido: anhydrides, is f. Uso: - carbónico, anhydrides carbónica; carbóneum
dioxydatum; carbónei dióxidum; - sulfúrico,
sulp(h)ur dioxydatum.
anglofobia: formīdo (-dĭnis f) Anglorum.
Sin: Angliae et Anglorum ódium; hostílitas
in Anglos.
anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aquā carens;
siccus.
anglófobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et
Anglorum hostis.
anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: fábrica de -, anilinificina, ae f.
anglófono: anglóphonus.
anilla: (anillo de gimnasia) círculus, i m. Sin:
ánulus. Uso: fabricante de anillos, anulárius,
ii m.
anglomanía: anglománia sive -manīa, ae f.
Sin: anglicizátio, onis f; imitandi ánglicos
mores stúdium.
anillo: ánulus, i m; círculus, i m. Uso: - del
Pescador, ánulus piscatórius vel piscatoris ;
anillos de Saturno, circelli Saturni planetae.
anglómano: anglicizans, antis mf.
anglosajón: adj ánglicus-saxónicus; anglisaxónicus // sust Anglus-saxo (Angli-sáxonis
…); Anglosaxo, ŏnis m // (lengua) lingua anglosáxona vel anglosaxónica.
animación: (acción y efecto de animar o animarse) animátio, onis f. Sin: concitátio, incitátio Uso: - social, socialis animátio;
incitátio socialis; estar lleno de -, alacritate
efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alácritas, atis f. Sin: motus, us m;
calor, fervor // (movimiento o concurso de
gente) celébritas, atis f. Sin: frequéntia //
(manifestación de los actos característicos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animátio.
Angola: Angólia vel Angola, ae f.
angolés: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a,
um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i
m.
angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo)
cunículus ancyranus // (lana) lana ancyrana.
animado: (dotado de vida) animatus, a, um;
ánimans, antis. Uso: ser -, ánimal, alis n; ánimans, antis mf, en pl también n.
anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, anguilla fumigata vel suffīta.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
hortator; fautor.
anguloso: (que tiene ángulos) angulatus //
(de rasgos muy salientes) angulosus.
69
animal
animal: ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis
mf. Uso: - doméstico, ánimal domésticum vel
cicur; - racional, irracional, ánimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a
hombre) béstia, ae f // fig bélua, ae f. Sin:
pecus (-ŭdis f).
anisocoria: anisocória sive -corīa, ae f. Sin:
impar pupillarum amplitudo vel amplificátio.
anisotropía: anisotrópia sive -tropīa, ae f.
aniversario: adj anniversárius, a, um // sust
anniversárius dies; dies memorialis; anniversária memória. Uso: - de matrimonio, anniversárius matrimónii; - de sacerdocio,
sacerdótii natalis; sacerdotalis múneris natalis; ab ínito sacerdótio anniversárius dies; del nacimiento, dies anniversárius natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
el - del nacimiento, natalem diem festum habere; - de la muerte, anniversárius fúneris
dies; celebrar el - de la muerte de uno, anniversárium mortis alicúius diem celebrare //
oficio y misa que se celebran en sufragio de
un difunto el día en que se cumple el año de
su fallecimiento, anniversáriae exsequiae; pro
defuncto anniversária sacra.
animar: animare. Sin: incitare; ánimum áddere.
animismo: animismus, i m. Sin: spirítuum
doctrina.
animista: adj animísticus, a, um. Sin: ad animismum spectans // sust animista, ae m. Sin:
animismi sectator vel fautor.
ánimo: ánimus, i m. Uso: - eufórico, ánimi
hiláritas vel iucúnditas; ánimus hílaris vel iucundus.
animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, esfuerzo) animósitas, atis f. Sin: ánimus //
(aversión, ojeriza, hostilidad) animósitas.
Sin: ódium; simultas.
ano: podex, dĭcis m.
anódico: anhódicus, a, um.
animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; intrépidus; álacer.
anodino: adj anódynus, a, um. Sin: mitigativus, mitigatórius; dolorem sedans, mínuens,
levans, áuferens // (insignificante, insubstancial) fláccidus, a, um. Sin: nihil signíficans;
flexíloquus // sust medicamentum (-i n)
anódynum, mitigativum, mitigatórium.
anión: ánio, onis m; anion, ontis n.
aniquilación: annihilátio, onis f. Sin: exinanítio; exstínctio; excídium; dissolútio; eradicátio.
ánodo: ánhodus, i f.
aniquilamiento, v. aniquilación.
anofeles: anópheles, is m. Sin: anópheles
culex (-lĭcis m).
aniquilar: annihilare. Sin: annullare; nullificare; ad níhilum redígere.
anomalía: anomália sive -malīa, ae f. Sin:
enórmitas; inaequálitas; irreguláritas.
anís: (planta) anisum vel anicetum, i n //
(aguardiente anisado) v. anisado.
anómalo: anómalus, a, um. Sin: enormis, abnormis; inaequalis.
anisado: anisatum, i n. Sin: pótio anisata.
anonimia: anonýmia sive -nymīa, ae f.
70
antecedencia
anseático: hanseáticus, a, um.
anónimo: adj ignotus, a, um. Sin: clanculárius; cuius nomen non constat; anónymus;
innominatus; sine nómine. Uso: comprador
-, emptor anónymus; denuncias -, denuntiationes anónymae; escritor -, ignoti nóminis
scriptor vel auctor; scriptor clanculárius, ignotus, incertus; pintor -, pictor anónymus;
poesías -, cármina ab incertis scriptóribus
vulgata; sociedad -, anónyma socíetas; socíetas nulli inscripta nómini; versos -, sine auctore versus // (escrito en que no se indica
nombre de autor) sine nómine vel sine auctore scriptum // (carta sin firma) lítterae sine
nómine scriptae; anónyma epístula // (secreto
del autor que oculta su nombre) v. incógnito.
ansia: anxíetas, atis f. Sin: anxitudo, dĭnis f
// (anhelo) avíditas, atis f. Sin: exspectátio.
antagónico: antagonísticus, a, um.
antagonismo: antagonismus, i m. Sin: aemulátio (alicúius vel cum áliquo); conténtio
(cum áliquo de áliqua re); repugnántia; riválitas; luctátio; luctamen // (oposición en opiniones)
opinionum
opposítio.
Sin:
sententiarum discrepántia vel discrepátio;
opinionum vel opinationum conténtio díscrepans.
anorexia: anoréxia sive anorexīa, ae f. Sin:
cibi fastídium.
antagonista: antagonista, ae m. Sin: colluctator; adversárius; áemulus.
antártico: antárcticus, a, um. Uso: círculo -,
círculus antárcticus.
anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis,
enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo
físico o intelectual es inferior al que corresponde a su edad) mentis imminutione (vel
debilitate) laborans (- mental); córporis imminutione laborans (- físico) // (infrecuente)
insólitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus.
Antártida: Antárctica Terra. Sin: régio antárctica; cóntinens antárctica.
anteayer: núdius tértius. Uso: está ausente
desde -, nunc est dies tértius, cum abest.
anormalidad: anormálitas, atis f. Sin: abnórmitas.
antebrazo: antibráchium vel antibrácchium,
ii n.
anosmia: anósmia sive anosmīa, ae f. Sin: olfactūs deféctio vel defectus (-us m).
antecama: cubiculárium tapete (-is n). Sin:
stórea; teges (tégetis f).
anotar: notare. Sin: consignare; perscríbere.
antecámara: anticámera, ae f. Sin: procoeton, onis m.
anoxia: defectus (-us m ) oxygénii.
anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affectus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin:
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis.
antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
praecedens; anteactus; anterior // sust antecedens; en pl antecedéntia (-ium n); anteriora
(-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea
evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n).
anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f.
ánsar: anser, ĕris m.
antecedencia: antecéssio, onis f; antecessus,
us m. Sin: praecedéntia; antegradátio; prae-
71
antecesor
anteojero: ( el que hace anteojos) ópifex
(-fĭcis m) ópticus. Sin: vitrorum oculariorum
ópifex // (el que los vende) vitrorum oculariorum vénditor (-oris m).
gressus.
antecesor, v. predecesor.
antedata: antídata, ae f. Sin: anterior data;
superioris diei ascríptio.
anteojo: (- de larga vista o catalejo) perspicillum (-i n) speculatórium. Sin: instrumentum speculatórium; telescópium // (gemelos)
tubus (-i m) bilens.
antedatar: superiorem diem ascríbere. Sin:
diem transactum indicare.
antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin:
ante dilúvium exsistens vel factus; dilúvio antiquior, antiquius // fig vetérrimus, a, um. Sin:
obsoletus.
anteojos: oculária, orum vel ium npl. Sin:
perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra
oculária; oculária vítrea. Uso: - acromáticos,
oculária vitra nitidíssima; - ahumados, oculária fumigata; - bicolores, vitra oculária bino
colore distincta; - cóncavos, bicóncavos, oculária cóncava, bicóncava; - convexos, biconvexos, oculária convexa, biconvexa; - negros,
oculária nigra vel atra; - de sol, vitra oculária
nigranti fulígine íllita; llevar -, gérere oculária; ponerse los -, oculária sibi impónere.
antehélix: ánthelix, ǐcis f.
antelio: anthélios, ii m.
antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin:
ante merídiem.
antepecho: crepīdo, dinis f; v. pretil. Uso: de pozo, púteal, alis n; v. brocal.
antemural: antemurale, is n.
antena: (de nave, radio, televisión) antemna
vel antenna, ae f. Uso: - emisora, transmisora, antemna emissória vel emissionis; exterior, antemna in tecto pósita; - interior,
antemna in conclavi pósita; - receptora, antemna receptória; - satelital, antemna satellítica;
supertelescópica,
antemna
hypertelescópica vel supertelescópica; - telescópica, antemna telescópica; - telescópica
dipolo, antemna telescópica dipólica; - de
radio, antemna radiophónica; - de televisión,
antemna televisiva vel televisífica // (mástil
de telegrafía y telefonía para captar y emitir
las ondas hertzianas) malus (-i m) antemnae
vel antemnalis // Zool cornu, us n; cornus, us
m. Sin: cornículum.
antepenúltimo: antepaenúltimus, a, um. Sin:
tértius ab último; tértius a postremo.
antepuerta: porta (-ae f) antīca.
antera: anthēra, ae f.
anterior: (en el espacio) antīcus, a, um. Sin:
antérior, oris; antecedens, entis. Uso: los
dientes -, dentes adversi // (en el tiempo) supérior, oris . Uso: el año -, superiore anno; el
día -, prídie // (en el tiempo y en el espacio)
prior, oris. Uso: el suegro -, socer (socri m)
prior; la suegra -, socrus (-us f) prior; los pies
-, priores pedes; Homero es anterior a Hesíodo, Homerus ante Hesíodum fuit.
antenista: antemnae ártifex (-fĭcis m).
anteriormente: in antecessum.
anteojeras: oculorum tutamen (-mĭnis n).
Sin: córium oculare.
antesala: vestíbulum, i n. Sin: procoeton,
72
anticoncepcional
onis n; átrium. Uso: hacer -, exspectare, opperiri.
tus // sust catholicorum osor; nóminis cathólici inimicus.
antevíspera: nudiustertianus dies.
anticiclón: anticyclo, onis m. Sin: áër antiturbíneus.
antiabortista: oppugnator abortūs m; oppugnatrix abortūs f. Sin: contrárius abórtui m; adversatrix abórtuum evocandorum f.
anticipo: (Ret, anticipación) anticipátio, onis
f. Sin: prolepsis, is f // (Econ, dinero anticipado) promútuum, i n. Sin: promútua pecúnia; pecúnia ante soluta.
antiaéreo: antiaéreus, a, um. Sin: aëroplanis
vel aëronávibus infensus; velívolis oppósitus.
Uso: armas -, arma antiaéria; arma aëroplanis
infensa; cañón -, tormentum aëronávibus infensum; defensa -, defensio antiaérea; defensio ad velívola arcenda; refugio -, suffúgium
antiaérium.
anticlerical: adj anticlericalis, e. Sin: clero
infensus; cléricis infestus; clericátui vel religioni adversus; religionem perosus // sust anticlericalis, is m; cleri vel clericatūs
adversator; clericorum osor. Uso: ser -, a sacris administris (vel a cléricis) abhorrere; sacros adversari ministros.
antialcohólico: antialcohólicus, a, um.
antialemán: Germanis infensus vel inimicus.
anticlericalismo: anticlericalismus, i m. Sin:
hostílitas contra clerum, cléricos, clericatum;
ódium cleri; clericorum ódium, simultas, offénsio; aliena a sacris administris voluntas;
alienus vel aversus a cléricis ánimus.
antialérgico: antiallérgicus, a, um.
antiatómico: antiatómicus, a, um.
antibacteriano: antibacterianus, a, um. Sin:
antibactéricus.
anticoagulante: adj anticoagulativus, a, um.
Sin: coagulationem cóhibens // sust anticoágulans, antis n; anticoágulum, i n.
antibala: antiglandulárius, a, um.
anticomunismo: anticommunismus, i m.
Sin: ódium communistarum; hostílitas in
communistas; communistarum doctrinae factionisque ódium.
antibiótico: adj antibióticus, a, um. Sin: bacillis nocens // sust antibióticum, i n. Sin: medicamentum
antibióticum;
substántia
micróbiis mortífera.
anticomunista: adj anticommunísticus, a,
um. Sin: communistis inimicus vel adversus
// sust communistarum adversárius, despector, persecutor.
anticanceroso: anticancerosus vel anticanceráticus, a, um.
anticarcinógeno: anticarcinógenus, a, um.
anticoncepción: anticoncéptio, onis f. Uso:
práctica de la -, anticonceptionis usus; v.
contracepción.
anticátodo: anticáthodus, i f.
anticatólico: adj anticathólicus, a, um. Sin:
catholicorum odiosus; rei cathólicae pernóxius; doctrinae cathólicae infensus vel infes-
anticoncepcional: anticonceptionalis, e. Sin:
anticonceptivus.
73
anticonceptivo
anticonceptivo: adj anticonceptivus, a, um.
Sin: antifecundativus; atócius; conceptioni
offíciens; fecundationem impédiens. Uso:
medios o recursos -, subsídia anticonceptionália; mentalidad -, mens contra conceptionem; píldora -, pílula anticonceptiva // sust
anticonceptivum, i n. Sin: anticoncípiens;
atócium. Uso: usar anticonceptivos, atócia
adhibere.
anticristo: antichristus, i m. Sin: pseudochristus.
anticuario: (persona que hace profesión o
estudio particular del conocimiento de las
cosas antiguas) anticuárius, ii m. Sin: antiquitatis studiosus // (persona que las colecciona o negocia con ellas) véterum librorum
coëmptor vel vénditor; rerum antiquarum
mercator.
anticonformismo: anticonformismus, i m.
Sin: conformitatis ódium; inimicítia adversus
conformitatem.
anticuerpo: anticorpus, pŏris n. Sin: antígena, orum npl.
antidemocrático: antidemocráticus, a, um.
Sin: antipopularis; aversus a pópulo.
anticonformista: anticonformista, ae m.
anticongelante: adj gelu mínuens, commínuens, cóhibens. Sin: antigélidus; gelifúgius
// sust antigélidum, i n. Sin: anticoágulum;
liquor gelifúgius; liquor gelu mínuens; congelationem cóhibens.
antideportivo: ab athlética vel a re athlética
alienus. Sin: lúdicris exercendis contrárius.
antidetonante: substántia antipulsatória.
anticonstitucional: anticonstitutionalis, e.
Sin: constitutioni contrárius vel adversus; civitatis formae infensus.
antidiftérico: antidiphthéricus vel antidiphtheríticus, a, um.
antidivorcista: divórtio contrárius, a, um.
anticorrosivo: adj anticorrosivus, a, um. Sin:
anticorrodens, antirodens, antierodens // sust
anticorrosivum, i n. Sin: anticorrodens, entis
n.
antidopaje, v. antidoping.
antidoping: probátio (athletarum) de re stupefactiva.
anticresis: antichrēsis sive antíchresis, is f.
Sin: mútuus usus.
antidroga: éfficax contra medicamenta stupefactiva.
anticristianismo: antichristianismus, i m.
Sin: ódium Christianorum; stúdium adversus
Christianos; doctrinae Christi ódium.
antieconómico: antioeconómicus, a, um.
Sin: rei oeconómicae contrarius vel infestus.
anticristiano: antichristianus, a, um. Sin:
christianis contrarius, infensus, infestus, nóxius, inimicus; doctrinae Christi contrárius;
christianos pérsequens // sust christianorum
adversárius, despector, persecutor; Ecclésiae
Christi osor; christianae religionis inimicus.
antiemético: antieméticus, a, um. Uso: medicamento -, medicamentum antieméticum.
antiesclavismo: luctátio (-onis f) vel motus
(-us m) contra servitutem.
antiespasmódico: adj antispamódicus, a,
74
antimilitarismo
um. Sin: mítigans, mitigatórius // sust antispasmódicum, i n. Sin: mitigatórium; medicamentum antispamódicum; medicamentum
mitigatórium.
antiguerrillero: adj y sust bellatóribus tectis
aversus, contrárius, rénitens.
antiherrumbre: res robíginem práecavens
vel áuferens.
antiestético: antiaesthéticus. Sin: invenustus,
a, um.
antihigiénico: valetúdini contrárius vel nocens. Sin: infensus curae valetúdinis vel sanitatis.
antifascista: antifascista, ae m.
antihumanístico: antihumanísticus, a, um.
antifebril, v. antipirético.
antiflogístico: adj antiphlogísticus, a, um.
Sin: inflammationem sedans vel mítigans //
sust antiphlogísticum, i n.
antiimperialismo: antiimperialismus, i m.
Sin: imperialis potestatis ódium.
antiimperialista: adj imperiosae dominationis contrárius vel adversus // sust antiimperialista, ae m. Sin: imperialis potestatis osor.
antífona: antíphona sive antiphōna, ae f.
antifonario: antiphonárium, ii n. Sin: liber
antíphonas (et responsória) cóntinens.
antiincendio: contra vel adversus incéndium.
antigangrenoso: qui, quae, quod gangraenam súpprimit.
antiinfortunio: contra vel adversus infortúnium.
antigás: antigasalis, e. Uso: máscara -,
masca antigasalis.
antiitaliano: Italis infensus vel inimicus.
antijurídico: non iuridicialis. Sin: non legítimus.
antígeno: antígenum, i n.
antigravedad, v. ingravidez.
Antillas: Antillae, arum fpl. Sin: Antiliae.
Uso: mar de las -, mare antilíacum.
antigubernamental: regímini contrárius vel
infensus.
antilógico: antilógicus, a, um. Sin: antithéticus; contrárius; oppósitus.
antigüedad: (tiempo antiguo) antíquitas, atis
f. Sin: vetustas; antiqua vel vetus aetas // (los
hechos sucedidos en tiempo antiguo) antiqua,
orum npl; res antíquae // (los hombres antiguos) antiqui, orum mpl. Sin: véteres; prisci;
véteres vel antiqui hómines; prisca gens // (pl,
monumentos u otros objetos artísticos o literarios de tiempo antiguo) antiqua vel antiquitatis monumenta. Sin: ópera antiqua.
antílope: cervus áfricus.
antimafia: contrárius máfiae.
antimateria: antimatéria, ae f. Sin: matéria
matériae contrária.
antimilitarismo: antimilitarismus, i m. Sin:
rei militaris ódium vel fastídium; doctrina militáribus stúdiis contrária.
antiguerrilla: belli tecti propulsátio (-onis f).
75
antimilitarista
antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: antimilitarismi fautor; militáribus stúdiis contrárius vel aversus.
antipatía: antipathīa, ae f. Sin: repugnántia,
aversátio, avérsio; ánimus alienus vel aversus
ab áliquo; aversa mens vel voluntas ab áliquo; naturalis ánimi repugnántia.
antimisil: contra missília. Uso: aparato -,
contra missília instrumentum.
antipático: antipáthicus, a, um. Sin: invisus;
molestus; importunus; repugnans; aversus.
antimonárquico: antimonárchicus, i m. Sin:
régio dominátui infensus, contrárius, infestus.
antipatriótico: a patrio amore alienus.
antipatriotismo: a patriae amore (vel caritate) alienátio (-onis f).
antimonio: anthimónium, ii n. Sin: stíbium.
antinacional: antinationalis, e. Sin: nationi
contrárius, infensus, adversárius.
antipedagógico: antipaedagógicus, a, um.
Sin: educationi contrárius vel hostilis.
antiperistáltico: antiperistálticus, a, um.
Uso: movimiento -, antiperistalsis, is f.
antinatalista: política -, política adversus
nascentes decreta.
antinefrítico: antinephríticus, a, um. Sin:
qui, quae, quod ad nephrítidi medendum
valet.
antipiresis: antipyrēsis, is f. Sin: febris remédia.
antipirético: adj antipyréticus vel antipýricus, a, um. Sin: febrim arcens, depellens vel
sedans, mítigans // sust antipyréticum i n.
Sin: febris remédium; medicamentum antipyréticum vel antipýricum.
antineurálgico: antineurálgicus, a, um.
antiniebla: contra nébulam.
antinomia: antinómia sive antinomīa, ae f;
en pl también leges contráriae; normae sibi
ínvicem adversantes. Uso: las - de Kant, antinómiae kantianae.
antipirina: antipyrina, ae f; antipyrinum, i n;
v. antipirético.
antípoda: adj antípodus, a, um // sust régio
antípoda f; en pl antípodae, arum f; antípodes,
um m // (habitante) qui regionem antípodam
íncolit; en pl también antípodes, um vel antíchthones, um Sin: qui contráriam terrae partem íncolit // fig prorsus contrárius. Uso: ser
los - o estar en los -, inter se repugnare; cosas
que están en los -, repugnántia, ium npl.
antinomismo: antinomismus, i m.
antioxidante, v. antiherrumbre.
antipapa: antipapa, ae m. Sin: pseudopóntifex; illegítimus Póntifex.
antiparasitario: antiparasíticus, a, um. Sin:
insectis infensus vel adversus.
antipoético: antipoéticus, a, um. Sin: rudis;
pedestris; vulgaris; a póësi alienus.
antiparlamentario: antiparlamentaris, e.
Sin: contrárius cóetui legatorum populárium.
antipolítico: rei políticae adversus vel contrárius.
76
antitoxina
antiprotestante: antiprotestánticus, a, um.
vel putrédinem, vel tabem repellens; inquinamenti immunitatem impértiens.
antiprotón: antiproto vel antiproton, onis m.
antisísmico: antisísmicus, a, um.
antirrábico: antirábidus, a, um. Sin: contra
rábiem fáciens; antihydrophóbicus.
antisocial: antisocialis, e. Sin: rei sociali
contrárius vel infestus.
antirracional: rationi contrárius.
antitanque: currífragus, a, um. Sin: loricatis
cúrribus infestus.
antirradar: instrumentum (-i n) radioëléctricum detectórium turbans.
antiterrorismo: antitromocrátia sive -cratīa,
ae f. Sin: antiterrorismus; consílium vel inceptum contra tromócratas; luctátio contra
perpetuos terrores; conténtio adversus terroristas vel territores.
antirreligioso: religioni contrárius, infensus,
inimicus.
antirreumático: antirheumáticus, a, um. Sin:
articulorum vel ártuum dolores sedans, mítigans.
antiterrorista: adj antitromocráticus, a, um.
Sin: antiterrorísticus; perpétuo terrori contrárius; terroris regímini adversus; contra perpétuos terrores // sust antitromócrates, is m.
Sin: antiterrorista, ae mf; antitérritor; antitromocrátiae fautor.
antirrobo: instrumentum (-i n) furtum práecavens.
antirromano: antiromanus, a, um. Sin: Romanis infensus, adversus, inimicus.
antítesis: antíthesis, is f. Sin: contraposítio;
contrapósitum; antíthetum; opposítio negationis. Uso: por -, per oppositionem negationis // fig dispáritas (alicúius rei); conténtio;
contrárium. Uso: ser la - de alguien, álicui
dissimíllimum esse.
antisemita: adj antisemíticus, a, um. Sin: a
Semitis, Iudaeis, Hebraeis abhorrens; Semitis
infensus // sust antisemita vel antisemites, ae
m. Sin: Semitarum osor.
antisemítico: antisemíticus, a, um. Sin: semitis infestus, hostilis; ad Iudaeorum ódium
áttinens.
antitetánico: adj antitetánicus, a, um // sust
antitetánicus liquor. Sin: tétani antídotum n
vel antídotus f.
antisemitismo: antisemitismus, i m. Sin: Semitarum ódium; contra pópulum iudáicum simultas; alienus ab Hebraeis ánimus.
antitético: antithéticus, a, um. Sin: contrárius, adversus, repugnans (álicui rei) ; alienus
(ab áliqua re).
antisepsia: antisepsis, -is f.
antitóxico: adj antitóxicus, a, um // sust medicamentum (-i n) antitóxicum.
antiséptico: adj antisépticus, a, um. Sin: qui,
quae, quod putrédini obstat; tabem repellens,
súpprimens // sust antisépticum, i n. Sin: medicamentum antisépticum; tabis medicamentum; putrédinis remédium; inquinamentum,
antitoxina: antitoxina, ae f. Sin: medicamentum antitoxínicum; toxinarum remédium.
77
antivariólico
antivariólico: antivariólicus, a, um. Uso: vacunación -, vaccinátio antivariólica.
antropólogo: anthropólogus, i m. Sin: anthropologista, ae m; anthropológiae cultor,
peritus.
antología: anthológia sive -logīa, ae f. Sin:
florilégium; anthológica, orum npl; scripta
selecta. Uso: - poética, cármina selecta; selecta poëtarum cármina; - latina, selecta latinitatis (vel latini sermonis) scripta.
antropómetra: anthropometres, ae m. Sin:
anthropométriae peritus.
antropometría: anthropométria sive -metrīa,
ae f.
antonomasia: antonomásia sive -masīa, ae f.
Sin: pronominátio. Uso: por -, per excelléntiam dictum.
antropométrico: anthropométricus, a, um.
antropomórfico: anthropomórphicus, a, um.
antracita: anthracites, is m.
antropomorfismo: anthropomorphismus, i
m. Sin: anthropomorphítica háeresis.
antrisco: anthriscus, i m.
antropocéntrico: anthropocéntricus, a, um.
antropomorfita: anthropomorphīta, ae m.
antropofagia: anthropophágia sive -phagīa,
ae f. Sin: humanae carnis esus (-us m); humana carne vesci, ali; humanam carnem
édere, manducare.
antropomorfo: adj anthropomorphus, a, um.
Sin: hóminis formam habens // sust anthropomorphus, i m.
antropotomía: anthropotómia sive -tomīa, ae
f. Sin: humani córporis séctio.
antropófago: anthropóphagus, i m. Sin: humanae carnis edax (-acis).
antropozoico: anthropozóicus, a, um. Uso:
era -, aetas anthropozóica.
antropografía: anthropográphia sive -graphīa, ae f.
anual: ánnuus, a, um.
antropográfico: anthropográphicus, a, um.
anualidad: (importe anual) ánnuum, i n;
ánnua, orum npl. Sin: ánnuus réditus.
antropógrafo: anthropógraphus, i m.
antropolatría: anthropolatrīa, ae f. Sin: hóminis adorátio.
anuario: liber annalis vel memorialis.
anulación: annullátio, onis f. Sin: adnihilátio; rescíssio; resolútio. Uso: - de un crédito
por pago, solútio iusti créditi; solútio rerum
creditarum.
antropología: anthropológia sive -logīa, ae f.
Sin: sciéntia anthropológica; humanae naturae descríptio, doctrina, sciéntia. Uso: - cultural, anthropológia culturalis.
anular: rescíndere, resólvere (v. gr. stipulationem, testamentum); dissólvere vel tóllere
(v. gr. iudícia, leges).
antropológico: anthropológicus, a, um. Uso:
razones -, anthropológicae rationes.
78
aparato
anunciación: annuntiátio, onis f.
¿cuántos - tienes?, quot annos es natus/a?
quot annos habes? // (que ocurre cada año)
quotannalis, e. Uso: inundaciones que se repiten cada año, inundationes quotannales.
anunciador, ra: nuntiator vel annuntiator,
oris m; nuntiatrix vel annuntiatrix, icis f. Sin:
praeco; pervulgator; laudativi núntii vulgator.
añoranza: desidérium, ii n. Uso: - del pasado, praetériti témporis desidérium.
anunciante: adj nuntians, antis // sust, v.
anunciador.
aorta: aorta, ae f. Sin: artéria vel arteriarum
máxima.
anunciar: nuntiare. Uso: - con anticipación,
praenuntiare.
aortitis: aortae inflammátio (-onis f).
anuncio: núntius, ii m; notítia, ae f. Uso: central, núntius centralis; - oficial, núntius
officialis; - publicitario, praecónium, ii n;
praecónium mercatórium géneris laudativi;
pl laudativa venditorum núntia; - en un diario, praecónium diurnárium; núntius diurnárius; núntius per epheméridem éditus;
núntius in diario relatus; arte de delinear
anuncios, ars tábulas praedicativas delineandi.
apagacigarros: volúminum exstinctórium
(-ii n).
apagador: exstinctórium, ii n // (matacandelas, apagavelas) bacillum vel tegillum exstinctórium. Sin: bacillum flammae
restinguendae.
apagón: fluoris eléctrici abrúptio (-onis f).
anuria: anúria sive anurīa, ae f. Sin: urinae
cessátio.
aparador: (mueble) ábacus, i m. Sin: armárium; armárium promptuárium. Uso: - pequeño, armaríolum.
anverso: pars adversa. Uso: - de una moneda, pars adversa alicúius nummi.
aparato: (máquina) instrumentum, i n. Sin:
máchina; machinamentum. Uso: - deportivo,
instrumentum oblectatórium; instrumentum
ad lúdicram exercitationem aptum; - escénico, disposítio scáenica; - estéreo-electrofónico,
stereoëlectrophōnum
sive
stereoëlectróphonum, i n; electrophōnum sive
electróphonum stereophónicum; - o máquina
fotográfica, instrumentum photográphicum,
máchina photográphica; - investigador, percontatrum, i n; - magnetofónico, instrumentum
magnetophónicum;
portátil,
instrumentum portátile vel portábile; - telefónico, telephónicum instrumentum; - de
radio, v. radio; - de radiografía, instrumentum roëntgenianum, - de televisión, instrumentum televisórium, v. televisor // (conjunto
de cosas o personas para algún fin) appara-
anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, iáculum hamatum.
añalejo: calendárium ( -ii n) ecclesiásticum.
año: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus intercalaris; - en curso, annus currens; - entrante,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; luz, annus lúminis; annus luce mensus; santo, annus sacer, piacularis; el - pasado,
anno próxime praetérito; en el - de gracia…,
anno post Christum natum…, anno a Christo
nato…, anno a reparata salute…, anno Dómini vel anno Dómini Nostri…, anno christiano …; felicitar el - nuevo, faustum
fortunatumque novum annum ominari;
79
aparcadero
tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus audiovisualis; - burocrático, apparatus chartocráticus; - crítico, apparatus críticus; genital, genitale, is n; genitália, ium n pl; militar, apparatus militaris; - modernos de
diagnosis, recentíssima diagnóstica adiumenta; - respiratorio, órganum respiratórium
vel respirationis.
o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno,
indúere figuram alicúius // (cosa que parece
y no es) spécies, ēi f. Sin: simulacrum; fucata
spécies. Uso: - de verdad, fucata (vel simulata, vel ementita) veri spécies, apariencias de virtud, simulacra virtutis.
apartadero: F.C. declinatórium, ii n. Sin:
mutatória, orum npl; rotália mobília; orbitarum devertículum.
aparcadero: autoraedarum statio; área stativa autocinetorum; v. estacionamiento.
apartado, v. casilla (apartado postal).
aparcamiento, v. aparcamiento.
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
aparcar: in statione (autoraedarum) constitúere, statúere; vehículum in statione
sístere; autocinetum statúere.
apartar: áliquem avértere, abdúcere, avocare, defléctere, abstráhere, deterrere ab +
abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives
ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del
propio propósito, a suo consílio non deterreri;
fírmiter suum consílium tenere; apartarse
del camino, viā devértere; de viā defléctere.
aparcería: locátio pártibus facta. Sin: ius
partiárium.
aparcero: colonus partiárius.
apartheid: segregátio nigritarum. Sin: segregátio hóminum coloratorum.
apareamiento: copulátio generatória.
aparejo: instrumentum, i n. Sin: instrúctio;
structura. Uso: - técnico, machinamentorum
instrúctio; structurae machinales; aparejos de
navegación, instrumenta navi regendae; aparejos de pesca, piscatóriae artis instrumenta.
apasionadamente: cúpide vel cupidíssime.
Sin: flagranter; ardenter; studiose vel studiosíssime; flagranti vel vehementi stúdio.
apasionado: cúpidus vel studiosus alicúius
rei. Uso: - por la caza, studiosus venandi; - por
la literatura, studiosus litterarum; estar - , alicúius, vel alicúius rei, studiosum vel studiosíssimum esse; alicúius rei studio flagrare,
ardere, teneri; áliqua re ardere vel captum
esse.
aparente: apparens, entis // (fingido, simulado) simulatus, a, um. Sin : fictus ; speciosus.
aparición: (acción de aparecer) conspectus,
us m. Sin: adventus, us m. Uso: la - del sol,
solis ortus; la - de un libro, libri edítio // (visión) vísio, onis f. Sin: visus, us m; visum, i
n; manifestátio, apparítio. Uso: - milagrosa,
prodigialis visus, vel vísio, vel manifestátio;
la - de San Miguel Arcángel, Apparítio Sancti
Michaelis Archángeli; v. espectro, fantasma.
apasionamiento: veheméntia, ae f. Sin:
ánimi ardor.
apasionarse: (aficionarse con exceso a una
cosa) álicui rei, in áliquid studere; vehementer áliquid cúpere, expétere, optare; áliqua re
capi; alicúius rei voluptate (amore, studio,
apariencia: (aspecto exterior de una persona
80
apetito
Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
delectatione) capi // (aficionarse con exceso
a una persona) amore alicúius capi.
apepsia: apépsia sive apepsīa, ae f. Sin: digestionis difficultas vel defectus.
apatía: apáthia sive apathīa, ae f. Sin: (impasibilidad del ánimo) indoléntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de
vigor o energía) torpor, ánimi torpor; lentitudo; socórdia; ignávia; inértia; segnítia.
apercepción: appercéptio, onis f. Sin: percipiendi sensus vel consciéntia.
apergaminado: mácie confectus.
apático: apáthicus, a, um. Sin: (impasible)
sensūs expers; (falto de vigor o energía) torpens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis.
aperitivo: (sólido y/o líquido) gustátio, onis
f. Sin: gustatiúncula; gustatórium; promulsis
(-ĭdis f); gustátio apertiva vel aperitiva; cibi
appeténtiam movens vel urgens; (solamente
líquido) própoma, ătis n. Sin: silatum; absinthiatum; pótio apertiva; occursária pótio.
apear: áliquem ad pedes dedúcere vel addúcere.
apegado: - a la vida, vitae cúpidus.
aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jardinería, instrumenta hórtica.
apego: stúdium, ii n. Sin: ánimi adiúnctio.
apelación: (acción de apelar) appellátio,
onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal
de -, v. tribunal.
apertura: apértio vel aperítio; adapértio, onis
f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis
apértio // fig ánimus patens.
apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la
lealtad de alguien, ad fidem alicúius confúgere; - a la piedad de alguien, alicúius misericordiam captare; - al pueblo, ad pópulum
appellare vel provocare
apesadumbrado: maestus áliquā re. Sin:
maerore vel maestítiā affectus.
apesarado, v. apesadumbrado.
apétalo: apétalus, a, um. Sin: foliorum expers; fóliis carens.
apellido: cognomen, mĭnis n. Uso: nombre y
-, nomen cognomenque.
apetencia, v. apetito.
apéndice: (cosa adjunta o añadida a otra)
appendix, īcis f. Sin: supplementum; additamentum. Uso: - de un libro, appendix; extrema libri (óperis, volúminis) pars; - del
ciego, appendix intestina, cólica; intestinorum appendix. Uso: operación del -, resecátio appendicis; operar de -, v. operar.
apetito: (impulso instintivo) cupíditas, atis f.
Sin: appetitus, us m; appetítio // (gana de
comer) appeténtia, ae f. Sin: appetítio; cibi
vel edendi cupíditas, avíditas, appeténtia.
Uso: falta de -, cibi fastídium; avivar, abrir o
despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel
concitare; appetentiam cibi fácere; comer con
-, libenter édere vel cibum súmere; hacer volver el -, aviditatem cibi appetendi revocare;
perder el -, appeténtiam amíttere; tener -,
cibum appétere; no tener -, cibum fastidire;
apendicitis: appendicitis, ĭdis f; appendicites,
is f. Sin: appendīcis inflammátio; cólicae vel
intestinae appendīcis morbus. Uso: lo operaron de -, cólica appendix resecta est ei.
81
apetitoso
no tengo -, mihi cibi cupíditas non est.
zado, reprobari, improbari; repulsam ferre.
apetitoso: (que excita el apetito) appeténtiam
éxcitans vel fáciens. Sin: palatum súscitans;
salivam movens // (gustoso) sápidus, a, um.
Sin: suavi vel grato sapore.
aplazo: reprobátio, onis f. Sin: improbátio;
repulsa.
aplicación: usus, us m. Sin: applicátio. Uso:
- técnicas, rei téchnicae vel rerum technicarum applicationes; las - de la energía atómica a objetivos pacíficos, vis atómica ad
usus béllicos adhíbita; las - de la radio, marconiani inventi usus (-ŭum mpl); - de un invento, inventi usus.
apicultor: apiárius, ii m. Sin: apiculárius;
méllifex (- fĭcis), mellárius; ápium cultor.
apicultura: ápium cultura vel cura. Sin:
mellifícium; apiária; ars apiária.
aplicarse: se applicare. Sin: óperam dare; se
convértere ad áliquid; studere álicui rei. Uso:
- a distribuir comida, in cibis distribuendis
óperam dare.
apilamiento: coacervátio, onis f.
apilar: congérere. Sin: coacervare.
apio: ápium, ii n; ápius, ii m. Uso: - cultivado, doméstico, ápium sativum vel hortense.
aplique: (aparato de luz fijado a la pared)
lampas (eléctrica) parietária. Sin: parietáriae
lámpadis fulcrum.
apirético: apyréticus vel apýretus, a , um.
Sin: febri carens.
Apocalipsis: Apocalipsis, is (ac -in) f // (fig,
catástrofe) calámitas, atis f.
apirexia: apyréxia sive apirexīa, ae f; apyressis, is f. Sin: febris deféctio vel defectus.
apocalíptico: apocalýpticus, a, um. Sin: arcanus; recónditus // fig calamitosus; terríficus; terríficans.
aplanadora, v. bulldózer.
aplaudir: - fragorosamente a alguien, álicui
máximos plausus tribúere vel impertire.
apócopa, v. apócope.
aplauso: plausus, us m. Uso: - estruendoso,
fragor plaudéntium et acclamántium; strepens (vel crépitans, vel résonans) plausus;
largo -, longus plausus.
apócope: apócopa, ae f; apócope, es f. Sin:
amputátio (extremae) lítterae vel sýllabae.
apócrifo: adj apócryphus, a, um. Sin: adulterinus; falsus; fictus; non authénticus. Uso:
carta -, lítterae adulterinae; libro -, liber falso
inscriptus álicui; liber súbditus vel subditícius; liber ignoti auctoris; liber apócryphus
vel apocrýphicus (libro cuya inspiración divina no es segura) ; testamento -, testamentum suppósitum.
aplazado: (diferido) dilatus, a, um. Sin: procrastinatus // (desaprobado) improbatus, a,
um.
aplazamiento: dilátio, onis f. Sin: dilatátio;
procrastinátio.
aplazar: (diferir) dilatare // (desaprobar) reprobare, repéllere, improbare. Uso: ser apla-
apocrisiario: apocrisiárius vel aprocrisárius,
ii m.
82
apostema
apodíctico: apodícticus, a, um. Sin: certus;
certíssimus; firmíssimus.
christianae religionis (vel doctrinae) defensor, adsertor, vindex; los - de la literatura
cristiana, christiani apologetae.
apodo: cognomen, mĭnis n. Sin: cognomentum; ridículum vel irrisórium nomen; nomen
ádditum. Uso: - jocoso, nomen ioci causā fictum; - mordaz, nomen despectūs causā fictum.
apólogo: apólogus, i m. Sin: fábula, fabella;
narratiúncula ficta.
apoplejía: apopléxia sive -plexīa, ae f;
apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (súbiti) sánguinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parálysis;
nervorum remíssio; morir de -, apopléxiā arreptum vel correptum perire; ictu sánguinis
exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel
correptum esse
apódosis: apódosis, is f. Sin: reddítio; secunda pars períodi vel músicae phrasis.
apófisis: apóphysis, -is f. Sin: ossis tubérculum vel eminéntia.
apofonía: apophónia sive -phonīa, ae f.
apopléjico o apoplético: apoplécticus vel
apoplectus, a, um.
apógrafo: apógraphum vel apógraphon, i n.
Sin: exemplar.
aporía: apória sive aporīa, ae f. Sin: aporiátio, onis f.
apoliticismo: apolitícitas, atis f. Sin: política
quies.
apostar: sponsionem fácere. Sin: pígnore
cum áliquo certare vel conténdere; áliquem
sponsione provocare vel lacéssere. Uso: algo, áliquid in pignus dare, pónere; pignus
cum áliquo pónere de áliqua re; - cualquier
cosa, quovis pígnore certare vel conténdere
+ prop inf.
apolítico: apolíticus, a, um. Sin: haud políticus; rerum civílium incuriosus.
apologética: apologética, ae f. Sin: apologética disciplina, doctrina, ars; religionis defénsio; veritatis defénsio.
apostasía: apostásia sive -stasīa, ae f. Sin:
apostátio; apostatus, us m; apostatátio;
apostatatus, us m; a religione deféctio.
apologético: apologéticus, a, um. Sin: laudativus, laudatórius; defensórius. Uso: escrito -,
apologéticum, i n.
apóstata: apóstata, ae m; apostatrix, icis f.
Sin: religionis desertor, desertrix; a vera religione tránsfuga mf; ad impietatem vel ad falsam religionem tránsfuga.
apología: apológia sive -logīa, ae f. Sin: defénsio (defensa), purgátio (justificación), laudátio vel praecónium (encomio). Uso: hacer
la - de alguno o de alguna cosa, áliquem vel
áliquid dilaudare, laudibus efferre, in caelum
ferre, ad caelum tóllere; hacer la - (en defensa) de alguien, áliquem deféndere vel purgare de + abl.
apostatar: apostatare. Sin: apostásiam fácere; religionem desérere; a vera religione
defícere; a fide cathólica recédere.
apostema: apostēma, ătis n. Sin: abscessus,
us m; suppurátio.
apologista: apologista, ae m. Sin: apologeta;
laudator; praeco; defensor. Uso: - cristiano,
83
apostilla
apostilla: annotátio, onis f. Sin: notátio; nota;
commentaríolus; annotamentum. Uso: breve
-, annotatiúncula.
apreciación: diiudicátio, onis f (muy buena,
excellens; buena, bona; satisfactoria, medíocris vel probábilis; suficiente, suffíciens; insuficiente, vitiosa vel non suffíciens).
apostillar: annotare. Sin: impónere, appónere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum annotatiónibus instrúere.
apremiar, v. acosar.
aprendiz: discípulus, i m. Sin: tiro (-onis m);
alumnus; novítius.
apóstol: apóstolus, i m; apóstola, ae f // (fig,
propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor
m, auctrix f.
aprendizaje: discéntia, ae f. Sin: discipulatus
vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tirocínium; praeparatória exercitátio; práevium tirocínium. Uso: - escolar, discéntia scholaris;
- del latín, discéntia latina vel linguae latinae.
apostolado: apostolatus, us m. Sin: apóstoli
munus (-nĕris n). Uso: - de la oración,
apostolatus orationis.
apostolicidad: apostolícitas, atis f.
aprensión: anxíetas, atis f. Sin: anxietudo
(-dĭnis f); anxitudo; sollicitudo.
apostrofar: áliquem apostrophare. Sin: áliquem compellare, appellare; in áliquem
apóstrophem fácere; áliquem apóstrophe
increpare, obiurgare; áliquem vehementer
álloqui; in áliquem ínvehi.
aprensivo: ánxius, a, um. Sin: tímidus; pávidus; saluti nimis cónsulens.
apresto: apparátio, onis f. Sin: praeparátio.
apóstrofe: apóstrophe, es f; apóstropha, ae f.
Sin: compellátio; allocútio véhemens.
apretar: - el gatillo, lígulam concútere vel
addúcere.
apóstrofo: apóstrophus, i f.
aprietapapeles: chartae pressórium (-ii n); delantero, pressórium prius chartae.
apotegma: apophthegma, ătis n. Sin: effatum; senténtia.
a priori: in antecessum.
apotema: apothēma, ătis n.
apriorismo: apriorismus, i m. Sin: iudícium
a priori factum; experiéntiae praetermíssio
vel negléctio.
apoteosis: (deificación de los héroes, entre
los paganos) apotheōsis, is f. Sin: in deos (vel
in deorum númerum) cooptátio, relátio; in
deorum númerum referre.
apriorístico: apriorísticus, a, um.
aprisco: ovile, is n. Sin: caulae vel caullae,
arum fpl.
apoyo: (lo que sirve para sostener) firmamentum, i n. Sin: sustentáculum; fulcrum;
fultura. Uso: - del papel (en la máquina de
escribir), chartae sustentáculum // fig adiumentum.
aprobable: approbábilis, e.
aprobación: probátio, onis f. Uso: merecer
la -, probationem mereri; disfrutar el gozo de
84
arbitrar
Arabia: Arábia, ae f. Uso: - meridional, Arábia meridiana; - Saudita, Arábia Saudiana; de
- Saudita, arábicus saudianus; hab Arabes
saudiani.
la -, probationis gáudio pérfrui.
apropiado: aptus (+ dat; in vel ad + ac). Sin:
idóneus (+ dat; in vel ad + ac); aptus ac
próprius.
arábigo, v. árabe.
aprovisionamiento, v. abastecimiento.
arabismo: arabismus, i m.
aproximadamente: círciter. Sin: fere; ferme.
Uso: - mil pasos, ad quinque mília pássuum.
aracnoideo: arachnoidēus, a, um.
arado: aratrum, i n. Uso: - mecánico, aratrum
automáticum; - de ruedas, plaumoratum, i n.
aproximativo: approximativus, a, um.
aptitud: ingénium fácile ac propensum (ad +
ac). Uso: - para la música, ingénium fácile
ac propensum ad rem músicam.
aradura: arátio, onis f. Uso: - mecánica, automatária arátio.
apuesta: (acción de apostar) spónsio, onis f
Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -,
sponsionem víncere; áliquem sponsione víncere; perder la -, sponsionis condemnari;
sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pignus, nŏris n. Sin: sponsionis pignus.
arameo: adj aramaeus vel aramáicus, a, um.
Uso: idioma -, lingua aramaea.
arancel: - de aduanas, index (-dĭcis m) rerum
vectigálium.
arándano: myrtillus, i m. Sin: baca caerúlea.
apuntador: mónitor scáenicus. Sin: theatri
mónitor; inspirator theatralis.
arandela: orbículus, i m.
apuntar: (asestar un arma) collineare.
araña: (arácnido) arámea, ae f ; arámeus, i
m // (especie de candelabro) lychnuchus, i m.
Sin: funale, is n; lampadárium; crystállinum
candelabrum; pendens lampadárium.
apuntes: nótulae, arum fpl. Sin: adversária,
orum npl. Uso: - de lecciones, adversária
scholástica.
arañar: rádere.
aquiescencia: assensus, us m. Sin: assénsio.
arañazo: lacerátio, onis f. Sin: vulnúsculum;
levis cutis lacerátio.
aquilón: áquilo, onis m. Sin: bóreas, ae m.
ara: (altar) v. esta voz // (piedra consagrada
del altar) petra sacra. Uso: - portátil, ara portátilis.
arañita: araméolus, i m.
árbitra: árbitrix, icis f. Sin: árbitra; disceptatrix.
árabe: adj arábicus, a, um. Uso: lengua -,
sermo arábicus; Arabum lingua // sust Arabs,
ăbis m.
arbitraje: arbitratus, us m. Sin: arbitrátio.
arbitrar: arbitrari. Sin: iudicare; iudício aes-
85
arbitrariamente
arcabucería) áliquem archibúsio vel ballistā
ignívomā necare, interfícere, prostérnere.
timare; árbitri senténtiam ferre.
arbitrariamente: (por arbitrio o al arbitrio)
ad arbítrium alicúius. Sin: meo, tuo, etc. arbítrio vel arbitratu; ad voluntatem vel ad libídinem; ex voluntate vel ex libídine // (con
arbitrariedad) sine causa. Sin: témere; inconsiderate; inconsulte.
arcabucero: ballistárius, ii m.
arcabuz: archibúsium vel archabúsium, ii n.
Sin: ballista ignívoma; férrea fístula.
arcaduz: (cañería por donde se conduce el
agua) fístula, ae f. Sin: tubus // (cangilón de
noria) v. cangilón.
arbitrario: (que depende del arbitrio) arbitrárius, a, um. Sin: arbítrio; (ex) arbítrio factus; ad arbítrium vel ad libídinem factus //
(que implica arbitrariedad) non iustus. Sin:
iniquus; temerárius; inconsideratus; inconsultus; sine causa.
arcaico: (primitivo) archáicus, a, um // (relativo al arcaísmo) priscus; vetustus; vetus
(-tĕris); obsoletus; inusitatus. Uso: palabras -,
verba prisca vel obsoleta.
árbitro: árbiter, tri m. Sin: iudex, dĭcis m.
Uso: Dep agonótheta, ae m; agonis vel ludi
árbiter; (lúdicri) certáminis iudex; el oficio de
-, árbitri vel iúdicis munus; agonothésia, ae f.
arcaísmo: archaismus, i m. Sin: verbum priscum, vetustum, obsoletum; vetus vocábulum.
Uso: utilizar o emplear arcaísmos, quaedam
nimis antique dícere.
árbol: (planta) arbor, ŏris f. Uso: - frutal, pomífera arbor; - de Cardán, arbúscula cardánica; - de levas, arbúscula eccentricorum; de Navidad, arbor natalícia, Nativitatis arbor;
christarbor // (palo o mástil del navío) malus,
i m // - genealógico, stemma, ătis n. Sin:
stemma genealógicum; gentis vel gentile
stemma; propáginum diagramma (-ătis n);
componer el - genealógico, famíliae propágines subtéxere; gentis orígines subtéxere //
(barra fija o giratoria) asser, ĕris m. Uso: acodillado, asser cubitatus; - motor, de
mando o de impulsión, asser motórius; - de
balancín, asser libramenti; - de distribución,
asser distributionis; - de transmisión, asser
impulsionis.
arcaísta: qui vel quae archaismos saepe ádhibet.
arcaizar: archaismos adhibere.
arcángel: archángelus, i m. Sin: cáelitum ágminum princeps.
arcano: adj arcanus, a, um. Sin: occultus; secretus; abscónditus // sust arcanum, i n (ordinariamente en pl arcana, orum). Sin: res
arcana, secreta, abscóndita.
arcedianato: archidiaconatus, us m.
arcediano: archidiācon, ŏnis m; archidiáconus, i m.
arboladura: Mar armamenta, orum npl.
archicofradía: archifratérnitas, atis f. Uso: la
- del santísimo rosario, archifratérnitas sanctíssimi rosárii.
arboleda: árbores, um fpl.
arcabucear: (disparar un arcabuz) archibúsium vel ballistam ignívomam explódere //
(matar a una persona con una descarga de
archiducado: (cargo de archiduque) archi86
arengar
ducatus, us m // (funciones de archiduque) archiducis munus (-nĕris n) // (territorio perteneciente al archiduque) archiducatus;
archiducis dício, régio, territórium.
blicos, tábulae públicae; guardar una cosa en
un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin:
plica, ae f.
arcipreste: archiprésbyter, tĕri m.
archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis
(del archiduque).
arco: (arma para disparar flechas) arcus, us
(dat y abl pl árcubus) m // (Geom, porción de
curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sīdis (ac sīda, ac pl -sīdas) f // (Arq, fábrica en forma
de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-ĭcis
m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel
ovans // (Fís, - voltaico) arcus (-us m) voltianus; arcus Voltae // - iris, arcus plúvius, caelestis, ímbrifer, purpúreus // (vara delgada en
que se fijan cerdas para herir las cuerdas del
violín, contrabajo, etc.) arcus, us m // (portería, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso:
enviar la pelota fuera del -, extra palos míttere follem.
archiduque: árchidux, ucis m. Sin: Magnus
Dux.
archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin:
Magna Dux.
archimandrita: archimandrita vel archimandrites, ae m.
archipiélago: archipélagus, i n. Sin: mare ínsulis refertum.
archisinagogo: archisynagogus, i m.
ardilla: sciurus, i m. Sin: sciuríolus vel scuríolus.
architecture (Inform), descripción de los sistemas: architectura, ae (computatralis vel ordinatralis) f.
área: área, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de
penal o penalti) o de gol, área (iactūs) poenalis; área iactūs válidi; - de juego, campus;
área ludi // (medida de superficie equivalente
a cien metros cuadrados) área, ae f. Sin: decámetrum quadratum.
architriclino: architriclīnus, i m.
archivador: chartulárium, ii n.
archivar: in tabulário repónere, servare, custodire, recóndere, inclúdere. Sin: in tabulárium
referre; tabulário consignare vel mandare.
arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descéndere.
arenación: curátio arenária. Sin: arenitherápia sive -therapīa.
archivero: archivárius, ii m. Sin: chartulárius; chartárius; cartóphylax, ācis m;
tabulárius; tabulárii praefectus; tabulário
praepósitus.
arenales: (h)arenifodina, ae f. Sin: arenária;
arenárium.
archivista, v. archivero.
arenga: allocútio, onis f. Sin: cóntio. Uso:
pronunicar una -, v. arengar.
archivo: archīvum vel archīum, i n. Sin:
tabulárium; chartárium; chartophylácium.
Uso: - doméstico, tablinum vel tabulinum; musical, archivum rerum musicarum; - pú-
arengar: allocutionem habere (apud + ac).
Sin: contionem habere.
87
arenque
arenque: aringus, haringus, harengus, i m.
Uso: - ahumado, aringus fumo et sale duratus; - asado, aringus frictus; - en salmuera,
aringus muriā vel salsúgine perfusus.
tum, i n.
areotectónica: areotectónica architectura (-ae
f). Sin: militaris architectura; munímina vel
munimenta struendi ars, rátio, doctrina.
aria: - musical, cantus, us m. Sin: cántio;
modus músicus; modulamen, mĭnis n;
modus; númerus.
argumentación: argumentátio, onis f. Sin:
ratiocinátio.
areómetro: areómetrum, i n.
argumentador: argumentator, oris m.
árido: áridus, a, um. Sin: arens; siccus; exsiccatus; exsuccus; exilis, grácilis.
argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hormigón.
arieta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus.
argamasar: dépsere lutum.
ario: árius, a, um. Uso: lengua -, lingua ária
sive ariana.
árgana: érgata, ae f. Sin: máchina ad trahendum apta.
arista: (intersección de dos planos) arista, ae
f.
arganeo: árganum, i n.
árgano, v. árgana.
aristocracia: aristocrátia sive -cratīa, ae f.
Sin: optimátium dominatus vel principatus
(-us m); optimates (-um vel -ium mpl);
primores civitatis.
Argelia: Algéria, ae f. Sin: Icósium, ii n; Icositánia; Numídia.
argelino: adj algeriensis, e; algerianus, a, um
// sust Algeriensis, is m; Algerianus, i m.
aristocrático, ca: adj aristocráticus, a, um.
Sin: óptimas, ātis (abl sing optimati; gen pl
optimatum vel optimátium); nóbilis // sust vir
nóbilis; múlier nóbilis. Uso: los -, aristocrátici, orum mpl; delecti; nóbiles; potentes;
príncipes; próceres.
Argentina: Argentina vel Argentínia, ae f.
Uso: la República -, Argentina Res pública.
argentino: adj argentinus, a, um; argentinensis, e // hab Argentini, orum; Argentinenses,
ium mpl.
aristotélico: aristotélicus, a, um. Sin: aristotelēus, aristotelīus, a, um.
argento: - vivo, vivum argentum. Sin:
hydrogyrus, hydrargyrus.
aristotelismo: Aristótelis vel peripateticorum doctrina.
argolla: férreus círculus. Sin: orbile, is n;
canthus, i m // (juego) malleorum ludus.
aritmética: arithmética, ae f; arithmétice, es
f; arithmética, orum npl. Sin: númeri, orum
mpl.
argonauta: (molusco) v. nautilo.
aritmético: adj arithméticus, a, um // sust
arithméticus, i m. Sin: arithméticae peritus;
argument (Inform), argumento: argumen88
armadura
vir militaris; plaza de armas, óppidum, i n;
locus munitus; castrum, castellum // alzarse
en armas, seditionem fácere; arma movere
contra áliquem; rebellionem fácere; arrojar
las -, arma abícere vel proícere; deponer las
-, ab armis discédere; empuñar las -, arma cápere vel súmere; entregar las -, arma trádere;
estar bajo las -, in armis esse; stipéndia fácere; hacer sus primeras -, tirocínium depónere (también en sentido fig); llamar a las -,
ad arma vocare vel concitare; llevar armas,
arma vel telum ferre; esse, stare cum armis
vel cum telo; morir con las - en la mano, in
armis mori; pugnans óccido, cado, péreo, occumbo, morior; pasar a uno por las -, armis
áliquem interfícere, occídere, necare; presentar las -, salutationem more militari fácere;
rendir el - (en señal de respeto al Santísimo),
arma demíttere // (cada uno de los principales cuerpos militares) milítiae genus (-nĕris
n); el - de artillería, tormentárii, orum mpl; el
- de caballería, equitatus, us m; équites, um
mpl; el - de infantería, peditatus, us m; pédites, um mpl // (pl, tropas o ejércitos de un Estado) cópiae, arum fpl. Sin: armati, orum
mpl; vires, vírium fpl; exércitus, uum mpl //
(blasón, escudo de armas) insigne, is n; las de familia, géneris vel famíliae insigne; gentilícium insigne // (fig, medios para conseguir algo) arma, orum npl. Sin: auxílium;
subsídium; adiumentum.
arithmétices cultor.
aritmia: (falta de ritmo) arhýthmia vel arrhýthmia, ae f. Sin: concentus, vel sonorum,
vel vocis discrepántia (en sentido musical);
orationis, verborum, vérsuum discrepántia
(en sentido literario).
aritmógrafo, v. aritmómetro.
aritmómetro: máchina computatrix, calculatrix, calculatória.
Arizona: Arizona, ae f. Uso: de -, arizonensis, e.
Arkansas: Arcansia, ae f. Uso: de -, arcansiensis, e.
arlequín: sánnio, onis m. Sin: lúdio; mimus;
scurra; vénetus lúdio; Arlequinus, i m; scurra
centunculatus.
arma: telum, i n. Uso: - arrojadiza, míssile,
is n; - automática, telum autómatum vel automatárium; - atómicas, arma vel missília
atómica; atómici belli instrumenta; arma vi
atómica displodéntia; - biológicas, arma biológica; - blanca, ferrum, i n; gládius, ii m;
ensis, is m (poét); - convencionales, arma
conventionália; arma usitata; - defensivas,
arma ad tegendum (apta); - de fuego, telum
ignívomum, igníferum, plumbívomum; en pl
también arma ignívoma; - nucleares, arma
vel missília nucleária; - ofensivas, tela vel
arma ad nocendum (apta); - químicas, chémica arma; comercio de armas, armorum negotiátio; armamentorum mercatura; fábrica
de armas, armorum officina; producción de
armas, armorum fabricátio; fabricar - atómicas, atómica arma parare vel fabricare // compañero de armas, commílito, onis m;
armorum vel belli sócius; gente de armas,
mílites; cópiae; hecho de armas, pugna vel
próelium; hombre de armas, miles, lĭtis m;
armadía: ratis vel rates, is f.
armadillo: porcellus loricatus.
armador: (el que por su cuenta arma o
equipa una embarcación) naviculárius, ii m.
Sin: nauclerus. Uso: ejercer el oficio de -, naviculáriam exercere.
armadura: (conjunto de armas) armatura, ae
f. Uso: - ligera, levis armatura; - de armas
de hierro, armatura; militaris ornatus (-us m)
// (pieza o conjunto de piezas unidas unas
89
armamentismo
con otras en que o sobre que se arma algo)
compāges, is f; compāgo,-gĭnis f. Sin: coassátio; contabulátio; contignátio; fultura; pagmentum // (conjunto de vigas de madera que
forman el tejado) materiátio; tignorum compages // - de la cama, sponda, ae f.
oculariorum.
Armenia: Arménia, ae f. Uso: de -, v. armenio.
armenio: adj arménius, a, um. Sin: armeniensis, arménicus; armeníacus // hab Arménii, orum; Armenienses, ium.
armamentismo: ad (augenda) arma conténtio (-onis f). Sin: áemula rei militaris augendae studia // (conjunto de armas) v.
armamento.
armería: (museo de armas) armamentárium,
ii n // (arte de fabricar armas) ars (artis f)
armamentária // (tienda en que se venden
armas) armorum taberna (-ae f).
armamento: (prevención de todo lo necesario para la guerra) belli (vel béllicus, vel militaris)
apparatus
(-us
m).
Sin:
armamentárium, ii n; belli comparátio; armorum conflátio, comparátio; armorum apparatus; armamenta vel arma béllica; belli
instrumenta. Uso: control de los -, belli apparatūs inspéctio // (conjunto de armas al
servicio de un cuerpo armado) armamenta,
orum npl; instrumenta milítiae. Uso: - gigantescos, immánia béllica arma; - tradicional y
atómico, apparatus armorum usitatorum et
atomicorum; invertir sumas fabulosas en -,
in rem militarem pecúniam impéndere amplíssimam; reducción de los -, armorum deminútio (vel diminútio) // (Mar, equipo y
provisión de un buque) navis armamenta,
orum npl.
armero: (fabricante de armas) armorum
faber (-bri m) vel ártifex (-fĭcis m). Sin: armamentárius faber, ópifex, operarius // (vendedor de armas) armorum vénditor (-oris m).
armiño: armellinus, i m. Sin: mus pónticus;
de - , armellíneus, a, um.
armisticio: indútiae, arum fpl. Uso: después
del -, datis indútiis; durante el -, indutiarum
témpore; per indútias; conceder un - de dos
años, indútias biénnii dare; hacer un -, fácere
vel inire, vel pacisci indútias; observar el -,
indútias conservare; violar el -, indútias violare; indutiarum fidem rúmpere.
armonía: (combinación de sonidos agradables) harmónia sive -monīa, ae f. Sin: sonorum concentus vel consensus (-us m);
sonorum vel vocum concórdia; vocum concentus // (proporción y correspondencia de
las partes de un todo) concórdia, ae f. Sin:
conveniéntia; cohaeréntia. Uso: - de lo creado, mundi cohaeréntia // (amistad y buena
correspondencia) mútua coniúnctio (-onis f).
Sin: consénsio; concórdia; voluntas concors
vel conséntiens. Uso: la - de los pueblos,
mútua populorum coniúnctio; - espiritual,
animorum conspirátio atque consensus; de pensamiento y acción, quaedam cogitandi
agendique similitudo; - de voluntades,
armario: armárium, ii n. Uso: - frigorífico,
v. frigorífero; - ropero, vestiárium; armárium
vestiárium; - pequeño donde se guardan los
zapatos, armaríolum cálceis servandis; - con
cajoncitos, armárium loculatum; - con vidrieras, armárium vítreum; - de luna, armárium
speculatum; fabricante de armarios, armariárius, ii m // - empotrado, v. alacena.
armazón: fultura, ae f. Sin: compāges, is f;
compāgo, gĭnis f. Uso: - del avión, fuselaje,
aëronavis álveus vel habitáculum; - de la bicicleta, del automóvil, bírotae, autoraedae
compages; - de los lentes, fultura vitrorum
90
arquiepiscopal
arpa: harpa, ae f. Sin: psaltérium. Uso: tocar
el -, psállere.
conspirátio et quasi concentus voluntatum //
(Mús, arte que trata de la formación, sucesión y modulación de los acordes musicales)
ars vel disciplina harmónica. Sin: doctrina
institutionis harmónicae.
arpegio: fídium impúlsio (-onis f). Sin: concitata fídium vibrátio; harpae concentus (-us
m).
armónica: (instrumento músico) harmónica,
ae f. Sin: harmónica flátilis vel inflanda.
arpeo: hárpaga, ae f.
armónico: harmónicus, a, um . Sin: cónsonus, cónsonans; concinnus; concors; cóngruens; modulatus (bien modulado);
numerosus (bien ritmado). Uso: sonidos -,
soni sibi cónsoni vel consonantes.
arpista: psaltes, ae m; psáltria, ae f. Sin: qui,
quae psaltério (vel harpā) canit.
arpón: iáculum hamatum.
arqueo: arcae recognítio (-onis f). Sin: scrínii
recognítio; nummáriae arcae recognítio; acceptae pecúniae renumerátio.
armonio: harmónium, ii n. Sin: harmónicum
instrumentum; plectrum pneumáticum.
armoniosamente: harmónice. Sin: concórditer; congruenter; modulate.
arqueología: archaeológia sive -logīa, ae f.
Sin: antiquitatis sciéntia; antiquitatum (vel
vetustarum rerum) doctrina; stúdia antiquitatis; res archaeológica; antiquitatis monumenta. Uso: - clásica, archaeológia clássica;
- cristiana, rei christianae antiquíssimae stúdium; christianae antiquitates; - grecorromana,
stúdia
antiquitatis
graecae
romanaeque; - submarina, subacuática, archaeológia subaequórea.
armonioso: harmónicus, a, um. Sin: numerosus; modulatus; cónsonus; concors.
armonizar: (estar en armonía) concínere
cum áliquo, vel cum áliqua re, vel inter se.
Sin: congrúere, convenire, consentire cum
áliquo vel inter se // (poner en armonía) concinnare. Sin: conciliare; concordem réddere.
arqueológico: archaeológicus, a, um. Sin: ad
archaeológiam vel ad antiquitatis doctrinam
spectans.
arnés: (armadura) armatura, ae f // (pl, guarniciones de las caballerías) stramenta, orum
npl; arma vel ornamenta equéstria.
arqueólogo: archaeólogus, i m. Sin: archaeológiae studiosus, cultor, peritus; rerum antiquarum sciens, investigator, peritus.
aro: (círculo o anillo de hierro, madera, etc.)
círculus, i m (férreus, lígneus …) // (juguete
de niños) trochus, i m.
arquero: (Dep, portero, guardameta) ianitor, oris m. Sin: portárius; portae custos.
aroma: aroma, ătis n (dat y abl pl aromátibus vel arómatis). Sin: odor; odor suavis.
Uso: quemar aromas, incéndere odores.
arquetipo: archétypon vel archétypum, i n.
aromático: aromáticus, a, um. Sin: fragrans;
odoratus; odórifer; suave olens.
arquidiócesis: archidioecēsis, is f.
arquiepiscopal, v. arzobispal.
91
arquisinagoga
arquisinagoga: archisynagōga, ae f.
familiares compónere; arreglárselas, rem
(res) expedire; sibi ipsi consúlere.
arquisinagogo: archisynagōgus, i m.
arreglarse: (acicalarse) corpus curare, ornare, exornare. Uso: - delante del espejo, ornari ante spéculum; (dicho del hombre
afeminado) occupatum esse inter péctinem
speculumque.
arquitecta: architetrix, icis f.
arquitecto: architectus, i m. Sin: aedificandi
peritus.
arquitectónico: architectónicus, a um. Sin:
architécticus.
arreglo: - de una diferencia, composítio,
conciliátio, onis f.
arquitrabe: epistýlium, ii n.
arrendador, ra: (que da en arrendamiento)
locator, oris m; locatrix, icis f; locator vel locatrix alicúius rei ex condicto // (que toma en
arrendamiento) conductor, oris m, conductrix, icis f; conductor vel conductrix alicúius
rei ex condicto.
arquitectura: (arte de proyectar y construir
edificios) architectura, ae f. Sin: architectónice, es f; artes architectónicae; architectorum sciéntia vel doctrina; ars aedifícia
exstruendi // (estilo de un eficicio) structura,
ae f . Sin: forma et artifícium. Uso: - de estilo
antiguo, antiquae structurae genus.
arremangarse: bráchia denudare vel renudare.
arrabal, v. suburbio.
arrendamiento o arriendo: (acción de dar
en -) locátio, onis f. Sin: locátio alicúius rei
ex condicto vel ex condicto prétio // (acción
de tomar en -) condúctio, onis f. Sin: condúctio ex condicto (prétio).
arraigado: radicatus, a, um. Sin: fixus, defixus; adhaesus, adhaerens.
arrancador: Autom machinamenti motórii
incitamentum. Sin: accensionis adiutórium;
incitatrum.
arrendante, v. arrendador.
arrendar: (ceder en arrendamiento) locare
// (tomar en arrendamiento) condúcere. Sin:
redímere.
arranque: (de una máquina) expedítio, onis
f. Sin: mótio, emótio; velocitatis resúmptio;
Autom célere motionis princípium. Uso: mecanismo de -, v. arrancador.
arrendatario, v. arrendador.
array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f .
Sin: séries, -ēi f.
arreo: (atavío, adorno) ornatus, us m // (pl,
guarniciones de las caballerías) arma vel ornamenta equéstria; stramenta, orum npl.
arrebato: - del alma, ánimi sublátio; - de ira,
súbita ira.
arrepentimiento: paeniténtia, ae f. Uso: - activo, malefactorum paeniténtia.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arresto: (captura) comprehénsio, onis f //
(prisión) custódia, ae f. Uso: - domiciliario,
arreglar: - las cuentas de la familia, rationes
92
arrugar
arrobarse, v. extasiarse.
custódia doméstica.
arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii háeresis; ariana doctrina.
arrocero: oryzae cultor (-oris m).
arrodillada: genufléxio, onis f. Sin: genuflexus (-us m); fléxio génuum; génuum infléxio.
arriano: adj arianus vel árius, a, um; sust
Arii, vel arianismi, vel háeresis arianae discípulus, ássecla, fautor, sectator.
arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu
flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas
rodillas, génibus flexus vel pósitus.
arriar, v. amainar.
arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: área, ae
f. Uso: - de violetas, violárium; - pequeña,
pulvínulus; aréola.
arrodilladura: génuum flexura (-ae f).
arrodillarse: génua fléctere. Sin: génua inclinare vel submíttere; procúmbere génibus;
in génua procúmbere; in génua subsídere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad génua
alicúius procúmbere; ante pedes alicúius procúmbere; ad génua se álicui submíttere.
arriba: ¡- España!, Sursum Hispánia!
arribismo: ámbitus, us m. Sin: ambítio; glóriae avíditas; escendendi cupíditas; effrenus,
effrenatus, immódicus ámbitus. Uso: - en política, perveniendi stúdium; sollicitudo honorumque conténtio; immódicus publicorum
múnerum ámbitus; effrena, vel effrenata, vel
immódica dignitatum potestatumque ambítio.
arrollador: - de tabaco, involutor, oris m.
arrollar: (envolver una cosa en forma de
rollo) invólvere; convólvere. Sin: complicare.
arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glóriae áppetens vel cúpidus; effrenatus et audax alicúius rei captator; repentinus homo; qui
celériter ad honores pérvenit.
arrorró: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl.
Sin: nénia; neníola; somníferum carmen;
somnífera cantilena.
arroyada: rívuli cursus (-us m).
arriendo, v. arriendamiento.
arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condīta;
- a la milanesa o a la valenciana, oryza Mediolanénsium vel Valentinorum more condita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum
cultus (-us m); paella de -, oryzae patella.
arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsaciones) arhýthmia sive arhythmīa; arrhýthmia
sive arrhythmīa, ae f. Sin: arteriarum pulsus
exlex, abnormis, enormis.
arrítmico: arhýthmicus vel arrhýthmicus, a,
um. Sin: arrhythmus.
arrozal: oryzae sationes (-um fpl).
arrugar: - las narices, corrugare nares; - el
ceño, la frente, el entrecejo, frontem obdúcere; supercílium tóllere vel attollere; contráhere supercília // (mostrar desabrimiento o
ira por algo) aversari vel fastidire áliquid.
arrobamiento, v. éxtasis.
arrobar: admiratione vel stupore áliquem affícere. Sin: singulari voluptate perfúndere //
93
arruinado
arruinado: (venido a menos) aere alieno
obaeratus. Sin: aere alieno demersus vel oppressus.
piedra, artefacta lapídea.
arteria: artéria, ae f. Uso: - coronaria, artéria
coronária vel cordalis // (fig, gran vía de comunicación) principalis vel óptima via.
arrullar: (dormir al niño con arrullos)
lallare. Sin: cantilenam (infanti) cánere vel
insusurrare; cantilenam insusurrando infantem
sopire.
arterioesclerosis, v. arteriosclerosis.
arteriografía: arteriográphia sive arteriographīa, ae f.
arrullo o arrurrú, v. arrorró.
arsenal: (depósito o almacén general de
armas y otros efectos de guerra) armamentárium, ii n //(establecimiento marítimo) navale, is n ; navália, ium npl // (fig, depósito de
noticias, datos, etc.) receptáculum, i n. Sin:
repositorium.
arteriosclerosis: arteriosclerosis, -is f.
artesanado, v. artesanía.
artesanía: (profesión) artifícium. Sin: munus
fabrile; opíficum artes vel múnera // (clase
social) opífices, um mpl. Sin: collégium vel
corpus opíficum. Uso: obra de artesano,
opus fabrile.
arsenical: arsénicus, a, um. Sin: arsénici
(gen sing); ad arsénium pértinens // (que contiene arsénico) arsénicum cóntinens.
artesanito: púsio (-onis m) operárius.
arsénico: adj, v. arsenical // sust arsénicum,
i n. Uso: - blanco, arsénicum album.
artesano: ópifex, fĭcis m. Sin: ártifex, fĭcis
m; faber, bri m; fabricator; officinator.
arsis: arsis, is (ac -im) f. Sin: ictus, us m; sublátio, onis f.
artesiano: artesianus, a, um. Uso: pozo -, púteus artesianus.
arte: ars, artis f. Uso: - clínico, ars clínica; culinario, ars culinária vel coquinária; - médico, ars médica vel salutaris; el - del apostolado, apóstoli munus; Bellas Artes, bonae
(óptimae, ingénuae, liberales) artes vel disciplinae; - gráficas, artes gráphicae; - industriales, artes quaestuosae; - liberales, artes
liberales; - mágicas, mágicae vel magae
artes; - mecánicas, artes fabriles vel operosae; obra de -, opus summo artifício factum;
opus summā vel politíssimā arte perfectum;
artes y oficios, artes et artifícia; artes y ciencias, artes et stúdia, artes et disciplinae; las de la paz y de la guerra, belli pacisque artes;
con -, arte, ex arte, áffabre.
ártico: árcticus, a, um. Sin: septemtrionalis
vel septentrionalis, e.
articulación: (de miembros del cuerpo) articulátio, onis f. Sin: articulamentum; commissura; ártuum nexus // (de piezas) iunctura, ae
f . Sin: vertículae, arum fpl; catenátio móbilis
// (pronunciación clara y distinta) explanátio,
onis f. Sin: explanata vocum impréssio.
articular: (unir, enlazar) commíttere. Sin:
iúngere; coniúngere // (pronunciar clara y
distintamente) (voces vel verba) articulare.
Sin: explanare; exprímere; distincte proferre;
voces exprímere vel enuntiare. Uso: - las letras, lítteras suis sonis enuntiare.
artefacto: artefactum, i n. Uso: artefactos de
94
artístico
articulito: commentatiúncula, ae m.
loqui.
artículo: (escrito en periódico o revista) artículus, i m. Sin: scriptum; commentátio;
caput. Uso: - breve, capítulum; commentaríolus; - de fondo, commentátio princeps;
caput primárium vel penuárium; artículus primus, princeps, praecípuus; primárium vel
praecípuum scriptum; penuárius vel penárius
artículus // (cosa con que se comercia o que
se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f.
Uso: artículos de consumo, bona quae usu
consumuntur; artículos de exportación, res
quae exportantur; artículos de importación,
res quae importantur; artículos de lujo, merces delicatae; res ad luxúriam pertinentes; luxúriae instrumenta; artículos de la moda
femenina, mulíebris hábitus res; - de platino,
res ex platino confecta; artículos de primera
necesidad, merces víctui atque úsui necessáriae // Gram artículus, i m // (cada una de las
disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput,
pĭtis n. Sin: capítulum; artículus; locus; pars.
Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley,
caput legis; artículos del tratado de paz,
pacis condiciones // en el - de la muerte, in
artículo mortis. Sin: in supremo mortis agone
vel discrímine.
artificioso: (hecho con artificio) artificiosus,
a, um. Sin: fictícius; fictus; fucatus // (doble,
engañoso, astuto) dolosus. Sin: cállidus, astutus.
artillería: (material de guerra que comprende cañones, ametralladoras, etc.) res tormentária. Sin: plumbívoma vel béllica
tormenta; pyroballistária arma; ballistária vel
pyroballistária, ae f. Uso: - antiaérea, ballistária antiaérea; tormenta (béllica) adversus
aérios incursus; tormenta ignívoma contra
aëronavium incursiones; - motorizada,
ballistária autovectábilis; disponer la -, tormenta dispónere // pieza de -, tormentum, i n
// (cuerpo de artilleros) (mílites) tormentárii
Sin: (mílites) ballistárii vel pyroballistárii;
mílites tormentis (béllicis) addicti; cohors
tormentária, ballistária, pyroballistária. Uso:
oficial de -, ductor tormentariorum, ballistariorum, pyroballistariorum (comandante de
un destacamento); praepósitus ministério
tormentário (encargado del empleo de la -).
artillero: (miles) tormentárius Sin: (miles)
ballistárius, pyroballistárius, pyrobolárius; librator; tormenti béllici librator.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fictícius, factícius; arte factus vel cónditus. Uso:
colores -, factícii colores; fuegos -, ignes artificiosi vel festi; lago -, lacus strúctilis; ojo -,
óculus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factíciae gemmae.
artimaña: (trampa) fraus, fraudis f Sin:
dolus // (coloq, artificio o astucia para engañar a uno, o para otro fin) v. treta.
artista: ártifex, fĭcis m. Sin: officinator; qui
in arte (vel ártibus) versatur. Uso: - perfecto,
perfectus ártifex; - de teatro, scáenicus, i m;
scáenicus ártifex.
artificialmente: artificiáliter. Sin: artificiose.
Uso: ser alimentado -, artificiáliter nutriri.
artísticamente: arte. Sin: áffabre; artificiose;
artificiáliter. Uso: hecho -, fabrefactus vel
fabre factus.
artificio: artifícium, ii n // (fig, doblez)
dolus, i m. Sin: simulátio, dissimulátio; fraus.
artificiosamente: artificiose. Sin: artifício;
ficte; fucate; contorte; pútide; nímio adhíbito
artifício. Uso: hablar -, pútide dícere vel
artístico: artísticus, a, um. Sin: áffabre factus,
cónditus, fictus; plenus artis. Uso: muy -,
95
artralgia
as: princeps, cĭpis mf. Uso: - del ciclismo, birotariorum princeps; los corredores ases,
principes cursores.
summo artifício factus; politíssima arte perfectus; obras -, ópera arte facta; perfección -,
artifícium et expolítio; producción -, ópera et
artifícia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifício opus perfícere
vel confícere; tener gusto -, artis sensu
pollere; artis iudício pollere; sensum vel iudícium habere.
asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata;
cibus assatus. Uso: - de ánade o pato, buey,
cordero, lechón, ternera, vaca, assum anatinum, búbulum, agninum, porcellinum, vitulinum, vaccinum; quien prepara asados,
assorum confector; quien vende asados, assorum vénditor vel tabernárius; tienda de
asados, assorum taberna // (pp de asar) assatus. Uso: - en el horno, in furno assatus.
artralgia: arthrálgia sive -thralgīa, ae f. Sin:
articulorum dolores.
artrálgico: ad arthrálgiam áttinens.
artrítico: adj arthríticus, a, um. Sin: articulorum vel artuum (gen) ; arthrítide (articulorum
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus,
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust
arthríticus, i m; arthrítica, ae f. Sin: qui vel
quae arthrítide laborat, vexatur, affícitur.
asador: (quien asa carne) assator, oris m; assatrix, icis f // (varilla de metal en que se
pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
n (dat y abl pl véribus vel vérubus). Sin: verutum, i n. Uso: - pequeño, verrículum //
(aparato mecánico) veru vel verutum versátile. Sin: veru machinatione versatum; assatória machínula; machinátio cárnibus
assandis; machínula versando veruto. Uso: con motorcito eléctrico, veru vel verutum
eléctricum; veru eléctrica vi motum.
artritis: arthritis, tĭdis (ac -in). Sin: articularis
vel articulárius morbus; vítium articulare vel
articulárium; articulorum vel artuum inflammátio. Uso: padecer o estar afecto de -, articulari vítio áffici; articulari morbo laborare,
vexari, áffici.
asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mercennarius; mercede conductus // sust salariarius, ii m. Sin: conductus; operárius
conductus; mercede conductus.
artritismo: arthritismus, i m.
artrodia: Anat arthródia sive arthrodīa, ae f.
asalto: (- a personas) ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis f // (- a lugares) oppugnátio,
onis f // (Esgr, acometimiento) petítio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effúgere
vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expugnátio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar
al -, castellorum expugnatione lúdere;
castellorum expugnationi indulgere.
artrología: arthrológia sive -logīa, ae f. Sin:
de córporis artículis doctrina vel rátio.
artrópodo: árthropus, pŏdis m.
arveja: vícia, ae f.
arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad
archiepíscopum spectans.
Assam: Assámia, ae f. Uso: de -, assamianus,
a, um; assamiensis, e.
arzobispo: archiepíscopus, i m. Sin: metropolīta.
asamblea: conventus, us m. Sin: consílium.
Uso: - constituyente, conventus constitutio96
asegurarse
ductrix (-icis f). Sin: anábathri minister vel
ministra.
nalis; - General de las Naciones Unidas,
Conventus Generalis Nationum Unitarum; ordinaria, ordinárium consílium; miembro de
la -, conventūs sodalis (-is m); - solemne,
conventus sollemnis.
ascesis: ascesis, is f.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; ascétria, ae f.
asbestino: asbestinus, a, um.
ascética, v. ascetismo.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m.
ascético: ascéticus, a, um.
ascáride: áscaris, -ĭdis f.
ascetismo: (profesión de la vida ascética) ascetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita ascética;
ascéticae vitae proféssio // (doctrina de la
vida ascética) ascética disciplina. Sin: ascéticae vitae rátio; ascesis doctrina.
ascendencia: ascendéntia, ae f.
ascendiente: (influencia moral) auctóritas,
atis f. Sin: dígnitas // (antecesores) ascendentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi.
asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin:
se ornare; ornari; se fíngere; fingi.
ascensión: (acción y efecto de ascender)
ascénsio, onis f. Sin: scánsio. Uso: - de
Cristo, Ascénsio; Ascénsio Dómini // (fiesta
con que se celebra el misterio de la -) Festum
Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia
divini Redemptoris ad caelum escendentis.
asediar: obsidēre. Sin: circumvallare.
asedio: obsídio, onis f. Sin: circumvallátio.
aseguración: assecurátio, onis f. Sin: cáutio
de áliqua re; testificátio.
ascensor: anábathrum, i n. Sin: scansórium;
ascensórium; célla scandens; céllula scansória; pénsilis céllula; máchina scansória;
pegma scansórium vel scandens. Uso: - eléctrico, anábathrum eléctricum; anábathrum
eléctrica vi actum; - pequeño, anabathríolum;
- destinado para elevar pesos, v. montacargas // botón del -, anábathri malléolus vel
parvus malléolus; cabina del -, cella scansória; puerta del -, anábathri ostíolum; bajar
en -, anábathro descéndere, dévehi, deferri;
subir en - al tercer piso, anábathro ad tértium
tabulatum escéndere, ascéndere, évehi, elevari, ferri; per anábathrum ad tértiam domūs
tabulationem escéndere; tomar el -, anábathro uti; el - no funciona, anábathrum non
movetur; el - se rompió, anábathrum vitiatum
est.
asegurado: (pública) cautione tutus. Uso:
casa -, domus cauta.
asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis
dator.
aseguradora: socíetas vel sodalícium sarciendis damnis. Uso: - para la protección del
paisaje, socíetas locorum amoenitátibus
tuendis; - sobre la vida, socíetas cautioni
exercendae.
asegurar: - el coche, cautionem sólvere de
autoraeda.
asegurarse: - contra algo, sibi cavere de áliqua re.
ascensorista: anábathri ductor (-oris m) vel
97
asentador
asentador: (cuero para suavizar las navajas)
v. afiladora.
asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix.
asexuado o asexual: non sexualis, e.
aseo: (limpieza) mundítia, ae f; mundíties, ēi
f // (adorno, compostura) elegántia, ae f. Sin:
exornátio; nitor.
asfaltado: bitúmine stratus vel obductus, a,
um.
asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti immúnitas.
asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mĭnis
n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitumen artificiale; de -, asphálticus; bituminosus.
aséptico: asépticus, a, um. Sin: inquinamento
carens; inquinamento (inquinamenti, ab inquinamento) immunis; omni inquinamento
immunis.
asfíctico o asfíxico: asphýcticus, a, um. Sin:
spíritus vel ánimae interclusione laborans.
aserción: assértio, onis f.
asfixia: asphýxia sive -phyxīa, ae f. Sin: suffocátio; spiritūs vel ánimae interclúsio. Uso:
producir -, v. asfixiar; morir de -, interclusā
ánimā exspirare.
aserradero: officina serrária vel serratória.
aserrín: scobis, is f. Sin: serrago, gĭnis f.
asfixiante o asfixiador: spíritum vel ánimam
intercludens // fig molestus; obtundens; fatigans.
asesor: assessor, oris m. Sin: curator; consiliarius; consiliator. Uso: - eclesiástico, ecclesiásticus curator; - eclesiástico de la Acción
Católica, sacerdos consiliárius sodalitatis ab
Actione Cathólica; sacerdos Actionis Cathólicae sodálibus cónsulens; sacerdos consociationis
curator
Actioni
Cathólicae
provehendae; sacerdos Actionis Cathólicae
sóciis vel sodálibus addictus; - eclesiástico de
los hombres de Acción Católica, sacerdos homínibus cónsulens in Actionis Cathólicae agmínibus militántibus; - eclesiástico de las
jóvenes de Acción Católica, sacerdos puellis
cónsulens in Actionis Cathólicae societatem
adscitis; - eclesiástico de los jóvenes de Acción Católica, sacerdos catholicorum iúvenum sodalitatis curator vel consiliarius; eclesiástico de las mujeres de Acción Católica, sacerdos muliéribus cónsulens Actionis
Cathólicae societati addictis; - económico del
presidente, consiliárius oeconómicus praesidentis; - del juez, scabinus, i m; assessor iúdicis.
asfixiar: suffocare. Sin: ánimam interclúdere; spíritum praeclúdere vel suffocare, asphýxiam afferre // asfixiarse, se suffocare
Sin: ánimam sibi interclúdere; asphýxiā se
occídere.
asfódelo: asphódelus vel asphódilus, i m.
Asia: Asia, ae f. Uso: - Menor, Asia minor; oriental, Asia orientalis.
asiático: asianus vel asiáticus, a, um.
asiento: (mueble para sentarse) sedile, is n.
Sin: sedes, is f; subséllium; sella; scamnus;
(en un triclinio) accúbitus (-us m); (plaza en
un vehículo, en un espectáculo público) sedulária, orum npl; (diván semicircular)
sigma, ătis n. Uso: - almohadillados, scamna
tomento strata; - cómodo, sella cómmoda; hileras de asientos, subselliorum órdines; - re98
asistencia
asimetría: asymmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
inaequálitas; enórmitas; pártium inaequálitas;
rerum ordo discors, díscrepans, abnormis;
non apta (vel díscrepans, abnormis, enormis,
díssona, discors, ábsona, exlex) pártium composítio.
servado, sedes reservata; asientos de la galería (o paraíso), archiséllia; asientos de platea, sellae; - de madera, sedile lígneum; - de
mármol, sedile e mármore // (anotación en
registro o libro de contabilidad) transcríptio
vel descríptio, onis f // (apuntamiento de una
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annotátio, onis f. Sin: perscríptio.
asimétrico: asymmétricus, a, um Sin: asýmmeter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors.
asignación: - familiares, scídulae nummáriae
familiares; - a los miembros de familias reinantes, ánnuus réditus; ánnua públice decreta; - de gastos, statutus sumptus; - de una
suma, pecúniae assignátio, destinátio, erogátio; destinata pecúnia; destinata álicui rei pecúniae summa.
asimilación: assimilátio, onis f. Sin: appropriátio. Uso: - de la comida, cibi concóctio
vel conféctio // Gram, litterarum attráctio.
asimilar: (asemejar, comparar) assimulare
vel assimilare áliquem álicui vel áliquid álicui
rei. Sin: assímilem fácere áliquem álicui; assímile fácere áliquid álicui rei // (Fisiol, apropiarse los órganos las substancias necesarias
para su conservación o desarrollo) in naturam suam áliquid vértere. Sin: confícere vel
concóquere cibum // (fig, adoptar ideas o
cosas ajenas) áliquid sibi arrogare vel
assúmere. Sin: áliquid in usum suum (vel in
suam rem) convértere; áliquid in sucum et
sánguinem convértere.
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecuniam (vel pecúniae summam) álicui rei (vel
in áliquid) destinare.
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina.
Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; científicas, sciéntiae; - humanísticas, disciplinae humanísticae, humanae, spirituales; jurídicas, disciplinae iuris civilis; - literarias,
doctrinae liberales; lítterae, arum; - principales, disciplinae principales; - técnicas, technicorum disciplinae.
asincronismo: asynchronismus, i m.
asincrónico o asíncrono: asynchrónicus, a,
um.
asilado, da: (persona que encuentra asilo
con protección oficial) asyli petitor (-oris m);
asyli petitrix (-icis f).
asíndetos: asýndeton vel asýndetum, i n. Sin:
dissolútio.
asilo: asylum, i n. Sin: perfúgium. Uso: - político, asylum políticum // (establecimiento
benéfico) hospítium, ii n. Uso: - de ancianos,
gerontocomīum, ii n; senum hospítium;
domus egenis sénibus recipiundis; - para expósitos, v. inclusa; - de huérfanos, v. orfanato; - de niños, v. guardería; - para los
pobres, ptochotrophīum; ptochēum vel ptochīum; - de sordomudos, hospítium surdorum
mutorumque.
asísmico: asísmicus, a, um. Sin: contra (vel
adversus) terrae motus munitus vel praemunitus.
asistencia: assisténtia, ae, f . Sin: cura; curátio; opitulátio; patrocínium; auxílium. Uso: activa, pasiva, assisténtia activa, passiva; hospitalaria, curátio nosócoma, curátio in valetudinário; - pediátrica, curátio puerorum; técnica, téchnica vel technicorum cura; - a
99
asistente
los desocupados, auxílium opíficum ópere
caréntium; - a los discapacitados, impeditorum vel membris captorum opitulátio vel auxílium; - a los heridos, vulneratorum curátio;
- a los matrimonios, assisténtia matrimóniis;
- a los pobres, opitulátio páuperum.
asistente: (el que cuida) adiutor, oris m. Sin:
curator; custos. Uso: - eclesiástico, sacerdos
curator; - médico, mediastinus, i m; - social,
curator socialis; socialis adiutor // (soldado
destinado al servicio personal de un jefe u
oficial) fámulus militaris. Sin: tiro (-onis m)
duci addictus.
asistir: (estar o hallarse presente) interesse
vel adesse + dat. Uso: - a las funciones religiosas, rebus divinis interesse; - al sepelio,
sepulturae adesse // (socorrer) adesse + dat.
Sin: praesto vel auxílio esse + dat // (servir o
atender a alguien) ministrare + dat. Sin: assístere + dat; adstare vel astare + dat. Uso: a los enfermos, a los moribundos, infirmis,
moribundis assístere; - a alguien en la hora
de la muerte, alicúius horā mortis ei adstare
(vel astare).
asma: asthma, ătis n. Sin: anhélitus (-us m);
anhelátio; spíritūs difficultas; spirandi difficultas vel aspéritas.
asmático: (relativo al asma) asthmáticus.
Sin: ad asthma pértinens // (que padece
asma) asthmáticus, i m. Sin: anhelator; spirandi difficultate (vel asperitate) laborans.
asociación: associátio, onis f. Sin: consociátio, sociátio, socíetas; assocíetas; congregátio, consórtium, consórtio; sodálitas,
sodalícium; coetus; collégium. Uso: - católica, cathólica consociátio; - católica de asistencia social, cathólica socíetas cívibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consociátio;
- deportiva, consociátio ludicrorum certáminum; athléticae ludis excolendis coetus; -
ecológica Greenpeace, sodálitas oecológica
Greenpeace; sodálitas, cui nomen est ánglicum Greenpeace; - económico-social, consociátio
oeconómicae
socialique
rei
provehendae; - estudiantil, studiosorum iúvenum consociátio; - ilegal, illícita fáctio; Internacional de Energía Atómica (en sigla
inglesa IAEA), Internationalis Atómicae
Energīae Associátio; - laical, consociátio laicalis; sodalícium laicale; - Latina, Sodálitas
Latina; - política, factio; - profesional, collégium; - pugilística, consociátio pugilatūs; Sionista, Associátio Sionística; - terrorista
“Hamas”, sociátio tromocrática, quae est
“Hamas”; - de hombres, coetus hóminum; de las ideas, notionum nexus (-us m); - de los
trabajadores, collégium opíficum; - de obreros solamente, socíetas ex solis opifícibus
conflata; - de obreros y dueños, socíetas ex
opíficum et dominorum ordínibus conflata; para la defensa del ambiente, sociétas locorum amoenitátibus tuendis.
asociado: associatus, i m. Sin: consociatus,
sociatus, sócius, assócius, consócius; adscriptus; partionárius.
asocial: insociábilis, e. Uso: societatem repugnans vel recusans.
asociar: consociare (cum + abl). Sin:
coniúngere (cum + abl); adiúngere ( + dat;
ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac);
ascíscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Turquía a la Unión Europea, Túrciam in Unionem Europaeam ascíscere.
asociarse: - a o con alguien, se álicui sócium
adiúngere; societatem cum áliquo inire; - a
una corporación, sodalício se sócium adiúngere.
asociativo: associativus, a, um.
asolar: assolare.
100
astenia
asomarse: prominere. Uso: No te asomes por
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
asonancia: assonántia, ae f. Sin: assonátio;
soni congruéntia vel similitudo; imperfecta
consonántia.
asonantado: ássonans, antis.
asonantar: assonare. Sin: simíliter desínere
vel cádere.
asonante: adj ássonans, antis; sust vox ássonans.
aspa: (cruz decusata) v. cruz.
aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: eufórico, aspectus hílaris, hílarus, iucundus
// (elemento, faceta o matiz de algo) rátio,
onis f. Sin: aspectus; res; fácies; forma. Uso:
- deontológico, rátio deontológica; - esenciales, essentiales rationes; - estructurales,
structurarum formae; - fundamentales, fácies
primáriae; - moderno, aspectus modernus; institucionales, institutorum formae; - positivos y negativos, fácies positivae et negativae; aspectus positivi et negativi; psicológico, res psychológica; - social, socialis rátio; - de descuido y abandono, aspectus
neglectus atque derelictus; bajo el - histórico,
sub aspectu histórico; bajo otro -, sub álio
aspectu; bajo varios -, sub váriis aspéctibus.
asperón: cos, cotis f.
aspersorio: aspersórium, ii n. Sin: aspergillum vel aspergillus; lústricum aspersórium.
aspiración: Mec inspirátio, onis f // (vivo
anhelo) appetítio, onis f.
aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la “p” aspirada, “p” aspiratum.
aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis.
aspiradora: (aparato de limpieza que aspira
el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum púlveris; púlveris ántlia; ántlia exhauritória; hauritória máchina; púlveris hauritórium. Uso: de mano, manuale púlveris hauritórium.
aspirante: (que aspira a algún estado, empleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspirans statum fratrum laicorum; - a la elocuencia, a la inmortalidad, candidatus
eloquéntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
sacerdótii candidatus; iúvenis sacerdótium
affectans; - a un empleo, candidatus alicúius
múneris.
aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
pastilla de -, pílula vel pastillus aspirinae.
assembler (Inform): (assembly language, codificador de instrucciones) lingua machinalis. Sin: assembler, i m; compositória lingua
// (compiler, programa productor de programas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
compilatórium, ii n.
associative memory (Inform) memoria asociativa, almacenador asociativo: memória
associativa.
asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, scapus, i m; bandera a media -, vexillum in
medio hastili; vexillum in medio palo propósitum.
astasia: standi vel consistendi difficultas.
astenia: asthénia sive -thenīa, ae f. Sin: languor; vírium deféctio vel defectus (falta de
fuerzas); vírium debílitas vel remíssio (decaimiento considerable de fuerzas).
101
astenopía
astenopía: asthenópia sive -nopīa, ae f. Sin:
cernendi infírmitas vel debílitas; oculorum
sensus vel ácies hebes (-bĕtis; abl -bĕti).
asterisco: asteriscus, i m. Sin: stéllula. Uso:
marcado con -, asterisco vel stellulā signatus,
distinctus.
asteroide: asteróides, is m.
phīa, ae f.
astrofotográfico: astrophotográphicus, a,
um. Sin: ad astrophotográphiam spectans.
astrofotometría: astrophotométria sive -metrīa, ae f. Sin: astrorum lucis metiendae rátio,
disciplina, doctrina, sciéntia.
astrografía: astrográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: astrorum descríptio.
astigmático: astigmáticus, a, um.
astigmatismo: astigmatismus, i m.
astrolabio: astrolábium, ii n.
astilla: ássula, ae f.
astillero: navália, ium npl. Sin: navale; navale armamentárium; naválium officina.
astral: astralis, e. Sin: sidéreus; ad astra áttinens.
astringente: stýpticus, a, um. Sin: astrictórius; astrictóriam vel astringendi vim habens;
alvum vel ventrem astringens, óbstruens,
súpprimens, cómprimens. Uso: acción -, vis
astringendi; remedios -, stýptica medicamenta; medicamenta astringéntia, obstruéntia, suppriméntia, compriméntia.
astro: - cinematográfico, cinematográphiae
lux, lumen, sidus, astrum.
astrodinámica: astrodynámica, ae f; astrodynámice, es f. Sin: astrodynámica disciplina,
doctrina, sciéntia; síderum mótuum stúdium.
astrofísica: astrophýsica, ae f; astrophýsice,
es f. Sin: astronómia phýsica; astrophýsica
disciplina, doctrina, sciéntia.
astrofísico: adj astrophýsicus, a, um // sust
astrophýsicus, i m. Sin: síderum indagator.
astrofotografía: astrophotográphia sive -gra-
astrólatra: astrólatra, astrólatres, ae m; astrólatris, trĭdis f.
astrolatría: astrolatrīa, ae f. Sin: astrorum
cultus.
astrologar: (averiguar mediante la astrología) astrologizare. Sin: astrológiam exercere;
notare vitam alicúius ex natali die // (pronosticar mediante la astrología) astrológiā áliquid divinare, vaticinari, hariolari, augurare.
astrología: astrológia sive -logīa, ae f. Sin:
mathēsis, is (ac -im vel -in); caeli interpretátio; ex astris vel sidéribus divinátio, hariolátio. Uso: - psicológica, astrológia
psychológica.
astrológico: astrológicus, a, um. Sin: ad astrológiam (vel hariolationem, vel divinationem ex astris) pértinens.
astrólogo: astrólogus, i m. Sin: síderum aestimator; caeli vel síderum interpres; qui futura vaticinatur sidéribus contemplandis.
astrómetro: astrophotómetrum, i n. Sin: astrorum luci metiendae instrumentum.
astronauta: astronáuta, ae m; astronáutria, ae
f. Sin: náuta sideralis m; astronáutis, ĭdis f.
102
ataque
astronáutica: astronáutica, ae f; astronáutice,
es f. Sin: res astronáutica; astronáutica doctrina, disciplina, sciéntia.
astronáutico: astronáuticus, a, um. Uso:
traje -, vestis astronáutica.
astronave: astronavis, is f. Sin: navis vel
aëronavis sideralis;
aérium navígium
siderale. Uso: la - americana “Challenger”,
navis sideralis americana, cui nomen
“Challenger” (provocatrix).
astronavegación: astronavigátio, onis f.
astronomía: astronómia sive -nomīa, ae f.
Sin: sideralis disciplina, rátio; síderum sciéntia, investigátio, cognítio.
astronómico: astronómicus, a, um. Sin: ad
astronómiam (vel ad síderum doctrinam) áttinens. Uso: observaciones -, caelestes (vel
astrorum) observationes; hacer observaciones -, motus stellarum observitare vel observare; telescopio -, astroscópium
astrónomo: astrónomus, i m. Sin: síderum
interpres, spectator; astronómiae (vel sideralis sciéntiae) cultor vel peritus.
astroquímica: astrochímica sciéntia vel doctrina.
asueto: féria, ae f. Uso: día de -, dies feriatus.
Asunción: (cap. del Paraguay) Assúmptio,
onis f (in Paraquária). Sin: Assumptionópolis, is f // (elevación al cielo de la Virgen
María) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin:
Deípara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -)
sollemnia honori caelestis Reginae caelo receptae.
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negótium,
ii n. Uso: - interno de China, res interna Si-
narum // (tema o argumento) assumpta matéria. Sin: óperis propósitum; argumentum
propósitum; res propósita // (negocio, ocupación, quehacer) v. negocio.
atabacado: tabaco cóncolor. Sin: tabaci colori símilis; tabácini coloris (gen). Uso:
aliento -, spíritus vel hálitus tabaco infectus.
atabal, v. tímpano.
atabalero, v. tímpano (tañedor de tímpano).
atacante: oppugnator, oris m.
atache, v. broche.
atado: fascis, is m. Sin: involucrum. Uso: de cigarrillos, v. paquete.
atadura: religátio, onis f. Sin: alligatura, ae
f.
atajo: (senda por donde se abrevia el camino) compendiária, ae f. Sin: compendiárium; compéndium; via compendiária; viae
compéndium; via transversa; transversum
iter; iter compendiárium. Uso: ir por atajos,
compéndiis ire; per compéndia ire; llegar por
un -, compendiáriā pervenire.
atalaya: spécula, ae f.
ataque: ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis
f; ictus, us m. Uso: - aéreo a Gaza, ímpetus
aérius in Gazam; - aéreos de los aliados, ímpetus aérii foederatorum; - apoplético, sánguinis ictus; ictus mali súbitus; sufrir un apoplético, apoplexi árripi vel córripi; - atómico, atómicus ímpetus; - contra los derechos civiles, ímpetus in iura civília; informático, ímpetus ordinatralis; - suicida,
ictus suicidiárius; - terrorista, ímpetus terrorísticus; - de una enfermedad, morbi irrúptio.
103
atar
atar: alligare. Uso: el que ata, alligator.
ataraxia: ataraxīa, ae f. Sin: ánimi tranquíllitas, serénitas, imperturbabílitas; perfecta ánimi quies; immota tranquíllitas ánimi.
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus negótii; occupatíssimus in áliqua re. Uso: estar
muy -, multa ágere; multis negótiis distineri.
ataúd: cápulus, i m. Sin: féretrum; arca; lígnea arca.
atávico: atávicus, a, um.
atavismo: atavismus, i m. Sin: índoles ex
átavis accepta, orta, hábita, suscepta.
atavío: cultus, us m. Sin: ornatus; hábitus;
vestitus.
ataxia: ataxīa, ae f. Uso: Psicol, - mental,
mentis ataxia.
atáxico: atáxicus, a, um. Sin: ad ataxīam pértinens (relativo a la ataxia); ataxiā laborans
(que padece ataxia).
ateísmo: atheísmus, i m. Sin: irrelígio; Dei
negátio; divinitatis infitiátio; religionis contemptus. Uso: profesar el -, Deum esse negare vel infitiari; - de Estado, nulla Civitatis
(vel rei públicae) relígio; res pública a religione aliena.
ateísta: atheísta, ae m.
atención: cura, ae f. Uso: - pastoral, pastoralis cura; ¡-!, atténdite!; animadvértite!; cavete!
ateneo: athenaeum, i n. Uso: Pontificio - Salesiano, Pontifícium Athenaeum Salesianum.
atenerse: (acomodarse uno en sus acciones a
alguna cosa) - al juicio de uno, iudício alicúius stare; - al orden cronológico, témporum
órdinem servare.
atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: petítio; insídiae. Uso: - dinamitero, petítio dynamite patrata.
atentar: impétere, pétere, appétere áliquem.
atenuante: attenuátio, onis f. Sin: excusátio.
atenuar: (minorar o disminuir) extenuare.
Uso: - la verdad, veritatem extenuare.
ateo, a: sust átheus, i m; áthea, ae f. Sin: Dei
negator, negatrix; divinitatis infitiator, infitiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei
infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel
infitiari // adj átheus, atheísticus; irreligiosus.
aterciopelado: velluto símilis.
ateroma: atherōma, ătis n.
aterrizaje: ad terram lapsus (-us m). Sin: apparatus (-us m) desultórius; aëroplanorum vel
aëronávium appulsus (-us m). Uso: - forzoso,
appulsus vel descensus invitus.
aterrizar: terram vel solum attíngere, cápere,
contíngere. Sin: (ad terram vel solum)
descéndere, labi, delabi; terram attíngere; in
terram desilire, prosilire; ad terram appellere.
Uso: - sobre la luna, in Lunam descéndere; al
-, in appellendo.
aterrorizar: terrere, exterrere, conterrere.
Sin: terrorem álicui inícere, inferre, afferre,
incútere; áliquem in terrorem conícere, addúcere, compéllere. Uso: estar aterrorizado,
terrore percelli, perfundi, commoveri; metu
frangi vel examinari.
atestado: testimónium, ii n. Sin: documen-
104
átomo-gramo
tum.
atestar, v. certificar.
ático: (piso que está bajo el tejado de una
casa) átticum, i n. Sin: áttica pars domūs vel
áedium.
Atila: Áttila, ae m. Uso: de -, attilanus, a,
um.
atildado: compósitus, a, um. Sin: comptus;
élegans; bellus.
atípico: atýpicus, a, um. Sin: extraordinárius;
enormis.
Atlántico: Atlánticum, i n. Sin: océanum
Atlánticum. Uso: Pacto del - Norte, Pactum
(Océani) Atlántici Septentrionalis.
atlas: atlas, antis m. Sin: tábulae, arum fpl;
tábulae geográphicae; terrarum tábulae.
atleta: athleta, ae m; athlétria, ae f. Sin: agonista vel agonistes, ae m; peritíssimus vel fortíssimus lusor. Uso: - olímpico, athleta
olýmpicus // (persona membruda) vir vel múlier firmo córpore.
atlética, v. atletismo.
atlético: athléticus, a, um. Uso: arte -, ars
athlética; condición -, condício athlética;
constitución -, córporis fírmitas; ejercicios -,
athlética, ae f; tipo -, athléticum caput.
atletismo: athletismus, i m. Sin: athlética, ae
f; res athlética; athlética exercitátio; athléticae
stúdium; stúdium se (vel corpus) exercendi.
Uso: - acuático, athletismus aquáticus; - ligero, pesado, athlética levis, gravis; - masculino, femenino, athlética certámina inter
viros, inter mulíeres // (doctrina) ars vel disciplina athlética.
atmósfera: atmosphaera, ae f. Sin: aër terrae
circumiectus vel circumfusus; simplem aër //
fig atmosphaera. Uso: - amigable, atmosphaera amicalis.
atmosférico: atmospháericus, a, um. Sin:
áëris vel caeli (gen).
atolón: atollum, i n; atollus, i m. Sin: ínsula
corrálica.
atolondrado, v. inconsiderado.
atolondramiento, v. inconsideración.
atómico: atómicus, a, um. Uso: bomba -,
pyróbolum atómicum; pyróbolus atómicus;
desintegración - o nuclear, átomi disiúnctio
vel dissolútio; atomorum disiectus (-us m);
energía -, vis atómica; era -, atómica aetas;
sáeculum átomo-phýsicum; explosión -, dirúptio vel displósio atómica; guerra -, bellum
atómicum; peso -, pondus atómicum.
atomismo: atomismus, i m.
atomista: atomista, ae m. Sin: atomismi fautor.
atomística: atomística, ae f. Sin: phýsica vel
phýsice (-es) atómica.
atomístico: atomísticus, a, um.
átomo: átomus, i f. Sin: corpúsculum; corpúsculum insecábile vel indivíduum; indivíduum. Uso: bombardear el -, átomum
verberare; constitución del -, átomi constitútio, composítio, structura; desintegrar el -,
átomum scíndere, disiúngere, dissociare, dissólvere, fíndere, diffíndere, diffríngere; estudiar el -, átomos explorare, investigare,
scrutari, perscrutari.
átomo-gramo: grammátomus, i m.
105
atonal
atonal: número carens.
atonía: atónia sive atonīa, ae f. Sin: languor;
torpor. Uso: - estomacal, stómachi inértia vel
resolútio; stómachus torpens, fláccidus, enervatus; - visceral, víscerum torpor.
atónico: (que padece atonía) átonus. Sin:
torpens, torpescens; fláccidus; enervatus; atóniā (vel torpore, vel languore) laborans //
(perteneciente o relativo a la atonía) atóniae,
torporis, languoris (gen); ad atóniam spectans
// Gram, v. átono.
átono: (sin acentuación) átonus, a, um. Sin:
sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v.
atónico.
atormentar: vexare. Sin: cruciare, excruciare; exagitare; torquere // atormentarse,
angi (áliqua re, de áliqua re, de áliquo). Sin:
cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare.
atornillador, v. destornillador.
atornillar: cóchleam vólvere. Sin: clavum
cochleatum impéllere, immíttere, ingérere (in
ferrum, en el hierro; in lignum, en la madera
…).
atrabiliario: adj hypocondríacus, a, um. Sin:
melanchólicus; melanchóliā laborans; atrā
bili suffusus vel laborans; (relativo a la atrabilis) ad atrabilem spectans // fig iracundus, a,
um. Sin: rábidus; stomachosus // sust melanchólicus, i m. Sin: qui melanchóliā laborat.
atrabilis: atrabilis, is f; atra bilis. Sin: melanchólia; nigra bilis; melanchólicus umor.
atracarse: (comer o beber con exceso) ingurgitari. Sin: se ingurgitare; édere ac bíbere áffatim; se cibo ac vino onerare.
atracción: vis attrahendi. Uso: - modal, at-
tráctio modalis vel modorum // (gravedad) v.
esta voz.
atractivo: adj attractivus, a, um. Sin: gratus;
iucundus; illíciens; delectationis plenus;
aptus ad alliciendos ánimos; (de lugar)
amoenus; (de persona) venustus (físicam), lépidus (moralm). Uso: de manera -, attractivo
modo // sust attractívitas, atis f. Uso: suscitar
cierto -, attractivitatem quandam exhibere.
atraer: allícere. Uso: - al estudio del latín,
ad linguam latinam addiscendam allícere.
atraillar: (atar con traílla) cópulā vincire //
(conducir teniendo la traílla) canem vel
canes fune tráhere; canem corrígiā dúcere;
canem cópulā tenere; canem cópulā vinctum
ágere.
atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel retractus, a, um; (antiguo, no al día) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipéndia praetérita;
stipéndia non soluta; stipéndia retro débita.
atraso: tardátio, onis f.
atrepsia: at(h)répsia sive -repsīa, ae f. Sin:
nutritionis vel alimóniae caréntia; córporis
vel vírium extenuátio; vires attenuatae.
atresia: atresīa, ae f. Sin: foráminis (córporis) occlúsio.
atribución: attribútio, onis f. Sin: assignátio;
adiudicátio // (facultad) potestas, atis f. Sin:
munus; mandatum.
atribulado: sollícitus, a, um. Sin: calamitosus; aerumnosus; afflictus; excruciatus; aerumnis, misériis, rebus adversis, rerum
angústiis affectus, vexatus, cruciatus, pressus, conflictatus. Uso: estar -, in angústiis
esse; aerumnas pérpeti.
106
audiencia
atributivo: attributivus, a, um.
atributo: Gram attributum, i n. Sin: attribútio; res attributa // (cualidad o propiedad)
nota; próprium; attributum (perfección divina).
roba, ae f. Uso: - deportivo, vestis campestris; vestido solemnemente con - universitario, robā universitária sollemniter vestitus.
atún: thynnus vel thunnus, i m // (propio o
relativo al -) thynnárius, a, um; ad thynnum
spectans.
atricomía: at(h)ricómia sive -comīa, ae f.
Sin: capillorum deflúvium, amíssio, spoliátio.
atunera: thynnária piscátio. Uso: ejercer la -,
thynnáriam piscationem exercere.
atrio: átrium, ii n. Sin: vestíbulum.
audibilidad: audibílitas, atis f. Sin: soni inténtio; facultas audiendi.
atril: plúteus, i m; plúteum, i n. Sin:
anagnostérium; librorum fulcimentum.
atriquia: athríchia sive athrichīa, ae f. Sin:
alopécia; capilli, capillorum deféctio, inópia,
caréntia.
atriquiasis, v. atriquia.
atrofia: atróphia sive atrophīa, ae f. Sin:
tabes; extenuátio; nutrimenti desértio. Uso: del corazón, cor enervatum; cor naturali vi
carens.
atrofiado: átrophus vel atróphicus, a, um.
Sin: atróphiā affectus vel laborans.
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, debilitare, minúere, auferre; atróphiā vel tabe
affícere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabéscere; contabéscere; debilitari; consumi; átrophum fíeri; vim pérdere, amíttere; atróphiā
vel tabe áffici.
atrófico: atróphicus, a, um. Sin: átrophus; tabíficus; enervatus; extenuatus; torpens; naturali vi destitutus; atróphiā vel tabe affectus,
laborans // (perteneciente a la atrofía) atróphiae, extenuationis (gen); ad atróphiam áttinens.
atuendo: (atavío, vestido) vestis, is f. Sin:
atunero: thynnárius, ii m.
audible: audíbilis, e.
audición: audítio, onis f. Sin: acroāma, ătis n.
Uso: - estereofónica, acroama stereophónicum; - musical, audítio musicalis; - radiofónica, audítio vel acroama radiophónica; serie
de audiciones, series auditionum; escuchar radiofónicas, auditiones radiophónicas auscultare; - de teatro por radio, fábulae áctio
radiophónica; fábula scáenica radiophónica.
audiencia: (acto de oír o atención para oír)
audiéntia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare
vel dédere aures suas álicui; álicui dicendi
potestatem fácere // (acto de oír los jueces)
audiéntia, ae f. Uso: - en tribunal, iudícium;
día de -, iudiciárius dies // (lugar donde se da
-) auditórium // (tribunal de justicia) tribunal,
alis n // (edificio en que se reúne el tribunal)
iustítiae palátium. Sin: aedes iurídici conventūs // (admisión a presencia de un príncipe o
autoridad) admíssio, onis f. Sin: áditus, us m;
allóquium; collóquium; collocútio; facultas
conveniendi. Uso: - privada, domésticum
collóquium; - pública, pública admíssio; - general pontificia, pública admíssio a Summo
Pontífice facta; condescendencia en dar audiencias, admissionum facílitas; dar o conceder, recibir en - a alguien, áliquem
107
audiofrecuencia
admíttere, excípere; áditum dare álicui; no
dar - a alguien, áliquem non admíttere; áditum negare álicui; áliquem arcere; presentarse a una - con alguien, venire in
collóquium (vel collocutionem, vel allóquium) cum áliquo; procurar - a uno con alguien, dare álicui admissionem alicúius;
álicui áditum patefácere ad áliquem; es fácil
tener una - con él, áditus ad eum fácilis est.
audiofrecuencia: audiofrequéntia, ae f. Sin:
frequéntia audíbilis.
audiolingual: áudio-lingualis, e.
audiómetro: audiómetrum, i n.
audión: áudio, onis m. Sin: valva amplificatrix.
audiovisual: audiovisualis, e. Sin: audivisivus, audivisíficus, audíficus-visivus, audíbilis et visíbilis. Uso: aparatos -, instrumenta
audiovisuália; todo el sector de los -, universus apparatus (-us m) audiovisualis.
auditivo: auditórius, a, um. Sin: auscultatórius.
auditor: auditor, oris m. Sin: audiens, entis.
Uso: - de la nunciatura, Apostólici Núntii auditor vel adiutor; - de la Rota, auditor sacrae
Romanae Rotae; - de Su Santidad, auditor vel
iurisconsultus Summi Pontíficis.
auditorio: (concurso de oyentes) auditórium,
ii n. Sin: auditores; audientes; qui áudiunt;
auditorum turba // (sala destinada a conferencias, discursos, lecturas) auditórium, ii n
// (sala destinada a conciertos y recitales) auditórium músicum.
aula: aula, ae f. Sin: auditórium. Uso: - escolar, schola; conclave scholare; - didácticamente equipadas, oeci ad docendum
subsídiis instructi.
áulico: áulicus, a, um.
aumentar: tr augere, adaugere. Sin: augmentare // intr augéscere. Sin: adaugéscere;
créscere, incréscere.
aumento: incrementum, i n. Sin: augmentum; additamentum; adauctus (-us m); amplificátio. Uso: - de la población, natorum
incrementa; númerus hóminum in dies crescens; - de precios, rerum prétium adauctum;
pretiorum adauctus; - de sueldo, stipéndii vel
salárii additamentum; augmentum salárii.
aureola: nimbus, i m. Sin: corona; áurea corona; corona radiata; corona nitens, fulgens,
renitens, refulgens // (distinción) insígnia,
ium npl. Uso: la - de la gloria, insígnia glóriae; la - de la virtud, insígnia virtutis //
(fama) laudes, um fpl. Uso: estar rodeado de
una - de gloria, glóriae láudibus florere.
auricular: adj auricularis, e . Sin: auriculárius. Uso: confesión -, conféssio auricularis;
testigo -, testis auricularis // (pieza de ciertos
aparatos que sirve para escuchar) auscultábulum, i n. Sin: auscultatórium; excípulum;
concha auditória vel auricularis; auditória
cófia; auriculare exceptáculum. Uso: - de
radio, radiophónicum excípulum; radiophónica caláutica vel cófia; - de teléfono, auscultábulum telephónicum; biceps (-cípitis)
adminículum; translocutórium instrumentum; tomar, levantar el -, auscultábulum súmere, tóllere; biceps adminículum ad os (vel
ad aurem) appónere; translocutórium instrumentum ori (vel auri) admovere.
aurora: aurora, ae f. Uso: - austral, boreal,
aurora australis, borealis.
auscultación: auscultátio, onis f. Uso: - del
tórax, thoracis auscultátio.
108
auto-arrancador
auscultador, v. cofia.
ausente: absens, entis. Uso: estar - , absentare; estando yo ausente, me absente.
ausentismo, v. absentismo.
auspiciador: praecónii causā pecúniae práebitor (-oris m).
auspicio: auspícium, ii n. Sin: augúrium;
omen, óminis n. Uso: con el - de las Naciones Unidas, auspício Nationum Unitarum.
Australasia: Australásia, ae f.
Australia: Austrália, ae f.
australiano: adj australianus, a, um // sust
Australianus, i m.
Austria: Austria, ae f.
austríaco: adj austríacus, a, um. Sin: áustricus, áustrius // sust Austríacus, i m. Sin: Austrius, ii m.
austro: auster, tri m.
autarcía, v. autarquía.
autarquía: autárchia sive -archīa, ae f. Sin:
autonómia; sufficiéntia; plena rerum suarum
sufficiéntia. Uso: - económica, in re oeconómica plenum suarum rerum domínium.
autárquico: autárchicus, a, um. Sin: autónomus; nulli obnóxius; suarum rerum dóminus.
Uso: producto -, res in própria Natione confecta vel effecta; - en sentido económico, in re
oeconómica nulli obnóxius.
autenticación: authenticátio, onis f. Sin: testátio; obsignátio; (pública) confirmátio.
auténticamente: authéntice. Sin: certa fide;
cum vel ex auctoritate.
autenticar: (autorizar o legalizar alguna
cosa) authenticare. Sin: authénticum fácere
vel réddere; ratum fácere vel habere; approbare; confirmare; obsignare; subsignare; recognóscere; vidimare. Uso: - un acta de
nacimiento, de defunción, oríginis, óbitūs testimónium fide públicā obsignatum confirmare; - una firma, ratam effícere manum
alicúius; - con firma, subsignare; subscripto
nómine ratum fácere áliquid; - con sello, obsignare // (acreditar, dar fama) auctoritatem
afferre (vel adiúngere) álicui rei. Sin: álicui
rei fidem fácere, afferre, adiúngere, áddere.
autenticidad: authentícitas, atis f. Sin: (calidad de auténtico) auctóritas; fides; certa
fides; veritatis fides; authéntica rátio. Uso:
comedias de incierta -, fábulae vel comoediae ambíguae, incertae; libros de incierta -,
libri dúbiae fidei; negar la - de una cosa, alicúius rei fidem abrogare // (verdad, sinceridad) véritas; sincéritas. Uso: - cristiana, vera
christianae legis proféssio.
auténtico: authénticus, a, um. Sin: sincerus;
certus; verus; germanus; veri nóminis (gen);
fide dignus; auctoritate práeditus. Uso: amistad -, amicítia veri nóminis; copia -, authénticum, i n; exemplar authénticum;
documentos sin duda -, certíssima monumenta.
autillo: úlula, ae f; v. mochuelo.
auto: (automóvil) v. esta voz.
autoalienación: autoalienátio, onis f.
autoanálisis: autoanálysis, is f.
auto-arrancador, v. arrancador.
109
autobiografía
autobiografía: autobiográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: sui ipsīus vita.
autobiográfico: autobiográphicus, a, um.
auto-blindado, autoloricata, ae f Sin: autocataphrácta; autoráeda loricata.; autocurrus
loricatus vel cataphractus; currus aeratus automatárius.
autobús: laóphorum, i n. Sin: coenoautocinetum, coenautocinetum; coenoautoraeda,
coenautoraeda; coenoautocurrus, coenautocurrus; autoraeda longa vel pública; autovectura pública vel urbana; autocinetum
laóphorum; autovehículum vel vehículum
públicum. Uso: - que corre sobre rieles, v.
autovía; - turístico, laóphorum periegéticum;
tomar el - número 24, vehículum públicum
24° número signatum conscéndere; v. colectivo.
autocamión, v. camión.
autocar: autocurrus, us m. Sin: autopetóritum vel autopetórritum; automatárium petóritum vel petórritum.
autocicleta, v. motocicleta.
autoclave: autoclavis, is f. Sin: clavis autómata vel autocinética.
autoconciencia: autoconsciéntia, ae f. Sin:
sui ipsīus consciéntia.
autocontrol: sui custódia vel temperántia.
Sin: sui ipsīus vigilántia.
autocosechadora, v. cosechadora (- automotriz).
autocracia: autocrátia sive -cratīa, ae f. Sin:
despotismus; tyrannis (-ĭdis f); tyránnicum
impérium; impérium singulare; unīus domi-
natus (-us m) vel dominátio.
autócrata: autócrates, is m. Sin: déspota; dominator; tyrannus; vir imperiosus.
autocráticamente: tyránnice. Sin: tyrannorum more.
autocrático: tyránnicus, a, um. Sin: imperiosus. Uso: poder -, tyránnicum vel immódicum impérium.
autocrítica: sui ipsīus censura. Uso: - de la
Iglesia, Ecclésiae stúdium censórie inquirendi in se ipsam.
autóctono: adj indígenus, a, um // sust autocthon, autochton, autochthon, ŏnis m. Sin:
indígena, ae mf.
autodeterminación: autodeterminátio, onis
f.
autodidáctico: autodidácticus vel autodidactus, a, um.
autodidacto: autodidactus, i m. Sin: sui
ipsīus magister; sibi ipsi magister;
absque alieno auxílio eruditus. Uso: ser -,
magistrum (vel praeceptorem) habuisse
nullum.
autodominio: continéntia, ae f. Sin: sui ipsīus temperátio.
autódromo: autódromus, i m. Sin: autocinetódromus; autocurrículum; currículum autoraedis.
autoencendido: accensus spontáneus. Sin:
accénsio spontánea.
autoerotismo: autoerotismus, i m.
autoescuela: schola autocinetistarum.
110
automatizar
autofecundación: sui ipsīus praegnátio.
autolesionismo: autolaesionismus, i m. Sin:
autolaesionis crimen, culpa, fácinus; voluntária vulnerátio.
autofinanciación: pecúniae própriae collátio
vel suppeditátio. Sin: sui ipsīus nummorum
suppeditátio.
autolesionista: autolaesionista, ae m. Sin:
murcus, i m; sui ipsīus vulnerator.
autofinanciamiento, v. autofinanciación.
automación: automátio, onis f. Sin: automatizátio; autómata vel automatária áctio, ópera,
operátio; machinalis áctio vel ópera; automatáriae operationes; hóminum ópera máchinis
demandata.
auto-formación: auto-formátio, onis f.
autógeno: autógenus, a, um; autógenis, e.
Uso: soldadura -, autógena ferruminátio.
autogestión: própria géstio, administrátio,
réctio, curátio (-onis f). Sin: géstio autónoma.
autómata: autómatum vel autómaton, i n.
Sin: automatárium, ii n. Uso: de -, relativo al
autómata, autómatus; automatárius // (persona sin voluntad) autómatus vir; autómata
múlier. Sin: homo attónitus vel stupens; mulier attónita vel stupens; homo vel mulier
sensu et voluntate carens.
autogiro: autogyrus, i m; v. helicóptero.
autogobierno: régimen (-mĭnis n) autónomum.
autógrafo: adj autógraphus, a, um. Sin: chirógraphus; idiógraphus; propriā manu scriptus; meā, tuā, suā ipsīus manu scriptus. Uso:
carta -, lítterae autógraphae; lítterae manu
scriptae; epístula autógrapha; un ejemplar de Virgilio, idiógraphus liber Vergílii // sust
autógraphum, i n. Sin: chirógraphum, i n;
chirógraphus, i m; idiógraphum; manu scriptum (-i n) ; mi (tu, su …) -, meā (tuā, suā …)
manu scriptum // (firma) autógraphum, i n.
Sin : nóminis scríptio autógrapha. Uso: pedir
un -, autógrapham nóminis scriptionem postulare.
automáticamente: autómate vel automátice.
Sin: ratione autómata; (suā) sponte; ultro; per
se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrieron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, maquinal e indeliberadamente) sine voluntate;
usu irrationali.
automático: (que funciona en todo o en
parte por sí solo) automáticus, a, um. Sin:
autómatus; automatárius; se ipse (ipsa,
ipsum) movens // (que ocurre por sí mismo)
qui (quae, quod) sponte suā fit // (maquinal e
indeliberado) non voluntárius. Sin: irrationalis.
autoinducción: autoindúctio, onis f.
automatismo: automatismus, i m. Sin: res
machinalis, automática, autómata, automatária // fig irrationalis status vel condício.
autointoxicación: autointoxicátio, onis f.
autolatría: autolátria sive -latrīa, ae f. Sin:
quasi divinus sui ipsīus cultus.
automatización, v. automación.
automatizar: automatizare. Sin: áliquid automatáriā ratione instrúere; automatáriam rationem indúcere.
autolesión: autoláesio, onis f. Sin: autovulnerátio; autotómia.
111
automotor
automotor: adj automatárius, a, um // (vehículo) autovehículum, i n. Sin: autocurrus; vehículum automatárium; currus automatárius
// (aparato que ejecuta ciertos movimientos
sin intervención directa de acción exterior)
automatárium, ii n. Sin: automatária máchina; automatárium instrumentum; automatárius apparatus.
automotriz: adj automatária // sust automatária máchina.
automóvil: autocinetum, i n. Sin: autoraeda;
autocurrus; automóbilis, is m; automóbile, is
n; autómatum; currus motórius, automóbilis,
automatárius; automóbilis vectura, raeda;
automatária vel motória raeda; autómatum
vel automatárium vehículum Uso: - blindado,
autocinetum loricatum; - cubierto, autocinetum intectum; - eléctrico, autocinetum eléctricum; - con motor de 35 caballos de fuerza
y ocho cilindros, (auto)raeda machinamento
35 E(quinarum) V(írium) octoque cylindris;
- con motor posterior, automatária raeda ab
tergo propulsa; - de cilindrada pequeña, vehículum exiguo machinamento propulsum;
ir en -, autocineto vel autoraedā vehi.
automovilismo: automobilismus, i m. Sin:
autocinetismus; res autocinética // Dep automobílium certamen vel competítio // (pasión
por el-) automobílium cupíditas vel cupīdo.
automovilista: autoraedárius, ii m. Sin: autoraedae (vel autocineti, vel automóbilis) rector
vel ductor.
automovilístico: autocinéticus, a, um. Sin:
automobilísticus; autoraedárius; ad autoraedam (vel ad autocinetum, vel ad automóbilem) spectans. Uso: accidente -, casus
autocinéticus; incremento -, autocinéticum
incrementum; industria -, res autocinética;
autocinetorum fabricátio.
autonomía: autonómia sive -nomīa, ae f. Sin:
autarcīa, autarchīa; suis légibus vivendi potestas. Uso: - absoluta, autonómia absoluta; local, autonómia localis; - moral, máximum
ius moráliter eligendi; - personal, autonómia
personalis; - de vuelo, volatūs autonómia; del Tíbet, Tibeti vel tibética autonómia;
gozar de -, suis légibus vívere; sui iuris esse;
no tener -, alieno império parēre.
autonomismo: autonomismus, i m.
autónomo: autónomus, a, um. Sin: autocephálicus; independens; némini obnóxius.
autoómnibus, v. autobús.
autooruga: autocinetum vel automóbile ericiatum; automóbilis ericiatus.
autopista: via vehiculária vel autocinética .
Sin: autostrata; autovia; cúrruum via; strata
autocinética; autoraedarum (vel autocinetorum, vel autovehiculorum) via; currículum
automobílium; iter autocinéticum; currículum automobílibus aptum; latior via vehicularis; via autovehículis strata. Uso: sobreelevada, via autocinética pilis impósita.
autopsia: autópsia sive -opsīa, ae f. Sin: necroscópia; cadáveris séctio, inspéctio, examinátio; secti córporis (vel cadáveris) inspéctio.
Uso: practicar una -, cadaver secare atque
inspícere.
autopullman: autómatum vel autocinetum
pullmanianum. Sin: raeda pullmaniana; longum autocinetum pullmanianum; coenoautocinetum pullmanianum; coenoautómatum;
autómatum plaustrum; automatárium pilentum; longum autómatum; longa vel longíssima autoraeda. Uso: pequeño -, autocinetum
pullmanianum minutum.
autor, ra: (quien es causa de alguna cosa)
112
autostop
auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la inventa) inventor, oris m // (causa, responsable) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano,
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum
auctor; - de tragedias, trágicus scriptor; tragoediógraphus; - cinematográfico, v. escenarista // (el que ha hecho alguna obra
artística) ártifex, fĭcis m.
autoridad: (poder, mando) auctóritas, atis f.
Sin: potestas; impérium; ius (iuris n). Uso: doméstica, impérium domésticum; - legal,
ius ac potestas; - moral, moralis auctóritas; pública, auctóritas pública; potestas pópuli;
- real, régia potestas; - suprema, summa auctóritas; aumentar la - de uno, alicúius auctoritatem amplificare; burlarse de la - de uno,
auctoritati alicúius illúdere; dar plena - a alguien, álicui plenam auctoritatem dare; debilitar la - de uno, alicúius auctoritatem
imminúere vel deminúere // (crédito, prestigio) auctóritas. Sin: auctóritas et fides. Uso:
la - de los filósofos, philosophorum auctóritas; la - de los testimonios, rerum auctóritas;
persona que goza de -, (vir, homo …) auctoritate gravis; de mucha -, (vir, homo …) gravíssimus; es una - competente, bonus est
auctor; es una - en algo, auctor est alicúius
rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate
alicúius pósitus; adquirir - sobre uno, apud
áliquem vel ab áliquo auctoritatem (vel dignitatem) sibi conciliare vel parare; apud áliquem vel ab áliquo gratiam inire; fundarse en
la - de alguien, auctore áliquo uti (ad áliquid); quitar - a algo, álicui rei fidem abrogare; tener -, auctoritate apud áliquem valere
vel uti; auctoritate vel gratiā valere (de persona); auctoritatem vel pondus habere (de escritos, documentos) // (ascendiente político)
grávitas, atis f. Sin: dígnitas // (persona investida de poder, mando o magistratura) - civiles, potestates civiles vel civitatis; comunales, municípii moderatores; - comunistas, potestates communísticae; - políticas,
públicas, públicae auctoritates; públici magistratus; - religiosas, potestates religiosae; responsables, auctoritates quas penes res est;
las supremas - eclesiásticas, rei ecclesiásticae summae potestates; las - supremas de los
Estados, supremi civitatum moderatores vel
rectores; supremi rerum publicarum moderatores.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: despóticus; práepotens; auctoritate abūtens.
autoritarismo: praepoténtia, ae f.
autorización: alicúius rei faciendae potestas
vel facultas. Sin: approbátio; permissus (-us
m) ; licéntia. Uso: - por parte del Estado, approbátio públicis ab auctoritátibus.
autorizado: auctoritate (potestate, facultate,
iure, permissu, véniā) práeditus, pollens, munitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a
hacer algo, áliquid faciendi auctoritatem habere vel auctoritate pollere, valere, uti.
autorizar: álicui auctoritatem (vel potestatem) dare, fácere, concédere, tribúere. Sin:
permíttere; facultatem indulgere vel permíttere; ius concédere // (dar fe el escribano o
notario en un documento) testari. Sin: públicā fide instrumentum firmare, ex iure et légibus obsignare // (aprobar algo) ratum
dúcere áliquid.
autorrealización: autorealizátio, onis f.
autorretrato: sui picta imago (-gĭnis f).
autoservicio: ministrátio própria. Sin: se
quisque ministrat.
autostop o autoestop: autocineti transeūntis
reténtio. Sin: cúrruum automobílium reténtio.
Uso: practicar el -, autoraedas transeūntes retinere; hacer un -, autocinetum tránsiens re-
113
autostopista
tinere.
autostopista o autoestopista: autocineti
transeūntis retentor vel retentrix. Sin: petitor
vel petitrix convectionis.
autosuficiencia: propriarum rerum sufficiéntia.
autosuficiente: se ipse expédiens. Sin: sibi
providere valens; rebus suis sufficienter práeditus.
autosugestión: autosuggéstio, onis f. Sin: sui
persuásio; sui ipsīus instigátio, impulsus, permótio.
autotanque: autocinetum cisterninum. Sin:
autocarrum vel autovehículum cisterninum;
autocarrus cisterninus; exceptáculum automatárium; automatárius currus exceptórius.
autovía: (autopista) v. esta voz // (autorriel)
autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel autoserracum, i n; automatárium plaustrum.
auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix,
icis f. Uso: María -, Maria Auxiliatrix.
auxiliar: adj auxiliárius, a, um; auxiliaris, e.
Uso: caballo -, équus auxiliárius vel auxiliaris // sust auxiliaris, is m. Uso: - médica, adiutrix médica.
auxilio: ¡-!, fer auxílium vel opem!
aval: confirmátio, onis f. Sin: firmátio; firmamentum; corroborátio; corroboramentum;
auctóritas; praesídium; fides // (firma que se
pone en una letra de crédito para responder
de su pago si no lo hace el girador) (alterīus)
nóminis subscríptio in sýngrapha cautionis
causā.
avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is
f. Sin: caterva; multitudo; ingens númerus.
avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctoritate defendo // Com sýngraphae cautionem
fácere vel interpónere; sýngraphae alterum
subscríbere nomen cautionis grátiā.
avance: progréssio, onis f. Uso: - rápido (por
ej., de cinta en un grabador) procursus, us m.
avanzada: (partida de soldados) prima státio
(-onis f).
avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus;
immódicus; novus; rerum novarum cúpidus.
avanzar: (ir hacia adelante) próvehi. Uso:
se puede, está permitido -, próvehi licet //
hacer - (por ej., una cinta de grabador), promovere.
ave: avis, is f. Sin: vólucris, is f (generalm en
pl: vólucres, um). Uso: - acuátil o acuática,
avis aquátilis; - brava, avis fera; - exótica,
avis exótica; - migratoria, pasajera, de paso,
avis migrans; peregrina vólucris; - nocturna,
avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del
país, vérnula avis.
avecindarse: domicílium sibi constitúere (v.
gr. Romae).
avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux.
avemaría: (oración) salutátio angélica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada una de las
cuentas del Rosario) rosárii (vel marialis coronae) glóbulus, granum.
avena: avena, ae f.
avenamiento, v. drenaje.
avenar, v. drenar.
114
avión
avenida: (vía ancha) plátea, ae f. Sin: via
lata; via principalis. Uso: - arbolada, adumbrata via; plátea arbóribus cónsita.
aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i
n. Uso: - pequeño, flabéllulum.
aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare
frumentum; áëri vel vento frumentum propónere, pándere.
aventura: (suceso extraño) casus vel eventus
singularis, miríficus // (casualidad) casus, us
m. Sin: res fortuíta // (riesgo) perículum, i n.
Sin: álea, ae f // (relación amorosa ocasional)
fácinus (-nŏris n) amatórium. Sin: amatórie
factum; lévitas amatória; breve amatórium
commércium.
aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis
f; audax homo vel múlier. Sin: erráticus;
errabundus; vagus; circumforáneus; erro
(onis m) mira consectans; circúmvagus
eventus consectans.
avería: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -,
detrimentum cápere; iacturam pati vel subire.
averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus;
vitiatus.
averiar: corrúmpere. Sin: deteriorare; vitiare.
averiguación: inspectio, onis f.
averroísmo: averroismus, i m. Sin: Averroes
doctrina.
averroísta: averroista, ae m.
avéstico: avésticus, a, um.
avestruz: strúthio, onis m. Sin: struthiocamelus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen
struthiocameli.
avetarda, v. avutarda
aviación: (locomoción aérea) aéria vel aérea
navigátio. Sin: aérius cursus (-us m); caeli
navigátio. Uso: - civil, civilis classis aéria;
campo de -, aërostátio; aëródromus; aëronávium státio; compañía de -, socíetas aëronáutica // (doctrina, disciplina) aëronáutica, ae f.
Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aëronáutica; volandi ars // (cuerpo militar de aviadores) aéria classis.
aviador: adj aëronáuticus, a, um. Sin: aviatórius // sust aëronauta vel aëronautes, ae m;
aëronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix,
icis f; volator aërópetes, ae m; nauta vel viator
aérius m; nauta vel viatrix aéria f // (individuo
que presta servicio en la aviación militar)
miles aériae (vel aëronávium) classi addictus.
avión: aëroplānum sive aëróplanum, i n. Sin:
aëronavis vel aërinavis; aërovehículum; aëronavígium; velívolum; aéria navis; aérium
navígium; vehículum aérium; navis volans;
navis aëroplanígera. Uso: - antiincendio, aëroplanum exstinctórium; - bimotor, v. bimotor; - cisterna, aëroplanum cisterníferum;
aëronavis exceptória vel cisternífera; - comercial, aëroplanum commerciale; - equipado con cuatro motores, quadrimotrale
aëroplanum; - especiales, aëroplana speciália; - espía, de reconocimiento, aëroplanum
speculatórium vel exploratórium; aëronavis
speculatória; - gigante, aëroplanum gigantēum; aërinavis gigantēa; - monomotor, aëroplanum unimotrale; - nodriza, aëronavis
nutrix; - particular, aëroplanum privatum; supersónico, aëroplanum sono vel sónitu cítius; aëroplanum sonorum límitem súperans;
- teledirigido, aëroplanum telerectum vel teledirectum; - torpedero, aëroplanum siluríferum, aërovehículum siluris armatum;
115
avioneta
aëroplanum návibus demergendis vel diffringendis; aëroplanum ignívomos vel igníferos
siluros iáculans, iactans // - a, de chorro, - a,
de reacción, - de propulsión, pyraulocinetum;
aëronavis pyraulocinética; aëroplanum
pyraulocinéticum; aëronavis retroversus propulsa vel impulsa; aëroplanum inversā vi propulsum vel impulsum; aëronavígium inversis
víribus propulsum; aëroplanum áëris haustórium; - de asalto, de combate, aëroplanum
incúrsitans, incursans, aggrédiens, impugnans, proeliare; - de bombardeo, bomboplanum, i n; aëroplanum pyrobolárium;
aëronavis ignívomis globis vérberans, díruens, diffringens, confringens; - de carga,
aëroplanum onerárium; - de caza, aëroplanum insecutórium, insectatórium, venáticum;
aërinavis insectans; - de caza a reacción, aëroplanum insectationis aërihaustórium; - de
escolta, aëroplanum praesidiárium; - de hélice, aëroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aëroplanum
epibáticum; - en picada, aëroplanum (improviso vel de, ex improviso) ad perpendículum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador;
ir, viajar en -, aëroplano vehi vel ferri; subir
al -, in aëroplanum inscéndere; subida al -,
inscénsio vel conscénsio in aëroplanum // Boeing-747, aëroplanum eius typi, qui dícitur
Boeing-747; - Concorde, aëroplanum concordiense; - Fokker F-28, aëroplanum typi,
cui nomen Fokker F-28 // clase (categoría)
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f);
stega epibática; interior del -, aëroplani interna (-orum npl); el - está provisto de dos
cubiertas de pasajeros, en las que se encuentran tres clases, aëroplanum duabus stegis
epibáticis instructum est, in quibus tres classes inveniuntur.
avioneta: aërívola, ae f.
avisador: - de incendios, index (-dĭcis m) incéndii.
aviso: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: - parroquiales, paroeciales núntii; - publicitario,
praecónium; - radial, núntius radiophónicus;
núntius per aethérias undas missus; - televisivo, televisíficum praecónium; núntius televisíficus; núntius per televisionis undas
missus; - de retorno, allatae vel perlatae epístulae núntius; - en un diario, núntius diurnis
actis evulgatus; poner un - publicitario de
algo en diarios o revistas, laudativum alicúius rei núntium in actis diurnis vel in commentáriis pónere; laudativam alicúius rei
notítiam commentáriis vel actis diurnis crédere, concrédere.
avispón: crabro, onis m.
avitaminosis: vitamini penúria (-ae f).
avutarda: otis, ĭdis f. Sin: otis tarda.
axioma: axioma, ătis n. Sin: pronuntiatum;
enuntiatum; effatum.
axiomático: axiomáticus, a, um. Sin: certus;
certíssimus; certa firmaque ratione pronuntiatus vel edictus.
aya: institutrix, icis f.
ayer: heri. Uso: - por la mañana, heri mane;
- por la tarde, heri vésperi; hasta -, usque ad
hesternum diem.
ayuda: auxílium, ii n. Sin: adiuvamen, mĭnis
n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las
víctimas de la inundación, auxílium pro víctimis inundationis // - de cámara, a cubículo;
cubiculárius; - de cámara de Su Santidad, a
cubículo Pontíficis Máximi.
ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin:
minister. Uso: - del banquero ( en una casa
de juego) áleae magister; - de cámara, cubiculárius; a cubículo; ser - de alguno, adiutri-
116
azoturia
cem óperam navare álicui in áliqua re // (Mil,
oficial que está a las órdenes de otro superior) óptio, onis m. Uso: - de campo, rei militaris adiutor; rei militaris subádiuva (-ae m);
in re militari adiutor // (maestro o profesor
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: próscholus; antescholárius; adiutor académicus; - de
literatura latina, a lítteris latinis adiutor; - de
paleografía y diplomática, a codícibus atque
diplomátibus interpretandis adiutor.
ayudantía: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nĕris n) // (oficina de
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is
f).
ayunar: ieiunare.
ayuno: ieiúnium, ii n. Uso: - cuaresmal, ieiúnium quadragenárium; establecer el -, ieiúnium institúere; guardar el -, ieiúnium
servare; prescribir el -, ieiúnium indícere;
romper el -, ieiúnium sólvere vel resignare //
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (ignorante de lo que se habla) ieiunus. Sin: ignarus, ínscius alicúius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire áliquid, rudem esse
(in) áliqua re.
ayuntamiento: (junta, reunión) consílium,
concílium. Sin: conventus // (corporación
que administra el municipio) consiliárii civitatis; consílium vel concílium municipale.
Sin: consílium civitati administrandae; civitatis administrationis adiutores; consílium
quod civitatem administrat.
azada: pástinum, i n. Sin: sárculum.
azadón: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius
rutrum.
azafata: hóspita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aéria). Sin: hóspita aéria vel aëronáutica;
aéria assistrix vel ministratrix; ancilla aéria;
vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter
faciéntibus.
azafrán: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -,
cróceus, a, um.
azahar: záhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos.
azalea: azalea, ae f.
azanoria, v. zanahoria.
ázimo: ázymus, a, um. Uso: pan -, panis ázymus; panis sine fermento.
azimut, v. acimut.
azimutal, v. acimutal.
azoado: azotum cóntinens.
ázoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitrógenum.
azoemia, v. azotemia.
azogue, v. mercurio.
azoico: azóicus, a, um. Sin: animántibus vel
vivéntibus carens; animántium vel vivéntium
expers. Uso: era -, aetas azóica // (nítrico) nitratus, a, um.
azotar: férulā percútere, fustigare, pulsare.
azotea: solárium, ii n. Uso: - con baranda o
pretil, solárium clatratum.
azotemia: Med azotháemia vel azotáemia, ae
f.
azoto: azotum, i n.
azoturia: azotúria sive azoturīa, ae f.
117
azteca
azteca: Azteca, ae m.
azúcar: sáccharum vel sáccharon, i n. Uso: biológico, sáccharum biológicum; - cande,
sáccharum candum; - de caña, saccharósium,
ii n; saccharosis, is f; - de pilón, sácchari
meta; ingenio de -, saccharifícium; sácchari
officina; de -, saccháreus vel saccharinus, a,
um; - en polvo o grano fino, sáccharum pulvéreum; - en terrones, sáccharum cúbicum //
fig, es un terrón de -, mellitus est.
azufrera: sulphurária, ae f. Sin: súlphuris fodina; sulphurata, orum npl.
azulado: caerúleus, a, um. Sin: subcaerúleus;
caeruleatus.
azulejo: tessella, ae f. Sin: tessellatus latérculus.
azuzador: instigator, oris m.
azucarado: (que contiene azúcar o sabe a él)
saccharatus, saccharosus, a, um // (algo
dulce) dulcículus, a, um. Sin: subdulcis, e //
(fig, blando y meloso) mellitus; blandídicus.
azucarar: (bañar con azúcar) sáccharo
aspérgere // (endulzar con azúcar) sáccharo
condire // (fig y coloq, suavizar y endulzar alguna cosa) mitigare, temperare, mollire,
emollire.
azucarera: (recipiente) saccharárium, ii n.
Sin: sácchari vásculum; saccharígerum vásculum; saccharárium pocillum // (fábrica)
saccharifícium, ii n. Sin: sácchari officina.
azucarería: sácchari taberna.
azucarero: (persona técnica en la fabricación de azúcar) saccharárius, ii m // (recipiente) v. azucarera.
azucarillo: (terrón de azúcar) mellitus
pastillus (-i m).
azucena: lílium, ii n.
azuela: áscia, ae f.
azufrar: súlphure aspérgere álicui rei. Sin:
áliquid súlphure conspérgere, suffire, suffumigare.
118
B
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spúmea saliva. Uso: - de los caracoles, cochlearum saliva; - de serpiente, sanies, ēi f; echar -,
spumas (in ore) ágere // (fig, caérsele a uno
la -) summis laetítiis áffici. Sin: summo exsultare gaudio; vehementer gaudere.
Babel: Babel, elis f // (confusión, desorden)
confúsio, onis f. Sin: tumultus; confúsio babélica vel babylónia; babylónica perturbátio.
Uso: - lingüística, babylónica locutionum
perturbátio.
babélico: babélicus, a, um // (confuso, ininteligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus.
babilónico: babylónius vel babylónicus, a,
um. Sin: babylon(i)ensis, e.
ludus chartarum bacaranus.
bache: (hoyo en el camino) scrobículus i m //
(pozo de aire rarefacto) locus tenuioris áëris.
bachiller: baccaláureus, i m. Sin: batalárius;
abitúriens, entis mf.
bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin:
batalárii gradus. Uso: conseguir el -, baccalaureatum adipisci.
bacía: labellum, i n. Sin: catillum; trúlleum.
baciliforme: bacilliformis, e.
babilonio: adj, v. babilónico // sust Babylónius, ii m.
bacilo: bacillus vel bacellus, i m; bacillum, i
n. Sin: microbacillum; bactérium. Uso: bacilos de la tuberculosis, del tifus, del tétano,
del cólera, de la peste, bacilla tuberculosis,
typhi, tétani, chólerae, pestiléntiae.
babosa: (molusco) limax, acis f.
back (jugador, en el fútbol), v. defensa.
babor: sinistrum navis latus (-tĕris n).
baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus.
babucha: crépida, ae f. Sin: sólea vel calígula
doméstica.
babuino: cynocéphalus, i m.
baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin:
infantárius, ii m; infantária, ae f; gérula, ae f.
bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus
// (su carne salada) asellus salitus. Sin:
asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus.
bacará o bacarrá: álea (-ae f) bacarana. Sin:
bacín, v. orinal.
background (Inform) fondo: (de una pintura) fundus, i m // (de un escritorio con ventanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
into background, fenestram in ima míttere vel
repónere // (relativo a un proceso) ínferus, a,
um. Sin: pósterus. Uso: to put into background, in ima míttere; inferiorem fácere.
back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e //
(copia de reserva) cópia, ae f. Sin: exscriptum cautionale. Uso: hacer -, cópias vel
exscripta cautionália fácere.
bacteria: bactérium ii n . Sin: bacillum.
119
bacteriano
bacteriano: bactéricus, a, um. Sin: bactérii
vel bacteriorum (gen); ad bactéria áttinens.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bactériis exítiosus; bactéria necans // sust bactericida, ae m. Sin: venenum bactericidale.
bacteriofagia: bacteriophágia sive -phagīa,
ae f.
bacteriófago: bacterióphagus, i m.
bacteriofobia: bacteriophóbia sive -phobīa,
ae f.
bacteriógeno: bacteriógenus, a, um.
bacteriología: bacteriológia sive -logīa, ae f.
Sin: de bactériis vel de microbacillis rátio,
doctrina, disciplina.
bacteriológico: bacteriológicus, a, um.
bacteriólogo: bacteriólogus, i m. Sin: bacteriológiae peritus.
bacteriopatología: bacteriopathológia sive
-logīa, ae f.
bacterioscopia: bacterioscópia sive -scopīa,
ae f.
bacterioscópico: bacterioscópicus a um.
bacterioterapia: bacteriotherapīa, ae f . Sin:
per iniecta bactéria curátio.
báculo: báculus, i m; báculum, i n. Sin:
pedum. Uso: - abacial, pedum abbatiale ; de los obispos, pastorale pedum; lítuus pastoralis vel episcopalis // fig levamen, mĭnis n.
Sin: solátium; subsídium.
badajo: málleus, i m. Uso: - de (la) campana,
campani vel campanae málleus. Sin: aeris
campani vel sacri aeris málleus.
badana: aluta, ae f.
Baden (Estado de Alemania): Badénia, ae f.
Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis
vel badensis, e.
badén: (cauce empedrado) incile, is n.
badil: batillum vel vatillum, i n; batillus vel
vatillus, i m.
badila, v. badil.
badminton o bádminton: ludus (-i m) pilae
pennatae.
bagatela: lúdicra, ae f. Sin: res parvi momenti; res nullīus momenti; res vilíssima,
levíssima, parva, párvula; nugae, arum; inéptiae, arum.
Bahamas (Archipiélago de las): Insulae Bahamenses.
bahía: sinus, us m.
Bahía Blanca: Sinus (-us m) Albus.
bailable: adj saltationi aptus // (ballet)
modus saltatórius.
bailar: saltare. Sin: ballare; chorēas dúcere
vel exercere. Uso: aprender a -, saltare díscere; saber -, saltare scire, saltandi peritum
esse; - bien, cómmode vel eleganter saltare;
sacar a -, invitare ad saltandum.
bailarín, na: (que baila) saltans, antis. Sin:
qui vel quae saltat // (que ejercita el arte de
bailar) saltator, oris m; saltatrix, icis f. Sin:
lúdius m; saltatrícula f; mima f. Uso: ser
buen -, óptime saltare.
120
balancear
baile: saltátio, onis f. Sin: ballátio; saltatus,
us m; chorēa. Uso: de -, saltatórius, a, um; de despedida, saltátio valedictionis; - de puntillas, ballátio elátior; arte del -, saltandi ars;
escuela de -, ludus saltatórius; maestro de -,
saltandi magister; pista de -, locus saltatórius;
sala o salón de -, oecus saltatórius; dirigir el
-, chorēas dúcere; organizar un -, saltationem
institúere.
bailecito: saltatiúncula, ae f.
bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare;
saltitare.
baja: - de los precios, pretiorum deminútio
vel imminútio (-onis f); - en el precio de los
víveres, annonae vílitas; - en la bolsa, depréssio.
bajá: pásias, ae m. Sin: sátrapa, ae m; satraps, pis; sátrapes, ae; sátrapes, is (ac -en).
bajada: declivis via vel locus. Uso: Dep, libre, descénsio simplex; - en serpentina,
descénsio flexuosa.
bajar: (descender) descéndere. Uso: - la escalera, (per) scalas descéndere // (disminuir)
baja la bolsa, argentárii fori prétia decrescunt, deminuuntur, levantur.
bajel: phaselus, i m.
bajito: brevículus, a, um.
bajo: (voz que produce los sonidos más graves) gravíssima vel ima vox. Uso: - continuo,
gravior vox contínua // (el que tiene tal voz)
gravíssimae (vel imae, vel gravioris) vocis
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus
// fig, - fondos, abiecta vel sórdida plebécula;
pópuli faex (faecis f); abiectíssimum civitatis
vulgus (-i n).
bajorrelieve o bajo relieve: éctypum, i n;
éctypus, i m. Sin: anaglyptum; toréuma
(-mătis n); caelatura, ae f; caelatum opus.
Uso: autor de bajorrelieves, toréuta, ae m; estatua de mármol en -, anaglyptum simulacrum marmóreum; en -, éctypus; anaglyptus.
bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus;
glans, glandis f; glans metállica, plúmbea, ignita; ignitus globus vel glóbulus . Uso: - de
hierro, globus férreus; - de plomo, plumbum,
i n; plúmbea, ae f; gran cantidad de balas,
plúmbea grando; arrojar balas, plumbum
emíttere.
balada: cántio, onis f.
baladronear: (hacer baladronadas) gloriósius vel iactanter se gérere // (decir baladronadas) se iactare. Sin: se ostentare; iactari +
abl, de vel in + abl; gloriósius se iactare; de
se gloriósius praedicare; insoléntius se iactare; gloriósius vel magnificéntius loqui.
balalaica: cíthara (-ae f) balaláica. Sin: cíthara triángula rússica vel sarmática.
balance: (cuenta general) rátio, onis f;
rationes fpl. Sin: relátio; pecuniarum rátio;
rationum ponderátio; arcae recognítio; rátio
rei administrandae; rátio accepti et expensi;
acceptorum et expensorum rátio; tábulae
accepti atque expensi; créditi et débiti
compensátio. Uso: - anual, ánnua súmptuum
aestimátio vel computátio; compilar, hacer
el -, rationem dúcere, subdúcere, inire,
tráhere, habere; tábulas accepti et expensi
confícere; mostrar el registro del -, códicem
expensi et accepti exhibere; nivelar el -,
expensi et accepti rationem exaequare; tener
el registro del -, códicem dati et accepti
habere.
balancear: Mar, Aeron iactari.
121
balanceo
balanceo: - de nave o avión, navis vel aëronavis iactátio, oscillátio, fluctuátio, agitátio,
inclinátio.
Sin: blaesus.
balancita: - para pesar el oro, aurária statera.
balcón: maenianum, i n. Sin: pódium.
balanza: libra, ae f. Sin: trútina. Uso: - de dos
platillos, bilanx, ancis f; - de la mejor marca,
trútina exquisitae vel accuratíssimae notae; de óptima calidad, trútina óptimae (exquisitae, exactíssimae, certíssimae) fidei vel mensurae; - de precisión, trútina bonae (exactae,
certae) fidei vel mensúrae // - de comercio,
examinátio rédditūs. Sin: sumptūs redditūsque rátio; collátio compéndii ac dispéndii.
baldaquín o baldaquino: fastígium, ii n.
Sin: baldachinum. Uso: - de bronce, aéneum
fastígium; - de cama, tectum; - de género,
tentórium; - de púrpura, aulaeum.
balancín: láncula, ae f. Sin: libramentum;
statérula.
balandrón: túnica (talaris) cum alícula.
balastar: gláreā spárgere vel stérnere.
balata: ballata, ae f. Sin: cántio ballata f.
balate: margo (-gĭnis mf) canalículi.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaustiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saeptum; plúteus, plúteum; loricae saeptum. Uso:
- de bronce, saeptum aéneum; - de mármol,
lorica marmórea.
balaustre o balaústre: baláustium, ii n.
balbucear: balbutire. Sin: linguā haesitare;
linguā titubante loqui; balbum esse; incerta
voce loqui (de niño). Uso: decir algo balbuceando, áliquid haesitántibus verbis dícere.
balbuceo: balbúties, ēi f. Sin: linguae haesitántia vel titubántia; oris titubátio; os balbum.
balbuciente: balbus, a, um; balbútiens, entis.
balbucir, v. balbucear.
Balcanes: regiones balcánicae. Sin: Balcánia, ae f. Uso: de los -, balcaniensis, e.
balconcillo: podíolum, i n. Sin: parvum maenianum.
balde: sítula, ae f; sítulus, i m. Sin: alvéolus.
Uso: - para incendios, hama vel ama, ae f; de
-, gratis; en -, frustra.
baldosa: latérculus, i m. Uso: - marmorosa,
latérculus marmoratus.
balear: (herir o matar a balazos) áliquem
plumbis (vel glándibus, vel plúmbeis glándibus) vulnerare, sauciare vel necare, interfícere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos.
Baleares: Baleares (ínsulae), ium fpl. Uso:
de las -, baleáricus, a, um; balearis, e.
balín: glans, glandis f. Sin: granus plúmbeus.
balista: ballista, ae f. Sin: bálea. Uso: - montada sobre ruedas, carroballista.
balística: ballística vel ballistária, ae f. Sin:
ars ballística (como arte); ballistária disciplina, doctrina, sciéntia (como ciencia).
balístico: ballísticus vel ballistárius. Sin: ad
ballísticam pértinens; ad missílium ictum
spectans.
122
banca
balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vĕris
m) pýrius fumo carens vel fumi expers.
baliza: palítium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pristis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
venátio ballaenácea.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; manuballista.
ballestero: ballistárius, ii m. Sin: arcuballistárius; manuballistárius.
ballet: saltatória fábula (-ae f). Sin: scáenica
saltátio vel chorēa.
balneario: adj balneárius, a, um. Sin: balnearis; balneatórius // sust bálneum públicum;
bálnea vel balínea, orum npl. Sin: bálneae,
arum fpl.
balneoterapia: balneotherapīa, ae f. Sin: curátio balneária.
balneoterápico: balneotherápicus, a, um.
Sin: ad balneotherapīam áttinens.
balompié, v. fútbol.
balón: follis, is m. Sin: pila. Uso: apoderarse
del -, follem occupare, tenere; pilā potiri.
baloncesto, v. básquet.
baloncito: follículus, i m. Sin: glóbulus.
balonmano: manufóllium, ii n. Sin: manufollis, is m; follis pugillatórius vel pugnis
missus. Uso: juego de -, manufóllium; juego
de - de salón, manufóllium aulare.
balonvolea, v. voleibol.
balotaje: suffrágium (-ii n) decretórium. Sin:
áltera suffragiorum látio. Uso: demandar el -,
suffrágium decretórium ferre.
balsa: (embarcación) ratis, is f // (charco)
stagnum, i n.
balsámico: fragrans, antis. Sin: odorus; suavis.
bálsamo: bálsamum, i n // fig solácium; solamen; levamentum; consolátio.
balsero: rector navis (vel ratis) traiectóriae.
báltico: mar -, Bálticum, i n. Sin: mare Bálticum.
bambú: hirundo (-dĭnis f) índica; (h)arundo
índica. Sin: bambusa, ae f.
banal: vulgaris, e. Sin: trivialis.
banalidad: nugae, arum fpl.
banana: banana, ae f; bananum, i n. Sin:
ariena; musae paradisíacae fructus. Uso: cultivador de bananas, cultor bananarum; cultivo de bananas, cultura bananarum.
bananero: adj bananárius, a, um // (barco
que transporta bananas) navis bananis onerata. Sin: navis onerária cultoris bananarum.
banano: bananus, i f. Sin: (arbor) banana;
musa paradisíaca.
banca: (embarcación filipina) v. canoa //
(puesto o asiento en el Parlamento) sedes
(- is f) parlamentária vel in parlamento // (comercio que consiste en el giro, cambio y descuento de valores, y la compra y venta de
efectos públicos) res argentária; la - mundial,
res argentaria mundana vel universalis // - de
hielo, v. banquisa.
123
bancario
bancario: ad argentáriam pértinens.
bancarrota: (quiebra) decóctio, onis f //
(quiebra de un banco) argentáriae dissolútio.
Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), creditores fraudare; creditores decoquendo fraudare
// (fig, desastre, hundimiento, descrédito)
naufrágium; evérsio; ruīna, dissolútio. Uso:
la - de la civilización, humani civilisque cultūs naufrágium.
banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin:
scamnum; scabellum; (lígneum) subséllium
Uso: - alto, scamnum éditum; - encorvado,
scamnum curvatum // (banco de los remeros
de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // de datos, indiciorum thesaurus; elementorum
certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; de ojos, thesaurus transponendorum (vel
transferendorum) oculorum; - de sangre, haematheca; receptáculum sánguini colligendo
// (establecimiento público de crédito) argentária, ae f. Sin: mensa vel taberna argentária,
nummária, nummulária; domus vel socíetas
argentária. Uso: - hipotecario, mensa hypothecária; - mundial, argentária mundana; nacional, pública mensa argentária; - de crédito, mensa creditória; - de Roma, argentária
romana; - del Santo Espíritu, argentária a
Sancto Spíritu nominata; mensa nummulária
Sancti Spíritus; billete de -, téssera vel chártula nummária; directores del -, directores argentáriae; argentáriae praepósiti; presidente
del -, práesidens argentáriae // (tablón que
sirve de mesa) tábula, ae f. Sin: mensa.
banda: (cuerpo de músicos) músici, orum
mpl. Sin: symphoníaci (hómines); aeneatores; symphoniacorum agmen, manípulus, cohors, collégium, sodálitas; aeneatorum
manus; manus aeneatória. Uso: - lisa, tibícines; - militar, mílites aeneatores; mílitum
symphoniacorum manípulus; symphónia militaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus;
caterva; manus (-us f) // (porción de gente ar-
mada) agmen (vel globus, grex, manus) armatorum. Uso: - armada, globus armatorum;
- criminales, greges criminales, “- de los
cuatro”, manus quattuor (scelestorum) //
(conjunto) - de comediantes, família scáenica
// (baranda del billar) banda vel ora ae f //
(faja o lista) fáscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
se lleva atravesada desde un hombro al costado opuesto) insigne oblīquum. Sin: oblīquus
bálteus;
oblīquum
bálteum;
decoramentum transversum.
bandada: agmen, mĭnis n. Uso: - de pájaros,
ávium agmen.
bandeja: pátera, ae f. Sin: lanx, lancis f; discus, i m; scutella, ae f; vas metállicum vel lígneum. Uso: - de pastelillos, pátera cum
suavillis.
bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne.
Uso: - austríaca, Austriae insigne vel vexillum; - nacional, pátriae (vel pátrium, vel
nationis) vexillum; signum vel vexillum nationale; - olímpica, vexillum olýmpicum; tricolor, trícolor vexillum; vexillum tribus
colóribus tinctum; vexillum terno decoratum
colore; - a media asta, vexillum médio hastili
(propósitum); despliegue de banderas, vexillorum proposítio vel iactátio; izar, levantar
la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar;
ondea la -, vexillum flúitat vel vento agitatur.
banderín: vexíllulum, i n. Sin: parvum vexillum.
banderola: ventorum index (-dĭcis m) // (fig,
hombre voluble) v. veleta.
bandidaje, v. bandolerismo.
bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo
de la justicia) prófugus, i m. Sin: exsul, lis;
124
baño
pátriā extorris // (persona perversa) homo
pravus, perversus, depravatus, ímprobus.
bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus
útraque // (edicto o mandato) edictum, i n.
Sin: mandatum; decretum; iussum.
bandola, v. mandolina.
bandolera: (salteadora) praedatrix, icis f.
Sin: grassatrix // (correa cruzada por el
pecho que sirve para colgar un arma) bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: bálteus oblīquus;
bálteum oblīquum; transversum péctoris cíngulum. Uso: en -, transversus, a, um; in bálteo; ab humero dextro sub sinistrum
bráchium descendens; llevar la mochila en -,
sárcinam transverso péctoris cíngulo sustinere.
bandolerismo: latrocinátio, onis f; latrocínium, ii n. Sin: praedátio; rapinátio; grassátio.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassator; rapinator; tromócrates.
bandolina, v. mandolina.
bandoneón: bandonēum, i n.
bandurria, v. mandolina.
bandwith (anchura de banda): diápason (n
indecl) dénsitas (-atis f).
Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -,
bangladesanus.
banquero: argentárius, ii m. Sin: mensárius;
mensulárius; nummulárius; trapezita.
banquete: - nocturno, comissátio, onis f.
banquina: viae margo (-gĭnis mf).
banquisa: glácies (-ēi f) pontívaga. Sin: aequor glaciatum; glácies flúitans, flúctuans.
bantúes: Bantuenses, ium mpl.
bañadera, v. bañera.
bañador: vestis (-is f) balneária.
bañarse: balneare. Sin: bálneo uti.
bañera: (pila para bañarse) álveus, i m. Sin:
labrum; balíneum vel bálneum; sólium; piscina // (mujer que cuida de los baños y sirve
a los que se bañan) balneatrix, icis f. Sin: balinearum ministra.
bañero: balneator, oris m. Sin: balinearum
minister.
bañista: bálneans, antis mf. Sin: qui vel quae
ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui
vel quae aquis útitur; qui vel quae bálneis delectatur.
baño: (acción) lótio, onis f. Sin: lavátio; balneátio; áctio balneandi. Uso: - caliente, lavátio cálida; aquae cálidae; - frío, lavátio
frígida; - de agua salada, bálneum salsum; de asiento, encathisma, ătis n; - de chorro, lavátio in aquae deiectu; lavátio plúvia; - de espuma, lavátio spumosa; baños de mar,
marina lavacra; - de pies, bálneum pedum; de vapor, lacónicum balíneum vel bálneum;
assa sudátio; vaporátio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
se lavare // (cuarto de -) bálneum, i n. Sin:
lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, caldárium, ii n; - frío, frigidárium, ii n; bálneum
frígidum; - turco, sudatórium, ii n; entrar en
el -, bálneum intrare vel introire; in bálneum
introire; ir al -, ad (vel in) bálneum ire vel venire; bálneum inire, adire, obire; salir del -,
e bálneo égredi vel exire; bálneo égredi; de
bálneo exire // (sitio donde hay agua para
125
baobab
bañarse) colymbus, i m. Sin: locus balneárius. Uso: - comunes, bálnea commúnia,
mixta, promíscua; - privados, bálnea privata;
- públicos, bálnea, orum npl; bálnea pública;
bálneae vel thermae, arum fpl; - públicos al
aire libre, bálnea pública subdiália (vel sub
divo, vel sub divum) // (pila o tina que sirve
para bañar o lavar todo el cuerpo o parte de
él) v. bañera // (retrete, excusado) latrina, ae
f. Sin: lavatrina; sellae familiáricae. Uso: públicos, fórica, ae f; fóricae, arum fpl // - de
agua, - de maría, bálneum Mariae; en maría, subbulliente aquā mersatus; in
subbullientem aquam mersus; meter algo en
- maría, áliquid subbulliente aquā mersare;
cocinar en - maría, áliquid subbulliente aquā
mersatum cóquere.
baobab: baobab indecl.
baptisterio: (sitio donde está la pila bautismal) baptistérium, ii n // (pila bautismal) v.
pila.
baquelita: bachelites, ae m.
baquiano: (conocedor de los lugares) locorum sciens (-entis) // (guía para transitar por
ellos) locorum dux (ducis m) // (experto) alicúius rei peritus; in áliqua re versatus.
bar: thermopólium, ii n. Sin: bibária, ae f; taberna vel tabérnula potória, potatória, bibária;
popīna, ae f // (- en hotel) oecus (-i m) potórius.
barahúnda: tumultus, us m. Sin: tumultuátio; perturbátio.
baraja: (conjunto de naipes) lusórius chartularum (vel scidularum) fascículus (-i m).
Sin: chártulae vel scídulae lusóriae // (naipe)
chártula (-ae f) vel scídula (-ae f) lusória.
baranda: (barandilla de escalera) manūs vel
scalarum fulcrum, fulcimen, fulcimentum.
Sin: epimédion, ii n.
barandilla: cancelli, orum mpl. Sin: clatri,
orum mpl. Uso: - de escalera, v. baranda.
baratijas: nugae, arum fpl. Sin: gerrae;
scruta, orum npl; nugamenta, orum npl ; res
vilíssimae vel levíssimae.
baratillero: nugivendus, i m. Sin: nugarum
vel scrutorum vénditor, ínstitor, propōla.
baratillo: nugarum (vel gerrarum, vel nugamentorum) taberna (-ae f).
barba: (parte de la cara debajo de la boca)
mentum, i n // (pelo que nace en la -) barba,
ae f. Uso: - cerrada, barba clausa; - descuidada, barba inculta; - larga, barba prolixa; partida, barba partita; - de abanico, barba flabelli; - que empieza a despuntar, lanugo,
gĭnis f; corte de -, deposítio barbae; con un
poco de -, barbátulus; sin -, imberbis; afeitar
la - a uno, álicui barbam rádere, abrádere, recídere, tondere; dejarse crecer la -, barbam
demíttere, promíttere, submíttere.
barbacana: érisma, ae f; érisma, -ătis n. Sin:
muri fultura; antemurale; muri propugnáculum.
barbajas: radículae, arum fpl.
barbajuelas, v. barbajas.
barbar: (echar raíces las plantas) radículas
emíttere vel ágere. Sin: radicéscere.
barbárico: barbáricus, a, um.
barbarie: barbária, ae f; barbáries, ēi f. Uso:
reducir a la -, ad barbáriam vel ad barbáriem
redúcere; ad incultam feramque vitam redúcere; volver a la -, ad barbáriam redire.
126
barman
barbarismo: barbarismus, i m. Sin: vox bárbara, barbárica, vitiosa; bárbarum verbum;
barbáricum nomen.
bárbaro: bárbarus, a, um. Uso: volverse -, inhumano cultu silvéscere.
Barbarroja: Barba Rússea. Sin: Fridericus
A(h)enobarbus.
barbero: tonsor, oris m. Sin: rasor; barbitonsor.
barbeta: fulcimen, mĭnis n. Sin: basis, -is (ac
-im vel -em; abl -i).
barbilla: bárbula, ae f.
barbiquejo, v. barboquejo.
barcarola: náuticum carmen.
barco: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - cisterna, navis líquidis vehendis; - comercial,
navis mercatória; - negrero, navis nigritis vehendis; - nodriza, navis nutrícia vel nutrícula;
- pesquero, navis piscatória; - de carga, onerária; navis onerária; - de motor, automatária
navis; navis machinamento acta; - de remos,
navis remis acta; - de vapor, vaporinavis; vaporária; navis vaporária; navis vapore mota
vel impulsa; - de velas, navis velis instructa,
práedita; navis acta velis; navis promota ventis.
bardo: bardus, i m. Sin: vates; rhapsodus;
cantor.
barestesia: baraesthésia sive baraesthesīa, ae
f. Sin: gravitatis sensus.
barbirrojo: a(h)enobarbus, a, um.
barestesiómetro: baraesthesiómetrum, i n.
barbo: barbus, i m.
barbón: homo bene barbatus.
barboquejo: redimículum, i n. Sin: búccula;
focale; cíngulum; ligamen sub mentum ductum.
barbullar: balbutire. Sin: singultim loqui;
incóndita verba proferre.
barbullón: balbútiens, entis. Sin: linguā háesitans.
barca: barca, ae f. Sin: navícula; scapha;
cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera,
horia, ae f; cymba vel navícula piscatória; de motor, automatária cymba; - de remos,
actuaríola ; - de río, de lago, phaselus; bárcula; scáphula; cýmbula; lémbulus; - de
vapor, vaporalis navícula; - de vela, scapha
velívola vel velis instructa; lembus velis práeditus vel instructus.
baricentro: barycentrum, i n. Sin: gravitatis
centrum.
barimetría: barymétria sive barymetrīa, ae f.
bario: bárium, ii n. Uso: - sulfúrico, bárium
sulphúricum.
barisfera: barysphaera, ae f. Sin: média
terrae pars; terrae núcleus.
barita: barytes, is f.
baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, barýtoni
vox.
barítono: barýtonus vel barýtonos, i m. Sin:
barytonista, ae m; gravis vocis cantor.
barman: thermopōla, ae m. Sin: tricliniárius;
genéricam minister, tri.
127
barnabita
barnabita: barnabita vel barnabites, ae m.
Sin: sodalis barnabites; e Societate Pauli et
Bárnabae.
barniz: vernícium, ii n. Sin: nitens color; nitens crusta // fig fucus, i m. Sin: spécies. Uso:
tener un - de algo, primis vel primóribus labris áliquid gustasse, attigisse; tener un - literario, tinctum esse lítteris; tener un - de
gramática, grammáticis tinctum esse notiónibus.
barnizado: sust íllitus, us m. Sin: vernicis indúctio // adj tinctus, a, um. Sin: íllitus; óblitus; vernício íllitus; colore tinctus; recién -,
recens tinctus, íllitus, óblitus.
barnizador: tinctor, oris m. Sin: qui (áliquid)
tingit vel íllinit.
barnizar: verniciare. Sin: vernice illínere;
vernicem álicui rei indúcere; colore áliquid
illínere; colorem álicui rei indúcere; álicui
rei nitentem colorem vel crustam indúcere.
Uso: - algo con algo, rem re (pice, con pez;
cerā, con cera …) tíngere, illínere, oblínere,
línere.
baroestesia, v. barestesia.
barógrafo: barógraphum, i n; barográphium,
ii n. Sin: altitúdinis index.
barométrico: barométricus, a, um.
barómetro: barómetrum, i n. Sin: index gravitatis; túbulus torricellianus. Uso: el - sube,
baja, argentum vivum barómetri ascendit,
descendit.
barometrógrafo: barometrógraphum, i n;
barometrográphium, ii n.
barón: baro, onis m. Sin: nóbilis vel liber
baro. Uso: de -, baronalis, e; barónicus, a,
um; baronis (gen); ad baronem spectans.
baronesa: (mujer del barón o que disfruta de
una baronía) baronissa, ae f. Sin: (mujer del
barón) baronis uxor.
baronía: baronatus, us m. Sin: (dignidad) baronis dígnitas vel honor; (cometido) baronis
munus; (jurisdicción) baronis dício, iurisdictio, territórium, régio.
baroscopio: baroscópium, ii n.
barotermógrafo: barothermógraphum, i n;
barothermográphium, ii n.
barquero: naviculárius, ii m. Sin: pórtitor.
barquichuela: navigíolum, i n. Sin:
cymbula; lémbulus; lintrículus; scáphulus.
Uso: - pesquera, horíola.
barra: asser, ĕris m // (aparato de gimnasia)
tignum, i n. Sin: tignum vel ferrum transversum. Uso: - paralelas, líneae parallelae; - pisapapel, vectis (-is f) premendae chartae; - de
chocolate, quadra chocolatae; - de espacios,
spatiorum vectis; - del timón, clavus; - de turrón, quadra lucuntis.
barrabás: malefactor, oris m. Sin: gáneo,
onis m; homo flagitiosus, seditiosus, maléficus.
barraca: (caseta tosca) tugúrium, ii n. Sin:
casa; cásula; mapália, ium npl. Uso: construir
barracas, tugúria vel casas aedificare //
(edificio que se usa para almacén) tabernáculum, i n // (puesto en un mercado) tabérnula,
ae f.
barracón: amplum tentórium.
barragán: barracanus, i m. Sin: arábica vel
áfrica vestis; arábicum vel áfricum vestimen-
128
basalto
tum; arábicus vel áfricus amictus (-us m).
barranca o barranco: elúvies, ēi f. Sin:
abruptum.
barredera: scopae, arum fpl. Sin: máchina
scopária.
barrena: térebra, ae f. Uso: - eléctrica, térebra eléctrica; térebra electro éxcita.
barrenamiento: terebrátio, onis f.
barrenar: terebrare. Sin: perfódere.
barrendero: scopárius, ii m. Sin: convérritor; converrens; cívicae mundítiae minister.
barreno: terebramen, mĭnis n.
barreño: pelvis, is f.
barrer: scopare. Sin: vérrere, evérrere, devérrere; scopis vérrere vel purgare.
barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repágulum; obex, óbicis mf; saepimentum; impedimentum. Uso: - aduanera, portórii limes
(-mĭtis m); - de separación, vallum discríminis; - del sonido, repágula (-orum npl) soni.
barrica, v. tonel.
barricada: saeptum, i n. Sin: obex, óbicis
mf; saepimentum; obex tumultuárius vel subitárius; saepimentum tumultuárium vel subitárium. Uso: - de carros, carri pro vallo
obiecti; barricadas de piedras, óbices saxorum; el camino estaba bloqueado por una -,
iter intersaeptum erat.
barrigón: vir ventris obesi. Sin: vir ventre
obeso.
barril: dólium, ii n. Sin: cupa; cadus; séria.
barrilero: (el que hace barriles) doliorum
vel cuparum ópifex; (el que los vende) doliorum vel cuparum vénditor.
barrilete: (dim de barril) dolíolum, i n //
(instrumento que usan los carpinteros para
asegurar la madera en el banco) retináculum, i n. Sin: ansa férrea // (juguete) v. cometa.
barrilito: dolíolum, i n. Sin: cadus.
barrio: vicus, i m. Sin: régio. Uso: (de ciudad) urbis pars, régio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, régio
egena; - periféricos, aversa, orum npl; urbis
aversa; - populosos, urbis regiones pópulo
frequentiores; - residencial, régio habitatiónibus lautióribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionárii vici; partis
urbis íncolae.
barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medicalis // de -, fíctilis, e. Sin: figlīnus vel figulīnus.
barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca //
adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus barocum // (fig, recargado, ampuloso) túmidus, a,
um; tumens, entis. Sin: túrgidus; inflatus; affectatus // (fig, recargado de adornos) fucatus, a, um. Sin: ádmodum expolitus // (fig,
extravagante, chocante) ínsolens, entis. Sin:
insólitus; incompósitus.
barroquismo: barochismus, i m. Sin: rátio
baroca.
basal: basalis, e.
basáltico: basálticus, a, um.
basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
129
basamento
basamento: basis, is f. Sin: fundamentum.
basarse: innīti. Sin: consístere in + abl. Uso:
- en un autor, áliquo auctore uti.
báscula: libramen, mĭnis n. Sin: statera bascularis.
base: (superficie en que se asienta un
cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de
estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i
n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de
cama, etc.); crepīdo, dĭnis f (zócalo, pedestal). Uso: - de una columna, columnae basis;
- cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de columna, plinthus, i f // (lugar) - científica,
sedes percontatiónibus faciendis; - militar,
státio militaris; - naval, portus béllicus; naval de Guantámano, státio navalis Guantámano; státio navalis, cui nomen Guantámano // (condición o norma fundamental de
un acuerdo) lex, legis f. Sin: condício. Uso:
bases de un concurso, certáminis leges.
base-ball, v. béisbol.
base de datos (Inform): datotheca, ae f.
básico: fundamentalis, e. Sin: praecípuus //
Quím básicus, a, um.
basílica: basílica, ae f. Sin: templum máximum; aedes sacra praecípua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Basílica; - de Letrán, Basílica Lateranensis.
basilical: basilicalis, e.
básquetbol, v. básquet.
basquetbolista: bascaudárius, ii m. Sin:
follis bascaudárii lusor; follis canistrique
lusor; pilae canistralis lusor.
basta: ¡-!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
sed satis de hoc; sed haec háctenus.
bastardía: (dicho indigno) bárbarus sermo.
Sin: bárbarae voces.
bastardilla: en -, inclinatis lítteris.
bastardo: spúrius, a, um. Sin: nothus; illegítimus; non legítimus; ignoto vel incerto patre
natus; páelice vel pélice ortus (nacido de concubina); adulterinus (adulterino).
bastidor: (vérsilis) scaenae páries (-ĕtis m).
bastión: propugnáculum, i n.
basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum
fpl.
bastón: báculus, i m; báculum, i n. Uso: - de
alpinista, alpini pértica; montanus báculus; para esquiar, báculum nivale; nartatoris báculus; decursoris nivalis báculum.
basilisco: basiliscus, i m.
basket o basketball, v. básquet.
basketbolista, v. basquetbolista.
nistrilúdium, canistri lúdium; follis (vel pilae)
canistrique ludus sive lúsio (-onis f); pilaris
et canistralis lúsio. Uso: jugador de -, bascaudárius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pilā
canistroque lúdere; folle vel follículo canistroque lúdere; partido de -, canistrilúdii certamen vel conténtio; certamen follis
canistrique; follis vel pilae canistralis certamen; practicar el -, follis canistrique ludo se
exercere.
básquet: ludus (-i m) bascaudárius. Sin: ca-
bastos: virgae, arum fpl.
130
batiscafo
basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes,
ium fpl. Uso: - atómica, purgamenta atómica;
- radiactiva, purgamenta radioactiva.
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa
vel excípulum. Sin: sórdium cístula vel receptáculum // (sitio) depositórium, ii n. Uso:
- atómico, depositórium purgamentorum atomicorum.
bata: doméstica (vel cubiculária, vel cubitória) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa túnica;
túnica talaris; indúsium.
batalla: pugna, ae f. Sin: proélium; certamen;
concertátio. Uso: - electoral, populárium legatorum certamen vel certátio.
batallón: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f.
batán: (máquina) prelum, i n. Sin: pressórium; máchina fullónica.
batanero: fullo, onis m. Sin: lanárius; coactor lanárius.
bate: (en el béisbol y el críquet) lignum pulsórium.
gata. Uso: - antiaérea, tormenta antiaéria,
antiaérea; adversus aëronávium incursiones
tormenta // (unidad táctica de artillería)
manus tormentária. Sin: agmen tormentárium // (obra de fortificación que contiene
cierto número de cañones) munimentum, i n
// - de cocina, vasa vel instrumenta coquinária // (agrupación de pilas) pilae; pilarum séries; - eléctrica, pilae eléctricae; séries
pilarum electricarum; pilae eléctrice actae;
pilae eléctricā vi actae // (acumulador) accumulatórium, ii n. Sin: instrumentum eléctridi
cumulandae.
baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f.
baticola: postilena, ae f.
batida: indago, gĭnis f. Sin: venatória excúrsio. Uso: - de la policía, investigátio (hóminum) maleficorum.
batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin:
pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracteárius; bracteator // (explorador) explorator,
oris m.
bateador: (en béisbol y críquet) pulsor, oris
m. Sin: battutor.
batidora: (instrumento que bate alimentos)
agitábulum, i n. Sin: rudícula; rutábulum.
Uso: - eléctrica, eléctricum agitábulum; - de
mano, manuale agitábulum.
batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; faselus vel phaselus; linter (-tris f).
batimetría: bathymétria sive -metrīa, ae f.
Sin: profundi maris mensura.
bateau-bus: navígium laóphorum.
batelero: pórtitor, oris m. Sin: lintrárius.
batería: (conjunto de instrumentos de percusión) týmpana, orum npl. Sin: tintinnábula;
percussionália instrumenta música // (conjunto de piezas de artillería) tormenta, orum
npl. Sin: tormenta béllica; bellicorum tormentorum séries; tormenta béllica congre-
batihoja: bracteator, oris m. Sin: bracteárius.
batimétrico: bathymétricus, a, um. Sin: ad
bathymétriam áttinens.
batintín, v. gong.
batiscafo: bathýscafus, i m; bathýscafa, ae f;
bathyscáphium, ii n. Sin: bathycumba; subaquánea scapha.
131
batista
batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f;
byssum, i n; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum
n). Uso: - de lienzo, baptistinum líneum; - de
seda, baptistinum séricum vel bombýcinum.
batología: battológia sive -logīa, ae f. Sin:
multilóquium; (inanis) verborum iterátio.
batológico: battológicus, a, um. Uso: dicción, locución -, díctio, locútio battológica.
batometría: bathométria sive -metrīa, ae f.
batométrico: bathométricus, a, um
batómetro: bathómetrum, i n. Sin: catapirates, ae m; perpéndiculum náuticum.
batsman: battutor, oris m.
baúl: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca
viatória, sarcinária; cista itinerária. Uso: mundo, ara maior; - del coche, autocineti receptáculum onerárium vel sarcinárium.
bauprés: palus (-i m) in transversum.
bautismal: baptismalis, e. Sin: lústricus; lustralis; baptísmatis vel baptismi (gen). Uso: pila vel fons baptismalis.
bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n;
baptisma, ătis n. Sin: regenerationis lavacrum; sacrum lavacrum. Uso: administrar,
conferir el - a uno, álicui baptismum sive
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismum accípere vel percípere.
bautisterio, v. baptisterio.
bautizado: baptizatus, a, um. Uso: fig, vino -,
vinum dilutum.
bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro ablúere; aquis baptismi ablúere; rite ablúere;
sacro fonte lustrare áliquem. Uso: el que bautiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
baptizandus m.
bautizo: (acción de bautizar) baptizátio, onis
f.
bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense metallum (-i n).
Bavaria: Bavária, ae f.
bávaro, ra: sust Bávarus, i m; Bávara, ae f.
Sin: Baiovárius vel Baioárius m; Baiovária
sive Baioária f. Uso: - de Munich, Bávarus
Monacensis // adj baváricus, a, um. Sin:
baiovárius; baioárius.
Baviera: Bavária vel Baioária, ae f.
bayo: bádius, a, um. Sin: spadix, īcis (ac pl īcas). Uso: color -, color bádius.
bayoneta: cuspis, ĭdis f. Sin: mucro, onis m;
frámea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frámea)
baionensis; púgio vel stilus baionensis. Uso:
armar, calar la -, cúspidem praefígere; atacar a la -, cúspide áliquem pétere vel adoriri;
cúspide in áliquem ímpetum fácere.
bazar: pantopólium, ii n. Sin: empórium;
institórium; variarum mércium empórium.
bazo: splen, ēnis m. Sin: lien, ēnis n; liēnis,
is m.
bazuca: bazuca, ae f.
beata: beata, ae f. Uso: nueva -, (caeles)
beata novénsilis.
beatería, v. gazmoñería.
beatificación: beatificátio, onis f. Sin: inter
beatos ascríptio; in beatorum númerum relá-
132
béisbol
tio vel cooptátio.
beatificar: beatificare. Sin: in númerum beatorum ascríbere vel referre.
beatífico: beatíficus, a, um.
beatitud: beatitudo, dĭnis f. Sin: beátitas, atis
f.
beato: beatus, i m // (fig, gazmoño) simulator;
homo religionis pérvicax.
bebé: infans, antis mf. Sin: pupus vel púpulus
m; infántula, pupa, pusíola f.
bebedor: potor, oris m. Sin: potator.
beber: bíbere. Uso: - algo caliente, thermopotare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos,
sorbilare, sorbillare; exíguis háustibus bíbere;
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis indulgere; potatione paene exstingui.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculentus.
bebida: pótio, onis f. Sin: potus, us m; potátio; bibítio; póculum. Uso: bebidas, poculenta vel potulenta, orum; - alcohólicas,
pótiones alcohólicae; potulenta alcohólica; no alcohólicas, - sin alcohol, potus non alcohólici; potulenta analcohólica; potiones analcohólicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frígida potiúncula; - frías, potiones frígidae; potulenta frígida;
- helada, pótio nivata; gélida
potiúncula; - medicinal, pótio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta;
tomar una -, potiúnculam gustare.
beca: pénsio, onis f. Sin: pénsio stúdii (vel
studiorum) causā; réditus studiorum causā.
Uso: - anual, ánnuum, i n; ánnua pénsio studiorum causā (tributa) ; ánnuus réditus stu-
diorum causā (tributus); dar, asignar a alguien una - anual, ánnuam pensionem (vel
ánnuum réditum) studiorum causā álicui
praebere vel tribúere; establecer una - para
alguien, álicui ánnuam pensionem studiorum
causā decérnere.
becacina, v. agachadiza.
becafigo: ficédula, ae f.
becar, v. beca.
becario: pensionis stúdii (vel studiorum)
causā beneficiárius. Sin: pensione vel réditu
studiorum causā fruens; qui pensione vel réditu studiorum causā frúitur.
bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi custos; custos scholásticus; accensus (-i m)
scholásticus; scholásticus appáritor.
bedelía: scholae vel ludi custodis munus
(-nĕris n). Sin: accensi scholástici offícium.
bedelio: bedéllium, ii n.
beduino: beduīnus, i m. Sin: Arabs (-ăbis m)
vagans; vagus Arabus.
begardo: begardus, i m.
begonia: begónia, ae f.
beguino, v. begardo.
behaviorismo: behaviorismus, i m.
behaviorista: behaviorista, ae m.
beige: lanícolor, oris (sust y adj).
béisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus basípilae.
133
bejuco
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta árbori
acclinis.
Belcebú: Beélzebub indecl; Beélzebul, ūlis
m.
Belén: Béthlehem vel Béthleem indecl; Bethlehēmum, i n // de -, Bethlemíticus vel Bethleemíticus, a, um; hab de -, Bethlehemites,
ae m.
belga: adj bélgicus, a, um // sust Belga, ae m;
Belgis, ĭdis f.
Bélgica: Bélgica, ae f. Sin: Bélgium; Gállia
Bélgica.
belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, ācis.
beligerante: bellígerans, antis. Sin: belligerator.
belladonna: belladonna, ae f. Sin: átropa
belladonna.
belleza: - naturales, naturae vel locorum
amoenitates; - de expresión, ornamenta orationis; orationis vel sermonis ornatus (-us m);
- tipográfica, typográphicae artis venustas.
belvedere: apopsis, is f.
bemol: (nota) hemitónium vel hemitónion, ii
n. Sin: semitónium // (signo que baja la nota
medio tono) hemitónii signum vel nota.
bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benzínium, ii n. Sin: propulsórius liquor. Uso: - sin
plomo, benzinum non plumbatum; - súper,
benzina superior; consumo de -, benzini absúmptio; expendedor de -, benzinivénditor;
benzinopōla; gasto de -, benzinae dispéndium; surtidor de -, ántlia benzinária; tanque
de -, benzinárium, ii // (adj, relativo a la -,
accionado por la -) benzinárius, a, um.
bendecido: benedictione donatus (de persona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
bendecir: (invocar en favor de alguien la
bendición divina) benedictionem álicui impertire; benedictione áliquem donare; caelestem favorem álicui propitiare; caeleste
auxílium álicui invocare; bene álicui precari
// (consagrar algo al culto divino) consecrare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare;
benedictione ditare áliquid. Uso: - los campos, aquā rite piatā lustrare agros; - la comida, consecrare cenam; - una casa, domum
lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare;
láudibus extóllere. Uso: - a Dios, Deum láudibus extóllere; Deum vel Deo benedícere;
¡que Dios te bendiga! Deus tibi adsit!
bendición: benedíctio, onis f. Sin: (acción de
bendecir) caelestis favoris implorátio; caelestis auxílii invocátio. Uso: - papal, benedíctio
pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor.
Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum,
vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar
una -, benedictionem praestare, tribúere;
pedir una -, benedictionem postulare, impetrare, quáerere; recibir una -, benedictionem
accípere, suscípere, percípere; benedictione
donari // (consagración) consecrátio, onis f //
(alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benefícium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso:
ser una -, magno emolumento, magno úsui
esse + dat; máxime prodesse + dat; su llegada fue una verdadera -, peropportune
venit.
bendito: agua -, aqua lustralis.
benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo benedictina; mónacha benedictina; monialis vel
sanctimonialis benedictina.
benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis
benedictinus; mónachus benedictinus; so-
134
berlina
dalis Ordinis Sancti Benedicti; Benedictini
Ordinis sodalis // (licor) benedictinum, i n.
Sin: liquor benedictinus; válida pótio benedictina.
beneficencia: beneficéntia, ae f. Sin: liberálitas.
beneficiado: (el que goza de un beneficio
eclesiástico) beneficiárius, ii m. Sin: benefício honestatus.
beneficiar: benefício vel privilégio áliquem
donare. Sin: prodesse + dat; benefácere + dat
// beneficiarse, frui + dat. Sin: cómodum tráhere ex áliqua re.
beneficiario: beneficiárius, ii m. Sin: qui benefícia pércipit.
beneficio: benefícium, ii n. Sin: emolumentum; lucrum; quaestus, us m; cómmodum //
(dignidad eclesiática que goza de renta) benefícium. Sin: títulus; munus sacrum. Uso: eclesiástico, benefícium ecclesiásticum.
benéfico: benéficus, a, um.
Bengala: (comarca de la India) Bengala, ae
f. Uso: Golfo de -, sinus Bengalensis // de -,
bengalensis, e; bengálicus, a, um // luz de -,
ignes bengalenses mpl. Sin: ignes festivi vel
bengalenses; artificiosi ignes bengalenses;
missília pýria npl.
Benín: Benīnum, i n.
benna: benna, ae f.
benzina, v. bencina.
benzoato: benzoātum, i n; benzoas, atis m.
beque: tabulatum vel constratum (-i n) prorae.
bérbero: (agracejo) spinosus frutex (-tĭcis
m).
berbiquí, v. taladro.
berceuse: (canción de cuna) lallus, i m;
lallum, i n. Sin: soporífera cantiúncula // (mecedora) cunae oscillatóriae fpl.
berenjena: melongena, ae f. Sin: solanum
melongena; solanum edūle.
berenjenal: (sitio plantado de berenjenas)
locus melongenis cónsitus // (fig, negocio
enredado y de difícil salida) nodus, i m. Sin:
difficultas; tricae, arum fpl. Uso: meterse uno
en un -, incídere in nodum; in sálebras incídere; in tricas se conícere; se in angustum conícere; in angustum venire; in dumeta
corrépere.
bergamota: (variedad de pera aromática)
pirum falernum // (variedad de lima muy aromática) cítreum bergámium. Uso: esencia de
-, cítrei bergámii subtilíssimus sucus.
bergamote o bergamoto: (peral que produce la bergamota) bergamotta, ae f. Sin:
pirus falerna // (limero que produce la bergamota) citrus bergámia.
bergantín: celox, ōcis m. Sin: paro, ōnis m;
myóparo; stlata, ae f; navis actuária vel praedatória. Uso: - pirático, de corsarios, myóparo piráticus.
berilio: berýllium, ii n.
benzoico: benzóicus, a, um. Uso: ácido -,
ácidum benzóicum.
berilo: beryllos vel beryllus, i m.
berlina: (carroza) (automatária) carruca.
135
berro
Sin: berolínia, ae f; berolinensis carruca //
fig, poner en -, áliquem ludificandum pópulo
expónere.
berro: mastúrtium, ii n.
bersagliere: plumatus vel concursator miles
(-lĭtis m). Sin: plumatus veles (-lĭtis m).
berza, v. col.
besamanos: manūs osculátio (-onis f).
bestialidad: féritas, atis f. Sin: bestiálitas.
bestiario: bestiárius, ii m. Sin: bestiarum vel
pécoris custos.
best seller: liber plúrimum (vel máxime) divénditus.
betatrón: betátronum, i n.
betónica: herba (-ae f) vettónica. Sin: cestron, i f; prionitis; psychrótrophon.
betún: creta sutória. Sin: cera sutória; (atrum
vel flavum, negro o amarillo) liquamen sutórium. Uso: dar - a los zapatos, liquámine
cálceos perúngere.
biberón: lactisúgium, ii n. Sin: sugitórium;
gut(t) us , i m; papillata vel lactaris lagúncula; lagóenula suctória; lacti sugendo vásculum.
Biblia: Bíblia, orum npl. Sin: Sacra Bíblia;
sacri vel divini libri; divinae lítterae; sacrae
scripturae; sacra volúmina. Uso: versión latina de la -, libri divini in latinum translati.
bíblico: bíblicus, a, um.
bibliobús: bibliotheca cinética.
bibliofilia: bibliophília sive bibliophilīa, ae f
Sin: librorum cultus vel amor; studiosa librorum inquisítio.
bibliófilo: biblióphilus, i m. Sin: librorum
amator vel cultor; studiosus librorum inquisitor.
bibliografía: (descripción, conocimiento de
libros, de sus ediciones, etc.) bibliográphia
sive bibliographīa, ae f. Sin: librorum
descríptio; dispósita (vel propósita, vel bene
ordinata) librorum descríptio // (catálogo de
libros o escritos referentes a materia determinada) index (-dĭcis m) bibliográphicus; librorum index. Uso: - atómica, de vi atómica
librorum index, vel index bibliográphicus.
bibliográfico: bibliográphicus, a, um. Sin: ad
librorum descriptionem vel índicem pértinens.
bibliógrafo: bibliógraphus, i m. Sin: librorum cógnitor atque descriptor.
bibliólatra: bibliólatra vel bibliólatres, ae m.
bibliolatría: bibliolatría, ae f. Sin: nímia librorum venerátio; nímius librorum cultus;
quasi divinus librorum cultus.
bibliolito: bibliolīthus, i m. Sin: fóssile vel
fossícium fólium; fóssilis fólii vestígium.
bibliología: bibliológia sive bibliologīa, ae f.
Sin: librorum recta cognítio.
bibliológico: bibliológicus, a, um.
bibliólogo: bibliólogus, i m. Sin: librorum
cógnitor vel peritus.
bibliomanía: bibliománia sive bibliomanīa,
ae f. Sin: nímius librorum amor; immódicus
librorum cultus; nímium librorum stúdium;
136
bicornio
nímia librorum conquisítio.
bibliómano: bibliómanes, is m. Sin: bibliomániā laborans; nímius librorum amator;
conquisitor (vel accumulator, vel effrenatus,
vel immódicus) librorum cultor.
biblioteca: (lugar donde se tiene considerable número de libros ordenados para la lectura) bibliothēca, ae f. Sin: amalthēa vel
amalthēum. Uso: - circulante, bibliotheca libris (per vices) commodandis; - Nacional de
París, de Roma…, Bibliotheca Nationalis Parisiensis, Romana …; - pequeña, bibliothécula; - privada, pública, bibliotheca privata,
pública; - del Congreso de Washington, Bibliotheca Congressūs Vasingtoniensis; formar una -, bibliothecam confícere vel
institúere // (colección de libros o tratados
semejantes entre sí) librorum corpus (-pŏris
n). Uso: - de derecho romano, corpus iuris romani // perteneciente a la - o propio de ella,
bibliothecalis, e. Sin: ad bibliothecam pértinens.
bibliotecario: bibliothecárius, ii m. Sin: bibliothecae praefectus, custos, praepósitus,
curator. Uso: nombrar a uno -, bibliothecae
áliquem praefícere; ser -, bibliothecae
praeesse.
bibliotecnia: bibliotéchnica, ae f; bibliotéchnice, es f.
bibliotecografía: bibliothecográphia sive bibliothecographīa, ae f.
biblioteconomía: bibliotheconómia sive bibliotheconomīa, ae f. Sin: doctrina vel disciplina de bibliotheca ordinanda; bibliothecarum
ordinandarum rátio. Uso: preceptos de -, praecepta de bibliothecis ordinandis.
bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibuléuticus,
a, um.
bicameralismo: rátio biconsiliaris vel dibuléutica.
bicarbonato: bicarbonatus, us m; bicarbonatum, i n. Sin: carbónii vel carbónicum dióxydum; nátrium bicarbónicum.
bicéfalo: dicéphalus, a, um.
bicentenario: bicentenárium, ii n.
bíceps: sust biceps, cípitis m. Sin: músculus
biceps // adj biceps.
bicicleta: bírota, ae f. Sin: birótula; bicýclula;
velócypes, -ĕdis m; ócypes. Uso: - eléctrica,
bírota eléctrica; - fija, bírota firma; - de carreras, bírota cursória vel cursualis; - de mujer,
mulíeris (vel mulíerum, vel feminarum) bírota; - de niño, púeri birótula; - de pedal, bicýclula pedálibus acta vel propulsa; - de
primera calidad, bírota primae notae; - con
motor, bírota automatária; bírota cum motório; correr en -, bírotā cúrrere; ir en -, bírotā
vehi, insístere, insídere; montar en -, bírotam
conscéndere; (in) bírotam insilire; bírotae insilire.
biciclo: bícyclus, i m; bícyclum, i n. Sin: bírota enormis.
bicloruro: sal (salis n) bichlorhýdricum.
bicoca: (fortificación pequeña) oppídulum, i
n.
bicolor: bícolor, oris.
bicóncavo: bicóncavus, a, um.
biconvexo: biconvexus, a, um.
bicornio: bicorne vel bicornígerum cápitis tégimen (-mĭnis n).
137
bicúspide
bicúspide: bicuspis, ĭdis. Sin: bicuspidatus,
a, um.
bidé o bidet: mannus vel mánnulus, i m. Sin:
hydráulicus mannus vel mánnulus; labellum
íntimum; ovata pelvis.
bidón: excípulum, i n. Sin: armillum; vas ex
férrea lámina. Uso: - de bencina, armillum
vel vas benzinae.
bidonville: tuguriópolis, is f. Sin: casópolis;
assularum conglobátio.
biela: biella, ae f. Sin: hasta (motūs moderatrix); directíbulum; fúndulus ambulátilis.
bieldo: ventilabrum, i n.
Bielorrusia: Bielorússia, ae f. Sin: Rússia
Alba.
bien: bonum, i n. Uso: - alimentarios, alimenta, orum npl; - común, bonum commune;
- culturales, cultūs humani bona; - espirituales, - interiores del espíritu, ánimi bona; bona
spiritália; - externos, bona externa; res externae; - inalienables, res quae abalienari nequeunt; - inmuebles, - raíces, bona
immobília; res soli; res non moventes; res
quae moveri non possunt; - materiales, bona
materiália; opes terrenae; - muebles, res móbiles; bona mobília; res moventes; res quae
moveri possunt; - productivos, - de producción, bona productiva; bona frugífera; bona
quaestuosa; bona ália bona gignéntia; bona
quae ália bona gignunt; bienes de consumo,
bona consumptibília, consumptiva; merces
fruendae; venália, ium npl; bienes del Estado, bona pública; possessiones públicae; rei
públicae bona vel possessiones; bienes de
fortuna, fortunae, arum fpl; opes; bona // hecho, probe factus.
bienal: biennalis, e. Uso: exposición -, bien-
nalis exhibítio.
bienaventuranza: - eterna, v. beatitud.
bienestar: (conjunto de cosas necesarias
para vivir bien) res prósperae. Sin: rerum
abundántia; fortunarum affluéntia; rerum materiálium abundántia. Uso: - familiar, rei familiaris cópia; - mediocre, res módice
prósperae; res satis prósperae; - público,
bonum commune // (vida holgada) próspera
vel cómmoda vivendi rátio. Sin: nímia prospéritas; cómmodum; commóditas. Uso: - aumentado, auctior prospéritas; - mayor, maior
prospéritas; - mediocre, módica prospéritas; menor, minor prospéritas; gozar de cierto -,
quadam prosperitate frui // (estado de la persona humana) bona vel próspera valetudo.
Uso: - físico, córporis valetudo.
bienhechor, ra: adj benefáciens; benéficus
(m) vel benéfica (f) in (vel adversus) áliquem.
Sin: benignus, benigna; muníficus, munífica
// (cuya influencia es útil) salutaris, e. Sin:
útilis // sust benefactor, oris m; benefactrix,
icis f. Sin: benéficus homo; benéfica múlier;
auctor vel auctrix benefícii (vel beneficiorum); qui vel quae benefíciis áliquem áfficit
(vel affecit); qui vel quae benefícia in áliquem confert (vel cóntulit). Uso: el principal
-, praecípuus benefactor; ser el - de uno, benefíciis áliquem affícere; benefícia in áliquem conferre; óptime (vel praeclare, vel
egrégie) de áliquo mereri.
bienvenida: advenientis salutátio vel consalutátio (-onis f).
bienvenido: salve! Sin: carus exspectatusque
venisti!
bifásico: gradus duos habens; momenta vel
témpora duo habens. Sin: qui, quae, quod
duos gradus (vel duo momenta, vel duo témpora) habet.
138
billón
bife: búbula assa; assata búbula. Sin: caro
búbula assa; caro costalis assa; frustum búbulae assum.
synallagmáticus. Uso: acuerdos -, mútuae
pactiones; convención -, convéntio synallagmática.
bifronte: bifrons, ontis.
bilingüismo: bilinguismus, i m. Sin: bilínguitas, atis f.
bifocal: bis flexus (-a, -um). Sin: dúplici
práeditus flexu.
bifurcación: bifúrcium, ii n; bifurcum, i n.
Sin: bífidum; bívium; bipartítio.
bifurcado: bífidus, a, um. Sin: bifidatus; bifurcus.
bigamia: bigámia sive bigamīa; digámia sive
digamīa, ae f. Uso: practicar la -, duas uxores habere.
bígamo: bígamus vel dígamus, i m. Sin: duarum uxorum vir.
bigote: mystax, ăcis m. Sin: súbium; barba
labri superioris; en pl superioris labri pili; superiora labra pilosa. Uso: - largo, prolixus
mystax; dejarse el -, fáciem rádere praeter
mýstacem.
bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: mýstace insignis vel conspícuus.
bigudí: calamistrillum, i n. Sin : fístula crispans ; fístula crínibus crispandis; cylíndrulus
comae crispandae; cylindrus crispandis capillis.
bijou: gemma, ae f.
bikini: vestis (-is f) vel vestícula (-ae f)
bikiniana. Sin: vestícula balnearis bikiniana;
bipartita vel bimembris vestícula; duplex balneária fáscia.
bilateral: duo látera habens. Sin: ex duobus
latéribus // fig bilateralis, e. Sin: mútuus;
bilingüe: bilinguis, e.
billar: biliardum, i n. Sin: eburnipílium; pilitúdium; pililúdium; ludus tudicularis; eburnearum pilarum ludus; ludus globulorum
eburneorum; ludus sex foráminum. Uso:
agujero o abertura de -, ludipilarum eburnearum foramen; baranda, reborde del -, ora
(mensae tudicularis); bola de -, pila vel
sphaera ebúrnea; ebúrneus globus vel glóbulus; mesa de -, pilitudiária mensa; tábula lusória; tábula ad pilis ludendum; álveus ad
ebúrneis pilis ludendum; tablero, superficie
de la mesa de -, ábacus pilitudiárius vel tudicularis; jugar al -, tudiculari; sphaeris ebúrneis lúdere; ebúrneis pilis vel glóbulis in
tábula lúdere.
billarista: biliardilusor, oris m. Sin: qui biliardo vel eburnipílio ludit.
billete: (papel moneda) schedinummus, i m.
Sin: charta argentária; téssera nummária;
schédula argentária; moneta chartácea. Uso:
- por valor de mil dólares, charta nummária
mille dóllaris ( vel dolláriis) valens // (cédula
que acredita participación en una rifa o lotería) sors, sortis f. Sin: pittácium, ii n. Uso:
los - ganadores de la Lotería Nacional, sortes
Nationalis Aleae victrices // (carta breve) littérulae, arum fpl. Sin: epistólium // (tarjeta o
documento que da derecho para entrar en alguna parte, para viajar, etc.) v. boleto.
billetera: crumīna, ae f.
billón: bílio, onis m. Sin: mílies (vel míliens)
mille miliones.
139
billonario
binary (Inform) binario: binárius, a, um; binaris, is, e.
billonario: bilionárius, ii m.
bilocación: bilocátio, onis f.
bimano o bímano: duabus mánibus práeditus. Sin: duas manus habens.
bimembre: bimembris, e.
bimensual: semiménstruus, a, um. Sin: bis
in mense (pródiens, recurrens).
bimestral: (que dura un bimestre) bimestris,
e; biménstruus, a, um. Sin: duos menses durans // (que sucede o se repite cada bimestre)
qui, quae, quod alternis ménsibus (vel tértio
quoque mense) fit (o con el verbo exigido por
el contexto).
bimestralmente: alternis ménsibus. Sin: tértio quoque mense.
bimestre: (tiempo de dos meses) bimestre, is
n. Sin: bimensis, is m; duo menses; duorum
ménsium spátium vel tempus // (renta,
sueldo, etc., que se cobra o paga al fin de
cada bimestre) duorum ménsium merces
(-edis f) vel réditus (-us m).
bimotor: adj bimotórius, a, um; duobus motóriis instructus; dúplici machinatione ornatus; qui, quae, quod duobus motóriis vel
dúplici machinatione movetur // sust bimotórium, ii n. Sin: aëroplanum bimotórium; aëroplanum duobus motóribus instructum;
aëria navis duobus machinamentis (vel duabus machinatiónibus) instructa; aëronavis dúplici motória máchina práedita.
binar: (dar segunda labor a las tierras) repastinare // (Liturg, celebrar dos Misas en un
mismo día) binare (Missam). Sin: Missam
iterare; bis Missam celebrare; duas Missas
eodem die celebrare.
binocular: binocularis, e.
binóculo: binóculum, i n; binóculus, i m. Sin:
speculatórium; perspicillum; conspicillum;
geminata specilla npl; telescópium geminatum vel géminum.
binomio: binómium, ii n.
bioclimatología: bioclimatológia, ae f. Sin:
vivéntium climatológia.
bioética: bioéthica, ae f; bioéthice, es f.
biofilia: biophília, ae f. Sin: vitae amor; naturalis vitae amor.
biofísico: adj biophýsicus, a, um // sust biophýsicus, i m. Sin: biophýsicae peritus vel
studiosus.
biogénesis: (generación de un ser vivo por
otro) biogénesis, is vel ĕos f. Sin: vitae origo
vel generátio; generationis processus // (teoría que defiende la necesidad de dicha generación y la imposibilidad de la llamada
“generación espontánea”) biogenética, ae f.
Sin: biogenética rátio; biogénesis vel biogenéseos rátio.
biogenética: ars biogenética.
biogenético: biogenéticus, a, um. Sin: ad
biogénesim vel ad biogenéticam rationem áttinens. Uso: desarrollo -, biogénesis processus; estudios -, biogénesis stúdia; leyes -,
biogénesis leges.
biogenia: biogénia, ae f. Sin: oríginis vitae
stúdium; ontogénesis; disciplina vel doctrina
de vivéntium orígine ac processu (como
parte de la biología); animántium vel ani-
140
Birmania
mantum origo ac processus (conjunto de los
fenómenos vitales desde la concepción hasta
el completo desarrollo).
saeptum vel saepimentum; velamen; velamentum; tégimen; tegumentum; velamentum
interiectum.
biografía: biográphia sive -graphīa, ae f. Sin:
(alicúius) vitae narrátio vel memória. Uso:
publicar la - de uno, librum de vita alicúius
édere.
biométrico: biométricus, a, um.
biogeografía: biogeográphia sive - graphīa,
ae f. Sin: vivéntium geográphia.
biografiar: vitam alicúius narrare, enarrare,
expónere, scríbere, descríbere; de vita alicúius expónere.
biográfico: biográphicus, a, um; ad vitam vel
ad biográphiam alicúius pértinens. Uso: documentos, léxicos, repertorios -, documenta,
léxica, repertória biográphica; fuentes, investigaciones, memorias, noticias -, fontes,
investigationes, memóriae, notítiae biográphicae
biógrafo: biógraphus, i m. Sin: vitae narrator
vel scriptor; qui vitam alicúius narrat, enarrat,
exponit, scribit (vel narravit, enarravit, exposuit, scripsit); ser el - de uno, alicúius vitam
narrare (vel narravisse).
biología: biológia sive -logīa, ae f. Sin: sciéntia biológica; disciplina de vitae légibus; de
animántium vita doctrina. Uso: - marina, biológia marina; - molecular, biológia molecularis.
biológicamente: biológice.
biológico: biológicus, a, um. Sin: ad biológiam spectans.
biólogo: biólogus, i m. Sin: biológiae peritus
vel studiosus.
biombo: próthyrum, i n. Sin: diáthyrum;
biomédico: biomédicus, a, um. Uso: investigación -, investigátio biomédica.
biónica: ars (artis f) biónica.
biopsia: biópsia sive biopsīa, ae f; biopsis, is
f.
bioquímica: biochémia vel biochímia, ae f;
biochémica vel biochímica, ae f. Sin: vivéntium chémia.
bioquímico: adj biochémicus vel biochímicus, a, um; ad animántium chémiam áttinens
// sust biochémicus vel biochímicus i m. Sin:
biochémiae peritus.
biosfera o biósfera: biosphaera, ae f.
biotecnología: biotechnológia sive -logīa, ae
f.
bioterapia: biotherapīa, ae f. Sin: curátio
biológica.
biótopo: biótopus, i m. Sin: biotópium, ii n.
bióxido: bióxydum, i n.
bipartidismo: systema (-ătis n) duarum factionum
biplano: biplanum, i n.
bipolar: bipolaris, e. Sin: duos habens polos.
biquini, v. bikini.
Birmania: Birmánia, ae f.
141
birmano
birmano: adj birmanianus, a, um // sust Birmanus, i m.
birome: cálamus sphaerulatus. Sin: cálamus
biroanus; gráphium biroanum; v. bolígrafo.
birrete: biretum, i n. Uso: - de cuero, galerus
vel galerículus, i m; galerum vel galerículum
n.
birretina, v. gorrita.
¡Bis!: (referido a uno) Répete! vel Ítera!; (referido a dos o más) Repétite! vel Iterate!
bisagra: vertículum, i n; vertícula, ae f. Sin:
vértebra, ae f.
bisecar: bisecare. Sin: in duas partes secare.
bisección: bipertítio geométrica.
bisexual: adj bisexualis, e // sust bisexualis,
is m. Sin: ambisexualis.
bisexualidad: bisexuálitas, atis f.
tricum.
bisulfato: bisulphatum, i n.
bit (Inform) dígito binario: bitus, i m (abrev.
de binaris digitus). Sin: nota binária. Uso:
least significant -, bitus mínimus; bitus mínimi momenti.
bitácora: pyxis (-idĭs f) magnética.
bíter: amara pótio.
bitonal: bivocalis, e. Sin: duos habens soni
gradus.
bitonalidad: bisonóritas, atis f. Sin: bivocálitas.
bitumen: bitumen, mĭnis n.
bituminoso: bituminosus, a, um.
bivalente: bívalens, entis. Sin: dúplici vi
práeditus; geminata vi conspícuus.
biyoduro: biiódidum, i n.
bisiesto: año -, annus bis(s)extilis.
bizantinismo: byzantinismus, i m. Sin:
byzantinizandi mos, rátio, stúdium // fig captiosa, orum npl. Sin: cavillationes; captiúnculae; inanitates byzantinae; cavillationes
aetatis byzantinae própriae.
bismuto: bismut(h)um, i n.
bisojo: paetus, a, um.
bisonte: bison, ontis m. Sin: urus, i m.
bizantino: byzantinus, a, um. Sin: byzántius,
byzantíacus, a, um.
bisté, v. bife.
bistec, v. bife.
bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosméticum fuscum.
bisturí: scalpellum, i n. Sin: scalprum;
scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus
anatómicus. Uso: - eléctrico, scalpellum eléc-
bizco: strabo, onis m.
bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n.
bizcochar: retorrere. Sin: recóquere.
bizcochería: (tienda) crustulorum vel biscoctorum taberna. Sin: crustulárii taberna; ta-
142
blefarofimosis
berna crustulária // (fábrica) crustulorum officina // (arte de trabajar bizcochos) crustulorum ars. Sin: ars crustulária.
bizcochero: crustulárius, ii m. Sin: dulciárius.
bizcochito: biscóctulus, i m.
bizcocho: crústulum, i n. Sin: biscoctus; biscoctum.
Black Metal: modi músici “metalli nigri”.
blackout, v. apagón.
blanca: Mús, v. mínima.
Blancanieves: Alba Nix (nivis f).
blanco: adj albus, a, um. Sin: cándidus. Uso:
volver -, candidare; candificare // (individuo
de la raza blanca) homo albícolor // (objeto
para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre
el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum;
meta; destinatum o en pl destinata; destinatum vel propósitum signum. Uso: dar en
el -, scopum attíngere; destinata ferire; collineare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare;
destinata non ferire // (fin u objeto a que se
dirigen deseos o acciones) propósitum, i n.
Sin: destinatum; id quod pétitur. Uso: dar en
el -, propósitum ássequi; ser - de …, obnóxium esse + dat.
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: albárius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans,
antis.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; albário oblínere. Uso: - una pared, paríetem albo
polire, expolire, oblínere; acción de -, dealbátio.
blanqueo: (acción de blanquear) dealbátio,
onis f // (efecto de blanquear) albárium, ii n.
Sin: albárium opus.
blasfemador, ra : blasphemator, oris m; blasphematrix, īcis f.
blasfemar: blasphemare (Deum, Christum,
nomen Domini …). Sin: exsecrari (Deum
…); Deo (Christo, nómini Dómini …) male
dícere; maledictum (in Deum …) conícere;
(in Deum …) maledicta iactare; ímpia verba
proferre vel evómere // (fig, maldecir, vituperar) maledictis lacéssere (áliquem).
blasfemia: blasphémia, ae f. Sin: blasphemátio; maledictum; exsecrátio; maledictum (in
Deum …) coniectum // (fig, palabra gravemente injuriosa contra una persona) contumélia, ae f. Sin: convícium; vituperátio.
blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema.
Sin: in Deum malédicus, malédica // sust
blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f.
blasón: (ciencia heráldica) de insígnibus
doctrina // (escudo de armas) insigne, is n.
Sin: blaso, onis; stemma gentilícium. Uso: de familia, géneris insigne; insigne gentilícium; scuti gentilícii figura.
blasonado: insigni gentilício ornatus vel
instructus. Sin: gentilício stémmate práeditus; blasonatus.
bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me
da un bledo de ello, illud meā nihil ínterest;
no estimar un -, terúncii non fácere.
blefaritis: blepharitis, ĭdis f; blepharites, is f.
Sin: palpebrarum inflammátio.
blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f.
Sin: palpebrarum contráctio vel restríctio;
pálpebrae contractae.
143
blefaróncosis
blefaróncosis: blepharoncosis, is f. Sin: palpebrarum inflátio; pálpebrae tumefactae, tumescentes, intumescentes, turgescentes.
blefaroplejía: Med blepharoplégia sive -plegīa, ae f. Sin: palpebrarum parálysis vel resolútio.
blefaroptosis: Med blepharoptosis, is f. Sin:
palpebrarum demíssio; pálpebrae demissae
vel demissiores.
blefarospasmo: Med blepharospasmus, i m.
Sin: palpebrarum spasmus; palpebrarum convulsa contráctio.
blefaróstato: blepharóstatum, i n.
blenorragia: Med blenorrhágia sive -rhagīa,
ae f. Sin: urethrae destillátio vel distillátio;
mictualis viae destillátio; urethrae inflammátio ac destillátio.
blinda: (férrea, metállica) lorica, ae f. Sin:
plúteus; protéctio; (ferratum) tégumen; (loricatum) tegumentum. Uso: - de vidrio artificial, plúteus ex vitro artificiali (factus), contra los vientos, plúteus ventis obstructus.
blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus;
ferratus; loricā munitus. Uso: carro -, currus
loricatus; tanque -, autocinetum loricatum.
blindaje: loricátio, onis f. Sin: ferrátio; solidátio; solidamentum.
blindar: loricare. Sin: loricā munire. Uso:
blindar con hierro, bronce, acero, férreā,
aéneā, chalybéiā loricā munire.
blitz: incúrsio (-onis f) fulmínea. Sin: fulmínea oppugnátio.
blizzard: nivis tempestas (-atis f). Sin: procella turboque nivis.
bloc: (taco de calendario exfoliador) ephémeris rebus commemorandis // (taco de hojas
de papel ligeramente pegadas) chartae vel
chártulae compactae. Sin: annotationum libellus; codicillus plágulis discindendis.
blocaje: alligábulum, i n.
block, v. bloc.
blonda: opus denticulatum (vel spiculatum,
vel reticulatum) e bombýcino confectum.
bloque: (trozo grande de materia sin labrar)
moles, is f. Sin: massa. Uso: - de mármol,
massa mármoris; marmórea moles; gleba
mármoris // (conjunto, agrupación) summa,
ae f. Uso: comprar, vender, alquilar algo en -,
aversione vel per aversionem áliquid véndere, émere, locare; fueron acusados en -, accusati sunt uno nómine // (Inform) spátium, ii
n. Sin: segmentum // agrupación de naciones, nationes consociatae. Sin: Nationum
Consociátio quasi foedus (-dĕris n). Uso: dos
- contrapuestos, duo quasi fóedera, inter se
oppósita // (manzana de casas) ínsula, ae f //
(libreta exfoliadora) liber commentárius.
Sin: annotatiónibus scribendis liber.
bloquear: alligare. Sin: impedire; praeclúdere; intercípere // bloquearse, alligari.
bloqueo: (acción y efecto de bloquear) occlúsio, onis f. Sin: sáeptio; interdíctio. Uso: de calle, camino o carretera, occlúsio viae;
cabina de -, custódia viária.
blue jeans: línteae bracae caerúleae vel cérulae. Sin: línteae bracae livídinae; línteae bracae americanae.
blufear, v. fanfarronear.
bluff, v. fanfarronada.
144
bochorno
blusa: pelúsia, ae f. Sin: tunícula; thorácula;
indusíolum pelusinum. Uso: - transparente,
pelúsia perspícua; - de lino, pelúsia líntea; fina de mujer, fáscia vel tunícula pectoralis; del vestido regional, pelúsia géntica vel popularis.
boa: (género de ofidios) boa, ae f. Uso: constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris.
bob o bobsleigh: tráhea gubernábilis vel moderábilis. Uso: competencia de -, certamen
gubernábilis tráheae.
bobada, v. bobería.
bobera, v. bobería.
bobería: (dicho o hecho necio) insulse (vel
inepte, vel stulte) dictum vel factum.
bobina: orbículus, i m. Sin: bobina; rótula;
rotella; cylíndrulus filis involutus; refertus
filis orbículus. Uso: - de película cinematográfica, orbis pellículae cinematográphicae
involvendae // (rollo de papel continuo que
emplean las rotativas) truncus chartarum.
Sin: chartarum scapus.
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de en - , in sermonem hóminum venire; esse in
ore et sermone ómnium; en - cerrada no entran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venírsele a
uno a la - alguna cosa, áliquid álicui in buccam venire.
bocadillo: (panecillo) frústulum vel frustillum n. Sin: pastillum; buccella; óffula.
Uso: - de carne, carnis frústulum; - con
jamón dentro, pastillum pernā fartum.
bocado: búccea, ae f. Sin: frustum; offa;
bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un -
de pan, frustum panis; comer una cosa en un
-, o en dos -, uno haustu áliquid vorare; semel
absorbēre áliquid; echar un -, tomar dos -,
duas búcceas vel buccas manducare.
bocal: úrceus, i m. Sin: gillo (-onis m);
cýathus. Uso: - para cerveza, úrceus cervesárius.
bocamanga: mánicae revimentum.
bocanada: (porción de humo que se echa
cuando se fuma) fumi emíssio (-onis f). Sin:
nicotianum suffimentum; fumi nubécula (ex
ore prolata).
bocetar: áliquid adumbrare. Sin: áliquid deformare, informare, praeformare, formare.
boceto: (en pintura, borroncillo en colores
previo a la ejecución del cuadro) adumbrátio,
onis f. Sin: adumbrata pictura; delineátio; lineamentum; líneae (-arum fpl); lineamenta
(-orum npl); prima lineamenta; imago
adumbrata. Uso: hacer el - de algo, áliquid
adumbrare; alicúius rei primas líneas dúcere
// (en escultura, modelado sin pormenor y en
tamaño reducido) adumbrata imago (-gĭnis
f). Sin: próplasma, ătis n; opus (óperis n) deformatum; opus incohatum vel inchoatum;
incohata (-orum npl); exemplar (-aris n).
Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e
cera factum.
bocha: (bola de madera, de boj) pila (lígnea,
búxea). Sin: glóbulus. Uso: juego de las -,
globulorum ludus; certamen de bochas, pilarum certamen; aficionado al juego de las -,
pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las
-, glóbulos vel pilas versare.
boche: (hoyo pequeño) scrobículus, i m.
bochorno: (calor sofocante) férvidus aestus.
Sin: áëris crassitudo; caelum crassum.
145
bocina
bocina: búc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor,
autómati búcina; estrépito de bocinas, strépitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bocinar // (pabellón con que se refuerza el
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fonógrafo, del
gramófono, tuba phonográphii, grammophónii.
bocinar: buccinare vel bucinare.
sin casa ni hogar ni ocupación) nomas, ădis
mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo;
homo passim vagus; sine tecto ac sede passim vagus (en pl sine tectis ac sédibus passim
vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari,
errare; sédibus incertis vagari; errabundam
vitam vívere // (lengua checa) bohémica lingua. Sin: bohémicus sermo.
bohemo: adj bo(h)émicus, a, um // (natural
de Bohemia) Bohemus vel Boëmus, i m.
bocinazo: búccinum, i n.
bodas: - de plata, argéntea nuptiália npl.
bodega: (lugar destinado para guardar el
vino) cella (-ae f) vinária. Sin: apotheca; cánava vel cánaba; doliárium // (- de buque)
stiva, ae f. Sin: caverna; sentīna; ima navis;
úterus vel cávea navis.
bodeguero, ra: cellárius, ii m; cellária, ae f.
Sin: vinárius vel apothecárius m; vinária vel
apothecária f.
Boeing: aëronavis e génere Boeing.
bóer: adj boërus, a, um. Sin: burus, a, um //
sust Boërus vel Burus, i m.
bofetada: álapa, ae f.
bohemoeslovaco: bohemoslovacus, a, um //
Bohemoslovacus, i m.
boicot: interclusio, onis f. Sin: óperae interdíctio; óperis intercéptio; alicúius rei vitátio,
devitátio, evitátio.
boicotear: boicotizare, boycotizare. Sin: interclúdere; intercípere; interdícere; impedire;
prohibere. Uso: - algo a alguien, interclúdere
áliquid álicui; interclúdere áliquem ab áliqua
re; alicúius óperam impedire, praepedire,
praevértere; interdícere, intercípere // fig, algo, obstare álicui rei; - a alguien, adversari
ālicui; vitare vel fúgere áliquem // (hacer el
vacío a una persona) omni in re (vel omni ratione) álicui adversari.
boicoteo, v. boicot.
bogador: remex, -mĭgis m.
bohardilla, v. buhardilla.
boina: píleus, i m; píleum, i n // - vasca, píleus vascónicus.
bohémico, v. bohemo.
bol: crater, ēris (ac sing -ēra, ac pl -ēras) m;
cratera, ae f.
Bohemia: Bohemia, ae f. Sin: Boémia; Res
pública Bohémica.
bohemio: (natural de Bohemia) v. bohemo //
(persona de vida irregular y desordenada)
lastaurus, i m. Sin: scortator; homo nequam,
impurus. Uso: vida de -, vita inordinata, effrenata, intémperans, immoderata // (persona
boj: buxum, i n; buxus, i f.
bola: glóbulus, i m. Uso: - de nieve, glóbulus
nivis; jugar a las -, glóbulis lúdere.
bolandistas: bollandiani sodales vel socii
mpl.
146
bólido
bolchevique: sust bolsevīcus, i m. Sin: bolscevista, ae m // adj bolsevīcus, a, um.
bolcheviquismo, v. bolchevismo.
bolchevismo: bolsevismus vel bolscevismus,
i m. Sin: régimen vel res bolsevicorum; princípia moresque bolsevicorum; bolsevicorum
rátio agendi.
bolchevizar: bolsevismum indúcere. Sin:
bolsevīcis súbdere; bolsevicorum rem perágere.
bolero: (aire musical) música bolérica //
(chaquetilla de señora) thoracíolum, i n Sin:
tunícula // (sombrero de copa) pétasus, i m.
boleta: scheda, schédula, scháedula, ae f.
Sin: scida, scídula; téssera. Uso: - electoral,
scheda suffrágii; scídula comitialis // (libranza para tomar o cobrar alguna cosa)
téssera, ae f. Sin: sýngrapha // (cédula para
citar a juicio a los tribunales) v. cédula judicial // (cédula para exigir el pago de una
multa) téssera multatícia vel poenalis // - de
entrega, schédula traditionis; - de pedido,
schédula mandatícia.
boletería: tesserária, ae f. Sin: tesserarum diribitórium; ostíolum tesserarum; tesserária
fenestella; tesserarum lóculus vel pórtula.
Uso: - de equipajes, sarcinarum fórulus vel
lóculus; - de ferrocarril, ferríviae tesserarum
diribitórium.
boletero: tesserárius, ii m. Sin: schedulárius;
tesserarum dispensator; scidarum distributor.
boletín: (publicación) commentaríolus, i m;
commentaríolum, i n. Sin: commentárium;
commentárii, orum mpl; periódicus libellus //
(periódico que contiene disposiciones oficiales) acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl ;
acta pública; tábulae públicae // (- escolar, de
calificaciones) pagella, ae f. Sin: página;
scheda; punctorum summa; punctorum acceptorum tábula // - informativo o de noticias, núntius, ii m; - médico, - sanitario, acta
médica, sanitária; scídula médica; - meteorológico, núntius meteorológicus; - oficial,
commentárium officiale; núntius públicus; de guerra, núntius béllicus; - de victoria, laureatae tabellae.
boleto: téssera vel tessérula, ae f. Sin: scheda,
schédula; scida, scídula; chártula. Uso: - numerado, téssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, téssera vectória, itineraria, viária, viatória; itíneris téssera; scheda
vectória; - de avión, téssera aëria vel aérea; de ferrocarril, ferriviária téssera, ferratae
viae téssera; - de ida y vuelta, téssera itus et
réditus; itionis et reditionis téssera vel chártula; téssera viatória ad eūndum et ad redeūndum valens; - de ingreso, téssera
transitória; - de teatro, téssera theatri vel theátrica; - para entrar a un estadio, téssera paláestrica; - con asiento reservado, téssera
cum sede reservata vel praenotata ; téssera
sedis reservatae vel praenotatae; - de primera, segunda clase, téssera primae, secundae classis; despacho de boletos, aula
tesserarum // comprar el -, tésseram émere;
conseguir el -, tésseram sibi comparare vel
acquírere; mostrar el -, tésseram osténdere;
perforar el -, tésseram terebrare; reservar con
suficiente antelación un - numerado, tésseram loci certi satis mature praenotare vel reservare; sacar el -, súmere tésseram.
boliche: (pequeño despacho de comestibles
y bebidas) caupónula, ae f. Sin: taberna esculentorum // (discoteca) v. esta voz // (juego
de bolos) v. bolo // (juguete) métula cum
sphaera.
bólido: bolis, ĭdis m. Sin: aërolithus; uranolithus.
147
bolígrafo
bolígrafo: sphaerígraphum, i n. Sin: sphaeristilus; gráphium sphaerale vel sphaeratum;
gráphium biroanum; cálamus biroanus; stilus
sphaeratus; stilus vel cálamus sphaerā
instructus; graphis plúmbea.
bolillo: (palito torneado para hacer encajes)
tudícula, ae f. Sin: bacillum.
bolita: glóbulus, i m. Sin: spháerula. Uso:
jugar a las -, glóbulis lúdere.
Bolivia: Bolivia, ae f.
boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bolivianus, i m.
bolo: (palito torneado que se pone derecho
en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso:
juego de bolos, conilúdium; conorum ludus;
bacillorum ludus.
bolsa: crumīna, ae f. Sin: saccus; marsúpium;
sporta; bursa. Uso: - pequeña, sácculus; spórtula; crumilla; pérula; - de agua caliente, calefacientis aquae bulga; - de aire, saccus
aérius; - de los corporales, bursa; - de cuero,
bulga; vídulus; ascopēra; - de dormir, saccus
dormitórius; - de dormir forrada de pieles,
dormitórius saccus villosus; - de herramientas, bursa ferramentária; - de residuos, sórdium vel purgáminum theca; sácculus
purgamentis colligendis; - de señora, sácculus manuárius, - de viaje, spórtula; - para libros, cápsula // (institución económica)
bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursárius, a,
um; - de comercio, bursa commercialis; juego
de -, ludus bursae; negociaciones de -, operationes bursae; res nummária; bajar, subir la -,
rerum nummariarum pretium mínui, augeri;
jugar a la -, in mercandis nummis témere lúdere; in pecúniam témere lúdere; nummos témere mercari // (edificio donde se reúnen los
bolsistas) chrematistérium, ii n. Sin: basílica;
forum nummárium vel argentárium; mercatus
(-us m) nummárius vel argentárius; forum
nummorum; nummorum mercatus; mercandis nummis sedes. Uso: frecuentar la -, uti
foro // ¡o la - o la vida!, aut lóculos aut vitam!
Sin: si te salvum vis, trade crumīnam!
bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero)
crumina, ae f. Sin: marsúpium; pérula manualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m.
Sin: pérula, sácculus; sinus vestis; vestiárius
sácculus. Uso: - del pantalón, braccarum
sinus; meter algo en el -, in sinum áliquid
cóndere; sacar algo del -, de pérula áliquid
tráhere // de -, gestábilis, e. Sin: portábilis;
palmalis; pérulae aptus.
bolsista: pecúniae negotiator (-oris m). Sin:
bursae lusor.
bolsita: pérula, ae f. Sin: sácculus; marsúpium.
bolso: (bolsa de mano) crumīna, ae f. Sin:
pera; sinus; marsúpium; bulga; pérula manualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo.
bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bomba, ae f. Sin: pyróbolus vel pyróbolum;
globus; telum; pila; míssile. Uso: - atómica,
bomba atómica vel nuclearis; pyróbolum atómicum vel nucleare; globus atómicus vel nuclearis; - explosiva, bomba displosiva, globus
displodens; - fumógena o fumígena, pyróbolus fumíficus; globus fumígenus; - incendiaria, bomba vel pila incendiária; pyróbolus vel
globus incendiárius, ígnifer, ignívomus, ígneus; telum incendiárium, igníferum, ignívomum; - lacrimógena, globus lacrimosus; neutrónica, bomba neutrónica; pyróbolus
neutrónicus; pyróbolum neutrónicum; - química, pyróbolus chémicus vel bacteriológicus
// - de demolición, pyróbolus díruens; - de hidrógeno, bomba hydrogénica; pyróbolus
hydrogénicus; pyróbolum hydrogénicum;
pyróbolus ab hydrógeno vel ab hydrogénio; -
148
bonaerense
de mano, pyróbolus manualis; - de relojería,
pyróbolus, horológii instar actus; - de tiempo,
pyróbolum displosurum, dirupturum, erupturum // arrojar bombas, pyróbolos míttere, iácere, conícere; estalla una -, pyróbolus
displóditur // (máquina para elevar el agua
u otro líquido) ántlia, ae f. Sin: haustrum.
Uso: - aspirante, ántlia háuriens; - centrífuga,
ántlia centrífuga; - impelente, ántlia propulsans vel repulsans; - neumática, ántlia pneumática; - de mano, ántlia manualis; - de
nafta, ántlia benzinária; - de vapor, ántlia vaporalis; - para incendios, sipho, onis m.
bombachas, v. pantalón bombacho.
bombarda: bombarda, ae f.
bombardear: bombardare. Sin: pyróbolos
iactare, iaculari, iácere, conícere, emíttere in
+ ac; bombis verberare, percútere, concútere,
quátere; ignívomis globis ággredi, confríngere, diffríngere, dirúere, evértere. Uso: - con
cañones, tormentis verberare, oppugnare, pétere; béllicis tormentis percútere.
bombardeo: bombardátio, onis f. Sin: concursus (us m) iaculatorius; pyrobolorum vel
bombarum coniéctio, proiéctio, iáctio, iactátio, emíssio; igniferorum globorum iactus (-us
m). Uso: - eléctrico, impúlsio eléctrica,
extrínsecus oblata; - con cañones, igníferis
pilis aggréssio; tormentorum verberátio; - del
átomo, ictus róboris atómici.
bombardero: (avión de bombardeo) bomboplanum, i n. Sin: aëroplanum bombíferum;
aëronavis pyrobolária vel pyroballistária.
Uso: - enemigo, bomboplanum hostile // (oficial o soldado de artillería) pyrobolárius, ii
m. Sin: ballistárius vel bombardárius, ii m //
adj pyrobolárius, ballistárius, bombardárius,
a, um.
bombardón: tuba máxima. Sin: tuba gravís-
simi sonūs.
bombear: antlare. Sin: ántlia uti; ántliam adhibere; ántlia haurire, tráhere, extráhere, propéllere. Uso: - agua, antliā aquam haurire,
tóllere, exprímere; - toda el agua de un pozo,
púteum exhaurire // (arrojar bombas de artillería) v. bombardear.
bombeo: ántliae haustus (-us m). Sin: ántliae
propulsus (abl -u m); aquae edúctio, haustus.
bombero: siphonárius, ii m. Sin: vigil ignis;
vigil exstinctor. Uso: los - municipales,
siphonárii municípii; municipales vel públici
siphonárii; cuerpo de bomberos, cohors siphonária; excúbiae incéndiis restinguendis;
excúbiae adversus incéndia; exstinguendis
incéndiis praefecti.
bombilla: pírula, ae f. Sin: ampulla. Uso: eléctrica, pírula eléctrica; lampas (-ădis f)
eléctrica; lampádium eléctricum; - de bolsillo, lampádium manuale (eléctricum).
bombo: týmpanum maius vel permagnum;
permagnus týmpanus.
bombón: pulchrale, is n. Sin: dulcíolum;
bellaríolum; cuppedíolum; crústulum; sácchari amýgdalum; v. confite, dulce.
bombona: vas, vasis n. Uso: - metálica para
contener gases y líquidos muy volátiles, v.
garrafa.
bombonera: bellariolotheca, ae f. Sin: dulciária vel cuppedinária theca; bellariolorum
theca; v. confitera.
bonachón: sust mansuetus (vel plácidus, vel
simplex) homo // adj totus mansuetus; comis
et quietus; naturā bonus.
bonaerense: sust Bonaërensis, is m. Sin: Bo-
149
bonanza
naëropolitanus, i m // adj bonaërensis, e. Sin:
bonaëropolitanus, a, um.
bonanza: (tiempo sereno en el mar) malácia,
ae f. Sin: tranquíllitas; malácia ac tranquíllitas // (fig, prosperidad o tranquilidad en lo
moral) prospéritas, atis f. Sin: tranquíllitas;
quies ac tranquíllitas.
bonete: píl(l)eus, i m; píl(l)eum, i n. Sin: biretum, i n; pil(l)éolus; pil(l)éolum; cápitis tégimen (-mĭnis n); tegumentum cápitis. Uso: eclesiástico, ecclesiásticus píleus; ecclesiásticum cápitis tégimen.
bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um.
Sin: béllulus.
bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que
puede canjearse por comestibles u otros artículos de primera necesidad) téssera, ae f //
(título de deuda emitido comúnmente por una
tesorería pública) públici cursus títulus (-i
m). Sin: pública sýngrapha. Uso: - del Tesoro, - del Estado, nummárium rei públicae
mandatum.
bonzo: bónzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos;
mónachus buddhísticus.
bookmaker: relator pígnore certántium. Sin:
relator sponsionem faciéntium.
boom: improvisa prospéritas (-atis f). Sin:
improvisus flos oeconómicus; erúptio fortunarum (publicarum).
boot (Inform) : sust initiátio systématis. Uso :
cold -, initiátio frígida ; initiátio e frígido ;
warm -, initiátio cálida, initiátio e cálido // tr
initiare.
booting-up (Inform): initiátio systématis.
boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti.
boquilla: fístula, ae f. Sin: cánnula;
(h)arundo, dĭnis f. Uso: - para cigarrillos, fumisúgium; fístula tabácina vel fumaria; cánnula nicotiana; hispanicarum fístula; - de
ámbar, fumisúgium súcinum.
borato: Quím boras, atis m. Sin: boratum, i
n; sal borácicum.
bórax: borax, acis m. Sin: borácium; sales
boraces; nátrium tetrabóricum; chrysocolla.
borbolla: vacúola gaseosa.
borbotar: fervere.
borceguí: calígula, ae f. Sin: ócrea; cothurnus. Uso: par de borceguíes, par cothurnorum; borceguíes de montaña, clavata
calceamenta.
bordada: navis flexus (-us m). Sin: transversus navis cursus; velorum in ventum obliquátio.
bordado: opus acu pictum. Sin: opus phrýgium; pictura téxtilis; pictura acu facta. Uso:
- en oro, opus phrýgium // (acción de bordar)
acu píngere // (arte de bordar) ars acu pingendi. Sin: plumária ars // adj plumátilis, e
Sin: acu pictus; phrýgius. Uso: - en oro,
phrygianus vel phrygiónius; auro intextus vel
distinctus; magníficamente -, magníficis opéribus pictus.
bordador: plumárius, ii m. Sin: qui acu pingit. Uso: - en oro, phrýgio, onis m.
bordadora: plumária, ae f. Sin: quae acu
pingit.
bordadura, v. bordado.
bordar: acu píngere, depíngere, ornare. Sin:
ópere téxtili píngere; phrýgio ópere ornare.
150
bosque
Uso: - algo en un vestido, áliquid vesti (vel
in veste) intéxere; - algo en oro, áliquid auro
distínguere.
bordear: (dar bordadas) in contrárium navigare. Sin: sinus (velorum) in ventum obliquare // (ir por el borde) viae márginem
tenere.
bordereau o borderó: (cantidad recaudada
en un espectáculo público) index (-dĭcis m)
accepti. Sin: index pecúniae acceptae // (extracto de cuenta) nota vel scídula nummária;
nota vel scídula mensaria.
bordo: (lado exterior de la nave) navis latus
(-tĕris n). Sin: navis margo (-gĭnis mf); costa
// estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -,
nave (vel navi) portare, véhere; subir a -, (in)
navem conscéndere; tomar a -, in navem impónere.
bordón: (bastón o palo largo) báculum, i n;
báculus, i m. Sin: scípio (-onis m); fustis (-is
m). Uso: - de los peregrinos, peregrinántium
báculum // (verso quebrado repetido al fin de
cada copla) v. estribillo, 1ª acepción // (fig,
estribillo que repite con frecuencia una persona en su conversación) v. estribillo, 2ª
acepción.
boreal: borealis, e. Uso: sol -, sol borealis.
bórico: bóricus, a, um Sin: borácicus.
borla: lemniscus, i m. Sin: ornamentum stamíneum; ornativus filorum fascículus.
Borneo: Bona Fortuna. Sin: Bórneum.
borra: tomentum, i n. Sin: lana súcida.
borrachera: ebríetas, atis f. Sin: temuléntia,
ae f.
borrachín: vinosus. Sin: vinosíssimus; vini
capacíssimus; v. borracho, 2ª acepción.
borracho: adj ébrius, a, um. Uso: hombre -,
homo ébrius // (que se embriaga habitualmente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus.
borrador: (utensilio para borrar lo escrito
en un pizarrón) cancellatrum, i n. Sin: pannus (paño) delétilis; spóngia (esponja) delétilis // (escrito de primera intención, en que
se hacen adiciones, supresiones o enmiendas) adversária, orum npl. Sin: primum
exemplar; prima perscríptio.
borrajear: áliquid neglegenter (vel incompósito, vel inordinate) scríbere vel compónere.
borrar: cancellare. Sin: delēre; abstergēre;
línere; expúngere. Uso: - el pizarrón, tábulam detergēre; - con goma, paño, esponja,
gummi, panno vel pánnulo, spóngiā delere, con tinta, atramento expúngere; esponja para
-, spóngia delétilis // Inform delere. Sin: erádere.
borrasca: caeli marisque procella.
borrón: litura, ae f.
borronear, v. borrajear.
borujo: (orujo de la aceituna) núclei contriti
olivarum.
Bosnia: Bósnia, ae f.
bosníaco o bosniaco: adj bósnius, a, um.
Sin: bósnicus, bosnianus, bosniensis // sust
Bósnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m.
bosnio, v. bosníaco.
bosque: silva, ae f. Uso: - ártico, silva árc-
151
bosquecillo
tica; - de coníferas, pinetum.
ae f. Sin: limbus; revimentum.
bosquejar: (trazar las líneas principales en
un dibujo) adumbrare. Sin: delineare, designare; primis líneis descríbere vel designare //
(en la escultura) inchoare. Uso: - una estatua, signum inchoare, deformare, informare,
praeformare, formare // (exponer brevemente) bréviter expónere. Sin: adumbrare;
inchoare, designare; dispónere; descríbere;
informare. Uso: - un discurso, orationem dispónere; - un plan, un proyecto, rationem alicúius rei descríbere vel designare.
botánico: adj botánicus, a, um. Sin: herbárius; ad botánicam vel ad herbáriam pértinens
// sust botánicus, i m. Sin: herbárius; herbarum peritus; botánicae (vel botánicae disciplinae, sciéntiae, artis) studiosus.
bosquecillo: sílvula, ae f. Sin: lúculus.
bosquejo: (primer apunte) adumbrátio, onis
f. Sin: prima lineamenta (-orum npl); delineata adumbrátio; linearis adumbrátio. Uso: del discurso, orationis adumbrátio; hacer el de algo, áliquid adumbrare; áliquid primis lineamentis designare vel descríbere // (descripción, relato vago y sucinto) descríptio,
onis f. Sin: informátio; decurtata descríptio //
(obra esbozada) opus (óperis n) adumbratum
vel inchoatum.
bosquimán o bosquimano: boscímanus, i m.
boss: caput, pĭtis n. Sin: rector; dux.
bota: pero, onis m. Sin: zanca. Uso: - militar,
cáliga; - de montaña, calceamentum carpátinum vel clavatum // (cuero pequeño para
guardar el vino) utrículus, i m. Sin: oenóphorum.
botada: (lanzamiento de un buque) v. botadura.
botadura: navis dedúctio (-onis f). Sin: navis
in mare (in aquam, in undas) dedúctio; navis
ex naválibus dedúctio.
botamanga: (mánicae, bracarum …) lacínia,
botánica: botánica, ae f. Sin: herbária; herbária ars vel disciplina; botánica doctrina vel
sciéntia. Uso: tratado de -, de botánica liber,
commentárius, commentárium.
botar: (lanzar al agua un barco) navem dedúcere. Sin: navem in mare (in aquam, in
undas) dedúcere; navem ex naválibus
edúcere. Uso: operación de -, v. botadura.
bote: (embarcación pequeña) cumba vel
cymba, ae f. Sin: scapha; lembus; linter (-tris
f). Uso: - neumático, cumba inflátilis; - plegable, linter complicábilis; - de casco doble,
v. catamarán; - de remos, cumba remígera; de salvamento, auxiliárius lintrículus //
(tarro, vasija) sinus, i m; sinum, i n. Sin: vas;
vásculum; pyxis (-ĭdis f); urcéolus; úrnula.
Uso: - de pintura, sinus picturae.
botella: lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: incendiaria, lagoena incendiária; - Molótov,
ampulla molotoviana; - de agua mineral, lagoena aquae mineralis; - de aguardiente, lagoena vini adusti; - de cerveza, lagoena
cerevísiae; - de gas, aëróphorus, i f; - de vino,
lagoena vini vel vinária; tomar, apurar una -,
lagoenam exsiccare.
botellín o botellita: lagúncula, ae f.
botica: (oficina donde se preparan medicinas) officina medicamentária vel medicamentárii // (oficina donde se venden
medicinas) pharmacopólium, ii n. Sin: taberna medicamentária // (conjunto de medicamentos) medicamenta, orum npl. Sin:
152
boxeo
medicinae, arum fpl; medicámina, um npl.
boticaria: (la que prepara y expende las medicinas) medicamentária, ae f // (mujer del
boticario) pharmacopōlae vel medicamentárii uxor.
boticario: (el que prepara y expende las medicinas) pharmacopōla, ae m. Sin: medicamentárius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforáneus.
botijo: úrceus, i m; dim urcéolus, i m. Sin:
cadus, i m; órcula.
botín: (polaina) ócrea, ae f // (botina) calígula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo,
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: spólia, orum npl;
exúviae, arum fpl.
botiquín: theca (-ae f) medicamentária.
botón: (yema de los vegetales) gemma, ae f
// (capullo) v. esta voz // (disco de metal,
hueso, etc. que se pone en los vestidos para
abrocharlos) glóbulus, i m. Sin: orbículus;
boto, onis m; vestis glóbulus // (cualquier
cosa que tenga forma de botón) glóbulus, i
m. Sin: orbículus; malléolus; necten (-tĭnis
n); fístula; pulsábulum. Uso: - automático o
de presión, malléolus comprimendus; glóbulus pressórius; necten pressivum vel pressórium; fístula autómata; - eléctrico, eléctricus
glóbulus; - de avance rápido, orbículus procursūs; - de control, orbículus signatórius; del embrague (en la máquina de escribir,
etc.) orbículus conexionis; - de rebobinado,
orbículus recursūs; - de timbre, tintinnábuli
pulsábulum; apretar un -, glóbulum prémere
vel deprímere.
botonadura: nectínium, ii n. Sin: globulorum vel malleolorum séries.
botoncito: botontinus, i m.
botonería: (establecimiento donde se hacen
botones) globulifícium, ii n.
botonero: globulárius, ii m. Sin: globulorum
ártifex, opifex, confector (el que hace botones); globulorum vénditor vel mercator (el
que los vende).
botones: fámulus domésticus. Sin: appáritor,
oris m; v. ordenanza.
bouquet: (ramillete) florum fascículus //
(perfume) aroma, ătis n. Sin: (suavis) odor;
flos odoris.
boutique: (tienda de ropa de moda) tabérnula
exquisita. Sin: exquisitorum tabérnula; delicatarum mércium tabérnula.
bóveda: (construcción en forma de arco) fornix, ĭcis m // (techo abovedado) cámera, ae f
// (habitación subterránea abovedada; cripta
de las iglesias donde se depositan los difuntos) hypogaeum vel hypogeum, i n. Sin:
crypta.
bovino: bovillus, a, um. Sin: búbulus.
bow window: maenianum, i n; v. mirador, veranda.
box: (compartimento individual) saeptum
singulare.
boxeador: pugil, ĭlis m. Sin: pugilator. Uso:
- peso completo, fuerte, pugil máximi pónderis.
boxear: pugil(l)ari. Sin: pugil(l)atu vel pugnis lúdere, certare, concertare.
boxeo: pugil(l)atus, us m. Sin: pugilátio; pugilatūs certamen; certamen pugilatórium; pú-
153
bóxer
gilum certamen; pugilatória vel pugilandi ars;
lúdicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -,
pugilari; vencer a uno en el -, áliquem pugnis
superare.
bóxer: (especie de perro) canis pugilatórius.
boxístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugilationem vel ad púgilem pértinens. Uso:
pelea -, v. boxeo.
boya: boia, ae f. Sin: spécula; capsa ancoralis; ancorale flúitans.
boy friend: amicus, i m.
boy scout: puer explorator. Sin: iúvenis explorator; v. escultista.
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vínculum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -,
capistratus; fabricante de bozales, capistrárius; poner el -, capistrare; praefígere os capistro; fiscellā capistrare.
bracero: (peón) operárius (-ii m) manualis.
Sin: operárius a manu. Uso: los -, manuálium operariorum classis; v. jornalero, peón.
bracito: brac(c)híolum, i n.
bradifrasia: bradyphrásia sive -phrasīa, ae f.
bradifrenia: bradyphrénia sive -phrenīa, ae
f.
bradilalia: bradylália sive -lalīa, ae f.
bradipepsia: Med bradypépsia sive -pepsīa,
ae f. Sin: lenta concóctio.
bragas: bracae, arum fpl. Uso: el que hace
las - o calzones, bracárius, ii m.
bragueta: (bracarum) apertura, ae f.
brahmán: brachmana, ae m. Sin: brachmanus; brachmanes vel brachmanis, -is m;
brachman, anis m.
brahmanismo: brachmanismus, i m.
braille: sexpunctualis Brailli scriptura caecorum.
branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -,
saltus relativus; conditional -, saltus condicionalis.
brandy, v. aguardiente.
bracmán, v. brahmán.
bráctea: bráctea vel bráttea, ae f.
bradicardia: Med bradycárdia sive -cardīa,
ae f. Sin: lentus vel segnis cordis pulsus; cordis pulsus deminutus, imminutus, extenuatus;
cordis pulsūs deminútio, imminútio, extenuátio.
bradiestesia: bradyaesthésia sive -thesīa, ae
f.
bradifagia: bradyfágia sive -fagīa, ae f.
bradifasia: bradyphásia sive -phasīa, ae f.
Sin: haesitántia linguae.
braquicardia: brachycárdia sive -cardīa, ae f.
Sin: lánguida cordis palpitátio.
braquicéfalo: adj brachycéphalus, a, um //
sust brachycéphalus, i m.
braquigrafía: brachygráphia sive -graphīa,
ae f.
braquígrafo: brachýgraphus, i m.
braquilogía: brachylógia sive -logīa. Sin:
154
bribón
breviloquéntia; sermo brevis; sermo pressus.
braquimetría: brachymétria sive -metrīa, ae
f.
braquipnea: brachypnēa, ae f. Sin: angustus
spíritus (-us m); angústior respiratus (-us m)
vel respirátio; curta respirátio; curtus respiratus.
braserillo: fóculus, i m.
brasero: focus, i m. Uso: pies del -, foci
pedes; foci fulcra.
Brasil: Brasília, ae f. Uso: Estados Unidos
del -, Foederatae Brasíliae Civitates.
brasileño: adj brasiliensis, e; brasilianus, a,
um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m.
brasilero, v. brasileño.
bravo: (valiente) strénuus, a, um // (excelente) egrégius. Sin: exímius // ¡-!, euge! Sin:
recte!; óptime!; praeclare!; cándide!
brazado: manípulus, i m. Sin: fascículus manualis.
brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incīle.
brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n;
dextrochérium; spinther (-ēris n). Uso: pequeño -, dextralíolum; adornado de brazaletes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de
brazaletes, armillárius, ii m.
brazo: bráchium vel brácchium, ii n. Uso: eléctrico, bráchium eléctricum; - de gramófono, de tocadiscos, brachíolum phonográphicum, grammophónicum, grammóphoni; de mar, interiectum mare; - de río, bráchium
amnis; - de sillón, ancon, ōnis (ac -ōna) m; de una balanza, ansa; llevar algo bajo el -,
sub ala áliquid portare.
brecha: muri ruīna (-ae f). Uso: abrir -, tormentorum pulsu murum subrúere; batir en -,
tormentorum pulsu murum quátere vel concútere; abrir un paso a través de una -, per
muri ruīnam áditum patefácere.
brécol: brássica (-ae f) sabéllica.
brefotrofio:
brephotrophīum,
brephotrophēum, i n; v. inclusa.
ii
n;
bregma: bregma, ătis n. Sin: anterior cápitis
pars.
bregmático: bregmáticus, a, um.
breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox.
breve: (documento pontificio) breve, is m.
Sin: Lítterae Apostólicae; Lítterae Pontíficis
Romani; Lítterae Apostólicae in forma brevi.
Uso: - a los Príncipes, Epístulae ad Príncipes; Epístulae Summi Pontificis ad Príncipes.
breviario: (libro que contiene la liturgia de
las horas) breviárium, ii n. Sin: breviárium
litúrgicum; divinum offícium; horae canónicae; litúrgia horarum; preces vel precationes
horáriae; horariarum precum liber; epítome
horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divinum offícium persólvere; horas canónicas vel
horárias preces recitare; recitar el - en coro,
coniunctim horárias preces Deo offerre //
(compendio) breviárium, ii n. Sin: summárium.
brezal, v. matorral.
brezo: erīce, es f.
bribón: versutus homo. Sin: impróbulus vel
scelestus homo; fraudator vel veterator, oris
m.
155
bribonada
bribonada: malum fácinus (-nŏris n). Sin:
pérfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m.
bribonear: ímprobe se gérere. Sin: nefárie
vel sceleste vívere; fraudulenter ágere; fraudare.
brida: habēna, ae f. Sin: frenum.
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; globus. Uso: “Brigadas Rojas”, “Rubrae Cohortes”; rubri brigatores // (conjunto de personas
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla.
brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens.
Uso: discurso -, spléndida vel nítida orátio;
pensamiento -, senténtia illustris // (diamante) ádamas, antis m. Sin: gemma fulgens.
brillantina: lúcidum unguentum. Sin: capillare splendíficum.
brinco: saltus, us m. Sin: resultátio.
brindar: propinare álicui. Sin: praebíbere
álicui. Uso: ¡brindo a tu salud!, bene tibi! vel
bene te!
brindis: propinátio, onis f. Sin: haustūs dicátio.
brío: ardor, oris m. Sin: incitátio; fervor
ánimi.
brioche: dulciárius panis.
Uso: fabricante de brocados, plumárius, ii m
// adj plumárius, a, um. Sin: plumátilis, e.
brocal: (antepecho de pozo) púteal, alis n.
brocatel: (tejido) pannus plumátilis. Sin:
pannus ténui auro intextus.
brocha: (- para pintar) penículus, i m. Sin:
latior penicillus; látius penicillum // (- de
afeitar) penicillus saponárius. Sin: penicillus
barbae saponandae.
broche: fíbula, ae f. Sin: fibícula; únculus vel
uncínulus // (corchete para afianzar papeles)
chartarum fíbula vel fibícula. Sin: únculus vel
uncínulus metállicus.
bróculi, v. brécol.
broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n).
Sin: iocátio; res iocosa; ludus; ridículum.
Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per
iocum; ioci causā; per ludum; per ridículum;
iocose; iocáliter; ioculáriter; ioculanter; decir
algo en -, dícere áliquid per iocum; tomar
algo a -, áliquid in iocum vértere.
bromatología: bromatológia sive -logīa, ae
f. Sin: alimentorum vel alimentária sciéntia;
de alimentis doctrina.
bromatológico: bromatológicus, a, um. Sin:
ad bromatológiam áttinens.
bromatólogo: bromatólogus, i m.
briología: bryológia sive bryologīa, ae f. Sin:
muscorum descríptio.
bromatometría: bromatométria sive -metrīa,
ae f.
brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumária
contéxtio; opus plumátile vel plumárium ; séricum auro intertextum; pannus auro intextus.
bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari;
lúdere; ioculáriter loqui; ioco uti; iocos ágere.
Uso: - con uno sobre algo, iocari cum áliquo
brizna: festuca, ae f. Sin: stípula.
bromatoterapia: bromatotherapīa, ae f.
156
brújula
de áliqua re vel in áliquid.
bromista: sust ioculator, oris m. Sin: iocosus
homo // adj iocans, antis. Sin: iocosus; iocabundus; ludens, ludibundus.
bromo: bromum, i n.
bromuro: bromūrum, i n. Sin: brómidum.
Uso: - de alcanfor, cámphora bromata; - de
etilo, aethýlium bromatum.
bronce: aes, aeris n. Uso: objeto de -, aerāmen, mĭnis n; aeramentum, i n; que suena
como el -, aerísonus.
bronceado: sust color fuscus vel adustus //
adj aéneo (ahéneo) colore tinctus vel circumfusus.
bronceador: óleum infuscans; v. crema
solar.
broncear: infuscare. Sin: aéneum fácere; aéneum colorem indúcere // broncearse, sole
infuscari.
broncista: aerárius faber. Sin: aéneae artis
ópifex.
bronconeumonía: bronchopneumónia sive
-monīa, ae f. Sin: bronchopulmonītes, is f.
broncopleuresía: bronchopleurītis, is vel ĭdis
f.
broncoscopia: bronchoscópia sive -scopīa,
ae f.
broncoscopio: bronchoscópium, ii n.
broncostenosis: bronchostenōsis, is f.
broncotomía: bronchotómia sive -tomīa;
bronchiotómia sive -tomīa, ae f.
bronquial: bronchialis, e. Sin: bronchiorum;
arteriarum; ad artérias spectans.
bronquio: artéria, ae f (en pl también artéria,
orum n). Sin: artéria áspera.
bronquitis: bronchitis, is vel ĭdis f.
brontofobia: brontophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: nímius tonítruum pavor.
brontología: brontológia sive -logīa, ae f.
browning: manuballístula brauningana.
browse (Inform) examinar, registrar documentos textuales: perlustrare // - la Web, navigare.
browser (Inform) visor: - de texto, exhibitrum, i n. Sin: exhibitórium // - de la Web, navigatrum, i n. Sin: navigatórium.
bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana;
maga; maléfica; venéfica; striga; muliércula
mágicis ( vel maléficis, vel venéficis) dédita
ártibus.
brujería: venefícium, ii n. Sin: ars mágica;
mágicae vel magae artes fpl. Uso: - con fórmulas, incantátio; incantamentum; - con la
mirada, fascinátio; recurrir a la -, artes mágicas tractare.
brujo: magus, i m. Sin: venéficus; homo maléficus vel venéficus; homo mágicis (vel maléficis, vel venéficis) déditus ártibus.
brújula: acus (-us f) magnética. Sin: magnéticus vel magnética index (-dĭcis mf); pyxis
(-ĭdis f) magnética; cálamus magnéticus.
Uso: - náutica, acus vel pyxis náutica; náuticus vel nautarum index; acus magnética nautarum; magnética acus náutica // fig, perder
la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate
157
brulote
vel mente exire; de gradu déici; mente perturbari.
brulote: navis incendiária. Sin: navígium incendiárium.
bruñir: polire vel expolire. Sin: levigare.
bufanda: amículum, i n. Sin: amictórium;
amículus; focale; fáscia; fáscia collaris; táenia. Uso: - rosa, focale róseo colore; - de
lana, de seda, táenia lánea, sérica.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
mensa frígida // (aparador) v. esta voz.
brusco: (planta esmilácea) v. rusco.
brutalidad: immánitas, atis f.
bubónico: bubónicus, a, um. Uso: peste -,
pestis bubónica; pestiléntia glandulária vel
inguinária.
buceador: urinator, oris m. Sin: subaquáneus.
bucear: urinare vel urinari.
bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m.
buceo: urinátio, onis f. Uso: pertrechos de -,
apparatus (-us m) urinatórius.
buche: inglúvies, ēi f.
bufete: (mesa de escribir) v. escritorio.
bufo: adj cómicus, a, um. Sin: ridículus; ridendus; ridiculosus; facetus; lépidus; festivus. Uso: ópera -, música comóedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cómicus vel ridículus.
bufón: sust scurra, ae m. Sin: derīsor; sánnio
(-ōnis m); ioculator scáenicus // adj scurrīlis,
e.
bufonada: (hecho propio de bufón) scurrílitas, atis f. Sin: scurrae fácinus; res risu digna
// ( dicho propio de bufón) scurrīlis dicácitas
// (chanza satírica) scurrilis lusus vel iocus.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
ioculari; iocari; scurram ágere; scurríliter lúdere.
Buda: Buddha vel Budda, ae m.
búdico, v. budista.
budín: scriblita ánglica. Uso: - de chocolate,
érneum socoláteum.
budismo: buddhismus, i m. Sin: relígio buddhística.
budista: sust buddhista vel buddista, ae m.
Sin: Buddhae sectator vel ássecla // adj buddhísticus vel buddísticus.
Buenos Aires: Bonaërópolis, is f. Sin: Bonus
Aër; Boni Aëres; Bonae Aurae.
búfalo: bos silvester.
bufonería, v. bufonada.
bufonesco, v. bufo.
buftalmía: buphthálmia sive -thalmīa, ae f.
Sin: oculorum dilatátio, inflátio, turgor;
óculi eminentes.
bug (Inform) error: mendum, i n.
buggy (Inform) lleno de errores: mendosus,
a, um.
buganvilia o buganvilla: Bot buganvillēa
158
burgomaestre
spectábilis.
buhardilla: (desván) subteguláneum, i n.
Sin: cella subtegulánea; diaeta fastigata; sub
tégulis habitátio // (ventana en el tejado de
una casa) fenestella, ae f. Sin: tecti fenestella; spiráculum.
búho: bubo, onis m. Sin: áxio, onis f.
buhonero: ínstitor, oris m; v. mercachifle.
bujía: (candelero) palmária, ae f. Sin:
lychnuchus; candelabrum manubriatum.
Uso: - de encendido, candela accensiva //
(instrumento que produce la chispa en el
motor) spintherógenum, i n. Sin: instrumentum scintillam gignens.
bula: - pontificia, Apostólica Bulla. Sin:
Apostólicae sub plumbo Lítterae. Uso: colección de bulas, Bullárium.
bulboso: bulbosus, a, um.
buldog: canis (-is m) taurinus.
bulevar: ambulátio, onis f. Sin: ambulacrum.
Bulgaria: Bulgária, ae f.
búlgaro: adj búlgarus, a, um // sust Búlgarus,
i m.
bulimia: bulímia sive -limīa, ae f. Sin: bulīmus, i m; sitománia sive sitomanīa; phagedaena; fames inexplébilis vel insatiábilis.
Uso: que tiene, que padece -, bulimosus, a,
um.
bulldog, v. buldog.
bulldozer: chamulcus automatárius vel fossórius. Sin: máchina aggerandi.
bullón: bulla, ae f. Sin: clavus pénetrans.
Uso: - de bronce, bulla aénea.
bulón: férrea iunctura. Sin: trabālis clavus.
bulto: (fardo, caja, baúl, maleta, etc.) sárcina, ae f. Sin: fascis, is f. Uso: - postal, fascis
cursualis; despacho de bultos, ostíolum fascale; pórtula fascalis // a -, círciter. Sin: fere;
ferme.
bungalow: víllula (-ae f) bengalensis.
buñuelito: pastillus (-i m) tórtilis.
buque: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - almirante, navarchis (-ĭdis f); navis praetória;
- cisterna, navis cisternata; - escuela, didascálica navis; - frigorífico, navis frigorífica,
refrigerativa, frigidária; - hospital, navis aegrotis vehendis; navígium valetudinárium; laboratorio, navis refectória; navis návibus
resarciendis; - mercante, navis mercatória; naufragado, navis fracta; - pesquero, navis
piscatória; - portaaviones, v. portaaviones; submarino, v. submarino // - de carga, onerária, ae f ; navis onerária; navígium onerárium;
- de escolta, navis praesidiária; - de guerra,
navis béllica; - de guerra misilístico, navis
béllica, missílium iaculatória; - de vapor,
pyróscapha, ae f; navis vaporária; navis vapore acta vel impulsa; - de vela, v. velero; de vigilancia, navígium excubiale; - para colocar minas, navis globos spargens displodentes.
buqué: (perfume) v. bouquet // (gustillo de
bebidas alcohólicas) v. gustillo.
burbuja: bulla, ae f. Sin: perlúcida saponis
bulla.
burdégano: burdo, onis m.
burgomaestre: burgimagister, tri m. Sin:
159
burgués
praefectus urbis vel óppidi; magister cívium.
burgués: sust médii órdinis civis. Sin: médiae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud
índigens; medíocris.
burguesía: burgensium ordo (-dĭnis m). Sin:
média classis cívium; médius cívium ordo;
cives parum dívites.
buriel: cinéreus, a, um. Uso: paño -, pannus
cinéreus vel rudis.
buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n.
Sin: celtis, is f; virículum, verículum, verúculum; caelum.
burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor;
sculptor; toréuta vel toréutes (-ae m).
buriladura: scalptura vel sculptura, ae f.
burilar: virículo scálpere, scúlpere, exscúlpere. Uso: - un retrato, imáginem virículo
píngere vel descríbere.
burla: ludificátio, onis f.
burlar: (engañar) delúdere // (frustrar) elúdere. Sin: fállere.
burlarse: - de alguien, de algo, áliquem, áliquid deridēre vel irridēre. Sin: áliquem, áliquid ludificare vel ludificari.
burlescamente: ioculáriter. Sin: iocose; per
ludum et iocum.
burlesco: ridiculárius, a, um. Sin: iocularis;
iocosus; facetus; festivus.
burlón: derīsor, oris m. Sin: irrīsor.
burocracia: (conjunto de funciones y trámites) burocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: graphe-
ocrátia sive -cratīa; procurátio pública // (influencia excesiva de los empleados públicos)
nímia officiálium (vel administrorum) auctóritas. Sin: nímia ministrorum (vel publicorum
officiálium) grátia // (pedantería de los empleados públicos) nímia officiálium morósitas // (clase social de los empleados públicos)
officiales, ium mpl. Sin: administri vel ministri; públici officiales vel administri; officiálium ordo, corpus, collégium, classis, coetus
(-us m).
burócrata: burócrates, ae m; burócrates, is
m. Sin: officialis, is m ; (públicus) officialis,
administer, minister; grapheócrates, -ae m; v.
empleado (- público).
burocrático: burocráticus, a, um. Sin: grapheocráticus; chartocráticus. Uso: ad públicos officiales (vel administros, vel ministros)
pértinens; lentitud -, lentitudo in públicis exsequendis offíciis; rodeos -, fastidiosae publicorum officiálium ambāges (-um fpl).
burocratismo: grapheocrátia sive -cratīa
nímia. Sin: grapheocrátia nimis árrogans vel
angusta; insoléntia grapheocratarum.
bursátil: bursárius, a, um; v. bolsa.
burundés: adj burundiensis, e // sust Burundiensis, is m.
Burundi: Burúndia, ae f.
bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -,
magistrale datorum; address -, magistrale
locativum.
buscador: investigator, oris m. Sin: indagator; quaesitor; quáeritans. Uso: - de oro, auri
conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatórium vel investigatórium. Uso: - de Internet, interretialis máchina
quaesitória; - Google, programma investiga-
160
byte
tórium, quod Google appellatur, vel cui
nomen est Google.
businessman, v. hombre (- de negocios).
busto: (parte superior del cuerpo humano)
truncus, i m. Sin: thorax, ācis m; pars superior córporis // (escultura o pintura) hermes
vel herma, ae m. Sin: fácies (-ēi f); imago vel
effígies péctore tenus; signum péctore tenus
formatum. Uso: - de bronce, imago ex aere;
aénea fácies; - de mármol, marmórea fácies;
- de yeso, e gypso expressa fácies.
butaca: subséllium, ii n. Sin: arciséllium.
Bután: Butánia, ae f.
butanés: adj butanianus, a, um // sust Butanianus, i m.
buzo, v. buceador.
buzón: (tapón de cualquier agujero para dar
entrada o salida al agua u otro líquido) v.
tapón // (caja que sirve para recoger las cartas) sitella, ae f. Sin: theca (cápsula, capsella,
arca, árcula, scrínium, receptáculum, lóculus,
loculamentum) epistularum; theca tabellária
vel epistolaris; públici cursus cápsula; sitella
cursualis; loculamentum cursual. Uso: echar
una carta en el -, in receptáculum epístulam
immíttere vel inícere; epístulam in arcam tabelláriam (vel cursualem) índere vel demíttere.
byte (Inform), octeto (unidad de información): octetus, i m. Uso: even -, octetus par;
higher -, octetus maior; octetus maioris momenti; least significant -, octetus mínimus;
octetus mínimi momenti; lower -, octetus
minor; octetus minoris momenti; middle -,
octetus medíocris; most significant -, octetus
máximus; octetus máximi momenti; odd -,
octetus impar.
161
C
cábala:
cáb(b)ala, ae f. Sin: futura
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi
per lítteras vel per números // (fig, intriga,
maquinación) fraus, fraudis f. Sin: machinátio; mendácium.
cabaleta: cantiúncula, ae f. Sin: cantículum;
cántulus; módulus.
cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus
ephíppiis ornatus.
cabalgar: equitare. Sin: equo vehi.
cabalgata: cursus (-us m) equester.
cabalista: cabbalista, ae m. Sin: cabbalorum
fictor vel effector; cábbalae studiosus // fig
machinator, oris m. Sin: fraudator.
cabalístico: cabbalísticus, a, um.
caballa: scomber, bri m.
caballerato: (dignidad de caballero) equestris dígnitas. Sin: equester honor. Uso: conceder el - a uno, áliquem equestri dignitate
decorare, ornare, honestare, insignire.
caballería: equitatus, us m. Sin: équites, um
mpl // (institución) equester ordo.
caballerizo: stabulorum praefectus (-i m);
praefectus stábuli.
caballero: (adj, que cabalga) équitans, antis.
Uso: - en un asno, ásino utens; in ásino sedens; ásino ínsidens // (sust, hidalgo, noble;
el que pertenece a una orden de caballería;
persona condecorada con la insignia de alguna orden) eques, équitis m. Uso: - al mé-
rito de la república, eques meritorum in rem
públicam causā; - honorario, eques ornamentárius; - de la Legión de Honor, eques Legionis Honoratorum; - de la orden de los Santos
Mauricio y Lázaro, eques Mauricianus et Lazarianus; caballeros de Malta, équites Melitenses; - del Trabajo, eques óperis vel laboris
causā; operárius eques. Uso: hacer - a uno,
áliquem equestri dignitate insignire; álicui
dignitatem equestrem dare; ad equestrem
dignitatem áliquem perdúcere; ser -, tener
rango de -, equestrem dignitatem possidere
// (el que se porta con caballerosidad) homo
urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -,
homo urbanus et lautus.
caballete: (caballo gimnástico) ecúleus, i m;
v. caballo // (soporte en que descansa el
lienzo que se pinta) vara, ae f.
caballitos: (tío vivo) equi circumforánei. Sin:
lúdicra equíria npl; versátilis lúdicer orbis.
caballo: equus, i m. Uso: - coceador, equus
calcitrosus; - delantero, equus additícius vel
funalis; - pequeño, mannus, i m; - semental,
equus admissárius; - de batalla, equus bellator; - de carrera, equus cursórius; equus ad
cursum valentíssimus; - de caza, veredus;
equus venator; - de fuerza o de vapor, HP,
equipoténtia (machinationis); poténtia (vel
potestas, vel virtus) equina; equus vaporalis;
- de labor, caballus; - de palo, equus lígneus;
- de posta, veredus; equus cursualis; - de
raza, equus óptimi séminis; - de tiro, equus
curulis, carrucárius, raedárius; - de silla,
sellaris equus // a -, equo vectus; equo ínsidens; apearse del -, ex equo descéndere;
caerse del -, cádere de equo, decídere equo vel
ex equo; ir a -, equo vehi vel vectari; montar
a -, conscéndere equum; in equum insilire.
162
cablegrama
cabaña o cabañuela: cásula, ae f.
cabaré: taberna nocturna. Sin: devertículum
nocturnum. Uso: espectáculo de -, spectáculum cabaréticum; theatrídium vel theatrídion
cómicum.
cabaret, v. cabaré.
cabecera: (principio de alguna cosa) caput,
pĭtis n // (lugar principal) primus locus //
(parte de la cama donde se pone la cabeza)
cervīcal, ālis n // (- de distrito) locus princeps.
cabecilla: gregis dux.
cabellera: coma, ae f. Sin: capilli, orum mpl.
Uso: - desgreñada, turbata coma; turbati capilli; capilli disiecti.
cabello: capillus, i m. Uso: - largos, cortos,
capilli promissi, decurtati; - postizos, capillamentum, i n; coma adoptiva; - rizados, capilli
crispati vel vibrati; cabellos que por adorno
se dejan caer sobre la frente, v. flequillo.
cabelludo: capillatus, a, um.
cabernet: (vid) vitis girundinensis // (vino)
vinum girundinense.
cabeza: caput, pĭtis n. Uso: - abajo, inverso
cápite; - nuclear de neutrón, displosivum vel
displodens caput neutrónicum; - de clavo
para adorno de las puertas o de otras cosas,
bulla; - de partido, regionis caput; regionis
urbs praecípua; - de puente, caput pontis.
cabezal: pulvinus, i m. Sin: cérvical; pulvinar.
cabezazo: (en el fútbol) cápitis pulsus (-us m)
et ictus (-us m).
cabezón: (que tiene grande la cabeza): cápito, onis m // (terco, obstinado) obstinatus, a,
um. Sin: pérvicax, pértinax, acis.
cabezudo, v. cabezón.
cabildo: (cuerpo de eclesiásticos capitulares
de una iglesia) collégium vel ordo canonicorum // (junta, capítulo) v. estas voces.
cabillero: paxillábulum, i n.
cabina: cella, ae f. Sin: céllula; aedícula;
diaeta; cellárium; cubículum; zothécula. Uso:
- telefónica, cella vel aedícula telephónica; de acero, cella chalybéia; - del piloto, cella
aëroplanigae; - de vidrio, céllula vítrea.
cable: (maroma gruesa) rudens, entis m. Sin:
restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f; funis;
caplum. Uso: - arrollado, funis in orbem convolutus; - submarino, funis submarinus; rudens subaquáneus; - subterráneo, funis
subterráneus; - de acero, restis chalybéia;
ferratus funis vel rudens; - de alambre, funis
e filis férreis factus; - del áncora, ancorale,
is n; funis ancoratus // (hilo metálico) filum,
i n. Sin: funículus. Uso: - eléctrico, funículus
eléctricus; filum eléctricum; ductus electricitatis; fluxūs eléctrici ductus; - de conexión,
(eléctricus) funículus conexivus; - de hierro,
filum férreum; - del teléfono, telephónicum
filum; - del telégrafo, telégraphi filum.
cablegrafiar: caplitranscríbere. Sin: per capligráphiam nuntiare; capligráphiae ope scríbere; capligrámmate (vel cablográmmate, vel
funigrámmate) transmíttere.
cablegráfico: capligráphicus, a, um.
cablegrama: capligramma, ătis n. Sin: cablogramma; funigramma; capligraphema; telegramma subaquáneum; telegráphicus
núntius submarinus; núntius telegráphicus
163
cablevía
per subaquáneum rudentem transmissum.
cablevía: funívia, ae f. Sin: tramen funale;
currus funalis; v. teleférico.
cabo: (Mar, cuerda) funis chalybéius // (el
que manda una escuadra de soldados) óptio,
onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, decanus zuavorum // de - a rabo, a cápite ad
calcem; llevar a -, ad effectum addúcere vel
perdúcere.
cabotaje: circumvéctio, onis f. Sin: navigátio
litoránea, litoralis, litórea, orária. Uso: gran -,
longa circumvéctio; buque de -, orária navis;
hacer navegación de -, oras circúmvehi vel
circumvectari.
cabra montés: rupicapra, ae f. Sin: ibex, íbicis m.
cabriolé: císium, ii n. Sin: molle pilentum.
cacao: (planta) cacāus, i f. Sin: cácao, onis
m; cócoa, ae f; theobroma, ătis n; theobroma
cácao; faba cácao; faba mexicana // (fruto)
cacāum, i n. Uso: - en polvo, cacāi (vel theobrómatis, vel mexicanae fabae) pulvis; bebida de -, cacáica pótio; pótio ex faba
mexicana; pótio ex theobrómate confecta;
pótio e faba cacaone cocta; tomar -, cócoam
sorbēre vel sorbillare.
cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina)
glocire.
cacerola: cóculum, i n. Sin: cáccabus; capsaríola; pátina; aénulum.
cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el
modo de hablar o de obrar) lentitudo, dĭnis f.
Sin: tárditas; lénitas.
cachemir o cachemira, v. casimir.
cachipolla: hemeróbium, ii n. Sin: bestíola,
quae unum diem vivit.
cacho: (racimo de bananas) v. racimo.
cacofonía: cacophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
soni vel sonorum aspéritas: insuávitas soni;
sonus insuavis vel asper; áspera vel ábsona
vox. Uso: producir cacofonías, voces ásperas
effícere.
cacofónico: cacophónicus, a, um. Sin: asper
vel insuavis (auditu vel áuribus).
cacología: cacológia sive -logīa, ae f.
cacoquilia: cacochýlia, ae f.
cacoquimia: (depravación de los humores
normales) cacochýmia, ae f. Sin: discrásia //
(caquexia) v. esta voz.
cactáceas: cactáceae, arum fpl. Sin: (variarum) cactorum família.
cacto: cactus, i f.
cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno
cada diez habitantes, décimus quisque íncola.
cadáver: cadaver, ĕris n. Sin: corpus exanimatum, exánime, exánimum.
cadena: catena, ae f. Sin: catenátio; concatenátio. Uso: - alimentaria, catena vel concatenátio alimentária; - perpetua, perpetua
custódia; sempiterna víncula (-orum npl); - de
distribución, catena distributionis; - de montes, cordillera, móntium iuga (-orum npl );
condenar a - perpetua, sempiternis vínculis
mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estación.
cadencia: (repetición regular de sonidos o
164
cafetería
movimientos) númerus, i m. Uso: caminar
con -, numerose (in vel ad númerum) gradi
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical)
númerus. Sin: modus // (medida que regula
el movimiento del que danza) númerus //
(distribución de los acentos en la prosa o
verso) númerus. Uso: - rítmica del período,
conclúsio numerosa; verborum ad númerum
conclúsio; el discurso tiene una - rítmica,
orátio numerose cadit // (final de una frase
musical) cláusula, ae f. Sin: cláusula numerose cadens; cláusula ad sonum exquisita.
cadenciosamente: numerose.
cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con
paso -, pássibus in númerum; caminar con
paso -, numerosos pónere gressus.
cadenilla: catella, ae f.
cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, īcis f. Uso:
- artificiales, coxae artificiales; coxendices
factíciae.
cadete: (aprendiz de comercio, botones) appáritor, oris m // (alumno de una academia
militar) óptio, onis m. Sin: discípulus militaris // (joven noble que se educaba en los colegios de infantería o caballería) nóbilis
miles natu minor.
cadmía: cadmēa vel cadmīa, ae f.
cadmio: cádmium, ii n.
caer: - de cabeza, corrúere. Sin: provolvi; devolvi; corrúere; praecípitem ire vel corrúere
// hacer - de cabeza, áliquem praecípitem
dare. Sin: áliquem in praeceps deícere.
café: (planta y fruto) cafēum vel cafaeum n;
cáfea; cóffea. Sin: faba cafeária vel cafaeária;
faba arábica // (semilla) cafeária sémina npl //
(bebida) cafēum vel coffēum, i n; cáfea; ca-
feária vel cafaeária. Sin: pótio cafeária; arábica pótio; ex faba arábica pótio. Uso: común, puro, solo, sin leche, cáfea communis; - con leche, cafēum vel cáfea cum lacte;
cafēum cum lacte mixtum; cáfea lacte temperata; cafēi lactisque pótio; - concentrado,
pótio cafeária concocta; - descafeinado,
pótio cafeária sine capheīno; pótio cafeária
cafeīno detracto; - expreso, cafēum expressum; cáfea expressa; - instantáneo, cafeária
sorbítio própera; cafeária pótio coram expressa; - moka, cáfea Mochana // una tacita
de -, cafēi pocillum; una taza de -, póculum
cafēi; preparar -, cáfeam parare; sorber -,
cáfeam sorbēre; cafēum sorbillare; cafēi
pocillum sorbillare; cafeáriam potionem sorbillare vel pytissare; tomar -, cáfeam súmere
// máquina para preparar el -, máchina cafeária // (casa donde se vende y toma -) cafeária, ae f. Sin: thermopólium; domus cafeária;
taberna cafeária; cafēum; potória taberna. Uso:
- cantante, - chantant, - concierto, cafeária
symphónica; taberna cafeária concentu celebrata; estar en un -, in cafēo esse vel morari; ir
a un -, cafēum adire vel obire; in cafēum ire vel
venire; in (vel ad) cafēum deverti; ir con frecuencia a cafés, cafēa frequentare vel celebrare; salir de un -, (ex) cafēo égredi vel exire.
cafeína: cafeīna, ae f; cafeīnum vel caphaeīnum, coffeīnum, i n.
cafetera: (recipiente para servir el café)
capis (-ĭdis; ac pl -ĭdas). Sin: capedo (-dĭnis
f), capudo (-dĭnis f); cafeária capedo; cafeárium; cúcuma (vel cucumella vel cucúmula)
cafaeária. Uso: - de porcelana, porcellánicum
cafeárium; porcellánica cafeária vel cúcuma
// (recipiente para preparar el café) máchina
cafeária. Uso: - automática, authepsa cafeária; cafeária autómata, automatária, automática; - filtradora o con filtro, machínula
arábicam potionem guttatim manans.
cafetería, v. restaurante, bar.
165
cafetero
cafetero: caf(f)eárius vel cafaeárius, ii m.
Sin: thermopōla, ae m; dóminus tabernae cafeáriae.
caftán: caftamus, i m. Sin: cafetanum.
caídos: (muertos en la guerra) bello caduci
mpl.
caimán: alligator, oris m. Sin: crocodilus caimanus.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca;
dim pyxis ( -ĭdis f); capsella; cápsula; arcella;
cístula. Uso: Aeron, - negra, cístula nigra;
capsella volátui describendo; - de cartón,
theca e collémate vel e spissiore charta; - de
cigarros, theca volúminum tabacinorum; - de
distribución, diribitórium, ii n; - de enchufe,
contactrum, i n; v. enchufe; - de fósforos, sulphuratorum capsella; flammiferorum theca;
cápsula sulphurária; - de leche, capsa lactis;
- de los caracteres, typorum capsa; - de música, capsella sonora; capsella sonos edens; de picadura, pyxis compacturae; - de reloj,
horológii capsella; - de resonancia, sonorum
repercussūs capsa; - de zapatos, theca cálceis
servandis; fábrica de cajas, capsarum vel arcularum officina // (mueble donde se guarda
dinero) arca, ae f. Sin: armárium. Uso: - de
caudales, arca nummária; - fuerte, nummária
arca loricata; arca loricata, ferrata, munita;
armárium loricatum, cataphractárium, cataphractatum; - principal, arca princeps //
(sitio donde se recibe el dinero y se hacen los
pagos) mensa, ae f. Sin: scrínium nummulárium; exactionis arca. Uso: - de ahorros,
mensa parsimóniae (provehendae); mensa
parsimoniária; - de préstamos, mensa ad mutuationes // libro de caja, codex (-dĭcis m) accepti et expensi // (espacio o hueco en que se
forma la escalera de un edificio) scalárium, ii
n.
cajera: arcária, ae f. Sin: mensária; nummu-
lária; scrínii nummulárii curatrix.
cajero: arcárius, ii m. Sin: mensárius; nummulárius. Uso: - del erario, quaestor arcae
públicae.
cajetilla: (paquete de tabaco picado) compactura, ae f. Sin: compáctio tabaci. Uso: - de
picadura española, contusi tabaci hispánici
cápsula.
cajista: typótheta, ae m.
cajita: cápsula, ae f; capsella. Sin: vásculum;
lóculus; árcula. Uso: - de cigarrillos, hispanicarum vel convolvellorum cápsula; - de broches, capsella unculorum metallicorum;
cápsula fibicularum metallicarum; - de betún
(negro, amarillo), vásculum liquáminis (atri,
flavi); vásculum cretae sutóriae; - de madera
para rapé, capsella lígnea tabaco; fabricante
de cajitas, loculárius vel arculárius; v. cofrecillo.
cajón: (caja grande) armárium magnum.
Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purgamentorum capsa vel arca // (caja movible de
los armarios, mesas y otros muebles) loculamentum, i n. Sin: lóculus; fórulus dúctilis.
Uso: - de mesa, ménsulae lóculus.
cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx
(h)arenā admixta; calx macerata. Uso: - hidráulica, calx hydráulica; lugar donde se
apaga la -, calci exstinguendae fóvea.
cala: (bahía pequeña) aestuárium, ii n. Sin:
sinus, us m // (la parte más baja del barco)
caverna navis.
calabacera: cucúrbita, ae f.
calabacín: cucurbítula, ae f.
calabacino: lagoena (-ae f) cucurbitária.
166
calcográfico
calabaza: (calabacera, calabacino) v. estas
voces.
calado: opus (óperis n) reticulatum. Sin: ars
reticulata vel percolata.
calamar: lollīgo vel lolīgo, -gĭnis f. Uso: - gigante, lolligo gigantēa; - pequeño, lolligúncula.
calambre. spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin:
contráctio; nervorum disténtio vel rigor. Uso:
- de estómago, spasmus stómachi; padecer
de calambres, spasmo laborare vel vexari;
que padece de calambres, spásticus.
calamita: (piedra imán) v. imán // (brújula,
flechilla imanada) v. brújula.
calandria: (pájaro) acrédula, ae f. Sin:
aláuda calandra // (máquina para prensar)
cylindrus, i m. Sin: prelum; máchina explanatória.
calasancio: calasanctianus, a, um; v. escolapio.
calavera: (hombre vicioso) homo pérditus,
dissolutus, effrenus, effrenatus, immódicus,
fúrcifer, nequam; nefárius homo.
calaverada: ímprobe vel témere factum. Sin:
flagítium.
calcar: antitýpice exprímere.
calcetería: (fábrica de géneros de punto)
scutularum officina. Sin: scutulária (officina)
// (comercio de géneros de punto) scutularum
taberna. Sin: scutulária (taberna).
calcetines: pedúlia, ium npl. Sin: impília,
ium npl. Uso: ponerse los -, pedúlia indúere;
impília sibi indúcere.
calcetón: tibiale spissum.
calcificar: cálcio incrustare vel indurare.
calcificación: calcificátio, onis f. Sin: cálcii
deposítio.
calcímetro: calcímetrum, i n.
calcina: (h)arenatum, i n. Sin: calx (h)arenata. Uso: horno de -, calcária fornax (-acis
f).
calcinación: calcinátio, onis f . Sin: combústio.
calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, excoctus; ustus, perustus; in calcem redactus.
calcinador: calcis exstinctor.
calcinar: comburendo in púlverem vértere.
calcio: Quím cálcium, ii n.
calcita: Quím calcites, is f; calcites, ae f; cálcii carbonatum.
calco: (copia) exemplar, aris n. Sin: chalcus;
apógraphum; imago (-gĭnis f) impressa vel
imitativa // (plagio, imitación o reproducción
idéntica o muy próxima al original) verbalis
mutuátio.
calcografía: (arte) chalcográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars vel disciplina chalcográphica // (grabado) chalcographema, ătis n.
Sin: imago chalcográphica; imago chalcográphice depicta // (oficina donde se hacen calcografías) officina chalcográphica.
calcografiar: chalcográphice imprímere.
calcográfico: chalcográphicus, a, um. Sin: ad
artem chalcográphicam áttinens.
167
calcógrafo
calcógrafo: chalcógraphus, i m.
urinárius.
calcopirita: Geol chalcopyrites, is f.
calculoso: (relativo al mal de piedra) ad cálculos pértinens. Sin: ad calculorum morbum
spectans; calculorum próprius // (que padece
tal enfermedad) calculosus. Sin: calculorum
morbo laborans vel affectus.
calcomanía: antitýpica imáginis impréssio.
calculosis, v. litiasis.
calcotipia: chalcotýpia sive -typīa, ae f. Sin:
chalcotýpica impréssio vel incísio.
calculable: computábilis, e.
calculador: adj cómputans, antis. Sin: cálculans; ratiócinans // sust computator, oris m.
Sin: calculator; ratiocinator. Uso: hábil -, in
arithméticis satis exercitatus // (aparato o
máquina) v. calculadora.
calculadora: (aparato) calculatórium, ii n.
Sin: computatórium; computatrum; (instrumentum) numeratórium; máchina calculatória, computatória, calculatrix, computatrix,
cálculans; máchina computandis númeris.
Uso: - automática, calculatórium autómatum; - electrónica, computatórium electrónicum; machina calculatória electrónica; portátil, calculatórium gestábile; computatrum palmale; ordinatrum portátile vel palmale.
calcular: calculare. Sin: computare; cálculos
dúcere, subdúcere, pónere.
calculation (Inform): computátio, onis f. Sin:
rátio.
cálculo: (cuenta) numerátio, onis f. Sin: cómputus, i m; computátio; rátio; cálculus. Uso:
- diferencial, cálculus differentialis; - infinitesimal, cálculus infinitesimalis; - matemáticos, mathematicorum rationes; efectuar
cálculos, rationes dúcere; v. calcular // (conjetura) coniectura, ae f // (consideración)
considerátio, onis f. Sin: cogitátio // (concreción pétrea) cálculus, i m. Sin: lapillus calculosus. Uso: - urinario, - vesical, cálculus
caldaico, v. caldeo.
caldas, v. termas.
caldeísmo: chaldaīsmus, i m. Sin: díctio
chaldáica vel chaldaea.
caldeo: adj chaldaeus vel chaldáicus, a, um
// (natural de Caldea) Chaldaeus, i m; (lengua de los caldeos) lingua chaldaea. Sin:
sermo chaldáicus.
caldera: caldárium, ii n. Sin: caldária; lebes
(-ētis m); cortina. Uso: - de la calefacción,
calefactionis caldárium; - pequeña, cortínula.
caldereta: (sopa de pescado) ius píscium.
calderillo: cucumella vel cucúmula, ae f.
caldero: a(h)enum, i n. Sin: cúcuma; cáccabus.
caldito: iúsculum, i n. Sin: leve ius.
caldo: ius, iuris n. Sin: iuruléntia. Uso: - espeso, ius firmum, pingüe, corróborans; - de
carne, ius ex carne; - de pescado, ius píscibus
condītum.
calefacción: calefáctio, onis f. Uso: - central,
calefáctio centralis; - deficiente, calefáctio
defecta; - excesiva, nímia vel immódica calefáctio; - con petróleo, calefáctio oleária; por agua, calefáctio aquária; - por vapor, va-
168
calificado
porárium; calefáctio vaporata vel vaporária; vaporífera por pisos, vaporárium singulorum
tabulatorum; aparato de -, apparatus (-us m)
caloríficus; instrumentum caloríficum; caldera de la -, calefactionis caldárium.
calesitas: circumvectábulum, i n.
calefactor: (persona) calefactor, oris m //
(aparato) calefactórium, ii n. Sin: instrumentum calefactórium. Uso: - eléctrico, instrumentum eléctrice calefactíbile; - de gas
portátil, portábile calefactórium gasale.
calibrar: diametrómetro metiri.
calefaccionado: calefactus, a, um.
caleidoscopio: caleidoscópium, ii n.
calendario: calendárium, ii n. Sin: fasti,
orum mpl. Uso: - astronómico, ephémeris
(-ĭdis f) mathemática; - gregoriano, calendárium gregorianum; - de taco, - exfoliador,
calendárium e schédulis.
calendarista: curator calendárius. Sin: calendárii curator.
calentador: caldárium vel calidárium, ii n.
Sin: calefactórium vel excalefactórium;
pegma calefactórium. Uso: - eléctrico, eléctricum caldárium; - manual, manuale caldárium; - de baño, hydrotheca, ae f; bálnei
caldárium; fornax ( -acis f ) balnearis;
instrumentum balíneo calefaciendo; - de
cama, ignitábulum; excalefactórium vas;
thermoclínium eléctricum; pegma lectum calefáciens; - de viandas, ferculorum calidárium; - para la ducha, bálnei pénsilis
caldárium.
calibrador: (instrumento) diametrómetrum, i
n // (obrero) diámetri mensor.
calibrado: diametrómetro vel módulo examinatus, a, um.
calibre: (instrumento) cálibra, ae f. Sin: módulus // (diámetro) diámetrum, i n. Sin: módulus. Uso: de máximo -, móduli máximi.
calidad: quálitas, atis f. Uso: de mejor -,
melioris qualitatis; de óptima -, óptimae
qualitatis; de primera -, primae qualitatis; primae notae; de segunda -, qualitatis secundae.
calidoscopio, v. caleidoscopio.
calientacamas: thermoclínium, ii n.
calientapiés: pedum calidárium. Sin: cápsula
pedibus fovendis vel calefaciendis.
calientaplatos: catinorum vel ferculorum calidárium. Sin: fóculus catinis fovendis vel calefaciendis.
califa: chalifa, chalipha, chalifas, chaliphas,
ae m. Sin: phylarchus; Arabum vel Mahometanorum princeps; Mahometi successor.
calentamiento: calefáctio, onis f. Uso: largo
- del clima, calefáctio clímatis longinqua.
califato: chalifatus vel chaliphatus, us m //
(oficio o dignidad de califa) chalifae munus
vel dígnitas // (territorio gobernado por el
califa) chaliphae territórium, impérium, iurisdíctio.
calesa: císium, ii n. Sin: carpentum.
calificado: qualificatione práeditus.
calentar: calefácere // calentarse, calefíeri.
calificación: qualificátio, onis f.
169
California
California: Califórnia vel Caliphórnia, ae f.
californiano: adj californianus, a, um // sust
Californianus, i m.
caligrafía: calligráphia sive -graphīa, ae f.
Sin: ars scite scribendi.
caligráfico: calligráphicus, a, um. Sin: scite
vel concinne scriptus; cum arte scriptus.
calígrafo: callígraphus, i m. Sin: (scite) scribendi ártifex.
cáliz: (copa o vaso) calix, ĭcis m. Uso: levantar los cálices en honor de uno, álicui propinare; beber el amargo - de las desventuras,
máximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbíssimum haurire;
omnes labores exanclare vel exantlare //
(vaso sagrado) calix, ĭcis m. Sin: calix sacer,
sacríficus, sacrificalis, sacrificialis // (cubierta exterior de las flores completas) calyx,
ўcis m.
calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitúmine
obducta vel strata; - empedrada, via sílice
( vel lapídibus) strata, constrata, munita; muy frecuentada, via frequentíssima; - lateral, via lateralis; - peatonal, via ambulatória;
- principal, via principalis; primária vel princeps via; - secundaria, via secundária; - de
sentido doble, via dúplicis cursus; - de sentido único, via unīus cursus; monódromus, i
m; via monodrómica // de la -, viárius, a, um;
- Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n.
XXI signatae.
callejero: semitárius, a, um. Uso: pobre -,
pauper semitárius.
callejón: angiportum, i n; angiportus, us m.
Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin
salida, fúndula; fig res (vel causa, vel quaestio) sine éxitu; quaestio, quae enodari non po-
test; angústiae, arum fpl; encontrarse alguien
encerrado en un - sin salida, álicui omnes
viae intercluduntur.
callicida: callorum medicamentum. Sin: remédium callis medendis.
callista: callista, ae m. Sin: callorum médicus
vel curator.
callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - óseo,
callum ósseum // (pl, pedazos del estómago
de los rumiantes que se comen guisados)
omāsum, i n. Sin: interánea (- orum npl).
callosidad: callósitas, atis f. Sin: callosa duríties (-ēi f).
calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel
abundans; callo duratus.
calmante: adj mitigatórius vel mitigativus, a,
um // sust medicamentum vel lenimentum
mitigatórium.
calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mulcēre.
caló: sermo plebéius vel vulgaris; v. jerigonza.
calomel, v. calomelanos.
calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calomelanum medicamentum; hydrargyrum chloratum.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus
trópicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us
m) viginti septem gráduum (supra zerum) //
(fig, actividad, viveza) incitátio, onis f. Sin:
calor; vis et incitátio. Uso: con -, concitate;
vehementer; ácriter.
caloría: calória sive -lorīa, ae f. Sin: caloris
170
cámara
mensura.
calórico: thermánticus, a, um.
calorífero: (aparato de calefacción) calórifer, ĕri m. Sin: caloríficum; caloríferum;
instrumentum calefactórium; v. calefactor. Uso:
- de vapor, vaporárium // (estufa) v. esta voz.
calorificación: calorificátio, onis f.
calorífico: caloríficus, a, um.
calorimetría: calorimétria sive -metrīa, ae f.
Sin: caloris metiendi rátio.
calorimétrico: calorimétricus, a, um.
caluroso: aestuosus, a, um. Sin: ardens; fervens; férvidus.
Calvario: Calvária, ae f. Sin: Calváriae locus
vel mons; Gólgotha indecl // fig cruciatus, us
m.
calvinismo: calvinismus, i m. Sin: calviniana
relígio vel doctrina.
calvinista: adj calvinianus, a, um // sust calvinianus, i m. Sin: calvinista; calvinismi sectator, assectator, ássecla; calvinianae
doctrinae sectator.
calza: (liga que se pone en la pierna a ciertos
animales) súbligar, āris n. Sin: subligáculum.
calzada: strata, ae f. Sin: strata via. Uso: - de
arrastramiento, sémita reptationis; - para peatones, trames (-mĭtis m) viatorum.
calzado: calceamentum, i n. Uso: fábrica de
-, ergastérium calceamentárium; poner el - a
alguien, calceare áliquem; cálceos indúcere
álicui; ponerse el -, se calceare; calceari; cálceos indúere vel súmere; cálceos sibi indú-
cere; quitar el - a alguien, áliquem excalceare vel discalceare; álicui cálceos detráhere;
quitarse el -, se excalceare; excalceari; cálceos depónere; hacerse quitar el -, pedes excalceandos praebere (álicui).
calzador: calceatórium, ii n. Sin: (calceorum) inductórium; calceamentárium.
calzar: calceare. Sin: cálceos indúere // calzarse, se calceare; cálceos sibi indúere vel indúcere.
calzonarias, v. tirantes.
calzoncillos: súbligar, āris n. Sin: subligáculum; femorália vel feminália, ium npl. Uso: de baño, semicínctium; subligáculum balneárium; cinctórium balneare; - de gimnasia o
de gimnasta, campestre (-is n); - cortos, curta
femorália.
cama: lectus dormitórius. Uso: armazón
de -, de madera o de metal, sponda (lígnea
vel metállina); manta de -, v. frazada; guardar -, affīgi lecto.
camafeo: (piedra preciosa labrada de relieve) gemma (-ae f) éctypa // (figura tallada
de relieve en piedra preciosa) éctypa imago
(-gĭnis f).
camaldulense: adj camaldulensis, e // sust
camaldulensis, is m. Sin: mónachus (vel
coenobita, vel anachoreta, vel eremita) camaldulensis; in órdinem camaldulénsium
allectus vel ascītus.
camaleón: chamáeleon, -onis (vel -ontis m) //
fig homo levis vel móbilis.
camaleónico: chamaeleónicus, a, um // fig
inconstans, antis.
cámara: (sala o pieza principal de una casa)
171
camarada
oecus, i m. Sin: conclave magnum, máximum; peramplum cubículum // (cada uno de
los cuerpos colegisladores) públicus coetus
(-us). Uso: - alta, cámera superior; la - baja
del parlamento, cámera inferior parlamenti; Baja o de los Comunes, senatus (-us m) plebēius vel inferior; - de diputados, públicus legulatorum coetus; populárium oratorum
coetus; collégium populárium legatorum; de los Lores, Senatus Británniae; Angliae Senatus // (junta) consílium, ii n. Sin: coetus;
collégium. Uso: - de apelación, v. tribunal; de comercio, commércii consílium; cámera
mercaturae; mercatorum coetus; - de la industria, cámera indústriae; ergolaborum
collégium; - del trabajo, opíficum coetus;
collégium opifícibus tuendis // - Apostólica,
Cámera Apostólica; Mensa Pública Romani
Pontíficis; aerárium Apostólicae Sedis // - ardiente, - mortuoria, cubículum (-i n) mortuárium; conclave cadáveri exponendo //
(aparato destinado a registrar imágenes animadas para el cine o la televisión) - cinematográfica, cinephotomáchina;
máchina
cinematográphica; - fotográfica, photomáchina; máchina photográphica; instrumentum
photográphicum; photographatrum; - fotográfica automática, instrumentum photográphicum automáticum; - frigorífica, v.
frigorífero; - oscura, cápsula vel theca obscura; capsa photográphica // - de aire, pneumática fístula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflábilis; - de carburación, céllula a
commixtione; cámara commixtionis; - de
combustión, cámara exustionis; cámera combustória; - de compensación, aerárium nummis aequandis; - de gas, cella gásica; cella
gásii plena; conclave gásio effundendo // de
-, conclavárius, a, um. Sin: camerárius. Uso:
música de -, conclavária symphónia; música
géneris camerárii.
camarada: (persona que vive con otra) contubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas,
contubernálium manípulus; contubernales
(-ium mpl) // (compañero) sodalis, is m. Sin:
gregalis; sócius // (conmilitón) commílito,
onis m.
camaradería: (tratándose de personas que
viven juntas) contubérnium, ii n. Sin: contubérnii necessitudo; mútua inter contubernales
fides (-ei f) // (tratándose de simples compañeros) sodálitas, atis f. Sin: sodálium fratérnitas; mútua inter sodales fides.
camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fámula;
ministra. Uso: - de café, cervecería, etc., fámula vel ministra cauponária // (criada que
cuida de los aposentos) cubiculária, ae f. Sin:
diaetária; ancilla cubículi vel cubiculária //
(azafata) v. esta voz.
camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) minister, tri m. Sin: fámulus; cauponárius servus vel minister; triclinárius; servus
triclinárius // (criado que cuida de los aposentos) cubiculárius, ii m. Sin: cubículi minister; adiutor vel fámulus a cubículo //
oficial de la cámara del Papa, cubiculárius,
ii m; a cubículo; - secreto, cubiculárius íntimus; - secreto supernumerario, cubiculárius
íntimus supra númerum; - de honor, cubiculárius honorárius vel ornamentárius; - de
honor de capa y espada, cubiculárius honorárius ab ense et lacerna.
camarlengo: camerárius, ii m. Sin: quaestor
(vel praefectus, vel praetor) aerárii. Uso: Cardenal -, Cardinalis Camerárius; Cardinalis
aerário Apostólicae Sedis praepósitus.
cámaro, camarón: squilla, ae f.
camarógrafo: exceptor (-oris m) cinematográphicus.
camarote: dormitória (navis, de buque; hamaxóstichi, de tren) cella vel céllula (-ae f).
172
camión
camauro: galerículum, i n.
Camerún: Cam(m)arúnia, ae f.
cambiar: mutare. Sin: immutare; permutare
(áliquid áliquā re). Uso: - dinero, pecúniam
permutare; - de coche o de tren, v. transbordar.
camilla, v. angarillas.
cambio: mutátio, onis f. Sin: alterátio. Uso:
- de clima, mutátio caeli vel clímatis; cambios de precios, prétii mutationes; - de significado, mutátio semántica; - de velocidad,
temperamentum velocitatis; temperátio celeritatis // (permuta) cóllybus, i m. Sin: pecúniae vel nummorum mutátio; permutátio
pecuniarum. Uso: - monetario, cámbium, ii
n; - oficial, pública permutátio pecúniae;
agente de -, argentárius; mensárius; nummulárius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna
cambiária; fluctuación del -, rei nummáriae
mutátio; libre -, líbera permutátio; líberum
commércium; líbera negotiátio // (F. C.,
aguja) divórtium ferratarum viarum // (aparato) - automático de discos, discorum autómatum mutatórium; - de velocidad,
velocitatis mutatórium; apparatus velocitatis
mutatórius; mechanema velocitatis mutatórium; systema (-ătis n) velocitatis (commutandae).
caminante: ambulator, oris m; ambulatrix,
icis f.
cámbaro: cámmarus, i m. Sin: gámbarus;
ástacus.
cambiario: cambiárius, a, um.
cambista: pecúniae permutator (-oris m) //
(guardagujas) v. esta voz.
Camboya: Cambósia vel Cambógia, ae f.
camboyano: adj cambosianus vel cambogianus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambosianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis,
is m.
camelia: camélia, ae f. Sin: camélia iapónica.
camerunés: adj cam(m)aruniensis, e // sust
Cam(m)aruniensis, is m.
camillero: gérulus infirmárius vel infirmorum.
caminador, v. caminante.
caminata: ambulátio, onis f.
caminero: viárius, a, um. Sin: vialis, e. Uso:
policía -, viarum custodes vel curatores; custodes (vel curatores) viárii; públici viarum
ministri; praefecti viis custodiendis.
camino: via, ae f. Sin: iter, itíneris n. Uso: asfaltado, via bitúmine (vel asphalto) íllita,
strata, constrata, perstrata; - carretero, via vehiculária vel cúrribus pérvia; iter cúrribus pérvium; - empedrado, strata via; - militar, via
militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
via transversa; - trillado, trita via // - de la escuela, iter scholare; - de herradura, sémita
mulina; callis mulis apta; sémita muliónica vel
muliónia; - para camiones, via carris motóriis
pérvia; desconocimiento de los -, error viarum
// apartarse del -, de via declinare; empedrar
un -, viam stérnere; engravar un -, substrúere
viam gláreā; indicar el -, viam monstrare;
poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam pérsequi // fatigado del -, fessus de via.
camión: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; carrus vel chamulcus automotórius; carrus automóbilis; carrus automóbilis; carrus
173
camionero
onerárius; autómatum onerárium; autocinetum onerárium; automatárium vehículum
onerárium. Uso: - blindado, autocarrus loricatus vel aeratus; - cisterna, carrus exceptórius; automatárius carrus exceptórius;- con
remolque, autocarrus cum remulcato; columna de camiones, autochamulcorum vel
autocarrorum) agmen (-mĭnis n).
camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaustri gubernator.
camioneta: autocárrulus, i m. Sin: parvum
autoplaustrum; parvum autocinetum onerárium.
camisa: camísia, ae f. Sin: (de varón o mujer)
intérula; túnica intérula, íntima, interior; (de
varón) subúcula; subúcula virilis; (de mujer)
indúcula; indúsium. Uso: - de dormir, - de
noche, vestis (-is f) dormitória; túnica vel camísia nocturna; - de franela, subúcula e lánula; - de punto, intérula e gossýpio aegýptio.
.
camisería: (fábrica) camisiarum vel interularum officina // (tienda) taberna camisiarum
vel interularum.
camisero: (que hace camisas) camisiarum
vel interularum ópifex (-fĭcis m) // (que vende
camisas) camisiarum vénditor.
camiseta: tunícula, ae f. Sin: tunícula interior; indusíolum (de mujer). Uso: - de gimnasia o de gimnasta, thorax agonalis;
indúcula gymnástica; scutulata vestis; brevis
reticulata tunícula; - de punto, gausápina;
thorax láneus; tunícula lánea.
camisola: breve colóbium.
camisón: camísia (-ae f) nocturna.
camítico: chamíticus, a, um.
camomila: chamomilla, ae f. Sin: chamaemelon, i n.
camorrero, camorrista: adj litigiosus, a,
um. Sin: discordiosus; rixosus // sust litigator,
oris m. Sin: rixator; homo litigiosus vel discordiosus.
campamento: campus tentórius. Sin: tentória (-orum npl); tabernácula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentório campo commorari.
campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso:
- pequeña, campanella vel campánula; clóccula; nola; - colgadas en el campanario,
campanae in campanário suspensae; - de la
libertad, clocca libertatis significativa // relativo a las campanas, campanárius, a, um;
ad campanas pértinens; repique de campanas, crebri campanarum ictus; sonido, tañido,
toque de campanas, campanarum sónitus
(-us m) vel tinnītus (-us m); yugo de campanas, cloccárium // echar a vuelo las -, campanas vel aera utraque parte pulsare; suena la -,
campana vel clocca sonat (también sonatur),
pérsonat, tinnit, canit; tocar, tañer las -, campanizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
sonare vel pulsare; tocar rápidamente las -,
repicarlas, campanas crebris íctibus pulsare.
campanada: campanae ictus (-us m).
campanario: campanárium, ii n. Sin: campanar, āris n; cloccárium; campanīle, is n;
turris campanária vel campanarum; turris
ecclésiae; sacra turris; sacra templi turris.
Uso: - pequeño, turrícula campanária; - rematado en aguja, sacra turris in acutum fastigiata ápicem.
campanero: (el que toca las campanas)
campanárius, ii m. Sin: campanator; campa-
174
campo
nista; campanarum pulsator; aerum agitator
// (fundidor de campanas) campanifusor, oris
m. Sin: campanarum fusor.
campanilla: (campana manual) tintinnábulum, i n. Sin: campánula vel campanella.
Uso: sonido de -, tinnītus, us m ; suena la -,
tintinnábulum tinnit, tintinnit, tintinnat; tocar,
hacer sonar la -, campanellam movere, tractare, pulsare // (Bot, flor) campánula, ae f.
campanilleo: campánulae vel tintinnábuli
crépitus (- us m).
campanillero: campánulae vel tintinnábuli
pulsator (-oris m).
campaña: (serie de actos o esfuerzos para
conseguir un fin determinado) motus, us
m. Uso: campañas de difusión de la anticoncepción, motus ad anticonceptionem dispergendam; - electoral, comítium; ámbitus, us
m; conténtio de suffrágiis; durante la - electoral, inter ámbitum.
campeón: certator (-oris m) princeps. Sin:
princeps victor; primus luctator; primárius
superator; primanus, i m. Uso: - mundial,
certator mundanus; victor mundialis; princeps in toto orbe victor; - olímpico, olympionīces, ae m; - de peso pesado, primanus
máximi pónderis // (fig, defensor esforzado
de una causa o doctrina) propugnator, oris
m. Sin: defensor. Uso: - de la independencia
de la patria, pátriae libertatis defensor; - de la
libertad, libertatis propugnator.
campeonato: (certamen para conseguir el título de campeón) certamen, mĭnis n. Sin: certátio; competítio; lúdicrum; lúdicrum
certamen. Uso: - mundial, certamen mundanum vel mundiale; - mundial de aeróbic, certamen mundiale exercitiorum aërobicorum; mundial de fútbol, certamen pedifóllicum de
primatu mundano; participar en un -, álicui
certámini interesse // (preeminencia o primacía en las luchas deportivas) principatus, us
m. Sin: primatus (-us m); ludorum principatus. Uso: - deportivo nacional, nationis exercitationum primatus; - de ciclismo,
birotuláriae artis principatus; ganar el -, principatum adipisci, acquírere, ássequi, cónsequi, obtinere, sibi comparare; víncere in
lúdicro (certámine).
campera: páenula, ae f; v. cazadora.
campesina: rústica, ae f. Sin: rurícola; mulier rústica.
campesino: adj rústicus vel rusticanus, a,
um. Sin: agrestis, e. Uso: vida -, vita rústica
// (fig, rudo) rústicus vel rusticanus, a, um.
Sin: agrestis; inurbanus; incultus // (habitante
del campo) rústicus vel rusticanus, i m. Sin:
agrestis, is m; rurícola, ae m // (labrador)
agrícola, ae m. Sin: agri cultor (-oris m).
camping: tentórium, ii n. Sin: campus vel
vicus tentórius. Uso: hacer -, téndere; tentória pónere; pernoctar en un -, in áliquo tentório pernoctare.
campista: in (campo) tentório cómmorans.
campo: Dep campus, i m. Uso: - de deporte,
athléticae vel athléticus campus; - de fútbol,
pedilúdii campus; palaestra pedilúdii; campus pedeludiárius; - de golf, ludi ad scrobículos campus; - de hockey, ludi bacillorum
recurvatorum campus; - de juego, campus
(lusórius); stádium; (lusória) palaestra; - de
tennis, campus taenilúdii // (ámbito real o
imaginario) campus, i m. Sin: régio, onis f;
v. ámbito. Uso: - alambrado, campus (vel
ager) ferri (vel férreis, vel metállicis) filis
saeptus; - científico, província vel ordo doctrinarum; - eléctrico, campus eléctricus; gravitatorio, campus gravitatis et pónderum;
- magnético, campus magnéticus; - minado,
175
camposanto
locus ( vel ager, vel campus) ignívomis cónsitus globis; - santo, v. camposanto; - técnico,
provínciae ártium; - turístico, castrum peregrinatórium // - de acción, campus actionis; de aviación, campus aëroportuensis ; - de
concentración, castra (-orum npl) concentrationis; castra carcerália; campus carcerárius
vel carceralis; campus captivorum; públicae
custódiae locus vel campus; campus captivis
custodiendis; densa captivorum stativa
(-orum npl); - de concentración Mauthausen,
campus carcerárius Mauthausen; - de exterminio, castra exitiália; campus captivis interimendis vel internecandis; - de la educación,
campus educationis; - de la investigación, inquisitionis província; - de la especialización,
província specialis; - de Marte, Campus Mártius; - de minas, campus globis igníferis cónsitus; - de o para prófugos, campus
receptórius; campus receptórius profugorum;
campus prófugis excipiendis vel recipiendis.
camposanto: coemetérium, ii n. Sin: sacer
campus; sepulcretum; cepotáphium (sepulcretum in viridário).
campus: campus universitárius.
camuflar: celare. Sin: dissimulare.
Canadá: Cánada, ae f.
canadiense: adj canadensis, e // sust Canadensis, is m.
canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: álveus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es
grandioso y amplio); nilus (si es notable,
pero de proporciones menores con respecto
al euripus). Uso: - artificial, canalis strúctilis; - navegable, fossa vel fossura navigábilis;
- de derivación, aquae derivátio; - de riego,
ríguus vel diácopus; - de Suez, euripus Suetiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) collíciae vel collíquiae, arum fpl. Uso: tejas que
forman un -, colliciares tégulae // (conducto
interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: canales del páncreas, pancreatis canales // - diplomático, legatorum (vel per legatos)
commércium (-ii n) // - jerárquico, canalis (is m) hierárchicus // - de información, trames
(-mĭtis m) núntiis praebendis // - de televisión, canalis (televisíficus). Sin: státio (emissória) televisífica; televisíficus trames. Uso:
- 7, canalis séptimus // (pista en cinta magnética) v. pista // (corte de un libro) v. corte.
canalera: (canal del tejado) v. canal.
canaleta: canalículus, i m; canalícula, ae f.
Sin: fóssula; alvéolus; rívulus.
canalización: (aquarum) per canales immíssio, dedúctio, derivátio (-onis f). Sin: in canalem aquae indúctio vel dedúctio.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
per canales) dúcere vel dedúcere. Sin: aquas
canali (vel canálibus) immíttere.
canalla: (hombre de malos procederes) fúrcifer, ĕri m. Sin: scelestus, i m; ímprobus, i m;
pérditus homo; homo nequíssimus; péssimus
homo // (gente ruin) plebécula, ae f. Sin: pópuli faex (faecis; gen pl faecum) f; pérditi et
abiecti hómines.
canallada: fácinus (-nŏris n) indignum, ímprobum, nefárium, scelestum. Sin: turpe vel
indignum scelus (-lĕris n).
canallesco: nefárius, a, um. Sin: abiectus;
scelestus; vilis.
canapé: léctulus, i m. Sin: lectícula; hemicýclium; stibádium.
canario: canária, ae f. Sin: avis canária; canária fringilla; canariensis passer.
176
canción
canasta: canistrum, i n. Sin: físcina; qualus;
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamentárius sirpículus, scripículus, surpículus //
(juego) canistri ludus.
canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cístula; cistella; córbula; quasillus, quasillum.
Uso: - de pan, panaríolum, i n; - de la basura,
sórdium cístula.
canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para papeles, excípulum purgamentárium.
canastrero: (que hace canastas) canistrorum
(vel calathorum, vel cistarum, vel córbium)
ópifex // (que las vende) canistrorum vénditor.
cancán: saltátio gállica.
cancela: (verja) cancelli, orum mpl.
cáncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carcinōma (-ătis n) , canc(e)roma (-ătis n). Uso: pulmonar, cancer pulmonárius vel pulmonalis; - de mamas o de los pechos, mamillarum
cancer; - de ovario, ovárii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in cérebro // (signo o constelación zodiacales)
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum.
cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso.
cancerígeno: cancerígenus, a, um. Sin: carcinógenus.
cancerología: cancerológia sive -logīa, ae f.
Sin: oncológia sive oncologīa.
cancerólogo: oncólogus, i m. Sin: oncológiae peritus, studiosus, doctus.
canceroso: (adj, atacado del cáncer) cancerosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus
// (de la misma naturaleza que el cáncer)
canceráticus, a, um. Uso: enfermedad -, morbus canceráticus // sust cancerosus, i m. Sin:
cancro laborans.
cancha: (lugar destinado a la práctica de deportes) campus (-i m) lusórius. Sin: ludorum
campus; ludorum vel lusória palaestra; lusorium stádium; gýmnicum stádium; gýmnica
palaestra; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
campus, palaestra, stádium; campus athléticae. Uso: - de fútbol, campus pedilúdii; campus pedeludiárius, pediludárius, pedilusórius;
- de tenis, campus tenilusórius; echar de la a un jugador, lusorem a campo relegare,
amandare, amendare.
canciller: (empleado auxiliar) cancellárius,
ii m. Sin: tabulárius; scriba; ab actis vel diplómatis homo // (presidente del Gobierno)
cancellárius. Uso: - de Alemania Federal,
cancellárius Germániae Confoederatae // - de
los Breves Apostólicos, Cancellárius
Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la
Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplómatis Pontíficis Máximi // Gran -, Magnus Cancellárius.
cancillería: (oficio de canciller) cancellatura,
ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offícium cancellárii; tabulárii vel cancellárii munus (-nĕris
n) // (sede) cancellária, ae f. Sin: sedes cancellárii; cúria // (oficina romana) - Apostólica, Cancellária Apostólica. Sin: Curia Riária.
canción: cantio, onis f. Sin: cantátio; cantus
(-us m); cantatus (-us m); carmen músicum.
Uso: - augural, auspicale cánticum; - báquica, - convival, cantus bácchicus vel inter
pócula; - folclórica, popular, cánticum populare; - natalicia, cántio natalicia; - revolucionaria, carmen seditiosorum // - a cuatro
voces, cánticum in quattuor dispertitum
voces; - de amor, cánticum amatórium; - de
cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nénia; neníola; somnífera cantilena; somníferum car-
177
cancionero
men; - de jazz, cantus infractus vel comminutus; cantar una - de cuna, lallare; cantilenam (infanti) insusurrare.
cancionero: liber cárminum. Sin: melicorum
vel lyricorum liber; cármina, um npl; mélica,
orum npl; lýrica, orum npl // (cancionista) v.
esta voz.
cancioneta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus.
cancionista: (quien compone canciones)
cantiuncularum auctor (-oris m) vel auctrix
(-icis f) // (quien las canta) cantiuncularum
cantor vel cantrix.
candelabro: candelabrum, i n. Sin: lychnucus. Uso: el que hace candelabros, candelabrárius.
candelero: candelárium, ii n. Sin: candelíferum; ceroferárium; ceriolárium. Uso: - con
mango, bugía; palmatória.
candelita: candélula, ae f.
candidata: petītrix, icis f.
candidato: petītor, oris m. Sin: candidatus;
ámbitor. Uso: - para ser alumno, discípulus
petitor; presentarse como -, profiteri se
candidatum.
candidatura: petítio, onis f. Sin: ambítio;
candidatória petítio; candidati ambítio.
candilejas, v. proscenio.
canéfora: canistrífera, ae f. Sin: canéphoros,
i f.
canela: cás(s)iae fístula vel cortex (-tĭcis mf).
Uso: de -, que huele a -, cinnámeus.
canelo: cás(s)ia, ae f. Sin: cínnamum, cínna-
mon, cinnamomum, i n; cínnamus, i m.
canelón: cánnulo, onis m.
cangilón: (cantarillo de la noria) haustrum,
i n.
cangrejo: cancer, cri m. Uso: - de mar, cámmarus, gámmarus; ástacus; pinzas del -,
chelae (-arum fpl) // fig, caminar como los
cangrejos, retro ire, ut cancri fáciunt; (en el
sentido de: no hacer ningún progreso) nihil
profícere.
canguro: halmaturus, i m. Sin: mácropus.
caníbal: anthropóphagus, i m. Sin: carne humana vescens.
canibalismo: cannibalismus, i m. Sin:
anthropophágia sive anthropophagīa, ae // fig,
féritas, atis f. Sin: efferátio.
canilla: (grifo) epitónium vel epitónion, ii n.
Sin: mamilla; epistómium; v. grifo // (hueso
largo de la pierna) tíbia, ae f // (cañón pequeño de madera, por donde se vacía la
cuba) túbulus, i m. Sin: fístula.
canillera: (almohadilla que protege la parte
anterior de la pierna) crurale, is n. Sin: tíbiae
tégimen; tibiale operimentum; crurale tégimen vel tegimentum; ócrea // (pieza de la armadura que defendía la espinilla) cnemis
(-idis f). Sin: tibialis armatura; ócrea.
canillita: diariorum (vel diurnorum, vel actorum diurnorum) clamator. Sin: diariorum
praeco.
caninamente: canum more.
canoa: cánoa, ae f. Sin: cáudica; linter (-tris
f) ; scapha; dim cýmbula; lémbulus; lembúnculus; lenúnculus; lintrículus. Uso: - automó-
178
cantata
vil, autóscapha; automatária linter vel scapha;
- canadiense, canadensis scapha; - esquimal
o Kayac, scapha esquimensis; cayachiana
scapha; carrera de - esquimales, certamen
scaphularum esquiménsium; - pneumática,
cýmbula cúmmea; scáphula pneumática.
canoaje: (como deporte) ludus cýmbulae vel
cymbularum // (como competición) certamen
cymbularum.
canódromo: cynódromus, i m. Sin: canum
stádium.
canoero: canoīsta, ae m. Sin: remex, mĭgis
m; remigator; rémigans.
canon: (regla) régula, ae f. Sin: norma; praeceptum // (- de la Misa) canon, ŏnis m //
(composición de contrapunto) régula vel
norma canōris.
canónicamente: canónice. Sin: secundum
cánones; secundum canónicas leges; ad cánonum praescripta.
canonicato, v. canonjía.
canónico: canónicus, a, um. Sin: ad cánones
áttinens. Uso: derecho -, ius (iuris n) canónicum; canónica disciplina; Código de Derecho
-, Codex Iuris Canónici.
canónigo: canónicus, i m. Sin: pater canónicus. Uso: - honorario, canónicus ornamentárius vel honorárius; - lectoral, canónicus
theólogus; - penitenciario, canónicus poenitentiárius; - regulares de San Agustín, canónici regulares Sancti Augustini // asiento del
-, canónici scamnum vel subséllium; sede de
los -, canonicorum subselliorum (vel scamnorum) sedes.
canonista: canonista, ae m. Sin: iuris canónici peritus, doctor, callens, prudens.
canonización: canonizátio, onis f. Sin: sanctificátio; in sanctorum cánonem (vel númerum) relátio; caelestes honores decreti. Uso:
proceso de -, processus (-us m) sanctificationis.
canonizado: canonizatus, a, um.
canonizar: canonizare. Sin: in sanctorum númerum (vel cánonem, vel album) referre vel
ascríbere; ad sanctorum órdinem ascríbere;
sanctorum ordínibus ascríbere; fastis sanctorum ascríbere; cáelitum vel caelestes honores
álicui decérnere.
canonjía: canónici munus (-nĕris n), dígnitas, rátio. Uso: recibir una -, in canonicorum
órdinem ascisci.
cantable: adj cantábilis, e. Sin: modulábilis
// sust cantábile, is n. Sin: modulábile.
cantador: cantor, oris m. Uso: - errante, cantor erráticus.
cantante: cantans, antis mf. Sin: canens,
entis mf; cantor vel cantator, oris m; cantrix
(-icis) vel cantatrix (-icis f); psáltria f. Uso: lírica, lýrica cantrix.
cantar: cánere. Uso: - a menudo, cantitare;
que canta de oído, auriculárius cantor m; auriculária cantrix f.
cántaro: cántharus, i m. Sin: ámphora; sinus,
i m; sinum, i n. Uso: - de agua, cántharus
aquárius; ámphora aquária; - de leche, vas
lactárium; lactárium sinum vel sinus; - de
vino, cántharus vinárius; sinus vinárius;
sinum vinárium.
cantata: cantata, ae f. Sin: cánticum. Uso: litúrgicas, cantatae litúrgicae.
179
cantautora
cantautora: cantrix (-icis f) et auctrix (-icis
f). Sin: cantocompósitrix (-icis f).
cantautor: auctor et cantor, oris m. Sin: cantocompósitor.
cantera: fodina, ae f. Sin: cava; caverna.
Uso: - de azufre, sulphurária; - de cal, calcária; - de hierro, ferrifodina; - de mármol, mármorum lapicidina; - de oro, aurária vel
aurifodina; - de piedra, lapicidina, ae f; lapicidinae, arum fpl; - de plata, argentifodina;
- de sílice, sílicum lapicidinae.
cantero: (el que labra las piedra o las saca
de la cantera) lapidárius, ii m. Sin: ópifex lapidárius // (era para tener plantas de adorno)
área, ae f. Uso: - pequeño, aréola; conducir
el agua a los -, aquam in áreas irrigare; dividir la tierra en canteros, terram áreis distínguere; terram in áreas distribúere vel
divídere.
cántico: cánticum, i n. Sin: hymnus; carmen,
mĭnis n (poesía en general). Uso: - de las creaturas, cánticum creaturarum.
cantidad: (todo lo que puede medirse o numerarse) quántitas, atis f // (porción grande
de una cosa) cópia, ae f // (tiempo que se emplea en la pronunciación de una sílaba)
quántitas, atis f. Sin: quántitas sýllabae //
- que se necesita, - que hace falta, necessária,
orum npl. Sin: res necessáriae; id, quod opus
est.
cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de
cantilenas, cantilātrix, icis f; cantatrix cantilenarum.
cantimplora: (frasco para llevar la bebida)
lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequeña,
lagúncula; seríola; - revestida de paja, lagoena scírpeo (vel sírpeo) tegumento circúmdata // (recipiente para enfriar el agua)
refrigeratórium, ii n.
cantina: (sótano) cellárium subterráneum //
(depósito de vino) cella vinária. Sin: doliárium // (lugar donde se vende vino) taberna
vinária.
cantinela, v. cantilena.
cantinero: cellárius, ii m. Sin: vinárius; apothecárius.
canto: cantus, us m. Uso: - coral, cantus chóricus; - eclesiástico, cantus ecclesiásticus; gregoriano, cantus gregorianus; cantus planus; planus canendi modus; - litúrgico, sacer
cantus; sacri móduli; - mensurable, cantus
mensurábilis; - polifónico, cantus polyphónicus; - de la victoria, v. epinicio; - de órgano,
cantus organalis; al - del gallo, sub galli cantum; cantar un - a cuatro voces, músicum
carmen quattuor vócibus expressum (vel elícitum) cánere; estudiar el - litúrgico, cantu
sacro instítui.
cantor: cantor, oris m. Sin: cantator; cantans
(-antis m); canens (-entis m). Uso: - ambulante, cantor circumforáneus vel círculans.
cantora: cantrix, icis f. Sin: cantatrix, icis f;
cantans, antis f; canens entis f.
canturrear o canturriar: cantilare. Sin: cantitare; canturire; summissa voce cánere; remisse cánere.
cánula: cánnula, ae f. Sin: túbulus; fístula;
fistella. Uso: - para beber, siphúnculus vel
sipúnculus.
canuto: (tubo) túbulus, i m. Sin: fístula; fistella.
caña: (tallo de las gramíneas) (h)arundo,
dĭnis f. Sin: canna; cálamus. Uso: de -,
180
caótico
(h)arundíneus, a, um; - de azúcar, sácchari
arundo; arundo sacchárina; canna saccharífera vel sacchárina; - de Indias, arundo índica // - del timón, clavus, i m. Sin:
gubernáculum; clavus gubernáculi // - de
paja para beber, cánnula potória; - de pescar,
saeta vel seta, ae f; arundo piscatória; piscatória pértica // (canilla de la pierna, tibia)
tíbia, ae f // (parte de la bota que cubre la
pierna) crurale, is n.
cañamar: cannabetum, i n.
cañamazo: cannábinum, i n. Sin: cannábina
tela; pannus cannábinus.
cáñamo: cánnabis, is (abl -i, raram -e) f; cánnabus, i m; cánnabum, i n. Uso: - índico o de
la India, cánnabis índica (v. marihuana); - de
Manila, abacá, cánnabis philippina; de -,
cannábinus; cannábius; cuerda de -, cannábinus funis; e cánnabi funis.
cañería: (conducto o tubo por donde pasan
las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fístula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fístula;
- subterránea, fossa; cloaca, v. conducto //
(conjunto de caños por donde se distribuyen
las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fístulae, arum fpl.
cañita: - para sorber una bebida, cánnula
potória.
cañizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum.
cañizo: arundínea cratis (- is f).
caño: (tubo corto) túbulus, i m. Sin: fístula.
cañón: (tubo) v. esta voz // (pieza de artillería) canno, onis m. Sin: bombarda; tormentum;
telébolum; tormentum béllicum,
aéneum, ignívomum, igníferum; pyroballista.
Uso: - antiaéreo, tormentum antiaérium; tor-
mentum aëroplanis praecipitandis, profligandis, propulsandis; - de juguete, tormentum lúdicrum; - montado sobre ruedas, tormentum
rotale // - de chimenea, camini turris (-is f).
Sin: turris caminata // (pluma del ave cuando
empieza a crecer) pluma parva. Sin: lanugo
(-gĭnis f) // (paso estrecho entre montañas)
praeruptíssima fossa. Sin: praeceps eurīpus;
praecipítium.
cañonazo: (tiro de cañón de artillería)
(béllici) tormenti ictus (-us m) vel emíssio.
Sin: cannonis ictus // (ruido que produce)
tormenti (béllici) strépitus (-us m), fragor,
clamor, crépitus, bombus (-us m), tónitrus
(-us m) vel tónitrum (-i n).
cañoncito: cannonúnculus, i m. Sin: tormentículum.
cañonear: cannónibus vel (béllicis) tormentis percútere, concútere, quátere.
cañoneo: crebri cannonum vel (bellicorum)
tormentorum ictus (-uum mpl).
cañonera, v. cañonero.
cañonero: (barco artillado con algún cañón)
cannonária, ae f. Sin: tormentária, ae f; navis
cannonária vel tormentária // (abertura) fenestella, ae f; v. tronera.
cañuto: (cañón hueco que sirve para diferentes usos) v. canuto.
caoba, caobo: (árbol) arbor mogánica // (madera) moganum, i n Sin: anacárdium vel
anacártium; lignum mogánicum. Uso: de -,
anacárdicus.
caolín: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis.
caótico: chaóticus, a, um. Sin: confusus
atque inordinatus.
181
capa
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum;
lacerna; pállium; amículum; amictus (-us m);
chlamys (-mĭdis f); laena (pesada, contra el
frío). Uso: - invernal, páenula; - magna,
cappa magna; - magna de los obispos,
episcoporum vel episcopale syrma (-ătis n);
- magna de los cardenales, purpúreum
syrma; - militar, paludamentum (de los
generales), sagum (de los soldados); - pequeña, pallíolum; parva laena vel abolla, parvum paludamentum; ságulum; - pluvial,
pluviale (-is n); trábea; sacerdotalis trábea;
sacra trábea; - con capucha, pállium cucullatum; bardocucullus; - de coro, cappa; pállium; - de lana, láneum pállium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pállio (laena, láneo
pállio, abolla, paludamento, sago); pállio
(laenā…) amictus vel indutus; palliatus, paludatus, sagatus // llevar la -, pállium (laenam
…) gestare; pállio (laenā …) amictum esse;
ponerse la -, se pállio (laenā …) amicire; pállio amiciri; pállium (laenam …) (sibi) indúere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m.
Uso: - de arena, córium arenae // (cubierta)
tegumentum, i n. Sin: operimentum; opérculum; tectórium // fig, so - de, per spéciem +
gen.
capacha, v. capacho.
capacho: (espuerta) fiscus, i m.
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: captus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ingénii vis. Sin: ánimi vel mentis facultas. Uso: intelectiva, percipiendi facultas; - lógica, iudicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas;
- de improvisación, extemporalis facultas ;
acomodado a la - de los alumnos, discipulorum cáptui accommodatus vel aptatus; hombre de gran -, sollertíssimus homo; hombre
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus;
desarrollar la - lógica, iudicandi vim exercere vel acuére; exceder la - humana, captum
hóminis excédere; tener mucha -, ingénio
abundare; según mi -, pro mea facultate;
según la - intelectual del hombre, ut est captus hóminum // (propiedad de contener) capácitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas,
capácitas ducentarum triginta sex mílium lagoenarum; - de carga, v. tonelaje.
capacitación, v. habilitación.
caparazón: (cubierta coriácea de los crustáceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tĭcis mf); concha; putamen (-mĭnis n) // (cubierta que se
pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strágulum; operimentum.
capataz: óptio, onis m. Sin: óptio officinatorum; operariorum moderator.
capazo, v. capacho.
capciosidad: cáptio, onis f. Sin: captiúncula.
capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus;
fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, captiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes
captiosae.
capellán: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos
adiutor; párochi adiutor; cúrio minor; adiutor
curionis (en una parroquia); magister pietatis
(en un colegio o regimiento). Uso: - militar,
cappellanus militaris; mílitum cappellanus;
cappellanus castrensis; - de una cárcel, de
un colegio, de un monasterio, de un hospital,
cappellanus cárceris, collégii, monastérii,
hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no
tenga ninguna capellanía) sacerdos, otis m.
Sin: présbyter (-tĕris m).
capellanía: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
adiutoris munus (-nĕris n); curionis minoris
munus; munus adiutoris curionis.
capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel
galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga-
182
capitán
leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardinalis dígnitas.
caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cucullina Rubra; Rubricáppula; puella rubro
píleo práedita.
caperuza: cucullus, i m.
capilar: capillaris, e. Sin: capilláceus //
(comparable a la forma y grueso de los cabellos) tenuíssimus, a, um. Sin: subtilíssimus.
capilaridad: capilláritas, atis f. Sin: vis capillaris. Uso: los fenómenos de -, capillária,
ium npl // fig summa tenúitas.
capilla: (edificio pequeño destinado al culto)
cap(p)ella, ae f. Sin: sacellum; aedes (-is f);
oratórium. Uso: - gentilicia, avītum sacrarium; gentilícium sacellum; - lateral, cappella lateralis; - mayor, cella máxima; papal, cappella papalis; - pequeña, aedícula;
aedícula sacra; - privada, sacellum privatum;
- Sixtina, Sacellum Sixtinum vel Xystinum;
Aedes Sixtina vel Xystina; - votiva, delubrum; - de las reliquias, cella reliquiarum; del
Santísimo
(Sacramento),
cella
Sacramenti Augusti; - de la Virgen, cella Mariae // (cuerpo de músicos o cantores de alguna iglesia) symphoníaci, orum mpl . Sin:
sacer chorus; cantorum chorus; schola cantorum; coetus canéntium. Uso: - Sixtina, chorus Sixtinus; maestro de -, magister chori
canéntium.
capillita: cappéllula, ae f. Sin: céllula; fánulum; aedícula sacra.
capirotazo: benigna álapa. Sin: leve tálitrum.
capitación: capitátio, onis f.
capital: (ciudad principal de un país) prin-
ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel
praecípua; urbs princeps; metrópolis, is f //
(caudal que uno posee) caput, pĭtis n. Sin:
pecuniarum caput vel cápita; sors (sortis f);
sors caput; pecúniae summa vel vis. Uso: - líquido, pecúnia in subsídium servata vel retenta; - social, caput societatis; caput
sociorum; - y trabajo, res et ópera; posesor
del -, possessor opum capitálium; acoger el
ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecuniarum magnarum caput suscípere; deducir
del -, e cápite dedúcere; gastar el -, sortem
exsólvere; invertir un - en algo, in áliqua re
pecúniam collocare // (en contraposición a
trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: ópera
capitália npl.
capitalismo: capitalismus, i m. Sin: nímius
divitiarum congestus (-us m); immoderatus
opum congestus; divítiae congestae; magna
vel suprema pecúniae poténtia; rátio opum
capitálium. Uso: - liberal, capitalismus libertinus; - de Estado, oeconómicus Reipublicae
potentatus vel dominatus (-us m); Rei públicae capitalismus; programa del -, consília capitalismi.
capitalista: sust capitalista, ae m. Sin: vir
(vel dóminus, vel (h)erus, vel possessor) pecuniosus, copiosus, praedives, lócuples
(-ētis), bene nummatus; vir pecúniis abundans,
áffluens, refertus; ditissimus homo // adj capitalísticus, a, um. Uso: sociedad -, socíetas
ópibus capitálibus innixa.
capitalización: anatocismus, i m. Sin: pecúniae collocátio vel occupátio in áliqua re.
capitalizar: anatocizare. Sin: pecúniam in
áliqua re occupare vel collocare; pecunias
collocatas accumulare; opes congérere vel
coacervare; pecúniam fénori dare.
capitán: capitáneus vel capitanus, i m; capitánius, ii m. Sin: dux (ducis m); praefectus;
183
capitana
centúrio (-onis m). Uso: - de artillería, centúrio tormentárius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballería, équitum magister; - de
infantería, péditum praefectus; - de la armada, classis praefectus; - de navío, praefectus navis; navarchus; - de puerto, portūs
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) //
Dep, - de equipo, dux manūs. Sin: lusorum
dux; dux manípuli lusórii. Uso: - de equipo
de fútbol, follilúdii praefectus
capitana: praetória navis.
capitanear: praesse. Sin: dúcere.
capitanía: praefectura, ae f. Uso: - del
puerto, praefectura portūs; praefectura portuensis.
capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae.
capitón: cápito, onis m.
capitulación: (entrega de una plaza o ejército) dedítio, onis f. Uso: recibir a -, áliquem
in deditionem accípere // (convenio en que se
estipula la rendición) dedítio. Sin: condiciones fpl. Uso: entablar una -, deditionem incípere; llegar a una -, ad condiciones
descéndere; no aceptar la -, condiciones recusare.
capitular: (entregar o entregarse una plaza
o ejército) deditionem fácere. Sin: in deditionem venire; arma per pactionem trádere; se
dédere álicui; dedi álicui // (pactar, convenir
con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de
deditione ágere; de condiciónibus tractare;
certis condiciónibus de deditione pacisci //
(relativo a un capítulo o cabildo) capitularis,
e. Sin: ad consílium (vel concílium, vel comítium, vel coetum, vel conventum) pértinens vel áttinens // (individio de alguna
comunidad eclesiástica o secular, con voto
en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m)
consílii, concílii, comítii, coetūs, conventūs.
capítulo: (división que se hace en los libros
o en cualquier otro escrito para la mejor exposición) caput, pĭtis n // (junta) collégium, ii
n. Uso: - de canónigos, canonicorum collégium vel coetus // (junta de religiosos) religiosae communitatis consílium, concílium,
comítium, coetus, conventus, consessus.
Uso: - general, generale religiosae communitatis consílium, concílium, comítium; convocar el - general, generale religiosae
communitatis consilium (vel concílium, vel
comítium) convocare vel cógere; generalem
religiosae communitatis conventum (vel coetum, vel consessum) convocare // (lugar
donde se reúne el -) sedes, is f. Sin: auditórium. Uso: - de los canónigos, canonicorum
coetūs sedes.
capó: motoris opérculum.
capón: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - relleno, capus fartus.
caponera: (jaula de los capones), v. pollera.
capota: (cubierta plegadiza de algunos coches) autocineti móbile tégimen vel opérculum.
capote: páenula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capucha, bardocucullus; con -, páenulā vel
lacernā indutus; paenulatus vel lacernatus;
llevar -, páenulam gestare; páenulā indutum
esse; ponerse el -, páenulam (sibi) indúere.
capricho: (antojo, deseo vehemente) libido,
dĭnis f. Sin: cupíditas; cupido (-dĭnis f); arbítrium; líbitum; prolúbium; arbitratus (-us m);
ánimi varíetas vel mobílitas. Uso: a -, según
el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de
uno, ad alicúius arbítrium se accommodare;
totum se fíngere ad alicúius arbítrium, libídinem, nutum, voluntatem; depender del - de
184
carabina
uno, nutu atque arbítrio alicúius gubernari;
hacer caprichos, morosum esse; mandar
según su -, ad arbítrium suum imperare; refrenar los -, libídines comprímere; satisfacer
un -, cupiditatem explere; secundar sus -,
génio suo indulgēre; secundar el - de uno,
álicui morem gérere // caprichos de la fortuna, volubílitas fortunae. Sin: fortuíti casus;
fortuíta, orum npl // (composición musical
fantasiosa) música levis, mutábilis, volúbilis,
vária, inconstans // (obra de arte llena de ingenio e imaginación) commentícium opus.
Sin: novum carmen (en versos); novum
melos (en música).
caprichosamente: ad libídinem. Sin: cúpide;
libídine; libidinose; ex libídine; arbítrio (meo,
tuo, etc.); ad arbítrium (meum, tuum etc.).
caprichoso: (que obra por capricho) libidinosus, a, um. Sin: diffícilis; morosus. Uso:
fortuna -, fortuna libidinosa; humor -, morósitas; intempéries (-ēi f); índole -, varia ac diffícilis índoles; niño -, diffícilis et ad iram
promptus puer // (que se hace por capricho)
vagus, a, um. Sin: novus; mirus. Uso: un
aliño -, novus atque mirus cultus.
Capricornio: Capricornus, i m.
cápsula: (envoltura soluble en que se encierran algunas medicinas) pílula, ae f // (vasija
de bordes bajos usada para evaporaciones)
pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum // (fruto seco y
hueco que contiene las semillas) cápsula, ae
f. Sin: vásculum // (membrana en forma de
saco que se halla en el cuerpo) vásculum, i n
// (mixto de cobre con un fulminante para las
armas de fuego) cápsula, ae f . Sin: cápsula
explodens // (parte de la nave espacial donde
se instalan los tripulantes, si los hay) cápsula. Sin: capsus, i m; céllula. Uso: - espacial, cápsula spatialis; capsus spatialis; aéria
céllula.
capsular: capsularis, e.
captar: (en radio o televisión) excípere. Sin:
percípere. Uso: fácil de -, exceptu vel perceptu fácilis.
captura: prehensio, onis f.
capucha: cucullus, i m; cuculla, ae f. Uso:
con -, provisto de -, cucullatus; capulatus.
capuchina: (religiosa) capuccina, ae f. Sin:
capulata; cucullata; franciscalis capulata //
(planta de adorno) tropéolum, i n.
capuchino: (religioso) capuccinus, i m. Sin:
capulatus; cucullatus; franciscalis capulatus
// (bebida) capuccinum, i n. Sin: cáfea capuccina; pótio capuccina; pótio cafaeária paulum
lactata; cáfea sorbítio cum módico lacte
mixta.
capullo: (botón de flor) calýculus, i m.
caquéctico: adj cachécticus, a, um. Sin: átrophus; valetudinárius // sust cachectes, ae m.
caquexia: cachéxia, ae f. Sin: atróphia; tabes
(-is f).
caqui: (árbol) dióspyrus, i f // (fruto) kaki indecl. Sin: cachi indecl.; dióspyrum; dióspyrum iapónicum; dióspyros (-i m) kaki;
pomum sanctum // (color) fulvus color.
carabela: cárabus, i m.
carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista;
manuballista ignífera vel ignívoma; sclopetum carabinárium; manuale tormentum. Uso:
- libre, manuballista sine fulcímine; - pequeña, - de pequeño calibre, parva manuballista; - de gran calibre, magna
manuballista; apuntar la -, manuballistam
collineare vel tractare.
185
carabinero
carabinero: carabinárius, ii m. Sin: miles a
pública tutela.
caracol: (molusco) limax, acis mf. Sin: cóchlea vel cóclea // (cavidad del oído interno)
cóchlea, ae f.
caracolear: obequitare. Sin: equitare in
orbem; équum in orbem vel gyrum ágere.
caracoleo: orbis, is m. Sin: gyrus.
carácter: (índole) índoles, is f. Sin: ingénium; natura; ánimus. Uso: - un poco difícil,
ingénium difficílius; - incompatibles, mores
inter se repugnantes // (letra o signo de la escritura) líttera, ae f. Sin: nota; lítterae nota //
(letra de imprenta) typus, i m. Sin: lítterae
forma. Uso: - cubitales, ingentes lítterae; cuneiformes, lítterae formatae in cúnei
modum; - cursivos, lítterae inclinatae; inclinatae litterarum formae vel notae // (modo de
decir o estilo) character, ēris m. Sin: forma
vel genus dicendi // (señal espiritual indeleble) character, ēris m. Sin: (indelébilis) sacramenti nota.
característica: próprium, ii n. Sin: nota; peculiaris (vel praecípua, vel singularis) nota;
nota propria ac peculiaris; nota ac propríetas;
quod próprium est; peculiaris dos (dotis f) vel
forma // (actriz de carácter) actrix (-īcis f)
mores éxprimens.
característico: characterísticus, a, um. Sin:
próprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad
del hombre moderno, ingénio et índoli hóminum nostrae aetatis respondens; marca -, insigne, is n; señal -, nota; insigne (-is n) //
(actor de una comedia de carácter) statárius,
ii m. Sin: actor mores éxprimens.
caracterizar: notare. Sin: designare; descríbere.
caracterología: characteriológia sive -logīa,
ae f. Sin: ingeniórum stúdium vel perscrutátio.
caracterológico: characterológicus, a, um.
carámbano: stíria, ae f .
carambola: (fruto del carambolo) carámbola
(baca) // (lance del juego de billar) díbolus, i
m. Sin: amphíbolus; ambitágium; biliardárius
díbolus; binárius appulsus (-us m).
carambolo: averrhoa carámbola, ae f.
caramelizar, v. acaramelar.
caramelo: bellaríolum, i n. Sin: (durati) sácchari pastillus, glándula, glandícula; coctum
sáccharum.
caramillo: avena, ae f. Sin: rústica fístula; v.
zampoña.
carandaí, v. carnauba.
caravana: caravana, ae f. Sin: agmen, mĭnis
n; commeatus (-us m); comitatus (-us m).
Uso: - de coches, autoraedarum commeatus;
- de mercaderes, mercatorum vel negotiatorum agmen.
caravanera: ágminis deversórium.
caravanero: ágminis dux (ducis m). Sin:
commeatūs magister.
caravanista: ágminis párticeps.
caravanning: autocineti remulcati iter.
carbógeno: carbógenum, i n.
carbólico: carbólicus, a, um.
186
cardán
carbón: carbo, onis m. Uso: - fósil, carbo fóssilis vel fossícius, mineralis, lithántrax.
carbonado: ádamas (-antis; ac -anta m)
niger.
carbonar: carbonem comparare.
carbonarios: carbonárii, orum mpl. Sin : carbonárii sodales; carbonariorum sodalício
ascripti. Uso: sociedad de los -, carbonariorum
sodálitas; carbonária socíetas; carbonárium
sodalícium; partido de los -, carbonariorum
fáctio vel secta.
carbonato: carbonatum, i n. Sin: sal (salis)
carbónicum; carbónicus sal.
carbonera: (lugar) carbonária, ae f. Sin:
cella carbonária // (la que vende carbón) carbonis vénditrix (-icis f).
carbonero: (el que vende carbón) carbonis
vénditor (-oris m).
carbónico: adj carbónicus, a, um // sust
charta carbónea vel carbónica.
carbonífero: carbónifer, ĕra, ĕrum. Sin: carbonem ferens; carbone dives.
carbonizar: carbonizare. Sin: in carbonem
redígere vel convértere.
carbono: carbónium, ii n. Sin: óxydum carbónicum.
carbunco: carbúnculus, i m.
ratórium; commixtor (-oris m);vásculum carburatórium.
carburante: cárburans, antis n (sobrent líquidum). Sin: liquor propulsórius; combustíbile
líquidum.
carburar: carburare. Sin: carbónium áddere
(álicui rei); carbónio saturare (áliquid).
carburo: carburum, i n.
carcajada: cachinnus, i m. Sin: cachinnátio
(-onis f); sonorus cachinnus. Uso: provocar
carcajadas, cachinnos movere, commovere;
reírse a carcajadas, cachinnare; cachinnari;
effundi in cachinnos; soltar la -, cachinnum
tóllere vel édere.
cárcel: carcer, ĕris m. Sin: custódia pública;
custódia carceralis. Uso: - clandestina, carcer
clandestinus; - de máxima seguridad, munitíssimus carcer; encerrado en la -, custódiā
carcerali inclusus; fue condenado a nueve
años de -, ad novem annos custódiae damnatus est.
carcelario: carceralis, e. Sin: carcéreus.
carcelero: carcerárius, ii m. Sin: cárceris custos vel minister.
carcinógeno: carcinógenus, a, um.
carcinoma: carcinoma, ătis n. Sin: canceroma (-ătis n); cancer malignus.
carbúnculo, v. rubí.
cardador: (persona cuyo oficio es cardar)
carminator, oris m. Sin: lanárius carminator
vel pectinárius.
carburador: carburatórium, ii n. Sin: gene-
cardán: concatenátio móbilis. Sin: móbilis
carburación: carburátio, onis f. Sin: commíxtio (-onis f) propulsória.
cardadura: carminátio, onis f. Sin: pectinátio.
187
cardar
(vel elástica, vel universalis) catenátio; catenátio cardánica; iugum cardánicum.
cardias: cárdia, ae f. Sin: óstium cardíacum;
supérius stómachi foramen (-mǐnis n).
cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, ĭdis
( ac -ĭda) f.
cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; fundamentalis; praecípuus.
cardar: carminare.
cardenal: cardinalis, is m. Sin: purpuratus, i
m; pater cardinalis; purpuratus pater; purpuratus ecclésiae princeps; sacro laticlávio donatus. Uso: - in pectore, o in petto, cardinalis
iam allectus designatusque; - camarlengo,
cardinalis camerárius; - canciller, cardinalis
cancellárius; - decano, subdecano, cardinalis
decanus, subdecanus; - penitenciario mayor,
cardinalis poenitentiárius maior; - prefecto,
cardinalis praefectus; - secretario de Estado,
cardinalis negótiis públicis praepósitus; - vicario, cardinalis vicáriā potestate urbis
antistes; - del orden presbiteral, diaconal,
cardinalis ordinis presbyteralis, diaconalis //
ser elegido -, romanā púrpurā (vel sacrā púrpurā) decorari, honestari, donari; nombrar a
uno -, áliquem cardinalem fácere; álicui sacrae
púrpurae honorem (vel dignitatem) deferre.
cardenalato: cardinalatus, us m. Sin: cardinalis dígnitas vel munus; romana vel sacra
púrpura. Uso: renunciar al -, sacrae púrpurae
honore se abdicare.
cardenalicio: cardinalícius, a, um. Sin: ad
cardinales pértinens.
cardíaco: (perteneciente o relativo al corazón)
cardíacus, a, um. Sin: cordis (gen). Uso: enfermedad -, cordis morbus // (que padece del corazón) cordis morbo affectus vel laborans.
cardialgia: cardiálgia sive -algīa, ae f. Sin:
epigástrii dolor.
cardiálgico: cardiálgicus, a, um.
cárdigan: strictória lánea.
cardiocele: cardiocele, es f. Sin: cordis hérnia.
cardiocinético: cardiocinéticus, a, um. Sin:
cardiotónicus; cor éxcitans; cordis músculum
róborans; cordis vim róborans; cordis motum
vel motus augens.
cardiografía: cardiográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: cordis (vel cordis mótuum) descríptio.
cardiográfico: cardiográphicus, a, um. Sin:
ad cardiográphiam áttinens.
cardiógrafo: (especialista en enfermedades
del corazón) v. cardiólogo // (aparato que registra los movimientos del corazón) cardiógraphum, i n; cardiográphium, ii n. Sin:
instrumentum cordis mótibus metiendis.
cardiograma: cardiogramma, ătis n. Sin:
cordis mótuum (vel palpitationum) descríptio.
cardiología: cardiológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de cordis natura et vítiis.
cardiológico: cardiológicus, a, um. Sin: ad
cardiológiam spectans.
cardiólogo: cardiólogus, i m. Sin: cardiológiae peritus vel studiosus; médicus naturae
cordis peritus.
cardioneurosis: cardioneurosis, is f.
cardiopalmia: cardiopalmos, i m. Sin: nímia
(vel crebra, vel citata) cordis palpitátio.
188
cargo
cardiópata: adj cardiopáthicus, a, um. Sin:
corde laborans; cardiopathiā affectus; cordis
angore vexatus // sust vir vel homo cardiopáthicus; mulier cardiopáthica; qui vel quae cardiopathiā laborat.
cardiopatía: cardiopathīa sive cardiopáthia,
ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrotátio.
cardiopático, v. cardiópata.
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f.
Sin: cordis ac pericárdii inflammátio vel inflátio; cor et pericárdium inflammata.
cardioplexia: cardioplégia sive -plegīa, ae f.
Sin: cordis parálysis (- is f).
cardioptosis: cardioptosis, is f.
cardiorrexia: cardiorrhexis, is f; cardiorhéxia sive cardiorhexīa, ae f. Sin: cordis
lacerátio.
cardiosclerosis: cardiosclerosis, is f. Sin:
cordis durítia vel duríties (- éi f).
cardiostenosis: cardiostenosis, is f. Sin: cordis oris contráctio vel coartátio.
cardioterapia: cardiotherapīa sive -rápia, ae
f.
cardiotomía: cardiotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: cordis séctio.
cardiotómico: cardiotómicus, a, um. Sin: ad
cardiotómiam pértinens.
cardiotrofia: cardiotróphia sive -trophīa, ae
f.
cardiovascular: cardiovascularis, e. Sin:
cordis sanguinisque vasculorum (gen).
carditis: carditis, ĭdis f; cardites, is f. Sin:
cordis inflammátio; cordis músculi inflátio.
cardo: cardus vel cárduus, i m.
carestía: (falta y escasez de cosas) cáritas,
atis f. Sin: rerum cáritas // (falta de comestibles) cáritas annonária vel annonae. Sin: victuálium cáritas; rerum edendarum penúria.
carga: sárcina, ae f. Sin: onus (-ĕris n) //
(cantidad de electricidad contenida en un
condensador) cumulátio, onis f. Uso: - completa, cumulátio completa.
cargable: (de electricidad) caricábilis vel
carricábilis, e.
cargador: (portador) báiulus, i m. Sin: gérulus; saccárius // (estuche en el que se disponen proyectiles) globulorum capsa vel
cápsula.
cargamento: onus, óneris n. Sin: sárcina;
merces (-ium fpl).
cargar: onerare. Sin: onus impónere. Uso: una nave, merces in navem impónere ; - las
acémilas, iumentis ónera impónere; - a uno
de cadenas, onerare áliquem catenis // (acumular electricidad) caricare vel carricare.
Uso: - una batería, accumulatórium caricare
// Inform légere. Uso: la computadora carga
un archivo, plica a computatro légitur // fig, la mano, grávius (vel vehementer, vel violenter) ágere cum áliquo.
cargo: (fig, dignidad, empleo, oficio) munus,
nĕris n. Sin: offícium; onus, óneris n. Uso: interino, munus ad tempus delatum; asumir
su -, munus suum suscípere; dejar el -,
munus depónere; ab múnere se abdicare;
ejercer un -, munus obire; múnere fungi; desempeñar un - interino, munus ad tempus sus-
189
carguero
tinere.
carguero: (buque de carga) navis onerária.
carillón: concentus mechánicus. Sin: cápsula
cónsonans.
cariar: cáriem effícere vel prodúcere.
carioplasma: caryoplasma, ătis n.
cariado: cariosus, a, um.
cariocinesis: caryocinesis, is f.
caricatura: (pintura grotesca) grillus vel
gryllus, i m. Sin: ridícula vel ridiculária pictura // (figura ridícula en que se deforman las
facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ridicularia (vel ridícula, vel depravata) alicúius
imago; imago alicúius ridícule picta. Uso: caricaturas de Mahoma, ridículae imágines
Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno,
áliquem ridícule píngere, effíngere; ridículam
alicúius imáginem adumbrare; áliquem ridículum in modum effíngere vel compónere //
(persona ridícula) ridículum caput. Sin:
homo ridendus // (obra de arte en que se ridiculiza una persona o cosa) depravata vel
ridícula imitátio.
caricatural: ioculáriter figuratus.
caricaturesco: ridiculárius, a, um. Sin: ridículus; ridícule mirus.
caricaturista: grillógraphus vel gryllógraphus, i m. Sin: ridiculárius pictor; lépidus
adumbrator vel descriptor; imitator ridiculárius vel lépidus; ridicularum imáginum pictor; qui ridícule pingit vel effingit; qui
ridículum (vel depravatum) in modum effingit.
caricaturizar: áliquem ridícule píngere. Sin:
alicúius imáginem in peius fíngere.
caridad: cáritas, atis f. Uso: obras de -, ópera
caritatis.
caries: cáries, ēi f. Sin: déntium cáries, putredo (-dǐnis f), tabes (-is f).
carisma: charisma, ătis n. Sin: donum; supernum donum vel munus.
carismático: adj charismáticus, a, um. Uso:
dones -, dona charismática // sust charismáticus, i m.
Cáritas: - Internacional, sodálitas, cui
nomen “Cáritas Internationalis”.
carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; millus, i m.
carlinga: (camarote del piloto en un avión)
aëroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris)
capsus (-i m).
carmelita: (religioso) (mónachus) carmelita
vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, ĭdis m;
carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: descalzo, carmelita discalceatus vel excalceatus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis
vel karmelitis, ĭdis f. Uso: - descalza, (sanctimonialis) carmelitis discalceata; monasterio
de religiosas carmelitas, carmelítidum vírginum coenóbium // adj carmelitanus, a, um.
Sin: carmelíticus.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus,
i m.
carmesí: adj carmosinus, a, um. Sin: cóccinus, coccíneus // (tela) coccum, i n. Sin: purpurissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vĕris m) cóccinus.
carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.
190
carosis
carnalidad: carnálitas, atis f.
carnauba: carnáuba, ae f.
carnaval: (tiempo) carnevárium, ii n. Sin:
dies carnispriviales vel praequadragesimales
// (diversiones) Bacchanália, ium vel -iorum
npl. Sin: Saturnália, ium vel - iorum npl;
tripúdia, iorum npl; oblectationes antequadragesimales; pompae bacchanales, carnispriviales, praequadragesimales; tripúdii dies
ante quadragésimam.
carnavalada: ridículum, i n. Sin: scurrilis
iocus; bacchátio; bacchanal, alis n; tripúdium.
carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis
f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar,
cobrar carnes, carnes vel corpus fácere //
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada,
caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro
assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura;
elixura; - congelada, caro congelata; - cruda,
caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pinguis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro ráncida; - algo rancia, caro subráncida; - salada,
- en salsa, caro iurulenta vel iussulenta;
hecho de -, cárneus // - de buey o de vaca,
(caro) búbula ; - de cabrito, (caro) haedina; de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo,
(caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro)
agnina; - de gallina, (caro) gallinácea; - de
jabalí, (caro) aprina vel aprínea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero,
(caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci,
ali, vívere // (el cuerpo en contraposición al
espíritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (relativo al placer de los sentidos en general) venérius vel venéreus, a, um; el ardor de la -,
corporis fax (o en pl faces); placer de la -,
voluptas córporis; cupíditas; dominar los placeres de la -, córpori (vel cupiditátibus, vel
córporis voluptátibus) imperare; mortificar la
-, dómitas habere libídines; ser esclavo de la
-, cupiditátibus vel córpori servire; voluptátibus córporis déditum esse; quien se abandona a los placeres de la -, libidinosus.
carneada: mactátio, onis f.
carnear: mactare. Sin: concídere; cáedere;
trucidare; iugulare.
carnero: (animal) áries, ĕtis m. Uso: - castrado, vervex, ēcis m.
carnet: (documento) diploma, ătis n. Sin: téssera. Uso: - de conductor, diploma gubernationis; diploma autocinéticum; autoraedárii
diploma; lítterae vehiculares; diploma gubernandi autocinetum; diploma vehículo automatário gubernando, regendo, ducendo;
charta licéntiae gubernatóriae; conseguir el de conductor, diploma gubernandi autocinetum adipisci // (documento de identidad) v.
documento // (librito de memoria que se
suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
codicillus notarum; commentaríolum; codicilli (-orum mpl).
carnicería: laniena, ae f. Sin: carnária, ae f;
laniárium; taberna laniária, macellária, carnária // (fig, destrozo, matanza) strages, is f.
Sin: caedes (-is f); trucidátio (-onis f); internécio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem fácere vel édere.
carnicero: lánius, ii m. Sin: macellárius.
Uso: - caballar, equicida.
carola: chorea, ae f. Sin: saltátio.
carolingio: adj carolíngicus, a, um // sust Carolingus, i m.
carosis: carosis, is f. Sin: veternus.
191
carótida
carótida: artéria carotis; artériae carótides
fpl. Uso: de la -, caróticus.
carotina: carotenum, i n.
carozo: núcleus, i m. Sin: os (ossis n); lignum.
carpa: (pez) carpa, ae f. Sin: cýprinus // (gajo
de uvas) botrus, i m.
carpelo: carpelus, i m.
carpeta: chartárium, ii n. Sin: chartaríolum;
chartophylácium; chartarum capsella; theca
chartácea. Uso: - de material plástico, theca
ex matéria artificiali facta.
carpintería: officina lignária. Sin: fábrica
materiária; lignárii officina.
carpintero: lignárius vel ligneárius, ii m. Sin:
tignárius; faber lignárius, tignárius, materiárius.
carpo: carpus vel carpos, i m.
carquiñol: latérculus, i m.
carraca: (instrumento) crepitáculum, i n.
Sin: crótalum. Uso: - pequeña, crepitacillum.
carranca, v. carlanca.
carrascal: ilicetum, i n. Sin: prinorum nemus
(-mǒris n); prínina silva.
carrera: (acción de correr) cursus, us m //
(prueba de velocidad) cursus. Sin: certamen,
mǐnis n. Uso: - a pie, pedester cursus; - ciclística, cursus birotarum; cyclísticum certamen; bírotae (vel birotale, vel birotárium, vel
birotulárium) certamen; - contra reloj, cursus contra horológium; excursus adversus
horológium; - corta de velocidad, brevior
cursus velocitatis; - de caballos, equorum
certamen; - de caballos individual, o por
equipos, cursus equorum singulorum, aut per
manípulos; - de 100 m, cursus centum metrorum (in longitúdinem); - de coches, autoraedarum cursus; certamen autoraedariorum;
autocinétici cursūs certamen; - de 10.000 m,
cursus decem mílium metrorum; - de fondo,
longíssimus cursus (velocitatis); - de medio
fondo, longior cursus (velocitatis); - de obstáculos, cursus (velocitatis) saepimentis oppósitis; cursus (velocitatis) impedimentis
interpósitis percurrendus; - de relevo, cursus
alternus; - sobre hielo, cursus super gláciem;
- de tándem, certamen géminae bírotae //
hacer una -, cursum confícere; participar en
una - , in certamen descéndere; vencer en una
-, certamen víncere (genéricam víncere, palmam ferre) // (competencia en la producción
de armas) - armamentista, rei militari augendae conténtio. Sin: increscens armorum stúdium; increscens apparatūs militaris stúdium;
armorum apparandorum furor cursusque;
furor cursusque ad béllica instrumenta apparanda // (estudios para ejercer una profesión)
currículum, i n. Sin: cursus, us m. Uso: - electrónica, cursus electrónicus; - estudiantil,
studiorum currículum; currículum scholarum
// (profesión) cursus, us m. Sin: currículum.
Uso: - política, cursus políticus; cursus honorum; al principio de la -, ineūnte currículo; inítio currículi; hacer -, currículum
fácere; célerem honorum cursum confícere //
(curso de la vida humana) cursus, us m. Sin:
currículum; currículum vitae vel vivendi.
carrerista: cursor, oris m. Uso: - veloz, citíssimus cursor; - de bicicleta, birotárius agonísticus.
carreta: plaustrum, i n. Sin: plostellum.
carretada: vehes, is f. Sin: onus (óneris n)
carri.
carrete: (cilindro) cylindrus, i m // (rollo de
192
carta
película) rótula, ae f // (bobina) orbículus.
carretera: strata, ae f. Sin: via strata; via autocinética; via cúrribus pérvia. Uso: - asfaltada, via asphalto íllita; via bitúmine
constrata; - costanera, v. costanero; - apropiada para camiones, via autocinetis oneráriis apta; v. calzada.
carretero: (el que guía el carro) plaustrárius, ii m. Sin: carpentárius; carrucárius; vehiculárius // (el que hace carros o carretas)
raedárius, ii m. Sin: ártifex vel faber carpentárius; vehiculorum vel vehiculárius fabricator; v. carrocero.
carretilla: pabo, onis m. Sin: pabillus; carríola.
carretillero: pabonárius, ii m.
carretista: curriculorum ductor.
carretón: plostellum. Sin: cárrulus; parvum
plaustrum. Uso: - del basurero, plostellum
purgamentis averrendis.
carril: (cada una de las barras de hierro por
donde corren los coches del ferrocarril) órbita, ae f. Sin: currículum; órbita ferrata; régula férrea vel ferríviae; rotalia, ium npl; único, trames unīus órbitae.
carrillito: búccula, ae f.
carrillo: maxilla, ae f.
carrista: cúrruum cataphractorum vel loricatorum ductor.
carrito: cárrulus, i m. Sin: plostellum. Uso: de mano, chiramáxium; manuale plostellum;
cárrulus manualis; - de mano para bultos,
plostellum manuale sarcinárium; - de niño,
puerile vehículum; infantis cárrulus.
carro: (vehículo) carrus, i m; carrum, i n. Sin:
currus, us m; plaustrum vel plostrum n. Uso:
- blindado, autocinetum loricatum; autocurrus loricatus; automatárius currus loricatus; - pequeño, plostellum; parvum
plaustrum; - triunfal, currus triumphalis; - de
combate, v. tanque; - de feriantes, v. trailer;
- de mano, plaustrum vel plostrum manuale;
vehículum manuale; - de transporte, carrus
vectórius // (- de máquina de escribir) cárrulus, i m.
carrocería: (caja de automóvil) capsus, i m.
Sin: plóxenum, plóxinum. Uso: coche con aerodinámica, autoraeda aërodynámico
capso // (taller, fábrica) ploxenária, ae f. Sin:
officina autocinética.
carrocero: (constructor de carruajes) carpentárius, ii m. Sin: raedárius; plostrárius;
faber (-bri m) raedárius vel ploxenárius; plóxeni fabricator; fabricator vehiculárius; vehiculorum fabricator vel ártifex // (conductor
de carruajes) raedárius, ii m. Sin: vehiculárius; vehiculorum ductor; v. carretero.
carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci)
ductor.
carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serracum vel sarracum; vectórius currus.
carroza: carruca, ae f. Sin: petórritum, petóritum; carpentum; pilentum; nóbile petórritum; autoraeda nobilíssima. Uso: ir en -,
carrucā vehi; - ferroviaria, carruca ferriviária.
carruaje: raeda, ae f.
carrucha: tróc(h)lea, ae f.
carta: epístula vel epístola, ae f. Sin: lítterae,
arum fpl. Uso: - abierta, epístula aperta; -
193
cartabón
certificada, epístula certificata; epístula (rite)
commendata; epístula pública cautione missa
vel perferenda; - comercial, epístula mercatória; - electrónica, epístula electrónica; - familiares, epístulae familiares; lítterae ad
familiares datae; - urgente, epístula citata; de condolencia, lítterae consolatóriae; - de felicitación, epístula gratulatória; - de invitación, epístula invitatória; - de pésame, - de
condolencia, lítterae consolatóriae; - de recomendación, commendatíciae lítterae //
papel de -, charta epistolaris // por -, ratione
epistulari; per lítteras missas; - por expreso,
epístula accelerata; epístula raptim transmittenda; próperae lítterae; - por Internet, epístula interretialis; - por vía aérea, aërívola
epístula // abrir una -, víncula epístulae rúmpere; cerrar una -, epístulam occlúdere; contestar a una -, ad epístulam rescríbere; doblar
una -, epístulam complicare; echar una - en
el buzón, epístulam in cápsulam inícere; entregar una -, epístulam trádere; enviar cartas, epístulas dare vel míttere; esperar una -,
epístulam vel lítteras exspectare; llevar, hacer
llegar una -, epístulam perferre; recibir cartas, epístulas accípere; terminar una -, finem
epístulae fácere; traer una - , epístulam afferre // - de crédito, téssera nummária; - de
pago, v. recibo // (naipe de la baraja) v. naipe
// - de ciudadanía, diploma civitatis // - de los
derechos humanos, charta iurum hóminum //
- geográfica, tábula geográphica.
cartabón: (instrumento) norma, ae f.
cartapacio: (cuaderno de apuntes) adversária, orum npl; v. carpeta // (funda o bolsa
para llevar cuadernos o libros a la escuela)
sácculus, i m. Sin: bulga; follis, is m; chartaríolum; chartophylácium; theca scriptória
vel chartária; theca scholaris; v. cartera.
cartearse: epistularum commércio cum áliquo uti. Sin: litterarum commércium cum áliquo habere; lítteras míttere et accípere.
cartel: (anuncio que se pega en sitio público)
affixum, i n. Sin: libellus; tábula; proscríptio
(-onis f) ; affixa tábula; tábula núntiis proponendis; tábula libellis affigendis. Uso: - publicitario,
clamosa
tabella;
tábula
commendatícia; fólium commendatícium; de anuncios, proscripta, orum npl; nuntiorum
libelli vel proscriptiones // (cuadro de papel
encartonado que sirve para la enseñanza) tábula, ae f. Uso: - ilustrados, tábulae imagínibus ornatae.
cártel: chartellum, i n. Sin: convéntio; páctio
mercatória.
cartelera: album, i n. Uso: - de espectáculos,
spectaculorum index vel libellus.
cartelero: affixorum (vel libellorum, vel nuntiorum, vel publicorum nuntiorum) glutinator.
cartelito: chártula, ae f. Sin: scídula; pagella;
nota; pittácium.
cartelón: tábula, ae f. Sin: tabella; tábula
praedicativa.
carteo: (intercambio de cartas) epistularum
commércium cum áliquo vel inter áliquos.
Sin: epistolare collóquium; missae atque acceptae lítterae // (las mismas cartas, objeto
de la correspondencia) lítterae vel epístulae,
arum fpl. Uso: el - de Cicerón con Ático, lítterae Ciceronis ad Átticum (missae); el entre Cicerón y Atico, Ciceronis et Áttici
epístulae missae et allatae; - ininterrumpido,
assidúitas litterarum; - secreto, secretae epístulae.
cárter: cápsula (carteriana). Sin: arca.
cartera: (valores o efectos comerciales de
curso legal) permutationes, um fpl // (bolso)
194
cartujo
búlgula, ae f. Sin: sácculus. Uso: - de bolsillo,
pascéolus; - escolar, capsa scholástica; cápsula vel capsella scholaris ; - para guardar
papeles o documentos, chartárium; chartulárium; chartophylácium; cápsula chartária //
(portamonedas) búlgula nummária. Sin:
zona; crumina; pascéolus. Uso: robo de carteras, manticulátio; cállidus zonarum raptus;
zonarum séctio; robar carteras, cruminas decérpere // (cubierta formada de dos hojas
rectangulares de cartón o piel, unidas por
uno de sus lados) díptycha vel díptyca, orum
npl. Uso: - de piel, díptycha alutā operta.
carterista: sector zonárius. Sin: cruminíseca;
sacculárius; manticulárius.
cartero: tabellárius, ii m. Sin: epistolárius;
públicus cursor vel tabellárius; viator cursualis.
cartesianismo: philosóphia sive philosophīa
cartesiana. Sin: doctrina cartesiana.
cartesiano: adj cartesianus, a, um // sust cartesianus, i m.
cartilagíneo: cartilagíneus, a, um.
cartílago: cartílago, gĭnis f.
cartilaginoso: cartilaginosus, a, um.
cartilla: - de ahorros, v. libreta; - de suministros, téssera annonária // (abecedario, silabario) v. estas voces.
cartita: epistólium, ii n. Sin: littérulae, arum
fpl.
cartografía: chartográphia sive -graphīa, ae
f.
cartográfico: chartográphicus, a, um.
cartógrafo: chartógraphus, i m.
cartomancia: chartomantīa, ae f. Sin: divinátio per lusórias chártulas; ex chartis lusóriis
divinátio; ars lusóriis chártulis divinandi.
cartomántico: chartomantes, is m. Sin: chartarum lusoriarum divinator; ex lusóriis chartis divinator.
cartón: (papel muy fuerte y consistente)
collema, ătis n. Sin: charta densata, durata,
crassa, spissa, spissior, múltiplex. Uso: crespo, spissa charta crispa; - ondulado,
charta undulata; - piedra, macerata charta; de
-, e collémate; e spissiore charta // (caja de -)
v. caja // (dibujo que se ejecuta antes de
hacer un cuadro) graphis, ĭdis f. Sin: gráphidis vestígium; picturae exemplar.
cartuchera: cinctórium vel cíngulum capsularum. Sin: embolorum táenia; igniferarum
glándium theca; displodéntium tubulorum
fáscia.
cartucho: (carga de arma de fuego) cápsula,
ae f. Sin: émbolus; túbulus; cápsula pýria vel
ignífera; túbulus displodens, explodens; cucullus pýrius // (bolsa de papel fuerte o de
cartulina) chartae involucrum. Sin: involucre (-is n) chartáceum // (cucurucho) v. esta
voz.
cartuja: (convento de cartujos) cart(h)úsia,
ae f. Sin: monastérium cartusiense; cartusianum vel cartusianorum coenóbium // (orden
religiosa) cart(h)usianorum ordo. Sin: cartusiani, orum mpl.
cartujano: cartusianus, a, um; cartusiensis,
e.
cartujo: sust cart(h)usianus, i m. Sin: mónachus vel sodalis cartusianus.Uso: paciencia
de -, summa patiéntia; incredíbilis quaedam
195
cartulina
cascabel: tintinnábulum, i n. Sin: crepitáculum; sistrum. Uso: - pequeño. crepitacillum.
patiéntia // adj, v. cartujano.
cartulina: - postal, v. tarjeta, postal.
casa: domus, us f. Uso: - Blanca, Domus Albata; Aedes Albatae; - cinematográfica, cinematográphica domus; - comercial, - de
comercio, v. tienda; - consistorial, ayuntamiento, cúria f; - editora, v. editorial; - inflable, domus inflábilis; - imperial, Domus
imperatoris; - natalicia, domus nativitatis; prefabricada, domus móbilis praestructa; privada, domus privata; - productora, domus
fabricatrix; - rectoral, cúria; - regular, domus
regularis; - reinante, domus regnatrix; - religiosa, domus religiosa; - rodante, v. roulotte;
- Rosada, Domus Rósea; volver a -, domum
ire // - de arena, domus ex harena; - de
campo, villa; víllula; domus rústica; - de correos, diribitórium; aedes tabelláriae; officina
postalis vel tabellária; - de Dios, templum;
domus Domini; sacra aedes; - del disco, socíetas phonográphicis discis edendis; - de Ejercicios Espirituales, ascetérium; domus vel
sedes Exercítiis Spirituálibus; sedes spiritualibus exercitatiónibus; domus excitandis ad
virtutem ánimis; - de empeños o de préstamos, pigneratorum domus; - de locos, améntibus curandis domus; - de madera, domus
trabária; - de prostitución, - de lenocinio,
domus meretrícia; - de salud, valetudinárium.
casaca: sagum, i n. Sin: túnica vel vestis cosaca; lacérnula; páenula.
casa-cuna, v. brefotrofio.
casadera, v. núbil.
casamata: cella tormentária. Sin: munitíssima cella; cella loricata tormentisque béllicis
instructa.
casamiento: núptiae, arum fpl. Uso: - por lo
civil, núptiae civiles.
cascabelear: tinnire. Sin: tintinnare.
cascada: aquae vel aquarum deiectus (-us m).
Sin: cataracta; aquae cadentes. Uso: cascadas
del Anio, Anionis deiectus; cascadas del Nilo,
Nilus cadens; - del Rin, Rheni cataractae.
cascanueces: nucifrangíbulum; v. rompenueces.
cáscara: (cubierta, envoltura) tegumentum.
Sin: tégumen vel tégimen, mǐnis n; tegimentum vel tegmentum. Uso: - de crustáceos,
calyx, ycis f; - de fruta, cereales, huevos, putamen, mĭnis n; cortex (tĭcis m); córium; - de
legumbres, follículus; - de moluscos, testa.
casco: (cuerpo de la nave) (navis) álveus;
(navis) compago (-gĭnis f) vel compages (-is
f) // (cuerpo del avión) v. fuselaje // (uña del
pie de las caballerías) úngula, ae f // (tonel)
v. esta voz // - secador del pelo, caláutica capillorum siccífica, siccativa, siccatória // (cobertura para proteger la cabeza) cassis, ĭdis
f (de metal); gálea, ae f (de cuero). Uso: fabricante de cascos, cassidárius // “- azules”,
“caerúleae cássides”; mílites, qui “cássides
caerúleae” appellantur.
caseificación: cásei efféctio.
caseificio: ergastérium caseárium.
casería, caserío: casalis, is m. Sin: villa rústica.
casero: (que se hace en casa o pertenece a
ella) domésticus, a, um Sin: familiaris, e //
(que permanece mucho en su casa) qui vel
quae domi vivit vel sedet. Uso: mujer -, domíseda, ae f
caseta: (casa o albergue pequeño y aislado)
196
castañuela
cásula, ae f. Sin: domúncula; parva domus;
cella; céllula; lóculus; loculamentum; quádrula // (casilla donde se cambian de ropa los
bañistas) litórea cella. Sin: litoralis cella; domúncula vel céllula balineária.
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta //
audio -, phonocapsella; phonocaseta; cápsula
(vel táenia, vel theca) sonans vel sonígera;
capsella sonora, sonábilis, magnetophónica.
Uso: colección de casetes, casetotheca; serie
de casetes, séries phonocasetalis // - compacto, phonocaseta compacta.
casilla: (caseta) v. esta voz // (taquilla) tesserária, ae f. Sin: tesserarum fórulus, lóculus,
pórtula; tesserária fenestella; v. boletería //
(división de un papel cuadriculado) aréola,
ae f // (división de un casillero) lóculus, i m //
(escaque de un tablero de ajedrez, etc.)
tessella, ae f // ( apartado postal) lóculus tabellárius; cursūs públici lóculus; rei tabelláriae loculamentum.
casillero: loculamenta, orum npl. Sin: lóculi
(-orum mpl). Uso: - postal, públici cursūs loculamenta.
casimir, casimira: lanítium casmiriense. Sin:
lana casmiriensis.
casino: (club) conventículum, i n // (casa de
juego) aleatórium, ii n. Sin: domus vel taberna aleatória.
casita: domúncula, ae f. Sin: parva domus //
(casa de campo, de labor) víllula, ae f. Sin:
rústica domúncula.
casiterita: cassiteritum, i n. Sin: stannum
oxydatum.
caso: Gram casus, us m. Uso: construir con
el - dativo, casu dativo adiúngere // (acontecimiento, circunstancia) casus, us m. Uso: -
desesperado, res insanábilis vel deplorata; normal, res sólita; - particular, res peculiaris;
- piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
watergatiana; en - de necesidad, in casu necessitatis // Med, - clínico, morbus clínice curandus; - patológico, pathológicus morbus //
- de conciencia, quáestio moralis // hacer de uno, álicui crédere.
caspa: furfur, ŭris m; generalmente en pl.
casquillo: orbículus, i m. Uso: - del taco de
billar, convexus córii orbículus.
cassette, v. casete.
cast: actorum actricumque index.
casta: genus, nĕris n. Sin: ordo; casta. Uso:
la - militar, genus militare; mílites (= los soldados).
castaña: castánea, ae f. Uso: - asadas, tostadas, castáneae assae, assatae, tostae; - cocidas, castáneae coctae, elixae, molles;
vendedor, ra de - asadas, castanearum tostarum ínstitor, institória; tortilla de castañas,
placenta castanearum.
castañal, castañar o castañeda: castanetum,
i n. Sin: locus castáneis cónsitus.
castañero, ra : castanearum vénditor, tostor,
ínstitor; castanearum vénditrix, tostrix, institória.
castañeta, v. castañuela.
castaño: (árbol) castánea, ae f. Sin: fagus
castánea; castánea vesca // adj bádius, a, um.
Sin: brunus; castáneae colore; fuscus;
múrreus (de los cabellos); spadix, dīcis (de
los caballos).
castañuela: crótalum, i n. Sin: sistrum;
197
castellano
crusma (-ătis n); percussionalis orbículus.
Uso: tocar las -, crotalissare; crótala pulsare;
tocador, tañedor de castañuelas, crotalorum
pulsator; tocadora de castañuelas, crotalístria; crotalorum pulsatrix.
castellano: (idioma) lingua castellana vel hispánica. Sin: sermo castellanus vel hispánicus.
casticismo: casticismus, i m.
castillo: castellum, i n. Sin: castrum. Uso: feudal, castellum feudale; arx privi iuris; - pequeño, parvum castellum vel castrum; oppídulum // un - en el aire, ficta cogitatione
imago.
castizo: (del estilo o lenguaje) purus, a, um.
Sin: emendatus; limatus Uso: lenguaje -,
sermo purus; pura orátio; - en el habla, oratione limatus.
castor: castor, ǒris m. Sin: fiber (-bri m).
Uso: de -, fibrinus vel fíbrius.
castradera: castratórium (ferramentum).
castrismo: Castri fáctio (-onis f).
castrista: Castri sectator m; Castri sectatrix f.
casual: fortuītus, a, um.
casualidad: casus, us m. Sin: casus vel eventus (-us m) fortuītus.
casualismo: philosóphia sive philosophīa
fortuíti.
casuismo: casuísmus, i m.
casuística: doctrina casuística.
casulla: cásula, ae f. Sin: planeta.
catabolismo: catabolismus, i m.
cataclismo: cataclysmus, i m.
catacresis: catachresis, is f.
castigado: castigatus, a, um Sin: punitus.
casucha: cásula, ae f.
casuista: casuísta, ae m.
catacumbas: catacumbae, arum fpl. Sin:
cryptae; hypogea (-orum npl); sacrae cryptae;
cunículi sepulcrales; subterránea ambulacra.
Uso: - de San Calixto, catacumbae callistianae.
catacústica: catacústica, ae f; catacústice, es
f. Sin: catacústica disciplina; doctrina de
echūs légibus.
catacústico: catacústicus. Sin: ad catacústicam (vel ad catacústicen) áttinens.
catafalco: moles fúnebris. Sin: fúnebre
pegma (-ătis n); túmulus honorárius.
catalán: adj catalanus, catalónicus, cataláunicus, a, um. Sin: cataloniensis vel catalauniensis, e // (habitante) Catalanus vel
Catalaunus, i m. Sin: Cataloniensis vel Catalauniensis, is mf // (idioma) lingua catalana;
sermo cataláunicus.
cataléctico: catalécticus, a, um.
catalejo: telescópium geminatum; v. anteojo
(- de larga vista).
catalepsia: catalepsis, is f.
cataléptico: ( relativo a la catalepsia) catalépticus, a, um. Sin: ad catalepsin spectans //
(atacado de catalepsia) catalépticus; cata198
catastro
lepsi laborans ; qui catalepsi laborat.
cataplejía, v. cataplexía.
catalítico: catalýticus, a, um.
catarata: (cascada) cataracta, ae f; cataractes, ae m // (opacidad del cristalino o de su
membrana) cataracta, ae f. Sin: óculi cataracta; suffúsio; oculorum suffúsio;
hypóchyma, ătos n; hypóchysis, is f.
catálisis: catálysis, is f. Uso: provocar la -,
catálysin effícere.
catalizador: catalyzatórium, ii n. Sin: catalyzator; catálytrum, i n; catálysis effector; elementum catálysin effíciens.
catalogable: in catálogum referendus, redigendus, ascribendus.
catalogación: catálogi vel catalogorum conféctio.
catalogador: catálogi auctor vel confector.
catalogar: (componer el catálogo de algo)
alicúius rei índicem confícere // (apuntar
algo en un catálogo) áliquid in elenchum referre. Sin: áliquid in catálogum redígere,
ascríbere, referre // (clasificar) digérere. Sin:
in classes distribúere. Uso: - los libros de una
biblioteca, bibliothecam digérere.
catálogo: catálogus, i m. Sin: elenchus; index
(-dĭcis mf); libellus index; repertórium. Uso:
- comercial, praedicatórius elenchus; - general, index omnium rerum; - ilustrado, catálogus imagínibus exornatus, - de discos,
discorum index.
cataloguista: catalogorum confector m; elenchorum confectrix f.
Cataluña: Cataláunia vel Catalónia, ae f.
catamarán: (embarcación de dos cascos
unidos) navígium bialveatum. Sin: navis
bialveata.
cataplasma: cataplasma, ătis n; cataplasmus,
i m. Sin: fomentátio; malagma (-ae f vel -ătis n).
cataplexía: catapléssia sive -plessīa; catapléxia sive -plexīa, ae f.
cátaro: cátharus, i m.
catarral: catarrhalis, e. Sin: pituitosus.
catarro: catarrhus, i m. Sin: destillátio,
distillátio; pituīta. Uso: - crónico, diuturnus
(vel diútinus, vel insanábilis) catarrhus;
- nasal, nárium destillátio; que padece -,
catharro vel distillatione laborans; que
padece habitualmente -, v. catarroso; contraer, pescar un -, destillatione córripi vel
áffici.
catarroso: catarrhosus. Sin: pituitosus; crebris destillationibus vexatus vel affectus.
catarsis: catharsis, is f. Sin: purificátio; purgátio.
catártico: adj cathárticus, a, um; Med purgativus; purgatórius; purgandi vim habens;
alvum purgans // (remedio) cathárticum, i n.
Sin: medicamen (-mĭnis n) purgativum.
catascopio: catascópium, ii n.
catastral: ad censórias tábulas públicas pértinens.
catastro: tabulárium censuale. Sin: census, us
m; públicae censūs tábulae. Uso: hacer el -,
censum habere vel ágere; públicas censūs tábulas confícere vel descríbere; hacer un
nuevo -, novas censūs tábulas descríbere;
199
catástrofe
censórias tábulas públicas renovare.
catástrofe: (acontecimiento imprevisto y funesto) calámitas, atis f. Sin: catástropha, ae f;
catástrophe, es (ac -en); exítium; ruīna; evérsio; clades. Uso: - ecológica, calámitas oecológica // (desenlace del poema dramático)
catástropha vel catástrophe, es f. Sin: éxitus,
us m; eventus, us m; fábulae epílogus.
catastrófico: calamitosus, a, um.
catecismo: catechismus, i m. Sin: christianae
doctrinae elementa vel praecepta; christianae
doctrinae summa. Uso: - universal, catechismus mundanus vel universalis; - de la Iglesia
Católica, Catechismus Ecclésiae Cathólicae;
compilar un -, catechismum compónere vel
scríbere; christianae doctrinae summam in
brevi conspectu pónere; enseñar, dar clase de
-, catechismum docere; christianae doctrinae
elementa álicui trádere.
catecumenado: catechumenatus, us m.
catecúmeno, na: catechúmenus, i m; catechúmena, ae f. Sin: christianae religionis candidatus m, candidata f.
cátedra: (asiento elevado) cáthedra, ae f //
(empleo y ejercicio del catedrático; materia
que enseña un catedrático) cáthedra, ae f.
Sin: munus docendi; magistérium. Uso: universitaria, cáthedra universitária; munus
públice docendi in universitate; - de teología,
cáthedra theológiae // (dignidad pontificia o
episcopal) pontificalis dígnitas; pontificale
sólium. Uso: elevar a alguien a la - episcopal, ad pontificale sólium áliquem evéhere;
áliquem pontificali dignitate decorare, ornare, honestare.
catedral: cathedralis, is f. Sin: ecclésia vel
aedes cathedralis; templum cathedrale; templum princeps, maius, máximum; princeps
urbis templum. Uso: - de Notre-Dame, cathedralis beatae Mariae; plaza de la -, área cathedralis.
catedrático: (profesor) doctor, oris m. Sin:
professor. Uso: - universitario, professor universitárius; studiorum universitatis doctor; en la Universidad de Praga, doctor in Pragensi studiorum Universitate // (tributo que
se pagaba al prelado) cathedráticum, i n.
categoría: Filos categória sive -gorīa, ae f //
(cada uno de los grados de una carrera o
profesión) gradus, us m // (condición social
de una persona con respecto a otras) ordo,
dinis m. Sin: genus, nĕris n; classis, is f //
(clase, serie en la clasificación científica)
genus, nĕris n. Sin: classis; spécies; séries.
categóricamente: modo certo vel indubio.
Sin: indubitate; absolute; simplíciter; simplicíssime. Uso: expresado -, simplíciter elatus.
categórico: categóricus, a, um. Uso: imperativo -, imperativum categóricum; conscientiae praescriptum // (claro, preciso) certus;
indúbius; absolutus; definitivus.
catenaria: catenária, ae f.
catequesis: catechesis, is f. Sin: christianae
doctrinae institútio vel tradítio.
catequismo, v. catequesis.
catequista: catechista, ae m. Sin: catecheta,
ae m; catechesis (vel christianae doctrinae)
institutor m, institutrix f; qui vel quae christianam doctrinam tradit álicui; magister vel magistra doctrinae christianae tradendae.
catequístico: catechísticus, a, um. Sin: catechéticus; ad catechismum vel ad catechesim
áttinens. Uso: enseñanza -, catechética institútio.
200
causalidad
catequización: catechizatio, onis f.
catequizar: catechizare áliquem. Sin: Christianam doctrinam álicui trádere; in elementis
christianae religionis erudire áliquem // fig,
curare vel conari persuadere álicui de áliqua
re.
catéter: cátheter, ēris (ac cathetērem vel cathetēra) m.
cateterismo: catheterismus, i m. Sin: catheterizátio; cathetēris introdúctio vel immíssio.
cateto: cáthetus, i f. Sin: línea perpendicularis.
catetómetro: cathetómetrum, i n.
catonismo: Catonis morum ostentátio. Sin:
catonianae severitatis vel gravitatis imitátio.
catonizar: Catonem imitari. Sin: Catonem
ágere; Catonis severitatem affectare.
catóptrica: catóptrica, ae f; catóptrice, es f.
Sin: catóptrica rátio vel doctrina; disciplina
de lucis repercussu, repercussione, repulsu.
catóptrico: catóptricus, a, um.
catre: léctulus, i m. Uso: - de tijera, - de
viento, léctulus versátilis vel plicátilis.
Caucasia: régio Caucásia.
catexis: cathexis, ĕos f.
catimarón: línter géminis álveis suffulta.
Sin: dúplices scaphae contabulatae, copulatae, coniunctae.
catión: cation, onis vel cation, ontis m.
catódico: cathódicus, a, um. Uso: rayos -,
rádii cathódici.
cátodo: cáthodos vel cáthodus, i f.
caucho: gumma, ae f; gummis vel cummis
(-is; ac -im, abl -i vel -e, gen pl -ium) elástica.
Sin: resina elástica.
caución: cautio, onis f. Uso: dar -, cautionem
interpónere, offerre, interpónere, exhibere,
praestare.
cauda: syrma, ătis n.
caudatrémula: motacilla, ae f.
caudillo: dux, ducis m. Uso: el - de Libia Gadafi, dux Lýbiae Gaddafi.
catolicidad: catholícitas, atis f.
catolicismo: catholicismus, i m.
catoniano: adj catonianus, a, um. Sin: catoninus; catónius.
católico: adj cathólicus, a, um. Uso: mundo -,
cathólicus orbis; ecclésia cathólica; cathólici
(-orum mpl); doctrina, fe, religión, verdad -,
doctrina, fides, relígio, véritas cathólica //
sust cathólicus, i m. Sin: fidelis cathólicus.
Uso: - practicante, cathólicae religionis cultor exímius vel egrégius; ser -, fidem cathólicam profiteri.
causa: causa, ae f. Uso: - eficiente, causa effíciens; causas - de beatificación y de canonización,
causae
beatificationis
et
canonizationis; con conocimiento de -, de re
edoctus; por - políticas, ex causis políticis.
causal: causalis, e. Uso: conjunciones -, coniunctiones causales.
causalidad: causálitas, atis f. Sin: causae
201
causticidad
áctio, rátio, vis; rátio effíciens. Uso: principio
de -, causarum ordo (-dĭnis m) vel nexus (-us
m).
causticidad: vis corrosiva f.
cáustico: adj cáusticus, a, um. Sin: urens,
adurens; fig mordax; dicax // sust cáusticum,
i n. Sin: medicamentum cáusticum.
cauterio: (agente químico o mecánico que
quema las carnes) cautérium, ii n. Sin: cauter, ēris m // (llaga hecha artificialmente para
mantener una supuración) vulnus (-nĕris n)
cautere factum.
cauterización: cauterizátio, onis f. Sin: adústio; actus cauteriandi; adústio cautēre facta.
cauterizador o cauterizante: cautérians vel
cauterizans, antis.
cauterizar: cauterizare. Sin: cauteriare; áliquid cautério úrere, inúrere, adúrere.
cavador, v. excavador.
cavar: pastinare. Uso: - la tierra, terram pastinare.
cavatina: sincínium, ii n.
caveau: subterránea cella argentária.
caverna: caverna, ae f. Sin: specus (-us m);
spelunca.
n; caviárium, ii n.
cavidad del ojo: cávea óculi. Sin: orbis (-is
m).
cayado: (palo de los pastores) pedum, i n //
(báculo pastoral del obispo) báculum, i n // que sirve para el hockey, hastile, is n.
caza: venátio, onis f // fig consectátio, onis f
// - del tesoro, thesauri perquirendi ludus.
cazabombardero: aëronavis insectória et
ballistária.
cazador: adj venatórius, a, um // sust venator, oris m. Uso: - furtivo, venator fraudulentus // (soldado que hace el servicio de tropas
ligeras) veles, lĭtis m. Sin: miles léviter armatus.
cazadora: venatrix, icis f // (especie de chaqueta) vestis venatória. Uso: - de piel, rheno,
onis m; thorax pellitus vel pellíceus.
cazasubmarinos: (navícula) submergibílium
insectatrix. Sin: (navícula) subaquanearum
líntrium venatrix.
cazatorpedero: navis venatória vel deletrix.
Sin: torpedinariarum návium venatrix; rates
(-is f) torpedináriis návibus depellendis vel
insectandis; lembus torpedinárias naves depellens vel insectans; rates torpedinariarum
návium insectatrix.
cazo: úrceus, i m. Sin: cáccabus.
cavernícola: adj cavernam vel cavernas íncolens // sust cavernícola, ae m. Sin: cavernae
vel cavernarum íncola.
cebada: hórdeum, i n. Uso: dar - (echar
pienso al ganado) cibária béstiis praebere.
cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is
cebar: (dar comida a los animales para aumentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-
cavia: cávia, ae f. Sin: cobáia; bestíola experimentalis.
cebadura: saginátio, onis f. Sin: fartura.
202
celador
escare // (poner en movimiento una máquina)
accéndere.
cebo: (alimento que se da a los animales
para engordarlos) cibus, i m // (porción de
materia explosiva) igniárium, ii n. Sin:
fomes (-mĭtis m) dirumpens; fomentum displosionis. Uso: - fulminante, v. cápsula //
(carnada) esca, ae f. Sin: cibus. Uso: atraer
con -, cibo allícere; cazar o pescar con -, inescare // (fig, fomento de una pasión) fomes,
mĭtis m. Sin: esca. Uso: - del mal, esca malorum.
cebolla: caepa vel cepa, ae f; caepe vel cepe,
is n. Uso: picar las -, cepas térere; vendedor
de cebollas, v. cebollero // (bulbo) bulbus vel
bolbus, i m.
cebollar: caepina vel cepina, ae f. Sin: caepetum vel cepetum, i n.
cebollero: caepárius vel cepárius, ii m.
cédride: líppia citriodora.
cedrino: cédrinus, a, um.
cédula: (documento personal) téssera, ae f.
Uso: - judicial, téssera iudicialis vel poenalis;
- de identidad, charta identitatis; téssera agnitionalis; sýngraphi vel identitatis diploma;
charta vel téssera probatória; téssera fidem
alicúius fáciens; tésserā identitatis testis //
(pedazo de papel escrito o para escribir en
él alguna cosa) scheda, ae f. Sin: scida; schédula, scídula. Uso: - de inscripción, schédula
inscriptionis.
cefalalgia: cephalálgia sive cephalalgīa, ae f.
Sin: cephálgia; cephalárgia; dolor cápitis.
Uso: padecer -, cephalálgia vel cápite laborare; que padece -, cephalálgicus; cephalárgicus.
cefalálgico: cephalálgicus, a, um. Sin: ad cephalálgiam spectans.
cebollita: (planta) cáepula vel cépula, ae f //
(bulbo) búlbulus, i m.
cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin:
dolor cápitis inveteratus.
cebrado: virgatus, a, um.
cefalología: cephalológia sive cephalologīa,
ae f.
cebra: zebra, ae f. Uso: de -, zebrinus, a, um;
paso de -, v. paso.
cebú: bos vel taurus índicus.
ceca: (casa donde se labra la moneda) moneta, ae f. Sin: officina monetária vel argentária. Uso: director de la -, officinae monetali
praepósitus.
cedazo, v. criba.
cedilla: (signo ortográfico) zetilla vel zétula,
ae f. Sin: parva zeta // (la virgulilla de ese
signo) cáudula, ae f. Sin: caudilla; vírgula;
cáudula vel vírgula subscripta.
cefálico: cephálicus.
cefaloplexia: cephalopléssia sive cephaloplessīa; cephalopléxia sive cephaloplexīa, cephaloplégia sive cephaloplegīa, ae f. Sin:
colli musculorum parálysis (-is f; ac -in, abl
-i).
Ceilán : Ceilónia vel Ceylónia, ae f; Ceilānum, i n; Ceylōnum, i n; v. Sri Lanka.
ceilanés: ceilanianus, a, um.
celador, ra: (scholaris vel scholae) custos,
odis mf. Sin: mónitor; curator; qui vel quae
203
celaduría
monet, curat, vígilat.
celaduría: (cargo o empleo) custodis munus
(-nĕris n) vel offícium // (oficina) custodis
sedes (-is f).
celda: (de convento) céllula, ae f. Sin: sacra
céllula // (de cárcel) arca, ae f // (de un panal
de abejas) céllula, ae f.
celosía: persiana, ae f. Sin: (fenestrae) transenna; clatri (-orum mpl). Uso: mirar como
a través de una -, quasi per transennam aspícere.
celotomía, v. quelotomía.
celtismo: vox céltica vel gállica.
celebrante: - en la Misa, célebrans, antis m.
célula: céllula, ae f. Uso: - fotoeléctrica,
céllula photoëléctrica; - germinal, céllula
germinalis; - nerviosa, céllula nervalis; - sexual, céllula sexualis; - somática, céllula somática // fig partícula, ae f. Uso: - social,
partícula civitatis; - fundamental del Estado,
primária partícula civitatis.
celestina, v. alcahueta.
celulitis: cellulitis, ĭdis f; cellulites, is f.
celdilla: céllula, ae f.
celebración: celebrátio, onis f. Uso: - eucarística, celebrátio eucharística.
celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam celebrare; - un congreso, conventum celebrare,
concelebrare, fácere.
celíaca o celiaca: (enfermedad) coelíaca, ae
f. Sin: coelálgia sive coelalgīa; coelíacus
morbus; dolor abdóminis.
celíaco o celiaco: adj coelíacus, a, um. Sin:
coelíaco morbo laborans; ad coelíacam pértinens // sust coelíacus, i m. Sin: qui coelíaco
morbo laborat.
celibato: caelibatus, us m.
célibe: caelebs, lĭbis. Sin: ágamus, i m. Uso:
vida -, vita caelebs.
celo: ardor, oris m. Sin: stúdium; zelus. Uso:
el - de la caridad, zelus caritatis.
celofán: matéria cellophánica. Sin: (flexíbile) fólium perspícuum. Uso: envuelto en -,
(flexíbili) fólio perspícuo contectus.
celoma: coeloma, ătos n.
celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche
-, autocinetum captivis vehendis // (aparato
de telefonía celular) telephónulum gestábile.
celuloide: cellulóida, ae f; cellulóides, is f.
celulosa: cellulosa, ae f. Sin: cellulosa tela
vel membrana.
celuloso: cellulosus, a, um.
cementación: caementátio, onis f. Sin: lithocollae íllitus (-us m), usus (-us m), usurpátio
(-onis f).
cementar: caementare. Sin: malthare; lithocollā vel caemento firmare, coagmentare,
constrúere, strúere // fig coagmentare; firmare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
- las amistades, amicítias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
cementerio: coemetérium, ii n. Sin: necrópolis; sepulcretum; requietórium; defunctorum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
204
centenario
cementista: ópifex lithocollaris.
cemento: lithocolla, ae f. Uso: - u hormigón
armado, calcestrum; lithocolla ferro vel chálibe conexa, durata, firmata; arenatum ferro
duratum vel roboratum; coagmentum ferratum vel duratum; construir en -armado, ferro
duratā lithocollā exstrúere.
cena: cena, ae f. Sin: cibus vespertinus; cena
vespertina; épulae vespertinae. Uso: - frugal,
ligera, cénula; - suculenta, cena exquisitíssimis épulis appósita; - de despedida, cena valedictória; tomar la -, vespertinum cibum
súmere.
cenáculo: cenáculum, i n. Sin: triclínium //
(tertulia, peña) sodalícium, ii n. Sin: círculus;
cenáculum.
cenador: tríchila, ae f.
cenar: cenare. Sin: cenam súmere. Uso: invitar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en
casa de uno, apud áliquem cenare; después
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus.
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral.
cenefa: ínstita, ae f.
cenestesia: coenáesthesis, is f.
cenestésico: ad coenáesthesin áttinens.
cenicero: cinerárium, ii n. Sin: vásculum vel
excípulum cinerárium; cíneris receptáculum;
catillus cinerárius. Uso: - lleno de colillas, cinerárium ciccis repletum onustumque.
cenicienta: ancíllula despecta.
cenit o cénit: zenith vel senit indecl. Sin:
caeli fastígium vel apex (ápicis m).
cenital: zenithalis vel senitalis, e. Sin: ad
zenith spectans; ad caeli fastígium (vel
ápicem) pértinens.
ceniza: cinis, nĕris m. Uso: día o miércoles
de -, féria quarta cínerum; sacrorum cínerum
dies (-ēi m); quitar la - (del cenicero), cíneres
excútere; reducido a cenizas, decineratus, a,
um.
cenobial: coenobialis, e. Sin: ad coenóbium
áttinens.
cenobio: coenóbium, ii n.
cenobita: coenobita, ae m.
cenobítico: ad coenobitam spectans.
cenotafio: cenotáphium, ii n. Sin: túmulus
honorárius; túmulus vácuus.
cenozoico: caenozóicus, a, um. Sin: tertianus.
censo: census, us m. Uso: registro general
del -, rationárium; hacer el -, censum habere,
ágere, édere; censum censere; incluir en el -,
in censum referre vel deferre; - de contribuyentes, census aestimátio vel taxátio // relativo al -, censualis, e.
censura: censura, ae f. Uso: - eclesiástica,
censura ecclesiástica; - previa, censura práevia.
centavo: centésimus, i m.
centelleo: scintillátio, onis f.
centenario, ria: (concerniente o relativo a la
centena) centenárius, a, um; saecularis, e //
(que tiene cien años de edad) centum annos
natus vel nata; centum annorum senex (homo
vel múlier) . Uso: es más que -, centésimum
205
centeno
annum excessit // (tiempo de cien años) centennale, is. Sin: spátium centenárium // (fiestas centenarias) saeculária, ium npl. Sin:
sollemnia saeculária; saeculares celebrationes; saeculares fériae. Uso: celebrar el - de
algo, alicúius rei saeculária celebrare; festejar el - de uno, centésimum diem natalem alicúius ágere; en el - de la muerte de uno,
centésimo anno post mortem alicúius; en el -,
recurriendo el - de …, centésimo exeúnte (vel
exacto, vel revoluto) sáeculo ab …; exeūnte
(vel exacto, vel revoluto) sáeculo a …
centeno: sécale, is n.
centésima: centésima, ae f.
centesimal: centesimalis, e. Uso: método -,
rátio centesimalis.
centígrado: centígradus, a, um. Sin: in gradus centum diductus; in gradus centum distributus.
centigramo: centigramma, ătis n. Sin: centésima grámmatis pars.
centilitro: centílitrum sive centilītrum, i n;
centílitra, ae f.
centimano o centímano: centímanus, a , um.
Sin: centum mánibus (práeditus); centum
manus habens.
centímetro: centímetrum, i n. Uso: - cuadrado, cúbico, centímetrum quadratum, cúbicum.
céntimo: terúncius, ii m.
central: (adj, que se halla en el centro) centralis, e. Sin: centratus; in centro pósitus; interior; médius. Uso: acontecimiento -,
eventus (-us m) centralis; Europa -, média
Europa; núcleo central, núcleus centralis;
parte central de la casa, interior pars áedium;
parte - del día, médium diēi; médius dies;
parte - de la noche, média nox // (principal)
primárius, a , um. Sin: principalis; praecípuus; potíssimus; summus. Uso: consejo -,
primárium alicúius societatis consílium;
punto -, res praecípua; pars primária; los puntos - de los argumentos, summae rerum; es la
cuestión -, summa quáestio est; id máxime
quáeritur // ( establecimiento -, casa -, oficina
-) primária sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
officina principalis. Uso: - atómica, nuclear,
officina atómica; electrificina nuclearis; ergastérium atómicum; atómicae machinationis
sedes; ergastérium energiae atómicae gignendae; - eléctrica, electrificina; eléctrica officina; officina vel ergastérium eléctridi
gignendae; primária sedes eléctrica; sedes
primária eléctridi generandae; primária eléctrici machinamenti (vel eléctricae machinationis) sedes; - eléctrica eólica, electrificina
pneumática; - eléctrica nuclear, electrificina
nuclearis vel atómica; - hidroeléctrica, ergastérium hydroeléctricum; - telefónica, primária telephōni (vel telephōnii) sedes; telephonii
diribitórium; translocutória officina; - telegráfica, primária telégraphi (vel telegráphii)
sedes; - térmica, officina thermática; caloris
officina; - termonuclear, primária sedes electroatómici machinamenti; sedes electroatómico róbori generando; - de correos, primária
públici cursūs sedes; primárium públici cursūs diribitórium.
centralismo: centralismus, i m. Sin: conglobationis rátio. Uso: - romano, centralismus
romanus.
centralista: centralísticus, i m. Sin: conglobationis fautor.
centralita: primária cella telephónica. Sin:
telephónii vel telephoni mutábulum. Uso: telefonista de una -, primáriae cellae telephónicae addictus m vel addicta f.
206
centroderecha
centralización: conglobátio, onis f (en sentido material); ordinátio vel conformátio in
unum (en sentido metafórico).
centralizador: ómnia sibi tríbuens vel attríbuens. Sin: ómnia ad se cónferens vel déferens; congregator; in unum conformator.
centralizar: (tomar para sí toda la autoridad) ómnia ad se conferre. Sin: ómnia
sibi tribúere // (reunir varios objetos en un
centro único o hacerlos depender de un
poder central) in unum cógere, contráhere,
conglobare. Sin: ad unum ordinare, conformare, conferre.
centrar: collineare.
céntrico: céntricus, a, um.
centrifugadora: máchina centrífuga.
centrifugar: centrifugare.
centrífugo: centrífugus, a, um. Sin: centrum
vel médium fúgiens; médiam partem fúgiens.
Uso: fuerza -, vis centrífuga; vis centrum (vel
médium) fúgiens.
centrípeto: centrípetus, a, um. Sin: médium
áppetens; centrum (vel médium) petens; in
médium petens. Uso: fuerza -, vis centrípeta;
vis a centro (vel a médio) avertens.
centrismo: centrismus, i m. Sin: mediarum
pártium stúdium.
centrista: centrista, ae m. Sin: e factione
média; moderatarum pártium sectator vel
fautor.
centro: Geom centrum, i n // (parte céntrica)
médium, ii n. Sin: meditúllium; umbilicus;
pars média. Uso: el - de la ciudad, centrum
urbis; média urbs; en el - de la ciudad, média
in urbe; el - de Sicilia, umbilicus Sicíliae; en
el - de la escena, in meditúllio scaenae; en el
- del palacio, in médio áedium; colocar en el
-, áliquid in médio dispónere // (parte habitada) locus habitatus // (punto de reunión;
lugar donde es más intensa la actividad)
sedes, is f. Sin: domicílium; domus; centrum.
Uso: - asistencial, domus hospitalis; - cinematográfico, rei cinematográphicae sedes;
artis cinematográphicae sedes; - comercial,
empórium; - deportivo, ludicrarum exercitationum sedes; - didáctico, sedes institutória;
- electoral, suffragiorum ferendorum primária sedes; - electrónico, electrónica sedes; experimental, sedes experimentis faciendis;
- industrial, centrum indústriae; - local del
apostolado de la oración, centrum locale
apostolatūs orationis; - meteorológico, sedes
rei meteorológicae; - político, sedes rerum
politicarum; - recreativo, sedes rei oblectatóriae; - sociológico, centrum sociológicum; turístico, sedes peregrinatorum; centrum turísticum // - de atención y acogida para enfermos de SIDA, sedes curationis et
hospitalitatis pro laborantibus morbo AIDS; de ayuda a la vida, sedes vitae iuvandae;
institutum vitam tuens; - de cómputos, sedes
computatória; - de compras, centrum emptórium; - de entrenamiento, tirónibus exercendis sedes; - de estudios, studiorum praecípua
sedes; - del imperio, impérii sedes vel domicílium; - de investigación, sedes naturae
rebus vestigandis vel investigandis; - de producción, sedes ópibus gignendis // fig res
praecípua vel primária. Sin: alicúius rei caput
ac véluti centrum; nodus. Uso: - nervioso;
nervorum quasi nodus; - de la discusión, disputationis quasi caput // Dep, - delantero, incursor.
Centro América, v. América.
centrocampistas Dep: ácies média.
centroderecha Dep: pars média-déxtera;
207
centroizquierda
partes médiae-déxterae. Uso: de -, parti médiae-déxterae addictus // (partido de -) fáctio
média-déxtera
centroizquierda Dep: partes médiae sinistrae fpl // (partido de -) fáctio média - sinistra.
centuplicar: centuplicare.
ceñidor: (faja) fáscia, ae f. Sin: zona, ae f //
(cinto) v. esta voz.
ceño: supercílium, ii n // (fig, demostración
de enfado que se hace con el rostro) truces
óculi mpl. Sin: torva vel hórrida fácies.
ceolita: zeólithus sive zeólithos, i m.
cepa: (parte del tronco de árbol o del tallo
de la planta que está dentro de tierra y unida
a las raíces) caudex, dĭcis m // (tronco de la
vid) vitis truncus vel stipes (-pĭtis m) // (toda
la vid) vitis, is f.
cepillar, v. acepillar.
cepillo: penículus, i m. Sin: penicillus; penicillum. Uso: - de cabeza o para los cabellos,
penículus comatórius; penículus capillis
mundandis vel expoliendis; - para los dientes, penicillum dentárium; penículus vel penicillus dentárius; déntium penículus;
penículus déntibus detergendis, mundandis,
confricandis; - para limpiar pelaje, strígilis,
is f; - para la ropa, penículus vestiárius; para las uñas, penicillus únguium vel únguibus detergendis; - para los zapatos, penículus
calceárius // (caja de madera u otra materia
en que se introducen las limosnas) árcula, ae
f. Sin: cápsula, ae f // (instrumento de carpintería) rúncina, ae f // - eléctrico aspirador,
scópulae púlveris hauritóriae vel haustóriae;
- para dar masajes, scópulae eléctricā vi perfricantes.
cepo: pédica, ae f.
cequí: seccinus, i m. Sin: áureus; nummus
áureus. Uso: - de Venecia, áureus vénetus; áureus vénetus nummus.
cera: cera, ae f. Uso: persona que labra o
vende la -, v. cerero.
cerámica: (arte de fabricar vasijas y otros
objetos de barro) figulina vel figlina, ae. Sin:
figulina ars // (conjunto de objetos así fabricados) fictília, ium npl. Sin: vasa fictília;
vasa ex argilla // (vasija de -) figlinum, i n.
Sin: opus figulinum; vas fíctile.
cerámico: (artista dedicado a la cerámica)
v. ceramista // (relativo a la cerámica) ad figulinam pértinens.
ceramista: fígulus, i m; v. alfarero.
cerato: ceratum, i n.
cerca: (cercado) saeptum, i n.
cercopiteco: cercopithecus, i m.
Cerdeña: Sardínia, ae f.
cerebelo: cerebellum, i n.
cerebral: cerebralis, e. Uso: operación -, cérebri operátio.
cerebralismo: nímius intellectualitatis cultus
(-us m).
cerebralista: nímiae intellectualitatis cultor.
cerebriforme: cerebriformis, e.
cerebro: cérebrum, i n. Uso: - electrónico,
cérebrum electrónicum.
208
cerraja
cerebroespinal: cerebrospinalis, e.
ceremonia: (forma exterior y regular de un
culto) caeremónia vel caerimónia, ae f. Sin:
sollémnia, ium npl; ritus (-us m); offícium.
Uso: - nupcial, nuptiarum sollémnia; maestro
de ceremonias, caeremoniárius, ii m; praefectus caerimoniarum; rítuum magister; magister a caerimóniis // (acto para dar reverencia
y honor en el ámbito profano) offícium, ii n.
Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso:
- oficial, sollemne públicum; maestro de ceremonias, officiorum magister // (cumplido,
ademán afectado de cortesía) affectata officiósitas. Sin: affectatum offícium. Uso: hacer
ceremonias, officiósius fácere vel ágere cum
áliquo; sin ceremonias, líbere et familiáriter;
nullo apparatu; ¡no hagas ceremonias!, mitte
ambages!
ceremonial: (conjunto de formalidades para
las funciones religiosas) caeremóniae, arum
fpl. Uso: según el -, ex caerimoniarum órdine, ratione, normis // (conjunto de formalidades para los actos civiles públicos o
solemnes) sollémnia , ium npl. Sin: ritus,
uum mpl. Uso: - de corte, áulicae urbanitatis
leges; áulica elegántia et disciplina; áulici
ritus // (libro donde están escritas las ceremonias que se deben observar) caeremoniarum liber vel rátio.
ceremonialmente: officiose.
ceremoniático: officiorum nímius. Sin:
nímius offíciis; in praestandis offíciis nímius;
ad satietatem officiosus; urbanitatem plus
nímio affectans.
ceremonioso: (que observa con puntualidad
las ceremonias) officiosus, a, um. Sin: obséquii vel observántiae plenus; officiorum plenus // (que gusta de ceremonias y
cumplimientos exagerados) v. ceremoniático.
cerero: cerárius, ii m.
cereza: unas - traen o llevan consigo otras,
rem unam áltera séquitur.
cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma
de librillo) glomus (glómeris n) filorum ceratorum. Sin: cera flammífera; céreus ignescens // (fósforo): ceréolus, i m. Sin:
sulphuratum; flammíferum; ceréolus sulphuratus. Uso: caja de fósforos, flammiferorum
vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella
// (cera de los oídos) áurium sordes (-ium
fpl).
cerillero: (vendedor de cerillas o fósforos) v.
fosforero // (estuche o caja para guardar fósforos) v. cerilla, fósforo.
cerio: cérium, ii n.
cernícalo: tinnúnculus, i m. Sin: tinnúnculus
falco (-onis m).
cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo
-, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum;
sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -,
quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil.
Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est
in tali hómine; níhili vel nullīus prétii est;
nullo número est; pro níhilo est.
ceroferario: ceroferárius, ii m. Sin: ceríforus.
ceroplástica: ceroplástica,ae f. Sin: ceroplástica ars.
ceroto: cerotum, i n.
cerradura: sera, ae f. Sin: claustrum, i n;
claustra, orum npl. Uso: romper la -, seram
vel claustra revéllere, effríngere, refríngere.
cerraja: (cerradura) v. esta voz // (planta me-
209
cerrajero
dicinal) cicérbita, ae f. Sin: sonchus oleráceus.
cerrajero: claustrárius, ii m. Sin: claustrárius
faber vel ártifex; clavárius; clavicárius;
clávium faber.
cerrar: cláudere. Uso: ¡cierren los libros!,
cláudite libros!
cerro: (altura) túmulus, i m // (colina) v. esta
voz.
cerrojo: péssulus, i m. Sin: repágula, orum
npl (también en sing); claustra, orum npl
(también en sing). Uso: echar el - a la puerta,
óstio óbdere péssulum; aedes repágulis occlúdere; quitar, retirar el -, repágula laxare;
péssulum removere.
certamen: certamen, mĭnis n. Sin: certátio;
agon, onis (ac sing agona, pl agonas) m; conflictus, us m. Uso: - eliminatorio, certamen
exclusórium vel eliminatórium; - estivales,
invernales, aestiva, hiberna certámina; - internacional de danza escénica, certamen
ballationis scáenicae; - musical, concertátio
música; - olímpicos, Olýmpia, orum npl;
certámina Olýmpica, Olympíaca, Olýmpia;
Olýmpici conflictus; - de canciones, certamen cantionum; - de oraciones, sacra precum
concertátio vel conténtio; - de piano, certamen clavicymbalistarum; certamen clavicymbálicum; - de violín, certamen
violinistarum.
certeza: certitudo, dǐnis f. Uso: - histórica,
históriae fides; - moral, opínio ex communi
agendi ratione certa; - plena, omnino explorata véritas; sé con -, mihi certum (vel compertum, vel exploratum, vel persuasum) est;
certo scio; áliquid pro certo hábeo; tengo la
plena -, mihi exploratíssimum (vel persuasíssimum) est.
certificación: testificátio, onis f. Sin: testimónium.
certificada: epístula commendata, commissa, consignata, cauta. Sin: lítterae commendatae; epístula sub cautione missa vel
mittenda; epístula pública cautione depósita.
certificado: testimónium scriptum. Sin: documentum; diploma, attestatum. Uso: - de
buena conducta, probitatis documentum vel
testimónium; públicum probitatis documentum; lítterae testimoniales probitatis; - de
buen servicio, recti servítii testimónium; boni
offícii documentum; entregar un - , álicui documentum (vel testimónium) alicúius rei dare
vel impertire.
certificar: testificari. Sin: testari; attestari;
pro certo affirmare.
cerumen: cerumen, mĭnis n. Sin: (áurium)
sordes, ium fpl.
cerusa: cerussa, ae f.
cervecería: (fábrica de cerveza) officina cervisiária vel cerevisiária. Sin: cervísiae vel
cervésiae officina; aedifícium cervésiae coquendae; ergastérium cervísiae coquendae;
brassatórium, braseatórium, braxatórium, ii
n // (tienda donde se vende y se toma cerveza)
cervisiária, ae f. Sin: taberna cervisiária, cervisária, cervesiária; cervísiae taberna; potória
cervísiae taberna; tentórium cervisiárium;
zythopólium, ii n.
cervecero: (quien fabrica cerveza) cervisiárius, ii m. Sin: cervesárius; brassator; cervísiae coctor // (dueño de una cervecería)
cervisiárius, ii m. Sin: cervísiae vénditor //
(relativo o perteneciente a la cerveza) cervisiárius, cervisárius, cervesiárius; ad cervísiam spectans. Uso: industria -, téchnica
cervisiária.
210
chalet
cerveza: (de cebada) cer(e)vísia, ae f. Sin:
cervésia; cervēsa; zythum, i n; (de trigo)
cérea; célia, ae f. Uso: relativo a la -, cervisiárius, a, um; - de exportación, cervisia exportatícia; fiestas de la -, dies festi cervisiárii;
sollémnia cervisiária; apurar copas de -, cervísiae pócula siccare; tomar una - helada,
gélidam cervísiam sorbillare.
cervical: cervicalis, e.
cesación: - de la actividad profesional y laboral, a professionis et laboris activitate cessátio.
cesante: dejar -, dimíttere.
cesárea: séctio vel operátio caesárea.
ae f.
cetáceo: sust cetus, i m. Sin: cetáceus; bélua
marina // adj cetáceus, a, um.
cha: (soberano de Persia) Persarum imperator vel rex. Sin: Irániae gentis imperator vel
rex.
chacal: canis áureus. Sin: thos, thois m; sciacallus.
Chaco (El) : Phasianus, i m.
chacó: pétasus militaris. Sin: galéricum militare. Uso: - con plumas, galéricum militare
pennatum.
chacra: práedium, ii n. Sin: fundus; ager.
cesarismo: caesarismus, i m.
cháchara: inanis sermo. Sin: afannae vel affániae, arum fpl; inanis verborum affluéntia
vel profluéntia.
cesaropapismo: caesaripapismus, i m.
cesio: cáesium, ii n.
césped: caespes, pĭtis m. Uso: terreno cubierto de -, virectum; cortar el -, cáespitem
resecare; regar el -, cáespitem irrigare.
cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cistella, cístula; fiscus. Uso: - de globo aerostático, cýmbula; córbula; - de pan, panárium;
- de ropa, canistrum linteorum.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel
-i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpículus,
scirpículus, surpículus; (de mimbre, para flores, fruta, etc.) cálathus (-i m). Uso: - de los
desechos, sirpículus purgamentárius; - de los
papeles, scírpulus (-i m) chartarum; echar al
-, in cistam depónere.
cestón: cóphinus, i m. Sin: scírpea vel sírpea,
Chad: Ciádia, ae f.
chadiano: adj ciadianus // sust Ciadianus, i
m.
chal: ricínium, ii n. Sin: amículus, pallíolum;
amictórium. Uso: - de mujer, mulíebre ricínium; - de seda, séricum ricínium
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
chalé: víllula, ae f. Uso: - suizo, víllula helvético more aedificata.
chaleco: colóbium, ii n. Sin: thorax, acis m;
thorácium; exómium. Uso: - de una serie de
botones, thorax uno globulorum órdine; - de
dos series de botones, thorax binis globulorum
ordínibus; - de punto, thorax ácubus textus.
chalet, v. chalé.
211
chalupa
chalupa:(embarcación pequeña) scapha, ae
f. Sin: cymba; lembus // (canoa) scáphula;
lémbulus; cýmbula; lenúnculus, lintrículus.
Uso: - salvavidas o de salvamento, scapha
salvífica vel auxiliária; lembus adiunctus;
scapha appósita vel succedánea.
chamarilero: scrutárius, ii m.
chamarillero, v. chamarilero.
chambelán: cubiculárius, ii m. Sin: camerárius; minister cubículi; cubículo praepósitus.
Uso: gran -, decúrio (-onis m) cubiculariorum; - honorario, cubiculárius ornamentárius.
champagne, v. champán.
champán: (vino espumoso) campánicum, i
n. Sin: vinum campánicum, campanense,
campaniense; vinum spumans campanense;
vinum ex Campánia gállica.
champaña, v. champán.
champú: (lavado de cabeza) capitilávium, ii
n. Sin: cápitis lavátio, lótio, lotura; spumífera
lótio vel lavátio; lavátio frictioque cápitis; cápitis lotura et perfricátio // (composición jabonosa que se utiliza para el lavado del pelo)
saponatum, i n.
chamuscar: ustulare.
chamusquina: (acción) nidor, ōris m;
(efecto) exustionis relíquiae.
chanchullero: fraudator, oris m. Sin: circumscriptor.
chancleta: doméstica crépida.
chanclo: supercálceus, i m. Sin: supercálcei,
orum mpl; supercalceamentum; cálcei inte-
gumentum, indumentum, involucrum; calceamentum additivum. Uso: - de goma, cúmmeum vel cumminosum calceamentum;
cúmmeum calceamenti involucrum, operimentum, tegumentum; cumminosa gállica.
changador: báiulus, i m. Sin: gérulus. Uso:
pagar al -, báiulo mercedem dare, réddere,
impertire.
channel (Inform) canal: canalis, is m.
chantaje: extórsio, onis f. Sin: captátio; cáptio; minae, arum fpl.
chantajear: captatione vel vi pecúniam extorquere. Sin: pecúniam minis captare.
chantajista: extortor, oris m; captatrix, icis f.
Sin: captator; captor; minator; expilator.
chanza, v. broma.
chapa: (hoja o lámina de madera, metal,
etc.) lámina, ae f. Sin: tabella; bráctea sive
bráttea. Uso: - esculpida, lámina insculpta; provisoria, tabella ad tempus; - numerada,
lámina númeris distincta, - puesta sobre la
puerta de entrada, tabella ad domūs ianuam
appósita // - de automóvil, autoraedae tabella
vel insigne; de bronce, tabella áerea vel
aénea; - de cinc, lámina zíncea; - de hierro,
lámina férrea; - de metal, insigne metállicum;
- de plomo, charta plúmbea.
chapeado: láminis obductus, obtectus, opertus. Uso: muebles -, supellex lígneis obducta
láminis.
chapear: (cubrir o adornar con chapas de
madera, de plomo, de mármol) láminas ligni
(vel plumbi, vel mármoris) obdúcere álicui
rei. Sin: láminas vel brácteas indúcere álicui
rei; indúcere áliquid láminis; obtégere áliquid
láminis. Uso: - los muebles, lígneas láminas
212
Checoeslovaquia
supelléctili obdúcere.
chapita: lamella, ae f.
chapucear: neglegenter áliquid fácere. Sin:
incóndite (vel incomplete, vel inordinate, vel
incompósite) áliquid fácere.
chapucero: sust homo imperitus, ineptus,
ignarus, mínime útilis. Sin: homo múneris
sui imperitus; inficetus vel incompósitus exsecutor // adj, hecho tosca y groseramente,
incónditus, a, um. Sin: incompósitus; incomptus.
chaqué, v. chaqueta.
chaqueta: iacca, ae f. Sin : caracalla; thorax
(-acis m) manicatus; tunícula manicata. Uso:
- de punto, alícula e máculis; - de uniforme,
tunícula formalis.
chaquete: lusus (-us m) duódecim scriptorum. Uso: jugar al -, lúdere duódecim scriptis.
chaquetilla: levis tunícula manicata. Sin:
pállula manicata.
charada: aenigma, ătis n. Sin: aenigma
syllábicum; verborum ludus.
charla: (acción de hablar mucho, sin sustancia o fuera de propósito) loquácitas, atis f.
Sin: verbósitas; nugae, arum fpl; inanis
sermo; multa verba // (disertación) sermo,
onis m. Sin: sermocinátio.
charlar: (conversar, platicar) cum áliquo áliquid (vel de áliqua re) fabulari (tr e intr dep).
Sin: cum áliquo de áliqua re sermonem conferre. Uso: - un poco, loqui áliquid // (hablar
mucho y sin ninguna utilidad) blaterare. Sin:
garrire; argutari; argutari verbis.
charlatán: embaucador, v. esta voz // (que
habla mucho y sin necesidad) blátero, onis
m. Sin: garrītor; homo loquax, gárrulus, verbosus; adj loquax (-acis); gárrulus; verbosus
// (hablador indiscreto) fastidiose loquax.
charmeuse (tela fina de seda artificial): séricum carminosum.
charnela: (bisagra) v. esta voz.
charol: ceratura, ae f.
charretera: (adorno militar) insigne militare. Sin: (h)úmero insigne (-is n). Uso: ganarse las -, úmeris insígnia cónsequi; tener o
llevar las -, úmeris insígnia gérere.
chárter: aëronavis conductícia.
chartreuse: cartusianum, i n. Sin: liquor cartusianum; válida pótio cartusiensis.
chasis, v. armadura.
chauvinismo, v. chovinismo.
chauvinista, v. chovinista.
Chechenia: Tsetsenia, ae f.
checheno, na: sust Tsetsenus, i m; Tsetsena,
ae f // adj tsetsénicus, a, um.
check-in: - en hotel, v. recepción.
check-up: totíus córporis inspéctio.
checoeslovaco, v. checoslovaco.
checoslovaco: adj cecoslovakus sive cecoslovachus, a, um // sust Cecoslovakus sive
Cecoslovachus, i m.
Checoeslovaquia, v. Checoslovaquia.
213
Checoslovaquia
Checoslovaquia: Cecoslovákia vel Cecoslováchia, ae f. Sin: Bohemoslováchia.
viária.
chelín: scellinus, i m. Uso: - inglés, scellinus
británnicus vel anglus; libella británnica; austríaco, scellinus austríacus.
chicle: mastix, ĭcis f. Sin: mástice, es f; gummis salivária; cummis masticábilis.
chef: archícoquus, i m. Sin: archimagirus.
cheque: perscríptio, onis f. Sin: assignátio;
mandatum nummárium; perscríptio nummária; pecúniae perscríptio; perscripta pecúnia; nummária chártula; chártula mensária;
nummáriae perscriptionis chártula. Uso: bancario, nummárium argentáriae mandatum; mandatum vel assignátio mensae nummáriae; - postal, sýngrapha cursualis;
nummárium públici cursūs mandatum; nummária públici cursūs chártula vel scídula; - de
viaje o viajero, perscríptio viatória; iter
faciéntium nummárium mandatum; - sin
fondo, sýngrapha inanis; inane mandatum
nummárium; entregar un -, nummáriae perscriptionis chártulam trádere; girar, librar,
expedir un -, perscríbere argentum (vel pecúniam) de mensae scriptura; per scripturam
pecúniam sólvere; pagar con un -, perscríbere vel rescríbere
chequeo: inspéctio médica generalis. Sin: accurata inspéctio médica.
cherry: válida pótio cerasina.
chevió: línteum ánglicum.
chewing gum, v. chicle.
Chiapas: Cívitas Foederata Chiapas nuncupata.
chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; élegans.
chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella
chichón: tumor, oris m. Sin: tuber, ĕris n; tubérculum; inflátio.
chico: adulescéntulus, i m. Sin: puer. Uso: de la calle, puer viárius; chicos de la calle,
pueri puellaeque viárii.
chicoria, v. achicoria.
chifladura: (acción de chiflar) sibilátio, onis
f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura,
manía) inéptia, ae f ; más a menudo, inéptiae,
arum fpl. Sin: ineptíola; inéptia peculiaris;
manīa sive mánia f; insánia; deméntia.
chií o chiita, v. shiita.
Chile: Chília, ae f.
chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin:
chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m.
Sin: Chilianus, i m.
chillador, chillón: clamator, oris m.
chimenea: (hogar o fogón) focus, i m. Sin:
fóculus; caminus; lar, laris m // (conducto
para dar salida al humo que resulta de la
combustión) fumárium, ii n. Sin: fumaríolum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumárium
Cappellae Sixtinae.
chimpancé: símia troglodýtica, troglódytis
(-ǐdis), troglódytes (-ae).
China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China,
ae f.
china: (tejido de seda de la China) crispum
Sinae.
214
chocolate
chinche: (insecto) cimex, mĭcis m. Uso:
chinches de cama, címices lectulárii vel lectuárii // (clavito metálico) clávulus muscárius
chinela: crépida, ae f.
chinesco: (instrumento músico) campanulárium, ii n.
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; séricus
// sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser,
Seris m.
chip (Inform), pequeño circuito electrónico:
talus, i m. Sin: ássula, ae f. Uso: integrated -,
talus integratus.
Chipre: Cyprus, i f.
chipriota: adj cýprius, a, um. Sin: cypríacus
// sust Cýprius, ii m.
chiquilla: puéllula, ae f. Sin: pusa; pusíola;
púpula.
chiquillo: puérulus, i m. Sin: púsio, onis f;
puellus; púpulus; parvus puer.
chismorreo: sermúnculus, i m. Sin: sermúnculi, orum mpl.
chismoso: adj malédicens, entis Sin: malédicus; nugax, acis; gárrulus // sust susurro,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; malédicax
(-acis m).
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: eléctrica, eléctrica; sucínea vel succínea favilla.
chisquero: ellýchnium igníferum. Uso: saltó
la chispa en el -, scintilla excitata est.
chiste: (dicho agudo y gracioso) dictérium,
ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel
lépide, vel salse) dictum; iocus; ridículum;
en pl también facétiae; argútiae; sales, ium;
ioculária, orum n; ridiculária,orum n. Uso:
decir, soltar chistes, ioculari; ioculária fúndere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: ioculátio, onis f. Uso: en -, ioci causā; per iocum;
ioco; iocáliter.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo iocosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
um. Sin: facetus; salsus; lépidus; iocosus; iocabundus; dicax, acis; ioculárius; iocularis;
ioculatórius. Uso: costumbre -, mos (moris
m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; ioculatrix, icis f.
chito: taxillus, i m.
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expiatorio, hóstia succedánea. Uso: utilizar a los
homosexuales como - expiatorio, homosexuálibus pro hostia succedánea uti.
chocar: (encontrarse violentamente) collídere cum + abl. Sin: illídere; concúrrere;
conflígere. Uso: - recíprocamente, collidi refl
y pas; collídere inter se; dos trenes chocaron
frontalmente, duo trámina frontáliter collisa
sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimicare; cóngredi cum áliquo vel contra áliquem.
chocarrero: (que tiene chocarrería) scurrilis,
e // (aficionado a decir chocarrerías) scurra,
ae m.
chocha: scólopax, acis m.
chocolatada: chocolatícia, ae f.
chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n.
Sin: socolata; socolatum; theobroma, ătis n.
Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra;
tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae
quádrula; taza de -, chocolatae póculum; de
215
chocolateado
-, chocoláticus // bebida hecha con -, chocolata, ae f. Sin: socolata; chocolatae pótio; socolatae sorbítio; theobrómatis liquamen.
chocolateado: chocoláteus, a, um. Sin: socoláteus.
chocolatera: (vasija para hacer o servir chocolate) chocolatárium vel socolatárium, ii n
(vásculum). Sin: vas chocolatíferum vel socolatíferum; cúcuma (cucumella, cucúmula)
chocolatária vel socolatária // (mujer que
labra chocolate) chocolati vel socolati fabricatrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel socolati vénditrix.
chocolatería: (oficina, fábrica) chocolatária
vel socolatária, ae f. Sin: chocolatária officina
vel fábrica; chocolatifícium.
chocolatero: (relativo al chocolate) chocolatárius vel socolatárius, a, um // (el que labra
chocolate) chocolátifex vel socolátifex, ficis
m // (el que lo vende) chocolatárius vel socolatárius, ii m. Sin: chocolati vel socolati vénditor.
chocolatín: chocolatilla vel socolatilla, ae f ;
chocolatillum vel socolatillum, i n. Sin: chocolatae vel socolatae quádrula; chocolati vel
socolati pastíllulus.
chofer o chófer: ductor, oris m. Sin: rector;
gubernator; moderator; vector; raedárius; autoraedárius; autocinetista; autocinetistes, ae
m; autorector; automoderator; autovector; autocineti vel autoraedae ductor, rector, gubernator.
chopo, v. álamo.
choque: collísio vel allísio, onis f. Sin: collisus, us m; concursus, us m. Uso: - de aviones,
de automóviles, de trenes, aëroplanorum, autoraedarum, tráminum collísio; - de dos ju-
gadores, lusorum collisus; hubo un - entre
dos naves, duae naves inter se conflixerunt
vel concurrerunt // (Méd conmoción) - mortal, traumático, nervioso, letalis, traumáticus,
nervorum ictus (-us m).
choricería: taberna botulária, salária, salsária, salsamentária, suária.
choricero: botulárius; salsamentárius; mercator botulárius, salsamentárius, salsárius,
suárius; negótians vel negotiator botulárius ...
chorizo: tomácina, ae f. Sin: isícium, ii n.
chorro: (golpe de agua que sale con fuerza)
aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un
chorro de aire comprimido, ope compressi
áëris coniectūs.
chova: monédula, ae f.
chovinismo: sciovinismus, i m. Sin: exaggeratus nationalismus; immódicus suae pátriae
amor.
chovinista: sciovinista, ae mf. Sin: exaggeratus nationalista.
chubasco: ventus et imber.
chuchería: (cosa de poca importancia) res
frívola; en pl tricae, arum f // (dulce)
cup(p)édia, ae f. Sin: cup(p)édium; v. golosina // (alimento corto y ligero, ordinariam
apetitoso) cup(p)édiae, arum fpl.
chuleta: (costilla de carnero, cerdo, etc.)
cóstula, ae f. Uso: - asada, cóstula assata; con jugo, carnis pórtio suco madens; - con
jugo de tomate, cóstula lycopérsici liquámine
condita // (fig y coloq, bofetada) álapa, ae f.
chupacirios: pietatis ostentator. Sin: perassíduus ecclésiae frequentator; v. mojigato.
216
ciceronianismo
chupada: haustus, us m. Uso: dar unas buenas -, cállide haustus fumi súgere.
chupete: sugitórium, ii n.
churriguerismo: corruptae artis barocae spécimen (-mĭnis n).
churro: (fruto de sartén) láganum (tubulatum).
chusco: un tipo -, ridículus homo. Sin: lépidum mirumque caput.
chusma: (conjunto de galeotes que servían
en las galeras reales) rémiges, um mpl. Sin:
classiárii, orum mpl // (gente soez) fex pópuli
vel plebis.
chutar Dep: follem vel pilam (pede) iácere,
pulsare, impíngere.
cianhídrico: adj cyanhýdricus, a, um. Uso:
veneno -, venenum cyanhýdricum // sust
cyanhýdricum, i n. Sin: ácidum prússicum.
ciánico: cyánicus, a, um.
cianógeno: cyanógenum, i n; cyanogénium,
ii n.
cianografía: cyanográphia sive -graphīa, ae f.
cianosis: cyanosis, is f. Sin: livor; lívidus
color.
cianótico: cyanóticus, a, um. Sin: lívidus; exsanguis; vepállidus; ad cyanosin pértinens //
(que padece cianosis) cyanosi laborans, vexatus, affectus; qui vel quae cyanosi laborat.
cianuro: cyánidum, i n. Sin: sal (salis n)
cyanhýdricum; sal (salis m) cyanhýdricus.
Uso: - de potasio, hydrocyánicum.
ciática: íschias, ădis (ac ischíada) f. Sin: ischiádicus dolor; ischiádici dolores; ischiádica
pássio // enfermo de -, ischiádicus; ischíacus;
qui ischíade laborat.
ciático: ischiádicus, a, um.
ciato: cýathus, i m.
ciberespacio (Inform): cyberspátium, ii n.
Sin: spátium cybernéticum.
cibernética: cybernética, ae f; cybernétice,
es f. Sin: informática; sciéntia (vel disciplina,
vel ars) cybernética.
cibernético: cybernéticus, a, um.
ciborio: (copa) cibórium, ii n // (baldaquín o
baldaquino) sacellum, i n.
cicatriz: cicatrix, icis f.
cicatrización: cicatricatio, onis f. Sin: glutinátio vel conglutinátio.
cicatrizado: cicatricatus, a, um. Sin: glutinatus vel conglutinatus; cicatrice obductus; ad
cicatricem ductus, inductus, perductus.
cicatrizar: cicatricare. Sin: cicatricem dúcere, indúcere, perdúcere // cicatrizarse, cicatricari. Sin: ad cicatricem venire vel
pervenire.
cicerone: mystagogus, i m. Sin: monstrator;
públicus monstrator; monstrator urbis; urbis
mystagogus; dux vel ductor locorum, itíneris,
viae; comes, mĭtis mf. Uso: hacer de -, dúcere
áliquem; ofrecerse como -, praebere se
ducem álicui; valerse de un -, ducem adhibere; uti duce.
ciceronianismo: ciceronianismus, i m. Sin:
ciceroniana imitátio; Ciceronis imitandi stú-
217
cíclico
dium // (estilo ciceroniano) tulliana orationis
intégritas.
cíclico: cýclicus, a, um. Uso: orden -, ordo
cýclicus.
ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus;
cyclismi exercítia, certámina, stúdium; bírotae stúdium; ars birotária vel birotulária;
exercitátio birotária; cyclística res; lúdicra
(-orum npl) cyclística; athletismus birotalis;
lúdicra (-orum npl) bírotae; lúdicra birotália,
birotária, birotulária; cyclismi exercítia, certámina, stúdium. Uso: practicar el -, rem
cyclísticam profiteri; birotuláriam artem
exercere.
ciclista: adj, v. ciclístico // sust cyclista, ae
mf. Sin: birotárius; birotulárius; cyclismi
exércitor, studiosus, peritus.
ciclístico: birotárius, a, um. Sin: birotulárius;
birotalis; cyclísticus. Uso: competencia -,
certamen cyclísticum; cyclistarum certátio
vel conténtio.
ciclo: cyclus, i m. Sin: períodus, i f. Uso: solar, cyclus solaris; - vital, vitalis círculus; de estudios, studiorum cyclus.
ciclomotor: birótula motória.
ciclón: turbo, bĭnis m. Sin: turbo venti; ventūs turbo; ventorum vortex vel turbo.
ciclostil o ciclostilo: cyclóstilus, i m. Sin: polýgraphum; copiatrum; cyclostilógraphum.
ciclotrón: cýclotron, onis n. Sin: cyclótronum
cidra: cítreum, i n. Sin: cítreum malum;
malum médicum. Uso: agua de -, pótio cítrea; aromatizar con -, suavitate cítreā condire.
cidrero: malus médica.
cidro: citrus, i f.
cidronela: melissa officinalis.
ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um.
Sin: óculis captus; óculis carens. Uso: - de
nacimiento, caecígenus, a, um; - de un ojo,
áltero óculo captus; volver - a uno, áliquem
caecare vel occaecare; volverse -, caecum
fíeri; óculos amíttere; óculis capi; caecitate
áffici.
cielo: caelum, i n // (aire, atmósfera) aër,
áëris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, núbilum; - sereno, serenum; a - abierto, a - descubierto, sub divo; sub Iove // (mansión de
los bienaventurados) caelum, i n. Sin: regnum caelorum vel caeleste; beatorum sedes.
Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad súperos;
caeléstibus annumerari; nacido más para el que para la tierra, caelo potiusquam terrae
natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei
(voc Deus) m. Sin: Dóminus; Dei vel divina
providéntia // (- raso) láquear, lacunar, aris n
// fig elevar hasta el - a una persona o cosa,
ad caelum extóllere, ad astra ferre (vel láudibus ferre, efferre, extóllere) áliquem vel áliquid; tocar el - con las manos, caelum dígito
attíngere.
ciempiés: centípeda, ae f. Sin: millípeda.
ciencia: (lo que se sabe) sciéntia, ae f // (conjunto de conocimientos) cognítio (-onis f)
rerum // (teoría) doctrina, ae f. Sin: disciplina; sciéntia; ars. Uso: - aplicadas, disciplinae naturales in usum traductae, vel úsui
hábitae, vel usu exércitae; - atómica, sciéntia
de átomis; - auxiliares, artes disciplinaeque
adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; económicas, artes oeconómicae; - exactas,
disciplinae mathemáticae; exactarum rerum
stúdium; - experimentales, doctrinae experi-
218
cierre
mento suffultae; disciplinae experiendo haustae vel exquisitae; disciplinae experimentis
nixae vel constantes; - ficción, commentícia
sciéntia futurorum; commentícia rerum futurarum sciéntia; - filosóficas, disciplinae philosóphiae; doctrina vel disciplina de
philosóphia; - físicas, artes machinales vel
téchnicae; - humanas, humanae disciplinae;
disciplinae hóminem amplectentes; - liberales, sciéntiae liberales; - mecánica, machinamentorum leges vel doctrina; - militar,
rerum bellicarum sciéntia; - naturales, sciéntiae vel disciplinae naturales; - náutica, nauticarum rerum sciéntia; - ocultas, occultarum
rerum disciplinae; - políticas, sciéntiae políticae; - positiva, sciéntia positiva; - profanas,
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae disciplinae; - social, sciéntia societatum; - superiores, altiora disciplinarum stúdia; teológicas, disciplinae theológiae; - universal, doctrinae univérsitas; rerum ómnium
sciéntia; - de las finanzas, nummáriae rei disciplina; nummariorum negotiorum stúdium
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus.
Sin: in stúdiis doctrinarum egrégius.
científicamente: scientífice. Sin: scientiáliter; scientífica ratione; ad sciéntiae rationem;
viā ac ratione; ratione quadam et órdine; erudite.
cientificidad: scientialis rátio.
cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nímia
scientialis propénsio.
científico: adj scientíficus, a, um. Sin: scientialis, e; (de la ciencia o de las ciencias)
sciéntiae, doctrinae, artis; scientiarum, doctrinarum, ártium; (relativo a la ciencia) ad
sciéntiam (vel ad doctrinam, vel ad artem) áttinens. Uso: estudios -, humanarum disciplinarum vel bonarum ártium stúdia;
investigación -, sciéntiae pervestigátio; inquisítio scientialis; veri investigátio; veri inqui-
sítio atque investigátio; libros -, libri scientífici; bonarum ártium libri; medios o recursos
-, adiumenta doctrinae; poco -, parum scientíficus; progreso -, doctrinarum (vel disciplinarum, vel bonarum ártium) progréssio,
progressus, profectus, processus; sistema o
método -, rátio (-onis f); via ac rátio; ars et
via; alicúius rei vel disciplinae rátio; trabajo
-, labor ad scientiarum normas redactus //
sust scientíficus, i m. Sin: vir scientíficus;
doctus vir; vir doctrinarum peritus vel investigator; rerum naturā peritus vir.
ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, centésima (pars, partis f); interés del 1 %, centésimae (partes); el 2 %, centésimae binae; el 3
%, centésimae ternae; el 4 %, centésimae
quaternae; el 5 %, centésimae quinae; el 10
%, decem centésimae partes (-ium fpl); décima pars pro centum; décima pars e centum;
decem e centum; centésimae denae vel denae
centésimae; alrededor del 25 % de los enfermos, círciter vicenae quinae centésimae aegrotorum; el 90 % de la población,
nonagenae centésimae pópuli; el 100 %, álterum tantum; con el interés del 100 %, centuplicato; cum centésimo; condonar el 90 % de
la multa, novem partes multae (dat) detráhere; prestar dinero al 2 %, binis centésimis
fenerari; rendir el - por uno, cum centésimo
fúndere (de terreno); vender ganando el - por
uno, centuplicato véndere; el número de nacimientos disminuyó en un 15 %, númerus
natorum quinis denis centésimis imminutus
est.
cientopiés, v. ciempiés.
cierre: clausura vel clusura, ae f. Sin: interclúsio. Uso: - de fábricas, officinarum interclúsio, praeclúsio, occlúsio, obserátio; patronal, imperata óperum intermíssio // metálico, cataracta vel cataractes, ae f. Sin:
vertículae metállicae. Uso: - relámpago, - de
cremallera, clausura fulmínea; clusura trácti-
219
cierzo
lis; fulmínea verticularum occlúsio; vestido
con - de cremallera, vestis, quae metállicis
vertículis fulmíneo modo occlúditur.
cierzo, v. aquilón.
cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ĕris n.
cifra: (número dígito) númerus, i m // (signo
con que se representa este número) cifra, ae
f. Sin: nota; númeri nota vel signum // (escritura secreta) cryptogramma, ătis n. Sin:
scriptum furtivum; notae vel lítterae secretae,
secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave
de una -, occulta litterarum significátio; escribir en -, notare; per notas scríbere; secretis
notis scríbere; per compéndia scríbere; notis
secretis uti // (abreviatura) nota compendiária // (suma) summa, ae f. Sin: pecúnia (cantidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens
summa; ingens pecúnia (si se trata de dinero).
cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto
scriptus.
cifrar: arcanis notis scríbere. Sin: secretióribus notis exarare. Uso: mensaje cifrado,
scriptum arcanis vel secretióribus notis exaratum.
cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v.
petaca // (petaca para llevar cigarrillos)
hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasciculorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum
theca.
cigarrillo: hispánica, ae f. Sin: hispánula;
hispanilla; hispaníola; convolvellus; convólvulus; fascículus; sigarellum; sigárula vel cigárula; sigarella vel sigarilla; sigárulus vel
cigárulus; convolvellus tabáceus; convólvulus tabácinus; tabaci fístula vel cánnula ; fístula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: con filtro, hispánica colo praemunita; - desni-
cotinizado, hispánica nicotinā vácua; hispánica nicotinae expers; - emboquillado, hispánica lígulā práeditus; - ruso, hispánica
fistulata vel rússica; cajetilla de cigarrillos,
hispanicarum cápsula vel cucullus // emboquillar el -, hispánicam in fístulam immíttere;
fumar un -, hispánicam súgere; hispánicam
succensam súgere; ex hispánica fumum vel
vapores haurire; liar un -, hispánicam convólvere vel contorquere; llevar un - encendido en la boca, hispánicam in labris (vel in
ore) succensam gérere; ofrecer un -, hispánicam offerre vel praebere; tener el - encendido, hispánicam accensam (vel succensam)
habere.
cigarro: sígarum vel cígarum, i n; sígarus vel
cígarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabácinum; tabaci stilus, fascículus, rótulus, bacillum; tabacum tórtile vel convolutum. Uso: habano, volumen habanum; - toscano, tabaci
bacillum tuscum; anillo del -, cíngulum; caja
de cigarros, capsa sigarorum; capsella sígaris; fumar un -, sígarum (succensum) súgere;
e sígaro fumum vel vapores haurire.
cigüeña: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis
birotalis.
cigüeñal: (de un motor) asser (-ĕris m) anserinus. Sin: arbúscula manibulata.
cilicio: (saco o vestidura áspera) cilícium, ii
n. Sin: cilicina vestis vel túnica; cilicinum
sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o
de cadenillas de hierro con puntas, que se
lleva a raíz de la carne por penitencia) cilícium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
cíngulum; zona férreis rigens cuspídibus.
cilindrada: amplitudo cylíndrica. Sin: magnitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum
consummata magnitudo.
cilíndrico: cylíndricus, a, um. Sin: cylindra-
220
cinedrama
tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylindri formam habens.
cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin:
(- de coche) modíolus, i m; (- de gramófono)
cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pressórius.
címbalo: cýmbalum, i n; comúnmente en pl.
Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m;
cymbalístria, ae f; tocar el -, cymbalissare;
cýmbala quátere vel percútere.
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire.
cimbrear, v. cimbrar.
cimiento: substrúctio, onis f. Sin: fundamentum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra,
statumen (-mĭnis n); statuminátio; poner
los -, statuminare; fundamenta iácere.
cimitarra: acínaces, is (ac -em vel -en) m.
Sin: rúmpia (-ae f); falcatus ensis.
cimógeno: zymógenus, a, um.
cimología: zymológia sive -logīa, ae f. Sin:
doctrina de fermentis.
cimoscopio: zymoscópium, ii n.
cinc: zincum, i n. Sin: cádmia. Uso: óxido de
-, spodos, i f; revestir de -, zinco áliquid obdúcere vel indúcere; álicui rei cádmiam obdúcere; revestido de -, zinco vel cadmiā
obductus.
cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum
scalprum.
cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um //
(cinceladura) v. esta voz.
cincelador: caelator, oris m. Sin: scalptor.
cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen,
mĭnis n.
cincelar: caelare. Sin: scálpere; dentato scalpro scúlpere.
cincografía: zincográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: zincotýpia; cadmiográphia; cadmiotýpia; zincográphica ars; cadmiográphica ars.
cincotipia, v. cincografía.
cine: (sala) cinematēum, i n. Sin: cinematographēum. Uso: - al aire libre, cinematēum
subdiale; entrar al -, (in) cinematēum íngredi, intrare, introire; estar en el -, in cinematēo esse, morari, manere; ir al -,
cinematēum adire, obire; in cinematēum ire,
inire; venire; in cinematēum se conferre; cinematēum pétere; ir con frecuencia al -, cinematēum frequentare; salir del -, cinematēum
égredi, exire, relínquere; ab vel de cinematēo
exire; cinematēo égredi, exire; ¿qué se proyecta hoy en el -?, quid hodie in cinematographēo exhibetur? // (técnica, arte,
industria) cínema, ătis n. Uso: - mudo, pellículae mutae; amante del -, cinématis amator
m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, cinématis contemptor, osor m; cinématis contemptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos
sive oecus cinematográphicus; programa de
-, cinématis programma; ver -, cínema vel cinémata spectare; spectáculum cinematográphicum vísere; v. cinematografía.
cineasta: (creador de cintas cinematográficas) cineasta, ae m. Sin: cinématis ártifex vel
cultor; pellicularum auctor; v. director (- cinematográfico) // (el que se dedica a la cinematografía) cinematográphicae artis cultor,
studiosus, peritus // (actor, actriz de cine)
actor cinematográphicus m; actrix cinematográphica f.
cinedrama: cinematográphica fábula. Sin:
221
cinegética
cinematográphicum drama (-ătis n).
cinegética: cynegética, ae f. Sin: cynegética
ars; ars venandi vel venatória.
cineísta, v. cineasta.
cinemascope: cinemascope, es f; cinemascópium, ii n vel cinemascopēum, i n.
cinemateca: cinetheca, ae f. Sin: cinematotheca; (cinematographēi) pellicularum loculamenta
(-orum
npl);
taeniolarum
(cinematographicarum) repositórium vel receptáculum.
cinemática: cinemática, ae f. Sin: cinemática
disciplina, doctrina, sciéntia.
cinematografía: cinematográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cinematográphica ars vel res.
Uso: - apta para la psicología de los niños,
cinematográphia puerorum ánimis consentánea, - estereoscópica, cinematográphia stereoscópica; dedicarse a la -, ad rem
cinematográphicam se applicare.
cinematografiar: cinematographare. Sin:
pellículam gyrare; cinematográphicas imáginum séries confícere; cinematográphice réddere, imprímere, descríbere.
cinematográfico: cinematográphicus, a, um.
Sin: cinemáticus. Uso: arte -, cinematográphica ars; autor -, v. escenarista; cámara -,
v. cámara; cinta -, cinematográphica pellícula, taenia, taeníola; espectáculo -, spectáculum cinematográphicum; cinematográphica
vísio; producción -, v. producción; sala -,
aula cinematographēi.
cinematógrafo: (edificio) cinematēum, i n.
Sin: cinematographēum; cinematográphium;
theatrum cinemáticum vel cinematográphicum; cinematographēi aula. Uso: - pornográ-
fico, cinematēum pornográphicum; - sexuales, cinematea sexuália // (arte) cínema, ătis
n. Sin: cinematógraphum; res cinematográphica. Uso: - sonoro, cinematógraphum vócibus intersertum; cinematográphica vísio
vócibus copulata; - sonoro y hablado, cinematógraphum cánticis sermonibusque intersertum.
cinescopio: cinematoscópium, ii n. Sin:
tubus imagíneus.
cinesiatría, v. cinesiterapia.
cinesiterapia: cinesitherapīa, ae f. Sin: gýmnica curátio; gýmnicae curationes.
cinética: cinética, ae f. Sin: cinética rátio,
doctrina, sciéntia, ars; rátio de velocitate vel
de motūs velocitate; stúdium motum attingens.
cinético: cinéticus, a, um. Sin: motórius.
cinetoscopia: cinetoscópia, ae f.
cinetoscopio: cinetoscópium, ii n.
cingalés, v. ceilanés.
cíngulo: cíngulum, i n.
cínicamente: cýnice. Sin: cýnico vel cynicorum more; impudenter; procáciter; procacíssime
cínico: (concerniente o relativo al cinismo)
cýnicus, a, um // (desvergonzado) ímpudens,
entis. Sin: impudīcus; procax (-acis) // (filósofo -) cýnicus, i m. Sin: cýnicae sectae philósophus.
cinismo: cynismus, i m. Sin: cýnica institútio; cynicorum disciplina // (desvergüenza)
impudéntia, ae f. Sin: procácitas.
222
circulación
cinocéfalo: cynocéphalus, i m.
cinófilo: adj canum studiosus // sust canum
amator vel cultor.
cinofobia: cynophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
(nímius) canum pavor vel timor.
cinta: táenia, ae f. Sin: taeníola; ínstita; limbus; vitta; fascíola. Uso: - adhesiva, táenia
adhaesiva, adhaerens, glutinatória; - aisladora, aislante, táenia insulatória vel segregativa; fascíola propagationi resistens; dactilográfica o de máquina de escribir, táenia colorífica; dactylográphica taeníola;
scriptóriae machínulae fascíola; - discográfica, taeníola sonis edendis vel exprimendis;
- glutinosa, táenia glutinosa; - magnética o
magnetofónica, táenia magnética vel magnetophónica; fascíola magnetophónicā vi práedita; - móvil, táenia móbilis; - perforada,
taeníola convenienter vel ordinate terebrata; sonora, táenia sonans vel sonígera; phonotáenia; - transportadora, táenia transportatória
vel vectória; - vial, strata (-ae f); - de acero,
táenia chalybéia; - de asfalto, via bituminata
vel bitúmine constrata; - de color, táenia colore intincta; táenia colorata vel colorífica; de goma, táenia gummi contexta; vitta
cummi íllita; - de video, capsella magnetophónica; velocidad de -, velócitas táeniae //
(tejido largo y angosto) vitta, ae f. Sin: táenia; redimículum // (para el cabello) fáscia,
ae f. Sin: ligamen, mĭnis n // (franja, orla) lacínia, ae f. Sin: limbus.
cinto: cíngulum, i n. Sin: zona; cinctura;
cinctus (-us m). Uso: - pequeño, cingillum;
zónula; - de cuero, zona coriácea; zónula alutácia vel alutácea; - de goma, cíngulum gúmmeum.
cintura: (parte del cuerpo) médium corpus.
Sin: média córporis pars // (cinto o ceñidor)
v. estas voces.
cinturón: bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: cíngulum; cíngulus; zona. Uso: - salvavidas, salutis cíngulus; - de seguridad, cíngulum vel
cinctura securitatis; bálteus, bálteum securitatis vel securitatis causā; zona securitatis;
atarse, apretarse el - de seguridad, bálteo securitatis se alligare; cíngulo se munire; cíngulum securitatis sibi aptare; cláudere
cíngulum securitatis.
circo: (recinto circular y cubierto donde se
representan ejercicios ecuestres y acrobáticos) circus, i m. Uso: - ecuestre, circus equester // (erosión de forma arqueada en un país
montañoso) circus, i m.
circuito: circúitus, us m. Uso: - cerrado, circúitus occlusus; - eléctrico, circúitus eléctricus; corto -, (eléctricus) circúitus curtus;
(eléctrici) fluxūs interrúptio; súcini fluxūs
occlúsio.
circulación: (movimiento de lo que circula)
circulátio, onis f. Sin: circúitus, us m; cursus ,
us m. Uso: - sanguínea, sanguínea vel sánguinis circulátio, circúitus, cursus; - del agua,
aquae circulátio; - del aire, perflatus (-us m)
// (transmisión, propagación) divulgátio, onis
f. Uso: - mercantil, circulátio bonorum productorum; - del dinero, rei nummáriae vel
nummorum usus (-us m); dinero en -, pecúnia
vel nummi in ómnium usu; aumentar la - del
dinero, magnam cópiam nummáriae rei effícere; entrar en -, in usu esse incípere, in frequentem usum venire; estar en -, in usu esse;
úsui esse, in usu versari; poner en - un
chisme, rumorem dispérgere vel differre (con
ac e inf); poner en - dinero, nummos édere;
poner en - un folleto, libellum circumferre;
poner en - una noticia, núntium divulgare
sive vulgare; sacar de la -, tóllere // (tránsito
por las vías urbanas) commeatus, us m. Uso:
- trabada, iter impeditum; - prohibida (señal
de tránsito), ne commees; - vial, commeátio
viária; normas de -, leges vel praecepta com-
223
circulante
meandi.
circunnavegar: circumnavigare.
circular: adj in orbem circumactus vel sinuatus. Sin: orbi vel círculo símilis; rotundus (redondo) // (carta dirigida a muchos) epístula
formalis. Sin: lítterae passim missae; lítterae
circulares.
circunspección: verecúndia, ae f. Sin: circumspéctio; modéstia.
circulante: circumlatus, a, um. Uso: biblioteca -, bibliotheca circumlata.
circularmente: in orbem.
circulatorio: circulatórius, a, um. Uso: sistema -, apparatus sánguini diffundendo; sánguinis circularis fluxus; sánguinis per venas
diffúsio.
círculo: (área contenida dentro de la circunferencia) círculus, i m. Sin: orbis (-is m); circúitus (-us m). Uso: - ártico, círculus
árcticus; el - central, círculus médius; fig, vicioso, círculus vitiosus; vitiosus verborum
circuítio // (sociedad, club) sodálitas, atis f.
Sin: sodalícium; coetus (-us m); consociátio;
socíetas; congréssio; grex (gregis m). Uso: familiar, congréssio familiárium; - de juventud católica, iúvenum catholicorum coetus,
sociétas, consociátio // (cenáculo) círculus, i
m. Uso: - latino, círculus latinus; círculus latine loquendi; - de amigos, amicorum círculus.
circuminsesión: circuminséssio, onis f.
circuncisión: circumcísio, onis f.
circunferencia: circumferéntia, ae f. Sin: circúitus; círculus; círcinus; circinatio; circumcurrens línea; línea rotundationis; línea in
gyrum ducta; línea in orbem reflexa. Uso: del círculo, circinátio círculi.
circunnavegación: périplus, i m. Sin: circumnavigátio.
circunscripción: circumscríptio, onis f. Uso:
- eclesiástica, circumscríptio ecclesiástica.
circunstancia: (condición concomitante)
adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, atenuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora;
conformarse a las - históricas y locales, se
ad témporum locorumque adiuncta conformare // (situación) tempus, ǒris n. Sin: condício. Uso: responder a las -, tempóribus
assentire; témpori servire; según las -, ex
témpore; pro témpore; pro re; tomar una deliberación según las -, ad tempus consílium
cápere; consílium pro témpore et pro re cápere // (ocasión) occásio, onis f. Sin: opportúnitas, atis f.
circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: temporárius. Uso: amistades -, amicítiae temporáriae.
circunvolución: (vuelta o rodeo de alguna
cosa) circuítio, onis f. Sin: orbis; sinus; circumvolútio // Anat, - cerebral, orbes cérebri;
circumvolútio cérebri cutis; - de las masas
intestinales, intestinorum circumvolútio.
cirial: céreus, i m. Sin: luminare ; ceroferárium, ii n.
cirílico: cyríllicus, a, um.
cirrosis: cirrhosis, is f. Uso: - hepática, cirrhosis hepática; iécoris inflammátio.
ciruela: prunum, i n. Uso: - blanca, prunum
céreum; ceréolum; - pequeña, prúnulum.
ciruelo: prunus, i f. Uso: - silvestre, prunus
silvestris.
224
citar
cirugía: chirúrgia sive chirurgīa, ae f. Sin: ars
chirúrgica; chirúrgica medicina; medicina
vulnerária. Uso: - dental, chirúrgia odontoiátrica; - plástica, chirúrgia plástica.
cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulnerárius; médicus vulnerárius.
Cisjordania: Cisiordánia, ae f. Uso: de -,
cisiordánicus.
cisma: schisma, ătis n. Sin: discídium; ab
unitate Ecclésiae seiúnctio, desiúnctio, separátio; ab Apostólica Sede (vel a Romano Pontífice) seiúnctio.
cismático: schismáticus, a, um Sin: díssidens; ab unitate Ecclésiae (vel ab Apostólica
Sede, vel a Romano Pontífice) seiunctus, disiunctus, separatus.
cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -,
cycnēus; olorinus; fig, canto del -, suprema
vox (alicúius).
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden
-, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is
m.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptáculum
aquae plúviae. Uso: agua de -, aqua cisternina vel collectiva.
cístico: cýsticus, a, um. Uso: conducto -, canalis cýsticus.
cistícula: fellis vesícula. Sin: cystis (-is f)
fellis.
cistiféllea: cystis féllea. Sin: fellis vesícula.
cistitis: cystitis, ǐdis f. Sin: vesicae vel vesículae inflammátio; cystis inflátio.
cistoscopía: cystoscópia sive cystoscopīa, ae
f. Sin: mictualis vesicae inspéctio; urinae vesicae inspéctio. Uso: hacer la -, urinae vesicam introspícere.
cistoscopio: cystoscópium, ii n. Sin: instrumentum mictuali vesicae introspiciendae.
cistotomía: cystotómia sive cystotomīa, ae f.
Sin: (mictualis) vesicae séctio.
cita: (hora y lugar en que convienen encontrarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
condictum; tempus locusque (ad conveniendum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
constitutum venire; venire ad condictum; áliquem convenire; fijar una - con alguno,
constitutum fácere; tempus locumque
constitúere vel praestitúere cum áliquo; pedir
una -, locum tempusque póscere; tener una con alguien, cum áliquo habere constitutum
// (pasaje textual que se reproduce de un
texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prolatus. Uso: - de Cicerón, Ciceronis locus; - poéticas, poëtarum loci.
citación: vocátio, onis f. Sin: in ius vocátio;
áctio vocandi in ius.
citar: (avisar a uno señalándole día, hora y
lugar para tratar de algún negocio) álicui vel
cum áliquo tempus et locum (colloquendi)
constitúere // (referir textualmente lo que otro
ha dicho o escrito) verba (las palabras),
locum (el pasaje) alicúius afferre, proferre,
referre; commemorare. Uso: - a Homero, Homerum (vel illud Homeri) commemorare; - a
Platón, Platonis locum afferre; - un ejemplo,
exemplum pródere, prodúcere, propónere;
exemplo uti; - a uno como ejemplo, áliquem
in exemplum indúcere; - una prueba, testimónium proferre // (emplazar a uno ante un
juez) citare áliquem. Sin: in ius vocare; in
iudícium arcéssere; ad iúdicem vocare. Uso:
225
cítara
- a uno como testigo, áliquem testem citare;
citare áliquem in testimónium; testem citare
in áliquid.
cítara: cíthara, ae f. Uso: tocar o tañer la -,
citharizare.
citarista: citharista, ae m; citharístria, ae f.
cítiso, v. codeso.
citofagía: cytophágia sive -phagīa, ae f.
citófono: citóphonum sive citophōnum, i n;
citophónium, ii n.
citología: cytológia sive -logīa, ae f. Sin:
cellularum doctrina vel sciéntia.
citológico: cytológicus, a, um.
citoplasma: cytoplasma, ătis n.
citostoma: cytóstoma, atis n.
citrato: citratum, i n. Sin: sal cítricum; sal cítricus; sal citratum vel citratus.
cítrico: cítricus, a, um. Uso: ácido -, ácidum
cítricum.
city: média urbs.
ciudad: urbs, urbis f (- grande); óppidum, i n
(- de provincia); cívitas, atis f (conjunto de
ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa
urbs; urbs indústria; - fantasma, urbis simulacrum.
Ciudad del Vaticano: Cívitas Vaticana.
ciudadanía: cívitas, atis f. Uso: - honoraria,
cívitas honorária; conferir a uno la -, civitatem álicui dare, impertire, impertiri, largiri;
áliquem civitate donare; obtener el derecho
de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Estado, civitatem mutare; perder el derecho de
-, civitatem amíttere; quitar a uno el derecho
de -, civitatem álicui adímere; tener -, civitatem habere.
ciudadano: adj cívicus, a, um // sust civis, is
mf. Uso: - blanco, civis albícolor vel albi coloris; - negro, civis nigri coloris; - honorario
de Berlín, honorárius civis Berolinensis; - del
mundo, civis orbis terrarum.
civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin:
excultus // sust civis, is m.
civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor privatarum causarum.
civilización: civilizátio, onis f. Sin: civílitas;
civilis cultus (-us m); cultus humanus; animorum cultura; humanitatis cultus; humanus
civilisque cultus; cultus atque humánitas.
Uso: la - actual, civilizátio hodierna; - consumista, civilis cultus rerum consumendarum; cristiana, christiana humánitas; - griega y romana, humanus cultus Graecorum et Romanorum; - moderna, recentior civilis cultus; mundial, cunctorum hóminum cultus civilis;
- occidental, humanitatis cultus occidentalis;
- universal, cultus humanitasque géntium; del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus;
la causa de la -, civilis culturae humanitatisque causa.
civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus.
civilizar: civilizare. Sin: urbanum fácere, ad
humanitatem informare, conformare, excólere; ad civiles mores revocare; humanum
cultum indúcere; humano cultu excólere; in
humanum cultum civilemque dedúcere // civilizarse, ad humanitatem conformari, éxcoli,
informari. Sin: humaniorem fíeri; feritatem
exúere.
226
clase
civilmente: civíliter; (urbanamente) urbane.
civismo: pátriae cáritas. Sin: civilis ánimus;
civile stúdium.
cizaña: (planta) zizánia, ae f; zizánia, orum
npl. Sin: lólium; herba nocens // fig, discórdia. Uso: sembrar -, discórdiam concitare;
discórdias excitare vel sérere (en medio del
pueblo, in vulgus); dissensiones commovere
vel fácere.
clac: tútulus plicábilis.
clámide: chlamys, ĭdis f. Sin: paludamentum.
clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (camarilla) impenetrábile sodalícium; inaccessíbile consórtium; sodalícium profanos
excludens // (claque) v. esta voz.
clandestinidad: clandestínitas, atis f. Uso:
vivir en la -, vitam clandestinam dégere.
clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occultus; secretus.
claque: turba plausorum. Sin: turba plaudéntium.
clara: albumen, mĭnis n. Sin: album ovi.
claraboya: tecti fenestella.
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: misionero -, missionárius claretianus // sust claretianus, i m. Sin: sócius vel sodalis
claretianus.
clarín: clarinum, i n. Sin: tuba clarísona.
clarinete: (instrumento) clarínulum. Sin:
tíbia clarísona // (quien lo toca) clarinista, ae
m.
clarión: creta, ae f. Sin: gýpseum bacillum
vel gráphium.
clarisa: clarissa, ae f. Sin: claralis vel clarensis virgo; soror religiosa a Sancta Clara nuncupata.
clarividencia: facultas longinqua percipiendi. Sin: divinátio; vaticinátio // (penetración, perspicacia) perspicácitas, atis f . Sin:
sagácitas; mentis acumen.
clarividente: divinator, oris m. Sin: vaticinator; vates // (perspicaz) vir sagacíssimae
mentis.
claro (en un bosque): rárior silva.
claroscuro: (conveniente distribución de la
luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis
et umbrae míxtio. Sin: lumen et umbra; lúminum umbrarumque rátio // (diseño o dibujo que no tiene más que un color sobre la
superficie en que se pinta) monochrómaton,
i n. Sin: monochrómatos pictura; unícolor vel
unīus coloris pictura.
clase: (división de estudiantes) scholae classis (-is f). Uso: - mixta, classis promíscua vel
communis; alumnos de las - superiores, discípuli clássium superiorum // (aula) schola,
ae f // (lección) léctio, onis f. Sin: praeléctio;
schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
institútio subsidiária; - de latín, schola latina;
horas de -, horae institutóriae; horas de - semanales, scholae hebdomadales; en sus -, in
praelectiónibus suis; dar -, lectiones dare vel
trádere; praelectiones habere; dar - particulares, privatas scholas habere; ¡ven al frente
de la -!, veni ante classem! // (categoría de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
Uso: - alta, classis superior; - dominante,
classis dóminans; - media, médius ordo;
média cívium classis; classis médiae condicionis; hómines médiae fortunae; hómines
227
clásicamente
módice locuplētes; - obrera, ordo operárius
vel operariorum; proletária classis; plebs operária; - sociales, cívium órdines; civitatis
classes; sociales coetus; individuo de la alta, áliquis ex strato superiore exoriundus //
concordia entre las - sociales, cívium órdinum consensus; consensus ómnium órdinum;
cooperación de las - sociales, cívium órdinum adiutrix ópera; desigualdad de las - sociales, clássium (vel cívium órdinum)
inaequálitas, disparílitas, dispáritas; igualdad, equilibrio de las - sociales, clássium aequálitas vel aequilíbritas; hombres de toda
clase, omnis géneris hómines; lucha de clases, órdinum inter ipsos dimicátio; civitatis
clássium inter ipsas dimicátio.
clásicamente: clássice. Sin: clássico more;
exemplo optimorum scriptorum. Uso: escribir -, ad exemplar optimorum scriptorum
scríbere // (en sentido genérico) óptime; eleganter; probate.
clasicismo: classicismus, i m. Sin: classicorum scriptorum rátio, stúdium, imitátio; classicorum artíficum rátio; more antiquorum
sentiendi vel scribendi rátio.
clasicista: adj classicísticus, a, um // sust
classicista, ae m. Sin: classicorum scriptorum
aut classicorum artíficum studiosus, sectator,
fautor, propugnator.
clásico: (concerniente o relativo a la literatura o al arte de la antigüedad griega y romana, y a los que en los tiempos modernos
los han imitado) clássicus, a, um. Sin:
praestans; óptimus, doctus, élegans. Uso: escritores -, scriptores clássici; praestantes latinitatis scriptores; óptimi latinitatis auctores;
lenguas -, linguae clássicae vel antiquae; poesía -, poēsis (-is; ac -in f) clássica; literatura
-, lítterae clássicae vel antiquae; también antiquae lítterae elegantes; mundo -, cultura -,
antíquitas docta et élegans // (partidario del
clasicismo) clássicus, i m // (modelo en cualquier literatura o arte) óptimus, a, um. Sin:
praestantíssimus; politus probatusque. Uso:
lengua -, lingua óptima vel praestantíssima;
lingua polita probataque; escritores -,
praestantes scriptores vel auctores; scriptores
óptimi; probati, boni; clásicos del género literario, clássici géneris litterárii.
clasificación: classificátio, onis f. Sin: gradátio; ordo; descríptio vel discríptio; distribútio; seléctio; diribítio; in classes vel in
gradus distribútio; in órdines partítio; in génera disposítio. Uso: - general, ordo generalis; descríptio generalis; - social, classificátio
socialis; classes (-ium fpl) sociales; - de la
correspondencia, epistularum diribítio; - de
expedientes, pagellarum vel libellorum distribútio, seléctio, diribítio; hacer una - de los
concurrentes, petitores in gradus distribúere;
pro dignitate áemulos dispónere; nuestro
atleta ocupa el cuarto lugar en la - nacional,
noster athleta óccupat quartum locum in gradatione nationali.
clasificador: collectórium, ii n. Sin: scrínium
vel loculamentum scriptis in lítteras digerendis. Uso: - plástico, collectórium plásticum.
clasificar: distribúere. Sin: in órdines distribúere; descríbere vel discríbere; digérere; in
órdines divídere; in génera dispónere. Uso: expedientes, pagellas vel libellos distribúere,
selígere, diríbere; pagellarum fascículos distribúere.
clasismo: classismus, i m. Sin: clássium dispárium stúdium; concertationes inter órdines;
conflictationes inter classes.
clasista: classista, ae m. Sin: concertator pro
órdine (vel pro classe) cívium; clássium dispárium studiosus.
claustro: peristylum monachale. Sin: pórti-
228
cleptómano
cus quadrilátera.
claustrofobia: claustrophóbia sive -phobīa,
ae f. Sin: claustri vel claustrorum pavor; clausorum locorum formīdo.
cláusula: cláusula, ae f. Sin: terminátio. Uso:
- rítmicas, cláusulae vel terminationes numerosae; tipos de cláusulas, clausularum génera
vel formae.
clausura: clausura, ae f. Sin: monachalis
clausura.
clavado: clavatus, a, um. Sin: confixus, a,
um. Sin: clavi affixus.
clavadora: instrumentum clavis immittendis.
clavar: clavare. Sin: confígere; clavis affígere.
clave: clavis, is f. Uso: - de violín, clavis violínica // (signos convenidos para escribir en
cifra u otros distintos de los usuales) notae,
arum fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel arcanae, vel occultae) notae. Uso: explicación
de la -, secretarum notarum explicátio, explanátio, interpretátio; - para explicar las inscripciones,
clavis
ad
explicandas
inscriptiones // (noticia o idea por la cual se
hace comprensible algo que era enigmático)
via vel áditus (-us m) ad áliquid. Uso: dar la
- de un problema, áliquid explanare, explicare; encontrar la - de algo, áliquid intellégere; intelligendi viam invenire // (Arq,
piedra con que se cierra el arco o bóveda)
médium saxum.
clavel: dianthus, i m. Sin: caryophillum vel
garyophyllon; dianthus caryophyllus.
clavero, v. giroflé
clavicémbalo: clavicýmbalum, i n. Uso:
tocar el -, clavicýmbalum pulsare.
clavicembalista: clavicymballista, ae m; clavicymballístria, ae f.
clavicímbalo, v. clavicémbalo.
clavicímbano, v. clavicémbalo.
clavicordio: clavichórdium, ii n.
clavícula: clavícula, ae f.
clavija: (taruguillo para ensamblajes o para
tapar un agujero) paxillus, i m. Sin: épigrus;
cunéolus; clávulus // (pieza en instrumentos
músicos) verticillus, i m // (pieza que se conecta a la base de un enchufe, para establecer un contacto eléctrico) spina (-ae f)
contactūs.
clavo: clavus, i m. Uso: el que hace clavos y
clavijas, clavárius, ii m; fábrica de clavos,
clavorum officina; tienda de clavos, clavorum taberna; surtido de clavos, clavorum
congéries // (capullo seco de la flor del clavero) caryophyllum vel garyophillum, i n.
claxon: búcina, ae f. Sin: appropinquantis
(vel occurrentis, vel advenientis) autocineti
vox; sonorus autocineti index.
clemátide: clématis, ĭdis f; clematitis, ĭdis f.
clepsidra: clépsydra, ae f. Uso: el que hace o
vende clepsidras, clepsydrárius, ii m.
cleptomanía: cleptománia sive -manīa, ae f.
Sin: furácitas; furandi libido; ínsita furandi
libido; ingénium furandi.
cleptómano: cleptómanes, is m. Sin: furax,
ācis ; insanus fur; cleptomániā affectus vel laborans.
229
clergyman
clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more
confecta.
clerical: adj clericalis, e // sust clericorum
(vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel
fautrix f.
clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor
in clerum; favor erga cléricos vel ecclesiásticos; in cléricos stúdium; stúdium favendi cléricis.
clericalizar: clericalizare.
clérigo: cléricus, i m. Uso: - Regulares de la
Madre de Dios, Ordo Clericorum Regulárium a Matre Dei; - vago, cléricus vagus.
clero: clerus, i m. Uso: - extranjero, clerus
alienígenus vel éxterus; - indígena, clerus indígena, indígenus, pátrius, domésticus; - regular, clerus regularis; - secular, clerus
saecularis // pequeño clero, pueri altari inservientes vel ministrantes; puerorum altari ministrántium coetus.
clíbano: (horno portátil) clíbanus, i m.
cliché: chalcotýpia sive -typīa, ae f // fig,
exemplar, aris n. Sin: praestituta forma; spécimen praestitutum.
cliente: (protegido, da) cliens, entis mf (gen
pl cliéntium vel clientum); clienta, ae f //
(comprador, ra) emptor, oris m; emptrix, icis
f.
clientela: (conjunto de los clientes de una
persona o de un establecimiento) clientela,
ae f // (personas que están bajo la protección
o tutela de otras) clientes, ium vel um mf //
(los parroquianos) emptores, um m; emptrices, um f.
clima: clima, ătis n. Sin: caelum; caeli natura
vel status (-us m). Uso: - áspero, caeli aspéritas; - muy benigno, caelum mitíssimum, glacial, glaciale caelum; - malsano, aër péstilens ; - pesado, caeli grávitas; - sano, caeli
salúbritas; salubre caelum; - tórrido, tórridum caelum; - variado, caeli varíetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
statūs mutationes; - uno o dos grados más benigno según la escala Celsius, caelum uno
duobusve grádibus celsianis mítius.
climático: climáticus, a, um. Sin: caeli (gen);
ad clima áttinens.
climatología: climatológia sive -logīa, ae f.
Sin: clímatum stúdium.
climatérico: climactéricus, a, um. Sin: scánsilis, e; scalaris, e. Uso: año -, climacter, ēris
m; tiempo -, v. climaterio.
climaterio: climactéricum tempus (-poris n)
clímax: (gradación) gradátio, onis f. Sin:
progréssio.
clínica: clínica, ae f. Sin: nosocomīum; valetudinárium; medicina. Uso: - dermatológica,
ginecológica, odontológica …, clínica dermatológica, gynaecológica, odontoiátrica …;
- particular, domus clínica vel therapéutica;
- privada, nosocomīum privatum; - psiquiátrica, valetudinarium vel nosocomīum
psychiátricum // (parte práctica de la enseñanza de la medicina) clínica, ae f. Sin: clínice, es f.
clínico: adj clínicus, a, um // sust clínicus, i
m. Sin: médicus clínicus.
clip: (grapa para sujetar papeles) fíbula, ae f.
clipboard (Inform): latíbulum, i n.
clipper: (velero) velocíssima scapha velífera
230
coalición
cloroformizar: chlorofórmio sopire áliquem.
// (avión) aëronavis transoceánica.
clisé, v. cliché.
clistel, clister o clisterio: clyster, ēris m. Sin:
clystérium; clysmus; enteroclysma (-ătis n);
alvi dúctio; clysteris iniéctio; alvi irrigátio;
intestinorum lavátio vel lótio. Uso: limpiar el
vientre con -, alvum clysterizare vel clysteriare; clystere alvum purgare.
clisterizar: clysterizare. Sin: clysteriare //
clisterizarse, clystēre purgari.
clítoris: clítoris, is (ac -in) vel ĭdis f.
clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una
computadora -, computatrum hýbridum.
clonación: clonátio, onis f. Sin: clonizatio;
clónesis; clónitus, us m; clonifactum, i n.
clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus.
Uso: oveja -, ovis clonizata.
clonar: clonare. Sin: clonifácere; clonizare;
clonítui óperam dare. Uso: - fetos humanos,
fetus humanos clonare; licencia, permiso de
-, licéntia vel permíssio clonizandi.
clorato: sal chlóricum; sal chlóricus.
clorhidrato: chlori hydratum.
clorhídrico: chlorhýdricus, a, um. Sin:
hydrochlóricus.
clórico: chlóricus, a, um.
cloro: chlorum vel chloron, i n.
cloroformo: chlorofórmium, ii n. Sin: chlorofórmicum medicamentum.
clorosis: chlorosis, is f.
cloruro: chlorurum, i n. Sin: sal chlorhýdricum; sal chlorhýdricus. Uso: - de cal, calx
(calcis f) chlorata.
clown: ridiculárius, ii m. Sin: scurra; lúdius;
sánnius.
club: coetus, us m. Sin: sodalícium; sodálitas; socíetas; consociátio; círculus. Uso: - deportivo, sodalícium athléticum; sodálitas
corpóribus lúdicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de fútbol,
socíetas pedilúdii
clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina;
gallina íncubans vel quae íncubat (cuando
empolla); gallina nutrix (cuando cría los
pollitos).
cluniacense: cluniacensis, e.
coacción: conatus, us m. Uso: intentos de psicológica, conatus ipsos ánimos coërcendi.
coactor, v. exactor.
coadjutor, coadyutor: coadiutor, oris m.
coadyuvar: coadiuvare.
clorofila: chlorophylla, ae f. Sin: chlorophyllum.
clorofórmico: chlorofórmicus, a, um.
cloroformización: sopor per chlorofórmium
inductus.
coagulación: coagulátio, onis f.
coágulo: coágulum, i n. Sin: concrétio.
coalición: coalítio, onis f. Uso: convenio de
231
coaxial
-, contractum coalitionis; - gobernante, formada por democristianos y socialdemócratas, coalítio administratrix, quae ex
demócratis christianis et demócratis sociálibus constat.
coaxial: eodem axe volúbilis.
cobáltico: cobálticus, a, um.
cobalto: cobaltum, i n. Uso: color -, caerúleus color; cielo de -, caelum caerúleum vel
serenum; - radiactivo, radiocobaltum; cobaltum radios educens.
cobaya, v. cavia.
cobertera: operimentum, i n. Sin: opérculum.
cobertizo: (techo voladizo) téctulum pénsile.
Sin: pénsilis subgrunda ; pénsile subgrúndium // (sitio cubierto, generalmente tosco y
sencillo) receptáculum, i n. Sin: repositórium; tegulatum. Uso: - para reparar las mieses de la lluvia, nubilárium.
cobertor: (cubrecama; frazada), v. estas
voces.
cobrador, ra: exactor, oris m; exactrix, icis
f. Uso: - de impuestos: apodecta, ae m; tributorum exactor m vel exactrix f; pecúniae públicae coactor m vel coactrix f.
cobranza: (acción de cobrar) exáctio, onis f.
Uso: hacer las cobranzas, débitam pecúniam
exígere // (efecto de cobrar) pecúnia exacta,
coacta, collecta. Sin: nummi accepti mpl.
cobrar: accípere (pecúniam).
cobre: aes, aeris n. Uso: - rojo, cuprum; mina
de -, fodina aeris; fodinae aeráriae.
cobro, v. cobranza.
cocacola: cocacola, ae f. Uso: lata de -, metállina cocacolae pyxis (-ĭdis f).
cocaína: cocaīna, ae f. Sin: cocaīnum; coca
stupefáciens. Uso: traficante de -, cocaīni negotiator.
cocainismo: cocainismus, i m.
cocainomanía: cocainománia sive cocainomanīa, ae f. Sin: cocaīnae stúdium vel cupíditas; immódicus cocaīnae usus.
cocainómano: cocaīni cúpidus.
cocción: decóctio, onis f. Sin: coctura.
coche : (carruaje generalmente de cuatro
ruedas) raeda, ae f. Sin: currus, us m. Uso: cuna, currus púero vehendo; - fúnebre, currus
funestus // (automóvil) autocinetum, i n. Sin:
autoraeda; autocurrus; autovehículum; currus
automóbilis vel automatárius. Uso: - ambulancia, raeda circumforánea; - blindado, autoraeda cataphracta vel loricata; currus
aeratus automatárius; - bomba, autocinetum
pyróbolo dolose instructum; - capilla, sacellum automatárium; subrotatum sacellum
automatárium; - “Dacia”, autocinetum fabricationis, cui nomen “Dacia”; - descubierto,
autocinetum intectum; - eléctrico, autocinetum eléctricum; - estacionado, autocinetum
statutum; - “Fiat” usado, autocinetum Fiat,
álium ante habens possessorem; - fúnebre,
autocurrus fúnebris; - Mercedes Benz, autocinetum mercedónium; - nacional, currus
automatárius domésticus; - Opel, autocinetum opelianum; - parlante, autocinetum loquens; - particular, autocinetum privatum; patrullero, autocinetum circumspectórium; pensante, autocinetum cógitans; - pequeño,
autoráedula; - provisto de dos motores, autocinetum bimotrale; autocinetum binorum
232
coco
motrorum; - Pullman, autoraeda pul(l)maniana; - salón, carrus cómmode instructus; solar, autocinetum solare; - tope, currus incursans vel concursans // - de alquiler, de
punto, de plaza, vehículum públicum vel
meritórium; raeda pública vel meritória; - de
auxilio, autocurrus instrumentárius; - de
carrera, autocinetum cursórium, currule,
currile; - de carrera de fórmula 1, autocinetum cursórium órdinis primi; - de mudanzas,
autovehículum ad res domicílii transferendas; - de seis cilindros, autocinetum sex
cylindrorum; - de varias cilindradas, autocinetum plurimodiolatum // fábrica de coches,
ergastérium autocinéticum; viaje en -, iter autocinéticum; véctio vel vectátio autocinética
// bajar del -, ex autocineto descéndere vel
égredi; conducir un -, autocinetum gubernare, régere, dirígere; el - está parado, autocinetum manet immotum; ir, viajar en -, (in)
autocineto vehi vel vectari; subir al -, (in) autocinetum inscéndere, ascéndere, conscéndere, escéndere, scándere; automatáriam
raedam intrógredi; tomar un - de alquiler,
vehículum públicum condúcere // (vagón)
carrus, i m; carrum , i n. Sin: currus (- us m);
carruca. Uso: - cama, currus dormitórius;
cubículus cubitórius; carrus dormitórius;
carruca dormitória; dormitórius hamaxóstichi
currus; dormitórius ferratae viae carrus;
- comedor, - restaurant, carrus cenatórius;
currus escárius; carruca cenatória; - correo,
currus tabellárius vel epistolaris; - de carga
o de mercancías, carrus onerárius vel
sarcinárius.
cochecito: císium, ii n. Sin: plostellum; parvum vehículum. Uso: - de mano, chiramáxium; vehículum manuale; - de niño,
autoráedula; (infantis) plostellum.
cochera: (lugar donde se guardan los coches) área stativa. Sin: raedária vel raedarum
státio; autoraedarum státio; autovehiculorum
receptáculum; autocinetorum stábulum;
tabernáculum automatáriis vehículis asservandis.
cochero: raedárius, ii m. Uso: - de alquiler;
cisiárius.
cochinilla: cochinilla, ae f.
cocido: sust elixura, ae f. Sin: caro elixa.
cociente: quotus, i m. Uso: - intelectual,
index intelligéntiae; quotiens (-entis n) intelligéntiae; - intelectual, tres puntos inferior,
quotiens intelligéntiae, tribus punctis inférius.
cocina: (lugar donde se prepara la comida)
culina, ae f. Sin: coquina // (aparato para
cocer los alimentos) culina, ae f. Sin: focus.
Uso: - a gas, focus gásicus; culina gaso acta;
- con horno eléctrico y termostato, culina
fóculo eléctrico et thermóstato parata; - de
campaña, authepsa campestris; - eléctrica,
focus eléctricus // (los manjares) culina.
Sin: cibi, orum mpl // (arte de preparar los
manjares) culina. Sin: coquina; condiendi
rátio. Uso: - china, Sinénsium coquinária ars;
ars coquendi apud Sinenses; - económica,
culina oeconómica; - popular, culina popularis.
cocinera: coqua, ae f. Sin: magīra.
cocinero: coquus vel cocus, i m. Sin:
coctor; coffárius. Uso: - jefe, magīrus; archimagīrus.
cocktail, v. cóctel.
coco: (cocotero) cocus vel coccus, i f. Sin:
cocos nucífera // (fruto) cocum vel coccum, i
n. Sin: coci nux // (bebida) coci pótio // (fantasma con que se mete miedo a los niños)
lámia, ae f.
233
cocotero
cocotero, v. coco.
cóctel o coctel: cinnus, i m. Sin: própoma
(-ătis n); pótio cinni. Uso: - Martini, martiniana
mixtura; - molotov, lagúncula molotoviana.
coctelera, v. mezclador.
coeficiente: coëffíciens, entis m. Uso: - de
expansión, coëffíciens dilatationis // Mat (númerus) coëffíciens; index (-dĭcis m) effíciens.
coepiscopado: coëpiscopatus, us m.
codal: cúbiti tégimen.
coepíscopo: coëpíscopus, i m.
codeso: cýtisus, i mf; cýtisum, i n.
coerción: coërcítio, onis f.
códice: codex, ĭcis m.
codificación: codificátio, onis f. Sin: in códicem redáctio; composítio iuris.
código: (cuerpo de leyes dispuestas según un
plan sistemático) corpus iuris. Sin: leges
(scriptae) // (recopilación de leyes, instrucciones, estatutos) codex, dĭcis m. Uso: - civil,
civílium legum codex, - de comercio o mercantil, legum codex ad mercaturam pertinéntium; - de derecho canónico, Codex Iuris
Canónici; - de derecho civil, codex iuris civilis; - marítimo, codex náuticus; classicarum
legum codex; legum codex ad classem spectántium; - militar, militárium legum codex;
legum codex ad exércitum pertinéntium; penal, codex poenalis; poenálium legum
codex, delictorum poenarumque codex // (reglamento) codex, dĭcis m. Uso: - de la circulación, - vial, codex viárius; lex viária; codex
legum viariarum; - telegráfico, codex rei telegráphicae // - genético, programma genéticum. Sin: notae genéticae // - postal, númerus
praepositivus.
codirector: commoderator, oris m.
codorniz: coturnix, icis f.
coedición: consociata vel communis edítio.
míscua utriusque sexus educátio vel institútio.
coercitivo: coërcitivus, a, um. Uso: medida -,
áctio coërcitiva.
coetáneo: coaetáneus, a, um.
coeterno: coaeternus, a, um.
coexistencia: coëxsisténtia, ae f. Sin:
coniuncta exsisténtia.
cofa: carchésium, ii n.
coffe break: (pausa, para tomar el café)
pausa cafeária; (descanso, para tomar el
café) intervallum cafeárium.
cofia: (red para el pelo) caláutica, ae f //
(gorro) mitella, ae f.
cofradía: sodálitas, atis f. Sin: sodalícium;
sacra sodálitas. Uso: - de la Doctrina Cristiana, Sodálitas Doctrinae Christianae.
cofrecillo o cofrecito, v. cajita.
cognoscible, v. conocible.
cogulla: cuculla, ae f. Sin: cucullus; cucullum. Uso: vestido de -, cucullatus.
coeducación: coëducátio, onis f. Sin: pro-
cohabitación: cohabitátio, onis f.
234
colaborador
cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita,
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabitatrix, icis f.
cohesión: coháesio, onis f. Uso: - de los átomos, átomi inter se cohaerescentes // (fig,
unión) animorum coniúnctio.
cohesor: túbulus undis electromagnéticis indicandis.
cohete: (- pirotécnico) rádius, ii m. Sin: ignis
volans; volans rádius; rádius pýrius, lúcidus,
micans; míssile pyrium. Uso: - de señalamiento, rádius pýrius qui significationis
causā adhibetur; señal dada con un -, significátio rádio pýrio facta; lanzar un -, rádium
pýrium sublime expéllere; se levanta en el
aire un -, rádius pyrius sublime fertur //
(arma de guerra o instrumento de investigación científica) míssile, is n. Sin: rocheta sive
rucheta, ae f. Uso: - espacial, míssile spatiorum; - sonda o de reconocimiento, specillum;
- soviético, soviéticum míssile; - teledirigido,
míssile telerectum vel teledirectum; - de
largo alcance, rucheta longi spátii; lanzar cohetes a la luna, a los espacios interplanetarios, ad lunam, ad intermúndia missília
iácere; missílibus lunam, intermúndia pétere.
cohibente: instrumentum cóhibens. Sin: corpus obstans.
cohombro: cúcumis, mĕris m vel cúcumis, is
( ac -im, abl. -i) m.
coiffeur: capillorum concinnator.
coima: illícitum pecúniae donum. Uso: sobornar con coimas, aere domare.
coincidencia: conveniéntia, ae f. Uso: - de
hechos, conveniéntia rerum; - de ideas, conveniéntia sententiarum.
coincidir: congrúere. Sin: convenire; consonare.
coito: cóitus, us m. Uso: - heterosexual, homosexual, cóitus heterosexualis, homosexualis.
cojín: pulvillus, i m.
cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile,
is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum.
col: brássica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fermentada, brássica fermentata; caulis ácidus;
- rizada, brássica crispa.
cola: (hilera de personas que esperan algo)
exspectántium ordo. Sin: séries, ēi f. Uso:
hacer -, in órdine esse; en série stare vel
adstare // (pasta de gelatina que sirve para
pegar) gluten, tĭnis n. Sin: glútinum; glus,
glutis f. Uso: fabricante de -, glutinárius //
(extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f.
Sin: penis, is m // (porción que en algunas
ropas talares se prolonga por la parte posterior y se lleva comúnmente arrastrando)
cauda, ae f. Uso: llevar la -, tráhere caudam
// (- o cabellera de cometa) lúcida fax (facis
f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f.
colaboración: cooperátio, onis f. Sin: sócia
(vel sociata, vel consociata, vel mútua) ópera
in áliqua re; communis nisus (-us m). Uso: internacional, mútua inter nationes ópera; política, sociata ópera ad rem políticam spectans; en -, sociā óperā; consociatis víribus;
libro escrito en -, liber sociatā aliquorum
óperā scriptus.
colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiutrix (-icis f) contra pátriam.
colaborador, ra: laboris vel óperis sócius m,
sócia f. Sin: sodalis (-is mf) óperis; laboris
consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor
235
colaborar
m, adiutrix f (in áliqua re, ad áliquid); auxiliaris (-is mf); auxiliárius m; auxiliária f; laborum párticeps (-cĭpis mf); collaborator, oris
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, óperis
nostri sócius.
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum
áliquo óperam sociare vel navare; adiutricem
óperam álicui praestare. Uso: - estrechamente
con alguien, arte (vel arcte) cum áliquo cooperari.
colación: (refacción) v. lunch.
colada: (acción de colar) lavátio, onis f. Sin:
detérsio; abstérsio // ropa -, abluta líntea.
colador: colum, i n. Sin: colatórium; cribrum. Uso: - de caldo, de pasta, de macarrones, iuris, pastae, tubulatae pastae colum.
colapez: ichthyocolla, ae f. Sin: gluten (-tĭnis
n) piscárium.
colapiscis, v. colapez.
colapso: vírium debilitátio, extenuátio, deféctio. Uso: - cardíaco, cordis collápsio //
(fig, - moral) ánimi deféctio.
colateral: (adyacente por un lado) láteri haerens (-entis). Sin: ex látere haerens // (pariente que no lo es por línea recta) ex látere
vel ex latéribus cognatus m, cognata f. Sin:
affinis mf; transverso cognationis gradu
coniunctus. Uso: parentesco -, cognátio (ex
latéribus); affínitas.
colback: pellíceus (Russorum) píleus. Sin:
cápitis tegumentum pellíceum.
colcha, v. cubrecama.
colchón: cúlcita vel cúlcitra, ae f. Uso:
- neumático, - de aire, cúlcita inflábilis; - de
gomapluma, cúlcita e gummi plúmea; - de
lana, cúlcita lánea; - de muelles, ínstitae,
arum fpl; - de pluma, plumácium, ii n; cúlcita
plúmea.
colchonero, ra: culcitárius vel culcitrárius, ii
m, culcitária vel culcitrária, ae f. Sin: culcitarum confector m, confectrix f.
colchoneta: culcítula vel culcitella, ae f. Sin:
parva cúlcita.
colección: colléctio, onis f. Sin: collectus, us
m; res collectae; collecta, orum npl; collectánea, orum npl. Uso: - especiales, collectánea
speciália; - jurídica, corpus iuris; - numismática, corpus nummorum; nummi collecti; - de
cassettes, casetotheca; - de clásicos latinos,
colléctio classicorum latinorum; - de cuadros, pinacotheca; - de documentos, documentárium; - de escritos, scripta collectánea;
- de inscripciones, corpus inscriptionum; - de
leyes, legum corpus; - de libros, librorum séries; bibliotheca; - de piedras preciosas, thesaurus gemmarum; - de poesías, thesaurus
cárminum vel poématum; - de sellos de
correo, pittaciorum cursuálium colléctio; pittácia cursuália (vel cursória) collectánea; pittácia epistolária in órdinem redacta vel in
unum collecta; - de sentencias, dicta collectánea; - de todas las herejías, ómnium fídei
cathólicae errorum collectus // hacer - de
cuadros, tábulas pictas collígere vel úndique
coémere; hacer una - numismática, véteres
recentioresque nummos in órdinem redígere.
coleccionar: collígere.
coleccionista: studiosus (alicúius rei) collector m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (áliquid) cólligit.
colecta: (recaudación hecha por lo común
con un fin caritativo) stips (stipis f) collatícia.
Sin: collecta; pecúnia collecta. Uso: hacer
236
colérico
una -, pecúniam vel stipem collígere, cógere,
conferre // (oración de la misa que reza el sacerdote antes de la epístola) collecta, ae f.
colectividad: commúnitas, atis f. Sin: coetus
(-us m) hóminum. Uso: - judía, commúnitas
iudáica.
colectivismo: collectivismus, i m. Uso: marxista, collectivismus marxianus; absoluta
rerum commúnio.
colectivista: bona publicandi fautor m, fautrix f.
colectivización: bonorum aequátio (-onis f).
Sin: collectiva rerum dispensátio. Uso: - de
los medios de producción, indúctio collectivae temperationis instrumentorum, quibus
bona gignuntur.
colectivizar: publicare. Sin: in commune redígere. Uso: - los bienes privados, privata
bona in commune redígere; singulorum bona
commúnia fácere vel réddere.
colectivo: adj collectivus, a, um // (pequeño
ómnibus) coenautocinetum, i n. Sin: autoraeda longa. Uso: - escolar, coenautocinetum
scholare; v. autobús.
colector: (recaudador) v. esta voz // (aparato) collectórium, ii n // (alcantarilla) álveus
collectícius.
colédoco: cholédochus, a, um. Uso: canal -,
ductus (-us m) cholédochus.
colegial: (relativo a un colegio) collegialis,
e. Sin: collegiárius; ad collégium pértinens.
Uso: reunión -, collégii coetus // (estudiante
en un colegio) collégii sodalis. Sin: ephebēi
alumnus.
colegiala: collégii vel ephebēi alumna, ae f.
Sin: discípula; educanda; instituenda puella.
colegialidad: collegialis rátio. Sin: collégii
consensus (-us m) vel vis.
colegialmente: commúniter. Sin: totíus
collégii consensu.
colegiata, v. iglesia.
colegio: (sociedad o corporación de personas de la misma dignidad o profesión) collégium, ii n. Sin: coetus, us m; socíetas; corpus.
Uso: Sacro - de Cardenales, Sacrum Cardinálium Collégium; - episcopal, collégium
episcopale; - de profesores, collégium docéntium // - electoral, civitatis pars pópuli legatis
creandis // (establecimiento educacional) collégium, ii n. Sin: ephebēum; institutum; paedagogīum. Uso: - eclesiástico, collégium
ecclesiásticum; - mixto, collégium mixtum;
Pontificio Colegio Brasilero, Pontifícium
Collégium Brasilianum; - “Sagrado Corazón”, ephebēum ex Iesu Corde nomen trahens; - de internos, v. internado; - para
mujeres, puellarum collégium; puellis educandis institutum; puellare vel femíneum
paedagogīum; - para varones, puerorum
collégium // (edificio del colegio) domus
(-us f) vel aedes (-ium fpl) iuventuti instituendae.
colemia: choláemia, ae f.
coleópteros: coleóptera, orum npl.
cólera: (ira, enojo, enfado) ira, ae f. Sin: iracúndia. Uso: montar en -, irasci; bile exardéscere; iracúndiā exardéscere vel effervéscere
// (bilis) bilis, is f // (enfermedad) chólera, ae
f. Sin: chólera morbus; asiáticus morbus.
Uso: sufrir de -, chólerā laborare.
colérico: (que se deja llevar de la ira) iracundus. Sin: ad iram pronus vel proclivis; in iram
237
colesterina
praeceps // (relativo al cólera) choléricus.
Sin: ad chóleram pértinens // (enfermo de cólera) chólerā affectus vel laborans.
colesterina, v. colesterol.
colesterol : cholesterolum, i n. Sin: cholesterinum.
coleta: con -, crinicaudatus, a, um.
colgador: (colgadero) tendículae, arum fpl.
Sin: véstium sustentáculum; paenulárium.
colgadura: palla, ae f. Sin: parastroma, ătis
n.
cólico: adj cólicus, a, um. Uso: que padece
cólicos, torminosus // sust cólica, ae f. Sin:
cólicus morbus; víscerum vel cólicus dolor;
tórmina, um npl; chodapsus; íleus vel íleos, i
m.
coliflor: cauliflora, ae f. Sin: brássica cauliflora; brássica pompeiana; caulis flóridus.
colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum,
i n. Uso: colillas que humean, cicca fumántia.
colillero: cicca cólligens.
Coliseo: Colossēum, i n. Sin: Flávium amphitheatrum.
colisión: collísio, onis f. Sin: allísio; collisus,
us m; concússio // fig conflictus, us m.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammátio;
crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris)
intestini inflammátio.
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (depresión suave por donde se puede pasar fácilmente de un lado a otro de una sierra)
clivus, i m.
collar: (adorno femenil; insignia de algunas
magistraturas, dignidades y órdenes de caballería) torques vel torquis, is mf. Sin:
collare, is n; línea. Uso: - de la Anunciada,
collare vel torquis ab Annuntiata; - de perlas,
torquis gemmatus vel gemmata; torquis baccatus vel baccata; línea margaritarum vel ex
margaritis ; - de una orden, torquis ornamentárius vel honorárius // (aro que se ciñe al
pescuezo de los animales domésticos)
collare, is n.
collera: (- de tiro o tracción) hélcium, ii n.
colmenar: apiárium, ii n. Sin: alveárium;
alveare, is n.
colmenero: apiárius, ii m.
colobo: colóbium, ii n.
colocación: (acción de colocar) collocátio,
onis f // (empleo) munus, nĕris n // (situación)
condício, onis f. Uso: una excelente -, óptima
condício.
colofón: cólophon, onis m.
Colombia: Columbia, ae f.
colombiano: adj columbianus, a, um // sust
Columbianus, i m.
colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum
crassum, láxius, plénius.
Colón: Cristóbal -, Christóphorus Columbus.
colonia: (conjunto de personas que van de
un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o
para habitar en él) colónia, ae f // (territorio
fuera de la nación que lo hizo suyo, y ordinariamente regido por leyes especiales) colónia, ae f. Sin: régio vel nátio subiecta;
pópulus subiectus // - escolar, parvulorum vel
238
columnata
puerorum secessus (-us m). Uso: - veraniega,
aestivus (parvulorum vel puerorum) secessus
(marítimus, montanus).
coloniaje: colónicae dicionis témpora (-um
npl) vel aetas (-atis f).
colonial: colonialis, e. Sin: colónicus; coloniárius. Uso: comercio -, commércium cum
colóniis; géneros -, merces colónicae; guerras -, bella ad colónias acquirendas gesta vel
bella quae ad colónias acquirendas geruntur;
imperio -, colóniae (las colonias); leyes -,
leges colónicae; pueblo sujeto a régimen -,
pópulus alienae dicioni ( vel colónicae dicioni, vel colónicae dominationi) obnóxius;
someter un pueblo a régimen -, in colónicum
domínium ( vel in colónicam dominationem)
pópulum redígere; pópulum própriam colóniam constitúere vel sibi subícere.
colonialismo: colonialismus, i m. Sin: régimen (-mĭnis n) colónicum. Uso: época del -,
colónicae dicionis vel dominationis aetas;
colonialismi témpora.
colonialista: adj colonialismo favens // sust
colonialista, ae mf. Sin: colonialismi fautor
m, fautrix f; rerum coloniarum peritus, studiosus; rerum coloniarum perita, studiosa.
colonización: (movimiento de población de
un país a otro) colóniae vel colonorum dedúctio in áliquam regionem. Sin: colóniae in
áliqua regione constitútio vel collocátio //
(transformación de un país en un teritorio
dependiente de la metrópoli) pópuli redáctio
in própriam colóniam; v. colonial.
colonizar: colóniam dedúcere (in áliquam regionem) // (formar o establecer una colonia)
coloniam in áliqua regione cóndere vel
constitúere // (someter un pueblo a régimen
colonial) v. colonial.
coloquial: colloquialis, e.
coloquio: collóquium, ii n. Uso: - desinteresado, collóquium ad cómmoda non áttinens;
- diplomáticos, collóquia diplomática; realizar - diplomáticos entre sí, collóquia diplomática inter se ágere; - en la cumbre,
collóquium fastigiosum; mediante coloquios,
collóquiis institutis.
color: color, oris m. Uso: - llamativo, color
immódicus, immodestus; - al óleo, color oleárius; de variados -, versícolor, oris; versicolórius, versicolorus.
colorear: (dar color) colorare // (teñir) tíngere // fig, ornare. Sin: illuminare. Uso: - el
estilo, verba píngere.
colorete: rubrīca, ae f. Sin: mínium; purpurissum; fucus rubens vel purpúreus; rubor.
Uso: darse -, pintarse de -, purpurisso lábia
fucare; purpúreo fuco lábia circumlínere.
colorido: colorum varíetas, pulchritudo, venustas. Uso: - falso, fucatus nitor; - natural,
color verus; - sano, coloris bónitas; armonía
del -, commissura colorum // (fig, brillo del
estilo) dicendi color. Sin: orationis ornatus
vel nitor.
colosal: colossēus, a, um. Sin: colóssicus; colossus; ingens; enormis.
columna: (pilar) columna, ae f. Sin: pila, ae
f. Uso: - de puente, pila póntilis // - vertebral,
columna vertebralis. Sin: vertebrarum séries
vel spina; dorsi spina // Mil agmen, mĭnis n.
Uso: - motorizada, agmen cúrruum; - blindada, agmen cúrruum loricatorum.
columnata: pórticus, us f. Sin: peristýlium;
columnarum ordo. Uso: - del Bernini, berniniana pórticus.
239
columnita
columnita: columella, ae f.
columpiar: (mecer en el columpio) oscillare.
Sin: oscillo movere vel impéllere áliquem //
columpiarse, oscillari. Sin: oscillo moveri,
impelli, iactari; oscillo lúdere ; fig y coloq,
andar contoneándose, anadear, ánatum (vel
anátium, vel ánitum) more incédere.
columpio: (como instrumento) oscillum, i n;
(como juego) oscillátio, onis f.
coluro: coluros vel colurus, i m. Uso: - de los
equinoccios, colurus aequinoctiorum; - de los
solsticios, colurus solstitiorum.
colutorio: collutórium, ii n.
praepósitus Legioni honoratorum; - de nave,
magister navis.
comandita: sociedad en -, socíetas mercatória sodálium sponsorum.
comanditario: sócius commendatárius.
comando: (grupo armado especializado en
el combate de choque) manus (-us f) audax.
Sin: audácior manípulus; impetuosa manus //
Mec gubernátio, onis f. Uso: - automático,
gubernátio autómata vel automatária.
comatoso: veternosus, a, um. Sin: sopitus;
intermóriens, intermórtuus, moribundus.
Uso: estado -, veternus, i m; coma, ătis n.
coma: (estado patológico) coma, ătis n. Sin:
veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbosus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, obtorpéscere; estar en -, torpēre veterno //
(signo ortográfico) comma, ătis n. Sin: vírgula. Uso: marcar las -, vírgulis distínguere.
combate: próelium, ii n. Sin: certamen,
mĭnis n. Uso: - singular, certamen singulare;
- naval, aéreo, próelium navale, aérium;
dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protrúdere áliquem extra certamen; protrusum áliquem devíncere.
comadreja: mustela, ae f // (propio de o relativo a la -) mustelinus, a, um.
combinación: coniúnctio, onis f. Uso: Quím
chémica míxtio.
comadre: (madrina) commater, tris f. Sin:
pro matre // (partera) v. esta voz.
comadrona, v. partera.
comandancia: (cargo) praetoris munus
(-nĕris n) // (edificio) praetórium, ii n.
comandante: praefectus, i m. Sin: praepósitus; centúrio, onis m. Uso: - general,
praefectus maior; - supremo del ejército,
imperator; - de artillería, praepósitus pyroballistariis; - de aviación, aériae classis praefectus; - de caballería, magister équitum;
- de los coraceros, praefectus équitum loricatorum; - de los guardacostas, praefectus
classis praesidiáriae; - de la Legión de honor,
combés: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i
n.
combinada: Dep coniuncta exercitátio. Uso:
- nórdica, coniuncta exercitátio septemtrionalis; exercitationes septemtrionales coniunctae.
combinado: (cóctel) v. esta voz // Dep, v. seleccionado.
combinatorio: combinatórius, a, um. Uso:
método -, combinatória méthodus.
combinar: compónere. Sin: coniúngere.
Uso: - los colores, colores temperare.
240
cómic
combustible: adj combustíbilis, e // sust
combustíbile, is n. Sin: materia combustíbilis; materies (-ēi f) comburenda; ignis materia; alimentum ignis.
comedia: comóedia, ae f. Sin: fábula. Uso:
- radial, radiofónica, fábula radiophónica;
- televisiva, ludus televisíficus // - de carácter, statária comóedia; - de enredo, comóedia
motória // componer comedias, comóedias
fácere vel scríbere; desaprobar una -,
comóediam improbare; desechar una -,
comóediam reícere; representar una -,
comóediam vel fábulam ágere, exhibere; ad
scaenam édere // de -, cómicus, a, um.
comediógrafo: comoediógraphus, i m. Sin:
comoediarum scriptor; cómicus.
comedor: (pieza destinada para comer) cenáculum, i n. Sin: cenátio; refectórium; epulatórium; triclínium; conclave epulare; oecus
refectórius. Uso: - pequeño, cenatiúncula //
(que come mucho) comestor vel comesor,
oris m.
comendador: (caballero de una orden militar que tiene encomienda) commendator, oris
m. Sin: eques (équitis m) commendator; torquatus eques; eques beneficiárius. Uso: - de
la Orden de Malta, Eques Melitensis beneficiárius; - de la Orden de San Gregorio
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani.
comentar: commentari. Sin: explanare; commentário illustrare; annotatiónibus instrúere.
Uso: - poemas, cármina commentari.
comentario: commentárius, ii m (libro);
commentárium, ii n (volumen) . Sin: commentátio. Uso: breve -, commentaríolus;
commentaríolum; memoríola.
comentarista: commentator, oris m; commentatrix, icis f.
comenzar: tr incípere. Sin: incohare vel inchoare. Uso: ¿por dónde comienzo?, unde incípiam? // intr inítium habere. Sin: oriri.
comerciable: mercábilis, e. Sin: vendíbilis.
comercial: commercialis, e. Sin: mercatórius; negotiatórius; negotialis; ad mercaturam
spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatóribus
celebrata.
comerciante: mercator, oris m; mercatrix,
icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam
exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; negótians, - al por menor, al menudeo, ínstitor;
vénditor.
comercio: (acción de comerciar) commércium, ii n. Sin: mercatura; negotiátio. Uso: exterior, commércium externum; mercatura
externa; - ilícito, - clandestino, commércium
furtivum; - interior, mercatura vernácula; intermediarios, mercatura intermédia; libre -,
líberum commércium; - mundial, commércium mundanum // (tienda, almacén, establecimiento comercial) v. tienda.
comestible: esculentus, a, um. Sin: edūlis, e
// comestibles, esculenta, orum npl. Sin: edúlia, ium npl; cibaria, orum npl.
cometa: (juguete) áquilo, onis f. Sin: áquila
chartácea; aquilina ex levi charta figura. Uso:
remontar una -, aquilonem sublime ferre //
(astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
stella vel sidus (-dĕris n) cometes; stella crinita; stella cincinnata.
cometido: munus, nĕris n. Sin: offícium.
Uso: desempeñar su -, múnere fungi; es cometido del juez, iúdicis est.
cómic o comic: fábulae nubeculatae. Sin:
nubeculati libelli; páginae cómice pictae.
241
comicio
comicio: comítium, ii n. Uso: - parlamentarios, comítia parlamentária; resultado de los
-, éxitus comitiorum; celebrar - libres, líbera
celebrare comítia.
cómico: (relativo a la comedia) cómicus, a,
um // (divertido, gracioso) cómicus. Sin: ridendus; ridículus. Uso: actor -, cómicus; comoedus; comoediarum actor; una aventura -,
ridícula res; poeta -, comoediarum scriptor //ambulantes, viri circenses.
comida: (acción de comer) coméstio, onis f.
Sin: cibus, i m. Uso: - solemne, sollemnis
coméstio; - tranquila, compósitus cibus; - al
paso, cibus subitárius; - en frío, cibus siccus
// (alimento) cibus, i m. Sin: esca, ae f; victus
(- us m). Uso: comidas farináceas, cibi farinácei; comidas de pescado, cibi piscárii; para gatos, félium cibus; tomar su -, cibum
cápere // (reunión de personas para comer)
cena, ae f. Uso: dar comidas, cenas fácere;
asistir a las -, cenas obire; invitar a comer, ad
cenam invitare; durante la -, inter cenam //
(servicio, plato) mensa. Uso: - principal,
mensa principalis // - del mediodía, prándium, ii n; - de la noche, cena, ae f.
comienzo: inítium, ii n. Sin: princípium.
Uso: - de renglón, líneae inítium.
comilona: comissátio, onis f. Sin: helluátio.
comillas: vírgulae, arum fpl. Sin: signum citationis; vírgulae dúplices; ápices, um mpl;
linéolae, arum fpl. Uso: entre -, inter signa
citationis; palabras entre -, verba duabus
astricta linéolis; colocar, encerrar algo entre -,
áliquid vírgulis (vel apícibus) interclúdere,
distínguere, interpúngere.
cominería: cavillátio, onis f.
Cominform, v. Kominform.
comino: cuminum, i n.
Comintern, v. Komintern.
comisaría: (empleo o cargo de comisario)
commissárii vel procuratoris munus, offícium, ministérium // (oficina del comisario)
commissárii sedes // (territorio administrado
por un comisario) commissárii dício (-onis
f).
comisario: commissárius, ii m. Sin: procurator; curator; (alicúius rei) praefectus. Uso: de policía, de seguridad, de vigilancia, públicae securitatis commissárius; públicae tutelae curator vel procurator; praefectus
vígilum vel publicorum // (inspector de policía) inspector vígilum vel publicorum // (el
que tiene podeer y facultad de otro para ejecutar alguna orden o entender en algún negocio) curator, oris m. Sin: procurator.
comisión: (conjunto de individuos para entender en algún asunto) commíssio, onis f
(álicui rei faciendae, procurandae, administrandae, provehendae). Sin: collégium; consílium; círculus; delecti viri; delectorum
virorum collégium. Uso: - cardenalicia, Patrum Cardinálium Consílium; - especiales,
círculi speciales; - Europea, Commíssio Europaea; - Internacional, Consílium Internationale; Internationalis Commíssio; Internacional Auschwitziana, Commíssio Internationalis Auschwitziana; - Pontificia para
…, Pontifícia Commíssio pro + abl ; - Pontificia de asistencia, Pontifícium Consílium
calamitosis vel egentibus adiuvandis, relevandis, allevandis; - Sueca para el premio
Nobel, Consílium Nobelianum Suéticum; de investigadores, commíssio investigatorum
// (orden que se da a una persona para que
ejecute algún encargo) mandatum, i n. Sin:
iussum; imperatum. Uso: dar - a uno, mandatum álicui dare ut + subj; cumplir una -, mandatum éxsequi, confícere, effícere, perfícere
242
compañero
// (encargo) curátio, onis f. Sin: procurátio;
negótium; mandatum (particularmente de
encargo verbal). Uso: dar - a uno, curationem álicui commíttere; negótium álicui dare
ut + subj; commíttere, mandare álicui áliquid
faciendum; commíttere, mandare álicui ut vel
ne + subj.
comisionado, da: curator, oris m; curatrix,
icis f. Sin: qui pro áliquo negótium curat;
quae pro áliquo negótium curat.
comisionar, v. comisión (dar comisión).
comisionista: mandatorum confector vel perfector.
comité: comitatus, us m. Sin: consílium;
coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae,
arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo
de una revista, consílium commentáriis moderandis; - ejecutivo, comitatus exsecutórius;
consílium rei exsequendae; - honorario, comitatus honorárius; honorárium consílium;
coetus honoris causā constitutus; - Olímpico
Internacional, ómnium nationum Consílium
Olýmpiis celebrandis; ex ómnibus natiónibus
Consílium Olýmpiis provehendis; - de bioética, comitatus pro bioéthica; reunión del -,
consílii conventus vel congréssio; constituir,
formar un -, consílium constitúere.
comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us
m); manus (-us f); agmen (-mĭnis n); caterva;
cómites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itinerárius.
cómitre: (hombre que ejerce su autoridad
con excesivo rigor o dureza) cruciator, oris
m.
command (Inform), comando: iussum, i n.
Sin: mandatum.
Commonwealth of Nations: (en sentido es-
tricto) Británnicae Communitatis Domínia;
Británnici Impérii Domínia; (en sentido lato)
Británnica Nationum commúnitas, socíetas,
consociátio.
cómoda: armaríolum, i n. Sin: armaríolum
loculatum vel múltiplex.
comodoro: (oficial de marina que manda
una división naval de más de tres barcos)
classis vel classi praefectus.
compact disc, CD: discus compactus. Sin:
orbículus compactus; phonodiscus compactus.
compadre: cómpater, tris m // (coloq, amigo
o conocido) compar, ăris m. Sin: amicus; sócius; sodalis.
compaginación: paginarum digéstio vel
distribútio.
compaginado: in paginas digestus (liber).
compaginador, ra: digestor (-oris m) paginarum; paginarum digestrix (-icis f).
compaginar: in páginas disponere // (fig,
poner en buen orden) ordinare. Sin: instrúere; digérere.
compañerismo: (vínculo que existe entre
compañeros) condiscipulatus, us m // (armonía y buena correspondencia entre ellos) v.
camaradería.
compañero: sodalis, is m. Sin: consodalis, is
m; sócius; comes, mĭtis m. Uso: - de colegio,
ephebēi sodalis (-is m) ; synephēbus, i m; de equipo (deportivo) , collusor (-oris m) sócius; aciēi sócius; - de escuela, condíscipulus,
i m ; - de juego, collusor, oris m; - de oficina,
collega, ae m; - de trabajo, sócius laboris; de viaje, comes itíneris.
243
compañía
compañía: socíetas, atis f. Sin: sodálitas;
consociátio; collégium. Uso: - aérea, socíetas
aéria vel aëronáutica; - Aérea Escandinava,
Socíetas Aëronáutica Scandinava; - aérea
privada, consociátio aéria privata; - Pan
American, Socíetas aëronáutica, cui nomen
Pan American; - cinematográfica, sodálitas
cinematográphica; - comercial, socíetas mercatória vel negotiatória; - dramática, sodálitas scáenica; comicorum vel scaenicorum
socíetas; - industrial, socíetas industrialis; Internacional, Consílium Internationale; mercantil, mercatória socíetas; negotiatorum
sodálitas // - de Jesús, Socíetas Iesu; - de navegación, socíetas navigatória; - del Santísimo Sacramento, Sodálitas ab Augusto
Sacramento; - de seguros, socíetas cautiónibus praebendis; socíetas pro damnis sarciendis; - de transportes, vecturae socíetas //
(personas que acompañan a alguien) comitatus, us m // (Mil, unidad táctica que forma
parte de un batallón y está mandada por un
capitán) manípulus, i m. Uso: los soldados
de una -, manipulárii, iorum mpl; manipulares, ium mpl.
comparación: comparátio, onis f. Sin: collátio. Uso: - internacional de la enseñanza, internationalis comparátio eruditionis.
comparar: comparare.
comparativamente: comparative. Sin: comparate; per comparationem; in comparatione
+ gen.
comparativo: adj comparativus, a, um //
sust comparativum, i n.
comparsa: persona muta.
compartimento: (acción de compartir) partítio, onis f. Sin: divísio; distribútio; séctio //
(cada parte en que se divide un territorio,
edificio, caja, vagón de viajeros, etc.) pars,
partis f. Sin: provincia; circumscríptio administrativa (división territorial); compartimentum; loculamentum; diaeta; lóculus (de un
mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
primera clase, primae classis loculamentum;
- de vagón, compartimentum vel diaeta
currus ferriviárii; - para fumadores, para no
fumadores, compartimentum fumatorum,
non-fumatorum; loculamentum tabacum fumántibus, non-fumántibus; dividido en compartimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
compartimiento, v. compartimento.
compartir: tribúere (áliquid álicui). Sin: distribúere; divídere; largiri; partiri, dispertire.
Uso: no - las ideas de uno, ab áliquo dissentire.
compás: (instrumento) círcinus, i m. Uso:
abrir el -, círcinum didúcere; hacer girar el -,
círcinum circum vólvere; medir con el -, círcino dimetiri áliquid // Mar, v. brújula //
Mus, modus, i m. Sin: númerus; metrum; músicus pes. Uso: individuar una canción desde
los primeros -, a primis músicis pedibus quae
sit cantiúncula conícere; llevar el -, númerum
(vel modum, vel metrum) dúcere; no llevar
el -, a número aberrare
compasillo: númerus minor. Sin: metrum
minus; (músicus) pes minor.
compatible: compatíbilis, e.
compatriota: compatriota, ae m. Sin: patriota; meus, tuus, suus … civis (mi, tu, su …
-); (de nuestro país) nostras, atis m; (del país
de ustedes) vestras, atis m; popularis, is m.
compendiador: breviator, oris m. Sin: qui in
epítomen áliquid cogit; qui in compéndium
áliquid rédigit; qui epítome áliquid circumscribit.
244
competir
compendiar: (reducir a compendio algún escrito) compendiare. Sin: epitomare; áliquid
in epítomen cógere; epítome áliquid circumscríbere; in compéndium áliquid redígere; áliquid breviare // (escribir, exponer,
hablar … compendiosamente) summatim
(vel strictim, vel capitulatim, vel bréviter, vel
paucis, vel paucis verbis) scríbere, expónere,
dícere … // (contener en sí, resumir) complecti.
compendio: (sumaria exposición escrita)
breviárium, ii n. Sin: summárium; epítoma,
ae f; epítome, es f // (sumaria exposición
oral) brevis exposítio. Sin: exposítio praecisa. Uso: en -, v. compendiosamente.
compendiosamente: compendiose. Sin: bréviter; summatim.
compendioso: compendiosus, a, um. Sin:
brevis; pressus; praecisus; summatim expósitus (expuesto sumariamente) // (tratándose
de un escrito) in epítomen coactus; in compéndium redactus; epítome circumscriptus.
compensación: compensátio, onis f. Uso: mensual por las ventajas suprimidas, compensátio ménstrua pro cómmodis sublatis.
compensar: compensare.
competencia: (competición) competítio, onis
f. Sin: certamen; certátio; concertátio; conténtio. Uso: hacerle - a uno en algo, fácere
contentionem cum áliquo de áliqua re; venire
álicui in contentionem // (emulación) aemulátio, onis f. Sin: certátio; competitorum aemulátio. Uso: - comercial, aemulátio
mercatória; certátio commercialis; mercatura
áemula ; - desenfrenada, immoderata vel effrenata competitorum aemulátio; libre -, líbera competitorum aemulátio; hacerle - a
uno, áliquem aemulari // (rivalidad) simultas, atis f // (incumbencia) munus, nĕris n.
Sin: offícium; negótium; opus. Uso: esto es
de mi -, hoc meum est; meum est hoc negótium; creer algo de su -, áliquid offícii sui dúcere // (- del juez u otra autoridad) legítima
potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iudícii alicúius (rem esse). Uso: esto es de mi -,
hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla
potestate; nulla auctoritate; nulla facultate //
(aptitud, idoneidad) perítia, ae f. Sin: artis
vel doctrinae praestántia; intellegéntia. Uso:
- específica, cognítio atque facultas; subtílior
intellegéntia; - técnica, ártium perítia; sin -,
inscienter; inscite, imperite.
competente: ( a quien compete o incumbe alguna cosa) cómpetens, entis. Sin: legítimus,
idóneus. Uso: juez -, iudex cómpetens; tribunal -, tribunal legítimum // (apto, idóneo)
aptus (álicui rei, ad áliquid). Sin: idóneus
(álicui rei; ad vel in áliquid) // (debido) iustus,
a, um. Sin: débitus // (proporcionado, adecuado) aequus, a, um.
competición: (acción de competir sobre todo
en los deportes) certamen, mĭnis n. Sin: competítio. Uso: - comercial, aemulátio mercatória; certátio commercialis; mercatura áemula;
- deportiva, lúdicra competítio; lúdicrum certamen; certamen lusórium; - deportivas mixtas, iúvenum et puellarum mixta certámina; futbolística, certamen follis pedumque; - internacional, certamen internationale; internationalis competítio; - olímpicas, certámina
Olýmpia; empezar la -, certamen inchoare //
(competencia) v. esta voz.
competidor, ra : competītor, oris m; competītrix, icis f: Sin: petītor; certans; certator;
concertator; agonistes, ae m; áemulus; aemulator. Uso: - olímpico, Olýmpicus sive Olympíacus certator.
competir: certare. Sin: concertare;
concúrrere; conténdere áliqua re, vel cum áliquo,
vel inter se.
245
compilation
compilation (Inform) traducción automática
de un programa: compilátio, onis f // (colección) collátio, onis f.
compile (Inform) traducir automáticamente
un programa: compilare.
compiler (Inform) compilador, recopilador:
compilatrum, i n. Sin: compilatórium.
complejo: adj complexus, a, um. Sin: múltiplex; permixtus. Uso: problemas -, complexa
problémata // (Psicol, conjunto de ideas,
emociones y tendencias generalmente reprimidas) complexus, us m. Sin: consciéntia.
Uso: - de culpa, consciéntia de culpa; - de inferioridad, inferioritatis complexus; inferioris condicionis (vel status, vel gradus)
complexus; consciéntia de inferiore condicione (vel statu, vel gradu); - de superioridad,
exsuperántiae vel praestántiae complexus;
tener - de inferioridad, se contemnendum arbitrari // (conjunto de establecimientos fabriles) complexus, us m. Sin: consociátio, onis
f. Uso: - comercial alimentario, alimentárius
complexus mercatórius; alimentária consociátio mercatória; - técnico “Siemens”, consociátio téchnica “Siemens”; complexus
téchnicus “Siemens”, vel qui “Siemens” appellatur.
complemento: complementum, i n. Sin: supplementum.
complementariedad: complementaríetas,
atis f.
complementario: complementárius, a, um.
Sin: completórius; completivus.
complemento: complementum, i n. Sin: supplementum.
completamente: complete. Sin: plane; pénitus; perfecte.
completas: Liturg, completórium, ii n. Sin:
postremae horáriae preces.
completo: (cabal) v. perfecto.
complexión: (consitución física del individuo) córporis afféctio (-onis f). Sin: córporis
constitútio, temperátio, temperatura. Uso: buena, bona constitútio; - débil, infirma córporis constitútio; córporis imbecíllitas vel infírmitas; - externa, córporis figura; - fuerte,
firma córporis afféctio; bene constitutum corpus; - grácil, gracílitas vel tenúitas córporis;
ser de - enfermiza, infirma valetúdine esse.
complicación: Med, implicátio, onis f. Uso:
- cardíacas, cordis implicationes; - de una
enfermedad, morbi implicátio // (concurrencia y encuentro de cosas diversas) rerum
concursus (-us m) // (enredo) implicátio, onis
f. Sin: rerum implicátio. Uso: las - de la situación familiar, implicátio rei familiaris //
(confusión, trastorno) confúsio, onis f. Sin:
perturbátio. Uso: graves - políticas, magna
rerum (politicarum) perturbátio // (dificultad)
difficultas, atis f. Sin: nodus, i m. Uso: resolver una -, nodum expedire; la cosa presenta
una grave -, magnam res difficultatem affert
// (estado de una cosa complicada) implicátio, onis f. Uso: la - de una máquina, máchinae implicátio.
complicado: (mezclado con otras cosas)
múltiplex, plĭcis. Uso: causa -, causa múltiplex; enfermedad -, morbus múltiplex // (enmarañado) contortus, a, um. Sin: perplexus;
tortuosus; implicatus, impeditus. Uso: cuestión -, quáestio implicata; res impedita et
contorta; discusión -, impedita disceptátio;
reglas gramaticales -, implicatiores grammáticae leges // (fig, difícil) diffícilis, e . Sin: árduus. Uso: asunto -, árduum opus; res
diffícilis; la situación es -, res in angusto est.
cómplice: (que toma parte en el delito o cri-
246
comprensión
men de otro) complex, lǐcis. Sin: scéleris párticeps (-cĭpis), sócius, adiutor.
complicidad: socíetas scéleris. Sin: consociátio scéleris; facínoris consciéntia. Uso:
con la - de un amigo, amico cónscio (abl absoluto).
compluvio: complúvium, ii n.
componedora: (máquina de componer) máchina typothética.
componer: (producir obras musicales) compónere. Sin: músicos modos fácere. Uso: melodías, melódias compónere.
comporta: (especie de canasta para transportar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin:
canasta; cóphinus.
comportamiento: (modo de ser) vitae consuetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta;
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo
de portarse) vitae modus. Sin: rátio vitae vel
vivendi; agendi rátio; mores, um mpl. Uso: heroico, sese gerendi heróicus modus.
comportarse, v. portarse.
composición: (el componer) composítio,
onis f. Sin: conféctio; compositura; concinnátio // (creación literaria) scríptio, onis f.
Sin: scriptum; scriptura; opus, óperis n //
(creación musical) modi, orum mpl. Sin: númeri, orum mpl // (creación poética) carmen,
mĭnis n // (mezcla) composítio, onis f. Sin:
conféctio; mixtura; míxtio; permíxtio. Uso: de ungüentos, unguentorum composítio; - de
un medicamento, medicamenti conféctio; - de
varias cosas, coagmentátio; - en justas proporciones, temperátio; temperamentum.
compositor: (que hace composiciones musi-
cales) compósitor, oris m. Sin: modulator;
músicus; qui modos facit. Uso: - muy hábil,
faciendis modis peritíssimus.
compota: mala condīta npl. Sin: poma cocta
npl; condimentum; liquamen (-mĭnis n); liquamen frúctuum; pomárium liquamen; sáccharo concocta poma. Uso: - de higos,
pálatha, ae f; - de peras, liquamen de piris;
hacer -, condimentum fácere.
compra: émptio, onis f. Uso: contrato de -,
instrumentum emptionis; ir de compras, ire
obsonatum vel ad varias merces emendas; per
tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las
-, in rebus emendis se retinere.
comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis
f.
comprar: émere. Uso: - al contado, praeséntibus nummis émere; pecuniā praesenti (vel
numeratā) émere; - barato, émere bene,
parvo, mínimo; - caro, émere male vel magno
pretio; - más caro, émere pluris; - a un precio
razonable, émere salúbriter.
compraventa: émptio et vendítio.
comprensibilidad: comprehensibílitas, atis
f.
comprensible: comprehensíbilis, e. Sin: fácilis intellectu; fácilis ad intellegendum. Uso:
volver una cosa - para uno, áliquid ad intellegéntiam alicúius accommodare; es - que se
haya equivocado, fácile intéllegi potest eum
erravisse vel cur erráverit.
comprensión: (acción de comprender) comprehénsio, onis f // (facultad, capacidad o
perspicacia para entender y penetrar las
cosas) intellegéntia, ae f. Sin: captus (-us m);
percipiendi vis; facultas apprehendendi. Uso:
justa - de una cosa, iustum alicúius rei iudí-
247
comprensivo
cium; recta alicúius rei aestimátio.
comprensivo: (que contiene, comprende o
incluye) qui (quae, quod) multa in se comprehendit vel complectitur // (tolerante) indulgens, entis. Sin: clemens; benignus.
compresibilidad: compressibílitas, atis f.
compresible: compressíbilis, e.
compresión: compréssio, onis f. Uso: relación de -, compressionis rátio; fase de -, compressionis vel a compressione gradus.
compresor: (que comprime) premens, entis.
Sin: cómprimens // (aparato que sirve para
comprimir) pressórium, ii n. Sin: prelum.
Uso: cilindro -, compressórium, ii n; cylindrus pressórius.
comprimido: compressus, a, um. Sin: pressus sive depressus; constrictus.
comprobante: testátio vel attestátio , onis f.
Sin: testificátio; testimónium; documentum.
comprometer: (exponer, poner en peligro)
in grave discrimen addúcere.
compromiso: (obligación contraída, empeño) offícium, ii n. Sin: consílium; stúdium.
Uso: - político, políticum vel públicum offícium; - sociales, stúdia societati adiuvandae;
avenirse entre sí (o con alguno) mediante ambiguos, inter se (vel cum áliquo) ambiguis
consíliis transígere; llevar a cabo su - de
evangelizar, suam in evangelizatione adimplere actuositatem // (convenio entre litigantes) compromissum, i n. Uso: hacer un acerca de algo, compromissum fácere de áliqua re; por -, ex compromisso // (desposorios) v. esponsales // (palabra dada) v.
palabra.
compuerta: cataracta vel cataractes, ae f.
Sin: transenna volúbilis. Uso: - de desagüe,
de descarga, exonerationis cataracta; bajar
la -, cataractam deícere vel demíttere; subir
la -, cataractam extóllere, subdúcere // (comporta) v. esta voz.
compuesta: flor -, v. flor.
compuesto: (cuerpo que se compone de
otros de distinta naturaleza) mixtura, ae f.
Sin: matéria vel corpus múltiplex. Uso: - orgánico, composítio orgánica // (agregado de
varias cosas que componen un todo) concrétio, onis f. Uso: un - de estaño y cobre, stannum et aes mixta // Gram, verbum
compósitum // estar - de, constare áliquā re;
constare ex vel de áliqua re.
computación: ars computatória vel ordinatralis. Sin: disciplina computatória, ordinatralis, informática. Uso: relativo a la -,
computatórius; computatralis; ordinatralis;
por -, ordinatráliter.
computabilidad: computabílitas, atis f.
computadora o computador: computatória,
ae f; computatórium, ii n. Sin: computatrum;
ordinatrum; máchina computatoria vel cómputans; instrumentum computatórium. Uso:
de -, computatralis vel ordinatralis, e; - analógica, computatrum analógicum; - doméstica, microcomputatrum; - electrónica,
ordinatrum (vel elaboratórium, vel instrumentum) electrónicum; - personal (PC), ordinatrum domésticum vel personale; portátil, computatrum pugillare vel portábile;
ordinátrulum gestábile; mundo de la -, orbis
computatralis; encender, apagar la -, ordinatrum accéndere, exstinguere; jugar con la -,
ordinatro lúdere; meter, introducir algo en la
-, ordinatro áliquid índere.
computer (Inform): sust computatrum, i n.
248
comunión
Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin:
ordinatralis, e; v. computadora.
computista: computator, oris m; computatrix, icis f.
comulgante: eucharístiae susceptor m, susceptrix f.
comulgar: acercarse a -, ad communionem
eucharísticam accédere.
comuna: municípium, ii n.
comunicabilidad: communicabílitas, atis f.
comunicación: (acción y efecto de comunicar o comunicarse) communicátio, onis f.
Sin: nuntius; notítia. Uso: - interurbana, telelóquium; - social, communicátio socialis; telefónica, communicátio telephónica; telephónicus núntius; collóquium telephónicum;
- telegráfica, communicátio telegráphica;
núntius telegráphicus; capacidad de - verbal
y explícita, facultas communicationis verbalis claraeque; medios de - social, instrumenta
communicationis socialis; llevar, traer una -,
núntium afferre vel perferre; recibir una -,
núntium accípere // (unión que se establece)
coniúnctio, onis f. Sin: colligamentum; colligátio; conéxio. Uso: - telefónica, coniúnctio
(vel conéxio, vel colligátio) telephónica;
colligamentum telephónicum; cortar la - (telefónica), coniunctionem interclúdere; poner
a uno en - (telefónica) con otro, áliquem cum
áliquo coniúngere; ponerse en - (telefónica)
con uno, se coniúngere cum áliquo; telephónice communicare cum áliquo // (trato, correspondencia, conversación) commércium,
ii n. Sin: collóquium; sermo. Uso: - epistolares, commércium epistularum; - epistolares
entre asociados, epistolare inter socios commércium; - telefónica, telephónicum collóquium; telephónicus sermo; - telefónica
interurbana o de larga distancia, collóquium
extraversus factum; - telefónica local, collóquium locale; estar en - epistolar con uno,
cólloqui cum áliquo per lítteras; ponerse en (telefónica) con uno, áliquem telephónio (vel
per telephónium, vel telephónii ope) álloqui //
vía de -, iter, itíneris n. Uso: cortarle a uno
las -, áliquem itínere interclúdere; un muro
corta las - por tierra, murus iter intércipit.
comunidad: commúnitas, atis f. Sin: socíetas; sodálitas; congregátio. Uso: - científica,
commúnitas scientífica; - eclesiales de base,
communitates ecclesiales básicae; - Económica Europea, Commúnitas Oeconómica
Europaea; - internacional, commúnitas internationalis; - mundial, commúnitas universalis
vel mundana; - política, cívitas vel nátio; políticas económicamente desarrolladas, florentiores res públicae; cívitates in re oeconómica progressae; civitates in quibus res
oeconómicae magis profecerunt; - políticas
subdesarrolladas, egentiores res públicae; religiosa, commúnitas religiosa; - de Estados
Independientes, Communitas Civitatum sui
iuris; - de Taizé, consociátio tasiacensis vel
tasíaca; equilibrio entre las - políticas, mútuae civitatum necessitúdines ad aequilibritatem conformatae; quaedam inter civitates
aequabílitas; dirigir una -, communitatem
gubernare.
comunión: (participación en lo común) commúnio, onis f. Sin: commúnitas; conspirátio.
Uso: - de propósitos y obras, voluntatum
operumque conspirátio // (acto de recibir la
Eucaristía) commúnio, onis f. Sin: synaxis,
-is; sancta commúnio; sacra synaxis; commúnio sancti altaris; cena Domínica, cena Dei;
(sanctíssimae) Eucharístiae percéptio, recéptio, súmptio. Uso: - diaria, semanal, mensual, commúnio vel synaxis cotidiana,
hebdomadalis, ménstrua; - frecuente, crébrior
commúnio; - muy frecuente, crebérrima commúnio vel synaxis; - general, omnium commúnio vel synaxis; ómnium conventus ad
249
comunismo
Eucharístiam percipiendam, recipiendam, sumendam; communio ómnibus ministrata vel
distributa; - pascual, paschalis commúnio;
primera -, prima commúnio; prima Eucharístiae percéptio; dar, distribuir la -, communionem vel Eucharístiam ministrare, praebere,
porrígere, impertire, largiri, distribúere;
hacer la - espiritual, votis (vel ánimi desidério) Eucharístiam súmere; recibir la -, communionem percípere;
Eucharístiae
sacramentum recípere; panem Eucharísticum
percípere; cenā Domínicā uti; cénam Dei
édere; tomar la primera -, primam communionem recípere, accípere; primum sacram
Eucharístiam súmere // Teol, - de los santos,
sanctorum commúnio.
comunismo: communismus, i m. Sin: (como doctrina) communismi vel communistarum doctrina, praecepta, plácita; bonorum
aequandorum rátio vel doctrina; de aequandis
bonis doctrina; (- como facción, partido)
communismi fáctio; communistarum secta;
bonorum aequátio; bonorum ómnium aequátio. Uso: - ruso, communismus rússicus; - de
rostro humano, communismus humanus vel
humánior.
comunista: adj communísticus, a, um. Sin:
coenonísticus; communismi vel communistarum (gen pl); ad communismum pértinens.
Uso: gobierno -, res pública, in qua ómnium
bona aequata sunt; partido -, communismi
sectatores; communistarum fáctio vel pars
(partis f) vel partes (pártium) // sust communista, ae mf; communístria, ae f. Sin: coenonista mf; communismi fautor, sectator,
studiosus, praeco; fautor aequationis bonorum; bonis ómnibus aequandis favens; aequandorum bonorum studiosus vel fautor;
bolscevichus.
comunitario: communitárius, a, um. Uso:
modalidad -, rátio communitária; vida -, vita
communitária.
concatenación o concatenamiento: catenátio vel concatenátio, onis f.
concausa: concausa, ae f.
concausal: concausalis, e.
concavidad: concávitas, atis f.
cóncavo: cóncavus, a, um.
concebible: cogitábilis, e.
concebido: los recién -, recens concepti.
concejo: concílium, ii n. Uso: - federal, concílium foederale.
concelebración: concelebrátio, onis f.
concelebrar: concelebrare.
concentración: (acción y efecto de concentrar o concentrarse) conglobátio, onis f. Uso:
- urbana, sedes íncolis frequéntior; - de
nubes, conglobátio núbium // (acción y efecto
de reconcentrarse) ánimi inténtio.
concentrar: (reunir en un centro o punto lo
que estaba separado) áliquid in unum cógere
vel conglobare. Sin: áliquid ad unum conferre vel deferre. Uso: - las tropas, in unum
locum cópias condúcere, contráhere, cógere
// concentrarse (de tropas), se conglobare;
conglobari in unum // (reconcentrarse, abstraerse) v. reconcentrarse.
concéntrico: centro circumductus. Sin: qui
(quae, quod) in commune centrum circumágitur; qui idem centrum habet. Uso: círculos , orbes circa eundem cárdinem sese vertentes.
concepción: concéptio, onis f. Sin: conceptus, us m. Uso: Inmaculada -, Immaculata
Concéptio; sine labe concepta; labe omni
250
concienzudo
immunis; ab orígine Immaculata // fig
cogitátio, onis f. Sin: cogitatum; cogitatus
(-us m); ánimi conceptus; opinátio; opínio;
doctrina; disciplina. Uso: - científica, nótio
scientífica; nótio a sciéntiis profecta; - ética,
éthica doctrina; - ideológicas, opinationes
ideológicae fpl; - política, rei públicae
constituendae doctrina; de administranda república disciplina; - del amor, amoris disciplina vel doctrina; - del mundo económico,
de rebus oeconómicis opínio.
concepto: conceptus, us m. Sin: cogitatum;
cogitatus (-us m.); cogitátio; nótio; cognítio;
senténtia; sensus (-us m.); sensum; mentis
sensum. Uso: - inicial, prima nótio.
conceptualismo: conceptualismus, i m.
conceptualista: conceptualista, ae mf.
concertador: modulator, oris m; modulatrix,
icis f. Sin: moderator; phonascus. Uso: maestro -, concentūs magister; symphoniacorum
vel canéntium magister.
concertar: (intr, concordar) concordare.
Uso: el atributo concierta con el sustantivo
en género, número y caso, epítheton vel appósitum (cum) substantivo concordat in génere, número et casu; el verbo concierta con
el sujeto en número y persona, verbum subiecto (vel cum subiecto) concordat in número et persona.
concertista: symphoníacus, i m.
concesión: concéssio, onis f. Uso: hacer - políticas, concessiones políticas fácere.
concha: (parte que cubre el cuerpo de muchos moluscos y crustáceos) conchýlium, n.
Sin: testa. Uso: fig, - del apuntador, cella
suggestoris vel monitoris.
conciencia: consciéntia, ae f. Uso: - buena,
consciéntia bona; recta consciéntia; - colectiva, societatis consciéntia; - indecisa, incerta
vel vaga consciéntia; - individual, privata
consciéntia; - insensible, consciéntia hebes,
hebescens, plúmbea; - laxa, relajada, consciéntia fácilis, indulgens (in áliqua re); moral, consciéntia moralis; - profesional, de la propia responsabilidad, próprii múneris
consciéntia; - refleja, consciéntia reflexa; social, consciéntia socialis; - universal, universalis consciéntia; - del deber, offícii consciéntia; consciéntia múneris exsequendi; - del
yo, egóitas, atis f; consciéntia sui ipsíus;
consciéntia mei ipsíus // ancho de -, consciéntiā fácili vel indulgenti; en -, según -, ex
ánimo, ex fide; íntegra mente; salva consciéntiā; ex ánimi senténtia; en el santuario de
la -, in interiore ánimi sacrário; en la - pública, in consciéntia pública; estrecho de -,
severā consciéntiā; formación de la - moral,
moralis consciéntiae institútio; formación de
las -, méntium formátio; hombre sin -, homo
sine ulla religione; homo pravus vel pérditus;
la voz de la -, consciéntiae vox; remordimiento de -, consciéntiae stímulus, angor,
cruciatus (-us m) // descargar uno la -, consciéntiam suam exonerare; obrar contra -, a
recta consciéntia discédere; profundizar la de sí mismo, in seipsum introspícere pénitus;
sentir remordimiento de -, morderi conscientiā; consciéntiā malā angi vel excruciari; sofocar la voz de la -, (ánimi) consciéntiam non
curare.
concienzudamente: (según conciencia) v.
conciencia // (con atención y cuidado) diligenter; (con mucha atención o detenimiento)
sancte; religiose; summā diligéntiā; diligenter
religioseque.
concienzudo: (que es de recta conciencia)
iustus. Sin: probus; sanctus. Uso: - hasta el
escrúpulo, religiosus // (de cosa que se hace
a conciencia) accuratus // (de persona que es-
251
concierto
tudia o hace las cosas con atención y cuidado) díligens, entis. Sin: curiosus (exacto,
por ej. en la investigación, ad investigandum).
concierto: concentus, us m. Sin: acroama,
mătis n. Uso: - instrumental, concentus
instrumentalis; concentus músicis instrumentis datus; - musical, músicus (vel musicorum,
vel músicae) concentus vel symphónia; - polifónico, concentus polyphónicus; - radial,
symphónia per rádium transmissa; concentus
radiatus; - sinfónico, concentus symphónicus ;
- vocal, vocum concentus; - vocal e instrumental, vocum musicorumque instrumentorum concentus; - de cuerda y viento,
concentus nervorum tibiarumque; - de jazz,
concentus iázzicus; - de música contemporánea, concentus contemporalis músicae; - de
órgano, órgani concentus; - para violín, violinae concentus; concentus violínicus // dar
un -, músicum concentum habere vel édere.
conciliación: conciliátio, onis f .
conciliador: conciliator, oris m.
conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare.
Sin: compónere.
conciliarismo: conciliarismus, i m.
concilio: Concílium, ii n. Uso: - Ecuménico
Vaticano II, Oecoménicum Concílium Vaticanum Secundum.
concinidad: concínnitas, atis f. Sin: concinnitudo, dǐnis f.
concisamente: presse. Sin: summatim; capitulatim; presse; bréviter; paucis; presse breviterque.
concisión: brévitas, atis f. Sin: breviloquéntia.
conciudadano: concivis, is m.
cónclave: conclāve, is n. Sin: Patrum Cardinálium conclave; Purpuratorum Patrum conclave; Patrum Cardinálium comítium
Romano Pontífici eligendo.
conclavista: (sacro) conclavi addictus m.
Sin: Patrum Cardinálium (vel Purpuratorum
Patrum) conclavi addictus.
conclusivo: conclusivus, a, um.
concordar: (Gram, formar concordancia) v.
concertar.
concordatario: pácticus, a, um.
concordato: pactum, i n. Sin: páctio. Uso: entre la Santa Sede e Italia, Pactum inter
Apostólicam Sedem et Italiam conventum.
concretamente: definite.
concretar: effícere. Sin: perfícere; ad effectum addúcere.
concreto: cuestión -, finita vel definita quaestio.
concubina: concubina, ae f. Sin: paelex,
pelex, pellex, ĭcis f.
concubinato: concubinatus, us m.
concupiscencia: concupiscéntia, ae f.
concupiscible: concupiscíbilis, e.
concurrente: v. concursante.
concursante: petītor, oris m. Sin: competītor;
certans. Uso: (- en un concurso literario)
scriptor áemulus; v. competidor.
252
condestablía
concurso: (competencia) certamen, mĭnis n.
Uso: - literario, litterarum certamen; - con
premios, certamen práemiis propósitis; - de
belleza, certamen venustatis mulíebris //
anunciar un -, certamen indícere; presentarse
a un -, certamen inire; proponer un -, certamen propónere; tomar parte en un -, certamen tentare; ad vel in certamen descéndere //
(oposición que se hace a algún cargo o dignidad) examen de + abl; públicum perículum; pública probátio. Uso: ganar en un -,
públicum perículum felíciter fácere; presentarse a los - públicos, in certámina deferre //
(muchedumbre de gente reunida en un lugar)
concursus (-us m) in áliquem locum. Sin: frequéntia. Uso: grandísimo - de gente, máxima
vulgi frequéntia.
condado: (territorio) comitatus, us m. Sin:
cómitis domínium; marchi (vel cómitis, vel
toparchae) régio // (dignidad) comitatus. Sin:
cómitis dígnitas; toparchae munus // (potestad) comitatus. Sin: iura graphionis.
conde: comes, mĭtis m. Sin: comarchus; toparcha, ae m; gráphio, onis m. Uso: - palatino, palatinus, i m.
condecoración: (insignia de distinción) insigne, is n. Sin: ornamentum; honorárium vel
honoríficum insigne; honoris insigne; honoris documentum. Uso: - militar; militare insigne vel ornamentum.
a muerte, cápitis damnatus.
condenar: damnare; condemnare. Uso: - al
reo a veinticinco años de cárcel, reum ad viginti quinque annos cárceris damnare.
condensabilidad: densabílitas, atis f.
condensación: densátio, condensátio, onis f.
Sin: concrétio. Uso: - transitoria, condensátio tránsiens.
condensador: densatórium vel condensatórium, ii n. Sin: condensatrum.
condesa: (mujer que heredó u obtuvo un condado) comes, mĭtis f. Sin: comitissa // (mujer
del conde) cómitis uxor.
condescendencia: obsequéntia, ae f. Sin: obséquium; indulgéntia; lénitas, lenitudo; facílitas, ánimi facílitas. Uso: demasiada -, nímia
obsequéntia; por -, obsequenter; indulgenter.
condescender: álicui (vel alicúius voluntati)
óbsequi. Sin: álicui (vel alicúius voluntati)
morem gérere; morigerari álicui. Uso: - a los
ruegos de alguno, précibus alicúius indulgere; - con las opiniones de alguno, álicui adsentire; - consigo mismo, indulgere sibi.
condescendiente: condescendens. Sin: óbsequens; indulgens (álicui); comis (in vel erga
áliquem); fácilis (álicui); móbilis précibus.
Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
- con alguno, indulgere álicui.
condecorado: honoris insigni (pl insígnibus)
decoratus vel ornatus // (tratándose de condecoración militar) phaleratus. Sin: decoratus; militari insigni (pl militáribus insígnibus
vel pháleris) decoratus; militaris virtutis
causā phaleratus.
condestable: comestábilis, is m. Sin: comes
stábilis; comes stábuli. Uso: Gran -, Comestábilis Magnus.
condenado: condemnatus; damnatus. Uso: -
condestablía: comestábilis dígnitas.
condenación: condemnátio, onis f. Uso: eterna, condemnátio sempiterna.
condestablesa: comestábilis (vel cómitis stábilis, vel cómitis stábuli) uxor.
253
condición
condición: condício, onis f. Uso: - atlética,
condício athlética; - económicas, condiciones
oeconómicae; - meteorológicas, condiciones
meteorológicae; aëris status mutationesque;
- privilegiada, praestantíssima condício; - sociales, condiciones sociales; - del suelo, natura soli vel terrae.
condicional: condicionalis, e. Sin: condiciónibus astrictus (sujeto a condiciones).
condicionalmente: condicionáliter. Sin:
cum condicione; sub condicione.
condicionamiento: coërcítio, onis f. Sin: coáctio; adáctio.
condicionar: coërcere. Sin: áliquem condiciónibus astríngere.
cóndilo: cóndylos vel cóndylus, i m.
condimento: condimentum, i n. Uso: el que
hace o vende los condimentos, v. especiero.
condiscípula: condiscípula, ae f.
condiscípulo: condiscípulus, i m.
condition (Inform), condición: condício, onis
f.
conditional (Inform) condicional: condicionalis, e.
condolencia: (participación en el pesar
ajeno) aegritúdinis socíetas. Uso: expresiones
de -, participati doloris declarátio vel significátio // (pésame) v. esta voz.
condominio: condomínium, ii n. Sin: composséssio.
condómino: compossessor, oris m.
condón: condomum, i. Sin: penis integumentum, tegumentum, involucrum, opérculum.
Uso: - para evitar el contagio de enfermedades venéreas, penis operculum contra venéreos morbos praemúniens.
condonación: condonátio, onis f. Sin: remíssio. Uso: - de las deudas, remíssio debitorum.
condrología: chondrológia sive -logīa, ae f.
Sin: de cartilagínibus disciplina, doctrina,
sciéntia.
condrológico: chondrológicus, a, um. Sin: ad
chondrológiam áttinens; ad disciplinam de
cartilagínibus spectans.
conducción: (acción y efecto de conducir)
dúctio vel condúctio, onis f. Sin: moderátio;
administrátio; curátio vel procurátio alicúius
rei. Uso: - radioasistida, moderátio radiophóno acta; confiar a alguien la - de la guerra, bellum álicui commíttere // (conjunto de
conductos dispuestos para el paso de algún
líquido o fluido) tubi, orum mpl.
conducir: (guiar un vehículo automóvil) régere. Sin: gubernare // conducirse, v. portarse.
conducta: (porte o manera con que los hombres gobiernan su vida y dirigen sus acciones) vitae consuetudo. Sin: vitae institutum;
mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitraria, libido; buena -, morum próbitas; - edificante, praeclarum virtutis exemplum vel
spécimen; - indigna, indígnitas; - intachable,
sanctimónia; - íntegra, intégritas; - moral,
vitae rátio; vivendi rátio; - política, acta vel
consília (in re pública); - práctica, vitae áctio;
- reprochable y escandalosa, vituperátio
atque infámia; - virtuosa, virtus // tener
buena -, recte vívere. Sin: recte fácere; bene
(vel recte, vel probe) ágere vel se gérere;
tener mala -, male vívere, male fácere; male
254
conferencia
ágere vel se gérere // (recua o carros que llevaban la moneda que se transportaba de una
parte a otra, y especialmente la que se llevaba a la corte) iumenta sarcinária vel onerária; iumenta ac plaustra sarcinária.
conductismo, v. behaviorismo.
conductividad: conductívitas, atis f.
conducto: (canal o tubo) fístula, ae f. Sin:
tubus, i m; ductus, us m. Uso: - eléctrico, ductus eléctricus vel electricitatis; - respiratorio,
spirandi vel spíritus meatus (-us m); tránsitus
(-us m) spíritus; ánimae canalis; - de aguas,
acueducto, ductus aquarum.
conductor: (de carruaje en general) ductor,
oris m. Sin: rector; gubernator; vector;
vehiculárius. Uso: - de automóvil, raedárius;
autocinetista; - de perros (dog-sitter), canum
ductor; - de tranvía, electrivector; auriga
tramviae; - de tren, tráminis conductor //
Fis, sust conductórium, ii n; adj diffundens,
entis. Uso: - eléctrico, conductórium
eléctricum; buen, mal - de calor, de electricidad, bene, male diffundens calorem, eléctridem.
conductora: - de TV, nuntiatrix, icis f.
conectador: commutamen, mĭnis n.
conectar: (poner en contacto) conéctere (vel
coniúngere) áliquid álicui rei vel cum áliqua
re // (poner en contacto eléctrico) traductu
facto (vel interpósito) coniúngere (áliquid álicui rei vel cum áliqua re).
conejera: cuniculorum cubile (-is n). Sin: cuniculorum loculamentum.
conejillo: - de Indias, cobáia, ae f. Sin: cávia.
conexión: con(n)éxio, onis f. Sin: conexus,
us m; iunctura. Uso: - directa, connéxio directa; - internacional, conexus internationalis; - de la antena, conéxio antemnae;
establecer una - eléctrica, traductum fácere.
confalón: vexillum, i n. Sin: signum.
confalonier: vexillárius, ii m. Sin: vexíllifer,
ĕri m; sígnifer, fĕri m.
confaloniero, v. confalonier.
confederación: (unión de varios Estados)
confoederátio, onis f. Sin: civitates (-um fpl)
foederatae. Uso: - de Serbia y Montenegro,
confoederátio Serbianorum et Nigrimontanorum // (liga o asociación) socíetas, atis f. Sin:
sodálitas; sodalícium.
confederado: foederatus vel confoederatus,
a, um. Sin: consociatus; fóedere iunctus.
confederativo: confoederalis, e.
conferencia: (entrevista) v. esta voz // (plática, disertación) dissertátio, onis f. Sin: acroāsis, is (ac -in, abl -i) f; consultátio. Uso: radial, acroasis per radiophónicas undas hábita; radiophónica commentátio vel dissertátio; - de prensa, collóquium cum diariorum
scriptóribus // dar una -, acroasin fácere; dar
una - de prensa, diurnários congregatos edocere; diariorum scriptóribus congregatis áliquid nuntiare // (reunión para tratar asuntos
de trascendencia o propios de una organización) conventus, us m. Sin: coetus, us m; congréssio; consílium. Uso: - episcopales,
episcoporum conferéntiae; - episcopal latinoamericana, coetus episcoporum Américae
Latinae; - Vicentinas, Coetus Vincentiani;
Collationes Vincentianae; - de consulta, conventus consultationis; - por el desarme, conventus apparátui militari imminuendo vel
reducendo; - por la paz, conventus (vel coe-
255
conferenciante
tus, vel consílium) paci instaurandae vel redintegrandae; - organizada por ..., conventus
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convéntui interesse.
conferenciante o conferencista: orator, oris
m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f.
conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.)
ágere vel agitare cum áliquo de áliqua re. Sin:
communicare cum áliquo de áliqua re; communicare consília cum áliquo.
confesado: confessus, a, um.
confesar: (declarar los pecados en confesión) confiteri. Sin: peccata rite confiteri; admissa vel commissa rite accusare; peccata
sua sacerdoti aperire // (escuchar las confesiones) confitentes vel paenitentes audire.
Sin: confessiones audire, recípere, excípere.
confesión: (reconocimiento de un hecho)
conféssio, onis f. Uso: extorsionar una - a alguien, vi áliquem ad confitendum cógere;
hacer - de algo, áliquid confiteri // (credo religioso) conféssio, onis f. Sin: relígio;
constituta relígio; sacra instituta npl; - cristianas, confessiones christianae; - luterana,
anglicana, sacra instituta lutherana, ánglica
// (declaración de los pecados en el tribunal
de la penitencia) conféssio, onis f (peccatorum). Sin: admissorum (vel commissorum,
vel peccatorum) conféssio. Uso: - auricular,
confessio auricularis vel auriculária; - general, generalis conféssio; totīus vitae peccatorum conféssio; - sacramental, conféssio
sacramentalis; hacer una - general, universae vitae acta sacerdoti confiteri; totīus vitae
commissorum confessionem rite perágere // de San Pedro (en Roma), apostólicum sepulcrum.
confesional: confessionalis, e Sin: religiosus, a, um. Uso: disputas -, contentiones de
religiónibus; luchas -, bella religiosa; bella
religionum causā suscepta.
confesionario: v. confesonario // (tratado o
discurso en que se dan reglas para saber
confesar y confesarse) confessonárium, ii n.
Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem
confessionem méthodus.
confeso: (que ha confesado su delito o culpa)
confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judío
convertido) Iudaeus conversus.
confesonario: confessionale, is n. Sin: sedes
(-is f) confessionalis; sedes confessiónibus
audiendis; confessionis auditórium; confessionis tribunal (-alis n); paeniténtiae sacramenti tribunal.
confesor: confessárius, ii m. Sin: confessionárius; sacrae paeniténtiae administer; sacramenti paeniténtiae administer. Uso: ordinario, extraordinario, confessor ordinárius, extraordinárius // (cristiano que profesa
públicamente la fe de Jesucristo y por ella
está pronto a dar la vida; santo) confessor,
oris m. Sin: Christi confessor.
confeti: coriandra, orum npl; coriandri, orum
fpl. Sin: minutíssimi chartae orbículi.
confiable: fidus, a, um. Sin: cui tuto confīdi
potest; qui, quae, quod fidem meret vel meretur.
confianza: fidúcia, ae f. Sin: confidéntia.
Uso: puesto de -, locus fidúciae; solicitar un
voto de -, suffrágium de fide sollicitare.
confiar: - con el mayor secreto, secretis
instillare áuribus.
configuración: figurátio, onis f.
confinación, v. confinamiento.
256
confucianismo
confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus
vel amendatus; in exsílium relegatus; in públicae custódiae loco detentus.
confinamiento: relegátio, onis f. Sin: amandátio vel amendátio; ex(s)ílium. Uso: lugar
de -, públicae custódiae locus.
confinar: (lindar) finítimum vel confinítimum esse. Sin: contérminum vel próximum
esse. Uso: - con un país, tángere, attíngere
áliquam terram; finítimum esse terrae vel
cum terra; adiacere álicui loco vel ad áliquem
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; áliquem relegare in
áliquem locum; in públicae custódiae locum
áliquem míttere.
confirmación: sacra confirmátio. Sin: sacrum chrisma (-ătis n). Uso: conferir la -, v.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacramentum accípere; almo chrísmate inungi;
sacro chrísmate roborari, signari, obsignari.
confirmando: confirmandus, a, um. Sin:
sacra unctione roborandus.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra unctione confirmare vel roborare; sacro chrísmate inúngere, signare, obsignare.
confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -,
fructus candisatus.
confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin:
crústulum; dulcíolum; pulchrale (-is n); sácchari glándula; sácchari amýgdalum; amýgdalum sáccharo íllitum.
confitera: (mujer que hace o vende dulces y
confituras) dulciária, ae f. Sin: cup(p)edinária
// (caja donde se guardan confites) dulciolorum (vel bellariorum, vel pulchrálium) theca
vel cápsula.
confitería: (oficina donde se hacen los dulces) officina dulciária vel cup(p)edinária //
(tienda donde se venden) taberna dulciária
vel cupedinária // (pastelería) v. esta voz.
confitero: dulciárius, ii m. Sin: cup(p)edinárius; v. pastelero.
conflicto: conflictátio, onis f. Sin: conflictus
(-us m). Uso: - mundial, conflictátio universalis vel mundana; - nuclear, conflictus nuclearis; - socio-económico entre clases,
conflictátio oeconómica inter cívium órdines.
conformación: conformátio, onis f.
conformarse: (convenir una persona con
otra) conformare se ad alicúius voluntatem.
Sin: se accommodare ad alicúius voluntatem;
óbsequi voluntati alicúius.
conformidad: confórmitas, atis f. Sin: congruéntia; consénsio. Uso: - con el espíritu del
mundo, cum mundi sensu congruéntia.
conformismo: conformismus, i m. Sin: conformitatis stúdium.
conformista: conformista, ae mf. Sin: conformitatis studiosus; tempóribus insérviens.
confort: cómmodum, i n. Sin: commóditas;
cómmoda vitae; civilis usūs cómmoda; utilitatum cómmoda. Uso: el - moderno, hodierna
cómmoda; mejora del -, aucta cómmoda
vitae; con todo -, ómnia cómmoda praestantur.
confortación: confortátio, onis f.
confortador: confortator, oris m.
confortativo: confortativus, a, um.
confucianismo: confucianismus, i m. Sin:
257
confutable
Confúcii doctrina vel cultus (-us m).
conglomerado: conglomeratus, a, um.
confutación: confutátio, onis f. Sin: refutátio; criminationis dissolútio; críminis dilútio.
Congo: Congus, i m. Uso: República del -,
Congi res pública; res pública congensis vel
cóngica; de -, cóngicus vel congensis.
confutable: qui (quae, quod) confutari (vel
refutari, vel refelli, vel coárgui) potest.
confutador: adj confūtans sive refūtans,
antis. Sin: refellens; coárguens // sust confutator, oris m. Sin: refutator.
confutar: confutare vel refutare. Sin: reféllere; argúere, coargúere, redargúere. Uso:
- una acusación, criminationem dissólvere;
crimen dilúere; - las argumentaciones, argumenta confutare; - objeciones, obiecta dilúere; contra dicta dissólvere; - la deposición
de los testigos, orationem téstium reféllere.
confutatorio, v. confutador (adj).
congelación: congelátio vel gelátio, onis f.
Uso: - de los embriones, embryonum congelátio; punto de -, punctum gelationis.
congelador: congelatórium, ii n. Sin: conglaciatórium; capsa frigorífica; arca gelatória;
máchina refrigeratória.
congelamiento, v. congelación.
congelar: congelare vel gelare. Sin: conglaciare.
congestión: Méd sánguinis congestus (-us m)
vel ímpetus (-us m) // (agolpamiento) stipátio, onis f. Sin: concursátio.
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire.
conglobar: conglobare. Sin: conglomerare;
agglomerare.
conglomeración: conglomerátio, onis f.
conglomerar: conglomerare.
congoja: cordólium, ii n. Sin: acerbíssimus
angor vel dolor. Uso: morir de -, acerbíssimo
angore cónfici.
congoleño: congensis, e. Sin: cóngicus, a,
um.
congolés, v. congoleño.
congregación: (conjunto de religiosos) congregátio, onis f. Sin: socíetas; sodálitas. Uso:
- religiosa, religiosa sodálitas; - salesiana,
sodálitas salesiana; socíetas Sancti Francisci
Salésii; religiosa familia sodálium Sancti
Francisci Salésii; entrar en una -, congregationem íngredi // (hermandad que forman algunos devotos para ejercitarse en obras de
piedad) congregátio, onis f. Sin: collégium;
coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregátio
Mariana; - de caridad, collégium rei subsidiáriae; coetus rei subsidiáriae administrandae; - de la doctrina cristiana, coetus vel
sodálitas christianae doctrinae tradendae //
(dicasterio de la Curia Romana) Congregátio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregátio
Consistorialis; - de Negocios Eclesiásticos
Extraordinarios, Congregátio pro negótiis
ecclesiásticis extraordináriis; - de Religiosos,
Congregátio de sodálibus religiosis; Congregátio religiosorum negótiis praepósita; - de
Seminarios y Universidades, Congregátio de
semináriis et universitátibus studiorum.
congregarse: congregari. Uso: se congregaron varios miles de peregrinos, plura mília
peregrinatorum congregata sunt.
258
conmemoración
congresal, v. congresista.
congresista: congressūs vel conventūs párticeps. Sin : sodalis conventūs; congressioni
assistens; qui congréssui adest; qui convéntui
ínterest; qui in congressu adest; qui in
conventu ínterest.
congreso: (reunión) congressus, us m. Sin:
congréssio; conventus, us m; consessus, us
m; concílium. Uso: - científico internacional,
conventus doctorum ómnium géntium; - eucarístico nacional, eucharísticus ex universa
natione conventus vel congressus; - internacional, conventus internationalis, universalis,
mundanus; ex ómnibus géntibus vel natiónibus conventus; - nacional de letras clásicas,
congressus nationalis de lítteris clássicis; - de
latín viviente, congressus de lingua latina
viva; conventus latini viventis; - de médicos,
medicorum conventus; - de meteorología,
conventus meteorológicus, - para el fomento
del latín, congréssio latinitati fovendae; convocar un -, conventum ágere; reunirse en en un lugar, in áliquem locum convenire //
(cuerpo político deliberante) públicus coetus
légibus ferendis; - de diputados, legatorum
populárium coetus; - de senadores, senatus
(-us m); senatorum coetus // (edificio donde
los legisladores celebran sus sesiones) publicorum legatorum vel senatorum cúria.
congrio: conger, gri m.
cónico: cónicus, a, um.
conífera: conífera arbor.
conjetura: coniectura, ae f. Sin: coniéctio;
coniectátio; hypóthesis ; supposítio, opínio;
opinátio; senténtia. Uso: - bien fundada, certa
coniectura; - falsas, male coniecta npl; - imaginarias, senténtiae commentíciae vel fútiles;
por -, coniecturā; per coniecturam; coniecturáliter; por simple -, levi coniecturā.
conjeturable: quem (quam, quod) coniecturā
ássequi (vel cónsequi) póssumus.
conjeturador: coniector, oris m. Sin: coniectator.
conjetural: coniecturalis, e. Sin: coniectatórius; in coniectura pósitus.
conjeturalmente: coniecturáliter. Sin: per
coniecturas.
conjeturar: coniectare. Sin: coniecturare;
conícere; coniecturam fácere; coniectando
quáerere; coniecturam alicúius rei cápere ex
vel de áliqua re. Uso: - de lo futuro, de futuris
conícere; - por una carta, ex lítteris coniectare.
conjugación: coniugátio, onis f. Sin: declinátio; verborum flexura vel declinátio; rátio
verborum inflectendorum.
conjugar: Gram declinare. Sin: fléctere; infléctere; verbum in témpora declinare; verbum per témpora transdúcere.
conjuntivitis: coniunctivitis, ĭdis f. Sin: lippitudo, dĭnis f. Uso: - granulosa, trachoma,
ătis n.
conjuntivo: coniunctivus, a, um.
conjunto: - musical, consociátio instrumentalis; - de concertistas jazz, symphoniacorum
iazénsium grex; - de jazz, grex músicus iazicorum rhythmorum; - de música jazz, músici
more nigritarum Américae strepentes;
symphoníaci in (vel ad) nigritarum Américae
númerum personantes.
conjura: coniurátio, onis f. Uso: - contra la
vida, coniurátio contra vitam.
conmemoración: commemorátio, onis f.
259
conmemorativo
conmemorativo: memorialis, e.
conmilitón: commílito, onis m. Sin: armorum vel belli sócius.
conmutador: adj commūtans vel mutans,
antis // (aparato) mutatrum, i n. Sin: commutatórium; clavis mutatrix; epitónium (eléctricum); v. interruptor.
connacional: connationalis, e.
connatural: connaturalis, e
connaturalidad: connaturalis rátio vel
forma.
connect (Inform), conectar: néctere vel conéctere. Sin: copulare; colligare; coniúngere.
connection (Inform) conexión: (entre elementos de la computadora) ligamen, mĭnis n ;
(entre sistemas de la computadora vía net)
nexus vel conexus, us m; conéxio; copulátio;
colligátio.
Connecticut: cívitas Connecticuténsium.
cono: Mec, - difusor, infundíbulum áëri distribuendo.
conocible: cognoscíbilis, e.
conocimiento: cognítio, onis f. Sin: cognoscéntia. Uso: - sociológico, cognítio sociológica; - teórico, cognítio theórica; - de la vida
democrática, cognoscéntia vitae democráticae.
conopeo: conopēum, i n; conópium, ii n. Sin:
Eucharístici tabernáculi velum; sacrae pýxidis velum.
conquistador: expugnator, oris m.
consagración: (acción y efecto de consagrar) consecrátio, onis f. Sin: dedicátio // (acción y efecto de consagrarse) devótio, onis f.
consagrado: consecratus, a, um. Sin: sacratus; devotus // fig dicatus; dedicatus. Uso: virgen - a Dios, sanctimonialis, is f;
sanctimonialis múlier; virgo Deo devota.
consagrar: consecrare. Sin: sacrare. Uso: el
o la que consagra, consecrator, oris m; consecratrix, icis f // fig dicare; addícere // consagrarse, se in stúdium áliquod trádere. Uso: al cuidado de los enfermos, aegrotis sanandis
studiosam dare óperam; - al estudio de las letras, se ad litterarum stúdium conferre; stúdio
litterarum pénitus se dédere.
consagratorio: consecratórius, a, um.
consanguinidad: sánguinis commúnio.
consciente: cónscius, a, um. Uso: más -,
cónscior.
conscripto: adj conscriptus, a, um. Uso:
padre -, pater conscriptus; conscriptus // (recluta) v. esta voz.
consecuencia: consequéntia, ae f. Sin: consectárium; consecútio; sequela; quod inde
conséquitur; éxitus, us m; eventus, us m. Uso:
consecuencias de un hecho, eventus qui sequuntur vel consequuntur; por -, v. consiguientemente // (Lóg, ilación) consectárium,
ii n. Sin: argumenti conclúsio.
consecuente: Filos cónsequens vel sequens,
entis Sin: consectáneus; consectárius.
consejera: (mujer del consejero) consiliárii
uxor // (la que aconseja) consiliatrix, icis.
Sin: consultrix (-icis f); consílii auctrix //
(miembro de un consejo) consiliária, ae f.
260
conservatorio
consejero: (quien habitualmente aconseja)
consiliárius, ii m. Sin: consiliator; consultor;
auctor consílii vel consiliorum. Uso: - científico, scientíficus consiliárius; - espiritual,
consiliárius spiritalis; - privado, consiliárius
íntimus; ser el - de uno, áliquem consíliis iuvare; valerse de uno como -, uti áliquo consiliário // (quien da eventualmente un consejo)
suasor, oris m. Uso: mal -, malus suasor //
(miembro de un consejo) consiliárius, ii m.
Sin: assessor; allectus vel ascītus in consílium; minister, administer. Uso: - comunal,
consiliárius civitatis; curator rei municipalis;
- de Estado, consiliárius a públicis negótiis;
in negótiis públicis consiliárius.
consejo: (parecer o dictamen que se da o se
toma) consílium, ii n. Uso: ¡es un buen -!,
bonum consílium! // (entidad, colegio) consílium, ii n. Sin: collégium. Uso: - académico,
collégium académicum; - administrativo,
consílium rebus administrandis; - central,
consílium centrale; - comunal, consílium municipale vel consílium município administrando; - diocesano, consílium dioecesanum;
- directivo, praefectorum consílium (de un
establecimiento); moderatorum consílium
(de un periódico); consílium epheméridi moderandae (de un diario); consílium commentáriis moderandis (de una revista); - federal,
consociationis consílium; - obrero, tribunatus
(-us m) opíficum; - de clase, consílium classi
moderandae; - de fábrica, operariorum legati
mpl; operariorum delecti curatores vel procuratores; - de Seguridad de las Naciones Unidas, Securitatis Consílium Nationum
Unitarum; - Superior de Investigaciones
Científicas, Consílium Supérius Investigationum Scientificarum; - de ministros, consílium
administrorum
(rei
públicae
moderandae); supremum consílium públicae
rei administrandae, procurandae, moderandae; - de padres de alumnos, consílium parentum;
- de seguridad, consílium
securitatis; consílium securitati tuendae.
consenso: - popular, popularis voluntas.
consentimiento: consénsio, onis f. Sin: concéntio. Uso: - de los estudiosos, studiosorum
consénsio; por - unánime, unánima concentione.
conserje: magister áedium m; magistra áedium f. Sin: custos, odis mf
conserva: siempre puede traducirse con el
participio pretérito de cóndio; por ej, - de
carne, caro condīta; - de fruta, poma condīta;
fructus condīti; - de legumbres, legúmina
condīta // otra forma de traducción, con: liquamen, mĭnis n; condimentum, i n; decoctum, i n; por ej: - de fruta, frúctuum
condimentum; - de tomate, lycopérsici (vel
de lycopérsicis) liquamen // más usos: conservas de frutas o legumbres, sálgama, orum
npl; condimenta, orum npl; carne en -, carnis
composítio; leche en -, lactis conditio; hacer
conservas, condimenta fácere.
conservador: sust conservator, oris m. Sin:
servator; conservativus, i m; rerum conservandarum studiosus; laudator témporis acti //
adj conservativus, a, um. Sin: a rebus novis
alienus; rerum conservandarum studiosus;
priscorum morum studiosus.
conservadora: conservatrix, īcis f.
conservadurismo: conservaturismus, i m.
Sin: rerum servandarum stúdium; priscorum
morum stúdium; de rebus conservandis doctrina; témporis acti laudátio. Uso: - legal,
moral, político, conservaturismus legalis,
moralis, políticus.
conservatorio: - de música, musicorum
schola. Sin: artis músicae ludus. Uso: alumno
de -, musicorum scholae (vel ludi) frequentator; qui musicorum scholam frequentat.
261
conservería
conservería: condítio, onis f. Sin: conditura,
ae f.
conservero: salgamárius, ii m.
consideración: (acción y efecto de considerar) considerátio, onis f. Uso: - lingüística,
considerátio linguística // (respeto) reveréntia
álicui vel adversus áliquem. Sin: observántia
erga áliquem; obséquium in áliquem; con la
mayor -, summa cum reverentia; en - a (=
con respecto a ), quod áttinet ad ...; en - a mí,
a ti, a él, meā, tuā, suā causā; sin ninguna -,
nulla hábita ratione; inconsulte // estar lleno
de - hacia uno, alicúius observantíssimum
esse; tener afecto y - hacia uno, áliquem reverentia et amore prósequi; tratar a uno con
mucha -, áliquem summā observántiā cólere.
consigna: - de equipajes, repositórium, ii n.
Sin: reconditórium; repositórium sarcinarum.
consistorio: consistórium, ii n.
consocio: consócius, ii m.
consola: cartíbulum, i n.
consomé: ius (iuris n) contractum. Sin: iúsculum densatum.
consonancia: consonántia, ae f. Sin: consonátio, onis f; consonantes soni.
consonante: adj cónsonans, antis. Sin: cónsonus; simíliter cadens vel désinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concordes soni // (letra -) cónsonans, antis f. Sin:
cónsona, ae f; cónsonans líttera; en pl también cónsona elementa.
consonar: (formar consonancia) consonare
inter se, o simplem consonare. Sin: concínere
// (aconsonantar; ser consonantes dos palabras) consonare; genéricam simíliter
desínere vel cádere.
consorcio: socíetas, atis f. Sin: sodálitas;
consociátio; collégium. Uso: - agrario, agricolaris socíetas; - de ayuntamientos, consociátio municipiorum; - bancario, collégium
nummulariorum; - de médicos, collégium
medicorum; - de sociedades, corporatae societates // (unión de los que viven juntos) consórtium, ii n. Sin: consórtio, onis f. Uso: el humano, consórtio humana; humanum consórtium; - de las naciones, nationum consórtio // (unión conyugal) coniúgium, ii n.
conspiración: - del silencio (omertà), consensus ac tacitúrnitas.
constant (Inform)
constans, antis m.
constante:
(valor)
constelación: constellátio, onis f. Sin: signum; stellarum concúrsio.
constipación, constipado: (resfriado)
constipátio, onis f. Sin: stipátio; gravedo,
dĭnis f; densátio // (catarro) v. esta voz // (- de
vientre) ventris constipátio vel constríctio.
constipar: constipare. Sin: stipare; condensare; gravédinem fácere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatus, stipatus; condensatus; gravédine laborans, vexatus, affectus; estar constipado, gravédine laborare,
ópprimi, córripi, áffici // (acatarrar, acatarrarse) v. estas voces.
constitución: (estatuto, ordenamiento)
constitútio, onis f. Uso: - Apostólica, Constitútio Apostólica; - conciliar, constitútio conciliaris; - dogmática sobre la Iglesia,
constitútio dogmática de Ecclésia; la - litúrgica del concilio, constitútio litúrgica concílii; la - Véterum Sapiéntia, constitútio, cui est
inítium Véterum Sapiéntia // (complexión física del individuo) constitútio córporis // (ley
262
consultor
fundamental de una nación) constitútio, onis
f. Sin: lex fundamentalis; primária lex; primária rei públicae lex; rei públicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; europea, constitútio europaea; conforme con
la -, cum primária rei públicae lege concors
vel cóngruens; rei públicae institutis convéniens; promulgar la -, primáriam rei públicae
legem édere; redactar la -, príncipem civitatis legem cóndere.
constitucional: constitutionalis, e. Sin: legítimus; primáriae legis civitatis (gen); ad primáriam civitatis legem pértinens. Uso:
garantía -, cáutio formae civitatis // (propio
de la constitución de un individuo o perteneciente a ella) ad córporis constitutionem vel
conformationem áttinens.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: elemento -, elementum constitutivum.
constituyente: asamblea -, consílium formae
civitatis constituendae. Sin: consílium rei públicae stabiliendae vel constituendae.
construcción: (acción y efecto de construir)
constrúctio, onis f. Sin: exstrúctio; aedificátio; fabricátio. Uso: - subterránea, substrúctio; edificio en -, aedificátio; tipo de -,
structura; fábrica; está en - una casa, domus
aedificatur // (obra construida) aedifícium, ii
n. Sin: opus, óperis n; constrúctio. Uso: que
sirve para la -, strúctilis, e // (disposición de
las palabras en la frase) structura, ae f. Sin:
constrúctio; composítio vel structura verborum; verborum conformátio; enuntiatorum
structura. Uso: - elíptica, constrúctio ellíptica; - especial, specialis constrúctio; - gerundial, constrúctio gerundiva; en la - de
algunos verbos, in nonnullis verbis
construendis ; hacer la -, verba ordinare; latinam orationem pátrii (vel vernáculi; por ej
hispánici) sermonis ratione compónere.
constructivo: constructivus, a, um. Uso: presencia -, constructiva praeséntia.
constructor: adj structórius, a, um // sust
structor sive constructor, oris m. Sin: aedificator; vir structor. Uso: - de habitaciones, áedifex, fĭcis m; áedium faber; - de navíos,
naupēgus, i m; constructores de la sociedad
terrena, societatis terrestris conditores.
construir: constrúere. Sin: strúere; exstrúere.
Uso: - un puente, pontem fácere vel inícere //
(Gram, arreglar, ordenar las palabras de una
frase) constrúere. Uso: - una frase, verba
compónere vel strúere; preposiciones que se
construyen con dos casos, praepositiones
quae possunt cum duobus cásibus coniungi.
consuetudinario: (habitual) consuetudinárius, a, um.
cónsul: cónsul, ŭlis m. Sin: procurator; públicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
Brasíliae procurator.
consulado: consulatus, us m. Sin: cónsulis
(vel procuratoris) dígnitas (dignidad de cónsul); cónsulis munus vel offícium (cargo de
cónsul); cónsulis sedes (casa u oficina en que
despacha el cónsul). Uso: - de Turquía, sedes
públici Túrciae procuratoris.
consulta: consultátio, onis f. Sin: consultum;
consílium. Uso: - multilaterales, consultationes multilaterales; - psicológica, psychológica consultátio; - de médicos, medicorum
consílium; - acerca de algo, consultátio de
áliqua re; participar de consultas, consultationes participare.
consultor, ra: consultor vel consultator, oris
m; consultrix, icis f. Sin: consiliárius; consiliaris. Uso: - diocesanos, consultores dioecesani; consultores de distinto género,
consultatores várii géneris.
263
consultorio
consultorio: consultórium, ii n. Uso: - matrimoniales, cóniugum consultórium; - prematrimonial,
collégium
desponsorum
eximinatórium; desponsis experiendis institutum.
consumición: (acción de consumir) v. consumo // (lo que se consume en un establecimiento público, café, bar, etc.) consúmptio
vel insúmptio, onis f. Sin: insumptum; dispéndium, ii.
consumidor: consūmens, entis m.
consumismo: rerum consumendarum immoderátio.
consumista: consūmens, entis m vel consumptor, oris m. Sin: rerum consumendarum
immódicus.
consumo: consúmptio, onis f. Sin: insúmptio; absúmptio; insuptum. Uso: - de electricidad, eléctrici fluxūs absúmptio; - de nafta,
naphthae vel benzini consúmptio; artículos
de -, res consumptíbiles.
consustanciación: consubstantiátio, onis f.
consustancial: consubstantialis, e.
consustancialidad: consubstantiálitas, atis f.
contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratiocinátio, onis f. Sin: computandi vel ratiocinandi ars, doctrina, disciplina, sciéntia //
(parte de una administración encargada especialmente de las cuentas) ratiocinatores,
um mpl. Sin: rationárii; computatores; calculatores // (las mismas cuentas) rationes, um
fpl. Sin: computationes; cálculi. Uso: escuela
de -, schola ratiónibus ediscendis ; libros de
-, tábulae, arum fpl; tábulae accepti et expensi; estudiar -, rationes díscere.
contable: (tenedor de libros) calculator, oris
m; v. tenedor de libros.
contacto: contactus, us m. Uso: - eléctrico,
radiofónico, contactus eléctricus, radiophónicus // fig consuetudo, dĭnis f. Sin: necessitudo; contactus. Uso: - estrecho, angustus
contactus (cum + abl); contactos de la Iglesia con la humanidad, necessitúdines Ecclésiae cum humana societate; - inmanente de
la Iglesia con la sociedad, Ecclésiae ínsita
cum humana societate consuetudo.
contado (al): praesenti vel numeratā pecuniā.
Sin: praeséntibus vel numeratis nummis.
contador, ra: adj computatórius, a, um //
(quien tiene por empleo llevar la contabilidad) computator, oris m; computatrix, icis f.
Sin: calculator; numerator vel dinumerator;
ratiocinator; rationárius; computista; tabulárius; actuárius. Uso: - público, revisor oeconómicus // (aparato que sirve para medir o
contar cualquier cosa) computatórium, ii n.
Sin: calculatórium; mensórium; metitórium;
index; taxámetrum; numerátrum; index mensórius; máchina calculatrix; instrumentum
fluxum (aquae, gásii, eléctridis) métiens;
instrumentum flúxui metiendo. Uso: - (eléctrico) de corriente, electrómetrum; - Geiger,
geigerianum instrumentum; geigerianus apparatus (-us m).
contaduría: (contabilidad) v. esta voz // (oficio de contador) computatoris vel ratiocinatoris offícium // (oficina del contador)
computatoris sedes. Sin: officina computatória.
contagio: contágio, onis f. Sin: contágium.
contagioso: contagiosus, a, um. Sin: contágium áfferens; quod contagione vulgatur.
container, v. contenedor.
264
continuación
contaminación: contaminátio, onis f. Sin:
pollútio; inquinamentum. Uso: - ambiental o
del ambiente, contaminátio circumiectorum;
- del aire, contaminátio áëris; áëris pollútio;
aër pollutus; - de la naturaleza, pollútio naturae; - del suelo, soli contaminátio.
contaminado: contaminatus, a, um. Sin: inquinatus.
contaminador: contaminator, oris m.
contaminar: contaminare. Sin: inquinare;
coinquinare; infícere; pollúere.
contemplación: contemplátio, onis f. Sin:
spectátio. Uso: - de las cosas celestiales, caeléstium rerum contemplátio.
contemplativo: adj contemplativus, a, um.
Sin: spectativus. Uso: vida -, vita contemplativa // sust contemplativus, i m. Sin: contemplator m, contemplatrix f; spectator m,
spectatrix f; Teol caeléstium (vel supernarum)
rerum spectator m, spectatrix f.
contemporaneidad: contemporálitas, atis f.
Sin: coáevitas, atis f; simultas (-atis f) témporis.
contemporáneo: (del tiempo actual) contemporáneus, a, um. Sin: contemporalis; coaevus; aetatis nostrae vel huius aetatis. Uso:
física -, phýsice contemporánea // (de la
misma edad) aequalis, is mf. Sin: eiusdem aetatis // (que ocurre al mismo tiempo) qui
(quae, quod) eodem témpore (vel simul) fit
(vel factum est, etc.).
contenedor: (caja metálica) exceptórium, ii
n. Sin: exceptáculum; excípulum; conceptáculum.
contenido: continéntia, ae f. Sin: res contenta. Uso: el - de una lección: scholae vel
lectionis continéntia.
conterráneo: adj conterráneus, a, um // sust
conterráneus, i m. Sin: popularis, is m; múniceps, cĭpis mf. Uso: nuestros -, populares
nostri; nostri (hómines); nostrates (-ium); las
-, mulieres populares vel eiusdem civitatis.
contexto: (entorno lingüístico) contextus, us
m. Sin: orationis vel sermonis contextus; contexta orátio. Uso: el significado depende del
-, significatus ex contextu pendet // (entorno
físico o de situación) contextus, us m. Sin:
conexus, us m; rerum adiuncta (-orum npl);
rerum prospectus. Uso: - científico, conexus
scientíficus; - cultural, culturália rerum
adiuncta; en este -, hoc in conexu; hoc in
rerum prospectu.
continencia: continéntia, ae f. Sin: abstinéntia, temperántia. Uso: - periódica, continéntia
certis témporis intervallis servanda.
continental: continentalis, e. Uso: Grecia -,
continentalis Graecia.
continente: cóntinens, entis (abl -i) f. Sin:
terra cóntinens. Uso: - Blanco, Cóntinens
Alba; - africano, cóntinens terrae Africanae.
contingencia: contingéntia, ae f. Sin: áccidens, entis n; casus, us m.
contingente: (adj, que puede suceder o no
suceder) casu evéniens. Sin: forte contingens; fortuítus; in casu pósitus; non necessárius // sust casus, us m. Sin: quod casu
cóntigit, évenit, áccidit; en pl también fortuíta, orum n // (parte que cada uno paga o
pone cuando son muchos los que contribuyen
a un mismo fin) v. cuota.
continuación: continuátio, onis f. Sin: continúitas; prosecútio. Uso: - de la doctrina social, doctrinae socialis continuátio; - de las
265
continuativo
hostilidades, prosecútio rerum hostílium.
continuativo: continuativus, a, um. Sin: contínuus; perpétuus; non intermissus.
contorsión: contórtio, onis f. Sin: distórtio.
contraalmirante: contralmirálius, ii m. Sin:
próximus a navarcho.
contraatacar: ímpetum contra fácere. Sin:
rursus instare.
contraataque: repugnátio, onis f. Sin: propugnátio; repúlsio; repulsus, us m; propulsátio.
contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n.
Sin: cíthara vel fídula máxima . Uso: aprender a tocar el -, cítharam máximam díscere;
enseñar a tocar el -, cítharam máximam docere // (persona que toca este instrumento)
fídicen (-cĭnis m) máximus // (voz más grave
que la del bajo ordinario) gravíssima vox //
(cantor que tiene esta voz) gravíssimae vocis
cantor.
contrabajón: antifagotus, i m.
contrabandear: merces furtim (vel clam)
importare vel exportare. Sin: furtivas merces
invéhere vel evéhere.
contrabandista: (que practica el contrabando) clandestinus importator m; clandestina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam)
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la
defraudación de la renta de aduanas) portórii
vel vectigálium fraudator.
contrabando: furtiva (vel clandestina) importátio vel exportátio. Sin: furtiva mércium
translátio; vectigálium vel portórii fraudátio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (géne-
ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam)
importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin:
clam; clandestino; occulte; secreto.
contracarril: régula rectrix.
contracción: contráctio, onis f. Uso: - peristálticas, peristálticae contractiones.
contracepción: contracéptio, onis f. Sin: viae
concipiendae proli contráriae.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contracorriente: in contrárium. Sin: contra
aquam sive contra aquas; contrário amne; adverso flúmine // fig contra morem // Electr
fluxus eléctricus contrárius.
contractilidad: contractílitas, atis f.
contractual: contractualis, e.
contradecir: óbloqui álicui. Sin: contra áliquem dícere.
contraerse: cóntrahi.
contraespionaje: speculatorum explorátio.
Sin: circa speculatores explorátio.
contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antēris,
ĭdis f; antérides, um fpl; erisma, ae f; erisma,
ătis n.
contralmirante, v. contraalmirante.
contralto: (voz media entre la de tiple y la de
tenor) contralti vox. Sin: secunda vel média
vox; alter ab acuto sonus; áltera vox ab acuta
// (persona que tiene esa voz) contraltus, i m.
Sin: secundae (vel médiae) vocis cantor m,
cantrix (vel cantatrix) f.
contramaestre: (persona que dirige a oficia-
266
contribución
les y obreros) opíficum moderator. Sin: óptio
(-onis m) officinatorum // (oficial de mar, que
manda las maniobras bajo las órdenes del
oficial de guerra) subpraefectus, i m.
contramarcha: retrocéssio, onis f. Sin: retrocessus, us m; iter retrógradum.
contraorden: iussi revocátio. Sin: contrárium impérium. Uso: da una -, contrarium
ímperat atque ante imperavit.
contraposición: contraposítio, onis f.
contrapresión: Mec contrapréssio, onis f.
Sin: repercussus, us m.
contraproducente: in contrárium agens. Sin:
in contráriam partem agens.
contraproposición: propósitum disséntiens.
Sin: diversum propósitum; condício contra
allata; condício condicioni oppósita.
contraproyecto: consílium disséntiens. Sin:
contrárium consílium.
contrapuntista: contrapuncti peritus.
contrapunto: (concordancia armoniosa de
voces compuestas) contrapunctum, i n; contrapunctus, us m. Sin: harmónia cónsona //
(arte de componer música para varias voces)
ars vel institútio contrapúnctica. Sin: ars melódias componendi.
contrarreforma: contrareformátio, onis f.
Sin: emendátio religionis reformatae.
contrarrevolución: contrária revolútio. Sin:
nova rerum mutátio vel permutátio; (rerum)
evérsio retrógrada.
contraseña: nota, ae f. Sin: signum; indícium.
contraste: dissimilitudo, dĭnis f.
contrata: (contrato que se hace con el Gobierno, con una corporación o con un particular para ejecutar una obra material o
prestar un servicio por precio o precios determinados) óperis condúctio. Uso: - de trabajos públicos, redemptura.
contratar: cum áliquo pactum fácere vel stipulare. Sin: pactionem vel obligationem stipulare.
contratista: óperis susceptor. Uso: - de obras
públicas, redemptor.
contrato: contractus, us m. Sin: pactum; páctio; conventum; res contracta. Uso: - bilateral, mútuus contractus; páctio mútua;
stipulátio inter duas partes contracta; - consensual, contractus consensualis; - enfitéutico, emphitéusis, is f; - escrito, sýngraphus,
i m; - multilateral, stipulátio inter plures partes contracta; - unilateral, contractus unilateralis // - de compra, emptionis contractus;
émptio; - de locación, locátio; de locando
ópere páctio; - de servicios, contractus famulatus; - de trabajo, contractus conductionis;
- de venta, vendítio; venditionis contractus //
estipular un - con uno, pactionem fácere cum
áliquo; rem (vel negótium) cum áliquo contráhere; rescindir un -, contractum rescíndere, dissólvere; a contractu discédere vel
recédere // según -, ex pacto. Sin: ex pacto et
convento.
contratorpedero, v. cazatorpedero.
contraventana: (puerta que interiormente
cierra sobre la vidriera) transenna, ae f. Uso:
- rodante, transenna volúbilis; v. persiana.
contribución: (acción y efecto de contribuir)
contribútio, onis f. Sin: collátio. Uso: - voluntaria, voluntária collátio; - en dinero, stipis
267
contrición
vel pecúniae collátio; dar su -, stipem conferre; rehusar su -, collationem recusare //
(cuota o cantidad que se paga para algún
fin) contributum, i n. Sin: collátio; pars impensae // (carga que se impone a una persona
o comunidad) onus, óneris n ; (en dinero) tributum, i n ; stipendium, ii n; pecúniae (-arum
fpl) imperatae. Uso: condonar una -, tributum vel stipéndium remíttere; exigir una -,
pecunias imperatas exígere; imponer una -,
tributum impónere; stipéndium vel pecúnias
imperare; pagar una -, tributum vel stipéndium péndere; no querer pagar una -, stipéndium (vel de stipéndio; tributum vel de
tributo) recusare // (impuesto pagado al Estado) v. impuesto.
contrición: contrítio, onis f.
control: (inspección) inspéctio, onis f. Sin:
recognítio; inquisítio; recénsio; examinátio;
examen // (regulación) moderamen, mĭnis n.
Sin: moderátio; temperátio; ordinátio. Uso: de la circulación, circulationis vel circuitionis régimen et moderátio; - de natalidad, natálium vel prolis temperátio, moderátio,
ordinátio; - de tono, toni moderamen; - de
volumen, volúminis index vel moderamen //
(mando o dispositivo de regulación) - remoto,
telemoderamen, mĭnis n. Sin: e longinquo
gubernáculum; moderamen automáticum.
Uso: con - remoto, telemoderatus, a, um.
controlar: inspícere. Sin: inspectare; recognóscere; examinare; exquírere // fig moderari.
controversial: controversiosus, a, um. Uso:
declaración vaticana -, declarátio vaticana
controversiosa.
controversista: disceptator, oris m. Sin: peritus controvérsiae.
controvertido, v. controversial.
convalecencia: convalescéntia, ae f.
convalidación: confirmátio, onis f. Sin: probátio.
convección: convéctio, onis f.
convención: (ajuste o concierto entre dos o
más personas o entidades) convéntio, onis f.
Uso: - bilateral, convéntio synallagmática;
mútua convéntio; - Europea, Convéntio Europaea; - internacional, convéntio internationalis; la - de Kyoto, convéntio kyotiana;
pactum kyotianum (clímatis servandi).
convencional: (perteneciente al convenio o
pacto) ex conventione receptus // (que resulta
o se establece en virtud de precedentes o de
costumbre) usitatus, a, um. Sin: translatícius;
usu receptus.
convencionalismo: conventionalismus, i m.
Sin: moris observántia; stúdium moris tráditi.
convenio: páctio, onis f. Uso: - internacionales, pactiones internationales vel inter nationes; pactiones quae inter pópulos conflantur;
- de coalición, v. coalición.
conventículo: conventículum, i n. Sin: conventiúncula.
convento: coenóbium, ii n. Sin: monastérium; monachorum domicílium; sacra
domus. Uso: - franciscano, franciscale coenóbium.
conventual: adj conventualis, e. Sin: coenobialis; monasterialis; coenóbii vel monastérii
(gen) // (religioso que vive en convento) coenobita, ae m ; (religioso franciscano) sodalis
franciscalis conventualis.
convergencia: convergéntia, ae f.
268
convulsión
convergente: convergens, entis.
converger, v. convergir.
convergir: convérgere. Sin: concúrrere; convenire; conflúere.
converso, sa: conversus, i m; conversa, ae f.
conversación: collóquium, ii n. Sin: collocútio; sermo, onis m. Uso: - radial, radiophónicum collóquium; - telefónica,
collocútio telephónica; alargar la -, sermonem protráhere; hacer una -, collóquium habere; trabar -, sermonem sérere.
conversar: cólloqui cum áliquo. Sin: sermonem conferre (vel habere) cum áliquo.
conversión: convérsio, onis f. Uso: - moral,
morum emendátio; réditus ad bonam frugem;
- religiosa, ad Deum convérsio; ad Dei cultum convérsio; - al cristianismo o al catolicismo, ad christianam vel ad cathólicam
religionem convérsio.
converso, sa: adj conversus, a, um // sust
conversus, i m; conversa, ae f.
convertibilidad: convertibílitas, atis f.
convertidor: Tecnol commutatórium, ii n.
Sin: máchina commutatória; mechanēma
mutatórium; v . transformador.
convertir: (traer a la práctica de las buenas
costumbres) áliquem ad frugem bonam redúcere // (reducir a la verdadera religión al que
va errado) convértere. Sin: ad veram religionem tradúcere. Uso: - al cristianismo, ad
christianam religionem convértere vel addúcere.
convertirse: (mudar de vida) mores emendare. Sin: ad frugem bonam converti vel se
convértere ; ad bonam frugem redire vel se
recípere. Uso: - religiosamente, ad Deum
converti; - al cristianismo (o al catolicismo),
ad christianam (vel ad cathólicam) religionem converti; christianum fíeri; christianam
religionem amplecti.
convexidad: convéxitas, atis f. Sin: convéxio.
convexo: convexus, a, um.
convictor: convictor, oris m.
convictorio: convictus, us m. Sin: ephebēum; collégium.
convite: convívium, ii n. Sin: sympósium, ii
n; compotátio, onis f.
convival: convivalis sive convivialis, e.
convivencia: convivéntia, ae f. Sin: convictus, us m; convíctio; consórtio; contubérnium; consuetudo victūs; communis vitae
consuetudo. Uso: - humana, humanus vel hóminum convictus; humana vel hóminum consórtio; cívium coniúnctio; hóminum socíetas;
- prematrimonial, contubérnium ante matrimónium; relaciones de - humana, necessitúdinum rationes in societate; mútua
commércia in humano convictu; sectores de
la -, humanae societatis partes; buena - con
Rusia, bona convivéntia cum Rússia.
conviviente: contubernalis, is m.
convivificar: convivificare.
convivir: convívere. Sin: cohabitare; conversari; contubérnio uti; unā cum áliquo vívere.
convoy: cúrruum agmen (-mĭnis n).
convulsión: convúlsio, onis f. Sin: spasmus,
269
conyugal
i m; spasma, ătis n; nervorum vel membrorum convúlsio; nervorum contráctio vel retráctio; musculorum rigor.
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; coniúgii (gen); cóniugum (gen).
coñac: coníacum, i n. Sin: conacum sive cónacum; coniacense (vinum); pótio coniacensis; válida pótio coniacensis.
cooperación: cooperátio, onis f. Sin: adiutrix
ópera; óperae collátio; concors áctio. Uso: europea, internacional, cooperátio Europaea,
internationalis; - práctica, cooperátio práctica; - contra el terrorismo, cooperátio contra
terrorismum; - para rechazar el terrorismo,
cooperátio ad terrorismum arcendum; - de las
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cívium órdines) conspirátio.
cooperador, ra: cooperator, oris m; cooperatrix, icis f. Uso: - de la organización de ayuda
“Care”, cooperatrix organizationis auxiliaris
“Care”.
cooperar: cooperari. Sin: adiuvare áliquem
in áliqua re. Uso: - con uno, adiutricem óperam navare (vel praestare) álicui.
cooperativa: socíetas cooperativa Sin: socíetas vel consociátio adiutrix in áliqua re. Uso:
- de consumo, socíetas emptorum; associátio
consuméntium; - de producción, associátio
productionis; cooperativas de solidaridad,
consociationes solidaritatis.
coordinación: coordinátio, onis f. Sin:
nexus, us m; ordinátio; disposítio.
copa: (vaso con pie para beber) cýathus, i m.
Sin: hýalus, i m; calix, ĭcis m; scyphus, i m;
pátera; pyxis, idis f; póculum; cántharus; potórium; vas potórium // (parte superior del
árbol) (árboris) caput, cápitis n. Sin: cacu-
men, mĭnis n; culmen, mĭnis n; vertex, tĭcis
m; apex, ápĭcis m // (conjunto de las ramas y
hojas que forma la parte superior del árbol)
(árboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca
del sombrero) (pétasi) apex, ápĭcis m.
cópano: cáupulus, caúpilus, caupillus, i m.
coparticipación: comparticipátio, onis f.
copartícipe: compárticeps, cĭpis.
copernicano: copernicanus, a, um.
copero: pocillator, oris m. Sin: cellárius; qui
pócula ministrat; a cýatho vel a cýathis minister. Uso: ser -, hacer el -, pócula ministrare
copete: (cabello levantado sobre la frente)
cirrus, i m.
copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um.
copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin:
transcríptio. Uso: - a máquina, antígraphum;
apógraphum vel apógraphon; copiatum; diágraphum; copia; - autenticada, exemplar
consignatum; - calcada, sacada a calco,
transcriptum vel transcusum exemplum; - fotográfica, apógraphon photográphicum; hectográfica, hectográphicum (vel polygráphicum) exemplar; - de una carta, litterarum
exemplum; exemplum epístulae; - de un cuadro, tábulae exemplar // (imitación servil)
imitátio, onis f. Sin: similitudo.
copiadora: (multicopista) copiatrum, i n.
Sin: máchina exscriptícia vel plurificatória;
tórcular (-aris n) litterarum exemplis faciendis.
copiar: exscríbere. Sin: descríbere; copiare.
Uso: acción de -, descríptio; exscríptio; copiátio.
270
coral
copista: exscriptor, oris m. Sin: descriptor;
exempli scriptor.
copistería: taberna exscriptória. Sin: officina
exemplorum.
copita: pocillum, i n. Sin: calículus; póculum
minutum.
copla: (composición poética breve) populare
epigramma (-ătis n) // (estrofa) stropha, ae f
// (versos) versus, ŭum mpl. Uso: escribir
versos, versus fácere; cármina scríbere //
(canción popular) popularis cantilena, cantiúncula, náenia. Uso: - alternas, populares
cantilenae alternae; alternae náeniae; alterni
versus.
copo: - de nieve, nivis pluma; floccus níveus
sive nivalis; - de algodón en rama, floccus,
i m.
copón: pyxis, ĭdis f. Sin: cibórium // (copa
grande en que se guarda el Santísimo Sacramento) sacra pyxis. Sin: sacrum ciborium.
copra: copra, ae f.
coprocessor (Inform) coprocesador: processórium, ii n (mathemáticum vel arithméticum).
coproducción: consociata efféctio.
coprofagia: coprophágia sive -phagīa, ae f.
coprófago: copróphagus, a, um.
coprolalia: coprolália sive -lalīa, ae f. Sin:
turpilóquium; túrpiter loquendi libido vel lubido.
coprorrea, v. diarrea.
coprostasia: choprostasis, is f; v. estreñi-
miento.
copto: adj cópticus, a, um. Uso: rito -, cópticus ritus // sust coptus, i m.
copulativo: copulativus, a, um.
copy (Inform) duplicar: copiare // (resultado
de copiar) exemplar, aris n.
copyright: ius proprietatis libráriae.
coqueta: adj ambitiosa. Sin: immódice se ostentans; óculis venans (que caza con los
ojos); ambitiose circumspectans (que mira en
torno con deseo de agradar) // sust ambitiosa
mulier. Sin: immódica sui ostentatrix; óculis
venatrix; ambitiosa circumspectatrix.
coquetear: immódice se ostentare. Uso: con alguien, (mólliter) blandiri álicui; áliquem blandítiis vel blandimentis allícere, illícere, pellícere; áliquem impudenter allícere;
áliquem muliébribus ártibus captare; - con la
mirada; óculis venari; ambitiose circumspectare.
coqueteo o coquetería: immódica sui ostentátio. Sin: ambítio. Uso: la - femenina, mulíebres blandítiae (-arum fpl) vel artes (-ium
fpl); - de miradas, petulántia oculorum.
coqueto o coquetón: (gracioso, atractivo,
agradable) béllulus, a, um. Sin: pulchellus;
venústulus; bellus. Uso: frases -, blanda (vel
móllia, vel alliciéntia) verba; miradas -, arguti óculi; blandientes óculi // (que procura
agradar a las mujeres) levis et mulierosus.
coracero: miles (-lĭtis m) vel eques (équitis
m) loricatus, cataphractus, ferratus, clibanárius.
coral: (animal) corállium vel corálium, ii n;
corallum, i n. Uso: de -, corállicus; corállinus.
271
coralino
Uso: isla de -, ínsula corállica // (composición musical) choralis, is m. Sin: chorale, is
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis,
e. Uso: servicio -, chorale servítium.
coralino: corállicus vel corállinus, a, um.
Corán: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Alcoranus; Koranum; koranum volumen; mahometanismi codex; islamismi lex.
coránico: coránicus, a, um.
coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, loricatus; loricā munitus.
corazón: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor
arte factum; - pequeño, v. corazoncillo; - de
plástico y metal, cor e re plástica et metallo;
con el - en la mano o en las manos, aperto
péctore; ex ánimo; lo tengo en el -, cordi est
mihi; cordi hábeo; mihi curae est; mihi in medullis haeret; mihi in amóribus (vel in amore)
est; mihi in delíciis est // (fig, centro de una
cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in
média urbe; en el - de la noche, multā nocte,
de multa nocte, concúbia nocte.
corazoncillo: córculum, i n (dim de cor); corcillum (dim de córculum).
corbata: focale, is n. Sin: fáscia collaris;
colli vitta vel fascíola; croata; fáscia croata.
Uso: - sin nudo, fascíola subliganda.
corbeta: Mar córbita, ae f. Sin: celox (-ōcis
f).
corchea: chroma, ătis n. Sin: chrómatis nota.
corchero: subéreus, a, um. Sin: suberīnus.
corchete: (signo ortográfico) parénthesis
quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes,
áliquid parenthésibus quadris interclúdere.
corcho: suber, ĕris n. Sin: cortex (-tĭcis mf).
Uso: de -, subéreus, a, um; cortíceus; e vel ex
súbere; e vel ex córtice.
cordada: scánsio (-onis f) gregalis. Sin: ascensus (-us m) montanus colligatus; ascensores montani colligati.
cordados: chordata (animántia) npl.
cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
-em, abl -i vel -e) f.
cordelito: funículus, i m. Sin: restícula; línea
vel línia ; linum.
cordial: (afectuoso, amistoso) benévolus, a,
um. Sin: benévolens, entis; familiaris; sincerus // (bebida o poción confortante) pótio
(-onis f) corróborans. Sin: pótio recreandis
víribus apta.
cordialmente: ex ánimo.
cordillera: contínui vel perpétui montes. Sin:
perpétua iuga; móntium séries (-ēi f). Uso: de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes
contínui; Andium catenae vel concatenationes.
cordimariano: adj cordimarianus, a, um //
sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordimarianus; v. claretiano.
cordón: funículus, i m. Sin: restícula. Uso: de zapato, corrígia, ae f; corrígium, ii n; ligamen, mĭnis n; - eléctrico, funículus eléctricus; - salvavidas, funis (-is m) salútifer; umbilical, funículus vel cunículus umbilicalis; nervus umbilicaris.
Corea: Corea, Córea, Korea, ae f. Uso: - del
Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meridiana.
272
corología
coreano: adj coreanus, a, um // sust Coreanus, i m.
sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emíttere ex oblíquo; proícere ex ángulo.
coreografía: choreográphia sive choreographīa, ae f. Sin: chorearum ars vel rátio; ars
scáenicae saltationis.
cornetín: (instrumento músico de llaves)
tuba pistillata.
corego: chorāgus, i m. Sin: dux (ducis m)
chori.
coreográfico: choreográphicus, a, um. Sin:
scáenicus; ad choreográphiam pértinens; ad
scaénicam saltationem spectans.
coreógrafo: choreógraphus, i m. Sin: chorearum ártifex; scáenicae saltationis magister;
chorearum saltationum ártifex.
corepíscopo: chorepíscopus, i m. Sin:
epíscopi vicárius.
corifeo: (el que guiaba el coro en las tragedias) coryphaeus, i m. Sin: phonascus; chori
dux vel princeps // (fig, el que es seguido de
otros en una opinión, secta o partido) choriphaeus, i m. Sin: antesignanus.
corindón: corindónium, ii n.
corista: (persona que canta en un coro) chóricus, i m. Sin: choricista, ae m; choréutes, ae m.
coriza: córyza, ae f. Sin: pituíta; gravedo
(-dĭnis f); destillátio nárium.
cornamusa: tíbia utriculária.
córnea: córnea, ae f. Sin: túnica córnea; óculi
tunícula vel membránula. Uso: - transparente, córnea perlúcida sive pellúcida.
córner: recessus, us m // (ángulo de cancha)
lusóriae paláestriae ángulus. Uso: echar la
pelota a -, in oblíquum avértere // (saque de
esquina, en el fútbol) iactus (-us m) vel mis-
corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y
demás casos del sing como el nom). Uso: fabricante de cornetas, cornuárius, ii m.
cornijal, v. manutergio.
coro: (reunión de personas que ejecutan
danzas y cantos) chorus, i m. // (conjunto de
personas reunidas para cantar) cantorum vel
canéntium chorus. Uso: director de -, chori
magister; chorodidáscalus // (pieza musical
para varias voces) cánticum, i n. Sin: concentus, us m; chorus, i m. Uso: libro de -,
liber cánticus; cántuum liber // (composición
poética que sirve de letra a una pieza musical
concertada) chori carmen // (parte de la iglesia donde se cantan los oficios) chorus, i m.
Sin: templi subsellárium. Uso: - de canónigos,
canonicorum subsellárium; - de religiosas, vírginum devotarum subsellárium; - de religiosos, sodálium religiosorum subsellárium.
corografía: chorográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: regionis descríptio.
corográficamente: chorográphice. Sin: secundum chorográphiam.
corográfico: chorográphicus, a, um.
coroides: choróides, is f.
coroiditis: choroidites, is f. Sin: choróidis inflammátio vel inflátio.
corola: corolla, ae f. Sin: floris corolla.
corología: chorológia sive -logīa, ae f.
273
corona
corona: (moneda) corona, ae f // (Astron,
halo) corona, ae f.
coronación: (acto de coronar) coronátio,
onis f. Sin: stephanosis; actus coronandi; coronae imposítio // (acto de coronarse un soberano) coronae accéptio vel suscéptio. Sin:
pública impérii assúmptio. Uso: día de la de un rey, dies quo rex diadema áccipit (vel
accípiet ...); dies quo rex solemni ritu inauguratur (vel inaugurábitur...); día de la - del
Papa, dies quo Pontifex Máximus Summi
Pontificatus insigne sollemni ritu súscipit (vel
suscípiet ...).
corporativismo: corporativismus, i m. Sin:
corporationum rátio; collégii, societatis, sodálium stúdium vel sensus (-us m); corporatorum hóminum rátio vel disciplina;
corporatorum opíficum socíetas vel coetus (us m).
corporativo: corporativus, a, um. Sin: collegialis; ad corporationes pértinens; ad collégia
cívium áttinens; qui, quae, quod ad sodalícia
spectat; qui, quae, quod ad corporatos
hómines pértinet.
corporeidad: corporálitas, atis f. Sin: concrétio, onis f; córporis concrétio.
coronar: coronare. Sin: coronā vel diadémate redimire; diadema (vel régium insigne)
cápiti alicúius impónere, vel régiam trádere
potestatem (si se trata de un soberano).
corpóreo: (que tiene cuerpo) corpóreus, a,
um. Sin: corporalis, corporatus // (perteneciente o relativo al cuerpo) v. corporal.
coronel: chiliarchus, i m. Sin: tribunus mílitum; praefectus cohortis; legionis tribunus
Uso: teniente -, chiliarchus vicárius.
Corpus Christi o Corpus: Córporis Christi
festum. Sin: sollémnia Sacramenti Augusti.
coronario: coronárius, a, um. Sin: cordalis,
e.
corpiño: thorácium, ii n. Sin: thorax, acis m;
stróphium; fáscia pectoralis.
corporación: corporátio, onis f. Sin: corpus,
pŏris n; coetus, us m; collégium; sodalícium;
consociátio. Uso: jefe de una -, collégii magister vel princeps (-cĭpis m); corporaciones
de ciudadanos, cívium córpora.
corporal: (perteneciente o relativo al
cuerpo) corporalis, e. Sin: córporis vel córporum (gen). Uso: pena, castigo -, córporis
vérbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende
en el altar para poner sobre él la hostia y el
cáliz) corporale, is n. Sin: corporale línteum;
sacrum línteum vel lintéolum; líneus pannus.
corporalmente: corporáliter.
corpulencia: corpuléntia, ae f. Sin: obésitas;
córporis magnitudo; corpus amplum vel obesum.
corral: (animálium) cohors, ortis f. Sin: saepes
vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; de cerdos, suíle, is n; - de ovejas, ovile, is n.
correa: córium, ii n; córius, ii m. Sin: lorum;
loramentum. Uso: - de transmisión, córium
volúbile.
corrección: (acción de corregir) corréctio ,
onis f. Sin: reprehénsio; animadvérsio; obiurgátio // (calidad de lo que es correcto) honesta rátio. Uso: - deportiva, honesta
decertandi rátio // (alteración o cambio que
se hace en las obras escritas) emendátio,
onis f. Sin: textūs emendátio.
correccional: custodiárium, ii n. Sin: correctória domus. Uso: - de menores, domus púe-
274
correría
ris custodiendis et educandis.
correcto: rectus, a, um. Uso: ¡correcto!, rectum (est); recte!; ¿es esto -?, estne hoc rectum?
corrector: (el que corrige) corrector, oris m.
Sin: emendator. Uso: - de pruebas de imprenta, corrector; plagularum corrector; paginarum emendator.
corredizo: convolutábilis, e. Uso: capote -,
tectum convolutábile.
corredor: (pasillo o pieza de paso larga y
angosta) andron, onis m. Sin: mesáula; ambulacrum; ambulatiúncula; fauces, ium fpl;
tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, cunículus, i m; - de la casa, fauces áedium // (competidor) cursor, oris m. Sin: petītor, oris m.
Uso: - de resistencia, qui longa spatia percurrit // (balcón corrido) v. balcón // (el que
interviene por oficio en las compras y ventas
de ciertos artículos) procurator, oris m. Uso:
- de bolsa, collybista, ae m; nummulárius, ii
m; - de comercio, rebus mercandis procurator; - de mercaderías, ínstitor vel curator mércium.
corregir: corrígere. Sin: emendare; polire vel
expolire. Uso: - un escrito, scriptum emendare vel expolire; scriptum ad criticorum
severitatem exígere; scriptum ad criticorum
rationem emendare.
corregüela: convólvulus, i m.
correlación: correlátio, onis f. Sin: conveniéntia; congruéntia; mútua relátio.
correligionario: (que profesa la misma religión) consecráneus, i m. Sin: religionis sócius; eiusdem religionis párticeps; eandem
religionem habens // (que tiene la misma opinión política, especialmente si está inscrito
en el mismo partido) eiusdem partis fautor.
correo: (servicio público para el transporte
de las correspondencias) cursus (-us m) públicus vehicularis, vehiculárius, cursualis, fiscalis. Sin: res vehicularis, vehiculária,
cursualis, tabellária. Uso: - aéreo, cursus aérius; - diplomático, públicus legatorum cursus; vehiculárius cursus ad públicos legatos
pértinens; Inform, - electrónico, cursus electrónicus; lítterae electrónicae; - especial, estafeta, anabásius, ii m; - militar, públicus
cursus castrensis; buque -, tabellária navis;
despacho de -, ostíolum cursuale; empleado
de -, officialis (-is m) cursórius; jefe de -, públici cursus praepósitus; rei tabelláriae praepósitus vel praefectus; vagón -, currus
tabellárius; por -, cursu público vel fiscali;
por - aéreo, cursu aério; enviar, expedir por
-, áliquid cursu publico (vel vehiculari, vel
vehiculário, vel fiscali) míttere // (cartas o
pliegos de cualquier clase que se despachan
o reciben) epístulae (-arum fpl) vel fasces
(-ium mpl) // (oficina de correos) diribitórium, ii n. Sin: diribitórium cursuale; cursus
públici diribitórium; epistularum vel litterarum diribitórium; públicum epistularum diribitórium; cursūs públici sedes; aedes
cursuales; officina cursualis. Uso: - central,
praecípuum epistularum diribitórium // (mensajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar
algo por -, áliquid cursori perferendum
commíttere; áliquid per cursorem míttere //
(buzón) públici cursus cápsula vel capsella.
Uso: echar una carta al -, in públici cursus
cápsulam epístulam demíttere, immíttere,
inícere // a vuelta de -, statim; extemplo; e vestígio.
correría: concursátio, onis f. Sin: incúrsio;
excúrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemigos, hóstium incúrsio; hacer una -, excursionem vel incursionem fácere; hacer una entre los enemigos, incursionem in hostes
(vel in fines hóstium) fácere; impedir las co-
275
correspondencia
rrerías al enemigo, hostem ab incursiónibus
prohibere.
correspondencia: (conjunto de cartas que se
despachan o reciben ) epístulae, arum fpl.
Sin: lítterae, arum fpl; v. correo // (cartas que
se escriben dos o más personas una a otra)
epistularum vel litterarum commércium (cum
áliquo, inter áliquos). Sin: commércium epistolare; epistolare collóquium // (acción y
efecto de corresponder o corresponderse)
congruéntia, ae f. Sin: cohaeréntia; conveniéntia alicúius rei cum áliqua re.
correspondiente: adj correspondens, entis.
Sin: cóngruens (álicui rei, cum áliqua re);
convéniens (cum áliqua re, álicui rei, ad vel
in áliquid, in áliqua re) // (miembro no numerario de una corporación, que por lo general
reside fuera de la sede de esta y colabora con
ella por correspondencia) sócius correspondens. Sin: epistularis sócius // (corresponsal)
v. esta voz.
corresponsable: corresponsábilis, e.
corresponsal: relator, oris m; relatrix, icis f.
Sin: correspondens, entis m; cooperator vel
collaborator, oris m; cooperatrix vel collaboratrix, icis f; áuceps (-cŭpis m) actorum; captator (-oris m) nuntiorum; ádvena scriba.
Uso: - especial, relator specialis; - radiotelevisivo, relator radiotelevisíficus; Florencia
Aubenas, - del diario “Libération”, Florencia Aubenas, cooperatrix actorum diurnorum,
q. t. “Libération”.
corrida de toros: tauromáchia sive tauromachīa, ae f. Sin: pugna cum tauris; taurorum
(in circo) agitátio.
corriente: adj currens, entis. Uso: agua -,
aqua viva vel prófluens; año -, annus vertens;
cuenta -, quotidianae rationes; - mes, mensis
currens; el lunes, 18 del corriente, die Lunae,
duodevicésimo mensis currentis; moneda -,
legalis pecúnia; precio -, pretium vulgatum
vel praesens // sust cursus, us m. Sin: fluentum, i n; aquae fluentes. Uso: contra -, adverso flúmine vel amne; adversum in flumen;
adversus amnis cursum; siguiendo la -, secundo flúmine // ( fig, curso, movimiento de
los sentimientos y de las tendencias) vulgata
vel communis opínio. Sin: multitúdinis iudícium. Uso: corrientes del pensamiento filosófico, philosóphiae, arum fpl; las varias - del
pensamiento moderno, huius nostrae aetatis
váriae doctrinae; fuertes - culturales, económicas y políticas, motus magni culturales, oeconómici, polítici; - literarias, quae de lítteris
eruditi viri séntiunt; - políticas, de re pública
regenda opiniones; contra -, adversus communes opiniones; adversus communem opinandi agendique rationem; dejarse llevar de
la -, communi opinione ferri; témpori cédere
vel inservire; tempóribus servire; vulgarem
consuetúdinem sequi; ir contra -, multitudinis iudicio repugnare; communem opinionem
refutare; irse con o tras la -, aliorum opinioni
subscríbere; seguir la -, vulgatam opinionem
amplecti; multitúdinis iudícium sequi //
Electr, - eléctrica, vis eléctrica. Sin: eléctricus fluor; fluentum; fluentum eléctricum; fluxus (-us m) eléctricus; sucíneus fluctus;
sucínei fluctus vis. Uso: - alterna, fluxus alternus; - continua, fluentum contínuum; - hidroeléctrica, vis hidroëléctrica; - parásita o
de Foucault, fluentum verticosum; - termoeléctrica, vis thermoëléctrica; hilo de la -,
filum fluenti eléctrici; impulsos de -, impulsus (mpl) fluenti eléctrici; toma de - , eléctridis exceptáculum; dar la -, eléctricum
rívulum immíttere // estar al - de una cosa,
áliquid scire vel cognóscere. Sin: áliquid novisse vel cognovisse; estar al - de todas las
publicaciones, quae quotídie typis eduntur
perspecta habere; poner a alguien al - de una
cosa, certiorem fácere áliquem alicúius rei
vel de áliqua re // - de aire, áëris afflatus (-us
m). Sin: áër áffluens.
276
cortejo
corrillo: conventículum, i n. Sin: círculus;
colléctio. Uso: reunirse en -, circulari; in
orbem coīre; orbem fácere vel collígere.
corrimiento: lapsus, us m. Uso: - de tierra,
lapsus terrae.
corro: corona, ae f. Uso: - de amigos, amicorum corona; v. corrillo.
corroborante: adj corróborans, antis // sust
medicamentum corróborans.
corromper: - a alguien, corrúmpere áliquem. Sin: áliquem ab offício detorquere;
áliquem e recto itínere abdúcere; áliquem
transversum ágere, impéllere, rápere.
corrupción: (putrefacción) corrúptio, onis f.
Sin: tabes, is f // (- de costumbres) corrupti
mores; morum grávitas // (utilización de las
funciones y medios de aquellas en provecho,
económico o de otra índole, de sus gestores)
corruptela, ae f. Sin: corrúptio. Uso: - pecuniaria, corrúptio pecuniária // tentativa de -,
ámbitus, us m.
corsario: adj piráticus, a, um. Sin: praedatórius // sust, v. pirata.
corsé: fáscia, ae f. Sin: pectorale, is n; stróphium; mamillare; fáscia pectoralis; femíneus thorax.
corsetera: strophiária, ae f. Sin: quae stróphia cónficit.
corsetero: strophiárius, ii m. Sin: qui stróphia cónficit.
cortabolsas: crumeníseca, ae m. Sin: manticulárius; sector zonárius.
cortacésped: herbisectrum, i n. Sin: máchina
herbisectória vel falcata; herbarum tonsó-
rium.
cortacigarros: cultellus sectórius volúminum. Sin: cultellus ad secanda volúminum
acúmina.
cortadora: - de césped, v. cortacésped.
cortahielos, v. rompehielos.
cortalápices: instrumentum cuspidárium.
Sin: scriptórii lápidis cuspidamentum.
cortapapel o cortapapeles: chartíseca, ae f.
Sin: lígula vel língula; culter, tri m; ensículus, gladíolus, cultellus chartárius; gladíolum
chartárium; culter chartárius; cultellus librárius; caesória vírgula; (máquina) chartae sectrix (-icis f).
cortaplumas: scalprum, i n. Sin: cultéllulus;
culter plicátilis; scalprum librárium; cálamo
acuendo novácula.
cortapuros, v. cortacigarros.
cortar: secare. Sin: resecare; exsecare. Uso:
- el pelo, capillos resecare; comam curtare vel
tondere; - la barba y el pelo, barbam comamque tondere.
corte: (superficie que forman los cantos de
un libro) séctio vel sectura foliorum. Uso: rojo, dorado, séctio (foliorum) rubra, aurata
vel áurea // (filo) acies, ēi f // (residencia del
soberano) aula, ae f. Sin: aula régia. Uso: la
- de Toscana, Aula Etrusca // Suprema Corte,
summum causis dirimendis concílium; iudícium postremae provocationis; v. tribunal // de vestido, texti segmen (-mĭnis n).
cortejar: sectare vel sectari. Sin: assectare
vel assectari; álicui adulari.
cortejo: (requiebro o galanteo) assectátio,
277
cortesano
onis f. Sin: assidúitas; obséquium; cómitas;
amatória alléctio; amatóriae blandítiae fpl //
(personas de acompañamiento) comitatus, us
m. Sin: pompa; agmen, mĭnis n; caterva; cómites. Uso: - fúnebre, pompa fúnebris; exsequiarum turba; funus, nĕris n ; exséquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedífera pompa vel
multitudo; lampadariorum agmen.
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) áulicus, a, um // sust áulicus, i m. Sin: áulicus
homo; v. gentilhombre.
corteza: cortex, tĭcis mf.
cortijo, v. alquería.
cortina: cortina, ae f. Sin: línteum; velum;
plágula. Uso: - corrediza, velum vel línteum
volúbile; - metálica, cataracta; cratis (-is f)
metállica; - metálica plegadiza, convolutabília claustra npl; - transparente, plágula perspícua; - de cama, conopēum vel conópium; de teatro, aulaeum; bajar la - metálica, cataractam abdúcere // - de bambú, vallum gramíneum; - de fuego, ignis vapor; - de hierro,
férrea saepta npl; férreum vallum; velum
férreum; - de humo, nébula vel nubécula; - de
muelle, munīmen (-mĭnis n) vel munimentum.
cortinaje: vela, orum npl. Sin: plágulae; velámina. Uso: - corredizo, vela vel líntea volubília; plágulae volúbiles; - corrido, vela vel
líntea obducta; plágulae obductae; - descorrido, vela vel líntea reducta; plágulae reductae.
cortinilla: lintéolum, i n.
cortisona: cortisonum, i n.
cortocircuito: brevis circúitus (-us m). Sin:
circúitus curtus; contractus circúitus.
cortometraje: brevior pellícula. Sin: astríctior taeníola; brevior cinematográphica pellícula.
corva: (parte de la pierna) poples, lĭtis m.
corveta: córbita, ae f. Sin: celox (- ōcis f).
corzo: musmo vel músimo, onis m. Sin: capréolus.
cosaco: cosacus, i m.
“Cosa Nostra”: “Res Nostra”. Sin: consociátio scelesta, quae dícitur “Res (vel Causa)
Nostra”.
cosecante: Geom cósecans, antis f.
cosechadora: máchina messória tritória vel
trituratória. Uso: - automotriz, automatária
messória tritória (máchina); autómatum messórium tritórium.
coseno: (có)sinus , us m. Sin: arcus (có)sinus.
coser: máquina de -, máchina sartória vel sarciendi.
cosilla o cosita: récula vel réscula, ae f.
cosmética: (ciencia y arte que trata de los
cosméticos) cósmesis, is f. Sin: cosmética, ae
f; cosmética ars, disciplina, doctrina, sciéntia;
fucandi ars; ars conficiendi ornamentária medicámina, medicamenta, unguenta. Uso: - facial, vultum fucandi ars; ars vultūs fucandi;
ars fáciem fucandi.
cosmético: adj cosméticus, a, um. Sin: ad
cósmesin vel ad cosméticam (vel ad cosméticam artem) áttinens // sust cosméticum, i n.
Sin: cosmetórium; medicamen vel medicamentum; fucus; unguentum; tectórium; cosméticum medicamentum. Uso: - para el
278
costar
rostro, medicamen vel medicamentum faciēi;
rostro ajado por los -, os medicámine attritum; rostro cubierto de cosméticos, vultus
medicamínibus interstinctus.
cosmopolita: adj cosmopolíticus, a, um. Sin:
mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin:
mundi íncola; civis (-is mf) universi; totíus
mundi civis.
cósmico: cósmicus, a, um.
cosquillar, v. cosquillear.
cosmetólogo: artis cosméticae peritus. Sin:
faciēi cosmetes (-ae m), curator, medicator;
fáciem medicandi peritus.
cosmogonía: cosmogónia sive -gonīa, ae f.
Sin: de mundi orígine doctrina, disciplina.
cosmografía: cosmográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: mundi vel universi descríptio.
cosmográfico: cosmográphicus, a, um. Sin:
ad cosmográphiam spectans; ad mundi descriptionem pértinens.
cosmógrafo: cosmógraphus, i m. Sin: mundi
vel universi descriptor; qui mundum vel universum describit; cosmográphiae (vel mundi
descriptionis, vel universi descriptionis) cultor, studiosus, peritus.
cosmología: cosmológia sive -logīa. Sin: universi mundi sciéntia.
cosmológico: cosmológicus, a, um.
cosmometría: cosmométria sive -metrīa, ae
f.
cosmonauta: cosmonauta, ae m. Sin: astronauta; cosminauta; spatiinauta.
cosmonáutica: cosmonáutica, ae f. Sin: res
cosmonáutica; disciplina cosmonavalis.
cosmonáutico: cosmonáuticus, a, um. Sin:
cosmonavalis, e.
cosmonave, v. astronave.
cosmopolitismo: cosmopolitismus, i m. Sin:
doctrina cosmopolítica; fratérnitas humana;
totīus mundi amor.
cosquillas: titillátio, onis f.
cosquillear: titillare. Sin: pellem léviter titillare.
cosquilleo: titillátio, onis f; titillamentum, i
n. Sin: burburismus, i m.
costa: (orilla del mar y tierra que está cerca
de ella) litus, tŏris n. Sin: ora, ae f. Uso: Azul, Caerúlea Ora // (cantidad que se paga
por una cosa) impensa, ae f. Sin: prétium;
sumptus, us m. Uso: a toda -, quacumque (vel
quavis, vel omni) ratione vel contentione;
totis víribus , víribus ómnibus; summa ope; a
- de la vida, cápitis perículo; perseverar a
toda - en una cosa, in áliqua re quoquo pacto
(vel quoquo modo) perseverare.
Costa de Marfil: Litus (-tŏris n) Ebúrneum.
Sin: Éboris ora.
costado: (cada uno de los dos lados del
casco de un buque) latus, tĕris n.
costanero: litoralis, e; litóreus, a , um. Sin: in
lítore pósitus. Uso: camino -, litoralis vel marítima via; ciudad -, urbs litórea.
costar: constare. Sin: stare vel esse con complem. de precio en abl, exceptuados los gen
tanti, quanti, pluris, minoris (tanto, cuanto,
más, menos). Uso: cada fascículo cuesta DM
8,50, fascículus singularis constat octo semis
279
Costa Rica
marcis Germánicis; ¿cuánto cuesta esta
casa?, quanti est haec domus? cuesta 40.000
liras, quadraginta mílibus libellarum est.
Costa Rica: Res pública Orovitensis. Sin:
Costarica, ae f.
costarricense : adj costaricensis, e // sust
Costaricensis, is m.
costarriqueño, v. costarricense.
coste: (cantidad que se paga por una cosa) v.
costa.
costeleta, v. chuleta.
costero, v. costanero.
costo: (lo que cuesta una cosa) alicúius rei
prétium.
costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres
inmorales, mores corrupti, pérditi, pessúmdati; mores lapsi ad mollítiem; mores prolapsi in vítia; - navideñas, mores sollémnia
natalícia Christi celebrandi; - tradicionales,
mores tranlatícii; consuetúdines translatíciae;
según la - tradicional, more translatício.
costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcinatrix; vestífica.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; véstifex (-fĭcis m); vestíficus.
cotangente: Geom cotangens, entis f.
coterráneo, v. conterráneo.
coti: (tela) trilix, īcis f.
cotidianidad: cotidianae vitae rátio.
cotila: cótyla vel cótula, ae f.
cotiledón: cotyledon, ŏnis f.
cotilla, v. corsé.
cotización: aestimátio, onis f.
coto: (campo reservado de caza) saeptum venationis. Sin: fines venatórii; privatus venationis locus.
cover girl: exterioris páginae puella.
cow boy: armentárius, ii m. Sin: pecuárius.
coxalgia: coxálgia sive coxalgīa, ae f. Sin:
coxae dolor vel dolores; coxendīcis inflammátio; assidui coxae vel coxendīcis dolores.
coxálgico: coxálgicus, a, um.
coyuntura: condício, onis f. Uso: - económica, oeconómica condício.
coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus
(-us m). Uso: dar coces contra el aguijón, adversus stímulum calcitrare; dar una - a uno,
áliquem calce cáedere, pétere, percútere, ferire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
remíttere; recibir una -, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
mali.
crakers: quádrulae, arum fpl.
craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranioclastes, ae m; instrumentum calvae vel calváriae confringendae.
craneografía: craniográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: calvae vel calváriae descríptio.
craneología: craniológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de
calva vel calvária.
280
crédito
craneológico: craniológicus, a, um. Sin: ad
calvam vel calváriam áttinens.
craneólogo: craniólogus, i m.
craneomancia: craniomantīa, ae f.
craneometría: craniométria sive -metrīa, ae
f. Sin: calvae vel calváriae mensura.
craneométrico: craniométricus, a, um. Sin:
ad calvae vel calváriae mensuram spectans.
craneómetro: creaniómetrum, i n. Sin: instrumentum calvae vel calváriae metiendae.
craneoscopia: cranioscópia sive -scopīa, ae
f. Sin: calvae vel calváriae inspéctio.
craneótomo: craniótomum, i n. Sin: instrumentum calvae vel calváriae secandae.
crash (Inform) colapsar: corrúere. Sin:
collabi; cádere. Uso: el sistema colapsó,
systema córruit, collapsum est, cécidit //
(dicho de programas: hacer colapsar el sistema) dirúere áliquid. Sin: evértere áliquid.
Uso: el programa ha hecho colapsar el sistema, systema a prográmmate dírutum vel
eversum est // (colapso) collápsio, onis f.
crasis: (Gram, contracción) crasis, is f. Sin:
coniúnctio. Uso: - de dos sílabas, syllabarum
coniúnctio // (Med, mezcla normal de las
partes que constituyen los líquidos del organismo) crasis, is. Sin: mixtura, ae f; umorum
mixtura.
cráter: crater, ēris (ac sing cratēra, ac pl
cratēras) m.
crátera: cratēra, ae f.
creador, ra: creator, oris m; creatrix, icis f.
Sin: procreator; cónditor. Uso: - del mundo,
rerum ómnium procreator; Summus Cónditor.
creatividad: vis creatrix vel effectiva. Sin:
ópera vel áctio creatrix. Uso: estímulo a la -,
stimulus ad óperam creatricem praestandam.
creativo: creativus, a, um.
crecimiento: incrementum, i n. Sin: auctus,
us m; accrétio. Uso: - demográfico, incrementum natorum; - demográfico acelerado,
maturata natorum incrementa; - facultativo,
incrementum in hóminis arbítrio pósitum; físico, córporis incrementum; - personal y comunitario, singulorum hóminum ac totīus
humani géneris progréssio.
credencial: (adj, que acredita) testimónium
vel fidem fáciens // (carta credencial) lítterae
credentiales vel fiduciáriae. Sin: públicae lítterae; lítterae fidem habentes; lítterae alicúius rei fidem facientes; lítterae demandati vel
créditi múneris testes.
credibilidad: credibílitas, atis f. Sin: fides, ei
f; auctóritas; probabílitas. Uso: - histórica,
históriae fides; razón de -, fidei (vel auctoritatis, vel probabilitatis) rátio; exceder toda -,
omnem fidem excédere; poner en duda la de un hecho, in dúbium rem vocare.
crédito: (asenso) fides, ei f. Uso: dar - a alguien, álicui crédere; dar - a algo, áliquid
crédere // (derecho que uno tiene a recibir dinero de otro) créditum, i n. Sin: pecúnia crédita; nomen non expunctum; débitum non
dissolutum. Uso: créditos a recibir, crédita
accipienda; carta de -, accreditivum, i n;
abrir - a alguien, offerre álicui quod sumat
si opus sit; cobrar los -, nómina exígere; pecúniam (créditam) exígere; comprar a -, sua
fide, absenti pecúnia, émere; dar dinero a -,
pecúniam crédere; tomar dinero a -, pecúniam mutuare, mútuam pecúniam súmere //
281
credo
(reputación de solvencia) fides, ei f. Uso: público, fides pública; vender a -, alicúius
fide véndere // (plazo para el pago) spátium
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium
ménsium spátium ad solvendum // (prestigio,
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin:
existimátio; gratia; auctóritas; fides; fidúcia.
Uso: adquirir -, famam sibi acquírere; existimationem collígere; mantener el -, fidem
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amíttere; quitar el - a uno,
fidem derogare álicui; tener -, gratiā valere;
gratiā et auctoritate valere.
credo: (símbolo de la fe) fidei sýmbolum.
Uso: la fórmula del -, fórmula cathólicae
fidei // (como oración) sýmbolum, i n. Sin:
conféssio fidei. Uso: recitar el -, sýmbolum
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: político, quae áliquis de re pública sentit;
profesar el mismo - político, idem de re pública sentire.
creencia: (acción de creer) fides, ei f // (lo
que se cree) opínio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maiorum vel avorum; - firme,
magna opínio; semejante -, eiúsmodi opínio
// (fe religiosa) Dei opínio; opínio de Deo;
opínio et relígio. Uso: - falsa, superstítio //
(religión) relígio, onis f. Uso: - religiosas,
Dei vel deorum cultus.
creer: - en Dios, crédere in Deum. Sin: crédere Deo.
creíble: credíbilis, e. Sin: probábilis; veri símilis; fácilis ad credendum; qui, quae, quod
fácile credi potest.
crema: (confección cosmética) cremor, ōris
m; cremum, i n. Sin: lomentum; ceroma, ătis
n. Uso: - dental, v. pasta dentífrica; - depilatoria, dropax, ăcis m.; - de afeitar, pasta tonsória; - para los zapatos, v. betún.
cremallera: (barra con dientes que engranan con un piñón) retinácula, orum npl. Sin:
machinamentum dentatum vel denticulatum.
Uso: ferrocarril de -, ferrívia dentata vel denticulata // (cierre metálico y flexible que se
aplica a una abertura longitudinal en prendas de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relámpago
// (en el microscopio) rechamus sive réchamus, i m.
cremnofobia: cremnophóbia sive cremnophobīa, ae f. Sin: praecipitiorum vel voráginum pavor, horror, terror; cuiusvis praecípitis
(vel praerupti) loci pavor.
cremor: cremor, ōris m. Uso: - tártaro, tartárici salis cremor.
creolina: creolinum, i n.
creosota: creosotum, i n.
crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, crispus; algo -, críspulus.
crespón: crispum textum (- i n) // (velo) crispum velum.
cresta: (carnosidad que tienen sobre la cabeza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
las montañas) cacumen, mĭnis n.
crestomatía, v. antología.
Creta: Creta, ae f; Crete, es f.
cretáceo: cretáceus, a, um.
cretácico: cretárius, a, um.
cretense: adj cretensis, e. Sin: créticus, a, um
// sust Creténsis, is m.
crético: créticus, a, um. Uso: letras -, lítterae
créticae.
282
criptógrafo
cretinismo: cretinismus, i m.
cretino: cretinus, i m. Sin: cretinismo laborans // fig ásinus; bardus; caudex (-dĭcis m);
hebes (-bĕtis; abl -ĕti).
cretona: cretónium, ii n. Sin: cretonianum,
i n.
cría: (acción de criar a hombres y animales)
educátio, onis f. Sin: nutrítio; nutricátio. Uso:
- de animales, pástio; - de bovinos, cura
boum; - de cerdos, porculátio; - de niños, nutrícium // (animal mientras se está criando)
pullus, i m // (niño mientras se está criando)
infans, antis m. Sin: puérulus; párvulus.
criada: fámula, ae f. Sin: ancilla; doméstica.
criado: (persona que sirve a otra por salario) fámulus, i m. Sin: domésticus; servus;
minister.
criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos,
bombycinator; bómbycum vel necydalorum
cultor.
criar: nutricari.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: animada, ánimans; ánimal; - racional, homo;
todas las -, rerum natura; natura // (niño de
poco tiempo) infantículus, i m; v. chiquillo.
criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fabricante de cribas, cribrárius, ii m; v. tamiz.
cribar: cribrare. Sin: per cribrum cérnere.
criminalidad: criminálitas, atis f. Sin: delinquéntia; immánitas. Uso: - juvenil, criminálitas iuvenilis; - organizada, criminálitas
ordinata; latronum consociátio; latrones consociati.
criminalista: criminalista, ae mf. Sin: poenalista; advocatus criminalis; iuris criminalis
peritus; publicarum vel criminálium causarum peritus.
criminología: criminológia sive -logīa, ae f.
Sin: críminum sciéntia.
criollo: adj créolus, a, um. Sin: criollus; mixtícius. Uso: lengua -, créola lingua // sust créolus, i m.
cripta: (lugar subterráneo donde se enterraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vaticanas, cryptae vaticanae // (piso subterráneo
destinado al culto en una iglesia) hypogēum,
i n.
críptico: (oscuro, enigmático) crýpticus, a,
um. Uso: sentido -, sensus crýpticus.
criptógama: planta cryptógama.
criptogamia: cryptogámia sive -gamīa, ae f.
criptógamo: cryptógamus, a, um.
criptografía: cryptográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: ars cryptográphica; rátio arcanis lítteris scribendi.
cric, v. gato.
cricket, v. críquet.
crímenes perpetrados contra la humanidad,
crímina contra humanitatem perpetrata; acusado de crímenes de guerra, de belli crimínibus accusatus.
crimen: crimen, mĭnis n. Uso: crímenes de
guerra del Japón, béllica crímina iapónica;
criptográfico: cryptográphicus, a, um.
criptógrafo: cryptógraphus, i m.
283
criptograma
criptograma: cryptogramma, ătis n. Sin: furtivum scriptum; res cryptogrammática.
criptología: cryptológia sive -logīa, ae f.
nus, i m; catinum, i n // (cavidad en la parte
inferior de los hornos para recibir el metal
fundido) cavum fusórium.
crisolito o crisólito: chrysólithus, i m.
criptón: cryptum, i n.
crispación, crispadura, crispamiento o
crispatura: crispitudo, dĭnis f. Sin: crispa fácies.
criptorquidia: cryptorchídia, ae f.
criptórquido: cryptorchis, ĭdis.
críquet: (juego de pelota inglés) lusus criccétius. Sin: ludus pilae et portae.
crisantemo: chrysánthemon, i n.
crisis: (cambio favorable o desfavorable,
que sobreviene en una enfermedad) crisis, is
(ac - im) f // (momento decisivo y peligroso
de un asunto) discrimen, mĭnis n. Sin: crisis.
Uso: - económica, difficultas annonae vel
nummária; - industrial, interceptus indústriae
cursus; - ministerial, summi rei publicae consílii discrimen; civílium rectorum iactura; mundial de la economía, mundana crisis oeconómiae; - política, rerum publicarum mutátio; - religiosa, religionis táedium vel
fastídium; - social, rerum publicarum discrimen; - de la escuela, crisis scholae; - de gobierno, rei públicae rectionis discrimen;
amenaza de una - de gobierno, rei públicae
rectionis mutandae vel immutandae comminátio; llevar a una - de gobierno, rei públicae
rectionem (administrationem, moderationem) in discrimen addúcere.
crisma: chrisma, ătis n.
crismal: chrismalis, e //
crismera: chrismárium, ii n. Sin: pyxídula
oleária.
crisol: (vaso para fundir) vásculum fusórium. Sin: vásculum fundendis metallis; cati-
cristal: crystallus, i m; crystallum, i n. Uso:
objetos de -, v. cristalería; cristales de la ventana, vitra fenestrae; fenestrália vitra.
cristalería: (establecimiento donde se fabrican objetos de cristal) officina crystallinorum // (tienda donde se venden)
crystallinorum taberna // (conjunto de estos
mismos objetos) crystállina, orum npl. Sin:
vasa crystállina.
cristalino: adj crystállinus, a, um // (parte
lenticular del ojo) túnica crystallóides. Sin:
lens crystállina; crystállinus, i m (humor).
cristalizable: crystallizábilis, e. Sin: in
crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
densábilis vel congelábilis.
cristalización: crystallizátio, onis f. Sin:
crystalli formátio; crystallorum densátio; in
crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
densátio vel concrétio; in crystállinam formam vérsio, convérsio, mutátio, coagmentátio; concrétio crystalli instar.
cristalizado: crystallizatus, a, um. Sin: in
crystallum redactus vel versus; crystalli instar
concretus.
cristalizar: crystallizare. Sin: in crystallum
(vel in crystallos, vel in crystalla) redígere,
redúcere, cógere, densare; in crystállinam
formam vértere // (tomar forma cristalina) v.
cristalizarse.
284
crítica
cristalizarse: in crystallum verti, cogi , densari. Sin: in crystallos abire; in crystalla densari, congelare, concréscere; instar crystalli
concréscere vel congelare.
cristaloeléctrico: crystalloëléctricus, a, um.
cristalofísica: crystallophýsica,
crystallophýsice, es f.
ae
f;
cristalogenia: crystallogénia sive -genīa, ae f.
Sin: crystallogenética doctrina, disciplina,
sciéntia.
cristalografía: crystallográphia sive -graphīa, ae f. Sin: crystallorum rátio, stúdium.
cristalográfico: crystallográphicus, a, um.
cristaloide: crystallóides, is n (corpus).
cristalología: crystallológia sive -logīa, ae f.
cristalometría: crystallométria sive -metrīa,
ae f.
cristalonomía: crystallonómia sive -nomīa,
ae f.
cristiana: christiana, ae f. Sin: christifidelis;
christícola; Christi cultrix vel sectatrix (-icis
f).
cristianamente: christiane. Sin: christiano
(vel christianorum) more vel ritu; ad Christi
praecepta; prout Christi doctrina póstulat; ut
decet christianum.
cristiandad: christiánitas, atis f. Sin: christiana ecclésia, res, socíetas, consórtio; christianorum coetus (-us m); christíades, um mf
pl; christíadae, arum mf pl.
cristianismo: christianismus, i m. Sin: (como
doctrina) relígio christiana; Christi doctrina;
christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel
ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el , christianum esse desínere; abrazar el -,
christianum fíeri; profesar el -, christianam
religionem profiteri; renegar del -, christianam religionem damnare.
cristianizar: christianizare. Sin: christianum
fácere vel réddere.
cristiano: adj christianus, a, um. Uso: hacerse -, christianum fíeri; ser -, christianum
esse // sust christianus, i m. Sin: christícola;
christícolus; christifidelis; Christi cultor, sectator, ássecla. Uso: los primeros -, primígeni
christifideles.
Cristo: Christus, i m. Uso: portador de -,
chrístifer, ĕra, ĕrum
criterio: critérium, ii n. Sin: norma; rátio; régula; iudicandi norma, rátio, facultas. Uso: distintivo, régula ad áliquid ab áliqua re distinguendum; - filológico, iusta philológiae
rátio; - fundamentales, critéria fundamentália; - objetivos, normae obiectivae; - paleográfico, palaeográphica rátio.
crítica: (arte de juzgar de la bondad, verdad
y belleza de las cosas) crítica, ae f; crítice, es
f; crítica, orum npl. Sin: ars vel res crítica.
Uso: - cronológica, crítica chronológica; - estética, crítica aesthética; - filológica, crítica
philológica; - histórica, crítica histórica; ars
crítica in rebus históricis (adhíbita); - literaria, crítica litterária; crítica in lítteris; - de la
moda, crítica modae // (cualquier juicio o
conjunto de juicios sobre una obra literaria,
artística, etc. ) iudícium, ii n. Sin: existimátio; senténtia; censura. Uso: - histórica,
rerum gestarum iudícium; de rebus gestis
senténtia; - inteligente, intéllegens iudícium;
- literaria, de lítteris iudícium; un libro de literaria, liber de aestimandis scriptóribus vel
liber quo de scriptóribus iudícia continentur //
285
críticamente
(personas que ejercen la crítica en los medios de difusión) crítici, orum mpl. Sin: existimatores vel existimantes; iúdices; docti viri;
litterati; v. crítico // caer bajo la -, in existimántium arbítrium venire; hacer la - de un
libro, censuram fácere de libro; someter a los escritos de uno, censuram fácere de scriptis alicúius // (restitución de los textos) restitútio textūs vel documenti. Sin: crítica textūs
vel textualis; constitútio textūs; ars (véterum)
exemplorum emendandorum; (véterum)
exemplorum inter se comparatorum emendátio; darse a la - textual, codícibus conferendis se dare // (censura de las acciones de
alguien) reprehénsio, onis f. Sin: vituperátio;
improbátio. Uso: dar pie para la -, reprehensionis ansam habere; dare tamquam ansas ad
reprehendendum; hacer una - maliciosa o denigrante de alguno o de algo, áliquem vel áliquid malédico dente cárpere; hacer una mordaz, áliquem vel áliquid adunco suspéndere naso; incurrir en diversas -, in várias reprehensiones incúrrere; ser objeto de alguna
-, reprehensionis áliquid habere // (murmuración) obtrectátio, onis f.
críticamente: crítice. Sin: ad críticam rationem; ad artis críticae rationem; ad normam
críticae artis.
criticar: (juzgar las cosas según las reglas
del arte) (di)iudicare. Sin: iudícium fácere
vel adhibere de áliqua re // (censurar, vituperar) reprehéndere. Sin: alicúius rei censuram
fácere; áliquid cárpere vel destríngere. Uso: mordazmente los escritos de alguien, scripta
alicúius nasute destríngere; - todo libremente,
summa cum libertate cuncta notare vel cárpere.
criticismo: criticismus, i m.
crítico: sust críticus, i m. Sin: iudex; existimator. Uso: - exigente, emunctae naris aestimator; - literario, litterarum existimator,
iudex, críticus; litteratus iudex; litterarum peritus; - de teatro, iudex scáenicus // adj críticus, a, um. Sin: diffícilis vel impeditus
(dificultoso); periculosus (que puede ocasionar crisis). Uso: en momentos críticos para
el Estado, impeditis rei públicae temporibus.
Croacia: Croátia, ae f.
croata: sust Croata, ae m // adj croatus,
croáticus, a, um.
cromado: sust chrómii indúctio (-onis f) //
adj chromo íllitus, óblitus, tectus, contectus.
cromar: chromo illínere, oblínere, tégere,
contégere.
cromático: chromáticus, a, um. Uso: escala
-, chroma, ătis n; teoría de la escala -, chromátice, es f.
cromatina: chromatina, ae f.
cromatismo: chromatismus, i m.
cromatóforo: chromatóphorum, i n.
cromo: (metal) chromum, i n. Sin: chromáticum metallum // (estampa) v. cromolitografía.
cromolitografía: (arte de litografiar) chromolithográphia sive -graphīa, ae f. Sin: chromolithográphica
ars
//
(estampa)
chromalithográphica imago.
cromolitografiar: chromolithográphice imprímere áliquid // (ejercer el arte de la cromolitografía) chromolithográphicam artem
exercere.
cromolitográfico: chromolithográphicus, a,
um. Sin: ad chromolithográphiam pértinens.
cromolitógrafo: chromolithógraphum, i m.
286
cronológico
Sin: chromolithográphiae peritus.
cromometría: chromométria sive -metrīa, ae
f.
cromosfera: chromosphaera, ae f.
cromosoma: chromosoma, atis n.
cromosómico: chromosómicus, a, um.
cromotipia: (impresión en colores) chromotýpia sive -typīa, ae f // (obra realizada por -)
chromotýpica imago. Sin: imago colóribus
impressa.
cromotipografía: (arte de imprimir en colores) chromotypográphia sive -graphīa, ae f //
(obra hecha por este procedimiento) v. cromotipia.
crónica: (historia que sigue el orden de los
tiempos) chrónica, orum npl. Sin: annales,
ium mpl; annales libri; libri chronicales; commentárii annorum. Uso: - ciudadana, acta urbana; rerum urbanarum acta; commentárius
rerum urbanarum; - contemporánea, chrónica contemporália; - diaria, acta diurna; escribir una -, annales (acta, chrónica,
commentárium vel commentários) scríbere //
(relación sobre temas de actualidad) recénsio, onis f. Sin: relátio; relationes. Uso: negra, cotidianae scélerum relationes; - policial, relátio scélerum casuumque adversorum; - semanal de ciencias y letras,
hebdomadária scientiarum litterarumque recénsio; - televisiva, chrónica (-orum npl) televisiva; transmíssio chrónica televisiva //
(artículo de periódico en que se refieren noticias relativas a las cosas recientes) chrónica, orum npl. Sin: acta, orum npl;
commentárius (chrónicus); commentárii
(chrónici).
cronicidad: diutúrnitas, atis f.
cronicismo: (larga duración de una dolencia) morbi vel infirmitatis diutúrnitas. Sin:
diuturnus morbus // (estado crónico de un enfermo) diuturna vel perpétua infírmitas.
crónico: adj chrónicus, a, um. Sin: diuturnus;
perpétuus. Uso: enfermedad -, infírmitas diuturna; que padece enfermedad -, infirmitate
perpétua affectus // (autor de una crónica)
chronógraphus, i m. Sin: chronista, ae m; relator. Uso: - televisivo, relator televisíficus.
cronofotografía: chronophotográphia sive
-graphīa, ae f.
cronografía: chronográphia sive -graphīa, ae
f.
cronográfico: chronográphicus, a, um. Sin:
ad chronográphiam áttinens.
cronógrafo: (el que profesa la cronografía)
qui chronográphicam artem exercet // (el que
es perito en cronografía) chronográphiae peritus // (aparato) chronógraphum, i n.
cronograma: chronogramma, ătis n. Uso:
témporum conspectus (-us m) vel tabella.
cronología: chronológia sive -logīa, ae f //
(serie de personas o sucesos históricos por
orden de fechas) chronográphia, ae f. Sin:
témporum descríptio; annorum digéstio.
cronológicamente: chronológice. Sin: témporis vel témporum ordine servato; observato
cuiusque anni ordine.
cronológico: chronológicus, a, um. Sin:
témporis vel témporum (gen). Uso: orden -,
témporis vel témporum ordo; relatar en
orden -, explicare órdines témporum; seguir
el orden -, témporis vel témporum ordinem
servare; témporis vel témporum servare gradus; témpora servare vel conservare.
287
cronólogo
cronólogo: chronólogus, i m. Sin: chronológiae peritus; qui chronológiam exercet vel
profitetur.
cronometrar: tempus alicúius rei chronómetro metiri.
cronometría: chronométria sive -metrīa, ae
f. Sin: témporis mensurae cognítio vel nótio.
cronométrico: chronométricus, a, um. Sin:
ad chronométriam vel ad témporis mensuram
spectans.
cronometrista: (constructor de cronómetros)
chronometrorum fabricator // (el que mide
con cronómetro el tiempo) témporis mensor.
Sin: qui alicúius rei tempus metitur; qui chronómetro alicúius rei tempus metitur.
cronómetro: chronómetrum, i n.
cronoscopia: chronoscópia sive -scopīa, ae f.
cronoscopio: chronoscópium, ii n.
croquet: malleorum ludus.
crótalo: crótalon vel crótalum, i n.
cruce: (- de calles o caminos) cómpitum, i n.
Sin: decussis, is m; decussátio; interséctio;
coniúnctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o
caminos, bívium, trívium, quadrívium; pararse en los -, ad cómpita consístere // (señal
caminera) cave cómpitum // (Biol, cruzamiento) permíxtio, onis f. Sin: genus (-nĕris
n) mixtum.
crucero: (barco) cómmeans vel speculatória
navis. Sin: prosúmia; stlata. Uso: - acorazado, loricata navis speculatória // (viaje) circumvéctio náutica.
crucial: decretórius, a, um. Uso: momentos -
de su vida, decretória suae vitae momenta.
crucificar: (áliquem) crucifígere. Sin: cruci
fígere, affígere, suffígere; in crucem suffígere, pónere, ágere, tóllere; in cruce fígere //
fig áliquem vexare, cruciare, excruciare. Sin:
contumeliose ágere cum áliquo; áliquem contumeliā affícere.
crucifijo: Christi crux. Sin: Crucifixi imago,
effígies, signum; Christi cruci (vel in crucem,
vel in cruce) fixi effígies; Christus cruci affixus. Uso: un - de marfil, Christus cruci affixus ex ébore fictus.
crucifixión: crucifíxio, onis f. Sin: cruci affíxio; de cruce suspéndium.
crucifixor: crucifixor, oris m.
cruciforme: cruciformis, e.
crucigrama: crucigramma, ătis n. Sin: litterarum tricae; verba decussata; lítterae decussatae vel implexae.
cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux hamata; - Roja, Crux Rubra; Socíetas vel Ordo
a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
Cruce Rubra; - de San Andrés, crux decussata
vel inclinata; en forma de -, crucifórmiter //
Filol, - de los intérpretes , locus ad intellegendum imperspícuus. Sin: desperatissimus
auctoris locus.
cruzada: expedítio sacra. Sin: sacrum
bellum; expedítio mílitum cruce signatorum;
sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae
f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis
signo suscípere // fig, - de oraciones, sacra
precum conténtio; precatórium bellum; cruciata precum; - por la moralidad, móribus
emendandis bellum.
288
cuadro
cruzado: crucígerus, i m. Sin: crúcifer, ĕri;
miles crucígerus; miles cruce signatus vel insignitus; cruciatus, i m.
cruzamiento: Biol decussátio chromosomática.
cruzar: - las piernas, crus cruri superpónere;
- los brazos, brachia consérere vel decussare.
cuadernillo: (conjunto de cinco pliegos de
papel) v. quinterno // (librillo para el rezo
eclesiástico) v. añalejo.
cuaderno: quaternio, onis m. Sin: libellus;
fascículus (chartarum); codicillus; commentárius; commentárium; pugillares, ium mpl;
pugillária, ium npl; paginarum vel pagellarum fascículus. Uso: - anillado, codicillus
anularis; codicillum anulárium; - pequeño,
commentaríolus; commentaríolum; - de
apuntes, adversária, orum npl; codicillus notarum; - de bitácora, diárium náuticum; - de
dictado, dictata, orum npl.
cuadra: (caballeriza) v. establo.
cuadrado: (figura plana) quadratum vel quadrum, i n // (producto de una cantidad por sí
misma) quadratus númerus. Uso: elevar al un número, bis dúcere númerum; - de diez,
decem décies multiplicata // adj quadratus vel
quadrus, a, um. Uso: diez km cuadrados,
decem milia pássuum in quadrum (vel in quadratum) ducta; extraer la raíz -, quadratam
radicem extráhere.
cuadrangular: quadrángulus, quadriángulus,
a, um. Sin: quadrangularis, quadriangularis,
e.
cuadrángulo: adj quadrángulus vel quadriángulus, a, um. Sin: tetragōnus // sust quadrángulum vel quadriángulum, i n. Sin:
tetragōnum; quadriángula figura.
cuadrar: (adaptarse) accommodatum vel
aptum esse ad + ac.
cuadratura: quadratura, ae f; quadrátio, onis
f. Sin: tetragonismus. Uso: fig, - del círculo,
círculi quadratura; tetragonismus círculi;
adaequátio círculi ad quadratum; buscar la del círculo, repugnántia quáerere.
cuadriciclo: quadricyclus, i m. Sin: velocípedum (vel ocýpedum, vel volucrípedum)
quattuor rotis instructum vel ornatum.
cuadrienio: quadriénnium, ii n.
cuadrilla: (conjunto de personas para el desempeño de un oficio) manípulus, i m. Sin:
manus, us f; agmen, mĭnis n. Uso: - de auxilio, agmen auxiliárium; auxiliária manus;
opífices auxiliárii vel auxiliabundi; auxiliatores; auxiliárii; - de obreros, - de trabajadores,
operarum manus; operariorum manípulus.
cuadrillizos: quadrigémini, orum mpl.
cuadrimotor: adj quattuor motóriis instructus. Sin: quadrúplici machinatione ornatus;
qui (quae, quod) quattuor motóriis vel quadrúplici machinatione movetur // sust aëroplanum quattuor motóriis instructum.
cuadrinomio: quadrinómium, ii n.
cuadrivalente: quadrívalens, entis.
cuadrivio: quadrívium, ii n.
cuadro: (pintura, dibujo) pictura, ae f. Sin:
tábula picta vel depicta // fig fácies, ēi f. Sin:
rerum fácies; condicionum status. Uso: - general, rerum facies universalis; en el - del
apostolado católico, in apostolatūs cathólici
província // (grupo de jugadores) v. equipo //
(armazón cuadrangular de la bicicleta) compages, is f. Sin: quadrum , i n // (parte de un
289
cuadrúpedo
jardín labrada en forma de cuadro) área quadra vel quadrata; quadrus pulvinus (arriate) //
- clínico, morbi descríptio; - cronológico,
témporum notátio vel ordo; - fiel, quaedam
quasi expressa imago; - político, política
adiuncta (-orum npl); - sinóptico, spécimen
comparativum // - de honor, tabella honorária; - de mandos, tábula instrumentorum.
cuadrúpedo: adj quádrupes, pĕdis. Sin: quadrúpedans; quattuor pedes habens // sust quádrupes, pĕdis m, f y n. Sin: quádrupes béstia.
cuajo: (sustancia con que se cuaja) coágulum, i n.
cuakerismo, v. cuaquerismo
cuákero, v. cuáquero.
cualificado: idóneis virtútibus práeditus. Sin:
aptus vel idóneus ad (áliquod) munus explendum.
cualitativo: qualitativus, a, um.
cuántico: quánticus, a, um. Sin: quod ad
quantorum doctrinam pértinet.
cuantificable: numerábilis, e. Sin: mensurábilis; númeris aestimábilis.
cuantificación: numerátio, onis f. Sin: mensurátio; ad números vel mensuras redáctio.
cuantificador: numerator, oris m.
cuantificar: númeris vel mensuris aestimare.
Sin: ad números vel mensuras redúcere.
cuantitativo: quantitativus, a, um.
cuanto, v. quantum.
cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum
doctrina; secta quakeriana.
cuáquero: quákerus, i m. Sin: quakerianae
vitae rationis sectator.
cuarentena: (tiempo de cuarenta días,
meses, años) quadraginta dies, menses, anni.
Sin: quadraginta dierum (vel ménsium, vel
annorum) spátium // (espacio de tiempo durante el cual están privados de comunicación
los que vienen de lugares infectos o sospechosos de epidemia) quadraginta dierum segregátio (-onis f). Sin: tempus (-pŏris n)
valetudini spectandae praestitutum; tempus
valetúdini probandae praefinitum. Uso: estar
en -, ad valetudinem spectandam detineri; valetudinis spectandae causā in statione retineri; poner en -, aislar en -, (per) dies
quadraginta áliquem segregare; tener en - por
razones sanitarias, valetudinis causā áliquem
detinere vel remorari // fig y coloq, poner en
- una noticia, núntium in dúbium revocare.
Sin: álicui núntio fidem abrogare.
cuaresma: quadragésima, ae f. Sin: quadragesimale tempus; quadragenárii ieiúnii tempus vel dies // (conjunto de sermones para los
domingos y ferias de -) quadragésimae orationes vel contiones; sacrae quadragesimales
orationes; sacrae quadragenárii témporis orationes; sacrae orationes quadragenário témpore hábitae.
cuaresmal: quadragenárius, a, um. Sin: quadragesimalis, e. Uso: sermones -, v. cuaresma.
cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quartana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum
npl; castra stativa; mílitum státio; militare
contubérnium. Uso: - general, exércitūs praetórium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi-
290
cubierta
bernácula (-orum npl) ; castra hiberna; cuarteles de verano, aestiva, orum npl; castra aestiva; enseres del -, contubérnii mílitum
supellex (supelléctilis f).
cuarteta: tetrastíchium, ii n. Sin: tetrástichum minus.
cuarteto: (combinación métrica de cuatro
versos endecasílabos o de arte mayor) tetrástichum, i n. Sin: tetrástichum maius // (composición para cantarse a cuatro voces
diferentes o para tocarse por cuatro instrumentos distintos entre sí) quadricínium, ii n //
(el conjunto de esas cuatro voces o instrumentos) quádruplex melos (-i, n; pl mele;
también melum en ac m sing y melos en ac
m pl ); quádruplex symphónia; cantus (-us m)
a quáttuor symphoníacis éditus; quáttuor
symphoníaci unā canentes; quáttuor fídium
concentus. Uso: - de cuerda, quádruplex
melos árcubus effectum.
cuartilla: (hoja de papel) charta pura.
cuartito: parvum cubículum.
cuarto: (cada una de las cuatro partes en
que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres
-, tres quartae partes; - de hora, quadrans,
antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis
m); por un - de hora, per quadrantem horae;
por tres - de hora, per dodrantem horae //
(tiempo que transcurre entre dos lunas nuevas) - creciente, luna crescens; - menguante,
luna decrescens // (habitación, aposento)
conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado,
conclave supelléctile instructum; - blindado,
conclave loricatum; loricata cella; - de baño,
balíneum vel bálneum; - de dormir, cubículum; dormitórium; - de una sola cama, cubículum unīus lecti; - de dos camas, cubículum
duorum lectorum; - de dormir con baño, cubículum cum bálneo; - de estar, éxedra; exédrium; zotheca; - de hotel, cubículum
locatum; - de huéspedes, hospítium; hospitale
cubículum; - de las reuniones, conclave congregationis; cuartos en planta baja, conclávia quae plano pede sunt.
cuarzo: quarzum, i n. Sin: quártium; quarzites, ae m; quarzum crystallum; silex (-lĭcis m)
quarzíferus.
cuasicontrato: quasi-contractus (-us m).
cuaterna: quaterna, ae f. Sin: quatérnitas;
quatérnio sive quátrio, onis m.
cuatrimotor: aëroplanum quattuor machinamentis vel machinatiónibus instructum.
cuba: (recipiente) cupa, ae f. Uso: - de riego,
cupa irrigatória; fabricante de cubas, cupárius, ii m.
Cuba (isla y Estado): Cuba, ae f.
cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus,
i m.
cubero, v. tonelero.
cubeta: álveus, i m. Sin: lacus, us m; labellum, i n // Fotogr, dolíolum, i n.
cubicaje: capácitas cúbica.
cúbico: cúbicus, a, um.
cubierta: (cosa que se pone encima de otra
para taparla o resguardarla) opertórium, ii
n. Sin: operimentum; tegmen vel tégimen, tégumen, mĭnis; tegumentum; integumentum;
opérculum; tectum; tectórium; involucrum;
strágulum. Uso: - corrediza, tectum dúctile
vel tráctile; - de algodón, de tela, strágulum
línteum, xýlinum; - de cama, v. frazada; - de
cuero, tegumentum e cório factum; - de
goma, cinctus (-us m) gúmmeus; - de libro,
291
cubierto
tegumentum, integumentum; página exterior
// - de la cama, strágulum, i n. Sin: toral, ālis
n // - de neumático, cummis (-is f) rotae. Sin:
gummi (indecl) rotae; cúmmeum rotae involucrum; gúmmea vel cúmmea rota; gúmmeum (rotarum) operimentum; coriáceum
(rotarum) operimentum // (parte exterior de
la techumbre de un edificio) tectum, i n. Uso:
- de dos aguas, tectum pectinatum // (puente
del barco) tabulatum, i n. Sin: constratum;
stega, ae f; fori, orum mpl; estar sobre -, in
stega ( in summa nave vel navi) consídere //
(sobre) v. esta voz // (tapa) v. esta voz.
cubierto: (techumbre que cubre y defiende
de las inclemencias del tiempo) protectum, i
n. Uso: - del andén, crepídinis protectum //
(utensilio de mesa) escárium instrumentum //
(servicio de mesa para cada persona) mensae supellex (-lectǐlis f); escária instrumenta.
cubil: cubile, is n.
cubismo: cubismus, i m. Sin: cúbica pictura;
cúbica pingendi rátio.
cubista: cubista, ae m.
cubo: (recipiente para sacar agua) sítulus, i
m; sítula, ae f // (pieza central de la rueda,
donde encajan los rayos) modíolus, i m //
(sólido limitado por seis cuadrados) cubus, i
m.
cubrecama: toral, is n. Sin: plágula; strágulum; strágula, ae f; operimentum vel cooperimentum.
cucaña: palus cucáneus. Uso: - horizontal,
palus cucáneus in (vel per) transversum //
(fig, ganga) res opportuníssima vel commodíssima.
cucaracha: blatta, ae f.
cuchara: cóchlear, aris n; cochleare, is n.
Sin: cochleárium; cochlearis, is m; lígula vel
língula. Uso: una - de miel, una lígula mellis.
cucharita: cochlearíolum, i n. Sin: ténue vel
parvum cóchlear; lí(n)gula.
cucharón: símpulum, i n. Sin: spáthula vel
spátula; rudícula.
cuchichear: susurrare. Sin: consusurrare; insussurare; murmurare; mussitare.
cuchillada: (golpe que se da con cuchillo)
cultri ictus (-us m) . Uso: recibir una -, cultro
pércuti // (herida que resulta de una -) cáesio,
onis f.
cuchillería: (oficio de cuchillero) cultrariorum ars. Sin: cultrárii ars; ars cultrária // (taller donde se hacen cuchillos) cultrárii vel
cultrariorum officina // (tienda donde se venden) taberna cultrária // (sitio, barrio o calle
donde están las tiendas de los cuchilleros)
cultrarioum vicus (-i m).
cuchillero: (el que hace cuchillos) cultrárius,
ii m. Sin: cultrorum faber, ópifex, confector //
(el que los vende) cultrorum vénditor.
cuchillo: culter, tri m. Uso: - pequeño,
cultellus, i m; - muy pequeño, cultéllulus; quirúrgico, bisturí, scalprum, i n; - de cocina,
culter coquinaris; - de monte, de caza, culter
venatórius; - de zapatero, scalprum, i n; fabricante de cuchillos, cultrárius, ii m; pasar
a -, occídere, necare, interfícere.
cuchuchear, v. cuchichear.
cuclillo: Zool cucullus, cucūlus, cúculus, i m.
cuco: (ave) v. cuclillo.
cucurucho: cucullus, i m. Uso: - pequeño,
292
cuerda
cucúllio, onis m; cuculliúnculus; el contenido
de un -, cuculli continéntia.
cuello: (parte del cuerpo) collum, i n. Uso:
echar los brazos al - de uno, collum alicúius
amplexu pétere; arrojarse al - de uno, in
collum alicúius invádere // (parte superior y
más angosta de una vasija) collum, i n // (tira
de tela que en los vestidos corresponde al -)
collare, is n. Sin: colli amictus (-us m); collaris fímbria; fáscia línea. Uso: - alto, collare
altum; - doblado, collare inversum; - de pelliza, de pieles, collare pellītum vel pellíceum.
cuenca: (territorio cuya aguas afluyen a un
mismo río, lago o mar) álveus, i m. Sin:
sinus, us m. Uso: - hidrográfica, hydrográphicus sinus; - orográfica, orográphicus
locus.
cuenta: (cálculo, cómputo) cómputus, i m.
Sin: computátio; rátio. Uso: - regresiva, inversa computátio; - de entradas y salidas, acceptorum et datorum rátio; hacer las -,
rationes (mathemáticas) confícere // - bancaria, pecúnia apud argentáriam depósita . Uso:
- bloqueada, cómputus impeditus; abrir una
-, acceptum et expensum referre in códicem
vel in tábulas // (factura) prétium, ii n. Sin:
index (-dĭcis m) prétii; pecúnia débita; rátio
nummária. Uso: pagar la -, pecúniam débitam persólvere // - corriente, cómputus cotidianus vel currens. Sin: cotidianae
computationes (-um fpl); rátio cotidiana;
schédula vel rátio mittendae pecúniae; schédula vel rátio mittendae accipiendaeque pecuniae. Uso: - corriente postal, de giros
postales, computátio cursualis cotidiana perscriptionum; cursórius cómputus cotidianus
assignationum; depositar en la - corriente,
(pecúniam) referre in cotidianas computationes; rebasar su -, supérgredi computationum
continuarum praesídium; excédere modum
computationum curréntium // fig, tener en -
algo, alicúius rei rationem habere.
cuentagotas: vásculum (frasquito) guttis numerandis. Sin: fístula (canuto, tubito) guttis
numerandis; vásculum vel fístula guttatim effundens.
cuentahilos: instrumentum filis numerandis.
cuentakilómetros: tachýmetrum, i n. Sin:
hodómetrum; mensuralis chiliometrorum
machínula; mensórius itíneris index; instrumentum kiliómetris numerandis.
cuentapasos: instrumentum pássibus emetiendis.
cuentarrevoluciones: instrumentum circuitionum enumerativum.
cuentista: (escritor que escribe cuentos) fabulator, oris m. Sin: fabularum vel narrationum auctor; narratiuncularum scriptor.
cuento: fábula, ae f. Sin: fabella; narratiúncula; fábula ficta vel commentícia; levis
narrátio. Uso: - de hadas, fabella puerilis;
cuentos para niños, pueriles fábulae; narrationes delectandis púeris accommodatae; radiados para niños, fábulae puerorum radiophónicae.
cuerda: (ensambladura de hilos) funis, is m.
Sin: restis (-is; ac -em vel -im; abl ordinariam -e). Uso: - pequeña, chórdula; - de
nudos, funis nudorum // (hilo para instrumentos músicos) chorda, ae f. Sin: nervus, i
m. Uso: estirar las -, chordas vel nervos inténdere; hacer preludios con las -, probar si
están templadas, praetentare póllice chordas;
pulsar las -, nervos tángere vel percútere //
fig, tocar la - sensible de uno, áliquem movere. Sin: áliquem vel alicúius ánimum tángere // Anat, tendón, nervus, i m. Sin: tenon,
ontis m. Uso: - vocal, plica vocalis // (cade-
293
cuerpo
nita en relojes de bolsillo o de sobremesa de
antiguo sistema) machinátio, onis f. Uso: dar
- al reloj, horológium inténdere; horológio
motum dare; horológii machinationem ágere;
horológii machinationi motum dare.
cuerpo: corpus, pŏris n. Uso: combatir - a -,
cómminus pugnare // (conjunto de personas)
corpus. Sin: grex, gregis f. Uso: - diplomático, corpus legatorum; legati, orum mpl; especiales, greges speciales; - político, corpus políticum; - de baile, corpus diserte saltitántium vel saltántium; - de ejército,
exércitūs pars (partis f) // - de guardia, státio,
onis f.
cuestión: quáestio, onis f. Uso: - nacional,
quáestio nationalis; - social, quáestio socialis;
- sometida a deliberación, consultátio; v.
consulta.
cuestionamiento: protestátio, onis f.
cuestionario: quaestionárium, ii n. Sin:
quaestiones, um fpl; quaestionum codex
(-dĭcis m); index (-dĭcis m) quaestionárius;
percontationum index; interrogationum ordo.
cuestor: quaestor, oris m.
cuestura: quaestura, ae f.
cueza o cuezo: álveus, i m.
cuidado: cura, ae f. Uso: - paliativos, curae
dolorem lenientes // ¡cuidado!, cave! vel cáveas!
culantrillo, v. adianto.
culebrilla: (artificio pirotécnico) serpentina,
ae f.
culinario: culinárius, a, um. Sin: coquinárius; coquinaris, e; coquinatórius.
culombio: culómbium, ii n.
culpa: culpa, ae f. Uso: - colectiva, culpa
collectiva.
culpable: adj nóxius, a, um // sust commissor, oris m.
culteranismo: culteranismus, i m. Sin: gongorismus; sexcentésimus; inflatum dicendi
genus; exornátior vel exquisítior orátio; affectátio; ampullae, arum fpl.
culterano: (adj, perteneciente o relativo al
culteranismo) ad culteranismum áttinens //
(dicho del escritor que practicaba ese estilo
literario) sexcentísticus, a, um. Sin: adj inflatus, túmidus, tumens, túrgidus, inflatus et
tumens; sust sexcentísticus (inflatus ...) scriptor vel auctor.
culto: cultus, us m. Uso: - mariano, marialis
vel marianus cultus; - sagrado, sacer cultus;
sacra, orum npl; caerimóniae, arum fpl; asistir al -, sacris interesse; celebrar un - ecuménico, cultum oecuménicum celebrare;
promover el -, cultum álere ac fovere.
cultor, ra: cultor, oris m; cultrix, icis f.
cultura: (efecto de cultivar los conocimientos humanos) doctrina, a f. Sin: erudítio. Uso:
- general, communes lítterae; - literaria y
científica, litterarum et scientiarum doctrinae; - universal, enciclopédica, ómnium
rerum sciéntia; - variada, vária erudítio;
amor a la -, amor cognitionis; stúdium discendi; desprovisto de toda -, omnis omnino
eruditionis expers; extraño a toda -, stúdiis
rudis; rudis ártium // (civilización) cultus, us
m. Sin: cultura; humánitas; cultura humana;
humanus cultus; civilis cultus; ánimi vel ingénii cultura. Uso: - contemporánea, hodiernus cultus; - democrática, democráticus
cultus; - ilustrada, cultus perféctior; - islá-
294
cúpula
mica, islámica ingeniorum cultura; - refinada, polítior humánitas; - del egoísmo, egoīsmi cultura; la - humana del lugar, localis
cultura humana ;- de la muerte, mortis cultura; - de la vida, cultura vitae; pueblo desprovisto de toda -, pópulus omnis cultūs et
humanitatis expers.
cultural: culturalis, e. Uso: herencia -, heréditas culturalis; identidad -, idéntitas culturalis; propósitos -, propósita culturália.
cúmel: pótio cuminina. Sin: liquor cumininus.
cumpleaños: natalis, is m. Sin: dies natalis
sive natalícius. Uso: ¡feliz -!, felix natalis
dies!; celebrar el 80º -, diem natalem octogésimum celebrare.
cumplible: implébilis, e.
cumplido: (acción obsequiosa o muestra de
urbanidad) offícium, ii n. Sin: obséquium;
officiosa vel honorífica verba; laus, laudis f;
plausus, us m; gratulátio, onis f. Uso: con
muchos -, officiosíssime; sin cumplidos,
aperte; líbere, simplíciter; familiáriter; hacer
cumplidos a uno, álicui offícia praestare; áliquem offíciis prósequi; no resistir a los -,
láudibus non resístere; ¡déjate de cumplidos!,
mitte ambages!; por -, officiose // (cortés, urbano) officiosus, a, um.
(cumplido) v. esta voz.
cumplir: (ejecutar) - las órdenes de uno,
mandata vel imperata alicúius fácere, éxsequi, effícere, perfícere.
cuneiforme: cuneiformis, e. Sin: cuneatus,
a, um.
cuneta: fossícula, ae f.
cuña: cúneus, i m. Uso: - de hierro, ferri cúneus; - de madera, ligni cúneus; introducir
una -, cúneum insérere vel inculcare.
cuñada: cognata, ae f. Sin. sorória (uxoris vel
mariti soror); frátria vel fratrissa (fratris
uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor).
cuñado: cognatus, i m. Sin: sorórius (sororis
maritus); levir, ǐri (uxoris frater, mariti frater).
cuño: (troquel con que se sellan las monedas
y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m.
Uso: - para sellar monedas, typus monetárius
// (impresión o señal que deja el troquel) signum, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi
monetárii signum vel nota.
cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari.
cuota: pars, partis f. Sin: pórtio, onis f. Uso:
- mensual, pénsio ménstrua; - de un gasto,
impensae pars vel pórtio; collátio; - de un
pago, pénsio; abonar la primera - al contado, primam pensionem praesentem numerare vel sólvere; pagar en diez -, decem
pensiónibus uti.
cumplimiento: (acción y efecto de cumplir)
exsecútio, onis f. Sin: efféctio; conféctio //
(perfección en el modo de obrar o de hacer
algo) perféctio, onis f. Sin: adimplétio //
cúpula: tholus, i m. Uso: - de una basílica,
tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus
cumplidor: adimpletor, oris m.
cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: officiósior; blandiosus.
cupón: scídula vel schédula separábilis //
(Com, documento o resguardo expedido separándolo de la matriz de un libro) schédula
emptória.
295
cura
tholus.
cura: (tratamiento) cura, ae f. Sin: therapīa.
Uso: - de uvas, ampelotherapīa; - para adelgazar, cura córporis extenuandi vel exonerandi; cura emacrescendi // (sacerdote)
sacerdos, otis m. Sin: présbyter, ĕri m; sacer
minister; ecclesiásticus. Uso: - de misa y olla,
sacerdos misellus vel sórdidus.
curabilidad: curabílitas, atis f. Sin: sanabílitas.
curación: curátio, onis f. Sin: sanátio, onis f.
Uso: - milagrosa, sanátio miraculosa; sanátio
miraculose facta.
curador: (el que cura a alguien) sanator, oris
m. Sin: médicus // (el que cura alguna cosa)
- de lienzos, fullo, onis m // (Der, persona
elegida o nombrada para cuidar de los
bienes o negocios del menor) pupilli bonorum procurator; (el que hace las veces de -)
subcurator.
curandero: empíricus, i m. Sin: empíricus
médicus; artis medicinae simulator.
curasao: curasāum, i n. Sin: liquor cordis.
curdo: adj corduenus, a, um // sust Curdus, i
m; Corduenus, i m.
cureña: (carro sobre el que se monta el
cañón) carroballista, ae f. Sin: tormenti
béllici currus (-us m). Uso: montar un cañón
sobre la -, carro ballistam impónere.
curia: cúria, ae f. Uso: - arzobispal, diocesana, episcopal, romana, cúria archiepiscopalis, dioecesana, episcopalis, romana.
curial: ( perteneciente a la curia) curialis, e.
Sin: ad cúriam spectans; forensis, e; iudicialis, e // sust curialis, is m. Sin: causídicus;
causarum actor.
curio: cúrium, ii n.
curioso: ignara videndi vel audiendi cúpidus.
curruca: atricapilla, ae f. Sin: sílvia; sílvia
atricapilla.
currutaco, v. petimetre.
cursillo: currículum, i n. Uso: - de formación
religiosa, religiosae institutionis currículum.
cursiva: (letra) líttera inclinata // (escritura)
lítterae inclinatae; inclinatae litterarum formae. Uso: en -, inclinatis lítteris; inclinatā litterarum formā.
curso: (serie de lecciones) cursus, us m. Sin:
currículum; institútio; studiorum currículum;
institutionis cursus. Uso: - básico, institutórius cursus fundamentalis; - clásicos, humanísticos, cursus clássici, humanístici; cuatrimestral, semestral ..., quatrimestris, semestris ... cursus; - facultativo, institútio líbere selecta;
- gratuitos, gratuítae
institutiones; - superiores, scholae altioris órdinis; - universitarios, cursus universitárii; vespertino, institútio postmeridiana // - de
alemán, institútio linguae theodiscae; - de dibujo, de español, de religión ..., delineationis,
linguae hispánicae, religionis ... cursus; - de
francés, institútio linguae francogállicae; de historia, institútio histórica; - de latín,
institútio latina; institútio linguae latinae, de latín viviente, viventis latinitatis currículum; - de matemática, institútio mathemática;
- de verano, schola aestiva // verse obligado
a repetir el -, ánnuum studiorum currículum
iterare cogi // (carrera o dirección) cursus, us
m. Sin: currículum; decursus, us m; lustrátio.
Uso: - del sol, lustrátio solis; - del tiempo,
cursus témporum; el - de la vida, cursus
vitae; el - de los sucesos, cursus rerum; con-
296
cyberspace
versiones rerum.
cursor (Inform) índice móvil: indícium, ii n.
curtidor: coriárius, ii m.
curtiduría: officina coriária. Sin: coriárii vel
coriarorum officina.
curtir: - pieles, córium vel cória subígere.
Sin: cória medicare; pelles subígere.
curva: (línea curva) curva, ae f. Sin: línea
curva // (vuelta, recodo) flexus, us m. Sin:
fléxio, onis f; flexura; anfractus, us m; flexus
itíneris; viae anfractus. Uso: - difícil, peligrosa, diffícilis, periculosus viae flexus; camino lleno de curvas, tortuosa (vel flexuosa,
vel sinuosa) via; tórtile iter // (señal caminera) cave viae flexum.
curvatura: curvatura, ae f. Sin: curvamen,
mĭnis n.
curvilíneo: curvilíneus, a, um.
cuscús, v. alcuzcuz.
custodia: (vaso sagrado en que se expone el
Santísimo Sacramento) ostensórium, ii n.
cutáneo: cutáneus, a, um.
Cuzco: Cuscum, i n.
cyberspace Inform, v. ciberespacio.
297
D
dacnomanía: dacnománia sive -manīa, ae f.
Sin: mordendi furor; insana mordendi libido
(-dĭnis f).
dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: glándulae lacrimantis inflammátio vel inflátio.
dactilar, v. digital.
dactilógrafa: dactylógrapha, ae f. Sin: dactyloscriptrix, icis f; quae prelo manuali útitur.
dactilografía: dactylográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: dactylográphica ars, institútio, perítia. Uso: aprender -, dactylográphiam díscere; enseñar -, artem dactylográphicam
trádere.
dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin:
máchinā scriptus. Uso: escrito -, dactyloscriptum, i n.
dactilografiar: dactylographare. Sin: dactyloscríbere; máchinā scríbere; machínulā
scriptória exarare; dactylógrapho scríbere;
manuali (vel dactylográphico, vel dactýlico)
prelo scríbere vel exscríbere; máchinā vel
machínulā dactylográphicā (vel dactýlicā)
scríbere.
dactilográfico: dactylográphicus, a, um. Sin:
ad dactylográphiam spectans.
dactilógrafo: dactylógraphus, i m. Sin:
dactyloscriptor; qui manuali prelo útitur.
Uso: un buen -, dactylográphicae artis peritus
vel callens; ser un excelente -, dactylográphica arte excéllere.
dactilograma: dactylogramma, ătis n. Sin:
dígiti signum vel nota.
dactilología: dactylológia sive -logīa, ae f.
Sin: ars dígitis loquendi.
dactilológico: dactylológicus, a, um. Sin: ad
dactylológiam pértinens.
dactiloscopia: dactyloscópia sive -scopīa, ae
f. Sin: signatae vel impressae digitorum formae inspéctio, examinátio, examen.
dactiloscópico: dactyloscópicus, a, um. Sin:
ad dactyloscópiam áttinens.
dadaísmo: dadaīsmus, i m. Sin: cubismus,
infantilismus.
dadaísta: dadaīsta vel dadaīstes, ae m. Sin:
dadaīsmi fautor vel studiosus.
dado: talus, i m. Sin: téssera. Uso: juego de
los -, álea, ae f; lusus áleae; jugador de dados,
aleator; áleae lusor; jugar a los -, talis (vel
tésseris, vel áleā) lúdere; jugar a los - con pasión, áleā studiosissime lúdere; áleae indulgere; tiro de los -, iactus talorum vel
tesserarum; tirar los -, talos iácere; tésseras
míttere.
dador: - de trabajo, óperis conductor.
daemon (Inform): daemon, ǒnis m.
Dahomey: Dahoméia, ae f. Sin: Berinum, i
n. Uso: de -, dahomeianus; beninensis.
Dakota: Dakota, ae f. Uso: - del Norte, del
Sur, Dacota Septemtrionalis, Meridiana.
dalia: dáhlia, ae f.
Dalmacia: Dalmátia, ae f.
298
dasimétrico
dálmata: Dálmata, ae m.
dalmática: (vestidura sagrada) dalmática, ae
f. Sin: dalmática vestis.
daltoniano: daltónicus, a, um. Sin: achromatópticus; dyschromatópticus; achromatópsiā
vel dyschromatópsiā laborans, vexatus, affectus.
daltónico, v. daltoniano.
daltonismo: daltonismus, i m. Sin: achromatópsia sive achromatopsīa; achromatopsis;
dyschromatópsia sive dyschromatopsīa; daltoniana oculorum infírmitas.
dama: (mujer noble o de calidad) dómina, ae
f. Sin: matrona; illustris vel nóbilis fémina //
(cada una de las señoras que acompañaban
y servían a la reina o a las princesas) aulae
matrona. Uso: - cortesana, v. meretriz //
juego de damas, calculorum ludus (-i m).
Sin: latrunculorum lusus (-us m). Uso: jugar
a las -, cálculis vel latrúnculis lúdere.
damajuana: magna lagoena.
damasco: (albaricoque) v. esta voz // (tejido)
damascenum, i n. Sin: séricum damascenum; pannus damascenus.
damisela: (señorita) v. esta voz // (dama cortesana) v. meretriz.
damnificado: laesus, a, um. Sin: detrimento
vel iacturā affectus; iacturam passus.
danés: sust Danus, i m // adj dan(i)us, a, um.
Sin: danensis, e; dánicus.
Dante: Dantes, is m. Uso: - Alighieri, Dantes
Al(l)aghérius vel Al(l)ighérius.
dantesco: (propio o característico de Dante)
Dantis (gen). Sin: Dantis poëtae. Uso: poesía
-, póesis (is, ac -in f) Dantis // (que imita o
recuerda a Dante) Dantem ímitans vel sápiens. Uso: poesía -, póësis Dantem ímitans;
versus stilum (vel rationem dicendi) Dantis
imitantes // (terrorífico) terríficus, a, um.
dantismo: dantismus, i m. Sin: Dantis stúdium.
dantista: dantista, ae m. Sin: Dantis studiosus vel cultor.
danza: saltátio, onis f. Sin: ballátio; chorea.
Uso: - macabra, mortuorum saltátio.
daño: damnum, i n. Sin: detrimentum; noxa.
Uso: - materiales, damna materiália; reparar
un -, damnum resarcire; sin algún -, nullo accepto detrimento.
dar: (dictar) se da latín dos horas por semana, lingua latina síngulis hebdómadis duas
horas tráditur; (tocar) dan las 8, hora octava
tinnit.
dársena: (parte resguardada artificialmente,
en aguas navegables) portus (-us m) interior
// (arsenal, astillero) navale, is n; navália,
ium npl.
darviniano, na: darvinianus, a, um. Sin: ad
darvinismum spectans.
darvinismo: darvinismus, i m. Sin: darviniana doctrina. Uso: - social, darvinismus socialis.
darvinista: darvinista, ae m; darvinístria, ae
f. Sin: darvinismi vel darvinianae doctrinae
sectator, fautor, ássecla.
dasimétrico: dasymétricus, a, um. Sin: ad
dasymétriam pértinens (relativo a la dasimetría); ad dasýmeturm áttinens (relativo al da-
299
dasimetría
símetro).
dasimetría: dasymétria sive dasymetrīa, ae f.
Sin: ars áëris densitatis (vel crassitúdinis, vel
spissitatis) metiendae.
dasímetro: dasýmetrum, i n. Sin: instrumentum áëris densitati metiendae.
data: (fecha de carta o documento) dies, ēi
mf. Uso: carta sin -, epístula sine die; poner
la -, diem in epístula ascríbere // (partida o
partidas que en una cuenta componen el descargo de lo recibido) v. salida, salidas // (Inform) datos; elementos de información, data,
orum npl.
data (Inform): data, orum npl.
database (Inform): (base de datos) datotheca,
ae f. Sin: datorum ordinatrum // (conjunto de
datos) data, orum npl. Sin: plicae datorum.
dataría: datária, ae f. Uso: - Apostólica, Datária Apostólica.
datario, datárius, ii m.
dátil: (fruto de la palmera) dáctylus, i m. Sin:
caryota, ae f; palma, pálmula; palmae fructus
(-us m).
dativo: adj dativus, a, um // sust dativus, i m.
Sin: casus dativus; casus dandi. Uso: doble -,
géminus dativus.
dato: datum, i n. Uso: - electrónicos informáticos, data electrónica ordinatrália.
day-hospital, v. hospital de día.
deambulatorio: afán -, poriománia sive poriomanīa, ae f.
debate: disputátio, onis f. Sin: discússio; dia-
léctica certátio; opinionum commutátio vel
collátio. Uso: - parlamentario, disputátio parlamenti; - televisivo, disputátio televisiva;
disputátio per televisíficas undas transmissa.
debe: Econ débita, orum npl.
deber: (aquello a que está uno obligado) offícium, ii n. Sin: munus, nĕris n. Uso: - histórico,
moral,
patriótico,
offícium
históricum, morale, patrióticum; - profesional, artis suae munus; - del amor universal,
offícium caritatis universalis; - de la solidaridad, offícium mútuae necessitúdinis; - de
la solidaridad entre las naciones, offícium
coniunctionis inter pópulos // cumplir con su
-, offício fungi; offício suo satisfácere; offícium suum fácere, éxsequi, explere, servare,
praestare; múnere fungi; munus suum éxsequi vel administrare; faltar a su -, no cumplir
con su -, deesse offício suo; offícium suum
desérere; ab offício suo discédere; ser fiel a
su -, in offício esse; consideró su -, offícii
duxit ; cumplo el - de informarte, débitum éxpleo offícium certiorem te faciendi // (ejercicio que se encarga al alumno para hacerlo
en casa) pensum, i n. Sin: pensum domésticum; pensum (scriptum) scholare. Uso: - punitivo, pensum poenale; devolver los deberes
corregidos, pensa correcta réddere.
debilidad: (falta de vigor) debílitas, atis f.
Sin: imbecíllitas; infírmitas. Uso: - física,
córporis vel vírium imbecíllitas; valetúdinis
infírmitas // (fig, falta de energía) imbecíllitas, infírmitas. Uso: - de ánimo, ánimi infírmitas, dissolútio, mollítia, imbecíllitas; - de
espíritu, infírmitas mentis.
debilitación: (acción de debilitar) debilitátio, onis f. Sin: attenuátio; enervátio; hebetátio // (falta de vigor) v. debilidad.
debilitamiehto, v. debilitación.
300
decenal
debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare;
languefácere // debilitarse, enervari; relanguéscere; evigéscere; devigéscere; vigorem
amíttere.
debug (Inform), corregir errores en un programa: emendare. Sin: corrígere.
debugger (Inform), corrector de programa:
emendatrum, i n. Sin: emendatórium; correctórium.
debugging (Inform), corrección: emendátio,
onis f. Sin: corréctio.
debut: prodúctio, onis f. Sin: prolúsio;
inítium, princípium; exórdium.
debutante: tiro, onis m.
debutar: Teat produci. Sin: exordiri; inítium
fácere. Uso: hacer -, áliquem prodúcere.
década: decas, ădis f. Uso: a mediados de la
- del 80, mediante decénnio octavo.
decadente: labens, entis. Sin: lánguens.
n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus
primus.
decano: (el más antiguo de una comunidad,
cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu
máximus // (el que con título de - es nombrado para presidir una corporación o una
facultad universitaria) decanus, i m. Sin: senior. Uso: - de los párrocos, senior curionum
vel parochorum; curionum primus; - de los
profesores, professorum decanus vel primus;
- del Colegio de Cardenales, Cardinalis decanus; Patrum Cardinálium primus; Princeps
Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri
Collégii Decanus; - de una Facultad, Facultatis decanus; Facultati praepósitus; - de la
Facultad de Filosofía, decanus académicae
Facultatis philosóphicae.
decantar: (ponderar, engrandecer) iactare.
Sin: celebrare; láudibus extóllere // (trasegar
un líquido sin que salga el poso) deliquare,
delicare.
decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi
percútere.
decarburación o descarburación: carboni
detráctio.
decadentismo: decadentismus, i m.
decarburar o descarburar: carbónium (álicui rei) detráhere.
decágono: decagōnus, i m; decagōnum, i n.
decagrama: decagramma, ătis n.
decalitro: decalītrum, i n. Sin: decem litrorum mensura.
decálogo: decálogus, i m. Sin: decem mandata vel praecepta.
decámetro: decámetrum, i n. Sin: decem
metra. Uso: - cuadrado, decámetrum quadratum.
decanato: decani offícium vel munus (-nĕris
decatleta: in decathlo certator.
decatlón: decathlum, i n.
decauville: ferrívia agrestis. Sin: ferrívia decauvilliana; via férrea angustior.
decena: (el número 10) decussis, is m // (cantidad de diez) decas, ădis f. Sin: decúria, ae f.
decenal: decennis, e.
301
decenio
decenio: decénnium, ii n.
proféssio; - Universal de los Derechos del
Hombre, Declarátio Universalis circa Iura
Hóminis; rehusar toda -, omnem declarationem recusare.
decepción: decéptio, onis f.
decibel, v. decibelio.
decibelio: Fís decibéllium, ii n. Sin: décima
belliana.
decigramo: decigrammum, i n. Sin: decigramma, ătis n; décima pars grámmatis.
decilitro: decilītrum, i n. Sin: décima litri
pars.
décima: (cada una de las diez partes en que
se divide un todo) décima, ae f. Sin: décimum; décima pars. Uso: - de segundo, décima secundi pars // (composición poética
que consta de diez versos octosílabos) decásthichon, i n // (diezmo) v. esta voz.
decimal: (que tiene por base el número diez)
decimalis, e. Sin: decimárius; denárius. Uso:
número -, númerus decimalis; sistema métrico -, systema métricum decimale // (perteneciente al diezmo) decumanus vel
decimanus, a, um. Sin: decimalis.
decimal (Inform): decimalis, e.
decímetro: decímetrum, i n. Sin: décima
metri pars. Uso: - cuadrado, cúbico, decímetrum quadratum, cúbicum.
decimilímetro: decimillímetrum, i n. Sin:
millímetri décima pars.
declamador: declamator, oris m. Sin: orator
empháticus.
declaración: declarátio, onis f. Uso: - de
aduana, declarátio telonária; - del contenido,
rei contentae declarátio vel indicátio; - de ingresos, de renta, fiscal, proféssio; censualis
declarativo: Gram declarativus, a, um.
declinación: (caída, bajada) descensus, us m
// (Astron, distancia de un astro al ecuador
celeste) recessus, us m // Gram declinátio,
onis f. Sin: declinatus, us m; flexus, us m; nóminum flexura. Uso: - de una palabra, declinátio vocábuli in casus.
declinar: (decaer, disminuir) declinare, (se)
inclinare. Sin: defícere; recédere; (se) remíttere; immínui. Uso: al - el día, vergente vel
deficiente iam die; el sol declina, sol (se) inclinat; la fiebre declina, febris (se) remittit;
su gloria declina, eius gloria imminúitur //
Gram declinare. Uso: - nombres y verbos, nómina declinare et verba.
declinómetro: declinómetrum, i n. Sin: declinationis magnéticae index.
decocción: decóctio, onis f. Sin: decoctum.
decodificación o descodificación: mechanēma codícibus transferendis. Sin: instrumentum códicis commutatórium.
decolonizar: dicionem colonialem auferre.
Sin: colónias dissólvere.
decoloración: decolorátio, onis f. Sin: coloris
ablátio, adémptio, detráctio, subtráctio.
decolorante: adj decolōrans, antis // sust líquidum vel materia decolōrans.
decoración: (acción de decorar) ornátio,
exornátio, onis f. Sin: exornandi actus //
(cosa que decora) ornamentum, i n. Sin: ornatus, us m.
302
definidor
decorado, v. decoración.
subdúcere.
decorativo: decorativus, a, um.
decretal: adj decretalis, e // sust lítterae decretales. Sin: decretalis epístula.
decretalista: decretalista, ae m. Sin: decretálium interpres, peritus, studiosus.
decretista: decretista, ae m.
decúbito: decúbitus, us m. Uso: - lateral, decúbitus lateralis.
decuplicar: decuplare. Sin: décies multiplicare.
decurión: decúrio, onis m.
decurso: decursus, us m. Uso: en el - de los
tiempos, decursu témporum.
dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumentum, tegumentum, opérculum; dígiti munimentum, tegumentum.
dedicación: Rel dedicátio, onis f. Sin: consecrátio; sollemne, is n.
dedicarse: incúmbere. Uso: - a socorrer viudas y huérfanos, incúmbere in auxílium víduis orphanisque ferendum.
dedicatorio: dedicatórius, a, um.
deducción: (Filos, forma de razonamiento)
argumentátio, onis f. Sin: ratiocinátio. Uso: conjetural, coniectura // (Lóg, nexo entre el
consiguiente y las premisas) conexum, i n //
(conclusión de silogismo) conclúsio, onis f.
Sin: illátio // (acción de sacar o separar una
parte del todo) dedúctio, onis f. Sin: detráctio. Uso: hacer - de dinero, pecúniam dedúcere; pecúniae summam substráhere,
deducible: deducíbilis, e.
deducir: (sustraer, rebajar) detráhere (áliquid de áliqua re).
defecación: alvi purgátio.
defecar: alvum purgare.
defectible: defectíbilis, e.
defectivo: defectivus, a, um.
defenestración: e fenestra deiéctio (-onis f) //
fig, deiéctio; amótio; remótio; deposítio; expúlsio; de gradu vel de múnere deiéctio.
defenestrar: de vel e fenestra deícere // fig
depéllere; demovere; removere; de gradu vel
de múnere deícere.
defensa: defénsio, onis f. Uso: - antiaérea,
aëriarum incursionum defensores; defensores
aëronávium incursántium; - personal, sui defénsio // (jugador, en el fútbol) defensor, oris
m. Uso: - central, defensor médius vel centralis; la -, defensores, um mpl.
defensor: adj defensórius, a, um // sust defensor, oris m. Uso: Dep, - de un título, defensor títuli (athlétici).
deferencia: (fig, muestra de respeto o de
cortesía) officiosa observántia.
déficit: lacuna, ae f. Sin: rei nummáriae lacuna; nummária iactura. Uso: llenar un -, lacunam explere.
definición: definítio vel finítio, onis f.
definidor: (que determina o manda) definītor, oris m.
303
definir
definir: definire.
deífico: deíficus, a, um.
definitivo: terminalis, e.
deflación: deflátio, onis f. Sin: nummária
contráctio vel coarctátio.
deflacionista: deflationis fautor.
deflagrador: Mec incensórium, ii n.
delantera: Dep oppugnatores, um mpl. Sin:
assultores; assultorum agmen // (parte anterior de una cosa) pars antica.
defoliante: defoliamentum, i n.
defoliar: defoliare.
deforme: deformis, e.
defraudador, ra: fraudator vel defraudator,
oris m; fraudatrix vel defraudatrix, icis f.
degenerar: (de persona) degenerare. Sin:
corrumpi // (de cosa) in peius verti. Sin: depravari.
deglución: deglútio, onis f. Sin: exháustio;
actus deglutiendi.
degradación: gradūs deiéctio.
degradar: de gradu deícere // degradarse, se
abícere; corrumpi.
dehiscencia: dehiscéntia, ae f. Sin: patefáctio
spontánea.
deificar: deificare.
deísta: deísta, ae m.
delantal: cinctus, us m; cinctum, i n. Sin:
cinctórium; praecinctórium; cinctículus.
defoliación: defoliátio, onis f.
deificación: deificátio, onis f.
deísmo: deísmus, i m.
delación: delátio, onis f. Sin: delatura, ae f.
deflector: instrumentum deflectórium.
deicida: deicīda, ae m
deípara: deípara, ae f. Sin: Dei Mater; Dei
Génetrix.
delantero: Dep oppugnator, oris m. Sin: assultor; incursor. Uso: - centro, médius assultor; cursor centralis.
delegación: (acción y efecto de delegar) legátio vel delegátio, onis f. Sin: mandatum;
múneris delegátio // (conjunto de delegados)
delegátio, onis f. Sin: delecti viri vel hómines
// (cargo de delegado) legati munus // (oficina del delegado) legati sedes // - Apostólica, Delegátio Apostólica; - de hacienda,
aerárii procurátio vel administrátio.
delegado: delegatus, i m. Sin: legatus. Uso: Apostólico, Delegatus Apostólicus; delegados a las Organizaciones Internacionales,
viri legatorum múnere fungentes apud nationum Consília; delegados de varias naciones,
delegati plúrium nationum.
delegante: delegator, oris m. Sin: mandator;
qui délegat.
delegar: delegare áliquid álicui. Sin: concrédere; commíttere; demandare.
delete (Inform): delere; v. borrar.
304
demócrata
deliberativo: deliberativus, a, um.
delincuente: effractárius, ii m; effractor, oris
m.
delineamiento: delineátio, onis f. Sin: designátio; adumbrátio.
delirante: delirus, a, um.
delirar: delirare.
delirio: Med delírium, ii n. Sin: delirátio,
onis f (también en sentido fig). Uso: - de
grandeza, cupíditas poténtiae.
delito: delictum, i n. Sin: crimen; scelus.
Uso: - flagrante, manifestum atque deprehensum scelus; sorprender a uno en flagrante -,
áliquem in manifesto delicto deprehéndere
vel comprehéndere.
delivery order: mandatum subministrationis.
Sin: merces subministrandi mandatum.
delta: delta indecl.
deltaplano: anemoplanum, i n. Sin: aëronavis velífera vel velífica.
deltoides: adj triangularis, e. Sin: deltae símilis // sust deltóides, is m.
demagogia: (dominación de la plebe) demagógia sive -gogīa, ae f. Sin: pópuli impérium;
plebis régimen, domínium, dominátio, dominatus (-us m); (seditiosa) dominátio popularis; ínfimae plebis dominatus vel arbítrium //
(política que halaga las pasiones de la plebe)
popularis rátio. Sin: agitationes (-um fpl) pópuli. Uso: lo hizo por -, id fecit, ut plebi assentaretur vel ad grátiam pópuli captandam.
demagógicamente: demagógice. Sin: populáriter; demagógico stúdio.
demagógico: demagógicus, a, um. Sin: popularis; seditiosus. Uso: discurso -, cóntio seditiosa; espíritu -, ingénium populare,
seditiosum; leyes -, leges turbulentae; orador
-, seditiosus plebis contionator; política -, popularis rátio.
demagogo: demagogus, i m. Sin: plebis assentator, fautor, turbator, seductor; vulgi tentator;
homo
popularis,
seditiosus,
turbulentus; homo rerum novarum cúpidus;
civis evertendarum rerum cúpidus; aurae popularis captator; rerum novarum molītor //
(sectario de la demagogia) popularis impérii
sectator. Sin: plebícola // (cabeza o caudillo
de una facción popular) popularis factionis
princeps (-cĭpis m). Sin: plebis dux vel ductor
// (orador revolucionario) contionator, oris
m. Sin: popularis orator.
demarcación: demarcátio, onis f. Sin: fínium
descríptio; áctio terminandi. Uso: línea de -,
términus, i m; confínium, ii n.
demiurgo: demiurgus, i m. Sin: demarchus.
democracia: democrátia sive - cratīa, ae f.
Sin: populare régimen; civile impérium;
rátio popularis. Uso: - liberal, democrátia liberalis; - parlamentaria, democrátia parlamentária vel parlamentaris; defender la -,
causam popularem deféndere; profesar la -,
pópuli causam ágere; causam popularem suscípere // (partido político) - cristiana, democrátia christiana // (Estado en que el pueblo
ejerce la soberanía) popularis res pública.
Sin: cívitas popularis.
demócrata: adj popularis, e. Sin: civilis.
Uso: ser -, populáriter ágere; volverse -, popularem fíeri // sust demócrata, ae m; demócrates, is m. Sin: popularis, is m; homo
popularis; pópuli fautor. Uso: - cristiano, demócrates christianus; christianus democráticus; - excelente, demócrates excellens; -
305
democráticamente
liberal, demócrates liberalis; social -, demócrates socialis; - socialista,v. social-demócrata; ser -, populáriter ágere; volverse
demócrata, popularem fíeri.
democráticamente: democrátice. Sin: populáriter; democrática ratione.
democrático: democráticus, a, um. Sin: popularis, e. Uso: característica de quien (o de
lo que) es -, índoles democrática; espíritu -,
ingénium populare; gobierno -, potestas popularis; partido -, fáctio popularis; régimen -, régimen democráticum; reglas -, democrática
rátio; tendencia -, popularis impérii stúdium;
tradición -, tradítio democrática.
democratización: democratizátio, onis f.
Sin: rátio agendi populáriter.
democratizar: democratizare. Sin: democrátiam indúcere.
democristiano: adj y sust demochristianus.
Sin: christianus democráticus // sust demócrata (-ae m) vel demócrates (-is m) christianus.
demodulación: demodulátio, onis f. Sin: originárii vibrationis géneris restitútio.
demodulador: (instrumentum) demodulatórium.
demofobia: demophóbia sive -phobīa, ae f.
demografía: demográphia sive -graphīa, ae
f. Uso: - comparada, demográphia comparata.
demográfico: demográphicus, a, um. Uso:
cuestión -, demográphica quaestio; explosión
-, demográphica explósio.
demógrafo: demógraphus, i m.
demolición: demolítio, onis f.
demología: demológia sive -logīa, ae f.
demoníaco: daemoníacus, a, um.
demonio: (diablo) daemon, ŏnis m. Sin: daemónium; diábolus. Uso: adorador del -, daemonícola, ae m // (persona perversa)
scelestus vel nefárius homo. Sin: homo nequam, nequíssimus, sceleratíssimus // (hombre o niño travieso) homo vel puer lascivus,
irrequietus, inquietus, turbulentus.
demonolatría: daemonolatrīa, ae f. Sin: dáemonum adorátio, cultio (-onis f), cultus (-us
m).
demora: commorátio, onis f; v. retraso
demoscopia: demoscópia sive -scopīa, ae f.
demoscópico: demoscópicus, a, um. Uso: investigación - , indagátio demoscópica.
demostración: (acción de manifestar) declarátio, onis f. Sin: testificátio; significátio //
(efecto de manifestar) testimónium, ii n. Sin:
signum // (ostentación o manifestación pública de fuerza, poder, etc.) demonstrátio,
onis f. Uso: se esperan demostraciones de los
opositores, demonstrationes adversariorum
exspectantur; v. manifestación // (razonamiento mediante el cual se establece la verdad de una proposición) demonstrátio, onis f.
Sin: argumentátio. Uso: - geométricas, rationes geométricae; lineales probationes.
demostrar: demonstrare. Sin: monstrare; osténdere; patefácere. Uso: - experimentalmente, experiendo probare vel osténdere;
experimento comprobare; v. manifestar.
demostrativo: (que manifiesta) demonstrativus, a, um. Sin: epidícticus // (que prueba)
306
deontólogo
probans, antis. Sin: cómprobans.
demótico: demóticus, a, um.
dendrocronología: dendrochronológia sive
-logīa, ae f.
dendrografía: dendrográphia sive -graphīa,
ae f.
dendrográfico: dendrográphicus, a, um.
dendrometría: dendrométria sive -metrīa, ae
f. Sin: árborum diménsio.
denegación: (acción de rechazar una acusación) abnuéntia, ae f.
denigración: obtrectátio, onis f. Sin: criminátio.
denigrante: obtrectator, oris m. Sin: criminator.
denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama
de alguien) lacerare, láedere famam (vel
nomen) alicúius. Sin: obtrectare álicui; detrectare áliquem // (injuriar, ultrajar) iniúriam álicui fácere, inferre, afferre, impónere .
Sin: iniúriā áliquem affícere.
denigratorio: calumniosus, a, um.
denominador: denominator, oris m. Sin:
pars divisória.
densidad: dénsitas, atis f. Sin: spissitudo.
Uso: - de población, dénsitas demográphica.
densímetro: densímetrum, i n. Sin: densitatis
index (-dĭcis m).
dentado: dentatus, a, um. Sin: denticulatus.
dentadura: dentatura, ae f. Sin: déntium
ordo vel séries; dentes, ium mpl. Uso: - postiza o artificial, dentatura artificialis; próthesis dentária; dentes ficti, fictícii, facti, empti.
dental: déntium gen pl // Ling dentalis, e.
dentario: dentárius, a, um.
dentellado: denticulatus, a, um. Sin: serratus.
dentición: dentítio, onis f.
denticulación: denticulátio, onis f.
denticulado: denticulorum ordo vel séries.
dentículo: dentículus, i m.
dentífrico: dentifrícium, ii n. Sin: mundicina, ae f; pasta dentária vel dentrífica. Uso:
pomo de -, túbulus pastae dentáriae.
dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin:
dentis ebur (-ŏris n).
dentista: dentista, ae m. Sin: dentárius, ii m;
odontoiatrus; médicus dentárius vel déntium.
denuncia: (acción y efecto de denunciar) denuntiátio, onis f. Sin: delátio // (documento
en que consta) libellus, i m. Sin: libellus alicúius rei index.
denunciante: delator, oris m.
denunciar: - algo a alguien , deferre áliquid
ad áliquem.
deontología: deontológia sive -logīa, ae f.
deontológico: deontológicus, a, um.
deontólogo: deontólogus, i m.
307
departamento
departamento: (apartamento) diaeta, ae f.
Uso: - de tres piezas y cocina, diaeta trium
conclávium coquinaeque // (compartimento)
loculamentum, i n. Sin: sedes; státio; compartimentum. Uso: - de reanimación, státio
redanimationis; - de terapia intensiva, sedes
curationis valentíssimae; - para fumadores,
loculamentum tabaco indulgentibus // (división territorial) circumscríptio, onis f. Sin:
régio; província.
depauperación: procedens indigéntia. Sin:
opum deminútio.
depauperado: opuléntiā destitutus. Sin: ad
misériam redactus.
depauperar: depauperare. Sin: ad inópiam
redígere; alicúius opes deminúere.
dependiente: (empleado, especialmente de
comercio) mercatoris fámulus vel adiutor.
depilación: depilátio, onis f. Sin: evirátio pilorum; pilorum detráctio.
depilado: depilatus, a, um. Sin: deglabratus;
vulsus.
depilador: depilator, oris m. Sin: dropacator;
dropacista; alípilus, alipilárius (- de axilas).
depilar: depilare. Sin: glabrare, deglabrare;
dropacare; psilothrare; pilos (álicui) véllere,
evéllere, detráhere; v. rasura.
depilatorio: adj depilatórius, a, um. Sin:
pilos evellens; ad pilos detrahendos vel
evellendos aptus // sust depilatórium, ii n.
Sin: psilothrum vel psilotrum; dropax, ăcis
m; unguentum pilis detrahendis aptum.
dépliant: libellus éxplicans. Sin: suasória plicátilis charta; chártula suadendo accommodata; - comercial, chártula mercem
commendans; - turístico, chártula periegética.
deponente: Gram deponens, entis.
deponer: depónere.
deportación: deportátio, onis f.
deporte: (recreación, pasatiempo) reféctio,
onis f. Sin: recreátio; ánimi (animorum si el
sujeto es plural) remíssio, relaxátio; levamentum, levamen (-mĭnis n) // (placer, diversión) voluptas, atis f (placer); delectátio
vel oblectátio, onis f (el divertirse); delectamentum vel oblectamentum, i n (lo que divierte). Uso: por -, delectationis causā; ánimi
causā // (ejercicio físico) córporis exercitátio.
Uso: hacer, practicar -, corpus exercere;
exercitatione córporis exerceri // (actividad
física ejercida como juego o competición)
ludus gýmnicus; gýmnicum vel lúdicrum certamen. Sin: gymnas, ădis f; gymnástica;
athlética; athlética ars; ars vel res gýmnica;
lúdicra vel lusória exercitátio; lúdicra exercendi; athléticae vel gýmnicae exercitationes;
gymnásticum exercítium; ludus córpori exercitando vel exercendo. Uso: - acuático, gýmnicum aquátile; deportes de invierno,
lúdicrae exercitationes hibernae; camiseta de
-, indúcula gymnástica; campo de -, ludorum
campus, stadium, palaestra; campus lúdicer
vel lúdicrus; lusória palaestra; lusórium stádium; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
campus; batir un récord en un -, alicúius
athléticae artis palmam ferre; practicar algún
-, athléticam vel gýmnadem exercere.
deportista: (persona aficionada a los deportes o entendida en ellos) athléticae studiosus;
athletismi fautor (m), fautrix (f). Sin: gymnicorum ludorum studiosus; lusóriae córporis
exercitationis studiosus // (persona que por
afición o profesionalmente practica algún
deporte) vir gýmnicus. Sin: ludi gýmnici cul-
308
derbi
tor (-oris m); cultrix (-icis f); athléticae vel
athletismi cultor.
deportivamente: gýmnice. Sin: gýmnico
more; gýmnica ratione; agonistarum ritu.
deportividad: índoles agonística.
deportivo: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásticus; lusórius; lúdicer vel lúdicrus; ad lúdicra
vel lusória exercítia spectans. Uso: artículo
-, instrumentum athléticum; certamen -, lúdicrum certamen; lúdicra conténtio; lúdicrae
vel lusóriae exercitationis conténtio; club -,
exercitationum sodálitas; lúdicris exercitatiónibus (vel exercítiis) favendis sodalícium;
ejercicios y manifestaciones -, exercitationes
et manifestationes lúdicrae; noticiario -, núntii rei gýmnicae; traje -, vestis ad córporis
exercitationes apta.
deposición: deposítio, onis f.
depositante: depósitor, oris m. Sin: depositárius; deponens.
depositar: depónere. Sin: áliquid álicui custodiendum vel servandum dare; ad tempus
trádere.
depositario: depositárius, ii m. Sin: depósiti
curator, administrator; temporárius possessor
vel detentor.
depósito: depósitum, i n. Sin: depositórium;
conditórium, reconditórium; repositórium;
receptáculum; conceptáculum. Uso: - de bencina, receptáculum benzinae; benzinárium; de equipajes, de bultos, repositórium vel depositórium sarcinarum; receptáculum sarcinárium; - de gas, gasárium; - de mercancías,
mércium apotheca; - de nafta, exceptórium
naphthae vel ólei terrígeni; - de objetos perdidos, offícium depositárium; offícium rerum
inventarum; - de trigo, hórreum vel graná-
rium.
depreciación: depretiátio, onis f. Sin: vílitas;
prétii deminútio, imminútio, minútio.
depreciar: prétium deminúere, imminúere,
minúere. Sin: rem viliorem réddere.
depredador: depraedator, oris m.
depresión: (hundimiento) depréssio, onis f.
Sin: demíssio. Uso: - del terreno, locus depressus vel iacens // (decaimiento de ánimo)
ánimi abiéctio, demíssio, contráctio, infráctio, imminútio; depréssio ánimi. Sin: ánimus
demissus, depressus, fractus // (declive económico) iacens res oeconómica.
depresivo: déprimens, entis. Sin: ánimum
frangens.
depresor: deductórius, a, um. Uso: músculo
-, músculus deductórius; músculus demittendo aptus.
deprimido: depressus, a, um. Sin: demissus;
deiectus // fig abiectus, a, um. Sin: fractus;
gravatus; vitam perosus vel detestans; vitae
fastidiosus.
deprimirse: se vehementer abícere.
depuración: depurátio, onis f. Sin: depurgátio; mundátio.
depurador: instrumentum depurgativum.
Sin: apparatus mundatórius; máchina purífica.
depuratorio: purgatórius, a, um.
deradenitis: deradenites, is f. Sin: colli glandularum inflammátio vel inflátio.
derbi o derby (competición hípica o depor-
309
derecha
tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen.
derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin:
(a) dextrā. Uso: hacia la -, dextrorsus vel
dextrorsum; a la - del Danubio, dextrā Danúbio // individuo de extrema -, extremarum
pártium dexterarum sectator.
derechamente: rectā. Sin: directo.
derechista: sectator pártium dexterarum.
derecho: - canónico, - eclesiástico, ius canónicum; - civil, ius civile vel cívium; - criminal, ius criminale; - divino, ius divinum; hereditarios, iura hereditária; - hipotecario,
ius hypothecárium; pígnoris ius; - humanos,
iura hóminis; humana iura; respetar los - humanos, iura humana revereri; - natural, ius
naturale; lex naturae vel naturalis; - público,
ius públicum // - al descanso, ius requietis; a la existencia, - a la vida, ius vitae; ius ad
vitam; - a un decoroso género de vida, ius in
vitae dignum genus; - a la integridad física,
ius integritatis córporis; - a la libre investigación de la verdad, ius veritatem líbere investigandi; - al trabajo, ius laborandi //- de
almacenamiento, locationis prétium; - de anclaje, vectigal stationis; prétium in portu consistendi; - de apelación, ius appellationis; de asilo, asyli ius; ius sacrum asyli; templi
immúnitas; - de asociación, ius societatem
áliis cum áliis coīre; - de entrada, portórium,
ii n; - de existencia de Israel, ius exsisténtiae
Israhéliae; derechos del fisco, fiscália, ium
npl; fiscália iura; - de gentes, ius géntium;
derechos de los nativos, iura autócthonum; de propiedad privada, privati domínii ius; de reunión, ius in unum locum se congregandi; - de vida y muerte, necis et vitae licéntia; vitae necisque potestas; - de voto, ius
suffrágii; derechos de cruzar volando, iura
transvolandi.
deriva: ir a la -, flúctibus ferri. Sin: non te-
nere cursum; suo cursu decédere; deerrare;
evagari // fig deerrare. Sin: itínere deerrare;
deorbitare a via recta; e recto itínere declinare, defléctere, excédere, aberrare.
derivómetro: apoplanesímetrum, i n. Sin:
instrumentum declinationis mensurale.
dermatitis: dermatites, is f. Sin: cutis inflammátio, inflátio, fervura.
dermatógeno: dermatógenus, a, um.
dermatografía: dermatográphia sive -graphīa, ae f.
dermatógrafo: dermatógraphus, i m. Sin:
dermatográphiae peritus.
dermatología: dermatológia sive -logīa, ae f.
Sin: cutis morborum descríptio.
dermatológico: dermatológicus, a, um. Sin:
ad dermatológiam spectans..
dermatólogo: dermatólogus, i m. Sin: morborum pellis peritus.
dermatopatía: dermatopathīa sive -páthia, ae
f.
dermatosis: dermatosis, is f. Sin: cutis morbus, vítium; pellis morbus.
dermatozoo: parasítica cutis bestíola.
dermoideo: sustancia -, dermóides, is f; dermóidos, ĕos n.
dernier cri: recentíssimus, a, um.
derogatorio : derogatórius, a, um.
derrame: (lo que se sale y pierde de los líquidos) spársio, onis f. Sin: effúsio; profúsio
310
desalentar
// (sesgo en el hueco de una puerta o ventana
que permite abrirla mejor) incisura, ae f.
derroche: prodigéntia, ae f. Sin: lárgitas
nímia; profúsio.
derrota: profligátio, onis f (- militar, - en certámenes deportivos, etc.).
derrotar: profligare. Sin: prostérnere; víncere, superare. Uso: ser derrotado en un certamen deportivo, victus discédere.
derrotismo: rerum evertendarum stúdium.
derrotista: rerum evertendarum studiosus.
derrumbamiento, v. desmoronamiento.
derrumbarse: delabi, labi, collabi. Sin:
rúere, corrúere.
derrumbe: collapsus, us m. Sin: deiectus, us
m; terrae labes (-is f), lapsus, hiatus (-us m).
desabotonar: glóbulos dislaqueare.
desabrochar: exfibulare (desasir broches,
hebillas). Sin: laxare (desasir broches, hebillas, botones u otra cosa con que se ajusta la
ropa); dislaqueare.
desacidificación: aciditatis amíssio.
desacidificar: aciditate privare.
desacreditado: está -, fidem amisit. Sin:
nulla ei fides est.
desacreditador: detrectator, oris m.
desacreditar: detrectare vel infamare áliquem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem)
alicúius detrectare, mínuere, deminúere; áliquem vel áliquid per contemptionem deprí-
mere // desacreditarse, fidem amíttere.
desafinación: ábsona vel díssona vox. Sin:
díssona nota; díssonum quiddam.
desafinadamente: díssone. Sin: ábsone; absurde.
desafinar: absurde vel ábsone cánere. Sin:
ábsonum esse; díssonum quiddam cánere.
Uso: que desafina, ábsonus; absurdus.
desafío: (reto) provocátio, onis f. Uso: - de
nuestro tiempo, provocátio aetatis nostrae; presentado a ..., provocátio in + ac // (rivalidad, competencia) certátio, onis f. Sin: conténtio.
desaguisado: (hecho contra ley o razón)
erratum, i n. Sin: ímprobe (vel inconsiderate,
vel inconsulte) factum.
desahogar: effúndere // desahogarse, effundi.
desahogo: - económico, módica prospéritas.
Sin: res satis prósperae. Uso: vivir con -, satis
vel módice dives sum.
desahuciado: (despedido) e domo locata expulsus, deturbatus, eiectus // (que no tiene posibilidad de curación) desperatus, a, um. Sin:
pérditus; depósitus.
desahuciar: (despedir a un inquilino) e
domo locata eícere, expéllere, deturbare, abígere.
desahucio: e locata domo expúlsio, eiéctio,
exáctio.
desalentar: ánimum alicúius frángere, percéllere // desalentarse, ánimo frangi. Sin:
ánimo cádere, concídere, defícere, demitti vel
se demíttere; ánimum abícere vel despondere.
311
desaliento
desaliento: ánimi abiéctio, deféctio, demíssio. Sin: abiectus vel iacens ánimus.
desalojado: domo eiectus. Sin: ex locata
domo eiectus (- de una casa alquilada); ex
locato práedio eiectus (- de un predio alquilado).
desalojar: expéllere. Sin: péllere; eícere; deícere (echar); exturbare, deturbare (hacer
salir a la fuerza); áliquem domo eícere; áliquem ex locata domo eícere (- de una casa
alquilada); áliquem ex locato práedio eícere
(- de un predio alquilado); áliquem locatione
domūs privare (rescindir el contrato de alquiler de una casa); áliquem práedii locatione privare (rescindir el contrato de
alquiler de un predio).
desalojo: eiéctio, onis f. Sin: exáctio ; expúlsio; domo eiéctio; ex locata domo eiéctio (de una casa alquilada); ex locato práedio
eiéctio (- de un predio alquilado).
desamarrar: áncoram tóllere. Sin: ancorália
sólvere; navem sólvere.
desanimar: alicúius ánimum frángere, afflígere, deícere, stérnere, prostérnere // desanimarse, ánimo defícere, cádere, concídere,
succúmbere, frangi, demitti. Sin: ánimum vel
mentem demíttere, abícere, labefactare;
ánimo se demíttere. Uso: estoy desanimado,
ánimo demisso fractoque sum; no hay que
desanimarse, non est concidendum (vel succumbendum) ánimo; no se desanimen, ne
concidatis ánimo.
desánimo: exanimátio, onis f. Sin: ánimi deféctio, demíssio, abiéctio, contráctio; ánimus
fractus et demissus.
desaparecido: amissus, a, um. Sin: non inventus. Uso: muchísimos turistas -, permulti
turistae amissi.
desapasionado: sincerus aequusque. Sin:
stúdio et ira vácuus.
desaprobado: improbatus, reprobatus, a um.
Sin: reiectus.
desaprobar: improbare; reprobare. Sin: reícere; respúere.
desarmable: solútilis, e.
desarmar: (desmontar) v. esta voz // (quitar
las armas) exarmare, dearmare. Sin: armis
spoliare // (reducir las fuerzas militares de un
Estado o su armamento) apparatum militarem minúere // desarmarse, arma depónere.
Sin: ab armis discédere.
desarme: (acción de desarmar o quitar las
armas) exarmátio, onis f. Sin: dearmátio;
disarmátio; armis spoliátio; armorum adémptio. Uso: - nuclear, dearmátio nuclearis // (acción y efecto de desarmarse) ab armis
discéssio vel discessus (-us m) // (disolución
del armamento) apparatus militaris dissolútio
// (reducción del armamento) apparatus militaris imminútio. Uso: convenir en el - universal y gradual, consentire (inter se, cum
áliquo) de apparatu militari gradatim minuendo.
desarrollo: progréssio, onis f; progressus, us
m. Sin: profectus, us m; incrementum. Uso: científico, doctrinarum progressus; - comercial, mercaturae incrementum; - corporal,
córporis incrementum; - demográfico, auctus
natorum númerus; - espiritual, mentis profectus; - económico, oeconómica progréssio; rei
oeconómicae incrementum; oeconomicarum
rerum incrementum; - integral de todo el
hombre, omnímodus profectus totīus hóminis; - solidario de la humanidad, progréssio
géneris humani mútuo peragenda; - técnico,
ártium incrementum; - verdadero, auténtico,
progréssio vera, genuina, veri nóminis // - de
312
descarnado
la civilización, civilis cultus progréssio; - de
la personalidad, personae humanae incrementum // en vías de -, ad progressionem nitens; sub- , minor progréssio; super-, nímia
vel immoderata progréssio.
desatención: (falta de atención, distracción)
inconsiderántia, ae f.
desayunar, desayunarse: ientare vel iantare.
Sin: ientáculum súmere; prandículum (vel
primum cibum) súmere.
desayuno: ientáculum, i n. Sin: prandículum;
primus cibus. Uso: tomar el -, v. desayunarse.
desbandada: dispérsio. Sin: dissipátio;
disiúnctio. Uso: - de tropa, copiárum dispérsio
vel perturbátio; a la -, incompósite; effuse;
nullo órdine, disperse et diffuse.
desbastar: asciare. Sin: dolare; ásciā dolare
vel polire // fig erudire. Sin: imbúere.
desbloquear: impedimentum removere, reclúdere, reserare // fig liberare. Sin: difficultate expedire.
desbloqueo: impedimenti remótio
exémptio // fig difficultatis amótio.
vel
desbordamiento: exundátio, onis f.
desbordar: (salir de los bordes, derramarse)
e ripis éffluere, exundare, redundare.
descafeinación: cafaeīni ablátio. Sin: cafaeīnae amótio.
descalabro: súbitum patrimónii naufrágium.
descalcificación: decalcificátio, onis f. Sin:
cálcei imminútio vel deminútio.
descalcificar: cálcium auferre.
descalificación: (desacreditación) interdíctio, onis f // (Dep, eliminación de una competencia) a certámine amótio. Sin: inhabilitátio.
descalificar: (desacreditar, desautorizar o
incapacitar) interdícere // Dep, inhabilitare.
Sin: a certámine amovere.
descalzo: excalceatus vel excálceus, a, um.
descanso: quies, ētis f. Sin: réquies. Uso: eterno, aeterna quies; - festivo, réquies per
dies festos; - semanal, ótium hebdomadale;
día de -, dies feriatus; días de -, fériae, arum
fpl; hora de -, hora ad quietem data vel concessa; lugar de -, ad quietem locus; - para el
café, pausa cafeária; tomarse algunos días de
-, áliquot dies ad quietem sibi dare // (meseta
de escalera) aréola, ae f.
descaradamente: procáciter. Sin: impudenter; proterve.
descarado: procax, acis. Sin: protervus; ímpudens; ínsolens.
descarga: exonerátio, onis f. Sin: emíssio;
proiéctio; coniectus, us m; coniéctio. Uso: cerrada, grando (-dǐnis f) telorum; - eléctrica, eléctrica emíssio; ictus eléctricus; válvula de -, exonerationis válvula.
descargado: exoneratus vel deoneratus, a,
um. Sin: exinanitus.
descargador: (el que por oficio descarga
mercancías) exonerator, oris m. Sin: báiulus;
saccárius; qui merces (vel ónera) exponit.
descargar: exonerare vel deonerare. Sin:
evacuare; exinanire; depónere; emíttere.
descarnado: carne prope nudatus. Sin: ósseus.
313
descaro
descaro: procácitas, atis f. Sin: impudéntia;
protérvitas.
descarriar: áliquem de via defléctere. Sin:
transversum ágere áliquem // fig áliquem a
recta via defléctere; áliquem e recto itínere
defléctere; áliquem a virtute defléctere; áliquem in vítia indúcere, addúcere, impéllere
// descarriarse, deerrare. Sin: itínere
deerrare; defléctere viā; ex itínere defléctere;
e via excédere; declinare de via; fig aberrare;
a recto itínere aberrare; e recta via aberrare.
descarrilamiento: (F. C., acción y efecto de
descarrilar) deviátio, onis f. Sin: exorbitátio;
ex ferratae viae dúctibus digréssio vel digressus (-us m); ex órbitis (vel e régulis férreis)
digréssio; e dúctibus ferratis digressus. Uso:
- de un tren, hamaxóstici exorbitátio // (fig,
desviación, descarrío) deviátio, onis f. Sin: e
recto itínere digréssio, digressus, aberrátio.
descarrilar: deviare. Sin: exorbitare; defléctere; ex ferratae viae dúctibus (vel órbitis) excédere vel exsilire // fig e recto itínere
aberrare, égredi, dígredi.
descarrío: ab itínere deflexus (-us m) // fig, moral, a virtute deflexus. Sin: turbátio; perturbátio; conturbátio; ánimi turbátio.
descenso: descénsio, onis f. Uso: - deslizándose con esquí, decúrsio nartatória; - libre,
descénsio líbera.
descentralización: decentrátio, onis f. Sin:
dispertítio; distribútio; e médio amótio; e
centro prolátio.
descentralizador: qui (ministéria, múnera,
offícia) decentrat, dispertit, distríbuit.
descentralizar: decentrare. Sin: dispertire;
distribúere; e centro amovere; de médio demovere, e médio removere.
descifrable: interpretábilis, e. Sin: explanábilis.
desciframiento: notarum interpretátio, enodátio, explanátio, explicátio.
descifrar: interpretari. Sin: declarare; notas
interpretari, enodare, explanare, explicare.
Uso: - un epigrafe, inscriptionem declarare;
títulum interpretari.
descolonización: el proceso de -, conatus coloniarum demoliendarum.
descolorar, decolorar o descolorir: decolorare. Sin: colorem démere vel amovere.
descolorido: décolor, oris m. Sin: evanescens, entis.
descombrar: erúdere. Sin: rudéribus purgare.
descombro: egéstio, onis f. Sin: rúderum
egéstio.
descompresión: compressionis deminútio,
imminútio, remíssio.
descomprimir: pressionem remíttere. Sin:
pressum relaxare, laxare, minúere.
desconectar: (Electr, interrumpir o suprimir
el enlace o comunicación eléctrica entre dos
aparatos o con la línea general) disiúngere.
Sin: cláudere, interrúmpere, intermíttere, sístere.
descongelación: regelátio, onis f. Sin: egelidátio.
descongelar: regelare. Sin: egelidare.
desconsideración: (inadvertencia) inconsiderántia, ae f.
314
desde
descontaminación: decontaminátio, onis f.
descontaminar: decontaminare.
descontar: de summa decédere vel detráhere.
Sin: decessionem de summa fácere; áliquid
de summa dedúcere; ex pecúnia deductionem
fácere; pecúniae summam minúere vel imminúere.
descontentadizo: numquam contentus. Sin:
morosus; fastidiosus; diffícilis.
descorazonarse, v. desalentarse.
descorchador, v. sacacorchos.
descostrado: erasus, a, um. Sin: calce detectus, nudatus; tectório exutus; ópere tectório
exutus.
descotar, v. escotar
descote, v. escote.
descoyuntar: luxare.
descrédito: infámia, ae f. Sin: famae minútio; laudis imminútio; nóminis deminútio; afflicta vel nulla fides.
descreído: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius;
átheus; religionis expers.
descripción: descríptio, onis f. Uso: - de un
viaje, hodoëpóricum; descríptio itíneris.
descriptible: descriptíbilis, e.
descriptivo: descriptivus, a, um.
descristianización: a christiana re alienátio.
Sin: nóminis christiani delétio.
descristianizar: christiana fide privare. Sin:
christianam fidem auferre; nomen christianum delere; a christiana re abalienare // descristianizarse, christianam fidem amíttere.
descuartizar: (dividir en cuartos) quadrifáriam divídere. Sin: in quattuor partes divídere
// (coloq, cortar en pedazos) lacerare. Sin: in
frusta secare.
descubrimiento: (el descubrir) invéntio,
onis f; (cosa descubierta) inventum, i n. Uso:
- arquelógico, histórico, archaeológicum,
históricum inventum; el - de América, invéntio Américae; antes, después del - de América, ante, post Américam inventam vel
repertam; el - de la energía atómica, reperta
vis atómica.
descubrir: (manifestar lo que estaba oculto
o destapar lo que estaba tapado) manifestare. Sin: patefácere; detégere // (hallar lo
que estaba ignorado) invenire. Sin: reperire
// (alcanzar a ver) dispícere // (fig, enterarse
de lo que se ignoraba) deprehéndere (v. gr.
fácinus, un delito); invenire (v. gr. coniurationem, una conjuración) // descubrirse: (quitarse el sombrero) caput aperire. Sin:
adaperire caput álicui (delante de uno).
descuento: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
decéssio; deminútio; minútio; remíssio; ex re
dedúctio; de summa detráctio vel decéssio; e
summa dedúctio; summae imminútio; prétii
deminútio, minútio, decéssio, dedúctio. Uso:
- especial, specialis prétii dedúctio; - del 3 %,
dedúctio ternarum centesimarum; conceder
el - del 10 %, deductionem décimae partis
concédere; véndere mercem prétio decima
parte imminuto; sin -, sine deductione.
descuido: incúria, ae f. Sin: neglegéntia alicúius rei.
desde: inde ex. Sin: abhinc + ac. Uso: - hace
veinte años, deīnde ex viginti annis; abhinc
315
desdoblamiento
viginti annos.
desdoblamiento: bipartítio, onis f. Sin: in
duas partes divísio. Uso: fig, - de la personalidad, personalitatis dissociátio.
desdoblar: bipartire.
dissoluti mores; libertad -, immoderata libertas; petulancia -, effrenata petulántia.
desenfrenar: effrenare. Sin: frena vel frenos
remíttere, laxare, relaxare // desenfrenarse,
effrenari. Sin: effundi; remitti; se remíttere;
se relaxare; se effúndere (in áliqua re).
desengrasar: ádipem démere. Sin: pinguédinem levare.
desecación: exsiccátio, onis f.
desecamiento, v. desecación.
desecho: retrimentum, i n. Sin: eiectamentum; purgamen, mĭnis n; purgamentum; reícula merx. Uso: - industriales, eiectamenta
industriália; - nucleares, sordes nucleares; venenosos, retrimenta venenosa; materiales
de -, reiecta, orum npl; relíquiae, arum fpl.
desembarazar: vacuefácere. Sin: vacuare.
desembargar: pigneratione exsólvere. Sin:
e pigneratione sólvere.
desembocar: (desaguar un río, canal, etc.)
inflúere in + ac. Sin: se effúndere; infundi in
+ ac // (tener salida a un lugar) ferri ad + ac.
desembragar: disiúngere.
desembrague: disiunctura, ae f. Sin: disiúnctio. Uso: oprimir el pedal del -, pedale
disiunctionis prémere.
desempleo: óperis vacátio. Sin: involuntária
vel coacta cessátio ab ópere.
desenfoque: imago confusa. Sin: imago obscurata vel parum accurata.
desenfrenado: effrenus vel effrenatus, a, um.
Sin: dissolutus; effusus; immoderatus; immódicus; intémperans. Uso: alegría -, effusa
laetítia; bebedor -, intémperans vel acérrimus
potor; caballo -, effrenus equus; costumbres -,
desenmascaramiento: personae démptio,
detráctio, despoliátio // fig detéctio, onis f.
Sin: nudátio; denudátio.
desenmascarar: (quitar la máscara) álicui
personam démere, detráhere. Sin: cápiti (vel
ex cápite) alicúius personam démere // (fig,
poner al desnudo) detégere vel retégere. Sin:
nudare; denudare. Uso: - el ánimo, los propósitos de uno, alicúius ánimum (vel consília) nudare, - una maniobra, dolum detégere
// desenmascararse, personam depónere. Sin:
ánimum nudare; se detégere; omnem dissimulationem abrúmpere.
desenrollar: vólvere, devólvere, evólvere.
desensibilización: sentiendi vigoris imminútio.
desensibilizador: Fotogr, photográphicae
expressionis adiumentum.
desentrañar: (sacar las entrañas) exenterare
// (averiguar, penetrar lo más dificultoso y recóndito de algún asunto) perscrutari. Sin:
rem pénitus indagare; in rem pénitus descéndere; rem ex omni parte considerare.
desenvoltura: (desembarazo, desenfado)
alácritas secura. Sin: aperta ac secura simplícitas. Uso: con -, aperte et cándide; aperte ac
líbere.
316
desfavorable
desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: álacer,
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fácilis
et expeditus. Uso: - en el decir, fácilis et expeditus ad dicendum; apertior in dicendo.
deseo: (movimiento de la voluntad hacia el
conocimiento o posesión de una cosa) optátio, onis f. Sin: cupíditas; stúdium; voluntas;
mos, moris m. Uso: - de aprender, stúdium
discendi; conformarse, plegarse al - de uno,
se conformare ad voluntatem alicúius; alicúius voluntati óbsequi; satisfacer el - de uno,
morem gérere álicui, morigerari álicui; satisfacer los propios -, cupiditates satiare et explere; según el - de uno, ex (vel de) alicúius
voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem
alicúius rei comprímere // (lo que se desea)
optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id
quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de
uno, alicúius optata éxsequi vel explere; fácere quae áliquis optat vel vult; tener iguales
- y aversiones, idem velle et idem nolle //
(dicho de la suerte) corresponder a los - de
uno, optatis alicúius respondere; este es mi -,
ita cúpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi
- que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo
con el subj; frustrar los -, optata fállere; los se realizan, evéniunt optata; prevenir los -,
vota praecúrrere; según el -, ex optato vel ex
voto; tiene los mismos - que yo, éadem cupit
atque ego // (anhelo; apetencia del bien ausente o no poseído) desidérium, ii n; desiderátio. Sin: anhélitus, us m; anhelátio. Uso: de los bienes eternos, bonorum aeternorum
desidérium; despertar en uno el - de algo, fácere álicui desidérium alicúius rei; commovere álicui desiderium alicúius rei; sentir - de
algo, desidério alicúius rei teneri; esse in
desidério alicúius rei.
deseoso, sa: cúpidus vel appetītor; cúpida vel
appetitrix.
desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequálitas, atis f. Sin: discrepántia; dissimilitudo.
Uso: - económico, accepti et expensi inaequalitates; creditorum et debitorum inaequálitas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
expensarum rátio; - sociales, civílium clássium inaequalitates vel dissimilitúdines; desequilibrios entre los sectores productivos,
discrepántiae vel inaequalitates quae inter vários rei oeconómicae campos intercedunt; eliminar los - sociales, civílium clássium
inaequalitates componere; reducir los -, discrepántias imminúere // (trastorno de la personalidad) perturbátio vel turbátio, onis f.
desertar: exércitum desérere. Sin: signa relínquere.
desertización: deserti propagátio. Sin: propagátio harenarum.
desertor: desertor, oris m.
desesperadamente: desperanter.
desesperar: ánimum despondere. Sin:
desperare. Uso: - de algo, desperare áliquid,
vel álicui rei, vel de áliqua re; - de sí mismo,
de su salvación, desperare sibi, saluti suae.
desfalcar: dedúcere. Sin: detráhere; subdúcere; de summa áliquid dedúcere. Uso: - una
suma, decessionem de summa fácere; ex
pecúnia deductionem fácere; pecúniae summam minúere vel imminúere.
desfalco: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
démptio; subdúctio.
desfasado: díssidens, entis. Sin: díscrepans.
desfase: dissidéntia, ae f. Sin: discrepántia;
dissonántia; incongruéntia.
desfavorable: (de persona) adversus, a, um.
Sin: infensus; alienus vel aversus ab áliquo;
infestus álicui; inīquus álicui vel in áliquem //
317
desfile
(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; inīquus; non aequus. Uso: en posición -, inīquo
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mĭnis n;
pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de
modelos, hábitu novo indutarum (vel indutorum, si son varones) osténsio.
desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel
praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin:
devirginare; virginitate privare // (fig, tratar
superficialmente un asunto) áliquid delibare.
Sin: áliquid bréviter tángere, attíngere,
praestríngere; áliquid summatim percípere.
desfogar: - la ira contra uno, erúmpere (vel
evómere) iram in áliquem; - los dolores llorando, dolores in lácrimas effúndere.
desfondar: rúmpere. Sin: dirúere; effríngere;
perfríngere.
desgrasar: máculas auferre.
desgreñado: incomptus, a, um. Sin: impexus. Uso: cabellos -, incompti capilli; mujer
-, múlier incompta capillis; mulier crínibus
passis vel sparsis.
deshabillé: doméstica vestis. Sin: cubiculare
vestimentum.
desherbar: exherbare.
desheredado: ópibus destitutus.
deshidratación: dehydratátio, onis f. Sin:
aquae detráctio, extráctio, subtráctio.
deshidratador: aquae detractivus.
deshidratar: aquam extráhere vel detráhere.
Sin: exsiccare.
deshierba: herbarum malarum exstirpátio,
exémptio, detráctio, destrúctio.
deshollinador: caminorum purgator vel
mundator. Sin: curator vel ópifex purgandis
caminis.
deshumanización: dishumanizátio, onis f.
Sin: efferátio.
deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare;
ferum (ferocem, immanem) réddere; áliquem
humanitate exúere, privare, spoliare.
deshumedecedor: instrumentum áëri siccando.
desiderativo, v. optativo.
desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum
npl; solitudo; vástitas; deserta loca, locorum
vástitas; deserta locorum vástitas.
desigualdad: inaequálitas, atis f. Sin: inaequabílitas; differéntia inaequata.
desilusionado: in spe deceptus.
desinencia: Gram, verborum éxitus (-us m).
desinfección: disinféctio vel disinfectátio,
onis f. Sin: purgátio; expurgátio; ablútio, contagionis purgátio. Uso: - con fumigaciones,
suffimentum, i n; suffítio, onis f; suffimen,
mĭnis n.
desinfectante: adj disinfectans, antis. Sin:
antisépticus; infectionem áuferens, contagionem detergens, ábluens, expellens // sust antisépticum, i n. Sin: purgamen, mĭnis n;
purgamentum, i n; contagionis medicamentum. Uso: solución -, medicata aqua contagionem detergens; aqua contagionis
expultrix.
318
desmentir
desinfectar: disinfectare. Sin: purgare; expurgare; infectionem ablúere, depéllere. Uso:
- con fumigaciones, suffire; morborum contagiones suffimentis expéllere.
deslumbramiento: caecátio vel obcaecátio,
onis f. Sin: oculorum caligátio vel scintillátio
// fig ánimi conturbátio.
desintegración: disintegrátio, onis f. Sin:
dissolútio. Uso: - atómica, átomi dissolútio,
disiúnctio, disiectus (-us m); átomi vis
discissa; - radiactiva, disintegrátio radioactiva.
deslumbrar: excaecare. Sin: óculos hebetare, obtúndere, offuscare; óculos ( vel oculorum áciem, vel visum) perstríngere vel
praestríngere.
desinflamar: disinflammare. Sin: inflammationem auferre, adímere, amovere, detráhere,
levare.
desintegrar: scíndere. Sin: disiúngere, dissólvere.
desinterés: abstinéntia, ae f. Sin: continéntia;
innocéntia. Uso: lo hizo con -, hoc fecit nulla
spe práemii (vel mercedis) ductus.
desinteresadamente: abstinenter. Sin: gratis;
gratuíto; innocenter; liberáliter; sine ulla utilitate; neglecta utilitate; nullo cómmodo.
desinteresado: (de persona) ábstinens, entis.
Sin: ínnocens; haud lucrosus; non lucri cúpidus; suae utilitatis ímmemor; nulla mercedis
spe ductus. Uso: ser -, esse abstinentem; suae
utilitatis immémorem esse; nihil de cómmodis suis cogitare // (de cosa) gratuítus. Uso:
amor -, amor nullis causis sérviens.
desktop (Inform), escritorio: tábula, ae f
(systématis). Sin: mensa.
desleír: dilúere. Uso: - los colores con el
agua, colores aquā dilúere; colores desleídos,
colores dilūti.
deslenguado: ore vel linguā solutus. Sin:
parum verecundus in loquendo; ímpudens;
impudīcus; inverecundus.
deslumbrante: coruscans, antis. Sin: coruscus; óculos praestringens; oculorum áciem
praestringens. Uso: faros -, luminária praelúcida.
desmagnetizar: vim magnéticam excútere.
desmalladura: scissura, ae f.
desmayado: ánimo relictus.
desmayarse: linqui. Sin: ánimo linqui vel
relinqui. Uso: se desmayó, ánimo relictus est,
defecit, cóncidit; ánimus illi cóncidit vel defecit.
desmayo: deféctio, onis f. Sin: ánimi vel ánimae deféctio. Uso: sufrir un -, v. desmayarse;
se recobró del -, ánimum recepit; ánimus illi
rédiit.
desmentida: mendácii obiurgátio vel exprobrátio. Uso: dar una -, áliquem mendácii argúere, coargúere; álicui mendácium obícere;
recibir una -, mendácii árgui vel coárgui.
desmentir: (decir a uno que ha mentido) áliquem mendácii argúere vel coargúere // (refutar) refutare. Sin: reféllere; redargúere;
coargúere // (sostener o demostrar la falsedad de un dicho o hecho) infitiari. Sin: negare; no poder - , negare non posse //
(desdecir) diffiteri. Uso: - el propio cristianismo, diffiteri se christianum (esse) // (desmentirse) a seipso descíscere. Sin: a se
dissidēre vel defícere. Uso: nunca se desmin-
319
desmenuzar
tió, semper sibi cónstitit.
animar) v. esta voz.
desmilitarización: demilitarizátio, onis f.
Sin: ad usum civilem redúctio vel redáctio;
apparatūs béllici amótio.
desmoronarse: labi dep intr.
desmenuzar: in fragmenta secare.
desmilitarizar: (suprimir la organización o
el carácter militar) ad usum civilem redúcere
vel redígere // (desguarnecer de tropas o instalaciones militares) apparatum béllicum auferre vel removere. Sin: béllica instrumenta
atque munitiones amovere.
desmitificar: mýthica ratione exúere. Sin:
mýthicis figmentis exúere.
desmología: desmológia sive -logīa, ae f.
desmonetización: nummáriae poténtiae
adémptio.
desmonetizar: pecuniáriam adímere vim.
Sin: poténtiam nummáriam démere.
desmontable: solútilis, e.
desmontar: decompónere. Sin: sólvere; dissólvere.
desmopatía: desmopathīa, ae f.
desmoralización: morum corrúptio, depravátio, právitas, pervérsitas. Sin: mores mali,
pravi, depérditi, deteriores // (desaliento) v.
esta voz.
desmoralizado: (desalentado) spe destitutus.
Sin: omni spe deiectus. Uso: estar profundamente -, ánimo iacere.
desmoralizar: (corromper las costumbres)
bonos mores depravare, corrúmpere, vitiare;
desmoralizarse, bonos mores exúere // (des-
desmoronamiento: labīna, ae f. Sin: prolapsus, us m. Uso: - de tierra, terrae lapsus vel
prolapsus (- us m); terrae labes (-is f).
desmovilización: exércitūs (vel copiarum,
vel mílitum) dimíssio. Uso: ordenó la -, iussit
mílites dimitti.
desmovilizar: exércitum (vel cópias, vel mílites) dimíttere. Sin: exércitum missum fácere; cópias missas fácere; mílites missos
fácere.
desmultiplicador: machinamentum frequéntiae minuendae. Sin: mechanema motiónibus
lentandis.
desnacionalización: denationalizátio, onis f.
Sin: charactēris nationalis privátio; morum
alicúius pópuli abrogátio.
desnacionalizar: (privar del carácter nacional) denationalizare. Sin: charactēre nationali
privare; mores alicúius pópuli abrogare //
(privatizar) ad privatum domínium redígere.
Sin: a domínio Civitatis vindicare.
desnaturalizado: depravatus, a, um. Sin:
corruptus; perversus; inhumanus.
desnaturalizar: (alterar las propiedades o
condiciones de una cosa) naturam alterare,
demutare, mutare, permutare, depravare,
corrúmpere // (degradar una sustancia como
el alcohol o el aceite) denaturare // fig detorquere. Sin: pervértere.
desnicotinizado: nicotinā (nicotino, nicotiano veneno, nicotiano viro, nicotiana vi) vácuus. Sin: nicotinae (nicotini, nicotiani
veneni, nicotiani viri, nicotianae róboris) ex-
320
despegar
pers.
desnicotinizar: nicotīnam (nicotinum, nicotianum venenum, nicotianum virus, nicotianam vim) detráhere. Sin: nicotinam ...
extráhere vel elúere.
desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus,
a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin:
simplex, plĭcis. Uso: prosa -, nuda orátio //
(figura humana desnuda) nudum corpus.
desnutrición: denutrítio, onis f.
desobturador: everrículum, i n. Sin: exterminatórium.
desocupación: (falta de ocupación) caréntia
(vel vacátio) óperis. Sin: ab ópere vacátio;
ótium // (desempleo) coacta cessátio ab
ópere. Sin: coacta vacúitas laboris; invita
óperis vacátio; ótium non voluntárium.
desocupado: (sin ocupación, ocioso) ópere
carens. Sin: sine quaestu; óperum solutus;
otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare
// (desempleado, sin trabajo) homo
sine quaestu; ópere destitutus; invite vel
coacte otiosus. Uso: estar -, óperis vacationem pati.
desodorante: adj odorans, antis // sust capsella odorífera. Sin: foetōris (fetōris) delumentum.
desolación: desolátio, onis f.
desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin:
deglúbere; cório, pelle, cute exúere áliquem;
pellem, córium, cutem detráhere álicui.
desorden: (confusión) confúsio, onis f.
desordenadamente: hablar, obrar -, confuse
ágere, loqui.
desorganización: dissolútio, onis f. Sin: solútio; dissociátio; disturbátio; perturbátio.
desorientado: incertus, a, um. Sin: turbatus;
haerens, entis; háesitans, antis; dúbius; perplexus.
despacho: (lugar donde se despachan negocios) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offícium tractatórium // (aposento para el
estudio) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offícium scriptórium. Uso: - del director, rectoris sedes vel tractatórium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
// (lugar donde se venden determinados efectos) aula, ae f. Sin: oecus; tabérnula; ostíolum. Uso: - de boletos, aula vel ostíolum
tesserarum; oecus tésseris comparandis; - de
lotería, sórtium tabérnula // (comunicación)
núntium, ii n; núntius, ii m. Uso: - radiotelegráfico, v. radiotelegrama; enviar un - urgente, núntium citíssimum míttere álicui vel
ad áliquem.
despectivamente: aspernanter. Sin: contemptibíliter.
despectivo: despectivus, a, um. Sin: contemnens.
despecho: (disgusto originado por un desengaño) indignátio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
con -, contemptim (con menosprecio); áspere
(con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignación); iracunde (con ira).
despedir: (alejar de sí a uno prescindiendo
de sus servicios) dimíttere vel míttere. Sin:
missum fácere áliquem; exauctorare; munus
álicui abrogare vel adímere.
despegar: (alzarse del suelo o del agua un
avión) avolare vel evolare. Sin: extolli; elevari; ad caelum extolli; áethera pétere; áëra
cárpere. Uso: al -, in avolando // (separar)
321
despegue
disglutinare.
horológium sístere.
despejado: expeditus, a, um.
despertar: (despertamiento) v. esta voz //
(cortar, interrumpir el sueño a alguien) áliquem expergefácere vel expergificare. Sin:
áliquem a somno excitare vel suscitare // despertarse, expergíscere. Sin: expergefíeri.
despegue: (de avión, helicóptero, cohete,
etc.) avolátio, onis f. Sin: sublátio, elevátio,
elátio (in áërem vel in áëra). Uso: arranque
para el -, aëronavis cursus.
despellejar: deglúbere. Sin: decoriare. Uso:
- perros y gatos, canes et cattos (vel feles)
deglúbere.
despensa: (lugar de la casa donde se guardan las cosas comestibles) promptuárium, ii
n. Sin: cellárium; cella; cella promptuária vel
penária. Uso: - subterránea, cellárium subterráneum; - para carne, carnárium; - para
fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; para vino, v. cantina.
despensero: cellárius, ii m. Sin: promus; peni
procurator.
desperezarse: pandiculari. Sin: membra disténdere.
despersonalización: depersonalizátio, onis f.
Sin: personalitatis detráctio.
despersonalizar: depersonalizare. Sin: índolem personalem auferre.
despertador: (persona que despierta) expergefactor, oris m. Sin: excitator; qui éxcitat,
expergefacit, expergíscitur, expergíficat //
(reloj -) excitatórium, ii n. Sin: suscitábulum;
evigilatórium; horológium horísonum; horológium excitatórium, expergefáciens, expergíficum; horológium cum tintinnábulo;
horológium tintinnábulo instructum. Uso:
predisponer el (timbre del) - a las siete, horológium excitatórium praedispónere ad horam
séptimam; suena el (timbre del) -, horológium ínsonat; detener, parar el timbre del -,
despertamiento: excitátio, onis f. Sin: expergefáctio; expergefáctio a somno.
despido: dimíssio vel míssio, onis f.
despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis.
Sin: vivus; expeditus; álacer; promptus et fácilis. Uso: tipo -, vivaci ingénio práeditus.
despilfarro, v. derroche.
desplazamiento: - de aire, áëris recéssio.
desplumar: pennis spoliare.
despolarización: depolarizátio, onis f.
despolarizador: adj depolarizans, antis //
sust eléctridi corroborandae inventum. Sin:
eléctricae deminutionis remédium vel impedimentum.
despolarizar: depolarizare.
despolitización: índolis políticae ablátio.
Sin: políticae rationis adémptio.
despolitizar: política ratione exúere.
despotismo: dominatus, us m; dominátio,
onis f. Sin: tyrannis, ĭdis (ac -idem vel -ida)
f, dominatus ímpotens.
despótico: tyránnicus, a, um. Sin: imperiosus.
despreciador: aspernator, oris m. Sin:
322
destinación
despector; despectator.
desprendimiento: (derrumbamiento) v. desmoronamiento.
desproporción: disparílitas, atis f. Sin: inaequálitas; inconcinna pártium disposítio; inconvéniens pártium composítio vel disposítio;
non apta rerum (vel pártium) composítio.
desproporcionadamente: inordinate. Sin:
inconcinne vel inconcínniter; incompósite;
incongruenter; inconvenienter // (de manera
desigual) inaequáliter; (excesivamente) nimis;
immódice; immoderate; supra modum; (más
de lo justo) plus iusto vel aequo.
desproporcionado: inconcinnus, a, um. Sin:
inconvéniens; incóngruens; haud vel parum
convéniens // (desigual) inaequalis, e; (excesivo) nímius; immoderatus; (más de lo justo
o acostumbrado) iusto vel sólito maior;
maior quam par est.
desquiciar: cárdine convéllere. Uso: puerta
fácil de -, porta quae fácile potest cárdine
convelli.
desratización: múrium rattorum extermínium, excídium, caedes (- is f).
prétio faciendum locare; tomar a -, opus
certo prétio condúcere vel redímere; opus faciendum ex condicto prétio condúcere vel redímere; trabajar a -, opus fácere ex condicto
(prétio).
destapador: extraháculum vel extráculum, i
n (lagoenae).
destapadura: obstructi labri apértio.
destetar: ablactare.
destete: ablactátio, onis f.
destilación: destillátio, distillátio, stillátio,
onis f. Sin: stillatícia expréssio. Uso: - artificial, stillatícia alicúius rei expréssio artifício
hábita; - de orujos, vinacearum stillátio.
destilado: adj destillatus, distillatus, stillatus,
a, um // sust destillatum, i n.
destilador: destillator vel distillator, oris m.
destilar: destillare, distillare, stillare,
exstillare. Uso: - artificialmente, áliquid
artificio stillare.
destacamento: praesídium, ii n.
destilatorio: (local en que se hacen las destilaciones) v. destilería // (alambique) colatórium, ii n. Sin: colum; liquatórium; guttus
vel gutus; fornácula stillatícia; clíbanus
stillatícius; distillatórium vas; cucumella
distillatória; fornácula vel clíbanus ad
stillandum.
destajo: a -, ex condicto (prétio); certo prétio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -,
alicúius rei locátio, trabajo tomado a -, redémptio; dar una obra a -, opus locare; locare opus ex condicto (prétio); opus certo
destinación: destinátio, onis f. Sin: designátio; determinátio; locus assignatus vel designatus.
desratizar: múribus rattis locum liberare.
dessert, v. postre.
destajista: redemptor, oris m. Sin: manupretiárius, ii m.
destilería: destillária, ae f (officina). Sin: officina stillatícia; officina suc(c)is destillandis
sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vináceis stillandis.
323
destinatario
destinatario: destinatárius, ii m. Sin: recepturus; (is) cui áliquid míttitur.
destino: (hado, suerte) fatum, i n. Sin: sors,
sortis f; fortuna // (encadenamiento necesario
y desconocido de los acontecimientos) fatalis
vis. Sin: necéssitas; fatalis necéssitas.
destornillador: (instrumento que sirve para
destornillar y atornillar) cóchleae tortórium.
Sin: vérulae versator; ferrum vérulam torquens, vertens, volvens ( eíciens vel immittens); instrumentum cóchleam (vel clavum
cochleatum) eíciens, excútiens, relaxans,
éxtrahens; evellens (o bien immittens, impellens, íngerens, ínserens). Uso: - eléctrico,
prelum cóchleis eléctrica vi eiciendis (vel ingerendis).
destornillar: (deshacer las vueltas de un tornillo para sacarlo) retorquere. Sin: cóchleam
(vel clavum cochleatum) vólvere // destornillarse (perder la cabeza, el juicio) inconsiderate loqui vel ágere.
destreza: artificiósitas, atis f. Uso: el culmen
de la -, culmen artificiositatis.
destripamiento: exenterátio, onis f. Sin:
eviscerátio; exenterandi actus (-us m) vel
áctio.
destripar: exenterare vel exinterare. Sin:
eviscerare.
destronamiento: dethronizátio, onis f. Sin:
de throno deiéctio, detrúsio, depúlsio // fig
spoliátio dignitatis. Sin: de gradu vel de statu
deiéctio.
destronar: de throno deícere vel detrúdere.
Sin: sólio depéllere; regno péllere, expéllere,
spoliare; regnum álicui adímere // fig áliquem
de gradu vel de statu deícere.
destructor: destructor, oris m.
desulfuración: desulphurátio, onis f.
desulfurante: desúlphurans, antis.
desulfurar: desulphurare.
desvalorización: devalorátio, onis f. Sin: depretiátio; valoris vel prétii deminútio; vílitas.
Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, frumenti vílitas; el dinero ha sufrido una -, vílitas pecúniae facta est // (fig, disminución)
minútio, deminútio, imminútio, onis f. Uso: de la estima, detrectátio; - de la fama, del
buen nombre, famae vel nóminis minútio.
desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vilefactus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
Uso: el trigo está -, frumentum est in vilitate;
los predios están -, iacent prétia praediorum.
desvalorizar: depretiare. Sin: pretio áliquid
deminúere; rei valorem imminúere; rem viliorem fácere.
desván: subteguláneum, i n. Sin: diaeta subtegulánea; aedícula sub tecto vel sub tégulis;
spátium sub tégulis; celsior domūs pars sub
tecto. Uso: vivir en un -, sub tégulis habitare;
fig, relegar al -, abícere; abscóndere.
desvanecimiento, v. desmayo.
desvergonzado, v. descarado.
desvestirse: cabina para -, spoliárium, ii n.
Sin: apodytérium.
desviación: deviátio, onis f. Sin: declinátio;
aberrátio; exorbitátio. Uso: - de la columna
vertebral, curvatura spinae.
desvío: devertículum vel divertículum, i n.
324
devaluación
desvitalización: (enervación) enervátio, onis
f. Uso: - de un nervio, delétio nervi.
desvitalizar: (enervar) enervare. Uso: - un
nervio, nervum delere.
detalladamente: per síngulas partes.
detalle: pars, partis f. Sin: síngula pars vel
res; res minuta. Uso: no descuidar ni los menores -, ne minutissimas quidem rerum partículas neglégere.
detallista: (comerciante que vende al por
menor) v. revendedor.
detective: vestigator vel investigator, oris m.
Sin: indagator; críminum vestigator vel detector.
detector: Electr detectórium, ii n. Uso: - que
revela la presencia de las ondas hertzianas,
detectórium hertianum; detectórium magnéticum.
detención: deténtio, onis f. Sin: reténtio.
detener: (dicho de una autoridad: prender a
alguien) detinere. Sin: detentare; retinere; in
custódia habere // detenerse (pararse, cesar
en el movimiento o en la acción) subsístere.
Uso: hay que detenerse, subsistendum est.
detenido: detentus, detentatus, retentus, a,
um.
detentor: detentor, detentator, retentor, oris
m. Uso: los - de los medios de producción,
detentores instrumentorum ad bona gignenda.
detergente: adj detergens, entis // sust
smegma vel smigma (-ătis n) detergens.
determinable: determinábilis, e.
determinación: determinátio, onis f.
determinante: decretórius, a, um.
determinativo: determinativus, a, um.
determinismo: determinismus, i m.
determinista: adj determinísticus, a, um //
sust determinista, ae m. Sin: determinismi
fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f).
detonación: displósio, onis f.
detonador: apparatus (-us m) displosivus.
detracción: detráctio, onis f.
detractor: (adj, maldiciente, infamador) detractivus, a, um // sust detractor, oris m. Sin:
detrectator; obtrectator.
deuda: débitum, i n. Sin: alienum aes. Uso:
- contraída, aes alienum contractum; - externa, aes alienum; aes alienum, quod cum
éxteris nationibus contractum est; Sri Lanka
tiene una - externa de 7, 7 mil millones de dólares, Srilanca aes alienum 7, 7 miliardorum
dollariorum habet; Srilancae est aes alienum
7, 7 miliardorum dollariorum; - hipotecarias,
débita hypothecária; - pagables a corto
plazo, a largo plazo, débita propinquo, longinquo solvenda; cargarse de deudas, grande
aes alienum conflare; in aes alienum incídere;
condonar las -, débita pecuniária remíttere,
vel non iam repostulare; estar cargado, abrumado de deudas, aere alieno demersum (vel
oppressum, vel oberatum) esse.
deudor: débitor, oris m. Uso: - hipotecario,
débitor hypothecárius.
devaluación: devaluátio, onis f. Sin: minútio; deminútio; imminútio; vílitas; decrementum.
325
devaluar
devaluar: nummorum vim minúere, deminúere, imminúere.
devanadera: súcula, ae f. Sin: álabrum;
rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum
glomerandum. Uso: hacer girar como la -,
áliquem ut túrbinem ágere vel circumágere;
gira como la -, véluti turbo ágitur vel circumágitur.
devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem)
glomerare // devanarse los sesos, mentem
torquere vel fatigare.
devastación: vastátio vel devastátio, onis f.
devastador: vastator vel devastator, oris m.
devolver: réddere. Sin: restitúere. Uso: - el
orden y la seguridad, órdinem et securitatem
restitúere.
devoniano: devonianus, a, um. Sin: devónicus.
devorador, ra: devorator, oris m; devoratrix,
icis f.
devotamente: (piadosamente) pie. Sin: rite;
religiose // (con afición especial) studiose,
devote.
devoto: (que se dedica con fervor a la piedad) pius, a, um. Uso: muy - de la Virgen
María, Mariae Virginis cultor studiosíssimus
// (que mueve a devoción) pietatem ciens vel
éxcitans // (aficionado a una persona) studiosus alicúius. Sin: déditus vel devotus álicui;
pius in (erga, adversus) áliquem.
dexiografía: dextrata scríptio (-onis f). Sin:
scripturae dextrátio.
día: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - caluroso, dies cálidus; - muy caluroso, dies aestuosus, férvidus; - feriado, - de asueto, - de
descanso, dies feriatus; dies vácuus; dies (ab)
omni ópere vácuus; - húmedo, dies úmidus; internacional de la mujer, dies internationalis
feminarum; - laborables, profesti dies (- no
festivos), dies negotiosi (- ocupados en negocios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de
abstinencia, de ayuno, dies abstinéntiae, ieiúnii; - de los difuntos, dies ómnium fidélium
defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del juicio, supremi divinique iudícii dies; - del mercado, nundinárius dies; - de la semana, dies
hebdomadalis, hebdómadae, septimanae,
septimanárius // al - siguiente, postrídie; póstero die; en el - de ayer, hesterno die; en el de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de
hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tempus (hasta el tiempo presente); para el - siguiente, in pósterum diem // ¡buenos -!
(fórmula de saludo), bonum diem (tibi vel
vobis exopto, precor)! // orden del -, argumenta in die tractanda.
diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in)
m. Sin: diabetis vel diabetae morbus.
diabético: (concerniente o relativo a la diabetes) diabéticus, a, um. Sin: ad diabetem
spectans // (que padece diabetes) diabéticus.
Sin: diabetae morbo laborans; qui diabetā laborat.
diablo: diábolus, i m. Sin: daemónium; daemon, ŏnis m; satan indecl vel sátanas, ae m.
Uso: vete al -, i in crucem!; abi in malam crucem!
diabólicamente: diabólice // fig sceleste.
Sin: nefárie.
diabólico: diabólicus, a, um. Sin: diáboli
(gen) // fig sceleratus, scelestus. Sin: nefárius; nequíssimus.
diábolo: (juguete) diábolus, i m.
diaclasa: diáclasis, is f. Sin: rupis fissura vel
326
dialectal
diaforético: diaphoréticus, a, um. Sin: diaphorēsi laborans.
hiatus (-us m).
diaconado, v. diaconato.
diaconal: diaconalis, e; diacónicus, a, um.
diaconar: diáconi múneri éxsequi. Sin: diacónico múnere fungi.
diaconato: (oficio de diácono) diaconatus, us
m; diacónium, ii n. Sin: munus vel offícium
diáconi // (dignidad de diácono) diaconatus,
us m. Sin: diacónia, ae f; dígnitas diáconi.
diaconisa: diaconissa vel diácona, ae f. Sin:
ministra ecclésiae. Uso: consagrar una -, diáconam consecrare.
diácono: diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Uso:
cardenal -, cardinalis diáconus.
diacrítico: diacríticus, a, um.
diacronía: diachronīa, ae f.
diacrónico: diachrónicus, a, um.
diadema: diadema, ătis n. Uso: que lleva -,
diademalis, e; diadematus, a, um.
diádico: diádicus, a, um.
diáfano: diáphanus, a, um. Sin: perlúcidus.
diafragma: (Fotogr, lámina flexible)
diaphragma, ătis n. Sin: diaphragma photográphicum // (Anat, músculo que separa el
pecho del abdomen) diaphragma, ătis n. Sin:
discretórium; saeptum transversum // (tabique transversal que separa los tubos de diversos instrumentos y máquinas) dissaeptum,
i n. Sin: intersaeptum, i n.
diaglifo: scalptura, ae f.
diagnosis: diagnōsis vel diágnosis, is f. Sin:
morbi diagnosis; morbi cognítio, recognítio,
iudícium; cognítio signorum morbi; morbi
naturae iudícium vel cognítio; cognítio morbi
eiusque causae.
diagnosticar: diagnōsin (o en pl diagnoses)
fácere. Sin: morbi signa cognóscere.
diagnóstico: signo -, signum morbi // sust res
quae (vel signum quod) ad diagnōsin spectat;
hacer el - de una enfermedad, morbi signa
cognóscere.
diagonal: adj diagonalis, e. Sin: diagónicus,
a, um; diagónios, on // sust diagōnus, i m.
Sin: diagonalis, is f; línea diagonalis.
diagonalmente: diagonali líneā. Sin: per
transversum.
diáfisis: diáphysis, is f.
diagrama: diagramma, ătis n.
diafonía: diaphónia sive diaphonīa, ae f. Sin:
dissonántia.
dial: discus, i m.
diaforesis: diaphorēsis, is f. Sin: sudoris
cópia; nímium sudoris proflúvium; sufrir de
-, diaphoresi (vel sudoris cópiā) laborare.
dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dialectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
pértinens; dialecti próprius.
diafónico: diaphónicus, a, um. Sin: discordans; díssonus.
diálage: diállage, es f. Sin: consummátio,
onis f.
327
dialectalismo
dialectalismo: vox vel locútio dialecti. Sin:
vox ad dialectum áttinens.
dialéctica: dialéctica, ae f; dialéctice, es f.
Sin: dialéctica, orum npl; dialéctica ars; disserendi ars, rátio, sciéntia, disciplina, doctrina; ars argumentandi; ars bene disserendi.
Uso: varios géneros de -, vária disserendi génera.
dialécticamente: dialéctice. Sin: dialecticorum more vel ratione.
dialéctico: adj dialécticus, a, um. Uso: sutileza -, disserendi vel disputandi subtílitas //
sust dialécticus, i m. Sin: disputator. Uso: consumado, homo in dialécticis versatíssimus; hábil -, disserendi peritíssimus; - vigoroso, valens dialécticus.
dialecto: dialectus vel dialectos, i f. Sin:
vulgi sermo (-onis m). Uso: hablar en - véneto, véneto sermone uti; vénete loqui.
dialectología: dialectológia sive -logīa, ae f.
Sin: dialectorum sciéntia.
dialectólogo: dialectólogus, i m.
dialelo: diallelum vel diallelon, i n. Sin: vitiosus verborum circúitus; vitiosus orationis
ámbitus; vitiosa verborum vel orationis circuítio.
diálisis: Fís, Quím diálysis, is f // Ret diálysis.
Sin: dissolútio; asíndeton.
dialítico: dialýticus, a, um. Sin: ad diálysin
áttinens.
dialogal, v. dialogístico.
dialogar: (hablar en diálogo) dialogizare.
Sin: cólloqui; confabulari; sermocinari; sermonem conferre cum áliquo de áliqua re; al-
ternos sermones sérere, consérere; collóquia
con áliquo sérere. Uso: comenzar a -, sermonem ordire cum áliquo // (escribir una cosa
en forma de diálogo) scríbere áliquid in disputatione ac diálogo. Sin: in disputationem
ac diálogum redígere.
dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermocinátio.
dialogístico: (perteneciente o relativo al diálogo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógicus; ad
diálogum spectans; ad sermones pértinens;
diálogi (gen) // (escrito en diálogo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógice scriptus; in disputatione ac diálogo scriptus; in disputationem
ac diálogum redactus.
diálogo: (plática entre dos o más personas)
diálogus, i m. Sin: collóquium; collocútio;
sermocinátio; alternus sermo; alterni sermones; collóquium duorum vel plúrium inter se
// (género de obra literaria) diálogus, i m.
Uso: - de obras dramáticas, divérbium vel
devérbium; diálogus dramáticus vel scáenicus; (alterni) sermones; collóquia personarum; en forma de -, alternis sermónibus.
dialoguista: dialogista, ae m. Sin: dialogorum scriptor vel auctor.
diamante: ádamas, antis m. Uso: - en bruto,
ádamas rudis; ádamas nondum politus.
diámetro: diámetros, i f; diámetron, i n. Uso:
medio -, semidiámetros.
diana: (Mil, punto central de un blanco de
tiro) signum, i n.
diapasón: diapāson indecl. Sin: tonárium;
soni vel vocis index; instrumentum vocis
index.
diapositiva: diapositiva, ae f . Sin: imago
328
dicción
diapositiva vel translúcida; imago photográphica translúcida.
diariero: diariorum vénditor. Sin: diurnorum
vel epheméridum ínstitor.
diario: diárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f;
ephemérides, um fpl; diurnum; diurna, orum
npl; acta (-orum npl) diurna; commentárii
diurni. Uso: - hablado, radial, diárium radiophónicum; núntium radiophónicum; núntius
radiophónicus; diurna radiophónica; radiophónica diurnorum nuntiátio; facta diurna radiophónice transmissa; ephémeris per rádium
édita; radiophónica diurnorum communicátio
vel enuntiátio; radiophónicum diurnorum actorum núntium; - ilustrado, diárium imagínibus ornatum; - latino, diárium latinum; el Le Figaro, ephémeris, cui index (vel títulus)
Le Figaro; - literario, litterarum acta; - local,
loci ephémeris; - televisivo, acta diurna televisífica; el - vaticano L’Osservatore Romano,
diárium Vaticanum, cui L’Osservatore Romano est títulus // - del alma, ánimi arcanae
cogitationes sensusque; - de la mañana, de la
tarde, matutina, vespertina diárii edítio; - de
navegación, diárium náuticum; liber náuticus; acta náutica diurna // (relación de los sucesos ocurridos de día en día) acta diurna.
Uso: - de Adolfo Hitler, acta diurna Adolfi
Hitler // Com, libro -, rationárium, ii n. Sin:
adversária, orum npl; pecúniae calendárium;
diurna administrátio; codex accepti et expensi.
diarquía: dyárchia sive -archīa, ae f.
diarrea: diarrhoea, ae f. Sin: dysentéria vel
dysenterīa; ventris fluor, fluxus (-us m), flúxio; alvi proflúvium.
diáspora: (diseminación de los judíos)
diáspora, ae f. Sin: Hebraei disperse degentes
// (por ext, dispersión de individuos humanos) diáspora, ae f. Sin: dispérsio; dissipátio.
diastasa: diástasis, is f. Sin: didúctio; distráctio.
diástilo: diástylos, on.
diatérmico: eléctrice calefáciens. Sin: eléctrica vi calefáciens.
diatesis: diáthesis, is f.
diatónico: diatónicus, a, um. Uso: escala -,
diatónicus sonorum gradus; modulación -,
diátonum, i n.
dibujante: - de chistes, v. caricaturista.
dibujar: áliquid delineare. Sin: líneis descríbere.
dibujo: (representación de un objeto) delineátio, onis f. Sin: designátio; diagramma; diágraphe, es f; forma; figura; lineamenta, orum;
conformátio; descríptio; delineata imago; linearis imago, descríptio, pictura; depicta
forma vel spécies . Uso: - animados, figurae
spirantes vel se moventes; imágines vivae et
spirantes; imagúnculae disneyanae; - ejecutado con la pluma, imago atramento delineata; - geométrico, forma geométrica;
lineamenta geométrica; - de lápiz, imago gráphide delineata; - de la Vía Apia, Viae Appiae
diagramma; dibujos de Mahoma, delineationes Mahometi vel Macometi; - del templo,
diágraphe templi // (arte que enseña los procedimientos del -) gráphice, es f. Sin: ars delineandi; describendi ars; institútio artis
figurativae. Uso: clases de -, institútio delineandi.
dicasterio: dicastérium, ii n. Sin: ministérium; offícium. Uso: los - de la Sede Apostólica, Apostólicae Sedis ministéria.
dicción: díctio, onis f.
329
diccionario
diccionario: dictionárium, ii n. Sin: léxicon;
vocabulárium; glossárium; verborum index.
Uso: - enciclopédico, léxicon encýclion vel
encyclopáedicum; - ilustrado, léxicon imagínibus instructum vel auctum; - manual, léxicon manuale; - portátil, léxicon portátile; universal, léxicon universale; - de neologismos, léxicon novorum vocabulorum.
dicéfalo: dicéphalus, a, um. Sin: biceps, cípitis.
dicho: - mordaz, picante, acúleus, i m. Sin:
dictérium; scomma (-ătis n). Uso: proferir –
mordaces contra alguno, dictéria dícere in
áliquem.
diciembre: December, bris m. Sin: mensis
(-is m) December.
dicogamia: dichogámia sive -gamīa, ae f.
dicogámico: dichogámicus, a, um.
dicógamo: dichógamus, a, um.
dicotomía: dichotómia sive -tomīa, ae f. Sin:
dimidiátio; bipartítio.
dicotómico: dichotómicus, a, um.
dicroico: dichróicus, a, um.
dicroísmo: dichroísmus, i m. Sin: duplex
color.
dicromático: dichromáticus, a, um. Sin: bícolor; bicolorus.
dicromatismo: dichromatismus, i m.
dicrotismo: dicrotismus, i m. Sin: duplex venarum vel arteriarum pulsus (-us m).
dictado: (acción de dictar) dictátio, onis f.
Sin: dictare (inf substantivado) // (lo escrito
al dictado) dictatum, i n; ordinariam en pl
dictata, orum. Uso: escibir al -, dictata excípere.
dictador: tyrannus, i m. Sin: imperiosus vel
imperiosíssimus dominator.
dictadura: dictatura, ae f. Sin: dominatus, us
m; ímpotens vel superba dominátio; tyrannis,
ĭdis (ac -ĭdem vel -ĭda) f. Uso: - comunista,
dictatura communística; communistarum
dítio; - económica, oeconómicum impérium;
dominatus oeconómicus; dominátio oeconómica; - fascista, fascale régimen (-mĭnis n);
- masónica, massónica dictatura, - del proletariado, operariorum dictatura vel dítio.
dictáfono: dictaphónium, ii n. Sin: dictaphōnum sive dictáphonum.
dictatorial: dictatórius, a, um. Sin: imperiosus.
dicterio: convícium, ii n. Sin: probrum; contumélia. Uso: lanzar dicterios contra alguien, convícia álicui ingérere; ingérere vel
iactare probra in áliquem; contumélias iácere
álicui vel in áliquem; affícere áliquem contuméliis.
didáctica: didáctica, ae f. Sin: docendi ars
(artis f) vel rátio; ars didáctica vel docendi;
didascálica ars vel disciplina. Uso: - general,
didáctica generalis; - de las lenguas clásicas,
didáctica linguarum classicarum.
didáctico: didácticus, a, um. Sin: didascálicus.
didascálico: didascálicus, a, um. Sin: ad docendum aptus. Uso: poema -, poëma didascálicum.
didimio: didýmium, ii n.
330
diftérico
dielectricidad: dielectrícitas, atis f.
márius, ii m. Sin: decimarum solutor // (el
que lo cobraba) decimarum exactor.
dieléctrico: dieléctricus, a, um.
diente: dens, dentis m. Uso: - emplomado,
dens plumbatus vel ferruminatus; dens opérculo tectus vel occlusus; - emplomado con
oro, dens auro ferruminatus; dens áureo opérculo tectus, obtectus, occlusus; dens áureā láminā operculatus, tectus ...; limpiarse los -,
dentes elúere; obturar un -, cariosum dentem
obturare.
diéresis: (pronunciación en sílabas distintas)
diáeresis, is f. Sin: diphthongi vel sýllabae divísio // (signo ortográfico) diáeresis, is f. Sin:
signum diacríticum.
diésel: (motor diésel) dieseliana vel diesélia
machinátio.
diesi: diesis, is f.
dieta: (régimen terapéutico en el comer y
beber, y por ext esta comida y bebida) diaeta,
ae f. Sin: victūs rátio, moderátio, temperátio;
moderatus victus. Uso: estar a -, diaetā curari; tenui victu uti // (asamblea política y legislativa) conventus, us m. Sin: públicus
conventus. Uso: celebrar una -, conventum
ágere vel celebrare // (honorario devengado)
viáticum, i n. Uso: - de asistencia, conventícium.
dietética: diaetética, ae f.
dietético: adj diaetéticus, a, um // sust diaetéticus, i m.
dietista: diaetólogus, i m. Sin: médicus diaetae peritus.
diezmar: decimare vel addecimare.
diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci-
diezmo: décuma vel décima, ae f; décumae
vel décimae, arum fpl. Sin: décima régio
fisco soluta (- que se pagaba al rey); décima
Ecclésiae soluta (- que pagaban los fieles a la
Iglesia). Uso: cobrar los -, décimas exígere;
imponer diezmos, décumas imperare vel impónere álicui; pagar los -, décimas dare vel
sólvere álicui.
difamador: adj diffamans, antis Sin: malédicus; maledīcens // sust detrectator. Sin: calumniator.
difamatorio: contumeliosus, a, um. Sin: ignominiosus; probrosus.
diferencia: differéntia, ae f. Sin: dissimilitudo, dĭnis f. Uso: - culturales, differéntiae
culturales; - sociales, dissimilitúdines sociales.
diferencial: adj differentialis, e. Uso: cálculo
-, cálculus differentialis // (engranaje) anisócycla vel anisícycla, orum npl. Sin: machinamentum transmissionis; rotarum aequator.
diferir: differre. Uso: difiramos esto a una
fecha ulterior, hanc rem in áliud tempus differamus.
dificultad: difficultas, atis f. Uso: - técnicas,
difficultates téchnicae; encontrarse con una -,
in difficultatem incúrrere; ¿qué - hay?, quid
est negótii?; no hay -, nihil est negótii; sin -,
fácile; sine ullo labore; nullo negótio.
difracción: diffráctio lúminis.
difteria: diphtéria, ae f. Sin: diphtherites, is f;
diphtheritis, ĭdis f; angina; synanche, es f.
diftérico: diphthéricus, a, um. Sin: diphthe-
331
difusión
rite laborans.
tubo -, tubus pépticus.
difusor: adj diffusórius, a, um // sust diffusórium, ii n. Sin: instrumentum diffusórium.
digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso:
impresión -, dígiti vel digitorum signum //
(planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel digitillum; digitalis purpúrea.
difusión: (acción y efecto de difundir) diffúsio, onis f. Uso: - de la religión, religionis diffúsio.
digerible, v. digestible.
digerir: (hacer la digestión) concóquere.
Sin: digérere; cibum concóquere, digérere,
confícere, perfícere. Uso: difícil de -, diffícilis concoctioni; alimento difícil de -, cibus
gravis; fácil de -, fácilis ad concoquendum;
fácilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir,
sobrellevar) pérpeti. Sin: ferre.
digestibilidad: digestibílitas, atis f. Sin: concoquibílitas.
digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fácilis.
Uso: alimento -, cibus digestíbilis.
digestión: digéstio, onis f. Sin: concóctio; decóctio; cibi concóctio vel conféctio. Uso: lenta, tarda concóctio; comida de fácil -,
cibus fácilis ad concoquendum; dificultad de
-, crúditas; que tiene dificultad de -, crudus;
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la
-, cibos cóquere; hacer una buena -, cibum
cómmode concóquere; pulchre concóquere;
impedir la -, concoctionem impedire.
digestivo: (adj, a propósito para ayudar la
digestión) digestivus, digestórius, a, um. Sin:
digerendo aptus; útilis concoctioni; concoquendo útilis; concoctionem fovens; ad concoquendum aptus // (de las operaciones y
partes del organismo que atañen a la digestión) pépticus, a, um. Sin: concoctionis vel
digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad digestionem) pértinens. Uso: aparato -, apparatus pépticus; decoctionis órgana (-orum npl);
digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae,
arum fpl.
digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomenclatura -, nomenclatura digitalis.
digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digitellianum medicamentum.
dignatario: homo dignitosus. Sin: amplíssimus (civitatis) vir; homo in dignitate collocatus vel constitutus; en pl también
dignitates, um.
dignidad: dígnitas, atis f. Uso: - humana,
dígnitas hóminis; - personal, personalis dígnitas.
digresión: (a propósita oratione, ab re) digréssio, digressus (-us m), egréssio. Sin: excúrsio; excessus, us m; declinátio (a
propósito). Uso: hacer una -, a propósito dígredi, égredi, declinare; hacer frecuentes -, a
re saepe discédere.
diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
tyránnicum; iussum árrogans.
dilación: dilátio, onis f. Sin: mora. Uso:
larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine
mora; nulla interpósita mora.
dilatabilidad: dilatabílitas, atis f. Sin: facultas extensiva; facultas se dilatandi.
dilatable: dilatábilis, e. Sin: extensivus; producíbilis.
332
dinamarqués
dilatación: dilatátio, onis f. Sin: expánsio;
amplificátio; prolátio; exténsio.
dilatativo: dilatatórius, a, um.
dilema: dilemma, ătis n. Sin: compléxio; anceps senténtia; syllogismus cornutus.
diletante: (aficionado a las artes, especialmente a la música) alicúius artis studiosus.
Sin: alicúius artis amator. Uso: - en filosofía,
philosóphiae amator; - en letras, studiosus
litterarum // (que cultiva algún campo del
saber o se interesa por él, como aficionado)
voluptárius cultor. Sin: qui áliquam artem ad
voluptatem tantum exercet; qui (in) áliqua re
delectatur; en sentido peyorativo, léviter imbutus; tiro, medíocris, rudis; (tamquam) hospes in áliqua re; qui áliquid léviter (vel
indocte, vel inscite) tractat; qui primóribus labris áliquid áttigit.
diletantismo o dilettantismo: (afición a
cualquiera de las artes) rátio voluptária. Sin:
alicúius rei stúdium vel amor; ars ad voluptatem exércita. Uso: por -, voluptatis causā //
(conocimiento superficial) lévitas, atis f. Sin:
mediócritas; alicúius artis leve stúdium; medíocris sciéntia // (comportamiento de diletante) nímia quidquid agendi vel tractandi
facílitas; eorum rátio, qui res léviter (indocte,
inscite, quadam levitate) tractant.
diligencia: (cuidado y actividad en ejecutar
algo) diligéntia, ae f. Sin: cura, ae f; indústria,
ae f // (coche grande para el transporte de
viajeros y mercancías) raeda, ae f. Sin: pública raeda; vehículum conductícium.
dilogía: (pieza dramática) dilógia sive -logīa,
ae f // (ambigüedad) ambíguum dictum. Sin:
anceps sermo.
diluvial: diluvialis, e.
dimension (Inform): tábula, ae f. Sin: matrix,
īcis f.
dimensión: Fís, Geom diménsio, onis f. Sin:
mensura; magnitudo; amplitudo // fig rátio,
onis f. Sin: quálitas; propríetas; facultas. Uso:
- cultural, rátio culturalis; - mundial, exténsio universalis; - personal del trabajo, rátio
personalis laboris humani; - social, spécies
socialis; la persona humana en todas sus dimensiones, ipsius hominis omnes facultates.
diminutivo: deminutivum, i n. Sin: deminutum nomen vel vocábulum; deminutorum nóminum usus.
dimisión: abdicátio, onis f. Sin: dimíssio; renuntiátio. Uso: - del gobierno, rei públicae
rectionis (vel moderationis, vel administrationis) abdicátio; hacer - de algo, remíttere vel
depónere áliquid; presentar la - de un empleo, áliquo múnere se abdicare; munus depónere; provocar la - del gobierno, ad rei
públicae rectionem abdicandam áliquem provocare.
dimisionario: abdicativus, a, um. Sin: renúntians; renuntiator; munus demittens vel deponens.
dimitir: múnere se abdicare.
dimorfismo: dimorphismus, i m. Sin: duplex
forma.
dimorfo: dimorphus, a, um. Sin: dúplicis formae; dúplici formā. Uso: cuerpo, metal -, dúplicis formae (vel dúplici formā) corpus vel
metallum.
Dinamarca: Dánia, ae f.
dinamarqués: adj danus, a, um. Sin: dánicus. Uso: lengua -, Danorum lingua; lingua
dánica // sust Danus, i m.
333
dinámica
dinámica: dynámica, ae vel dynámice, es f.
Sin: vírium doctrina; vírium motusque doctrina; doctrina de motu eiusque légibus. Uso:
- social, dynámica socialis; por una especie
de - interna, ob quasi interiorem dynámicam.
dinámico: (relativo a la dinámica) dynámicus, a, um. Sin: ad dynámicam áttinens; ad
motum spectans // (fig, activo, diligente, presuroso) dynámicus. Sin: álacer; actuosus;
navus; sédulus; semper áliquid agens ac moliens.
dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dynámica // fig vis. Sin: dynamismus; alácritas,
atis f; voluntas actuosa; progressionis ímpetus; stúdium innovandi, progrediendi, proficiendi. Uso: - excepcional, alácritas summa;
- misionero, dynamismus missionárius; - de
amor, amoris vis.
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; dýnamis, ītis f. Sin: dýnamis pulvérea. Uso: fábrica de -, dynamíticum ergastérium.
dinamitero: eversor vel subversor, oris m.
dinamo o dínamo: dýnamon vel dýnamum,
i n. Sin: máchina vim eléctricam áfferens vel
inducens.
dinamométrico: dynamométricus, a, um.
dinamómetro: dynamómetrum, i n.
dinastía: dynastīa, ae f. Sin: família; domus;
gens; genus; progénies; stirps; domus regnatrix; régia domus; regum séries, ordo, succéssio. Uso: la - de los carolingios, dynastīa
carolíngia; dynastīa Carolingorum.
dinero: (dinero corriente) pecúnia, ae f. Uso:
- en efectivo, praesens pecúnia; ahorrar -, pecúniae compéndium fácere // (Econ, medio
de cambio de curso legal) pecúnia. Uso: -
común europeo, communis pecúnia europaea; - nacional, pecúnia nationalis.
dinosaurio: dinosaurus, i m. Sin: tyrannosaurus.
diodo: dí(h)odus, i f. Sin: biceps tubus eléctricus.
dioptría: dióptria sive dioptrīa, ae f.
dióptrico: dióptricus, a, um.
diorama: diorama, ătis n. Sin: horama, ătis
n; panorama; prospectus, us m; translucidarum imaguncularum vel imáginum horama.
diorita: diorites, is m.
dióxido: dióxidum, i n. Uso: - de carbono,
dióxidum carbónei; carbóneum dioxydatum;
emisiones de - de carbono, emissiones carbónei dioxydati.
diploma: diploma, ătis n. Sin: testimónium.
Uso: - académico, diploma académicum; - de
bachillerato, testimónium maturitatis.
diplomacia: diplomatīa vel diplomática, ae
f. Sin: diplomática ars, disciplina, doctrina;
rátio civilis vel diplomática; res diplomática;
legationum obeundarum disciplina, doctrina,
ars; rei públicae gerendae rátio et prudéntia
// fig prudéntia atque callíditas.
diplomado: diplómate donatus, exornatus,
ornatus, instructus, práeditus.
diplomarse: diploma ássequi.
diplomático: adj diplomáticus, a, um. Sin:
legatórius; legativus. Uso: carrera -, currículum in legationibus obeundis; cuerpo -, legati, orum mpl; misión -, legátio, onis f;
ruptura de las relaciones -, legatorum revo-
334
director
cátio; por vía -, per públicos legatos; ratiónibus diplomáticis // fig cállidus, a, um. Sin:
versutus; prudens, entis // sust diplomáticus,
i m. Sin: legatus.
dipsomanía: dipsománia sive -manīa, ae f.
Sin sitis ardor, rábies; bibendi avíditas vel cupido.
dipsomaníaco o dipsomaniaco: adj dipsomániā laborans // sust dipsómanes, is m.
dipsómano, v. dipsomaníaco.
díptico: díptychum, i n vel díptycha, orum
npl.
diptongo: diphthongus, i f.
diputada: legata legislatrix. Sin: popularis
legislatrix.
diputado: orator popularis. Sin: legumlator
popularis; pópuli legatus; popularis legislator; popularis legatus légibus ferendis; lectus
vel delectus légibus ferendis. Uso: Cámara
de los -, legatorum pópuli coetus vel concílium; elegido - al Parlamento, inter populares oratores allectus.
dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger,
ĕris m; sáxea frena (- orum npl); sáxei freni
(-orum mpl) // fig frenum; repágula, orum
npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare;
compéscere; reprímere; frena inícere; freno
cohibere, coërcere, continere.
dirección: (señas que se ponen a una carta o
bulto) inscríptio,onis f. Sin: inscríptio cursualis; domicílii inscríptio; index, dĭcis mf; domicílium. Uso: - electrónica, telegráfica,
electrónica, telegráphica inscríptio; - postal,
inscríptio cursualis; cambio de -, mutátio
inscriptionis; cambiar de -, domicílium mutare; escribir en un sobre la - de alguien,
lítteras álicui inscríbere; llevar una carta a
su -, ad eum, cui inscriptae sunt, lítteras afferre
// (camino o curso) cursus, us m. Sin: diréctio;
via tenenda; iter propósitum vel susceptum.
Uso: - del viento, diréctio venti; en la misma
-, in eandem directionem; fig, las cosas toman
una mala -, res in peiorem partem mutantur
// (acción de dirigir, administración) réctio,
onis f. Sin: administrátio; procurátio; cura.
Uso: - cinematográfica, cinematográphicae
scaenae ars; cinematográphicae artis moderátio; - escénica, scáenica ars; spectáculi régimen; scáenicae artis moderátio; scaenarum
moderatoris vel artíficis ars; - de la radio o
televisión, moderamen radiophóniae vel televisionis // bajo la - de alguien, áliquo duce;
estar bajo la - de alguien, ab áliquo regi;
tener la - de algo, áliquid régere, administrare, gubernare, moderari; fig, - espiritual,
moderátio spiritualis // (los directivos) moderatores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; praepósiti; moderatorum collégium vel consílium.
Uso: la - general, primárium consílium; la - de
un diario, epheméridi vel actis diurnis praepósiti // (sede) moderatoris vel moderatorum
sedes; praefecti vel praefectorum sedes.
direct (Inform), directo: directus vel rectus,
a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC),
Directus Cliéntium Conexus.
directamente: directe.
directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin:
régula; directiva (vis, norma); rátio directiva
sive directória.
directivo: adj directórius vel directivus, a ,
um. Sin: dírigens, entis. Uso: consejo -, rectorum collégium; norma -, agendi rátio.
director: moderator, oris m. Sin: rector, director; praefectus; curator; gubernator; praeses, sĭdis m. Uso: - cinematográfico,
moderator cinematográphicus; pellicularum
335
directora
cinematographicarum moderator; - escénico,
magister scaenae; scaenarum ártifex, fabricator, moderator, auctor; scáenicae artis moderator; - espiritual, director spiritualis;
director spíritūs; pietatis magister; sacrae disciplinae magister; - general de una sociedad,
supremus societatis moderator; - técnico (de
un equipo de fútbol, etc.) praefectus, i m; selector manípuli // - de banco, argentáriae
praefectus; - de banda, musicorum dux vel
magister; - de cine, pellicularum moderator;
dispósitor pellicularis; director cinematográphicus; cinematográphicae artis magister; de colegio, praeses ephebēi; ephebēi moderator; director scholaris; - de compañía dramática, philodramaticorum moderator,
rector, regens, dux; - de coro, moderator
chori; chori canéntium magister; cantorum
coetūs magister; - de diario, epheméridis vel
epheméridum moderator; moderator diárii; de emisora, procurator stationis radiophónicae; - de estudios, studiorum director; - de escuela, moderator ludi; - de gimnasio,
gymnasiarca, ae m; director vel rector
gymnásii; - de hospital, valetudinárii rector;
- de instituto, director vel rector instituti; - de
museo, musiarcus, i m; - de orquesta, magister orchestrae; symphoniacorum magister;
symphoniacorum orchestrálium magister; de revista, commentariorum moderator; - de
la revista Latinitas, praeses commentariorum
qui Latínitas inscribuntur; moderator commentariorum Latinitatis; - de seminario, director vel rector seminárii; - de teatro, theatri
gubernator; - de una firma o sociedad comercial , (negotiatóriae) societatis magister; - de
una obra, operis curator.
directora: rectrix, icis f. Sin: gubernatrix;
moderatrix; quae regit (vel quae gubernat, vel
quae moderatur) áliquid; quae praeest álicui
rei.
directorial: praesidalis vel praesidialis, e.
Sin: rectorum (gen mpl).
directorio: (junta directiva) directórium, ii n.
Sin: consílium directivum; rectorum consílium.
directory (Inform), directorio: (plicarum)
index (-dĭcis m).
directrices: (normas) normae, arum fpl //
(orientaciones, sugerencias) consília, orum
npl. Sin: admonitiones, um fpl.
dirigente: adj dírigens, entis. Sin: regens,
móderans // sust moderator, oris m. Sin: rector; praepósitus. Uso: - de una empresa, societatis bonis gignendis magister; dirigentes
de empresas, officinarum praepósiti.
dirigible: adj regíbilis, e. Sin: gubernábilis //
(globo dirigible) regíbile, is n. Sin: gubernábile; dirigíbilis vel gubernábilis navis aéria;
aërinavis dirigíbilis; follis vel aëronavis regíbilis, gubernábilis, inflátilis; navígium regíbile;
aëroplanum
follīnum;
globus
aërostáticus; v. zepelín. Uso: maniobrador de
dirigibles, regibílium gubernator.
discado: - directo, transmíssio telephónica
directa. Sin: collóquium telephónicum directum.
discapacitado: adj praepeditus, a, um // sust
homo praepeditus; v. disminuido.
discernible: discerníbilis, e. Sin: di(g)noscíbilis; notábilis; visíbilis.
discernimiento: discrétio, onis f. Sin: discrimen, mĭnis n; iudícium; discernendi ácies, facultas, vis.
disciplina: (acción y efecto de disciplinar o
disciplinarse) disciplina, ae f. Sin: vivendi
rátio; mores. Uso: - eclesiástica, disciplina
ecclesiástica; - férrea, disciplina férrea; - militar, disciplina militaris // (doctrina, instruc-
336
¡disculpe!
ción de una persona) doctrina, ae f. Sin: educátio; institútio.
disciplinado: disciplinatus, a, um. Sin: moderatus; temperatus; bene moratus; disciplinā
assuefactus, educatus, institutus.
disc-jockey: órbium phonographicorum introductor, explicator, exhíbitor.
disconveniencia: disconveniéntia, ae f.
disk (Inform), disco: discus, i m. Uso: image, disci simulacrum // (hard disk, disco
rígido) discus durus, rígidus, fixus // (floppy
diskette) discus flexíbilis. Sin: dísculus //
CD, discus compactus // (logical device, partition) volumen, mǐnis n. Sin : discus, i m //
(floppy disk drive) statio disculorum.
disk drive (Inform): státio discorum vel disculorum.
diskette (Inform), v. disquete.
disco: (- fonográfico) discus, i m. Sin: orbis,
is m; phonodiscus; phonográphicus discus vel
orbis; discus sonans, résonans, sonorus. Uso:
- compacto, - digital, discus compactus; phonodiscus compactus; Inform, - duro, discus
durus; - estereofónico, discus stereophónicus;
- magnético, discus magnéticus; - de gramófono, discus grammophónicus; aprender inglés con discos, ánglicā línguā discis
phonográphicis instítui; ánglicam línguam
discis phonográphicis díscere // (especie de
tejo que lanzan los atletas) discus, i m. Uso:
tiro, lanzamiento del -, iactus (us m) disci;
disci coniéctio vel emíssio // - de señales, semáphorum, i n; semáphorus, i m; sémapher,
ĕri m; - de teléfono, discus, i m // - perforado,
perforatus discus // - invertebral, discus invertebralis.
discografía: discográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: ars discográphica.
discográfico: discográphicus, a, um. Uso:
casa -, domus editória, quae phonodiscos incīdit.
discordia: discórdia, ae f. Sin: dissídium;
dissidéntia; dissensus, us m; conténtio, onis
f.
discoteca: (colección de discos) disci collectánei // (local o mueble donde se guarda
dicha colección) discotheca, ae f. Sin: discorum theca vel custódia; órbium phonographicorum theca // (local donde se baila y
escucha música de discos) discotheca, ae f.
Sin: taberna discothecária. Uso: - bailable,
caupona saltatória; saltatória taberna; taberna
discothecária saltatória; - La Belle, discotheca, cui nomen “Venusta”.
discotequero: discothecárius, ii m.
discrasia: dyscrásia sive -crasīa, ae f.
discriminación: discriminátio, onis f. Sin:
discrimen, mĭnis n. Uso: - racial, discriminátio phylética; phyléticum ódium; rábies éthnica; (inīquum) inter gentes discrimen;
hóminum discrimen géneris causā; discriminaciones de todo tipo, omne genus discríminum; discrímina omnis géneris.
discromasia: dyschromásia sive -masīa, ae f.
discromático: dyschromáticus, a, um.
discromatopsia: dyschromatópsia sive -opsīa,
ae f.
discromatoso: dyschromásiā laborans, affectus, vexatus.
¡disculpe!, (mihi) ignoscas!
337
discursito
discursito: oratiúncula, ae f.
discurso: oratio, onis f. Uso: - ampuloso, orátio inflata, túmida, túrgida, adipata; - conmemorativo, orátio memorialis; - hermético,
orátio hermética; - improvisado, extemporalis
orátio; súbita ac fortuīta orátio; - inaugural,
orátio aditialis, initialis, auspicalis; prolúsio
académica; - políticos, orationes políticae; televisivo, orátio televisífica; pronunciar un -,
orationem dícere, habere, recitare.
discusión: discússio, onis f. Sin: disceptátio;
disputátio; controvérsia. Uso: - intrincada,
impedita disceptátio; - metódica, orátio viā
quadam et ratione hábita.
discutible: disputábilis, e. Sin: controversus;
dúbius; incertus; litigiosus.
discutir: discútere áliquid. Sin: discútere,
disceptare, disputare, dissérere de áliqua re.
Uso: cuestión discutida, res controversa.
disemia: dysháemia, ae f. Sin: sánguinis
corrúptio; sanguis corruptus.
diseminación: disseminátio, onis f.
disentería: dysentéria sive -terīa, ae f. Sin:
tórmina, um npl.
disentérico: dysentéricus, a, um. Sin: torminosus.
diseñar: delineare.
disertación: dissertátio, onis f. Sin: commentátio. Uso: - doctoral, dissertátio doctoralis; escribir una -, commentari (de re).
disertador: dissertator vel dissertor, oris m.
disfagia: dysphágia sive -phagīa, ae f. Sin:
glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul-
tad de tragar); nulla glutiendi facultas (imposibilidad de tragar).
disfágico: (concerniente o relativo a la disfagia) dysphágicus, a, um. Sin: ad dysphágiam
pértinens // (que padece disfagia) dysphágiā
laborans, affectus, vexatus.
disfasia: dysphásia sive -phasīa, ae f. Sin: loquendi difficultas; verba edendi difficultas.
disfonía: dysphónia sive -phonīa, ae f.
disforia: dysphória sive -phorīa, ae f. Sin: anxíetas, atis f; anxitudo, dĭnis f; aegritudo,
dĭnis f.
disfrasia: dysphrásia sive -phrasīa, ae f. Sin:
sermonis confúsio, obscúritas, incongruéntia;
sermo confusus, obscurus, incóngruens.
disfraz: falsa rei adumbrátio // fig simulátio
sive dissimulátio, onis f // (traje de máscara)
persona, ae f. Sin: larva.
disfrazado: personatus, a, um. Sin: personā
tectus // fig dissimulatus, a, um. Sin: celatus.
disfunción: disfúnctio, onis f.
disgrafía: dysgráphia sive -graphīa, ae f. Sin:
litterarum oblívio.
disgregación: disgregátio, onis f.
dishidrosis: dishidrosis, is f.
disidencia: dissidéntia, ae f. Sin: dissénsio.
disidente: díssidens, entis.
disipación: dissipátio, onis f. Sin: effúsio;
dissolútio; dispérsio // fig effúsio ánimi.
disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en
338
disparador
los vicios, díffluere luxúriā, ótio, vítiis.
dislalia: dyslalīa, ae f. Sin: vitiosa sonorum
formátio; linguae haesitátio; pronuntiationis
perturbátio.
dislocación: dislocátio vel delocátio, onis f.
Sin: luxátio; luxatura; luxus, us m. Uso: - de
un miembro, luxatum membrum // Geol dislocátio, onis f.
disminuido: minoratus, a, um. Sin: membris
captus; membris inválidus (mermado en sus
capacidades físicas); imbecillus; mente captus (mermado en sus capacidades mentales).
disminuir: minorare. Sin: deminúere.
dismnesia: dysmnesīa, ae f. Sin: memóriae
perturbátio, debilitátio, debílitas.
disnea: dyspnoea, ae f. Sin: spirandi difficultas; spíritus angústior.
disneico: (que padece disnea) dyspnóicus, a,
um // (perteneciente a la disnea) ad
dyspnoeam áttinens.
Disneylandia o Disneyworld: Disneylándia,
ae f. Sin: urbs commentícia.
disociabilidad: dissociabílitas, atis f.
disociable: dissociábilis,e. Sin: dissocialis;
separábilis.
disociación: dissociátio, onis f.
disociado: dissociatus, a, um. Sin: disiunctus.
disociar: dissociare. Sin: scíndere; discíndere; disiúngere; seiúngere; dissólvere; separare.
disolubilidad: solubílitas, atis f.
disoluble: dissolúbilis, e. Sin: solúbilis.
disolución: dissolútio vel solútio, onis f. Uso:
- de la Cámara de Diputados, populárium legumlatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de
la Unión Soviética, dissolútio Unionis Soviéticae; - del matrimonio, matrimónii dissolútio; nuptiarum dirémptio; - del parlamento,
dissolutio parlamenti; - del Senado, senatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de una
asociación, de una sociedad, societatis dissolútio vel dirémptio; - de un contrato, pactionis vel fóederis solútio, dissolútio,
rescíssio; - de una reunión, coetūs dimíssio.
disolvente: dissolvens, entis. Sin: solvens;
dissolutivus; dissócians.
disolver: dissólvere. Sin: dimíttere; dirímere;
rescíndere. Uso: - en pleno el gobierno del
estado, totum régimen rei públicae (vel civitatis) ex múnere dimíttere; - el matrimonio,
matrimónium dirímere vel dissólvere; - la
Cámara de Diputados, el Senado, populárium legumlatorum, senatorum múneris
finem fácere vel decérnere; - una reunión,
coetum vel conventum dimíttere.
disonancia: (sonido o acorde desagradable)
dissonántia, ae f. Sin: vox díssona vel voces
díssonae; díssonum (vel ábsonum, vel díscrepans) quiddam; díscrepans quiddam in sonis
vel in cantu (tratándose de voces) // (falta de
la conformidad o proporción que naturalmente deben tener algunas cosas) inconcínnitas, atis f. Sin: discrepántia // fig animorum
disiúnctio.
disonante: (que disuena) ábsonus, díssonus,
a, um // (fig, que no es regular o discrepa)
discors, cordis. Sin: díscrepans, antis.
disparador: Fotogr dimissórium, ii n.
339
disparar
disparar: (- armas de fuego) displódere. Sin:
explódere; globum vel ictum emíttere. Uso:
- dos, tres … golpes, bis, ter … explódere, con ametralladora, ictus (vel ignitos glóbulos) mydróbolo emíttere; - con escopeta o
fusil, sclopetare; ictum sclopeto míttere; ignitum glóbulum sclopeto emíttere; - contra
alguien, ictum míttere in áliquem; plumbo
áliquem pétere; ígneis glándibus áliquem pétere; áliquem pétere igni et plumbo; - contra
sí mismo, ignívomis armis semet ipsum transfígere vel transfódere // intr displodi. Uso:
las armas disparan, arma disploduntur; disparan los cañones, tormenta béllica disploduntur; ignívoma tormenta crépitant // fig, los últimos cartuchos, postrema experiri.
disparate: (dicho disparatado) inéptiae,
arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde)
dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramentum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; inéptias (vel menda, vel deliramenta) proferre;
pérperam loqui // (hecho disparatado) stulte
factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m.
Uso: hacer disparates, errare; falli; labi.
disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ōris m. Uso:
- de cañón, tormenti béllici ictus; - de fusil,
sclopetátio, - de morteretes, emíssio nitrati
púlveris.
dispensa: immúnitas, atis f. Sin: legis laxamentum; privilégium. Uso: la ley no admite
-, lex nihil laxamenti habet.
dispensario: diribitórium médicum. Sin: ministérium médicum praesentáneum.
dispensar: (conceder, distribuir) dispensare.
Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pecúniam // (eximir a alguno de una cosa) alicúius rei ( vel ab áliqua re) immunem réddere;
alicúius rei immunitatem dare vel impertire;
áliquem exsólvere áliqua re; áliquem ex áliqua re exímere; áliquem áliqua re ( vel ab áli-
qua re) liberare, sólvere, exsólvere. Uso: - a
uno de decir algo, sínere áliquem áliquid non
dícere.
dispensarse: omíttere vel praetermíttere áliquid, con inf; si acompañado de negación,
con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se)
abstinere ab áliqua re vel áliquid fácere; no
puedo dispensarme de decir, fácere non possum quin dicam.
dispepsia: dyspépsia sive -pepsīa, ae f. Sin:
crúditas; cruditátio; diffícilis (cibi) concóctio;
aegra digéstio.
dispéptico: (concerniente o relativo a la dispepsia) ad dyspépsiam áttinens // (enfermo
de dispepsia) dyspépticus. Sin: crudus;
dyspépsiā laborans, vexatus, affectus.
dispersivo: spársilis, e. Uso: poder -, dispergendi facultas; dissipandi potestas.
displasia: dysplásia, ae f.
display: (soporte publicitario) tábula visífica. Sin: tabella dilúcida descriptória.
disponibilidad: (cualidad o condición de
disponible) disponibílitas, atis f. Sin: potestas; facultas. Uso: - a la adopción, prompta
voluntas adoptationis; - de dinero, pecúniae
disponibílitas; expedita pecúnia; - de tiempo,
ótium; tempus vácuum; tener - de tiempo, vácuum esse // (cantidad disponible) cópia, ae
f. Sin: abundántia ; cópiae, arum fpl. Uso: de agua potable, cópiae aquarum potulentarum; - de tiempo, ótii abundántia // (situación
del funcionario que temporalmente se encuentra sin destino) temporalis vacátio. Sin:
subsidiária condício. Uso: poner en -, temporalem vacationem álicui dare; ser puesto en -,
temporalem vacationem accípere.
disponible: disponíbilis, e. Sin: paratus;
340
distrofia
promptus.
disposición: (prescripción, precepto, norma)
praeceptum, i n. Sin: praescríptio; praescriptum; institútio // (disponibilidad) disponibílitas, atis f. Sin: copia; facultas;
abundántia. Uso: estar a -, in promptu esse,
praesto esse álicui; tener a su -, in promptu
habere.
disputador, ra: (quien disputa) disputator,
oris m ; disputatrix, icis f.
disquería: discopólium, ii n.
disquet, disquete, disquette: dísculus vel orbículus. Sin: microdiscus; parvus orbis. Uso:
- de computadora, computatri orbículus vel
dísculus; dísculus ordinatralis; microdiscus
vel orbículus computatórius.
disquetera: disculorum excípulum.
distanciador: instrumentum separativum.
distanciómetro: apostasiómetrum, i n. Sin:
distántiae index (-dǐcis mf).
distensión: disténtio, onis f // fig relaxátio;
ánimi remíssio.
dístico: dístichon, i n.
distintivo: adj próprius, a, um. Sin: notábilis,
e // sust insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- deportivo, insigne athléticum.
distonía: dystónia sive dystonīa, ae f.
distorsión: distórtio, onis f.
distracción: (falta de atención o aplicación)
mentis evagátio. Sin: evagantis (vel vagantis, vel peregrinantis) ánimi aberrátio vel avocátio // (cosa que atrae la atención,
especialmente la que divierte o entretiene)
exhilarátio, onis f.
distraerse: (distraer, esparcir el ánimo) de
áliqua re levare mentem. Sin: álio divértere
mentem.
distraído: (poco atento a lo que se hace o
dice) incuriosus, a, um. Sin: óscitans, antis;
néglegens, entis // (desatento) non attentus.
Sin: aliena agens; mente sevocatus; (ánimus)
alienus ab áliquo vel ab áliqua re. Uso: estar
-, non atténdere; ánimum non atténdere; áliud
(vel álias res, vel aliena) ágere; ánimo excúrrere et vagari; hablar como un -, aliena
loqui.
distribución: distribútio, onis f. Uso: - de
premios, praemiorum assignátio; día de la de premios, dies práemiis tribuendis; - de la
nafta, distribuendae naphthae rátio; - de la
producción, distribútio bonorum productorum.
distribuidor: (que distribuye) distributor,
oris m. Sin: dispensator; diríbitor; largitor;
diffusor; divisor; dispértiens, distríbuens, dívidens. Uso: - de una editorial, domūs editóriae distributor; - de películas, pellicularum
assignator, distributor, divisor // (máquina
agrícola para esparcir abonos) máchina distributória vel erogatória // Electr distributórium, ii n // - automático, autómaton
distributórium. Sin: autómatum distributionis
// Autom, - del encendido, distributórium ignitionis.
distrito: districtus, us m. Sin: tractus, us m;
territórium; régio; província; iurisdictionis
fines, ium fpl. Uso: - judicial, districtus iudicialis; del -, regionalis; districtualis; por -, regionatim.
distrofia: dystróphia sive -trophīa, ae f. Sin:
denutricátio; vitiosum nutrimentum; mácies,
341
distrófico
ēi f; tabes, is f.
distrófico: dystróphicus, a, um // (concerniente o relativo a la distrofia) ad dystróphiam spectans.
disuadir: dissuadēre vel desuadēre.
disuria: dysúria sive -surīa, ae f. Sin: mingendi difficultas.
disúrico: (concerniente o relativo a la disuria) ad dysúriam vel ad mingendi difficultatem pértinens // (que padece disuria)
dysúricus. Sin: dysúriā (vel mingendi difficultate) laborans.
disyuntor: Electr disiunctórium, ii n.
diteísmo: ditheísmus, i m. Sin: fides in duos
deos; manichaeísmus.
ditología: dittológia sive -logīa, ae f.
diuresis: diurēsis, -is f. Sin: urinae proflúvium vel abundántia; nímia urinae secrétio.
diurético: adj diuréticus, a, um. Sin: mictórius; mictualis; urinam ciens, movens // sust
diuréticum medicamentum.
divertir: voluptate afficere.
divertirse: voluptate áffici. Sin: indulgere
otioso vitae cúrsui.
dividendo: Mat númerus dividendus //
(Econ, parte de interés que corresponde a
cada acción) (distribuenda vel distributa,
según los casos) pars, partis f. Sin: pórtio;
usura; usura pro portione distribuenda vel
distributa. Uso: - anual, ánnua usura pro portione distribuenda vel distributa.
dividir: Mat divídere.
divieso, v. forúnculo.
Divina Comedia: Divina Comóedia.
divinatorio: divinatórius, a, um.
divinidad: (naturaleza divina) divínitas, atis
f. Sin: déitas, atis f
divinización: divinizátio, onis f. Sin: apotheōsis, is f.
diván: léctulus, i m. Sin: lectícula, ae f; pulvinar, aris n; molle subséllium. Uso: - semicircular, sigma, ătis n.
divisa: (señal exterior) insigne, is n. Sin: signum; ornatus, us m // (Econ, moneda extranjera) éxtera moneta. Sin: éxteri títuli; éxterae
sýngraphae; éxterae gentis nummi // Heráld,
géneris insigne // (fórmula breve que expresa
la norma o regla de conducta) norma, ae f.
Sin: régula; dictum; senténtia.
divergir: devérgere.
divisiblemente: divisibíliter.
divergente: Fís devergens, entis.
diverso: (desemejante) absímilis, e (con dat);
dissímilis (con gen o dat) // (diferente) diversus ab + abl. Sin: álius ac vel atque. Uso: del
todo -, omnino diversus ab + abl; totus álius
ac (vel atque, vel quam) áliqua res.
divisible: divisíbilis, e.
división: (división y efecto de dividir) divísio,
onis f. Sin: partítio; distribútio. Uso: - del trabajo, divísio vel partítio laboris; óperum distribútio // (Mil, unidad militar) légio, onis f.
Uso: - acorazada, légio a cúrribus loricatis.
342
doctor
divisionismo: divisionismus, i m.
divisor: Mat divisor, oris m. Sin: númerus divisor.
divo: (artista que goza de fama superlativa)
divus (vel divinus, vel praecellens, vel sublimis) ártifex vel artis magister // (destacado
cantante de ópera) divus cantator.
divorciado: digressus, a, um (a cóniuge).
Sin: divórtio digressus; seiunctus.
divorciarse: divórtium (cum uxore vel cum
marito) fácere. Sin: (dicho de varón) uxorem
e matrimónio dimíttere; (dicho de mujer) a
viro discédere vel dígredi.
divorcio: divórtium, ii n. Uso: - absoluto o
vincular, divórtium absolutum.
divorcista: divórtii fautor.
doble: (habitación) v. esta voz.
doblez: plicatura, ae f. Sin: flexura; fléxio;
flexus, us m.
docencia: docéntia, ae f. Sin: institútio, onis
f; doctrina; docendi rátio vel via.
docente: magister, tri m. Sin: docens; doctor; professor; públicus praeceptor. Uso: - de
gimnasio, de liceo, magister gymnasialis,
lycealis; - universitario, universitatis studiorum doctor.
doceta: doceta, ae m.
docético: docéticus, a, um.
docetismo: docetismus, i m.
divulgación: divulgátio, onis f.
dócilmente: dócili ánimo vel mente.
divulgar: divulgare.
docimasia: docimásia sive -masīa, ae f.
divulgativo: vulgatórius, a, um.
dobladillo: margo, gĭnis m. Sin: labrum; limbus; lacínia; limbus vesti contrahendae.
dobladura: márginis efféctio.
doblaje: vocum transmutátio.
sustituir los diálogos de una banda sonora
original por su traducción en otro idioma)
duplicare. Sin: voces transmutare.
doblar: (viā) devértere. Sin: fléctere vel defléctere. Uso: - a la esquina, ad viae vel ad
áedium ángulum fléctere, - a la derecha, fléctere ad déxteram; dextrorsum (dextrorsus,
dextroversum) defléctere; - a la izquierda,
fléctere ad laevam; sinistrorsum (sinistrorsus,
sinistroversus) defléctere // (aplicar una
sobre otra, dos partes de una cosa flexible) una carta, epístulam complicare // (Cinem,
docimástica, v. docimasia.
docimástico: docimásticus, a, um.
docking: astronávium coniúnctio. Sin: cum
astronavi conexio.
doctor: doctor, oris m. Uso: - honorario, doctor honorarius; - en letras, litterarum doctor;
doctor lítteris tradendis; - en filología, doctor
philológiae; - en leyes, iuris doctor vel peritus; - en medicina, doctor medicinae; artis
médicae doctor // (teólogo de gran autoridad) doctor. Uso: - de la Iglesia, Ecclésiae
doctor; doctor sanctae Ecclésiae; declarar a uno - de la Iglesia universal, áliquem
universalis Ecclésiae doctorem declarare //
343
doctora
(médico) médicus, i m.
doctora: doctrix, icis f. Sin: múlier (-ĕris f)
doctor // (médica) médica, ae f.
doctorado: doctoratus, us m. Sin: láurea, ae
f; doctoris gradus vel dígnitas. Uso: - honorífico, doctoratus honoríficus; conseguir el -,
doctoratum ássequi; doctoris gradum adipisci; ad doctoris gradum pervenire.
doctoral: doctoralis, e. Sin: doctórius.
doctorando: doctorandus. Sin: doctor futurus vel renuntiandus; doctoris gradum adepturus; doctoris dignitatem meriturus.
doctorar: áliquem doctorem fácere, renuntiare, creare. Sin: álicui doctoratum conferre;
álicui doctoris gradum tribúere; álicui doctoris dignitatem deferre; ad doctoris gradum
áliquem promovere; in doctorum númerum
(vel album) áliquem cooptare, allégere, ascríbere; inter doctores áliquem referre, ascríbere, ascíscere.
doctorarse: doctor fio vel renuntior. Sin:
doctoratum mereri; doctoris gradum ássequi
vel cónsequi; doctoris dignitatem adipisci; ad
doctoris gradum pervenire; doctoris título donari; in doctorum númerum cooptari, allegi,
ascribi. Uso: - en medicina, medicinae vel
médici láuream mereri; se doctoró en zoología, in disciplina zoológiae in doctores promotus est.
doctrina: doctrina, ae f. Uso: - hermética,
doctrina hermética, abscóndita, obscura; - heterodoxa, doctrina heterodoxa; - social católica, cathólica doctrina socialis.
doctrinal: doctrinalis, e.
documentación: documenta, orum npl. Sin:
lítterae, arum fpl. Uso: - del automotor, lítte-
rae autovehiculares.
documental: pellícula documentária. Sin:
documentum cinematográphicum.
documentalista: in documentis versatus, a,
um.
documento: documentum, i n. Sin: tábula;
lítterae, arum fpl. Uso: - comprobante, charta
probativa vel cómprobans; - públicos, tábulae
públicae; documentos de circulación, lítterae
commeatūs; - de identidad, téssera agnitionalis.
dodecaedro: dodecahedrum, i n.
dodecafonía: dodecaphónia sive -phonīa, ae
f.
dodecágono: dodecagōnum, i n.
dodecasílabo: dodecasýllabus, a, um. Sin:
duódecim syllabarum; duódecim constans
sýllabis.
dogaresa: ducis uxor.
dogma: (punto fundamental de doctrina)
dogma, ătis n. Sin: (doctrinae) caput; praeceptum; decretum; plácitum. Uso: los - filosóficos, decreta vel plácita philosophorum //
- teológico, dogma, atis n. Sin: christianae
doctrinae caput; cathólicae Ecclésiae véritas;
cathólicae fidei dogma; doctrinae caput Ecclésiae auctoritate statum vel decretum; definir un -, dogma definire.
dogmática: dogmática, ae f. Sin: theológia
dogmática; dógmatum doctrina.
dogmáticamente: dogmátice // (conforme a
los dogmas) ad decretorum doctrinas // (afectando magisterio) arroganter // (afectando
autoridad) imperiose.
344
dominicano
Dolorosa: Maria pérdolens. Sin: Pérdolens
Virgo Maria.
dogmático: (concerniente o relativo a los
dogmas) dogmáticus, a, um. Sin: ad dógmata
spectans; ad decretorum doctrinas pértinens.
Uso: teología -, theológia dogmática // (que
profesa el dogmatismo) dogmatistes, ae m.
Sin: qui dogmática ratione útitur // (que sentencia con arrogante seguridad) árrogans,
antis.
Dom: Dóminus, i m. Uso: El Rdo. P. Dom
Gregorio José, Reverendus Pater Dóminus
Gregórius Ioseph.
dogmatista: dogmatista vel dogmatistes, ae
m.
domador: dómitor, oris m.
dogmatismo: dogmatismus, i m.
dogmatizar: (enseñar los dogmas) dogmatizare. Sin: dógmata enuntiare, trádere // (fig,
afirmar alguna cosa con presunción) arroganter affirmare.
dólar: dóllarum, i n; dollárium, ii n. Uso: americano, dollárium americanum; americanus nummus; - Usa, Foederatarum (Américae) Civitatum dóllarum, dollárium,
nummus.
dolicocéfalo: dolic(h)océphalus, i m.
dolmán: vestis dolmánia.
dolomía: Geol dolomīa, ae f. Sin: lapis dolomíticus; rupes dolomiana vel dolomiensis.
Dolomitas: Dolomitae, arum fpl; Dolomites,
um. Sin: montes dolomiani vel dolomienses.
dolomítico: dolomianus, a, um. Sin: dolomiensis, e.
dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor;
malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cápitis
dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem minúere, mulcere; causar -, dolorem fácere vel
movere; malum álicui afferre; dolori esse; experimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem
cápere; in maerore versari.
doloroso: doloríficus, a, um.
doma: domitura, ae f. Sin: dómitus, abl -u,
m.
domadura, v. doma.
doméstico: (perteneciente a la casa) domésticus, a, um. Uso: Iglesia -, Ecclésia doméstica // (perteneciente a la familia) familiaris,
e // (criado que sirve en una casa) fámulus, i
m. Sin: minister.
domiciliario: domésticus, a, um.
domiciliarse: domicílium constitúere.
domicilio: domicílium, ii n. Uso: cambio de
-, domicílii translátio.
dominación: dício, onis f. Uso: - veneciana,
dício venetiana.
dominarse: temperare sibi.
domingo: domínica, ae f; domínicus, i m.
Sin: dies domínica; dies domínicus; dies
solis; féria prima.
Dominica: (isla, Estado) Domínica, ae f.
Dominicana (República): Res pública Dominiciana.
dominicano: adj dominicianus, a, um // sust
Dominicianus, i m.
345
dominico
dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um.
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust dominic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana.
dominio: (poder de usar y disponer) domínium, ii n. Uso: - reservado, domínium reservatum // - de sí mismo, continéntia, ae f. Sin:
impérium vel potestas sui ipsīus; suarum
rerum temperátio // (Estados miembros de la
Commonwealth) Domínia, orum npl. Sin:
Commúnitas Británnica Dominiorum.
dominó: ludus (-i m) vel lusus (-us m) dómini. Uso: jugar al -, dómino lúdere.
don: (dádiva) donum, i n. Uso: - de sí mismo
a los hermanos, donum sui ipsīus pro frátribus // (título honorífico) Dóminus, i m.
donatismo: donatismus, i m.
donatista: adj donatianus, a, um // sust donatista, ae m. Sin: Donati ássecla ; donatismi
sectator.
donjuanesco: mulierárius, a, um.
donjuanismo: mulíerum sectátio. Sin: consuetudo vel mos mulíeres sectandi.
dopaje: excitátio drogária.
doping: usus agonísticus medicamenti stupefactivi.
dorada: (pez teleósteo) aurata, ae f. Sin:
orata.
dormición: dormítio, onis f.
dormilona: (butaca para dormir la siesta)
cáthedra supina.
dormir: dormire intr. Sin: cubare intr. Uso:
ir a -, cúbitum ire; - a pierna suelta, dormire
in utramvis aurem vel in utrumvis óculum.
dormirse: (descuidarse, obrar con poca solicitud ante un peligro) indormire perículo.
dormitar: semisomniare.
dormitorio: dormitórium, ii n. Sin: cubículum; cubículum dormitórium; diaeta dormitória. Uso: - de una cama, cubículum cum
uno lecto; - común, commune cubículum
dormitórium; - público, pública diaeta dormitória.
dornajo: (especie de artesa) álveus, i m. Sin:
lacus, us m.
dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: escrito al -, retro scriptus.
dosel: aulaeum, i n. Sin: conopēum; conópium.
dosificación: dosis mensurátio. Sin: temperátio; mensurátio; modulátio.
dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare.
dosimetría: dosimétria sive -metrīa, ae f.
dosimétrico: dosimétricus, a, um.
dosímetro: dosímetrum, i n.
dosis: dosis, is f. Sin: mensura; pars; pórtio;
quántitas. Uso: - letal, dosis letalis.
dossier: documentorum chartophylácium, ii
n. Sin: chartarum (vel schidularum, vel schedularum, vel pagellarum) fascículus.
dote: dos, dotis f. Sin: fig donum; facultas;
virtus. Uso: - estilísticas, scribendi vel dicendi virtutes; - espirituales, spirituales
346
drenar
dotes.
download (Inform), trasvasar: extráhere vel
prehéndere (áliquid ex rete sive ex reti).
doxología: doxológia sive doxologīa, ae f.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rígidus; férreus. Uso: mandar en forma -, draconiano more imperare; dar o establecer leyes
-, draconiano more severissimas leges cóndere, fácere, ferre.
draga: (máquina para limpiar de fango y
arena los puertos de mar, los ríos, etc.)
everrículum, i n. Sin: máchina everrens vel
purgans // (barco que lleva esta máquina)
ratis purgatrix. Sin: navis purgatória.
dragado: excavátio, onis f. Sin: purgátio.
Uso: - de un puerto, canal..., portūs, canalis
... excavátio.
dragaminas: minarum everriatrix, icis f. Sin:
navis (vel pyróscapha) everriatrix; navis ignivomorum globulorum everriatrix.
dragar: excavare. Sin: purgare; evérrere vel
vérrere.
dragomán: interpres, prĕtis m.
dragomanato: intérpretis munus (-nĕris n).
dragón: (animal fabuloso; soldado que hace
el servicio alternativamente a pie o a caballo) draco, onis m.
drama: (obra teatral) fábula, ae f. Sin:
drama, ătis n; fábula dramática, scáenica, theatralis; ludus scáenicus, theatralis. Uso: - religioso, fábula religiosa // (suceso terrible)
calámitas, atis f. Sin: acerbus (vel miserábilis,
vel tristis, vel gravis, vel funestíssimus) casus
(-us m).
dramática: ars dramática, scáenica, lúdicra.
dramático: dramáticus, a, um. Sin: scáenicus; fig trágicus; atrox (-ōcis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drámatis scríbere; ex
artis scáenicae légibus scríbere; rem ita expónere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
dramatizar: dramatizare. Sin: drámatis formam dare; ad actus scaenarum compónere //
(exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis
augere; intr modum excédere.
dramaturgia: dramatúrgia sive -urgīa, ae f.
Sin: ars scáenica.
dramatúrgico: dramatúrgicus, a, um.
dramaturgista: dramaturgista, ae m.
dramaturgo: dramaturgus, i m. Sin: drámatis vel dramáticus scriptor, auctor; scriptor
scáenicus; conscriptor drámatum; fabularum
scaenicarum scriptor vel auctor.
drástico: Med drásticus, a, um. Sin: acer;
fortis; praesens. Uso: medicamento -, drásticum medicamentum; praesens remédium;
medidas -, acriora consília; palabras -, drástica verba // (que actúa rápida y violentamente) acérrimus, a, um. Sin: véhemens.
Uso: obrar en forma -, acérrime ágere; portarse de una manera - con alguno, vehementer ágere cum áliquo.
drenaje: (acción y efecto de dar salida a las
aguas) siccátio, onis f. Sin: purgátio; aquae
dedúctio, emíssio, derivátio // (tratándose de
pus o humores del cuerpo humano) puris (vel
(h)umoris) dedúctio vel emíssio.
drenar: (dar salida a las aguas) siccare. Sin:
aquam dedúcere, emíttere, derivare // (hacer
el desagüe de pus o humores del cuerpo) pus
(vel (h)umorem) dedúcere vel emíttere.
347
drepanocitosis
drepanocitosis: drepanocytosis, ĕos f. Sin:
anáemia drepanocýtica.
dril: trilícium, ii n. Sin: línteum trilix (-līcis).
Uso: - para colchones, trilícium culcitarum;
- burdo, pannus trilix.
drink: pótio alcohólica.
driza: chalatórius funis (- is m).
droga: (condimento) condimentum, i n. Sin:
aroma, ătis n (dat y abl pl arómatis) // (estupefaciente) drog(i)a, ae f. Sin: medicamentum vel medicamen (-mĭnis n) stupefactivum;
phármacum psychotrópicum; venenum stupefactivum.
drogadicción: drogománia sive drogomanīa,
ae f. Sin: narcománia sive narcomanīa.
drogadicto: (adj y sust) drogománicus. Sin:
narcománicus; medicamento stupefactivo
utens.
drogar: medicamentum stupefactivum (vel
drogam) álicui praebere.
drogmán, v. dragomán.
drogodependencia: medicamentis stupefactivis (vel drogis) obnoxíetas.
drogodependiente: adj y sust tóxico dependens. Sin: tóxicis indulgens; medicamentis
stupefactivis (vel drogis) assuetus; sust toxicómanes, is mf.
droguería: (trato y comercio en drogas) mercatura aromatária. Sin: commércium aromatárium; mercatura vel commércium
arómatum // (tienda en que se venden drogas)
aromatária, ae f. Sin: aromatopólium, ii n; taberna arómatum; taberna aromatária, unguentária, pigmentária // (tienda de
comestibles) v. tienda.
droguero: aromatárius, ii m. Sin: unguentárius; pigmentárius; arómatum mercator vel
vénditor. Uso: laboratorio del -, aromatária
officina.
droguista, v. droguero.
dromedario: dromedárius, ii m; dromas, ădis
m.
dromómetro: dromómetrum, i n. Sin: velocitatis index; velocitati metiendae instrumentum.
dromoscopio: dromoscópium, ii n.
drosera: drosera, ae f.
drosometría: drosométria sive -metrīa, ae f.
Sin: roris mensura.
drosómetro: drosómetrum, i n. Sin: roris
index; rori metiendo instrumentum.
drososcopio: drososcópium, ii n.
drusa: drusa, ae f.
dualidad: duálitas, atis f.
dualismo: (sistema religioso o filosófico)
dualismus, i m. Sin: dualismi doctrina //
(dualidad) v. esta voz.
dualista: dualista, ae m; dualístria, ae f.
dualístico: dualísticus, a, um.
ducado: (cargo de duque) ducatus, us m. Sin:
ducis dígnitas, munus, nomen // (dominio de
un duque) ducis domínium, dício, régio, territórium // (moneda de oro) ducatus, us m.
348
duplicador
ducal: ducalis, e. Sin: ducis (gen).
dulcamara: dulcamara, ae f.
ducha: (aparato para ducharse) bálneum
pénsile. Sin: tubus vel túbulus mammatus;
bálneum aquae deiectu instructum // (aplicación de agua en forma de chorro o de lluvia)
lavátio plúvia, pluvialis, ímpluens. Sin: lavátio aquae deiectu.
dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dúlcii
vas // (mujer que hace o vende dulces) v. confitera.
duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae.
ducharse: lavatione plúvia (vel pluviali, vel
impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae
deiectu; aquā perfundi; bálneo pénsili lavari,
se ablúere, pérlui, uti.
ductilidad: ductílitas, atis f.
duda: dubitátio, onis f. Sin: dúbium, ii n.
Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dúbio, sine
dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubitatione; nulla interpósita dubitatione; disipar
una -, dubitationem tóllere, exímere, expéllere; despertar dudas en uno, áliquem in
dubitationem addúcere; dubitationem álicui
inferre; estar fuera de -, extra dubitationem
esse; poner en -, in dúbium vocare; in dubitationem addúcere.
duela: lámina, ae f. Sin: tábula. Uso: - de
tonel, doliária tábula; - de cuba; cupae lámina.
duelo: (combate entre dos adversarios) singulare certamen // (dolor por la muerte de alguien) luctus, us m. Uso: - doméstico,
privado, público, luctus domésticus, privatus,
públicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin:
funestus; lúgubris. Uso: día de -, dies lúgubris.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semisomna quies; semisopita réquies.
dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce,
is n; dúlcium, ii n; dúlcia, ium npl.
dulcería, v. confitería.
dulcero, v. confitero.
dulcificante: dúlcorans, antis.
dulía: dulīa, ae f. Sin: cultus dulīae; angelorum sanctorumque cultus (-us m).
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
dulzura: dulcedo, dĭnis f. Sin: suávitas.
dumping: mércium vílitas. Sin: prétii deminútio; rerum prétii imminútio; mala vel vilis
vendítio.
duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cúmulus, túmulus; cúmulus arenosus; collis arenosa;
moles arenosa. Uso: - movediza, duna móbilis; migrans collis (h)arenáceus.
dúo: Mús bicínium, ii n. Sin: duorum concentus (-us m); cantus geminatus.
duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen);
ad duodenum áttinens.
duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum
duodenum.
duplicación: duplicátio, onis f. Sin: geminátio; conduplicátio.
duplicador o duplicadora: polýgraphum, i
n.
349
duque
duque: dux, ducis m. Uso: Gran -, Magnus
Dux.
duquesa: (la que tiene un ducado) ducissa,
ae f. Sin: dux, ducis f; dómina dux // (mujer
del duque) ducis uxor.
duración: tempus, pŏris n. Sin: spátium, ii n;
témporis spátium vel tractus. Uso: larga -,
diutúrnitas; longínquitas; de corta -, caducus,
a, um; fugax, acis; de larga -, diuturnus vel
diútinus.
duramadre: dura mater. Sin: externa cérebri
membrana; meninx (-ingis f) fibrosa.
durante: in + abl; inter o per + ac; la duración
se expresa por ac simple y menos frecuentemente por abl simple; puede expresarse por
abl absoluto. Uso: - la batalla, in pugna; - la
cena, inter cenam; - sus estudios, inter stúdia
sua; - diez días, per decem dies; reinó - cinco
años, quinque annos regnavit; se luchó - tres
horas, pugnatum est tribus horis; durante mi
ausencia, me absente; - el consulado de Cicerón, Cicerone cónsule // - la noche, de nocte;
- el sueño, sub somno; - este tiempo, intérea;
- algún tiempo, aliquantisper.
durar: durare intr. Uso: - pocos minutos,
paucas minutas durare // (- mucho) perdurare
intr. Sin: manere vel permanere.
duraznero: pérsicus, i f. Sin: malus vel arbor
pérsica.
durazno: pérsicum, i n. Sin: malum pérsicum; durácinum pérsicum.
dux: dux, ducis m; (magistrado supremo en
Venecia) Venetorum vel Venetiarum Dux.
Sin: Venetiarum Princeps; Sereníssimus Venetorum Dux // (magistrado supremo en Génova) Génuae dux. Sin: Genuénsium dux.
350
E
ebanista: (h)ébeni faber, ópifex, ártifex. Sin:
ebenárius faber.
ébano: (h)ébenum, i, n; ébenus, i f. Uso: de -,
ebéneus vel ebéninus, a, um.
ebay (Inform) : domus auctionária interretialis.
ebullición: ebullítio, onis f. Sin: fervor. Uso:
punto de -, temperatura de -, punctum fervoris; entrar en - (un líquido), effervéscere;
estar en - bullire; bullare; v. efervescencia.
eccema, v. eczema.
eclampsia: eclámpsia sive eclampsīa, ae f.
Sin: spasmi; spásmata.
éclatant: miríficus, a, um.
eclecticismo: eclecticismus, i m. Sin: ecléctica doctrina, disciplina, philosophia; eclecticorum doctrina; variarum doctrinarum
seléctio.
ecléctico: adj eclécticus, a, um. Uso: cultura
-, múltiplex variaque doctrina; vária atque
úndique sumpta doctrina; ser -, ex váriis disciplinis excellentíssima quaeque libare // sust
eclécticus, i m. Sin: variarum doctrinarum selector.
eclesial: ecclesialis, e.
eclesialidad: ecclesiálitas, atis f. Uso: criterios de -, critéria ecclesialitatis.
eclesiásticamente: ecclesiástice. Sin: ecclesiástico more.
eclesiástico: adj ecclesiásticus, a, um. Sin:
ecclésiae (= de la Iglesia); ad ecclésiam spectans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclésiae
lex; jerarquía -, ecclesiástica hierárchia sive
hierarchīa; cometidos -, offícia ecclesiástica;
dignidad -, clericalis dígnitas; ministerio -,
clericale ministérium; abrazar la carrera -,
ecclesiásticam viam vitae íngredi; llevar el
hábito -, túnicā vel hábitu talari indutum esse;
tomar el hábito -, túnicā talari índui; túnicam
talarem indúere // sust ecclesiásticus, i m.
Sin: cléricus, i m; sacerdos, otis m.
eclesiología: ecclesiológia sive -logīa, ae f.
Uso: - de comunión, ecclesiológia communionis.
eclesiológico: ecclesiológicus, a, um.
eclipse: eclipsis, is (ac -in) f. Sin: deféctio,
onis f; defectus, us m; obscurátio; delíquium
n. Uso: - lunar, eclipsis vel deféctio lunae; solar, defectus vel delíquium solis; observar
el - solar, deficientem solem intueri; seguir
las fases de un - de sol, solis deficientis artículos observare // fig, - del sentido de Dios y
del hombre, Dei sensus hominisque obscurátio.
eclíptica: eclíptica línea. Sin: orbis vel círculus solstitialis.
eco: (como imitación de la voz) vocis imago
// (como repercusión del sonido) vox repercussa. Sin: repulsus, us m. Uso: en ese punto
se siente un - triple, ibi ter éadem vox rédditur; las rocas hacían -, saxa vocem reddebant; se oye el - de las cañadas, valles
repercussae respondent.
ecocinesia: echocinésia sive -nesīa, ae f;
351
ecolalia
echocinēsis, -is f.
ecolalia: echolália sive -lalīa, ae f.
ecolalo: adj echoláliā affectus // sust qui
echoláliā affícitur.
ecología: oecológia sive -logīa, ae f. Sin: res
oecológica. Uso: - humana, humana oecológia.
ecológico: oecológicus, a, um. Uso: calamidad -, calámitas oecológica; cuestión -, oecológica quáestio.
ecologista: oecologista, ae m. Sin: custos oecológiae; prásinus, i m.
ecólogo: oecólogus, i m. Sin: investigator oecológiae.
ecometria: echométria sive -metrīa, ae f.
ecométrico: echométricus, a, um. Sin: ad
echométriam pértinens.
ecómetro: echómetrum, i n.
economato: (cargo) dispensatoris munus
(-nĕris n) // (despacho) oecónomi offícium.
Sin: dispensatoris sedes (-is f).
economía: (administración) oeconómia sive
-nomīa, ae f. Sin: res oeconómica; res (rerum
fpl) oeconómicae. Uso: - doméstica, rei domésticae administrátio; rerum domesticarum
cura; rei familiaris cura vel administrátio; desarrolladas y subdesarrolladas, oeconómicae procurationes ditiores et egentiores; mundial, oeconómia universalis; - nacional,
oeconómia popularis vel nationalis; - política, oeconómia política; ars públicae pecúniae administrandae; - pública, cura aerárii;
rerum publicarum administrátio; publicorum
bonorum administrátio; públici aerárii dis-
pensátio; públicae pecúniae administrátio;
- de comunión y de participación, oeconómia
communionis distributionisque bonorum;
- de libre mercado, oeconómia líberi
mercatus; - de subsistencia, oeconómia subsistentialis // ministro de -, (publicus) minister rei oeconómicae; tipo de -, rerum
oeconomicarum genus; cuidar la - doméstica, rem familiarem curare; descuidar la doméstica, rem familiarem neglégere // (como ciencia) oeconómica disciplina; rerum
administrandarum rátio ac disciplina; oeconómica rátio ac disciplina // (ahorro) parsimónia, ae f. Sin: compéndium, ii n. Uso:
hacer -, parsimóniam adhibere; nummis párcere; servire privato compéndio suo; hacer
un poco de -, fácere áliquid compéndii // (fig,
armonía entre las diferentes partes de un
todo) temperátio, onis f // (designio) - divina,
Dei consílium.
económicamente: (con economía) parce.
Sin: frugáliter // (con respecto a la economía)
quod áttinet ad res oeconómicas.
económico: (relativo a la economía) oeconómicus, a, um. Sin: ad vectigálium pecuniaeque disciplinam pértinens. Uso: ciencia -,
oeconómica disciplina; equilibrio -, rationum
oeconomicarum aequilíbritas; iniciativas del Estado, oeconómica incepta quae a re pública suscipiuntur; iniciativas - de los individuos, oeconómica singulorum incepta; leyes
-, leges oeconómicae; monopolio -, rerum oeconomicarum imperiosus dominatus (-us m);
sistemas -, rerum oeconomicarum rationes;
la situación -, res oeconómicae // (ahorrativo, parsimonioso) parcus, a, um. Sin: oeconómicus. Uso: vida -, oeconómica vita; ser -,
frugáliter vívere // (poco costoso) mínimi
sumptus (gen). Sin: mínimae impensae
(gen); haud magnae impensae; qui, quae,
quod exigua impensa fit; qui, quae, quod
parvo (pretio) stat vel venit. Uso: de modo
económico, mínimo sumptu; ser -, parvi pré-
352
edematoso
tii esse; ser muy -, esse prétii mínimi.
economista: oeconomista, ae m. Sin: oeconómicus, i m; oeconómiae cultor vel peritus;
oeconomicarum rerum studiosus; aerárii administrandi peritus.
economizar: nummis párcere. Sin: parsimóniam adhibere; impensae párcere; alicúius rei
compéndium fácere; alicúius rei compéndio
servire.
ecónomo: (el que está encargado de la administración y el gasto de una casa) oecónomus, i m. Sin: dispensator; rei familiaris
procurator // (el que se nombra en las religiones para la administración de los bienes temporales) oecónomus, i m. Uso: - general,
provincial, local, oecónomus generalis, provincialis, localis // (el encargado de un beneficio eclesiástico) curator rei beneficiáriae.
ecopraxia, v. ecocinesis.
Sin: Aequatoriana Respública.
ecuánime: aequánimus, a, um.
ecuánimemente: aequanímiter.
ecuanimidad: aequanímitas, atis f .
ecuatorial: aequinoctialis, e. Sin: círculi aequinoctialis (gen) ; ad círculum aequinoctialem áttinens // (telescopio o anteojo provisto
de montura -) máchina aequatórea.
ecuatoriano: adj aequatorianus sive aequatórius, a, um // sust Aequatorianus, i m.
ecumene: oecumene, es f.
ecuménico: oecuménicus, a, um. Sin: universalis; universus; ex universa terrarum orbe.
Uso: Concilio - Vaticano II, Concílium Oecuménicum Vaticanum II.
ecumenismo: oecumenismus, i m. Sin: - de
las obras, óperum oecumenismus.
ecstasy: éxtasis, is f.
ectasia: éctasis, -is f. Sin: dilatátio.
eczema: eczema, ătis n. Sin: impetīgo, gĭnis
f. Uso: que sufre de -, impetiginosus.
ectásico: ectásicus, a, um. Sin: dilatatus.
ectopia: ectópia sive -topīa, ae f. Sin: abnormis posítio.
ectópico: ectópicus, a, um. Uso: feto -, fetus
ectópicus.
ecuación: aequátio, onis f. Uso: - matemática, aequátio mathemática; la - de Einstein,
ratio mathemática, ab Einstéinio inventa.
ecuador: (círculo máximo) equator, oris m.
Sin: círculus aequinoctialis; meridianus círculus.
Ecuador (República del): Aequatória, ae f.
edad: aetas, atis f. Uso: - canónica, aetas canónica; - contemporánea, haec aetas; praesens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
recéntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
oro, de plata, aetas áurea, argéntea; - del
bronce, aetas aénea; aetas chalcolíthica; - del
hierro, aetas férrea.
edelweiss: stella alpina. Sin: leontopódium
alpinum.
edema: oedema, ătis n. Sin: pituitosus tumor.
Uso: - pulmonar, pulmonum oedema.
edematoso: oedematosus, a, um.
353
edén
edén: eden indecl. Sin: paradisus terrestris //
fig locus deliciarum.
edición: edítio, onis f. Uso: - anastática, edítio anastática; anastática libri edítio; - artística, liber exímia arte éditus; - científica,
edítio scientífica; - corregida y ampliada,
emendata et amplificata edítio; - crítica, edítio crítica; - escolar, edítio scholaris; libri in
usum tironum éditi; - especial, edítio specialis; - fototípica, edítio phototípica; opus phototýpice expressum; nueva -, edítio nova;
primera -, prima edítio; - típica, edítio týpica;
- de bolsillo, manual, edítio pugillaris vel palmalis // hacer una - crítica, librum secundum
criticorum praecepta édere; la - está agotada,
liber iam non prostat; ómnia exemplária divéndita sunt.
edificación: (acción y efecto de edificar) aedificátio vel exaedificátio, onis f. Sin: fabricátio; constrúctio, exstrúctio // fig aedificátio,
onis f. Sin: bonum vel rectum exemplum;
probitatis vel virtutis exemplum. Uso: para propia, sui incitandi causā; para la -, ad (vel
in) aedificationem.
edificado: fig bonis alicúius exemplis
instructus. Sin: virtutis exemplis instructus,
permotus, excitatus.
edificante: (que incita a la virtud) ad virtutem éxcitans. Sin: pios sensus éxcitans;
exemplo praelucens; recti exempli (gen de
cualidad); qui, quae, quod exemplo est. Uso:
de una manera -, sancte; pie.
edificar: (fabricar, hacer un edificio o mandarlo construir) aedificare. Sin: fabricare;
constrúere; exstrúere. Uso: - alrededor, circumaedificare // (fig, incitar a la virtud con el
ejemplo) aedificare. Sin: ad virtutem excitare; álicui exemplo esse; bonis exemplis álicui praelucēre; alicúius pios sensus excitare.
edificio: aedifícium, ii n. Uso: - público, aedifícium públicum; - del Ministerio del Aire:
aedifícium supremae ab aéria classe (vel
classi) administrationis; - de muchos pisos,
aedifícium plúribus cum contignatiónibus.
edilicia: aedilícia vel aedilítia, ae f. Sin: res
exstructória; fabricandi ars; ars exstruendi.
edilicio: aedilícius vel aedilítius, a, um. Sin:
aedilis, e; exstructórius.
editar, v. publicar.
editor: adj editórius, a, um // sust éditor, oris
m. Sin: librárius vel librorum éditor: Uso: responsable, éditor responsalis; - del diario,
epheméridis éditor.
editora: sust éditrix, icis f.
editorial: adj editórius, a, um. Uso: actividad
-, ars editória; indústria editória vel libraria //
(artículo de fondo) prima diárii commentátio
// (casa editora) éditrix, icis f. Sin: editória;
domus éditrix vel editória; domus libris edendis; officina librária; aedes libráriae // (empresa -) socíetas librária. Sin: socíetas libris
edendis.
edredón: (cobertor) plúmeum, i n. Sin: toral
(-alis n) plúmeum; cúlcita plúmea; stratum
plúmeum.
educación: educátio, onis f. Sin: institútio.
Uso: - cívica, disciplina político-socialis; escolar, educátio scholaris; - física, córporis
exercitátio (-onis f) vel cultus (-us m); - de la
sexualidad y del amor, educátio ad sexualitatem et ad amorem; recibir una buena -, bene
educari // (cortesía) urbánitas, atis f.
educador, ra: educator, oris m; educatrix,
icis f. Sin: praeceptor m; praeceptrix f.
354
egipcio
educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; discípula; educanda puella; instituenda alumna.
educando: educandus, i m. Sin: alumnus;
educandus puer; instituendus alumnus.
educado: educatus, a, um. Sin: bene moratus; bonis móribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingénue educatus; muy bien -, óptime institutus; mal -, male educatus vel moratus // (cortés) urbanus, a, um. Sin: comis et
urbanus, comis atque humanus.
educar: educare. Sin: institúere.
educativo: educativus, a, um. Sin: institutórius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad
-, commúnitas educativa; método -, méthodus
educativa; obra -, ópera educativa; opus educativum; tarea -, munus educativum.
edulcoración: dulcificátio, onis f. Sin: dulcédinis iniéctio.
edulcorar: dulcorare; indulcorare.
efectismo: ánimi commovendi stúdium
efectivo: adj effectivus, a, um // (sust, dinero
-) effectiva pecúnia.
efecto: effectus, us m. Uso. - colateral, vis
(ac vim, abl vi, pl vires, vírium) adventícia;
effectus secundárius; sequela non intenta; especiales, speciales vel peculiares effectus;
- invernadero, effectus caldáriae herbarum
cellae; - práctico, effectus prácticus; - a profundidad, effectus penetralis.
efectuar: efficere. Sin: ad effectum (vel ad
éxitum, vel ad rem) áliquid addúcere,
dedúcere, perdúcere.
efervescencia: effervescéntia, ae f. Sin:
ebullítio; aestuátio; v. ebullición.
efervescente: effervescens, entis. Sin: bullans, antis.
eficacia: efficácia, ae f. Sin: efficácitas. Uso:
la - de la escuela, efficácitas scholae.
eficaz: éfficax, acis. Sin: effectivus.
eficazmente: efficáciter.
eficiencia: efficiéntia, ae f. Sin: efficácitas.
Uso: criterios de -, efficiéntiae rátio; - económica, rei oeconómicae felícitas.
eficiente: effíciens, entis.
eficientemente: efficienter.
efímero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vólucer; periturus. Uso: alegrías -, volúcria gáudia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
glória.
eflorescencia: efflorescéntia, ae f. Sin: pustulátio; erúptio cutánea.
efluencia: (calidad de efluente) effluéntia, ae
f. Sin: efflúxio; flúxio; fluxus (-us m) // (emanación) emanátio vel manátio, onis f. Sin: effúsio; exhalátio.
efusivo: effusivus, a, um.
égida o egida: (piel de la cabra Amaltea,
adornada con la cabeza de Medusa) aegis,
ĭdis (ac -ĭda) f // (fig, protección, defensa)
praesídium, ii n. Sin: auxílium; patrocínium;
tutela. Uso: estar bajo la - de las leyes, legum
praesídio prótegi.
egipcíaco o egipciaco, v. egipcio.
egipcio: adj aegyptíacus vel aegýptius, a, um
// sust Aegýptius, ii m.
355
Egipto
Egipto: Aegyptus, i f . Uso: ir a -, Aegyptum
vel in Aegyptum ire; estar en -, Aegypti vel in
Aegypto esse.
egiptología: aegyptológia sive -logīa, ae f.
egiptológico: aegyptológicus, a, um.
f. Sin: conféctio // (manera de realizar una
idea) actum, i n. Sin: res; opus, óperis n // (musical) cantus vel concentus, us m // (suplicio de un reo de muerte) supplícium, ii n (súmere de aliquo). Sin: nex, necis f.
ejecutar: (ajusticiar) v. esta voz.
ejecutivo: exsecutórius, a, um. Uso: poder -,
exsecutória potestas.
egiptólogo:aegyptólogus, i m.
ego: Filos, ego indecl.
ejecutor: (realizador) actor, oris m.
egocéntrico: sui únice studiosus.
egocentrismo: egocentrismus, i m. Sin: effrenatus (vel nímius, vel immódicus, vel immoderatus) sui ipsīus amor; nímium sui
ipsīus stúdium; immoderata sui elátio.
egoísmo: egoīsmus, i m. Sin: sui amor; nímius vel immódicus amor sui; rerum suarum
stúdium vel amor; nímius suorum commodorum amor; própriae utilitatis cupíditas.
egoísta: adj egoísticus, a, um. Uso: sociedad
-, egoística socíetas // sust egoísta, ae m. Sin:
sui ipsīus amans; sui studiosus; effrenate se
(vel sui) amans; se ipse spectans; qui se tantum intuetur; sui cómmodi studiosus; suarum
rerum tantum studiosus; suae ipsius utilitati
sérviens. Uso: ¡qué -!, quam se ipse amans!;
ser -, ómnia suā causā ágere; suis tantum
cómmodis servire.
egotismo: egotismus, i m. Sin: sui adorátio;
nímium sui ipsīus stúdium.
egotista: egotista, ae m. Sin: nímius sui admirator.
eje: axis, is m // (Mec, árbol) axon, ŏnis m.
Uso: - propulsor o impulsor, - de transmisión, axon impulsórius.
ejecución: (acción de ejecutar) efféctio, onis
ejemplar: (copia) exemplar, aris n. Sin:
exemplum. Uso: - gratuito, exemplar gratuítum; gratis exemplar; - de muestra, specíminis exemplum // (que da buen ejemplo)
hombre -, vir exempli recti; vir singularis
exempli; vida -, conducta -, vitae sánctitas vel
intégritas; morum sánctitas vel innocéntia;
próbitas perspecta; ser -, áliis exemplo esse;
áliis in exemplum praelucēre; áliis vitae integritate praelucēre // (que sirve de escarmiento) castigo -, supplícii exemplum. Uso:
infligir a uno un castigo -, exemplum in áliquem statúere, édere, fácere; exemplum statúere in áliquem vel in áliquo.
ejemplificación: exemplorum adhibítio vel
usurpátio.
ejemplificar: exempla adhibere vel usurpare.
Sin: exemplis uti; exemplis patefácere, explanare, descríbere.
ejemplo: (caso o hecho digno de ser imitado)
exemplum, i n. Uso: dar -, exemplum praebere vel trádere; proponer como -, in exemplum propónere; recomendar algo como - a
los demás, céteris pro exemplo áliquid commendare; seguir el - de uno, alicúius vestígia
prémere; he aquí unos -, en nonnulla exempla
// por -, exempli causā vel gratiā; verbi causā
vel gratiā.
356
electora
ejercer: - un arte, la medicina, la elocuencia,
exercēre artem, medicinam, rhetóricen; - la
docencia en una universidad, in universitate
profiteri.
ejercicio: exercítium, ii n. Sin: exercitátio;
exercitamentum. Uso: - acrobáticos, petauristarum (vel funambulorum, vel catadromorum) ludi; - atléticos, exercitationes
athléticae; - escolar, exercitátio scholaris;
exercítium scholare; - escolar punitivo, exercítium poenale; - espirituales, exercítia spirituália; spirituales vel sacrae exercitationes;
piae ánimi exercitationes; - físicos, córporis
vel phýsicae exercitationes; firmandi córporis
exercítia; - gimnástico, gýmnica exercitátio;
exercítium gýmnicum ; - prácticos, exercitamenta práctica; hacer - físicos, se vel corpus
exercēre; exercēri.
ejercitación: exercitátio, onis f. Sin: exercitamentum. Uso: - conjuntas, exercitationes
coniunctae; - internacional, exercitátio internationalis; - militares, exercitamenta militária; - prácticas, exercitationes prácticae.
ejercitar: exercēre. Sin: instrúere; formare,
informare. Uso: - la virtud, virtutem cólere;
virtuti studere; virtutem sequi // ejercitarse,
se exercēre. Sin: exercēri.
ejército: exércitus, us m. Uso: - de tierra, de
mar y del aire, terrestris, navalis atque aérius
exércitus; grupo de ejércitos, exercítuum
ácies; del -, exercitualis, e; exércitūs (gen).
elaboración: elaborátio, onis f. Sin: conféctio; efféctio. Uso: - electrónica de los datos,
electrónica rerum (vel datorum) pertractátio.
elástica: (camiseta) intérula, ae f // (chaleco)
v. esta voz.
elasticidad: elastícitas, atis f. Sin: natura vel
vis elástica // fig, (ingénii) flexibílitas, atis f.
elástico: elásticus, a, um. Sin: flexíbilis;
mollis.
elaterometría: elateriométria sive -metrīa, ae
f.
elaterométricamente: elateriométrice.
elaterométrico: elateriométricus, a, um.
elaterómetro: elateriómetrum, i n.
eléboro: (h)elléborum, i n; (h)elléborus, i m.
elección: (votación para elegir cargos) eléctio, onis f. Sin: comítia, orum npl. Uso: - anticipadas, electiones praematurae; - libres,
eléctio líbera; electiones líberae; líbera comítia; - parlamentarias, electiones parlamentáriae; comítia parlamentária; - políticas,
magistrátuum creátio; - presidenciales, comítia praesidentiália; - públicas, eléctio pública;
elecciones para el Parlamento Europeo,
electiones ad Parlamentum Europaeum
(spectantes); encargados de las -, curatores
electionum; llamar a elecciones, vocare populum ad comítia; participar de las -, electiones participare; comítiis interesse; realizar
elecciones, electiones habere vel exhibere; se
realizaron - libres, electiones líberae hábitae
(vel exhíbitae) sunt.
electivo: electivus, a, um.
elector: elector, oris m. Sin: suffragator; qui
suffrágiun fert // (cada uno de los príncipes
alemanes que tenían derecho de elegir al emperador) elector, oris m. Sin: princeps elector. Uso: Gran -, Elector Magnus.
electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis
// (princesa alemana con derecho de elegir
al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajonia, electrix Saxóniae.
357
electorado
electorado: electores, um mpl.
electoral: electoralis, e. Sin: comitialis; ad
suffrágia áttinens. Uso: derecho -, ius electorale; ius suffrágii; ley -, lex de suffrágiis ferendis; pugnas, contiendas, disturbios -,
suffragiorum certámina, contentiones, turbae.
eléctricamente: eléctrice. Sin: eléctrine; súcine; eléctride; electricitate; electro; electricitatis ope; eléctrica vi vel ope.
electricidad: electrícitas, atis f. Sin: electris,
ĭdis f; electrum; vis (sin gen y dat) eléctrica;
fluentum eléctricum; fluor eléctridis. Uso: animal, electrícitas animalis; - negativa o resinosa, electris negativa; - positiva o vítrea,
electris positiva; - vegetal, plantarum vel árborum electrícitas; - de origen termonuclear,
electris ex vi atómica exquisita; toma de -,
eléctridis prehénsio; que funciona por medio
de la -, eléctrica vi motus vel actus.
electricista: electricista, ae f. Sin: electrotéchnicus; electromechánicus; faber eléctricus vel electrotéchnicus; magister vel peritus
eléctricus; ártifex eléctridis ( vel electricarum
rerum) peritus.
eléctrico: eléctricus, a, um. Sin: súcinus, sucineus; eléctrinus. Uso: central -, officina
eléctrica; sedes eléctridi generandae; fluxūs
eléctrici diribitórium; corriente -, energía -,
fluxus (-us m) eléctricus; vis eléctrica; fluentum energéticum; descarga -, fluxūs eléctrici
ictus (ictus m); luz -, lux eléctrica; tracción -,
tractória vis eléctrica; de tracción -, eléctricā
vi incitatus.
electrificación: electrificátio, onis f. Sin:
electricitatis vel eléctrici fluoris indúctio;
eléctridis munítio.
electrificar: eléctricā vi instrúere vel munire.
Sin: eléctrico instrumento instrúere; álicui rei
eléctricam vim suffícere.
electrización: electrizatio, onis f. Sin: eléctridis excitátio, indúctio, suscitátio.
electrizar: electrizare. Sin: electricitatem excitare, suscitare, indúcere; eléctricā vi imbúere; álicui rei eléctridem incútere //
electrizarse, vi eléctrica (vel eléctride, vel
electricitate) ímbui vel perfundi // (fig, exaltar, avivar, inflamar el ánimo) accéndere sive
incéndere. Sin: inflammare; commovere;
permovere; excitare. Uso: - a uno, ánimum
alicúius excitare et inflammare; - al auditorio, auditores commovere, inflammare, erígere.
electroacústico: electroacústicus, a, um.
electroanálisis: análysis eléctrica.
electrobiología: electrobiológia sive -logīa,
ae f.
electrobioscopia: electrobioscópia sive -scopīa, ae f.
electrocardiografía: electrocardiográphia
sive -graphīa, ae f.
electrocardiógrafo: electrocardiógraphum, i
n.
electrocardiograma: electrocardiogramma,
ătis n.
electrochoque: electroconvúlsio, onis f. Sin:
electropléxia sive electroplexīa; ictus (-us m)
eléctricus; electrotherápicus ictus; stímulus
eléctricus; stímulus eléctrica vi concitatus vel
excitatus.
electrocinética: electricorum flúxuum doctrina, ars, rátio.
358
electrón
electrocutar: eléctrico fluxu vel ictu necare.
Sin: fluxus eléctrici ictu necare // electrocutarse, (ab, ex) eléctrico fluxu (vel ictu) perire.
electrodinámica: electrodynámica, ae f;
electrodynámice, es f. Sin: electrodynámica
disciplina, doctrina, sciéntia.
electrodinámico: electrodynámicus, a, um.
Sin: ad electrodynámicam spectans.
electrodinamismo: electrodynamismus, i m.
electrodinamómetro: electrodynamómetrum, i n.
electrodo: eléctr(h)odus, i f.
electrodoméstico: adj electrodomésticus, a,
um // sust electrodomésticum, i n (instrumentum, machinamentum). Sin: eléctricum
domūs uténsile (-is n) vel utensílium; instrumentum domésticum eléctricum.
electroestático, v. electrostático.
electrofisiología: electrophysiológia sive
-logīa, ae f.
electrofisiológico: electrophysiológicus, a,
um. Sin: ad electrophysiológiam pértinens.
electrófono: electrophōnum sive electróphonum
electróforo: electróphorum, i n.
electrogalvánico: electrogalvánicus, a, um.
electrógeno: adj electrógenus, a, um. Sin:
eléctridem (vel electricitatem, vel vim eléctricam) génerans // sust electrógenum, i n.
Sin: electrógenes, is n; máchina electrógena.
electroimán: electromagnes, ētis m. Sin:
eléctricus magnes.
electrólisis: electrólysis, -is f. Sin: eléctrica
análysis.
electrología: electrológia sive -logīa, ae f.
Sin: de eléctride (de electricitate, de eléctrica
vi) disciplina, doctrina, sciéntia.
electrológico: electrológicus, a, um. Sin: ad
eléctridem áttinens.
electromagnético: electromagnéticus, a, um.
electromagnetismo: electromagnetismus, i
m. Sin: de electromagnética vi disciplina,
doctrina, sciéntia.
electromecánica: electromechánica, ae f.
Sin: electromachinalis disciplina vel ars.
electromecánico: adj electromechánicus, a,
um // sust electromechánicus, i m. Sin: faber
electromechánicus.
electrometalurgia: electrometallúrgia sive
-lurgīa, ae f. Sin: metallúrgia eléctrica.
electrometría: electrométria sive -metrīa, ae
f.
electrómetro: electrómetrum, i n.
electromotor: adj electromotórius, a, um.
Sin: eléctridem movens // sust electromotórium, ii n. Sin: electromotrix (máchina); machinamentum motórium eléctricum.
electromotriz: adj electromotória; eléctride
acta. Uso: fuerza -, vis electromotória.
electrón: electron vel electro, ōnis m; electronum, i n. Uso: descarga continua de electrones, electronum contínuae emissiones;
impacto de electrones, electronum ictus.
359
electronic
electronic (Inform), v. electrónico.
electrónica: electrónica, ae f; electrónice, es
f. Sin: res electrónica; electrónica disciplina
vel ars.
electrónicamente: electrónice.
electrónico: electrónicus, a, um.
electropositivo: electropositivus, a, um.
electropuntura: púnctio vel punctura eléctrica. Sin: galvaniana púnctio.
electroquímica: electrochímica vel -chémica, ae f; electrochémice, es f. Sin: electrochímia vel -chémia , ae f; electrochímica vel
-chémica disciplina, doctrina, sciéntia, ars.
electroquímico: adj electrochímicus vel
-chémicus, a, um // sust electrochímicus vel
-chémicus, i m. Sin: electrochímicae vel
-chémicae peritus, professor, studiosus; ad
electrochímicam spectans.
electroscopia: electroscópia sive electroscopīa, ae f.
electroscopio o electróscopo: electroscópium, ii n.
electroshock, v. electrochoque.
electrosincrotón: electrosýnchroton, onis m.
electrostática: electrostática, ae f; electrostátice, es f. Sin: electrostática disciplina, doctrina, sciéntia.
electrostático: electrostáticus, a, um.
electrotecnia: electrotéchnica, ae f; electrotéchnice, es f. Sin: electrotéchnica doctrina,
disciplina, ars.
electrotécnico: electrotéchnicus, a, um. Sin:
ad electrotéchnicam pértinens.
electroterapéutica, v. electroterapia.
electroterapia: electrotherapīa, ae f. Sin:
electrotherapéutica, ae f; electrotherapéutice, es f; eléctricae curationes.
electroterápico: electrotherapéuticus, a, um.
Sin: electrotherápicus, ad electrotherapīam
áttinens.
electrotermia: electrothérmia, ae f.
electrotérmico: electrothérmicus, a, um.
Uso: aparato -, instrumentum electrothérmicum.
electrotipia: electrotýpia sive -typīa, ae f.
Sin: electrotýpica impréssio vel incísio; electrotýpica ars.
elefancía: elephántia, ae f.
elefancíaco o elefanciaco: elephantíacus, a,
um. Sin: elephánticus; elephantiosus; ad elephantíasim spectans.
elefantiasis: elephantíasis, is f. Sin: elephantiōsis, is f. Uso: enfermo de -, elephantíasi laborans.
elegible: eligíbilis, e.
elemento: elementum, i n. Sin: inítium; princípium. Uso: - decorativos, appaginéculi,
orum mpl; - fundamentales, primária cápita;
- prefabricados, elementa praefabricata; primeros -, primórdia (-orum npl), rudimenta
(-orum npl), gérmina (-um npl), sémina (-um
npl); - productivo, res ad bona edenda generata; - químico, elementum chímicum vel
chémicum; - sintético, elementum synthéticum.
360
embalador
elenco: elenchus, i m. Sin: catálogus; index;
sýllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v.
estas voces.
elevación: elátio, onis f. Uso: - espiritual,
elátio ánimi; - de estilo, elátio orationis.
elevalunas: levatrum (-i n) vitri fenestralis.
elevar: - una carta, epístulam míttere (álicui
vel ad áliquem).
elfo: fabulosus génius. Sin: génius, quem Elf
dicunt.
elidir: Gram elídere. Sin: supprímere.
eliminación: eliminátio, onis f. Uso: - de los
desechos atómicos, eliminátio purgamenti radioactivi.
eliminatoria: (prueba) certamen exclusórium.
elipse: Geom elixis, is f.
elipsis: Gram ellipsis, is f. Sin: detráctio;
vocis detráctio; omíssio vocis. Uso: hacer
una -, detráhere verbum.
elípticamente: ellíptice. Sin: per ellipsim
sive ellipsin.
elíptico: ellípticus, a, um. Sin: curtus; defectivus, per ellipsim dictus.
elisión: elísio, onis f. Sin: detráctio; detractus, us m (de una letra, lítterae; de una sílaba,
sýllabae).
élite o elite: primores, um mpl.
elitismo: elitismus, i m.
elixir o elíxir: elixir indecl n; elixirum, i n.
Sin: pótio medicata; res réfovens vel corróborans; pótio cor réfovens. Uso: - de larga
vida, elixir vitale.
elocución: elocútio, onis f.
elogio: (alabanza de las buenas prendas y
méritos de una persona o cosa) laus, laudis f.
Sin: praecónium // (discurso en alabanza de
alguien o de algo) laudátio. Sin: panegýricus,
i m; panegýrica orátio. Uso: - fúnebre, laudátio fúnebris; fúnebris cóntio.
e-mail (Inform) mensaje electrónico: núntius
electrónicus. Sin: epístula electrónica; lítterae
electrónicae // (dirección electrónica) (mittentis) inscríptio electrónica.
emancipación: emancipátio, onis f. Sin: ab
auctoritate vindicátio; a potestate liberátio.
Uso: - femenina, emancipátio feminarum.
embajada: (mensaje) núntius, ii m; núntium,
ii n. Sin: míssio; mandatum // (cargo) legátio,
onis f. Sin: legationis munus (-nĕris n) // (residencia) legátio, onis f. Sin: legati vel legationis sedes, domicílium, domus, aedifícium
// (conjunto de los empleados) legati adiutores, cooperatores, synergi.
embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: plenipotenciario, orator líberis cum mandatis; legatus cum mandatis; legatus cum pública auctoritate; legatus pública auctoritate
missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la República
italiana, Rússiae orator apud moderatores
Rei públicae Itálicae.
embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f
// (mujer del embajador) legati vel oratoris
uxor.
embalador: stipator, oris m. Sin: mércium
collector vel compósitor.
361
embalaje
embalaje: involūcrum, i n. Sin: mércium involucrum, tegumentum, colléctio, composítio; mercis involucri composítio // (lo que
cuesta) prétium involucri mércium.
embarco: conscénsio, onis f. Uso: ficha de -,
scídula conscensionalis.
embalsamador: cadáveris (vel cadáverum)
medicator vel condītor.
embaucador: sust laqueator, oris m. Sin:
trico, onis m; deceptor; fraudator; fraudis machinator; fallaciarum ártifex // adj dolosus, a,
um. Sin: fraudulentus; deceptórius; fallax;
fallaciosus.
embalar: (merces) collígere vel compónere.
Sin: merces collígere, colligare, alligare, invólvere, compónere, impónere.
embalsamamiento: mórtui conditura. Sin:
(mortuorum) artificiosa medicátio.
embalsamar: bálsamo illínere. Sin: odóribus
condire; corpus condire; arte condire vel medicare // (perfumar, aromatizar) odóribus imbúere. Sin: gratum odorem diffúndere.
embalse: lacus, us m. Sin: castellum; lacus
artificialis vel artificiosus; stagnum artificiosum; aquarum receptáculum; castellum
aquae públicae.
embanderado: vexillis ornatus vel exornatus.
embanderar: vexilla propónere vel exhibere.
Sin: vexillis ornare; vexilla iactare.
embarazo: gravíditas, atis f.
embarcación: (acción de embarcar)
conscénsio, onis f. Sin: in navem conscénsio
// (barco) navígium, ii n. Uso: - pequeña de
vela, cymba velífera.
embarcadero: appulsus, us m. Sin: conscensionis locus; portus, us m.
embarcar: in navem impónere; imponere
navi // (fig, meter, enredar a uno en un negocio) áliquem áliquo negótio témere implicare.
embargo: (incautación de un navío) navis
reténtio vel prohibítio // (prohibición del comercio) commércii interclúsio // (prohibición
del transporte de armas) interdíctio armorum
exportandorum.
embaucar: illaqueare. Sin: turlupinari.
emblema: emblema, ătis n (dat y abl pl -atibus sive -atis). Sin: insigne, is n; stemma, ătis
n // fig emblema; sýmbolum; signum; figura;
imago.
emblemático: emblemáticus, a, um // fig
symbólicus.
embocadura: in os insértio, ingéstio, immíssio // (desembocadura de un río) óstium, ii n.
Sin: áditus, us m; fauces, ium fpl; os, oris n.
embocar: (meter por la boca) (cibum) in os
ingérere, insérere, índere // (poner los labios
en la boquilla) ori accommodare.
embolia: embólia sive embolīa, ae f. Sin: artériae obturátio; venae obstrúctio; sanguínei
vasis obstrúctio.
émbolo: (disco o pieza cilíndrica de metal)
émbolus, i m; émbolum, i n. Sin: fúndulus, i
m; pistillum, pistillus; fúndulus ambulátilis
vel recíprocus // (coágulo) émbolum, i n. Sin:
sánguinis glóbulum; artériae vel venae obturamentum.
emboquillado: lígula, ae f. Uso: - de corcho,
362
embrutecer
ae f. Sin: fetūs descríptio; doctrina de fetūs
formatione et incremento.
lígula subérea; - de oro, lígula aurata.
emboscadura: (acción) in silvis occultátio.
emboscar: in silvis ábdere // emboscarse, in
silvis se ábdere.
embotellado: lagoenā cónditus. Sin: lagoenis
recónditus, repósitus, servatus // (obstruido)
obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus;
interclusus; clausus.
embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis
condítio // (congestión de vehículos) obstrúctio, onis f. Sin: constríctio; sáeptio; obséssio;
obsídio.
embotellar: in lagoena vel in lagoenis cóndere // (obstruir la circulación) obstrúere;
obstríngere; obsídere; constríngere; interclúdere.
embragar: coniúngere.
embrague: copulátio, onis f. Sin: vectes, ium
mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -,
véctibus perite moderari.
embrazadura: bráchio aptátio // (asa) manúbrium, ii n.
embrazar: bráchio aptare.
embridado: frenatus, a, um. Uso: caballo -,
equus frenatus.
embridar: frenare. Uso: - un caballo, equum
frenare vel infrenare; equo frenum inícere vel
adhibere.
embriogénesis: embryogénesis, is f.
embriogénico: embryogénicus, a, um.
embriografía: embryográphia sive -graphīa,
embriográfico: embryográphicus, a, um.
Sin: ad embryográphiam pértinens.
embriógrafo: (aparato para obtener figuras
o dibujos del embrión) embryógraphum, i n //
(experto en embriografía) embryógraphus, i
m. Sin: embryográphiae peritus.
embriología: embryológia sive -logīa, ae f.
Sin: de germínibus doctrina; doctrina de animati gérminis incremento.
embriológico: embryológicus, a, um. Sin: ad
embryológiam áttinens.
embriólogo: embryólogus, i m. Sin: embryológiae callens, peritus, studiosus.
embrión: émbryo, onis m. Sin: fetus, us m;
germen, mĭnis n; germen animatum. Uso: humano, humanus émbryo; germen humanum; - supernumerarios, supernumerária
gérmina; - de un animal, animantis germen;
experimentos con embriones, experimenta
super embryones.
embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis.
embrollado: intricatus, a, um. Sin: implicatus; involutus; incomptus; incompósitus; non
concinnus, non perspícuus (especialm del estilo).
embrollo: impedimentum, i n. Sin: difficultas; nodus, i m.
embrutecer: depravare. Sin: omni humanitate exúere; mutis animántibus aequare // embrutecerse, depravari. Sin: omnem
humanitatem exúere, abícere; mutis animántibus aequari.
363
embrutecido
embrutecido: depravatus, a, um. Sin: omni
humanitae exutus; mutis animántibus aequatus.
embrutecimiento: depravatio, onis f. Uso: del ánimo, de las costumbres, depravátio
ánimi, morum.
embudo: infundíbulum, infudíbulum, infidíbulum, i n.
embutido: farcīmen, mĭnis n. Sin: fartura, ae
f.; isícium vel insícium; lucánica; bótulus;
tuccetum. Uso: - de hígado, bótulus iecoralis;
trozo de -, segmentum farcíminis; el que hace
o vende embutidos, botulárius, ii m.
emenagogo: emmenagogus, a, um. Uso: remedio -, emmenagogum remédium vel medicamentum.
emenagografía: emmenagográphia sive
-graphīa, ae f.
emenagográfico: emmenagográphicus, a,
um.
emenagógrafo: emmenagógraphus, i m.
emenagología: emmenagológia sive -logīa,
ae f.
emenalogía, v. emenagología.
emergencia: (acción y efecto de emerger)
emersus, us m // (ocurrencia, accidente que
sobreviene) eventus, us m. Sin: casus, us m.
emérito: eméritus, a, um. Uso: profesor -,
professor eméritus.
emético: adj eméticus, a, um. Sin: vomitórius; vomitionem cóncitans vel movens // sust
eméticum, i n (medicamentum, remédium);
vomitórium.
emetina: Med emetina, ae f.
emétrope: Opt sanus, a, um.
emetropía: emmetrópia sive -tropīa, ae f.
Sin: emmetrópsia; rectus visus, recta rerum
vísio; sanus videndi sensus; recta videndi facultas; normalis oculorum ácies.
emetrópico: emmetrópicus, a, u,m. Sin: ad
emmetrópiam áttinens.
emigración: emigrátio vel demigrátio, onis f.
Sin: migrátio; transmigrátio. Uso: - laboral,
migrátio ad laborem.
emigrante: adj émigrans vel démigrans,
antis. Sin : migrans ; tránsmigrans. Uso :
obreros -, operárii domo emigrantes // sust
migrator, oris m. Sin: transmigrator. Uso: permanente, migrator perpétuus.
emigrar: (domo) emigrare, demigrare. Sin:
migrare, transmigrare.
emigratorio: migratórius, a, um.
eminencia: (altura o elevación del terreno)
locus éditus. Sin: altitudo, dǐnis f (altura); túmulus (elevación, cerro); fastígium terrae
(elevación del terreno) // (fig, excelencia, sublimidad de una dote del alma) praestántia,
ae f. Sin: excelléntia; eminéntia // (título de
honor de los cardenales) eminentíssimus vir
(en aposición). Sin: eminentíssimus Princeps. Uso: ¡-!, Tu, vir Eminentíssime! // (persona eminente) vir éminens (en algo, áliqua
re), excellens (en algo, in áliqua re; entre
todos, inter omnes), praestans (en algo, áliqua re).
emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum
phylarchus.
emirato: phylárchia sive phylarchīa, ae f.
364
empaquetado
Uso: - Arabes Unidos, Foederatae Phylárchiae Arábicae.
emisario: (río -) emissárium, ii n // (agente
secreto) emissárius, ii m.
emisión: (acción y efecto de emitir) emíssio,
onis f. Uso: emisiones de dióxido de carbono,
emissiones carbónei dioxydati // (difusión
por radio o televisión) emíssio, transmíssio,
onis f. Uso: - estereofónica, emíssio stereophónica; - radial, radiofónica, emíssio vel
transmíssio radiophónica; radiodiffúsio; diffúsio radiátilis; - televisiva, emíssio televisífica; - de arte, emíssio de arte; - de culinaria,
de arte culinária emíssio; - de cultura, emíssio cultus humanitatisque; - españolas de
Radio Vaticana, hispánicae emissiones ex
Statione Radiophónica Vaticana.
emisor: (persona) emissor, oris m. Sin: emittens, entis mf // (aparato) emissórium, ii n.
Sin: emissórium instrumentum. Uso: - de
radio, radiophōnum emissórium vel emittens; - de televisión, (instrumentum) emissórium televisíficum.
emisora: (estación -) státio emissória, emissiva, transmissória, emittens, transmittens.
Sin: státio emissionis. Uso: - de frecuencia
modulada, státio emissória frequéntiae modulatae; - de radio, státio radiophónica; státio
radiophónica emissória; - de televisión, státio
televisífica; státio televisífica emissória.
emitir: (lanzar ondas luminosas, eléctricas,
etc.) emíttere.
emoción: ánimi motus (-us m) vel commótio
(-onis f). Uso: con gran -, magna ánimi commotione.
emoliente: mitigatórius, a, um.
empacador: ópifex rebus obvolvendis (vel
ligandis, vel convasandis).
empacar: (áliquid) obvólvere, ligare, convasare.
empadronamiento: oficina de -, anágraphe,
es f.
empadronar: in códicem referre; in regesta
transferre.
empajar: (cubrir con paja) téxtili páleā cíngere, instrúere, operire (áliquid) // (rellenar
con paja) páleā sarcire.
empalizada: vallum, i n. Uso: levantar una -,
vallum exstrúere vel dúcere.
empalme: - de trenes, (ferriviarum índicum)
coincidéntia vel congruéntia // (lugar donde
se encuentran dos caminos) ramus, i m. Sin:
itínerum divórtium.
empantanar: (llenar de agua un terreno dejándolo hecho un pantano) paludem fácere.
Sin: oblimare; limo replere // empantanarse,
se mérgere.
empañar: obscurare. Sin: excaecare.
empapar: mollire. Sin: imbúere; madefácere; macerare // empaparse, mádidum fieri;
macerari.
empapelar: (envolver en papel) chartā vel
chartis amicire.
empaque: (acción de empacar) chartā amiciendi áctio.
empaquetador: in fascículum vel in fascículos collector.
empaquetado, empaquetadura o empaquetamiento: (acción) constringendarum
365
empaquetar
sarcinarum actus (-us m) // (ocupación) involucrorum faciendorum munus (-nĕris n).
empaquetar: sarcínulas obvólvere. Sin: parvis involūcris obvólvere, constríngere; merces in cistam (cistas) impónere; merces in
fasces (fascículos) colligare.
emparedado: (bocadillo) panicellus fartus.
Sin: quadrátula farta.
empedrar: lápide (sílice, saxo) stérnere.
empegar: ceroto vel cerato tégere.
empelazgarse: implicari. Sin: se inconsiderate conícere; se témere compíngere.
empella: obstrágulum, i n.
emparentarse: (en sentido propio y metafórico) cognatione coniungi.
empeño: (intento, empresa) negótium, ii n.
Sin: offícium; munus (-nĕris n) // (obligación) obligátio, onis f // (tesón y constancia)
conténtio, onis f. Sin: sedúlitas.
emparrillar: in craticula assare.
emperatriz: imperatrix, icis f. Uso: - de Austria, Austriae imperatrix.
emparrado: pérgula, ae f; pergulanum, i n.
Uso: - enrejado, protectum pergulanum.
empastar: (cubrir de pasta) farinam subígere, pínsere, dépsere // Pint, aquā colores
dilúere vel temperare // (dicho de un diente o
muela, rellenar con pasta el hueco producido
por la caries) foramen dentis cariosi explere,
implere, oblínere.
empatar: aequare vel exaequare // (en una
competición deportiva) aequato certámine
vel aequatā pugnā discédere.
empate: aequátio, onis f. Sin: aequálitas //
(en una competición deportiva) aequum vel
aequatum certamen. Sin: aequata pugna.
empavesada: plúteus, i m. Sin: lorīca, ae f.
empavesar: navem loricā munire. Sin: plúteo navem instrúere.
empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum;
stratura; pavimentum lapídeum, sáxeum, silíceum; solum lápide (vel saxo, vel sílice) stratum, constratum, munitum // pp
pavimentatus, a, um. Sin: lápide (saxo, sílice)
stratus.
empeoramiento: in peius rúere.
empiema: empyhaema, ătis n.
empíricamente: empírice. Sin: experimento
sive experimentis; usu (por sola la práctica);
experiendo (experimentando); sine ulla arte
aut ratione (sin criterio científico).
empírico: (perteneciente o relativo al empirismo) empíricus, a, um // (basado en la experiencia, sin teoría ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
cógnitus; qui, quae, quod experimentis
constat; ex rerum usu sumptus vel depromptus. Uso: doctrinas -, empírica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, áliquid usu
cógnitum habere; encontró un método - para
resolver la cuestión, experimento invenit,
qua ratione res explicari possit // (partidario
del empirismo filosófico) empíricus, i m //
(médico que ejerce por experiencia y sin estudios) empíricus, i m. Sin: médicus empíricus; qui solis experimentis medetur.
empirismo: (método empírico) rátio cogitandi (de pensamiento) vel agendi (de acción)
ex usu rerum deprompta // (medicina empí-
366
empresa
rica) empírica, ae f; empírice, es f. Sin: empiricorum curandi rátio // (filosofía empírica)
empirismus, i m. Sin: empiricorum méthodus
(- i f), doctrina // (Psicol, teoría de que todo
conocimiento deriva de la experiencia) doctrina eorum qui experimentis tantum confidunt; doctrina quae experimentis tota constat.
emplastadura o emplastamiento: emplastrátio, onis f. Sin: illítio, onis f; contaminátio;
inquinamentum; pollútio.
emplastar: oblínere. Sin: oblinire; inquinare;
contaminare; emplastris vel cataplasmis interstínguere.
emplasto: (preparado farmacéutico) emplastum, i n. Sin: emplastrum; cataplasma, ătis n;
malagma, ae f; malagma, ătis n (dat y abl pl
malagmatis) // (parche, pegote) v. parche.
empleada: (de oficina) officialis, is f // (de
tienda, etc.) ministra, administra. Sin: curatrix; adiutrix, icis f. Uso: - doméstica, ministra doméstica; ancilla, fámula ; - de comercio,
mercatoris adiutrix.
empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso:
- estatales, administri statales; officiales pública administrantes; - público, públicus officialis vel administer; - de correos, officialis
cursórius vel tabellárius // (de tienda, etc.)
minister, administer; curator. Uso: - de comercio, mercatoris adiutor; negotiatoris administer; - de la estación, stationárius, ii m //
ser un -, esse in óperis; múnere fungi.
empleador: operarum (vel operariorum, vel
opíficum, vel artíficum) conductor.
empleo: offícium, ii n. Sin: quaestus, us m;
ministérium; occupátio; munus, nĕris n. Uso:
- civiles y militares, magistratus et impéria; interino, munus (vel ministérium, vel offícium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu;
quaestu carens // buscarle, conseguirle - a
uno, álicui munus (vel ministérium) quáerere
vel comparare; desempeñar un -, múnere vel
ministério fungi; privar a uno de su -, áliquem offício et múnere removere; ex offício
amovere; suspender a uno del -, múnere áliquem ad tempus privare.
emplomado: plumbatus, a, um. Sin: plumbo
obturatus vel obductus.
emplomadura: plumbatura, ae f. Sin: plúmbea ferruminátio.
emplomar: plumbare. Sin: ferruminare;
plumbo conglutinare, ferruminare, iúngere,
devincire.
empobrecer: ad paupertatem redígere. Sin:
pauperéscere.
empobrecimiento: in paupertatem deiéctio
vel detrúsio. Sin: egestas; paupéries.
empolvado: (con polvos de tocador) cýprio
púlvere ornatus.
empolvar: pulverare. Sin: púlvere affícere
vel maculare // empolvarse (con polvos de tocador) cýprio púlvere se ornare.
empresa: (cosa que se emprende) inceptum,
i n; opus, óperis n // (sociedad comercial o
industrial) socíetas bonis gignendis, procreandis, pariendis. Uso: - agrícola, rústica socíetas; - autónoma, domus effectória sui iuris;
- familiares, res oeconómicae familiares; - industrial, socíetas industrialis; opus mercatórium; domus vel socíetas effectória; mediana, socíetas médii órdinis; - productora, socíetas bonis gignendis magni vel
médii órdinis; - textil, socíetas textílibus gignendis; - de dimensiones familiares, socíetas
familiaris órdinis; - de grandes proporciones ,
socíetas altioris órdinis; - de video juegos, of-
367
empresario
ficina ludis televisíficis gignendis.
empresario: conductor, oris m. Sin: redemptor; susceptor; ergólabus; conductor óperis,
óperae, operarum; redemptor óperum. Uso: de pompas fúnebres, libitinárius; - de teatro,
choragus; dóminus vel dux gregis.
empuñadura: cápulus, i m. Sin: manícula.
Uso: - de la espada, gládii cápulus.
emulsión: emúlsio, onis f. Sin: emulsum medicamentum; mixtura oleosa.
emulsionar: emulsionare. Sin: in emulsionem (vel in emulsum medicamentum) convértere.
enagua o enaguas: indúcula, ae f. Sin: túnica
interior.
enajenación: alienátio, abalienátio, onis f.
Sin: aliénitas; deféctio; mentis alienátio vel
aliénitas.
enajenar: alienare, abalienare.
enálage: enállage, es f; enallaxis, is f.
enana: nana, ae f. Sin: pumílio, ōnis f //
(mujer de baja estatura) pusilla vel párvula
múlier; despect, frustum (-i n) mulíeris.
enano: adj pusillus, a, um // sust nanus, i m.
Sin: pumílio; púmilus. Uso: - de jardín,
nanus hórticus // (hombre de baja estatura)
pusillus vel párvulus homo; despect, homúncio, onis m; homullus; homúnculus; frustum
(-i n) hóminis.
enarbolar: propónere. Uso: - las banderas a
media asta, en señal de duelo, vexilla, públici
luctus causā, in médiis palis propónere.
enarenar: arenā obrúere. Sin: arenam afferre
vel cumulare.
encabalgamiento: lígnea compāges ad tormenta béllica sustinenda.
encadenamiento: concatenátio, onis f. Sin:
nexus, us m. Uso: - de causas naturales, naturálium causarum nexus.
encadenar: catenare. Sin: vincire; catenis
onerare vel alligare. Uso: - juntamente, concatenare.
encaje: dentículus, i m. Sin: opus denticulatum, hamatum, reticulatum, spiculatum; téxtile (-is n) pinnatum; retículum denticulatum;
reticulatus textus. Uso: - de aguja, opus acu
denticulatum; - bordado, opus acu pictum ac
denticulatum ( vel pinnatum).
encajonamiento: disposítio in arca facta.
encajonar: in arca cóndere.
encallar: (dar la embarcación en la arena sin
poder salirse de ella) sídere. Sin: vado vel
in vadum illīdi; litóribus vel in lítora illīdi.
Uso: hacer - una nave, navem in vadum impíngere; impíngere navem litóribus vel in lítora; quedar encallado, haerere // (fig, no
poder salir adelante en un negocio o empresa) haerere. Sin: conquiéscere; haesitare;
ánimo pendēre. Uso: el asunto está encallado, res vel negótium haeret; me encuentro
encallado, háereo quid fáciam; ánimi vel
ánimo péndeo; in pendenti sum.
encallecer: (criar callos) occalléscere. Sin:
callum obdúcere // (endurecerse la carne a
manera de callos) obduréscere, obdurare, induréscere // (fig, endurecerse con la costumbre en los trabajos o en los vicios)
occalléscere. Sin: callum obdúcere; durari vel
se durare. Uso: - contra el dolor, callum obdúcere dolori.
368
enccargo
encallecido: callosus, a, um // fig occallatus,
a , um. Sin: duratus. Uso: - en los vicios, vítiis occallatus.
encanto: (atractivos físicos de una persona)
allíciens venustas (-atis f). Sin: venustas et
pulchritudo córporis.
encaminar: viam patefácere. Sin: in viam indúcere.
encañizar: cálamis obtégere vel cláudere.
encaminamiento: in iter indúctio.
encanalado: canali deductus. Sin: in
canalem immissus.
encanalar: aquam in canalem immíttere.
Sin: aquam canali dedúcere.
encandilamiento: (acción) coruscamen,
mĭnis n; coruscátio, onis f // (efecto) obcaecátio, caecátio, onis f. Sin: oculorum caligátio,
caligo (-gǐnis f), scintillátio.
encanillado: involútio, onis f.
encantador: incantator, oris m. Sin: qui,
quae, quod fáscinat // (extraordinariamente
bello) venustate (ad se) allíciens. Sin: áffluens venustate.
encantamiento: (acción) incantátio, onis f.
Sin: fascinátio; cántio; incantamentum //
(efecto) fáscinum, i n; si con filtro mágico,
venefícium, ii n // (fórmula mágica) carmen,
mĭnis n.
encantar: incantare. Sin: fascinare vel effascinare // (fig, embelesar) allícere. Sin: attráhere; rápere; ad se rápere; devincire; delenire
vel delinire; ánimum a córpore abstráhere;
mentem a córpore sevocare // (causar placer)
voluptate perfúndere. Sin: suáviter permulcēre; suavíssime affícere. Uso: estar encantado por alguna cosa, incredibíliter delectari
áliqua re // (cautivar la atención de uno) alicúius mentem allícere. Sin: alicúius ánimum
vehementer retinere.
encañizada: cálami complexi vel innexi.
encaparse: se convólvere páenulā. Sin: tegi
vel cóntegi páenulā; páenulam indúere.
encapotado: paenulatus, a, um.
encapotar: páenulā invólvere.
encapricharse: (cobrar o tener capricho por
una persona o cosa) áliquem vel áliquid adamare.
encapsular: in cápsulam introdúcere.
encapuchado: cucullatus, a, um. Sin: cucullo
opertus.
encapuchar: cucullo invólvere.
encarcelación o encarcelamiento: incarcerátio, onis f. Sin: in custódiam inclúsio.
encarcelador: incarcerator, oris m.
encarcelar: incarcerare. Sin: in cárcerem
(vel in custódiam, vel in víncula) conícere, inclúdere, míttere.
encargado: curator vel procurator, oris m.
Sin: praefectus. Uso: - de negocios ad ínterim, ínterim curam agens ad negótia.
encargo: mandatum, i n; mandatus, us m.
Sin: iussum, i n; iussus, us m. Uso: por -, alicúius mandato vel mandatu; alicúius iussu;
cumplir encargos, mandata éxsequi, fácere,
effícere; dar encargos, mandata álicui dare,
trádere, crédere; recibir encargos, mandata
369
encarnación
ab áliquo accípere, recípere, suscípere.
encarnación: incarnátio, onis f. Sin: humanae naturae assúmptio // fig typus, i m; exemplar, aris n.
encarnarse: (tomar carne humana) incarnari. Sin: humanam naturam assúmere; caro
fio.
encartonar: in chartáceum amictum immíttere.
encasillar: in lóculis dispónere.
encáustico: encáusticus vel encáustus, a, um.
Sin: pictus colóribus ustis.
encausto: (Pint, adustión o combustión) encáustum, i n. Uso: pintura al -, encáustum;
encáustica, ae f ; pictura encáustica; encáusticum opus; pintar al -, encáusto píngere //
(tinta roja con que escribían los emperadores) encáustum (sacrum) vel encáutum.
encefálico: encephálicus, a, um.
encefalitis: encephalites, is f; encephalitis,
ĭdis f. Sin: cérebri inflátio; encéphali inflammátio.
encéfalo: encéphalon vel encéphalum, i n;
encéphalus, i m.
encefalografía: encephalográphia sive encephalographīa, ae f.
encefalograma: encephalogramma, ătis n.
encendedor: (aparatito para encender cigarros, etc.) ignitábulum, i n. Sin: igniárium;
igniária machínula; machínula ignífera vel
igníparens; mechanema incensórium. Uso: de cigarrillos, ignitábulum vel incendíbulum
nicotianum; tabaci incendíbulum; alargar el
-, igniárium porrígere; alcánzame el -, igniárium cedo; este - no funciona, igniárium cessat // (el que enciende los faroles públicos)
lanternarum accensor vel incensor.
encender: accéndere. Uso: - la luz, lumen accéndere; - la radio, radiophōnum accéndere;
fácil de -, fácile accensíbilis.
encendido: Autom ignítio, onis f. Sin: accénsio. Uso: - retardado, accénsio retardata;
llave del -, clavícula ignitionis; sistema de -,
rátio accensionis.
encerado: adj ceratus vel inceratus, a, um //
sust, v. pizarrón.
enceramiento: ceratura, ae f.
encerrar: cláudere. Sin: inclúdere. Uso: - en
un lugar, cláudere in áliquem locum vel in
áliquo loco; - en una cosa, inclúdere (in) áliqua re; - en la cárcel; meter en la -, in cárcerem conícere; encerrarse en casa, se domi
tenere.
enchapado: ars láminas obducendi álicui rei.
enchapar: láminas álicui rei obdúcere.
enchufe: Electr pinna, ae f. Sin: spina; clavícula; spina eléctrica; spina conexiva; spina
contactūs. Uso: - hembra, cápsula matrix;
caja de -, capsa contactūs; cápsula prensória;
loculamentum eléctricum.
encíclica: encýclica, ae f. Sin: encýclia, orum
npl; epístula encýclica, ae f; lítterae (-arum
fpl) encýclicae. Uso: la - Pacem in terris, Encýclicae Lítterae Pacem in terris; Litterae
Encýclicae a verbis incipientes Pacem in terris; la - Populorum progressio, Encýclicae
Lítterae, quibus inítium (vel exórdium) Populorum Progréssio; la - Ecclésiam suam,
Lítterae Encýclicae, quae initium a verbis Ec-
370
encuadernado
clésiam suam ducunt.
enciclopedia: encyclopaedīa, ae f. Sin: encýclios disciplina; omnium rerum doctrina; universae doctrinae orbis; ómnium rerum
sciéntia ; disciplinarum universarum summa
vel compéndium; ómnium ártium disciplinarumque descríptio; disciplinarum ómnium
compléxio, summa, descríptio, orbis; doctrinarum ómnium corpus // (diccionario enciclopédico)
léxicon
encýclion
vel
encyclopáedicum. Uso: - jurídica, encyclopáedia iurídica; corpus (-pŏris n) iuris; omnis
iuris corpus.
enciclopédico: encyclopáedicus, a, um. Uso:
hombre -, vir omni doctrina ornatus; cultor
ómnium (ártium et) disciplinarum; vir eruditissimus; obra -, opus (óperis n) omnes disciplinas complectens, tener una cultura -,
omnem nosse disciplinam.
enciclopedismo: encyclopaedismus, i m.
conferir a uno la -, équitis torquati dignitate
áliquem insignire, decorare, ornare, honestare.
encondroma: enchondroma, ătis n.
encontrar: invenire // (- después de buscar)
reperire // (descubrir) reperire // (sorprender)
deprehéndere; (- inopinadamente) offéndere
// encontrarse (hallarse), esse. Sin: versari.
Uso: - en un estado, se habere (bien, bene;
bastante bien, satis bene; mal, male); - con
alguien, álicui occúrrere ; óbviam álicui venire; in áliquem incídere.
encorvado: curvatus vel incurvatus, a, um.
encorvadura o encorvamiento: curvátio vel
incurvátio, onis f. Sin: curvamen (-mĭnis n);
curvedo (-dĭnis f).
encorvar: curvare vel incurvare.
encostrar: crustā obdúcere.
enciclopedista: encyclopaedista, ae m.
enclavado: inclusus, a, um. Uso: sitio - dentro del área de otro, territórium in aliena terra
inclusum.
enclítico: enclíticus, a, um.
encoladura o encolamiento: glutinátio, conglutinátio, onis f // (efecto de encolar) glutinamentum, i n.
encolar: glutinare; conglutinare; agglutinare.
encomendarse: - a uno por algo, áliquem
adhortari de áliqua re.
encomienda: (dignidad dotada de renta que
se otorgaba a algunos caballeros en las órdenes militares) commenda, ae f. Sin: équitis
torquati munus (-nĕris n) vel dígnitas. Uso:
encuadernación: (acción de encuadernar)
glutinátio vel conglutinátio, onis f. Sin: librorum compáctio vel concinnátio // (la manera como está encuadernado un libro)
ligatura, ae f. Uso: - a la francesa, ligatura
fráncica; - a la rústica, tegumentum rústicum
vel rusticanum; libellus consutus; liber incompactus // (forro o cubierta que se pone a
los libros) librorum vel libri tegumentum, integumentum, tegimentum, involūcrum. Uso:
- en cuero, integumentum alutácium; tegumentum e cório factum; - en pergamino, tegumentum membráneum; - en piel, pellícium
tegumentum; tegumentum ex pelle factum; en plástico, tegumentum plásticum; - en tela,
tegmentum línteo contectum // (taller donde
se encuaderna) officina vel taberna glutinatória.
encuadernado: glutinatus, conglutinatus, a,
371
encuadernador
um. Uso: ejemplar -, exemplar ligatum; libro
- en cuero, en pergamino, en piel, en tela,
liber cório, membranā, pelle, línteo tectus,
contectus, instructus, munitus, compactus.
encuadernador: glutinator vel conglutinator,
oris m. Sin: compactor; bibliopēgus, i m; bibliopēga, ae m; religator; librorum vel librárius glutinator, compactor, religator,
concinnator.
encuadernar: glutinare vel conglutinare.
Sin: colligare; religare; contégere. Uso: - un
libro en tela, en cuero, en pergamino, línteo
vel téxtili, cório, membranā librum tégere,
contégere, concinnare, compíngere, munire,
vestire; máquina de encuadernar, máchina
compactória vel bibliopéctica; - en (o a la)
rústica, (librum) filo compíngere crassioreque chartā tégere.
encuadramiento (encerrar en un marco o
cuadro) in forma inclúsio // (distribuir) distribútio, onis f. Sin: definítio // (incluir en un
esquema u organización) inclúsio (-onis f )
in + abl.
encuadrar: (encerrar en un marco o cuadro)
inquadrare vel quadrare. Sin: marginare;
márgine inclúdere; in forma inclúdere; tábulā marginatā inclúdere; áliquid márgine
munire // (incluir) inclúdere.
encuadre: (Fotogr, enfoque de la imagen)
imáginis circumscríptio.
encubridor: receptator, ōris m. Sin: scéleris
vel scélerum sócius; flagítii vel flagitiorum
fautor.
encubridora: receptatrix vel receptrix, īcis f.
Sin: scéleris vel scélerum sócia; flagítii vel
flagitiorum fautrix.
encuentro: - conyugal, coniugalis congrés-
sio.
encuesta: demoscopīa, ae f. Sin: quáestio; inquisítio; investigátio; indagátio.
encuestador: percontator, oris m.
encurtidos: macerata aceto edúlia (-orum
npl).
endecágono: adj hendecagōnus, a, um // sust
hendecagōnum, i n.
endecasílabo: hendecasýllabus, i m.
endemia: endémia sive endemīa, ae f. Sin:
morbus endémicus.
endémico: endémicus, a, um. Uso: enfermedades -, morbi doméstici.
endemismo: endemismus, i m.
endemoniado: (poseído del demonio) indaemoniatus. Sin: maligno spíritu obsessus; a
daemónio (vel a dáemone) obsessus. Uso:
estar -, maligno spíritu obsideri // (fig, muy
perverso) daemoníacus. Sin: perversíssimus;
scelestíssimus; sceleratíssimus; lymphatus,
lympháticus.
endeudado: débitor, oris m. Sin: debens;
aere alieno óbrutus, oppressus, demersus.
endeudarse: debitorem fíeri. Sin: mutuari;
aes alienum fácere.
endiablado: daemoníacus, a, um.
endíadis: hendíadys, is f.
endibia, v. achicoria.
endilgador: qui culpam in álterum (vel in
álium) exónerat.
372
enebral
endiómetro: endiómetrum, i n.
terna) úteri inflammátio.
endocardíaco: endocardíacus, a, um.
endocardio: endocárdium, ii n. Sin: interior
cordis membrana.
endocardítico: endocardíticus, a, um.
endocarditis: endocardites, is f. Sin: interior
cordis inflammátio; interioris membranae
cordis inflammátio.
endocarpio: endocarpus vel endocarpos, i m.
Sin: interior fructūs membrana; interior
fructūs pars.
endócrino: endócrinus, a, um. Sin: intus secernens. Uso: glándula -, glándula endócrina.
endocrinología: endocrinológia sive -logīa,
ae f. Sin: disciplina vel doctrina de glándulis
endócrinis.
endocrinólogo: endocrinólogus, i m.
endosar: sýngrapham (vel mandatum nummárium, vel scídulam nummáriam) álicui
transferre, transmíttere, tradúcere, cédere.
Sin: sýngrapham transferendam obsignare;
sýngrapham obsignando álicui inscríbere;
versuram fácere.
endosatario: versurā fruens.
endoscopia: endoscópia sive -scopīa, ae f.
endoscopio: endoscópium, ii n.
endosmométrico: endosmométricus, a, um.
endosmometría: endosmométria sive -metrīa, ae f.
endosmómetro: endosmómetrum, i n.
endósmosis: endósmosis, -is f.
endodermo: endoderma, ătis n.
endogamia: endogámia sive -gamīa, ae f.
Sin: homoeogámia.
endogámico: endogámicus, a, um. Sin: homoeogámicus.
endogénesis: endogénesis, -is f. Sin: interna
generátio vel génesis; íntimus ortus (-us m).
endogenético: intus génitus.
endógeno: endógenus, a, um. Sin: intus
ortus.
endolinfa: endolympha, ae f.
endonefritis: endonephrites, tĭdis f. Sin: interioris renum membranae inflammátio.
endometritis: endometrites, is f. Sin: (in-
endosmótico: endosmóticus, a, um. Sin: ad
endósmosin spectans.
endoso: obsignatae sýngraphae translátio.
Sin: versura, ae f.
endospermo: intérius semen.
endotelio: endothélium, ii n.
endotérmico: endothérmicus, a, um.
endovenoso: in venas infusus vel iniectus.
endulzar: edulcare. Sin: dulcorare.
enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iuníperi, orum fpl.
373
enebrina
enebrina: iuníperi baca, ae f. Sin: iunípera
baca.
enebro: iuníperus, i f. Uso: del -, iuníperus, a,
um.
enemistad: inimicítia, ae f. Uso: por - personales, propter inimicítias personales; tener con alguien, inimicítias gérere (vel exercere)
cum áliquo.
eneolítico: aeneolíthicus, a, um.
energética: energética, ae f. Sin: energética
sciéntia, disciplina, doctrina; energīae
sciéntia.
energético: energéticus, a, um.
energetismo: (energética) v. esta voz //
(Filos, dinamismo radical) energetismus, i m.
energía: energīa sive enérgia, ae f. Sin: vis.
Uso: - atómica, nuclear, energia atómica; vis
nuclearis; - cinética, vis cinética; vis motūs,
vis celeritatis; celeritatis impulsus; - eléctrica, energia eléctrica; fluentum eléctricum;
eléctrica vel eléctrina vis; eléctridis vis vel
virtus; sucínea vis; - electroquímica, energia
electrochémica vel electrochímica; - motora,
vis motória; - neumática, energia pneumática; - química, energia chémica; - radiactiva, vis rádians; - solar, energia solis; térmica, energia (vel vis) thérmica.
energúmeno: (poseído del demonio) energúmenus, i m // fig homo furens, furiosus,
lymphatus, lympháticus; homo furore correptus. Uso: parecía un -, tamquam fúrere videbatur.
enero: Ianuárius (mensis, is m).
enervado: enervis, e.
enfant gaté: puer delicatus vel fastidiosus.
Sin: puer indulgéntiā depravatus.
enfant prodige: miríficus vel mirábilis puer;
mirífica vel mirábilis puella.
enfant terrible: puer timendus, metuendus,
molestus, importunus.
énfasis: émphasis, -is (ac -im vel -in; abl -i).
Sin: elocútio emphática; elóquii vis; verborum vel orationis gránditas, magnificéntia,
maiestas. Uso: decir con gran -, magna émphasi dícere // (en mal sentido) inflatum, túmidum dicendi (vel orationis) genus;
ampullae orationis; sermo túmidus vel tumídior.
enfáticamente: emphátice. Sin: ardenter;
elate; cum émphasi; per émphasim // (en mal
sentido) inflate vel inflátius; túmide.
enfático: empháticus, a, um. Sin: ardens; plenus vi in dicendo // (en mal sentido) inflatus
vel inflatior; túmidus vel tumídior; túrgidus.
enfermedad: morbus, i m. Uso: - contagiosa,
morbus contagiosus; - crónica, morbus diuturnus; - endémica, morbus endémicus; - epidémica, morbus epidémicus; - infantiles,
puerorum morbi; - infecciosa, morbus tabíficus; - profesionales, artíficum morbi.
enfermera: infirmária, ae f. Sin: aegri vel aegrorum ministra; curatrix aegrotorum; nosócoma (- de hospital).
enfermería: aegrotántium cubícula (piezas
para enfermos). Sin: infirmorum sedes; valetudinárium, ii n (hospital en general).
enfermero: infirmárius, ii m. Sin: valetudinárius; aegrorum minister; infirmorum curator; nosócomus (- de hospital).
enfermizo: aegrotícius, a, um. Sin: imbe-
374
engomar
cíllior; valetúdine infírmior.
enfermo: aeger, aegra, aegrum; aegrotus, a,
um; aegrotans, antis. Uso: - grave, aeger
morbo gravi; - incurables, aegrotantes insanábiles; insanabíliter aegrotantes; - mental,
mente aeger; - terminales, aegrotantes morientes; estar -, aegrotare; aegrotus sum.
enfervorizar: excitare. Sin: accéndere, incéndere // enfervorizarse, ardéscere. Sin: fervéscere; incendi.
enfeudado: infeudatus, a, um. Sin: feudali
vínculo obligatus.
enfeudar: infeudare. Sin: feudo investire;
vínculo feudali obligare; óppidum vel regionem lege vectigali álicui attribúere.
enfisema: emphysema, ătis n. Uso: - pulmonar, pulmonum emphysema; pulmonum inflátio; pulmonum alveolorum dilatátio.
enfiteusis: emphyteusis, is f. Sin: ius emphytéuticum. Uso: dar en -, áliquid iure emphytéutico attribúere.
enfiteuta: emphytéuta, ae m.
enfrascar: vinum cóndere in lagoenas. Sin:
(vinum) in flascis cóndere, recóndere, repónere; in oenóphora vinum infúndere, immíttere, ingérere.
enfriamiento: frigidátio vel infrigidátio, onis
f. Sin: refrigerátio; refrigescéntia; perfríctio.
enfriar: frigidare. Sin: refrigerare. Uso: me
enfrié, perfrictionem (mihi) contraxi.
enganche: (pieza o aparato dispuesto para
enganchar) uncus, i m // (acción de enganchar una cosa) v. acoplamiento.
engañador: fraudator, oris m. Sin: deceptor,
oris m.
engaño: (falacia) dolus, i m. Sin: fraus, fraudis f; fallácia, ae f; decéptio, onis f. Uso: con
-, per dolum // (mentira) mendácium, ii n //
(error) error, oris m // - de los ojos, ludíbrium
oculorum; reconocer su -, errorem suum agnóscere; deshacer un -, errorem aperire.
engañoso: dolosus, a, um. Sin: fallax, acis.
engastadura: inclúsio, onis f. Sin: insértio.
engaste: pala, ae f. Sin: funda.
enfitéutico: emphytéuticus, a, um.
enflaquecer: macréscere, emacréscere. Sin:
macéscere; graciléscere.
enflaquecimiento: córporis attenuátio, extenuátio, tenuátio. Sin: mácies, ēi f.
enfocar: Fotogr in foco óptico pónere. Sin:
focussare.
enfrascamiento: in oenóphorum (vel in oenóphora) vini infúsio. Sin: (vini) in phlascam
(vel in phlascas) immíssio; (vini) in lagoenis
(vel in oenóphoris, vel in phlascis) conditura.
englobar: complecti.
engolfarse: se immérgere. Sin: se ingurgitare
// (fig, meterse mucho en una cosa, entregarse a ella por completo) - en los estudios,
ábdere se lítteris vel in lítteras; haerere libris
vel in libris; haerere lítteris vel in lítteris; doctrinae stúdiis se dare vel se dédere; - en los
placeres, in voluptátibus volutare; - en los vicios, in vítia se ingurgitare; ingurgitare se in
vitiorum volutabrum; in vitiorum caeno (vel
volutabro) iácere.
engomar: gummi (vel cummi, vel commi)
375
engordar
illínere.
engordar: tr pinguefácere. Sin: saginare.
Uso: hacer -, obesare // intr pinguéscere; pinguis fio. Uso: empiezo a -, pinguis esse coepi
vel incípio.
engranaje: (efecto de engranar) denticulátio,
onis f. Sin: increnátio; denticulorum implicátio; rotarum denticulorum implicátio. Uso: diferencial: denticulátio differentialis // (conjunto de las piezas que engranan) machinamentum denticulatum vel dentatum. Sin:
máchina denticulata; dentes vel dentículi mpl.
Uso: - diferencial, anisócycla, orum npl // fig,
- burocrático, administrativa machinátio vel
máchina.
engranar: dentículis implicari. Sin: rotarum
dentículis implicari.
engrapadora, v. abrochadora.
engrasación: únctio, onis f. Uso: - de coche,
(autocineti) ádipe únctio // (lubrificación) lubricátio, onis f.
engrasador: adj unctórius, a, um ; sust unctor, oris m // (lubrificante) adj lubrificatórius,
a, um; sust lubrificatórium, ii n.
engrase: (engrasación) v. esta voz // (lubrificación) lubricátio, onis f.
engripado: pituitosus, a, um. Sin: pituítā laborans; contagione gríppica vexatus.
engrosamiento: crassátio, onis f; crassamentum, i n. Sin: incrementum.
engrudar, v. encolar.
engrudo: glútinum, i n. Sin: gluten, tĭnis n.
enguantar: (manum) digitábulis tégere vel
vestire.
enguijarrar: gláreā substrúere vel obrúere.
enguirnaldar: sertis ornare. Sin: redimire.
engullir, v. tragar.
enharinar: farinam álicui vel álicui rei aspérgere. Sin: áliquem vel áliquid farinā aspérgere, conspérgere.
enigma: aenigma, ătis n (dat abl pl -atis vel
-átibus). Sin: ambages, um fpl; griphus, i m.
Uso: adivinar un -, aenigma sólvere; ambages aperire.
enigmáticamente: aenigmátice. Sin: ambígue; obscure vel obscúrius; perplexe; per ambages.
enigmático: aenigmáticus, a, um. Sin: obscurus, perobscurus; ambíguus; perplexus; arcanus. Uso: cuestión -, quáestio ambígua,
obscura, perplexa; palabras -, ambages, um
fpl; ambígua verba; respuesta -, perplexum
responsum.
enigmatista: aenigmatista vel aenigmatistes,
ae m. Sin: qui aenígmata solvit vel proponit;
qui obscure lóquitur.
enjabonadura: sapone lótio, lotura, lavátio,
ablútio.
enjabonar: saponare vel persaponare. Sin:
sapone úngere vel lavare. Uso: - el cuerpo,
corpus sapone illínere; - las manos, manus
sapone confricare.
enjalbegado, v. enjalbegadura.
enjalbegador: dealbator vel albator, oris m.
Sin: albárius; albinus; tector.
376
enotecnia
enjalbegadura: dealbátio, onis f. Sin : cerussae indúctio, illítio, circumlítio.
enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fáciem
fucare. Sin: fáciem pigmentis illinire.
enjaular: cáveā (in cávea, in cáveam) inclúdere. Sin: in cávea cóndere; in claustrum
inclúdere.
enjoyar: gemmis ornare vel consérere.
enjuagar: abstérgere. Sin: elúere; perlúere;
collúere; ablúere.
enjugamanos, v. toalla.
enmascararse: personam súmere. Sin: personam sibi aptare // fig se assimulare; fíngere;
osténdere; mentiri.
enmienda: (satisfacción y pago del daño
hecho) satisfáctio, onis f.
ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subnigréscere; nigrum vel fuscum colorem álicui
rei indúcere.
enofilia: oenophília, ae f. Sin: vini amor.
enófilo: oenóphilus, i m. Sin: vini amator,
cultor, studiosus.
enofobia: oenophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
vini horror.
enladrillado: pavimentum testáceum.
enladrillar: (pictis) latérculis constérnere.
enofóbico: ad oenophóbiam pértinens.
enlucir: illínere. Sin: incrustare.
enlutar: nigro insigni ornare. Sin: nigrā notā
ornare (vexillum).
enmarcar: (in) forma inclúdere. Sin: marginare. Uso: - un cuadro, tábulam (in) forma
inclúdere; tábulam marginare; cuadro enmarcado, tábula marginata.
enmascarado: adj personatus, a, um // sust
personatus homo.
enmascaramiento: personae súmptio. Sin:
vestis mutátio // fig dissimulátio, onis f.
enmascarar: (en sentido propio) personam
accommodare (aptare, applicare, impónere)
álicui. Sin: personam alicúius cápiti impónere vel adícere // (en sentido fig) tégere; obtégere; occultare; dissimulare; praetéxere.
Uso: - con la expresión del rostro lo que uno
piensa, fronte occultare senténtiam.
enófobo: oenóphobus. Sin: oenophóbiā affectus; vinífugax, acis; vinífugus.
enóforo: (entre los antiguos, vasija destinada
al vino) oenóphorum, i n.
enología: oenológia sive -logīa, ae f. Sin: vini
conficiendi et conservandi doctrina, sciéntia,
disciplina; vinorum perítia.
enológico: oenológicus, a, um. Sin: ad oenológiam áttinens.
enólogo: oenólogus, i m. Sin: oenológiae studiosus; vinorum peritus, doctor, cultor; vini
conficiendi et conservandi peritus.
enometría: oenométria sive -metrīa, ae f.
enométrico: oenométricus, a, um.
enómetro: oenómetrum, i n.
enotecnia: oenotéchnica, ae f. Sin: ars vinum
377
enredo
faciendi.
enredo: (nudo o intriga del poema épico o
dramático o de la novela) nodus, i m. Sin:
complexus vel nexus argumentorum.
enrejado: (conjunto de rejas) retículum, i n.
Sin: saepimentum cratícium; opus reticulatum; cancellatum vel clatratum opus; clathri
vel clatri, orum mpl; cancelli, orum mpl // (pp
de enrejar) cancellatus, a, um. Sin: cancellosus; cancellis instructus, munitus // (celosía)
transenna, ae f // (emparrillado) cratis vel crates, is f.
enrocar: arroccare.
enroque: arroccátio, onis f. Uso: realizar el -,
v. enrocar.
ensabanar: línteis vel linteamínibus invólvere.
ensacado: in cúlleo cónditus. Sin: in cúlleum
insutus.
ensacar: in cúlleum insúere. Sin: in cúlleo
cóndere; in follem vel in folles confercire.
ensalada: acetária, orum npl. Sin: ólera, um
npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura
russa; ólerum mixtura russa; acetária ovis
commixta Russorum more; - de frutas, poma
concisa commixtaque in liquámine.
ensaladera: vas óleri condiendo. Sin:
scáphium vel scápium lactucárium. Uso: - de
plata, scáphium lactucárium ex argento.
ensambladura o ensamble: commissura, ae
f. Sin: coniúnctio; coagmentátio; iunctura.
ensañamiento: veheméntia, ae f. Sin: saevítia; immánitas. Uso: - terapéutico, veheméntia therapéutica.
ensayador: explorator, oris m. Sin: examinator; spectator; qui probat.
ensayar: tr probare. Sin: experiri; explorare;
experimento spectari // intr se exercere.
ensayismo: ars opusculorum altiore doctrina
conscriptorum vel conscribendorum.
ensayista: opúsculi altioris doctrinae scriptor.
ensayístico: ad artem opusculorum altiore
doctrinā conscriptorum áttinens.
ensayo: (examen, prueba de una cosa) experimentum, i n // (escrito breve destinado a un
periódico o publicado por él, o formando
libro con otros del mismo género) opúsculum, i n. Sin: libellus // (Quím, operación
química que se efectúa para determinar la
composición de los minerales) probátio, onis
f. Sin: spectátio // (Quím, análisis rápido de
un producto comercial para averiguar su
grado de pureza) inspéctio, onis f.
ensenada: lítoris flexus (-us m).
enseñanza: (acción y efecto de enseñar)
institútio, onis f. Sin: erudítio. Uso: - activa
del latín, activa linguae latinae institútio; escolar, institútio scholaris; - facultativa,
institútio facultativa; - metódica, docendi
rátio et via; rátio ac doctrina; - religiosa,
institútio religionis vel religiosa; - de la doctrina cristiana, christianae doctrinae tradítio;
- de lenguas por radio, linguarum institútio
radiophónica; - del latín, institútio latina; linguae latinae institútio // (conjunto de conocimientos) - primaria, primera -, institútio
elementária, primária; - media, - secundaria,
segunda -, institútio secundária vel secundi
órdinis; - superior, institútio superior.
enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es-
378
entintar
cuela, instrumenta vel utensília scholástica;
- de oficina, instrumenta offícii.
ensillar: equum stérnere. Sin: equo sellam
impónere; inícere equo ephíppium.
entablación: contabulátio vel tabulátio, onis
f. Sin: contignátio.
entablado: tabulatum, i n. Sin: coassátio vel
coaxatio; coassamentum.
entabladura, v. entablación.
entallador: scalptor, oris m. Sin: caelator;
sculptor.
fortitudo; ánimi robur.
entérico: entéricus, a, um. Sin: intestinorum
(gen).
enteritis: enterites, -is vel -ĭdis f. Sin: tenesmus vel tenesmos, i m; intestini vel intestinorum inflammátio.
enterocele: enterocele, es f. Sin: intestinorum
hérnia.
enterocélico: enterocélicus, a, um. Sin: qui
enterocele laborat.
entalladura: scalptura, ae f. Sin: sculptura.
enterocelitis: enterocelites, is f. Sin: ténuis
intestini colique inflammátio; ténuis crassique intestini inflammátio.
entarimar: contignare. Sin: tabulatum strúere.
enteropatía o enterosis: enteropathīa, ae f.
entarimado, v. entablado.
ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Supremo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociación) coetus, us m.
Sin: consociátio // (institución) institutum, i
n.
entelequia: enteléchia sive entelechīa, ae f.
entendedor: peritus, i m. Sin: intéllegens
rerum aestimator.
entenderse: - con alguien, consentire cum
áliquo.
entendido: doctus. Sin: eruditus.
enterectasia: enterectásia, ae f. Sin: intestinorum inflátio.
entereza: (integridad) intégritas, atis f // (fig,
constancia, fortaleza) constántia, ae f. Sin:
enteroflogía o enteroflogosis: enterophlogosis, -is f. Sin: intestinorum inflammátio.
enterostenosis: enterostenosis, -is f .
enterotomía: enterotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: intestinorum séctio.
enterotómico: enterotómicus, a, um. Sin: ad
enterotómiam áttinens.
enterótomo: enterótomum, i n.
entidad, v. ente.
entierro: funus, nĕris n. Sin: funerátio; exséquiae, arum fpl; fúnebris elátio.
entimema: enthymema, ătis n. Sin: commentum; commentátio.
entintar: (manchar) atramento foedare //
(cubrir con tinta) atramento oblínere vel
instrúere.
379
entoldado
entoldado: (toldo o conjunto de toldos colocados y extendidos para resguardar del sol)
tentórium, ii n. Sin: velárium; vela, orum npl.
entomología: entomológia sive -logīa, ae f.
Sin: de insectis disciplina, doctrina, sciéntia.
entomológico: entomológicus, a, um. Sin: ad
entomológiam spectans.
entomologista o entomólogo: entomólogus,
i m. Sin: entomológiae peritus, cultor; insectorum studiosus.
entonación: praecéntio, onis f. Sin: modus
vel sonus vocis.
entonar: praecínere. Sin: insonare. Uso: - un
canto, cánticum impónere; - un salmo, impónere psalmum.
entontecer: (poner tonto) obtúndere. Sin: hébetem fácere; ad hebetúdinem redígere; mentem (alicúius) hebetare, exinanire, extenuare
// (volverse tonto) hebéscere. Sin: mente hebetari vel privari; hebes fio.
entorpecimiento: torpedo, dĭnis f.
entrada: (sitio por donde se entra) áditus
(-us m) in (vel ad) áliquem locum // (principios de una comida) promulsis, ĭdis f. Sin:
antecénium; gustátio; gustatórium // (billete
que sirve para entrar en un teatro u otro sitio
donde se dan espectáculos) téssera, ae f. Sin:
tessérula; téssera vel tessérula aditialis; téssera ingressūs. Uso: - libre, áditus patet; - trucha, tessérula adulterata; - para el partido de
esta tarde, téssera pro certámine vésperi
spectando; reservar la -, tésseram aditialem
praenotare // (vestíbulo) átrium, ii n.
entramado: compactura, ae f. Sin: compáctio; compāges, is f; compositura // fig, - de
complicidades, conspirationis iunctura.
entrampar: in fóveam conícere. Sin: láqueo
captare // fig áliquem decípere, delúdere.
entrecano: semicanus, a, um. Sin: canescens; albescens.
entredecir: (prohibir la comunicación con)
interdícere. Sin: prohibere; vetare; praeclúdere vel interdícere áliquid álicui; interdícere
álicui áliqua re // (poner en entredicho) v. entredicho.
entredicho: (pp de entredecir) interdictus.
Sin: prohíbitus; praeclusus; vétitus // (puesto
en -) cui interdictum est áliqua re // (castigado con - eclesiástico) interdictus. Uso: personalmente -, personáliter interdictus //
(prohibición de hacer o decir alguna cosa)
interdíctio, onis f; interdictum, i n. Sin: prohibítio; vétitum // (censura o pena eclesiástica) interdictum, i n. Sin: sacrorum
interdíctio; sacrificiorum interdíctio. Uso: personal, local, general, particular, interdictum personale, locale, generale, particulare;
- de una comunidad, interdictum in communitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum
ab ingressu ecclésiae; castigar con - una ciudad, un templo, urbem vel civitatem, templum interdictione sacrorum punire; incurrir
en -, in interdictum incúrrere; infligir el - a
uno, álicui sacrifíciis interdícere; lanzar un contra, interdictum ferre in + ac; quitar o levantar el -, interdictum tóllere; sacrorum ius
restitúere.
entredós: (tira bordada o de encaje que se
cose entre dos telas) paragáuda, ae f; paragáudis, is f.
entrega: Impr fascículus, i m. Sin: artículus
pártibus éditus. Uso: publicar por entregas,
per intervalla édere // (acción de entregar)
tradítio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte,
dedítio óppidi.
380
envasado
entregar: trádere. Sin: dare; dédere. Uso: - a
los sospechosos de crímenes de guerra al tribunal de La Haya, de crimínibus belli suspectos in tribūnal haagense trádere //
entregarse, se trádere. Sin: se dare; se dédere.
Uso: - a la melancolía, a los placeres, al
ocio, a los vicios, indulgere vel se dédere angóribus, voluptátibus, ignáviae, vítiis; - (rendirse) a alguien, se trádere álicui vel ad
áliquem; - espontáneamente al tribunal, suā
sponte tribunali se trádere // (confiar, encomendar) mandare. Sin: commíttere.
entremés: promulsis, ĭdis f. Sin: gustatiúncula; gustátio; oblectamenta, orum npl.
entremetimiento: interventus , us m. Sin:
interposítio; intercéssio.
entrenador: exércitor, oris m. Sin: exercitator; instructor; magister, tri m. Uso: - de un
equipo, exercitator gregis vel turmae; - de futbolistas, pedilusorum exércitor.
entrenamiento: (acción y efecto de entrenar
o entrenarse) institútio, onis f. Sin: erudítio.
Uso: - de animales, domitura, ae f // (preparación para un deporte o una competición)
exercitátio, onis f (en algo, in áliqua re vel
alicúius rei).
entrenar: (ejercitar) exercere áliquem (in)
áliqua re vel ad áliquid // entrenarse, exerceri; se exercere vel se exercitare (áliqua re
vel in áliqua re). Uso: - en la carrera y en la
lucha, exerceri currendo et luctando.
entrevista: (reunión concertada) collóquium, allóquium, ii n. Sin: collocútio, onis
f. Uso: - psicológica, explorátio vel investigátio psychológica; hacer una -, in alicúius
collóquium venire; venire in collocutionem
cum áliquo; mantener una larga - sobre un
asunto, cólloqui inter se multum de áliqua re;
pedir una -, collóquium alicúius pétere //
(diálogo entre un representante de los medios
de difusión y una personalidad) collóquium,
ii n. Sin: interrogatórium; interrogátio; percontátio; collóquium percontativum, interrogatórium. Uso: - radial, radiophónica
percontátio; radiophónicus congressus.
entrevistador: percontator, oris m.
entrevistar: (en el periodismo) percontari
(áliquem de áliqua re, áliquid ab vel ex áliquo, áliquem áliquid). Sin: adire (vel vísere,
vel convenire) áliquem ad percontandum;
conventum vel divérbium habere cum áliquo
// entrevistarse, cólloqui (vel convenire, vel
cóngredi) cum áliquo.
entronización: inthronizátio, onis f.
entronizar: inthronizare. Sin: in throno
pónere; in sólio collocare.
entusiasmo: (exaltación del ánimo) fervor,
oris m. Sin: ánimi ardor, inflammátio, permótio, alácritas; mentis ardor, incitátio; stúdium;
enthusiasmus. Uso: propenso al -, ad ánimi
ardorem proclívior // (exaltación emocional
provocada por un sentimiento de admiración) el - de los espectadores, spectántium
hóminum stúdium; stántium frémitus et stúdium; el - de los hinchas, fautorum clamor;
clamosae ovationes.
entusiasta: ardens, entis. Sin: fervens; inflammatus; stúdio incensus.
enunciar: enuntiare.
enuresia o enuresis: enuresis, is f. Sin: urinae incontinéntia. Uso: - nocturna, nocturna
urinae incontinéntia.
envasado: (in vas) infusus. Sin: immissus;
ingestus. Uso: cerveza -, cervésia lagoenária.
381
envasador
envasador: (que envasa) infusor, oris m.
Uso: máquina -, máchina infusória // (sust,
embudo grande) infundíbulum, i n.
envasar: (in vas) infúndere. Sin: immíttere;
ingérere.
envase: (acción y efecto de envasar) (in vas)
infúsio. Sin: immíssio; ingéstio. Uso: - en
tonel, in cupa vel dólio condítio, reposítio.
envejecer: assenéscere.
envenenamiento: venenátio, onis f. Sin: venefícium, ii n. Uso: - por gas, venenátio gasalis.
envenenar: (volver venenoso) veneno contaminare vel inquinare // (matar) venenare.
Sin: veneno interfícere // envenenarse, venenum súmere; veneno mortem sibi conscíscere.
envergadura: (de avión) tensura, ae; ténsio,
onis f.
envilecer: dedécoris labe áliquem affícere.
Sin: turpitudinis máculā (vel notā) áliquem
affícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam
álicui inúrere // envilecerse, dedécoris labe se
infícere. Sin: turpitúdinis máculā (vel notā)
se infícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam
sibi inúrere.
envío: míssio, onis f. Uso: gastos de -, expensae missionis; - contra reembolso, v. reembolso.
envión: (carrera para el salto) impulsus, us
m. Sin: ímpetus, us m. Uso: tomar -, ímpetum
cápere; tomado el -, ímpetu capto.
envoltorio: involūcrum, i n. Uso: - plástico,
involucrum plásticum.
envoltura: involūcrum, i n; involucre, is n.
Uso: - gaseosa, involucrum gásicum; - de los
electrones, involucrum electronum.
envolver: convólvere. Sin: complicare.
envuelto: convolutus, a, um. Sin: complicatus.
enyesadura: gypsátio, onis f. Sin: gypsi indúctio.
enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, incrustare, illínere.
enzima: Quím énzyma, ae f; énzymum, i n.
Sin: solúbile fermentum. Uso: - del jugo gástrico, pepsina, ae f ; - del jugo pancreático,
tripsina, ae f.
enzimático: enzymáticus, a, um.
enzimología: enzymológia sive -logīa, ae f.
eocénico: eocáenicus, a, um.
eoceno: Geol adj eocáenicus, a, um. Uso: terreno -, eocáenica terra // sust eocaene, is, n;
eocaene, es f. Sin: aetas eocáenica.
epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae;
ánnuae adiectiones lunares.
epagógico: epagógicus, a, um.
epágogue: Filos epagōge, es f. Sin: indúctio;
inductionis ratiocinátio; ratiocinátio per inductionem.
epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: repetítio senténtiae vel verbi.
epanalepsis, v. epanadiplosis.
eparca: eparchus, i m.
382
epigrafista
eparquía: epárchia sive eparchīa, ae f.
epéntesis: epénthesis, is f. Sin: adiéctio lítterae vel sýllabae.
epexégesis: epexégesis, is f. Sin: interpretátio; explicátio.
epicardio: epicárdium, ii n. Sin: cordis involūcrum.
epicarpio: epicarpus vel epicarpos, i m. Sin:
exterior frúctuum pars vel membránula.
epicentro: epicentrum, i n. Uso: - de un terremoto, terrae motūs epicentrum.
epicrasis: epícrasis, -is f. Sin: lenis curátio;
mitigata curandi rátio.
epicrástico: epicráticus, a, um. Sin: lenis, e.
epicureísmo: epicureísmus, i m. Sin: Epicuri
doctrina.
epicúreo: epicurēus.
epidemia: epidémia sive epidemīa, ae f. Sin:
pestiléntia epidémica; lues (-is f) epidēma.
epidémicamente: epidémice. Sin: epidémica
contagione.
epidémico: epidémicus vel epidēmus, a, um;
epidemialis, e. Sin: contagiosus; pestíferus.
Epifanía: Epiphánia sive -phanīa, ae f. Sin:
Epiphánia, orum npl; Epiphániae, arum fpl;
dies Epiphaniorum. Uso: fiesta de -, festum
Epiphániae; festum “Epiphániae Dómini”;
Theophánia sive Theophanīa, ae f, vel Theophánia, orum npl.
epifenómeno: epiphaenómenon, i n.
epífisis: (pequeño órgano nervioso y glandular situado en el encéfalo) epíphysis, is f //
(parte terminal de los huesos largos) epíphysis, is f. Sin: ossis caput.
epifisitis: epiphysites, is f.
epifonema: epiphonema, ătis n. Sin: exclamátio; acclamátio.
epifragma: epiphragma, ătis n.
epigástrico: epigástricus, a, um.
epigastrio: epigástrium, ii n.
epigénesis: epigénesis, is f.
epigenético: epigenéticus, a, um. Sin: epigénesi ortus.
epigenia, v. epigénesis.
epiglotis: epiglottis vel epiglossis, ĭdis f. Sin:
artériae ásperae opérculum.
epiglotitis: epiglottites vel epiglossites, is f.
Sin: epiglóttidis inflammátio.
epígono: epígonus, i m. Sin: sectator, assectator.
epígrafe: epígraphe, es f; epígrapha, ae f; epigramma, ătis n (gen pl -maton; dat y abl pl
-mătis). Sin: títulus; elógium; inscríptio. Uso:
- sepulcral, v. epitafio.
epigrafía: epigráphia sive -graphīa, ae f. Sin:
res epigráphica; inscriptionum ars vel doctrina; titulorum vel epigrámmaton stúdium.
epigráfico: epigráphicus, a, um.
epigrafista: (versado en epigrafía) epigraphista vel epigraphistes, ae m. Sin: epigram-
383
epigramatario
matista; epigrammista; inscriptionum studiosus vel peritus.
epigramatario: epigrammatárius, ii m. Sin:
epigrapharum scriptor; epigrámmaton auctor.
epilepsia: epilépsia sive -lepsīa, ae f; epilepsis, -is f. Sin: morbus comitialis, caducus,
maior, sónticus, sacer.
epiléptico: epilépticus. Sin: comitialis;
morbo comitiali (caduco, maiore, sóntico,
sacro) laborans.
epinicio: epinícion vel epinícium, ii n. Sin:
epinícium carmen.
epiquerema: epicherema vel epichirema, ătis
n. Sin: syllogismi demonstrátio vel probátio.
episcopado: episcopatus, us m. Sin: epíscopi
dígnitas, munus, auctóritas, offícium, gradus,
ordo // (conjunto de obispos) episcopatus, us
m. Sin: epíscopi, orum mpl.
episcopio: (palacio episcopal) episcópium,
ii n.
episodio: episódium, ii n. Sin: narratiúncula;
embólium; peculiare factum // (digresión) digréssio, onis f; digressus, us m. Sin: excursus,
us m.
epistaxis: epistaxis, is f. Sin: haemorrhágia
sive haemorrhagīa ex náribus.
epistemología: epistemológia sive -logīa, ae
f.
epistemológico: epistemológicus, a, um.
epistolar: epistolaris vel epistularis, e; epistolárius, a, um.
epistolario: collectae epístulae fpl. Sin: epis-
tularum liber.
epistológrafo: epistularum auctor vel scriptor.
epístrofe: epístrophe, es f. Sin: convérsio.
epistrófico: epistróphicus, a, um.
epitafio: epitáphium, ii n. Sin: elógium; fúneris títulus; títulus sepulcri; títulus supremus.
epitalamio: epithalámium, ii n. Sin: carmen
nuptiale.
epitelial: epithélii (= del epitelio). Sin: ad
epithélium spectans.
epitelio: epithélium, ii n.
epitelioma: epithelioma, ătis n.
epitomadamente: in epítomae (vel in epítomes) spéciem.
epitomador: epitomator, oris m. Sin: breviator.
epitomar: epitomare. Sin: in epítomam redígere.
epítome: epítome, es f; epítoma, ae f.
epizootia: epizoótia sive -zootīa, ae f. Sin:
animálium pestis, contágio; lues (-is f) epizoótica // (glosopeda o fiebre aftosa) v. aftosa.
época: aetas, atis f. Sin: aevum, i n ; tempus,
pŏris n; témpora, um npl; épocha, ae f. Uso:
- arcaica, clásica, humanística, aetas archáica, clássica, humanística; - moderna,
haec (vel nostra, vel recens) aetas; nueva - política, novum aevum políticum; - de oro,
áurea, quae dícitur, aetas; - del Renacimiento,
384
equipamiento
tempus Renascéntiae; en nuestra -, hac aetate.
epopeya: (poema extenso, de asunto heroico)
epos indecl. Sin: epopaea, ae f; poëma (-ătis;
dat y abl pl -tibus vel -tis n) vel carmen
(-mǐnis n) épicum, heróicum vel herōum //
(serie de sucesos heroicos) fórtia facta
(-orum npl). Sin: res (rerum fpl) memoriā
dignae; heróica, orum npl; egrégia vel
pulchra facta.
equidistancia: aequidilatátio, onis f. Sin: par
vel aequum intervallum.
equidistante: aequidistans, antis.
equidna: echidna, ae f.
equilibrado: libratus, aequilibratus, a, um;
aequilībris, e // fig aequus; aequábilis; moderatus; temperatus; constans; cordatus; prudens; sápiens. Uso: criterio -, áequitas;
discurso -, orátio constans; espíritu - , aequus
ánimus; porte -, aequabílitas.
equilibrar: aequare // equilibrarse, librari.
equilibrio: aequilíbrium, ii n. Uso: - estable,
aequilíbrium stábile vel constans; estar en -,
librari; libramento stare; librari póndere; suis
pondéribus librari; guardar, mantener el -,
librare corpus; perder el -, labi; cádere; aequilibritatem amíttere; poner en -, librare //
(fig, combinación ajustada de fuerzas o elementos) aequábilis compensátio. Sin: aequilíbritas; aequálitas (in áliqua re);
aequilíbrium. Uso: - ecológico, aequilíbritas
oecológica; - económico, aequabílitas oeconómica; rerum oeconomicarum aequabílitas;
- físico y psíquico, córporis animique aequilíbritas; - social, cívium aequabílitas vel aequilíbritas; - de las fuerzas, vírium
aequilíbritas; aequilíbrium vírium; - de los
poderes, - político, poténtia par; - del terror,
aequilíbrium terroris; combinar en justo -,
temperare (por ej, sonidos agudos con bajos,
acuta cum grávibus) // (fig, ecuanimidad) aequálitas, atis f. Sin: aequilíbritas; ánimi moderátio et áequitas. Uso: - del alma, áequus
ánimus; áequa mens; - de juicio, iudícii aequilíbritas // (fig, mesura) modus, i m.
equilibrismo: petaurística (vel petauristae,
vel petauristarum) ars. Sin: funámbuli vel funambulorum ars.
equilibrista: petaurista vel petauristes, ae m.
Sin: petauristárius; funámbulus; qui per extentum funem it.
equimosis: ecchymōsis, is f. Sin: vibex vel
vibix, īcis f; sugillátio; livor; sánguinis effúsio.
equinoccial: aequinoctialis, e. Uso: círculo,
línea -, círculus, línea aequinoctialis.
equinoccio: aequinóctium, ii n.
equinococo: echinococcus vel echinococcos,
i m.
equinococosis: echinococcosis, -is f.
equinodermo: adj echinodermáticus, a, um
// sust echinoderma, ătis n.
equinoftalmía: echinophthalmīa, ae f. Sin:
palpebrarum inflátio vel inflammátio.
equipaje: onus, óneris n. Sin: sárcina (-ae f)
vel sárcinae (-arum fpl); impedimentum vel
impedimenta. Uso: - de mano, manualis sárcina vel sarcínula; compartimiento, depósito
de equipajes, sarcinárium; repositórium; receptáculum sarcinarum vel sarcinárium
equipamiento: instrumenta, orum npl.
385
equipo
equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - móvil
de policía, promptíssima biocolytarum
manus vel turma; securitatis custodum
promptíssimum agmen // (en ciertos deportes, cada uno de los grupos que se disputan el
triunfo) - de jugadores, lusorum manípulus
vel manus (-us f); manípulus lusórius; lusorum agmen vel ácies; compañero de -, collusor sócius; - de fútbol, pedilusorum agmen;
follilusorum turma; el - argentino, turma argentina; el - campeón, agmen óptimum; el contrario, adversi lusores; - vencedor, superatrix manus; manípulus lusória laude insignis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis;
manus liverpulana; el - turinés “Iuventus”,
grex taurinensis, cui nomen latinum “Iuventus”; su - favorito, turma quam díligit // (ropa
con que se equipa un equipo deportivo) ornatus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, apparatus urinatoris; - de deporte, ornatus
athléticus; - de esquí, apparatus nartatórius.
equipolencia: aequipolléntia, ae f. Sin: aequivaléntia; aequipollens rátio.
equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem
valens.
equirias: equíria, -ium vel -orum npl.
era: (extenso período histórico) aetas, atis f.
Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atómica,
atómica aetas; aevum atómicum; - bizantina,
aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas
caenozóica, tertiana; - colonial, colónicae dicionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera
christiana; - electrónica, aetas electrónica; fascista, fascalis aetas; fascálium aevum;
fascalis nóminis aetas; lictórii nóminis aetas;
en el año I, II, III ... de la - fascista, anno a
fáscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...;
- mesiánica, messiánica aetas; - mesozoica,
aetas mesozóica; antes de la - cristiana, ante
Christum natum (ante Chr. n.); de la - cristiana, post Christum natum (post Chr. n.); de los zepelines, aera zeppelínica // (espacio
de tierra donde se trillan las mieses) área, ae
f // (- de huerta) v. arriate.
erario: (tesoro público) aerárium, ii n. Sin:
aerárium públicum; pecúnia pública // (lugar
donde se guarda) aerárium, ii n. Sin: aerárii
locus.
erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin:
erádere.
eremita, v. ermitaño.
eremítico: eremíticus, a, um. Sin: solitárius.
equitación: (arte de montar a caballo) equitandi ars vel disciplina // (acción y efecto de
montar a caballo) equitátio, onis f. Sin: equi
vectátio; equitare (inf sustantivado). Uso: aficionado a la -, equitandi studiosus; maestro
de -, equitandi magister; enseñar a uno la -,
áliquem equo docere.
eremitorio: erēmus, i mf. Sin: secessus, us
m; recessus, us m; solitudo; locus solitárius;
ascetérium.
equivaler: aequipollēre.
ergotismo: ergotismus, i m.
equivalencia, v. equipolencia.
equívoco, aequívocus, a, um.
eretismo: erethismus, i m.
ergógrafo: ergógraphum, i n.
ergómetro: ergómetrum, i n.
erica: erīca, ae f; erīce, es f.
386
erudito
ericáceo: ericáceus, a, um.
mis religionem extráhere.
erisipela: erysípelas, atis n.
erística: erística, ae f. Sin: erística disputátio,
ratiocinátio; captiosa, orum npl; captiosa ratiocinandi rátio.
eritema: erythema, ătis n. Sin: cutis rubor.
Uso: - solar, erythema solare.
Eritrea: Erythraea, ae f.
eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -,
pélagus erythraeum; Erythraeum mare // sust
Erythraeus, i m.
eritrocito: erythrócytum, i n.
erizo: (mamífero insectívoro) hystrix vel
histrix, ĭcis f. Uso: (fig, cáscara gruesa y correosa de fruta) follículum armatum et spinosum.
ermitaño: eremita vel anachoreta, ae m. Sin:
solitúdinis íncola; homo solitárius.
ermitorio, v. eremitorio.
erótico: eróticus, a, um. Sin: amatórius. Uso:
poesía -, amatória poēsis (- is f; ac -in);
poëma eróticum.
erotismo: erotismus, i m. Sin: eróticus morbus vel furor; erótica voluptas vel delectátio.
erotomanía: erotománia sive erotomanīa, ae
f. Sin: amatória deméntia, insánia; libídinis
insánia, furor, deméntia.
erotómano: erotomániā vexatus.
erradicar: exstirpare. Sin: e radícibus
evéllere. Uso: - el sentimiento religioso, religionem ex ánimis radícitus evéllere; ex áni-
errante: (que anda de una parte a otra sin
fijarse en ningún sitio) errans, erráticus, errabundus.
errata: mendum typográphicum; typográphica menda (-ae f). Sin: typógraphi (vel impressoris, vel typothetae) menda vel
mendum.
erróneo: erróneus, a, um.
error: (concepto equivocado o juicio falso;
acción desacertada o equivocada) error, oris
m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum
typográphicum; - de máquina, mendum
dactylográphicum; lleno de errores, mendis
scatens; por -, errore; per errorem; salvo -,
nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -,
errare; in errorem rapi; cometer un -, errare,
peccare; corregir los - de un escrito, scriptum
emendare; corregirse de los propios -, errores
depónere; ab erróribus discédere; escribir
con muchos -, mendose scríbere; inducir a -,
áliquem in errorem indúcere; liberar a uno
del -, álicui errorem démere; señalar un -,
mendum indicare // (cosa hecha erradamente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de
ortografía, scripturae mendum; - de métrica,
prosódica menda; - de imprenta, v. errata; señalar un -, mendum indicare; ¡es un -!, hoc
est mendum!
eructación, v. eructo.
eructar: ructare.
eructo: ructus, us m. Sin: ructátio, onis f; ructamen, mĭnis n.
erudición: erudítio, onis f. Uso: - humanística, erudítio humanística.
erudito: eruditus. Uso: - a la violeta, littério,
387
erupción
onis m.
erupción: erúptio, onis f. Uso: - cutánea, impetīgo, gĭnis f.
ESA: Procurátio Spatialis Europaea.
esbozar: adumbrare.
esbozo: adumbrátio, onis f. Sin:
adumbrata; lineamenta, orum npl.
imago
escabechar: in múria (vel in salsamento)
cóndere. Sin: múriā (vel salsamento) condire,
durare, conservare, asservare.
escabeche: (salsa o adobo para conservar y
hacer sabrosos los pescados y otros alimentos) múria, ae f. Sin: salsamentum // (pescado
escabechado) durati múriā pisces.
escabel: (tarima pequeña para que descansen los pies del que se sienta) scamellum vel
scamillum, i n. Sin: scabellum; pedum recubatórium; apponendis pédibus scabellum.
escabullirse: se apoculare; apoculari. Sin:
fig, clam dígredi, se subdúcere, se abrípere;
raptim furtimque abire.
escafandra: scaphandrum, i n; scaphándrium, ii n; scaphandrus, i m. Sin: urinatoris
tégimen (-mĭnis n); apparatus (-us m) urinatórius. Uso: - para viajes espaciales, scaphandrum siderálibus itinéribus aptum.
escala: (sucesión ordenada, graduación) gradus, us m. Uso: - social, clássium sociálium
gradátio; várii gradus (-uum mpl) vel órdines; el más alto peldaño de la - social, amplíssimus dignitatis gradus; alcanzar un
peldaño más alto en la - social, altiorem gradum dignitatis cónsequi vel ascéndere; - de
colores, colorum gradátio vel gradus (-uum
mpl) // (Mús, serie de las siete notas musica-
les) diagramma, ătis n. Sin: modulátio diatónica; sonorum gradátio, scánsio, gradus (uum mpl); septem discrímina vocum. Uso: cromática, dimidiati sonorum gradus // - sísmica, terrae mótuum gradus (-uum mpl); termométrica, - de temperaturas, gradus (uum mpl) thermómetri // (paraje o puerto
donde toca de ordinario una embarcación o
avión) návium vel aëronávium státio (- onis
f). Uso: hacer - en Barcelona, Barcinone stationem fácere; Barcinonem appéllere vel appelli // (línea recta dividida en cierto número
de partes iguales, en proporción con las unidades de medida) mensura, ae f. Sin: módulus. Uso: mapa con la - de 1:100.000, tábula
in qua regionum spátia cénties milies sunt
contracta vel ad cénties millésimam partem
sunt redacta // fig, en gran -, ample, amplíssime; multum, plúrimum; longe lateque (a lo
largo y a lo ancho, por todas partes) // - Mercalli, mercalliana metiendi (terrae motūs)
rátio; - de Richter, richteriana metiendi rátio
vel mensura; el terremoto alcanzó 8 grados
en la - de Richter, terrae motus octavum gradum richterianae metiendi rationis (vel secundum richterianam metiendi rationem)
consecutus est.
escalador, ra: (deportista que practica la escalada) ascensor, oris m; ascenstrix, icis f.
Sin: scandens.
escálamo: scalmus, i m.
escalar: ascéndere vel conscéndere. Sin:
scándere. Uso: - los Alpes, Alpes scándere.
escalera: scalae, arum fpl. Sin: gráduum séries. Uso: - excusada o falsa, scalae secretiore ámbitu; - móvil, rodante, mecánica,
scalae volúbiles, móbiles,versátiles, automatáriae; ambulacra volubília vel mobília; - portátil, de mano, scalae portátiles, manuales; de avión, scalae aëronavis; - de caracol, de
husillo, cóc(h)lea, ae f; scalae cochleatae; -
388
escandinavo
de cuerda, scalae funales; scalae restículis
confectae; - de seguridad, scalae securitatis
causā dispósitae; - de servicio, scalae famulares, postīcae, postérulae; - de tijera o
doble, scalae dúplices; por escaleras de caracol, per cóchleas; espacio o hueco en que se
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante
de escaleras, scalárius, ii m; bajar las -, (per)
scalas descéndere; subir las -, (per) scalas ascéndere.
escalerilla: scálulae, arum fpl. Sin: breves
angustaeque scalae.
escalinata: scalária, ium npl. Sin: scalae,
arum fpl; gradus, uum mpl; gráduum ordo;
scalarum gradus (-uum mpl).
escalmo, v. escálamo.
escalofrío: tremor álgidus vel gélidus.
escalón: (scalarum) gradus, us m.
escalonamiento: intervallandi rátio. Sin: opportuna disposítio; ordo distributivus; methódica distribútio.
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dispónere; ordinatim distribúere.
escama: squama, ae f.
escamar: (quitar las escamas) desquamare.
escamotear: auferre. Sin: clam asportare; intervértere; subtráhere.
escanciador, ra: pocillator, oris m; pocillatrix, icis f. Sin: pincerna, ae m.
escanda: far, farris n.
escandalizador: mali exempli auctor. Sin:
scándalum praebens.
escandalizar: mali vel péssimi exempli esse
álicui. Sin: malo (vel péssimo) exemplo esse
álicui; offensioni vel offendículo esse álicui;
offéndere áliquem áliqua re; in áliquo vel in
áliqua re offéndere (intr); in offensionem alicúius incúrrere, cádere; exemplo álicui nocere; (en sentido religioso) scandalizare //
escandalizarse por algo, áliqua re offendi.
escándalo: (acción o palabra que es causa
de que uno obre mal o piense mal de otro)
offénsio, onis f. Sin: infámia; fácinus, nŏris
n; flagítium; scándalum; res insignis infámiae; res mali (vel péssimi) exempli; malum
(vel péssimum, vel pravum) exemplum. Uso:
uno de los mayores - jurídicos, unum ex máximis scándalis rei iurídicae; con gran - de
todos, magna cum offensione ómnium; piedra de -, lapis (-ĭdis m) offensionis; ¡qué -!,
fácinus indignum! // (fig, alboroto, ruido
grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; concitátio; strépitus, us m; iúrgium, ii n. Uso:
armar un -, strépere; strépitum édere vel fácere; armar escándalos, turbas effícere vel
dare; tragóedias ágere, movere, excitare ;
armar un - contra uno, in áliquem vehementer increpare vel ínvehi; armar - por una nonada, in re levi tumultum fácere; excitare
fluctum in símpulo // (fig, asombro, admiración) stupor, oris m. Sin: admirátio. Uso. suscitar -, admirationem habere vel movere.
escandalosamente: túrpiter. Sin: procáciter;
inverecunde; flagitiose; malo (vel péssimo)
exemplo.
escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foedus; mali (vel péssimi) exempli; malum (vel
péssimum) exemplum praebens.
Escandinavia: Scandinávia, ae f. Sin: Scándia.
escandinavo: adj scandinavus vel scandinávius. Sin: scándius // sust Scandinavus, i m;
389
escandir
Scandinávius, ii m. Sin: Scándius, ii m.
escandir: scándere. Sin: versus metiri; pédibus vel per pedes versus metiri.
escansión: scánsio, onis f. Sin: (pédibus vel
per pedes) vérsuum mensurátio; syllabarum
enumerátio.
escaño: (banco) scamnum, i n. Uso: - de madera, scamnum lígneum.
escapada: (visita muy breve) excúrsio, onis
f. Sin: devérsio; excursus, us m; brevis excúrsio vel excursus. Uso: hacer una - a casa, al
campo, a la ciudad, excúrrere (vel evolare)
domum, rus, in urbem; hacer una - a casa de
alguien, adire áliquem; excúrrere (vel evolare) ad áliquem.
escaparate: (especie de alacena o armario
con cristales para poner imágenes, loza, etc.)
armárium vel repositórium vítreum. Sin: vitratum loculamentum; fenestra tabernária; v.
vitrina // (hueco cerrado con cristales, en la
fachada de una tienda, que sirve para exponer muestras de las mercancías vendidas en
ella) vitrária, ae f. Sin: vitrata ostentátio; propositarum mércium speculária (-ium vel
-orum npl); expositórium vítreum; monstrativus plúteus; monstrativum plúteum.
escapatoria: devertículum, i n. Sin: effúgium; suffúgium; perículi remédium // fig devertículum, i n. Sin: effúgium; anfractus, us
m; ambages, is f. Uso: escapatorias del derecho, iuris anfractus; buscar escapatorias, recurrir a escapatorias, tergiversari;
devertícula (vel anfractus, vel ambages, vel
devertícula et anfractus, vel devertícula et flexiones) quáerere vel exquírere.
escape: (fuga de gas) gásii emíssio // (dispositivo que permite la expulsión de los gases
de la combustión de un motor) emissárium
vaporum.
escápula: Anat scápula, ae f.
escapular: (perteneciente o relativo a la escápula) scapularis, e. Sin: scápulae (gen); ad
scápulam pértinens.
escapulario: (objeto de piedad) scapulare, is
n. Sin: scapulárium; insigne, is n. Uso: - de la
Virgen del Carmen, scapulare vel insigne Vírginis Carmelítidis.
escaque: (cada una de las casillas del tablero de ajedrez o damas) tessella, ae f. Sin:
plágula; aréola // (cuadrito o casilla que resulta de las divisiones del escudo) gentilícia
tessella.
escara: eschara, ae f. Sin: crusta.
escarabajo: scarabaeus vel scarabēus, i m.
escaramuza: (combate ligero) procursátio
vel concursátio, onis f. Sin: procursus, us m;
leve vel párvulum próelium; minutum certamen; levis pugna. Uso: trabar una -, leve
próelium consérere vel inire // (fig, riña o
discusión poco violenta) levis conténtio vel
rixa. Sin: medíocris certátio; parvi momenti
dissénsio; disputatiúncula.
escaramuzador: procursator, oris m.
escaramuzar: procursare; procursare in hostem. Sin: minutis próeliis pugnare; lévia certámina consérere; párvulis próeliis
conténdere // fig cum áliquo de áliqua re conténdere. Sin: altercari; verbis decertare.
escarapela: insigne, is n. Sin: lintéolum.
escarbadientes: dentiscálpium, ii n.
escarbar: (dicho de pollos) fricare terram.
390
escenografía
Sin: terram pédibus rádere; solum únguibus
scálpere vel rádere; crúribus scálpere terram
// (fig, inquirir curiosamente) áliquid scrutari.
Sin: exquírere sive inquírere; indagare; pervestigare.
escarcha: pruīna, ae f. Sin: gélidum; gelu.
Uso: cubierto de -, pruinosus; pruīnis óbrutus.
escarda: runcátio, onis f. Sin: purgátio.
escardadura, v. escarda.
escardar: (terram) sarire vel sarrire. Sin:
runcare; purgare.
escardillar, v. escardar.
escardillo: sárculum, i n; sárculus, i m.
escarlata: (de color -) coccíneus vel cóccinus, a, um. Uso: color -, cóccinum; coccum;
color coccíneus // (tela o paño de color -)
coccum, i n. Uso: que va vestido de -, coccinatus.
escarlatina: (enfermedad febril) scarlatina,
ae f. Sin: febris rubra vel purpúrea // (tela de
lana de color carmesí) v. carmesí.
escarpa: (declive del terreno) declívitas, atis
f.
escarpín: calcéolus, i m. Sin: diábathrum.
escatimar: parvéscere. Sin: nímium parce fácere (rem); avare vel sórdide uti (re); sórdide
se gérere; tenacem (vel sórdidum, vel illiberalem) esse. Uso: - la comida, defraudare (se,
áliquem) victu vel cibo; - los gastos, sumptus
circumcídere; circumcídere omnem impensam.
escatologia: eschatológia sive -logīa, ae f.
escatológico: eschatológicus, a, um.
escena: (parte del teatro donde actúan los
actores) proscáenium, ii n. Sin: púlpitum //
(cada parte de una obra dramática) scaena,
ae f. Sin: fábulae scáenicae pars // (fig, arte
de la interpretación teatral) scáenica ars.
Sin: theatrum // (fig, actividad, vida humana)
scaena, ae f. Uso: entrar en la - política, scaenam políticam íngredi.
escenario: (lugar del teatro) scaenárium, ii
n. Sin: scaena, ae f; púlpitum; proscáenium
sive proscénium; scaenae, arum; scaenae tabulatum. Uso: aparecer en el -, salir al -, (in)
scaenam prodire; salir, retirarse del -, a (vel
ex, vel de) scaena abire; de scaena decédere;
scaenam relínquere // (caracterización del escenario) scáenicus apparatus (-us m). Sin:
scaenae ornatus. Uso: armar el -, scáenicum
apparatum instrúere; cambiar el -, scáenicum
apparatum mutare, commutare; mutare spéciem ornationis // fig, - de francachelas, libídinum deversórium vel diversórium; - de la
guerra civil, civilis belli arena vel harena; en
el - del mundo, in theatro orbis terrarum; en
mi -, in arena mea.
escenarista: Cinem auctor cinematográphicus.
escénico: scáenicus. Sin: scaenalis, e; scaenárius.
escenificación: in actus dedúctio. Sin: fábulae ad scaenas dedúctio.
escenificar: in actus dedúcere. Sin: scáenicae
actioni aptare; in scaenas distribúere.
escenografía: (arte de proyectar o realizar
decoraciones escénicas) scaenográphia sive
scaenographīa, ae f. Sin: scáenica vel scaenária ars; pingendarum scaenarum ars; theatrálium apparátuum ars // (conjunto de
391
escenográficamente
decorados en la representación escénica)
scaenográphia, ae f. Sin: scáenicus vel theatralis apparatus (-us m); ornatus scaenae;
scaenarum pictura, exornátio, apparatus.
escenográficamente: scaenográphice.
escenográfico: scaenográphicus, a, um. Sin:
ad scaenográphiam pértinens; ad scaenas áttinens.
escenógrafo: scaenógraphus, i m. Sin:
scáenicus exornator, instructor; scaenarum
ártifex, pictor, moderator, auctor, fabricator;
scaenárius ártifex; pictor scaenárius; theatralis apparatūs procurator vel rector.
escepticismo: (doctrina epistemológica)
scepticismus, i m. Sin: scepticorum doctrina,
philosóphia, rátio; Pyrrhonis doctrina; de
cognitiónibus omnibus dubitátio; omnem veritatem desperántium doctrina // (cualidad de
escéptico) scéptica rátio. Sin: dubitátio; de
rebus ómnibus dubitátio; de ómnibus dubitántium rátio; ambigendi stúdium; semper
ambigendi stúdium vel voluntas; incredúlitas; incrédulus ánimus; diffidéntia. Uso: con
-, dubitanter; scepticorum more; pyrrhoneorum more; recibió la noticia con -, rem dubitanter accepit.
escéptico: (que profesa el escepticismo)
scépticus. Sin: in ómnibus dúbitans; de cognitiónibus ómnibus dúbitans; de (vel in) rebus
ómnibus incrédulus; omnem veritatem
despērans; veritatis absolutae improbator;
certae conclusionis aspernator. Uso: es un -,
de ómnibus rebus dúbitat // (fig, que no cree
o afecta no creer en determinadas cosas) incrédulus. Sin: ad credendum segnis.
esclavina: chlamis vel clamis, ĭdis f. Sin:
pallíolum.
esclavista: adj venalícius vel venaliciárius, a,
um. Sin: ad servitutis institutum spectans //
sust venalícius, venaliciárius, ii m. Sin: mercator venalícius vel venaliciárius; servitutis
fautor; servorum (vel mancipiorum vel mancupiorum) mercator, negotiator, vénditor;
servitutis instituti fautor vel propugnator.
esclavo: servus, i m. Sin: mancípium vel
mancúpium. Uso: mercado de esclavos, venaliciária, ae f; venalícium, ii n; negotiátio
venaliciária; mancipiorum (vel mancupiorum, vel servorum) nundinátio, negotiátio,
mercatura; ejercer el comercio de esclavos,
venaliciáriam exercere; hacer comercio de
esclavos, mancipiorum mercaturam (vel nundinationem, vel negotiationem) fácere.
esclerénquima: schlerénchyma, ătis n.
escleritis, v. esclerotis.
escleroma: (enurecimiento de la piel en recién nacidos) scleroma, ătis n // (esclerosis)
v. esta voz.
esclerométrico: sclerométricus, a, um. Sin:
ad sclerómetrum pértinens.
esclerómetro: sclerómetrum, i n.
esclerosis: sclerosis, is f. Sin: durítia, ae f;
duríties, ēi f; duramentum; texturarum durítia. Uso: - coronaria, tuberosa, sclerosis coronária, tuberosa.
escleroso: adj scleróticus, a, um. Sin: durus;
durescens // sust sclerosi laborans vel vexatus.
esclerótica: sclerótica, ae f. Sin: sclerótica
membrana vel membránula; óculi túnica vel
tunícula.
esclerótico: scleróticus, a, um. Sin: ad scleróticam áttinens.
392
escoplear
escleroticotomía: scleroticotómia sive
-tomīa, ae f. Sin: sclerotómia; scleróticae
(scleróticae membranae vel membránulae;
oculorum túnicae vel tunículae) incísio.
esclerotitis: scleróticae (vel oculorum túnicae) inflammátio vel inflátio.
esclerotomía, v. escleroticotomía.
esclusa: claustrum, i n. Sin: cataracta, ae f;
cataractes, ae (ac -en) m.
escoba: scopae, arum fpl. Sin: everrículum, i
n.
escobilla: (cepillo para limpiar) scópula, ae
f; scópulae, arum fpl // Electr, electricitatis
demptrum (-i n). Sin: pantógraphum.
escobillón: (cepillo para barrer el suelo) v.
escobilla.
escocés: adj scóticus, a, um // sust Scotus, i
m.
Escocia: Scótia, ae f.
escofina: scóbina, ae f. Sin: rádula.
escolapio: scholarum piarum sodalis (-is m).
Sin: e scholis piis sodalis; sodalis calasanctianus.
escolar: adj scholaris, e. Sin: scholae (gen);
discípuli próprius; ad discípulum spectans.
Uso: año -, annus scholaris // sust scholaris,
is m. Sin: scholásticus; discípulus; auditor.
escolaridad: - obligatoria, frequentátio scholarum coactiva.
escolástica: (escolasticismo) scholástica, ae
f. Sin: philosóphia vel theológia scholástica,
vel scholarum.
escolástico: (adj, relativo a la escolástica)
scholásticus, a, um. Uso: disputa -, controvérsia scholástica; escritor -, scriptor scholásticus; filosofía -, philosóphia scholástica;
filósofo o teólogo que sigue la escolástica,
scholásticus, i m // (relativo a las escuelas)
scholásticus, a, um. Sin: scholarum (gen pl).
Uso: disciplina -, disciplina scholástica.
escoliador, v. escoliasta.
escoliasta: scholiastes, ae m. Sin: interpres,
ĕtis; explicator.
escoliosis: scoliosis, is f. Sin: spinae dorsi
curvátio vel cúrvitas.
escolopendra: scolopendra, ae f.
escombros: rúdera, um npl. Sin: coacervus
fragmentorum; relíquiae.
esconder: occultare. Sin: celare; cóndere.
Uso: el que esconde, abscónditor, oris m // esconderse: se ábdere (in + ac; in + abl; post +
ac). Sin: occultari vel se occultare (abl; in +
abl; post + ac); se recóndere (in + ac.); ócculi
vel se occúlere (in + ac). Uso: - en los bosques, in silvas se ábdere, se abstrúdere, se occúlere; estar escondido, latere; permanecer
escondido, latitare // (acción de -) abscondítio, onis f .
escondite: (juego) lusória sui occultátio. Sin:
lúdicra latebrarum petítio.
escopeta: sclopetum, i n. Sin: manuballista;
manuballista ignívoma. Uso: - de dos cañones recortados, manuballista cum géminis
tubis truncis; - para cazar, manuballista venatória; cañón de -, (manuballistae) tubus.
escopetazo: iactus sclopetárius.
escoplear: (hacer corte con escoplo) scál-
393
escoplo
pere. Sin: incídere // (hacer agujero con escoplo) (scalpro) forare, perforare, pertúndere.
escoplo: scalprum, i n.
escorbútico: scorbúticus, a, um. Sin: stomácace correptus; scorbuto affectus vel laborans.
escorbuto: scórbutus, i m; scórbutum, i n.
Sin: stomácace, es f; scelotyrbe, es f.
escoria: retrimentum, i n.
escorpión: scórpio, onis m.
Escorpión: Scórpio, onis m.
escorzo: obliqua imago. Sin: catágrapha,
orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex
transverso.
escota: (cabo con que se atiesan las velas)
pes, pedis m.
escotadura: vestimenti apértio. Uso: - excesiva, (anterior vel posterior) vestis ámbitus
apertus nimis.
escotar: retégere. Sin: nudare (collum ac
pectus, el cuello y el pecho; médium corpus,
la cintura; tergum vel dorsum, la espalda).
Uso: - un vestido (por la parte del cuello y
del pecho, de la cintura, de la espalda) vestis
collum ac pectus, médium corpus, tergum vel
dorsum retégere; vestido escotado, vestis
quae collum ac pectus (...) rétegit; vestis
collum ac pectus (...) rétegens; mujer escotada por delante, múlier nudo collo pectoreque; múlier collo pectoreque retecto vel
medio córpore nudato; mujer escotada por
atrás, múlier tergo retecto (nudo, nudato);
mujer que se presenta escotada por delante,
múlier collo pectoreque retecto vel médio
córpore nudato incedens vel ámbulans; mujer
que se presenta escotada por atrás, múlier
tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nudato) incedens vel ámbulans.
escote: vestis collum ac pectus, vel médium
corpus, vel tergum (vel dorsum) rétegens;
collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis
ámbitus apertus (- por delante), postérior
vestis ámbitus apertus (- por la espalda) //
(parte proporcional que cabe a cada uno por
razón del gasto hecho en común) collecta, ae
f. Sin: sýmbola, ae f. Uso: pagar el -, collectam dare; hacer pagar el -, sýmbolam exígere
ab áliquo.
escotilla: ostíolum, i n. Sin: valvae, arum fpl;
constrati ostíolum.
escotillón: (puerta cerradiza en el suelo) ostíolum pénsile vel versátile. Sin: ianua pénsilis vel versátilis; valvatum pavimenti foramen
(-mĭnis n); valvata tabulati forícula.
escribanía: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offícium // (oficina del escribano)
scriptórium, ii n. Sin: offícium scriptórium;
scribae offícium; scriptória mensa; tábula litterária.
escribano: scriba, ae m. Sin: scriptor.
escribir: - a máquina, dactylográphico vel
dactýlico prelo scríbere; machínulā scriptóriā
exarare. Uso: - a menudo, frequenter scríbere; - con garabatos, conscribillare; - de
prisa, raptim vel properanter scríbere; escribí
más de lo que debía, plura scripsi quam
débui.
escrito: scriptum, i n. Sin: scriptura, ae f.
Uso: por -, scripto.
escritor: (persona que escribe) scriptor, oris
m. Sin: qui scribit // (autor de obras escritas
o impresas) scriptor, oris m. Sin: auctor. Uso:
394
escrupuloso
- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor
politíssimus; - de agricultura, rerum rusticarum scriptor; - de historia, rerum scriptor;
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento,
renascéntium litterarum scriptor; los - de entonces, témporum illorum scriptores; los posteriores, scriptores aetate posteriores vel
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -,
scríbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stúdium se conferre; ánimum ad
scribendum appéllere, applicare; se ad scribendum applicare.
escritora: scriptrix, īcis f. Sin: quae scribit.
escritorio: (despacho) scriptórium, ii n. Sin:
conclave scriptórium; graphēum; offícium
tractatórium // (mueble) mensa scriptória.
Uso: - pequeño, ménsula scriptória.
escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptíssimus.
escritura: (acción de escribir) scríptio, onis
f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir)
rátio vel modus scribendi. Sin: scripturae
genus; lítterae, arum fpl; litteratura, ae f // (escrito) scriptum, i n. Sin: scríptio; scriptura.
Uso: error de -, scripturae mendum // (obra
escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso:
Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl;
Sacrae Scripturae, Lítterae, Páginae; divinae
lítterae; divini libri; lítterae sanctae // (sistema de signos utilizado para escribir) scriptura. Uso: - cuneiforme, demótica, hierática,
jeroglífica, glagolítica, lineal, scriptura cuneiformis, demótica, hierática, hieroglýphica,
glagolítica, linearis; - taquigráfica, stenogramma, ătis n.
escrituración: auctoramentum, i n. Sin:
ascríptio; conscríptio; scríptio; condúctio.
escriturar: (hacer constar con escritura pública y en forma legal un otorgamiento o un
hecho) scripturā condúcere. Sin: sýngraphā
obstríngere // (contratar a un artista, especialmente de teatro) ascríbere vel conscríbere. Sin: scripturā condúcere.
escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacrarum Scripturarum peritus; Sacrorum Librorum sciens.
escrófula, escrofulismo, escrofulosis: scrófula, ae f; scrófulae, arum. Sin: struma, ae f.
escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus;
scrófulis plenus; scrófulis laborans vel affectus.
escrúpulo: scrúpulus vel scrípulus, i m. Sin:
scrúpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia,
relígio, onis f; con mucho -, v. escrupulosamente; por exceso de escrúpulos, nímia religione; sin -, sine scrúpulo; sine ulla
religione; hombre lleno de escrúpulos, religiosíssimus homo; hombre sin escrúpulos,
homo nulla religione astrictus // hacer venir
los escrúpulos a uno, scrúpulum vel religionem álicui inícere; álicui religionem afferre;
librar a uno de los -, álicui scrúpulos ex
ánimo evéllere; scrúpulos exímere álicui; me
queda un solo -, mihi unus scrúpulus restat;
tener -, religioni habere; tengo - de hacer
esto, religioni hábeo hoc fácere; no tener -,
no hacer - de ..., non habere religioni; no
tiene -, nullo tenetur scrúpulo.
escrupulosamente: scrupulose. Sin: religiose, religiosíssime; diligenter, diligentíssime; exacte, exactíssime; accurate,
accuratíssime.
escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus.
Uso: ser -, assiduā scrupulorum moléstiā agitari; consciéntiae angore sollicitari; ser muy -,
religione terreri; officiorum religione terreri //
(fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: religiosus; díligens; accuratus. Uso: diligencia -,
395
escrutador
summa vel accuratíssima diligéntia; escritor
muy -, religiosíssimus auctor.
escrutador: (que examina con cuidado algo)
scrutator, oris m. Sin: indagator; investigator;
explorator // (el que en las elecciones cuenta
y computa los votos) (suffragiorum) diríbitor,
oris m. Sin: (suffragiorum) computator.
escrutar: suffrágia computare. Sin: rationem
suffragiorum dúcere vel habere.
escrutinio: (examen y averiguación exacta)
scrutínium, ii n. Sin: scrutinátio // (votación
o elección) suffrágium, ii n. Uso: - secreto,
tácita suffrágia; con - secreto, occultis suffrágiis // (reconocimiento y cómputo de los
votos) diribítio, onis f. Sin: diribítio suffragiorum; suffragiorum rátio vel computátio.
Uso: hacer el -, diríbere; suffrágia diríbere,
computare; suffragiorum rationem habere.
escuadra: (cuadrilla de personas) v. cuadrilla // (corto número de soldados) agmen,
mĭnis n. Sin: manus, us f; parva manus; manípulus; praesídium, ii n. Uso: - volante,
praesídium promptum // (conjunto de buques) classis, is f // (instrumento) norma, ae f.
Uso: - de box, norma búxea.
escuadrilla: (de buques) classícula, ae f. Sin:
návium turma // (de aviones) classícula aéria.
Sin: aviárius manípulus; velivolorum turma.
Uso: - de bombardeo, cohortícula ignífera vel
incendiária.
escuadrón: turma, ae f. Uso: - de coraceros,
loricatorum turma.
escucha: audiéntia, ae f. Sin: audítio. Uso: atenta, díligens audítio; - de la palabra de
Dios, audítio verbi Dei.
escudar: (amparar con el escudo) scutare //
(fig, resguardar o proteger) tégere vel proté-
gere. Sin: munire; tutari.
escudete: (objeto semejante a un escudo pequeño) scútulum, i n.
escudilla: scutella, ae f. Sin: scútula; camella; cótula vel cótyla; catillus vel catillum;
catínulus; gábata.
escudillar: (echar en escudillas) in scutellas
distribúere vel fúndere // (fig, contar lo que
se sabe; no guardar secreto) exprómere. Sin:
aperte dícere; in médium proferre; ante pedes
effúndere.
escudo: (arma defensiva) scutum, i n
(grande, rectangular); clípeus, i m, clípeum,
i n (pequeño, ovalado); parma, ae f (pequeño,
redondo); pelta, ae f (pequeño, en forma de
media luna); cetra, ae f (pequeño, en forma
de cítara). Uso: armado o provisto de -, scutatus; clipeatus, parmatus, peltatus, cetratus;
scuto, clípeo, parmā, peltā, cetrā tectus // (de armas, blasón) insigne, is n. Sin: stemma,
ătis n; gentilícium insigne // (moneda antigua) scutatum, i n. Sin: (scutatus) nummus.
Uso: - de plata, nummus argénteus.
escuela: schola, ae f. Sin: ludus; discendi
ludus. Uso: - de párvulos, infántium ludus;
ludus parvorum puerorum; - primaria, ludus
litterárius vel elementárius; schola litterária;
schola fundamentalis; scola elementária; elementorum (vel primordiorum, vel rudimentorum) ludus; - secundaria, schola media;
schola médii vel secundi órdinis; médii órdinis ludus; - normal, schola magistris conformandis; schola ludi magistris instituendis vel
efformandis; schola magistris elementárii
ludi formandis; - superior, schola superior;
altior schola; schola maiorum disciplinarum;
ingenuarum litterarum vel disciplinarum
ludus // - católica, schola cathólica; - clásica,
schola clássica; - confesional, schola confessionalis; - estatal, pública schola; pública ci-
396
escúter
vitatis schola (= schola pública gestionis officialis); - experimental, schola experimenti
grátiā cóndita; - humanista, schola humanistica; - industrial, institutum indústriae ártibus docendis; schola quā artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta,
schola promíscua vel communis; - privada,
schola privata (= schola pública gestionis privatae, si es oficialmente reconocida); - pública, schola pública; - técnica, schola ártium
technicorum; schola artibus exercendis; - vespertina, schola vespertina // - de artes y oficios, schola quā artes et artifícia docentur; de baile, ludus saltatórius; saltationis ludus; de comercio, rerum mercandarum schola;
schola de rebus mercandis; schola commércio ordinando moderandoque; - de conducción de automotores, schola autocinética;
autoraedae gubernandae schola; - de corte,
schola panno secando ad vestes; - de dibujo,
schola diágraphes, vel gráphices, vel delineationis; - de enfermería, schola aegrorum ministris instituendis; - de gimnasia,
gymnásium; - de latín, schola linguae latinae;
- de música, ludus músicus; - de niñas, schola
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesía, poëtarum
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da
ejemplo) - de corrupción, nequítiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de imprudencia, imprudéntiae ludus; en la - de la naturaleza, naturā magistrā; en la - de la
pobreza, paupertate magistrā // alumnos de
las - primarias, discípuli (vel alumni, vel
púeri) elementárii; alumnos de las - medias,
médii órdinis discípuli; alumnos que frecuentan - superiores, discípuli scholas altiores
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam
aperire; cursar la - primaria, in litterárium
ludum itare; cursar la - media, médii órdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altiores scholas obire; scholas maiorum disciplinarum obire; frecuentar la -, in ludum vel in
scholam itare; frecuentar una - de latín, scholam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
vel scholae aedifícium, sedes, domicílium.
esculpir: scúlpere, inscúlpere. Sin: fíngere;
effíngere. Uso: imagen, figura esculpida,
imago sculpta; simulacrum sculptum; estatuas esculpidas por uno, signa ab áliquo facta
vel expressa; - algo en bronce, áliquid aere
fíngere; - algo en cera, áliquid e cera fíngere;
- en mármol, signum e mármore formare; estatua esculpida en mármol, signum marmóreum , vel e mármore effectum // fig, - algo
en la mente, áliquid áltius (vel pénitus) in
ánimo fígere; esto se halla esculpido en mi
mente, hoc ínsidet in memória mea; huius rei
memória mihi in mente haeret vel fixa est.
escultismo: puerorum exploratorum motus
(-us m).
escultista: adj ad motum exploratorum pértinens // sust adulescens explorator m; adulescens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
sodalis exploratrix.
escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: de estatuas, statuárius; statuarum ártifex; qui
statuas fingit.
escultura: (arte de esculpir o tallar) sculptura, ae f. Sin: ars sculptória vel statuária; ars
sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
(obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
tectónica sculptura; lígneo sculptura.
escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vásculum. Sin: cápsula vel capsella inspuendo;
sputis excipiendis cápsula.
escúter: autobirótula, ae f. Sin: birótula automatária; automotória bicýclula; parva vel minuta bírota automatária; v. motocicleta.
397
esdrújulo
esdrújulo: (de vocablo) proparoxýtonus, a,
um. Sin: antepaenúltimam sýllabam ácuens;
(de verso) hypérmeter, tra, trum.
esencia: (lo que constituye la naturaleza de
una cosa) esséntia, ae f. Sin: natura; natura
et vis. Uso: la - divina, natura divina; la - de
algo, quod est áliquid (en expresión interrogativa, quid vel quale sit áliquid) // (la parte
más importante en una cosa) vis. Sin: quod
praecípuum (vel máximum) est in áliqua re.
Uso: la - de la amistad, ipsa amicítia; la - de
la cosa, res ipsa; en su -, génere ipso; per se
ipsum; indagar la - de las cosas, quale quidque sit perspícere // (extracto) sucus, i m. Sin:
expressus sucus; liquor, oris m; liquor tenuíssimus. Uso: - perfumada, unguentum; odor; de sésamo, sucus ex sésama (vel ex sésamo)
expressus; - de rosas, sucus rosae.
esencial: (de la esencia de una cosa) essentialis, e. Sin: ad esséntiam vel ad rem ipsam
pértinens; in alicúius rei natura pósitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindible) necessárius, a, um. Uso: esto es lo - para
mí, hoc mihi máxime necessaríum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecípuus;
princeps; potíssimus; máximi momenti vel
máximo momento; caput. Uso: condición -,
condício prima; rei summa; res máximi momenti; lo -, el punto capital, caput, cápitis n;
summa, ae f; res summa vel prima; quod est
primum vel potíssimum; ser un elemento para ..., máximo momento esse ad + ac; lo es que ..., primum ac potíssimum ómnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+
subj); hay que ver dónde está lo -, videndum
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cápita rerum expedire.
esencialmente: essentiáliter. Sin: re ipsa;
ipsā rei naturā; secundum esséntiam.
esenios: esseni, orum mpl.
esfera: - de reloj, horológii frons, discus; horarum index; numeralis orbículus // (fig, ámbito; espacio a que se extiende o alcanza la
acción o el influjo de algo) sphaera, ae f. Sin:
província. Uso: - concreta de derechos, certa
definitaque iuris província; - personal,
sphaera personalis; la - del espíritu, spíritūs
sphaera.
esférico: (Dep, balón en el juego de fútbol) v.
balón.
esferoidal: sphaeroidalis, e. Sin: sphaeróidis
instar.
esferoide: sphaeróides, is f. Sin: globus
sphaerae símilis.
esfigmófono: sphygmóphonum sive -phōnum,
i n.
esfigmografía: sphygmográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cordis púlsuum rátio.
esfigmográfico: sphygmográphicus, a, um.
Sin: ad shygmográphiam spectans.
esfigmógrafo: sphygmógraphum, i n;
sphygmográphium, ii n. Sin: cordis púlsuum
calculatórium vel máchina calculatrix.
esfigmograma: sphygmogramma, ătis n.
esfigmología: sphygmológia sive sphygmologīa, ae f.
esfigmólogo: sphygmólogus, i m.
esfigmomanometría: sphygmomanométria
sive -metrīa, ae f.
esfigmomanómetro: sphygmomanómetrum,
i n.
398
esmaltado
esfigmometría: sphygmométria sive -metrīa,
ae f.
esfigmómetro: sphygmómetrum, i n. Sin:
aemodynamómetrum; instrumentum sánguinis préssui metiendo; instrumentum sánguinis pressioni metiendae.
esfigmoscopia: sphygmoscópia sive -scopīa,
ae f.
esfigmoscópico: sphygmoscópicus, a, um.
esfigmoscopio: sphygmoscópium, ii n.
esfuerzo: nisus, us m. Uso: - colectivo, sócia
compositaque ópera; común - ético, moralis
communis nisus; aunar los -, labores simul
suscípere.
esfumar: (rebajar los tonos) - los colores,
colores dilúere, extenuare, stínguere, velare
// esfumarse (en sentido fig) evanéscere. Sin:
defervéscere; deflagrare; detuméscere. Uso:
se esfumó su ira, illius ira defervit vel deférbuit; se esfuman los odios, ódia detumescunt.
esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pictura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta;
gráphica pictura vel imago; figura gráphio
inscripta vel exarata.
esgrafiar: picturam inscúlpere. Sin: figuram
gráphio inscríbere vel exarare.
esgrima: (arte de manejar la espada, el sable
y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin:
ars battuendi vel batuendi; ars gládii; armorum ars; ars gladiatória; ars digladiandi. Uso:
certamen de -, gladiatórium certamen; certamen digladiandi; escuela de -, gladiatórius
ludus; - con florete, con espada, con sable,
certamen digladiandi rúdibus ferreis, adhíbito
gládio, adhíbito ense falcato; espectáculo de
-, spectáculum gladiatórium; maestro de -, la-
nista, ae m; battuator; armorum doctor; artis
gladiatóriae magister; normas de la -, gladiatóriae artis dictata vel leges // adiestrarse en
la -, gládiis exerceri; gladiatória arte exerceri;
aprender la -, gladiatóriam artem díscere; enseñar a uno la -, áliquem armis docere; áliquem gladiatóriam artem docere; practicar
la -, armis lúdere; hastis concertare; arte gladiatória lúdere vel concertare.
esgrimidor: gladiator, oris m. Sin: gladiatóriae artis lusor; artis gladiatóriae peritus vel
peritíssimus.
esgrimir: battúere vel batúere. Sin: armis uti
vel certare.
esgrimista, v. esgrimidor.
eslabón: (hierro con que se saca fuego del
pedernal) igniárium, ii n. Sin: ignitábulum.
eslalon, v. slalom.
eslavista: rerum slavicarum studiosus vel peritus.
eslavo: adj slavus, slávicus, a, um // sust
Slavus, i m.
eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus,
a, um. Uso: República -, Respública Slovaca
// sust Slovacus vel Slovakus, i m.
Eslovaquia: Slovákia, Slovácia, Slováchia,
ae f.
Eslovenia: Slovénia, ae f.
esloveno: adj slovenus, slovénius, slovénicus
// sust Slovenus, i m.
esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malthā
pictus, tectus; nitenti crustā inductus. Uso: al encausto, encáusto pictus; obra esmaltada
399
esmaltar
al -, encáustum; encáusticum opus // fig áliqua re distinctus vel ornatus. Uso: - de flores,
flóribus distinctus.
esmaltar: malthare. Sin: malthā vel encáusto
píngere; nitentem crustam álicui rei indúcere;
nitenti crustā áliquid indúcere; rem malthā tégere, contégere, obdúcere. Uso: - al encausto,
encáusto píngere // fig áliqua re distínguere
vel ornare.
esmalte: maltha, ae f. Sin: encáustum; crusta
nitens. Uso: - blanco, crusta alba; - vítreo,
crusta vítrea; vitrum metállicum; - de los
dientes, cándida crusta déntium; candor déntium (la blanca superficie de los dientes);
déntium cortex (-tĭcis mf); - para las uñas, de
uñas, únguibus vel únguium maltha.
esmeralda: smaragdus, i mf.
esmeril: smyris, ĭdis m.
esmerilar: smýride polire vel expolire.
esmoquin, v. smoking.
esnob: tróssulus, i m. Sin: novissimorum
morum affectator, sectator; homo affectatus,
vel nímium novitatis studiosus, vel nimis
elegántiae studiosus.
esnobismo: snobismus, i m. Sin: mos trossulorum; fictae praestántiae affectátio; novorum morum imitandi cupíditas.
esofagitis: oesophagites, is f. Sin: oesóphagi
inflammátio vel inflátio.
esófago: oesóphagos, i m. Sin: fauces, ium
fpl; stómachus; gula.
esofagoscopia: oesophagoscópia sive -scopīa, ae f.
esofagoscopio: oesophagoscópium, ii n.
esofagotomía: oesophagotómia sive -tomīa,
ae f. Sin: oesóphagi vel gulae séctio.
esotérico: esotéricus, a, um. Sin: secrétior.
Uso: doctrina -, doctrina esotérica, arcana,
secrétior.
esoterismo: esoterismus, i m. Sin: esotéricae
rationis stúdium.
espaciador: Tecnol, spatiorum vectis (-is m).
Sin: machinátio lineatória; instrumentum lítteris lineandis.
espacial: spatialis, e. Sin: spátii (gen); sideralis; cósmicus. Uso: cápsula -, capsa spatialis; guerra -, bellum siderale; laboratorio -,
officina sideralis; nave -, navis spatialis vel
cósmica; navegación -, astronavigátio; programas -, prográmmata spatiália; traje o vestido -, escafandra -, vestis astronáutica; vuelo
-, volatus spatialis.
espacio: spátium, ii n. Uso: - aéreo, spátium
aérium; - cósmico, sideral, spátium cósmicum, siderale; vácuum vel inane spátium; de tiempo, témporis spátium; alcanzar los
cuerpos celestes en el -, tángere córpora sidérea ; conquistar el - a bordo de astronaves,
caelum scaphis praepétibus scándere; explorar el -, caeléstia loca investigare; lanzar al
-, áliquid procul in caelum emíttere, vel in
áëris spátia conícere; áliquid in áethera torquere; áliquid ad intermúndia míttere; volar
por el -, per inane ire vel rúere; per vácuum
spátium súbvehi; por - de una hora, per horae
spátium; por - de tres días, trium dierum spatio; comprar espacios en diarios y canales de
televisión, spátia in diáriis necnon in emissiónibus televisíficis condúcere.
espada: ensis, is m. Uso: - de dos filos, romphaea; rúmpia.
400
especializado
espadaña: (campanario) turrícula campanária // (planta) phasgánion vel phasgánium, ii
n.
espalda: tergus, gŏris n. Uso: - de carnero,
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga
vértere; volver las - a uno, álicui terga obvértere.
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; tergus, gŏris n.
espantajo: terrículum, terriculamentum, i n.
Sin: ávium formido (-dĭnis f); pásserum
terrículum.
espantamoscas: muscárium,ii n.
espantapájaros, v. espantajo.
español: adj hispanus vel hispánicus, a, um;
hispaniensis, e. Uso: lengua -, lingua hispana,
hispánica, hispaniensis; sermo hispanus; literatura -, lítterae hispánicae // sust, Hispanus,
i m.
españolismo: hispanismus, i m. Sin: vox hispánica vel hispana (vocablo propio de la lengua española); locútio hispánica; idiotismus
hispánicus (giro propio de la lengua española).
españolizarse: Hispanorum mores imitari.
esparadrapo: ceratum vel cerotum, i n. Sin:
emplastrum adhaesivum.
esparaván: (gavilán) v. esta voz. // (tumor
óseo) - de garbancuelo, pústulae equorum.
espárrago: aspáragus, i m.
esparvel o esparver, v. gavilán.
espasmo: spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin:
convúlsio; membrorum vel nervorum convúlsio; cruciatus, us m.
espasmódico: spásticus, a, um. Sin: convulsus; crúcians, excrúcians; cruciatus, excruciatus.
espástico: spásticus, a, um.
espátula: rudis, is f.
especería, v. especiería.
especia: aroma, ătis n.
España: Hispánia, ae f.
esparavel: (red) iáculum, i n.
espartaquista: spartacista, ae m.
especialidad: (rama de una ciencia, arte o
actividad) specialis doctrinae província vel
campus // (particularidad, singularidad) speciálitas, atis f. Sin: singuláritas; peculiáritas;
singularis perítia. Uso: - de la escuela salesiana, speciálitas scholae salesianae // Dep
peculiaris ludus. Uso: - nórdicas, peculiares
ludi septemtrionales // (medicamento) - farmacéutica, medicamentum peculiare.
especialista: adj alicúius rei peritíssimus;
versatíssimus in áliqua re; speciali stúdio excultus; speciali stúdio déditus; in speciali disciplina versatus, singulari perítia práeditus //
sust specialista, ae m // (médico que se dedica
a una clase especial de enfermedades) v. médico.
especialización: specializátio, onis f. Sin:
(acción) alicúius rei singulare stúdium;
(efecto) alicúius rei peculiaris perítia.
especializado: singulari perítia práeditus.
Sin: alicúius rei peritíssimus.
401
especializar
especializar: specializare. Sin: speciale stúdium alicúius rei amplecti // especializarse,
speciali stúdio se excólere; in áliqua re particulatim versari; alicúius rei stúdium potíssimum cólere.
especialmente: máxime. Sin: praecípue;
praesertim; speciáliter. Uso: más -, speciálius.
especie: spécies, ēi f. Uso: formación de las
-, formátio specierum.
especiería: taberna condimentária.
especiero: condimentárius, ii m.
especificación: specificátio, onis f. Sin: designátio; explicátio.
específico: specíficus, a, um. Uso: vocación
-, specífica vocátio.
espectáculo: spectáculum, i n. Sin: spectamen, mĭnis n. Uso: - cinematográfico, pirotécnico, teatral, televisivo, spectáculum
cinematográphicum, pyrotéchnicum, theatrale, televisíficum; - de acrobacia o acrobatismo, funambulorum (vel petauristarum, vel
catadromorum) spectáculum; espectáculos
de diferentes clases, miscella spectácula; dar
un -, spectáculum exhibere; mirar un -, spectamen contueri.
espectador: spectator, oris m. Sin: spectans,
antis; stans; sessor. Uso: la masa de los -,
spectántium consessus (-us m); los - animan
a los jugadores, spectatores lusorum ánimos
érigunt vel confirmant.
espectral: (que se refiere a los espectros o
fantasmas) larvalis, e // (Fís, que se refiere al
espectro solar) spectri (gen); ad spectrum
pértinens.
espectro: Fís spectrum, i n // (fantasma)
spectrum, i n; phantasma; larva; umbra; simulacrum // (- horrible) terrículum, i n. Sin:
imago terríbilis; atrox imago; aspectu trux figura. Uso: el - de la muerte, atrox imago
mortis.
espectrografía: spectrográphia sive -graphīa ,
ae f.
espectrógrafo: spectrógraphum, i n; spectrográphium, ii n.
espectrograma: spectrogramma, ătis n. Sin:
imago spectrográphica.
espectrometría: spectrométria sive -metrīa,
ae f.
espectrométrico: spectrométricus, a, um.
espectroscopia: spectroscópia sive -scopīa,
ae f.
espectroscópico: spectroscópicus, a, um.
espectroscopio: spectroscópium, ii n.
especulación: speculátio, onis f; speculatus,
us m // (examen o meditación) contemplátio,
onis f. Sin: cogitátio // (investigación) investigátio, onis f. Sin: indagátio; explorátio //
(operación comercial con ánimo de lucro)
negotiátio, onis f. Sin: quaestus, us m; avíditas; negotiationis stúdium; quaestūs avíditas.
especulador: speculator, oris m. Sin: quaestūs speculator; homo quaestuosus vel quaestuosíssimus; (immódico) quáestui sérviens;
qui quaestu dúcitur // fig lucrans, antis. Sin:
lucrípeta; quaestuosus; dardanárius. Uso: político, ex re pública lucrum vel lucra fáciens; rem públicam ad suum lucrum révocans; qui rem públicam ad suum lucrum
révocat; - en el precio de los víveres, ex anno-
402
espía
nae caritate lucrans; nímium ex annonae caritate quaestum vel lucrum fáciens.
especular: (meditar, raciocinar) speculari.
Sin: contemplari, contemplare; indagare; explorare; meditari áliquid vel de áliqua re //
(procurar provecho o ganancia por cualquier medio) quaestum pérsequi, fácere,
spectare. Sin: quáestui servire; quaestum fácere ex áliqua re (ganar sobre algo). Uso: en el precio de los víveres, annonae caritatem
quáestui habere; ex annonae caritate quaestum fácere; constitúere sibi quaestus immódicos ex annonae caritate; pópuli inópiam
quáestui habere; ex pópuli inópia quaestum
fácere; - sobre la ignorancia de uno, ex alicúius errore quaestum fácere; - sobre las desgracias ajenas, alicúius calamitátibus
insidiari; - sobre todo, ex ómnibus quaestum
exercere.
especulativo: speculativus, a, um. Sin: contemplativus; in contemplatione pósitus.
espejarse: (mirarse al espejo) se in spéculo
intueri vel contemplari // fig exemplum sibi
súmere ex áliquo; áliquem (vel áliquid) in
exemplum intueri vel súmere.
espejismo: oculorum mendácium // fig falsa
spécies. Sin: imago vana.
espejito: specillum, i n.
espejo: spéculum, i n. Uso: Autom, - retrovisor, spéculum retrovisivum; - de cuerpo entero, amplum spéculum; - de pared,
spéculum parietárium.
espeleología: spelaelógia sive -logīa, ae f.
Sin: cavernarum vel de cavernis doctrina;
speluncarum disciplina; sciéntia spelaelógica; de spelaelorum natura ars.
espeleólogo: spelaeólogus, i m. Sin: spelaeló-
giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelaelorum naturae peritus.
esperantista: esperantista, ae m. Sin: zamenhofianae linguae fautor vel studiosus // (relativo al esperanto) esperánticus, a, um.
esperanto: esperantus, i m. Sin: sermo vel
lingua esperanto (indecl); lingua esperántica
vel zamenhofiana; lingua, quae esperanto appellatur.
esperanza: spes, spei f. Uso: - débil, destello
de -, spécula, ae f; exígua spes; perder la -,
spem abícere.
esperma: sperma, ătis n. Sin: semen, mĭnis
n.
espermático: spermáticus, a, um. Sin: seminalis, e; ad humanum semen áttinens; humani
séminis (gen).
espermatorrea: spermatorrhoea, ae f. Sin:
involuntária vel invita séminis eiéctio.
espermatozoide: spermatozóides, is n; spermatozóidum, i n.
espermatozoo: spermatozoum, i n. Sin: vitale spérmatis vel séminis elementum.
espesor: crassitudo, dĭnis f. Uso: - de paredes, muro, columna ..., crassitudo paríetum,
muri, columnae ...; medir el - de una chapa,
crassitudinem láminae metiri.
espesura: (paraje muy poblado de árboles)
densa silva // (vegetación densa) crista, ae f.
Uso: - de hierbas, montón de hierbas, herbarum crista; - de hojas, penacho de hojas,
crista foliorum.
espía: (agente secreto) explorator, oris m.
Sin: speculator; emissárius; index, dĭcis mf;
403
espiar
explorator clandestinus. Uso: - industrial,
speculator officinarum // (en sentido vulgar)
delator, oris m.
espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) observare; rimari.
espigar: spicas légere. Sin: omissas spicas
collégere // (buscar, rebuscar) decérpere.
espigueo: (acción de espigar) spicilégium, ii
n.
espiguilla: herba spicosa.
espinaca: spinaca vel spinácia, ae f.
espineta: clavicýmbalum, i n. Sin: spinettianum clavicýmbalum.
espinillera: (pieza que preserva la espinilla)
tibiale vel crurale operimentum, tégimen
(-mĭnis n), tegimentum, tegumentum.
espinillo: spinífera, ae f.
espino: - albar, blanco, leucantha, ae f. Sin:
alba spina.
espinochar: panículas mundare vel deglúbere.
espinoso: aculeatus, a, um. Sin: spinosus;
spinis instructus vel munitus.
espintariscopio: spinthariscópium, ii n.
espinterómetro: spintherómetrum, i n.
espinteroscopio: spintheriscópium, ii n.
espionaje: speculátio, onis f. Sin: occulta explorátio. Uso: red de -, emissariorum consociátio.
espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso:
en -, in spiram; in anfractum; cochleatim //
(muelle en - de un reloj) spira vel spírula. Sin:
elatérium, ii n; elatérium spirale.
espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communicátio cum spirítibus; spirítuum (vel mortuorum, vel mánium) evocátio vel consultátio;
mortuorum evocandorum ars, rátio, stúdium.
espiritista: spiritista, ae m. Sin: spirítuum
(vel mortuorum, vel mánium) evocator, consultor, consultator; spiritismi fautor // adj ad
spiritismum spectans.
espíritu: (soplo vital) spíritus, us m. Sin:
ánima, ae f. Uso: - vitales, spíritus vitales;
vires vitales; exhalar el -, ánimam efflare //
(sustancia incorpórea) spíritus. Sin: ánimus;
mens. Uso: Dios es puro -, Deus mens est
sine córpore; el - Santo, Spíritus Sanctus //
(fantasma, espectro) larva, ae f. Sin: umbra;
(vanum) simulacrum // (alma como sede de
la inteligencia y del sentimiento) ánimus, i m.
Sin: mens; spíritus. Uso: - crítico, ánimus críticus; - democrático y humanístico, democrátiae et humanismi spíritus; - evangélico,
spíritus evangélii; - humano, hóminum mens;
- de independencia, liberiores spíritus mpl;
actividad del -, mentis agitátio; cultivar el -,
ánimum vel mentem excólere; levantar el abatido, afflictum ánimum erígere // (vivacidad de ingenio) ingénii acumen (-mĭnis n).
Uso: presencia de -, ánimi celéritas; ánimi
praeséntia; tener presencia de -, ánimo praesenti esse, praesenti ánimo uti; tener poca
presencia de -, parvā esse ánimi praeséntiā //
(sagacidad, agudeza) argútiae, arum fpl //
(tendencia propia y característica) el - de los
tiempos, mores, um mpl. Uso: el - de nuestros
tiempos, rátio atque inclinátio témporum;
nostra témpora ac mores // (carácter íntimo,
esencia o sustancia de una cosa) spíritus, us
m. Sin: sensus, us m. Uso: - cristiano, christianae vitae sensus; el - de la ley, voluntas et
404
esplenectomía
senténtia legis; legis rátio ac senténtia; legis
voluntas vel rátio; el - del mundo, mundi sensus; según el - de San Francisco, secundum
Sancti Francisci spíritum; vivir según el - del
mundo, vívere ad huius mundi sensum //
(amor de, empeño por) stúdium, ii n. Uso: de abnegación, sui abnegandi stúdium; - de
concordia y de paz, concórdiae pacisque stúdium; - de conservación, sui conservandi stúdium; - de contradicción, concertationis
stúdium; contendendi stúdium; - de iniciativa, indústria, ae f; indústriae stúdium; indústriae navitatisque stúdium; - de libertad,
libertatis stúdium; - de oración, de piedad,
precationis vel pietatis stúdium; - de reconciliación y de mutuo respeto, spíritus reconciliationis atque mútui respectūs.
espiritual: ánimi (gen). Sin: ad ánimum pértinens. Uso: bienes -, bona ánimi; gozo -,
ánimi voluptas, oblectátio, oblectamentum;
necesidad -, ánimi necéssitas; salud -, animi
salus // (incorpóreo) incorporalis, e. Sin: incorpóreus; córpore carens; córporis expers //
(sagrado) sacer, sacra, sacrum. Uso: potestad
-, sacra potestas; sacrorum iurisdíctio; sacrarum rerum moderátio // (religioso) religiosus,
a, um. Sin: pius; spiritualis; religionis pietatisque cultor. Uso: director, padre -, director
spíritūs; magister spíritūs vel pietatis; consciéntiae moderator; ejercicios -, spirituales
exercitationes; spirituália exercítia; vida -, píetas; desarrollar las dotes -, spirituales dotes
explicare; hacer ejercicios -, spirituálibus
exercítiis vacare; piis ánimi exercitatiónibus
vacare.
espiritualidad: (religiosidad) spirituálitas vel
spiritálitas, atis f. Sin: píetas; relígio; pietatis
cultus, sensus, stúdium; religionis stúdium
vel sensus; divini afflatūs sensus vel stúdium.
Uso: - franciscana, spiritálitas franciscana vel
franciscalis; cultivar de lleno la -, ad pietatis
cultum se totum dédere // (incorporeidad)
spirituálitas. Sin: incorporalis natura; córpo-
ris immúnitas.
espiritualismo: spiritualismus, i m. Sin: pietatis cultus; religionis sensus; animorum doctrina; doctrina quae ómnia ex incorpóreis
pendēre vel gigni docet.
espiritualista: adj ad spiritualismum áttinens
// sust spiritualista, ae m. Sin: spiritualismi
fautor vel sectator.
espiritualización: spiritualizátio, onis f.
espiritualizado: spiritualizatus, a, um. Sin:
spiritualis factus vel effectus.
espiritualizar: (hacer espiritual a una persona o cosa) spiritualizare. Sin: áliquem spiritualem (vel áliquid spirituale) fácere vel
réddere // (abstraer de lo corpóreo) a córpore
abstráhere. Sin: ab omni matériae concretione segregare. Uso: - todo, ad mentis rationes ómnia conformare; (en sentido religioso)
ad religionis pietatisque rationes convértere
ómnia.
espiritualmente: spirituáliter vel spiritáliter.
Sin: incorporáliter; secundum spíritum; sub
lúmine spíritus.
espirómetro: spirómetrum, i n.
espiroqueta: spirochaeta, ae f; spirochaete,
es f.
esplacnografía: splanchnográphia sive -graphīa, ae f.
esplacnología: splanchnológia sive -logīa, ae f.
esplenalgia: splenálgia sive -algīa, ae f. Sin:
splenis vel lienis dolor, dolores.
esplenectomía: splenectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: splenis vel lienis detráctio.
405
esplénico
esplénico: splenéticus vel spleníticus, a, um.
Sin: splénicus; spleníacus; ad splenem vel ad
lienem spectans.
esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -ĭdis f.
Sin: lienis inflammátio vel inflátio. Uso: enfermo de -, lienosus; qui liene turgente laborat.
esplenología: splenológia sive -logīa, ae f.
esplenomegalia: splenomegália sive -galīa,
ae f. Sin: splenis vel lienis dilatátio.
esplenopatía: splenopathīa, ae f, v. esplenalgia.
espliego: lavándula spica. Sin: lavándula officinalis.
esplín: melanchólia sive -cholīa, ae f. Sin:
táedium et displicéntia; tristítia gravitasque
mentis; angores. Uso: que sufre de -, melanchólicus; táedio et displicéntiā affectus; sufrir
de -, melanchóliā laborare.
espodio: spodos, i f.
espolear: (picar con la espuela al caballo)
equum calcáribus concitare. Sin: equo calcária súbdere // (fig, estimular) calcária álicui
admovere vel adhibere; álicui stímulos admovere vel adhibere, adícere; áliquem stimulare
vel incitare.
espoleta: (Arm, detonador de bomba, granada, torpedo, etc.) radíolus vel túbulus explodens, displodens. Uso: - de percusión,
radíolus percussu explodens; - de tiempo, túbulus certo témpore explodens.
espolón: (de aves) rádius, ii m; (de naves)
rostrum, i n.
espondilitis: spondylites, is f. Sin: vértebrae
(vel vertebrarum) inflammátio vel inflátio.
espondilosis: spondylosis, is f.
esponsales: sponsália, -ium vel -orum npl.
Sin: desponsátio; despónsio. Uso: celebrar
los -, sponsália celebrare vel fácere.
esponsalicio: sponsalícius, a, um. Sin: sponsalis, e; ad sponsália pértinens.
espora: spora, ae f. Sin: semen, mĭnis n; minutíssimum semen.
esporádico: sporádicus, a, um. Sin: ínfrequens, ínsolens, rarus, non contínuus ; passim
hábitus; passim datus vel acceptus; singillatim hábitus, datus, acceptus.
esporangio: sporángium vel sporángion, ii n.
Sin: sporae involūcrum.
esportilla: spórtula, ae f.
esportillero, v. changador.
esposar: mánicas álicui inícere vel collígere.
Sin: mánicis restríngere alicúius manus; áliquem mánicis occupare.
esposas: mánicae, arum fpl.
esprit: ingénii vigor (-oris m).
espuela: calcar, āris n // (fig, estímulo, incitativo) stímulus, i m. Sin: incitamentum; acúleus.
espuerta: sporta, ae f. Uso: - pequeña, v. esportilla.
espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam
elícere.
espumadera: trua, ae f. Uso: - pequeña,
406
esquila
trulla vel truella, ae f.
espumante: spumans, antis. Sin: spúmeus;
spumosus; spumescens; spúmiger; spúmifer.
Uso: vino -, vinum vel merum spumans; férvidum spumis vinum.
espurio: (bastardo) v. esta voz // (fig, falso,
adulterado) spúrius, a, um. Uso: verso -, spúrius versus; versus dúbiae fīdei.
esqueje: thallídium, ii n.
esqueleto: (armazón del cuerpo de los vertebrados) scéletus, i m ; scéleton, i n. Uso: ambulante, scéletus ámbulans // (armadura
o armazón destinado a sostener alguna cosa)
v. armadura.
esquema: (representación de una cosa atendiendo solo a sus líneas o caracteres más significativos) schema, ătis n; schema, ae f. Sin:
adumbrátio; lineamenta npl; alicúius rei praecípua lineamenta; alicúius rei adumbrátio vel
descríptio. Uso: - de un cuento, praecípua
narratiúnculae lineamenta ; - de una obra,
óperis lineamenta; trazar el - de algo, alicúius rei primas líneas dúcere; áliquid adumbrare; áliquid primis líneis designare.
esquemáticamente: schemátice. Sin: adumbratim (en bosquejo); summatim; bréviter;
paucis verbis.
esquemático: schemáticus, a, um. Sin:
adumbratus; delineatus, primis líneis designatus.
esquematismo: schematismus, i m. Sin:
adumbrata rátio.
esquematización: compendiária exposítio.
Sin: in compéndium redáctio; rerum praecipuarum tractátio.
esquematizar: compendiose expónere. Sin:
capitulatim tractare; res praecípuas tractare.
esquí: (especie de patín) narta, ae f. Sin:
sólea nivalis, oblonga, lábilis, lígnea; longa
ex ligno sólea; oblonga ligni sólea; oblonga
sólea prolabens; pegma (-ătis n) nárticum;
norvégica, ae f. Uso: ponerse los -, nartas vel
oblongas sóleas aptare pédibus; quitarse los -,
nartas vel oblongas sóleas depónere // (deporte) nartátio, onis f. Sin: ars nartatória; nartatórius cursus (-us m); lúdicra exercitátio
nartatoria; per nives labendi ars. Uso: botas
para esquíes, cáligae nartatóriae; carrera de
- en colinas arenosas, nartátio in cóllibus arenosis; competición de -, nartarum certamen,
certátio; conténtio; concertátio prolabéntium;
equipo de -, apparatus nartatórius; - acuático,
narta aquátilis; pista de -, iter nárticum; asistir a una competición de -, prolabéntium (per
nives, per gláciem, per undas) contentionem
cérnere; practicar el - acuático, oblongis sóleis per summas undas prolabi.
esquiador: nartator, oris m. Sin: nartae lusor;
nartis prolabens; nartis se exercens; nartis
contendens; nartarum peritus; decursor nivalis ( - sobre la nieve). Uso: - en la nieve o en
el hielo, per nives vel per gláciem prolapsor;
labílibus sóleis per nivem vel per gláciem
decurrens ; - acuático, aquátilis nartae lusor.
esquiar: nartare. Sin: nartis prolābi; oblongis
sóleis prolabi; nartis uti. Uso: - sobre la
nieve, per nives prolabi, decúrrere; per móntium nives prolabi; per iter nivale prolabi; sobre el agua, per undas prolabi.
esquicio, v. bosquejo.
esquife: (barco pequeño) scapha, ae f. Sin:
cymba; lembus; linter (-tris f).
esquila: (cencerro pequeño) tintinnábulum,
i n.
407
esquimal
esquimal: adj esquimensis vel aesquimensis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis,
is m.
esquirol: operistítium recusans vel repúdians
(-antis). Sin: operistítii refragator; qui óperam intermíttere recusat.
esquisto: schistos vel schistus, i m. Sin:
schistos lapis (-ĭdis m); séctilis vel físsilis
lapis.
esquistoso: schistos, a, on (vel -um). Sin:
schistosus; séctilis, e; físsilis, e.
esquivar: - a uno, áliquem vitare, evitare, devitare.
esquizofrenia: schizophrénia, ae f; schizophrénesis sive -phrenēsis, is f. Sin: mentis
ablienátio.
esquizofrénico: schizophrénicus vel schizophrenéticus, a, um. Sin: schizophréniā affectus, laborans; ad schizophréniam áttinens.
esquizoide: adj schizophréniae símilis, e //
sust schizóides, ae m.
esquizomiceto: schizomyces, etos m.
estabilidad: stábilitas, atis f. Uso: - económica, stabílitas oeconómica.
estable: stábilis, e. Sin: durábilis, e; diuturnus.
establecerse: consístere vel consídere in áliquo loco. Sin: sedem collocare, consídere,
pónere.
establecimiento: - atómico, officina atómica;
- comercial, v. tienda; - industrial, officina,
ae f ; fábrica, ae f ; ergastérium; indústriae
quaestuosae sedes; - termal, sedes therma-
rum; thermae, arum; - de enseñanza, studiorum sedes; scholae domicílium; - de plutonio,
plutoniana fábrica; - de una colonia, colóniae
constitútio, conditio, dedúctio.
establishment: dominatum retinentes (-ium
mpl).
establo: stábulum, i n // (cochera o establecimiento de coches de alquiler) v. cochera.
estaca: paxillus, i m. Sin: stipes, pĭtis m.
estación: (sitio donde habitualmente hacen
parada los vehículos) státio, onis f. Uso: terminal, státio terminalis vel finalis // (sitio
donde habitualmente hacen parada los trenes) ferríviae státio. Sin: státio ferriviária;
státio viae ferratae; hamaxostichorum státio.
Uso: - central, státio centralis vel principalis;
hamaxostichorum státio máxima; - secundaria, státio secundária; - terminal, transitoria,
státio terminalis, transitória; jefe de -, stationis praefectus; praepósitus stationi ferriviáriae // - balnearia, státio balnearis, balneária;
thermae, arum fpl; - climática, mánsio salubris valetúdini; - cosmonáutica, státio cosmonáutica; - emisora, transmisora , státio
emissória, emittens, transmittens; - espacial u
orbital, státio sideralis; - meteorológica, státio meteorológica; státio scrutando caelo; militar, státio militaris; - misional, státio missionalis; - receptora, státio receptória vel recípiens; - termal, státio thermarum; terrestre, státio terrestris // - de radio, státio
radiophónica; sedes radiophónica; státio
núntiis radiophónicis emittendis; - de servicio, státio vel taberna benzinária; státio benzini venditoris; státio autocinetorum úsibus
destinata; mozo de - de servicio, benzinárius;
- de subterráneo, státio ferríviae subterráneae; - de telégrafo, státio telegráphica; - de
televisión, státio televisífica, televisória, televisualis; státio imagínibus televisíficis
emittendis; - de tránsito, státio transitória //
408
estado
(visita a Iglesias o altares, especialmente en
Semana Santa) supplícia stativa npl. Sin:
supplicátio stativa ad + ac.
estacionamiento: (lugar o recinto reservado
para estacionar vehículos; lugar donde
puede estacionarse un vehículo) státio, onis f.
Sin: commorátio; área stativa; státio autoraedarum.
estacionar: in statione (autoraedam) compónere, constitúere, statúere.
estacionario: stativus, a, um. Sin: immotus;
immutábilis.
estadía: (estancia) v. esta voz.
estadio: (lugar destinado a la práctica del deporte) stádium, ii n. Sin: campus; harena; ludorum campus; área ludi; certáminis área;
athleticarum ártium campus; lúdicrae exercitationis campus. Uso: - de fútbol, stádium pedifollis; stádium pedeludiárium; campus folle
pedibusque ludentium; - de hielo, para patinar
sobre hielo, stádium glaciale; área glácie contecta vel durata; el - de San Siro, stádium, quod
a Sancto Syro nuncupatur; correr en el -, stádium cúrrere; corredor en el -, stadiódromos,
i m // (fase o período relativamente corto) gradus, us m. Sin: tempus, pŏris n; momentum.
Uso: los - de la vida, aetatis gradus; vitae témpora; - decisivo, discrimen, mĭnis n; - final,
éxitus, us m // (Med, período, dicho especialmente de cada uno de los tiempos de un acceso de fiebre intermitente) momentum, i n.
estadista: (hombre versado en negocios de
Estado o en materias políticas) vir rerum civílium peritus, prudens, sciens. Sin: vir administrandae vel regendae civitatis peritus;
vir rebus públicis administrandis peritus; cívium vel civitatis ductor; vir rei públicae gerendae
scientíssimus;
rei
públicae
moderandae vir prudens vel sciens; vir in re
pública exercitatus.
estadística: (estudio numérico de hechos morales y físicos del mundo) statística, ae f; statístice, es f. Sin: rátio; rationária vel
numerária ars; rationalis doctrina; rationum
sciéntia; rationariorum doctrina; doctrina de
conficiendis rationáriis; numerorum rátio.
Uso: - demográfica, económica, aplicada,
statística vel rátio demográphica, oeconómica, applicata; hacer la - de algo, alicúius
rei rationem subdúcere; áliquid recensere //
(cuadro, tabla, prospecto estadístico) rationárium, ii n. Uso: cálculos -, rationes statísticae; datos -, data statística; desproporción
de las -, numerorum inaequálitas; según la de los médicos, secundum rationárium medicorum // (censo o recuento) census, us m.
Sin: rationárium.
estadísticamente: statístice. Sin: rationárie;
ratione statística.
estadístico: (relativo a la estadística) statísticus, a, um. Sin: rationárius; ad statísticam
spectans. Uso: investigaciones -, statísticae
investigationes // (persona que profesa la estadística) statísticus, i m. Sin: statísticae peritus; rei statísticae computator.
estado: (entidad política) cívitas, atis f. Sin:
res pública; gens, gentis f. Uso: - colonial,
gens in colóniae condicionem redacta; - democrático, popularis res pública; cívitas popularis vel democrática; - Federal, Cívitas
Foederata; - humano, cívitas humana; - ideal,
cívitas óptima; res pública perfectíssima; - industriales, civitates industriales; - soberano,
res pública líbera; sui iuris cívitas; cívitas
summo cum império; - tirano, tyránnica cívitas // - de derecho, res pública in iure innixa;
res pública constitutionalis; cívitas statūs iurídici vel legalis; - de la civilización, status
cultūs civilis; asuntos de -, pública negótia;
constitución de los - según los principios
409
Estado Mayor
cristianos, christiana civitatum constitútio;
gobierno del -, civitatis régimen; intereses
del -, pública cómmoda; jefe de -, civitatis
rector vel moderator; supremus civitatis rector; summus civitatis moderator; razones de
-, rei públicae rationes; religión del -, sacra
(-orum npl) pública; secretario de -, públicis
negótiis praefectus; a expensas del -, pecuniā
públicā; sumptu público // (situación en que
está una persona o cosa) status, us m. Uso: científico de los chinos, status scientíficus Sinarum; - civil, status (-us m) civilis; - oficial,
status vel condício officialis; conceder - oficial a algo, álicui rei statum (vel condicionem) officialem concédere; - político de las
mujeres, status políticus mulíerum; el propio
- social, status suus socialis; - de ánimo,
ánimi hábitus, afféctio, sensus; mens; voluntas; ánimi inclinátio; - de colonia, colóniae
condício; reducir un pueblo al - de colonia,
gentem in colóniae condicionem redígere; de demencia, deméntiae status; - de emergencia, perículum vel discrimen públicum; perículum civitatis; status necessitatis; se declaró
- de emergencia, status necessitatis edictus
est; oficina de - civil, registro civil, civicarum rerum officina; incolarum civitatis rerumque familiárium tabulárium; - de familia,
famíliae condício vel index; - de guerra,
bellum, i n; - de insolvencia, nulla solvendi
cópia; - de salud, valetudo, dĭnis f; - de sitio,
obsessae urbis status; - del tiempo, tempestas,
atis f.
Estado Mayor: militare impérium. Sin:
summus vel summorum ducum coetus (-us
m); summum exércitūs consílium; copiarum
próceres; exércitūs primores. Uso: sede del -, praetórium.
Estados Unidos: Foederatae Civitates. Sin:
Civitates Unitae. Uso: - - de Brasil, Foederatae Brasíliae Civitates; - - de México, Foederatae Méxici Civitates; - - de América,
Civitates Américae Unitae, - - de Norte Amé-
rica, Civitates Foederatae Américae Septentrionalis.
estadounidense: adj Foederatarum Américae
Septentrionalis Civitatum (gen). Sin: ad
Foederatas Américae Septentrionalis Civitates pértinens // sust Foederatarum Américae
Septentrionalis Civitatum civis.
estafador: fraudator, oris m. Sin: circumscriptor; mango, onis m; homo mendax,
fallax, falsus.
estafeta: (oficina del servicio de correos,
particularmente cada sucursal de la central)
tabellariorum officina, domus, státio // (correo ordinario) cursor, oris m.
estafilococo: staphylococcos vel staphylococcus, i m.
estafiloma: staphyloma, ătis n.
estajanovismo: stachanovismus, i m.
estajanovista: stachanovista, ae m.
estajanovizar: stachanovizare.
estalactita: stalactis, itis f; stalactites, ae m.
estalagmita: stalagmis, ítidis f; stalagmites,
ae m.
estaliniano: stalinianus, a, um.
estalinismo: stalinismus, i m.
estalinista: adj stalinianus, a, um. Sin: ad stalinismum áttinens // sust stalinista, ae m. Sin:
stalinismi fautor.
estambre: (órgano sexual masculino de las
plantas fanerógamas) stamen, mĭnis n //
(hebra larga del vellón de lana; lana torcida
410
estañar
y esponjada) stamen, mĭnis n. Sin: filum;
linum; línea; stamen filatum; filum lanae pectinatae. Uso: hilar el - de la vida, fatália nere
stámina.
estampido: fragor, ōris m.
estampilla: (sello de correos) pittácium cursuale, cursórium, epistulare vel epistolare,
vehiculárium. Sin: tessérula epistolaris; vehiculárium insigne. Uso: - fiscal, pittácium
públicum vel fiscale; - sellada, pittácium signatum; - sin sellar, pittácium íntegrum; colección de estampillas, corpus pittaciorum
cursuálium; serie de estampillas, tesserularum cursuálium séries; pegar las - al sobre, v.
estampillar // (especie de sello que contiene
en facsímil la firma y rúbrica de una persona, o bien un letrero para estampar en
ciertos documentos) sigillum, i n. Sin: signatórium (cúmmeum vel férreum, de goma o de
hierro); sigillum (e cummi vel e ferro).
estampillado: sigillum appósitum. Sin: typi
impréssio.
estampillar: pittácium cursuale affígere. Sin:
pittácia cursuália involūcro epístulae agglutinare, applicare; epístulam pittácio vehiculário munire.
estampita: imagúncula, ae f.
estancado: estar - o encharcado, stagnare.
estancia: (hacienda o finca de campo) v.
granja // (mansión, habitación en un lugar)
mánsio, onis f. Sin: commorátio.
estanco: (sitio donde se vende tabaco) v. tabaquería.
estándar: exemplar, aris n. Sin: módulus, i m.
estandardización, v. estandarización.
estandarización: rerum ad módulum confectarum séries, ēi f. Sin: fabricátio rerum secundum sériem; ad praestitutum exemplar
disposítio, conformátio; normaturae indúctio.
estandarizado: ad módulum confectus. Sin:
ad exemplar factus vel fabricatus.
estandarizar: ad módulum confícere. Sin:
sériem rerum ad exemplar fabricare; ad
praestitutum exemplar redúcere; ad unum
exemplar (con)formare; ad praestitutum
exemplar redúcere vel restitúere. Uso: - mercaderías, merces ad specímina confícere vel
ad exempla dispónere
estanque: cisterna, ae f. Sin: conceptáculum;
excípulum; castellum; dividículum; stagnum;
lacus, us m; palus, udis f.
estanquero, v. tabaquero.
estante: (mueble con anaqueles) armárium,
ii n. Sin: loculamentum; plúteus; nidus; fórulus; pegma, ătis n; pegma librorum; repositórium librorum. Uso: - desarmable, fórulus
dissociábilis // (anaquel) tabulatum, i n. Sin:
lóculus.
estantería: (juego de estantes) loculamenta,
orum npl. Sin: plútei; fóruli; pégmata; pluteorum séries; loculamentorum continuátio //
(juego de anaqueles) tabulata. Sin: lóculi.
estañador: stagnator vel stannator, oris m.
Sin: qui stagno vel stanno obducit.
estañadura: (acción y efecto de cubrir o
bañar una cosa con estaño) stagnatura vel
stannatura, ae f // (acción y efecto de soldar
una cosa con otra) v. soldadura.
estañar: (cubrir con estaño) stagnare vel
stannare. Sin: stagno vel stanno áliquid obdúcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar.
411
estañero
estañero: plumbárius, ii m. Sin: ártifex plumbárius.
estaño: stagnum vel stannum, i n. Sin:
plumbum album vel cándidum. Uso: de -,
stágneus vel stánneus; cubrir de -, álicui rei
stagnum (vel plumbum album) illínere, obdúcere, indúcere; cubierto de -, stagno vel
stanno obductus, íllitus; papel de -, stagni vel
stanni lamella, bráctea, charta.
mutatus; firmus.
estatificación, v. estatización.
estatismo: (estatización) v. esta voz.
estaquilla: axículus, i m.
estatización: (tendencia a exaltar la plenitud
del poder del Estado) rerum ómnium sub civitatis potestate redáctio. Sin: rerum ómnium
in rei públicae impérium redáctio; ómnia in
civitatis potestatem redacta; ómnia in rei públicae impérium redacta.
estarcido: bráctea, ae f. Uso: - mimeográfico,
bráctea mimeográphica.
estatocisto: statocystis, is f. Sin: statólithos
vel statólithus, i m.
estar: - por alguno, a favor de alguno, stare
álicui, ab áliquo, cum áliquo, pro áliquo; - a
favor de algo, stare pro áliqua re; ¿cómo
estás?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy
poco bien, minus váleo; v. salud; estoy muy
contento, valde vehementerque gáudeo.
estatizar: áliquid in rei públicae potestate pónere. Sin: áliquid in civitatis potestatem redígere; áliquid in rei públicae impérium
redígere; áliquid civitatis potestati tribúere
vel demandare; áliquid rei públicae império
tribúere vel demandare.
estasis: stasis, is f. Sin: cessátio; intermíssio;
interrúptio. Uso: - de sangre, sánguinis
restínctio.
estatolatría: civitatis vel rei públicae adorátio. Sin: divinus quasi cultus rei públicae (vel
civili império) tributus.
estatalización: in públicum redáctio. Sin:
bonorum assignátio civitati facta.
estatua: státua, ae f. Sin: simulacrum; signum. Uso: - pequeña, v. estatuita; levantar
una -, státuam statúere.
estatal: públicus, a, um. Sin: civitatis (del Estado). Uso: empleado -, públicus minister.
estatalizar: in públicum redígere vel referre.
Sin: bona civitati assignare.
estática: stática, ae f; státice, es f. Sin: stática
rátio, doctrina, disciplina; stática córporum
doctrina; rátio de córporum aequilibritate;
sciéntia de córporum libratione. Uso: leyes
de la -, státices leges; státicae doctrinae leges;
leges de córporum aequilibritate; - social,
stática socialis.
estático: státicus, a, um. Sin: stábilis, e; im-
estatoscopio: statoscópium, ii n.
estatuario: ad státuas spectans.
estatuita: icúncula, ae f. Sin: imagúncula; sigillum; statículum; statúnculum; pusillum simulacrum.
estatus: status vivendi.
estatuto: (norma legal básica para el gobierno de un organismo público o privado)
statuta, orum npl. Uso: - del Consejo Europeo, Statuta Consílii Europae; - (Constitu-
412
estereofotograma
ción) de un Estado, rei públicae constitútio
vel instituta (-orum npl); - de una sociedad,
normae (-arum fpl) statutae; statuta societatis.
Este: (punto cardinal) oriens, entis m. Uso:
Europa del -, Europa ad orientem solem vergens.
esteárico: sebáceus, a, um. Sin: sebosus; steáricus Uso: velas -, candelae sebáceae.
estearina: stearina, ae f. Sin: sebum vel
sevum. Uso: de -, sebáceus; céreus; vela de -,
candela sebácea; candela ex stearina confecta; hacer velas de -, candelas sebare vel
sevare.
esteatoma: steatoma, ătis n.
esteganografía: steganográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars scribendi per notas.
estenocardia: stenocárdia sive -cardīa, ae f.
Sin: angina péctoris.
estenografía: stenográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: tachygráphia; brachygráphia.
estenografiar: stenographare. Sin: tachygraphare; stenográphice vel tachygráphice scríbere; actuário modo (vel actuária ratione, vel
actuária arte) scríbere; stenográphica vel
tachygráphica arte (vel ratione) scríbere;
notis excípere; compendiose scríbere.
estenográficamente: stenográphice.
estenográfico: stenográphicus, a, um. Sin:
tachygráphiae (gen). Uso: signos -, notae,
arum fpl; texto -, dicta (o, según el sentido,
dictata) notis excepta.
estenógrafo: stenógraphus, i m. Sin: tachýgraphus; actuárius; notárius; stenográphiae
peritus.
estenograma: stenogramma, ătis n.
estenosis: stenosis, -is f.
estenotipia: stenotýpia, ae f.
estentóreo: stentóreus, a, um.
estepa: tescum, i n; tesca vel tesqua, orum
npl. Sin: stépia, ae f ; loca deserta; loca tesca;
inculta vástitas; inculti soli vástitas.
estequiométrico: stoechiométricus, a, um.
estera: stórea, ae f. Sin: teges, gĕtis f; stratum. Uso: - de junco, matta, ae f; - de paja,
segestre, is n; segéstria, ae f ; - pequeña, tegetícula.
estercolero: sterculinum, i n; sterculínium, ii
n; sterquilínium, ii n.
estéreo, v. estereofónico.
estereocomparador: stereocomparator, oris
m.
estéreo-electrofónico: stereoëlectrophónicus, a, um.
estereofonía: stereophónia sive -phonīa, ae f.
Uso: - radial, stereophónia radiophónica; por
-, stereophónice.
estereofónico: stereophónicus, a, um. Uso:
aparato -, apparatus stereophónicus.
estereofotografía: stereophotográphia sive
-graphīa, ae f.
estereofotograma: stereophotogramma, ătis
n.
413
estereografía
estereografía: stereográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: solidorum descríptio in plano adumbrata; solidorum figura in plano descripta.
estereográfico: stereográphicus, a, um.
estereotipo: stereótypus, i m. Sin: stereótypa
lámina.
estereotomía: stereotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: de secandis sólidis doctrina.
estereógrafo: stereógraphus, i m. Sin: stereográphiae cultor, studiosus, peritus.
estéril: stérilis, e.
estereometría: stereométria sive -metrīa, ae
f. Sin: rátio vel doctrina de sólidis metiendis;
rátio metiendi sólida.
esterilización: (con respecto a los órganos
sexuales) sterilizátio, onis f. Sin: genitálium
privátio; poténtiae genitalis privátio; sterilitatis indúctio // (privación, inmunidad de gérmenes patógenos) microbiorum (vel
bacillorum, vel malorum gérminum) privátio,
purgátio, purgatura, immúnitas.
estereograma: stereogramma, ătis n.
estereométrico: stereométricus, a, um. Sin:
ad stereométriam pértinens.
estereómetro: stereómetrum, i n.
estereoscopia: stereoscópia sive -scopīa, ae
f.
estereoscópico: stereoscópicus, a, um.
estereoscopio: stereoscópium, ii n.
estereóscopo, v. estereoscopio.
estereotipado: stereótypus, a, um. Sin: stereótypis vel stereotýpicis formis impressus //
(fig, fijo, inmutable) fixus; immutábilis; semper idem (éadem, idem); suetus. Uso: una
sonrisa -, suetus atque inanis risus (-us m).
estereotipar: stereótypis imprímere. Sin:
formis litterarum fixis imprímere.
estereotipia: (arte de estereotipar) sterotýpia
sive -typīa, ae f. Sin: ars stereótypis (formis)
imprimendi.
estereotípico: stereótypus vel stereotýpicus.
Sin: fixus; ad stereotýpiam áttinens.
esterilidad: sterílitas, atis f. Sin: infecúnditas.
esterilizado: sterilizatus, a, um. Sin: immunis factus, effectus, rédditus; a micróbiis (vel
a bacillis, vel a malis germínibus) liberatus,
purgatus, immunis; microbiorum (bacillorum, malorum gérminum) immunis; micróbiis (bacillis, malis germínibus) immunis
effectus.
esterilizador: sterilitatem áfferens.
esterilizante, v. esterilizador.
esterilizar: sterilizare. Sin: stérilem vel immunem réddere // (hacer infecundo y estéril)
stérilem réddere; infecundum effícere; sterilitate affícere // (destruir los gérmenes patógenos) a micróbiis (vel a bacillis, vel a malis
germínibus) liberare, purgare, immunem réddere; micróbiis (bacillis, malis germínibus)
exímere, privare, immunem réddere; microbiorum (bacillorum, malorum gérminum)
immunem réddere. Uso: - agua, aire, instrumentos quirúrgicos, etc., a micróbiis aquam,
áëra, ferramenta (vel machinamenta) chirúrgica, etc. liberare.
414
estético
esterilla eléctrica: stórea eléctrica. Sin: teges
(-ĕtis f) vel cratis (-is f) eléctrica.
esterlina: sterlinga, ae f; sterlingus, i m. Sin:
nummus británnicus; libella ánglica; áureus
británnicus nummus; libra sterlíngica.
esternón: sternon vel sternum, i n. Sin: os
péctoris vel pectorale.
estero: (terreno pantanoso) stagnum, i n.
Sin: lacus, us m; lacuna, ae f // (estuario) aestuárium, ii n.
estesiofisiología: aesthesiophysiológia sive
-logīa, ae f. Sin: sénsuum physiológia.
estesiogénico, v. estesiógeno.
estesiógeno: aesthesiógenus, a, um.
estesiografía: aesthesiográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: sénsuum descríptio.
estesiología: aesthesiológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina sensibilitatis; de sénsibus disciplina; rátio de sentiendi facultate; ars de
sénsuum facultátibus.
estesiomanía: aesthesiománia sive -manīa,
ae f.
estesiometría: (rama de la psicofísica) aesthesiométria sive -metrīa, ae f. Sin: disciplina
(vel doctrina, vel sciéntia) de tactūs mensura,
vel de tactūs facultatis mensura // (medida de
la sensibilidad de la piel por medio del estesiómetro) tactūs mensura (-ae f). Sin: tactūs
facultatis mensura.
estesiómetro: aesthesiómetrum, i n. Sin: sensibilitatis index; instrumentum táctui metiendo; instrumentum metiendae tactūs
facultati.
estesioneurosis: aesthesioneurosis, -is f.
estesionosis: aesthesionosis, -is f.
esteta: pulchri studiosus (-i m). Sin: pulchritúdinis intéllegens, entis; pulchritudinis (vel
venustatis, vel elegántiae) cultor.
estética: aesthética, ae f. Sin: aesthética doctrina, ars, rátio; aesthética res; aesthética,
orum npl ; pulchritúdinis doctrina; doctrina
elegántiae vel venustatis. Uso: maestro de -,
elegántiae magister; qui de elegántia práecipit.
estéticamente: (según los preceptos de la estética) ad aesthéticam normam. Sin: ex arte;
ex artis praeceptis // (con arte) arte. Sin: eleganti artifício // (de manera bella, elegante)
eleganter; venuste; pulchre; speciose.
esteticismo: aestheticismus, i m. Sin:
pulchritúdinis nímius cultus (-us m); venustatis vel elegantiarum nímium stúdium; nímium aesthéticae stúdium; rátio crítica ad
aesthéticam tantum spectans.
esteticista: (relativo al esteticismo) ad aesthéticam pértinens // (persona que practica
la cosmética) ornator, oris m. Sin: cosmetes,
ae m.
estético: (perteneciente o relativo a la estética) ad aesthéticam áttinens // (perteneciente
o relativo a la percepción o apreciación de
la belleza) aesthéticus, a, um. Uso: preceptos,
cánones -, aesthéticae leges, normae, praescripta, praecepta; placer -, ánimi oblectátio;
sentido, criterio -, élegans iudícium;
pulchritúdinis iudícium; venustatis vel elegántiae sensus; él carece de sentido -, pulchritúdinem non intéllegit; juzgar un libro
según un criterio -, libri elegántiam venustatemque iudicare // (artístico, de aspecto bello
y elegante) élegans, concinnus, expolitus //
415
estetismo
(persona dedicada al estudio de la estetica)
aesthéticae cultor vel studiosus.
estetismo, v. esteticismo.
estetofonómetro: stethophonómetrum, i n.
estilete: (puñal) púgio, onis m. Sin: sica, ae f
// (punzón pequeño) stilus vel stylus, i m. Sin:
stílulus, i m; gráphium, ii n.
estilismo: nímia stili diligéntia vel cura.
estetogoniómetro: stethogoniómetrum, i n.
estetografía: stethográphia sive -graphīa, ae
f.
estetógrafo: stethógraphum, i n.
estetometría: stethométria sive -metrīa, ae f.
estetoscopía: stethoscópia sive -scopīa, ae f.
estetoscópico: stethoscópicus, a, um.
estetoscopio o estetoscopo: stethoscópium,
ii n. Uso: - electrónico, stethoscópium electrónicum.
esteva: stiva, ae f. Sin: manícula, ae f; cápulus, i m; buris, is f; bura, ae f. Uso: - del
arado, aratri manícula.
estibio: stíbium, ii n; stibi, is n.
estiércol: stercus, cŏris n. Sin: fimus, i m.
estigmático: stigmáticus, a, um.
estigma: (marca o señal en el cuerpo a consecuencia de un proceso patológico) stigma,
ătis n. Sin: signum // (marca impuesta con
hierro candente) inústio, onis f. Sin: signum
// (fig, señal de infamia, de deshonra, de bajeza moral) nota, ae f. Sin: mácula; ignomínia; infámia // (marcas parecidas a las de las
llagas de Cristo) sacra vúlnera (-um npl).
Sin: stígmata, um npl ; sacrae plagae; sacra
clavorum vestígia. Uso: imprimir milagrosamente los - de Cristo, sacra vúlnera (vel sacras plagas) álicui inúrere; sacris clavorum
vestígiis áliquem insignire, ornare, exornare.
estilista: scriptor élegans. Sin: elegantis stili
cultor. Uso: eximio -, elegantíssimus scriptor;
summus dicendi vel scribendi ártifex.
estilística: stilística, ae f. Sin: elocutória; oratória; rhetórica ; stili sciéntia, ars stili vel dicendi; elocutionis ars, rátio, praecepta; bene
dicendi vel scribendi praecepta. Uso: normas
de -, praecepta de dicendi génere; bene dicendi praecepta.
estilístico: rhetóricus, a, um. Sin: elocutórius;
oratórius; orationis, elocutionis (gen); ad
stilum spectans; ad scribendi genus pértinens.
Uso: desde el punto de vista -, si orationem
spectes (= si consideras el estilo).
estilo: (manera de escribir o hablar) dicendi
vel scribendi genus (-nĕris n). Sin: orationis
forma vel genus; dicendi vel scribendi ars;
eloquendi vel elocutionis genus; stilus, i m.
Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel
túrgidum) scribendi genus; - castizo, orátio
pura; - comercial, mercatorum dicendi genus;
- correcto, limatum dicendi genus; - desaliñado, incónditum dicendi genus; - dulce, orátio mollis et ténera; - elevado, orátio elata; epistolar, epistolare genus; - florido, flóridum dicendi genus; - forense, forense dicendi
genus; - hinchado, inflatum orationis genus;
- humilde, orátio húmilis; - impetuoso, orátio
véhemens; - llano, orátio plana; - oratorio,
oratórium dicendi genus; - poético, poéticus
sermo; - prosaico, soluta orátio (- en prosa);
orátio crassa vel stilus crassus (- vulgar, falto
de elevación); - sencillo, tenue dicendi genus;
- sobrio y conciso, genus dicendi astrictum et
416
estomático
contractum; scribendi genus concisum; - sublime, sublime vel magníficum dicendi
genus; orátio grandis; - terso, purum genus
dicendi; limatum dicendi genus; límpidum
dicendi genus; - más terso, limátius dicendi
genus; - del siglo XVII (en literatura), séptimi décimi sáeculi lítterae // (modo, forma) de vida, vitae rátio; vivendi vel agendi rátio //
(uso, costumbre) mos, moris m. Sin: consuetudo // (manera peculiar de ejecutar una
obra) stilus, i m. Sin: rátio; genus; structurae
genus. Uso: - arquitectónico, aedificandi
rátio vel genus; al - de Lucano, stilo Lucani;
al - de ese tiempo, stilo illius témporis; - del
siglo XVII, séptimi décimi sáeculi ampullae
(-arum fpl); en - gótico, structurae génere góthico; - románico, genus románicum; románica architectandi rátio; en - románico,
románico structurae génere; ad románici géneris rationes aedificatus.
estiptiquez, v. estreñimiento.
estilográfico: stilográphicus, a, um.
estoico: stóicus. Sin: fortis; intrépidus; constans.
estilográfica: stilógraphum, i n ; stilográphium, ii n. Sin: cálamus stilográphicus; gráphium replébile; gráphium atramento
instructum; stilus atramento instructus.
estimación: (aprecio, aceptación) aestimátio
vel existimátio, onis f. Uso: adquirir -, existimationem collígere; demostrar - por alguien, honoríficum esse in áliquem; expresar
a uno la propia -, áliquem honoríficis verbis
prósequi; gozar de la - de alguno, ab áliquo
magni existimari; magni apud áliquem esse;
haber adquirido la - de alguien, existimatione florere apud áliquem.
estimulador: instrumentum stimulatórium.
estimulante: adj stímulans vel instímulans,
antis. Sin: éxcitans // sust irritamentum, i n ;
irritamen, mĭnis n. Sin: concitamentum.
Uso: ser un - para el estómago, stómachum
excitare.
estíptico, v. estreñido.
estipulación: stipulátio, onis f.
estocástico: stochásticus, a, um.
estofado: caro (carnis f) condīta. Sin: búbula
lardo vinoque condīta; extyphāta, ae f (sobrent caro). Uso: - de ternero, de liebre, extyphata vitulina, leporina.
estoicamente: (a manera de los estoicos)
stóice. Sin: stoicorum more vel ritu // (con estoicismo) fórtiter vel fortíssime. Sin: constanter; constanti ánimo.
estoicismo: stoicismus, i m. Sin: stóica, ae f;
stóica, orum npl; stóica vel stoicorum doctrina, philosóphia, disciplina, rátio, schola //
(fig, fortaleza o dominio sobre la propia sensibilidad) fortitudo, dǐnis f. Sin: ánimi fírmitas vel constántia; firmus vel constans
ánimus.
estola: stola, ae f.
estomacal: (relativo al estómago) stómachi
(gen). Sin: ad stómachum áttinens // (que
aprovecha al estómago) stómacho útilis vel
perútilis, e // (que tonifica el estómago y favorece la digestión) stómachum stímulans vel
corróborans. Sin: stómachi vim ácuens; digestíbilis, e; pépticus // ( medicamento -) stomátice, es f.
estomalgia: stomálgia sive -algīa, ae f. Sin:
oris dolor vel dolores.
estomático: (concerniente a la boca) stomáticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans.
417
estomatitis
estomatitis: stomatitis, is f. Sin: oris inflammátio, inflátio; oris membranarum inflátio.
estomatología: stomatológia sive -logīa, ae
f. Sin: dentária sciéntia vel ars; de oris natura
doctrina, disciplina; de oris morbis rátio.
estomatológico: stomatológicus, a, um. Sin:
ad stomatológiam pértinens. Uso: examen -,
inspéctio stomatológica; tratamiento -, cura
vel curátio stomatológica.
estomatólogo: stomatólogus, i m. Sin: stomatológiae peritus; vir dentáriae artis (vel
sciéntiae, vel doctrinae, vel disciplinae) peritus.
estomatoscopio: stomatoscópium, ii n.
Estonia: Estónia vel Aestónia, ae f.
estonio: (natural de Estonia) Estoniensis, is;
Estonus, i; Eston, onis; Aestonus, i m // adj
estoniensis, e; estónicus; Estóniae (gen). Sin:
ad Estóniam áttinens // (lengua hablada por
los estonios) lingua estónica.
estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stuppā
obturare.
estor: cortina, ae f.
estornino: sturnus, i m.
estornudar: sternutare.
estrabismo: strabismus, i m. Sin: oculorum
distórtio vel právitas. Uso: adolecer de -,
strabismo (vel oculorum distortione, vel
oculorum pravitate) laborare; afecto de -,
strabo, ōnis m; strabus, i m.
estradivario: fidícula violina stradivariana.
estrado: suggestus, us m; suggestum, i n.
Uso: subir al -, suggestum ascéndere,
conscéndere; (in) suggestum scándere.
estrangulación: strangulátio, onis f; strangulatus, us m.
estrangulado: strangulatus, a, um.
estrangulador: adj strángulans, antis // sust
strangulator, oris m.
estrangular: strangulare.
estranguria: strangúria sive -gurīa, ae f. Sin:
urinae difficultas; urinae tórmina (-um npl)
vel stillicídia (-orum npl).
estrás: lapis strassianus.
estratagema: strategēma, ătis (gen pl
-măton) n. Sin: cállidum consílium; versútia,
ae f ; astus, us m. Uso: - militar, militaris
astus.
estratega o estratego: strategus, i m. Sin: vir
rei militaris peritus.
estrategia: stratégia sive -tegīa, ae f. Sin:
stratégica ars, doctrina, disciplina, rátio,
sciéntia; strategi vel summi strategi disciplina; imperatória ars; belli rátio; doctrina
béllica, rei militaris sciéntia. Uso: las reglas
de la -, praecepta imperatória.
estratégicamente: ex béllicae artis praeceptis.
estratégico: (concerniente a la estrategia)
stratégicus, a, um. Sin: imperatórius; ad
stratégiam (vel ad strategum) spectans; ad rei
militaris sciéntiam pértinens. Uso: plan -,
belli gerendi rátio; punto -, locus idóneus;
por razones -, propter belli rationem; según
las reglas -, v. estratégicamente; hacer un
movimiento - de tropas, copias peropportune
418
estrés
movere vel dispónere; tomar una medida (astuta), cállidum consílium cápere vel inire
// (conocedor del arte de la estrategia) rei
militaris peritus.
estratificación: stratificátio, onis f. Sin:
strúctio (-onis f) vel structura tabulatorum
instar.
estratificar: tabulatim exstrúere vel strúere.
estratigrafía: stratográphia sive -graphīa, ae
f.
estratigráficamente: stratográphice.
estratigráfico: stratográphicus, a, um. Sin:
ad stratográphiam áttinens.
estratígrafo: stratógraphus, i m.
estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
estratos sociales superiores, sociália strata
superiora; estratos de la opinión pública, públicae opinionis órdines.
estratósfera o estratosfera: stratosphaera,
ae f. Sin: aethéreum spátium.
estratosférico: stratospháericus, a, um. Sin:
ad stratosphaeram spectans.
estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gibraltar, Fretum Gaditanum.
estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus,
dĕris n; en pl, también ignes aethérei, aethérii, sidérei; caelestes faces. Uso: - ensortijada, stella cincinnata; - errante, stella errans,
errática, vaga, vagans; - fija, stella inerrans,
haerens, affixa caelo, immóbilis, perennis; fugaz, stella tránsvolans; - polar, stella ad
septentriones vergens; - con cabellera, stella
crinita vel comans; lluvia de estrellas, stellarum plúvia // (fig, suerte, destino) - favora-
ble, dextrum sidus (-dĕris n); he nacido bajo
buena -, amico sídere ortus sum; felíciter
mihi natus sum; nacido con mala -, malo
astro natus, vel sinistro fato génitus // fig,
hacer ver las -, acérrimo dolore áliquem affícere; poner a uno en las -, áliquem stellis
insérere; astris inferre vel áddere; in astra
edúcere; ad astra vel ad sídera ferre, míttere,
tóllere; summis vel máximis láudibus efferre;
summis láudibus ad caelum efferre; ad caelum extóllere láudibus; ver uno las -, doloris
vi violenter áffici // (fig, persona que sobresale extraordinariamente) áliqua re excellens, éminens, praecellens, praestans. Uso:
- cinematográfica, actrix illa cinematográphica celebérrima.
estrena: (regalo que se da en señal de felicidad o en recompensa de un servicio) strena,
ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, strenam dare, accípere.
estreñido: (que padece estreñimiento) stýpticus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
(obstructa, restricta, compressa, dura) laborans; alvi durítiā (vel durítie) affectus; astríctior alvo // (fig, avaro, mezquino) sórdidus.
estreñimiento: alvi duríties (-ēi f). Sin: alvus
(-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa,
dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -,
(alvi vel ventris) durítiam lenire, emollire,
mitigare; provocar -, alvum vel ventrem
astríngere, restríngere, comprímere; sanar el -,
durítiem sanare vel purgare; sufrir de -, difficíliter (difficulter, difficíllime) excérnere; superar el -, alvum movere.
estreptococo: streptococcos vel streptococcus, i m.
estreptomicina: streptomycina, ae f; streptomycinum, i n.
estrés: conténtio enervans. Sin: conténtio ví-
419
estresante
rium; nímia conténtio ánimi.
estresante: vírium contentione enervans.
estría: (cada una de las rayas en hueco que
suelen tener algunos cuerpos) stria, ae f.
estriación: Zool striatura, ae f.
estriado: striatus, a, um. Sin: striis ornatus
vel excavatus.
estriar: (alterar una superficie formando en
ella estrías) striare. Sin: strias fácere; in strias
excavare; striis exornare.
estriberón: fulcrum próminens.
estribillo: (verso o versos que se repiten) intercalaris versus sing ; versus intercalárii pl.
Sin: rédiens versus vel stropha, ae f // (palabra o expresión que alguna persona emplea
por hábito vicioso con demasiada frecuencia) verbum intercalare vel intercalárium; locútio intercalaris vel intercalária // (cantilena)
cantilena, ae f. Sin: cantículum; cantiúncula,
ae f. Uso: repetir siempre el mismo -, eandem
cantilenam cánere; eandem semper recantare
cantilenam.
estribo: (especie de escalón para subir y
bajar del caballo) stápia, ae f . Sin: stápeda,
ae f; stapes, ĕdis f; stapha; stáphium; mitiscus,
i m. Uso: fig, perder uno los -, de mente déici;
patiéntiam abrúmpere (impacientarse); ira
exardéscere (irritarse); hacer perder los - a
alguien, de mente áliquem deturbare // (macizo, contrafuerte) sustentáculum, i n // (uno
de los huesos del oído interno) stapes, ĕdis m.
estribor: déxterum vel dextrum (navis) latus
(-tĕris n).
estricnina: strychnina, ae f; strychninum, i
n.
estro: (estímulo) mentis incitátio et motus //
(ardor) ánimi ardor. Sin: ingénii fervor vel
aestus (-us m); íntima ánimi permótio // (inspiración) spíritus, us m. Sin: instinctus, us m;
oestrus, i m. Uso: - poético: spíritus poéticus;
poéticus afflatus (-us m) vel aestus (-us m);
poëtárum afflatus; poéticae mentis afflatus;
poëtandi vena; poética virtus vel facultas.
estrobo: struppus, i m.
estrobofotógrafo: strobophotógraphus, i m.
estroboscopia: stroboscópia sive -scopīa, ae
f.
estroboscopio: stroboscópium, ii n. Sin:
instrumentum stroboscópicum.
estrofanto: strophantus híspida. Uso: medicina hecha con -, medicamentum ex strophanto híspida.
estrógeno: oestrógenum, i n. Sin: medicamentum oestrógenum.
estroncio: stróntium, ii n.
estropajo: scópula (-ae f) spártea. Sin: spárteum penículum // fig nullīus prétii res. Sin:
contemptíbilis res.
estructura: structura, ae f. Sin: forma; compago, gĭnis f; compages, is f. Uso: - edilicia,
aedificialis structura; la - de la Iglesia, structura Ecclésiae; - fundamentales de la Iglesia,
necessária Ecclésiae forma; - gramaticales,
structurae grammaticales; - prefabricada,
domus praestructa; - rítmica de los versos,
rhýthmica vérsuum structura, - sanitarias,
ministéria valetúdinis; - social, compago socialis; structura societatis; - de pecado, peccati institutum; structura peccati // géneros de
-: románica, gótica, barroco, rococó, renacentista, gálico imperial, structurae génera:
420
estudio
románicum, góthicum, barocum, conchatum,
renascentiale, gállicum imperiale.
estructuración: structurae disposítio.
estructural: structuralis, e. Sin: ad structuram pértinens.
estructuralismo: structuralismus, i m. Sin:
linguística functionalis.
estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad
structuralismum áttinens // sust structuralismi
peritus, sectator, cultor.
estructurar: secundum structuram dispónere.
estuario: aestuárium, ii n.
estucado: incrustátio, onis f. Sin: gypsum;
tectura, tectórium.
estucador: gypsoplastes, ae m. Sin: gypsárius plastes; crustárius; tector.
estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare;
tectório exornare, polire, illínere, cláudere,
indúcere, munire, tégere.
estuche: theca, ae f. Uso: - plástico, theca
plástica; - de afeitar, theca rasória; - para
guardar agujas, ácuum theca; - para lapiceras, theca calamária; - para lápices, theca
graphiária; - para lapiceras o lápices, graphiárium; - de viaje, v. neceser.
estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -,
tectura; tectórium; tectórium opus; recubrir
con -, tectorio polire vel munire.
estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus
m; alumna f; discípulus; discípula; scholaris,
is mf; scholásticus, scholástica; discens, addiscens mf; auditor m. Uso: - de escuela
media, médiae scholae alumnus vel discípulus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - universitario, academīae (vel universitatis, vel
athenaei) alumnus; académicus alumnus; - de
derecho, filología, filosofía, matemática,
música, psicología, teología ..., iuris, philológiae (philológicae disciplinae), philosóphiae,
mathemáticae (vel mathematicorum, vel mathéseos), músicae (vel musicorum, vel modorum
musicorum,
vel
harmónices),
psychológiae, theológiae ... studiosus vel auditor; - de letras, adulescens vel iúvenis litterarum stúdio déditus; celestial patrono de
los -, caelestis patronus studiosae adulescéntiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
alumni; scholares, ium; scholástici; discentes, ium m; qui discunt.
estudiantil: scholaris, e. Sin: scholásticus;
schólicus; discipulorum (gen).
estudiar: studere + dat. Sin: vacare + dat;
stúdiis se dare. Uso: - latín y griego, lítteris
latinis et graecis studere; - teología, theológiae studere pernoscendae.
estudio: (aplicación del espíritu para comprender o profundizar; conocimientos que se
adquieren estudiando) stúdium, ii n. Uso: científicos, doctrinarum vel disciplinarum
stúdia, - clásicos, studia clássica; - eclesiásticos, stúdia ecclesiástica; - filológicos, stúdia
philológica; - humanísticos, stúdia humana,
spirituália, humanitatis; - secundarios, stúdia
secundi órdinis; - técnicos, technicorum stúdia // (aposento donde trabajan ciertas personas) stúdium, ii n. Sin: cubículum;
tablinum; stúdii conclave (-is n); studiorum
zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; cinematográfico, stúdium cinematográphicum; - fotográfico, taberna photográphica //
empezar los -, stúdia inire; proseguir los -,
stúdia prósequi; terminar los -, stúdia perágere.
421
estudioso
estudioso: studiosus, a, um. Sin: stúdiis déditus. Uso: círculo de estudiosos, studiosorum
círculus.
estufa: lacónicum, i n. Sin: instrumentum calefactórium; fornax, acis f; hypocaustum.
Uso: - eléctrica, lacónicum eléctricum; - pequeña, laconículum; fornácula, ae f; - eléctrica con resistencia, fornácula rheóphoro
práedita; - de carbón, lacónicum anthrácinum; lacónicum anthracitā alendum; - de
leña, lacónicum lignis comburendis; lacónicum lignis alendum // codo de la -, tubus
vermiculatus.
estufilla: (manguito para abrigar las manos)
v. manguito // (braserillo para los pies) fóculus, i m. Sin: excípula (-ae f) vel excípulum
(-i n ) pédibus fovendis vel calefaciendis.
estupefaciente: adj stupefáciens vel obstupefáciens, entis. Sin: mirus; miríficus // sust
stupefáciens, entis n. Sin: soporíferum, i n;
medicamentum stupefactivum, somníferum,
soporíferum.
estupidez: (torpeza notable en comprender
las cosas) stupíditas, atis f. Sin: stupor ánimi;
insúlsitas; stultítia // (dicho propio de un estúpido) stulte dictum. Sin: stultum dictum //
(hecho propio de un estúpido) stulte vel inepte factum. Sin: stultum factum; stultum
fácinus (-nĕris n); res (rei f) stulta.
estúpido: stúpidus. Sin: stultus; fátuus; hebes
(-ĕtis; abl -ĕti); truncus; ineptus; insulsus.
estuprador: stuprator, oris m. Sin: fututor;
qui fútuit. Uso: - de niñas, parvularum fututor.
esvástica: crux (crucis f) hamata.
E.T.A. (organización vasca revolucionaria):
grex vascónicus ETA appellatus. Sin: vascónica consociátio, quae est ETA.
etapa: (lugar donde se detiene un equipo de
ciclistas, etc.) státio, onis f. Sin: mánsio;
mora; morátio // (pugna o competición de velocidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj,
excursus adverso horológio; excursus contra
horológium // (trayecto) iter, itíneris n.
éter: (esfera aparente que rodea la Tierra)
caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fís, fluido
sutil) aether, ĕris (ac -ĕra) m. Sin: aër, áëris
(ac áërem vel áëra) m // (Quím, líquido muy
volátil) aether, ĕris m. Uso: - etílico, sulfúrico, aether aethýlicus, sulphúricus.
etéreo: (perteneciente al éter) aethérius, a,
um. Sin: áetheris (gen); ad áethera spectans.
Uso: onda -, áetheris unda // (poét, perteneciente al cielo) caelestis, e.
eterismo: aetherismus, i m. Sin: toxicátio.
eterización: aetherizátio, onis f. Sin: anaesthésia aethérica.
eterizar: aetherizare. Sin: (Quím, reducir al
estado de éter) in áethera redígere, vértere,
convértere; (Med, adormecer con el éter) áethere sensus alienare.
eternal: aeternalis, e. Sin: aeternábilis.
eternamente: aeternáliter. Sin: aeterno.
estupro: stuprum, i n.
eternit: aeternirtes, ae m. Sin: amiántina vel
durábilis tégula.
esturión: acupenser vel acipenser, ĕris n.
eteromanía: aetherománia sive -manīa, ae f.
estuquista, v. estucador.
eternizar: aeternare.
422
etites
Sin: áetheris aethílici súmptio voluptária.
ética: éthica, ae f; éthice, es f. Sin: philosóphia moralis; de móribus disciplina. Uso: social, éthica socialis; con arreglo a la -, ex
móribus; ex éthicae praeceptis.
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n.
etílico: aethýlicus, a, um.
etilismo: aethylismus, i m. Sin: vinoléntia; v.
alcoholismo.
etilo: aethyle, es f; aethylis, is m.
etimología: (ciencia que estudia el origen de
las palabras) etymológia sive -logīa, ae f //
(origen particular de una palabra; razón de
su significación y forma) étymum vel étymon, i n. Sin: vis, origo (-gĭnis f), enodátio,
explicátio, interpretátio nóminis; nóminis originátio; verbi vel verborum origo; vocis (vel
nóminis, vel vocábuli) origo; etymológia
vocis; verbi vis. Uso: - popular, sin base
científica, originátio ad pópuli sensus accommodata, non a litteratorum profecta officinis;
según la -, secundum etymológiam; averiguar la -, appellationis étymon éxsequi; buscar la - de las palabras, oríginem nóminum
(vel vocum, vel verborum) scrutari vel exquírere; dar la - de un vocablo, nomen vel verbum explicare unde ductum sit; vocem
explicare unde ducta sit; nomen (vel vocem,
vel verbum) enodare; establecer la -, verborum oríginem explicare.
etimológicamente: etymológice. Sin: ex orígine vel (si se trata del significado) ex vi nóminis, vocis, verbi.
etimológico: etymológicus, a, um. Sin: ad
nóminis (vel vocis, vel verbi) oríginem pértinens (si se trata del origen); ad nóminis vim
áttinens (si se trata del significado). Uso:
desde el punto de vista -, iuxta etymológiam;
ad originationem quod áttinet.
etimologista: etymólogus, i m; etymologista,
ae m. Sin: etymológiae cultor, peritus, studiosus; etymológiae callens, cállidus; nóminum
enodandorum peritus, studiosus; in enodandis origínibus peritus.
etimologizar: etymológiam investigare. Sin:
oríginem nóminum (vel vocum, vel vocabulorum, vel verborum) inquírere; studiose exquírere unde nómina (vocábula, verba) sint
ducta vel unde voces sint ductae.
etimólogo, v. etimologista.
etiología: (Filos, estudio de las causas de un
orden determinado de efectos) aetiológia sive
-logīa, ae f. Sin: causarum inquisítio; rerum
causarum stúdium // (Med, parte de la medicina que tiene por objeto el estudio de las
causas de las enfermedades) aetiológia, ae f.
Sin: morbi causarum inquisítio; doctrina de
morborum causis.
etiológico: aetiológicus, a, um.
etíope: adj aethiópicus, a, um // sust
Áethiops, pis m. Sin: Aethíopus, i m.
Etiopía: Aethiópia, ae f.
etiqueta: (marca, señal o marbete) nota, ae f.
Sin: pittácium. Uso: - engomada, agglutinatória schédula // (ceremonial que se observa
en los palacios y en actos públicos solemnes)
v. ceremonial // (ceremonia en la manera de
tratarse) officiósitas, atis f. Sin: morum elegántia; probatus mos et usus; según la -, ex
more; sin -, simpliciter; nullo apparatu; conducirse con arreglo a la -, ut probatus usus,
probatusque mos postulat, se gérere.
etites: aëtites, is m. Sin: ferrum oxydatum.
423
etimoides
etmoides: ethmóides, is n. Sin: nárium meatus (-us m).
étnico: éthnicus, a, um.
etnografía: ethnográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: descríptio morum géntium.
etnográfico: ethnográphicus, a, um.
etnógrafo: ethnógraphus, i m. Sin: ethnográphiae cultor, peritus, studiosus.
etnología: ethnológia sive -logīa, ae f. Sin:
doctrina de géntium natura (vel índole) et
móribus.
etnológico: ethnológicus, a, um.
etnólogo: ethnólogus, i m. Sin: ethnológiae
cultor, peritus, studiosus.
etología: ethológia sive -logīa, ae f.
etológico: ethológicus, a, um.
etólogo: ethólogus, i m.
etruscología: doctrina rerum etruscarum.
eucaristía: eucharístia sive -ristīa, ae f. Sin:
sacra synaxis (-is vel -ĕos); augustum altaris
sacramentum; sacramentum Córporis Dómini. Uso: celebrar, concelebrar la -, eucharístiam celebrare, concelebrare.
eucarístico: eucharísticus, a, um.
eudemonismo: eudaemonismus, i m. Sin:
eudaemonológia sive -logīa.
eudemonístico: eudaemonísticus, a, um.
eudiómetro: eudiómetrum, i n.
eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel
verborum mitigátio; dictionis vel locutionis
mitigátio; mitigata díctio, locútio; mitigata
verba; verba lénia; verbi lénitas. Uso: emplear un -, lenitate verbi rei tristítiam mitigare; trístia dícere melióribus (vel mitigatis)
verbis; para usar un -, ut léviter (vel levíssime) dicam.
eufonía: euphónia sive -phonīa, ae f. Sin: sonóritas, vocálitas; soni vel vocis suávitas;
suavis dulcisque sonus.
eufónico: euphónicus, a, um. Sin: vocalis;
suavis; bene sonans.
euforia: euphória sive -phorīa, ae f. Sin:
ánimi elátio, serénitas, hiláritas, iucúnditas;
ánimus serenus, hílaris, hílarus, iucundus,
laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, elóquii (vel loquendi) hiláritas vel iucúnditas.
eufórico: euphóricus, a, um. Uso: soy -, euphóricus sum; ánimo elato (vel sereno, vel hílari vel hílaro, vel iucundo, vel laeto) sum.
eugenesia o eugenética: eugénia sive -genīa;
eugénica vel eugenética, ae f. Sin: eugenética
disciplina; doctrina de sana súbole procreanda; rátio vel exquisítio bonae oríginis.
eugenésico: eugenéticus. Sin: felíciter génitus; ad eugéniam spectans; ad sanam ac felicem procreationem pértinens.
eugénesis, v. eugenesia.
eugenismo: eugenismus, i m.
eupepsia: eupepsis, -is f; eupépsia sive -pepsīa, ae f. Sin: bona digéstio; fácilis digéstio
vel concóctio.
eupéptico: adj eupépticus, a, um. Sin: digestórius; ad digerendum aptus // sust remédium
424
evangeliario
ad cibum concoquendum aptum.
eurasiático: eurasiáticus vel eurasianus, a,
um.
Euratom: communis rerum atomicarum
mercatus, qui Euratom audit. Sin: Euratom,
ut aiunt; europaea de vi atómica commúnitas;
europaea de adhibenda vi atómica commúnitas.
euritmia: eurýthmia sive -rythmīa, ae f. Sin:
concínnitas, atis f; concinnitudo, dĭnis f; apta
disposítio.
eurítmico: eurýthmicus, a, um.
euro: (unidad monetaria común a los Estados de la Unión Europea) euro, onis m; euronus, i m. Sin: euronummus; moneta vel
pecúnia eurónica; nummus vel númmulus
eurónicus; europecúnia; euromoneta. Uso:
relativo al -, eurónicus; partidario del -, euronus, i m; fautor euronis; adversario del -,
antieuronus, i m; adversárius euronis.
eurocheque: assignátio europaea.
Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Oriental, Europa Centralis, Orientalis.
europeísmo: (predilección por las cosas de
Europa) europaeismus, i m // (carácter europeo) mens (mentis f) europaea.
europeísta: europaeista, ae m. Sin: coniunctionis europensis fautor.
europeizar: europaeizare. Sin: europaeum
cultum indúcere; ad Europaeorum cultum redígere.
europeo: adj europaeus, a, um; europensis,
e.
eurovisión: eurovísio, onis f. Sin: televísio
in Europa; horama (-ătis n) europaeum; teleorasis vel telehorasis (-is f) per Europam.
eutanasia: euthanásia sive -nasīa, ae f. Uso:
- encubierta y subrepticia, practicada abiertamente o incluso legalizada, euthanásia,
tecta quidem et prorepens aut quae palam perágitur vel iure étiam ipso permíttitur.
eutimia: euthýmia sive -thymīa, ae f. Sin: serena doloris tolerántia; tranquilla angorum tolerántia.
eutrapelia: eutrapélia, ae f. Sin: iucúnditas,
affabílitas, hiláritas, cómitas, atis f.
evacuación: evacuátio, onis f. Sin: egéstio;
exinanítio; exonerátio. Uso: tapón de - (en
los motores), valva evacuationis.
evacuar: evacuare. Sin: vacuefácere. Uso:
miles de personas fueron evacuadas, mília
hóminum evacuati sunt.
evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: declinare áliquid vel ab áliqua re; effúgere áliquid
vel ab (vel ex ) áliqua re; defúgere; elúdere //
evadirse, evádere. Sin: aufúgere, effúgere de
(vel ex, vel ab) + abl.
evaluable: evaluábilis, e. Sin: aestimábilis.
evaluación: evaluátio, onis f. Sin: aestimátio.
Uso: Centro de -, institutum, quod est Centrum Evaluationis; - global, evaluátio globalis.
evaluador: adj evaluatórius, a, um. Sin: aestimatórius // sust evaluator, oris m. Sin: aestimator.
evaluar: evaluare. Sin: aestimare.
evangeliario: evangeliárium, ii n. Sin: evan-
425
evangélico
gélia, orum npl; liber evangeliorum.
evangélico: (relativo al evangelio) ad evangélia pértinens. Sin: ad doctrinam christianam áttinens // (relativo a las Iglesias
surgidas de la Reforma) evangélicus, a, um //
(miembro de dichas Iglesias) evangélicus, i
m.
evangelio: evangélium, ii n. Sin: doctrina
christiana.
evangelista: evangelista, ae m. Sin: evangélii
scriptor.
evangelización: evangelizátio, onis f. Sin:
evangélii praedicátio. Uso: nueva -, nova
evangelizátio.
evangelizador: evangelizator, oris m. Sin:
evangélii predicator vel praeco (-onis f).
evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el
evangelio) evangélium praedicare; Christum
praedicare; (enseñar el evangelio) áliquem
evangélium docere. Uso: - a los pueblos,
Christiana doctrinā gentes excólere; evangélii
luce pópulos illustrare.
evaporación: vaporátio vel evaporátio, onis
f. Sin: exhalátio; respirátio. Uso: la - de las
aguas, vaporátio aquarum; aquarum respirátio.
evaporar: (convertir un cuerpo líquido o sólido en vapor) in vaporem (vel in vapores)
convértere vel sólvere // (intr, convertirse en
vapor) vaporare, evaporare; in vaporem (vel
vapores) converti, solvi, abire // (fig, disiparse, desvanecerse) vanéscere vel evanéscere.
evaporatorio: evaporatórius vel evaporativus, a, um.
evasión: evásio, onis f. Sin: effúgium; eláp-
sio.
evasiva: effúgium, ii n. Sin: tergiversátio;
pseudóthyrum.
evasivamente: evasive. Sin: ambígue; dúbie;
eludendo.
evasivo: evasivus, a, um. Sin: ambíguus; incertus; eludens; elusivus; rem non attingens.
Uso: responder de una manera -, incertis
responsis áliquem implicare.
evemerismo: euhemerismus, i m. Sin: euhemeriana vel evemeriana doctrina; euhemeriana
vel
evemeriana
mythológiae
interpretandae rátio.
evento: (suceso importante y programado)
eventus, us m. Uso: - histórico, eventus históricus.
eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; fortuíto; si occásio vénerit; si necesse erit.
evidencia: evidéntia, ae f. Sin: perspiciéntia
rerum; illustrátio; perspicúitas.
evitabilidad: evitabílitas, atis f.
evitable: evitábilis, e.
evocación: evocátio, onis f.
evocativo: evocativus, a, um.
evocatorio: evocatórius, a, um.
evolución: (desarrollo) evolútio, onis f. Sin:
cursus vel decursus, us m; progressus, us m;
progréssio, onis f; incrementum, i n. Uso: democrática, evolútio democrática; - demográfica, cursus demográphicus; - económica,
cursus oeconómicus; - social, evolútio socialis; cursus progredientis societatis; - de las
426
examen
especies, evolútio phylogenética // (variación) mutátio, onis f. Uso: - fonética, mutátio
phonética.
evolucionismo: evolutionismus, i m. Sin:
rátio evolutionis; doctrina evolutionalis.
evolucionista: evolutionista, ae m. Sin: darvinismi fautor; fautor rationis evolutionis;
darvinianae doctrinae sectator, assectator,
fautor.
evolutivo: evolutivus, a, um. Sin: ad evolutionem spectans.
exabrupto: inéptiae, arum fpl. Sin: stulte dictum. Uso: soltar un -, áliquid stulte dícere;
soltar exabruptos, ineptire; ineptias proferre.
exactitud: exactitudo, dĭnis f. Sin: diligéntia,
ae f; accurátio; perféctio. Uso: - de la pronunciación, exactitudo pronuntiationis; con -,
adamussim; accurate; diligenter; perfecte;
con - absoluta, summā curā.
exactor: exactor, oris m. Sin: apodecta, ae m ;
coactor; collectárius; vectigálium curator;
pórtitor (aduanero de un puerto).
exageración: (acción y efecto de exagerar)
exaggerátio, onis f. Sin: elátio; superlátio;
amplificátio // (cosa que traspasa los límites
de lo justo, verdadero o razonable) nímium,
ii n (exceso). Sin: immoderátio, immodéstia,
intemperántia (inmoderación); effúsio (exceso en los gastos, en los sentimientos); profúsio (exceso en los gastos). Uso: toda - es
viciosa, vítium est quod nímium est; sería
una - decir que..., nimis violentum est dícere
(con ac e inf).
exageradamente: nimis. Sin: immoderate;
immódice; immodeste; intemperanter; praeter modum; (en el hablar) insolenter; inflátius. Uso: conmemorar - a alguien, áliquem
inflátius commemorare; ensalzarse -, se efferre insolenter.
exagerado: (en el lenguaje) inflatus, a, um.
Sin: elatus atque exaggeratus. Uso: eres -,
rem verbis exággeras // (excesivo) nímius, a,
um. Sin: immódicus; immoderatus; immodestus; intémperans, intemperatus; effusus
(respecto de sentimientos); profusus, ínsolens
(respecto de gastos). Uso: alabanzas -, effusíssimae laudationes; alegría -, laetítia effusa; gastos -, sumptus effusi; - en los gastos,
ínsolens in pecúnia.
exagerar: (encarecer) áliquid exaggerare
(verbis). Sin: áliquid augere; áliquid augere
verbis ; áliquid extóllere; áliquid in maius extóllere; áliquid praeter modum extóllere //
(dar proporciones excesivas a una cosa) áliquid nimis augere. Sin: nimis magnum fácere
áliquid // (propasarse) in áliqua re modum
excédere. Sin: finem et modum transire; nímium esse in áliqua re. Uso: - en los gastos,
sumptu extra modum excédere; - en el hablar, verbis extra fines égredi; nímium dícere; (faltando a la verdad) veritatem égredi;
plus dícere quam pátitur véritas; in falsum
augere áliquid; ¡no hay que -!, ne quid
nimis!; toma, pero sin -, módice bibe.
exaltación: - de la Santa Cruz, Exaltátio
Sanctae Crucis.
ex alumno: hesternus alumnus. Sin: prístinus
discípulus; quondam alumnus; quondam disciplinae alicúius alumnus. Uso: mi -, quondam disciplinae meae alumnus.
examen: (investigación, indagación) investigátio, onis f. Sin: inquisítio; inspéctio; scrutátio; perscrutátio; explorátio; recognítio;
discússio; examen, mĭnis n. Uso: - clínico,
médico, clínica, médica inspéctio; - de conciencia, examen consciéntiae; recognítio vel
inquisítio sui; discússio consciéntiae; hacer
427
examinador
el - de conciencia, censuram sui ipsīus ágere,
gérere; consciéntiam excútere; perscrutari se;
in se ipsum inquírere; interrogare ánimum
suum; in suam mentem introspícere; excútere
se; ánimum excútere; - de los registros, inspéctio tabularum // (prueba que se hace de la
idoneidad de una persona para el ejercicio
y profesión de una facultad, oficio o ministerio, o para comprobar o demostrar el aprovechamiento en los estudios) examen, mĭnis
n. Sin: probátio, onis f; perículum; experimentum. Uso: - escrito, examen scriptum;
examen scripto vel per lítteras faciendum, habendum (antes de rendirlo); perículum
scripto vel per lítteras factum, hábitum (después de rendirlo); - oral, examen orale; examen ore vel viva voce faciéndum, habendum
(antes de rendirlo); perículum ore vel viva
voce factum, hábitum (después de rendirlo);
- práctico, prácticum experimentum; - teórico, theóricum examen; arancel de -, tributum pro perículo subeundo; - de literatura,
de matemática, de historia, etc., examen de
lítteris, de mathemáticis, de historia, etc.; perículum in (vel de) lítteris, in (vel de) mathemáticis, in (vel de) história, etc.; mesa de -,
examinatores, um mpl. Sin: probationis árbitri vel iúdices // aprobar, pasar un -, examen
superare; probari; perículum (in vel de litteris, etc.) superare, evíncere, eluctari; aprobar
el - público (o de Estado), exámine público
probari; desaprobar el -, perículum non superare; rendir -, perículum fácere, subire;
examen subire; exámine explorari; rendir de algo, de alguna materia, periclitari de (vel
in) áliqua re; perículum fácere in áliqua disciplina; he de rendir un -, examen mihi subeundum est; rendir - de conducción,
probationem vehendi autocinéticam subire;
rendir - de todas las materias, disciplinarum
ómnium perículum fácere; repetir el -, perículum íterum fácere; tomar -, examinare;
exámine áliquem explorare; explorare, exquírere quid áliquis sciat vel didícerit; alicúius
doctrinam temptare // (consideración, refle-
xión) considerátio, onis f. Sin: recognítio.
Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sagrada Escritura, líberum de christiana doctrina iudícium; en el contexto simplem
líberum iudícium; líbera sacrarum scripturarum interpretátio; en el contexto simplem líbera interpretátio; después de un atento -, re
perspecta; después de un maduro -, re diu
multumque ponderata // (deliberación, consulta) deliberátio, onis f. Sin: disputátio;
quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -,
res habet multam deliberationem; pienso que
hay que hacer un más amplio - de la cuestión, ego ámplius deliberandum cénseo; someter algo a -, in quaestionem vocare áliquid
// (interrogatorio) interrogátio, onis f. Uso: de testigos, téstium interrogátio; hacer el - de
los testigos, testes interrogare.
examinador: (persona que examina) investigator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
examinator, oris m. Sin: exquisitor; probationis árbiter (-tri m) vel iudex (-dĭcis m); qui
explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
didícerint). Uso: - sinodal, examinator vel
iudex synodalis; iudex administris sacrorum
probandis.
examinando: examinandus, a, um. Sin: petītor; candidatus.
examinar: (investigar, indagar) investigare.
Sin: explorare; indagare; examinare; perpéndere; péndere. Uso: - la propia conciencia,
consciéntiam perscrutari; todo juez corrupto
examina mal la verdad, male verum exáminat omnis corruptus iudex // (- interrogando)
quáerere (áliquid; de áliqua re). Sin: inquírere (de áliqua re); experiri interrogando.
Uso: - el ánimo, la índole, el juicio, la ciencia, la pericia de uno, alicúius ánimum, índolem, iudícium, sciéntiam, perítiam
interrogando experiri; - a los testigos, testes
428
exceptuación
interrogare // (revisar, inspeccionar) probare.
Sin: spectare; recensere (áliquid) ; cognóscere (áliquid vel de áliqua re); temptare. Uso:
- el código, códicem recognóscere; - la moneda, la virtud, pecúniam, virtutem probare;
- las actas, de actis cognóscere // (observar
con ojo crítico) observare. Sin: inspícere.
Uso: - todas las partes del cuerpo, omnes
partes córporis inspícere // (considerar, ponderar) considerare (áliquid vel de áliqua re).
Sin: ponderare; perpéndere. Uso: - el pro y el
contra de algo, in utramque partem áliquid
perpéndere // (tratar, discutir, deliberar) consúlere (áliquid, de áliqua re); deliberare (de
áliqua re); agitare (áliquid, de áliqua re); disputare; dissérere (áliquid, de áliqua re) //
(tomar examen) v. examen.
exantema: exanthēma, ătis n. Sin: exánthesis; pustulátio; cutis efflorescéntia.
exantemático: exanthemáticus, a, um.
exarca: exarchus, i m.
exarcado: exárchia sive -archīa, ae f; (cargo
del exarca) exarchi munus (-nĕris n); (dignidad de exarca) exarchi dígnitas; (territorio
del exarca) praefectura, ae f; exarchi territórium.
excavación: excavátio, onis f. Sin: fóssio; effóssio; fossura. Uso: director de las -, fossionum magister vel praefectus; director general
de las -, fossionum summus moderator; material de -, relíquiae effossae; trabajo de -,
fossionis ópera ; hacer excavaciones, excavationes dúcere, perágere; fossiones fácere.
excavador: adj excavans, antis. Sin: fódiens
// sust excavator, oris m. Sin: fossor // (aparato que sirve para excavar) v. excavadora.
excavadora: excavatórium, ii n. Sin: máchina effódiens, fossória, excavans; fossó-
rium mechánicum; chamulcus fossórius.
exceder: - el peso, praeponderare. Uso: - el
peso en cinco kilos, quinque chil(i)ográmmata praeponderare.
excelencia: (título honorífico) Excelléntia, ae
f. Uso: ¿Vuestra - viene solo?, Excelléntia tua
sola venit? // (superior calidad o bondad) excelléntia, ae f. Sin: praestántia (en algo, alicúius rei). Uso: por -, per excelléntiam vel per
eminéntiam.
excéntrica: (pieza que gira alrededor de un
punto que no es su centro de figura) excentrum, i n. Sin: cámmia.
excentricidad: (estar fuera del centro) a
médio abhorrere // (extravagancia) excentrícitas vel eccentrícitas, atis f. Sin: insoléntia;
morósitas; (dicho excéntrico) témere vel insolenter dictum; (hecho excéntrico) témere
vel insolenter factum. Uso: - de carácter, ingénii insoléntia.
excéntrico: (de carácter raro, extravagante)
ínsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus.
Uso: conducta -, agendi rátio insólita (vel
nova atque mira, vel tortuosa et ínsolens);
hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter
communem morem consuetudinemque vívere vel ágere // (que está lejos del centro) localidad -, locus suburbanus; barrio -,
subúrbium, ii n // (Geom, que está fuera del
centro) e medio excedens. Sin: eccentros
(mf), on (n), gen -i.
excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordinárius; insólitus; singularis.
excepcionalmente: exceptionáliter. Sin: per
exceptionem; extraordinárie; singuláriter.
exceptuación: excéptio, onis f. Sin: exclúsio.
429
excerpta
excerpta o excerta: excerpta, orum npl.
exceso: nímium, ii n. Uso: - de velocidad,
nímia celéritas.
excitador: excitatórium, ii n. Sin: - eléctrico,
eléctricum excitatórium.
excitar: excitare. Sin: acúere, exacúere; stimulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare
ambulando famem.
exclamación: exclamátio, onis f.
exclamativo: exclamativus, a, um.
exclaustración: exclaustrátio, onis f.
exclaustrado: exclaustratus, a, um.
exclusivamente: exclusive.
exclusividad: exclusívitas, atis f. Sin: singuláritas; ius exclusivum.
exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: exclusória rátio.
exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclusóriae rationis studiosus; ad exclusivismum
pértinens.
exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclusórius; próprius; singularis.
excomulgado: excommunicatus. Sin: Ecclésiae communionis expers; communione fidélium privatus; a fidélium consortione
expulsus; sacris exclusus vel remotus; (a) sacris prohíbitus; sacrorum communione carens, expers, prohíbitus. Uso: - vitando,
excommunicatus vitandus // fig, e factione
expulsus. Sin: a societate exclusus.
excomulgar: excommunicare. Sin: anathe-
mare vel anathematizare; a sacris exclúdere;
de Ecclésia eícere; e fidélium consortione expéllere; Ecclésiae communione áliquem privare; sacrorum communione áliquem
privare; sacrorum communionem adímere
álicui vel ab áliquo; a sacrorum communione
áliquem prohibere.
excomunión: excommunicátio, onis f. Sin:
anathemátio; a sacris exclúsio; a fidélium
consortione expúlsio; Ecclésiae communionis privátio; a fidélium communione reiéctio;
sacrorum communionis adémptio vel privátio. Uso: absolver de la -, ab excommunicatione áliquem absólvere; excommunicationis
poenā liberare; áliquem in sacrorum communionem recípere vel restitúere; imponer la -,
v. excomulgar; incurrir en -, in excommunicationem incúrrere.
excretorio: excretórius, a, um.
excursión: (viaje por lo común corto) excúrsio, onis f. Sin: peregrinátio; peragrátio; iter,
itíneris; excursus, us m; decúrsio. Uso: - navales, excursiones navales; - de recreo, delectábilis peregrinátio; hacer una - al campo,
rusticanum iter perágere; in rus decúrrere.
excursionismo: excursionum stúdium. Sin:
peragrandi rátio.
excursionista: peragrator, oris m. Sin: excursor; peragrationum studiosus.
excusa: (acción de excusar o excusarse) excusátio, onis f. Uso: nota de -, excusátio
scripta // (justificación) satisfáctio, onis f.
Sin: purgátio // (pretexto) praescríptio, onis
f. Sin: nomen, mĭnis n // (motivo) títulus, i m.
Sin: causa. Uso: aducir una -, causam interpónere; aducir una - legítima, excusatione
idónea uti ; alegar como - la edad, excusare
aetatem; dar o alegar su edad como -, aetatem afferre; hallar una - adecuada, causam
430
exigencia
idóneam nancisci; no admitir la - de alguien,
causam alicúius neglégere; proporcionar una
- a alguien, excusationem álicui dare; con la
- de ..., per spéciem + gen; per causam + gen.
excusado: latrina, ae f (defluente aquā instructa vel ditata). Sin: latrinum, i n; secessus,
us m; postīcum; cella íntima vel secreta
(aquae proflúvio instructa vel ditata); loca
(-orum npl) secreta. Uso: taza de -, latrinae
vas (vasis n); vas séssile.
excusar: excusare áliquem álicui vel apud
áliquem // excusarse, se excusare álicui vel
apud áliquem de áliqua re, vel in áliqua re,
vel quod + indic vel subj, vel ac + inf. Uso: formalmente, formáliter se excusare; - oficialmente por algo, officiáliter se excusare
pro áliqua re.
execute (Inform), poner en movimiento,
poner en marcha: run. Sin: péllere; v. run.
exegesis o exégesis: exegēsis, is f. Sin: exegétice, es f; hermenéutica, ae f ; explicátio;
intrepretátio; explanátio. Uso: hacer la -, explicare; explanare; interpretari.
exegeta o exégeta: exegēta, ae m. Sin: interpres, ĕtis m; explanator; explicator; exegēsis
professor.
exegético: exegéticus, a, um. Sin: explanatórius; interpretatórius; ad interpretationem áttinens.
exención: - del servicio militar, (milítiae) vacátio, onis f; - de impuestos, de obligaciones,
immúnitas.
exequátur: (pase que da la autoridad civil
de un Estado a las bulas o rescriptos pontificios) exsecútio, onis f. Sin: litterarum apostolicarum exsecútio; Apostólicae Sedis decreti
exsecútio // (autorización que otorga el Jefe
del Estado a los agentes extranjeros para que
puedan ejercer las funciones propias de su
cargo) plácitum, i n. Uso: - real, regale plácitum.
exequial: exsequialis, e.
exequias: exséquiae, arum fpl. Sin: funus,
nĕris n; iusta, orum npl; suprema, orum npl;
exsequiale sacrum; iusta funébria vel exsequiália. Uso: asistir a las - de alguien, exséquias fúneris alicúius prósequi; celebrar las de alguno, alicúius exséquias ágere, celebrare, fácere, réddere.
exergo: exergon vel exergum, i n.
exfoliador, v. bloc.
exhibición: (acción de mostrar) exhibítio,
onis f. Sin: osténsio. Uso: - deportivas, lúdicra spectácula; - gimnástica, gýmnicum certamen; gýmnica exhibítio.
exhibicionismo: ostentátio, onis f. Sin: ostentamen, mĭnis n; iactántia; sui ostentandi
stúdium; nímia sui ostentátio; se palam proferendi stúdium // (perversión sexual) exhibitionismus, i m (córporis).
exhibicionista: ostentator, oris m. Sin: iactator; sui ostentandi studiosus; se palam proferendi studiosus.
exhibir: exhibere. Sin: ostentare; osténdere;
praebere; proferre; propónere // exhibirse, se
ostentare.
exhortativo: adhortativus, exhortativus, hortativus, a, um. Sin: monitórius; suasórius.
exhortatorio, v. exhortativo.
exigencia: (pretensión) postulatum, i n; postulátio, onis f // (necesidad) necéssitas, atis f.
431
exigir
Sin: res (rei f) necessária. Uso: ceder a las experimentales, experimenta admíttere.
exigir: exígere áliquid ab áliquo. Sin: imperare áliquid álicui.
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio militar, vacans, antis; immunis milítiā.
eximir: exímere. Sin: liberare. Uso: - a alguien del servicio militar, álicui milítiae vacationem dare.
existencia: exsisténtia, ae f. Uso: demostrar
la - de Dios, Deum esse probare; negar la de Dios, Deum esse negare.
existencial: exsistentialis, e.
existencialismo: exsistentialismus, i m.
existencialista: exsistentialista, ae m. Sin:
exsistentialismi sectator vel fautor; philósophus, qui exsistentialismi doctrinam ampléctitur.
existencialmente: exsistentiáliter. Sin: ad exsisténtiam quod áttinet.
exocarpio, v. exocarpo.
exocarpo: exocarpus, i m. Sin: exterior frúctuum pars.
exocrino: exócrinus, a, um. Sin: extra secernens. Uso: glándula -, glándula exócrina.
exoftalmia o exoftalmía: exophthálmia sive
-thalmīa, ae f; exophthalmus, i m.
exoftalmómetro: exophthalmómetrum, i n.
exoftalmos, v. exoftalmia.
exogenético, v. exógeno.
exógeno: exógenus, a, um. Sin: foris ortus.
exónfalo: exómphalus vel exómphalos, i m.
Sin: umbilīci hérnia.
exorcismo: exorcismus, i m. Sin: dáemonum
expúlsio.
exorcista: exorcista, ae m. Sin: dáemonum
expulsor.
exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcistérium; exorcistae munus, offícium, ordo.
exorcizar: exorcizare. Sin: dáemones expéllere, repéllere, deprecari.
exosmómetro: exosmómetrum, i n.
exósmosis: exósmosis, -is f.
exóstosis: (bulto leñoso que se forma en el
tallo y en las ramas de algunos árboles)
exóstosis, is f // (cierto tumor óseo) exóstosis,
is f. Sin: eminéntia vel excrescéntia óssea; os
excrescens.
exotérico: exotéricus, a, um.
exoterismo: exoterismus, i m. Sin: rátio exotérica; doctrina exotérica; doctrina públice
trádita vel impertita.
exotérmico: exothérmicus, a, um.
exótico: exóticus, a, um. Sin: peregrinus; externus; adventícius; advectícius (importado).
Uso: doctrina -, doctrina adventícia; lenguaje
-, exóticus sermo; locución -, peregrina locútio; vocablo -, exóticum verbum.
exotismo: peregrínitas, atis f. Sin: rerum exoticarum stúdium.
expansión: (Fís, acción de extenderse o dila432
experiencia
tarse) diffúsio, onis f. Sin: propagátio, onis f
// (fig, propagación) propagátio. Uso: - política, fínium vel impérii propagátio; necesidad
de - política, necéssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; impérii propagandi
necéssitas // (fig, manifestación efusiva de
un afecto o pensamiento) - del ánimo, ánimi
diffúsio vel effúsio. Sin: effusus ánimus.
expansionismo: expansionismus, i m. Sin:
expansionis cupíditas, stúdium; fines dilatandi stúdium; impérii propagandi stúdium.
expansionista: expansionista, ae m.
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expandens (-entis) // (de persona) apertus, a, um.
Sin: sincerus.
expatriado: exsul, ŭlis mf (patriā, domo).
Sin: prófugus; extorris, e.
expectación: (intensidad con que se espera
una cosa) exspectátio, onis f // (fiesta en
honor de la Virgen) Exspectátio partūs Beatae Mariae Vírginis.
expectativa: (posibilidad razonable de que
algo suceda) exspectátio, onis f. Uso: - económica positiva, exspectátio oeconómica positiva; conforme a la -, pro exspectatione.
expectoración: exscreátio, onis f.; exscreatus
vel screatus, us m.
expectorante: exscreativum, i n. Sin: medicamentum exscreationi adiuvandae; ad
exscreandum aptum remédium.
expectorar: screare vel exscreare. Sin:
exspectorare; exspúere.
expedición: (cosa a expedir) merces mittenda // (acción de expedir) míssio, onis f .
Sin: expedítio. Uso: - de cartas, míssio epis-
tularum // (viaje o marcha) expedítio, onis f.
Sin: peregrinátio. Uso: - al planeta Marte,
expedítio in stellam errantem Martem.
expedidor: expeditor, oris m; expeditionárius, ii m. Sin: mittens // (empresario de
transportes) rei mittendae procurator; missionum procurator; - de mercadería, mittendae mercis procurator; mércibus mittendis
procurator; - público, del Estado, bastagárius,
ii m.
expediente: (conjunto de papeles referentes
a un asunto): fascículus, i m. Sin: libellus;
instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum
npl; tabellae, arum fpl; fascículus insertus;
pagellarum fascículus; documentorum séries;
tabularum vel instrumentorum corpus. Uso:
- de una causa, litis instrumentum.
expedir: (mandar, remitir) míttere. Sin: expedire.
expeditivo: celer, ĕris, ĕre. Sin: festinus; paratus; promptus.
expendedor, ra: distractor, oris m; distractrix, icis f. Sin: vénditor vel venditator, oris
m. Uso: - clandestino, vénditor clandestinus.
expensas: a sus -, suis súmptibus; a - del estado, público sumptu.
experiencia: experiéntia, ae f. Sin: experimentum; usus, us m. Uso: - connatural, experimentum naturae consentáneum; la - diaria,
usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
longa experiéntia; longinqui témporis usus;
- política, usus rei públicae; - precoz, rerum
experiéntia velox; - de las cosas del mundo,
rerum saeculárium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
homo prudentíssimus; homo usu práeditus;
homo multarum rerum usum habens // adquirir - en algo, áliquid experiri; usum alicúius
433
experimentación
rei experiri; haber hecho - de algo, rem expertam habere; saber algo por -, áliquid usu
compertum habere; aliquid usu cógnitum habere; tener poca -, usu non satis esse; tener
gran - en algo, in áliqua re usum habere.
experimentación: experimentátio, onis f.
experimental: experimentalis, e. Sin: experimento probatus; experientiā innixus; in experimentis pósitus (que se funda en la
experiencia); experimentis cógnitus (conocido por experiencia); qui, quae, quod experimentis constat; qui, quae, quod experiendo
(vel experimentis) attíngitur, dignóscitur,
cognóscitur, comprobatur. Uso: ciencias -,
sciéntiae vel doctrinae experimentis nixae;
sciéntiae positivae; dato -, experimenti indícium; medicina -, medicina experimentis
constans vel nixa.
experimentalmente: experiendo vel experiundo. Sin: experimento vel experimentis;
usu (por la experiencia o práctica). Uso: se
aprende -, experiendo vel experimentis díscitur.
experimento: experimentum, i n. Uso: - atómicos, nucleares, experimenta atómica; atomicorum instrumentorum experimenta; científicos, technicorum experimenta; - televisivos, experimenta televisífica; - de psicología, experimentum psychológicum.
experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; expertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire.
expiación: (acción) expiátio, onis f // (efecto)
piáculum, i n. Uso: - de los crímenes, expiátio scélerum; sacrificios de -, piaculária,
orum npl; en -, piáculi causā.
expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso:
cabrón -, piacularis víctima.
explicación: explicátio, onis f. Sin: explanátio, onis f.
explicar: explicare. Uso: ¿quién sabe - esto?,
quis hoc exprímere scit?
explicativo: explanatórius, a, um. Sin: ad
explicandum aptus. Uso: nota -, commentárium, ii n.
explícitamente: expresse. Sin: aperte; clare;
manifeste; expressis verbis (con palabras explícitas); nullis ambágibus (sin ambages).
Uso: prohibir -, planíssime vetare.
exploración: explorátio, onis f. Uso: la - de
las ruinas de Troya, explorátio ruinarum
Troianarum.
explorador: explorator, oris m. Sin: indagator; speculator; investigator // (escultista) v.
esta voz.
explosión: explósio vel displōsio, onis f. Sin:
dirúptio; erúptio; prorúptio. Uso: - atómica,
atómica dirúptio; - gigantesca, displósio gigantēa vel ingens; - mortífera, mortífera explósio; explosiones de bombas, bombarum
vel pyrobolorum displosiones ; - de gas, displósio gasalis vel gasi; fase de -, displosionis
gradus (- us m) // fig effúsio, onis f. Sin: erúptio. Uso: - de alegría, effúsio ánimi in laetítia;
- de vicios, erúptio vitiorum.
explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displosivus; displōdens; dirumpens // sust matéria
displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vĕris
m) pýrius vel displosivus.
explotación: abusus, us m. Uso: las diversas
formas de -, abusūs várii modi.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui nímium ex aliena ópera quaestum vel lucrum
facit.
434
expresión
explotar: (sacar utilidad) fructum cárpere
vel prómere. Uso: - bosques, silvas cáedere;
- un campo, agrum cólere vel excólere; - una
mina, fodinam exercere // (abusar) áliquem
emúngere. Sin: nímium quaestum ex alicúius
ópera fácere; alicúius óperā laboreque abuti.
Uso: - robando, furtis quaestum fácere; - al
Estado, quáestui habere rem públicam; - la
amistad, la familiaridad, amicítiā, familiaritate abuti; - la ignorancia del pueblo, ex plebis ignorántia quaestum fácere; - la miseria
de los pobres, inópiā miserorum abuti; - la
sangre de los pobres, páuperum óperam sanguinemque quáestui habere.
exponencial: exponentialis, e..
exponente: Mat index, dĭcis m.
exponer: Fotogr expónere luci.
exportación: (acción de exportar) exportátio, onis f. Sin: evéctio // (lo que se exporta)
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso:
cerveza de -, cervésia exportatícia // (conjunto de cosas exportadas) res (rerum) exportatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae.
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus.
exportador: adj exportans, antis. Sin: évehens, entis // sust exportator, oris m. Sin:
evector; eductor.
exportar: exportare. Sin: efferre; evéhere.
exposición: (acción y efecto de exponer) exposítio, onis f. Sin: exhibítio. Uso: - de cuadros, exhibítio imáginum; - del Santísimo
Sacramento, pública Sacramenti Augusti
adorátio; hacer la - del Santísimo, Sacramentum Augustum pópulo supplicationis causā
propónere // (fig, narración) narrátio vel
enarrátio, onis f. Sin: descríptio; explanátio
// - fotográfica, exposítio luci // (presentación
pública de artículos de industria, ciencias o
artes) exposítio, onis f. Sin: exhibítio; osténsio; pública ostentátio. Uso: - mercantil, merces venales propósitae; - misionera, exposítio
missionalis vel missionária; - mundial, exhibítio mundana; - universal, internacional, exposítio universalis, internationalis // - de
aparatos de radio y televisión, exposítio
instrumentorum radiophonicorum ac televisificorum; - de arte total, universae vel totalis
artis pública ostentátio; - de cuadros, tábulae
propósitae; - de la prensa católica, exposítio
catholicarum scriptionum; librorum ephemeridumque de re católica expositio; - de retratos, exhibítio imáginum; hacer una - de
cuadros, pictas tábulas ad spectandum propónere; tábulas própalam collocare.
expósita: (infans vel puella) expósita, derelicta, proiectícia.
expósito: (infans vel puer) expósitus, derelictus, proiectícius. Uso: casa de expósitos, brephotrophēum, i n; brephotrophīum, ii n;
hospítium infántibus alendis.
expositor: (persona que expone o interpreta)
expósitor, oris m // (persona que presenta sus
productos u obras en una exposición pública)
tabernáculi exhibitórii custos (-odis m) vel
appáritor (-oris m). Sin: tabernáculo exhibitório addictus.
expresamente: (claramente) v. explícitamente // (ex profeso, con particular intento)
consulto. Sin: déditā óperā.
expresión: (manifestación) expréssio, onis f.
Sin: declarátio; manifestátio; descríptio; repraesentátio. Uso: - ajenas a la auténtica realidad de la religión católica, religiosae vitae
rationes a germana religione cathólica alienae; expresiones de la comunión eclesial, expressiones communionis ecclesialis //
(palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; vocá-
435
expresionismo
bula; copulata verba; coniunctae vel copulatae voces. Uso: - metafóricas, verba translata
// (locución) díctio, onis f. Sin: enuntiátio; locútio; phrasis. Uso: - elíptica, curta senténtia;
enuntiátio ellíptica; - idiomática, peculiaris
locútio // - algebraica, algébrica expréssio,
rátio, repraesentátio; - de alegría, effusa laetítia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vírium, víribus) f.
expresionismo: expressionismus, i m. Uso: alemán, expressionismus theodiscus vel germánicus.
expresionista: expressionista, ae m. Sin: expressionismi sectator.
expresivamente: expressive. Sin: aperte;
plane; significanter.
expresivo: (referido a cosas) éxprimens,
entis. Sin: signíficans; declarans. Uso: ademán -, gestus rem et senténtiam éxprimens;
ojos -, óculi loquaces; rostro -, vultus argutus
// (referido a expresiones) signíficans, antis;
vívidus; vivus. Uso: palabras - , verba significántia; palabras más -, verba plus efficiéntia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin:
gravis. Uso: discurso-, orátio gravis; sentencia -, senténtia fortis.
expreso: (correo extraordinario) epístula
praepes (-ĕtis). Sin: próperae lítterae (-arum
fpl). Uso: por -, citíssimo cursu // (tren rápido) tramen (-mĭnis n) celérrimum. Sin: hamaxóstichus citíssimus.
exprimidera, exprimidero o exprimidor:
pressórium, ii n. Sin: máchina éxprimens.
Uso: - eléctrica, eléctricum pressórium; - de
agrios, citreorum pressórium; máchina cítreis
exprimendis.
ex profeso: ex professo. Sin: consílio; indústriā; de vel ex indústria.
expropiación: expropriátio, onis f. Sin:
adémptio; spoliátio; deiéctio; proprietatis privátio; bonorum adémptio. Uso: - de un fundo,
deiéctio de fundi possessione; deiéctio de
solo, de possessione fundi; - por pública utilidad, vindicátio alicúius rei ex rei públicae
utilitate facta.
expropiar: expropriare. Sin: álicui proprietatem adímere, abrípere, auferre, démere; áliquem
proprietate
privare;
áliquem
possessione spoliare; spoliare áliquem áliqua
re; áliquem de possessione alicúius rei deícere; áliquem possessiónibus (vel bonis) deícere, deturbare, depéllere, expéllere;
adímere áliquid ab áliquo; adímere áliquid
álicui. Uso: - por pública utilidad, ex rei públicae utilitate vindicare áliquid.
expulsión: expúlsio, onis f. Sin: depúlsio;
eiéctio; exáctio.
expurgado: (de autor o libro) emendatus, a,
um. Sin: expunctus.
expurgar: expurgare, purgare. Sin: emendare, corrígere; resecare vel expúngere. Uso:
hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
exquisitez: (de comidas) suávitas, atis f; delíciae, arum fpl; (de ánimo) nobílitas (-atis f)
ingénita; (de maneras) elegántia, ae f; (de estilo) scribendi lenocínium.
ex rey: quondam rex. Sin: rex sólio deturbatus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fúerat.
extasiarse: (arrobarse, caer en éxtasis) v. éxtasis // (maravillarse, embelesarse) alicúius
rei admiratione, gáudio, laetítiā, voluptate
perfundi. Sin: summa alicúius admiratione
(...) áffici; singulari admiratione (...) efferri.
436
extradición
éxtasis: (arrobamiento del alma que se siente
transportada fuera del cuerpo) éxtasis, is f.
Sin: mentis recessus (-us m); ánimi abalienátio; ánimus a córpore abstractus; mens a sénsibus (vel a córpore) revocata; secessus
mentis atque ánimi a córpore; mentis animique in Deum raptus (-us m). Uso: caer en -,
tener -, divino spíritu inflari vel tangi; abalienato a rebus ómnibus ánimo in Deum rapi; a
sénsibus ábstrahi ac seráphicis liquéscere ardóribus // (estado del alma enteramente embargada por un intenso sentimiento de
admiración, alegría, etc.) summa admirátio
(- de admiración); summa voluptas (- de placer).
extemporáneo: extemporáneus, a, um. Sin:
extemporalis, e.
extensible: extensíbilis, e.
extensión: (acción y efecto de extender o extenderse; capacidad para ocupar una parte
del espacio) exténsio, onis f. Sin: amplificátio; dilatátio; latitudo. Uso: la - de las frecuencias
radiales,
frequentiarum
radiophonicarum extensiones.
extensivamente: extensive.
extensivo: extensivus, a, um.
extensor: adj extensórius, a, um. Sin: expansórius. Uso: músculo -, músculus extensórius
// (aparato de gimnasia) musculorum extensórium. Sin: instrumentum expansórium.
extensómetro: extensómetrum, i n.
extenuación: (enflaquecimiento) mácies, ēi
f // (debilitación extremada de las fuerzas)
defatigátio, onis f. Sin: languor; lassitudo,
dĭnis f.
exteriorización: manifestátio, onis f. Sin:
(ad) extra prolátio.
exteriorizar: manifestare. Sin: extra proferre.
exterminador, ra: exterminator, oris m; exterminatrix, icis f.
exterminio: excídium, ii n. Uso: campo de -,
campus excídii.
extintor: exstinctórius, a, um // (sujeto -)
exstinctor, oris m // (aparato -) exstinctórium,
ii n. Sin: instrumentum exstinctórium; apparatus exstinctórius.
extirpador: Agr máchina exstirpatória.
extra, v. comparsa.
extra-atmosférico: extra-atmospháericus, a,
um.
extracción: evúlsio, onis f. Sin: edúctio. Uso:
- dentaria, evúlsio dentis; - social, genus,
nĕris n; stirps, stirpis f.
extracto: (resumen sustancial de un escrito)
epítome, es f. Sin: summárium; breviárium;
excerpta, orum npl. Uso: hacer un - de algo,
áliquid breviare, cógere, contráhere, stríngere, astríngere, constríngere, perstríngere;
áliquid in epítomen (vel in angustum) cógere;
epítome áliquid circumscríbere; breviárium
alicúius rei perágere // (producto obtenido
por evaporación de un zumo o de una disolución de sustancias vegetales o animales) extractum, i n. Sin: liquor; sucus expressus.
Uso: - de carne, iuruléntia, ae f ; - de sésamo,
sucus ex sésamo (vel ex sísamo, vel ex sésama) expressus o simplem sucus ex sésamo.
extradición: tradítio expostulata. Uso: - de
los reos, reorum tradítio; derecho de -, ius
tradendi reos; pedir, exigir o reclamar la - de
437
extraditar
alguno, alicúius traditionem pétere, exígere;
no tener el derecho de -, iure non pollere tradendi reos.
extraditar: réddere. Sin: trádere expostulatum (reum); trádere expostulatam (ream).
extraescolar: extrascholaris, e.
extraeuropeo: extraeuropaeus, a, um. Sin:
haud europaeus; extra Europam pósitus vel
situs.
extrajudicial: extraiudicialis, e.
extralegal: extralegalis, e.
extranjerismo: (afición desmedida a costumbres extranjeras) immódicum consuetúdinis externae stúdium. Sin: immódicum
morum extraneorum stúdium // (voz, frase o
giro de un idioma empleados en otro) vox externa.
extranjero: (natural de una nación con respecto a los naturales de cualquier otra) ádvena, ae mf. Sin: alienígena, ae m;
peregrinus, i m; externus vel extráneus, i m.
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para
con los -, hostílitas erga extráneos // (que es
o que viene de país extranjero): exter vel éxterus, a, um. Sin: externus; extráneus; peregrinus; alienígenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (país extranjero) externa gens; éxterae nationes vel
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al
-, peregrinátio ; habitar en el -, péregre vel in
éxtera regione habitare; ir al -, péregre exire
vel proficisci; volver del -, péregre redire.
extraordinario: extraordinárius, a, um. Sin:
incredíbilis; inauditus; singularis; insignis;
admirábilis, mirábilis; mirus.
extraparlamentario: extraparlamentárius.
extrapolación: Mat extrapolátio, onis f.
extrapolar: Mat extrapolare.
extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; extraterrestris, e. Sin : alienígenus stellaris //
sust extraterrestris íncola (-ae f). Sin: alienígena (-ae m) stellaris.
extraterritorial: extraterritorialis, e. Sin: dicione aliena immunis; pública territórii potestate immunis; a pública territórii
auctoritate immunis. Uso: regiones españolas -, hispánicae regiones extraterritoriales.
extraterritorialidad: extraterritoriálitas, atis
f. Sin: alienae dicionis immúnitas; públicae
territórii potestatis immúnitas. Uso: derecho
de -, (públicae) immunitatis ius; ius immunitatis dicionis alienae; gozar del derecho de -,
públicae immunitatis iure frui.
extrauterino: extrauterinus, a, um.
extravagancia: insoléntia, ae f. Sin: nóvitas
// (discurso extravagante) inepte vel stulte
dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir
extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; deliramenta loqui // (acción extravagante) inepte vel stulte factum. Uso: hacer
extravagancias, ineptire; desípere; inepte fácere.
extravagante: (que hace o dice fuera del
orden regular) ínsolens, entis. Sin: insólitus;
absurdus; a normis abhorrens // (ridículo) ridículus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus //
(que obra con extravagancia) morosus, a,
um. Sin: cerebrosus; fátuus; stultus; insípiens.
extraviado: (apartado del camino) dévius, a,
um. Sin: deflexus; de via deductus; viā
deceptus; a recto itínere aversus, deductus,
abstractus // fig pérditus, a, um. Sin: corrup-
438
eyectable
tus; pravus. Uso: una muchacha -, corrupta
virgo; muchachos -, pérditi adulescentes.
eyectable: eiectábilis, e.
extraviar: (hacer perder el camino) áliquem
e recto itínere dedúcere, abstráhere, avértere,
abdúcere // fig áliquem corrúmpere. Sin:
transversum ágere áliquem. Uso: - a una muchacha, vírginem corrúmpere vel vitiare //
(inducir a error) áliquem in errorem indúcere.
extraviarse: (descarriarse) deerrare. Sin: itínere deerrare; ex via excédere vel decédere;
declinare de via; ex itínere defléctere; e recto
itínere aberrare; e recta via aberrare, declinare, defléctere // fig corrumpi. Sin: deferri;
ad pravitatem venire; in detérius mutari.
extravío: errátio, onis f. Sin: erratum; erratus,
us m; error. Uso: - intelectual, error; error
mentis; - moral, errátio; error; ánimi depravátio.
extremaunción: extrema únctio (-onis f).
Uso: administrar la -, sacro óleo inúngere
áliquem.
extremismo: extremismus, i m. Sin: doctrina
vel fáctio extrema; doctrina extremarum pártium.
extremista: extremista, ae m. Sin: partis extremae fautor, sectator; extremarum pártium
ássecla. Uso: - musulmanes, extremistae musulmani.
extremo: (punto último a que puede llegar
algo) punctum extremum.
exulcerativo: exulceratórius, a, um.
exvoto: (don votivo) donárium, ii n // (cuadro
votivo) tábula, ae f. Sin: tabella votiva vel ex
voto.
439
F
fábrica: fábrica, ae f. Sin: officīna; ergastérium; domus fabricatória; machinária domus.
Uso: - metalúrgica, fábrica metallorum; química, fábrica chémica; - textil, de tejidos,
textrinum, i n; opifícium téxtile; - de acero,
chalybéia, ae f; officina ferrária; chálybis officina vel fornax; ergastérium chalybárium; de algodón, officina xýlina; - de anteojos,
perspicillorum officina; - de armas, armorum
fábrica; - de artículos de punto, lanifícium;
tunicularum officina; - de automóviles (automotores, coches), ergastérium cinéticum; autoraedarum (vel autocinetorum, vel
automobílium) fábrica vel officina; - de automotores Fiat, socíetas autocinetorum effectrix, cui nomen Fiat; - de coches “Opel”,
officina autocinética “Opel”; - de coches populares (“VW”), officina autocinetorum populárium (“VW”); - de azúcar, sácchari
officina; - de bicicletas, officina cyclística,
birotária, birotulária, birotalis; officina birotarum; - de cerveza, cervísiae officina vel fábrica; ergastérium cervísiae coquendae; - de
computadoras, officina ordinatrorum; - de
dulces, cuppedinaria officina; - de electricidad, electrificīna; - de gas, fábrica gasi vel
gásii; officina gásica vel gasária; - de lanas,
lanária, ae f ; officina lanária; - de material
plástico, officina rerum plasticarum; - de
muebles, supelléctilis officina; - de papel,
chartária officina; - de plutonio, plutónii officina; - de pólvora, púlveris pýrii officina; de porcelana, fábrica porcellánica; - de satélites artificiales, satéllitum artificiálium (vel
artificiosorum) officina; - de seda, officina
bombýcina vel sérica; - de soda, nitrifícium,
ii n.
fabricable: fabricábilis, e
fabricación: fabricátio, onis f. Sin: conféctio;
constrúctio; aedificátio. Uso: - en serie, fabricátio serialis; - de edificios, fabricátio aedificiorum; tanques de - rusa, currus
cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
fabricatórius.
fabricador: (que inventa o dispone una cosa
no material) machinator, oris m. Sin: molītor;
auctor.
fabricante: fábricans, antis. Sin: fabricator;
ártifex; faber; ópifex. Uso: - de armas, armorum faber ; - de fósforos, mercis sulphuratae
ópifex; - de ladrillos, laterárius, ii m; - de sellos, sigillárius, ii m; sigillator, oris m; - de
tejidos, textor, ōris m; - de vidrios, vitrárius,
ii m; faber vitrárius.
fabricar: (construir un edificio, un muro,
etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare,
exaedificare; constrúere, exstrúere // (fig,
hacer o construir una cosa inmaterial) strúere. Sin: fíngere; machinari; moliri; excogitare; architectari. Uso: - una mentira,
mendácium strúere.
fábula: fábula vel fabella, ae f. Sin: apólogus.
fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
(vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel
conscriptor.
fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um.
facción: consociátio, onis f. Uso: - “Hamas”,
consociátio “Hamas”; - islámica “Hamas”,
consociátio islamística, quae appellatur
“Hamas”; - terrorista, consociátio terrorística.
440
fagocitosis
fachada: (parte exterior de un edificio)
frons, frontis f. Sin: frontispícium; aedifícii
frons; pars antīca // (fig, portada de un libro)
libri fácies.
facilidad: facílitas, atis f. Uso: - de expresión,
fluens orátio; orationis facílitas; commóditas
orationis; - de improvisación, extemporalis
facílitas; - de palabra, facílitas sermonis.
facilitar: facilitare. Sin: faciliorem réddere;
alleviare.
facineroso: facinorosus vel facinerosus, a,
um. Sin: flagitiosus; inīquus; sceleratus; scelestus.
facócero, v. facóquero.
facóquero: phacochoerus, i m.
facsímil: exemplar, aris n. Sin: exemplum;
exemplum simíllime expressum; lítterae assimulatae; facsímile, is n.
factor: (empleado de ferrocarril que cuida
de la recepción, entrega o expedición de las
mercancías y equipajes) expedītor, oris m //
Mat factor, oris m.
factótum: (sujeto que desempeña en una
casa o dependencia todos los menesteres) alicúius topanta (n indecl). Sin: factótum indecl; rerum ómnium actor; qui facit totum //
(coloq, persona entremetida, que oficiosamente se presta a todo género de servicios)
ómnibus se immiscens negótiis; ardálio vel
ardélio, onis m; factitator // (persona de plena
confianza de otra y que en nombre de esta
despacha sus principales negocios) ómnium
alicúius negotiorum curator. Sin: ómnium
rerum alicúius transactor et minister.
factura: (hechura) factura, ae f. Sin: confec-
tura; conféctio. Uso: precio de -, manuprétium // - comercial, rátio, onis f. Sin: nomen
(-mĭnis n); sýngrapha sumptuária; rátio nummária; (scídula) prétii index (-dĭcis mf); rationis pecúnia; expensarum index, ordo, nota,
rátio. Uso: pagar una -, nomen (vel rationis
pecúniam) sólvere, dissólvere, persólvere.
facturar: (extender las facturas) perscríbere.
Sin: in rationem referre; in notam expensarum referre.
facultad: (potencia física o moral) facultas,
atis f. Sin: potestas; vis. Uso: - generativas,
genitales vires; - visiva, cernendi facultas; del ánimo, ingénii vel ánimi facultas // (en las
universidades, cuerpo de docentes de una
ciencia) facultas, atis f. Sin: academīa; académica facultas; magistérium. Uso: - católica,
facultas cathólica; - de ciencias políticas, facultas doctrinae políticae; magistérium de re
política; magistérium doctrinae políticae tradendae; - de ciencias puras y aplicadas, magistérium tradendis doctrinis theoréticis et
rerum úsui adhíbitis; - de derecho, magistérium iuris disciplinae tradendae; - de derecho
canónico, facultas iuris canónici; - de filosofía, facultas philosóphiae; académica facultas philosóphica; - de letras, magistérium
lítteris tradendis; - de medicina, facultas medicinae; - de pedagogía, facultas paedagógiae; magistérium educationi tradendae; - de
teología, facultas theológiae.
faena: (matar reses y descuartizarlas) mactátio, onis f; mactatus, us m. Sin: laniátio, laniamentum; caedes; occísio; nex (necis f);
trucidátio.
faenar: mactare. Sin: laniare; cáedere; occídere; necare; trucidare; iugulare.
fagocito: phagócytum sive -gocytum, i n.
fagocitosis: phagocytosis, -is f.
441
fagot
fagot: fagotum, i n; fagotus, i m. Sin: magna
tíbia.
faisán: phasianus, i m; phasiana, ae f. Sin:
phasiana avis.
falleba: péssulus, i m.
falo: phallus, i m.
falsario: falsárius, ii m. Sin: adulterator.
faja: fáscia, ae f. Sin: táenia. Uso: - usada
para llevar el dinero, zona; el que hace fajas
de tal tipo, zonárius // (cinturón) cíngulum;
vitta.
falsarregla: (instrumento que se compone de
dos reglas movibles alrededor de un eje) régulae móbiles // (falsilla) v. esta voz.
falcidia: detráctio, onis f.
falsetista: cantor falsam vóculam (vel tínnulam vocem) edens.
fakir, v. faquir.
falda: (ropa talar de la cintura abajo) cástula, ae f. Sin: gonna vel gunna; súpparum;
limus; lacínia; hypozónium; túnica inferior.
Uso: - clara, oscura, gunna clara, obscura; con pliegues, cástula plicata; limus plicatus
// (regazo) sinus, us m. Sin: grémium // (fig,
parte inferior de un monte o sierra) radix,
icis f; radices, um fpl. Uso: detenerse en la de un monte, sub monte consístere; in montis
radice (vel radícibus) consístere.
faldistorio: faldistórium, ii n. Sin: pontificale
vel episcopale subséllium.
falena: phalaena, ae f. Sin: nocturnus papílio
(-onis m).
falible: fallíbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli
potest.
fálico: phállicus, a, um.
falla: defectus, us m; deféctio, onis f. Sin: vítium; lacuna. Uso: - eléctrica, defectus electricitatis; - mecánica, defectus machinalis;
fallas en la seguridad de los sistemas, lacunae securitatis systématum.
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum
habere.
falsete: falsa vócula. Sin: tínnula vox; vox
arte acútior.
falsificación: falsificátio, onis f. Sin: simulátio; falsátio; falsimónia; falsimónium; adulterátio; contaminátio.
falsificado: adulterinus, a, um. Sin: falsificatus, falsatus; falsus; simulatus; fictus; corruptus; vitiatus.
falsificar: falsificare. Sin: falsare; adulterare;
imitari; corrúmpere; depravare. Uso: - el dinero, nummos adulterare; - la firma de uno,
alicúius nomen (vel subscriptionem, vel nóminis subscriptionem) simulare; - los resultados de las investigaciones, effectus
investigationum falsificare.
falsilla: régula lineata. Sin: suppósita linearum vestígia; translúcidae scribendi líneae;
lineata exemplarisque página.
falta: (acto contrario al deber u obligación)
culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -,
culpam vel noxam admíttere // (infracción
voluntaria de la ley) legis violátio. Uso: cometer una -, legem violare, non servare, non
observare; contra legem fácere, commíttere;
poenáliter ágere; no hubo -, nihil contra
legem commissum // (error) mendum, i n //
(escasez) inópia, ae f Sin: penúria // (priva-
442
fantaseo
ción) privátio, onis f. Sin: adémptio; detráctio.
fanerogamia: phanerogámia sive -gamīa, ae
f.
falucho: phaselus, i m. Sin: lembus; navis
cursória.
fanfarria: (baladronada) v. fanfarronería //
(banda militar de música) mílites aeneatores
mpl.
falúa: cymba, ae f.
fama: fama, ae f. Uso: - de santidad, sanctitatis fama; de - mundial, per orbem claríssimus.
familia: familia, ae f. Uso: - bien constituida,
família bene ordinata; - imperial, família imperatória; - nuclear, família restricta; - numerosa, família fecunda; família crebrae
prolis; família multorum filiorum; - real,
régia domus; família régia; - religiosa, religiosa família; Sagrada -, Sacra Domus; Nazarethana Domus.
fan (admirador entusiasta): admirator studiosíssimus; nímius admirator.
fanal, v. farol.
fanáticamente: fanátice. Sin: furenter; furiose.
fanático: fanáticus, a, um. Sin: furens, entis;
furiosus. Uso: ser -, inflammato ánimo esse.
fanatismo: fanatismus, i m. Sin: delirátio;
furor; fanáticum stúdium; fanáticus ardor,
aestus (-us m), furor; ánimus inflammatus vel
fanáticus.
fanatizador: fanático stúdio áliquem éxcitans, inflammans, compellens.
fanatizar: fanático stúdio áliquem excitare,
inflammare, compéllere.
fanerógamas: phanerógamae, arum fpl.
fanerógamo: phanerógamus, a, um.
fanfarrón: adj gloriosus, a , um. Sin: vaníloquus // sust homo gloriosus; sálaco, onis m;
iactator; ostentator; sui ipsīus iactator vel laudator. Uso: ser -, de se gloriósius praedicare;
se iactare gloriósius et insoléntius.
fanfarronada: (dicho propio de fanfarrón)
gloriose dictum // (hecho propio de fanfarrón) gloriose factum.
fanfarronear: gloriari. Sin: se efferre vel iactare; arroganter (vel iactanter, vel insolenter,
vel superbe) se gérere; gloriósius de se praedicare; gloriósius vel magnificéntius loqui; se
magnífice iactare et ostentare.
fanfarronería: gloriátio. Sin: iactátio, iactántia; sui iactántia; vaniloquéntia; venditátio; ostentátio; inanis iactántia; gloriosa
venditátio; pútida ostentátio; venditátio atque
ostentátio.
fanta-ciencia: sciéntia fabularis. Sin: narrátio phantástica; phantasciéntia.
FAO (Food and Agricultural Organization):
Unitarum Nationum Institutum alimóniae
atque agriculturae provehendis; ministérium
alimentis et agrorum culturae praepósitum.
fantasear: inánia cogitare. Sin: nugas meditari; ánimo vagari, aberrare, deerrare, errare;
phantásiā discúrrere, machinari, moliri.
fantaseo: (sueño de la fantasía totalmente
irrealizable) imaginária, orum npl. Sin: ima-
443
fantasía
ginátio; fíctio; phantásia; nugae, arum fpl; inéptiae, arum fpl; inanes imágines; fictae cogitatione imágines; inanes mentis spécies;
sómnia; res fictae vel commentíciae.
fantasía: (imaginación) phantásia sive -tasīa,
ae f. Sin: imaginátio; phantástica imaginátio;
cogitationis (vel cogitandi, vel imaginandi)
vis // (imagen formada por la fantasía) ficta
imago. Sin: mentis spécies; res cogitatione
ficta vel depicta // (ficción, cuento) mentis inventum. Sin: commentum; res commentícia;
ficta et commentícia fábula.
fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) gloriosus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; praesumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene
mucha imaginación) phantásticus, a, um.
Sin: imaginosus.
fantasma: (espectro, aparición fantástica)
spectrum, i n. Sin: larva; umbra // (quimera,
apariencia) umbra inanis. Sin: vana imago;
commentum // (en la terminología escolástica, imagen sensible, individual y concreta
de las cosas) imago, gĭnis f. Sin: spécies, ēi f.
fantasmagoría: (ilusión de los sentidos)
phantasmagorīa, ae f. Sin: phantástica vísio
// (figuración vana de la inteligencia) phantasmática illúsio.
fantasmagórico: phantasmagóricus, a, um.
Sin: phantasmáticus.
fantasmal: phantasmáticus, a, um.
fantásticamente: phantástice. Sin: ficte;
mente et cogitatione.
fantástico: phantásticus, a, um. Sin: commentícius; imaginárius. Uso: historias -, históriae commentíciae.
fantoscopio: phantascópium, ii n.
FAQ (Inform) acróstico de: Frequenter Allatae Quaestiones.
faquín, v. changador.
faquir: fakirus vel fachirus, i m.
faradio: farádium, ii n; fáradum, i n.
faralá: limbus, i m. Sin: lacínia.
fardo: fascis, is f. Sin: moles, is f (mércium);
sárcina circumligata.
farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussitare.
faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl;
gula; guttur, ŭris n.
faringismo: pharyngismus, i m. Sin: musculorum pharyngis contráctio.
faringitis: pharyngitis, ĭdis f. Sin: pharyngis
(fáucium, gulae, gútturis) inflammátio vel inflátio.
faringoespasmo, v. faringospasmo.
faringología: pharyngológia sive -logīa, ae f.
faringoscopia: pharyngoscópia sive -scopīa,
ae f.
faringoscopio: pharyngoscópium, ii n.
faringospasmo: pharyingospasmus, i m.
faringostenosis: pharyngostenosis, -is f.
faringoterapia: pharyngotherapīa, ae f. Sin:
pharyngoiatrīa; pharyngis curátio.
faringotomía: pharyngotómia sive -tomīa, ae
f.
444
farmacomanía
faringotómico: pharyngotómicus, a, um.
Sin: ad pharyngotómiam spectans.
faringótomo: pharyngótomum, i n.
farisaico: pharisáicus, a, um. Sin: pharisaeus; pharisaeorum (gen pl) // (hipócrita)
fallax, acis (gen pl fallácium vel fallacum).
Sin: mendax; simulator; simulationis amans.
fariseísmo: pharisaeismus, i m. Sin: pharisaeorum doctrina vel disciplina // (hipocrisía)
hypócrisis, is f. Sin: fucata religionis spécies.
farmaceuta, v. farmacéutico.
farmacéutico: adj pharmacéuticus, a, um.
Sin: medicamentárius. Uso: arte -, (ars) medicamentária, ae f // (el que profesa la farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: (rei)
medicamentáriae doctor // (el que ejerce la
farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: pharmacopōla, ae m. Uso: - de medicinas atómicas, pharmacopola atómicus.
farmacia: (ciencia) pharmacológia sive logīa, ae f. Sin: pharmacéutica, ae f (sciéntia);
medicamentorum (medicamentária, de medicamentis) disciplina, doctrina, sciéntia //
(profesión de esta ciencia) medicamentária,
ae f. Sin: medicamentária (medicamentáriae,
medicamentárii) ars, munus (-nĕris n), proféssio // (laboratorio del farmacéutico) officina medicamentárii vel medicamentária //
(despacho del farmacéutico) pharmácia, ae f.
Sin: pharmacopólium; pharmacotheca; medicamentária; medicamentárii vel pharmacopōlae
taberna;
medicamentária
vel
medicamentorum taberna.
fármaco: medicamentum, i n; medicamen,
mĭnis n; phármacum, i n.
farmacocresia: (instrucción para la preparación de medicamentos) composítio medi-
camentorum // (receta) médici praescriptum
(praescríptio, praeceptum, iussum); praescriptum médicum; praescríptio médica.
farmacodinamia: pharmacodynámice, es vel
pharmacodynámica, ae f. Sin: pharmacodynámica disciplina, doctrina, sciéntia; doctrina
de medicamentorum vi.
farmacodinámico: pharmacodynámicus, a,
um.
farmacoendocrinología: pharmacoendocrinológia sive -logīa, ae f.
farmacofilia: pharmacophília sive -philīa, ae
f. Sin: medicamentorum stúdium; nímia voluntatis ad medicamenta inclinátio.
farmacofobia: pharmacophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: medicamentorum horror, pavor,
terror, metus.
farmacognosia: (conocimiento de las sustancias curativas) pharmacognósia sive -gnosīa, ae f. Sin: medicamentorum (naturálium)
cognítio // (farmacografía) v. esta voz.
farmacografía: pharmacográphia sive -graphīa, ae f. Sin: singulorum medicamentorum
descríptio.
farmacología: pharmacológia sive -logīa, ae
f; v. farmacia.
farmacológicamente: pharmacológice.
farmacológico: pharmacológicus, a, um.
farmacólogo: pharmacólogus, i m. Sin: medicamentorum peritus.
farmacomanía: pharmacománia sive manīa, ae f. Sin: insanum medicamentorum
stúdium; insana medicamentorum cupido.
445
farmacopea
farmacopea: (arte de preparar los medicamentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmacorum tractátio vel index (-dĭcis mf);
medicamentorum doctrina // (libro en que se
encuentran las recetas de las sustancias medicinales que más comúnmente se usan)
pharmacorum vel medicamentorum liber.
Sin: corpus (-pŏris n) medicamentorum.
farmacopedia: pharmacopáedia sive -paedīa, ae f. Sin: doctrina de medicamentis conficiendis.
farmacopoesis, v. farmacopoyesis.
farmacopola, v. farmacéutico.
farmacopólico, v. farmacéutico.
farmacoposia: medicamenti súmptio.
farmacopoyesis: medicamentorum conféctio
(-onis f).
farmacopsicología: pharmacopsychológia
sive -logīa, ae f.
farmacopsiquiatría: pharmacopsychiatrīa,
ae f.
farmacoquímica: pharmacochímia sive -chimīa; pharmacochémia sive -chemīa, ae f.
farmacotecnia: pharmacotéchnice, es f.
farmacoterapia: pharmacotherapīa, ae f.
faro: (torre alta en las costas, con luz en su
parte superior, para que sirva de señal a los
navegantes) pharus, i f // (fanal, farol con potente reverbero) pharus, i f // (foco delantero
de automóvil) (eléctrica) fax, facis f; lumen,
mĭnis f. Uso: - anterior, lumen antérius; apagar los -, lúmina exstínguere.
farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis
f; lampas, ădis f; lucerna; fácula; lumen,
mĭnis n. Uso: - delantero (de bicicleta),
lumen antīcum vel antérius; - trasero (de bicicleta), lumen postīcum vel postérius; - de
gas, lampas gasária; faroles de posición (en
un vehículo) lucérnulae, arum fpl; depósito
de faroles, receptáculum lucernarum, lanternarum, lúminum.
farola: lanterna vel laterna, ae f.
farolero: (el que hace faroles o los vende)
lanternárius, ii m // (el que cuida de los faroles) lanternárius, ii m. Sin: lucernarum custos
// (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin:
iactator.
farolito: lucérnula, ae f. Sin: lumen parvum;
parva lucerna.
fárrago: farrāgo, gĭnis f. Sin: congéries, ēi f.
farragoso: confusus (confuso), incompósitus
(desordenado).
farsa, v. sainete.
fas: por - o por nefas, iure vel iniuriā. Sin:
hac vel illa ratione (vel viā).
fascal: (hacina) v. esta voz.
fascículo: fascículus, i m.
fascinación: fascinátio vel effascinátio, onis
f. Sin: fáscinum; incantátio; incantamentum.
fascinar: (atraer irresistiblemente) fascinare
vel effascinare. Sin: allícere vel illícere;
pellícere // (engañar, alucinar, ofuscar) decípere. Sin: cápere; delúdere; sedúcere; illícere; obcaecare.
fascismo: fascismus, i m. Sin: fascistarum
446
fe
fáctio, doctrina, systema (-ătis n); fascistarum
impérium vel régimen.
fascista: adj fascalis, e. Sin: lictórii (gen); e
factione lictória; ad fascismum pértinens.
Uso: era -, fascalis (vel lictórii) nóminis
aetas; partido -, fáctio lictória vel fascalis;
fascalium pars vel fáctio; régimen -, fascale
régimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis
fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel
lictórii) regíminis ásseclae.
fase: (cada una de las diversas apariencias o
figuras con que se dejan ver la luna y algunos planetas) phasis, -is vel -ĭdis (ac -im; abl
-i) f. Sin: artículus, i m (período); varíetas
(mudanza). Uso: las - de la luna, phases lunares; lunae artículi; lunae lúminum varíetas;
seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis
artículos observare // (fig, cada uno de los diversos aspectos sucesivos que presenta un
asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus;
momentum; condício; status, us m. Uso: - activa, activus gradus; - de aspiración, gradus
inspirationis; gradus vel phasis ab inspiratione; - de comprobación, phasis comprobationis; - de compresión, gradus compressionis
vel a compressione; - de descarga, gradus
exonerationis vel ab exoneratione; - de explosión, gradus displosionis vel a displosione;
fases de la vida, vitae vices vel témpora.
fasímetro: phasímetrum, i n. Sin: instrumentum eléctricum phásibus dimetiendis.
fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me
distaedet alicúius vel alicúius rei.
fatalidad: fatálitas, atis f. Sin: fatum; fati necéssitas; sensus fatalis necessitatis.
fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum
doctrina.
fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta-
tor, fautor; ómnia fato fíeri opinans.
fatuidad: fatúitas, atis f. Sin: insipiéntia; stolíditas; stultítia.
fatuo: fátuus. Sin: hebes, ĕtis; insípiens; stólidus; stultus; stúpidus; obtusus.
fauna: (conjunto de especies animales)
fauna, ae f. Sin: animália, ium npl.
favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te.
favoritismo: (- personal) favor in áliquem
immódicus, immoderatus, nímius; nímia in
(vel erga) áliquem grátia; nímium erga áliquem stúdium; personarum accéptio. Uso:
pecar de -, usar - con uno, álicui nímiā grátiā
favere, studere, indulgere; álicui potíssime
(vel potíssimum) favere // (- partidario) in civilem suam partem (vel in factionem suam)
stúdium.
fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: telecopiale, is n (instrumentum); telecopialis, is f
(máchina) // (documento) telecópia, ae f. Sin:
epístula telecopialis. Uso: transmitir por -, telecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per telecopiale, vel per telecopialem; relativo al -,
telecopialis, e.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Offícium Foederatum (vel Foederatorum) Vestigatórium. Sin: Offícium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Corpus; Officium Investigatórium Foederatarum
Civitatum, vulgo FBI appellatum.
fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de
buena -, (ex) bona fide; mala -, malítia, ae f;
nequítia; perfídia; fallácia; dar - a uno, álicui
fidem habere, tribúere, adiúngere, arrogare;
faltar a la - prometida, fidem láedere, fállere,
pródere, frángere, violare; guardar la - prometida, fidem servare vel conservare; obrar
447
febrero
ráticus, a, um. Uso: ejército -, exércitus foederalis.
de mala -, malitiose ágere; perfídiā uti.
febrero: Februárius (mensis, is m).
febrífugo: adj febrífugus, a, um // sust febrífugum, i n; febrifúgium, ii n (medicamentum).
febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um.
fecha: dies, diēi mf. Sin: data (epístula);
datum, i n; témporis ascríptio; annotátio témporis. Uso: - y firma, dies et subscríptio.
fechador (utensilio para estampar fechas)
rotábiles dierum typi // (matasellos) v. esta
voz.
fechar: diem ascríbere, inscríbere, áddere,
appónere.
fecundación: fecundátio, onis f. Sin: concéptio. Uso: - artificial, fecundátio artificiosa;
seminátio vel praegnátio arte effecta; - in
vitro, fecundátio in vitro.
fecundador: fecundator, oris m.
fecundidad: fecúnditas, atis f. Sin: fertílitas.
Uso: - racionalizada, fecúnditas rationi consentánea.
federación: foederátio, onis f. Sin: consociátio; sodálitas; socíetas; foederati mpl. Uso: internacional, foederátio internationalis; nacional de fútbol, pedilúdii foederátio nationalis; - de los docentes, foederátio docéntium // (conjunto de Estados federales) Helvética, Foederátio Helvética; - de los Estados Unidos de Norte América, Foederátio
Státuum Unitorum (vel Civitatum Unitarum)
Américae Septemtrionalis.
federal: foederalis, e; foederatus vel foede-
federalismo: foederalismus, i m. Sin: rátio
foederática; sociandarum civitatum doctrina.
federalista: adj foederalísticus, a, um. Sin:
ad foederalismum áttinens // sust foederalista, ae m. Sin: foederalismi fautor.
federar: foederare.
federativo: foederativus, a, um.
felicitar: (expresar el deseo de que una persona sea venturosa) álicui ómnia laeta expóscere.
felmariscal: summus marescalcus.
felpudo: tapete, is n.
femenino: femininus, a, um. Sin: mulíebris,
e.
femineidad: muliébritas, atis f. Sin: natura
feminina; quod mulíeris est.
feminidad, v. femineidad.
feminismo: feminismus, i m. Sin: féminae
emancipátio; féminae in libertatem vindicátio.
feminista: feminista, ae mf ; feminístria, ae
f. Sin: feminismi fautor (-oris m) vel fautrix (icis f).
fengofobia: phengophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: fulgentis lucis horror, pavor; splendéntium rerum horror.
fenol: phenolum vel phoenolum, i n. Sin:
ácidum pháenicum.
448
ferroviario
fenología: phaenológia sive -logīa, ae f.
fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis;
inauditus; miríficus; portentosus; prodigiosus; monstruosus.
fenoménico: phaenoménicus, a, um.
fenomenismo: phaenomenismus, i m.
fenómeno: (toda apariencia o manifestación) phaenómenon, i n // (acontecimiento o
proceso natural) res, rei f. Sin: eventus; factum; phaenómenon. Uso: - actual, huius aetatis res; - civil, phaenómenon civile; eléctrico, phaenómenon eléctricum; - humanos, eventus humani; - político, res política;
factum políticum; - social, phaenómenon vel
factum sociale; mirar con interés los - espirituales, stúdium ad res spirituales conferre
// (cosa extraordinaria y sorprendente) portentum, i n. Sin: prodígium; ostentum; monstrum.
fenomenología: phaenomenológia sive logīa, ae f.
fenotípico: phaenotípicus, a, um.
fenotipo: phaenótypus, i m.
féretro: féretrum, i n. Sin: cápulus; sandápila; fúneris arca.
feria: (descanso y suspensión del trabajo)
féria, ae f. Uso: - escolares, scholarum
fériae; - veraniegas, fériae aestivae; disfrutar
de las -, feriari; otiari // (día feriado) v.
feriado // (mercado donde se exhiben
productos de un ramo industrial o comercial)
exhibítio, onis f. Sin: mercatus, us m;
núndinae, arum fpl. Uso: - internacional,
exhibítio internationalis; - del libro, mercatus librárius; núndinae librorum; - de
muestras, mercatus specíminum // (Li-
túrg, cualquiera de los días de la semana excepto sábado y domingo) féria, ae f. Uso:
féria secunda (lunes), féria tértia (martes),
etc.
feriado: adj feriatus, a, um. Uso: día -, dies
feriatus; dies vácuus; - nacionales, fériae
(-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie
vacamus scholā.
ferial: (perteneciente a las ferias o días de la
semana) ferialis, e. Sin: non festus; profestus
// (perteneciente a feria o mercado) ad exhibitionem vel ad mercatum spectans.
fermentación: fermentátio, onis f. Sin: fervor; aestuátio; aestus, us m.
fermento: fermentum, i n // fig aestuátio,
onis f. Sin: aestus, us m.
fernet: fernetum, i n.
ferreruelo: pallíolum, i n.
ferrocarril: (camino con dos rieles paralelos) ferrívia, ae f. Sin: via ferrata vel férrea;
ferratus trames (-mĭtis m); via férreis áxibus
munita. Uso: - aéreo o colgante, ferrívia pénsilis; - funicular, trames funalis; funalis
currus; currus rudéntibus subvectus; - metropolitano, ferrívia metropolitana; - subterráneo, ferrívia subterránea vel inferna; urbano, ferrívia urbana; - de cremallera,
ferrívia denticulata vel dentata; - en acero,
via chalybéia; viaje en -, iter viā ferratā; iter
quod ferriviā fit; viajar en -, ferríviā iter
ágere, perágere, fácere // (tren) v. esta voz.
ferroviario: adj ferriviárius, a, um. Sin: ferríviae, viae ferratae vel férreae (gen); ad ferríviam (vel ad viam ferratam, vel ad viam
férream) pértinens. Uso: accidente -, ferriviárius casus (-us m); administración -, ferríviae
(vel ferriviarum) administrátio (acción y
449
ferry
efecto de administrar); ferríviae (vel ferriviarum) curatores vel praepósiti; qui rem ferriviáriam administrant (personas encargadas
de la administración); estación -, státio ferriviária; horario -, ferriviarum index (-dĭcis
mf); horárium ferriviárium; línea -, ferriviárium iter; red -, ferríviae, arum fpl; viae
ferratae vel férreae; una densa red -, multae
ferríviae; tráfico -, commeatus ferriviárius //
(empleado del ferrocarril) minister ferriviárius. Sin: ferríviae minister; ferríviae addictus; ferríviae ministério addictus; officialis
ferriviárius; ferríviae ópifex (-fĭcis m, si se
trata de un simple obrero).
ferry o ferryboat: navis traiectória. Sin:
traiectícium navígium; navis hamaxóstichum
tránsvehens; navis ferríviae currus tránsvehens.
fervorín: hortatiúncula, ae f. Sin: exhortatória vel férvida oratiúncula; hortátio.
festejar: celebrare. Sin: honorare.
festejo: sollémnia, ium npl. Sin: festívitas.
Uso: - oficiales, festivitates officiales.
festín: convívium, ii n. Sin: festum; comissátio; magna cena.
festival: festivália, ium npl. Sin: lúdicrum;
spectáculum; festivum spectáculum; lusórius
conventus; lúdicer coetus; popularis recreátio. Uso: - musical, músicum spectáculum;
músicum festivumque spectáculum; - de
cine, festivália cinematográphica.
festivo: festivus, a, um.
festón: (guirnalda de flores, frutos y hojas)
sertum (-i n) vel serta (-orum npl). Sin: pancárpium sertum vel ornamentum; pancárpia
corona. Uso: de -, pancarpíneus, pancárpius,
pancarpus, a, um // (bordado de cadeneta en
forma de ondas o puntos) lacínia, ae f. Sin:
punctum sertum vel lingulatum // (Arq,
adorno a manera de -) encarpa, orum npl.
fetiche: idōlum, i n. Sin: deus factícius; factícium numen (-mĭnis n).
fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus,
i m. Sin: idololatrīa, ae f ; factícii núminis
adorátio; vana superstítio; facticiorum deorum cultus (-us m); falsorum núminum relígio vel adorátio // (fig, idolatría, veneración
excesiva) immoderatus cultus; caeca adorátio.
fetichista: idolólatres, ae m. Sin: idōli adorator; factícii núminis adorator // fig immoderatus (vel immódicus, vel nímius) cultor.
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
fetus humanus; infantículus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
feudal: feudalis, e.
feudalidad: feudálitas, atis f. Sin: feudalis
rátio vel constitútio; feudalis compāges (-is f)
sive compago (-gǐnis f).
feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale
régimen (-mǐnis n).
feudatario: feudatárius, ii m. Sin: dynastes,
ae m; feudi dóminus; feudi frúitor; territórii
beneficiárius. Uso: súbdito del -, cliens, entis
m.
feudo: feudum, i n. Sin: benefícium territoriale; territórium beneficiárium. Uso: dar
algo en - a alguien, áliquid álicui beneficiário
nómine attribúere; obtener un -, locum vel regionem beneficiário nómine obtinere.
fez: píleus arábicus.
450
fideicomiso
fiado: vender a -, mercem solutione dilata
véndere.
fiador: sponsor, ōris m. Sin: fideiussor; intercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere.
fiambre: promulsis, ĭdis f. Sin: salacaccábia,
orum npl; coctum aut assum frígidum; frígida, orum npl; antecénium; antepastum;
cenae inítium; gustátio.
fiambrera: (recipiente para llevar fiambres)
theca frígidis servandis. Sin: pyxis frigidária
// (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o
vende fiambres) frigidária, ae f. Sin: frigidorum confectrix (si solo fabrica); frigidorum
vénditrix (si solo los vende).
fiambrería: (oficina donde se fabrican fiambres) frigidorum officina // (tienda donde se
venden) frigidorum taberna.
fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres)
frigidárius, ii m. Sin: frigidorum confector (si
solo los fabrica); frigidorum vénditor (si solo
los vende).
fianza: fideiússio. Sin: spónsio pecuniária.
Uso: - bancaria, fideiússio mensária; argentáriae domus cáutio; dar - por uno, fideiubere
pro áliquo.
fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae
musculares; - sintética, fibra synthética.
fibrilación: fibrillátio, onis f. Sin: gravíssima
cordis inaequálitas vel inconstántia; cor inaequabilíssime pálpitans.
fibrina: fibrina, ae f.
fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrinā
abundans; fibrinam habens vel cóntinens.
fibrocemento: aeternites, is f.
fibroma: fibroma, ătis n. Sin: fibratus tumor.
fibrosidad: fibrata constitútio.
fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris compósitus vel constans.
ficción: fíctio, onis f. Uso: - científica, v.
ciencia (ciencia ficción).
ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel
scida, ae f. Sin: schédula vel schídula, scédula vel scídula; téssera; tessérula. Uso: - clínica, scheda clínica; - electoral, scheda
comitialis; tabella suffrágio ferendo; - magnética, scheda magnética; - mecanográfica,
scheda mecanográphica; - perforada, scheda
perforata; - de asistencia, conventícium, ii n;
- de inscripción, scheda vel schédula inscriptionis // (pieza que sirve para señalar los
tantos en el juego) scrúpulus, i m // (pieza del
dominó) v. dado // (pieza del ajedrez) latrúnculus, i m.
fichado: in tésseras relatus. Sin: tésseris
mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus:
fichador: in tésseras relator. Sin: tesserarum
conscriptor; tabellarum ordinator.
fichaje: in tésseras relátio. Sin: tabellária annotátio vel ordinátio.
fichar: in schédulas vel scidulas dispónere.
Sin: in tésseras referre; tésseris mandare; in
tabellis annotare vel ordinare.
fichero: (caja donde se clasifican las fichas)
chartotheca, ae f. Sin: scrínium, schedárium;
schedarum vel scidarum loculamentum, armárium, repositórium, scrínium, theca //
(conjunto de fichas) schedarum series, ordo,
congéries. Uso: - de tarjetas, chartotheca.
fideicomiso: fideicommissum, i n.
451
fidedigno
fidedigno: fide dignus.
fidelidad: fidélitas, atis f. Uso: alta -, summa
fidélitas.
fideos: vermículi, orum mpl. Sin: pasta vermiculata; farinácei vermículi; longa pastae
segmenta (-orum npl); segmentícula (-orum
npl) pastae; oblonga vermiculatae (vel tubulatae) pastae segmenta. Uso: - con jugo de tomate y queso, pasta vermiculata lycopérsici
liquámine caseoque condīta.
fiduciario: fiduciárius, a, um. Sin: fidúciā
nisus.
fiebre: febris, is f. Uso: - endémica, febris endémica; - del heno, febris aestiva; rhinitis
(-ĭdis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener
-, febri correptum esse.
fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (creyente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m;
christianus. Sin: christifidelis.
field (cancha, campo de juego), v. campo.
fieltro: (especie de paño no tejido) feltrum, i
n. Sin: coáctile, is n; coactília, ium npl;
coacta, orum npl; pannus coáctilis; coactum
villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fibrīnum, i n. Uso: hecho de -, coáctilis, e; fibrīnus, a, um; obrero que prepara el -,
lanárius coactor; coactiliárius, ii m.
fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies
festus vel dies festa; dies festi; festívitas;
sollemnitas; sollémnia, ium npl. Uso: mayor, festum maius; - movibles, festa
mobília; sollémnia conceptiva; fériae conceptivae sollemnes; - nacional, dies festus
nationalis; - navideñas, sollémnia natalícia; pública, festum públicum; - de invierno, hiemale festum; - del carnaval, bacchanálium
festum; - del Rosario, festum a Rosário; ce-
lebrar una -, diem festum ágere.
fifty-fifty: lucri dimidiátio. Sin: lucrum dimidiatum; aequíssima partítio.
figón, v. taberna.
figonero, v. tabernero.
figura: figura, ae f. Uso: - geométricas, geométricae figurae vel formae; - retóricas, sententiarum figurae.
figuradamente: figuráliter. Sin: figurate;
metaphórice; translate; translative.
figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus;
translatus, translativus; metaphóricus;
symbólicus.
figurativo: imitativus, a, um. Sin: imáginem
ímitans vel éxprimens.
figurero: imaguncularum (vel statunculorum, vel staticulorum) vénditor.
figurilla: imagúncula, ae f. Sin: statúnculum;
statículum.
figurín: vestis adumbrátio, descríptio, spécimen. Sin: exemplar vestis.
fijacarteles, v. cartelero.
fijador: (fijapelo) liquor figens, fixórius, fixatórius, alligatórius // (fijador de carteles)
v. cartelero.
fijar: fígere vel defígere. Uso: - el pelo,
comam liquore figente oblínere vel aspérgere; - un cartel en lugar público, tábulam fígere in público.
fijatopes: - del tabulador, calculatoris decimani retináculum.
452
filigrana
fila: séries, ēi f. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: en
larga -, porrecto órdine; en - india, unus post
álium; hacer -, per órdinem singillatim accédere; poner en -, ordinare; órdine pónere; in
órdinem dispónere.
filacteria: (pedazo de piel o pergamino con
pasajes de la Escritura) phylactérium, ii n //
(amuleto usado antiguamente) v. amuleto.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o rígido) fibrae, arum fpl // (hilillo metálico de
una bombilla eléctrica) ellýchnium, ii n.
filantropía: philanthrópia sive -thropīa, ae f.
Sin: humánitas.
filantrópico: philanthrópicus, a, um. Sin: humanus; benignus; civilis; ad philanthrópiam
áttinens.
filántropo: philánthropus, i m. Sin: philanthrópiae cultor, sectator, assectator; vir
hóminum amans vel amantíssimus; vir
hóminum studiosus vel studiosíssimus; vir
homínibus amicus.
filarmonía: philharmónice, es f; philharmónica, ae, f. Sin: músicae artis stúdium.
filarmónica: (acordeón) v. esta voz.
filarmónico: philharmónicus, a, um. Sin:
musicorum studiosus; músicae vel músices
studiosus. Uso: orquesta -, symphoníaca sodálitas; symphoniacorum agmen, manus, manípulus; sociedad -, sodálitas músicae arti (o
simplem músicae) provehendae; músicae studiosorum sodálitas.
filatelia: philatélia sive -telīa ; philatélica, ae
f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disciplina, sciéntia.
filatélico: philatélicus, a, um. Sin: ad phi-
latéliam spectans; ad pittácia pértinens. Uso:
colección -, corpus philatélicum; pittaciorum
corpus; pittácia in ordinem redacta.
filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m.
Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pittaciorum collector; qui pittácia cólligit. Uso: fanático, philatelista phanáticus.
filaucía: philáutīa, ae f.
filautero: philauta, ae m.
filautía, v. filaucía.
file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica,
ae f.
filete: (bistec) carnis lamínula (-ae f).
filetear: tórulo ornare.
filiación: filiátio, onis f; filíetas, atis f. Uso:
anotar la -, filiationem enotare // (señas personales de un individuo) filiationis notae
(-arum fpl) // (fig, dependencia, ilación)
origo, gĭnis f; ortus, us m; proféctio. Uso: la
- de las ideas, idearum vel notionum origo.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additícia vel auxiliária // (concerniente o relativo al hijo) filialis, e. Sin: fílii (= del hijo) vel liberorum
(= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
píetas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
vel in parentes).
filialmente: fílii ánimo. Sin: ut fílium addecet; pie.
filigrana: (obra delicada formada con hilos
de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum
áureum vel argénteum; ornamentum ex auro
vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti;
ornamentum ex áureis vel argénteis filis.
Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, fí-
453
Filipinas
bula, inaures, diadema ex filigranis; trabajar
en -, operari filigranis // (marca transparente
hecha en el papel al fabricarlo) signum
translúcidum.
Filipinas: Philippinae vel Philippianae Insulae.
filipino: adj philippinus, a, um; philippinensis, e // sust Philippinus, i m; Philippinensis,
is m.
film, v. filme.
filmable: aptus pellículae (cinematográphicae). Sin: aptus (vel appósitus, vel accommodatus) ad pellículam.
filmador: pellículas ímprimens. Sin: pellículas cinematográphicas ímprimens; pellicularum ártifex vel operárius.
filmadora: cinephotomáchina, ae f. Sin: máchina cinematográphica; máchina imprimendis pellículis (cinematográphicis).
filmar: filmare. Sin: cinematographare;
pellículam imprímere vel dedúcere; imágines
cinematográphicas cápere, exprímere; cinematográphice imprímere, réddere, referre.
filme: pellícula, ae f. Sin: pellícula (vel táenia, vel taeníola) cinematográphica; visífica
pellícula; horama, ătis n. Uso: producir filmes, pellículas compónere, édere, fíngere vel
effíngere.
filmina: (serie de diapositivas) diapositivarum séries. Sin: imagúnculae móbiles // (microfilm) artata pellícula.
filmografía: pellicularum cinematographicarum relátio vel descríptio.
filmología: disciplina artis cinematográphi-
cae. Sin: pellicularum stúdium.
filmoteca: pellicularum (cinematographicarum) theca, capsa, capsella, árcula, loculamentum.
filobús: filoraeda, ae f. Sin: filoviárius
currus; filoviária raeda. Uso: tomar el -, filoraedam conscéndere.
filogenético: phylogenéticus, a, um.
filogenia: phylogénesis, is f.
filología: philológia sive -logīa, ae f. Sin: philóloga sive philológica doctrina, disciplina,
ars, sciéntia; res philóloga. Uso: - clásica,
philológia clássica; antiquarum litterarum
stúdia vel sciéntia; - comparada, comparátio
linguística; - medieval, semítica, philológia
mediaevalis, semitica; - moderna, recens philológia.
filológico: philológicus, a, um.
filólogo: philólogus, i m. Sin: philológiae
cultor, studiosus, peritus.
filoneísmo: philoneísmus, i m. Sin: novitatis
amor, cupíditas, stúdium; rerum novarum
amor.
filosofía: philosóphia sive -sophīa, ae f. Uso:
- empírica, v. empirismo; - escolástica, philosóphia scholástica ; - hermética, philosóphia
hermética, abscóndita, obscura.
filotaxis: phyllotaxis, is f.
filotecnia: philotéchnia, ae f; philotéchnice,
es f. Sin: ártium amor vel stúdium.
filotécnico: philotéchnicus, a, um.
filovía: filoraeda, ae f. Sin: filovehículum;
454
finés
filovectura (pública vel urbana); currus (-us
m) filoviárius; funalis traiéctio.
filoxera: phyllóxera vel phyllóxere, ae f.
filtración: philtrátio vel filtrátio, onis f. Sin:
eliquátio, percolátio; philtrandi (vel filtrandi)
actus vel effectus.
filtrar: tr philtrare vel filtrare. Sin: colare,
percolare; eliquare, liquare; saccare // intr filtrarse, efflúere, perflúere; manare, permanare; stillare; perferri. Uso: se ha filtrado la
noticia de que ..., fama manat, fama perfertur
...
filtro: (cuerpo a través del cual se hace
pasar un líquido) colum, i n. Sin: colandi
instrumentum. Uso: - de cigarrillos,
philtrum;
nicotianae fístulae colum;
hispánulae vel hispánicae colum; convolvelli
colum; transfusórium (vas); - del aire, colum
áëri purgando // (poción a la que se atribuyen
poderes mágicos) philtrum, i n. Sin: amatórium; amatórium póculum; póculum amoris;
medicamentum amatórium; amoris venefícium.
fin: (término) finis, is f. Sin: éxitus, us m;
pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, últimum exítium; rerum ómnium exítium;
terrarum caelique exítium; excídium totīus
orbis terrarum; - de semana, extremae septimanae fériae; extrema hebdómadis pars; en
el - de semana, hebdómade exeūnte; a fines
del siglo pasado, exeūnte praetérito sáeculo //
(objeto o motivo con que se ejecuta algo)
finis, is f. Sin: consílium; propósitum; scopus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (assequendum); alcanzar un -, propósitum
ássequi; proponerse un -, finem sibi propónere.
final: (término de una competición deportiva) certamen últimum, postremum, extre-
mum.
finalidad, v. fin.
finalismo: finalismus, i m. Sin: teleológia
sive -logīa; doctrina finalística vel de fínibus.
finalista: (partidario de las doctrinas de las
causas finales) finalista, ae m. Sin: qui censet
ómnia ad certum finem spectare // (jugador
que llega a disputar el campeonato en la
prueba final) selectus athleta. Sin: qui in certamen últimum (vel postremum, vel extremum) descendit; qui certámina exclusória
vicit. Uso: equipo -, selecta caterva.
financiación: pecúniae procurátio, suppeditátio, commodátio, destinátio.
financiar: pecúniam suppeditare, commodare, procurare, destinare (álicui, ad áliquid).
Sin: nummos suppeditare (álicui rei); pecúniā iuvare (áliquem); sumptum praebere;
sumptus conferre, dare, tribúere, subministrare.
financiero: adj nummárius, a, um. Sin: pecuniárius. Uso: recursos -, pecuniarum subsídia; situación - difícil, difficultas rei
nummáriae // sust nummárius vel nummulárius, ii m.
finanzas: res vel rátio nummária. Uso: - del
Estado, civitatis réditus (-uum mpl); aerárium.
finca: (propiedad inmueble) práedium, ii n.
Sin: fundus. Uso: - pequeña, praedíolum;
possessiúncula // (establecimiento agrícola)
rústicum práedium; ager, agri m. Sin: posséssio rústica. Uso: - pequeña, agellus, i m; rústicum praedíolum.
finés, v. finlandés.
455
fingir
fingir: simulare áliquid. Uso: - amistad, amicítiam simulare; finge partir, símulat se proficisci.
finiquito: (remate o saldo de una cuenta)
exaequátio rationum. Sin: débitae pecúniae
solútio // (certificación de su ajuste) ápocha,
ae f (solutae pecúniae). Sin: testimónium vel
testificátio solutae pecúniae
finlandés: fínnicus, a, um. Sin: finlándicus //
sust Finnus, i m.
Finlandia: Fínnia, ae f. Sin: Finlándia.
finta: Esgr captátio, onis f // fig fíctio, onis f.
Sin: simulátio; fallácia. Uso: hacer -, fíngere;
simulare; conatum simulare; áliud osténdere
quam pétere.
finura: subtílitas, atis f. Uso: - excesiva,
nímia subtílitas; - de sentimientos, sententiarum subtílitas.
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: íntimus sinus perangustus; maris angiportus (-us
m) vel angiportum.
firma: (nombre de una persona que pone al
pie de un escrito; acción y efecto de firmar)
subscríptio, onis f. Sin: subsignátio; obsignátio; consignátio; inscríptio; nomen (mĭnis n)
subscriptum, inscriptum; nóminis consignátio, inscríptio, subscríptio, subsignátio //
(nombre comercial, empresa o establecimiento mercantil) socíetas, atis f. Sin: domus;
nomen; rátio; quaestuosa socíetas vel consociátio; negotiatória socíetas; domus commercialis.
firmado: (suo nómine) signatus vel subscriptus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus.
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig-
nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: obsignator vel signator. Uso: el - de esta carta,
huius epístulae subscriptor.
firmar: subscríbere. Sin: subsignare; obsignare; nomen suum annotare, inscríbere,
subscríbere, subsignare. Uso: - en blanco,
chartam puram subscríbere; - un escrito,
scripto nomen subscríbere; scriptum subscríbere; quien firma paga, obsignatori solvendum est; solvet qui obsignavit vel
obsignáverit.
firmatario, v. firmante.
firme: (capa de guijo o piedra machacada)
substrúctio glareosa vel sáxea. Sin: inferior
stratura; inférius pavimentum.
first-lady: princeps dómina.
fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y
ejerce el ministerio público en los tribunales)
administer públicus. Sin: actor públicus; accusator públicus. Uso: el - de Turín, actor públicus taurinensis; - superior, supérior actor
públicus // (perteneciente o relativo al fisco)
fiscalis, e. Sin: públicus; ad fiscum pértinens.
Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente
o relativo al oficio de fiscal) actoris públici
próprius; ad actoris públici munus áttinens.
fisco: fiscus, i m. Sin: aerárium; pecúnia pública.
física: phýsice, es (ac -en) f; phýsica, ae f;
phýsica, orum npl. Sin: phýsica disciplina,
doctrina, sciéntia; rátio de rerum natura.
Uso: - atómica, nuclear, phýsica atómica, nuclearis; - mecánica, phýsica mechánica; - social, phýsica socialis.
físicamente: (de manera física) phýsice //
(según las leyes de la física) phýsica ratione
// (relativamente al cuerpo) córpore; quod ad
456
fisionomista
corpus spectat. Uso: - está bien, córpore
valet.
físico: (adj, perteneciente a la física) phýsicus, a, um // (relativo a la naturaleza) naturalis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -,
rerum natura; fenómenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitución y naturaleza
corpórea) corpóreus, a, um. Sin: naturae vel
córporis. Uso: beldad -, córporis pulchritudo;
defecto -, vítium naturae vel córporis // ( el
que profesa la física) phýsicus, i m. Sin: phýsicae vel physicorum cultor, studiosus, peritus; naturae indagator // (exterior de una
persona) spécies, ēi f. Sin: aspectus (-us m);
figura; forma; fácies (semblante) // (constitución y naturaleza corpórea de una persona)
corpus, pŏris n. Uso: - atlético, athletae corpus; tiene un - atlético, athletae corpus est ei.
fisiocracia: physiocrátia sive -cratīa, ae f.
fisiócrata: physiocrátiae sectator.
fisiocrático: physiocráticus, a, um. Sin: ad
physiocrátiam (vel ad physiocrátiae sectatores) pértinens.
fisiognómica: physiognómica, ae f. Sin:
physiognómica ars; ars cognoscendi ánimum
ex vultūs lineamentis.
fisiognosis: (conocimiento de la naturaleza)
physiognosis, -is f. Sin: naturae rerum cognítio; rerum naturae doctrina, disciplina,
sciéntia; stúdium de rerum natura; naturae
cognítio // (determinación del carácter de
una persona por sus rasgos fisonómicos)
ánimi cognítio ex vultūs lineamentis o simplem ex vultu // (diagnóstico por la expresión
de la cara) morbi cognítio ex vultūs lineamentis vel ex vultu.
fisiografía: physiográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: (rerum) naturae descríptio.
fisiográfico: physiográphicus, a, um. Sin: ad
physiográphiam vel ad naturae descriptionem
áttinens.
fisiógrafo: physiógraphus, i m. Sin: physiográphiae peritus, cultor, studiosus.
fisiólisis: physiólysis, -is f.
fisiología: physiológia sive -logīa, ae f. Sin:
de animántium natura doctrina, disciplina,
sciéntia.
fisiológico: physiológicus, a, um. Sin: ad
physiológiam spectans.
fisiologismo: physiologismus, i m.
fisiologista, v. fisiólogo.
fisiólogo: physiólogus, i m. Sin: physiológiae
cultor vel studiosus.
fisión: físsio, onis f. Uso: - atómica, nuclear,
átomi vel atomorum físsio; físsio atómica vel
nuclearis.
fisionomía: physiognómia sive -gnomīa, ae
f. Sin: aspectus, us m; os, oris n; vultus, us m;
fácies, ēi f; lineamenta, orum npl; oris vel
vultus lineamenta // fig, - estilística, genus dicendi; - moral e intelectual, forma ánimi et
ingénii; la - de la batalla, pugnae forma vel
fácies; la - de la época, forma témporum; la
- de los lugares, natura locorum.
fisionomista: (que se dedica a hacer estudio
de la fisonomía) physiognomon, ŏnis m. Sin:
metopóscopos, i m; vúltuum peritus. Uso: ser
-, ex vúltibus hóminum mores collígere; ex
vultu ánimum cognóscere // (que tiene facilidad natural para recordar y distinguir a las
personas por su fisionomía) qui hómines fácile ex eorum aspectu vel lineamentis dignoscit.
457
fisioterapia
fisioterapia: physiotherapīa, ae f. Sin: medicátio phýsica.
peritus, cultor, studiosus.
fisonomía, v. fisionomía
fitonomia: phytonómia sive -nomīa, ae f.
Sin: legum de plantis stúdium.
fitobiología: phytobiológia sive -logīa, ae f.
fitopatógeno: phytopathógenus, a, um.
fisonomista, v. fisionomista.
fitopatía: phytopathīa, ae f.
fitobiológico: phytobiológicus, a, um. Sin:
ad phytobiológiam pértinens.
fitófago: phytóphagus, a, um.
fitofisiología: phytophysiológia sive -logīa,
ae f.
fitogénico: phytogénicus, a, um.
fitogeografía: phytogeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: árborum locorumque descríptio, doctrina, disciplina, sciéntia, rátio;
stúdium de viréntium (vel de herbarum arborumque) locis.
fitografía: phytográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: árborum descríptio; herbarum arborumque descríptio.
fitográfico: phytográphicus, a, um. Sin: ad
phytográphiam áttinens.
fitógrafo: phytógraphus, i m. Sin: phytográphiae cultor, studiosus, peritus.
fitología: phytológia sive -logīa, ae f. Sin: de
viréntibus (vel de arbóribus, vel de herbis arboribusque) doctrina, disciplina, sciéntia.
fitológico: phytológicus, a, um. Sin: ad
phytológiam spectans.
fitologista, v. fitólogo.
fitólogo: phytólogus, i m. Sin: phytológiae
fitopatología: phytopathológia sive -logīa, ae
f. Sin: árborum earumque morborum descríptio, investigátio, pervestigátio; de viréntium
(vel árborum, vel herbarum arborumque)
morbis disciplina, sciéntia, rátio.
fitoquímica: phytochímica vel phytochémica, phytochímia vel phytochémia; phytochémice, es f. Sin: phytochímica doctrina,
disciplina, sciéntia, rátio.
fitoterapia: phytotherapīa, ae f; phytotherapéutice, es f.
fitotomía: phytotómia sive -tomīa, ae f.
fitotómico: phytotómicus, a, um.
fitotomista: phytotómiae peritus, cultor, studiosus.
flagelación: flagellátio, onis f.
flagelo: (azote) flagellum, i n. Sin: flagrum
// (calamidad) calámitas, atis f. Sin: pernícies, ēi f; pestis, is f.
flagrante: en -, in manifesto ac deprehenso
scélere. Uso: agarrar en -, áliquem in ipso
facínore deprehéndere; manifesto tenere; sorprendido en -, manifestárius, a, um.
flamenco: (adj, de Flandes) flándricus vel
flandrus, a, um; flandrensis, e // (natural de
Flandes) Flandrus, i m // (lengua -) lingua
flándrica; flandrensis lingua vel sermo //
458
flecha
(ave) phoenicópterus ruber.
flanco: (cada una de las dos partes laterales
de un cuerpo) latus, láteris n // (costado de
un buque o de un cuerpo de tropas) latus n;
(de ejército o de flota) cornu, us m.
Flandres: Flándria, ae f.
flash: (Fotogr, destello luminoso) fulgor
(-ōris m) photográphicus. Sin: subitánea lux
fúlgurans; fulgur (-ŭris n) magnésio éxcitum;
scintíllula vel flámmula magnesio éxcita, excitata, elícita. Uso: disparar un -, fulgur magnésii ope excitare // (información transmitida
rápidamente, de forma concisa) núntius fúlminans. Sin: brevis relátio stupefáciens.
flato: (ventris) flatus, us m. Sin: flamen
(mĭnis n); ventus, i m.
flatulencia: flatuléntia, ae f.
flatulento: (que causa flatos) inflans, antis.
Sin: magnam habens inflationem; inflationem páriens vel fáciens // (que los padece)
inflatione laborans. Sin: flátibus laborans.
flauta: tíbia, ae f. Sin: fístula. Uso: - transversal, tíbia transversa; tocar la -, tíbiā cánere.
flautado: tibīnus, a, um. Sin: tíbiis símilis
(sonus).
flauteado, v. flautado.
flautista: (varón) tibīcen, cĭnis m. Sin: fistulator // (mujer) tibícina, ae f.
flebectasia: phlebéctasis, -is f. Sin: venae
sive venarum dilatátio.
flebectomía: phlebectómia sive -tomīa, ae f.
Sin: venae séctio.
flebitis: phlebites, is f; phlebitis, -ĭdis vel
-īdos f. Sin: venarum inflammátio vel inflátio.
fleboclisis: phleboclīsis, -is f. Sin: venarum
lótio vel lavátio.
flebografía: phlebográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: venarum descríptio.
flebógrafo: phlebógraphus, i m. Sin: phlebográphiae peritus, cultor, studiosus.
flebograma: plebogramma, ătis n. Sin: venarum pulsūs descríptio.
flebología: phlebológia sive -logīa, ae f. Sin:
venarum disciplina, sciéntia, rátio; de venis
doctrina.
flebológico: phlebológicus, a, um. Sin: ad
phlebológiam vel ad doctrinam de venis pértinens.
fleborragia: phleborrhágia sive -rhagīa, ae f.
fleborrexia, v. fleborragia.
flebosclerosis: phlebosclerōsis, -is f. Sin: venarum durítia (-ae f) vel duríties (-éi f); venae
(-arum fpl) durae vel duratae.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flebotomía: phlebotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: venae incísio; sánguinis detráctio.
flebotomiano: phlebótomus, i m. Sin: phlebotómiae peritus.
flebotomista, v. flebotomiano.
flebótomo: phlebótomum, i n.
flecha: (señal de tránsito o caminera) sagíttula, ae f. Sin: index (-dĭcis m) directionis.
459
flechazo
flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniectus (-us m), coniéctio, emíssio (-onis f) //
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m).
flegmasía: phlegmásia sive -masīa, ae f. Sin:
inflammátio.
flema: (mucosidad que se arroja por la boca)
pituíta, ae f. Sin: phlegma, ătis n // (tardanza,
lentitud en las operaciones) lentitudo, dĭnis
f. Sin: veternus, i m; cunctátio; lenta índoles;
lentus ánimus; ánimi lentitudo. Uso: la proverbial - inglesa, lenta Britannorum índoles
némini non cógnita // (serenidad, impasibilidad) tranquíllitas, atis f. Sin: constans ánimi
tranquíllitas.
flemático: (relativo a la flema) pituitosus, a,
um. Sin: phlegmáticus // (tardo y lento en sus
acciones) lentus, a, um. Sin: tardus; cunctator
// (sereno, impasible) tranquillus, a, um. Sin:
plácidus; sedatus. Uso: ser -, tranquillo
ánimo esse.
flemón: phlégmone, es f; phlegmon, ŏnis m.
flequillo: ántiae, arum fpl. Sin: capilli antepénduli.
fletamento: (acción de fletar) condúctio,
onis f.
flete: (precio de transporte de mercancías)
vectura, ae f. Sin: locationis prétium. Uso:
dar a -, locare vel elocare; tomar a -, condúcere // (precio del transporte por mar) naulum, i n // (carga que se transporta) merx
(mercis f) vecturalis.
flexibilidad: flexibílitas, atis f. Sin: mollitudo (-dĭnis f); facílitas. Uso: - de la voz,
mollitudo vocis.
flexible: flexíbilis vel fléxilis, e. Sin: mollis;
lentus. Uso: abedul -, flexíbilis betulla; junco -,
mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen
(-mĭnis n); olmo -, fléxilis ulmus (-i f) // fig
mollis, e (dúctil); tractábilis (manejable);
fácilis (maleable); flexíbilis; dócilis. Uso:
ánimo -, mollis vel tractábilis ánimus; cabellos -, capilli dóciles vel molles; temperamento, carácter -, tractábile vel fácile
ingénium; voz -, tractábilis vel flexíbilis vox.
flexión: fléxio vel infléxio, onis f; flexus vel
inflexus, us m // Gram flexura, ae f.
flexo: brácchium eléctricum flexíbile.
flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vesícula
vel búllula.
flirt, v. flirteo.
flirtear: lusórie amare. Sin: amando lúdere.
flirteo: amor levis. Sin: lusus (-us m) cum
blandítiis.
flogístico: phlogísticus vel phlegísticus, a,
um.
flogosis: (inflamación) phlogōsis, -is f. Sin:
inflammatio; inflátio; levis inflammátio //
(erisipela) v. esta voz.
flor: flos, floris m. Uso: - aclamídea, flos
aclamydeus; - compuesta, flos compósitus; diploclamídea, flos diploclamydeus; - haploclamídea, flos haploclamydeus; - zigomorfa,
flos zygomorphus; - de lis, iunior rosa;
amaryllis, ĭdis f // fig, - de la edad, vitae flos;
- de la harina, farinae pollen (-ĭnis n) vel
pollis (-ĭnis mf); a - de agua, ad superfíciem
aquae vel ad summam aquam; a - de labios,
primóribus labris vel lábiis; primis labris;
a - de tierra, summo solo.
flora: flora, ae f. Sin: satorum univérsitas.
460
fluvial
floral: floralis vel florealis, e; flóreus, a, um.
Sin: florum (gen pl).
flotante: flúitans, antis. Sin: fluitando aptus;
submersioni resistens.
florecimiento: efflorescéntia, ae f.
flote: a -, summa in aqua. Sin: ad superfíciem
aquae.
florecilla: flósculus, i m; flóscula, ae f // (en
sentido espiritual) flósculus spiritalis.
florero: vas florale vel floríferum. Sin: vas
florum.
florestero: saltuárius, a, um.
floretista: ense rudi báttuens, entis.
florete: rudis, is f. Sin: dolo vel dolon, ōnis
m; hasta praepilata.
floricultor: florum cultor, oris m.
floricultura: florum cultura, ae f.
florilegio: florilégium, ii n. Sin: selecti vel
excerpti flores. Uso: - latino, selecti latinitatis
(vel latini sermonis) flores.
florín: florenus sive florinus, i m. Sin: florentinus nummus. Uso: - austríaco, holandés,
húngaro, austríacus, batāvus, hungáricus
nummus.
florista: (que vende flores) florum vénditor
m; vénditrix, icis f // (que fabrica flores artificiales) fictorum florum ártifex (-fĭcis mf).
flósculo: flósculus, i m.
flota: (conjunto de navíos) classis, is f. Uso:
- mercante, classis mercatória vel negotiatória // (conjunto de aparatos de aviación) aëronávium classis. Sin: classis aëronáutica.
flotador: sust natábile, is n.
flotamiento: fluitátio, onis f.
flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; innare; supernatare; in summo consístere.
flotilla: classícula, ae f.
fluidez: fluíditas, atis f. Sin: fluéntia // fig
fluéntia. Uso: - de estilo, fluéntia loquendi.
fluido: flúidum, i n. Sin: fluentum. Uso: eléctrico, vis eléctrica; - eléctrico de mayor o
menor intensidad, flúidum eléctricum maioris minorisve intensitatis.
flujo: (movimiento de los fluidos) fluxus, us
m. Sin: proflúvium // (movimiento de ascenso
de la marea) maris cursus (-us m) vel accessus (-us m). Sin: aestūs accessus. Uso: - y reflujo, maris cursus et recursus; aestūs
accessus et recessus vel decessus (-us m) ; durante el - de la marea, accedente aestu (abl
absoluto).
flúor: fluor, ōris m.
fluorescencia: fluorescéntia, ae f.
fluorescente: fluorescens, entis.
fluorhídrico: fluorhýdricus, a, um.
fluorina, fluorita: fluorites, is m.
fluoroscopía: radioscópicum examen.
fluoruro: fluorhýdricus sal.
fluvial: fluminalis, e. Sin: fluviátilis; fluviáticus.
461
fobia
fobia: phóbia sive phobīa, ae f. Sin: horror;
timor.
foca: phoca, ae f. Sin: vítulus marinus.
folículo: follículus, i m.
folklore, v. folclore.
focímetro: focímetrum vel focómetrum, i n.
foco: (lamparita eléctrica) v. bombilla // (de lente; - de elipse) focus, i m. Uso: ajustar
el -, focussare // (fig, centro activo de ciertas
cosas) fons, fontis m. Sin: caput, cápitis n.
Uso: - de contrastes, simultatum fons vel
caput.
focómetro, v. focímetro.
fogón: focus, i m. Sin: fornax, acis f.
fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornacárius; focárius.
folclor, v. folclore.
folclore: (conjunto de las tradiciones, creencias y costumbres de las clases populares)
gentilícii mores; peculiares pópuli mores //
(ciencia que estudia esas materias) demológia, ae f. Sin: demográphia; ethnográphia;
laográphia; sciéntia rerum populárium.
folclórico: demológicus, a, um. Sin: ethnográphicus; ad laográphiam áttinens; ad gentilícios mores spectans.
folclorista: laógraphus vel laólogus, i m. Sin:
demólogus; gentiliciorum morum studiosus,
cultor, peritus.
folder (Inform), carpeta, cuadernillo: index,
dĭcis mf . Sin: scrínium, ii n; coopérculum, i
n.
folicular: follicularis, e.
folliculorum inflammátio.
foliculitis: folliculitis, ĭdis f. Sin: pilorum
folklórico, v. folclórico.
folklorista, v. folclorista.
folleto: libéllus, i m.
fomentar: promovere.
fomento: (medicamento) fomentum, i n.
Uso: aplicar fomentos, adhibere fomenta;
preparar fomentos, parare fomenta.
fonación: phonátio, onis f. Sin: sonorum formátio; vocis formandae rátio; vocis phaenómena.
fonda: deversórium, ii n. Uso: - de estación,
stationis caupona.
fondear: (anclar) áncoram iácere, fígere, pónere. Sin: ad áncoram deligare.
fondillos: (bracarum) fundus, i m.
fondista: cauponárius, ii m; caupo, ōnis m.
Sin: popinárius.
fondo: (parte inferior de una cosa) fundus, i
m. Sin: recessus, us m; pars extrema. Uso: de la botella, lagoenae fundus; ima lagoena //
(capital, caudal) aerárium, ii n. Uso: - monetario internacional, nummária rátio (vel
institutum nummárium) orbis terrarum; mundial, universale vel mundanum aerárium;
- públicos, aerárium // (dinero disponible) pecúnia, ae f. Sin: súmptuum pecúnia; necessária pecúnia. Uso: - de reserva, pecúnia in
subsídium servata; - secretos, secreta pecúniae summa; reclamar los -, súmptuum pe-
462
fonológico
cúniam expétere; retirar los -, pecuniam
praecípere // Dep, carrera de -, longus cursus
campester.
fonocardiografía: phonocardiográphia sive
-graphīa, ae f.
fonemático: phonemáticus, a, um.
fonoelectróscopo o fonoelectroscopio: phonoëlectroscópium, ii n.
fonema: phonema, ătis n.
fonendoscopio: phonendoscópium, ii n.
fonética: phonética, ae f; phonétice, es f. Sin:
sonorum doctrina; vocum (vel soni, vel sonorum) disciplina; phonética ars.
fonéticamente: phonétice. Sin: ad leges phonéticas.
fonético: phonéticus, a, um. Sin: soni vel sonorum (gen); vocis vel vocum (gen); phonationis (gen); vocalis, e; ad voces vel ad sonos
pértinens. Uso: transcripción -, transcríptio
vel translátio phonética.
fonetismo: phonetismus, i m.
fonetista: phonetista, ae m.
foniatría: phoniatrīa, ae f. Sin: vocis curátio.
fónica: phónica, ae f. Sin: phónica ars (artis
f).
fónico: phónicus, a, um. Sin: phonéticus; ad
vocem vel ad sonum áttinens.
fonocámptica: phonocámptica, ae f. Sin:
phonocámptica doctrina, disciplina, sciéntia,
rátio; doctrina de sonorum repercussione.
fonocámptico: phonocámpticus, a, um. Sin:
sonos repercútiens.
fonocaptor: phonóphoron vel phonóphorum,
i n.
fonocardiograma: phonocardiogramma, ătis
n.
fonofobia: phonophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: sonorum rumorumque horror, pavor,
terror, metus, timor; rumoris (vel strépitus,
vel clamoris) horror.
fonófono: phonóphonum sive -nophōnum, i n.
fonóforo: phonóphorum, i n.
fonogenógrafo: phonogenógraphum, i n.
fonografía: phonográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: vocum scriptura; sonorum impréssio;
vócibus describendis rátio; sonos scribendi
rátio.
fonográfico: phonográphicus, a, um. Sin:
grammophónicus; vocalis; sonans; sónifer;
ad phonográphiam spectans.
fonógrafo: phonógraphum, i n; phonográphium, ii n. Sin: grammóphonum. Uso: pequeño, phonográphicum scriníolum; grammophónium portátile.
fonograma: phonogramma, ătis n.
fonolita: phonolīthes, is m.
fonología: phonológia sive -logīa, ae f. Sin:
vocum vel sonorum disciplina, sciéntia, rátio;
de vócibus doctrina.
fonológico: phonológicus, a, um. Sin: ad
phonológiam (vel ad vocum, vel ad sonorum
doctrinam) pértinens.
463
fonologización
fonologización: phonologizátio, onis f. Sin:
commutátio phonológica.
fonólogo: phonólogus, i m. Sin: phonológiae
peritus, cultor, studiosus.
forjar: (fabricar y formar) strúere. Sin: fíngere. Uso: - una palabra, strúere verbum; un ardid, fíngere falláciam vel fábricam // fig,
forjarse inquietudes, strúere sibi sollicitúdinem; forjarse miedos, fíngere sibi metum.
fonómetro: phonómetrum, i n. Sin: soni intentionis index (-dĭcis mf); instrumentum
sono metiendo.
formación: formátio vel conformátio, onis f.
Sin: institútio. Uso: - específica, peculiaris
ánimi conformátio; - espiritual, formátio spiritualis; - humanística, litterarum cognítio et
perítia; - permanente, institútio continua; - a
la castidad, formátio ad castitatem; institutos
de -, instituta formativa.
fonometría: (arte de medir y regular los sonidos) phonométria sive -metrīa, ae f. Sin: sonorum ménsio (-onis f) vel mensura; ars
sonorum intentiones metiendi // (rama de la
lingüística que analiza los fonemas lingüísticos distintivos por vía fonética) phonométria,
ae f. Sin: doctrina quae ratione phonética linguae phonémata distinctiva éxplicat.
fonopatía: phonopáthia sive phonopathīa, ae
f.
fonóporo: phonóporum, i n.
fonopsia: phonópsia sive phonopsīa, ae f.
fonoscopio: phonoscópium, ii n.
fonosimbólico: phonosymbólicus, a, um.
Sin: ex sono naturali formatus.
font (Inform), fuente: typus, i m.
formador: formator, oris m. Sin: institutor;
praeceptor.
formalidad: formálitas, atis f. Sin: fórmula;
ritus, us m; mos, moris m. Uso: formalidades,
offícia, orum npl; observar las -, ómnia iusta
perfícere; se trata de una simple -, hoc ad
spéciem tantum áttinet.
formalismo: formalismus, i m. Sin: legis (vel
normae, vel praecepti) rígida observántia;
nímia observántia.
formalista: adj fastidiosus, a, um. Sin: pútidus; formularum nimis studiosus vel observans // sust formalista, ae m. Sin:
formulárius; formulismi sectator; fastidiosus
observator.
fontanero, v. plomero.
football, v. fútbol.
footing: ambulandi currendique exercitátio.
forestación: silvae plantátio vel sátio.
forma: forma, ae f. Uso: - elíptica, forma
ellíptica; - de gobierno, civitatis forma; rei
públicae modus (-i m); estar en plena -, óptimo córporis hábitu esse.
formalizar: formalem vel formale réddere.
forestal: silvester, tris, tre; silvestris, tre. Sin:
saltuensis, e. Uso: escuela -, schola silvis colendis; guarda -, forestárius; saltuárius; silvarum custos; leyes -, leges de silvis tuendis.
formalmente: formáliter. Sin: expresse, expressim; aperte; plane; significanter.
formar: formare, conformare, informare.
464
fosforescencia
format (Inform): (representación de datos)
forma, ae f. Sin: composítio //(organizar
datos) formare vel conformare // (formatear
un disco) formare.
formativo: formativus, a, um. Sin: institutórius. Uso: obra -, opus formativum; ópera
formativa.
Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivánia vel
Taiwánia, ae f; ínsula Formosa. Uso: de -, adj
formosanus, taivanianus, a, um; sust Formosanus vel Taivanianus, i m.
fórmula: fórmula, ae f. Uso: - científicas,
scientiarum fórmulae; - matemática, química, fórmula mathemática, chímica // (modelo de acto jurídico) iudícium, ii n. Uso: resolutoria, iudícium ad solvendas quaestiones aptum vel cóngruum.
formular: formulare. Uso: - en términos concretos, (áliquid) in definitam formam vel fómulam redígere.
formulario: formulárium, ii n. Sin: spécimen, mĭnis n; exemplar, aris n; typus; formularum libellus; exemplar typis descriptum.
Uso: - para pedido, fórmula postulatória.
foro: Teat postscáenium, ii n.
forraje: pábulum, i n. Uso: ir, salir por -, ir
a hacer provisión de -, pabulari; pabulatum
vel ad pabulandum ire, égredi.
forrajear, v. forraje.
forrar: contégere, intégere, tégere. Sin: invólvere; operire; fóderā subsúere vel contégere. Uso: - un libro, chartā librum intégere;
- un vestido, vestimentum panno subsútili
munire; vestem subtégmine ornare; vestem
subtégmine subsúere vel munire.
forro: fódera, ae f // (tela interior con que ser
refuerza un vestido) pannus subsútilis. Sin:
subtegmen vel subtemen, mĭnis n; subsumentum; subsutura; subsutum; subsutus pannus
// (cubierta que se pone a un libro para protegerlo) camísia, ae f.
fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ŏris n. Sin:
fírmitas; firmitudo. Uso: - de ánimo, robur
ánimi; ánimi fírmitas // (una de las virtudes
cardinales, uno de los siete dones del Espíritu Santo) fortitudo, dĭnis f // (recinto fortificado) arx, arcis f (ciudadela). Sin:
castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f )
volans.
forúnculo: forúnculus vel furúnculus, i m.
forzamiento: - de una cerradura, effractura,
ae f. Sin: reserátio dolosa; claustri revúlsio.
forzar: cógere. Sin: compéllere.
fosfato: phosphatum, i n. Sin: sal phosphóricus; sal phosphóricum vel phosphóreum.
fosfaturía: phosphatúria, ae f. Sin: urīna
sálibus phosphóricis (vel phosphóreis) infecta.
fosforera: (la que vende fósforos) sulphurária, ae f. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vénditrix // (estuche para
guardar fósforos) sulphuratorum (vel flammiferorum) theca vel capsella.
fosforero: (vendedor de fósforos) sulphurárius, ii m. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vénditor. Uso: - ambulante,
sulphuratorum vel mercis sulphuratae ínstitor.
fosforescencia: (luminescencia) phosphorescéntia, ae f. Sin: lumen, mĭnis n; splendor
lucis (o simplem splendor) in umbra, in um-
465
fosforescente
bris, in ténebris // (propiedad de algunos sólidos y aun de algunos gases de emitir radiaciones luminosas) vis radiandi, vel ténuem
exerendi lucem, vel ténuem exerendi splendorem in umbra, in umbris, in ténebris, per
umbram, per umbram noctemque, nocte, de
nocte // (luminosidad del mar debida a organismos) mare per obscuram noctem vermículis rádians, splendescens, micans.
fosforescente: phosphorescens, entis. Sin:
phosphóreum lumen emittens; luce phosphórea rádians, splendens; per noctem (vel
per umbram, vel per umbram noctemque, vel
in umbra, vel in umbris, vel in ténebris) rádians, splendens, splendescens, micans.
fosfórico: (concerniente o relativo al fósforo)
phosphóricus vel phosphóreus, a, um. Sin:
ad phósphorum spectans // (díc. de un ácido
compuesto de fósforo, oxígeno e hidrógeno)
phosphóreus vel phosphóricus.
fósforo: (metaloide combustible y que luce
en la oscuridad) phósphorum, i n; phósphorus, i m. Sin: lucíferum elementum; lucífera
matéries (-ēi f) // (trozo de cerilla, madera o
cartón, con cabeza de fósforo, que sirve para
encender) sulphuratum, i n. Sin: flammíferum, i n; (- de cera) cerinum, i n; ceréolus, i
m; ceréolus flámmifer; ceréolus sulphuratus;
ceréolus súlphure íllitus; (- de madera) ramentum sulphuratum, igníferum, flammíferum; lígneum sulphuratum; lignéolum
flammíferum; flammífera ássula; (- de papel)
chartáceum sulphuratum vel flammíferum.
Uso: caja de fósforos, sulphuratorum theca;
theca sulphuratis asservandis; theca ramentis
sulphuratis asservandis; vendedor de fósforos, v. fosforero.
fosfuro: phosphurum, i n.
fósil: sust fóssile, is n. Sin: res fóssilis; obiectum fóssile. Uso: los -, fossília, ium npl // adj
fóssilis, e. Sin: fossícius. Uso: carbón -,
carbo fóssilis; concha -, concha vel cónchula
fossícia // (fig y coloq, viejo, anticuado) vetustus, a, um. Sin: obsoletus vel exoletus.
fosilífero: fossílifer, a, um. Sin: fossília ferens vel gerens.
fosilización: obdurátio, onis f. Sin: concrétio;
in fóssile convérsio // fig immutabílitas, atis
f. Sin: retrógradi condício.
fosilizado: in fóssile conversus, a, um // fig
fixus; obsoletus (de cosas); iners (-ertis), retrógradus (de personas).
fosilizar: fóssile fácere vel réddere // fosilizarse, (de cosas) fóssile fíeri; duréscere, obduréscere; durare; lapidéscere; véluti petra
duréscere; quasi lapis obduréscere, durare,
durari; (de personas) consenéscere; obsoléscere vel exoléscere; inertem fíeri.
foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam dúcere vel fódere.
fotalgia: photalgia sive -algīa, ae f.
foto, v. fotografía, fotografiar.
fotocalco: (calco obtenido mediante la fotografía) photochalcográphica imago. Sin:
imago photográphice expressa // (procedimiento para sacar el calco de una fotografía)
photochalcográphia, ae f. Sin: photochalcográphica ars.
fotocélula: photocéllula, ae f.
fotocerámica: photocerámica, ae f. Sin: ars
(artis f) operā figulinā photográphice ornandi.
fotocomponedora: máchina luce vel photográphice compositiva.
466
fotogénico
fotocomposición: photográphica typorum
composítio.
fotocopia: photocópia, ae f. Sin: página photocopiata; photográphicum exemplar; exemplar photográphice éditum, rédditum,
expressum, exscriptum, pictum, depictum;
exemplar luce expressum; copia lucis ope
impressa.
fotocopiadora: photocopiatórium, ii n. Sin:
photocopiatrum; máchina photocopiatória.
fotocopiar: photocopiare. Sin: photográphice exscríbere, exprímere; exemplar photográphice édere vel réddere.
fotocromático: photochromáticus, a, um.
Sin: ad photochrómiam pértinens.
fotocromía: photochrómia sive -chromīa, ae
f. Sin: photochromática ars.
fotocromo: photochromática imago.
fotocromotipografía: photochromotypográphia sive -graphīa, ae f. Sin: photochromotypográphica ars.
fotocromotipográfico: photochromotypográphicus, a, um. Sin: ad photochromotypográphiam áttinens.
fotocronógrafo: photochronógraphum, i n.
fotocronoscopia: photochronoscópia sive
-scopīa, ae f.
fotodinámico: photodynámicus, a, um.
fotodinia, v. fotalgia.
fotoelectricidad: photoëlectrícitas, atis f.
Sin: photoëlectris, ĭdis f; photoëléctrica vis
vel facultas.
fotoeléctrico: photoëléctricus, a, um. Uso:
célula -, céllula photoëléctrica.
fotoelectrófono: photoëlectróphonum sive
-trophōnum, i n; photoëlectrophónium, ii n.
fotoelectrógrafo: photoëlectrógraphum, i n.
fotoelectrón: photoëlectron, ōnis m.
fotófilo: photóphilus, a, um. Sin: lucis
amans.
fotofobia: photophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: lucis horror, pavor, terror, metus, timor;
lucis táedium.
fotófobo: photóphobus. Sin: lucífugus; lucífugax, acis; lucis osor vel perosus; lucem fúgiens.
fotofoboftalmia: photophobophthálmia sive
-phthalmīa, ae f. Sin: nictalopīa.
fotófono: photóphonum sive photophōnum,
i n; photophónium, ii n.
fotóforo: photóphorum, i n.
fotogalvanografía, v. galvanoplastia.
fotogasteroscopio: photogasteroscópium, ii
n.
fotogastroscopio, v. fotogasteroscopio.
fotogénesis: photogénesis, -is f. Sin: lucis generátio, procreátio, emíssio.
fotogénico: (que promueve o favorece la acción química de la luz) photogénicus, a, um
// (que tiene buenas condiciones para ser reproducido por la fotografía) cuius imago naturali quadam venustate exprímitur. Uso: ser
-, naturali quadam venustate éxprimi.
467
fotógeno
fotógeno: (adj, que produce luz) photógenus,
a, um.
fotograbado: (procedimiento de grabar un
clisé fotográfico sobre planchas de zinc,
cobre, etc) photográphica incísio. Sin: luce
(vel lucis ope) incísio; brácteae photográphicae incísio; ars photográphice incidendi vel
excudendi // (arte de estampar estas planchas por acción química de la luz) ars photográphice imprimendi. Sin: ars incisas
brácteas luce (vel lucis ope) reddendi vel exprimendi // (lámina grabada o estampada
por este procedimiento) imago photográphice
(vel luce) incisa, excusa, impressa.
fotograbador: photoincisor vel photoimpressor, oris m. Sin: luce (vel lucis ope) incisor
vel impressor.
fotograbar: photográphice incídere vel imprímere. Sin: luce (vel lucis ope) incídere vel
imprímere.
fotografía: (arte) photográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: ars photográphica; ars imágines
luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) exprimendi; ars imágines photográphice exprimendi // (estampa obtenida) photográphia, ae
f. Sin: photographema, ătis n; imago photográphica; imago photográphice (vel luce, vel
lucis ope) expressa, impressa, picta, depicta;
imago obiectu lucis expressa. Uso: - infrarroja, photográphia infrarubra; - en colores,
photográphia colórea; imago lucis ope váriis
picta (vel efficta) colóribus; sacar fotos, v. fotografiar; sacar una -, (alicúius vel alicúius
rei) photográphiam vel photographema fácere; (alicúius vel alicúius rei) imáginem luce
elícere, exprímere, imprímere // (taller en que
se ejerce el arte fotográfico) officina photográphica. Sin: officina imagínibus luce (vel
lucis ope, vel lucis óperā) exprimendis, imprimendis, pingendis, depingendis.
fotografiar: (ejercer el arte de la fotografía)
photográphiam (vel photográphicam artem)
exercere // (sacar fotos) photographare. Sin:
photographémata fácere // (sacar una foto)
áliquem vel áliquid photographare. Sin: (alicúius vel alicúius rei) photográphiam vel photographema fácere; imáginem photográphice
imprímere, exprímere, réddere, píngere, depíngere; imáginem luce (vel lucis ope, vel
lucis óperā) imprímere; imáginem imprímere
// (fig, describir minuciosamente) áliquid
summā diligéntiā descríbere vel narrare.
fotográficamente: photográphice. Sin: lucis
impressione.
fotográfico: photográphicus, a, um. Sin:
photográphice vel luce (vel lucis ope, vel
lucis óperā) impressus, expressus, rédditus,
pictus, depictus; ad photográphiam spectans.
Uso: album -, album photográphicum; aparato -, máchina photográphica; estudio -,
photográphium; stúdium photográphicum;
película -, pellícula photográphica; placa -,
vitrum photográphicum; bráctea (vel bráttea)
vel lámina photográphica; tarjeta -, chártula
photográphica.
fotógrafo: photógraphus, i m. Sin: ártifex
imagínibus luce imprimendis, exprimendis,
reddendis, pingendis, depingendis.
fotograma: photogramma, ătis n.
fotogrametría: photogrammétria sive -metrīa, ae f. Sin: photográphica soli diménsio.
fotoincisión: photoincísio, onis f. Sin: lucis
ope incísio.
fotólisis: photólysis, is f. Sin: lucis ope dissolútio.
fotolitografía: (arte) photolithográphia sive graphīa, ae f Sin: photolithográphica ars //
468
fototelegrafía
(estampa obtenida por medio de este arte)
photolithográphica imago.
fotolitografiar: photolithographare. Sin:
photolithográphice imprímere
fotolitográficamente: photolithográphice.
fotolitográfico: photolithográphicus, a, um.
Sin: ad photolithográphiam pértinens.
fotología: photológia sive -logīa, ae f.
fotomagnético: photomagnéticus, a, um.
fotomagnetismo: photomagnetismus, i m.
Sin: photomagnética vis.
fotomecánico: photomechánicus, a, um. Sin:
photomachinalis, e. Uso: impresión -, edítio
photomechánica.
fotometría: photométria sive -metrīa, ae f.
Sin: photométrica vel de lucis mensura doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.
fotométrico: photométricus, a, um. Sin: ad
photométriam áttinens.
fotómetro: photómetrum, i n. Sin: lucis
index (-dĭcis mf); instrumentum photométricum; instrumentum lucis intentioni metiendae.
fotomicrografía: photomicrográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: photomicrográphica ars.
fotomicroscopia: (fotografía de un objeto
microscópico) photomicroscópia sive -scopīa, ae f // (fotografía de muy pequeño tamaño) microscópica photográphia.
fotomicroscopio: photomicroscópium, ii n.
fotomontaje: photográphicarum imáginum
composítio. Sin: imago photográphice
coniuncta vel tessellata.
fotón: photo vel photon, ōnis m.
fotonosis: photonosis, -is f.
fotonovela: photográphica fábula.
fotopatía: photopáthia sive photopathīa, ae f
fotopsia: photópsia sive -topsīa, ae f.
fotóptico: photópticus, a, um. Sin: ad photópsiam spectans.
fotoptometría: photoptométria sive -metrīa,
ae f.
fotoptómetro: photoptómetrum, i n.
fotoquímica: photochímica vel photochémica, photochímia sive -chimīa, photochémia
sive -chemīa, ae f. Sin: photochímica doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.
fotoquímico: photochímicus, a, um.
fotorreportaje: photográphica relátio.
fotorrepórter (reportero gráfico): relator
photográphicus.
fotoscopio: photoscópium, ii n.
fotosensible: actinosensitivus, a, um.
fotósfera o fotosfera: photosphaera, ae f.
fotosíntesis: photosýnthesis, is (ac -in) f.
fototeca: phototheca, ae f.
fototelegrafía: phototelegráphia sive -graphīa,
ae f. Sin: phototelegráphica transmíssio.
469
fototerapia
fototerapia: (método) phototherapīa, ae f.
Sin: phototherapéutice, es f // (curación) solaris curátio; solares curationes.
fototerápico: phototherápicus, a, um. Sin:
phototherapéuticus; ad phototherapīam pértinens.
fototermómetro: photothermómetrum, i n.
fototermoterapia: photothermotherapīa, ae f.
fototipia: (procedimiento) phototýpia sive typīa, ae f Sin: phototýpica ars (artis f) // (lámina estampada) phototýpica imago. Sin:
imago luce typisque impressa vel expressa.
Uso: estampar fototipias, imágines luce
typisque imprímere, exprímere, réddere, referre, édere.
fototípico: phototýpicus, a, um. Sin: phototýpice expressus; ad phototýpiam áttinens.
fototipografía: phototypográphia sive -graphīa, ae f.
fototipográfico: phototypográphicus, a, um.
fototropismo: phototropismus, i m. Sin: ad
lucem convérsio vel propénsio.
foulard, v. fular.
gus, i m. Sin: homo dírutus.
fracaso: (acción y efecto de fracasar): repulsa, ae f. Sin: offénsio; frustrátio // (fig, suceso lastimoso e inopinado) calámitas, atis f.
Sin: infortúnium; adversus casus (-us m) ;
improsper eventus (-us m); éxitus (-us m) tristis; adversa fortuna; infēlix experimentum;
res (rei f) male gesta.
fracción: (división de una cosa) fráctio, onis
f. Uso: - del pan (eucarístico), fráctio panis.
// (parte, porción de un objeto dividido) pars,
partis f. Sin: pórtio (-onis f) // (Mat, número
quebrado) fráctio; fractus númerus.
fraccionable: partiábilis, e. Sin: divisíbilis;
divíduus.
fraccionamiento: partítio, onis f. Sin: divísio; distribútio; didúctio.
fraccionar: partire vel partiri. Sin: divídere;
didúcere.
fraccionario: fractionárius, a, um. Sin: fractus.
fractura: fractura, ae f.
fragante, v. flagrante.
fragata: navis béllica minor. Sin: libúrnica;
liburna.
fox terrier: canis vúlpium vestigator.
foyer: theatrale vel theatri vestíbulum.
frac: tunícula caudata, hirundínea, hirundinina, bífida. Sin: vestis vel sýnthesis caudata;
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tunículā caudatā vestitus.
fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus
(desacreditado); dírutus (arruinado); poét
náufragus; vitae vórtice raptus // sust náufra-
frágil: (quebradizo, que se rompe con facilidad) frágilis, e // (caduco y perecedero) frágilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
fácilmente en el pecado) frágilis, e. Sin: débilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
advertencia) cave, frágile est (cuidado, es
material frágil).
fragilidad: (calidad de frágil o quebradizo)
fragílitas, atis f // (facilidad que se tiene de
470
francotirador
caer en lo malo) fragílitas. Sin: imbecíllitas;
debílitas; infírmitas. Uso: - humana, humani
géneris imbecíllitas et fragílitas.
fragmentación: fragmentátio, onis f.
fragmentario: (compuesto de fragmentos)
fragmentárius, a, um. Sin: fragmentícius //
(incompleto, no acabado) truncus, a, um.
Sin: mancus; non absolutus.
fragua: (fogón) caminus, i m. Sin: fornax,
acis f; furnus, i m // (taller) officina ferrária.
fraile: (religiosi órdinis) sodalis, is m. Sin:
frater, tris m. Uso: los - franciscanos, Sancti
Francisci fratres; fratres órdinis Sancti Francisci.
frambuesa: rubus, i m; rubum, i n. Sin:
rubus idaeus; fragum idaeum.
francachela, v. comilona.
francés: adj gállicus, a, um. Sin:
francogállicus; francogallus, fráncicus. Uso: lengua -,
lingua gállica; gállicus sermo; francogállicum, i n; literatura -, lítterae francogállicae
// sust Gallus, i m. Sin: Francogallus; Francus.
francesismo: gallicismus, i m. Sin: gállica
locútio; francogallorum verbum.
francesista: gállici sermonis studiosus. Sin:
gállicis lítteris doctus.
Francia: Gállia, ae f. Sin: Francogállia; Fráncia, ae f.
francio: fráncium, ii n.
franciscana: franciscalis virgo.
franciscano: adj franciscanus, a, um. Sin:
franciscalis, e // sust franciscanus, i m. Sin:
franciscalis, is m; frater franciscanus; sodalis
franciscalis. Uso: - conventual, franciscalis
conventualis.
francmasón: francomurárius, ii m.
francmasonería: francomurariorum sodalícium vel secta. Sin: lucífugum francomurariorum sodalícium.
francmasónico: francomurárius, a, um.
franco: (unidad monetaria de Francia, Bélgica, Luxemburgo, Suiza) francus, i m
(gállicus, bélgicus, luxemburgensis, helvéticus). Sin: nummus gállicus ....; libella gállica,
bélgica, luxemburgensis, helvética // (individuo de pueblos antiguos de la Germania inferior) Francus vel Fráncicus, i m // (adj,
relativo a dichos pueblos) francus, fráncicus,
a, um. Sin: ad Francos vel ad Fráncicos spectans // (desembarazado, libre) liber, ĕra ,
ĕrum. Sin: securus // (exento) immunis, e.
Sin: liber. Uso: puerto -, portus liber vel immunis; - de porte, liber ab expensis cursuálibus; vecturae prétio immunis // (leal, sincero)
sincerus, a, um. Sin: apertus; ingénuus; cándidus.
francófilo: adj gallóphilus, a, um. Sin:
Gallorum studiosus // sust gallóphilus, i m.
Sin: Gallorum fautor.
francófobo: adj gallóphobus, a, um. Sin:
Gallorum inimicus // sust gallóphobus, i m.
Sin: Gallorum inimicus.
francófono: adj francóphonus, a, um. Sin:
gállice loquens // sust francóphonus, i m. Sin:
gállice loquens; qui gállice lóquitur.
francolín: áttagen, ēnis m; attagena, ae f.
francotirador: voluntárius pugnator.
471
franela
franela: lánula, ae f. Sin: lánea tela; ténuis
lana.
franja: tractus, us m. Uso: - de Gaza, tractus
Gazae.
franquear: (pagar el porte de cualquier objeto que se remite por correo) pittácium vel
pittácia epístulae mittendae sólvere. Sin: prétium (litterarum) sólvere; prétium epístulae
mittendae sólvere.
franqueo: epístulae perferendae prétium.
Sin: cursus (-us m) stipulatus. Uso: poner el
-, epístulae pittácium applicare; epístulam
pittácio instrúere.
franqueza: (sinceridad, ingenuidad) simplícitas, atis f. Sin: ingenúitas. Uso: con -,
aperte, líbere, sincere, simplíciter, ingénue,
cándide.
franquicia: immúnitas, atis f. Sin: privilégium. Uso: - postal, cursualis vel vehicularis
prétii immúnitas; gratuíta epistularum míssio.
fraque, v. frac.
frasario: (colección de frases) locutiones
collectae vel excerptae fpl // (fraseología) v.
esta voz.
frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel
flasco, ōnis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin:
guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de
vino, oenóphorum, i n; - cuentagotas, phlasco
minutatim (stillatim, guttatim) liquorem
fundens vel effundens.
frase: phrasis, is f. Sin: locútio vel elocútio,
onis f; díctio; verba coniuncta. Uso: - hecha,
trita vel detrita locútio; verba commúnia et
trita.
frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter
dícere vel scríbere.
fraseología: (conjunto de frases hechas, locuciones, modismos, refranes) phraseológia
sive -logīa, ae f. Sin: phrásium colléctio; peculiares locutiones; locutiones selectae; locutiones in órdinem redactae.
frasquete, v. frasquito.
frasquito: lagúncula, ae f. Sin: ampúllula.
Uso: - de perfume, olfactoríolum n; unguentária, ae f ; myrothécium, ii n; ampulla vel
concha odorum; ampulla unguentária; - de
goma de pegar, ampúllula gummosi glútinis;
- de plástico, lagúncula e re plástica; - de
tinta, ampúllula atramentária.
fraternalmente: fraterne. Sin: fraterno
ánimo vel amore; fraterna dilectione.
fraternidad: fratérnitas, atis f. Sin: germánitas; fraternus amor; necessitudo fraterna.
Uso: - universal, fraterna ómnium necessitudo; communis totīus géneris hóminum conciliátio et consociátio.
fraternizar: fraterne fácere vel vívere. Sin:
áliquo fraterne uti ; fraterne iungi cum áliquo;
fraterno amore álicui esse coniunctum ; fraternam amicítiam inire.
fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen).
fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, ámbitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
fraus.
fray: frater. Uso: - Cristóbal, frater Christóphorus; frailes menores capuchinos, fratres
minores capuccini; franciscales capulati.
frazada: strágula, ae f; strágulum, i n. Sin:
lodix, dīcis f; stratum, instratum; opertórium;
vestis strágula. Uso: - acolchada, strágulum
472
freniatría
fartum; - calefactora, strágulum calefactórium; - eléctrica automática, lodix autómato
sucinoque calore tepefacta; - de lana, de plumas, opertórium láneum, plúmeum; sacudir
las -, strágula concútere.
freática: agua -, aqua phreática vel phreátia;
aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo
scatens vel prófluens.
frecuencia: Fís frequéntia, ae f. Uso: alta -,
alta vel áltior frequéntia (eléctrica); maior,
áuctior, elevata vel elevátior frequéntia ; baja
-, minor (vel minutior, vel depréssior, vel depressa) frequéntia (eléctrica); - modulada,
frequéntia modulata // (repetición frecuente)
crébritas, atis f. Sin: assidúitas. Uso: - pluvial, pluviarum crébritas; - de los sacramentos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel
percéptio (-onis f); crébrior sacramentorum
frequentátio.
frecuentación: frequentátio, onis f.
frecuentar: (concurrir a menudo a algún
lugar) frequentare, celebrare áliquem locum.
Sin: crebro adire vel pétere áliquem locum.
Uso: - una casa, una escuela, un templo,
domum, scholam, templum frequentare //
(tratar con frecuencia a alguien) áliquo familiáriter uti; frequentem vel multum esse
cum áliquo // (repetir un acto a menudo) - los
sacramentos, frequenter (saepe vel sáepius;
crebro vel crébrius) ad sacramenta accédere;
frequenter sacramenta accípere, excípere,
percípere, recípere; frequenter sacramentis
uti.
freezer: congelatórium, ii n. Sin: capsa (vel
cápsula, vel capsella) frigorífica vel frigorífera // (- de amplia capacidad) cella frigorífica.
fregadero: labellum, i n. Sin: trua.
freidora: olla frixória.
freiduría: taberna frixória.
frenada, v. frenazo.
frenado: frenátio, onis f. Uso: - automático,
automática frenátio.
frenar: (detener o aminorar con el freno el
movimiento de las ruedas) frenare. Sin: sufflaminare; sufflámine uti; sufflamen adhibere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar,
refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari;
coërcere; reprímere; compéscere; domare.
frenastenia: phrenasthénia sive -sthenīa, ae
f. Sin: mentis imbecíllitas, infírmitas, hebetátio.
frenazo: sufflaminandi áctio.
frenesí: (delirio furioso) phrénesis sive phrenēsis, is f; phrenītis, ĭdis (ac -im) f. Sin: insánia; furor; febricitántium insánia // (fig,
violenta exaltación y perturbación del
ánimo) phrénesis, is f. Sin: mentis insánia vel
furor; cupīdo; cupíditas; mánia sive manīa.
frenéticamente: phrenétice. Sin: furenter;
furiose; insane.
frenético: (poseído de frenesí) phreníticus, a,
um. Sin: phrenítide laborans; insanus; vesanus // (fig, furioso, rabioso) phrenéticus. Sin:
furens; furibundus; effrenatus; concitatus; véhemens; mentis insániā affectus.
freniatra: phreniatrus, i m. Sin: phreniatrīae
peritus, cultor, studiosus; insanorum médicus.
freniatría: (estudio de las enfermedades
mentales) phreniatrīa, ae f. Sin: de phrenopáthicis curandis doctrina, disciplina, sciéntia //
473
freno
(medicación de las enfermedades mentales)
infirmae mentis curátio. Sin: phrenopathicorum curátio.
freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni,
orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un
caballo, equum arctato compéscere freno;
sacar el - a un caballo, frenum equo detráhere; tascar, morder el -, frenum mándere,
mordēre // (- de carro o vehículo automóvil)
frenum, i n. Sin: sufflamen, mĭnis n. Uso: hidráulico, sufflamen hydráulicum; - neumático o de aire comprimido, frenum pneumáticum; - de discos, frenum discale; - de
emergencia, frenum perículi; frenum necessitatis súbitae; - de mano, frenum vel sufflamen manuale; - de pedal, sufflamen pédibus
actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl)
quattuor rotarum // los - están rotos, sufflámina sunt disiecta; los - no funcionan, sufflámina suo non funguntur ministério; soltar el
- de mano, sufflamen manuale laxare // fabricante de frenos, frenárius, ii m.
frenocomio: phrenocomīum, ii n. Sin: phrenopathicorum valetudinárium.
frenología: phrenológia sive -logīa, ae f.
frenológicamente: phrenológice.
frenológico: phrenológicus, a, um. Sin: phreníticus; psychiátricus; neurológicus.
frenologista o frenólogo: phrenólogus, i m.
Sin: phrenológiae peritus, cultor, studiosus.
frenópata: phrenopathólogus, i m. Sin: phrenopathológiae peritus, cultor, studiosus.
frenopatía: (parte de la medicina que estudia las enfermedades mentales) v. frenopatología // (nombre genérico de las
enfermedades mentales) phrenopathīa, ae f.
frenopatología: phrenopathológia sive
-logīa, ae f. Sin: de mentis morbis (vel vítiis)
doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.
frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso:
- de batalla, prima ácies (-ēi f); prima exércitus ácies; frentes de los edificios, frontes aedificiorum; en -, ex adverso; in adverso;
exadversum sive exadversus; texto latino con
versión italiana en -, latinum óperis exemplum, cuius in adversa página itálica interpretátio praebetur.
fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herramienta giratoria cortante) rota sectória. Sin:
máchina rotalis sectória.
fresadora: máchina excusória.
fresco: (cuadro) pictura muralis vel parietária. Sin: opus udo íllitum; pictura udo inducta; pictura in recenti calce; tábula picta
udo íllitis colóribus. Uso: pintar al -, udo colores illínere.
frescor: (fresco) refrigerátio, onis f. Sin: refrigérium; amábile frigus (-ŏris n) // (frescura) v. esta voz.
frescura: (cualidad de fresco) v. fresco // (lozanía, claridad, amenidad) - natural, naturalis nitor; - de colorido, nítidus (vel vívidus,
vel flóridus) color; - de estilo, flóridum dicendi genus; - de frase, flórida díctio; - de
imágenes, de metáforas, nítidae ac flóridae
imágines, translationes; - de pensamientos,
flóridae senténtiae // (chanza, dicho picante)
v. dicho.
fresquera: frigidárium, ii n.
fresquista: pictor parietárius. Sin: tector, oris
m.
freudiano: adj freudianus, a, um // sust freu-
474
frontis
dianus, i m. Sin: Freud sectator.
freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana
doctrina; psychanálisis ad mentem Sigismundi Freud.
fricación, v. fricción.
fricandó: vitulina lárido farta vel vitulinum
lárido fartum.
fricar, v. frotar.
fritada: fricta vel frixéola, orum npl. Sin:
frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa;
fricta obsónia (-orum npl). Uso: - de huevo
batido, v. tortilla.
frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta
frixa npl.
fritura, v. fritada.
Friul o Friuli: Régio (-onis f) Foroiuliensis.
friulano: adj foroiuliensis, e // sust Foroiuliensis, is m.
fricasé: caro comminuta decocta.
fricativa: (consonante -) cónsona fricativa.
fricativo: fricatórius, a, um.
fricción: fríctio, onis f. Sin: fricátio; confricátio // Mec frigmen, mĭnis n.
friccionar, v. frotar.
frigidaire, v. frigorífero.
frigidario, v. frigorífero.
frigorífero : adj refrigeratórius, a, um. Sin:
frigoríficus; frigidárius. Uso: cámara -, máchina refrigeratória // sust frigidárium, ii n.
Sin: refrigeratórium; frigidária, ae f; armárium frigidárium; capsa frigorífica; cella frigorífera vel frigidária.
frigorífico, v. frigorífero.
frijol, v. poroto.
friolento o friolero: alsiosus vel álsius. Sin:
frígoris vel algōris impátiens.
frisa: (tela de lana) frísium, ii n. Sin: frégium.
frondosidad: frondósitas, atis f. Sin: luxúria;
luxúries (-ēi f) ; fróndium exuberántia; luxúria foliorum // fig luxúria, ae vel luxúries, ēi
f. Sin: ubertas; redundántia.
frondoso: frondosus, a, um. Sin: fróndeus;
fróndifer vel frúndifer, fĕra, fĕrum; foliosus
vel foliósior; fróndibus abundans.
frontal: adj frontalis, e // (paramento con que
se adorna la parte delantera de la mesa de
altar) antipéndium, ii n. Sin: pállium altaris.
frontalera: frontália, ium npl.
frontalmente: frontáliter.
frontera: (confin de un Estado) fines, ium
mpl. Sin: limes, mĭtis m. Uso: - argentina,
extrema Argentina; de -, limitáneus // (frontalera) v. esta voz.
fronterizo: (que está en la frontera) limitáneus, a, um // (que está en frente de otra
cosa) ex adverso pósitus vel stans. Sin: qui
(quae, quod) ex adverso (vel contra) stat vel
est.
frontis: (fachada o parte anterior de una fábrica o de otra cosa) frons, frontis f. Sin: pars
475
frontispicio
antīca.
frontispicio: (fachada o parte anterior de un
edificio) frons, frontis f. Sin: pars antīca //
(Arq, frontón, remate de la fachada) v. frontón // (fachada o portada de un libro) v. portada.
frontón: (en el juego de la pelota, pared
principal contra la cual se lanza la pelota) in
sphaeristério frons // (edificio o sitio dispuesto para este juego) phaeristérium, ii n //
Arq fastígium; týmpanum, i n.
frotadura o frotamiento: fricátio, onis f.
Sin: confricamentum; confricátio; fricatus, us
m; attritus, us m.
frotar: fricare, perfricare, defricare, infricare.
Uso: frotarse la cara, fáciem sibi confricare;
frotarse los dientes, déntium confricamentis
uti.
fructuoso: fructuosus, a, um. Sin: fecundus;
ferax; fértilis // fig útilis; lucrosus; profíciens.
frustración: frustrátio, onis f. Sin: decéptio.
fruta: poma, orum npl. Sin: mala, orum npl;
fructus, uum mpl. Uso: - caída, poma caduca;
- seca, fructus áridi; - en almíbar, en conserva, fructus condīti.
frutal: (dicho de un árbol que lleva fruta) pomíferus, a, um; pómifer, fĕra, fĕrum. Sin: pomosus; fructuárius, fructuosus, frúctifer.
frutera: lanx (lancis f) pomária vel fructuária. Sin: frúctuum týmpanum.
frutero: (vendedor de fruta) pomárius, ii m.
Sin: pomorum vénditor // (recipiente para
poner fruta) v. frutera.
fruticultura: cultura pomária.
ftiriasis: phthiríasis, is f. Sin: morbus pedicularis.
fucsia: fúchsia, ae f.
fuego: ignis, is m. Uso: - artificiales, ignes
(-ium mpl) artificiosi, pyrotéchnici, bengalenses, festivi; ignes míssiles; ignes arte facti;
ignes festi; ignes ad pópuli laetítiam; spectáculum pyrotéchnicum vel spectácula pyrotéchnica; ópera pyrotéchnica;
missília
pyrotéchnica vel pýria; - expiatorio, ignis
piacularis; - fatuo, fátuus ignis; - olímpico,
ignis olýmpicus; - de paja, ignes ab arescéntibus gramínibus; flamma de stípula // fig,
esta furia no será más que - de paja, cito ab
eo abscedet ira; hacer - (disparar), tela férrea
míttere // (hogar) focus, i m // (hornilla) v.
esta voz.
fuel o fuel-oil: petróleum viscosum.
fuelle: follis, is m. Sin: máchina vaporífera.
fuente: (plato grande que se usa para servir
las viandas) férculum, i n. Sin: lanx, lancis f;
paropsis, ĭdis f; vas escárium. Uso: - para la
entrada, promulsidare férculum; poner en la
-, in lance pónere vel impónere // (manantial)
fons, fontis m. Sin: fontana, ae f // (aparato o
artificio con que se hace salir el agua en los
jardines, plazas, etc.) silanus, i m. Sin: fons,
fontis m. Uso: las - de la Plaza San Pedro,
Petriani fori fontes // - bautismal, fons sacer
vel sanctus // (origen) fons, fontis m. Sin:
caput; origo (-gĭnis f).
fuera: - de juego, v. offside // - de sí, alienata
mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de
sí, non esse apud se; sui cómpotem non esse;
mentis non esse cómpotem; sui oblitum esse;
estar - de sí de alegría, laetítiā vel gáudio exsultare; laetítiā efferri; estar - de sí de estupor, stupore attónitum esse; obstupéscere;
estar - de sí de ira, prae iracúndia non esse
476
fumífero
apud se; estar - de sí de miedo, metu exanimatum esse; amentem esse metu vel terrore.
fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vírium,
víribus). Sin: robur, bŏris n; vigor; virtus; facultas; opes (opum fpl); poténtia. Uso: - armadas, cópiae, arum fpl; - mecánica, vis
mechánica; - militar, vis militaris; - motriz,
motória vis; - naturales, naturae vel naturales vires; vires rerum; evolución de inconscientes - naturales, caecus naturálium vírium
cursus; - productivas, vires productivae;
fuerzas para la paz, cópiae (nationum) paci
tuendae; usar la -, vi rem gérere.
num) fumum háuriens vel sugens; tabaci
fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - empedernido, fumator pértinax, cóntumax, obstinatus, perpétuus; - incorregible, fumator
insanábilis; se vanagloriaba de ser un estupendo -, magnum se esse fumi haustorem
praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo
alienus; aversus a fumo. Uso: departamento
para fumadores (en el tren ...), loculamentum
tabaco indulgéntibus; locales separados para
fumadores, oeci fumatorum separati.
fumada: fumi gustátio vel haustus (-us m).
fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (tabaci) haurire, súgere; tabacum súgere; nicotianum fumum haurire; vaporatum tabacum
súgere; dúcere fumum tabaci; dare óperam
fumo tabaci. Uso: el -, fumátio vel fumicátio;
por -, propter fumicationem; cigarros a
medio -, volúmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispánicam; - cigarrillos en cantidad, plúrimas hispánicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum léniter
dulcissimeque súgere; - como una chimenea,
ut caminus fumum súgere et emíttere; - con
estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
súgere et emíttere fumum; - en pipa, fumisúgio uti tabaco; tabaco indulgere fumaríolo;
fumo mucho, con excesiva fruición, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
mortes e fumicatione secutae; tengo la pasión de -, nímio tabaci stúdio incendor, abrípior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
nimis sum studiosus; tabaci stúdio téneor;
summa cupiditate in tabacum feror vel incendor; prohibición de -, interdíctio fumandi;
¡terminantemente prohibido -!, gráviter interdícitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indúlgeat!; ya no está permitido -, fumare non iam
lícitum.
fumador, ra : fumator, oris m; fumatrix, icis
f. Sin: fumans, antis; fumi haustor m vel
haustrix f; nicotiani fumi haustor; (nicotia-
fumífero: fúmifer, fĕra, fĕrum. Sin: fumíficus; fumosus.
fuga: Mús fuga, ae f // Dep accelerátio, onis
f. Sin: procursus (-us m) rápidus vel citatus.
Uso: - final de los ciclistas, extrema birotariorum accelerátio vel celéritas.
fuina, v. garduña.
fular: (tela fina de seda) tela sérica // /(pañuelo de seda para el cuello) (séricum) ricínium, ii n. Sin: séricum focale; stríscia
sérica.
fúlica: fúlica, ae f; fulix, ĭcis f.
full time: cargo -, munus (-nĕris n) pleni témporis; profesión -, proféssio plenária.
fulminante: adj fúlminans, antis // (cápsula
o pistón del arma de fuego) opérculum fúlminans vel fulmíneum.
fulmíneo: fulmíneus, a, um.
fumadero: fumárium, ii n.
fumarada: (emisión de humo) fúmea columna.
477
fumigación
fumigación: fumifigátio, onis f. Sin: fumígium; suffimentum; suffítio; suffitus (-us m).
fumigador: fumigator, oris m.
fumigar: fumigare. Sin: fumificare; suffire,
subfire; suffimentare.
funámbulo: funámbulus, i m. Sin: petaurista
sive petauristes (-ae m); catádromus.
función: (acción propia de un órgano o aparato de los seres vivos, máquinas o instrumentos) fúnctio, onis f. Sin: áctio; processus,
us m; vis. Uso: - biológicas, biológici processus; las - corporales, naturales córporis actiones; - generativas, maritale commércium //
(ejercicio de un empleo) munus, nĕris n. Sin:
offícium; ministérium; opus, óperis n; execútio vel fúnctio múneris. Uso: - social de la
propiedad, sociale possessionis munus; - de
la ley civil, legis civilis munus; el ejercicio
de su -, múneris sui fúnctio; en el ejercicio
de las - públicas y profesionales, in públicis
negótiis artibusque sustinendis; cumplir una
- educativa, educationis múnere fungi; desempeñar funciones, múnera exercere // (cometido) partes, ium fpl. Uso: la - del orador
es persuadir ..., hae sunt oratoris partes, ut
persuádeat ... // (espectáculo) spectáculum, i
n. Uso: asistir a una - de teatro, fábulam
spectare // (acto solemne, especialmente el
religioso) ritus, us m. Sin: sacrum; sollemne;
sacer ritus; sacra fúnctio; caerimónia; religionis caerimónia, caeremónia sacra; res divina ;
fúnctio ecclesiástica. Uso: asistir a una - religiosa, rei divinae interesse; celebrar una religiosa, sacro operari; durante la - religiosa, inter opus divinum.
funcional: (relativo a las funciones del
cuerpo) functionalis, e. Sin: ad áliquam functionem pértinens; qui (quae, quod) ad áliquam functionem áttinet. Uso: enfermedad -,
morbus functionalis; desorden o enfermedad
- de un órgano, morbus ad alicúius membri
perfunctionem spectans // Ling, análisis -,
análysis functionalis; lingüística -, linguística
functionalis // (práctico, apropiado) útilis, e.
Sin: aptus; idóneus; convéniens.
funcionalidad: facultas, atis f. Sin: agendi
facultas; virtus agendi vel operandi; facultas
apte exercendi; próprio múnere fungendi vis;
próprium munus obeundi facultas; proprium
finem assequendi facultas; habílitas ad propósitum.
funcionalismo: functionalismus, i m. Sin:
philosóphia de functiónibus. Uso: - sociológico, sociológia functionalis.
funcionalista: functionalista, ae m.
funcionamiento: fúnctio vel perfúnctio, onis
f. Sin: operátio; áctio; agendi rátio, modus.
Uso: le explicó el - de la máquina, ei ostendit
quómodo máchina moveretur.
funcionar: (ejecutar una persona, máquina,
etc., las funciones que le son propias) suo ministério vel múnere fungi. Sin: moveri; operari; in effectu vel in actu esse Uso: no -,
cessare // (ir bien una persona o cosa) effectum vel éxitum ássequi.
funcionario: functionárius, ii m. Sin: minister, stri m; praefectus; praepósitus. Uso: - público, magistratus, us m; administer públicus;
officialis, is m; praeses, sĭdis m.
funda: - de almohada, pulvini tégimen
(-mĭnis n), tegimentum, tegumentum, tegmentum, tegmen (-mĭnis n). Sin: cervicalis
tégimen vel involucrum.
fundación: (persona jurídica dedicada a la
beneficencia, ciencia, etc.) opus fundatum.
Uso: la - “Latínitas”, Opus Fundatum “Latínitas” // (acción y efecto de edificar material-
478
fusil
mente) aedificátio. Sin: exstrúctio // (erección, establecimiento) constitútio, onis f. Sin:
institútio // (cimientos) fundamenta, orum
npl.
fundador: cónditor, oris m. Sin: fundator;
constitutor, auctor. Uso: los - de Ordenes, Ordinum fundatores; - de una sociedad , societatis cónditor.
fundadora: cónditrix, icis f. Sin: auctrix; parens, entis. Uso: - de un Instituto Religioso,
Instituti Religiosi cónditrix; legífera mater
vel parens.
fundamental: praecípuus, a, um. Sin: primárius; fundamentalis. Uso: noción -, prima
nótio; principio -, alicúius rei caput (pĭtis n).
fundamentalismo: fundamentalismus, i m.
fundamentalista: adj fundamentalísticus, a,
um // sust fundamentalista, ae m. Uso: - islámico, musulmán, islamista, ae m; fundamentalis islamismi propugnator vel assertor.
fundamentalmente: fundamentáliter.
fundición: (acción y efecto de fundir o fundirse) fúsio, onis f. Sin: fusura; conflatura,
flatura // (fábrica en que se funden metales)
fusórium, ii n. Sin: conflatórium; conflatória
fornax; fusórius vel conflatórius furnus; officina fusória; aerária fornax, fábrica, officina;
officina metallis liquefaciendis. Uso: - de
acero, chálybis conflatórium; conflatória
chálybis fornax.
fundido: conflátilis, e.
fundidor: fusor, oris m. Sin: flator; flaturárius; fusurárius; faber aerárius. Uso: - de oro,
auricoctor.
fundir: fúndere. Sin: conflare; liquare; lique-
fácere // fundirse, liquéscere.
funerales: (oficio religioso que se hace por
los difuntos) exsequiae, arum fpl. Sin: funus,
nĕris n; funébria, ium npl; funeralis caerimónia // (entierro que se hace con mucha solemnidad) fúneris vel exsequiarum pompa.
funeraria: libitīna, ae f. Uso: tener a su
cargo una funeraria, libitinam exercere.
funicular: adj funalis, e // sust funívia, ae f.
Sin: tramen (-mĭnis n) funale; currus funalis;
via funalis; ferrívia montana. Uso: - aéreo,
telephérica aéria; ferrocarril -, currus funalis;
vehículum funale; - con pequeñas cabinas
para dos de forma oval, ovata vehícula funália; ir en -, funali trámine uti; curru funali
vehi.
funículo: funículus, i m.
furgón: (vehículo para el transporte de mercancías) currus sarcinárius vel onerárius. Sin:
plaustrum sarcinárium vel onerárium // (automóvil) autoplaustrum, i n; parvum autocinetum onerárium vel sarcinárium // (vagón de
equipajes en un tren) v. vagón.
fusa: bischrōma, ae f; bischrōma, ătis n.
fuselaje: (aëroplani) testudo, dĭnis f. Sin:
(aëroplani) umbilīcus, cymba, lémbulus, lenúnculus, lembúnculus.
fusibilidad: fusibílitas, atis f.
fusible: (que puede fundirse) fúsilis, e; fusícius, a, um. Sin: liquábilis // (hilo fusible de
instalación eléctrica) fúsile, is n. Sin: nexus
(-us m) fusíbilis vel tutórius; filum fúsile.
fusil: manuballista, ae f. Sin: pyroballista;
manuballista ignívoma; ignífera ballista;
sclopetum; fístula pýria. Uso: apuntar el -,
479
fusilamiento
manuballistam inténdere; ignívomum túbulum inténdere.
fusilamiento: alicúius sclopetátio, onis f.
Sin: ex manuballista internécio; per pyroballistam interféctio; interféctio ex sclopeto;
interféctio glandis emissione. Uso: condenar
al -, áliquem manuballistā necandum (vel interficiendum, vel prosternendum) decérnere;
áliquem sclopeto vel per sclopetum necari
(vel intérfici, vel prosterni, vel transfodi) iubere; áliquem plumbo (vel glande, vel plúmbea glande) necari iubere; áliquem glandis
(vel plúmbeae glandis) emissione necari iubere.
fusilar: áliquem sclopetare. Sin: manuballista necare; pyroballista occídere; sclopeto interfícere, prostérnere; plumbo (glande,
plúmbea glande, glande metállica) necare,
perfódere, transfódere; fístula pyria interfícere, concídere, interímere; glande metállica
perfódere. Uso: fusilado, manuballistā necatus vel perfossus.
fusilazo: sclopetátio, onis f. Sin: manuballistae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fístulae
pýriae) ictus (-us m), coniectus, emíssio; (detonación) pyroballistae explósio, fragor, strépitus (-us m).
fusilero: (concerniente o relativo al fusil)
manuballistárius, a, um. Sin: pyroballistárius;
sclopetárius; ad manuballistam pértinens //
(soldado de infantería armado de fusil) manuballistárius, ii m. Sin: pyroballistárius;
sclopetárius; miles manuballistā ( vel pyroballistā, vel sclopeto) instructus.
fusión: (efecto de fundir o fundirse) fúsio,
onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termonuclear, fúsio thermonuclearis // (unión) coniúnctio, onis f. Sin: copulátio. Uso: - de
partidos, de facciones, pártium, factionum
coítio vel coniúnctio // (fig, armonía) concór-
dia, ae f. Sin: consénsio; consensus, us m;
conspirátio.
fusta: (látigo) v. esta voz // (buque ligero de
remos con uno o dos palos) celox, ōcis f.
fustán: fustáneum, i n.
fustaño, v. fustán.
fútbol: pedilúdium, ii n. Sin: pedifóllium;
follilúdium; harpasti ludus; ludus follis pedumque; follis calciumque ludus; sphaeromáchia sive -machīa. Uso: apasionado del -,
studiosíssimus follilúdii certáminum; pelota
de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle lúdere; folle, calce, harpasto lúdere; folle et
cálcibus lúdere.
futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor;
lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphaerista; podosphaerista; pilícrepus; folle pedibusque ludens.
futbolístico: pedilusórius, a, um. Sin:
follilusórius; follicularis; ad pedilúdium (vel
ad pedifóllium, vel ad follilúdium) áttinens.
Uso: sociedad -, pedilúdii (vel pedifóllii, vel
follilúdii) socíetas.
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futuraeque artis conquisítio; nímium vel immódicum futuri stúdium.
futurista: (partidario del futurismo) futurista, ae m. Sin: futuri affectator, cúpidus,
ávidus; novae futuraeque artis inquisitor, studiosus; futuri nimis vel immódice studiosus
// (perteneciente o relativo al futurismo) futurísticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans.
futuro: adj futurus, a, um. Sin: pósterus //
sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tempus (-pŏris n) futurum vel pósterum; futura
aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au-
480
futurólogo
toraeda; en el -, in futuro; in futurum.
futurólogo: futurólogus, i m.
481
G
gabán: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellīta lacerna; v. sobretodo.
gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardinum, i n. Sin: gabardinum téxtile; téxtile
transversum; diagonale téxtile // (sobretodo
hecho con esa tela) gabardínea, ae f. Sin: lacerna gabardínea.
gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum
comparata.
gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces.
gabinete: (aposento menor que la sala, para
estar o trabajar) cubículum, i n. Sin: sedes,
is f; zotheca vel zothécula, ae f; conclāve, is
n. Uso: - de física, conclave rerum physicarum; - de química, conclave rerum chemicarum; cubículum vel cella chémicae (arti)
excolendae // (cuerpo de ministros del Estado) consistórium, ii n. Sin: ministrorum
consílium; supremum consílium regni vel rei
públicae; supremum rei públicae gubernandae consílium; administrorum praesídium.
Uso: - del soberano, consílium vel consistórium príncipis; jefe de -, v. ministro.
gablete: fastígium, ii n.
Gabón: Gabon, onis n.
gabonés: adj gabonensis, e // sust Gabonensis, is m.
gacela: dorcas, ădis f.
gaceta: (periódico) ephémeris, ĭdis f. Sin:
acta, orum npl; acta diurna; diurna, orum npl;
diárium; commentárii diurni.
gacetillero, v. reportero.
gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pulmentárium. Uso: - de castañas, castanearum
puls, pulmentum, pulmentárium.
gafas, v. anteojos.
gaffe, v. metida de pata.
gaita: utrículus, i m. Sin: utrículus résonans;
tíbia utrículo infixa vel inserta. Uso: tocar la
-, utrículo cánere; tíbiā utrículo insertā cánere.
gaitero: utriculárius, ii m. Sin: ascaules, ae
m; córnicen (-cĭnis m); útricen (-cĭnis m).
galactagogo: galactagogus, a, um.
galáctico: galácticus, a, um.
galactóforo: adj galactóphorus, a, um // sust
galactóphorum, i n.
galactógeno: galactógenus, a, um. Sin: lac
gignens.
galactografía: galactográphia sive -graphīa,
ae f.
galactología: galactológia sive -logīa, ae f.
galactómetro: galactómetrum, i n. Sin:
instrumentum lactis densitati metiendae.
galactopoyesis: galactopoiēsis, -is f. Sin: lactis procreátio vel generátio.
galactopoyético: galactopoiéticus, a, um.
Sin: lac gignens vel effíciens.
482
gallineta
galacturia: galactúria sive -turīa, ae f. Sin:
urina láctea; lácteae urinae secrétio vel emíssio; emíssio urinae lácteo colore.
galalita: galalīthus, i m; galalīthes, is f.
galantería: (cualidad de galante) officiósitas, atis f. Sin: amabílitas; urbánitas // (hacia las mujeres) blandítiae (-arum fpl)
amatóriae.
galantina: pullus fartus lentoque igne elixus.
galaxia: galáxias, ae m. Sin: (por antonomasia) via láctea; orbis lácteus.
galena: galena, ae f.
galeón: ingens béllica navis velígera.
galeote: remex, mĭgis m.
galera: (barco) actuária, ae f. Sin: navis actuária; gálea // (carro grande de cuatro ruedas) plaustrum maius // (carreta) v. esta voz
// (sombrero de copa) v. sombrero // Impr
forma, ae f.
galería: (pieza larga y espaciosa) xystus, i
m; xystum, i n. Sin: maenianum // (corredor,
con columnas) pórticus, us m; (corredor cubierto) ambulátio; ambulátio tecta; (corredor
descubierto) ambulacrum // (colección de
cuadros) pinacotheca, ae f; pinacothece, es f
// (balcón de la popa del barco) pérgula, ae f
// (camino subterráneo) cunículus, i m. Sin:
concameratus cunículus. Uso: - subterránea,
specus (-us m); cunículus subterráneus; tránsitus (-us m) subterráneus; - para coches,
specus autocinéticus; - de una mina de antracita, cávea anthrácina; - de una mina de carbón, cávea carbonária; - de una mina de oro,
arrúgia, ae f; cavar una -, cunículum fódere
// (paraíso del teatro) cávea, ae f. Sin: cávea
summa vel última.
Gales: Cámbria, ae f. Sin: Vállia, ae f.
galés: adj cambriensis, e. Sin: valliensis, e //
sust Cambriensis, is m. Sin: Valliensis, is m.
galgo: vértagus, i m.
galicanismo: gallicanismus, i m.
galicano: gallicanus, a, um.
Galicia: Calláecia vel Galláecia, ae f. Uso: de -,
callaecus vel gallaecus, a, um; natural de -,
Callaecus vel Gallaecus, i m.
galicinio: gallicínium, ii n.
galicismo: gallicismus, i m. Sin: gállica vox
vel gállicum verbum (si se trata de vocablo);
gállica locútio vel díctio (si se trata de giro).
galio: gállium, ii n.
gallardete: vexillum, i n. Sin: insigne; signum; súpparum; cántabrum.
gallego: adj callaecus vel gallaecus, a, um //
(natural de Galicia) Callaecus vel Gallaecus,
i m // (lengua románica de Galicia) lingua
callaeca, callaeciana, callaeciensis; lingua gallaeca etc.
galleta: (pan de color moreno amarillento)
panis náuticus. Sin: panículus, panicellus tenuis.
gallina: gallina, ae f. Uso: - ciega (juego),
ludus (puerilis) absconsórius.
gallinero: gallinárium, ii n. Sin: cubile gallinarum // (persona que trata en gallinas)
gallinárius, ii m.
gallineta: (fúlica, chocha) v. estas voces.
483
gallito
gallito: gállulus, i m. Sin: pullus gallináceus
mas (maris m).
gallocresta: sálvia, ae f. Sin: horminum, i n.
galocha: gállica, ae f.
galón: (cinta) limbus, i m. Sin: taeníola; fascíola; ornatus, us m; ornatura, ae f // (distintivo de los grados) insigne, is n. Sin:
ornamentum; phálerae, arum fpl. Uso: que
lleva galones, insígnibus decoratus // (medida) gallo, onis m.
galopada: quádrupes (-ĕdis) vel quadrúpedus
cursus (-us m). Sin: quadrúpedans cursátio
vel cursitátio.
galope: quádrupes gressus (-us m). Sin: quadrúpedus gradus (-us m).
galopillo, v. pinche.
galopín: (galopillo) v. pinche.
galpón: amplum tabernáculum. Sin: nubilárium; receptáculum; repositórium; tectum.
galvánico: galvánicus, a, um. Sin: galvanianus.
galvanismo: galvanismus, i m.
galvanización: galvanizátio, onis f. Sin: eléctrica stimulátio; eléctricus stímulus; (dar un
baño de zinc fundido) zinci indúctio vel stratura.
galvanizar: (aplicar el galvanismo a un animal u objeto) galvanizare. Sin: eléctrice vel
eléctrica vi stimulare // (dar un baño de zinc)
áliquid zinco illínere vel obdúcere. Sin: álicui
rei zincum indúcere vel superpónere // (fig,
excitar, comunicar energía pasajera) excitare. Sin: permovere; commovere; erígere.
galvanocaustia: galvanocáustica, ae f. Sin:
galvanocáustica ars.
galvanocauterio: galvanocautérium, ii n.
Sin: electrocautérium; eléctricus cauter (-ēris
m).
galvanocromía: galvanochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: electrochrómia sive -chromīa..
galvanografía: galvanográphia sive -graphīa,
ae f.
galvanomagnetismo: galvanomagnetismus,
i m. Sin: galvanomagnética vel electromagnética vis.
galvanometría: galvanométria sive -metrīa,
ae f.
galvanómetro: galvanómetrum, i n. Sin:
electrómetrum; instrumentum eléctrici fluxūs
mensórium, metatórium, mensurale.
galvanoplastia: galvanoplástica, ae f. Sin:
electroplástica; electroplástica ars; electrochémica plasmátio.
galvanoplástico: galvanoplásticus, a, um.
Uso: impresión -, galvanoplástica incísio vel
impréssio; electroplástica vel electrotýpica
incisio vel impréssio; reproducción -, galvanoplástica (vel electroplástica, vel electrotýpica) imago; galvanoplásticum (vel
electroplásticum, vel electrotýpicum) exemplum.
galvanopuntura: galvanopúnctio, onis f.
galvanoquímico: galvanochémicus, a, um.
galvanoscopia: galvanoscópia sive -scopīa,
ae f. Sin: electroscópia sive -scopīa.
484
gansterismo
galvanoscopio: galvanoscópium, ii n. Sin:
electroscópium.
galvanoterapia: galvanotherapīa, ae f. Sin:
electrotherapīa.
galvanotermia: galvanothérmia, ae f.
galvanotipia: galvanotýpia sive -typīa, ae f.
Sin: electrotýpīa sive -typīa.
gama: (escala musical) diagramma, ătis n.
Sin: sonorum gradus mpl // (escala de colores) colorum gradátio. Sin: chromátici gradus
// fig varíetas, atis f. Sin: multiplícitas.
Gambia: Gámbia, ae f.
gambiano: adj gambianus, a, um // sust
Gambianus, i m.
gambito: (en el juego de ajedrez) gambitum,
i n.
gamella: (recipiente o artesa grande) álveus,
i m. Sin: arca.
gameto: gametus, i m; gametes, is m; games,
ētis m. Sin: generativa céllula.
gamón, v. asfódelo.
gamuza: (especie de antílope) rupícapra, ae
f // (piel de la -) rupícaprae pellis // (paño
afelpado o de lana) pannus villosus.
gamuzado: pellis rupicaprinae símilis.
ganancia: quaestus, us m. Sin: lucrum. Uso:
- neta, lucrum merum.
ganapán: (hombre que se gana la vida transportando bultos) v. changador.
ganar: (aventajar, exceder a uno en algo)
primum locum tenere. Uso: el equipo A gana
por cinco goles a cero, manípulus A primum
locum tenet quinque portis comparatis ad
zero, vel V punctis comparatis ad nullum //
(conseguir tras una lucha) ássequi, cónsequi.
Sin: merere, demerere (práemia ...).
ganchillo: uncínulus, i m. Sin: hámulus.
gancho: uncus, i m. Sin: uncinus; fíbula.
Uso: - de donde cuelga el platillo de una balanza, ansa, ae f; - para colgar la carne, carnárium, ii n; fijar algo con - móviles, áliquid
uncis fugitivis impíngere.
gang: praedatória manus (-us f).
ganga: (cosa que se adquiere a poca costa)
aucúpium, ii n.
ganglio: gánglion vel gánglium, ii n. Sin:
nodus; nodus nervorum.
ganglioma: ganglioma, ătis n.
gangrena: gangraena, ae f. Sin: ulcus (-cĕris
n); úlceris tabes (-is f); ulcus corrōdens. Uso:
- de los huesos, tábida óssium cáries // fig, del Estado, rei públicae ulcus vel pestis.
gangrenoso: tábidus, a, um. Sin: canceráticus.
gángster, v. gánster.
gangsterismo, v. gansterismo.
ganso: anser, ĕris m. Uso: - cebado, anser áltilis; - relleno, anser fartus.
gánster: praedo (-onis m) gregalis. Sin: gregalis latro; rapinator; manuballistulárius.
gansterismo: latrocinátio, onis f. Sin: latrocínia, orum npl; rapinationes, rapinae; praeda-
485
ganzúa
tiones; praedatória áctio.
ganzúa: clavis adulterina vel grimaldiana.
garabatear: (garrapatear, escribir mal) male
efformatas lítteras dúcere. Sin: informes lítteras dúcere; atramento chartas foedare, infícere, maculare // (fig, andar con rodeos,
tergiversar) circumire. Sin: tergiversari; ambágibus uti; - algo en papeles, áliquid chartis
illínere.
garabato: (gancho) uncus, i m // (garrapato)
inexplicábile signum. Sin: ininterpretábilis
nota; informes (vel rudes, vel inconcinnae,
vel foedae) lítterae.
garaje: (cochera) receptáculum, i n. Sin:
stábulum; custodiárium; conditórium; receptórium; autoreceptáculum; autorepositórium;
stábulum autocinéticum; autoraedae vel autoraedarum receptáculum, custodiárium, stábulum; autovehículi vel autovehiculorum
receptáculum; automóbilis vel automobílium
receptáculum; autocineti vel autocinetorum
receptáculum; receptáculum autocinéticum;
receptáculum cúrruum automatariorum; stábulum cúrruum semovéntium; aedes vel
aedis (-is f) vehículis automatáriis asservandis. Uso: - subterráneo, subterráneum receptáculum
automatariorum;
stábulum
autocinetorum subterráneum // (taller de reparación de vehículos) officina vehículis sarciendis.
garajista: autoraedarum (vel autocinetorum,
vel autovehiculorum) custos (-odis m).
garante: sponsor, oris m. Sin: fidedictor; fidepromissor; fideiussor; pollicitator; vas,
vadis m. Uso: salir -, fidepromíttere; fidem
dare.
garantía: (acción y efecto de afianzar lo estipulado) spónsio, onis f. Sin: satisdátio; cáu-
tio; tutela promissa; tutelae vel protectionis
promíssio. Uso: garantías acerca de las condiciones de salud y de vida de los obreros,
cautiones circa statum valetúdinis et vitae
opíficum; - de diez mil dólares, cáutio decem
mílium dollariorum; abrogar momentáneamente las - constitucionales, cautiones formae Civitatis ad tempus abrogare; dar,
prestar -, satisdare (vel satis dare) álicui de
áliqua re; satisdationem offerre, praestare, interpónere; exigir -, satis exígere ab áliquo; recibir -, satis accípere ab áliquo; dando -,
mediante -, satísdato; el que presta una -, satísdator // (responsabilidad asumida) offícii
suscéptio. Sin: múneris súmptio; sponsum;
promissum; pollicitátio // (fianza, prenda)
pignus, pígnoris vel pígneris n. Sin: arra;
árrabo (-ōnis m); fidúcia; secúritas; chrematógraphum // (cosa que asegura y protege
contra algún riesgo o necesidad) praesídium,
ii n. Uso: ser una - para alguno, álicui praesídio esse.
garantir, v. garantizar.
garantizado: satis exploratus. Sin: probatus;
spectatus.
garantizador: fideiussórius, ii m.
garantizar: (responder del valor de una
cosa) alicúius rei bonitatem vel integritatem
testari // (asegurar) assérere. Sin: certificare;
asseverare, declarare.
garbanzo: cicer, ĕris n.
garçonnière: (cuarto de soltero) caelibalis
diaeta. Sin: parva cáelibis diaeta.
gardenia: gardénia, ae f.
garden-party (reunión social en un jardín):
hortense conventículum. Sin: hortensis congréssio, compotátio, merenda.
486
gas
garduña: (mamífero carnicero) fóina, ae f.
Sin: mustela fóina.
garete, v. deriva.
garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum,
aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hárpago, ōnis m.
garganta: (fig, cualquier estrechura entre
montes, ríos u otros parajes) fauces angustae.
gargantear: (dicho de pájaros) garrire. Sin:
fritinnire; minurire // Mús vibrissare. Sin:
garrulare; vocem fléctere; vocem in cantando
crispare; trémulo vocem infléctere cantu.
gargantilla, v. collar.
gárgara: gargarizátio, onis f. Sin: gargarismus, i m. Uso: hacer gárgaras, gargarizationes fácere.
gargarear, v. gargarizar.
gargarismo: (acción de gargarizar) v. gárgara // (medicamento líquido para gargarizar) gargarisma, ătis n.
gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizationem fácere.
garguero: fauces, ium fpl.
garita: (atalaya) spécula, ae f // (casilla que
se destina para abrigo de centinelas, vigilantes, guardafrenos, etc.) custodiárium, ii n.
Sin: vigiliárium; excubialis cásula; excubiale
custodiárium; excubiale téctulum; stationárii
cásula // (quiosco del portero, en algunas
casas) atriensis cella. Sin: speculatória ianitoris vel ostiárii cella.
garitero: (el que con frecuencia juega en los
garitos) aleator, oris m. Sin: domūs aleatóriae
frequentator; homo in domo aleatória frequens vel assíduus.
garito: (casa de juego) aleatórium. Sin: aleatórium conclāve; domus aleatória; clandestina áleae domus. Uso: frecuentar el garito,
aleatórium (vel domum aleatóriam) frequentare.
garnacha: (especie de vino) vinum subflavum.
garra: unguis, is m. Sin: fálcula; branca (- de
las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien,
in manus alicúius venire; arrancar algo de
las - de alguien, áliquid e manibus (vel e fáucibus) alicúius erípere.
garrafa: bómbula, ae f. Sin: orca; úrceus vel
úrceum, urcéolus; capsa, cápsula. Uso: - de
oxígeno, bómbula oxýgeni; - de aceite, orca
oleária; - de metal, cápsula ex metallo; metállica capsa; - para gas, úrceus gasárius; vas
gasárium.
garrote: fustis, is m. Sin: báculum, i n.
garrucha, v. carrucha, polea.
garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: real, árdea, ae f.
gas: gasum, i n; gásium, ii n. Uso: - asfixiante, gásium suffōcans; - butano, gasum
butanum; - cianhídrico, gásium cyanhýdricum; - lacrimógeno, gasum lacrimíferum, lacrimatórium, lacrimógenum; lacrimosum
venenum; vapor lácrimas éxcitans; - mortal,
gasum letale vel letíferum; - natural, gásium
terrígenum; - nervino, gásium nervinum; oil, v. gasoil; - tóxico, venenum flábile; - venenoso, gásium venenosum; fumus venenosus; - de cocina, gásium coquinárium;
exhalación de -, gásicus vapor (-oris m); fá-
487
gasa
brica de -, officina gásica.
gasa: turunda, ae f. Sin: ténue téxtile; lemniscus; linamentum; penicillum; fáscia medicamentosa; téxtile medicamentárium vel
medicamentosum.
gaseiforme: gasiformis, e. Sin: aëriformis;
aériam formam habens.
gaseoducto, v. gasoducto.
gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel pótio.
Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbónica
pótio; aqua vel pótio effervescens. Uso: - de
limón, cítrina pótio.
gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin:
vaporosus // (que contiene gas) gásium vel
vaporem cóntinens, habens.
gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gaseosum fácere.
gasista: gasárius vel gasiárius, ii m. Sin:
faber vel ópifex gasárius; gásii doméstici distributor.
gasoducto: gasiductus, us m; gásii ductus.
Sin: ductus gasalis.
gasógeno: (aparato destinado para obtener
gases): gasigeneratórium, ii n. Sin: apparatus
gásii generator; gasógenum instrumentum //
(mezcla de bencina y alcohol que se usa para
el alumbrado y para quitar manchas)
gas(i)ógenum, i n; gas(i)ogénium, ii n.
gasoil: gasóleum vel gasióleum, i n. Sin: gásium oleosum.
gasóleo, v. gasoil.
gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasiolinum, i n. Uso: cargar -, gasolinam émere
vel parare.
gasolinera: (lancha automóvil con motor de
gasolina) v. motolancha // (depósito de gasolina para la venta al público) gas(i)olinárium, ii n. Sin: benzinárium; naphtárium;
gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) receptáculum vel repositórium // (puesto de gasolina para la venta al público) gasolinária,
ae f (taberna). Sin: benzinária, naphthária (taberna).
gasométrico: gas(i)ométricus, a, um.
gasómetro: (sitio y edificio) gas(i)ómetrum,
i n. Sin: opifícium gásicum // (instrumento
para medir el gas) gas(i)ómetrum, i n.
gastador: (soldado) miles fáber.
gasteroscopio, v. gastroscopio.
gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impéndium; expensa; expensum. Uso: gastos de
correo, expensae cursuales; gastos de envío,
missionis impensae vel expensae; gastos de
hoteles, deversoriorum expensae; gastos de
transporte, expensum itíneris.
gastralgia: gast(e)ralgia sive -algīa, ae f. Sin:
stómachi dolor vel spasmus.
gastrectasia: gast(e)rectásia sive -tasīa, ae f;
gasteréctasis, -is f. Sin: gastroëctásia sive
-tasīa; gastroéctasis; stómachi dilatátio vel
inflátio.
gastrectomía: gastrectómia sive -tomīa, ae f.
Sin: reséctio (-onis f) ventrículi.
gastrelcosis: gasterhélcia sive -helcīa, ae f.
Sin: gastrohélcia; stómachi ulcus (-cĕris n)
vel ulcerátio.
gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gástricus
488
gato
morbus.
gástrico: gástricus, a, um. Sin: stómachi
(gen); ad stómachum pértinens.
gastritis: gastrites, is f; gastritis, ĭdis f. Sin:
stómachi inflammátio vel inflátio.
gastrorragia: gastrorrhágia sive -rhagīa, ae
f. Sin: sánguinis e stómacho proflúvium vel
fluxus (-us m), flúxio vel flúctio (-onis f).
gastroscopia: gastroscopia sive -scopīa, ae f.
Sin: stómachi inspéctio vel explorátio.
gastrocele. gastrocele, es f. Sin: stómachi
hérnia.
gastroscopio: gastroscópium, ii n. Sin:
instrumentum stómacho inspiciendo vel explorando.
gastroenterocolitis: gastroënterocolites, is f.
Sin: stómachi latiorisque intestini inflammátio.
gastrotomía: gastrotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: stómachi séctio vel cáesio (-onis f). Uso:
hacer la -, stómachum secare.
gastroenteritis: gastroënterites, is f. Sin: stómachi et intestinorum inflammátio vel inflátio; alvi inflammátio.
gastroenterotomía: gastroënterotómia sive
-tomīa, ae f.
gastroestenosis: gastrostenōsis, -is f.
gastrospasmo: gastrospasmus, i m. Sin: stómachi spasmus (-i m) vel spasma (-ătis n);
stómachi cruciatus (-us m).
gastrótomo: gastrótomum, i n.
gata: catta, ae f.
gâteau: placenta farta.
gastrointestinal: gastroëntéricus, a, um.
gastronomía: (arte de preparar una buena
comida) gastronómia sive -nomīa, ae f. Sin:
ars vel res coquinária; ars vel res culinária;
artis coquináriae normae vel leges.
gastronómico: gastronómicus, a, um. Sin:
coquinárius vel coquinaris; culinárius; ad
artem coquináriam áttinens.
gastrónomo: (persona inteligente en el arte
de la gastronomía) gastrónomus, i m. Sin:
gastronómiae cultor vel studiosus; coquináriae artis peritus // (aficionado a comer regaladamente) homo subtilioris palati. Sin:
homo unctā mensā.
gastroptosis: gastroptōsis, -is f. Sin: stómachi remíssio.
gatera: (agujero en pared, tejado o puerta
para que puedan pasar los gatos) cattaríola,
ae f. Sin: cattorum vel félium foramen
(-mĭnis n), áditus (-us m), tránsitus (-us m).
gatesco: felinus vel felíneus, a, um. Uso: ojos
-, felínei óculi.
gatillo: (en las armas de fuego) lígula, ae f.
Sin: retináculum; malléolus; rostrum; cátulus. Uso: apretar el -, concútere vel addúcere
lígulam // (instrumento de hierro a modo de
alicates para extraer muelas y dientes) forceps, cĭpis f. Sin: forfex (-fĭcis mf) dentárius
vel dentária; denthárpaga, ae f.
gato: (pequeño mamífero) cattus, i m. Sin:
feles (-is f); aelurus. Uso: - de algalia, felis
párdalis vel marmorata; cattopardus, i m;
como los -, félium modo; fig, hay - ence-
489
gaucho
rrado, intus insídiae sunt; intus est equus
Troianus; fig, dar - por liebre, áliquem
fállere, decípere, in errorem indúcere; áliquem verbis circumdúcere; fig, ser como perros y gatos, perpetuas inter se simultates
exercere // (aparato que permite levantar
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currūs). Sin: érgata, ae m;
tróchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n;
levationis vel erectionis adiumentum.
gaucho: armentárius Américae meridianae.
gauss: gaussiana mensura.
gaveta: (tina pequeña) gábata, ae f. Sin: scutella; camella; militaris scutella.
gavia: (cofa) cávea, ae f. Uso: - de vigía, speculatória cávea; speculatórium carchésium.
gavilán: accípiter, tris m.
gaviota: gávia, ae f. Sin: larus, i m.
gavota: (antigua danza francesa) saltátio
gállica.
Gaza: Gaza, ae f. Uso: la región de -, régio
Gazae.
gazmoñería: (afectación de devoción) pietatis spécies (-ēi f). Sin: religionis ostentátio vel
simulátio // (afectación de modestia) pudicítiae simulátio. Sin: verecúndiae affectátio;
pudicítia simulata; verecúndia ostentata.
gazmoño, ña: (que afecta devoción) religionis ostentator vel simulator (-oris m); religionis ostentatrix vel simulatrix (-icis f).
gaznate: (garguero) v. esta voz.
géiser, geiser o geyser: geyseriana scaturīgo
(-gǐnis f). Sin: salientes aquae cálidae.
geisha: iapónica saltatrix (-icis f). Sin: delectatrix; oblectatrix.
gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin:
ius (iuris n) vel iúsculum concretum. Uso: de fruta, iúsculum e fructibus concretum.
gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concrescens, entis.
gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: géminus;
gemellaris. Uso: hermanos -, gémini, orum
mpl; gémini fratres; fratres gemelli; gémini
uniovulares // pl, juego de botones iguales
que se ponen en los puños de la camisa, géminae fíbulae. Sin: malléoli (-orum mpl);
glóbuli gémini; glóbuli manuleorum // pl,
doble anteojo, perspicília, ium npl. Sin: geminatum specillum; duplex perspicillum; gémina specilla. Uso: gemelos de teatro,
perspicilla vel perspicília theatralia; binóculus theatralis; gemelos prismáticos, perspicilla prismática; gemelos de campo,
binóculus; géminum telescópium; telescópium geminatum.
Géminis: Gémini, orum mpl. Uso: cápsula
espacial “Géminis XII”, spatialis cella (vel
cápsula, vel capsa) “Gemini XII” appellata.
gemir: gémere, ingémere, ingemíscere (áliqua re, in áliqua re, álicui rei).
gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de
la dislexia, genum dysléxiae.
genciana: gentiana, ae f.
gendarme: vigil, ĭlis m. Sin: custos (-odis
m); biocolyta, ae m; excúbitor; satelles (lĭtis); armatus, i m; custos públicus; custos
públicae securitatis; miles a pública tutela;
miles a pública securitate. Uso: - pontificios,
Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifíciae
excúbiae; Pontifícia vígilum cohors; Pontifí-
490
generalización
cia a pública tutela cohors.
gendarmería: (cuerpo militar) vígiles, um
mpl. Sin: custodes; biocolytae; mílites a pública tutela; mílites a pública securitate //
(cuartel o puesto de gendarmes) vígilum (vel
custodum, vel custodum publicorum) contubérnium vel státio.
genealogía: genealógia sive -logīa, ae f. Sin:
propáginum ordo vel séries; origo famíliae
vel familiarum; géneris stúdium; oríginis
descríptio; (en sentido concreto) propago,
gĭnis f; stirps, stirpis f; gens, gentis f; progénies, ēi f; sanguis, guĭnis m; prosápia; gentílitas.
genealógico: genealógicus, a, um. Sin: ad genealógiam spectans. Uso: árbol -, stemma,
ătis n.
genealogista: geneálogus, i m. Sin: descriptor vel investigator propáginum, prosápiae,
gentilitatis, géneris, stirpis.
generación: (acción y efecto de engendrar)
procreátio, onis f. Sin: ortus, us m; generátio.
Uso: - espontánea, generátio spontánea; a vivente nullo orta generátio vel procreátio // (filiación o descendencia de padres a hijos)
súboles, is f. Sin: progénies, ēi f; stirps, stirpis
f. Uso: hasta la tercera -, (usque) ad (vel in)
tértiam stirpem // (casta, género o especie)
genus, nĕris n. Uso: la - humana, genus humanum; hóminum genus // (conjunto de
todos los vivientes coetáneos) aetas, atis f.
Sin: sáeculum. Uso: la - anterior, aetas supérior; de una - anterior, sáeculo prior; la presente, haec aetas, praesens aetas; huius aetatis hómines; hómines qui nunc sunt; la - venidera, futura aetas; proles futurorum
hóminum; las - venideras, pósteri (-orum
mpl); postéritas; futura sáecula; mi -, mea
aetas; muchas -, multa sáecula hóminum.
generador: (aparato o máquina) generatórium, ii n. Sin: máchina generatória; generatrum, i n. Uso: - eléctrico, generatórium
eléctricum.
general: adj generalis, e. Sin: universus;
communis // en -, generatim. Sin: generáliter; universe; in universum; plerumque. Uso:
hablar en -, generatim atque universe loqui;
generatim loqui de áliqua re // (jefe superior
en la milicia) dux, ducis m. Sin: ductor; praefectus exércitūs; generalis, is m. Uso: - de la
armada, praefectus maior classis; - de división, praefectus legionis; divisionis militaris
dux; - de brigada, praefectus vel dux cohortis
miliáriae; brigatae ductor // (prelado superior
de una orden religiosa) praepósitus generalis.
Sin: moderator supremus vel generalis; summus magister (-stri m).
generalato: (Mil, empleo de general) ducis
munus (-nĕris n); (grado de general) ducis
ordo (-dǐnis m) // (conjunto de los generales
de uno o varios ejércitos) exércitūs (vel exercítuum) duces (ducum) mpl // (oficio o ministerio del general de órdenes religiosas)
generalis (vel summi moderatoris) munus
(-nĕris n).
generalidad: (calidad de general) generálitas, atis f. Sin: universálitas; univérsitas. Uso:
la - de una idea, notionis commúnitas; nótio
communis; nótio late patens // (el mayor número) plúrimi; máxima pars. Uso: la - del género humano, humani géneris univérsitas;
máxima pars géntium; la - de los ciudadanos,
plerique cives; máxima pars cívium; en la de los casos, plerumque // (vaguedad, imprecisión) res vel quáestio vaga; indefinita ratiocinátio. Uso: generalidades, loci communes.
generalísimo: summus praefectus milítiae.
Sin: dux summus exercítuum.
generalización: generalizátio, onis f. Sin: ad
491
generalizado
universa accommodátio; rerum dilatátio.
generalizado: vulgatus, a, um. Sin: látius patens.
generalizar: (volver general) generalizare.
Sin: divulgare; áliquid commune réddere //
(considerar y tratar de manera general cualquier punto o cuestión) generalizare. Sin:
universe dícere; generatim complecti; látius
exténdere; generáliter definire // generalizarse, increb(r)éscere. Uso: el uso se ha generalizado, consuetudo incrébuit.
generalmente: generáliter. Sin: universe; generatim; plerumque.
generator (Inform), generador (un programa): generatrum, i n. Sin: generatórium.
genérico: genéricus, a, um.
género: (clase, orden en que se consideran
comprendidas diferentes cosas) genus, nĕris
n. Uso: - didáctico, didascálico, dramático,
épico, epistolar, filosófico, histórico, lírico,
literario, narrativo, oratorio, pastoral, poético, profano, genus didácticum (vel aptum
ad docendum), didascálicum, dramáticum
(vel scáenicum), épicum, epistolare (vel epistularum próprium), philosóphicum, históricum, lýricum (vel lyricorum cárminum, vel
lýricae póësis), litterarum (vel scribendi, vel
scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel
narrationis), oratórium, pastorale, poéticum,
profanum // (mercancía) merx, mercis f. Uso:
- alimenticios, esculentae merces // (tela, tejido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus grossus.
generosidad: magnanímitas, atis f. Sin: liberálitas; ánimi magnitudo vel excélsitas.
genética: genética, ae f; genétice, es f. Sin:
genesiológia sive -logīa; doctrina (vel disci-
plina, vel res) genética. Uso: la - moderna,
sciéntia genética recentioris témporis; - molecular, genétice molecularis.
geneticista, v. genetista.
genético: genéticus, a, um. Uso: patrimonio
-, patrimónium genéticum.
genetista: genétices (vel doctrinae genéticae) studiosus. Sin: (rei) genéticae peritus.
geniecillo: homo vel múlier diffícilis.
genio: (grande ingenio, fuerza intelectual extraordinaria) magnum ingénium. Sin: ingénium praestans vel praestantíssimum; mens
paene divina // (sujeto dotado de dicha facultad) vir (viri m) summi ingénii. Sin: vir
magno (vel praestantíssimo) ingénio práeditus. Uso: - de la computadora, peritíssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
summum músici drámatis ingénium; óptimus
ómnium in drámatum província // (deidad
pagana) génius, ii m.
genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, genitale, is n // los -, genitália, ium npl. Sin: partes
genitales. Uso: los - del varón, virília, ium
npl; los - de la mujer, féminal, ālis n.
genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um
// sust casus (-us m) genetivus. Uso: - partitivo, genetivus partitionis.
genízaro: miles ianitiárius.
genocidio: genocídium, ii n. Sin: internécio,
onis f. Uso: - de los judíos, genocídium iudaeorum.
genoma: genoma, ătis n.
genotípico: genotýpicus, a, um.
492
geografía
genotipo: genótypus, i m.
geodesímetro: geodaesímetrum, i n.
gentilhombre: (noble que servía en casa de
los reyes) nóbilis vir vel homo. Sin: áulicus;
decúrio cubiculárius. Uso: - de la corte real,
ex nóbili regis aula // (hidalgo) humaníssimus vir. Sin: nóbilis, is m; nóbilis vir; ingénuus homo.
geodesta: (profesor de geodesia) geodáesiae
professor // (el que se ejercita habitualmente
en ella) geodaetes, ae m. Sin: terrae mensor;
geodáesiae studiosus vel peritus.
gentilidad: gentílitas, atis f. Sin: paganismus; idolorum cultus (-us m).
geodinámico: geodynámicus, a, um. Sin: ad
geodynámicam áttinens.
gentilicio: (perteneciente o relativo al linaje
o familia) gentilícius, a, um. Uso: nombre -,
nomen gentilícium.
gentío: multitudo stipata. Sin: stipátio tumultuosa.
gentleman, v. gentilhombre.
gentualla: plebécula, ae f. Sin: popellus, i m.
geodético, v. geodésico.
geodinámica: geodynámica, ae f; geodynámice, es f. Sin: dynámica terrestris; geodynámica doctrina, disciplina, sciéntia.
geofagia: geophágia sive -phagīa, ae f.
geófago: adj geóphagus, a, um // sust
geóphagus, i m.
gentuza, v. gentualla.
geofísica: geophýsica, ae f; geophýsice, es f.
Sin: geophýsica doctrina, disciplina, sciéntia.
geocentrismo: geocentrismus, i m.
geogenia: geogónia sive -gonīa, ae f. Sin:
doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de terrae
orígine.
geocéntrico: geocéntricus, a, um. Sin: médiam terram circúmiens; qui (quae, quod)
médiam terram círcumit.
geocíclico: geocýclicus, a, um.
geofísico: geophýsicus, i m.
geogénico: geogónicus, a, um. Sin: ad geogóniam spectans.
geoda: geodes, is n.
geodesia: geodáesia, ae f. Sin: terrae metiendae doctrina, disciplina, sciéntia; de terra metienda (vel de terrae mensura) doctrina.
geodésico: geodáeticus, a, um. Sin: ad geodáesiam pértinens.
geodesimetría: geodaesimétria sive -metrīa,
ae f.
geognosia: geognósia sive -gnosīa, ae f. Sin:
de terrae sedimínibus doctrina, disciplina,
sciéntia.
geogonía, v. geogenia.
geogónico, v. geogénico.
geografía: geográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: terrarum descríptio; terrarum orbis descríptio.
493
geográfico
geográfico: geográphicus, a, um. Sin: ad
geográphiam pértinens.
geógrafo: geógraphus, i m. Sin: geográphiae
cultor, studiosus, peritus.
geoide: geóides, is m.
geología: geológia sive -logīa, ae f. Sin:
terrae conformationis doctrina, disciplina,
sciéntia.
geológico: geológicus, a, um. Sin: ad geológiam áttinens.
geólogo: geólogus, i m. Sin: geológiae cultor
vel studiosus.
geomagnético: geomagnéticus, a, um.
geomancia o geomancía: geomántia sive
-mantīa, ae f.
geomántico: adj geománticus, a, um. Sin: ad
geomántiam spectans // sust geomantis vel
geomantes, is m. Sin: geomántiae arte fatídicus, faticanus, fatíloquus, haríolus.
geómetra: geómetres, ae m. Sin: geométriae
cultor, peritus vel peritíssimus.
geometría: geométria sive -metrīa, ae f; geométrice, es f; geométrica, orum npl. Sin:
rátio geométrica. Uso: - analítica, descriptiva, en el espacio, euclidiana, logarítmica,
plana, geométria analýtica, descriptiva, spatialis (vel spátii), euclidiana, logaríthmica,
plana; conocer la -, geométrica didicisse; resolver un problema de -, geométricum quiddam explicare.
geométricamente: geométrice.
geométrico: geométricus, a, um.
geopolítica: geopolítica, ae f.
geopolíticamente: geopolítice.
geopolítico: geopolíticus, a, um.
geoquímica: geochémica vel geochímica, ae
f; geochémice vel geochímice, es f. Sin: geochémia sive -chemīa; geochímia sive -chimīa;
geochímica doctrina, disciplina, sciéntia.
Georgia: Geórgia, ae f.
georgiano: adj georgianus, a, um // sust
Georgianus, i m.
geosfera: geosphaera, ae f.
geostática: geostática, ae f. Sin: geostática
doctrina, disciplina, sciéntia; doctrina de córporum aequilibritate.
geotermia: (calor interno de la Tierra) geothérmia, ae f. Sin: terrestris calor // (parte de
la geología, que estudia la temperatura del
globo terrestre y demás fenómenos térmicos
interiores) geothérmica, ae f. Sin: geothérmica disciplina, sciéntia, rátio; doctrina de
terrestris caloris varietate vel vícibus.
geotérmico: geothérmicus, a, um. Sin: ad
geothérmiam vel ad geothérmicam pértinens.
geotropismo: geotropismus, i m.
geranio: geránium vel geránion, ii n. Sin:
pelargónium odoratíssimum.
gerente: procurator, oris m. Sin: curator; administrator; negotiorum gestor vel curator.
geriatra: geriatrus, i m.
geriatría: geriatrīa, ae f. Sin: senectutis medicina.
494
gimnasia
geriátrico: gerocómium sive -comīum, ii n.
Sin: gerontocómium sive -comīum; gerotróphium; senum hospítium.
gerifalte: (halcón de gran tamaño) búteo,
onis m. Sin: áesalon, onis f.
germanio: germánium, ii n.
germanismo: germanismus, i m.
germanista: germanista, ae m. Sin: germanicarum litterarum studiosus; sermonis vel iuris
germánici peritus.
germinal: germinalis, e.
germinar: germinare. Sin: egerminare, congerminare, progerminare; germináscere; pullulare; gérmina fúndere, effúndere, párere,
spárgere.
germinativo: germinativus, a, um. Sin: germinatórius.
gerontocomio, v. geriátrico.
gerontocracia: gerontocrátia sive -cratīa, ae
f. Sin: senum dominátio.
gerontoiatría: gerontoiatrīa, ae f.
senum cura.
Sin:
gerontología: gerontológia sive -logīa, ae f.
Sin: morborum senílium stúdium.
gerontólogo: gerontólogus, i m.
gerundio: gerúndium, ii n. Uso: - simple, gerúndium simplex vel praesens; - compuesto,
gerúndium compósitum vel praetéritum.
gerundivo: adj gerundivus, a, um // sust
gerundivum, i n. Sin: gerundivus modus.
gestaltismo, v. estructuralismo.
gestatorio: gestatórius, a, um. Uso: silla -,
sella gestatória.
gesticulación: gesticulátio, onis f. Sin: gestus, us m.
gesticulador, ra : gesticulator, oris m; gesticulatrix, cis f. Sin: gesticulárius m; gesticulária f.
gesticular: gesticulari. Sin: gestum ágere, fácere, pónere; gestu demonstrare, significare,
uti.
geyser , v. géiser.
Ghana: Gana, ae f.
ghanés: adj ganensis, e // sust Ganensis, is
m.
ghetto, v. gueto.
gibosidad: gibbósitas, atis f.
giga: parva cíthara.
gigantesco: gigantēus, a, um. Sin: immanis,
e; ingens, entis; immensus. Uso: mole -,
moles gigantēa; obra -, opus gigantēum.
gigantismo: abnormis magnitudo.
gilbert: mensura gilbertiana.
gimnasia: (arte de desarrollar y fortalecer el
cuerpo) gymnástica, ae f; gymnástice, es f.
Sin: paláestrica; ars gýmnica, gymnástica,
paláestrica, exercitatrix. Uso: - especial,
gymnástica specialis; - sueca, respiratoria,
militar, educativa ..., exercitátio suécica, spirábilis vel spirandi, militaris vel militária,
institutória vel ad corpus colendum ... ; - con
495
gimnasio
aparatos,
gymnástica
instrumentalis;
gymnástica quae apparátibus exercetur; - sin
aparatos, gymnástica quae sine apparátibus
exercetur; gymnástica quae in solo fit; - de
cámara, cubicularis exercitátio; maestro,
profesor de -, paláestricus praeceptor, magister, doctor; paláestricae artis praeceptor //
apasionarse por la -, lúdicras exercendi consuetúdines adamare; aplicarse o dedicarse a
la -, palaestrae óperam dare; ad (vel in) corporis exercitationem se conferre; córporis
exercitationi se dédere vel se trádere; aprender -, palaestram díscere // fig, - mental, exercitátio ingénii. Sin: mentis agitátio. Uso:
hacer - mental, exercere ingénium (o, según
el sentido, memóriam).
gimnasio: (lugar destinado a ejercicios gimnásticos) gymnásium, ii n. Sin: palaestra, ae
f; aula athlética vel gymnástica. Uso: jefe, director del -, gymnasiarchus, i m ; gymnasiarcha vel gymnasiarches, ae m; frecuentar el -,
gymnásium frequentare; in palaestram itare
// (centro de enseñanza media) gymnasium, ii
n. Uso: - clásico, gymnásium clássicum;
alumnos del -, gymnásii alumni vel discípuli;
scholares gymnásium frequentantes; director
del -, gymnásii rector, moderator, praeses
(-sĭdis m); profesor de -, gymnásii professor.
gimnasta: palaestrita, ae m. Sin: paláestricus;
gymnastes, ae m; gymnásticus; gýmnicus.
gimnástica, v. gimnasia.
gimnástico: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásticus; paláestricus. Uso: competición -, gýmnicum vel paláestricum certamen; certátio
córporum; competición - masculina, femenina, gýmnicum certamen inter viros, inter
mulíeres; competición - individual, gýmnicum certamen inter viros síngulos vel inter
mulíeres síngulas; competición - por equipos,
certamen inter viros vel inter mulíeres per
manípulos; competición - en la barra, en las
paralelas, en las anillas, certamen gýmnicum inter viros (vel mulíeres) tigno adhíbito,
tignis parallelis adhíbitis, ánulis adhíbitis;
competición - en el caballo con arzones, certamen gýmnicum inter viros vel inter mulíeres equo lígneo manúbriis instructo;
ejercicios -, córporis exercitationes; gýmnicae exercitationes; gýmnicus usus; paláestrici
motus; ludi gýmnici, gymnástici, paláestrici;
firmandi córpora exercítia vel stúdia; exhibición -, gýmnicum spectáculum.
gin, v. ginebra.
ginebra: (válida) pótio iunípera. Sin: aqua
vitae (vel aqua ardens) iunípera.
gineceo: gynaecēum, i n; gynaecīum, ii n.
Sin: conclāve mulíerum.
ginecocracia: gynaecocrátia sive -cratīa, ae
f. Sin: mulíerum dominátio.
ginecofobia: gynaecophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: mulíeris vel mulíerum pavor, terror,
metus, timor (miedo morboso a las mujeres);
mulíeris vel mulíerum horror, táedium,
ódium (aversión morbosa a las mujeres).
ginecografía: gynaecográphia sive -graphīa,
ae f.
ginecóloga: gynaecóloga, ae f. Sin: mulíerum médica.
ginecología: gynaecológia sive -logīa, ae f.
ginecológico: gynaecológicus, a,um.
ginecólogo: gynaecólogus, i m. Sin: mulíerum médicus.
gipsífero: gýpsifer, fĕra, fĕrum.
gipso: gypsum, i n.
496
glaucoma
gipsófilo: gypsóphilus, a, um.
gipsografía: (procedimiento de estampación
en yeso) gypsográphia sive -graphīa, ae f //
(estampa que se obtiene por este procedimiento) gypsográphica imago; imago gypsográphice impressa; exemplar e gypso factum.
gipsómetro: gypsómetrum, i n.
Sin: dianthus caryophyllus.
girómetro: gyrómetrum, i n. Sin: celeritatis
orbis index (-dĭcis mf).
giroscopio: gyroscópium, ii n.
girostático: gyrostáticus, a, um.
giróstato: gyróstatum, i n.
gira: lustrátio, onis f.
gis: creta, ae f.
giralda, v. veleta.
girándula: rota ignívoma. Sin: pegma ignívomum; ígneus turbo (-binis m). Uso: - encendidas, ígneae rotae; ígnea pégmata; se
encienden las -, pégmata incenduntur.
girar: - a la derecha, a la izquierda, dextrorsus ( vel dextrorsum, dextroversum), sinistrorsus (vel sinistrorsum, sinistroversus) se
vértere // (moverse alrededor o circularmente) flecti in gyrum. Sin: gyros dare; in
gyros ire.
girasol: heliotrópium, ii n. Sin: helianthus
(-i m); solséquium; solago, gĭnis f; herba
(-ae f) solstitialis vel solaris.
giratorio: volúbilis, e. Sin: versátilis; versábilis; gyratórius.
giro: (letra, libranza de comercio) téssera
nummária. Sin: nummária chártula, scheda,
schédula, scídula. Uso: - postal, mandatum
cursuale, cursórium, tabellárium, fiscale;
cursualis téssera; nummária scídula públici
cursus; nummárium públici cursus mandatum; por - postal, cursuali usurpata schédula
// (estructura especial de la frase) díctio, onis
f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin:
circúitus, us m, ámbitus, us m.
giroflé: caryophyllon vel caryophyllum, i n.
gitano: zíngarus vel cíngarus, i m. Sin: tziganus; hamaxóbius; nomas, ădis; homo errabundus; en pl también vagae gentes; nullam
certam sedem habentes // (fig, errante y sin
domicilio fijo) v. bohemio.
glaciar: glaciárium, ii n. Sin: glaciata moles
vel massa; glaciatae moles (-ium fpl) vel massae; glaciatus acervus vel cúmulus. Uso: - perenne, glaciárium perenne, perpes (-ĕtis),
perpétuum.
glaciología: glacilógia sive -logīa, ae f.
glaciológico: glacilógicus, a, um.
glaciólogo: glacílogus, i m.
glagolítico: glagolíticus, a, um.
glándula: glándula, ae f. Uso: - adrenal o suprarrenal, lacrimal, pancreática, pineal, salival, tiroidea, glándula suprarenalis,
lacrimalis, pancreática, pinealis, salivalis,
thyroidēa.
glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glándulae vel glandularum (gen).
glasnost: perspicúitas, atis f.
glaucoma: glaucoma, ătis n.
497
glicemia
glicemia: glycháemia sive glychaemīa, ae f.
globulina: globulina, ae f.
glicerofosfato: glycerophosphatum, i n.
gloria: glória, ae f. Sin: laus, laudis f // (cántico religioso que empieza por las palabras
“Gloria a Dios en las alturas“) carmen gloria.
glicerina: glycerina, ae f; glycerinum, i n.
Sin: óleum glycerinum.
glicina: glycen, cĭnis n. Sin: glýcine multiflora vel fruticosa; wistaria vel vistária sinensis. Uso: racimo de -, vistáriae sinensis
corymbus (-i m).
glicogénesis: glycogénesis, -is f.
glicógeno: adj glycógenus, a, um // sust glycógenum, i n.
glicosa, v. glucosa.
glicosómetro: glycos(i)ómetrum, i n.
glicosuria: glycosúria sive -surīa, ae f. Sin:
glucosúria sive -surīa, ae f.
glíptica: glýptica, ae f. Sin: glýptica ars.
gliptografía: glyptográphia sive -graphīa, ae
f.
gliptología: glyptológia sive -logīa, ae f.
glóbulo: glóbulus, i m. Uso: - blanco, rojo,
glóbulus albus, ruber.
glorieta: tríchila, ae f. Sin: tríchilae, arum fpl;
pérgulae, arum fpl.
glorificación: glorificátio, onis f. Sin: clarificátio.
glorificar: glorificare. Sin: clarificare.
glosa: glossa, ae f. Sin: explanátio; interpretátio; annotátio.
glosador: explanator, oris m. Sin: interpres,
ĕtis m; interpretator; annotator.
glosalgia: glossálgia sive -algīa, ae f. Sin: linguae dolor.
glosar: explanare. Sin: interpretari; annotationem appónere.
glosario: glossárium, ii n.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
global: ínteger, gra, grum. Sin: communis;
generalis.
globalización: globalizátio, onis f. Sin: globalismus.
globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: aerostático, globus vel follis aérius, aërostáticus, aëróstatus; follis volátilis; - dirigible, follis dúctilis; v. zepelín // - terráqueo o
terrestre, globus terráqueus // - de juguete o
adorno. follículus, i m. Sin: glóbulus.
glosema: glossema, ătis n. Sin: vox obsoleta,
rara, peregrina, explicatione índigens.
glosemática: glossemática, ae f.
glosista, v. glosador.
glosología: glossológia sive -logīa, glottológia sive -logīa, ae f. Sin: linguarum doctrina
vel stúdium. Uso: el que estudia la -, glottólogus.
glosopeda, v. aftosa.
498
gobernar
glosoplejía: glossoplégia sive -plegīa, ae f.
Sin: linguae parálysis, -is f; linguae nervorum
resolútio.
glotología, glottológia sive -logīa, v. glosología.
glotológico: glottológicus, a, um. Sin: ad
glottológiam áttinens.
glotólogo: glottólogus, i m.
glotón: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae
vel ventri déditus // sust hélluo, onis m. Sin:
gulo, onis m; gáneo, onis m; homo edax;
lurco, onis m; gúmia, ae m; abligurrītor. Uso:
ser -, ligurrire; ventri déditum esse // (animal
ártico) gulo borealis.
glotonería: helluátio, onis f.
glucógeno, v. glicógeno.
glucometría: glycométria sive -metrīa, ae f.
glucómetro: glucómetrum, i n.
glucosa: glucósium, ii n. Sin: glycosum, i n;
glycósium, ii n; sáccharum amyláceum.
glucosuria, v. glicosuria.
gluten: gluten, tĭnis n; glútinum, i n.
gnomon: gnomon, ōnis m.
gnomonista: gnomónicus, i m.
gnoseología: gnoseológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de cognoscendi facultate, orígine ac natura.
gnoseológico: gnoseológicus, a, um.
gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosticorum doctrina vel háeresis (- is f).
gnóstico: adj gnósticus, a, um // sust gnósticus, i m.
goal, v. gol.
gobernador: (jefe superior de una provincia
o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator;
rector; moderator; procurator; praeses (-sĭdis
f). Uso: - de una provincia, provínciae praefectus vel gubernator.
gobernanta: domūs moderatrix (-icis f). Sin:
rerum domesticarum praeses (-sĭdis f).
glutinosidad: glutinósitas, atis f. Sin: viscósitas; vis glutinativa vel glutinosa.
gnómico: gnómicus, a, um.
gnomónico: gnomónicus, a, um.
gobernación: praefectura, ae f. Sin: praefecti
vel gubernatoris dígnitas, munus; gubernatoratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl)
praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de
la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis
Praefectura (el cargo); Sedes vel Palátium
Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede).
glucemia, v. glicemia.
glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus.
gnomónica: gnomónica, ae f; gnomónice, es f.
gobernante: (el que gobierna la cosa pública) rei públicae moderator, praefectus, gubernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rectores.
gobernar: - un Estado, civitatem (vel rem
públicam) régere vel moderari; públicae rei
499
gobierna
praesse; clavum rei públicae tenere; rei públicae gubernácula tractare vel moderari.
gobierna, v. veleta.
gobierno: (acción de gobernar) administrátio, onis f Sin: gubernátio; procurátio; moderátio // (- de un Estado) impérium, ii n.
Sin: summa impérii; rei públicae réctio, administrátio, procurátio, moderamen (-mĭnis
n) // (constitución política; forma de gobierno) constitútio, onis f. Sin: régimen
(-mĭnis n); rei públicae vel civitatis temperátio, forma, genus (-nĕris n); rei públicae
gubernandae (vel moderandae) rátio. Uso: absoluto, dominátio; - aristocrático, impérium aristocráticum; optimátium (vel optimatum) dominatus (-us m) vel arbítrium; - civil,
militar, eclesiástico, impérium civile, militare, ecclesiásticum; - comunista de Corea
del Norte, régimen communísticum Corēae
Septentrionalis; - constituido, res pública
constituta; - demagógico, multitudinis dominatus vel impérium; - democrático, impérium democráticum, populare, pópuli; cívitas
(vel rátio, vel res pública) popularis; - despótico, impérium despóticum; - español, régimen hispánicum; - federal de Alemania,
Germániae régimen foederale; - monárquico,
impérium monárchicum; dominatus régius;
regale genus civitatis; genus régiae civitatis;
- oligárquico, oligárchicus dominatus; paucorum impérium, dominátio, poténtia; - personal, singulare impérium; - provisional,
régimen temporárium; - republicano, res pública; - tiránico, unīus dominatus; - de Gran
Bretaña, administrátio británnica, - del
Japón, régimen Iapóniae vel iapónicum;
cambio de -, commutátio rei públicae // (conjunto de los ministros superiores de un Estado) gubernatores, um mpl. Sin: rei
públicae moderatores vel rectores; summi rei
públicae moderatores; qui rei públicae praesunt; qui rei públicae (vel rem públicam) moderantur; qui civitatis impérium óbtinent; qui
summam impérii in civitate óbtinent; qui clavum rei públicae tenent // jefe de -, praepósitus regímini // sede del -, sedes (-is f)
regíminis. Sin: aedifícium regíminis.
gobio: góbius, ii m; góbio, onis m.
godo: adj góthicus, a, um // sust Gothus, i m.
gol: rete, is n. Sin: porta; meta; iactus (-us m)
válidus. Uso: hacer o meter -, follem in rete
(vel in portam) impéllere, compéllere, impíngere, ingérere, immíttere, inferre; rete violare; invádere metam; iactum válidum
cónsequi vel adipisci; no fue -, iactus non fuit
válidus; Madrid-Barcelona: 4 a 3, Matritenses - Barcinonenses 4 : 3; Matritenses adversus Barcinonenses (sobrent pugnantes)
quattuor ad tria, vel quattuor prae tribus (sobrent tulerunt vel reportaverun puncta).
gola: (embocadura estrecha de un puerto o
río) óstium, ii n.
goleta: lembus, i m. Sin: navícula; myóparo,
onis f.
golf: (juego nacional escocés) pilamálleus, i
m. Sin: pagánica, ae f; pilae malleique ludus;
follis fustisque ludus. Uso: jugar al -, pilamálleo vel pagánicā lúdere.
golfillo, v. pilluelo.
golfista: pilamalleator, oris m. Sin: pilamállei
lusor; follis fustisque lusor.
golfo: (parte del mar que penetra en la tierra) sinus, us m. Sin: incurvum litus (-tŏris
n). Uso: - Pérsico, Sinus Pérsicus; - de México, Sinus Mexicanus // (pilluelo) v. esta
voz.
goliardesco: goliárdicus, a, um. Sin: goliardorum (gen). Uso: poesías -, cármina goliar-
500
góndola
dorum.
goliardo: (dado a la gula y a la vida desordenada) dissolutus, a, um. Sin: luxuriosus //
(En la Edad Media, estudiante o clérigo vagabundo que llevaba vida irregular) goliardus, i m. Sin: scholásticus vel cléricus vagus,
vagans, errans, errabundus, erróneus.
golilla: (pañuelo alrededor del cuello) focale,
is n.
gollería, v. golosina.
golosina: cuppédia, ae f vel cuppédium, ii n;
en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crústulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) conquisita vel exquisita; cibus exquisitus vel
suavíssimus. Uso: vendedor de golosinas,
cuppedinárius, ii m.
golpe: (encuentro repentino y violento de dos
cuerpos) ictus, us m. Sin: percússio, onis f;
plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - derecho, ictus directus; - revés, ictus inversus //
(actuación violenta y rápida) ictus. Sin: ímpetus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorísticus; - de estado, subitánea convérsio rerum;
publicarum rerum repentina (vel violenta)
mutátio; - militar, rerum mutátio a viris militáribus violenter effecta // - bajo, ictus inferior; de -, súbito; de un -, semel; - de gracia,
ictus letalis; - de mano, insídiae, arum fpl;
dar un - de estado, rem públicam vi mutare.
golpear: - la puerta, óstium pulsare; golpearse el pecho, percútere pectus.
goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen
pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f;
cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel
gummen, mĭnis n; gluten, tĭnis n; glútinum.
Uso: - arábiga, gummis arábica; - artificial,
sintética, cummis artificialis; cummis arte
(vel artifício) compósita; - elástica, gummi
elásticum; fléxilis gummis vel fléxile
gummi; - vulcanizada, gummis vulcanizata;
- de borrar, gummis vel cummis delétilis;
gummi vel cummi delétile; - de mascar, v.
chicle // de -, gúmmeus vel cúmmeus; e
cummi // (pneumático) pneumática gummis
vel cummis; pneumáticum gummi vel cummi
(indecl).
gomapluma: gummis (vel cummis) plúmea;
gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel
mollíssima; cummi (indecl) leve vel mollíssimum. Uso: de -, e gummi plúmea; e cummi
(indecl) plúmeo.
gomar: gummi (vel cummi) illínere vel úngere.
gomina, v. fijador.
gomista: gúmmium vel cúmmium vénditor.
gomosidad: gumminosa vel cumminosa natura. Sin: gúmmea fácies; cummatus humor.
gomoso: (de la naturaleza de la goma) gummosus vel cummosus, a, um. Sin: cúmmeus;
cumminosus; glutinosus; viscosus // (petimetre) v. esta voz.
gónada: gonas, ădis f. Sin: glándula genitalis.
gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, génibus laborare.
gonalgia: gonálgia sive -algīa, ae f. Sin: génuum dolores.
gonartritis: gonarthritis, ĭdis f.
góndola: (barco chato de remos) véneta
cymba vel cýmbula. Sin: véneta linter (-tris
f), navícula, navicella; vénetus thalamegus;
navis cubiculata.
501
gondolero
gonfalonier, v. confalonier.
gordiano: gordianus, a, um. Uso: nudo -,
gordianus nodus; iugum Górdii // (fig, cualquier nudo muy enredado o difícil de desatar) inexplicábilis láqueus vel nodus // (fig,
dificultad insoluble) res difficíllima, inexplicábilis, inextricábilis, insolúbilis. Sin: nodus
diffícilis.
gong: cýmbalum aéneum. Sin: discus áereus;
cýmbalum vel péndulum asiáticum; gongum.
gorgojo: curcúlio, onis m.
gondolero: naviculárius, ii m. Sin: cymbae
vel cýmbulae gubernator; magister thalamegi; magister navis cubiculatae
gonfalón: vexillum, i n. Sin: signum.
gonfaloniero, v. confalonier.
gongorino: adj inflatus, a, um. Sin: túmidus
// sust inflatus vel túmidus scriptor.
gongorismo: gongorismus, i m. Sin: sexcentismus, i m ; rátio dicendi gongoriana vel
Góngorae própria; inflatum dicendi genus
sáeculi séptimi décimi // (imitación de Góngora) pretiosismus, i m. Sin: gongorianum
lenocínium; gongoriana affectátio; inflatum
dicendi genus.
gongorista: gongorista, ae m. Sin: Góngorae
studiosus; gongorismi peritus; sexcentísticus
scriptor vel auctor.
goniógrafo: goniógraphum, i n.
goniometría: goniométria sive -metrīa, ae f.
Sin: goniométrica disciplina, sciéntia; metiendis ángulis doctrina; de metiendis ángulis
ars.
goniómetro: goniómetrum, i n. Sin: instrumentum ángulis metiendis.
gonococo: gonococcus, i m.
gonorrea: gonorrhoea, ae f. Sin: genitalis séminis profúsio; purulenta urethrae inflammátio.
Google, v. buscador.
gordo: adj pinguis, e. Sin: adípeus; obesus //
sust homo pinguis.
gorgonzola: cáseus argentiensis.
gorgoritear, v. gorjear.
gorgorito, v. gorjeo.
gorguera: (adorno de lienzo alechugado,
para el cuello) limbus, i m.
gorjear: cantilare. Sin: vibrissare; vibrare;
tinnire; fritinnire, minurrire, tinnitare; garrire; vibrato cantu auras ferire; (de cantantes) cantilare; vocem vel cantum fléctere,
infléctere, vibrare; vocem in cantando crispare; trémulo vocem infléctere cantu.
gorjeo: gárrulus cantus (-us m). Sin: ( de
aves) intortus vel vibrans sonus; tinnitus, us
m; garritus, us m; (de cantantes) tínnula vox;
vocis modulátio; cantus vel vocis flexiones.
gorra: píleus, i m; píleum, i n (para hombres); mitella, ae f (para mujeres). Sin: capítulum, i n; cápitis tégimen (-mĭnis n). Uso: de lana, láneus apex (ápĭcis m); - de pelo, de
piel, con pelo, píleus vel pétasus pellíceus;
galerus vel galerum; - de plato, píleus planus;
- con visera, galerus, i m vel galerum, i n;
píleus cum proiectura // cubierto con la -, con
la - puesta, galeritus, a, um.
gorrero: (que hace gorras) galérifex, fĭcis m.
502
grada
Sin: pileorum ártifex; galerorum ópifex //
(que vende gorras) pileorum vel galerorum
vénditor.
gorrita o gorrito: piléolus, i m. Sin: galerículum, i n.
gorro: píleus, i m; píleum, i n. Sin: apex, ápicis m. Uso: - catalán, píleus cataloniensis; frigio, apex phrýgius; - vasco, píleus vascónicus; - de dormir, píleum nocturnum.
gota: Med arthritis, ĭdis f. Uso: - de las
manos, chiragra, ae f; - en los pie s, podagra,
ae f.
gotera: (sitio en que cae el agua de los tejados) v. alero.
gotero, v. cuentagotas.
gótico: góthicus, a, um. Uso: arte -, ars góthica; caracteres -, lítterae góthicae; escritura
-, scriptura góthica; iglesia -, gothica ecclésia, lengua -, lingua góthica; sermo góthicus.
gotoso: adj guttosus, a, um. Sin: arthríticus;
articulárius; guttā laborans // sust homo
arthrítide (articulorum vel ártuum inflammatione) laborans; homo articulari vítio affectus; qui articulari vítio affícitur.
gourmet, v. gastrónomo.
gozo: - intelectual, ánimi voluptas vel oblectamentum.
grabación: incísio, onis f. Sin: incisus, us m;
incisura; inscríptio; excéptio; suscéptio; caelatura (con cincel); scalptura vel sculptura
(con buril); caelandi ars. Uso: - digital, incísio digitalis; - fonográfica, magnetophónica
incísio; - de un disco, (phonográphici) orbis
incísio; - en madera, xylográphia; - sobre
cobre, chalcográphia; - sobre piedra, litho-
gráphia.
grabado: (arte de grabar) v. grabación //
(obra grabada) caelatura, ae f, caelamen,
mĭnis n, caelatum opus (con cincel); scalptura vel sculptura (con buril). Sin: imago impressa vel expressa. Uso: - en cobre, imago
chalcográphica; imago aere insculpto impressa; - en colores, imago colóribus ornata.
grabador: (persona que profesa el arte del
grabado) incisor, oris m. Sin: scalptor sive
sculptor (con buril); caelator (con cincel) //
(magnetófono) magnetóphonum sive -tophōnum, i n; magnetophónium. Sin: instrumentum magnetophónicum; capsella magnética;
máchina echóica; instrumentum sonis
perscribendis; - de cassettes, casetóphonum
sive -tophōnum..
grabadura, v. grabación.
grabar: incídere Sin: imprímere; inscríbere;
caelare (con cincel); scálpere, scúlpere,
inscúlpere (con buril). Uso: - levemente, scarifare, scarificare; - en un disco, áliquid in
disco incídere; áliquid in phonográphico orbe
(vel in disco) imprímere; - un discurso, orationem magnetóphono (vel magnetophónice)
excípere, recípere, suscípere, inscríbere //
(fig, fijar hondamente) inscúlpere. Sin: fígere, inscríbere (in ánimo, in mente).
gracia: la - de Dios, divina grátia. Uso: acción de gracias, gratiarum áctio; por - obtenida, voti sui compos factus; dar gracias por
algo, grates ágere; grátias (máximas) ágere
álicui pro áliqua re; ¡gracias!, grátias tibi (vel
vobis)!; grátias (tibi vel vobis ago); ¡muchas
-!, grátias plúrimas (tibi vel vobis ago)!
gracioso: (chistoso) lépidus, a, um. Sin: festivus; iucundus.
grada: (peldaño) gradus, us m. Sin: scalarum
503
gradación
gradus // (cada uno de los bancos escalonados de un anfiteatro) cáveae subséllium //
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f)
(dentata). Sin: (h)irpex, pĭcis m; occa; rastrum.
gradación: gradátio, onis f. Sin: gradus, uum
mpl; (serie) index (-dĭcis mf) gradatus vel
gradata; per gradus distribútio. Uso: - de sonidos, sonorum gradus; gradaciones y desarrollos sucesivos, gradus processusque.
gradería: gráduum ordo, disposítio, séries.
Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso:
dispuesto en -, gradatus, a, um; graderías del
estadio, stádii gradus (-uum mpl), gradationes, cúnei.
grado: (peldaño, escalón) gradus, us m. Sin:
ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -,
summo ingénio práeditus est; hay muchos en la virtud, in virtute multi sunt ascensus;
alcanzar el más alto - de la virtud, virtutis
praestántiam cónsequi; llegar al más alto de perfección, de desarrollo (de una capacidad), ad summum pervenire; llevar una obra
al más alto - de perfección, óperi fastígium
impónere; por grados, gradatim; subir a un más elevado, ascéndere altiorem gradum; altiorem (dignitatis) gradum cónsequi // (cada
una de las divisiones del termómetro) gradus,
us m. Uso: - de temperatura, temperaturae
vel temperationis gradus; - de Celsius, - centígrado, gradus celsianus; 40 - de calor, quadraginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo
cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel
infra) zerum vel sub zerum númerum; de
cinco - en la escala de Richter, quinque gráduum scalae richterianae // (en la masonería)
grados inferiores, gradus inferiores; - supremos, gradus supremi; masón de 30 -, masso
(-onis m) sublimis gradus tricésimi //
(proximidad entre parientes) affinitatis gradus. Sin: gradus cognationis; vínculum propinquitatis. Uso: no tener ningún - de
parentesco con uno, nullo gradu áliquem
contíngere // (cada uno de los diversos estados, valores o calidades que, en relación de
mayor a menor, puede tener algo) gradus, us
m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus latitúdinis, longitúdinis; intensidad de siete según la escala de Richter, vis septem gráduum richterianorum // (cada una de las 360
partes iguales en que puede dividirse la circunferencia) gradus, us m // (manera de significar la intensidad relativa de los
calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo,
comparativo, superlativo, gradus positivus,
comparativus, superlativus // (título y honor
que se da en las universidades al que se gradúa en una facultad o ciencia) gradus, us m.
Sin: títulus; gradus académicus; dígnitas et
nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus;
doctoris dígnitas ac nomen; conseguir el - de
doctor en letras, ad litterarum doctoris dignitatem pervenire; litterarum doctoris gradum ássequi vel obtinere // (en la carrera
militar) gradus, us m. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
los - inferiores y superiores, inferiores et superiores gradus; ascender de -, amplioris órdinis fíeri; tiene el mismo - en el ejército,
eundem órdinem in exércitu ducit // (voluntad, gusto) comprobátio, onis f. Uso: de - o
por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; libenti ánimo; libens, entis (si se trata de dos o
más, libentes); de mal -, invitus (si se trata
de dos o más, inviti); coactus (tratándose de
dos o más, coacti).
graduable: graduábilis, e. Sin: in gradus discernendus, distribuendus, distinguendus.
graduación: (división en grados) graduátio
vel gradátio, onis f. Sin: per gradus distínctio,
disposítio // (colación de grados académicos)
gráduum (academicorum) collátio (-onis f).
graduado: (dividido en grados) grádilis, e.
Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus;
per gradus divisus, distinctus, distributus //
504
grajo
(que posee título académico) gradu (académico) ornatus vel exornatus, decoratus, práeditus, potitus. Uso: - en filosofía, in
philosóphia doctoris gradu ornatus; in philosóphia doctor renuntiatus.
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: salmos -, graduales psalmi; cántica gráduum vel
ascensionum.
gradualmente: modo graduali. Sin: gradatim; per gradus; pedetemptim vel pedetentim.
graduando: gradu (académico) decorandus,
ornandus, honestandus, donandus. Sin: (académicum) gradum adepturus. Uso: - en filosofía, teología, medicina..., philósophus,
theólogus, médicus (público diplómate) renuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de
doctor, baccaláureus, licentiatus, doctor renuntiandus vel futurus.
graduar: (conceder un título universitario)
títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs vel láureae, de
doctor) conferre. Sin: ad gradum promovere.
Uso: - de bachiller, de licenciado, de doctor,
baccaláureum, licentiatum, doctorem renuntiare // (en las carreras militares, conceder
algún grado) áliquem órdinem deferre álicui
// (dividir y ordenar una cosa en una serie de
grados o estados correlativos) per gradus
(vel gradatim) divídere, distínguere, distribúere, dispónere. Sin: in gradus didúcere.
graduarse: títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs
vel láureae, de doctor) adipisci. Sin: áliquem
gradum ássequi, cónsequi, adipisci, obtinere;
gradu vel título donari. Uso: - de doctor, doctoris gradum (vel títulum) adipisci; doctoris
título donari; doctorem fíeri.
grafía: scriptura, ae f. Sin: scribendi vel exa-
randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi
rátio; emendatus scribendi mos; diversidad
de grafías, litterarum varíetas; scribendi dissimilitudo.
gráfico: (adj, perteneciente o relativo a la escritura) gráphicus, a, um. Sin: ad scripta
spectans; ad scribendum pértinens; scribendi
(gen); (aplicado a las descripciones, operaciones y demostraciones que se representan
por medio de figuras) gráphicus // (representación por medio de líneas) descríptio, onis f.
Sin: lineamenta, orum npl; imago gráphica;
tábula.
grafio: gráphium, ii n.
grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites,
is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo)
gráphio scriptum; inscríptio scariphata;
inscríptio gráphio incisa; scríptio vel figura
gráphio exarata.
grafófono: graphóphonum sive -phophōnum,
i n; graphophónium, ii n.
grafología: graphológia sive -logīa, ae f.
grafólogo: graphólogus, i m.
grafomanía: graphománia sive -manīa, ae f.
Sin: scribendi libido; scribendi cacoëthes (-is
n); nímium scribendi stúdium.
grafomaníaco, v. grafómano.
grafómano: graphomániā affectus vel laborans.
grafometría: graphométria sive -metrīa, ae f.
grafómetro: graphómetrum, i n.
grajo: gráculus, i m.
505
grama
grama: gramen, mĭnis n. Sin: agropyrum.
gramaje: grávitas, atis f. Sin: grammatura,
ae f; pondus per grámmata.
gramática: (arte de hablar y escribir correctamente una lengua) grammática, ae f. Sin:
ars grammática vel grammáticae. Uso: - estructural, grammática structuralis; conforme
a las reglas de la -, secundum praecepta (vel
leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi;
error de -, vítium sermonis; maestro de -, magister grammáticus; regla de -, lex dicendi;
dar clase de -, grammáticam docere // (libro
que contiene reglas de la -) liber grammáticus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem
grammáticam áttinens.
gramatical: grammáticus, a, um. Uso: estudios -, grammática, orum npl; reglas de -,
praecepta vel leges grammaticorum; leges dicendi.
gramático: adj grammáticus, a, um // (el entendido en gramática) grammáticus, i m.
Uso: ser un -, rei grammáticae peritum esse;
grammaticam profiteri.
gramo: (unidad de peso) grammum, i n;
gramma, -ătis n. Sin: scrípulum, scriplum;
scríptulum n vel scríptulus m // fig granum,
i n. Sin: gránulum.
gramófono: grammóphonum sive -mophōnum, i n; grammophónium, ii n. Uso: - portátil, grammóphonum portátile vel portábile;
de -, grammophónicus.
gramola, v. radiola.
grampa, v. grapa.
granada: (proyectil) granata, ae f. Sin: pyróbolus granatus; pyróbolum granatum. Uso: de mano, granata manu missa; granata ma-
nualis vel manuária; manuale pyróbolum //
(fruto del granado) granatum, i n.
Granada: (Estado insular) Granata, ae f.
Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granadensis, e; sust Granadensis, is m.
granadero: (soldado encargado de lanzar
granadas) pyrobolárius, ii m. Sin: ballistárius
// (soldado de elevada estatura) prócerae staturae miles (-lĭtis m).
granadina: granatina, ae f. Sin: granatina
pótio (-onis f); sucus e malo granato.
Gran Bretaña: Magna Británnia. Uso: de - ,
británnicus, a, um; natural de - , Británnicus,
i m.
grande: (de grandeza material) magnus, a,
um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de
gran estatura); amplus (de gran extensión).
Uso: extraordinariamente -, ingens, entis;
magnitúdine invisitata; igualmente -, pari
magnitúdine (abl de cualidad); par, paris;
monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus;
cuan -, quantus; dos veces más -, duplo
maior; áltero tanto maior; muchas veces más
-, multis pártibus maior // (prócer, magnate)
vir magnus. Uso: los siete -, septem viri
magni.
granero: granárium, ii n. Sin: hórreum.
granilloso: gráneus, a, um; granosus, a, um.
Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus.
granítico: graníticus, a, um // fig lapídeus, a,
um. Sin: duríssimus; perdurans.
granito: granites, ae m; granites, is m. Sin:
granites lapis (-ĭdis m); lapis granosus vel
granatus; petra granata; saxum granata. Uso:
de -, graníticus; granitis (gen); lápidis granitis, granosi, granati; e granite (ex lápide gra-
506
gravedad
nite; ex lápide granoso vel granato) factum //
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a,
um. Sin: constans; tenax, persevērans // fig,
de - (duro, rígido, cruel) durus, a, um. Sin:
rígidus; acerbus; severus; lapídeus; silíceus.
Uso: corazón de -, cor graníticum; cor sílice
concretum; tener un corazón de -, cor graníticum habere; pectus silíceum habere.
granizada: grando copiosa. Sin: copiosa plúvia glacialis // (bebida) nivata (vel gélida)
sorbítio granosa. Sin: gélidum dulce granosum.
granizo: grando, dǐnis f. Sin: plúvia glacialis.
granja: villa, ae f. Sin: fundus; práedium;
rústicum práedium; vicus.
granjero: víllicus, i m. Sin: villae rústicae
praepósitus.
Gran Lama: Dalailama, ae m.
gran maestre: magnus magister.
grano: - de maíz, zeae granum // Med tubérculum, i n. Sin: excrescéntia, ium npl.
granulación: granulátio, onis f. Sin: ad (vel
in) grana redáctio.
granulado: granulatus, a, um.
granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel
ad) grana adígere vel commutare.
granuloso, v. granilloso.
granza: acus, acĕris n.
grapa: (bebida alcohólica) aqua vitalis vel
fervens. Sin: sucus e racemis expressus; válidus liquor vitígenus; stillatícius sucus vitígenus; acrior liquor ex racemis expressus;
vinum adustum vel sublimatum. Uso: una copita de -, vitalis aquae sorbítio vel haustus //
(gancho de hierro u otro metal que sirve para
unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
fíbula (broche). Uso: - pequeña de metal, de
hierro, uncínulus metállicus, férreus; - de papeles, chartarum fibícula; sujetar páginas
con grapas, páginas fibulare vel infibulare.
grapadora: uncinatórium, ii n.
grasera: uncti stillantis collectáculum vel receptáculum. Sin: alvéolus gratículae subiectus.
gratificación: (recompensa pecuniaria de un
servicio eventual) salárium speciale. Sin:
práemium extraordinárium.
gratis: gratis. Sin: gratuíto; sine mercede;
sine salário.
gratitud: gratitudo, dĭnis f. Sin: gratus ánimus; grata voluntas; grata benefícii (vel beneficiorum) memória; memor beneficiorum
ánimus.
gratuidad: gratuítas, atis f.
gratuito: gratuítus, a, um. Sin: gratis datus,
donatus, factus.
grava: ruderátio, onis f; rudus, dĕris n.
gravamen: (carga impuesta sobre un inmueble o sobre un caudal) onus, óneris n.
gravedad: (carácter de un sonido musical
relativamente bajo) grávitas, atis f. Uso: - del
sonido, grávitas soni // (seriedad, formalidad) grávitas, atis f. Uso: - de la enfermedad,
grávitas morbi; - de la guerra, grávitas belli;
- unida a gentileza, grávitas comitate condīta
// (peso de los cuerpos) córporum grávitas.
Sin: pondus, dĕris n // (manifestación terres-
507
gravitación
tre de la atracción universal) vis attractiva.
Uso: fuerza de - de Júpiter, vis Iovis attractiva; ley de -, gravitatis lex; fig, ser el centro
de - de una cosa, quasi pondus alicúius rei
esse.
gravitación: (efecto de la atracción universal de unos cuerpos sobre otros y origen de la
gravedad) gravitátio, onis f. Sin: vis gravitatis; vis et grávitas; nutus, us m; pondus, dĕris
n; gravitatis conténtio; nutus et pondus; grávitas et pondus. Uso: ley de la - universal, lex
gravitationis universalis.
gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri.
Sin: gravitate et póndere moveri, ferri.
greba: ócrea, ae f.
grecismo: (palabra o locución) graecismus,
i m. Sin: hellenismus; graecánicum nomen
vel vocábulum; vox graeca.
grecizante: graecánicus, a, um.
grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergraecari, congraecari; Graecos imitari.
gredal: adj cretáceus; cretosus; créteus // sust
cretifodīna, ae f.
Greenpeace: sodálitas oecológica Greenpeace. Sin: sodálitas, ánglico nómine Greenpeace appellata; Pax víridis. Uso: seguidor
de la asociación -, sectator “Pacis víridis”.
gregario: soldado -, miles (-lĭtis m) gregárius.
gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calendario -, calendárium gregorianum; canto -,
cantus gregorianus; planus canendi modus.
gremio: corporátio, onis f. Sin: corpus;
collégium; consociátio; socíetas; sodálitas;
sodalícium; consórtio; consórtium. Uso: obrero, opíficum consociátio; - de barqueros,
corporati lenunculárii; - de carpinteros, sodalícium fabrum (vel fabrorum) lignariorum
vel tignariorum, - de comerciantes, mercatorum collégium; - de pescadores, corpus piscatorum.
griego: graecus, a, um. Uso: - cristiano (lengua), gráecitas christiana; - ortodoxo (quien
profesa la doctrina de la Iglesia ortodoxa
griega), Ecclésiae graecae orthodoxae sodalis.
grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.
grifo: epitónium vel epitónion, ii n. Sin: epistómium; mamilla. Uso: - doble, bina epitónia.
grifón: gripus, i m.
grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli fémina . Uso: ¡esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grillo: grillus vel gryllus, i m.
grillroom: taberna cárnium cratículā assatarum.
griñón: (toca de monjas) redimículum, i n.
gripe: grippa, ae f. Sin: influéntia; pituíta, ae
f; grippae morbus; morbus gríppicus; contágio (-onis f) gríppica. Uso: - aviar, grippa
avicularis; influéntia ávium; tener -, estar
con -, grippā laborare; influéntiā áffici.
grisáceo: griséolus, a, um. Sin: cineráceus;
subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mixtus.
grisín: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum
paníceum vel panis; pastillus tubulatus.
508
guante
grisú: hydrógenum carburatum vel subterráneum. Sin: gásium subterráneum. Uso: explosión de -, gásii subterránei displósio.
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; vociferátio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig,
el último - (= la última moda), últimum elegántiae. Sin: clamor supremus.
Groenlandia: Groënlándia vel Grolándia, ae
f. Sin: Grónia; Víridis Régio,Tellus (-ūris f),
Terra; Prasínia.
groenlandés o groelandés: adj groënlandiensis, e. Sin: groënlándicus; Terrae Víridis
(gen) // sust Groënlandiensis, is m.
grog: (válida) pótio grogiana.
grosella: ribes indecl n. Sin: ribes rubrum.
grosularia: grossulária, ae f.
grotescamente: ridícule. Sin: hórride; inconcinne; inepte.
grotesco: (ridículo y extravagante) ridículus,
a, um. Sin: ridícule mirus // (irregular, grosero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin:
ridículus; ineptus; ínsolens; insulsus.
grúa: (máquina que sirve para levantar
pesos y transportarlos) tolleno vel tolenno,
onis m. Sin: tróchlea; machinatio moli elevandae // (máquina militar antigua usada en
el ataque de las plazas) grus, gruis mf. Sin:
demolītor (-oris m); corvus demolītor.
grulla: (ave zancuda) grus, gruis mf; gruis,
is f // (antigua máquina de guerra) v. grúa.
grupera, v. baticola.
grupo: coetus, us m. Sin: globus; conventus,
us m. Uso: - de personas, hóminum grex vel
globus; manípulus; turma; consociátio (- social); - deportivos, coetus ludicrorum certáminum; - electrógeno, machinamentum
electrógenum; machinamentum eléctridem
(vel electricitatem, vel vim eléctricam) éxcitans vel génerans; - de extremistas, grex extremistarum; - familiar, globus familiaris; fotográfico, nonnulli photográphice expressi
mpl; - homogéneos de fieles, fideles eiusdem
órdinis et condicionis; - internacionales de
auxiliadores, internationales coetus auxiliatorum; - palestino “Hamas” , Palaestinorum
consociátio, quae est “Hamas”; - parlamentario, pars legatorum populárium; - sanguíneo,
sánguinis genus (-nĕris n); - de trabajo, coetus (-us m) operatórius.
grupúsculo: glóbulus, i m. Sin: ténues partes
fpl.
gruta: specus, us m. Sin: spelunca. Uso: - de
Lourdes, lapurdensis specus (apparitionis).
guadaña: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : para cortar el heno, falx faenária vel fenária ;
fabricante de guadañas, falcárius, ii m; v.
hoz.
guadañero: faeníseca vel feníseca, ae m; fáenisex vel fénisex, -sĕcis vel -sĭcis m.
guano: guanum, i n; guana, ae f.
guante: digitábulum, i n. Sin: chirotheca;
mánicae, arum fpl. Uso: - de boxeo, de esgrima, caestus, uum mpl; digitábula e cório;
- de goma, digitábulum vel chirotheca e
cummi (vel gummi); par de guantes, par
(paris n) digitabulorum; bina digitábula; ponerse, calzarse los -, digitábula indúere; quitarse, sacarse los -, digitábula exúere vel
pónere // (fig, arrojar, echar el - a uno) provocare, lacéssere ad pugnam vel ad certamen;
recoger el -, ex provocatione pugnare.
509
guantera
guantera: digitabulária theca.
guantería: (taller) digitabulorm officina //
(tienda) digitabulorum taberna.
guantero: (el que hace guantes) digitabulárius, ii m. Sin: digitabulorum vel chirotecarum ópifex (-fĭcis m); qui digitábula facit //
(el que los vende) digitabulorum vénditor vel
mercator.
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: defensor; protector; servator; túitor. Uso: - forestal, silvarum custos; - de caza, (públicus)
venationis custos; - de frontera, miles limitáneus // (acción de guardar, conservar o defender) tutela, ae f. Sin: conservátio;
praesídium.
guardabarrera: curator valli. Sin: ferriviárius custos (-odis m).
guardabarros: luticípulum, i n. Sin: plúteus
vel plúteum; plutéolus vel plutéolum; luti plúteus vel plutéolus; tábula contra lutum.
guardabosque: (públicus) saltuárius, ii m.
Sin: silvarum custos (-odis m); custos silvestris.
guardabrisa, v. parabrisas.
guardacantón: (cada uno de los postes de
piedra que se colocan a ambos lados de los
caminos, para evitar que los carruajes se salgan de ellos) columella (protectória) (in márgine viae). Sin: términus (-i m) lapídeus;
lapis (-ĭdis m) ab (vel in) látere viae.
guardacostas: miles litóreus. Sin: custos lítoris; orárius vigil; lítoris túitor.
guardaespaldas: stipator, oris m. Sin: córporis custos, protector, stipator; válidus protector.
guardafango, v. guardabarros.
guardafrenos: frenorum custos (-odis m).
Sin: frenator.
guardalmacén: custos (mércium) receptáculi.
guardalodos, v. guardabarros.
guardameta: metae vel portae custos. Sin:
iánitor; portárius.
guardapolvo: (especie de abrigo de tela ligera) cinctus, us m. Sin: cinctículus, i m; epitógium pulverárium vel pulvéreum; vestitus
scholaris.
guardarropa: (armario para la ropa) vestiárium, ii n Sin: armárium; vestiária arca // (sujeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestíspicus, i m.
Sin: vestíplicus; véstiplex (-plǐcis m); véstium custos; adiutor a veste, servus véstium
custos; adiutor a veste; fámulus a supelléctile.
guardasellos: públicus obsignator. Sin:
sphrágidum custos.
guardavía: custos (-odis m) viae ferratae vel
férreae. Sin: viae custos.
guardería: - de párvulos, infántium asylum.
guardia: (defensa, custodia, vigilancia en
general) tutela, ae f. Sin: praesídium; custódia; cura; vigilántia. Uso: estar bajo la - de
uno, in alicúius tutela esse; estar de - a algo,
asservare vel custodire áliquid; praesídio esse
álicui rei; estar en -, vigil sum; caute ágere;
cautionem adhibere // (custodia, vigilancia
de soldados, de destacamentos militares)
custódia, ae f. Sin: statores vel stativi mílites;
vigíliae (-arum fpl) (de noche); excúbiae
510
guerra
(-arum fpl) (de día y de noche). Uso: - caminera, mílites viatórii; - campestre, agrorum
custodes; - carcelera, de prisiones, cárceris
custodes; - costanera, mílites lítoris custodes;
mílites custódiae (vel tutelae) lítoris addicti;
- fronteriza, custodes fínium; limitánei mílites; - marina, classiárii mílites; - municipal,
custodes municipales vel públici; vígiles civitatis; civitatis custodes; excúbiae urbanae; Noble, Pontíficis cohors (-ortis f) nobílium;
custodum córporis nobílium cohors; cohors
nobílium custodum córporis Pontíficis; - Palatina, Custódia vel Cohors palatina; Palatina
cohors honorária; Palatini mílites honorárii; real, del rey, cohors régia; - Suiza, Pontifícia
Cohors Helvética; pontifícia Helvetiorum cohors; praetoriana Helvetiorum cohors; pontificales praetoriani; - de corps, stipatores,
satéllites; custodes córporis; protectores láteris; cuerpo de -, vígilans praesídium; - de Finanzas, mílites aeráriae rei tuendae; montar
la -, excúbias suscípere // (puesto de -) státio,
onis f. Sin: mílitum státio; statiúncula mílitum. Uso: estar de -, stationem ágere; in statiónibus esse; stationárius miles sum //
(agente de policía, de seguridad o de orden
público) - civil, v. gendarme; - forestal, saltuárius, ii m; silvarum custos vel túitor; - municipal, custos municipalis; - urbano, vigil
urbanus; - Noble, nóbilis custos córporis Pontíficis; protector sacri láteris Pontíficis; - Palatino, Palatinus miles honorárius; - real,
appáritor; - suizo, helvétius miles ( vel excúbitor); - de corps, satelles, -lǐtis m; protector;
stipator; stipator córporis // (cautela, precaución) cautela, ae f. Sin: cautio, onis f. Uso:
estar en - contra alguien o algo, cavere áliquem vel ab áliquo, áliquid vel ab áliqua re.
guardián: custos, odis m. Uso: el que hace
las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis
m.
guarnecer: (poner guarnición) v. guarnición
// (adornar) ornare, exornare // (equipar)
instrúere.
guarnición: (lo que se pone para adornar algunas cosas) ornamentum, i n // (engaste)
pala, ae f // (tropa que defiende una plaza)
praesídium stativum. Sin: praesidiárii vel stationarii mílites; custodes; custódia; defensores. Uso: pequeña -, praesidíolum; dejar una
-, praesídium relínquere; disponer guarniciones en varios lugares, praesídia dispónere;
estar de -, in praesídio esse; in praesídio
collocatum esse; poner una -, (in óppido)
praesídium pónere, collocare, constitúere;
(urbi) praesídium impónere; reforzar la -,
praesídium confirmare; praesídium maióribus cópiis firmare; sacar la -, praesídium (ex
urbe) dedúcere vel abdúcere // (arreos de caballo) arma vel ornamenta equéstria. Sin:
stramenta, orum npl.
guarnicionar: munire. Sin: circumfirmare.
guarnicionería: (sitio donde se hacen guarniciones para las caballerías) officina ephippiária // (sitio donde se venden) ephippiárii
taberna.
guarnicionero: ephippiárius, ii m.
guata: bombácium, ii n.
Guatemala: Guatimala vel Guatimália, ae f.
guatemalteco: adj guatimalensis, e // sust
Guatimalensis, is m.
gubernamental o gubernativo: gubernativus, a, um. Sin: gubernatórius.
güelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust
guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugnator vel fautor.
guerra: bellum, i n. Uso: - atómica, bellum
atómicum; bellum atómicis pyróbolis ges-
511
guerrera
tum; - civil, bellum domésticum, intestinum,
civile; - civil de exterminio, internecivum
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fría, bellum frígidum;
bellum incruentum; bellum non armis bellatum; pax símilis bello; terror belli ómnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum,
mundiale, universale, pancósmium; bellum
totīus orbis; bellum ómnium géntium; primera - mundial, prius vel primum bellum
mundanum; segunda - mundial, postérius vel
alterum bellum pancósmium; secundum
bellum mundanum; secundum totīus orbis
bellum; - relámpago, bellum celérrimum;
bellum fúlminis more; bellum fulmíneum;
- santa, bellum sanctum; islámicum bellum
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera,
veri nóminis bellum // - contra los terroristas, bellum contra terroristas; - de independencia, bellum restituendae pátriae; bellum
liberandae pátriae; - de liberación, bellum liberationis; - de posiciones o de trincheras,
bellum stativum; - de religión, bellum religionis causā susceptum // partidario de la -,
belli instigator, incitator, excitator, fautor,
suasor, provocator, suscitator.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o están en el
frente) túnica campestris.
guerrero: belligerator, oris m.
guerrilla: bellum tectum, clandestinum, concursatórium, incompósitum, inordinatum, dispersum, dolosum, fraudulentum, non
legítimum; bellum dolis insidiisque gestum.
Sin: concursátio; excúrsio; insídiae (-arum fpl);
velitationes, um fpl. Uso: pelear en guerrillas,
concúrrere; clandestinum bellum gérere; ex
occulto insidiari et dispersos circumvenire.
guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursator; procursator; bellator tectus, solutus, clandestinus; clandestinus miles; non legítimus
bellator, miles, ármiger. Uso: - islámico, tectus bellator islámicus.
gueto: (barrio judío) (clausus) Iudaeorum
vicus (-i m).
guía: (manubrio) v. esta voz // (mango que
sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f //
(libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: enchiridion, ii n; index, -dĭcis mf. Uso: - telefónica, index vel catálogus telephónicus; index
numerorum telephonicorum vel telephonorum; - turística, libellus periegéticus; enchiridion peregrinántium; hodoëpóricon, i n;
descríptio itíneris; - de lugares, libellus (-i m)
locorum dux (ducis m); itinerárium; la - de
Madrid, itinerárium Matritense vel urbis Matriti; - de trenes, index tráminum // (el que
acompaña a otro para enseñarle el camino)
dux, ducis m. Sin: dux viae, itíneris, viarum
atque itínerum, locorum; praemonstrator; ministrator. Uso: - diplomado, ministrator
diplómate donatus; - alpino, ductor itínerum
alpicorum // (fig, persona que enseña y dirige
a otra para hacer o lograr lo que se propone)
dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris
m. Uso: - espiritual, spiritualis dux.
guijo: grana lapídea. Sin: comminuti lápides
mpl; glárea, ae f.
guillotina: (máquina inventada para decapitar a reos de muerte) guillotina, ae f. Sin: máchina decollatória; guillotiniana máchina;
securis (-is f) letalis vel mortífera. Uso: cuchilla de la -, guillotinae securis; ferrum
damnatis decollandis; suplicio de la -, guillotinianum supplícium; ajusticiar, ejecutar con
la -, v. guillotinar // (máquina de cortar
papel) guillotina. Sin: securis delābens;
instrumentum sectórium.
guillotinar: (decapitar con la guillotina) securi mortífera occídere. Sin: áliquem guillotinianā máchinā pléctere, necare; áliquem
512
Guyana
guillotiniano supplício necare; alicúius caput
máchinā detruncare; guillotinae securi alicúius (vel álicui) caput praecídere, secare;
guillotinianā máchinā supplícium súmere de
áliquo; condenar a la -, guillotiniano supplício áliquem multare // (Impr, cortar papel
con la -) (chartam) guillotinā secare.
guinda: amarenum, i n. Sin: subamarum cérasum; pruni cérasi fructus. Uso: jarabe
hecho con zumo de guindas, liquamen
(-mĭnis n) amarénicum; - garrafal, cérasum
marascum; vino de guindas garrafales, marascum, i n.
guindo: - griego, garrafal, cérasus marasca.
Guinea: Guinea, ae f. Uso: República de -,
Res pública Guineana; - española, portuguesa, Guinea Hispánica, Lusitana.
guineano: adj guineanus, a, um
Guineanus, i m.
// sust
Guinness de los récords: principátuum liber.
Uso: entró en el -, in principátuum librum
eius nomen relatum est.
guiñada, guiñadura o guiño: nictátio, onis f.
Sin: nictus, us m // (señal de dirección) directionis signáculum. Uso: pon el guiño a la
izquierda, directionis signáculum sinistrorsus
pone.
guiñar: álicui nictare vel nictari // guiñarse,
significare inter se. Sin: furtim inter se aspícere.
guión: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus
textualis. Uso: - cinematográfico, libellus
textualis cinemáticus; - de una obra teatral,
ludi scáenici argumentum // (signo ortográfico) linéola, ae f. Sin: linéola coniunctiva;
parva línea; línea paraethética // Mús musicalis nota sequentem vocem índicans.
guioncito: interductus (-us m) linearis.
guirnalda: sertum, i n; serta, orum npl. Sin:
corona. Uso: - pequeña, corolla.
guisado: caro minutatim dissecta.
guisante: pisum, i n.
guiso: elixatura, ae f. Sin: minūtal, ālis n.
Uso: - de carne, caro (carnis f) elixa; - bien
sazonado, condītum ius; mezclar el - con el
asado, elixa assis miscere.
guitarra: cíthara hispánica vel hispana. Sin:
fídula hispánica. Uso: - eléctrica, eléctrica cíthara; tocar la -, citharizare; cítharā cánere.
guitarrista: (varón) citharista, ae m; citháricen, cĭnis m; (mujer) citharístria, ae f. Sin: cítharae hispánicae pulsator m vel pulsatrix f.
gulag: gulágia régio. Sin: campus captivis
custodiendis.
gulasch: gulásium, ii n.
gusano: vermis, is m // - de seda, bombyx,
ycis m.
gustable: appetíbilis, e.
gustativo: gustatórius, a, um.
gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus
personalis; - del tiempo, gustus témporis.
gutapercha: cummis vel gummis malaesiana.
gutural: gutturalis, e.
Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis,
e; natural de -, Guianensis, is m.
513
H
habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin:
habanus (convólvulus); nicotianum bacillum
habanum vel habanense; tabacum habanense.
habilidad: perítia, ae f. Sin: dextéritas. Uso:
- crítica, críticae artis perítia.
habilitación: habilitátio, onis f. Sin: facultas;
ius, iuris n; potestas; habílitas; capácitas.
Uso: - académica, - para la enseñanza, habilitátio académica; ius vel facultas docendi;
conseguir la -, ássequi facultatem docendi;
rendir los exámenes de -, periclitari ad assequendam facultatem docendi.
habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis;
habilitatione práeditus. Uso: - para la enseñanza, pública docendi facultate práeditus.
habilitar: habilitare. Sin: hábilem (vel
aptum, vel idóneum) réddere; facultatem alicúius rei tribúere vel concédere; ius artis
exercendi álicui dare; iure múneris gerendi
(vel exercendi) donare áliquem; ad áliquod
munus fungendum áliquem idóneum réddere.
Uso: - para el ejercicio profesional, ius alicúius múneris exercendi (vel alicúius artis profitendi) concédere; - para la docencia, ius
docendi álicui concédere.
habitabilidad: condício habitábilis. Sin: facultas habitandi.
habitable: habitábilis, e. Sin: qui habitari potest.
habitación: (sitio donde se habita) habitátio,
onis f. Sin: habitáculum; domus, us f // (cualquiera de las piezas de una casa) cubículum,
i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual,
conclave lecti sínguli; conclave unīus lecti; doble, conclave binorum (vel duorum) lectorum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
sine) lavacro plúvio; - para húespedes, hospitáculum; hospítium; hospitale cubículum;
precio de la -, prétium habitationis.
habitáculo: habitáculum, i n.
habitado: habitatus, a, um.
habitante: íncola, ae mf. Uso: - de una aldea,
vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad,
de un Estado, civis, is mf; - de una provincia,
provincialis, is mf; - de un valle, vallícola, ae
m; los - del cielo, caelícolae, -arum vel -ŏlum
m; cáelites, um m; caelestes, ium m.
hábitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale
domicílium.
habitual: sólitus, a, um. Sin: consuetus, usitatus.
habitué: frequentator, oris m.
hablar: loqui. Uso: - alemán, castellano,
francés, griego, inglés, italiano, latín, portugués, ruso, theodisce, hispánice, gállice,
graece, ánglice, itálice, latine, lusitane, rússice (vel sarmátice) loqui; theodiscā, hispánicā, gállicā, graecā, ánglicā, itálicā, latinā,
lusitanā, rússicā (vel sarmáticā) linguā loqui
vel uti; - para sus adentros, secum loqui; hablas bien latín, bene vel expedite latine lóqueris; ¡habla con claridad!, lóquere clara
voce!; lóquere distincte!; ¡habla más fuerte,
por favor!, lóquere maiore voce, quaeso!
hacha: (herramienta) áscia, ae f. Sin: securis,
is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen-
514
haragán
nis, is f; ferrum bipenne // (vela) céreus, i m.
hacheta: ascíola, ae f.
hachís: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) cannábinus; índicum soporíferum (-i n).
hacienda: (finca agrícola) práedium, ii n.
Sin: fundus; villa rústica // (bienes, riquezas
que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divítiae;
opes, um fpl; fortunae; res familiaris; facultates // - pública, civitatis réditus (-uum mpl).
Sin: (públicum) aerárium.
hacimiento: congestus, us m. Sin: congéries,
ēi f.
hacina: manipulorum cúmulus.
hacker (Inform) pirata informático: fraudator interretialis, internetalis, ordinatralis.
hada: diva, ae f. Sin: saga; maga.
hagiografía: hagiográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: ars vel disciplina hagiográphica //
(vidas de los santos) hagiográphica, orum
npl.
hagiográfico: hagiográphicus, a, um.
halo: (círculo luminoso que rodea a veces el
Sol y la Luna) halo, ōnis f. Sin: halos (gen y
ac halo); círculus, nimbus, corona (v. gr.
lunae) // (aureola) auréola, ae f. Sin: fúlgidum lumen // (brillo que da la fama o el prestigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria,
de la virtud, de la santidad, splendor glóriae,
virtutis, sanctitatis.
halterofilia: sublátio pónderum.
hamaca: hamaca, ae f. Sin: baiónula; léctulus vel grabátulus pénsilis, suspensus; cubile
pénsile vel suspensum; matta pénsilis; stórea
pénsilis vel suspensa.
hamburguesa: isícium hamburgense. Sin:
pulpamen (-mĭnis n) hambúrgicum.
handball: follis manualis.
handicap: aequábile certamen. Sin: certamen
compensatum vel accommodatum // (fig, desventaja) impedimentum, i n. Sin: incómmodum. Uso: competir en -, ímpari certámine
conténdere.
hangar: receptáculum (vel repositórium, vel
tectum) aëroplanorum vel aëronávium.
hagiógrafo: hagiógraphus, i m.
hápax: semel dictum vel adhíbitum. Sin:
unum exemplum; únicum.
haitiano: adj haitianus, a, um // sust
Haitianus, i m.
haplología: haplológia sive -logīa, ae f.
Haití: Haitīa, ae f. Sin: Cívitas Haitiana.
halconería: ars falconária. Sin: ars venandi
cum ávibus.
hall: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. Uso: - de
hotel, amplum deversórii átrium; amplus deversórii áditus (-us m); v. atrio, vestíbulo.
haplografía: haplográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: verba omissa; mendum haplográphicum.
happening: extemporalis áctio. Sin: áctio
enormis; inordinatum spectáculum; scáenicum improvisum.
haragán: piger, gra, grum. Sin: desidiosus;
ignavus; segnis; laboris fúgiens.
515
harakiri
harakiri o haraquiri: harakírium, ii n. Sin:
ventris lacerátio; voluntária scíssio ventris;
mors iapónico more sibi conscīta. Uso: practicar el -, ventrem sibi confódere, transfódere, transverberare; mortem iapónico more
sibi conscíscere.
hard rock: grávior música metállica.
hardware (Inform), elementos físicos que
componen la instalación: armatura, ae f
(electrónica). Sin: supellex, -léctilis f.
harem o harén: (lugar) gynaecēum, i n;
gynaecīum, ii n. Sin: grex. Uso: - árabe,
turco, islámico, Arabum, Turcarum, Islamitarum gynaecēum // (conjunto de mujeres)
pélicum vel páelicum grex; pélices vel páelices, um fpl.
harina: farina, ae f. Uso: - de trigo candeal,
silīgo, gĭnis f; farina siligínea vel siliginácea.
harmonio, v. armonio.
harpa, v. arpa.
hartarse: - de comer, replere se cibo; - de
beber, replere se potu, - de vino, replere se
vino.
hartazgo: satúritas, atis f. Uso: - de pasteles,
crustulorum satúritas.
haschich o hasish, v. hachís.
hasta: ¡ - luego!, vale!; te útinam mox revisam!; inter nos revideamus!; ¡- la vista!,
vale!; ¡- mañana!, in crástinum!; in pósterum!; ¡- pronto!, mox te (vel vos) videbo!.
Hawai o Hawaii: ínsulae Havaianae (vel
Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawaianus, a, um; natural de -, Havaianus vel
Hawaianus, i m.
haz: manípulus, i m. Sin: merges, gĭtis f.
hazmerreír: ridículus homúncio (-onis m).
heavy-metal: música rationis dúriter metállicae.
hebefrenia: hebephrénia, ae f; hebephrenēsis
sive -phrénesis, is f. Sin: hebephrenites, -tǐdis
f; pubertatis phrenēsis f. Uso: que padece -,
hebephrénicus; hebephréniā laborans vel affectus.
hebilla, v. broche.
hebra: (porción de hilo que se pone en la
aguja para coser) ácia, ae f. Sin: fili pórtio;
síngula fili pórtio.
hebraico, v. hebreo (adj).
hebraísmo: (profesión de la ley antigua o de
Moisés) hebraismus, i m. Sin: iudaismus; relígio hebráica vel iudáica; Iudaeorum mores
(-um mpl = las costumbres hebreas) // (giro o
modo de hablar propio de la lengua hebrea)
hebraismus, i m. Sin: vox (vel locútio, vel
díctio) hebráica; verbum hebráicum.
hebreo: adj hebráicus vel hebraeus, a , um.
Uso: voces -, voces hebráicae // sust, israelita, judío, Iudaeus, i , m. Sin: Hebraeus, i m
// (lengua de los hebreos) lingua hebraea vel
hebráica. Sin: sermo hebraeus vel hebráicus.
hechicera, v. bruja
hechicería, v. brujería.
hechicero, v. brujo.
hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione
affícere.
hechizo: fáscinum, i n. Sin: fascinátio.
516
heladero
hechura: (acción y efecto de hacer) formátio
vel conformátio, onis f. Sin: conditura, ae f;
tractátio; plasmátio.
hectárea: hectárea, ae f; hectárium, ii n. Sin:
hecatontárea, ae f; hecatómetrum quadratum;
decem milia metra quadrata; centum áreae.
Uso: cuarenta-, quadraginta hectáreae vel
hectária; miles de hectáreas de bosques y frutales, mília hectarearum ex silvis fructetisque.
héctico, v. hético.
hectográfico: hectográphicus, a, um. Sin:
polygráphicus.
hectógrafo: hectógraphum, i n; hectográphium, ii n. Sin: polýgraphum, i n; polygráphium,
ii
n;
polygráphicum
vel
hectográphicum instrumentum; máchina hectográphica. Uso: sacar copias con el -, hectógrapho (vel hectógraphi ope) exemplária
édere; per polýgraphum vel per polygráphium exemplária édere.
hectogramo: hecatogrammum, i n. Sin: hecatogramma vel hectogramma, ătis n ; centum grámmata (-um npl) vel scrípula (-orum
npl).
hectolitro: hecatólitrum, i n. Sin: hectólitrum; centum litra (-orum npl).
hectómetro: hecatómetrum vel hectómetrum, i n. Sin: centum metra. Uso: - cuadrado, hecatómetrum quadratum; decem
mília metrorum quadratorum.
hectovatio: hecatovátium, ii n. Sin: hecantovatt indecl; centum vatt; hecatowattum.
hedonismo: hedonismus, i m. Sin: hedonicorum rátio; doctrina ómnia ad voluptatem
spectans; voluptatum cupíditas.
hedonista: adj hedonísticus, a, um. Sin: hedónicus; voluptuárius; voluptátibus (omnino)
déditus; voluptatum cúpidus // (perteneciente o relativo al hedonismo) ad hedonismum pértinens // (partidario del hedonismo)
hedonista, ae m. Sin: hedónicus.
hegelianismo: hegelianismus, i m. Sin: hegeliana philosóphia; hegeliana rátio disciplinaque.
hegeliano: adj hegelianus, a, um // sust
Hegélii sectator; hegelianus philósophus.
hegemonía: hegemónia sive -monīa, ae f.
Sin: impérium; principatus, us m; supremus
principatus, dominatus (-us m); supremum
impérium; summa impérii; pótior alicúius
dominatus vel potentatus (-us m). Uso: - inglesa en Europa, Angliae in universa Europa
dominatus; - sobre el mar, impérium marítimum; supremum maris impérium; supremus
maris dominatus.
hegemónico: hegemónicus, a, um. Sin: ad
hegemóniam áttinens.
hégira o héjira: hégira vel hégyra, ae f. Sin:
mahometanorum aera, aevum, aetas, saeculorum ordo; arábica aera; mahometanorum
aetatis inítium.
helada: gelicídium, ii n. Sin: gelum, i n;
gelus, i m ; glácies, ēi f.
heladera: frigidárium, ii n. Sin: armárium
frigidárium; arca gelúfica.
heladería: taberna refrigeratória. Sin: gelidarum sorbitionum taberna; potionum gelidarum (vel gelatarum) taberna.
heladero: caupo (-onis m) refrigeratórius.
517
helado
Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum,
vel nivatarum) vénditor.
helado: adj gelatus vel congelatus, a, um.
Sin: glaciatus; gélidus; gelu concretus vel
constrictus. Uso: estar -, frígore cónfici; frígore rigere vel torpéscere // (refresco o sorbete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de
congelación) gelatum, i n. Sin: pótio gelata,
nivata; gelata (vel gélida) sorbítio, sorbitiúncula; sorbítio gelu concreta; sorbillum (vel
sorbítium) gelatum, nivatum, glaciatum; sorbillum gelu concretum. Uso: - de limón (de
fresas, etc.), pótio gelata cum citrorum (fragorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata,
nívea floris lactis sorbítio // (golosina o postre helado) gelatum, i n. Sin: cuppédia gelata;
cuppédium gelatum; gélidum dulce; dulcículum gelu concretum; glácies edíbilis. Uso: de durazno, de limón, de fresas, gelatum e
pérsico, e cítreo, e frago; lamer un -, cuppédium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato
para preparar helados, gelatária, ae f. Sin:
máchina gelatária, gelúfica, refrigeratória //
fabricante de helados, gelatorum confector
vel fabricator (-oris m); vendedor de helados,
gelatorum vénditor.
helar: (congelar) glaciare vel conglaciare.
Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno
pasmado) obstupefácere. Sin: durare,
constríngere ánimum alicúius; - de espanto a
alguien, horrore perfúndere áliquem; áliquem
pavore defígere.
helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari
// (ponerse una persona o cosa sumamente
fría o yerta) frigéscere. Sin: frígore astringi //
(echarse a perder los vegetales por causa de
la congelación) aduri. Sin: comburi; deuri.
helecho: filix vel felix, ǐcis f; filex, lĭcis f.
helenismo: hellenismus, i m. Sin: verbum
(-i n) ex graeco translatum.
helenístico: hellenísticus, a, um. Sin: helládicus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso:
autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, alexandrinum scribendi genus; alexandrina
scribendi ars; período -, hellenística témpora.
helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum
introdúcere.
hélice: helix, ĭcis f. Sin: hélica; spira.
helicóptero: helicópterum, i n. Uso: piloto de
-, helicópteri gubernator.
helio: hélium, ii n.
heliocéntrico: heliocéntricus, a, um. Sin: ad
heliocentrismum spectans.
heliocentrismo: heliocentrismus, i m.
heliocromía: heliochrómia sive -chromīa, ae
f.
heliograbado: (procedimiento) ars imágines
heliográphice imprimendi vel incidendi // (estampa obtenida) imago heliográphice impressa vel incisa.
heliografía: (descripción del sol) heliográphia sive -graphīa, ae f. Sin: solis descríptio
// (fotografía de este astro) solis photográphia. Sin: photográphica solis imago // (arte
de fijar la imagen luminosa) heliográphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliográphicae imáginis
imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
heliográphicam imáginem imprimendi, exprimendi, pingendi // (sistema de transmisión
de señales por medio del heliógrafo) heliográphia, ae f. Sin: ars signa heliógrapho mittendi, transmittendi; heliographicorum
signorum ars.
heliógrafo: heliógraphum, i n; heliográphium,
ii n.
518
hematopoiesis
modynámice, es f. Sin: haemadynámica disciplina, doctrina, sciéntia.
heliograma: heliogramma, ătis n.
hemadinamometría: haemadynamométria
sive -metrīa, ae f.
heliometría: heliométria sive -metrīa, ae f.
heliómetro: heliómetrum, i n.
hemadinamómetro: haemadynamómetrum,
i n. Sin: instrumentum sánguinis pressioni
metiendae; instrumentum sánguinis préssui
metiendo.
helioscopia: helioscópia sive -scopīa, ae f.
helioscopio: helioscópium, ii n.
helióstato: instrumentum heliostáticum.
helioterapia: heliotherapīa, ae f. Sin: heliotherapéutica, ae f; heliotherapéutice, es f.; heliotherapéutica curátio; solaris curátio;
curátio solis calore adhíbito.
heliotipia: heliotýpia sive -typīa, ae f. Sin:
heliotýpica ars; ars colores luce solari imprimendi.
heliotrópico: heliotrópicus, a, um.
heliotropismo: heliotropismus, i m.
heliotropo: (girasol) v. esta voz // (ágata de
color verde oscuro) heliotrópion vel heliotrópium, ii n.
helipuerto: portus helicoptéricus. Sin: aëroportus helicopterorum.
helminto: helmins, hélminthos f. Sin: vermis, is m; lumbrīcus, i m.
helmintología: helminthológia sive logīa, ae
f. Sin: vérmium descríptio.
helmintológico: helminthológicus, a, um.
helmintólogo: helminthólogus, i m.
hemadinámica: haemadynámica vel haemodynámica, ae f; haemadynámice vel hae-
hemadromógrafo: haemadromógraphum, i
n.
hemalopía: haemalópia sive -lopīa, ae f . Sin:
haemalópsia sive -lopsīa, ae f.
hemartrosis: haemarthrosis, -is f.
hematemesis: haematémesis, -is f. Sin: sánguinis (vel sanguíneus) vómitus (-us m); sánguinis (vel sanguínea) vomítio (-onis f).
hemático: haemáticus, a, um. Sin: sanguíneus; sánguinis (gen).
hematíe: ruber sánguinis glóbulus.
hematofobia: haematophóbia sive -phobīa,
ae f. Sin: sánguinis horror, pavor, terror.
hematógeno: (adj, que produce sangre) haematógenus, a, um. Sin: haemotopoiéticus;
sánguinem génerans vel gignens // (producido en la sangre) in sánguine effectus // (derivado de la sangre) e (vel a) sánguine ortus.
hematología: haematológia sive -logīa, ae f.
Sin: de sánguine doctrina; de sánguinis natura disciplina.
hematoma: haematoma, ătis n.
hematopoiesis: (formación o producción de
sangre) haematopoiēsis, -is f. Sin: sánguinis
519
hematopoyético
hemisférico: hemispháericus, a, um.
generátio // (hematosis) v. esta voz.
hematopoyético: haematopoiéticus, a, um.
hematosis: haematosis, -is f.
hematuria: aematúria sive -turīa, ae f. Sin:
sanguíneae urinae emíssio vel eiéctio.
¡heme aquí!: en adsum!
hemeralopía: hemeralópia sive -lopīa. Sin:
hemeralópsia sive -lopsīa, ae f.
hemeroteca: hemerotheca, ae f. Sin: ephemerotheca; ephemeridotheca.
hemiciclo: (semicírculo) v. esta voz // (salón
de forma circular, con gradas) hemicýclium,
ii n. Sin: semicircularis vel semicirculata
sedes; semicirculare (vel semicirculatum, vel
lunatum) auditórium.
hemicránea: hemicránia sive -cranīa, ae f;
hemicránium, ii n.
hemiope: hémiops, opis. Sin: hemiópiā (vel
hemiópsiā) laborans.
hemiopía: hemiópia sive -opīa, ae f. Sin: hemiópsia sive -opsīa, ae f. Sin: semicáecitas,
atis f; dimidiata rerum vísio.
hemiópico: ad hemiópiam (vel ad hemiópsiam) pértinens.
hemiplejía o hemiplejia: hemiplégia sive
-plegīa, ae f. Sin: hemipléxia sive plexīa, ae f;
dimidiata parálysis; dimidiata apoplexis vel
apopléxia; dimidiata nervorum resolútio.
hemipléjico: (concerniente o relativo a la
hemiplejía) ad hemiplégiam (vel ad hemipléxiam) áttinens // (que padece hemiplejía) hemiplégiā laborans vel affectus.
hemisferio: hemispháerium, ii n; hemisphaera,
ae f. Sin: semiorbis, is m; círculi, orum mpl.
Uso: - septentrional, círculi qui ad septemtriones vergunt.
hemistiquio: hemistíchium, ii n. Sin: dimidiatus versus (-us m).
hemofilia: haemophília sive -philīa, ae f.
hemoftalmia: haemophthálmia sive -phthalmīa, ae f.
hemoglobina: haemoglobinum, i n; haemoglobina, ae f.
hemólisis: haemólysis, -is f. Sin: sánguinis
solútio.
hemoptísico: haemoptóicus vel haemoptýicus, a, um. Sin: haemophthísicus; sánguinem
éxscreans vel vomens; haemóptysi laborans;
sánguine, tabe corrupto, laborans.
hemoptisis: haemóptysis sive -moptysis, is f.
Sin: haemóptois, ĭdis f; sánguinis vómitus
(-us m) sive vomítio; sánguinis exsecrátio,
exspuítio, eiéctio.
hemorragia: haemorrhágia sive -rhagīa, ae f.
Sin: sánguinis fluxus (-us m), flúxio, flúctio,
effúsio, proflúvium. Uso: detener la -, haemorrhágiam sístere.
hemorroide: haemórrhois, ĭdis f; haemorrhóida, ae f. Sin: inflátio venarum.
hemostasia o hemostasis: haemóstasis, -is f.
Sin: sanguinationis remédium; medicina haemorrhágiam sistens.
hemostático: adj haemostáticus, a, um // sust
haemostáticum remédium vel medicamen-
520
herejía
tum.
hemoteca: haemotheca, ae f. Sin: sánguinis
custódia.
hemotoxia: sánguinis corrúptio.
henificadora: máquina -, feniversórium, ii n.
Sin: máchina versífena.
henil: tugúrium faenile.
hepático: (que padece del hígado) hepatiárius, a, um. Sin: iecinerosus, iecinorosus; iecorosus; iecoralis; iecoríticus // (relativo al
hígado) hepáticus, a, um. Sin: hepatiárius;
hepatárius; ad hepar (-ătis n) áttinens.
hepatitis: hepatitis, ĭdis f. Sin: hepatopathīa;
morbus hepatárius vel hepatiárius; hépatis
morbus; morbus iecínoris; iécoris inflammátio.
heptacordo: (instrumento músico de siete
cuerdas) heptachordum, i n; heptachordus vel
heptachordos, i m.
herbicida: herbicīdum, i n. Sin: herbicidale,
is n; venenum herbicidale; venenum herbarum delétile; medicamentum herbis internecīvum.
herbolario: (el que se dedica a recoger hierbas para venderlas) herbarum medicarum
collector (-oris m) // (el que vende hierbas
medicinales) herbárius, ii m. Sin: herbarum
vénditor; herbarum medicarum vénditor //
(tienda donde se venden hierbas medicinales) herbária, ae f. Sin: herbária taberna; herbarum medicarum taberna // (herbario,
colección de plantas) herbarum medicarum
colléctio.
herboristería, v. herbolario (tienda).
herboso: hérbidus, a, um.
herciano: hertzianus vel hertianus, a, um.
Sin: electromagnéticus. Uso: onda -, hertiana
vel electromagnética unda.
hercio: hertziana vel hertiana mensura. Sin:
crebritatis mensura.
heráldica: heráldica, ae f. Sin: ars heráldica;
stémmatum rátio.
heredero: heres, edis mf. Uso: - principal,
primus heres; - testamentario, heres ex testamento; - universal, heres ex asse; heres bonorum ómnium; - del trono, régiae potestatis
heres; rex destinatus // ser - de alguno, heredem esse álicui vel alicúius; dejar a uno - de
algo, áliquid hereditate relínquere álicui;
nombrar a uno - en el testamento, áliquem
heredem institúere, scríbere, nuncupare, fácere.
herbario: (relativo a las hierbas) herbárius,
a, um. Sin: ad herbas spectans // (botánico)
herbárius, ii m // (colección de plantas secas
para el estudio) herbárium, ii n. Sin: botánicum, i n.
herejía: (doctrina condenada por la Iglesia)
háeresis, -is (ac -im, abl -i) f. Sin: fídei
cathólicae error; opínio a vera religione
heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i
n.
heptágono: adj heptagōnus, a, um // sust
heptagōnon vel heptagōnum, i n.
heptodo: hépthodos vel hépthodus, i f.
heráldico: heráldicus, a, um.
hereje: adj haeréticus, a, um. Sin: alienus a
sincera religionis doctrina // sust (homo) haeréticus, i m.
521
herencia
aberrans; díssidens de religione opínio; falsa
in fide opínio // (fig, opinión absurda) prava
opínio. Sin: gravis error.
herencia: heréditas, atis f. Uso: - cultural
mundial, culturalis heréditas mundana; entregar algo por -, áliquid hereditate trádere.
hermafrodismo o hermafroditismo: hermaphrodismus, i m; hermaphroditismus.
hermafrodita: hermaphrodītus, i m. Sin: sémimas (-aris m).
hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: mónacha, ae f; virgo, gĭnis f; virgo sacrata; soror
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infirmária; - Misioneras de la Sagrada Familia,
Sorores Missionáriae a Sancta Família.
hermanamiento: gemellógia sive -logīa, ae
f. Sin: gemellaris coniúnctio.
hermanar: fraterno vínculo coniúngere. Sin:
fraterna necessitúdine (vel caritate) coniúngere; amicítiā coniúngere.
hermanarse: amicítiā inter se coniungi. Sin:
fraterno amore se coniúngere; - con uno, se
cum áliquo (vel álicui) coniúngere.
hermandad: (parentesco entre dos hermanos) germánitas, atis f // (fig, amistad íntima;
unión de voluntades) fraterna necessitudo
(-dĭnis f) // (cofradía) v. esta voz.
hermano: frater, tris m. Uso: - siameses, fratres gémini siamenses // (religioso) frater, tris
m. Uso: - clérigo, frater cléricus; - lego, frater
laicus.
hermenéutica: hermenéutica, ae f; hermenéutice, es f. Sin: hermenéutica disciplina,
ars; interpretandi vel explanandi rátio.
hermenéutico: hermenéuticus, a, um. Sin:
qui (quae, quod) ad artem interpretandi pértinet.
herméticamente: hermétice. Sin: arte, arcte;
obsignate. Uso: cerrar -, artíssime cláudere.
hermético: (perfectamente cerrado) herméticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; artíssime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
herméticus. Sin: obscurus; abscónditus. Uso:
discurso -, orátio hermética; literatura -, litteratura hermética.
hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscúritas.
hernia: hérnia, ae f. Uso: - abdominal, v. enterocele; - estrangulada, hérnia implícita; de corazón, v. cardiocele.
herniario: hernialis, e.
hernioso: herniosus, a, um.
herniotomía: herniotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: hérniae séctio.
heroicamente: fortíssime. Sin: fortíssimo
ánimo; herōum more; ut herōas (vel herōës)
decet.
heroico: (propio de héroe) heróicus, a, um.
Sin: fortíssimus; fortis ac strénuus. Uso: acción, empresa -, res praeclare gesta; forte factum; fácinus praeclaríssimum; en pl también
heróica, orum npl; madres -, heróicae matres
// (mítico) heróicus, a, um. Uso: personajes -,
heróicae personae; tiempos -, heróica témpora; aetates heróicae; a la -, heróice //
(épico) heróicus, a, um. Sin: herōus; épicus.
Uso: poesia -, heróicum carmen; poema -,
poëma épicum; herōum carmen; verso -, versus heróicus // (muy poderoso y eficaz) praesentíssimus, a, um. Uso: medicamento -,
522
heterogéneo
remédium vel medicamentum praesentíssimum.
eroicómico: heróico-cómicus, a, um. Sin: et
heróicus et cómicus. Uso: poesía -, heróicum
carmen in ridículum versum; poema -, heróicum poëma cómice compósitum.
heroína: (estupefaciente) heroīnum, i n; heroīna, ae f. Sin: medicamentum heroīnum.
Uso: tráfico de -, heroini commércium // (de
la mitología, semidiosa) herōis, ĭdis f (ac sing
-ǐda, ac pl -ǐdas) // (mujer de gran heroísmo)
fortíssima fémina. Sin: virago, gĭnis f // (fig,
mujer protagonista de una obra literaria)
prior (entre dos) vel prima (entre más de dos)
persona.
herrero: ferrífaber, bri m. Sin: faber ferrárius.
hertz, v. hercio.
hertziano, v. herciano.
hervidor: fervefactórium, ii n. Sin: fervefactor (apparatus); caccábulus fervefáciens.
hervor: exaestuátio, onis f. Sin: fervor; aestus, us m; ardor.
Herzegovina: Herzegovīna, ae f. Sin: Herzegóvia; Arcegovīna. Uso: de -, herzegovīnus,
a, um; herzegoviensis, e; arcegovinensis.
hetairismo: hetaerismus, i m.
heroísmo: heroīsmus, i m. Sin: heroícitas;
virtus heróica; heróica vis; singularis virtus;
incredíbilis ánimi fortitudo vel magnitudo
(-dĭnis f). Uso: - cotidiano, rerum cotidianarum heróica virtus.
heteróclito: abnormis vel enormis, e. Sin:
exlex, ēgis mf.
herpético: herpéticus, a, um.
heterodoxia: heterodóxia sive -doxīa, ae f.
herpe o herpes: herpes, -ētis vel -ĕtis m. Sin:
ulcus (-cĕris n) serpens.
herpetología: herpetológia sive -logīa, ae f.
Sin: de serpéntibus doctrina; serpéntium
descríptio vel stúdium.
herrada: (cubo de madera) álveus, i m. Sin:
lacus, us m.
herrador: faber (-bri m) ferrárius. Sin: faber
ferrárius iumentis calceandis.
herradura: férrea sólea.
herramienta: ferramentum, i n.
herrería: (taller) officina ferrária // (tienda)
taberna ferrária.
heterocigoto: heteroxygotum, i n.
heterodina o heterodino: heterodýnamis,
-is f.
heterodoxo: heterodoxus, a, um.
heteroftalmía: heterophthálmia sive -phthalmīa, ae f.
heteroftalmo: heterophthalmus, a, um.
heterogameto: anisogames, ētis f.
heterogeneidad: heterogenéitas, atis f. Sin:
dissimilitudo; géneris divérsitas; genus diversum; natura diversa.
heterogéneo: heterogéneus, a, um. Sin: dissímilis vel absímilis, e; diversi géneris.
523
heterogenia
heterogenia: heterogénesis, -is f. Sin: diversa
génesis.
hiades: hýades, um fpl. Sin: hýades stellae.
heteromorfo: heteromorphus, a, um. Sin: diversas suscípiens formas.
hialita: hyalītes, ae m.
heteromorfismo: heteromorphismus, i m.
Sin: facultas diversas suscipiendi formas.
heteronomía: heteronómia sive -nomīa, ae f.
heterónomo: heterónomus, i m.
heterotaxia: heterotaxis, -is f.
hético: hécticus, a, um. Uso: fiebre -, héctica
febris.
heurística: heurística, ae f. Sin: heurística
rátio vel disciplina.
heurístico: heurísticus, a, um. Sin: heurísticae (gen); ad heurísticam áttinens.
hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin:
sedecimalis, e.
hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n.
hexagonal: hexagonalis, e; exagónius, a, um.
Sin: sexángulus.
hexágono: hexagōnum, i n; hexagónium, ii
n. Sin: sexángulum. Uso: figura de un -,
sexángula figura.
hexástilo: hexastylos, on; hexastylus, a, um.
Sin: senas habens columnas; senis ornatus
columnis. Uso: pórtico -, pórticus (-us f)
hexastylos vel hexastyla, senas habens columnas, senis ornata columnis.
hez: faex, faecis f (en sentido propio y figurado). Uso: - del pueblo, faex pópuli; - de la
sociedad, sordidíssimi hómines.
hialino: adj hyálinus, a, um. Sin: vítreus; vitréolus; pellúcidus; translúcidus.
Uso:
cuarzo -, hyálinum, i n.
hialitis: hyalitis, ĭdis f.
hialografía: (arte de grabar el cristal) hyalográphia sive -graphīa, ae f. Sin: hyalográphica ars; ars pingendi vitrum vel crystallum
// (pintura sobre placa de vidrio o cristal)
pictura in vitro vel in crystallo. Sin: pictum
vitrum vel crystallum.
hialógrafo: hyalógraphum, i n.
hialoideo: vitro vel crystallo símilis, e.
hialoides: hyalóides, is m. Sin: hyálina (vel
translúcida) óculi membrana vel membránula.
hialotecnia: ars vitrária. Sin: ars vitra faciendi.
hialurgia: hyalúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: ars
conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum;
ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi.
hialúrgico: hyalúrgicus, a, um. Sin: ad
hyalúrgiam spectans.
hiato: hiatus, us m. Sin: (duarum) vocálium
concursus (-us m).
hibernación: (estado letárgico) veternus, i
m. Sin: lethargus; sopor hibernus // (método
terapéutico) temperaturae (córporis) deminútio artificiosa. Uso: someter a -, (aegrorum)
córpora frígore durare.
hibisco, v. malvavisco.
524
hidrodinámico
hibridación: hybridátio, onis f. Sin: hybridisátio; génerum mixtura.
hibridismo: hybridismus, i m. Sin: genus
(-nĕris n) mixtum.
híbrido: hybrídicus, a, um. Sin: ex diverso
génere natus. Uso: nombre -, nomen hybrídicum.
hidalgo: adj nóbilis, e // sust vir (homo) claro
génere; vir illustri sánguine vel stirpe.
hidrargirismo: hydrargyrismus, i m. Sin:
hydrargyrōsis, is; mercurialismus; aegritudo
ex mercúrio; morbus ex hydrárgyro.
hidrargirio o hidrargiro: hydrárgyrus, i m.
Sin: argentum vivum.
hidrarto: hydrarthrum vel hydrarthron, i n.
Sin: artus hydrópicus.
hidrartrosis: hydrarthrōsis, is f. Sin: arthrosis hydrópica.
hidratación: hydratátio, onis f.
hidratar: (combinar un cuerpo con el agua)
hydratare. Sin: aquā temperare; hydratum fácere, effícere, gígnere, elaborare.
hidrato: hydratum, i n.
hidráulica: (parte de la mecánica, que estudia el equilibrio y el movimiento de los fluidos) hydráulica, ae f. Sin: hydráulica
doctrina, disciplina, sciéntia // (arte de conducir, contener, elevar y aprovechar las
aguas corrientes) hydráulica, ae f. Sin: ars
(artis f) hydráulica.
hidráulico: adj hydráulicus, a, um // (persona que se dedica a la hidráulica) hydráulicus, i m. Sin: aquárius; artis hydráulicae
peritus.
hidria: hýdria, ae f. Sin: sítula; hama.
hídrico: hýdricus, a, um. Sin: aquae vel
aquarum (gen).
hidroácido: ácidum hydrogénii.
hidroavión: hydroplanum, i n. Sin: hydroaëroplanum; hydrovelívolum; volátilis navis,
volátile navígium. Uso: - torpedero, hydroplanum siluros mittens; hydroplanum ad ignívoma missília iactanda aptum.
hidrobiología: hydrobiológia sive -logīa, ae
f.
hidrobiológico: hydrobiológicus, a, um.
hidrocarbonato: hydrocarbonatum, i n.
hidrocarburo: hydrocarburum, i n. Sin:
hydrocarbóneum; hydrogenanthrax, acis m.
hidrocefalia: hydrocephalaea, ae f. Sin:
hydrocephálica afféctio; hydrocephálicus
morbus.
hidrocéfalo: hydrocéphalus vel hydrocephálicus, a, um. Sin: hydrocephalaeā affectus; ad
hydrocephalaeam pértinens.
hidrocele: hydrocēle, es f.
hidroclorato: hydrochloratum, i n.
hidroclórico: hydrochlóricus, a, um.
hidrodinámica: hydrodynámica, ae f;
hydrodynámice, es f. Sin: sciéntia hydrodynámica; doctrina de aquarum mótibus; disciplina aquarum metiendis mótibus.
hidrodinámico: hydrodynámicus, a, um.
525
hidroeléctrico
hidroeléctrico: hydroëléctricus, a, um.
hidroelectrización: hydroëlectrizatio, onis f.
hidrófilo: hydróphilus, a, um. Sin: bíbulus.
hidrofitografía: hydrophytográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: aquaticarum vel aquigenarum plantarum descríptio; descríptio
plantarum in aqua vivéntium.
hidrofobia: (horror al agua y en general a
los líquidos) hydrophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: phobodipsos, i f; aquae formido (-dĭnis f)
vel pavor (-oris m); táedium potūs; aquae potūsque omnis ódium // (rabia) rabies, ēi f.
hidrófobo: (adj, que tiene horror al agua)
hydróphobus vel hydrophóbicus, a, um. Sin:
aquífugax (-acis); aquífugus; aquae horrore
(pavore, terrore, metu, timore, táedio, ódio)
oppressus vel cruciatus. Uso: ser -, aquae
horrore vel táedio ópprimi, cruciari; (morbi
causā) aquam horrere, abhorrere, pavéscere,
expavéscere, timere, odisse, aversari // (rabioso) rabiosus vel rábidus, a, um. Uso: perro
-, canis rábidus; ser - (rabioso), rabiosum vel
rábidum esse; volverse - (rabioso), rabiosum
vel rábidum fíeri.
hidrófono: hydróphonum sive hydrophōnum, i n; hydrophónium, ii n.
hidróforo: hydróphorus, a, um.
hidrofosfato: hydrophosphatum, i n.
hidroftalmia: hydrophthálmia sive -phthalmīa, ae f. Uso: el que padece -, hydrophthalmus, i m.
hidrófugo: hydrófugus, a, um. Sin: hydroëxpulsórius; umores súpprimens; qui (quae,
quod) umores súpprimit.
hidrogenar: hydrógeno vel hydrogénio temperare.
hidrógeno: hydrógenum, i n; hydrogénium,
ii n. Uso: - pesado, hydrogénium ponderosum; bomba de -, bomba hydrogénica.
hidrogeología: hydrogeológia sive -logīa, ae
f.
hidrognosia: hydrognósia sive -gnosīa, ae f.
hidrografía: hydrográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: aquarum descríptio; aquarum vel de
aquis doctrina, disciplina, sciéntia.
hidrográfico: hydrográphicus, a, um. Sin:
aquarum (gen).
hidrógrafo: hydrógraphus, i m.
hidrohemia: hydroháemia sive -haemīa, ae
f.
hidrólisis o hidrolisis: hydrólisis, -is f. Sin:
solútio per aquam.
hidrolita: pulvis (-vĕris m) hydrolíthinus.
hidrolítico: hydrolýticus, a, um. Sin: ad
hydrólysin áttinens.
hidrología: hydrológia sive -logīa, ae f. Sin:
aquarum vel de aquis doctrina, disciplina,
sciéntia.
hidrológico: hydrológicus, a, um. Sin: ad
hydrológiam spectans.
hidrólogo: adj hydrólogus, a, um // sust
hydrólogus, i m. Sin: hydrológiae peritus,
cultor, studiosus.
hidromancia o hidromancía: hydromantīa,
ae f. Sin: divinátio ex aqua.
526
hieráticamente
hidromanía: hydrománia sive -manīa, ae f.
hidromántico: hydrománticus, a, um. Sin:
ad hydromantīam (ad divinationem ex aqua)
pértinens.
hidromecánico: hydromechánicus, a, um.
hidromel o hidromiel: hydrómeli, ĭtis n; hýdromel, ellis n. Sin: mulsum; aqua mulsa.
hidrómetra: hydrometra, ae m; hydrometres,
ae m. Sin: hydrométriae cultor, peritus, studiosus.
hidrometría: hydrométria sive -metrīa, ae f.
Sin: aquae metiendae doctrina, disciplina,
sciéntia, ars.
hidrométrico: hydrométricus, a, um. Sin: ad
hydrométriam áttinens.
hidrómetro: hydrómetrum, i n. Sin: aquae
metiendae index (-dĭcis mf); aquae libramenti
index.
hidrometrógrafo: hydrometrógraphum, i n.
hidroneumático: hydropneumáticus, a, um.
hidropesía: hydrópisis, is f. Sin: hydropismus; hydrops, ōpis (ac -em, vel -en, vel -a)
m.
hidrópico: adj hydrópicus, a, um. Sin:
hydrópisi laborans vel affectus // sust hydrópicus, i m. Sin: qui hydrōpe laborat.
hidroplano: hydroplanum, i n. Sin: navígium volátile; volátilis (vel volans, vel alígera) navis.
hidroscopia: hydroscópia sive -scopīa, ae f.
hidroscopio: hydroscópium, ii n. Sin: maris
speculatórium;
instrumentum.
speculatórium
aquarum
hidrosfera: hydrosphaera, ae f. Sin: aquarum
globus; líquidum terrae involūcrum.
hidroski: oblongae sóleae aquátiles. Sin: soleáriae ássulae aquátiles.
hidrosoluble: hydrosolúbilis, e. Sin: in aqua
solúbilis.
hidrostática: hydrostática, ae f; hydrostátice,
es f. Sin: hydrostática disciplina, sciéntia, ars;
de liquorum (vel umorum) libramento doctrina.
hidrostáticamente: hydrostátice. Sin: secundum hydrostáticam vel hydrostáticen.
hidrostático: hydrostáticus, a, um. Sin: ad
hydrostáticam spectans.
hidrotecnia: hydrotéchnica, ae f. Sin:
hydráulica doctrina, ars; hydráulicae artis
disciplina.
hidroterapia: hydrotherapīa, ae f. Sin: de
aquarum curatione ars, disciplina; curátio
aqualis; aquarum curationes.
hidroterápico: hydrotherápicus vel hydrotherapéuticus, a, um.
hidrotermal: hydrothermalis, e.
hidróxido: hydróxydum, i n.
hiedra: hédera, ae f.
hiena: hyaena, ae f.
hieráticamente: hierátice. Sin: gráviter;
sollemniter; hierático hábitu, incessu, more.
527
hierático
hierático: hieráticus, a, um // fig gravis;
sollemnis.
hierba: herba, ae f. Uso: - aromáticas, herbae
aromáticae; herbae suavis odoris; mala -,
herba mala, nociva, damnosa; fig homo
malus; - medicinal, herba salutífera; infusión
de - medicinales, aqua herbis salutíferis medicata.
hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado,
ferrum procusum; obrero que trabaja el hierro, ferrariárius, ii m.
hietometría, v. pluviometría.
higiénicamente: hygiénice. Sin: salúbriter;
salutáriter; secundum normas hygiénicas.
higiénico: hygiénicus, a, um. Sin: saluber vel
salubris; salutaris; emundatus vel mundatus.
higienista: hygienista, ae m. Sin: valetúdini
déditus; salubritatis studiosus vel cultor.
higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus
índicus; - seco, cárica, ae f; ficus árida; en pl
también cáuneae, arum f // (fig, no dársele a
uno un -) flocci áliquid fácere // (excrecencia
alrededor del ano) verrúcula, ae f.
higrógrafo: hygrógraphum, i n.
hietómetro, v. pluviómetro.
high fidelity: summa vel máxima accuratione
confectus, a, um.
high life: lautítia, ae f. Sin: élegans vita; lauta
vivendi rátio.
high school: americanum lycaeum. Sin: provéctior (vel progréssior, vel superior) schola.
higiene: (parte de la medicina) hygiēne, es f.
Sin: hygiénica doctrina; valetúdinis tuendae
sciéntia vel ars; sanitatis stúdium // (conjunto
de reglas y prácticas relativas al mantenimiento de la salud) hygiēne, es f. Sin: res
hygiénica vel sanitária. Uso: - mental,
hygiene mentalis; - pública, salus (-utis f) pública; reglas de -, hygiénica praecepta; reglas
de - personal, praecepta de valetúdine tuenda
// (limpieza, aseo personal) córporis mundíties (-ēi f) // (cuidado del cuerpo) córporis
cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos,
de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutánea;
cuidar la -, corpus curare; valetúdini servire
// (limpieza, aseo de las viviendas) salúbritas,
atis f. Uso: cuidar la - de la casa, domūs salubritatem tueri.
higrología: hygrológia sive -logīa, ae f.
higrológico: hygrológicus, a, um.
higrólogo: hygrólogus, i m. Sin: hygrológiae
peritus, cultor, studiosus.
higrometría: hygrométria sive -metrīa, ae f.
Sin: doctrina, disciplina, sciéntia de áëris
umore; rátio áëris metiendo umori; umiditatis
mensura.
higrométrico: hygrométricus, a, um. Sin: ad
hygrométriam pértinens (relativo a la higrometría); ad hygrómetrum áttinens (relativo al
higrómetro).
higrómetro: hygrómetrum vel hygrómetron,
i n. Sin: umiditatis index (-dĭcis mf); instrumentum áëris metiendo umori.
higroscopia: hygroscopia sive -scopīa, ae f.
Sin: umiditatis observátio.
higroscópico: hygroscópicus, a, um.
higroscopio: hygroscópium, ii n.
528
hincha
higuera: arbor ficūs vel fici. Sin: arbor ficúlnea.
hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad,
Puellae a caritate; Hijas de María, Puellae
Mariae Vírgini sacrae vel devotae; Puellae
mariales; Hijas de María Auxiliadora, Fíliae
Mariae Auxiliatricis.
hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f.
hijo: fílius, ii m. Uso: - (= descendiente) de
ladrón, rapácida vel rapácides, ae m; - del
hombre (Cristo), Filius hóminis.
hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hostia sobre la patena hasta el momento del
ofertorio) pállula, ae f. Sin: anímula, ae f.
hilado: netus, us m. Sin: nema, ătis n; filamen, mĭnis n; filatum; nemen, mĭnis n, stamen, mĭnis n; subtemen, mĭnis n.
hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix
vel netrix, icis f. Sin: filíficus m; filífica f ;
qui, quae stámina (lanam, linum, etc.) net; sericárius (- de seda); laníficus (- de lana); liníficus (- de lino) // hiladora (máquina usada
para hilar) máchina netória.
hilandera: filifícii operária. Sin: filandária.
hilandería: (arte de hilar) stámina nendi ars
// (fábrica de hilados) filifícium, ii n. Sin: filanda, ae f ; stáminum officina; officina in
qua stámina nentur; filis deducendis officina;
deducendo stámini officina. Uso: - de lana,
lanifícium, officina lanária; - de lino, officina
linteária vel linária; - de seda, officina sericária vel bombýcina; sericorum vel bombycinorum officina; dueño de una -, filifícii
dóminus.
hilandero: (persona que tiene por oficio
hilar) filifícii operárius. Sin: filandárius, ii m
// (lugar donde se hila) v. hilandería.
hilo: filum, i n. Uso: - eléctrico, filum eléctricum; funículus eléctricus; ahéneum vel aéneum filum eléctridem ferens; - metálico,
filum metállicum; - telefónico, filum telephónicum; del otro extremo del -, ex áltero ahéneo extremo filo; - de algodón, gossýpii vel
xýlini filum; - de caña de pescar, línea, ae f;
- de la corriente eléctrica, filum fluenti eléctrici; - de lana, lanae vel láneum filum; - de
lino, lini vel línteum filum; - de nailon, filum
nailónicum; - de seda, filum bombýcinum;
sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un líquido) filum, i n. Uso:
- de agua, filum profluentis aquae // (continuación o serie del discurso) orationis filum.
Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexión, harum cogitationum
propósitum; cortar el - del discurso, orationem praecídere; perder el -, a propósito defléctere; longe a propósito deflectere; lóngius
abire; retomemos el -, ad propósitum revertamur; ad id revertamur, unde devértimus; ad
id redeamus, unde digressi sumus; según el conductor, secundum directórias normas //
fig, pender de un -, tenui filo pendere; ádmodum ténui filo suspensum esse.
hilozoísmo: hylozoīsmus, i m.
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cánticum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacional, hymnus internationalis; communis
natiónibus hymnus; - nacional, cánticum nationale; nationis carmen; pátrium hymnum; cantar (en conjunto) el - nacional, pátrium
hymnum concínere; nationis carmen decantare.
hincha: (partidario entusiasta de un equipo
deportivo) thyphosus, i m. Sin: áestuans,
antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti
péctore vel corde ludum (vel ludos) spectat;
cuiusdam manūs sectator vel ássecla. Uso: la
muchedumbre de los -, fautorum multitudo;
529
hinchada
ser un -, stúdiis ludi inflammari; ser - de un
equipo, álicui manípulo (vel ágmini) lusório
(vel álicui aciéi lusóriae) favere // fig assentator, oris m. Sin: fautor; favens.
hinchada: thyphosorum (vel aestuántium)
turba, multitudo, númerus. Sin: fautores; aestuosi, aestuosíssimi.
hinchazón: tumor, oris m. Sin: tumíditas, atis
f // (fig, vicio del estilo o lenguaje hinchado)
tumor verborum.
Hindostán: Hindostánia vel Hindustánia, ae
f. Uso: de -, hindostanus vel hindustanus, a,
um; natural de -, Hindostanus vel Hindustanus, i m.
hindú: (indio) adj índicus, a, um; sust Indus,
i m // (el que profesa el hinduismo) hinduísmi
sectator. Sin: qui hinduísmum profitetur.
hinduismo: hinduísmus, i m.
Sin: transgréssio; verborum transgréssio vel
traiéctio.
hipérbola: hypérbola, ae f.
hipérbole: hypérbole, es f. Sin: superlátio
sive supralátio.
hiperbólicamente: hyperbólice. Sin: superlatis verbis; praeter modum; ultra fidem;
supra quam fíeri possit.
hiperbólico: hyperbólicus, a, um. Sin: superlatus; veritatem excedens; nímius. Uso: expresiones -, superlata verba.
hiperbóreo: hyperbóreus, a, um.
hiperbulia: hyperbulia sive -bulīa, ae f. Sin:
nímia voluntas; voluntatis excessus (-us m).
hiperclorhidria: hyperchlorhydrīa, ae f.
hiperclorhídrico: hyperchlorhýdricus, a,
um.
hiniesta, v. retama.
hinojo: fenículum, i n. Sin: márathrum.
hipercrítica: hypercriticismus, i m. Sin: immoderata crítica; censura severíssima,
acérrima, nímia; iudícium severíssimum.
hinterland: intérior régio vel terra.
hipálage: hypállage, es f.
hipalgesia: hypoalgésia, ae f; hypoálgesis,
-is f.
hiperacidez: nímia acíditas (-atis f). Sin:
acritudo máxima.
hiperácido: nimis ácidus, acer, acerbus.
hiperacusia o hiperacusis: hyperacúsia sive
-cusīa, ae f. Sin: nímius auditus (-us m);
nímia audiendi facultas.
hipérbato o hipérbaton: hypérbaton, i n.
hipercrítico: adj hypercríticus, a, um. Sin:
nimis severus; sevérior, severius // sust immoderatus críticus (-i m); nimis severus iudex
(-dĭcis m).
hiperdulía: hyperdulīa, ae f.
hiperestesia: hyperaesthésia sive -sthesīa, ae
f. Sin: nímia sensus (vel sénsuum) concitátio
vel permótio.
hiperhemia: hyperháemia sive -haemīa, ae f.
Sin: nimis sánguinis congestus (-us m); nímia
sánguinis confluéntia.
530
hipnotista
hiperhidrosis: hyperhydrōsis, -is f. Sin:
nímia sudátio; nímium sudoris proflúvium.
hipertrofia: hypertróphia sive -trophīa, ae f.
Sin: hypertróphiae morbus.
hipermétrope: hypérmetrops, ǒpis; hypermetrópticus, a, um. Sin: hypermetropiā (sive
hypermetrópsiā) laborans vel affectus.
hipiatra: hippiatrus, i m.
hipermetría: hypermétria sive -metrīa, ae f.
hipermetropía: hypermetropīa sive hypermetrópsia, ae f.
hipermiope: hypermyops, ōpis.
hypermyópiā laborans vel affectus.
Sin:
hipermiopía: hypermiópia sive -miopīa, ae
f.
hipernutrición: hypernutrítio, onis f. Sin:
copiósior nutrítio.
hiperplasia: hypérplasis, -is f; hyperplasīa,
ae f. Sin: hypertróphia congénita.
hipersensibilidad: hypersensibílitas, atis f.
Sin: nímia sentiendi vis; natura nimis patíbilis.
hipersensible: hypersensíbilis, e. Sin: tenérrimus; ánimo tenérrimo; qui facíllime
commovetur.
hipertensión: hyperténsio, onis f. Sin: frequéntior sánguinis fluxus (-us m); nímius
sánguinis pressus (-us m).
hipertenso: hypertensione laborans vel affectus.
hipertexto (Inform): hypertextus, us m; v. hypertext.
hipertiroidismo: hyperthyroidismus, i m.
hipertonía: hypertónia sive -tonīa, ae f.
hipertrófico: hypertróphicus, a, um. Sin:
hypertróphiā laborans vel affectus.
hipiatría: hippiatrīa, ae f.
hipiátrica: hyppiátrica, ae f. Sin: hippiátrica
ars (artis f).
hipiátrico: hippiátricus, a, um. Sin: ad hippiátricam spectans.
hípica: equitátio, onis f.
hípico: híppicus, a, um. Sin: equárius (relativo a los caballos); equester, tris, tre; equinus (relativo a la hípica). Uso: concurso -,
certamen equestre; cursus equorum; equíria,
-ium vel -orum npl.
hipismo: (conjunto de conocimientos relativos a la cría y educación del caballo) híppice, es f. Sin: equitátio; equitandi ars //
(deporte hípico) equestres exercitationes, v.
hípico (concurso).
hipnosis: hypnōsis, -is f. Sin: somnus hypnóticus; sopor artificiose inductus.
hipnoterapia: hypnotherapīa, ae f.
hipnótico: hypnóticus, a, um. Sin: ad hypnosim pértinens // sust soporíferum (vel somníferum, vel somníficum) medicamentum.
hipnotismo: hypnotismus, i m. Sin: ars (artis
f) áliquem sopiendi vel soporandi; ars hipnótica sopiendi; rátio soporem hypnótice indicendi vel infundendi.
hipnotista: (persona que profesa el hipno-
531
hipnotizable
tismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi peritus, cultor, studiosus // (persona que defiende el hipnotismo) hypnotista, ae m. Sin:
hypnotismi fautor vel defensor // (persona
que escribe sobre el hipnotismo) hipnotista,
ae m. Sin: qui (vel quae) de hypnotismo scribit.
hipnotizable: hypnotizábilis, e. Sin: sopíbilis, e; hypnótico artifício soporábilis; arte
quadam sopíbilis.
hipnotización: hypnotizátio, onis f.
hipnotizador: hypnotizator, oris m. Sin:
hypnotizans, antis; sómnifer, sopórifer;
hypnotismi ártifex vel effector // fig fascinator, oris m. Sin: incantator; magnétizans,
antis.
hipnotizar: hypnotizare. Sin: sopire; hypnótice sopire; hypnótica arte sopire; hypnótico
artifício áliquem sopire vel soporare // fig
allícere; fascinare; rápere; visu fascinare.
hipoacidez, v. hipoclorhidria.
hipoacusia: hypoacúsia sive -cusīa, ae f. Sin:
auditūs debilitátio, hebetátio; debilitatus vel
hebes auditus (-us m); hebes audiendi sensus
(-us m).
hipoalimentación: alitura non suffíciens.
Sin: alimónia nimis módica; alimónium
nimis módicum; victus vel cibus non sufficiens.
hipobulia: hypobulīa, ae f. Sin: voluntatis
imbecíllitas vel infírmitas.
hipocampo: hippocampus, i m.
hipocardia: hypocárdia, ae f.
hipocastanáceo: sust hippocástanum, i n.
hipocentro: hypocentrum, i n.
hipoclorhidria: hypochlorhýdria sive -rhydrīa,
ae f.
hipocondría: hypochondrīa, ae f. Sin: afféctio (-onis f) hypochondríaca; morbus hypocondríacus; melancholīa; melanchólicus
umor; atra bilis (-is f).
hipocondríaco: (concerniente o relativo a la
hipocondría) hypochondríacus, a, um. Sin:
melanchólicus; hypochondríaco morbo laborans vel affectus.
hipocóndrico: (concerniente o relativo a los
hipocondrios) hypochóndricus, a, um // (concerniente o relativo a la hipocondría) v. hipocondríaco.
hipocondrio: hypochóndrium, ii n; hypochóndria, orum npl.
hipocorístico: hypocorísticus, a, um. Uso:
geminación -, geminátio hypocorística.
hipocresía: hypócrisis, is f. Sin: probitatis vel
virtutis simulátio, dissimulátio; fucata virtutis
spécies (-ēi f).
hipócrita: hypócrita, ae m; hypócritus, i m.
Sin: simulator, dissimulator; virtutis vel probitatis simulator; religionis simulator.
hipodérmico: hypodérmicus, a, um. Sin:
subcutáneus; intercus, ŭtis.
hipodermis: hypoderma, ătis n.
hipodermoclisis: hypodermoclysis, is f.
hipodromía: hippodrómia, ae f.
hipodrómico: hippodrómicus, a, um.
532
hipotecario
hipódromo: hippódromos vel hippódromus,
i m. Sin: currículum; equorum stádium vel
circus.
hipófisis: hypóphysis, -is f. Sin: glándula pituitária vel pituitosa.
hipogástrico: hypogástricus, a, um. Sin: ad
hypogástrium áttinens.
hipogastrio: hypogástrium, ii n. Sin: imus
venter.
hipogeo: (sepulcro subterráneo de los antiguos) hypogēum vel hypogaeum , i n // (capilla o edificio subterráneo) hypogēum, i n.
Sin: subterráneum; crypta; locus sub terra excavatus.
hipoglicemia o hipoglucemia: hypoglycháemia sive -chaemīa, ae f.
hipogrifo: hyppogryphus vel hyppogryphos,
i m. Sin: pégasus vel pégasos, i m.
hipohidrosis: hypohydrōsis, -is f. Sin: módica sudátio; módica sudationis vis.
hipoliposis: hypolipōsis, -is f.
hipología: hippológia sive -logīa, ae f. Sin:
de equis doctrina.
hipomancia: hippomantīa, ae f.
hipómanes: hippómanes, is n.
hipomántica: hippomántica, ae f.
hipomántico: adj hippománticus, a, um. Sin:
ad hippomantīam spectans // (persona que
practica la hipomancia) hippománticus, i m.
hipometropía: hypometropīa sive -trópia, ae
f. Sin: hypometrópsia sive -tropsīa.
hipopepsia: hypopépsia, ae f.
hipopótamo: hippopótamus, i m. Sin: equus
fluviátilis.
hipóstasis: hypóstasis, -is f. Sin: substántia.
hipostático: hypostáticus, a, um.
hipotaxis: hypotaxis, is f. Sin: subordinátio,
onis f.
hipoteca: hypotheca, ae f. Sin: pignus, -ŏris
sive -ĕris n. Uso: fincas rústicas libres de -,
práedia soluta; fincas rústicas sujetas a -,
práedia hypothecae obnóxia; dar como - un
predio, pígnori vel hypothecae dare práedium; liberar una casa de -, absólvere
domum ex pígnore; liberar una finca rústica
de -, fundum álii obligatum liberare; recibir
como - un predio, práedium pígnori accípere.
hipotecable: pignerábilis vel pignorábilis, e
Sin: ad pignerationem (vel ad pignorationem)
aptus.
hipotecado: pigneratus vel pignoratus, a, um.
Sin: obligatus; pigneratícius vel pignoratícius; oppósitus; hypothecae datus. Uso: no -,
solutus.
hipotecar: (asegurar con hipoteca) pignerare vel pignerari; pignorare vel pignorari.
Sin: pígnori dare vel oppónere áliquid; hypothecae dare // (someter a la hipoteca) obligare. Sin: pígnori obligare; hypothecā
gravare; obligare áliquid hypothecae nómine.
hipotecariamente: pígnoris iure.
hipotecario: hypothecárius, ii m. Sin: pigneratícius vel pignoratícius; ad pignus pértinens; ad hypothecam áttinens. Uso: acreedor
-, hypothecárius (pigneratícius, vel pignoratícius) créditor.
533
hipotensión
hipotensión: hypoténsio, onis f. Sin: hypotonīa; mínima pressura.
plina, sciéntia; altitúdinis (vel altitúdinum)
mensura.
hipotenusa: hypotenusa, ae f.
hipsométrico: hypsométricus, a, um. Sin: ad
hypsométriam (vel ad doctrinam de altitúdine
metienda) spectans.
hipotenso: hypotoniā affectus. Sin: ex hypotonīa laborans.
hipotermia: hypothérmia, ae f. Sin: caloris
deminútio (-onis f); caloris defectus (-us m).
hipótesis: hypóthesis, is (ac -im) f. Sin: supposítio; coniectura; opínio; opinátio; fíctio;
casus fictus; opinatus, us m. Uso: - fantástica,
commentícium quiddam; vanas -, senténtiae
commentíciae vel fútiles; enunciar una -,
hypóthesim enuntiare; hacer una -, conícere;
coniectare; fíngere; putare; hacer una acerca de algo, de áliqua re coniectare; coniecturam fácere de áliqua re; hacer una - a
base de algo, coniecturam fácere ex áliqua
re; coniecturam alicúius rei cápere ex (vel de)
áliqua re; fundarse en una -, coniecturā niti;
tu - es inadmisible, id quod assumis concedi
nullo modo potest.
hipotéticamente: hypothétice. Sin: condicionáliter; per hypóthesim; coniectura. Uso: expresado -, hypothétice elatus.
hipotético: hypothéticus, a, um. Sin: condicionalis; coniectualis; coniecturalis; possíbilis; opinábilis (opinable), commentícius
(imaginario), coniectus (fundado en hipótesis).
hipotiposis: hypotypōsis, ĕos f. Sin: evidéntia; subiéctio sub aspectum vel sub óculos.
hipotonía: hypotonīa, ae f.
hipotrofia: hypotróphia sive -trophīa, ae f.
hipsometría: hypsométria sive -metrīa, ae f.
Sin: altitúdinis metiendae doctrina, disci-
hipsométricamente: hypsométrice.
hisopo: (planta) hyssopum, i n; hissopus, i f
// (utensilio para asperjar con agua bendita)
aspergillum, i n.
hispanidad: (carácter genérico de todos los
pueblos de lengua y cultura hispánica) hispánitas, atis f. Sin: hispanus mos (moris m)
vel hábitus (-us m); hispánica consuetudo;
hispánici vel Hispanorum mores // (conjunto
de los pueblos hispanos) hispánicum impérium.
hispanismo: (estudio de la cultura hispánica) hispanismus, i m // (palabra o giro españoles) hispánicum verbum; hispánica
locútio.
Hispano-Olivetti: Hispano-Olivettina, ae f.
histerectomía: hysterectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: uterectómia; exstirpátio úteri.
histeria: hystéria, ae f. Sin: hystérica pássio.
histérico: (relativo al útero) ad úterum pértinens. Sin: úteri (gen) // (relativo al histerismo) hystéricus, a, um. Sin: furiosus.
histerismo: hysterismus, i m. Sin: hystéricus
furor (-oris m).
histeritis: hysterites, is f. Sin: vulvae inflammátio.
histeroscopio: hysteroscópium, ii n.
534
hodómetro
histerotocotomia, v. histerotomía.
histerotomía: hysterotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: úteri séctio.
histología: histológia sive -logīa, ae f. Sin: de
córporum contéxtibus doctrina, disciplina,
sciéntia.
histológico: histológicus, a, um. Sin: ad histológiam áttinens.
histólogo: histólogus, i m. Sin: histológiae
peritus vel studiosus.
histopatología: histopathológia sive -logīa,
ae f.
historia: história, ae f. Uso: - contemporánea, história contemporánea; - legendaria,
história fabularis; - medieval, médii aevi história; - de las religiones, história religionum;
- en verso, história númeris constricta; história vérsibus scripta.
historiado: imagíneus, a, um. Sin: imagínibus distinctus, ornatus; picturis decoratus,
exornatus.
historiador: históricus, i m. Sin: rerum (vel
rerum gestarum, vel historiarum) scriptor.
Uso: - antiguo, históricus vetus vel antiquus;
- moderno, históricus recentioris aetatis.
historiar: (representar un suceso histórico o
fabuloso en cuadros, estampas o tapices)
imagínibus ornare vel distínguere. Sin: figuris decorare; picturis exornare.
historicidad: historícitas, atis f.
historicismo: historicismus, i m.
histórico: históricus, a, um.
historieta: historíola, ae f. Sin: narratiúncula;
fabella. Uso: - gráfica, cómic, narratiúncula
fumosa collustrata; fabella fumífera, fumífica, fumógina, fumogínea, fumolenta, nubeculata; nubeculatae imágines; nubeculatus
libellus; - jocosa, iocosa historíola; narratiúncula faceta; ridícula fabella; libellus cómice depictus.
historiografía: historiográphia sive -graphīa,
ae f.
historiográfico: historiográphicus, a, um.
historiógrafo: historiógraphus, i m.
historiología: historiológia sive -logīa, ae f.
historiosofía: historiosóphia sive -sophīa, ae
f. Sin: stúdium principiorum históriae.
Hitler: Adolfo Hítler, Adolfus Hítler(us).
hitleriano: adj hitlerianus, a, um // sust
Adolfi Hítler(i) fautor vel sectator.
hitlerismo: hitlerismus vel hitlerianismus, i
m.
hobby: oblectátio, onis f. Sin: delicíolae,
arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata
subsiciva occupátio.
hockey: pilamálleus, i m. Sin: alsulégia, ae f;
ludus hoccéius; pilae malleique ludus; ludus
pilae hastili vel hastā percussae. Uso: - en un
campo de hierba, pilamálleus pratensis; sobre hielo, - sobre patines, pilamálleus
super gláciem; alsulégia glacialis; jugador de
- sobre hielo, alsulegiárius, ii m; partido de -,
pilamállei certamen (-mĭnis n).
hodómetro: itíneris mensórius (vel mensória) index (-dĭcis mf).
535
hogar
hogar: (sitio donde se enciende lumbre)
focus vel fóculus, i m. Sin: caminus; lar, laris
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum sedere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domicílium. Uso: - doméstico, lar familiaris; dejar el - doméstico,
larem desérere; larem familiarem suum relínquere; volver al propio -, ad larem suum reverti vel redire.
hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; focácia;
focácium; focácius.
hoja: (parte terminal de los vegetales) fólium, ii n // (pétalo) (floris) fólium, ii n // (cuchilla) lámina, ae f. Uso: - de navaja,
nováculae lámina; - de afeitar, lámina (vel
lamella, vel laméllula) rasória vel tonsória //
(lámina delgada de metal, madera u otra materia) lámina, ae f. Sin: bráctea sive bráttea.
Uso: - metálica, charta, ae f; - de plata, lámina argéntea; - de plomo, charta plúmbea;
aplicar una - de oro a algo, brácteā áureā áliquid sublínere // (- de papel) página, ae f.
Sin: charta; plágula; chartae plágula. Uso: volantes, volitantes páginae // - de puerta,
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el árbol, toto córpore trémere; totum trémere et horrere; no se
mueve la - en el árbol sin la voluntad del
Señor, ómnia Dei nutu ac potestate administrantur.
hojalata: lámina vel lamella, -ae f (férrea).
Sin: bráctea vel bráttea (férrea); férrea lámina
stagno (vel stanno) obducta.
hojalatero: bracteárius, ii m. Sin: plumbárius, ii m; ártifex (-fĭcis m) plumbárius; stagnator vel stannator.
hojaldre: artoláganus, i m.
hojear: - un diccionario, léxicon evólvere,
pervólvere, pervolutare, revólvere, versare;
verborum vel vocabulorum índicem volutare;
- un libro, librum evólvere …; percúrrere
libri páginas.
¡hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel
salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete!
heus!, heus tu!; eho!, éhodum!; ohe!
Holanda: Hollándia, ae f. Sin: Nederlándia.
holandés: adj hollandus, a , um. Sin: nederlandus ; hollandiensis, nederlandiensis, nederlándicus // sust Hollandus, i m. Sin:
Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Nederlandiensis, is m; Nederlándicus, i m //
(idioma -) nederlándica vel hollándica lingua.
Uso: hablar en -, nederlándice loqui.
holgazán: homo deses (désidis), desidiosus,
iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
holocausto: (sacrificio religioso) holocaustum, i n. Sin: holocautoma, ătis n // (gran matanza de seres humanos) occídio, onis f.
holocristalino: holocrystállinus, a, um.
holoédrico: holohédricus, a, um.
holoedro: holohedrum, i n.
holofrástico: holophrásticus, a, um.
holografía: imago (-gĭnis f) holográphica.
holográfico: holográphicus, a, um.
hológrafo: adj hológraphus, a, um. Uso: testamento -, testamentum própria manu scriptum.
hombre: homo, mĭnis m; vir, viri m. Uso: armado, vir armatus; - blancos, hómines albi
coloris vel albicolores; - estudioso, vir studiosus; - extraordinario, homo extraordiná-
536
homogéneamente
rius; - fornido, membrudo, homo compacto
et robusto córpore; - inútil, inútilis homo; jaranero, homo laeticulosus; - letrado, vir
doctus vel litteratus; vir multis lítteris; - negros, nigritae, arum m; hómines nigri coloris
vel atri coloris; - singular (excelente), homo
(ingénio atque ánimo) singularis; - solitario,
homo solus vel solitárius, segrex (-grĕgis) //
- de bien, vir probus et ínteger; spectatae integritatis vir; - de Estado, vir rei públicae regendae scientíssimus; - de negocios,
pragmatéuta, ae m; homo negotiosus; - de
nieve, simulacrum nivale; - de paja, homo
stramíneus; un pobre -, homo bessalis (vel
besalis); baro (-onis m) insulsíssimus; homo
trium caunearum; - que se ha levantado por
sus propios esfuerzos, homo suo Marte elatus.
hombrera: (adorno en la parte correspondiente al hombro) insigne umerale.
hombría de bien, v. probidad.
hombro: úmerus, i m . Uso: llevar algo a
hombros, úmeris sublevatum áliquid véhere.
homepage (Inform): página doméstica.
homérico: homéricus, a, um. Sin: ad Homerum spectans. Uso: estilo -, stilus homéricus;
cuestión -, quáestio homérica.
homicida: homicida, ae m. Sin: interfector,
oris m; interfectrix, icis f. Uso: - contratado,
homicida conductícius.
homilética: homilética, ae f.
homilético: homiléticus, a, um.
homilía: homília, ae f. Sin: praedicátio; cóntio sacra; sacra orátio, sermocinátio. Uso: cíclicas: de adviento, navideñas, cuaresmales, pascuales, pentecostales, homíliae cýclicae:
adventuales,
natalíciae,
quadragesimales, paschales, pentecostales; radiada, homília radiophónica; hacer la -,
homíliam habere vel proferre.
homiliario: homiliárius, ii m; homiliárium, ii
n. Sin: homiliarum liber vel volumen.
homeogénesis: homoeogénesis, is f.
homocromía: homochrómia sive -chromīa,
ae f.
homeógrafo: homoeógraphum, i n.
homofilia: homophília sive -philīa, ae f.
homeografía: homoeográphia sive -graphīa,
ae f.
homeópata: médicus homoeopáthicus. Sin:
homoeopathiae peritus; homoeopáthicae therapiae sectator; curationis homoeopáthicae
fautor vel sectator.
homeopatía: homoeopathīa, ae f. Sin: homoeopáthica curandi rátio.
homeopáticamente: homoeopáthice.
homeopático: homoeopáthicus, a, um.
homocromático u homocromo: homochromáticus, a, um.
homofonía: (calidad de homófono) homophonia sive -phonīa, ae f. Sin: consonántia //
(conjunto de voces o sonidos simultáneos que
cantan al unísono) concentus, us m.
homófono: homóphonus vel homophónicus,
a, um. Sin: cónsonus, cónsonans; cóncinens;
eiusdem vel unīus soni.
homogéneamente: homogénea ratione. Sin:
modo homogéneo; unā eademque naturā; pá-
537
homogeneidad
riter.
homogeneidad: homogenéitas, atis f. Sin:
cohaeréntia; congruéntia; pártium congruéntia, composítio; éadem (pártium) composítio; pártium inter se cohaeréntium concórdia,
concínnitas; homogénea natura, rátio; idem
genus (-nĕris n); eiusdem esse naturae; eandem naturam habere // fig affínitas; similitudo; analógia; congruéntia.
homogeneizar: homogéneum réddere, fácere, effícere. Sin: parem réddere; símilem
réddere; eadem naturā ornare. Uso: alimento
homogeneizado, alimentum homogéneum
rédditum.
homogéneo: homogéneus, a, um. Sin: cóngener, ĕris; eiusdem géneris; eiusdem naturae; eodem génere constans; cognatus;
símilis. Uso: colores -, homogénei colores;
moléculas -, moléculae homogéneae; sociedades -, societates homogéneae.
homógrafo: homógraphus, a, um. Sin: iisdem lítteris scriptus.
homonimia: homonýmia sive -nymīa, ae f.
homónimo: homónymus, a, um. Sin: cognóminis, e; eiusdem nóminis; idem nomen habens; eodem nómine vel eadem appellatione
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognómines urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo
ipse) nómine appellatur.
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: inclinación -, inclinátio vel proclívitas homosexualis; reprimir la inclinación -,
inclinationem homosexualem compéscere //
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; sodomita, ae m; vir homosexualis.
homosexualidad: homosexuálitas, atis f.
Sin: paedicátio; sodómia sive -domīa.
homúnculo: homullus, i m.
Honduras: Hondúria, ae f; Hondurae, arum
fpl.
hondureño: adj honduriensis, e; hondurianus, a, um // sust Honduriensis, is m; Hondurianus, i m.
hongo: (vegetal) fungus, i m. Sin: myces, etis
m (ac pl -etas); myceta, ae f. Uso: - atómico,
fungus atómicus; - comestible, boletus, i m; venenoso, fungus venenosus // (sombrero)
galerus durus vel rígidus.
honorabilidad: honorabílitas, atis f. Sin: honestas; dígnitas; sanctimónia.
honorable: honorábilis, e. Sin: honore dignus.
honorario: adj honorárius, a, um. Sin: ornamentárius. Uso: canónigo -, canónicus honorárius vel ornamentárius // (estipendio,
remuneración) honorárium, ii n. Sin: salárium, ii n.
hopa: (especie de vestidura) abolla, ae f.
hora: hōra, ae f. Uso: un cuarto de -, quadrans, antis m; media -, semihora; semis indecl.; hora dimídia;
dimídium horae
spátium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
- y media, sesquihora; media - después, semihora post; tres - después, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
unā quaque horā; síngulis horis; in síngulas
horas; por media -, per dimídiam horae partem; per semihoram; por un cuarto de -, per
quadrantem horae; a las 6.15 de la mañana,
hora sexta et quadrante ante merídiem (a.
m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora séptima et dodrante; alrededor de las 8 de la
tarde, círciter horam octavam postmeridianam vel post merídiem (p.m.); a las 16.30 del
538
horca
martes, diei Martis hora sexta décima et dimídia; a las 12, meridiano témpore; hora
duodécima; media - antes de medianoche, semihora ante mediam noctem // horas canónicas, horae canónicae; - legal, hora legítima;
hora lege statuta; - local, hora loci própria;
loci tempus; tempus locale; - pico, - punta,
tempus vel hora máximae frequéntiae; - semanales, horae hebdomadales; - solar, hora
solaris; servicio por -, horale ministérium; a
la - convenida, compósitā horā; - de clase,
hora institutória; indicar la -, horam indicare;
pagar por -, horalem mercedem dare; preguntar la -, horam interrogare vel inquírere.
¿Qué - es?, quota hora est?, quota est hora?
He aquí un modelo de respuestas para el
lapso de una hora, de 8 a 9 a. m.
Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante merídiem).
Son las 8.05: Est hora octava et quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinque minutis; est hora octava et minuta quinta.
Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante;
est hora octava et quíndecim minuta (vel minutae); est hora octava cum quíndecim minutis; est hora octava et minuta quinta décima.
Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est
hora octava cum dimidio; est hora octava
semis; est hora octava et triginta minuta (vel
minutae); est hora octava cum triginta minutis; est hora octava et minuta tricésima.
Son las 8.35: Est hora octava et triginta quinque minuta (vel minutae); est hora octava
cum triginta quinque minutis; est hora octava
et minuta tricésima quinta.
Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis
viginti quinque minutis.
Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante;
est hora octava et quadraginta quinque minuta; est hora octava cum quadraginta quinque minutis; est hora octava et minuta
quadragésima quinta.
Son las 9 menos cuarto: Est hora nona
dempto quadrante; est hora nona demptis
quíndecim minutis.
Son las 8.50: Est hora octava et quinquaginta
minuta (vel minutae); est hora octava cum
quinquaginta minutis; est hora octava et minuta quinquagésima.
Son las 9 menos diez: Est hora nona demptis
decem minutis.
Son las 8.55: Est hora octava et quinquaginta
quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinquaginta quinque minutis.
Son las 9 menos 5: est hora nona demptis
quinque minutis.
Faltan 5 minutos para las 9, quinque minuta
(vel minutae) ad horam nonam desunt.
Se puede contestar abreviando; por ej., para
las 8.05: octava et quinque; octava cum quinque, octava et quinta.
horadación: terebrátio, onis f.
horadado: terebratus vel perterebratus, a,
um. Sin: perforatus; pertusus.
horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix,
icis f.
horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: perforare; pertúndere.
horario: adj horárius, a, um. Uso: señal -,
horae significátio // sust horárium, ii n. Sin:
horarum index (-dĭcis mf), ordo, rátio. Uso: escolar, horárium scholare; - ferroviario, horárium ferriviale; hamaxostichorum index; de apertura de una tienda, tabernae aperiendae hora statuta; - de consulta, tempus consultationis; - de oficina, offícii fungendi
horárium; - de trabajo, tempus laborandi; a -,
horā statutā; ad horam; témpore; in témpore.
horca: furca, ae f. Sin: patíbulum. Uso: suplicio de la -, supplícium suspéndii; colgar
de la -, in furcam suspéndere vel tóllere; furcae subícere; condenar a la -, in furcam
539
horchata
damnare.
horchata: hordeáceum mulsum (-i n).
horizontal: horizontalis, e. Sin: libratus; rectus, directus; aequus; ad libellam aequus; ad
libram iacens. Uso: columna -, columna ad
libram iacens; línea -, línea horizontalis; línea
recta vel directa; posición -, posítio horizontalis; en sentido -, ad libellam vel ad libram;
colocar en posición -, ad libellam vel ad libram dirígere.
horizontalmente: horizontáliter. Sin: recte;
directe; positione horizontali; plano situ; ad
libellam; ad libram; ad libramentum.
horizonte: (línea que limita la superficie terrestre a que alcanza la vista del observador,
y en la cual parece que se junta el cielo con
la tierra) hórizon, ontis m. Sin: última caeli
pars; extrema caeli régio; extremus caeli
limes (-mĭtis m); fíniens círculus vel orbis
(-is m); aspectus, conspectus, prospectus, us
m. Uso: hasta el más lejano -, quo longíssime
óculi conspectum ferunt; - inconmensurables, immensi fines; aparecer en el -, esse in
prospectu; confundirse con el -, in prospectūs
longinquitatem abire; desaparecer del -, e
conspectu abire vel auferri; desde allí se goza
un vasto -, inde longe ac late prospectus est;
otear el -, prospectum pétere; tener ante sí un
vasto -, multum prospícere; late vel longe
prospectare, prospícere // (Astron, gran círculo de la esfera celeste formado, en un lugar
dado, por la intersección de esta esfera y del
plano horizontal) caelum, i n. Uso: un punto
del -, pars caeli; un - cargado de nubes, caelum nebulosum; un - despejado, apertum caelum; un - dilatado, patens caelum // (fig,
conjunto de posibilidades o perspectivas que
se ofrecen en un asunto o materia) orbis;
campus; conspectus, prospectus (-us m);
fines (-ium mpl); términi (-orum mpl); theatrum; scaena. Uso: - cultural, prospectus cul-
turalis; quasi orbis litterarum; el - intelectual,
ingénii términi; el - de la ciencia, sciéntiae
fines (-ium mpl); - de luces y sombras,
conspectus luce umbrāque pervasus; algo
ofrece amplios -, áliquid theatrum magnum
habet; ensanchar el - de algo, fines alicúius
rei proferre; términos alicúius rei promovere;
esto sale de mi -, hoc non cápio; hoc áltius
est ánimo meo.
horma: (molde o forma en que se fabrica
una cosa) forma, ae f. Uso: - para zapatos,
forma vel fórmula (-ae f) cálcei; poner los zapatos en la -, in forma cálceos repónere.
hormigón: lithocolla, ae f. Sin: caementum;
calcistrúctium; calcestrum, i n; calcestris, is f;
rudus, dĕris n. Uso: columnas construidas
en -, columnae calcestri structae; - armado,
caementum (vel coagmentum) armatum vel
ferratum; lithocolla ferro durata vel conexa;
arenatum ferro duratum; rudus lithocollā
concretum; varios miles de metros cúbicos
de -. plura mília metrorum cubicorum calcestri // - hidráulico, concretum hydráulicum.
Sin: calx (calcis f) hydráulica. Uso: trabajo
en - hidráulico, opus calce hydráulica structum; v. argamasa.
hormigonar: coagmento ferrato exstrúere
vel constrúere.
hormiguear: (experimentar hormigueo)
borrire vel burrire // (fig, bullir, estar en movimiento una muchedumbre) moveri; agitari
(de personas o animales); concursare (de
personas) // (abundar) abundare, redundare
(con el abl); plenum (vel pleníssimum, vel refertum) esse (con el gen o abl). Uso: hormiguean las faltas en este libro, hic liber
refertus (vel plenus) est erratis; hic liber erratorum plenus est // (experimentar alguna
parte del cuerpo una sensación más o menos
molesta, comparable a la que resultaría si
por ella bulleran o corrieran hormigas) for-
540
hortense
micare intr.
hormigueo: formicátio, onis f. Sin: formiculátio; concursátio, onis f; celébritas, atis f;
frequéntia. Uso: un - de gente, multitúdinis
formicátio; hóminum concursus (-us m) //
Med formicátio, onis f.
hormiguero: (lugar donde se crían las
hormigas) formicarum cunículus (-i m) vel
cunículi. Sin: formicarum caverna vel tectum
// (lugar donde hay mucha gente apiñada y
en movimiento) locus frequens vel céleber.
Sin: loci celébritas (-atis f); locus tumultuosus.
hormón u hormona: hormo vel hormon,
onis m; hormonum, i n. Uso: - del crecimiento, hormon crescéntiae.
hormonal: hormónicus, a, um. Sin: ad hormones pértinens.
hormónico, v. hormonal.
hornacina: lóculus, i m.
hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor
(-oris f). Sin: furnáriam exercentis uxor //
(mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix,
icis f.
hornería: furnária, ae f.
hornero: (persona que cuece pan en el
horno) pistor, oris m. Sin: furnárius. Uso: oficio de -, furnária; tienda de -, pistrina; ejercer el oficio de -, furnáriam exercere //
(pájaro) furnária, ae f.
hornilla: (cada uno de los huecos abiertos
en el hogar donde se enciende la lumbre) fóculus, i m; fóculum, i n. Sin: loculamentum;
aedícula.
hornillo: (utensilio o recipiente donde se
hace fuego) fóculus, i m. Sin: focus; fornáculus; fornácula; discus coctórius. Uso: eléctrico, fornácula vel authepsa eléctrica; de camping, fóculus móbilis; fóculus campester sive campestris; - de gas, fornácula gasária; fornáculus gásio altus vel actus.
horno: (obra de albañilería que sirve para
cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin:
fornax, acis f. Uso: alto -, conflatórium; furnus conflatórius; furnus fusórius; fornax aerária; fornax alta; metallorum fornax; furnus
cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel
ustrina, ae f; - eléctrico, furnus eléctricus;
poner en el - por 30 minutos, in furno insérere 30 témporis momenta // (parte del fogón
de la cocina que sirve para asar las viandas)
fóculus, i m. Uso: - eléctrico, fóculus eléctricus; - de microondas, furnus brévibus actus
undis.
horoscopio: horoscópium, ii n.
horóscopo: horóscopus, i m // (predicción)
divinátio, onis f.
horquilla: (alfiler doblado que sirve para sujetar el cabello) fíbula, ae f. Sin: furcilla crinalis; crinalis fúrcula; mulíebris fúrcula; acus
(-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
fúrcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
fúrcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fuscínula // - para tender la red, ames, ámitis m.
horse power, v. caballo.
hortelano, na: hortorum cultor (-oris m);
hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m;
hortulana f; hólitor vel ólitor m.
hortense: hortensis, e. Sin: horténsius; hortulanus.
541
hortensia
hortensia: horténsia, ae f. Sin: hydrángea
horténsia.
hortícola, v. hortense.
horticultor: ólitor, oris m. Sin: hortorum cultor.
horticultura: horticultura, ae f. Sin: hortorum cultura vel cultus (-us m).
hosanna: hosanna indecl. Uso: cantar hosannas, hosanna cánere.
hospedar: hospítio recípere, excípere, accípere. Sin: recípere; excípere; receptare; receptum dare.
hospedarse: - en casa de uno, deversari apud
áliquem; domi vel in domo alicúius deversari.
convalescéntium; - para forasteros,
xenodochīum vel xenodochēum; llevar a uno
al -, áliquem in valetudinárium dedúcere.
hospitalario: nosocomialis, e. Sin: valetudinariorum (gen); ad valetudinária áttinens.
hospitalero, ra: nosócomus, i m; nosócoma,
ae f. Sin: nosocomialis fámulus vel fámula;
aegrorum minister vel ministra.
hospitalizado: in valetudinário decumbens
(-entis).
hospitalizar: in valetudinárium dedúcere.
Sin: valetudinário áliquem curandum trádere.
hostería: caupona, ae f.
hostess, v. azafata.
hospedería: hospítium, ii n. Sin: deversórium; hospítium públicum. Uso: - para forasteros, xenodochīum vel xenodochēum
hostia: Rel hóstia, ae f. Sin: partícula, ae f;
panis (-is m) eucharísticus. Uso: - consagradas, hostiae consecratae.
hospital: valetudinárium, ii n. Sin: nosocomīum; infirmorum hospítium; infirmorum
hospitalis domus (-us f). Uso: - civil, valetudinárium civile; públicum infirmorum hospítium; - psiquiátrico, valetudinárium
psychiátricum; - de ancianos, gerontocomīum; hospítium senum aegrotorum; - de
campo, valetudinárium campestre; - de día,
valetudinárium diurnum; ambulatória curationis sedes; - para convalecientes, domus
hotel: deversórium, ii n. Sin: devertículum;
caupona; taberna deversória vel meritória;
xenodochīum; pandochīum. Uso: - acogedor,
deversórium hospitale; - Continental, Deversórium ómnium continéntium; - giratorio o
rotable, vérsile vel rotábile deversórium;
Grand -, Magnum Deversórium; - modesto,
deversoríolum; - de campo, rústica caupónula; - de cuatro estrellas, deversórium quattuor asteriscis insignitum; - de lujo,
deversórium elegántius; el - más a propósito,
peropportunum deversórium; botones del -,
fámulus domésticus; conserje del -, administrator (-oris m) deversórii; empleado de -, deversórii minister; recepción del -, ostíolum
hospicio: hospítium, ii n. Sin: receptórium,
ii n; sanativa custódia. Uso: pequeño -, hospitíolum; - de los ancianos, gerontocomīum;
gerontotrophīum; - de los pobres, ptochodochīum; - para mendigos, hospítium egéntium; - para niñas huérfanas, domus
puellarum orbatarum; - para viejos indigentes, aedes (-ium fpl) hospitales sénibus egenis.
hostiario: (caja en que se guardan hostias no
consagradas) hostiárium, ii n. Sin: hostiarum
theca vel cápsula // (molde en que se hacen)
hostórium, ii n.
542
huevo
inscriptionis.
hotelero: (persona que posee o dirige un
hotel) deversórii dóminus.
hot pants: brevíssimae bracae femíneae fpl.
hoy: (en el día presente) hódie. Uso: - mismo,
hoc ipso die // (en el tiempo presente; - día, en día) nunc. Sin: hac aetate; his tempóribus
// de - a mañana, brevi témpore; cito; de - en
adelante, ex hoc die; posthac; en el día de -,
hodierno die; hasta -, hasta el día de -, usque
ad hunc diem; usque ad hodiernum diem;
usque ad hoc tempus; - por -, in praesens;
nunc quidem; nunc certe (= por ahora) // de
- (= del tiempo presente) hodiernus, a, um.
Sin: nostrae vel huius aetatis.
hoyo: scrobículus, i m. Uso: juego de los -,
scrobiculorum ludus // - de viruela, variolarum cicatrix (icis f). Sin: mala pústula cicatricata vel cicatrice obducta.
de los sueldos, operistítium pro paritate mercedum; emprender una - de hambre, inédiam
voluntáriam suscípere; estar en -, hacer -, ab
ópere cessare; opus intermíttere vel desérere;
opus vel munus detrectare; ópere se sólvere
ex compósito vel ex condicto; óperas ex condicto desérere vel intermíttere; ex condicto a
labore (ab opéribus) abstinere; ad laboris cessationem descéndere.
huelguista: óperis cessator, desertor, intermissor (ex condicto). Sin: operistítii párticeps; operistítium partícipans; ab ópere
desertor.
huelguístico: ad operistítium spectans.
huella: impréssio, onis f. Sin: vestígium;
nota; signum; stigma. Uso: - digital o dactilar, impréssio digitalis.
huerto: hortus, i m.
hoyuelo: fóssula, ae f.
hueso: (parte dura de algunas frutas) os,
ossis n.
huélfago: (respiración fatigosa de algunos
animales) vúlsio, onis f. Uso: que padece -,
vulsus, a, um.
huevera: (utensilio que sirve para comer
huevos pasados por agua) ovi vel ovárium
pocillum. Sin: calículus ovárius.
hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de segador, falx messória; la - y el martillo, falx et
málleus.
huelga: (paro) operistítium, ii n. Sin: cessátio, intermíssio, desértio óperis; cessátio opíficum; ab ópere cessátio; in ópere cessátio;
óperis cessátio ex condicto vel ex compósito;
voluntária opíficum cessátio; céssio a labore
e condicto; intermíssio óperum; detrectátio
operandi. Uso: - general, operistítium generale; operarum (vel operariorum, vel opíficum) ómnium ab ópere cessátio; - política,
operarum secéssio factiosa; - de hambre, consílium inédiā vitam finiendi; - por la paridad
huésped: hospes, pĭtis m; hóspita, ae f. Uso:
- animal, ánimal hospitale; - honorario, hospes honorárius.
huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum;
- batido, ovum agitatum; ovum rudículā agitatum; - duro, ovum duratum, induratum,
concretum; - fresco, ovum recens; - frito o estrellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova
fricta ex óleo; - pasado por agua: ovum
molle, elixum, sórbile; huevos al plato, ova
in catino tosta; huevos en salsa de manteca,
ova butýreo iure immersa; yemas de - derretidas en salsa, ovi lútea in iure liquata; - en
tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo
543
hugonote
en el -, nodum in scirpo quáerere (= buscar el
nudo en el junco).
hugonote: adj huguenotus, a, um // sust
huguenotus, i m.
huguenotismo: huguenotismus, i m. Sin: huguenotorum doctrina vel secta.
hule: inceratum línteum.
hulla: carbo (-onis m) fóssilis vel fossícius.
humanado: humanatus, inhumanatus, a, um.
Sin: homo factus; caro factus.
humanarse: (dicho únicamente del Verbo
Divino) hóminem fíeri (homo fio).
humanidad: (naturaleza humana) humánitas, atis f. Sin: humana natura; hóminis vel
hóminum natura // (género humano) humanum vel hóminum genus (-nĕris n) // (conjunto de todos los hombres) hómines, um
mpl. Sin: humana gens, socíetas, commúnitas, consórtio; universa hóminum consórtio;
universa humana consociátio.
humanidades: bonae lítterae; artes liberales,
bonae, ingénuae, honestae; artes óptimae; ingénuae disciplinae; humaniores lítterae; litterarum antiquarum stúdium.
humanismo: humanismus, i m. Sin: stúdia
(-orum npl) humanitatis; artes bonae, óptimae,
liberales; ingénua stúdia atque artes. Uso: secular y religioso, humanismus saecularis et
religiosus; un nuevo -, novus humanismus;
un - verdadero, vera humanitatis spécies //
- del Renacimiento, aetas quae ab humanitate
appellatur; aetas redintegratorum studiorum
antiquitatis; (en sentido concreto) renovatae
lítterae; renovatae liberales artes; renovata
(vel renata, vel revocata) humanitatis stúdia.
humanista: humanista, ae m. Sin: vir humanitatis studiosus; ártium liberálium cultor vel
studiosus; studiorum humanitatis cultor; ártium humanitatis studiosus; humanarum vel
humaniorum litterarum cultor; elegantiarum
litterarum cultor; stúdiis humanitatis et litterarum déditus. Uso: humanistas ciceronianos, humanistae ciceroniani; es un profundo
-, totus est in humanitatis lítteris, disciplinis,
ártibus; papa -, humanista póntifex // (en sentido estricto) latinitatis cultor, qui ab humanitate appellatur. Sin: scriptor qui humanitatis
stúdia profitebatur. Uso: los -, qui ab humanitate nomen acceperunt; viri quasi renata
stúdia humanitatis professi.
humanístico: humanísticus, a, um. Sin: ad
humanismum (ad stúdia humanitatis, ad ingenua stúdia et artes) pértinens; ad humanas
lítteras áttinens. Uso: educación -, educátio
humanística; erudición -, eruditio humanística; formación -, humanística institútio.
humanitario: ad humanos sensus inclinis.
Sin: ad benevoléntiam propensus; homínibus
amicus. Uso: sentimientos -, humánitas.
humanitarismo: ad humanos sensus proclívitas vel inclinátio. Sin: ad benevoléntiam
propénsio.
humanización: humanizátio, onis f. Sin: ad
humanitatem informátio.
humanizar: humanizare. Sin: humanum effícere; ad humanitatem informare.
humear: fumare.
humedad: (h)umíditas, atis f. Sin: ulīgo,
gĭnis f; uvíditas; aër húmidus.
humedecedor: humificatórium, ii n. Sin:
máchina humíficans.
544
hypertext
humeral: (paño blanco que se pone sobre los
hombros el sacerdote para tomar la hostia o
el copón) (h)umerale, is n. Sin: superhumerale; superhumerale velum; anaboládium //
adj humeralis, e. Sin: ad (h)úmerum spectans.
humorístico: (h)umorísticus, a, um. Sin: iocosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
vel lépida ephémeris (-ĭdis f); discurso -, festivus sermo; festiva orátio; escritor -, festivus
vel lépidus scriptor; librito -, salsus libellus.
humo: fumus, i m. Uso: - del tabaco, fumus
tabácinus; entre bocanadas de -, inter fumi
nubéculas ex ore prolatas; aspirar el -,
fumum aspirare; echar, sacar - por la boca,
por la nariz, por los ojos, per labra, per nares,
per óculos fumum réddere, emíttere, referre;
simula que saca - por los ojos, fumum per
óculos referre símulat; tragar el -, fumum
absorbēre; el aire casi no era respirable (por
el -), aër spirábilis fere non erat (ex fumo);
¿le molesta a Ud. el -?, gravisne sum tibi hoc
tabaci fumo?; estne fumus tibi incómmodo?;
hoc fumo nolim te moléstiā affícere; hoc
fumo nolim tibi moléstiam párere.
hundimiento: demérsio, onis f.
humero: (cañón de chimenea) fístula fumária.
humor: umor, oris m. Uso: - acuoso, umor
áqueus; - vítreo, umor vítreus.
humorismo: (h)umorismus, i m. Sin: festívitas, atis f; lepos, ōris m; grátia; iucúnditas;
leporis ingénium; urbanitatis lepos; innatus
leporis sensus. Uso: - alegre, festivus loquendi vel scribendi modus; - chabacano,
scurrilis lepos; - gentil y suave, humanus ac
suavis lepos.
humorista: adj lépidus, a, um. Sin: facetus;
festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; facetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m.
Sin: cavillator; festivus vel facetus homo.
humorísticamente: humorístice. Sin: festive; facete; salse; per ridículum. Uso: hablar
-, per ridículum dícere.
humour: festívitas, atis f. Sin: argútiae vel facétiae, arum fpl; urbani vel británnici sales
mpl.
húngaro: adj húngarus vel hungáricus, a,
um. Sin: pannónius // sust Húngarus, i m.
Sin: Pannónius, ii m.
Hungría: Hungária, ae f. Sin: Pannónia.
huno: adj (h)unnus vel húnnicus, a, um //
sust (H)unnus, i m.
hurón: viverra, ae f. Sin: furúnculus.
hurto: - de ganado o bestias, v. abigeato.
húsar: hússarus, i m.
husita: adj hussianus, a, um // sust hussita,
ae m. Sin: hussianae háeresis fautor vel sectator.
husitismo: hussianismus vel hussitismus, i
m. Sin: hussiana háeresis; hussiana doctrina.
husmear: odorari.
huso horario: círculus vel línea temporalis.
hypertext (Inform): sust hypertextus, us m //
adj hypertextualis, e.
545
I
IAEA: Ordo internationalis ab energīa atómica.
Iberoamérica, v. América.
icástico: icásticus, a, um. Sin: vívidus; nítide
réferens.
ice-ax (pico de alpinista): alpinistae dolābra
(-ae f).
iceberg: glaciata moles (-is f). Sin: natans
moles glaciata; glacialis mons vagans vel
natans; glaciata moles flúctuans.
iceboat: navis glacífraga.
ice hockey, v. hockey (- sobre hielo).
icnografía: ichnográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: lineamenta, orum npl; forma, figura.
icnográfico: ichnográphicus, a, um.
iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: iconómachus; sacrarum imáginum eversor, fractor, persecutor; qui sanctas imágines delet,
evertit, cónterit.
iconodulía: iconodulīa, ae f. Sin: imáginum
venerátio.
iconófilo: iconóphilus, a, um.
iconografía: (descripción de pinturas, estatuas o monumentos, y especialmente de los
antiguos) iconográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: imáginum descríptio; de imagínibus
tractatus (-us m) // (colección de imágenes o
retratos) corpus (-pŏris n) vel collectus (-us
m) imáginum. Sin: imágines collectáneae.
iconográfico: iconográphicus, a, um.
iconólatra: iconólatra vel iconólatres, ae m.
Sin: imáginum adorator vel cultor.
iconolatría: iconolatrīa, ae f. Sin: imáginum
adorátio.
icnógrafo: ichnógraphus, i m.
icnograma: ichnogramma, ătis n.
iconología: iconológia sive -logīa, ae f. Sin:
imáginum interpretátio; imáginum doctrina,
disciplina, sciéntia.
icnología: ichnológia sive -logīa, ae f.
icon: (Inform) icon, ŏnis f.
icono o ícono: (imagen) icon, ŏnis f. Sin: signum, i n. Uso: la catedral gótica sobresale
como - singular de la ciudad de Colonia, góthica ecclésia cathedralis tamquam signum
singulare exstat urbis Coloniensis // (imagen
sagrada) ícona, ae f. Sin: imago sacra, sacrata, sancta; pictura icónica.
iconoclasta: adj iconoclásticus, a, um // sust
iconológico: iconológicus, a, um. Sin: ad
imáginem pértinens; imáginis (gen).
iconólogo: iconólogus, i m. Sin: imaginum
interpres, ĕtis m; iconológiae studiosus.
iconómaco, v. iconoclasta.
iconomanía: iconománia sive -manīa, ae f.
iconomaníaco: iconomániā laborans vel af-
546
idealista
cogitatum. Uso: - genial, luminosa, sollers
consilium; - ingeniosa, cállidum inventum //
(opinión, apreciación) opínio, onis f. Sin:
senténtia; existimátio. Uso: según mi -, ut
mea opínio fert; meā senténtiā // (esquema,
proyecto) lineamenta, orum npl. Sin: rei
adumbrátio vel descríptio
fectus.
iconómetro: iconómetrum, i n.
iconoscopio: iconoscópium, ii n.
iconostasio: iconóstasis, -is f.
iconoteca: iconotheca, ae f.
ictericia: ícterus, i m. Sin: aurugo vel aurigo
(-gĭnis f); ícteri morbus; arcuatus (vel arquatus) morbus; morbus régius; fellis suffúsio;
bilis suffúsio; suffusa bilis.
ictérico: ictéricus. Sin: bile suffusus; fellis
suffusione (vel morbo régio) laborans vel affectus.
íctico: íchthycus, a, um. Sin: píscium (gen
pl); ad pisces áttinens.
ictiología: ichthyológia sive -logīa, ae f. Sin:
de píscibus doctrina, disciplina, sciéntia.
ictiológico: ichthyológicus, a, um. Sin: ad
ichthyológiam spectans.
ictiólogo: ichthyólogus, i m. Sin: ichthyológiae peritus, cultor, studiosus.
ictiosauro: ichthyosaurus, i m.
ictus: ictus, us m.
idea: (representación mental de una cosa)
ídea, ae f. Sin: cogitátio; cogitatum f // (concepción elemental, noción) nótio, onis f. Sin:
mentis nótio; conceptus, us m. Uso: - innata,
innata vel ínsita nótio; nótio in ánimis informata vel ínsita; - tradicional, ídea traditionalis; asociación de ideas, notionum nexus (-us
m) // (propósito) consílium, ii n. Uso: - dominante, praecípuum consílium // (ocurrencia, hallazgo) inventum, i n. Sin: consílium;
ida: itus, us m. Uso: - y vuelta, itus et réditus.
ideal: (adj, no real) commentícius, a, um //
(que posee la perfección extrema) idealis, e.
Sin: perfectus, perfectíssimus; absolutus; óptimus; summus // sust spécies, ēi f. Sin:
forma; species et forma alicúius rei; óptima
(vel perfecta, vel exímia, vel praeclara) alicúius rei forma vel spécies; spécies exímia; perféctio atque absolútio. Uso: - de belleza,
perfecta vel exímia pulchritúdinis spécies; el
- de la elocuencia, perfectae eloquéntiae spécies, forma, norma; - de plenitud cristiana,
christianae perfectionis imago; - de vida, perfecte vivendi rátio; - de vida feliz, beatae
vitae spécies ac forma; los -, alta et praeclara;
los - de libertad, de paz y de justicia, spléndidae illae libertatis et pacis et iustítiae formae; concebir un - de perfección, absolutum
ac perfectum áliquid ánimo effíngere; proponerse un - perfecto en el pensar y en el obrar,
perfectíssimam sibi cogitandi agendique rationem propónere.
idealidad: perféctio, onis f. Sin: óptimum;
forma perfecta; exemplaris dígnitas; summa
exempli perféctio.
idealismo: idealismus, i m. Sin: spécies;
forma. Uso: - filosófico, lingüístico, idealismus philosóphicus, linguísticus.
idealista: (que profesa el idealismo) idealista, ae m. Sin: idealismi ássecla (-ae m), fautor, professor, sectator // (que idealiza, que se
deja guiar más por ideales que por conside-
547
idealizado
raciones prácticas) homo utilitati non insérviens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aversus; poëta // (soñador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel
magnánimus.
idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
cumulatus; expletus; óptimus.
idealizar: (formarse un concepto ideal de
algo) speciem rei ánimo cérnere. Sin: perfectam rei formam concípere, percípere, fíngere,
ánimo effíngere; áliquid omni ex parte perfectum ánimo sibi fíngere; absolutum et perfectum ánimo áliquid fíngere; cogitatione et
mente áliquid perfectíssimum (vel óptimum,
vel pulchérrimum) fácere; perfectam imáginem (vel formam) alicúius rei effíngere; in
púlchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo,
óptima ac pulchérrima ánimo sibi ómnia fíngere // (añadir a algo una belleza superior a
la verdadera) álicui rei decorem áddere supra
verum. Uso: - la imagen de uno, quam pulchérrimam fácere alicúius imáginem.
idealización: in púlchrius interpretátio.
idealmente: (en la idea) ideáliter. Sin: mente
tantum; cogitatione et mente (opuesto a re,
reapse, realmente); sola notione; in ídea; in
imágine; ánimo; cogitatione; mente // (de
modo ideal, muy bien) óptime. Sin: perfecte;
explete; pulchérrime; praeclare.
idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin:
ánimo fabricari vel effíngere.
identidad: (cuálidad de idéntico) idéntitas,
atis f. Sin: propríetas. Uso: cédula de -, téssera identitatis; - cultural, idéntitas culturalis;
- personal, idéntitas personalis; sentido de la
propia -, sensus própriae identitatis; - de
miras y acción, idem ómnibus consílium, eademque agendi rátio // (Mat, igualdad) aequálitas, atis f.
identificable: identificábilis, e. Sin: certe recognoscíbilis; clare cogitábilis.
identificación: identificátio, onis f. Sin: certa
agnítio vel recognítio.
identificarse: - con alguien, alicúius vitae
formas indúere; cum áliquo unum fíeri atque
eundem.
identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del
asesino, occisoris adumbrata imago.
ideografía: ideográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: cogitationum descríptio; gráphica idearum expréssio.
ideográfico: ideográphicus, a, um. Uso: escritura -, lítterae ideográphicae.
ideograma: ideogramma, ătis n.
ideología: (ciencia de las ideas) ideológia
sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de mentis notiónibus // (sistema doctrinal) ideológia; doctrina; doctrinae rátio; opinátio ideológica;
forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, socialista, ideológia atheística, socialística,
communística ; - falsa, vana, falsae, inanis
doctrinae rátio; - de la utilidad, ideológia utilitatis.
ideológicamente: ideológice. Sin: ex notione
rei.
ideológico: ideológicus, a, um. Sin: ad mentis notiones pértinens.
ideólogo: ideólogus, i m.
idílicamente: suáviter ac simplíciter.
idílico: (relativo al idilio) idýllicus sive idyllíacus, a, um. Sin: bucólicus; ad idýllium áttinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,
548
ídolo
pastoralis vita // (sumamente placentero o
agradable) amoenus quietusque; suavíssimae
simplicitatis plenus // (amoroso) amatórius,
a, um.
idilio: (pequeño poema de asunto bucólico y
amoroso) idýllium, ii n. Sin: carmen (-mĭnis
n) vel poëma (-atis n) bucólicum; pastorale
carmen // (coloquio amoroso) sermo amatórius vel amoris plenus. Sin: collóquium amatórium // (relaciones entre enamorados)
amátio, onis f.
idioeléctrico: idioëléctricus, a, um.
idioma: (modo particular de hablar) idioma,
ătis n. Sin: peculiaris díctio; mos próprius dicendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua)
lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extranjero, sermo extráneus; - francés, idioma gállicum; - nacional, sermo pátrius; - oficial,
lingua officialis; sermo públicus; - universal,
sermo universalis.
idiomático: idiomáticus, a, um.
idiosincrasia: (temperamento o manera de
ser que caracteriza a un individuo o colectividad) idiosynchrásia sive -chrasīa, ae f. Sin:
natura; índoles, is f; ingénium // Med própria
córporis afféctio vel constitútio.
idiota: (que padece de idiotez) hebes, ĕtis
(abl -ĕti). Sin: idióticus; stultus; stúpidus; insípiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin:
homo hebes, stultus, stúpidus // (ignorante,
falto de instrucción) (homo) indoctus; ineruditus, illitteratus, rudis.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustícitas, atis f. Sin: mentis imbecíllitas; ingénium
hebes; aspéritas agrestis // (fig, falta de inteligencia) v. estupidez.
idiotismo: (modo de hablar propio de una
lengua) idiotismus, i m. Sin: locútio, onis f;
idioma, ătis n; propríetas, atis f; peculiaris
sermonis propríetas; peculiaris alicúius linguae díctio. Uso: es un - de la lengua latina,
haec est peculiaris latinae linguae díctio //
(ignorancia) ignorántia, ae f // (idiotez) v.
esta voz.
idólatra: (que adora ídolos o dioses falsos)
idolólatra vel idolólatres, ae m; idolólatris,
ĭdis f. Sin: idolorum vel simulacrorum cultor
(-oris m), cultrix (-icis f) // (que ama excesivamente una persona o cosa) férvidus vel nímius amator. Sin: qui pérdite amat.
idolatrar: (adorar ídolos) idōla cólere, adorare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
cólere, venerari, adorare; idolis servire //
(profesar una especie de culto por alguien o
algo) tamquam deum cólere; ut idolum admirari, cólere, dilígere, venerari; tamquam
vel ut deum cólere; áliquem pro deo venerari;
cultu paene divino áliquem prósequi; quasi
divino cultu áliquem cólere vel venerari //
(amar excesivamente) áliquem (vel áliquid)
adamare. Sin: pérdite amare; deperire amore
alicúius; áliquem ardenti amore venerari; áliquem in delíciis habere; áliquem ferre in óculis; áliquem in sinu gestare.
idolatría: (adoración de los ídolos y falsas
divinidades) idololatrīa sive idolatrīa, ae f.
Sin: idolorum cultus; simulacrorum adorátio
vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente)
amor véhemens. Sin: pérditus vel nímius
amor (alicúius, alicúius rei). Uso: - del poder,
idololatria erga potestatem // (fig, obsequio
excesivo) nímia (alicúius, alicúius rei) venerátio. Sin: obséquium immoderatum.
idolátrico: idololátricus vel idolátricus, a,
um.
ídolo: (figura de una falsa deidad a que se
tributa adoración) idōlum, i n; idólium, ii n.
549
idoneidad
Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel
commentícius deus // (fig, persona o cosa excesivamente amada) delíciae, arum fpl. Sin:
delicíolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est
mihi únice in delíciis; eum prae ómnibus in
óculis fero; is unus mihi ómnia est; soy el - de
alguien, áliquis me summo amore proséquitur; hábeor ab áliquo in delíciis; in delíciis
sum álicui.
nare; entrar en la -, ecclésiam intrare vel íngredi; frecuentar la -, ecclésiam frequentare;
ir a la -, ad (vel in) ecclésiam ire; llenar la -,
ecclésiam replere vel implere; salir de la -,
de ecclésia égredi vel exire; ab ecclésia exire.
iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclésia,
ae f. Uso: - militante, Ecclesia mílitans, laborans; - purgante, Ecclésia purgans; Ecclésia
labes éxpians; - triunfante, Ecclésia triumphans; Ecclésia in caelo triumphans; - comunitaria, Ecclésia quae communitatis índolem
praefert; - heterodoxa, Ecclésia heterodoxa; jerárquica, Ecclésia quae secundum Hierárchiae gradus (vel órdines) dispónitur; - local,
Ecclésia localis; - naciente, - primitiva, Ecclésia nascens, exóriens; Ecclésia origínibus
próxima; - Oriental y Occidental, Ecclésia
Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclésia
popularis; - posconciliar, Ecclésia postconciliaris; - del silencio, Ecclésia siléntii; Ecclésia elinguis réddita vel redacta; Ecclésia
ad siléntium coacta; Ecclésia quae a siléntio
nomen áccipit // (templo cristiano) ecclésia,
ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legítimamente bendecida o dedicada, ecclésia legítime benedicta vel dedicata; aedes rite
expiata; - catedral o catedralicia, ecclésia cathedralis vel episcopalis; templum maius;
aedes princeps; - colegial, ecclésia collegiata;
- conventual, ecclésia conventualis; - matriz,
ecclésia matrix; - metropolitana, ecclésia metropolitana; - parroquial, ecclésia paroecialis;
curiale templum; aedes curialis; - pequeña,
ecclesíola, ae f; - puesta en entredicho, aedes
iure sacrorum privata // cerrar la -, ecclésiam cláudere; consagrar una -, templum rite
consecrare; engalanar una -, templum exor-
igualdad: aequálitas, atis f. Sin: áequitas; aequabílitas. Uso: - de ánimo, áequitas ánimi; de bienes, bonorum aequátio; - de condiciones, condicionum áequitas; - de derecho, aequátio iuris; - de sentimientos, ánimi
aequálitas; - de las mujeres y de los hombres,
aqeuálitas feminarum et virorum; - ante la ley
y los derechos civiles, aequálitas vel aequabílitas officiorum et iúrium.
idoneidad: idonéitas, atis f Sin: hábilitas; facultas.
iglú o igloo: casa glácie instructa.
ignición: ignítio, onis f.
ignitrón: fístula thermoiónica. Sin: sipho
(-ōnis m) thermoiónicus.
ilación: (acción y efecto de inferir una cosa
de otra) consequéntia, ae f. Sin: conclúsio //
(Filos, nexo entre el consiguiente y las premisas) illátio, onis f.
ilativo: illativus, a, um.
ilegal: illegalis, e. Sin: illícitus; non legítimus.
ilegalidad: illegálitas, atis f. Sin: iniustítia;
iniúria.
ilegalmente: illegáliter.
ilegible: illegíbilis, e. Sin: obscurus; incomprehensíbilis; corruptus; parum clarus vel
perspícuus.
ilegitimidad: illegitímitas, atis f. Sin: iniustítia; res iniusta, vel non legítima, vel contra
legem, vel légibus vétita.
550
ilustre
ilegítimo: (no legítimo) illegítimus, a,um.
Sin: non legítimus; légibus vétitus // (falso)
falsus, a, um // (espurio) spúrius, a, um //
(adulterino) adulterinus, a, um.
ilíaco: coxalis, e.
ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus;
infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel
términos. Uso: libertad -, libertas illimitata;
poder -, summum impérium; ius infinitum;
infinita potestas; infinitum impérium.
ilógico: illógicus, a, um. Sin: non lógicus;
non rationalis; non consectárius; non consectáneus; haud cónsequens; rationi contrárius.
ilogismo: inconsequéntia, ae f. Sin: rationi
repugnántia.
iluminación: illuminátio , onis f. Sin: luminátio; illustrátio // (conjunto de luces) lúmina,
um npl // fig illuminátio.
iluminado: illuminatus, a, um.
iluminar: illuminare; luminare; colluminare.
Sin: collucere; illustrare; lumen adhibere, afferre, dare. Uso: - un libro, librum imagúnculis belle illustrare; librum imagínibus
exornare.
iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: illúminans; illucescens; illustrans; claríficus.
iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illuminationis doctrina, disciplina; lúminum aetas
(-atis f).
iluminista: illuminista, ae m. Sin: illuminismi fautor, sectator, professor.
ilusión: (concepto, imagen o representación
sin verdadera realidad que procede de la
imaginación o del engaño de los sentidos)
error, oris m. Sin: mentis error; fallácia; falsa
vel vana imago; falsa spécies; simulacrum.
Uso: - infantil, illúsio infantilis; - óptica, oculorum decéptio; ludíbrium oculorum; hacerse
ilusiones, falli vel se fállere; falsas sibi imágines fíngere; in fraudem delābi; librarse de
una -, sibi errorem extorquere; ser víctima de
una -, in errore versari // (esperanza quimérica) spes inanis, vana, vácua, fallax, írrita.
Uso: forjarse ilusiones, vana vel inánia sperare; spes inanes páscere // (Ling, ironía viva
y picante) illúsio, onis f.
ilusionismo: prestígiae, arum fpl.
ilusionista: praestigiator, oris m.
ilusorio: illusórius, a, um. Sin: fallax; falsus;
inanis; írritus; vácuus. Uso: gozo -, falsum
gáudium.
ilustración: illustrátio, onis f // (movimiento
intelectual europeo) sáecula vel témpora erudita; aetas exculta // (grabado, estampa) v.
estas voces.
ilustrado: (docto, instruido) doctus, a, um.
Sin: eruditus // (adornado con grabados,
imágenes, etc.) (imagínibus) ornatus, exornatus, auctus; depictus // (aclarado) explanatus,
a, um. Sin: illustratus; enarratus.
ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar
un punto o materia) explanare. Sin: illustrare,
enarrare, illuminare // (incluir láminas o grabados) - un libro, librum figuris distínguere,
exornare, ornare; pictas effígies áddere libro
// fig, hacer ilustre a una persona o cosa, nobilitare. Sin: celebrare; illustrare.
ilustrativo: explanatórius, a, um. Sin: explicatórius; interpretatórius.
ilustre: illustris, e. Sin: céleber; clarus, praeclarus; conspícuus; egrégius; exímius; insig-
551
imagen
nis; famā ingens; famigeratus, famigerábilis.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
imagen: imago, gĭnis f. Sin: effígies, ēi f;
icon, ǒnis f; simulacrum. Uso: - geométrica,
óptica, televisiva, imago geométrica, óptica,
televisífica; - sagrada, sacra imago; - de la
voz (eco), vocis imago.
imaginar: imaginari. Sin: effíngere, fíngere;
excogitare; suppónere; opinari; mente effíngere, concípere; cogitatione fíngere, depíngere // imaginarse, sibi áliquid mente
effíngere vel ánimo fíngere.
imaginario: imaginárius, a, um. Sin: commentícius; fictus; excogitatus; putatus.
imaginativa: imaginandi facultas.
imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad
cogitandum acutus.
imán: (óxido natural) magnetites, is f; magnetita, ae f // (barra de acero) magnes, ētis
(ac -eta). Sin: magnes lapis (-ĭdis m).
imanar, v. imantar.
imantado: magnetis vi práeditus. Sin: vi
magnética infectus vel imbutus.
imantar: magnética vi (vel virtute) allícere,
imbúere, infícere.
imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer
-, invictum manere.
imborrable, v. indeleble.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effíngere; assimulare, simulare; sectari; exempla sequi;
vestígia calcare vel pérsequi; vestígiis inhaerere. Uso: ser imitado, imitatione éxprimi.
impacto: ictus, us m. Sin: impáctio, onis f.
impagable: (que no se puede pagar) insolúbilis, e.
impalpable: intáctilis, e. Sin: non palpábilis;
tenuíssimus; inanis; levis.
imparcial: (que juzga o procede con imparcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis; iustus; ínteger; médius; médium se gerens. Uso:
mantenerse -, íntegrum se servare; aequitatem servare; ser -, médium esse; médio esse
ánimo; médium se gérere // (que incluye imparcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis //
(que no se adhiere a ningún partido) neutri
parti favens; nulli parti obnóxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imparcialidad: impartiálitas, atis f. Sin: áequitas; aequanímitas; aequabílitas; intégritas;
mens íntegra; iudícium íntegrum vel
incorruptum.
impasibilidad: impassibílitas, atis f. Sin: imperturbátio; constántia; fírmitas. Uso: - del
ánimo, ánimus ab omni perturbatione liber;
- del cuerpo, corpus ab omni perturbatione líberum.
impasible: (incapaz de sufrir; insensible) impatíbilis vel impetíbilis, e. Sin: non (vel haud)
patíbilis; pati néscius; patiendi expers // (imperturbable) impassíbilis, e. Sin: imperturbatus; impertérritus; omni perturbatione liber,
vácuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
os durum; quedar -, vultum non mutare; eandem semper fáciem servare; ser -, omni perturbatione ánimi carere; vultu
constanti
esse.
impasiblemente: impassibíliter. Sin: imperturbate; impertérrite; impávide; vultu
constanti, imperturbato, immoto; immota
mente; immoto ánimo. Uso: ver -, siccis ócu-
552
imperio
Sin: acus tutória, tecta, tuta.
lis cérnere.
impasse: desperata res. Sin: difficultas.
impecabilidad: impeccabílitas, atis f. Sin:
impeccántia.
impecable: (incapaz de pecar) impeccábilis,
e. Sin: irreprehensíbilis.
impedimento: impedimentum, i n. Uso: remover los - del mercado internacional, impedimenta
mercaturae
internationalis
amovere.
impelente: urgens, entis. Sin: premens; compellens.
impenitencia: impaeniténtia, ae f. Sin: in
peccato vel in peccando obstinátio, pervicácia, pertinácia; ánimus in peccato offirmatus;
occallatus peccatis ánimus.
impenitente: impáenitens, entis. Sin: in malo
(vel in peccato) offirmatus; quem peccati
non páenitet.
impensadamente: inopinanter, inopinate, inopinato, necopinato. Sin: praeter opinionem;
inconsiderate; témere; inconsulto.
impensado: inopinatus, a, um. Sin: inexspectatus.
imperativo: adj imperativus, a, um // sust
modus imperativus // - categórico, imperativum categóricum; offícii necéssitas.
imperceptible: imperceptíbilis, e. Sin: levíssimus; tenuíssimus. Uso: - movimiento de los
labios, levíssimus labiorum motus.
imperdible: (que no puede perderse) inamissíbilis, e // (alfiler de seguridad que forma
una especie de broche) acus (-us f) fibulata.
imperial: imperialis, e. Sin: imperatórius.
Uso: casa -, domus imperatória; palacio -,
palátium caesáreum; poder -, potestas imperatória vel caesárea.
imperialismo: (sistema y doctrina de los imperialistas) imperialismus, i m. Sin: cupīdo
impérii; nímium impérii stúdium; pópulos
subiugandi libīdo; imperandi vel dominandi
avíditas; imperandi ambítio vel cupíditas; libido dominandi; cupido imperandi vel dominandi; stúdium vel cupido proferendi
(augendi, propagandi, amplificandi) impérii.
Uso: - internacional, imperialismus internationalis // (régimen imperial) imperialismus,
i m. Sin: imperiosus dominatus (-us m); imperiosa dominátio.
imperialista: (partidario de extender la dominación de un estado sobre otro u otros por
medio de la fuerza) imperialista, ae m. Sin:
imperialismi cúpidus, ávidus, studiosus, fautor; impérii fautor, cúpidus, cupidíssimus;
impérii amplificandi (dilatandi, propagandi)
cúpidus, ávidus, fautor // (quien practica una
política -) principatūs ávidus; dominandi cúpidus; imperiosi dominatus fautor // adj imperiosus, imperiosíssimus, a, um. Uso: afán
-, imperiosíssima cupíditas; dictadura -, imperiosa dictatura; dominación -, imperiosíssimus dominatus; voluntad -, imperiosíssima
voluntas // (perteneciente o relativo al imperialismo) ad principatum vel ad imperiosum
dominatum spectans.
imperialmente: imperiáliter. Sin: more imperiali.
imperio: impérium, ii n. Uso: bajo el - de
Diocleciano, Diocletiano imperitante. Uso:
Santo -, Sanctum Impérium (Romanogermánicum); en tiempo del Tercer -, témpore Tértii
Impérii.
553
imperiosamente
imperiosamente: imperiose. Sin: cum império; imperiosi dómini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe.
imperioso: imperiosus, a, um. Sin: árrogans;
elatus; ínsolens.
impermeabilidad: immeabílitas, atis f.
impermeabilización: immeábilem reddens
intínctio. Sin: illítio immeabilitatem gignens.
impermeabilizar: immeábilem réddere vel
effícere.
impermeable: (impenetrable al agua o a
otro líquido) impermeábilis, e. Sin: immeábilis; intransmeábilis; impenetrábilis; impérvius; aquae impenetrábilis; non meábilis //
(sobretodo de tela impermeable) pluviale, is
n. Sin: vestis implúvia; immeábilis (vel non
meábilis) páenula vel lacerna; ímbribus impérvia páenula vel lacerna; segestria, ae f.
imperscriptible: impraescriptíbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) preaescribi non potest.
imperscrutable: inscrutábilis, e. Sin: imperscrutábilis; arcanus; incredíbilis; supra humanae mentis captum.
impersonal: impersonalis, e. Sin: impersonativus. Uso: verbos -, verba impersonalia;
modo -, impersonalis modus (verborum).
impersonalidad: impersonálitas, atis f.
impersonalmente: impersonáliter.
imperturbabilidad: imperturbátio, onis f.
Sin: impassibílitas; aequálitas; tranquíllitas;
v. ataraxia.
impetiginoso: (concerniente o relativo al impétigo) impetiginosus, a, um // (que padece
de impétigo) impetígine affectus vel laborans.
impétigo: impetīgo, gĭnis f.
implacable: implacábilis, e. Sin: inexpiábilis. Uso: odio -, odium implacábile vel inexpiábile.
implantar: institúere. Sin: constitúere; cóndere.
implementar: effícere. Sin: ad effectum
perdúcere vel addúcere.
implemento: instrumentum, i n. Uso: - agrícola, instrumentum agreste vel agri.
implicar: implicare. Sin: immiscere; invólvere; illigare; partícipem fácere (áliquem alicúius rei); in (alicúius rei) societatem
ascíscere.
impluvio: implúvium, ii n.
impolíticamente: impolítice. Sin: impolítica
ratione // (imprudentemente) imprudenter.
Sin: incivíliter; inurbane.
impolítico: impolíticus vel non políticus.
Sin: a política abhorrens vel alienus // (imprudente) imprudens, entis. Sin: incivilis; inurbanus; incállidus; a civili prudéntia alienus.
imponderabilidad: imponderabílitas, atis f.
imponderable: (que no puede pesarse, medirse o precisarse) imponderábilis, e. Sin:
nullius pónderis; sine póndere; pónderis vel
momenti carens (-entis), expers (-ertis); qui
(quae, quod) expendi non potest. Uso: los -,
imponderabília, ium npl; mínima momenta
(-orum npl).
imponible: imponíbilis, e. Sin: obligationi
obnóxius.
554
impregnar
importación: (acción de importar) importátio, onis f. Sin: invéctio, onis f // (cosas importadas) importatícia, orum npl. Sin:
merces (-ium fpl) adventíciae; res quae importantur; id quod importatur.
importado: importatus, a, um. Sin: invectus;
illatus.
importador, ra: importator, oris m; importatrix, icis f. Sin: invector m; invectrix f.
importancia: (lo que hace que una cosa sea
considerable) momentum, i n. Sin: grávitas;
pondus; vis; praestántia. Uso: - creciente,
momentum augescens; cosa de cierta -, res
alicúius momenti; cosa de grande -, res
magni momenti vel pónderis; cosa de máxima -, res máximi momenti; res summae
gravitatis; cosa de poca, mínima, ninguna -,
res parvi (vel levi), mínimi, nullīus momenti;
- de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada
- a algo, áliquid verbis nimis exaggerare; dar
mucha - a algo, álicui rei magnam vim (gravitatem, praestántiam) tribúere // (autoridad,
influencia) grávitas, atis f. Sin: auctóritas.
Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor,
lévior; darse -, darse aires de gran -, ómnia
contemptim gravique supercilio ágere; ser
persona de -, plúrimum pollere; summa auctoritate (vel praestántiā) pollere; auctoritate
et gratiā valere.
importante: (que importa, considerable)
gravis, e. Sin: magnus. Uso: más -, pótior;
muy -, máximus vel gravíssimus; ser -, valere
// (que tiene importancia o autoridad) gravis,
e. Sin: multae auctoritatis.
importar: importare. Sin: invéhere; introdúcere.
importe: summa, ae f. Sin: prétii summa;
sumptus, us m.
imposibilidad: impossibílitas, atis f. Sin:
nulla potestas, facultas; quod fíeri non potest.
imposibilitado: impeditus, a, um. Sin: praepeditus.
imposible: impossíbilis, e. Sin: qui, quae,
quod fíeri non potest. Uso: es - que, nullo
pacto fieri potest ut ...; fíeri non potest ut ...
impostergable: indifferíbilis, e. Sin: dilationis impátiens; dilationem non patiens; qui
(quae, quod) differri non potest; qui (quae,
quod) dilationem non récipit vel non pátitur.
impostergablemente: nulla dilatione, prolatione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine
ulla dilatione.
impostor, ra: impostor, oris m; impostrix,
icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m;
sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fallax; falsídicus; falsíloquus.
impracticabilidad: inviabílitas, atis f. Sin:
inaccessibílitas; impenetrabílitas.
impracticable: impérvius, a, um. Sin: ínvius;
inaccessíbilis; inviábilis; áditu clausus. Uso:
lugares -, loca impedita npl.
imprecación: (en sentido abstracto) exsecrátio, onis f (alicúius rei) // (en sentido concreto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar imprecaciones contra alguien, álicui diras vel dira
precari vel imprecari; áliquem exsecrari vel
devovere.
impregnación: perfúsio, onis f.
impregnar: (áliqua re) imbúere. Sin: perfúndere; impraegnare; praegnantem fácere // impregnarse de gramática, de música, de varios
errores, ímbui grammáticā, músicā, váriis
555
imprenta
erróribus.
imprenta: (el arte de imprimir) ars typográphica. Sin: ars impressória vel librária; ars
gutenbergia(na) // (establecimiento donde se
imprime) typographēum, i n; typographéium,
ii n. Sin: officina typográphica vel librária;
domus preli; domus preli typográphici // (impresión) impréssio, onis f. Uso: caracteres de
-, typi, orum mpl; characteres, um mpl; litterarum notae vel formae; error de -, mendum
typográphicum; pruebas de -, typorum
exemplária vel experimenta npl; fólia probanda; páginae emendandae; relativo a la -,
impressórius; dar a la -, typis imprímere vel
édere // (fig, lo que se publica impreso)
scripta édita. Sin: scripta typis impressa.
imprescindible: impraescindíbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) praetermitti non potest;
quod omitti non potest; a quo recédere non
póssumus.
imprescriptible: impraescriptíbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) praescribi (vel vetustate infirmari) non potest; praescriptioni non obnóxius.
impresión: (acción y efecto de imprimir) impréssio, onis f. Sin: typorum impréssio; v.
edición. Uso: belleza de -, typorum venustas
// (obra impresa) liber typis impressus vel
exscriptus; opus typis exscriptum // (marca
que una cosa deja en otra) signum, i n. Sin:
nota; impréssio; incísio. Uso: - dactilar o digital, digitalis impréssio vel incísio; signum
dígiti (vel digitorum); dactylogramma, ătis
(dat y abl pl -is) n; impresiones en el ánimo,
ánimi impressiones // (fig, movimiento que
las cosas causan en el ánimo) (ánimi) commótio, onis f. Uso: - suave, terrible, suavis,
terríbilis ánimi commótio.
impresionabilidad: mollítia, ae f; mollíties,
ēi f. Sin: ánimi mollítia; facílitas; flexibílitas.
impresionable: mollis, e. Sin: qui (quae,
quod) fácile commovetur. Uso: ser -,
facíllime commoveri.
impresionante: ánimum cómmovens vel
pérmovens.
impresionar: commovere; movere; permovere. Sin: excitare; affícere; ánimum alicúius
tángere, mollire, movere // impresionarse,
(ácriter) commoveri // (- placas fotográficas)
colluminare. Sin: luce imprímere.
impresionismo: impressionismus, i m.
impresionista: impressionista, ae mf. Sin:
impressionismi studiosus, ássecla, fautor //
(relativo al impresionismo) impressionísticus, a, um; ad impressionismum pértinens.
impreso: adj typis impressus, a, um. Sin:
typis éditus, scriptus, exaratus // sust res typis
impressa. Sin: scriptum typis éditum, exaratum, consignatum, mandatum; scriptum
praelo (prelo) éditum vel excusum. Uso: obra
impresa, opus scriptóriā máchinā impressum;
impresos, typis édita, vel scripta, vel impressa.
impresor: (tipógrafo) impressor, oris m. Sin:
typógraphus; ártifex librárius; librorum ópifex vel ártifex; librárius officinator; excusor;
typotheta, ae m; typográphicae (vel libráriae)
officinae ópifex. Uso: - de moneda, excusor
argentárius; relativo al -, excusórius // (dueño
de una imprenta) typográphicae (vel libráriae) officinae dóminus vel possessor.
impresora: impressórium, ii n. Sin. máchina
impressória. Uso: - de computadora, instrumentum pressórium elaboratórii electrónici.
imprevisible: impraevisíbilis, e. Sin: non
ante visíbilis; qui (quae, quod) praevideri non
potest.
556
impuesto
imprevisto: inopinatus; necopinatus, a, um.
Sin: inexpectatus; haud exspectatus; insperatus; non praevisus.
imprimátur: vénia typis imprimendi.
imprimir: (estampar o dejar huella por
medio de la presión) imprímere. Sin: inscúlpere; inscríbere (áliquid in áliqua re) // (dar a
la prensa los escritos para su publicación)
typis mandare. Sin: prelo subícere vel súbdere // (publicar, editar) (librum) imprímere.
Sin: excúdere; typis vel prelo imprímere, cúdere, excúdere, édere, exarare, gutenbérgia
arte exarare. Uso: página impresa, página
typis impressa // (fig, fijar algún afecto, idea,
etc.) infígere (áliquid in áliqua re, vel álicui).
Sin: inculcare áliquid; in ánimum imprímere.
Uso: impreso en la memoria, in memoria pósitus atque infixus; impreso en la misma naturaleza, in ipsa natura infixus; quedar
impreso en el ánimo, in ánimo insídere // (comunicar) - un movimiento a algo, áliquid impéllere.
improcedencia: vánitas, atis f. Sin: lévitas;
inánitas; futílitas; vacúitas // (falta de derecho) repugnántia contra quaestionem iudiciáriam.
improcedente: vanus, a, um. Sin: fútilis;
inanis; carens fundamento; fútili fundamento
innisus // (no conforme a derecho) quaestioni
iudiciáriae repugnans.
improductividad: infructuósitas, atis f. Sin:
infecúnditas; sterílitas; inánitas; nulla frúctuum efféctio. Uso: - económica, sterílitas oeconómica.
improductivo: infecundus, a, um. Sin: infructuosus, inanis, stérilis; frúctibus carens;
non fructíficans; oeconómice stérilis.
impronunciable: impronuntiábilis, e. Sin:
inenuntiábilis; ineloquílibis; impossíbilis
dictu.
improrrogable: improrogábilis, e ; non prorogábilis. Sin: (qui, quae, quod) prorogari
(vel differri) nequit.
improrrogablemente: improrogabíliter. Sin:
sine dilatione vel prorogatione; nulla dilatione vel prorogatione.
improvisación: extemporálitas, atis f // (obra
improvisada) súbita vel repentina áctio; res
improvisa, subitária, inopinata; factum súbitum // (discurso improvisado) súbita vel extemporalis orátio. Sin: subitária díctio.
improvisado: improvisus, a, um. Sin: extemporalis; subitárius; repentinus ac fortuītus.
improvisador: (que improvisa) extemporalis, e. Sin: extemporáneus; ex témpore agens;
ad extemporalitatem fácilis vel promptus.
Uso: quien compone de repente versos, qui
versus ex témpore facit vel fundit; quien compone de repente discursos, ex témpore dicens
(-entis); súbito dicens; dictor extemporalis,
subitárius.
improvisar: (hacer una cosa de pronto, sin
estudio ni preparación) súbito ágere vel fácere // (hacer de ese modo discursos, poesías,
etc) súbito dícere vel loqui. Sin: ex improviso
vel ex témpore dícere. Uso: - versos, poemas,
versus, cármina extemporáliter (vel ex témpore, vel ex improviso) fúndere, pángere,
scríbere // (preparar en poco tiempo algo)
áliquid ex témpore parare. Uso: - un almuerzo, un banquete, extemporale prándium,
convívium expedire; - una fiesta, festivum
festinare diem.
impuesto: vectīgal, alis n. Sin: tributum;
taxa. Uso: - adicional, accéssio (-onis f); - automotor, vectigal autocinéticum; - comple-
557
impugnable
mentario, completivum tributum; - directo,
tributum; tributum directum; - eclesiástico,
vectigal vel ánnuum tributum ecclesiásticum;
- extraordinario, indíctio (-onis f); - fijo, stipéndium; - indirecto, vectigal; tributum indirectum; - personal, tributum viritim
impósitum; tributum in cápita síngula; - públicos, pública, orum npl; - suplementario,
additícium tributum; - telefónico, taxa telephónica; - unitario, taxa unitária vel elementária // - de estadía, commorationis taxa; - de
ingreso, áditūs taxa; - del timbre, pro público
sigillo taxa; - en dinero, stipéndium; - sobre
los bienes heredados, - sobre herencias, sobre las sucesiones, tributum ex hereditate;
- sobre inmuebles, tributum; - sobre los pastos públicos, vectigal ex scriptura; - sobre la
renta, ex provéntibus vectigal // cobrador, recaudador de impuestos, apodecta, ae m; tributorum procurator vel exactor; exención de
los -, tributorum immúnitas; exento de -, (tributorum) immunis vel expers (-ertis); vácuus
a tributis; oficina de -, offícium fiscale; sujeto
a -, tributárius vel vectigalis // cobrar, recaudar, exigir, hacer pagar los -, tributa (vectigália, stipéndia) exígere; disminuir, rebajar los
-, tributa temperare; establecer un - anual,
pecúniam in síngulos annos imperare; eximir
a uno de un -, tributo (vectigali, stipéndio)
áliquem liberare; pagar un -, tributum péndere, ferre, conferre; vectigal sólvere, péndere, pensitare; suprimir un -, vectigal
abrogare.
impugnable: impugnábilis, e. Sin: confutandus; improbandus; reprobandus; qui (quae,
quod) impugnari potest.
impugnación: impugnátio, onis f.
impugnado: impugnatus vel oppugnatus, a,
um. Sin: repulsus; negatus; recusatus.
impugnador, ra: impugnator, oris m; impugnatrix, icis f. Sin: oppugnator m; oppugnatrix
f; infitiator m; infitiatrix f.
impugnante: impugnans, antis. Sin: impugnatórius.
impulsividad: impulsívitas, atis f. Sin: impúlsio; impulsus, us m; veheméntia inconsulta. Uso: por -, impulsione.
impulsivo: impulsivus, a, um. Sin: dévius;
inconsultus.
impulso: (acción y efecto de impeler o impulsar) impulsus, us m. Sin: impúlsio, onis f;
appulsus, us m; incitátio, mótio, permótio,
onis f. Uso: - eléctrico, eléctricus ictus (-us
m); - misionero, impulsus missionalis; dar - a
algo, álicui rei favere; áliquid impéllere vel
promovere; sentir el - de algo, áliqua re moveri vel impelli // (instigación, sugestión) impulsus, us m. Sin: impúlsio (ad áliquid);
instinctus (-us m); stímulus. Uso: por - de alguien, impulsu (vel instinctu) alicúius; por mi
-, impulso meo; por propio -, ultro; meā, tuā,
suā, etc., sponte // Mec pressura, ae f.
impulsor: impulsor, oris m.
imputabilidad: imputabílitas, atis f.
inabordabilidad: inaccessibílitas, atis f.
inabordable: inaccessíbilis, e. Sin: inadíbilis; ínvius; impérvius; áditu carens vel diffícilis.
inabrogable: inabrogábilis, e. Sin: irrevocábilis; abrogationem non pátiens; qui (quae,
quod) abrogari non potest.
inaccesibilidad, v. inabordabilidad.
inaccesible, v. inabordable.
inacción: inértia, ae f.
558
inaugurado
inaceptable: inacceptábilis vel inacceptíbilis.
Sin: reiciendus; exprobandus.
inaceptablemente: inacceptabíliter.
stábilis.
inamovilidad: inamovibílitas, atis f. Sin: perpetúitas (-atis f).
inactivo: inactivus, a, um. Sin: inactuosus.
inanimado: inanimatus, a, um. Sin: inánimus; inánimis, e; ánimā carens. Uso: los
seres - y los animados, inánima et animata.
inadaptable: inaptábilis, e. Sin: inconvéniens, entis.
inapelable: inappellábilis, e. Sin: appellatione remota; sine provocatione; haud provocábilis vel provocandus.
inactividad: inactuósitas, atis f.
inadaptabilidad: inaptabílitas, atis f. Sin: inconveniéntia.
inadaptado: non idóneus. Sin: non aptus.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequatus, a, um. Sin: haud cóngruens; impar; non
respondens.
inadvertencia: inconsiderántia, ae f. Sin: neglegéntia; incúria. Uso: por -, inconsiderate;
inconsulte; témere; imprudenter; per imprudéntiam; por pura -, témere ac nulla ratione;
témere ac nullo consílio; casu et témere; témere ac fortuíto; inconsulte ac témere.
inadvertidamente: (por inadvertencia) v. inadvertencia // (descuidadamente) neglegenter. Sin: incurate; incuriose.
inafectado: inaffectatus, a, um.
inagotable: inexhauríbilis, e.
inajenable o inalienable: inalienábilis, e.
Sin: alienationi non obnóxius; qui (quae,
quod) abalienari nequit vel non potest.
inalámbrico: sine filo vel filis.
inalienabilidad: inalienabílitas, atis f.
inamovible: inamovíbilis, e. Sin: perpétuus;
inapagable: inexplébilis, e. Sin: insatiábilis.
inapetencia: inappeténtia, ae f. Sin: cibi fastídium vel satíetas.
inaplicabilidad: inapplicabílitas, atis f.
inaplicable: inapplicábilis, e. Sin: non applicábilis; non aptus ; non idóneus.
inapreciable: inaestimábilis, e.
inaprensible: inapprehensíbilis, e. Sin: non
apprehensíbilis; apprehensu diffícilis // (fig
que no se puede captar por demasiado sutil)
inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis.
inasible: imprensíbilis, e. Sin: effúgiens;
evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (=
ser agarrado) vel intéllegi (= ser comprendido) non potest.
inaudito: (nunca oído) inauditus, a, um. Sin:
novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso,
extremadamente vituperable) infandus, a,
um. Sin: nefandus; exsecrandus.
inauguración: inaugurátio, onis f. Sin: instaurátio; inítium; princípium; dedicátio.
inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspicatus; ínitus, inceptus; instauratus.
559
inaugural
inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; inaugurativus; auspicalis. Uso: sesión -, auspicalis séssio.
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; inchoare, inire, initiare, incípere; instaurare; dedicare. Uso: inauguró la sesión parlamentaria,
sessionem parlamenti inauguravit.
inauténtico: inauthénticus, a, um.
inaveriguable: non indagábilis, e. Sin: non
confirmábilis; incertus; non certus.
incansable: indefessus, a, um. Sin: indefatigábilis; indefatigatus.
incapacidad: incapácitas, atis f. Sin: inhabílitas; ineptitudo; imperítia.
incapacitado: íncapax, acis. Sin: inhábilis;
ineptus; haud capax; non idóneus.
incendiario: incendiárius, a, um.
incendio: incéndium, ii n. Uso: - intencional,
incéndium consulto conflatum vel effectum.
incensación: turificátio, onis f. Sin: turis incénsio, suffimen (-mĭnis n), suffimentum;
thymiámatis combústio, suffimentum; turis
honor álicui tributus // (fig, adulación) adulátio, onis f. Sin: assentátio; laus assentatrix,
ficta, immoderata.
incensada: (cada uno de los movimientos del
incensario en el acto de incensar) turíbuli
ictus (-us m) // (fig, adulación, lisonja) v. incensación.
incensar: turificare; turificari. Sin: incensum
adolere álicui vel álicui rei; tus dare (vel offerre) álicui vel álicui rei; turis honorem álicui (vel álicui rei) tribúere; ture áliquem (vel
áliquid) suffire. Uso: - el altar, arae incensum
dare // (fig, lisonjear) adulari áliquem vel álicui. Sin: assentari vel blandiri álicui; áliquem
nimis laudare; áliquem láudibus extóllere;
áliquem ad caelum efferre; áliquem ad astra
(vel ad sídera) tóllere.
incensario: turíbulum, i n. Sin: incensórium;
acerra; thymiatérium; turárium vas. Uso: agitar el -, turíbulum concútere; golpe doble de
-, turíbuli ductus (-us m) cum dúplici ictu;
golpe sencillo de -, turíbuli ductus cum símplici (vel único) ictu.
incertidumbre: Fís, principio de -, rátio indeterminationis.
incidental: Der íncidens, entis. Sin: interiectus, interpósitus, interlocutórius, a, um. Uso:
proposición -, interiectio (-onis f).
incidentalmente o incidentemente: incidentáliter. Sin: óbiter; accessórie; casu; forte;
fortuíto; data occasione.
incienso: incensum, i n. Sin: tus, turis n;
thymiama, ătis n. Uso: altar del -, altare incensi vel thymiámatis.
incisivo: incisórius, a, um.
inciso: Gram incisum, i n. Sin: interiéctio;
interpósita enuntiátio.
incivil: incivilis, e. Sin: incultus; rústicus;
rudis; inhumanus; inurbanus.
incivilidad: incivílitas, atis f. Sin: rustícitas;
inhumánitas; inurbánitas.
incivilizado, v. incivil.
inclasificable: enormis, e. Sin: descriptioni
abhorrens; a descriptione abhorrens.
inclinación: (acción y efecto de inclinar o in-
560
incompetente
clinarse) inclinátio, onis f // (fig, disposición,
tendencia natural a alguna cosa) propénsio
vel inclinátio ad + ac. Sin: ánimi vel voluntatis inclinátio ad + ac; stúdium alicúius rei.
Uso: - buena, mala, bona, mala índoles; - a la
elocuencia, índoles ad dicendum; - a los estudios, propénsio ad doctrinae stúdium; - a
los estudios literarios, propénsio ad litterarum stúdium; - natural a la virtud, ad virtutem índoles // tener - a algo, stúdio alicúius
rei teneri; ad áliquid propensum (vel proclivem) esse; no tener ninguna - a una cosa,
ánimo alieno (vel averso) esse ab áliqua re.
inclusa: brephotrophīum, ii n; brephotrophēum, i n. Sin: domus infántium expositorum.
inclusero, v. expósito.
inclusivo: comprehensivus, a, um. Sin: includens; comprehendens.
incoativo: incohativus, a, um.
incoercible: incoërcíbilis, e. Sin: irrefrenábilis; incohíbilis; infrenis; effrenis; effrenus;
infrenus; coërcitionis impatiens.
incógnita: Mat incógnitum, i n // fig áliquid
incógnitum. Sin: res incógnita, dúbia, incerta.
Uso: es una -, áliquid non apparet vel non
constat (no se ve); áliquid intéllegi non potest
(no se puede entender); áliquid próspici vel
praevideri non potest (no se puede prever).
incógnito: incógnitus, a, um. Sin: ignotus;
ignoratus; ábditus; latens, entis. Uso: de -,
ómnibus ignotus; nullo sciente; dejar el -,
(álicui) quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...) aperire vel detégere; palam iam quis (vel quae ...)
sim (sis, sit ...) ferre; guardar el -, dissimulare
quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...); dissimulare
nomen (meum, tuum ...); viajar de -, áliquam
regionem nullo sciente pervagari; sub alieno
nómine iter fácere.
incoherencia: inconsequéntia, ae f. Sin: íncongruens iudícium vel senténtia.
incoloro: íncolor, oris Sin: coloris expers;
colore destitutus.
incombustibilidad: incombustibílitas, atis f.
incombustible: incombustíbilis, e. Sin: ígnibus vel flammis inviolábilis; flammae vel igni
non obnóxius; igni vel ígnibus impérvius; ustionis expers; ab ustione immunis; qui (quae,
quod) uri non potest (vel póterat, etc.); qui
(quae, quod) ignem non cóncipit. Uso: ser -,
ígnibus non absumi, non cónfici; igni resístere.
incompatibilidad: incompatibílitas, atis f.
Sin: repugnántia; discrepántia; dissénsio.
Uso: - de cosas, de naturaleza, de carácter,
repugnántia rerum, naturae, ingénii; - entre
algunos sobre algo, dissénsio inter áliquos de
áliqua re.
incompatible: incompatíbilis,e. Sin: díscrepans; incóngruens; inconvéniens; pugnans;
repugnans álicui rei; repugnans contra áliquid; abhorrens (ab) áliqua re; abhorrens álicui rei. Uso: cosas -, inter se repugnántia,
contrária; res inter se abhorrentes; ser -, repugnare, dissentire; ser del todo - con algo,
máxime repugnare álicui rei.
incompetencia: (falta de aptitud para algo)
insciéntia, ae f. Sin: inscítia; imperítia (alicúius rei) // (falta de jurisdicción) nullum ius;
nulla potestas, auctóritas, facultas, iurisdíctio
(in áliqua re, contra áliquem, contra áliquid);
iurisdictionis defectus (-us m); nullum ius iudicandi vel cognoscendi de áliqua re. Uso: de un juez, nulla iúdicis legítima potestas.
incompetente: (falto de aptitud para algo)
561
incompleto
imperitus vel ignarus (alicúius rei); non intéllegens (in áliqua re vel alicúius rei); rudis
(ad áliquid, in áliqua re, áliqua re, alicúius
rei) // (falto de jurisdicción) non legítimus.
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) expers ; non aptus ad statuendum de áliqua re.
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius
non habere áliquid faciendi.
incompleto: incompletus, a, um Sin: imperfectus; mútilus; truncus.
incomprendido: (no comprendido) incomprehensus, a, um. Sin: haud comprehensus;
non intellectus; obscurus; occultus // (de persona cuyo mérito no ha sido apreciado) non
satis probatus. Sin: minoris hábitus.
incomprensible: incomprehensíbilis, e. Sin:
inaccessíbilis; inintelligíbilis.
incomprensión: (falta de comprensión) intellegendi imperítia // (falsa interpretación)
prava interpretátio // (fig, inquina) invídia, ae
f . Sin: nulla indulgéntia.
incomunicabilidad: incommunicabílitas,
atis f. Sin: nulla communicátio.
incomunicable. incommunicábilis, e.
incomunicación: incommunicátio, onis f.
incomunicado: estar - (en segregación celular) in cella ab ómnibus segregatum detineri;
in vínculis vel in custódia detineri segregatum ab ómnibus.
inconciliable: inconciliábilis, e. Sin: incompatíbilis; insociábilis; inconvéniens. Uso: ser
-, non cohaerere; non congrúere; discordare;
repugnare.
inconcluso: inconfectus, a, um. Sin: infectus;
imperfectus.
incondicionado: non condicionatus. Sin:
sine condicione; condicionum expers.
incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine
ulla condicione. Uso: donación -, vera et absoluta donátio; respeto -, sine ulla condicione
reveréntia.
incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla
condicione; pure et simplíciter.
inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus;
tacendus; non revelandus.
inconfundible: inconfundíbilis, e. Sin: singularis.
incongruencia: incongruéntia, ae f. Sin: incohaeréntia; inconveniéntia; disconveniéntia;
inconsequéntia.
incongruo: incóngruus, a, um. Sin: incóngruens; inconvéniens; inconsentáneus; incónsequens.
inconmensurabilidad: immensurabílitas,
atis f.
inconmensurable: immensurábilis, e. Sin:
immensus.
inconsciencia: (estado en que el individuo no
se da cuenta del alcance de sus palabras o
acciones) insciéntia, ae f. Sin: inscítia;
nesciéntia; ignorátio; ignorántia // (falta de
conciencia) inconsciéntia, ae f // (dicho o
hecho irreflexivos, imprudentes) inconsiderántia, ae f. Sin: inconsiderátio; imprudéntia;
teméritas.
inconsciente: (no consciente) incónscius, a,
um Sin: ínsciens; ínscius; néscius; haud animadvertens, séntiens, intéllegens; ignarus //
(irreflexivo) inconsideratus, a, um. Sin: inconsultus; ímprudens; incautus // (en psicoa-
562
incorrección
nálisis) adj subliminaris; irrationalis; extra
consciéntiam; infra consciéntiae limen; sust
incónscium, ii n; recóndita ánimi pars; ánimi
profundum vel secretum; imus ánimus.
inconscientemente: incónscie. Sin: inscienter; ínscie; nulla consciéntia.
inconsideración: inconsiderátio, onis f. Sin:
inconsiderántia; imprudéntia; teméritas.
inconsideradamente: inconsiderate. Sin: inconsulte; imprudenter; incaute; témere.
inconsiderado: inconsideratus, a, um. Sin:
inconsultus; imprūdens; incautus; temerárius.
inconsistencia: lévitas, atis f. Sin: inánitas.
inconsistente: inanis, e. Sin: nugatórius; nugalis; ténuis; nullīus momenti.
inconstitucional: inconstitutionalis, e. Sin:
non legítimus; constitutioni incóngruens, inconsentáneus; contrárius; formae civitatis repugnans; primáriae (rei públicae) legi
discors; cum primária (rei públicae) lege discors vel díscrepans; institutis vel formae rei
públicae non convéniens.
inconstitucionalidad: inconstitutionálitas,
atis f. Sin: constitutioni contraríetas; a constitutione discrepántia; formae civitatis repugnántia.
inconsulto: inconsultus, a, um. Sin: imprudens; inconsideratus; incautus; incogitatus;
praeceps (-cípitis).
incontable: innumerábilis, e. Sin: haud computábilis.
incontenible: incohíbilis, e. Sin: intemperábilis; haud moderábilis.
incontrolable: irregíbilis, e. Sin: irrefrenábilis.
incontrolado: infrenatus, a, um. Sin: inconsideratus; incogitatus; impetuosus.
incontrovertible: incontradicíbilis, e. Sin:
irrefutábilis; indubitábilis; indúbius.
inconveniencia: (desconveniencia) inconveniéntia, ae f. Sin: disconveniéntia; incongruéntia // (despropósito) importune (vel
rústice, vel indecore) dictum vel factum.
inconveniente: adj inconvéniens, entis. Sin :
disconvéniens; inconsentáneus; incónsequens; incóngruus // (impedimento) impedimentum, i n. Sin: obstáculum; offendículum
// (daño) damnum, i n. Sin: nocumentum;
detrimentum.
incorporación: incorporátio, onis f. Sin: insértio; aggregátio. Uso: - de Bulgaria y Rumenia a la Unión Europea, adiúnctio
Bulgáriae et Dacoromániae ad Unionem Europaeam.
incorporado: incorporatus, a, um. Sin: ascītus; cooptatus.
incorporar: incorporare. Sin: insérere; aggregare; associare; unire.
incorporeidad: incorporálitas, atis f. Sin:
spiritalis natura vel substántia.
incorpóreo: incorpóreus, a, um. Sin: incorporalis; immaterialis; spiritualis; córpore expers vel vacans; sine córpore; nullo cum
córpore. Uso: ser -, sine córpore esse; córpore carere vel vacare; córpore expertum
esse.
incorrección: mendósitas, atis f. Sin: mendum; menda. Uso: - gramatical, sermonis ví-
563
incorrecto
tium; soloecismus.
incorrecto: mendosus, a, um. Uso: costumbres -, mendosi mores.
incorregible: incorrigíbilis, e. Sin: inemendábilis; non emendábilis; emendationis expers; cui desperata est emendátio.
incorrupción: incorrúptio, onis f. Sin: intégritas.
incorruptamente: incorrupte.
incorruptibilidad: incorruptibílitas, atis f.
Sin: incorruptum manere; non corrumpi //
fig intégritas; innocéntia.
incorruptible: incorruptíbilis, e. Sin: qui
(quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi
non potest // (fig, que no se puede o es muy
difícil de pervertir) ínteger, gra, grum. Sin:
sanctíssimus. Uso: juez -, iudex sanctíssimus.
incorrupto: (que está sin corromperse) incorruptus, a, um // (fig, no dañado ni pervertido) ínteger, gra, grum. Sin: ínnocens;
intactus; illibatus.
incredulidad: incredúlitas, atis f. Sin: impíetas.
incrédulo: incrédulus, a, um. Sin: non crédulus; scépticus; ímpius.
increíble: incredíbilis, e. Sin: inenarrábilis;
extra fidem; fidem excedens vel súperans.
increíblemente: incredibíliter.
incremento: incrementum, i n. Uso: - demográfico, incrementum demográphicum, natálium, natorum; densatus cívium (vel
incolarum) númerus; - económico, rei oeconómicae incrementum.
incubación: incubátio, onis f. Sin: incúbitus,
us m; pullátio, onis f; fotus, us m. Uso: - artificial, artificiosa incubátio; - de una enfermedad, morbi incubátio; morbus conceptus;
morbi maturescéntia; occultus morbi progressus; morbus nondum manifestus.
incubador: incubitórius, a, um.
incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incubationis cella; artificiosae incubationis apparatus.
incubar: (ova) incubare.
inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser
-, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin:
indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a,
um. Sin: hórridus.
incultura: inhumánitas, atis f. Sin: incultus,
us m; rustícitas; rúditas; doctrinae caréntia.
inculturación: inculturátio, onis f. Sin: alienae culturae adéptio, assúmptio; alterīus cultus adéptio; in mores accommodátio, in
cultum insértio.
inculturar: inculturationem perágere.
incumbencia: munus, nĕris n. Sin: offícium;
negótium.
incumplido: incompletus, a, um. Sin: infectus; haud solutus; nondum absolutus.
incumplimiento: inobservántia, ae f. Sin:
promissi desértio; a promissione deféctio.
incunable: incunábulum, i n. Sin: incunábula
typográphica npl; typográphicae artis primórdia npl.
incurable: incurábilis, e. Sin: insanábilis;
immedicábilis; non sanábilis.
564
independencia
incursión: incúrsio, onis f. Sin: incursus, us
m; irrúptio. Uso: - aérea, aérius vel aéreus
incursus; incúrsio aéria; incúrsio aëroplanorum; - aéreas de aviones enemigos, incursus
aérii aëroplanorum hostílium; - fulmínea, incúrsio fulmínea; - terroristas, incursiones tromocratarum more; hacer incursiones en
territorio enemigo, incursiones (vel incursus,
vel irruptiones) fácere in fines hóstium.
indagación: indagátio, onis f. Sin: indago,
gĭnis f; investigátio; pervestigátio; inquisítio.
indebido: (no obligatorio ni exigible) indébitus, a, um. Sin: imméritus; gratuíto concessus
// (ilícito) illícitus, a, um. Sin: non legítimus.
indeclinable: Gram indeclinábilis, e.
indefectibilidad: indefectibílitas, atis f. Sin:
íntegra perpetúitas vel perénnitas; indeficiéntia; aeternum (vel perpétuum, vel certum)
esse.
indefectible: (que no puede dejar de ser) indefectíbilis, e. Sin: indefíciens; numquam defíciens; numquam defuturus; indésinens;
intérminus; inexstinguíbilis; perennis; inconsumptíbilis; non periturus; numquam casurus
// (que no puede faltar) certus, a, um. Uso:
plazo -, certa dies.
indefectiblemente: (de modo que no puede
dejar de ser) indeficienter. Sin: indesinenter;
perpétuo; in perpétuum; sine intermissione;
sine fine // (de modo que no puede faltar)
certe; certo. Sin: procul dúbio; haud dúbie;
indubitabíliter. Uso: vendrá -, certo (vel haud
dúbie) veniet.
indefendible: indefensíbilis. Sin: non defensíbilis.
indefinible: indefiníbilis, e.
indefinido: indefinitus, a, um.
indeformable: indeformábilis, e. Sin: indepravábilis.
indehiscente: indehescens, entis.
indeleble: indelébilis, e.
indelegable: indelegábilis, e.
indelicadeza: inurbánitas, atis f. Sin: illiberálitas; nulla reveréntia.
indelicado: inurbanus, a, um. Sin: illiberalis;
parum réverens.
indemnidad: indémnitas, atis f.
indemnización: indemnátio, onis f. Sin:
damni compensátio; solútio compensativa.
indemnizar: damnum compensare, sarcire,
resarcire, sólvere.
indemostrable: indemostrábilis, e.
independencia: independéntia, ae f. Sin: libertas; nulla obnoxíetas. Uso: - civil, civilis
libertas; - nacional, independéntia nationalis;
- política, in re pública administranda sui
iuris esse; - de carácter, - de espíritu, libertas
ingénii; liber ánimus; líbera voluntas; - de
juicio, suo iudício uti; - de la justicia, iurisdíctio líbera; - de lenguaje, summa libertas in
oratione // declaración de -, declarátio independéntiae; espíritu de -, oboediendi fastidium; cuiusvis disciplinae recusátio; guerra
de -, bellum pro libertate tuenda (si se trata
de mantenerla) vel recuperanda (si se trata
de recobrarla); - del País Vasco o Euskadi,
independéntia Vascóniae // conseguir, conquistar su -, se in libertatem vindicare; parare
sibi libertatem; conseguir la - de alguien, áliquem in libertatem vindicare; conservar la -,
565
independentismo
servare libertatem; defender la -, libertatem
deféndere vel tueri; gozar de -, esse sui iuris,
sui iudícii, sui arbítrii; líbere se gérere; hablar con -, ore líbero loqui; no tener -, iuris
alicúius esse; alicúius iuri esse obnóxium;
perder la -, álicui obnóxium fíeri; quitar la a alguien, álicui libertatem erípere; reclamar
plena -, plenam independéntiam flagitare;
tener -, sui iuris esse; suo (próprio) iure vívere.
independentismo: stúdium obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: stúdium suis iúribus vivendi.
independiente: non obnóxius. Sin: liber; sui
iuris (gen).
independientemente: independenter (ab áliqua re). Sin: líbere; solute; per se; per se
ipsum; ad suum arbítrium. Uso: - del deber,
misso offício; - de esta circunstancia, citra
hunc casum; - de la utilidad, separata utilitate; proceder - de algo, neglégere, omíttere,
praetermíttere áliquid; la virtud debe ser
apreciada - de la fortuna, per se virtus sine
fortuna ponderanda est; valuar algo - de toda
otra consideración, áliquid per se ipsum aestimare.
independista: sust fautor obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: fautor suis iúribus
vivendi facultatis // adj próprius stúdii obnoxietatis auferendae.
inderogable: inderogábilis, e. Sin: irrevocábilis.
indescifrable: ininterpretábilis, e. Sin: inexplanábilis; inexplicábilis; inintelligíbilis.
indescriptible: inenarrábilis, e. Sin: indicíbilis; ineffábilis; supra quam dici vel enarrari
potest.
indestructibilidad: inexstinguibílitas, atis f.
Sin: indefectibílitas; immortálitas; condício
indelébilis.
indestructible: indelébilis, e. Sin: perennis.
indeterminable: indeterminábilis, e.
indeterminación: indeterminátio, onis f. Sin:
indefinítio; haesitátio; titubátio; fluctuátio;
dubitátio.
indeterminado: indeterminatus, a, um. Sin:
indefinitus.
indeterminismo: indeterminismus, i m. Sin:
acrísia.
indeterminista: indeterminista, ae m.
India: India, ae f.
indiana: índica, ae f. Sin: tela índica; linum
índicum; téxtile vel textum índicum.
indianismo: (modismo) indismus, i m. Sin:
locútio índica // (ciencia de la lengua y civilización indias) indiológia sive -logīa, ae f.
indianista: indiólogus, i m.
indiano: índicus, a, um. Sin: indus; indianus.
indicador: index, dĭcis mf. Sin: indículus;
signum. Uso: - de camino, signum viárium;
Tecnol, - del color de la cinta, clavícula coloris táeniae; - de espacios, spatiorum indículus; - de funcionamiento, index operationis;
- de incendios, index incendiorum // adj agnitionalis, e. Uso: cartelito -, schédula agnitionalis; dato -, elementum agnitionale.
indicativo: adj indicativus, a, um. Sin: indicatórius // sust Ling, modus (-i m) indicativus.
566
indigesto
índice: index, dĭcis mf. Uso: - alfabético,
index alphabéticus; index in lítteram vel in
lítteras digestus; index litterarum órdine explicatus; - analítico, general, sistemático,
index analýticus, generalis, systemáticus; bibliográfico, index librorum qui inspecti
sunt; - onomástico, nóminum index; - de audiencia (de Radio/TV), index audiéntium; de materias, index rerum (quae pertractantur); - de voces, de vocablos, nominum vel
vocabulorum index.
índico, v. indiano.
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) lentitudo, dĭnis f. Sin: ánimus frígidus vel durus
// (incuria) neglegéntia, ae f. Sin: incúria.
Uso: - religiosa, neglegéntia religionis vel
divini cultus; ad quámlibet religionis formam
se aeque habere, vel se aeque movere.
indiferenciado: indiscretus, a, um.
indiferente: (que no presenta motivo de preferencia) indífferens, entis. Uso: sílaba -,
sýllaba indífferens // (no determinado por sí
a una cosa más que a otra) indífferens. Uso:
- acerca de la comida, indífferens circa victum; ser, mantenerse -, in neutram partem
moveri vel inclinari // (despreocupado) incuriosus, a, um (alicúius rei, áliqua re, in áliqua
re). Sin: néglegens (alicúius rei, in áliqua re,
in áliquem, in áliquid). Uso: - a los valores
espirituales, bonorum ánimi incuriosus; ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vicissitúdinum humanarum; - en materia de
religión, circa religionem néglegens // (que
por nada se conmueve) frígidus, a, um // (sin
interés) me, te, le ... es -, meā, tuā, suā ... nihil
ínterest; nihil omnino curare de + abl; áliquid
parum (vel mínime, vel nihil) curare. Uso:
eso me es -, nihil ad me; nihil ad me áttinet.
indiferentemente: (indistintamente) indifferenter. Sin: indiscriminatim; nullo discrí-
mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin:
neglegenter // (con frialdad) frígide.
indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin:
lentitudo ánimi indifferentis. Uso: - político,
religioso, indifferentismus políticus, religiosus.
indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: indifferentismi fautor vel sectator.
indígena: adj indígenus, a, um; indígena, ae
mf y n. Sin: vernáculus; nostras, atis mf y n.
Uso: bebida -, indígena pótio; buey -, bos indígenus; clero -, clerus indígena vel indígenus; clerus ex indígenis delectus; gallinas -,
gallinae nostrates vel vernáculi géneris; lengua -, sermo vernáculus; palabras -, verba
nostrátia; vino -, indígena vinum // sust indígena, ae mf; indígenus, i m. Sin: aborigo,
gĭnis m; autóchthonus; autochthon, ŏnis m.
Uso: poblaciones -, aborígines vel aborígenes, um mpl; productos -, doméstica, orum
npl.
indigerible: (que no se puede digerir) indigeríbilis, e // (de muy difícil digestión) diffícilis
concoctu // fig intolerábilis, e.
indigestible: indigestíbilis, e; v. indigerible.
indigestión: indigéstio, onis f. Sin: indigestus, us m; crúditas; cruditátio; mala concóctio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
-, est mihi stómachus vitiatus.
indigesto: (difícil de digerir) diffícilis ad
concoquendum. Sin: gravis // (que está sin
digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus;
crudus; non concoctus // (fig, confuso, desordenado) indigestus. Sin: confusus; perturbatus; sine órdine // (áspero, difícil en el trato)
molestus, a, um. Sin: incómmodus; importunus.
567
indignación
indignación: indignátio, onis f. Sin: ira, ae f.
Uso: ver con -, iniquo ánimo ferre.
indignado: iratus, a, um (contra alguien, álicui; de algo, de áliqua re). Uso: estar -, stomachari (contra alguien, álicui).
indignar: indignationem movere álicui // indignarse, irasci (contra alguien, álicui; por
algo, de áliqua re; de que, quod + indic o
subj). Sin: indignari (por algo, áliquid vel de
áliqua re); suscensēre intr (contra alguien,
álicui).
indio: (adj, de la India) índicus vel indus, a,
um ; (- de América) indianus, a, um // sust Indianus, i m. Sin: Indianus vel Indus Americanus; autochton Americanus // (metal)
índium, ii n.
indirect (Inform), indirecto: indirectus, a, um.
indirectamente: indirecte. Sin: per indirectum; modo non directo.
indisciplina: indisciplinátio, onis f. Sin: nulla
disciplina; inordinátio.
indisciplinado: indisciplinatus, a, um. Sin:
indócilis; effrenatus; effrenus; immodestus;
disciplinae impatiens; nulla disciplina coércitus.
indiscriminadamente: indiscriminatim. Sin:
indiscrete.
indiscriminado: indiscriminatus, a, um.
indiscutible: indiscussíbilis, e. Sin: indisputábilis; indubitábilis; indúbius; irrefutábilis.
Uso: ser -, dubitandum non esse (de áliqua
re); sine controvérsia esse; in controvérsiam
vocari non posse; es una verdad -, véritas est
de qua nulla controvérsia fíeri potest.
indiscutiblemente: indiscussibíliter. Sin: indisputabíliter; indubitabíliter; indubitanter;
indubitate; indubitato; procul dúbio; sine
dúbio; sine controvérsia; nulla contentione.
indiscutido: indiscussus, a, um. Sin: non discussus; indisputábilis; irrefutábilis; certíssimus.
indisolubilidad: indissolubílitas, atis f. Sin:
perpetúitas; perénnitas; dissolvi non posse;
indissolúbilis vel inexplicábilis nexus (-us m)
vel nodus (-i m). Uso: - del matrimonio, perpetúitas matrimónii; indissolúbile matrimónii
vínculum.
indisoluble: indissolúbilis, e. Sin: insolúbilis; indissociábilis; non dissolúbilis; haud solúbilis.
indisolublemente: indissolubíliter. Sin: insolubíliter; inexplicábili nexu vel nodo.
indispensabilidad: indispensabílitas, atis f.
Sin: necéssitas.
indispensable: indispensábilis, e. Sin: pernecessárius. Uso: es - que, necesse est ut +
ac e inf.
indisponible: impromptus, a, um. Sin: imparatus; non paratus; non in promptu.
indisposición: (falta de disposición) ánimus
alienus. Sin: voluntas aliena; malevoléntia //
(desazón o quebranto leve de la salud) valetudo, dĭnis f. Sin: incómmoda (vel adversa,
vel infirma) valetudo; incómmodum; brevis
aegrotátio vel aegritudo (-dĭnis f). Uso: - improvisa, (córporis) offénsio; por -, propter valetúdinem; valetúdine impeditus // alegar -,
valetúdinem excusare; ser atacado de una -,
valetúdine vel incómmoda (adversa, infirma)
valetúdine áffici, córripi, tentari; tener una -,
léviter aegrotare; tener una ligera -, perlévi-
568
indulgencia
ter commoveri.
indispuesto: (que se siente algo enfermo) léviter aegrotans.
indistinguible: indiscriminábilis, e. Sin: indistinctus.
individuación: individuátio, onis f. Sin: determinátio; singularizátio; singularis definítio.
individual: (perteneciente o relativo al individuo) individualis, e. Uso: exigencia -, individualis exigéntia // (propio y característico
de alguien o algo) próprius.
individualidad: individuálitas, atis f. Sin:
singuláritas; própria natura // (originalidad)
propríetas ingénii.
individualismo: (doctrina filosófica) individualismus, i m // (egoísmo) sui cómmodi stúdium. Sin: effrenatus amor sui.
individualista: sust individualista, ae mf.
Sin: individualismi fautor (partidario del individualismo); sui cómmodi effrenatus fautor
(propenso al individualismo) // adj individualísticus, a, um. Sin: sui cómmodi studiosus.
individualmente: singillatim. Sin: singulatim; viritim; per síngula cápita.
individuar: individuare // fig síngula definire; nominatim circumscríbere; singillatim
designare; viritim deprehendere.
individuo: adj indivíduus, a, um. Sin: singularis; indivisíbilis // sust indivíduum, i n. Sin:
homo síngulus; singularis homo; persona indivídua; síngula persona. Uso: un - cualquiera, unus quílibet.
indivisibilidad: indivisibílitas, atis f.
Indochina: Indosinae, arum fpl. Sin: paenínsula Indosinensis.
indochino: adj indosinensis, e,
indoeuropeo: adj indoeuropaeus, a, um //
sust Indoeuropaeus, i m.
indogermánico: indogermánicus, a, um.
indogermano: Indogermanus, i m.
índole, v. temperamento.
indoloro: indolórius, a, um.
Indonesia: (archipiélago) Indonésia, ae f //
(Estado) Indonésia. Sin: Cívitas Indonésia;
Foederatae Indonésiae Civitates.
indonesio: adj indonesianus, a, um // sust Indonesianus, i m.
Indostán: Hindustánia, ae f.
indostanés o indostano: adj hindustanus, a,
um // sust Hindustanus, i m.
inducción: (modo de razonar) indúctio, onis
f. Sin: illátio. Uso: por -, per inductionem //
(acción y efecto de inducir) indúctio.
inducido: Fís sucíneum vel eléctricum glomeramen (-mĭnis n).
inductivo: inductivus, a, um.
indulgencia: (facilidad en perdonar o disimular las culpas) indulgéntia, ae f. Sin: cleméntia; lénitas; lenitudo; ánimi lenitudo.
Uso: - con alguno, in áliquem indulgéntia;
demasiada - para con alguien, nímia lenitudo
in áliquem; tener -, indulgēre álicui; indulgenter áliquem habere; indulgéntiā tractare
áliquem // (facilidad en conceder gracias) fa-
569
indulgentemente
cílitas, atis f. Sin: ánimi facílitas // (remisión
que hace la Iglesia de las penas debidas por
los pecados) indulgéntia. Sin: poenae remíssio; indulgéntia ecclesiástica. Uso: - parcial,
indulgéntia partialis; - plenaria, indulgéntia
plenária; cuiusvis vel omnis poenae remíssio;
conceder - plenaria en las condiciones acostumbradas, indulgéntiam plenáriam concédere suetis (vel statis) condiciónibus; ganar,
lucrar - plenaria, indulgéntiam plenáriam acquírere, cónsequi, ássequi.
indulgentemente: indulgenter. Sin: clementer; léniter; remisse; benigne.
indultar: (perdonar a uno una pena) álicui
ignóscere. Sin: álicui crimen condonare; álicui gratiam delicti fácere; poenam álicui remíttere vel condonare.
indulto: (gracia o privilegio extraordinario
concedido a uno) indultum, i n. Sin: concéssio. Uso: - apostólico, indultum apostólicum;
Sedis Apostólicae indultum // (remisión de la
totalidad o parte de una pena) vénia, ae f.
Sin: remíssio poenae. Uso: conceder el -, véniam dare; poenam remíttere; ignóscere álicui.
industria: (maña y destreza o artificio para
hacer algo) sollértia, ae f. Sin: indústria; dextéritas; callíditas; sagácitas // (profesión, oficio) ars, artis f. Sin: artifícium. Uso: ejercer
una -, artem fácere vel factitare // (conjunto
de operaciones materiales ejecutadas para
la obtención, transformación o transporte de
productos naturales) indústria, ae f. Sin: res
industrialis; ars, artis f; artifícium; fabricátio;
indústria quaestuosa; artes quaestuosae, operosae, industriales. Uso: - y comercio, artes
quae quaestus causā tractantur; - concurrentes, operosa artifícia vel artes operosae quae
inter se aemulantur; - doméstica, indústria
doméstica; - mecánica, indústria mechánica
vel machinalis; - metalúrgica, industria me-
tallúrgica; - nacientes, nascéntia operosa artifícia; - textil, indústria téxtilis // - de las bicicletas, birotarum fabricátio vel ars; - de los
servicios, machinalis indústria ad ministéria
spectans; - del vidrio, vitrária ars; introducción de la -, artes et artifícia invéhere; progresar en las -, in quaestuosa indústria (vel
in quaestuosis ártibus) progressum fácere vel
habere // (instalación destinada a dichas operaciones) fábrica, ae f. Sin: officina. Uso: del hierro, fábrica ferri, férrea, ferrária; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
madera, fábrica aerária, materiária.
industrial: (persona que vive del ejercicio
de una industria o es propietario de ella) fabricator, oris m. Sin: ártifex; ártifex operosus;
ártibus déditus; praepósitus industrialis; ergólabus machinalis indústriae. Uso: los -, hómines quaestuosae indústriae (vel quaestuosis
ártibus) addicti // (relativo a la industria) machinárius, a, um Sin: industrialis; quaestuosae artis (gen); ad artes pértinens; ad
quaestuosam indústriam áttinens. Uso: arte -,
quaestuosae indústriae ars; centro -, urbs officinis (vel quaestuosis indústriis) áffluens;
era -, aetas industrialis; escuela -, schola industrialis; schola quā artes quaestuosae docentur; estructuras -, machinales structurae;
naciones -, civitates industriales; la clase de
los -, fabricatorum ordo vel classis; cívium
classis indústriae quaestuosae addicta; cívium ordo quaestuosis ártibus addictus; la
época - moderna, nostra haec machinária
mercansque aetas; profesión -, ars quae (vel
offícium quod) quaestus causā exercetur;
progreso -, progressus industrialis; in quaestuosa indústria (vel in quaestuosis artibus)
progressus.
industrialismo: industrialismus, i m. Sin:
doctrina de indústriae principatu; aetas óperum industriálium; indústriae dominatus (-us
m); machinalis indústriae dispensátio.
570
infalible
industrialista: industrialista, ae m.
industrialización: (introducción de la industria) industrializátio, onis f. Sin: quaestuosae
indústriae invéctio; indúctio indústriae machinalis // (fomento y aumento de la industria) industrializátio. Sin: artificiorum
incrementum; quaestuosae indústriae incrementum; ártium et artificiorum provectus vel
profectus (-us m). Uso: la moderna -, hodiernum quaestuosae indústriae incrementum;
una brusca -, nimis properatus ártium et artificiorum proventus; fomentar la - de una nación, nationem ad quaestuosae indústriae
incrementum provéhere vel addúcere.
industrializar: (introducir la industria)
quaestuosam vel machinalem indústriam
(quaestuosas vel machinales indústrias) invéhere vel indúcere. Uso: naciones altamente -,
civitates machinali indústriā máxime progressae; nationes quaestuosā indústriā provectíssimae; países que se van industrializando,
regiones ad artes operosas (vel ad operosa artifícia) spectantes // (fomentar y aumentar la
industria) quaestuosam indústriam fovere,
augere, amplificare.
inédito: inéditus, a, um. Sin: nondum éditus
vel vulgatus; nondum in lucem datus vel éditus; nondum foras datus. Uso: escritos -,
scripta nondum vulgata.
inefabilidad: ineffabílitas, atis f.
inefable: ineffabilis, e. Sin: indicíbilis; inenarrábilis; haud effábilis.
inefablemente: ineffabíliter. Sin: inenarrabíliter.
ineficiencia: inefficiéntia, ae f.
inelegible: ineligíbilis, e. Sin: non eligíbilis.
ineptitud: ineptitudo, inis f. Sin: inéptia; imperítia; inscítia.
inepto: ineptus, a, um. Sin: imperitus;
ínscius; non aptus.
inerrancia: errorum immúnitas.
inescrutable: inscrutábilis, e. Sin:
perscrutábilis; non vestigábilis.
im-
inexpiable: inexpiábilis, e. Sin: non expiábilis.
inexplicable: inexplicábilis, e. Sin: inextricábilis; obscurus; occultus.
inexplicablemente: inexplicabíliter. Sin:
néscio quo modo (= no sé cómo); confuse; involute; occulte; secreto (= secretamente); arcano (= misteriosamente).
inextinguible: (no extinguible) inexstinguíbilis, e. Sin: non exstinguíbilis; indelébilis;
qui exstingui nequit vel non potest // (que no
puede contenerse) effrenatus, a, um. Sin:
irrefrenábilis; qui coërceri non potest. Uso:
risa -, magnus vel cachinnábilis risus.
infalibilidad: infallibílitas, atis f. Sin: erroris
immúnitas, vacúitas; errare non posse. Uso: pontificia, infallibílitas papalis; proclamar la
- del Sumo Pontífice, Pontíficem Máximum
falli néscium pronuntiare.
infalible: (que no puede engañar) fállere
néscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non
fallax; qui errare non potest; qui ab omni errore liber est; qui ab omni errandi perículo
vácuus est. Uso: verdades -, res numquam
fallentes; razonamiento -, rátio haud fallax //
(que no puede engañarse) qui numquam
fállitur. Sin: falli néscius; in quem error non
cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: indubitatus; indúbius.
571
infaliblemente
infaliblemente: infallibíliter. Sin: procul
dúbio; sine dúbio; certe vel certo.
infalsificable: incorruptíbilis, e.
infamante: ignominiosus, a, um. Sin: contumeliosus; probrosus; malédicus; maledicens.
infamar: infamare (áliquem). Sin: infámiam
inferre (álicui); infámiā aspérgere (áliquem);
infamem fácere (áliquem).
infante: (hijo legítimo del rey que no era inmediato sucesor del reino) e domo régia princeps. Sin: fílius regis vel régius; puer (vel
iúvenis) régius; adulescens (vel iúvenis) régii
sánguinis; adulescens (vel iúvenis) régio sémine ortus.
infantería: peditatus, us m. Sin: pédites, um
mpl. Uso: militar en la -, stipéndia pédibus
fácere.
infanticidio: infanticídium, ii n.
fecciones de vario género, infectiones várii
géneris.
infeccioso: (que causa infección) tábidus,
a, um Sin: contagiosus tabíficus; péstilens,
entis // (que se difunde con la infección) contagione vulgatus. Uso: enfermedad -, contágio, onis f.
infectivo, v. infeccioso.
inferioridad: inférior condício, locus, gradus. Sin: humílitas, atis f.
inferiormente: inférius. Sin: infra; inferne.
infernal: infernalis, e. Sin: infernus; ínferus
// fig diabólicus; tenebrosus; vaférrimus.
infestación: infestátio, onis f. Sin: moléstia;
vexátio; persecútio.
infestar: (apestar) infestare // (causar estragos con hostilidades) vastare. Sin: populare;
depopulare.
infarto: infarctus vel infartus, us m. Uso: cardíaco, infarctus cordis; cordis incómmodum; - de miocardio, infartus myocárdii;
murió de - cardíaco, e cordis incommodo
mórtuus est.
infiel: (que no profesa la fe considerada
como verdadera) infidelis, e // los -, infideles.
infatigablemente: infatigabíliter. Sin: indefatigabíliter; indefesse; indefessim.
infierno: infernus, i m. Sin: ínferi, orum
mpl; inferna, orum npl; locus infernus; damnationis sedes; sceleratorum sedes fpl; locus
tormentorum. Uso: arrancar almas al -, e superbo Sátanae dominatu in Dei filiorum libertatem vindicare.
infatigable: infatigábilis, e. Sin: indefatigábilis; infatigatus; indefatigatus.
infatuación: infatuátio, onis f. Sin: flagrántia; aestuátio; elátio; incénsio.
infatuado: infatuatus, a, um. Sin: áestuans;
flagrans; elatus.
infección: contágio, onis f. Sin: contaminátio; contactus, us m; morbi contágio. Uso: in-
infiernillo: fóculus aethanólicus.
infiltración: manátio, onis f. Sin: permeátio;
percolátio; penetrátio.
infinidad: (calidad de infinito) infínitas, atis
f. Sin: infinítio. Uso: - del espacio, imménsitas; - del tiempo, aetérnitas; - del número, in-
572
influencia
numerabílitas // (fig, gran muchedumbre) ingens vel immensus númerus. Sin: immensa
(vel infinita, vel innumerábilis) multitudo.
Uso: me tienen ocupado una - de asuntos,
plúrimis negótiis distíneor; pretende que hay
una - de mundos, ait innumerábiles esse mundos; - de veces, sescénties; míllies, persaepe.
infinitesimal: infinitesimalis, e. Sin: infinitus; mínimus; in infinitum deductus vel
productus. Uso: cálculo -, cálculus infinitesimalis; rátio in infinitum producta; mathemáticae computationes in infinitum
productae; dividido en partes -, in infinitum
divisus; partes -, partes in infinitum divisae.
infinitivo: adj infinitivus, a, um. Sin: infinitus. Uso: - histórico, infinitivus históricus,
descriptivus, narrativus // (modo -) infinitivum, i n. Sin: infinitum; modus infinitus, infinitivus, indefinitus.
infinito: (que no tiene ni puede tener fin) infinitus, a, um. Sin: fine carens; sine fine //
(que no tiene límites) immensus, a, um //
(muy extenso) máximus, a, um. Sin: ingens //
(muy duradero) perpétuus, a, um. Sin: infinitus; aeternus // hasta lo -, in infinitum vel in
immensum; multiplicar hasta lo -, rem in immensum amplificare.
inflación: (acción y efecto de inflar) inflátio,
onis f // (alza general de los precios y aumento de la circulación monetaria) inflátio,
onis f. Uso: - monetaria, inflátio pecuniária,
monetalis; pecúniae inflátio; nummorum inflátio; rei nummáriae nimíetas; nímius rei
nummáriae auctus (-us m); pecúniae vílitas;
vilescentis pecúniae nimíetas; padecer -, vilitate nummorum laborare // (fig, excesiva
emisión de billetes en remplazo de moneda)
charta nummária nímia ac vilescens; chartae
nummáriae nímiae ac vilescentis edítio.
inflacionario o inflacionista: (perteneciente
o relativo a la inflación) ad nummorum inflationem pértinens; (que es causa de inflación) inflationem fovens.
inflador: sufflatórium, ii n. Sin: conflatórium; ántlia pneumática.
inflamable: inflammábilis, e. Sin: fácilis ad
exardescendum; igni concipiendo aptus vel
idóneus.
inflamación: inflammátio, onis f. Uso: - de
los pulmones, inflammátio pulmonum.
inflamar: inflammare // inflamarse, inflammari.
inflamatorio: inflammatórius, a, um.
inflar: inflare. Sin: sufflare; tumefácere.
inflexión: infléxio, onis f. Sin: fléxio; flexura; flexus vel inflexus, us m Uso: - de la
voz, vocis fléxio vel flexus.
inflorescencia: (forma de agruparse las flores en una planta) inflorescéntia, ae f // (conjunto de estas flores) flores, um mpl.
influencia: (acción y efecto de influir) afféctio, onis f. Sin: effectus, us m; tactus, us m;
vis. Uso: - del cielo, afféctio caeli, vis caelestis; - del sol, de la luna, solis, lunae tactus vel
effectus; - de los astros, afféctio vel vis astrorum; - benéfica, vis et utílitas; - dañosa, vis
nóxia; - perniciosa, perniciosus afflatus (-us
m); ejercer una - dañosa, nocere; obesse;
ejercer una - útil sobre alguien o alguna
cosa, prodesse álicui, álicui rei vel ad áliquid;
iuvare vel adiuvare áliquem vel áliquid; estar
bajo la - de algo, áliqua re moveri, regi, duci
et regi; tener -, valere ad áliquid (faciendum);
vim habere vel afferre ad áliquid; no tener
ninguna -, nihil valere in áliqua re // (ha-
573
influenza
blando del influjo de un escritor o forma literaria) imitátio, onis f. Uso: en Tácito se observa fácilmente la - de los modelos griegos,
in Tácito Graecorum exemplárium imitátio
fácile perspícitur // (autoridad) auctóritas,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse
magna auctoritate // (poder) poténtia, ae f.
Uso: - como senador, senatória poténtia; por
mi - personal, poténtiā mea; tener -, plúrimum pollere; conseguir -, poténtiam cónsequi // (valimiento) grátia. Uso: tener -, valere;
grátiā florere vel valere; no tener ninguna -,
nihil grátiā valere vel posse // (importancia)
momentum, i n // (gracia e inspiración que
Dios envía interiormente a las almas) inspirátio, onis f. Sin: grátia.
influenza, v. gripe.
influjo: (acción y efecto de influir) influxus,
us m. Sin: inflúxio, impúlsio; impulsus, us m;
afflatus, us m; vis (sin gen y dat); efficácia;
efficácitas; efficiéntia; v. influencia. Uso:
ejercer un grandísimo -, máximum pondus
habere; estar bajo el - de alguien, ab áliquo
moveri ac duci; sentir profundamente el - del
cristianismo, christianam fidem pénitus combíbere // (fig, inspiración, impulso) instinctus (-us m) vel afflatus divinus // (flujo de la
marea) v. flujo.
información: (acción y efecto de informar)
informátio, onis f. Sin: nuntiátio; relátio; núntium; núntius; núntia (-orum npl); notítia.
Uso: - bursátil, de re nummária communicátio vel enuntiátio; - deportiva, lúdicra, orum
npl; gýmnica, orum npl; de ludis relátio; - extranjera, exterarum géntium núntia; - internacional, informátio internationalis; - local,
nostrae res (rerum fpl); - meteorológica, núntius meteorológicus; - nacional, pátriae núntia; ex universa natione núntia; - radial,
televisiva, núntium radiophónicum, televisíficum; medios de -, instrumenta informationis; oficina de informaciones, offícium
informatórium; sedes núntiis exquirendis //
dar informaciones, certiorem fácere; nuntiare; notítias dare, trádere, afferre, praebere,
suppeditare; sacar, recabar informaciones,
informationes capéssere; notítias exquírere,
requírere, súmere, indagare, investigare; recibir informaciones, certiorem fíeri; cognóscere, novisse, díscere, edíscere, edoceri;
informationes accípere; habere cógnitum vel
compertum // (averiguación juridica y legal)
quáestio, onis f. Uso: - de testigos, téstium
interrogátio; - sumaria, compendiária inquisítio.
informado: edoctus, a, um. Sin: certior factus.
informador: informator, oris m. Sin: nuntiator; relator; núntius.
informal: informalis, e.
informar: (enterar) nuntiare. Sin: certiorem
fácere áliquem de áliqua re.
informática: informática, ae f. Sin: disciplina informática vel informatória; ars computatória. Uso: historia de la -, história
ordinatralis; peritos en -, periti rei ordinatralis.
informático: informáticus, a, um. Sin: computatralis, e; ordinatralis, e. Uso: gusano -,
vermis (-is m) ordinatralis; sistema -, systema
ordinatrale.
informativo: (que informa) informativus, a,
um. Sin: informatórius; nuntiatórius.
informe: (noticia que se da) notítia, ae f //
(acción y efecto de informar) informátio, onis
f. Sin: relátio; núntius. Uso: - administrativo,
rátio rerum administrandarum; - escrito, oral,
relátio scripta, oralis; - diplomáticos, jurídicos, privados, públicos, relationes diplomáti-
574
ingreso
cae, iurídicae, privatae, públicae; - meteorológico, núntius meteorológicus; núntius de
áëris statu mutationibusque; - supletorio, correlatum, i n; - del médico, médici relátio //
dar un - , edocere. Sin: admonere; commonere; monere; dar, pedir, exigir un - administrativo, rationem rerum administrandarum
réddere, expóscere, exígere // (exposición
oral ante el tribunal) informátio oralis.
infracción: infráctio, onis f. Sin: transgréssio; violátio. Uso: - de tránsito, delictum viatórium.
infractor: violator, oris m. Sin: legírupa, ae
m; qui legem rumpit. Uso: - de tránsito, peccator viatórius vel viárius; neglector regularum viariarum.
infraestructura: substrúctio, onis f. Uso: económica, substrúctio oeconómica.
infraganti o in fraganti, v. delito.
infrangible: infrangíbilis, e. Sin: infrágilis;
non frágilis; non fractus; numquam fractus.
infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus,
a, um. Sin: subscriptus.
infrecuencia: infrequéntia, ae f. Sin: ráritas.
infusión: infúsio, onis f // (producto obtenido
por -) (p)tísana, ae f. Sin: decoctum; pótio.
Uso: - de genciana, pótio gentianina.
infuso: infusus, a, um. Sin: índitus. Uso:
ciencia -, sciéntia infusa vel índita; ínsita
menti doctrina.
infusorio: adj infusórius, a, um // sust ánimal
infusórium. Sin: bestíola infusória.
ingeniería: ars (vel disciplina, vel sciéntia)
machinalis. Sin: machinariorum vel artificio-
rum doctrina; doctorum machinariorum rátio.
Uso: - civil, sciéntia aedificatorum.
ingeniero: ingeniárius, ii m. Sin: machinator;
machinárius; doctor machinalis vel machinárius; peritus machinárius. Uso: - civil, doctor
aedilis; - electricista, electroingeniárius;
ingeniárius electricitatis; - militar, miles
munitor; - de minas, doctor machinárius
metallis extrahendis; cuerpo militar de ingenieros, militárium machinatorum (vel machinariorum, fabrûm vel fabrorum) corpus
(-pŏris n).
ingenio: (fábrica de azúcar) saccharifícium,
ii n.
ingeniosamente: ingeniose. Sin: acute;
sollerter.
ingerencia, v. injerencia.
Inglaterra: Anglia, ae f. Sin: Britannia.
inglés: adj ánglicus, a, um. Sin: británnicus.
Uso: literatura -, lítterae ánglicae // sust Anglus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa)
ánglicum, i n. Sin: ánglica vel Anglorum lingua; ánglicus vel Anglorum sermo. Uso: hablar -, ánglice loqui; Anglorum linguā (vel
sermone) loqui.
ingobernable: irregíbilis, e. Sin: non gubernábilis.
ingratitud: ingratitudo, dĭnis f. Sin: ingratus
ánimus; ingrata voluntas; ímmemor beneficiorum ánimus.
ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratíficus;
ímmemor benefícii vel beneficiorum.
ingravidez: agrávitas, atis f.
ingreso: (caudal que entra en poder de uno)
575
inhabilitación
réditus, us m. Sin: quaestus (-us m).
mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris assuefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mystarum sermo.
inhabilitación: inhabilitátio, onis f.
inhabilitar: inhábilem fácere.
inhabitable: inhabitábilis, e. Uso: satélite -,
satelles (-lĭtis mf) inhabitábilis.
inhabitación: inhabitátio, onis f.
inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus;
habitatóribus vácuus.
inhalación: (Med, acción de aspirar un
vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso:
hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar
sobre o en) inhalátio, onis f. Sin: inhalatus,
us m.
inhalador: inhalatórium, ii n. Sin: vaporis
(vel fumi) effusórium; médici áëris effusórium.
inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso:
- éter, áethera absorbēre.
inherencia: coniúnctio, onis f. Sin: congruéntia.
inhibición: inhibítio, onis f. Sin: vétitum;
interdictum.
inhibitorio: inhibitórius, a, um.
inhumación: inhumátio, onis f.
iniciación: initiátio, onis f. Uso: - sexual,
initiátio sexualis; - en la práctica de un culto,
in sacra introdúctio; - en las reglas de una
sociedad, introdúctio; admíssio; recéptio.
iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus;
receptus; (empezado) coeptus // (miembro de
una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin:
iniciador: adj incohativus vel inchoativus, a,
um. Uso: verbo -, incohativum verbum // sust
initiator, oris m. Sin: incohator vel inchoator;
inceptor.
inicial: initialis, e. Sin: primordialis.
iniciar: (álicui rei) initiare. Sin: incípere; inchoare; inítium cápere, fácere, súmere. Uso:
- al estudio del griego, graecis lítteris initiare;
- una magistratura, magistratum inire vel íngredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
adulescéntiā // iniciarse, initiari. Uso: - al sacerdocio, sacerdótio initiari; iniciarse en los
estudios, en las letras, stúdiis, lítteris initiari.
iniciativa: (idea que sirve para iniciar una
acción) consílium, ii n. Sin: propósitum; impulsus, us m; propósitum susceptum // (acción del que propone o hace una cosa por
primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual,
inceptum unīus cuiusque vel cuiusvis; - individuales, quae a síngulis suscipiuntur incepta; libre -, líbera consília inceptaque npl;
- privada, privata singulorum áctio; privatum
singulorum inceptum; - propia, inceptum suā
sponte ínitum; tomar una -, inítium fácere
alicúius rei // (capacidad de emprender, inventar, etc.) indústria, ae f. Sin: návitas;
sollértia; ingénium; celéritas ingénii; ánimus
promptus; libertas in agendo. Uso: - privada,
privata singulorum indústria, návitas; privatorum libertas in agendo; por propia -, meā,
tuā, suā sponte; hombre de pronta - para ...,
homo semper promptus paratusque ad ...;
lleno de -, indústrius; ingeniosus, sollers (ertis) // (acción de adelantarse a los demás
en hablar u obrar) tomar la -, alicúius rei vel
consílii príncipem esse // (derecho de hacer
una propuesta; acto de ejercerlo) auctóritas,
atis f. Sin: consílium. Uso: por - de alguno,
576
inmensurable
auctoritate alicúius; auctore áliquo; por mi -,
me auctore; por - de él, eo auctore; por - privada, privato consílio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicúius rei, ad áliquid, ut ...;
quien toma una -, alicúius rei auctor; impulsor; suasor; por - mía, tuya, de él, meā, tuā,
suā voluntate; que ha tomado la - de la restitución, auctor in restituendo.
inicio, v. comienzo.
inigualable: singularis, e. Sin: únicus; máximus vel summus; incomparábilis; nulli comparandus (dicho de personas).
inimaginable: incogitábilis, e. Sin: inexcogitábilis; non imaginábilis.
ininteligible: inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis; non intelligíbilis.
injerencia: ingeréntia, ae f. Sin: interposítio;
interventus, us m. Uso: - de uno, interpósita
alicúius auctóritas vel ópera; interpósitum alicúius consílium.
injerirse: consílium (vel auctoritatem, vel
óperam) interpónere in áliqua re vel in
áliquid.
injertar: insérere. Sin: emplastrare.
injerto: insítio, onis f. Sin: emplastrum;
(rama) súrculus; propago, gĭnis f // (operación quirúrgica) implantátio; transplantátio.
injuriar: insultare áliquem, in áliquem, álicui. Sin: contuméliam (vel contumélias) in
áliquem inícere; contuméliā (vel contuméliis)
áliquem affícere; contuméliam (vel contumélias) álicui dícere, fácere, impónere // ser injuriado, contuméliā (vel contuméliis) áffici.
injustamente: iniuste. Sin: iniúrie; per iniúriam; immérito; inique.
injustificable: inexcusábilis, e. Sin: haud excusábilis.
injustificado: non iustificatus. Sin: non excusatus; non probatus; illegítimus.
inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: incontaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada,
Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis
labis vel primae labis expers; Virgo sine labe
originali concepta; Inmaculada Concepción
de María, Immaculata Mariae Virginis Concéptio.
inmadurez: immatúritas, atis f. Sin: acérbitas; imperítia.
inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus;
crudus; nondum maturus.
inmanencia: immanéntia, ae f.
inmanentismo: immanentismus, i m.
inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: immanentismi sectator.
inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorporalis; incorpóreus; non materialis.
inmaterialidad: immateriálitas, atis f. Sin:
incorporálitas.
inmediación: proxímitas, atis f. Sin: nullīus
morae interposítio; témporis proxímitas.
inmediato: immediatus, a, um. Sin: próximus.
inmensidad: imménsitas, atis f. Sin: immensum; infínitas. Uso: - del espacio, immensum
sidéreum.
inmensurable, v. inconmensurable.
577
inmersión
inmersión: immérsio, onis f. Sin: demérsio.
Uso: línea máxima de - (en las naves), immersionis vel demersionis limes (-mĭtis m).
ánimi.
inmovilismo: inértia, ae f. Sin: desídia.
inmigración: immigrátio, onis f. Sin: migrátio; adventus, us m. Uso: - ilegal, immigrátio
illegalis.
inmovilización: motūs impedítio.
inmigrante: immigrator, oris m. Sin: ímmigrans, antis; ádvena. Uso: - legal, ímmigrans
legalis vel legítimus; - ilegal, immigrator illegalis vel illegítimus.
inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohibere; immóbilem fácere, retinere, tenere.
Uso: - un capital, pecúniam otiosam tenere.
inmiscuirse: immisceri vel se immiscere álicui rei. Sin: implicari vel se implicare áliqua
re.
inmunitario: immunitárius, a, um.
inmigrado: ádvena, ae m. Sin: alienígena.
inmigrar: immigrare (in áliquem locum).
Sin: migrare.
inmoral: immoralis, e. Sin: inhonestus; turpis.
inmoralidad: immorálitas, atis f. Sin: pérditi
mores mpl; morum corrúptio, depravátio,
právitas, pervérsitas, inhonestas.
inmoralismo: morálium recusátio legum.
inmortalizar: aeternare. Sin: immortalitatem
álicui donare; immortalitate áliquem donare;
áliquem immortalitati commendare vel consecrare; áliquem immortalitatis glóriā affícere; áliquid immortalitati trádere //
inmortalizarse, immortalitatem sibi párere.
Sin: immortalem cónsequi glóriam.
inmóvil: (que no se mueve) immóbilis, e.
Sin: immotus; stábilis // (fig, firme, invariable) v. inmutable.
inmovilidad: immobílitas, atis f. Sin: stabílitas // fig constántia; fírmitas; immobílitas
inmovilizado: impeditus, a, um. Sin: retentus; cohíbitus; immóbilis; immóbilis factus //
fig iners; otiosus.
inmunidad: immúnitas, atis f. Sin: exémptio;
vacátio. Uso: - personal, local, real, immúnitas personalis, localis, realis.
inmunización: morborum parta immúnitas.
inmunizar: immunem réddere.
inmunología: immunológia sive -logīa, ae f.
inmunológico: immunológicus, a, um.
inmunólogo: immunólogus, i m. Sin: morborum immunitatis doctor.
inmutabilidad: immutabílitas, atis f. Sin:
stabílitas // fig constántia, ae f. Sin: fírmitas.
inmutable: immutábilis, e. Sin: incommutábilis; firmus; constans; haud mutábilis; semper idem; mutari néscius.
innatismo: innatismus, i m.
innato: innatus, a, um. Sin: ingénitus; congénitus, ínsitus, nativus, naturalis, naturā índitus.
innominado: innominatus, a, um. Sin: non
578
insalivación
nominatus.
innovación: innovátio, onis f. Sin: renovátio;
novátio; novamen (-mĭnis n); novatus, us m.
Uso: - litúrgicas, innovationes litúrgicae; tecnológicas, novitates téchnicae.
innovador: adj innovatórius, a, um // sust innovator, oris m. Sin: novator; instaurator; reformator.
inocentada: ludificátio, onis f.
inocular: inoculare // fig ingérere. Sin: insérere; infúndere; immíttere.
inodoro: (recipiente para excrementos) sella,
ae f. Sin: sella familiárica vel pertusa.
inolvidable: quem (quam, quod) oblivisci
non póssumus. Sin : memoriā dignus; cuius
memória erit sempiterna; indelébilis; non
oblitterábilis.
inoperable: insecábilis, e. Sin: chirúrgiā vel
chirúrgice non curábilis.
inorgánico: inorgánicus vel anorgánicus, a,
um. Sin: inanimatus; inánimus; inanimalis //
(falto de la conveniente ordenación de las
partes) incompósitus, a, um. Sin: incónditus;
incóngruens; dissipatus.
inoxidable: inoxydábilis, e. Sin: non oxydábilis.
input (Inform): (entrar datos) data indúcere
// (entrada de datos) ínitus, us m. Uso: - y
output, (datorum) ínitus exitusque.
inquilinato: inquilinatus, a, um. Sin: inquilini habitátio, condício, status (-us m).
inquilino: inquilinus, i m. Sin: locatárius;
conductor; áedium conductor; domus con-
ductíciae íncola vel habitator. Uso: - de vivienda, aédium conductor vel inquilinus.
inquinamento: inquinamentum, i n. Sin:
contaminátio; inquinátio; pollútio.
inquinar: inquinare. Sin: contaminare;
pollúere; infícere.
inquiridor: quaesitor, oris m. Sin: inquisitor.
inquirir: inquírere. Sin: conquírere; exquírere; quáerere; indagare; investigare; pervestigare.
inquisición: (acción de inquirir o investigar)
inquisítio, onis f. Sin: quáestio; investigátio,
pervestigátio; indagátio // (tribunal eclesiástico) inquisítio, onis f. Uso: Sagrada -, sacrum iúdicum consílium contra háeresim.
inquisidor: (investigador) inquisitor, oris m.
Sin: inquirens, entis; investigator, pervestigator; quaesitor; explorator // (juez de la inquisición) inquisitor, oris m. Sin: intra
iúdices contra háeresim cooptatus vel adlectus.
inquisitivo: inquisitivus, a, um. Sin: veritatis
studiosus. Uso: dialéctica -, dialéctica inquisitiva.
inquisitorio: inquisitórius, a, um.
insaciabilidad: insatiabílitas, atis f. Sin: insatíetas.
insaciable: insatiábilis, e. Sin: insaturábilis;
inexplébilis; nihil satis habens; in nulla re acquiescens.
insacular: in cápsulam (vel in pýxidem, vel
in alvéolum) inícere.
insalivación: insalivátio, onis f. Sin: salivária
579
insalivar
subáctio; ope salivae mollítio, (h)umectátio.
insalivar: salivā (h)umectare. Sin: salivā madefácere, illínere, úngere, inúngere, mollire,
(h)umectare, (h)umefácere.
inscripción: inscríptio, onis f. Sin: - mural,
parietal, inscríptio muralis, parietalis; v. grafito.
insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis
(vel bestíolis) internecivus vel internicivus //
sust insecticídium, ii n. Sin: insecticidale, is
n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); venenum insecticidale; venenum insectis internecivum. Uso: - contra las moscas, venenum
muscis internecivum.
insectívoro: adj insectívorus, a, um. Sin: insectorum vorax. Uso: planta -, planta insectívora // sust ánimal quod insectis páscitur vel
véscitur.
insecto: insectum, i n. Sin: bestíola; insectum
ánimal; mínima bestíola.
insensibilidad: (falta de sensibilidad) insensibílitas, atis f. Sin: torpor; stupor (córporis,
in córpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: hallarse en un estado de -, obduruisse; torpere;
stupere; rigere // (dureza de corazón) durítia
sive duríties (ánimi). Sin: inhumánitas; hebetátio ánimi; plúmbeum cor; plúmbeus (vel
lentus, vel obcallatus) ánimus; ánimus durus
vel lentus. Uso: - frente al dolor, indoléntia.
insensible: (que carece de facultad sensitiva
o que no tiene sentido) insensíbilis, e. Sin: insénsilis; haud vel non patíbilis; sensu (vel
sénsibus) carens vel expers; nihil sentiens.
Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sénsibus alienatum esse // (que no siente las
cosas que causan dolor y pena o mueven a
lástima) inhumanus, a, um. Sin: durus;
férreus; plúmbeus; tórpidus. Uso: - en lo es-
piritual, in rebus spirituálibus plúmbeus; frente al dolor, índolens, entis; ser - a algo,
áliquid non sentire; non tangi vel moveri áliqua re; volver -, hebetare; obtúndere, retúndere; volverse -, occalléscere, obstupéscere;
hebetéscere; percalléscere // (imperceptible)
non apparens. Uso: pérdidas -, non apparéntia damna; hacer progresos -, paene nihil profícere.
insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gradatim; sensim sine sensu.
inseparable: inseparábilis, e. Sin: indissociábilis; indissolúbilis; indivisíbilis.
inseparablemente: inseparabíliter. Sin: indissolubíliter; indissociabíliter; indivisibíliter; indivisim.
inserción: insértio, onis f. Sin: insertátio.
Uso: - en la sociedad, insértio in societatem.
insignia: (distintivo, divisa honorífica) insigne, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso:
Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare
// (imagen o medalla de un grupo) stemma,
ătis n. Sin: signum // (bandera, estandarte)
vexillum, i n.
insinuación: (acción y efecto de insinuar o
insinuarse) insinuátio, onis f // (exordio) insinuátio // (cosa que se da a comprender sin
decirla claramente) obliqua senténtia u orátio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, ambigua verba; hacerle a uno secretamente una
- falsa, fictum áliquid ad aures (vel in aures)
alicúius insusurrare; hacer insinuaciones en
perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel
perplexe) dícere de áliquo; áliquem oblique
perstríngere.
insinuante: insínuans, antis. Sin: blándiens,
blandus; blandífluus; blandíloquus; suadens.
Uso: elocuencia -, blandiloquéntia; blandiló-
580
insospechado
quium; olor -, blandífluus odor; palabras -,
suadéntia verba.
insinuar: (dar a entender algo indicándolo
ligeramente) insinuare. Sin: inícere; insérere;
álicui áliquid significare; obscure iácere;
iácere de áliqua re // fig inspirare. Sin:
instillare; suadere // insinuarse, insinuari.
Sin: se insinuare; sérpere; illabi. Uso: - en el
ánimo de una persona, se insinuare álicui;
grátiam alicúius sibi conciliare; - en la intimidad de alguno, insinuare se in familiaritatem
alicúius; in alicúius familiaritatem pénitus intrare; insinuare se vel immérgere se in consuetúdinem alicúius.
insociabilidad: insociabílitas, atis f. Sin: insociálitas; incivílitas; solitúdinis amor; solitáriae vitae cupido.
insociable o insocial: insocialis, e. Sin: societate alienus; agrestis; rústicus; incultus.
insolación: (acción y efecto de insolar) insolátio, onis f // (malestar o enfermedad por
una exposición excesiva a los rayos solares)
solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermoplégia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole
ictus vel correptus.
insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem
expándere vel siccare // insolarse, sole
córripi.
insoldable: non coaptábilis. Sin: non coagmentábilis ; non glutinábilis.
insólito: insólitus, a, um. Sin: inusitatus.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolubílitas, atis f. Sin: indissolubílitas // (no poder
resolverse o explicarse) inexplicabílitas. Sin:
insolubílitas; obscúritas.
insoluble: (que no se puede disolver) insolú-
bilis, e. Sin: indissolúbilis; non solúbilis //
(que no se puede resolver o explicar) inexplicábilis, e. Sin: inextricábilis; inenodábilis;
insolúbilis; obscurus.
insoluto: insolutus, a, um.
insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas,
cópia. Sin: neglecta solútio; in solvendo débito neglegéntia.
insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in
solvendo néglegens; ad solvendum non idóneus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum)
non esse // sust qui solvendo (vel ad solvendum) non est. Sin: debitorum fraudator; débitor inhábilis vel non idóneus.
insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil.
Uso: pasar las noches -, insomnes dúcere
noctes.
insomnio: insómnium, ii n sive insómnia,
ae f. Sin: insomníetas; insómniae morbus;
privátio somni. Uso: que padece -, insomniosus; insómniae morbo laborans vel affectus;
no sufrir -, insómniis carere; padecer -, insómniis fatigari.
insondable: inexplorábilis, e. Sin: impenetrábilis; inexplicábilis.
insonoro: sono carens. Sin: sine sono.
insoportable: intolerábilis, e. Sin: intolerandus; impatíbilis; non tolerábilis; qui, quae,
quod ferri non potest // (dicho del carácter
de una persona) morosus, a, um. Sin: difficilis; impatiens; importunus.
insospechable: insuspicábilis, e. Sin: non
suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni
haud obnóxius.
insospechado: non suspectus. Sin: suspicio-
581
inspección
nis expers vel immunis; suspicione vácuus;
in quo nulla subest suspício // (inesperado)
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus.
inspección: inspéctio, onis f. Sin: inspectátio; scrutátio; perscrutátio; examinátio; explorátio; inquisítio; investigátio. Uso: - fiscal,
inspéctio fiscalis vel pública; - de los boletos,
syngraphorum inspéctio.
inspeccionar: explorare. Sin: inspícere;
inspectare; investigare; examinare; inquírere;
inspectoris múnere fungi; inspectoris munus
ágere, perágere, obire.
inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator;
exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - escolar, - de enseñanza, studiorum moderator vel
exactor; públicus studiorum curator; publicarum scholarum inspector; - general, inspector
generalis; - revisor de boletos, tesserarum
inspector; - de caminos, curator viarum; - de
obras públicas, curator óperum publicorum;
cargo de -, inspectoris munus, offícium.
inspectoría: (casa, despacho u oficina del
inspector) inspectoris sedes.
inspiración: (entusiasmo creador, numen
poético) inspirátio, onis f. Sin: inspiramen,
mĭnis n; spíritus, afflatus, us m; afflamen; inflammátio (ánimi); oestrus, i m. Uso: - literaria, inspirátio litterária;
- poética,
inspirátio poética // (inspiración innata) ingénium, ii n. Sin: ímpetus (ingénii), vis,
calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingénio
vires dare, rápere; decae la -, ingénium cadit
vel éxcidit; frenar la -, frenare ímpetum; obedecer a la -, ingénio servire; retardar la -, ímpetum morari // (movimiento sobrenatural
que comunica Dios a la criatura) inspirátio,
onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m;
impúlsio; incitátio; admonítio. Uso: - divina,
divinus afflatus; instinctus afflatusque divinus; divina mentis incitátio et permótio; - so-
brenaturales, superni afflatus; supernae
ánimi impulsiones; supernae admonitiones;
por - divina, divínitus; Dei mónitu vel impulsu; corresponder a las - del Espíritu
Santo, Spíritus Sancti vócibus atque impulsiónibus óbsequi // (cosa inspirada) cogitátio, onis f; cogitatum, i n. Sin: consílium;
mens; mónitus, us m; admonítio. Uso: por de alguien, áliquo monente vel auctore; alicúius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -);
por - de la pasión, impulsu libídinum; secundar la propia -, suo consílio uti.
inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; inflatus; instinctus; mente incitatus, concitatus.
Uso: divinamente -, divino spíritu instinctus;
escritor divinamente -, scriptor divino afflatu
permotus; scriptor divino Spíritu afflatus, tactus, permotus; scriptor Dei númine afflatus;
scriptor divino instinctu afflatus ac permotus.
inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor;
afflator.
instalación: (acción de instalar) installátio,
onis f. Sin: collocátio, onis f. Uso: - de luz
eléctrica, lucis eléctricae collocátio; lucis addúctio vel condúctio // (cosas instaladas)
instructus, apparatus, contextus, ornatus, us
m; textura. Uso: - eléctrica, ductus (-us m)
eléctricus; eléctricus contextus, lucis eléctricae textura; eléctricae lucis ductus; lucis ductus eléctride actae; - hidráulica, hydráulicus
apparatus; hidráulicae artis apparatus; - radiofónica, radiophónicus apparatus; - telefónica, apparatus vel instructus telephónicus.
instalado: estar -, sedem habere.
instalar: (colocar) collocare. Sin: installare;
in suo loco pónere // (poner en posesión de
una sede) in sede pónere, locare, collocare //
(poner en posesión de un cargo) installare.
Sin: in múnere constitúere; immíttere in possessionem múneris vel offícii. Uso: la instaló
582
instituto
como primera ministra, administrorum práesidem primáriam eam installavit // instalarse,
(en una sede) se in sede collocare; (en un
cargo) sui offícii possessionem cápere vel súmere // (domiciliarse) sedem fígere, pónere,
collocare.
install (Inform), instalar, colocar: collocare.
Sin: institúere; instrúere.
instancia: (memorial, solicitud) rogátio, onis
f. Sin: postulátio; flagitátio; petítio; expostulátio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a
mi -, efflagitatu meo.
instantánea: Fotogr instantánea, ae f (photográphia). Sin: photográphica imago ílico
(vel extemplo) expressa; extemporalis imago
photográphica.
instantáneo: súbitus, a, um. Sin: subitáneus;
praesens; praesentáneus; repentinus. Uso: veneno de efecto -, praesentáneum venenum.
instante: punctum témporis. Sin: témporis
momentum, vestígium, spiramentum. Uso:
en un -, témporis momento vel puncto; en ese
preciso -, illo ipso témporis vestígio; en
pocos -, paucis témporis spiramentis.
instigación: instigátio, onis f. Sin: incitátio;
sollicitátio.
instigador: instigator, oris m. Sin: incitator;
stimulator, instimulator; cóncitor, concitator;
impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auctor clandestinus; - de la sedición, seditionis
instimulator; - del pueblo, de la turba, pópuli,
turbae concitator.
instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix;
perturbatrix.
instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis;
ingénitus; ínsitus; innatus.
instintivamente: instinctu. Sin: naturáliter;
sponte.
instinto: instinctus, us m. Sin: impulsus innatus; motus naturalis. Uso: - de conservación, instinctus sui conservationis.
institución: (acto) institútio vel constitútio,
onis f. Sin: eréctio; fundátio // (efecto) institutum, i n vel institútio, onis f. Uso: - civil,
institutum civile; - culturales, instituta humano cúltui provehendo; - escolar, institútio
scholaris vel scholae; - internacionales,
instituta internationália; instituta cunctis géntibus commúnia; - sociales, institutiones sociales,
instituciones con finalidades políticas, instituta
civitatis temperationem contingéntia.
institucional: institutionalis, e. Sin: constitutórius; ad institutionem vel constitutionem
(rei públicae) spectans.
institucionalizar: vim iurídicam tribúere.
Sin: vi iurídica donare.
instituto: (establecimiento de enseñanza, de
investigaciones científicas, etc.) institutum, i
n. Uso: - fisiológico, institutum physiológicum; - Internacional de Energía Atómica, Internationalis Institútio Energīae Atómicae, pontificio de latín superior, papale institutum
altioris latinitatis; - técnico, technicarum ártium schola; - teológico, seminárium theológicum; - de crédito, institutum pecúniae
credendae; - de educación física, phýsicae
educationis institutum; - de Estudios Romanos, Institutum Romanis Stúdiis Provehendis; - de geofísica matemática, institutum
geophýsicae mathemáticae; - de Pedagogía
y Ciencias Religiosas, Institutum Paedagogíae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente,
asociación) institutum. Uso: - de las Hijas de
María Auxiliadora, Institutum Filiarum Mariae Auxiliatricis; institutos de vida consagrada, instituta vitae consecratae.
583
institutor
institutor: institutor, oris m. Sin: praeceptor;
custos; praefectus; paedagogus.
institutriz: institutrix, icis f. Sin: paedagoga;
magistra; puerorum custos.
instrucción: (conjunto de reglas o normas)
instrúctio, onis f. Sin: praecéptio; praescríptio; mandatum; ordinátio. Uso: - pastoral,
instrúctio pastoralis; - pontificia, instrúctio
pontificia vel papalis; - secretas, occulta
mandata (-orum npl); según las -, secundum
instructiones; ad normam instructionum //
(acción de instruir o instruirse) instrúctio.
Sin: institútio; erudítio. Uso: - catequística,
catechética instrúctio; - escolar, erudítio
scholaris; - primaria, institútio (vel doctrina,
vel disciplina) puerilis; institútio primordiorum, elementorum, rudimentorum; - primaria de las niñas, primordiorum puellaris
institútio; recibir una - básica, instítui ad
praecípuas communesque disciplinas // (información judicial; conocimiento de una
causa) cognítio, onis f. Sin: cognítio causae;
causae inquisítio, ordinátio; cognítio alicúius
rei vel de áliqua re. Uso: sin -, incógnita
causa; hacer la - de un asunto, causam cognóscere.
instruction (Inform), instrucción, orden: iussum, i n.
instructivo: instructivus, a, um. Sin: instructórius; útilis ad discendum.
instructor: instructor, oris m. Sin: exercitator; praeceptor, magister. Uso: juez -, inquisitor; auditor.
instrumental: adj instrumentalis, e. Sin:
instrumentárius; ad instrumentum pértinens;
instrumenti offício fungens. Uso: Filos,
causa -, causa secunda instrumentalis; concierto -, instrumentalis concentus (-us m);
symphónia; música -, cantus vel concentus
músicis instrumentis datus // (conjunto de
instrumentos destinados a determinado fin)
supellex (supelléctilis f) instrumentalis.
instrumentalización: Mús componendi ars.
Sin: compositionis modus vel rátio.
instrumentar: Mús instrumentorum partes
compónere.
instrumento: (objeto que se utiliza para facilitar trabajos o para producir algún efecto)
instrumentum, i n. Sin: machinamentum; mechanēma, atis n; máchina. Uso: - electrónico,
mechanema electrónicum; - médicos, téchnica instrumenta medicinália; - músico,
instrumentum músicum // instrumentos de
análisis químicos, instrumenta, quibus res
ope artis chímicae inquiruntur; - de hierro,
herramienta, ferramentum; fabricante de instrumentos, ferramentárius, ii m; instrumentos
de observaciones meteorológicas, instrumenta, quibus áëris status mutationesque notantur; - para escuchar, instrumentum
auscultatórium // Mús, - músico, músicum
instrumentum; - de arco, instrumentum músicum arcu tractatum; - de cuerda, fides, ium
fpl; - de percusión, cýmbalum; crótalum;
týmpanum; - de viento, tíbia; tuba; búcina;
instrumentum inflátile; conjunto de instrumentos de percusión (en una banda u orquesta) tintinnábula, orum npl; tocar un -,
instrumento cánere; tocar un - de arco,
instrumentum músicum arcu tractare; tocar
un - de cuerda, fídibus cánere.
insubordinación: intemperántia, ae f. Sin :
inobsequéntia; inoboediéntia; indisciplina;
contumácia; disciplinae recusátio; nulla disciplina.
insubordinado: inóbsequens, entis. Sin: indócilis; indisciplinatus; non obóediens; nullā
disciplinā coércitus.
584
intelectualidad
insubsistencia: inánitas, atis f. Sin: núllitas;
vánitas.
insubsistente: inanis, e. Sin: insubsistens;
nullus; non exsistens; vanus; fictus; commentícius.
insuficiencia: insufficiéntia, ae f. Sin: defectus, us m; deféctio; exigúitas; páucitas; tenúitas.
insuficiente : insuffíciens, entis. Sin: non
suffíciens; exíguus; non (vel haud) satis.
insulina: insulinum, i n; insulina, ae f. Sin:
insulinum medicamentum.
insulsez: (calidad de insulso) insúlsitas, atis
f. Sin: inéptia; stultítia; nugácitas // (dicho insulso) insulse dictum.
insulso: insulsus, a, um.
insulto: insultátio, onis f; insultus, us m. Sin:
offénsio; contumélia; iniúria.
insuperable: insuperábilis, e. Sin: inexsuperábilis; invincíbilis; invictus.
insurrección: insurréctio, onis f. Sin: sedítio;
rebéllio; tumultus, us; motus, us.
insurreccional: seditiosus, a, um. Sin: tumultuosus; turbulentus; túrbidus; rebellis.
insustituible: insubstituíbilis, e. Sin: pernecessárius; sine quo nemo (vel nihil) substítui
potest. Uso: elemento -, elementum insubstituíbile; rol -, pars pernecessária.
intachable: integérrimus, a, um. Sin: incensurábilis; irreprehensíbilis; inculpábilis; notā
immunis.
intangibilidad: intangibílitas, atis f. Sin: in-
tactus, us m.
intangible: intangíbilis, e. Sin: inviolábilis;
non tangíbilis.
integer (Inform), íntegro: adj ínteger, gra,
grum // sust (valor) ínteger, gri m.
integración: (acción y efecto de integrar o
integrarse) integrátio, onis f. Sin: redintegrátio; complétio; complementum; supplementum // (proceso de unificación) coniúnctio,
onis f // (fusión de empresas) aptus nexus et
cooperátio.
integral: integralis, e. Sin: totalis. Uso: cálculo -, cálculus integralis; formación -, formátio integralis; pan -, autópyros, i m.
integralismo: integralismus, i m.
integralista: integralista, ae mf. Sin: integralismi fautor vel fautrix.
integralmente: integráliter. Sin: íntegre;
plene; omnino.
intelectivo: intellectivus, a, um.
intelectual: (concerniente o relativo al entendimiento) intellectualis, e. Sin: rationalis;
intelligéntiae vel mentis (gen). Uso: actividad
-, mentis ópera ac labor // (espiritual o sin
cuerpo) spiritualis, e. Sin: ánimi (gen). Uso:
facultades -, ánimi facultates; gozo -, ánimi
voluptas vel oblectátio; sustancias -, substántiae intellectuales // sust intellectualis, is m.
Sin: homo intellectualis; excultus homo; vir
doctus vel eruditus; intéllegens homo; vir ingénio praestans; vir omni doctrina práeditus
vel praestans. Uso: los -, docti, orum mpl; qui
stúdia colunt; - católicos, docti cathólici.
intelectualidad: (entendimiento, mente) intellectuálitas, atis f. Sin: ingénium; mentis
585
intelectualismo
ácies // (fig, conjunto de personas cultas de
un país o región, etc.) exculti hómines. Sin:
viri docti vel eruditi .
intelectualismo: intellectualismus, i m.
intelectualista: intellectualista, ae m.
intelectualmente: intellectuáliter.
mente; ánimo; cogitatione.
Sin:
inteligibilidad: intelligibílitas, atis f. Sin:
perspicúitas; facílitas intellectu.
inteligible: intelligíbilis, e. Sin: perceptíbilis;
apprehensíbilis; perspícuus; planus; fácilis ad
intellegendum.
intención: (determinación de la voluntad en
orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: ánimus;
mens; consílium; cogitatum; propósitum.
Uso: - buena, voluntas bona vel recta; consílium bonum vel rectum; - mala, pérfida, consílium malum, pérfidum; con buena -, bona
voluntate; bono consílio vel ánimo; con - hostiles, infense; infesto ánimo; con - subversivas, seditiose; con la - de, eo consílio, ea
mente, eo ánimo ut ...; ¿con qué -?, qua
mente, quo ánimo, quo consílio?; de primera
-, primo ictu; inítio; ab inítio; según la - de
alguno, ad mentem alicúius; sin -, mente a re
aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin de hacer algo, nullo hábito (vel suscepto, vel
ínito) consílio áliquid faciendi; sin - de hacer
daño, mente a patrando malo aliena; sin - de
ofender a alguno, nullo hábito consílio áliquem offendendi; nulla hábita voluntate áliquem vituperandi // ¿cuál es tu -?, quid tibi
vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spectas?; ¿cuál es su -? quid agitat vel cógitat?;
quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea
haec est; las - del enemigo son claras, hóstium consília patent; cambiar de -, mutare
voluntatem; dar a conocer a alguno sus -,
quid sui consílii sit álicui osténdere; cogitata
patefácere; aperire consílium suum; desechar
la - de hacer una cosa, áliquid faciendi consílium abícere; ejecutar sus -, cogitata vel
consília perfícere; explorar la - de alguno, de
alicúius voluntate explorare; ignorar la - de
alguno, ignorare alicúius consílium; no ignorar la - de alguno, haud ignarum esse alicúius consílii; interpretar bien la - de alguno,
bene voluntatem alicúius interpretari; juzgar
sin motivo suficiente de la - de alguno, mentem (vel consílium, vel propósitum) alicúius
témere (vel temerário ausu) iudicare; tengo de hacer algo, hábeo in ánimo (vel est mihi in
ánimo) áliquid fácere; est mihi ánimus áliquid fácere vel áliquid faciendi; tener la
misma -, eadem mente esse; no tener la
misma -, non idem velle; tener otra -, álio
spectare; tener - hostiles contra alguien, contra áliquem sentire.
intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus
ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene
affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel
adversus) áliquem; benévolo ánimo esse erga
áliquem; esse bona voluntate erga áliquem;
estar mal - con alguno, male affectum esse
in áliquem; alieno vel malévolo ánimo esse
erga áliquem.
intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus;
consideratus; perpensus; voluntárius; quod
consulto fit; Filos intentionalis,e.
intencionalmente: consulto. Sin: cogitate;
consílio; mente; propósito. Uso: lo hizo -, id
consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ...,
eo consílio ( vel eo propósito, vel ea mente)
id fecit ut ...
intendencia: (dirección, cuidado y gobierno
de una cosa) cura, ae f. Sin: curátio; procurátio; praefectura; dispensátio.
intendente: (el encargado de dirigir una
casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su-
586
interdependiente
perior) praefectus, i m. Sin: procurator; dispensator. Uso: - municipal, urbis sýndicus;
municípii moderator, curator, administrator;
burgimagister, tri.
intensidad: inténsitas, atis f. Sin: inténtio; inténsio; conténtio; grávitas; aestus, us m; vis;
veheméntia. Uso: - de voz, inténtio vocis; de olores, odorum grávitas vel veheméntia; de sabor, veheméntia saporis.
intensificar: inténdere. Sin: amplificare; augere, adaugere; roborare; robur (vel vim, vel
vires) dare, áddere, ministrare.
intensivamente: intensive vel intentive. Sin:
intente.
intensivo: intensivus vel intentivus, a, um.
Sin: intentus. Uso: Gram, adverbios -, intentiva advérbia; Agr, cultivo -, cultura intensiva;
curso -, schola intentiva; tratamiento -, curátio efficácior.
intento: (propósito) propósitum, i n. Sin:
consílium; voluntas. Uso: - preciso, propósitum susceptumque consílium; de -, consulto
// (cosa intentada) conamen, mĭnis n. Sin:
conatum, i n; conatus, us m. Uso: intentos de
reforma, conámina reformationis // (experimento) experimentum, i n. Uso: hacer toda
clase de intentos, ómnia experiri.
interacción: áctio recíproca // Biol interáctio,
onis f.
interatómico: interatómicus, a, um. Sin:
inter átomos pósitus.
intercalar: intercalaris, e. Uso: palabra -, intercalare verbum; verso -, intercalaris versus.
intercambiable: intermutábilis, e. Sin: recíproce mutábilis.
intercambio: recíproca permutátio. Sin:
mútua rerum commutátio. Uso: - de ideas
acerca de un argumento importante, alterni
sermones de gravi quadam re; economía de -,
negotiandarum rerum rátio et disciplina.
interceder: deprecari pro áliquo. Sin: rogare
pro áliquo; álicui adesse ad áliquid impetrandum; deprecatorem adesse álicui; suffragari
álicui.
intercelular: intercellularis, e. Sin: inter
céllulas pósitus.
interceptar: intercípere. Sin: interclúdere;
intersaepire; auferre; surrípere.
interceptor: interceptórius, a, um. Uso:
avión -, aëronavis interceptória.
intercesión: intercéssio, onis f. Sin: deprecátio; preces; suffrágia. Uso: por - de alguien,
áliquo deprecatore, deprecante, rogante; précibus alicúius.
intercesor: intercessor, oris m. Sin: deprecator vel precator; mediator; propitiator.
interconfesional: interconfessionalis, e. Sin:
ad plures statutas religiones áttinens.
intercontinental: intercontinentalis, e. Sin:
mundanus; pancósmius; ad plures continentes spectans.
intercostal: intercostalis, e.
intercutáneo: intercus, cŭtis m.
interdependencia: interdependéntia, ae f.
Sin: mútua vel recíproca obnoxíetas; mútua
copulátio vel coniúnctio (vel coniúnxio).
interdependiente: interdependens, entis.
587
interdiocesano
interdiocesano: interdioecesanus, a, um.
interdisciplinar o interdisciplinario: interdisciplinaris, e.
interés: (provecho, utilidad, ganancia) cómmodum, i n. Sin: utílitas; emolumentum;
usus, us m; fructus, us m; lucrum; id quod ínterest. Uso: - egoísta, suum ipsīus cómmodum; - existenciales, potíssima vitae
cómmoda // (lucro producido por el capital
monetario) fenus vel faenus, nŏris n. Sin:
usura; impéndium. Uso: - a pagar, usurae
solvendae; - compuesto, fenus renovatum;
anatocismus; - elevado, grave fenus; - exorbitante, fenus iniquíssimum; usura gravíssima; - mensual, usura ménstrua; - pequeño,
fenúsculum, i n; - razonable, fenus tolerábile;
- simple, perpétuum fenus; - del capital, cápitum usurae; - del 1 por ciento, centésimae
(usurae ánnuae); - del 2, 3, 4, 5, etc. por
ciento, binae, ternae (vel trinae), quaternae,
quinae, etc. centésimae; sin -, sine fénore;
gratis; gratuíto // agregar los - al capital, capitalizar los -, usuras perscríbere; defalcar
los - del capital, cápiti mercedes exsecare;
dar, prestar dinero a -, pecúniam álicui fénore (vel fénori) dare; pecúniam apud áliquem occupare fénore; pecúniam fénore (vel
usurā) mutuari; pecúniam fénore collocare;
hallarse abrumado por los -, óbrutum fénore
esse; los - absorben el capital, mergunt sortem usurae; los - forman un capital, sors fit
ex usura; pagar los -, usuras péndere, sólvere, praestare; impéndia tribúere; pagar los
- de la deuda externa, usuras aeris alieni sólvere; pagar por el dinero tomado a préstamo
el - del 5 por ciento, quinas (vel quinque)
centésimas fénoris partes péndere; no perder
los -, usuras conservare; prestar dinero al 1
por ciento, centésimis fenerari; prestar al 2,
3, 4, 5, etc. por ciento, binis, ternis (vel trinis), quaternis, quinis, etc. centésimis fenerari; recibir el -, usuram (ab áliquo) accípere;
restituir algo con los -, áliquid cumulatum
réddere; áliquid adiecto fénore réddere;
tomar dinero a -, pecúniam súmere fénore;
tomar dinero al 5 por ciento, pecúniam súmere (vel mutuari) quinis centésimis // (fig,
inclinación del ánimo) stúdium, ii n. Sin:
ánimi atténtio; voluntas; cupíditas; affectus,
us m; cura. Uso: - culturales, stúdia doctrinae; con muchísimo, mucho, escaso -,
summo, magno, medíocri stúdio.
interesadamente: utilitatis causā. Sin: utilitatis suae grátiā; lucri causā; meā, tuā, suā,
alicúius causā.
interesado: (guiado principalmente por el
interés) quaestuosus, a, um. Sin: lucri ávidus
vel cúpidus; rebus suis intentus; utilitati suae
insérviens; ómnia ad utilitatem réferens //
(que tiene interés en una cosa) alicúius rei
studiosus. Sin: cuius ínterest.
interesar: (cautivar la atención y el ánimo)
ánimos, mentes, hómines ad (vel in) se convértere // interesarse por algo, álicui rei studere; aspirare ad áliquid, ánimum atténdere
ad áliquid; interesarse por alguien, consúlere
álicui.
interestelar: interstellaris, e. Sin: intersideralis; sideralis; cósmicus; inter stellas pósitus.
interferencia: interferéntia, ae f. Sin: interiectus, us m; interiéctio; interposítio; concursus, us m; concúrsio.
interferir: (interponerse o mezclarse) interferri. Sin: se interpónere, insérere, admiscere,
immiscere; concúrrere.
interfoliar: interfoliare. Sin: inter fólia insérere; fóliis intermíttere.
interfono: citophónium, ii n; citóphonum
sive citophōnum, i n. Sin: intérphonum sive
interphōnum; interphónium.
588
internacional
ínterin: en el -, ínterim; intérea.
interlocutora: interlocutrix, icis f.
interinato: (interinidad) interinatus, us m.
Sin: temporálitas // (cargo o empleo interino)
fiduciária ópera.
interludio: interlúdium, ii n. Uso: - musical,
orquestal, musicale, orchestrale interlúdium.
interinamente: ínterim. Sin: ad tempus.
interino: interinalis, e. Sin: temporárius;
temporalis; fiduciárius; ad tempus áliquod;
ad tempus (vel ínterim) delectus vel lectus
(elegido interinamente), delatus vel datus
(conferido interinamente), acceptus (recibido
interinamente). Uso: tener el mando - del
ejército, fiduciáriam óperam obtinere.
interior: adj interior, interius. Sin: internus;
intestinus; íntimus // (parte - de algo) interior
pars. Sin: interiora, um npl // (intimidad, interioridad) ver en el - de las conciencias, intérius mentes inspícere; vida -, vita intérior //
(en contraposición a lo extranjero) res domésticae vel civitatis. Sin: interna, orum npl.
interioridad: interióritas, atis f. Sin: intérnitas; vita intérior.
interlínea: (espacio entre dos líneas de un
escrito) intervallum, i n; intervallum inter líneas // (Impr, regleta) lamella, ae f.
interlineal: interscriptus, a, um. Sin: interpósitus; interiectus; interscriptus inter líneas
páginae.
interlinear: interscríbere. Sin: inter líneas
scríbere.
interlocutor: collocutor, oris m. Sin: sermócinans; collóquii párticeps; qui collóquitur;
qui cum áltero lóquitur; en pl, qui sermonem
ínvicem cónferunt; qui inter se colloquuntur.
Uso: - atento y abierto, collocutor attentus
apertusque.
interlocutorio: interlocutórius, a, um.
intermediario: adj sequester, tra, trum; sequestris, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin:
sequestris, is m; sequester, tri m; parárius;
proxeneta vel proxenetes, ae m; cócio, cótio,
cóctio, onis m. Uso: hacer de -, cocionari.
intermedio: adj intermédius, a, um // sust intermédium, ii n. Sin: intervallum; tempus
(-pŏris n) vel spátium interiectum, interpósitum; exódium; embólium. Uso: - escénico,
exódium scáenicum; - pantomímico, embólium // (música que se ejecuta durante el
entreacto) interlúdium, ii n. Sin: exódium vel
embólium músicum. Uso: a manera de -, instar embólii.
interministerial: interministerialis, e. Sin: ad
plures administros pértinens.
intermitencia: intermíssio, onis f; intermissus, us m. Sin: intervallátio.
intermitente: adj intermittens, entis. Sin: intervallatus; intercapedinatus; periódicus; non
contínuus // sust mechanema (-ătis n) intervallans.
intermolecular: intermolecularis, e. Sin:
inter matériae partículas exsistens vel agens.
internacional: internationalis, e. Sin: pancósmius; mundanus; ómnium géntium vel nationum; inter omnes gentes; ad omnes
nationes áttinens; ómnium géntium communis. Uso: comercio -, negotiátio internationalis; derecho - , ius internationale;
instituciones -, institutiones ómnium géntium; jurado -, arbitratus (-us m) internationa-
589
internacionalidad
lis; reuniones -, internationales congressiones; ser -, nullis fínibus, nullis natiónibus
contineri; nullis términis circumscribi; ex
ómnibus natiónibus esse; tribunal - de La
Haya, Tribunal pérmanens iustítiae internationalis Hagae.
internacionalidad: internationálitas, atis f.
Sin: rátio vel condício internationalis. Uso: del derecho, ius universale vel géntium.
internacionalismo: internationalismus, i m.
Sin: promótio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stúdium. Uso: - financiero, rei nummáriae internationalismus.
internacionalista: adj ad nationum consociationem spectans. Sin: ad cooperationem
internationalem pértinens; géntium consociationi aspirans vel favens // sust internationalista, ae m. Sin: internationalismi fautor,
sectator, studiosus, propugnator; géntium
confoederationis studiosus.
internacionalización: (acción) rationis internationalis indúctio // (efecto) rationis internationalis effectus (-us m).
internacionalizar: internationalem réddere.
internacionalmente: internationáliter.
internado: (conjunto de alumnos y lugar
donde habitan) internatus, us m. Sin: convictus, us; collégium; ephebēum; paedagogīum;
convictus pro alumnis internis. Uso: dirigir
un - privado, ephebēum privatum dirígere //
(establecimiento) aedes scholasticorum internorum // (estado y régimen) mánsio temporária in instituto.
internar: dúcere áliquem intus; introdúcere
áliquem in + ac; in interiorem partem immíttere // internarse, in interiora se recípere. Sin:
pénitus intrare vel penetrare.
internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin:
internetum; interretículum; rete internationale; interrete internationale; intextus (-us m)
internationalis instrumentorum computatoriorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e;
internetalis; por -, interretiáliter; internetáliter; ordinatráliter; incluir en - libros de bibliotecas, libros bibliothecarum in interrete
recípere vel inclúdere.
internista: internista, ae m. Sin: médicus interiorum; morborum internorum médicus.
interno: (alumno que come y duerme en el
colegio) ephebēi alumnus.
internuncio: (ministro pontificio que hace
veces de nuncio) internúntius, ii m. Uso: apostólico, apostólicus internúntius; cometido del -, internúntii munus; residencia del -,
internúntii sedes.
interparlamentario: interparlamentaris, e.
Sin: ad utramque coetus oratorum populárium partem áttinens.
interparroquial: interparoecialis, e.
interpelación: interpellátio, onis f. Sin: interrogátio; rogátio; rogamentum; rogatum;
percontátio. Uso: contestar a las -, ad interrogata respondere; hacer una -, percontationem fácere.
interpelar: (dirigir la palabra a uno para
pedir algo) interpellare. Sin: précibus pétere
vel flagitare // (exigir a uno explicaciones
sobre un hecho) interpellare áliquem. Sin: interrogare áliquem áliquid vel de áliqua re; áliquid ab (vel de, vel ex) áliquo quáerere;
áliquid ab (vel ex) áliquo percontari; áliquid
ex áliquo sciscitari.
interpersonal: interpersonalis, e. Uso: comunión -, interpersonalis commúnio.
590
interrupt
interplanetario: interplanetaris, e; interplanetárius, a, um. Uso: viaje -, iter (itíneris n)
interplanetárium.
interpol: (Comisión Internacional de Policía
Criminal) públicae securitatis custodes internationales. Sin: biocolytae internationales;
mílites a pública securitate internationali; administrátio públicae securitatis internationalis; administrátio biocolýtica internationalis.
interpolación: (acción de interpolar) interpolátio, onis f. Sin: interpolamentum; insértio; interposítio; interclúsio; verborum
interposítio // (pasaje interpolado) locus subditivus, subditícius, interiectus, interpolatus.
Uso: individuar, especificar la -, interiecta
scite distínguere.
interpoladamente: interpolando. Sin: per interpolationes.
interpolador: interpolator, oris m. Sin: qui
intérpolat.
interpoladora: interpolatrix, icis f. Sin: quae
intérpolat.
interpolar: (poner una cosa entre otras) interpolare. Sin: intersérere; interícere, interpónere // (intercalar algunas palabras o frases
en el texto de un manuscrito antiguo, o en
obras y escritos ajenos) interpolare. Sin: verbis scriptum vel librum adulterare, corrúmpere, vitiare; scriptum alienis interiectis
verbis corrúmpere.
interpretación: interpretátio, onis f. Sin: explanátio. Uso: - de una obra, interpretátio;
enarrátio; exposítio; hermeneuma, ătis n; exacta, inhaerens senténtiae explanátio.
interpretar: interpretari. Sin: explanare.
Uso: - benignamente, favorablemente, in mitiorem partem áliquid interpretari; - mal, des-
favorablemente, male interpretari; - sueños,
sómnia interpretari.
interpretate (Inform), interpretar: interpretari.
interpretation (Inform), interpretación: interpretátio, onis f.
interpretativo: interpretatórius, a, um. Sin:
explanatórius, explanativus, explanans; intérpretans.
intérprete: interpres, ĕtis m. Sin: explanator.
interpreter (Inform), intérprete (un programa): interpretatrum, i n. Sin: interpretatórium, ii n.
interregional: interregionalis, e.
interrelación: obnoxíetas mútua.
interrogativo: Gram interrogativus, a, um.
Sin: percontativus; ad interrogationem spectans.
interrogatorio: interrogátio, onis f. Sin:
quáestio; percontátio. Uso: en el primer - de
los jueces, in prima interrogatione iúdicum.
interrumpir: interrúmpere. Sin: intercídere;
intermíttere; interpellare; interfari. Uso: - a
uno que habla, interfari áliquem; alicúius sermonem incídere, abrúmpere; intercípere médium sermonem alicúius; interpellare
áliquem loquentem.
interrupción: interrúptio, onis f. Sin: intermíssio; intermissus, us m; intercapedo, dĭnis
f; cessátio. Uso: - de la fiebre, intermíssio febris; la - enfría las amistades, intercapedo
amicítias levat.
interrupt (Inform), interrupción: interrúptio,
591
interruptor
onis f.
interruptor: Electr clavícula (eléctrica) Sin:
epitónium (eléctricum); interruptórium; interceptor; clavis lucis; clavis eléctrica, accensiva; interruptrix (-icis f) clavícula; capsa
contactūs eléctrici. Uso: - automático, epitónium automáticum vel autómatum; dar
vuelta, girar el -, epitónium vólvere, versare;
clavículam vértere vel torquere.
intersección: interséctio, onis f. Sin: decussátio.
intersindical: intersyndicalis, e. Sin: ad plures syndicatus pértinens; ad plura opíficum
collégia áttinens.
intersticio: (hendidura o espacio que media
entre dos cuerpos o entre dos partes de un
mismo cuerpo) interstítium, ii n; interstítio,
onis f // (intervalo) v. esta voz.
interurbano: interurbanus, a, um. Sin: várias
cólligens urbes.
intervalo: intervallum, i n. Sin: interstítium;
intermíssio; intercapedo, dĭnis f; spátium.
Uso: - lúcido o claro, dilúcidum intervallum;
a - iguales, aequálibus intervallis; - de
tiempo, témporis intervallum vel spátium; entre los dos tiempos de un partido, tempus
ótii.
intervención: (acción de intervenir) intervéntio, onis f. Uso: - militar, intervéntio militaris; - oratoria, interpósita orátio; - de uno
para recomendar, aconsejar ..., interpósita
alicúius auctóritas; interpósitum alicúius consílium; - en un discurso, sermonis communicátio (inter praesentes); - en favor de alguien,
intercéssio; formas de - sobre los embriones
humanos, formae incursionum in embryones
humanos; gracias a su -, eo intercedente;
grupo de - de la gendarmería nacional,
manus publicorum custodum nationálium
própere interveniéntium; sin la - de alguno,
sine auxílio alicúius; non interveniente áliquo
// (operación quirúrgica) v. operación.
intervenir: (tomar parte en un asunto) intervenire álicui rei. Sin: interesse + dat o abl;
adesse + dat; se interpónere + dat; se intromíttere in + ac o in + abl. Uso: - en un diálogo, intérloqui; no -, (se) abstinere; - en la
guerra, bellum participare; - en política, in
rebus públicis versari // (interponer uno su
autoridad) auctoritatem suam interpónere in
áliqua re // (interceder o mediar por alguien)
intercédere pro áliquo // (sobrevenir, ocurrir)
supervenire. Sin: evenire; accídere; contíngere // (Med, hacer una operación quirúrgica) v. operación.
intervertebral: intervertebralis, e.
interviú o interview, v. entrevista.
intestado: (que muere sin hacer testamento
válido) intestatus, a, um.
intestino: intestinum, i n. Uso: - ciego, intestinum caecum; - delgado, ténue intestinum;
- grueso, colon vel colum, i n; intestinum
crassum, láxius, plénius.
intimación: intimátio, onis f. Sin: condíctio;
edíctio; indíctio; denuntiátio; imposítio.
intimar: intimare. Sin: condícere; edícere;
indícere; denuntiare; impónere; império ad
opus arcéssere; ad munus explendum citare
vel vocare.
intimidación: minátio vel comminátio, onis
f. Sin: metūs incússio vel illátio; timor incussus; minae, arum fpl.
intimidad: intímitas, atis f. Sin: consuetudo;
íntima familiáritas. Uso: crecer en la - con
592
inundación
Jesucristo, crescere in intimitatem cum Iesu
Christo.
intimidar: terrere. Sin: pavefácere; timorem
(vel metum, vel formídinem, vel terrorem) afferre, inferre, inícere; timore affícere, implere, percéllere; minas iactare.
intimismo: internitatem exprimendi stúdium.
intimista: ánimi motuum repraesentator.
intolerancia: intolerántia, ae f. Sin: impatiéntia; importúnitas. Uso: - filosófica, política, religiosa, aliorum opinionum de
philosóphia, de re pública, de religione intolerántia (vel impatiéntia, vel fastídium).
intolerante: intólerans, antis. Sin: impátiens.
Uso: ser - en materia filosófica, política, religiosa, aliorum opinionum de philosóphia,
de re pública, de religione omnino renúere ac
fastidire.
intoxicación: intoxicátio, onis f. Sin: inféctio; venenosa condício. Uso: - alcohólica, intoxicátio alcohólica; - de nicotina, inféctio ex
nicotina.
intoxicar: intoxicare. Sin: venenare; tóxicum
(vel venenum) exhibere vel praebere.
intracelular: intracellularis, e.
intramundano: intramundanus, a, um. Uso:
situación -, condício intramundana.
intramuscular: intramuscularis, e.
intransitable: intransíbilis, e. Sin: impérvius.
intraspasable: intransgressíbilis, e.
intratabilidad: intractabílitas, atis f. Sin: in-
tolerántia; impatiéntia; importúnitas; ánimus
diffícilis, immoderatus, morosus.
intratable: intractábilis, e. Sin: intólerans;
morosus; fastidiosus; asper; impátiens.
intrauterino: intrauterinus, a, um. Uso: dispositivos -, instrumenta intrauterina.
intrincado: implexus, a, um. Sin: involutus;
contortus; impeditus; obscurus.
introducción: introdúctio vel indúctio, onis
f. Sin: exórdium; inítium; princípium; (de
libro) proóemium, ii n.
introductivo: introductórius, a, um. Sin: introitórius. Uso: proemio -, proóemium introductórium.
introductor, ra: introductor, oris m; introductrix, icis f. Sin: instructor; initiator. Uso:
- a la lógica, introductor ad lógicam.
introito: (entrada o principio de un escrito o
de una oración) intróitus, us m. Sin: exórdium; princípium; inítium.
introspección: introspéctio, onis f; introspectus, us m. Sin: interior inspéctio vel inspectus
(-us m); sui examen, inspéctio, spectátio, recognítio.
introspectivo: introspectivus, a, um.
introversión: introvérsio, onis f. Sin: introspéctio.
intuitivo: intuitivus, a, um. Sin: pérspicax.
Uso: visión -, vísio intuitiva.
inundación: inundátio, onis f. Sin: elúvio,
onis f; elúvies, ēi f; immanis elúvio. Uso: anuales, ánnuae inundationes; ser devastado
por la -, eluvione vastari // - de basura, sór-
593
inútil
dium elúvies.
inútil: inútilis, e (ad áliquid vel álicui rei).
Sin: inanis; írritus; vanus; non útilis; effectu
carens. Uso : resultar inútil, vano, in (vel ad)
írritum cádere.
invalidez: invalíditas, atis f. Sin: invaletudo,
dĭnis f; invaléntia, ae f.
invasión: invásio, onis f. Sin: irrúptio; incúrsio. Uso: - barbárica, invásio barbárica; - extranjera, éxterae gentis incursus (-us m);
hacer una - en un lugar, irruptionem fácere
in áliquem locum; irrúmpere in áliquem
locum; invádere áliquem locum vel in áliquem locum.
invasor: adj invadens, entis. Sin: irrumpens;
qui (quae, quod) invadit // sust invasor, oris
m. Sin: aggressor; occupator.
invectiva: contumélia, ae f. Sin: obiurgátio;
increpátio; convícium; probrum. Uso: lanzar
invectivas contra alguno, ínvehi in áliquem;
maledictis áliquem insectari.
invención: (acción de inventar) invéntio,
onis f. Sin: repértio. Uso: carente de -, tardus
in excogitando // (cosa inventada) inventum,
i n; inventus, us m. Sin: res inventa; repertus,
us m; excogitatus, us m; excogitatum. Uso: útiles, utíliter inventa (-orum npl); - debidas
al acaso, ea, quae casu inventa sunt // (ficción, engaño) fíctio vel confíctio, onis f. Sin:
res ficta. Uso: - fraudulenta, fraus, fraudis f;
machinátio // (hallazgo) invéntio. Uso: - de
la Santa Cruz, Invéntio Sanctae Crucis //
(parte de la retórica) invéntio.
inventar: invenire vel adinvenire. Sin: excogitare.
inventariar: recensere. Sin: in inventárium
referre; índicem rerum digérere.
inventario: inventárium, ii n. Sin:
repertórium; index, dĭcis mf; rationárium;
breviárium. Uso: módulo de -, forma repertórii.
inventiva: facultas inveniendi vel inventionis. Uso: falta de -, ingénii ieiúnitas; inventionis inópia vel ieiúnitas; mucha -,
inventionis cópia; tener -, ad excogitandum
ingeniosum (vel acutum) esse; acutum et célerem esse ad excogitandum.
inventivo: ad excogitandum acutus. Uso: espíritu -, ingénium ad inveniendum acutum.
invento: inventum vel adinventum, i n; inventus, us m. Sin: res inventa; invéntio vel
adinvéntio; repértio; repertus. Uso: los - actuales, huius témporis inventa; - milanés, mediolanense inventum; nuevo -, nova invéntio;
- técnico, téchnicum inventum; inventos de
la aerostática, inventa aërostática; inventos
de la técnica, technicorum inventa.
inventor: inventor, oris m. Sin: repertor; excogitator; creator; qui ínvenit vel répperit áliquid.
inventora: inventrix, icis f. Sin: quae ínvenit
vel répperit.
invernáculo, invernadero: invernáculum, i
n. Sin: caldária, ae f; caldárium, ii n; hibernáculum; caldária cella; tepidária saepta npl;
cella tepidária; caldária florum cella; calefactum florum saeptum; arbustiva cella; herbarum cella vel aedes (aedis f); vítrea ólerum
cella.
invernadero: (sitio a propósito para pasar
el invierno) hiberna sedes (sedis f; gen pl
-um vel -ium) vel státio // (paraje donde
pastan los ganados en invierno) hiberna
páscua (-ae f) // (invernáculo) v. esta voz.
594
invisibilidad
inversión: (colocación de caudales) pecúniae collocátio vel occupátio. Sin: pecúnia
collocata. Uso: - destinadas a la producción
de armas, opes et pecuniarum collocationes
ad edenda arma destinatae; - privadas y públicas, pecúniae privatim et públice collocatae; coordinar las -, pecúnias (in efficienda
ópera) apte et órdine collocare // Ling invérsio, onis f // (acción y efecto de invertir) invérsio, onis f. Sin: convérsio. Uso: - de la
marcha, cursūs convérsio; - sexual, sexūs invérsio // (homosexualidad) homosexuálitas,
atis f // - meteorológica, enormis caeli calefáctio.
inversivo: inversivus, a, um.
inversor: pecúniae collocator. Sin: práestitor
pecuniarum. Uso: - extranjeros, praestitores
pecuniarum peregrini.
invertebrado: adj invertebratus, a, um. Sin:
non vertebratus; vértebris carens; vertebrarum expers // sust invertebratum ánimal vel
ánimans.
invertido: adj homosexualis, e // sust sodomita, ae m.
invertir: (emplear los caudales o colocarlos
en aplicaciones productivas) collocare. Uso:
- dinero en acciones empresariales, sýngraphas pecúniae in administratiónibus collocare; - dinero en algo, pecúniam in áliqua re
collocare, occupare, pónere, impéndere; - el
dinero en fincas, pecúniam in práediis pónere
vel collocare; - el dinero en la compra de fincas, collocare pecúnias in emptiones praediorum; - el dinero en préstamos seguros,
nummos (vel pecúniam) expéndere nóminibus certis.
investidura: (acción y efecto de conferir un
cargo importante) dignitatis vel múneris
dátio, assignátio, attribútio, immíssio. Sin:
concéssio múneris vel potestatis; míssio in
potestatis (vel múneris) possessionem Uso:
derecho de -, inaugurandi ius; ejercer el derecho de -, inaugurandi ius usurpare // (posesión de ciertos cargos o dignidades)
investitura, ae f. Sin: benefícii vel múneris
posséssio.
investigación: investigátio, onis f. Sin: pervestigátio; indagátio; inquisítio; recognítio.
Uso: - científica, investigátio scientífica; inquisítio scientialis; doctrinarum pervestigátio; - filológicas, inquisitiones philólogae vel
philológicae; - nucleares, investigationes nucleares vel atómicae // (- como método) accuratíssima (vel diligentíssima, vel docta, vel
elaborata) investigátio vel indagátio.
investigador: vestigator vel investigator, oris
m. Sin: inquisitor; indagator. Uso: - científico, scientíficus investigator vel indagator;
- privado, investigator privatus; - universitario, investigator académicus; inquisitor universitatis; grupo de investigadores, grex
(gregis m) investigatórius.
investigadora: vestigatrix vel investigatrix,
icis f. Sin: indagatrix.
investir: dignitatem vel munus álicui dare,
crédere, concrédere, demandare, trádere. Sin:
domínium vel impérium álicui dare, trádere,
assignare, attribúere, mandare, deferre; dignitati vel múneri áliquem praefícere.
invierno: hiems, híemis f. Uso: - nuclear,
hiems nuclearis.
inviolabilidad: inviolabílitas, atis f. Sin: inviolábilis índoles.
inviolable: inviolábilis, e. Sin: non violábilis.
Uso: derechos -, iura inviolabília.
invisibilidad: invisibílitas, atis f. Sin: facul-
595
invisible
tas sui occultandi; in occulto esse.
invisible: invisíbilis, e. Sin: non visíbilis,
aspectábilis, perspicíbilis; abscónditus; recónditus; sub óculos vel sub aspectum non
cadens. Uso: es -, non apparet.
invisiblemente: invisibíliter. Sin: clam; latenter; occulte; secreto.
invitación: invitátio, onis f. Sin: invitatus, us
m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu;
sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una
-, se venturum esse promíttere; (para una comida) ad cenam promíttere; hacer una -, invitare; vocare; (para una comida) ad cenam
vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -,
abnúere; (para una comida) ad cenam renuntiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rectitud de pensamiento y acción, hortamentum
ad honeste cogitandum et agendum.
invocar: (llamar a uno en su favor) invocare.
Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, inclamare áliquem ut ...; - el testimonio de alguien, testari áliquem; testem fácere áliquem.
inyección: (acción y efecto de inyectar) iniéctio, onis f; iniectus, us m. Sin: infúsio Uso:
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodérmica o subcutánea, iniectus hypodérmicus, intercutáneus, subcutáneus, intercus (-cŭtis); - intramuscular, iniéctio
intramuscularis vel intra músculos; poner
una -, iniectionem subministrare; medicamentum álicui infúndere // (líquido inyectado) liquor iniectórius. Sin: infúsio; iniéctio.
Uso: - letal, mortífera, iniéctio letalis, letífera, mortífera; - venenosa, iniéctio venenosa, venéfica; - de morfina, iniéctio
mórphica; - de veneno mortal, iniéctio veneni
mortíferi.
inyectar: infúndere. Sin: inícere; syringā infúndere; fístulā inícere.
inyector: (aparato) iniectórium, ii n. Sin: iniectionale, is n.
iodo, v. yodo.
iodoformo, v. yodoformo.
ion: ion, ionis m. Uso: migración de iones,
migrátio ionum; producir iones, iones effícere vel conflare; suministar iones, iones immíttere in áliquid.
ionización: ionizátio, onis f.
ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in
iones convértere.
ionógeno: ionógenus, a, um.
ionómetro: ionómetrum, i n.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
iperita, v. yperita.
ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al
médico, médicum adire.
ir y venir: concursátio, onis f.
ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestación de
-, irae effúsio.
IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejército Republicano Irlandés): Corpus Hibérniae liberandae.
Irak o Iraq: Iráquia, ae f. Sin: Iráchia. Uso:
República de -, Res pública Iraquiana; Iraquiana Natio.
Irán: Iránia, ae f.
iraní: adj iránicus vel iranianus, a, um // sust
Iranianus, i m.
596
irreconciliable
iraquí: adj iraquianus, a, um // sust Iraquianus, i m.
irascibilidad: irascibílitas, atis f. Sin: iracúndia; facílitas ad irascendum.
irascible: irascíbilis, e. Sin: iracundus; morosus; cerebrosus.
IRC (Inform): IRC indecl (abrev de “Interretiáliter Relatum Collóquium”).
iridio: irídium, ii n.
iridiscente: íridis colóribus splendens vel fulgens.
irónico: irónicus, a, um. Sin: iocosus; fictus;
simulatus; dissimulatus; irrisionem dissímulans; ad ironīam spectans.
ironizar: irónice dícere vel exprímere. Sin:
ad ironīam vértere; cavillari.
irracionabilidad: irrationabílitas, atis f. Sin:
absúrditas; incongruéntia.
irracionable: irrationábilis, e. Sin: absurdus;
contra rationem.
irracionablemente: irrationabíliter. Sin: absurde; sine ratione.
irisado: irícolor, oris.
irracional: (que carece de razón) irrationalis,
e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine
ratione. Uso: animal -, ánimal irrationale //
(opuesto a la razón o que va fuera de ella)
rationi non consentáneus. Sin: díssidens a ratione; a ratione aversus; insípiens.
irlandés: adj hibérnius, a, um // sust Hibernus, i m.
irracionalismo: irrationalismus, i m.
iris: iris, -is vel -ĭdis f. Sin: iris óculi. Uso:
arco -, plúvius arcus (-us m); arcus caelestis,
sidéreus, ímbrifer, purpúreus.
Irlanda: Hibérnia, ae f.
ironía: (burla fina y disimulada) ironīa, ae f.
Sin: dissimulátio; dissimulántia; urbana dissimulátio. Uso: con -, v. irónicamente; sin -,
sine ulla ironīa; decir algo con -, áliquid simulate dícere; hablar con - sobre algo, dissimulanter loqui de áliqua re // (figura retórica
consistente en dar a entender lo contrario de
lo que se dice) ironīa. Sin: invérsio; dissimulántia; dissimulátio; verborum invérsio; inversa orátio; ludificátio veri.
irónicamente: (burlescamente) irónice. Sin:
cum ironīa; per ironīam; modo irónico; iocose; per ludum // (disimuladamente) simulate. Sin: dissimulanter; ficte. Uso: hablar -,
dissimulanter loqui; habla siempre -, semper
contrária dicit ac intéllegi vult.
irracionalidad: irrationálitas, atis f. Sin: insipiéntia.
irracionalmente: irrationáliter.
irradiación: irradiátio vel radiátio, onis f.
Sin: radiorum emíssio. Uso: una - constante,
pérmanens quaedam irradiátio.
irradiar: irradiare vel radiare. Sin: emíttere;
diffúndere.
irreal: irrealis, e. Sin: non realis; fictus; commentícius; imaginárius; non verus.
irrealidad: irreálitas, atis f. Sin: realitatis caréntia; nulla véritas; ficta res.
irreconciliable: irreconciliábilis, e. Sin: inconciliábilis; implacábilis.
597
irrecuperable
irrecuperable: irrecuperábilis, e. Sin: non
recuperábilis; irreparábilis.
irrecusable: irrecusábilis, e. Sin: insolúbilis;
certíssimus ; qui (quae, quod) refelli vel infirmari non potest.
irredentismo: irredemptismus, i m. Sin: pátriae integrandae stúdium; stúdium pátriae integritatis; stúdium recuperandi pátrios fines;
desidérium se ab éxtera servitute redimendi.
irredentista: irredemptista, ae mf. Sin: pátriae integrandae (vel pátriae integritatis) studiosus, fautor, assertor, defensor; studiosus
recuperandi pátrios fines.
irredento: irredemptus, a, um. Sin: non (vel
nondum) redemptus; externae dominationi
subiectus; éxtero dominátui obnóxius; (de territorio) nondum in libertatem vindicatus.
irreducible o irreductible: irreducíbilis, e.
Sin: non reducíbilis.
irreflexión: inconsiderántia, ae f. Sin: incogitántia; inconsiderátio; inconsulta rátio.
irreflexivo: inconsideratus, a, um. Sin: inconsíderans; inconsultus; imprūdens.
irreformable: irreformábilis, e. Sin: incorrigíbilis; inemendábilis.
irrefrenable: irrefrenábilis, e. Sin: effrenus;
effrenatus; indomábilis; indómitus; non coércitus; qui (quae, quod) coërceri non potest.
irrefutable: irrefutábilis, e. Sin: irrefragábilis; incontroversus; non refutábilis; haud confutábilis.
irregular: irregularis, e. Sin: inaequalis; inaequábilis; anómalus; abnormis; enormis;
non regularis.
irregularidad: irreguláritas, atis f. Sin: anomália; enórmitas; inaequálitas; inaequabílitas.
irregularmente: irreguláriter. Sin: contra régulam; contra legem.
irreligiosidad: irreligiósitas, atis f. Sin: (erga
Deum) impíetas; religiositatis defectus (-us
m).
irreligioso: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius;
religionis expers. Uso: ser -, religionem renúere, respúere, detrectare.
irremediable: irremediábilis, e. Sin: insanábilis; inevitábilis; irreparábilis.
irremisible: irremissíbilis, e. Sin: inexpiábilis; irremediábilis.
irremisiblemente: irremissibíliter. Sin: irremisse; irremediabíliter.
irrenunciable: irrenuntiábilis, e. Uso: obligación -, obligátio irrenuntiábilis.
irrepetibilidad: irrepetibílitas, atis f.
irrepetible: irrepetíbilis, e. Sin: non iterábilis.
irreprensible: irreprehensíbilis, e. Sin: inculpábilis; immaculatus; a reprehensione vácuus.
irresistible: irresistíbilis, e. Sin: ineluctábilis;
inevitábilis; cui resisti non potest.
irresistiblemente: irresistibíliter. Sin: ineluctabíliter; insuperabíliter; invincibíliter.
irresoluble: irresolúbilis, e. Sin: insolúbilis;
indissolúbilis.
598
islamita
irresolublemente: irresolubíliter. Sin: insolubíliter.
irresoluto: (que no ha sido resuelto) insolutus, a, um. Sin: non absolutus; non persolutus; non enodatus; non enucleatus // (que
carece de resolución) incertus, a, um. Sin:
cunctabundus; tardus ad decernendum;
ánimo flúctuans.
irrespirable: irrespirábilis, e. Sin: non (vel
haud) respirábilis.
irresponsabilidad: irresponsabílitas, atis f.
Sin: nulla responsálitas; responsálitas defectiva.
irresponsable: irresponsábilis, e. Sin: irresponsalis.
irresponsablemente: irresponsabíliter.
irrevelable: irrevelábilis, e. Sin: non revelábilis; haud vulgandus; haud patefaciendus;
haud communicandus; haud proferendus.
irreverencia: irreveréntia, ae f. Sin: reveréntiae defectus (-us m); nullum obsequium.
irreverente: haud óbsequens. Sin: non réverens; ímpius.
irreversibilidad: irreversibílitas, atis f.
irreversible: irreversíbilis, e. Sin: irrevertíbilis.
irrevocabilidad: irrevocabílitas, atis f.
irrevocable: irrevocábilis, e. Sin: irrevocandus; firmus; non revocábilis.
irrevocablemente: irrevocabíliter.
irrigable: irríguus, a, um. Sin: irrigatu fáci-
lis; ad irrigandum aptus.
irrigación: irrigátio, onis f.
irrigar: irrigare vel rigare. Sin: aquā spárgere.
irrisión: irrísio, onis f. Sin: derísio; irrisus,
derisus, us m.
irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um.
Sin: ridículus; risíbilis // (irrisoriamente exiguo) perexíguus, a, um; mínimus. Uso: tan -,
tántulus; tantillus.
irritación: (el irritar) irritátio, onis f // (el
estar irritado) indignátio, onis f. Sin: ira; stómachus.
irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare //
Med exasperare // irritarse, irasci (contra alguien, álicui).
irrompible: infrángilis, e. Sin: non frágilis.
iscofonía: ischophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
ischophonesis, -is f.
islámico: adj islámicus, a, um. Sin: islamíticus; mahometanus; ad islamismum vel ad
mahometanismum pértinens. Uso: ley -, lex
islámica; nación no -, res pública non-islámica // sust islamita, ae m.
islamismo: islamismus, i m. Sin: mahometanismus; relígio islámica vel mahometana;
Arabum vel Arábica fides; mahometana doctrina; Mahometi doctrina; doctrina islámica
vel muslímica // (mundo musulmán) mahometanorum univérsitas f. Sin: universi mahometani.
islamita: adj islamíticus, a, um // sust islamita, ae mf.
599
islamizar
islamizar: islamismum indúcere. Sin: ad islámicam fidem convértere; islámicis móribus
accommodare; mahometanam fidem sequi
cógere; mahometanae disciplinae insérere.
islandés: adj islandiensis, e. Sin: islándicus
// sust Islandiensis, is m.
Islandia: Islándia, ae f.
islándico, v. islandés.
Islas Canarias: Insulae Fortunatae vel Canáriae.
isodinamia: isodýnamis, is f.
isodinámico: isodynámicus, a, um.
isogámeto: isógames, ētis m.
isogamia: isogámia sive -gamīa, ae f.
isoglosa: isoglossa vel -glotta,ae f.
isógono: isogōnus, a, um. Sin: aequales ángulos habens.
isomerismo: isomerismus, i m. Sin: isoméria
sive -merīa, ae f.
ismaelita: ismaëlita, ae m. Sin: ismaëlíticae
sectae ássecla vel cultor.
isomerizar: isomerizare.
isobárico: isóbarus, a, um. Sin: isobáricus.
isométrico: isométricus, a, um.
isobara o isóbara: línea isóbara vel isobárica.
isobaro o isóbaro, v. isobárico.
isometría: isométria sive -metrīa, ae f.
isometropía: isometrópsia sive -tropsīa, ae f.
isobarométrico: isobarométricus, a, um.
isomorfismo: isomorphismus, i m. Sin:
propénsio ad eandem formam.
isobata o isóbata: línea isóbatha.
isomorfo: isomorphus, a, um. Sin: eiusdem
formae; eadem formā; eandem formam
habens.
isobático: isóbathus, a, um.
isoclinal: isoclinalis, e.
isonomía: isonómia sive -nomīa, ae f.
isocolon: isocolum, i n.
isónomo: isónomus, a, um.
isocromático: isochromáticus, a, um.
isocrónico: isochrónicus, a, um; v. isócrono.
isocronismo: isochronismus, i m. Sin: idem
témporis spátium.
isócrono: isóchronus, a, um. Sin: isochrónicus; eodem témporis intervallo actus vel hábitus. Uso: sílabas -, isóchronae sýllabae.
isoperímetro: isoperímetrus, a, um.
isoquimena o isoquímena: línea isochímena.
isoquimeno o isoquímeno: isochímenus, a,
um.
isósceles: adj isóscelus, a, um. Sin: duorum
aequálium láterum // sust isósceles, is m.
600
italianohablante
isosilábico: isosyllábicus vel isosýllabus, a,
um.
israelita: Israëlīta vel Israëlītes, ae m; Israëlītis, ĭdis f.
isoterma: isotherma, ae f. Sin: línea isothérmica.
ístmico: ísthmius vel ísthmicus, a, um.
isotelo: isoteles, is m.
isotérmico: isothérmicus, a, um. Sin: eundem calorem habens; eodem calore fruens.
isotermo, v. isotérmico.
isótero: isótherus, a, um. Uso: línea -, línea
isóthera.
isotópico: isotópicus vel isótopus, a, um. Sin:
ad isótopos áttinens.
isotopo o isótopo: isótopos vel isótopus, i m;
isotópium, ii n.
isotropía: isotrópia sive -tropīa, ae f.
isotrópico: isotrópicus, a, um. Sin: ad isotrópiam spectans.
isótropo: isótropus, a, um.
isquemia: ischáemia, ae f. Sin: sánguinis reténtio vel status (-us m).
isquémico: ischáemicus, a , um.
isquialgia: ischiálgia sive -algīa, ae f. Sin: íschias, ădis (ac -ăda) f; ischiádici dolores.
Israel: (país, Estado) Isra(h)élia, ae f; Israël,
ëlis m. Uso: Estado de -, Cívitas Israeliana,
Israélica, Israëlítica.
israelí: adj isra(h)elianus. Sin: israélicus; israëlíticus. Uso: compañía -, socíetas israëliana;
la guerra árabe-israelí, bellum arábicum et israélicum // sust Isra(h)elianus,i m.
israelítico: israëlíticus, a, um.
istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angústiae ac fauces.
Istria: Hístria, ae f.
Italia: Itália,ae f.
italianamente: itálice. Sin: Italorum more
vel ritu.
italianismo: italianismus, i m. Sin: italicismus.
italianista: italianista, ae mf.
italianización: italianizátio, onis f. Sin: italicorum morum indúctio; itálicis móribus accommodátio.
italianizar: italianizare. Sin: itálicum réddere; mores itálicos indúcere; ad itálicos
mores conformare, accommodare; itálicis
móribus accommodare. Uso: palabra italianizada, verbum itálice rédditum, translatum,
expressum, assimilatum.
italiano: adj itálicus vel ítalus, a, um. Uso:
lengua -, itálicum, i n; itálica lingua; literatura -, lítterae itálicae // sust Italus, i m.
italianófilo: Italorum fautor, laudator, probator, dilector.
italianófobo: Italorum osor vel detrectator.
italianohablante: itálice loquens. Sin: itálicam linguam ádhibens.
601
ítalo-americano
ítalo-americano: adj ítalus-americanus //
sust Italus-Americanus, i m.
iteración: iterátio, onis f. Sin: repetítio; geminátio.
iterativo: iterativus, a, um.
itinerario: (ruta que se sigue) iter, itíneris n
// (descripción de un camino) itíneris rátio vel
descríptio // (guía, lista de datos referentes a
un viaje) itinerárium, ii n.
IVA (abrev de Impuesto sobre el Valor Añadido): fiscale prétii additamentum.
izamiento: levátio, onis f. Sin: sublátio. Uso:
- de la bandera, vexilli levátio; signi sublátio.
izar: levare vel elevare. Sin: tóllere vel attóllere. Uso: - la bandera, vexillum vel signum elevare, tóllere, propónere; vexillum in
summum palum attóllere.
izquierda: (la mano -) laeva, ae f. Sin: sinistra. Uso: a la -, a mano -, laevā, ad laevam;
hacia la -, sinistrorsum vel sinistrorsus // Pol
partes sinistrae. Uso: extrema -, extremae
partes sinistrae.
izquierdista: extremae partis sinistrae (vel
extremarum pártium sinistrarum) fautor, sectator, studiosus.
602
J
jabalí: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive
apríneus.
jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobinorum fáctio.
jabón: sapo, ōnis m. Sin: smegma vel
smigma, ătis n. Uso: - de afeitar, sapo tonsórius; - de tocador, lomentum, i; odoratus
sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer espuma con -, spumam sapone parare.
jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei
Syri discípulus vel sectator.
jabalina: iáculum, i n. Sin: hasta; hastile;
míssile; pilum; telum; telum iaculábile. Uso:
lanzamiento de la -, iaculátio; teli iaculátio,
coniéctio, emíssio, iactus (-us m).
jabonada, jabonado o jabonadura: (acción
y efecto de jabonar) sapone ablútio, lavátio,
lotura, lótio // (espuma que se forma al jabonar) saponatum, i n. Sin: saponis spuma.
jabonar: (áliquid) sapone línere, collínere,
illínere, oblínere, úngere. Sin: (áliquid) sapone lavare, detérgere, mundare, purgare;
(álicui rei) saponem attérere. Uso: - manos,
pies, cuello, saponem mánibus, pédibus,
collo attérere.
jabonera: theca saponária.
jabonero: adj saponárius, a, um // sust saponárius, ii m. Sin: saponis (vel smégmatis, vel
lomenti) confector (el que fabrica jabón); saponis ínstitor vel vénditor (el que lo vende).
jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iacobinismum pértinens // fig seditiosus; facinorosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
iacobinismi sectator.
jaculatoria: precatiúncula, ae f. Sin: iaculatória prex (precis f) vel precátio; prex brevis.
jade: petra nephrítica.
jadeante: anhelosus, a, um. Sin: anhelabundus; anhelus.
jadear: anhelare.
jadeo: anhelátio, onis f. Sin: anhélitus, us m.
jaguar: iaguarus, i m; iaguara, ae f.
jalbegador, v. enjalbegador.
jalbegar, v. enjalbegar.
jalbegue: lorica, ae f // (fig, afeite) v. esta
voz.
jaboneta: sapónula, ae f. Sin: saponis tabella.
jalea: gelatinum, i n; gelatina, ae f. Sin: ius
concretum.
jacaré: crocodilus, i m.
jalifato, v. califato.
jabonete, v. jaboneta.
jacinto: hyacinthus, i m.
jalifa, v. califa.
jalón: paxillus, i m. Sin: pértica mensória.
603
jalonar
jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin:
pérticā metiri; índicem pónere; paxillos
collocare.
Jamaica: Iamáica, ae f.
Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Iamaicanus, i m.
jamba: (de puerta) postis, is m.
jamón: perna, ae f. Sin: pétaso vel petásio,
onis m. Uso: - ahumado, fumosa perna; pedazo, porción de -, pernae segmentum vel
frustum; tajada de -, pernae lacínia; el que
hace jamones, pernárius, ii m.
jansenismo: iansenismus, i m. Sin: Iansénii
doctrina.
jansenista: (relativo al jansenismo) iansenísticus, a, um. Sin: iansenianus; ad iansenismum áttinens // (partidario del jansenismo)
iansenista, ae m. Sin: Iansénii vel iansenismi
sectator.
Japón: Iapónia, ae f. Sin: Iapo, ōnis m.
japonés: adj iapónius, a, um. Sin: iapónicus;
iaponensis vel iaponiensis, e // (habitante de
Japón) Iapon(i)ensis, is m. Sin: Iapónius, ii
m; Iapon, ōnis m // (lengua -) iaponensis lingua; iapónius sermo; en -, iapónice.
jaque: - mate, cálculus íncitus. Sin: alligatus
cálculus. Uso: dar - mate (al rey, al adversario) (regem, adversárium) ad íncitas (vel ad
íncita) redígere vel adígere.
jaqueca: encephalálgia sive -algīa, ae f. Sin:
hemicráneum; hemicránia; recurrens vel recidivus dolor cápitis.
jaquetilla: tunícula, ae f.
jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; liquamen, mĭnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
tussicularis.
jarcia o jarcias: (cabos de un buque) rudentes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.
jardín: viridárium, ii n. Sin: hortus, i m;
tópia, iorum npl. Uso: - artificiales, tópia,
orum npl; - botánico, hortus botánicus vel
herbárius; - pénsiles (sobre terrados o azoteas) horti pénsiles; - zoológico, zoológicus
hortus; zoológica villa; viridárium zoológicum; (públicum) therotrophīum; hortus animántium; hortus animálibus spectandis; - de
infantes o de la infancia, nepiagogīum; puerorum ludus; ludus puerítiae; asylum vel viridárium infántium; institutum pro púeris
custodiendis // (mancha en las esmeraldas)
mácula, ae f. Sin: vena // (lugar ameno) locus
amoenus; terra ferax vel laeta; en pl amoenitates, um f // (lugar encantador, exquisito en
su clase) flos, floris m. Sin: óculus, i m. Uso:
Italia es el - de Europa, Europae flos (óculus), Itália; ómnium Europae regionum pulchérrima est Itália // (retrete o letrina,
especialmente en los buques) v. excusado.
jardincito: hórtulus, i m.
jardinera: (la que cuida de un jardín) horti
cultrix (-icis f) // (mujer del jardinero) topiárii
uxor.
jardinería: topiárium, ii n. Sin: topiária, ae f;
topiária ars; hortorum cultura vel cultus (-us
m). Uso: ocuparse en -, topiárium vel topiáriam fácere.
jardinero: viridárius, ii m. Sin: topiárius;
horti vel viridárii cultor, curator, custos.
jarra: (aguamanil) aqualis, is m. Sin: aqui604
jerárquico
manīle, is n vel aquaemanāle, is n (para las
manos y para poner en la mesa); vas aquárium; pol(l)ubrum.
jarrero: urceorum fabricator.
jarrete: poples, lĭtis m.
jarretera: periscélium, ii n. Sin: períscelis,
ĭdis f; stroppus vel struppus, i m; lígula
astrictória.
jarrito: urcéolus, i m. Sin: capedúncula, ae
f.
jarro: úrceus, i m; úrceum, i n. Sin: hýdria;
urna. Uso: - de flores, florum testa.
jaspe: iaspis, ĭdis f.
jaula: parva cávea.
jauría: turba canum.
Java: Iava, ae f.
javanés: adj iavensis, e // sust Iavensis, is m.
jazmín: iasminum, i n.
jazz: música iássica, iázica, iazensis. Sin: iázici modi músici. Uso: músico de -, iassíacus,
i m; iássicus vel iázicus, vel iazensis) músicus.
jazz-band: orchestra iássica vel iazensis.
jeans, v. blue jeans.
jeep: currus vel carrus (-us m) gépicus. Sin:
automatárium petór(r)itum
jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sĭdis mf);
praepósitus; ductor; moderator; curator; antistes, stĭtis; princeps, cĭpis; magister. Uso: -
militar interino, dux ad tempus lectus vel
delectus; - de contabilidad, praefectus computationum; - de estación, rector stationis;
stationis praefectus; - de Estado, civitatis
princeps; nationis praeses; rei públicae rector; - de Gobierno, praepósitus regíminis; los
jefes de naciones, príncipes nationum; - de
obreros, v. capataz; - de oficina, officiálium
primus; officialis primárius; - de personal,
ministrorum vel officiálium moderator; - de
taller, óptio (-onis m) officinatorum; - de una
cuadrilla de obreros, manípuli opíficum (vel
operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de
una escuela (doctrina, principios y sistema)
alicúius doctrinae princeps, caput, auctor; de una junta de investigadores, praepósitus
investigatórii coetūs.
jerarca: (superior y principal en la jerarquía
eclesiástica) hierarcha, ae m. Sin: sacer princeps // por ext, persona que ejerce autoridad
en grado superior) praeses, sĭdis m. Sin: antistes, stĭtis m; praepósitus.
jerarquía: hierárchia sive -archīa, ae f. Sin:
dignitatis vel dignitatum ordo (-dĭnis m), dignitatum gradus (-us m). Uso: - angélica, angelorum ordo; - apostólica, hierárchia
apostólica; - civil, hierárchia civilis; - eclesiástica, hierárchia ecclesiástica; sacra hierárchia; sacrae auctoritatis ordo; sacra
potestas vel auctóritas; ecclesiásticus ordo; militar, hierárchia militaris; - de valores, rectus vel iustus bonorum ordo.
jerárquicamente: hierárchice. Sin: hierárchico órdine; officiorum órdine; ex dignitatis
órdine.
jerárquico: hierárchicus, a, um. Sin: ad dignitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum)
gradus spectans. Uso: grados -, hierárchici
gradus; gradus dignitatis; honorum gradus
(en la carrera civil); milítiae gradus (en la
carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el
605
jerga
más alto grado -, summum dignitatis (vel
auctoritatis) fastígium; summus dignitatis
gradus; en orden -, ut quisque gradu séquitur;
por vía -, ad hierárchiae trámitem; siguiendo
el orden -, per gradus.
jerga: (lenguaje especial y familiar que usan
entre sí los individuos de ciertas profesiones
u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabrorum, etc., de los niños, de los artesanos, etc.).
Sin: sermo próprius, perplexus, gregárius //
(jerigonza) v. esta voz.
jergal: ad gregárium sermonem pértinens.
jergón: cúlcita stramínea vel stramentícia.
Sin: torus stramíneus; torus e stramento vel
ex strámine.
jerigonza: (lenguaje familiar que usan para
sí ciertos individuos de ciertos oficios) v.
jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto
difícil de entender) sermo inquinatus. Sin:
obscurus (vel recónditus, vel arcanus) sermo;
obscura loquendi rátio. Uso: hablar en -, recóndito sermone inter se loqui.
jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac
syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fístula; clyster sive cluster, ĕris m. Uso: - para
inyecciones subcutáneas, intércutis iniectionis syringa; intércutis iniectūs syringias;
syringa intercútibus iniectiónibus faciendis.
jeringar: syringam vel fístulam immíttere.
Sin: clystērem inícere.
jeringuilla: clystérculus vel clustérculus.
jeroglífico: adj hieroglýphicus, a, um. Sin:
hierográphicus // sust hieroglíphicum vel
hierográphicum signum. Sin: hieroglýphica
vel hierográphica nota, líttera // (fig, escritura
difícil de leer o de comprender) parum clarae
lítterae. Sin: obscurae lítterae.
jersey: téxtile láneum. Sin: strictória lánea;
thorax (-ācis; ac -acem vel -aca m) láneus;
mácula; v. pulóver. Uso: - de la combatividad, mácula pugnacitatis.
Jerusalén: Hierúsalem vel Ierúsalem indecl.
Sin: Hierosólyma, ae f; Hierosólyma, orum
npl.
jesuita: iesuīta, ae m. Sin: Societatis Iesu sodalis; e societate Iesu sodalis.
jesuítico: iesuíticus, a, um.
jet: (avión a reacción) aëronavis inversa (vel
contrária) vi propulsa. Sin: aëroplanum áëris
haustórium; aëronavígium inversa (vel contrária) vi propulsum; aëronavis pyraulocinética; aëroplanum vel aëronavígium
pyraulocinéticum; aëronavis celérrima; aëronavígium celérrimum.
jícara: (taza pequeña de loza o porcelana)
pocillum, i n.
jilguero, v. cardelina.
jira: (banquete o merienda campestre) v. picnic // (excursión de un grupo de personas)
lustrátio, onis f. Uso: hacer una -, circumire;
hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare;
hacer una - por la provincia, obire provínciam.
jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; camelopárdalus; camelopárdalis, is m // (Cinem,
TV) microphónium prolatum.
jirón: (faja) fascíola, ae f.
jocoserio, v. tragicómico.
jocoso: iocosus, a, um. Sin: lépidus; facetus.
jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel-
606
jubilar
vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas,
vasis n; vasum; truellum; trúlleum vel
trúlleus.
jogging: cursus pedester.
Jordania: Iordánia, ae f.
jordano: adj iordánicus, a, um. Sin: iordaniensis // sust Iordanus, i m.
jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la
Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iuventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo,
Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la
Vida, Dies Vitae.
jornal: (salario diario) merces (-edis f)
diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede
conduci.
jornalero: mercenárius diurnus. Sin: conductícius diurnus; operárius in diem conductus; ópifex diurna mercede conductus.
joven: iúvenis, is m; iuvenca, ae f.
jovial: hílaris, e. Sin: festivus; iucundus; lépidus et festivus.
joya: (objeto pequeño de metal precioso)
gemma, ae f; en pl también monília, ium n.
Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig,
relativo a cosa o persona de mucho valor)
perfectus, a, um. Sin: úndique perfectus; (de
cosa) ómnibus númeris absolutus; (de persona) óptimus; spectatíssimus; (de cosa o
persona) exímius; divinus; singularis; divinus et singularis. Uso: una - de mujer, fémina
óptima vel spectatíssima.
joyería: (tienda) gemmária vel monílium taberna. Sin: taberna gemmárii // (taller) gemmarum officina; monílium ergastérium //
(comercio de joyas) gemmarum vel moní-
lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas
véndere vel venditare.
joyero: (el que vende joyas) gemmárius, ii m
// (el que hace joyas) gemmati óperis ártifex
(-fĭcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca,
ae f. Sin: gemmarum scriníolum; úrnula monílium.
joyo, v. cizaña.
joystick (Inform), palanca de control, mando:
vectis, is m.
Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la
Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohannes Vicésimus Tertius.
Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Iohanna Arcensis vel Aurelianensis.
jubilación: (acción de jubilar o jubilarse) iubilátio, onis f. Sin: honesta vel iusta míssio;
múnerum (vel e munéribus) vacátio; a múnere liberátio, quies, réquies (-etis; ac
-quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pénsio, onis
f. Sin: pénsio socialis. Uso: derecho a la -,
pensionis socialis ius.
jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudiárius;
rude donatus; (stipendia) eméritus; múnere
perfunctus; suo múnere (honeste) solutus vel
exsolutus; pensione fruens; públice munéribus solutus et altus. Uso: estar -, públice munéribus solvi et ali // sust rudiárius, ii m.
jubilar: áliquem suo múnere (v. gr. docendi)
sólvere. Sin: munéribus exsólvere áliquem;
áliquem rude donare; rudem dare (vel donare) álicui; álicui rudem indulgere // jubilarse (conseguir la jubilación) rudem
accípere. Sin: rude donari; múnere solvi vel
exsolvi; múnere propter aetatem exsolvi;
munus ob statutam aetatem depónere; in
607
jubileo
ótium recédere.
jubileo: (año santo) iubilaeum, i n; iubilaeus,
i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus
sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubilaeum centenárium; sollémnia (-ium npl) saeculária; - extraordinario, universal, iubilaeum
extraordinárium, universale // (fig y coloq,
bodas de plata o de oro de una persona; conmemoración de una institución, reinado, etc.)
iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum
episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel
a suscepta episcopali dignitate) XXV vel L; sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab
ínito sacerdótio XXV vel L; - papal, iubilaeum pontificale.
jubón: ságulum, i n.
judía: phaselus, i m. Sin: phaséolus, i m.
judo, v. yudo.
juego: ludus, i m. Sin: lúsio, onis f; lusus, us
m; lusitátio; lúdicrum; res lúdicra. Uso: electrónicos, ludi electrónici vel magnetoscópici; - olímpicos, olýmpia, orum npl;
olýmpia certámina vel sollemnia; ludi olýmpia; ludi olýmpici vel olympíaci; olýmpici
agones; olýmpii, orum mpl; - olímpicos invernales, olympíaci ludi hiemales; - de ajedrez, latrunculorum ludus; - de azar, de
suerte, álea, ae f; ludus aleatórius vel temerárius; lusus áleae; - de cartas o de naipes,
chartularum ludus; - de dados, ludus talárius;
- de manos, praestígiae, arum fpl; - de palabras, amphibológia sive -logīa; ambages, um
fpl; litterarum mutátio; - de pelota, lúsio
pilae; - de pelota a la pared, pila e paríete repercussa // perteneciente a los -, agonothéticus; por -, per lusum; vencedor en los olímpicos, olympionices, ae m; vencer en los
- olímpicos, olýmpia víncere; el - se anima,
cobra interés, ludus incitatur; el - se enfría,
pierde interés, ludus frigescit, friget, déficit.
jueves: dies Iovis. Sin: féria quinta.
juez: iudex, dĭcis m. Sin: existimator, oris m.
Uso: - comisionado, miembro de comisión judicial, cógnitor; - examinador (en el ámbito
académico), iudex periculorum scholárium;
- prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem,
- de alzadas o de apelaciones, cógnitor iudiciorum (publicorum); - de paz, irenarches
sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex
vel árbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, iúdices campi; - de línea (linesman), iudex lineárius vel líneae; fínium iudex; campi
límitum inspector; lateralis túitor; árbitri
adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iactus válidi.
jugada: lúsio, onis f. Sin: lusus, us m. Uso:
hermosa -, bella lúsio; - inteligente, sápiens
vel gnara lúsio; mala -, exígua lúsio; detener
la -, lusum coërcere.
jugador: lusor, oris m. Sin: collusor; ludens,
entis mf. Uso: - aficionados, ad voluptatem
(vel voluptatis causā) lusores; buen -, dexter
vel indústrius lusor; excelente -, óptimus
lusor; - extranjero, alienígena lusor; - lesionado, lusor vulneratus vel laesione affectus;
mal -, malus vel imperitus lusor; - profesionales, lusores professionales; - tramposo, insidiosus lusor; - de golf, ad scrobículos lusor; de hockey, pilā bacilloque repando ludens; de pelota, pilícrepus; lusor pilae; - de tenis,
taeniludens; sustituir a un - por otro, suffícere vel subrogare lusorem.
jugar: lúdere. Sin: ludum lúdere; ludo óperam dare. Uso: - a juegos de azar, lúdere
áleā; áleam exercere; áleam lúdere; - a los
dados, talis vel tésseris lúdere; - a la gallina
ciega, lúdere muscam aéneam; lúdere myindam; - al fútbol, v. fútbol; - al golf, ad scrobículos lúdere; - al hockey, bacillis repandis
ac pilā lúdere; - a la pelota, pilā lúdere; - a
pares o nones, lúdere par impar; - al tenis,
608
juntar
taenilúdere // - bien, recte (vel probe, vel
belle, vel rite) lúdere; - con alguno, cum áliquo collúdere; - con frecuencia, lusitare; con los de su edad, páribus collúdere; - día y
noche, dies noctesque ludo dúcere; totos dies
et noctes lúdere; - el todo por el todo, rem in
summum perículum dedúcere; perículum
summae rerum fácere; universo perículo
summam rerum commíttere; - limpio, legítime lúdere; - mal, male (vel inepte, vel
secus) lúdere; - muy bien, perbelle vel praeclare lúdere; - por dinero, lúdere in pecúniam; - toda la noche, ludum nocti aequare.
crepundiorum taberna.
juglar: (en la edad media, el que se ganaba
la vida recitando versos y tocando música)
iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis cantor, poëta, citharoedus // (titiritero, jugador
de manos) v. prestidigitador.
jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus,
us m.
jugarreta: inepta lúsio.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus expressus. Uso: - gástrico, pancreático, sucus
gástricus, pancreáticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limón,
limónea pótio; sucus cítreus vel cítrinus; - de
naranja, aurantiata (pótio); sucus aráncinus
vel malosinensis; - de tomate, lycopérsici liquamen (-mĭnis n).
juguete: lúdicrum, i n. Sin: crepúndia, orum
npl; puerile lúdicrum; oblectamentum puerorum; ióculi, orum npl. Uso: divertirse, entretenerse con juguetes, crepúndiis delectari,
oblectari, lúdere.
juguetear: luxuriare. Sin: pueríliter lúdere.
jugueteo: delectátio, onis f. Sin: oblectátio,
oblectamen (-mĭnis n), oblectamentum; recreátio; iocus.
juguetería: (comercio de juguetes) crepundiorum mercatura // (tienda donde se venden)
juicio: iudícium, ii n. Uso: - final, iudícium
diēi novíssimi; extremum Christi iudícium; sumario, promptum iudícium.
jukebox: phonógraphum americanum vel
públicum.
julio: (mes) Iúlius, ii m. Sin: mensis Iúlius //
Fis iulium, ii n. Sin: iouliensis eléctridis
mensura; iouliensis módulus.
jumbo: capacíssima navis vel aëronavis. Sin:
aëronavis Jumbo appellata.
jungla: Bot iungla, ae f. Sin: iúngala; silvosa
régio; deserta silva; densa et áspera silva.
Uso: - tropical, silva trópica dénsior.
junk-mail, v. spam.
junta: collégium, ii n. Sin: coetus, us m; consílium; moderatorum vel curatorum collégium. Uso: - administrativa, consílium
administrativum; coetus (-us m) administratorum; - central, coetus primárius; consílium
primárium; - central de la Acción Católica,
Consílium primárium Actionis Cathólicae
Societati moderandae; - científica, coetus
scientíficus; “- Militar” (en la Argentina),
Consílium Militare, regendae Nationi praepósitum; - municipal, consílium municipale;
municípii administratorum coetus; - parroquial, consílium paroeciale vel parochiale; provincial, consílium provinciale.
juntar: áliquid conéctere álicui rei. Sin: copulare, colligare, coniúngere áliquid cum áliqua re vel álicui rei; adiúngere áliquid álicui
rei vel ad áliquid // juntarse, se commíttere;
committi; conecti inter se; coniungi; se
609
juntura
justificación: iustificátio, onis f. Sin: excusátio; purgátio; defénsio; probátio.
coniúngere; congregari; se congregare.
juntura, v. ensambladura.
jurado: (tribunal) delecti iúdices. Sin: iuratorum corpus, consílium, coetus (-us m) ;
iúdicum collégium; árbitri. Uso: - de honor,
selecti árbitri dignitatis // (individuo de dicho
tribunal) iuratus iudex // (conjunto de examinadores de un certamen) consílium práemiis
attribuendis. Sin: iúdices (praemiorum).
juramento: iuramentum vel adiuramentum, i
n. Sin: iusiurandum. Uso: prestar -, (coram
áliquo) iuramentum praestare; ius iurandum
dare.
justificativo: iustificatórius, a, um. Sin: excusatórius; excusans; probatórius; probativus.
justillo: thorácium, ii n.
juventud: iuventus, utis f. Sin: - femenina,
iuventus feminina; - quemada (gastada), iúvenes vítiis adusti; - socialista obrera, socialística iuventus operária; - subdesarrollada,
iuventus parum provecta vel progressa; iúvenes parum provecti vel progressi.
jurar: iurare. Uso: - en falso, falsum iurare;
acción de -, adiurátio.
jurásico: iurássicus, a, um.
jurídico: iurídicus, a, um. Sin: iuridicialis,e.
jurista: iuris peritus. Sin: iurisprudens, entis;
iuris studiosus, consultus, interpres.
justa: (pelea o combate singular, a caballo y
con lanza) hastilúdium, ii n. Sin: equestre
certamen; équitum certátio, decertátio, dimicátio // (fig, competición o certamen en un
ramo del saber) certamen, mĭnis n.
justar: hastis concertare vel concúrrere. Sin:
armis lúdere; lúdicram pugnam fácere; equítibus certare; equestre certamen inire.
justicia: iustítia, ae f. Sin: ius; iustum; áequitas; áequum; rectum. Uso: - militar, castrensis iurisdíctio; - original, iustítia originalis;
status innocéntiae; - social, iustítia socialis;
administrar -, ius réddere, vel dícere; iudícium exercere; obtener -, ius suum adipisci;
recurrir a la -, ius pétere vel postulare; in ius
ire.
610
K
kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntárius
sui interemptor.
chil(i)ogramma, ătis n. Uso: cien kg, centum
chilogramma; mil -, mille chilogramma;
mille póndium (-ii n); tunna vel tonna
(tonelada)
Kant: Kántius, ii m.
kilolitro: chil(i)olitrum, i n.
kaki, v. caqui.
kan, khan o jan: caganus, i m.
kantiano: adj kantianus, a, um // sust kantista, ae mf. Sin: Kántii sectator.
kantismo: kantismus, i m. Sin: Kántii
doctrina; philosóphia kantiana.
kárate o karate: lucta carática. Sin: oppugnátio inermis iapónica.
kayak, v. canoa.
keniata: adj kenianus, a, um // sust Kenianus, i m.
Kenya: Kénia, ae f. Sin: Cívitas Keniana.
key (Inform), llave: clavis, is f.
kilohertz, v. kilociclo.
kilometraje: chil(i)ometrorum mensura.
kilométrico: chil(i)ométricus, a, um.
kilómetro: chil(i)ómetrum, i n. Sin: mille
metra. Uso: - cuadrado, chil(i)ómetrum quadratum; 40 km de longitud, 40 chil(i)ómetra
in longitúdinem; velocidad hasta 140 km por
hora, velócitas usque ad centum quadraginta
chil(i)ómetra horália; dista un km y medio de
..., a (vel ab) ... chil(i)ómetro sesquiáltero
distat; estar a unos 20 km de ..., a (vel ab) ...
círciter viginti chil(i)ómetra abesse; el trecho
es largo unos 8 km, spátium círciter octo
chil(i)ómetra longum est.
keyboard (Inform), teclado: claviatura, ae f.
Sin: malleolorum ordo vel series.
kilovatio: chil(i)owattium; chil(i)ovátt(i)um,
ii n. Sin: mille vatt; kil(i)ovattiana mensura;
wattianae vel vattianae (wattenses vel vattenses) eléctridis mensurae.
kill (Inform), forzar la terminación: occídere.
kimono: kimonum, i n.
KGB: sodálitas, lítteris compendiáriis KGB
insignis.
kilociclo: chil(i)ocyclus vel chil(i)ocyclos, i
m.
kilográmetro: chil(i)ográmmetrum, i n.
kilogramo:
chil(i)ogrammum,
i,
n;
kilovatio-hora: kiliovattihora, ae f. Sin:
mille horae vattianae.
kindergarten, v. jardín (- de infantes).
kiosco, v. quiosco.
Kirguizistán: Kirg(h)izistánia, ae f.
611
Kirsch
Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel
cerasorum.
communistarum ex ómnibus natiónibus consílium.
kiwi: (fruto) kívium, ii n. Sin: grossulária sinensis.
kremlin: (sede de los órganos supremos de
la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m.
Sin: urbis Móscuae arx; Russiarum Republicarum sedes // (antigua residencia de los
zares) imperatória Móscuae domus. Sin:
Rússiae imperatorum régia.
kivi, v. kiwi.
knock-out: (golpe que pone fuera de combate) ictus últimus. Uso: que recibió o sufrió
un -, ictu último confectus; protrusus; quedar
-, protrusum esse.
koljós o koljoz: colchósicum práedium. Sin:
fundus pública auctoritate excolendus vel excultus; práedium pública auctoritate administrandum.
Kominform: ex communistarum factiónibus
informationum sedes.
Komintern: ómnium communistarum foederátio (-onis f). Sin: ómnium supremum communistarum
consílium;
supremum
Kosovo: Kosóvia, ae f.
kumel, v. cúmel.
Kurdistán: Corduena, ae f.
kurdo, v. curdo.
Kuwayt o Kuwait: Cuváitum, i n; Cuvaitia,
ae f. Sin: Phylárchia Cuvaitensis.
kuwaytí o kuwaití : adj cuvaitensis, e. Sin:
cuvaitianus, a, um // sust Cuvaitensis, is m ;
Cuvaitianus, i m.
612
L
lábaro: lábarum, i n. Sin: signum, vexillum
militare; (estandarte que usaban los emperadores romanos desde el tiempo de Constantino) vexillum cruce insignitum; vexillum
Christi nómine insignitum.
laberinto: (edificio compuesto de gran número de compartimentos) labyrinthos vel
labyrinthus, i m. Sin: aedes váriis et tortuosis
anfractibus distinctae // (caminos que se entrecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) ambāges (-is f) viarum // (parte del oído interno)
labyrinthus, i m // (complicación inextricable) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; láqueus; difficultas; error; ambages.
labial: labialis, e. Uso: letra -, líttera labialis.
labiodental: labiodentalis, e.
laborable: (que se puede laborar o trabajar)
profestus (no festivo); negotiosus (ocupado
en negocios); operosus. Uso: campo -, campus arábilis; días -, profesti dies; horas -,
horae operosae.
laboral: operárius, a, um. Uso: semana -,
septimana operária.
laboratorio: laboratórium, ii n. Sin: officina;
opifícium. Uso: - atómico, officina (generatória) atómica; - bacteriológico, biológico, bacteriológica, biológica officina; - científico,
officina naturae investigandae; - farmacéutico, - médico, laboratórium pharmacéuticum;
medicamentorum
officina;
fotográfico, officina photográphica; - mecánico, machinalis officina; - móvil, laboratórium móbile; - pirotécnico, laboratórium
pyrotéchnicum; - químico, laboratórium chí-
micum; officina chímica, - de idiomas, officina vel laboratórium linguarum; officina loquelaris; - en que se fabrican armas,
armorum officina.
laboriosidad: laboriósitas, atis f. Sin: operósitas; sedúlitas; sollértia.
laborismo: laborismus, i m. Sin: fáctio operária, operarum, operariorum; fáctio operariorum studiosa; Britannorum fáctio operária.
laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis operáriae sectator; operariorum órdinis studiosus; sodalis políticae factionis operariorum.
laborterapia: ergotherapīa, ae f. Sin: ergotherapéutica, ae f.
labradío o labrantío: arábilis, e. Sin: aratórius; aratro aptus; sationalis.
labrusca: labrusca, ae f.
laca: (sustancia aluminosa) lacca, ae f. Uso:
pintar de -, laccā oblínere vel obdurare // (fijador) v. esta voz.
lacayo: lacaius, ii m. Sin: pedísequus, i m;
anteámbulo, onis m; cursor; fámulus; sérvulus // fig ássecla; sectator; assentator; adulator.
lacónicamente: lacónice. Sin: concise;
presse; lacónica brevitate.
lacónico: lacónicus, a, um. Sin: brevíloquens, entis; compressus. Uso: estilo -, stilus
lacónicus.
laconismo: laconismus, i m. Sin: laconícitas;
613
lacre
breviloquéntia, ae f; compréssio; brévitas; lacónica brévitas vel concísio; contráctio dicendi. Uso: - telegráfico, telegráphica
breviloquéntia.
lacre: cera sigillaris, signatória, hispánica.
Sin: pix (picis f) signatória.
lacrimal: lacrimalis, e.
lacrimatorio: lacrimatórius, a, um. Sin: ad
lacrimationem áttinens.
lacrimógeno: lacrimógenus, a, um. Sin: lacrimosus; lácrimas éxcitans, éxciens, gignens.
lactancia: lactátio, onis f. Sin: lactatus, us m.
lácteo: lácteus, a, um. Sin: lácticus; lactárius.
lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier
manjar compuesto de leche) lacticínium, ii n.
Sin: lactícinum; lactárium; lactárium opus;
en pl también lacténtia, ium n; caséoli, orum
m.
láctico, v. lácteo.
lacustre: lacustris, e. Sin: lacunalis.
ladino: adj ladinus, a, um. Sin: románicus;
r(h)aetoromanus // (dialecto romano) r(h)aetoromanus, i m. Sin: lingua ladina; lingua
r(h)aetorománica.
ladrillado: pavimentum stratum. Sin: lacterícium pavimentum; pavimentum latérculis
factum.
ladrillar: (solum, pavimentum) látere stérnere, munire, tégere. Sin: latérculis stérnere.
ladrillero: (persona que tiene por oficio
hacer o vender ladrillos) laterárius, ii m. Sin:
coctiliárius, ii m.
ladrillo: later, ĕris n. Uso: fábrica de ladrillos, laterária, ae f; fabricante de ladrillos, v.
ladrillero; fabricar ladrillos, láteres dúcere;
máquina para fabricar ladrillos, laterária
máchina.
lady: ánglica múlier conspícua. Sin: dómina
spectatae nobilitatis.
lagar: (estanque pequeño donde se pisa la
uva para hacer vino) tórcular, aris n. Sin: calcatórium; vinárius lacus // (prensa para estrujar uva) prelum, i n. Sin: tórcular. Uso: eléctrico, eléctricum tórcular; eléctricum prelum vinárium.
lagarto: langa, ae f. Sin: langúrium; lacerta
víridis.
lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus
strúctilis.
lagoftalmía: lagophthálmia sive -thalmīa, ae
f.
lagoftálmico: lagophthálmicus, a, um. Sin:
ad lagophthálmiam spectans.
lagoftalmo: lagothphalmus, a, um.
lagópedo, v. lagópodo.
lagópodo: lagōpus, ŏdis m.
lágrima: lacrima, ae f. Uso: torrente de lágrimas, imber, bris m; lacrimarum imber;
abandonarse a las -, trádere se lácrimis;
arrancar lágrimas, lácrimas cíere, movere,
commovere, concitare; contener, refrenar, reprimir las -, lácrimas tenere, retinere, cohibere, compéscere, reprímere; lácrimis
temperare; derramar, verter lágrimas, lácrimas effúndere, profúndere, emíttere, demít-
614
lámpara
tere; derramar un torrente de lágrimas, vim
lacrimarum profúndere; deshacerse en lágrimas, collacrimare; lácrimis cónfici; in lácrimas effundi; lácrimis perfundi.
lagrimal, v. lacrimal.
laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus,
udis f; lama.
lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris,
e; plenus lacunarum vel lacunis.
laicado: (conjunto de los fieles no clérigos)
laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hómines
saeculares; laicorum ordo // (condición) laicatus, us m. Sin: laicorum status (-us m); laicalis condício.
laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; profanus; ad laicorum órdinem (vel statum) pértinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) áttinens; laicorum
princípiis (vel institutis, vel praescriptis) obnóxius; laicorum princípiis (vel institutiónibus, vel móribus) conformatus. Uso: estado -,
status laicalis; reducir al estado -, ad statum
laicalem redígere.
laicidad: láicitas, atis f. Sin: condício vel índoles laicalis; laicorum condício.
laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum princípia, praescripta, instituta.
laicista: (partidario del laicismo) laicismi
sectator. Sin: órdinis saecularis fautor // (perteneciente o relativo al laicismo) ad laicismum spectans.
laicización: réditus ad laicorum statum, vel
ad laicorum órdinem, vel ad laicorum iussa
ac praescripta. Sin: in laicalem condicionem
(vel statum) redáctio.
laicizar: (de religioso o eclesiástico) ad laicorum órdinem redígere. Sin: ad laicorum
statum redúcere // (de leyes, costumbres, instituciones) ad laicorum mores redúcere vel
revocare. Sin: ad laicorum instituta redúcere;
ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta)
redúcere vel redígere.
laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecularis // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo.
Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo.
laja: (lancha, piedra plana) v. lastra.
lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin:
sacerdos tibetanus; sacerdos lama.
lamarquismo, v. transformismo.
lamasería: monastérium Tibetanorum. Sin:
monachorum tibetanorum monastérium.
lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin:
vinum alexandrinum spumescens.
lamentable: (que merece lamentarse) paenitendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ...,
paenitendi fructus oriuntur ex + abl.
lameplatos: patinárius, ii m. Sin: lurco,
hélluo, gulo, onis m; homo edacíssimus.
lámina: (plancha delgada de metal) lámina,
ae f. Sin: bráctea. Uso: - pequeña, lamella;
lámina tenuata, extenuata; ténuis lámina; muy pequeña, muy delgada, laméllula; - de
estaño, de acero, lamina ex stanno, ex
chálybe; - de mármol, crusta mármoris; - flexible de micrófono, bráctea vibrans.
lampadario: (candelabro grande) lampadárium, ii n // (farola) v. farol, linterna.
lámpara: lampas, ădis f (ac sing lámpadem
sive lámpada; ac pl lámpades vel lámpadas).
615
lamparero
Sin: lámpada, ae f; lychnus, i m. Uso: - aplicada al yelmo, lucerna aptata cássidi; - eléctrica, lampas eléctrica; globus eléctricus;
lampas vi eléctrica acta; lychnus eléctride
actus vel accensus; - eléctrica colgante, pénsilis lychnus, eléctrica vi actus; - encendida,
lucerna ardens; - fluorescente, lampas fluorescens; - neón, lampas lucíflua; - portátil,
lanterna // - de aceite, lucerna, ae f; lychnus
óleo álitus; lucerna petróleo álita; fabricante
de lámparas de aceite, lucernárius; - de Aladino, Aladini lampas; - de estudio, lampas lucubratória; - de gas, lampas gásica; - de
petróleo, lampas vel lucerna petroleária; lampas petróleo acta, álita, alta; lampas petróleo
enutrita; - de pie, lampas stativa; encender la
-, lucernam accéndere.
lamparero: (el que hace lámparas) lámpadum fabricator (-oris m) // (el que las vende)
lámpadum ínstitor vel vénditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadárius, ii m.
lamparilla o lamparita: lýchnion, ii n. Sin:
lampádula; lampádium. Uso: - colgante, lampádula pendens; lampádium pénsile; - eléctrica, glóbulus eléctricus; - de alcohol,
fóculus aethanólicus; - de cama, de noche, de
dormitorio, lampádium lectuale; lýchnion cubiculare; - para leer, lampádium lectórium.
lampazo: (utensilio para fregar el suelo) v.
estropajo.
lampírido: lámpyris, ĭdis f. Uso: noctilūca,
ae f.
lana: lana, ae f. Uso: láneus; lanárius; - sintética, lana synthética; artículos de -, textília
lanária; vestes ex lana; fábrica de -, lanolinum; obra de -, lana; obrera de -, lanífica;
ópifex lanária; taller de lanas, officina lanária; trabajo de las lanas, lanifícium; el que
trabaja la -, laníficus; lanárius; ópifex lanárius.
lanceta: lancéola, ae f. Sin: pugiúnculus;
scalpellum.
lancha: (bote, embarcación pequeña) cymba,
ae f. Sin: scapha; actuaríolum n vel actuaríola
f; lembus; linter, tris f. Uso: - automóvil, motora, - de motor, autoscafo, autóscaphus, i
m; autóscapha, ae f; cymba ( vel scapha, vel
actuaríola, vel linter) automatária; actuaríolum automatárium; - neumática, scapha cúmmea vel inflátilis; linter gummi conflata; pirata, paro vel myóparo, onis m; parúnculus;
- de pedal, scapha pedalícia; - de remo,
cymba remígera; - de socorro, de salvamento, scapha salvífica; linter auxiliaris.
lanchero: scaphárius, ii m.
landa: régio deserta. Sin: planíties inculta;
exterminata tellus (-uris f).
landgrave: landgrávius, ii m.
landgraviato: landgraviatus, us m. Sin: landgrávii dígnitas, munus, territórium, iurisdíctio, sedes (según los varios significados).
landó: landávium, ii n. Sin: petóritum vel petórritum, i n.
lanería: lanária taberna.
lanero: adj lanárius, a, um. Sin: ad lanam
pértinens // sust lanárius, ii m. Sin: lanárius
negotiator, negótians; textílium lanariorum
negotiator // (almacén destinado a guardar
lana) receptáculum lanárium.
langosta: (insecto herbívoro) locusta, ae f //
(crustáceo) locusta marina.
lanificación o lanificio: (arte de labrar la
lana) lanifícium, ii n. Sin: lanae ars; ars lanífica // (obra de lana) lana, ae f.
616
lapicero
lanolina: lanolinum, i n.
lansquenete: miles lanceatus. Sin: miles
mercen(n)árius lanceatus.
lanza: (arma ofensiva de asta larga y hierro
agudo) láncea, ae f. Sin: hasta. Uso: con la en ristre, elatā vel infestā hastā // (soldado,
jinete armado de -) hastatus, i m. Sin: hastatus miles (soldado de a pie); hastatus eques
(jinete) // (palo largo, unido al tiro delantero
del carro) temo, ōnis m // (tubo metálico que
termina en una manga de riego) fístula, ae f.
lanzacohetes: tormentum vel máchina rádios
pýrios emittens.
lanzada: (golpe que se da con la lanza) lánceae vel hastae ictus (-us m) // (herida que
con ella se hace) lánceae plaga vel vulnus
(-nĕris n).
lanzadera: - espacial, v. transbordador.
lanzagranadas: instrumentum pyróbolos
terrestres eiáculans. Sin: máchina pyrobolorum terréstrium expulsória vel propulsória.
lanzallamas: máchina flammívoma vel flammífera. Sin: instrumentum ignem évomens;
instrumentum ígnium vomitórium vel eiectórium.
lanzamiento: (acción de lanzar) iactus, us m.
Sin: iaculatus, us m; iniectus, us m; emíssio,
onis f; emissus, us m. Uso: - lateral (en el
fútbol), iniectus lateralis; - del disco, iactus
disci; - de la jabalina, teli iactus; iáculi emíssio; iaculátio hastae; - del martillo, iactus
mállei; - de la pesa, pónderis iactus; iactus
globi férrei // (como deportes) - del disco, certamen disci; - de la jabalina, certamen teli vel
iáculi; - del martillo, certamen mállei iaciendi;
- de la pesa, certamen pónderis iaciendi.
lanzaminas: instrumentum globos ignívomos eíciens.
lanzamisiles: navis missília eiáculans. Sin:
máchina missílium propulsória.
lanzatorpedos: tubus silurívomus. Sin:
instrumentum siluros emittens; instrumentum
silurorum propulsórium vel expulsórium;
máchina silurorum propulsória; apparatus siluros propellens.
lanzazo, v. lanzada.
Laos: Laósium, ii n. Sin: Laósia, ae f.
laosiano: adj laosianus, a, um. Sin: laosiensis, e // sust Laosianus, i m.
laparascopia: laparoscópia vel laparescópia;
laparoscopīa vel laparescopīa, ae f. Sin:
ventris vel abdóminis inspéctio; interna
ventris inspéctio. Uso: hacer la -, ventrem
introspícere.
laparoscopio: laparoscópium vel laparescópium , ii n.
laparotomía: laparotómia vel laparetómia;
laparotomīa vel laparetomīa, ae f. Sin: ventris
séctio; abdóminis praecisura, scíssio, séctio.
Uso: hacer la -, ventrem secare; someterse a
una -, laparotómiae se subícere.
laparótomo: laparótomum vel laparétomum,
i n.
lapicera: (mango de la pluma de escribir)
cálamus, i m. Sin: stilus; cálamus scriptórius
vel chartárius. Uso: - fuente, cálamus stilográphicus; v. estilográfica; - sencilla, cálamus chartárius simplex; tomar la - en la
mano, cálamum súmere; stilum prehéndere.
lapicero: (instrumento en que se pone el
617
lapislázuli
lápiz) gráphidis vel haematitae theca // (lápiz)
haematites, ae f. Sin: lapis (-ĭdis m) scriptórius; v. lápiz // (portaplumas) pennígerum, i
n.
lapislázuli: lapis caerúleus. Sin: lapislázulus ; cyáneus.
lápiz: gráphium, ii n. Sin: graphis, -ĭdis; haematites, ae f; plumbum; plumbatum; plumbatus stilus; lapis scriptórius. Uso: - bicolor,
haematites bícolor; - encarnado, - rojo, rubrīca, ae f; gráphium rubrum; cérula miniata;
- tinta, lapis atramentárius // - de color, stilus
pigmentárius; - de color azul, negro, verde,
gráphium caerúleum, nigrum, víride; - de
plomo, - plomo, plumbum, i n; plumbāgo,
gĭnis f // escribir con -, scriptório lápide exarare; pintarse los labios, los ojos, las cejas
con - de maquillaje, labia (vel labra, vel
labella), óculos, supercília fucare (vel fuco
illínere, vel fuco tíngere).
Laponia: Lappónia, ae f.
lapón: adj lappónicus, a, um. Sin: lapponensis // sust Lappo, ōnis m // (perteneciente o
relativo a Laponia) ad Lappóniam áttinens //
(lengua hablada por los lapones) lappónicus
sermo.
lardo: lardum sive láridum, i n. Sin: succídia,
ae f. Uso: pedazo de -, lardárium; lardi frustum.
largo: longus, a, um. Sin: productus; prolixus. Uso: letra, vocal, sílaba -, líttera, vocalis, sýllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del río, etc.,
secundum mare, flumen, etc. // (longitud)
longitudo, dĭnis f. Uso: la nave tiene trescientos cincuenta y un metros de -, navis longitúdinem trecentorum unius metrorum habet.
largometraje: lóngior táenia cinematográ-
phica.
larguero: (cada uno de los dos palos o barrotes que se ponen a lo largo de una obra
de carpintería) scapus, i m // (poste transversal de la meta, en el fútbol) v. poste.
lárice: larix, ĭcis f.
laringe: larynx, laryngis f. Sin: spirandi meatus (-us m); artéria áspera.
laringectomía: laryngectomīa sive -tómia;
laryngoëctomīa sive -tómia , ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) séctio.
laringitis: laryngitis, ĭdis f. Sin: laryngis
morbus; artériae ásperae inflammátio vel
morbus.
laringófono: laryngóphonum, i n.
laringografía: laryngográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae)
descríptio.
laringográfico: laryngográphicus, a, um.
Sin: ad laryngográphiam spectans.
laringógrafo: laryngógraphum, i n.
laringología: laryngológia sive -logīa, ae f.
Sin: laryngoiatrīa; artériae ásperae medicina
vel cura.
laringológico: laryngológicus, a, um. Sin: ad
laryngológiam pértinens.
laringólogo: (persona versada en laringología) laryngólogus, i m. Sin: laryngológiae peritus vel cultor // (médico especialista en
enfermedades de la laringe) laryngoiatros
vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) médicus.
618
latín
laringorragia: laryngorrhágia sive -rhagīa,
ae f.
laringorrágico: laryngorrhágicus, a, um.
laringoscopía o laringoscopia: laryngoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: laryngis vel artériae ásperae inspéctio. Uso: hacer la -,
laryngem vel artériam ásperam introspícere.
laringoscópico: laryngoscópicus, a, um. Sin:
ad laryngoscópiam áttinens (relativo a la laringoscopía); ad laryngoscópium spectans
(relativo al laringoscopio).
laringoscopio: laryngoscópium, ii n. Sin:
laryngis instrumentum exploratórium.
laringostenosis: laryngostenōsis, -is f.
laringotomía: laryngotomīa sive -tómia, ae
f. Sin: laryngis divisura.
laringotómico: laryngotómicus , a, um. Sin:
ad laryngotomīam pértinens.
laringótomo: laryngótomum, i n.
lasaña: (plato de origen italiano) láganum, i
n. Sin: pasta segmentata.
láser: (dispositivo electrónico) laser indecl.
Sin: instrumentum laséricum // rayo -, rádius
laséricus; haz de -, rádii lasérici.
lastra: (lancha, piedra) lámina lapídea. Sin:
oblongus et grácilis lapis (-ĭdis m) // (bote)
cymba, ae f. Sin: scapha.
lastrar: (poner el lastre a la embarcación)
saburrare. Sin: navem arenā saburrare;
navem saburrā onerare vel gravare.
lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sábulum.
Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburrā
exonerare navem.
lastrón: tábula, ae f. Sin: grandis quadratus
(lapis); grande quadratum (saxum). Uso: - de
piedra, saxum.
lata: hoja de -, v. hojalata // (envase hecho
de hojalata) vas vel vásculum metállicum.
Uso: - de cerveza, vas metállicum cervísiam
cóntinens.
lateranense: lateranensis, e.
latido: (movimiento de contracción y dilatación del corazón) palpitátio, onis f. Sin: palpitátio cordis; cordis pulsus (-us m).
latifundio: latifúndium, ii n. Sin: latus fundus; amplíssimus fundus; patentíssimum
práedium; ampla agri posséssio.
latifundista: latifúndii vel latifundiorum dóminus, erus, herus, possessor. Sin: homo
bene praediatus, vel óptime praediatus, vel
fundis praedives.
látigo: virga, ae f. Sin: férula; scútica.
latín: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina
lingua; latínitas. Uso: - actual, latínitas hodierna; - bárbaro, clásico, cristiano, eclesiástico, latínitas bárbara, clássica, christiana,
ecclesiástica; - elegante, sermonis latini elegántia; elegántia verborum latinorum; - literario, lingua latina litterária; - litúrgico,
latínitas litúrgica; - macarrónico, latínitas
macarónica vel culinaria; folenghiana lingua;
bárbara ac faceta latínitas; sermo macarónicus; - medieval, latínitas (vel lingua latina)
mediaevalis; médii aevi latínitas; - moderno,
latínitas moderna; - postclásico, latinus
sermo postclássicus; - viviente, latínitas viva;
vivens latínitas; latinum vivens; lingua latina
viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua latina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -,
619
latinajo
latine ; aprender el -, latine díscere; enseñar
el - a alguien, áliquem latine docere; escribir
en -, latine scríbere; hablar -, latine loqui;
hablar bien el -, bene (vel pérbene) latine
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel
inquinate) latine loqui; hablar mediocremente el -, non péssime latine loqui; hablar
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en macarrónico, bárbaro ac faceto modo latine
loqui; folenghianā linguā uti; olvidar el -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetúdine sermonis latini
abhorrere; traducir al -, latine réddere vel
transferre; in latinum vértere, convértere,
transferre; - traducir del castellano al -, ex
(vel de) hispano sermone in latinum vértere.
latinajo: (latín malo) sermo latinus importunus, fastidíbilis, imperceptus, incomprehensus, fastidienter acceptus // (despectivamente,
voz o frase latina empleada en escrito o discurso español) latine dicendi modus hórridus; hórridum vel horrídius verbum latinum;
hórrida vel horridiora vocábula latina.
latinar: (hablar o escribir en latín) latine
loqui vel scríbere // (emplear con frecuencia
voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin:
Latinorum consuetúdinem loquendi imitari.
latinidad: (condición o carácter de lo latino)
latínitas, atis f // (lengua latina) v. latín //
(tradición cultural latina) latinae lítterae fpl.
Uso: - clásica, latínitas clássica // (conjunto
de los pueblos latinos) latini pópuli; genus latinum.
latinismo: latinismus, i m. Sin: locútio latina;
verbum latinum usurpatum vel aptatum; verbum (vel vox, vel vocábulum) latinitatem sapiens; locútio latinitatem rédolens. Uso: esta
palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit
vel rédolet; hoc verbum latinitate rédolet.
latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor
vel scriptor; in latinitate peritus; amator latinitatis; sermonis latini studiosus, peritus,
sciens; amans linguae latinae; litterarum latinarum callens; vir latinis lítteris doctus; latine doctus; latine scribendi peritus; latine
diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui
nunc latine scribunt; un buen -, bene latine
doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis
cultor; bonus latinitatis auctor; un óptimo -,
vir latine doctíssimus.
latinizado: latinizatus, a, um.
latinizar: (dar forma latina a voces de otra
lengua) latinizare. Sin: latinare; formam latinam verbis (vel vócibus, vel vocábulis) indúere; latinum fácere verbum; latinam fácere
vocem; ad latinas aures accommodare. Uso:
- el nombre y apellido, nomen et cognomen
latinitate donare // (dar carácter, aspecto latino, por ej. a un discurso) more latino conformare vel fíngere (v. gr. orationem) //
(educar según las costumbres latinas) ad
mores latinos informare // (introducir la cultura latina) latinae (vel Latinorum) humanitatis partícipem fácere // (adoptar una
costumbre o costumbres al modo de vivir de
los latinos) latinos mores indúcere, introdúcere; latinos mores sequi; consuetúdine uti latina; cultum latinum accípere, amplecti,
súmere.
latin lover: mulierárius latinus. Sin: muliercularis (vel mulierosus, vel femellárius) latinus; latinus feminarum captor.
latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso:
derecho -, latínitas, atis f; ius (iuris n) Látii.
latitud: latitudo, dĭnis f. Uso: grado de -, gradus (-us m) latitudinis.
latomias: latómiae vel lautúmiae, arum fpl.
620
lavadura
latón: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso:
de -, aurichalcus vel orichalcárius, a, um.
latréutico: latréuticus, a, um. Sin: ad divinum cultum áttinens.
latría: latrīa, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo
débitus.
laúd: lyra, ae f. Sin: cíthara; testudo, dĭnis f.
Uso: tocar el -, testúdine cánere.
vulcani vómitus (-us m) vel ructamen (-mĭnis
n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ignita matéria fluens. Uso: de -, lávicus; corriente de -, rivus vel amnis ígneus; rivus
vulcánius.
lavable: lavábilis, e. Sin: lotionis patiens; qui
(quae, quod) lavari potest.
laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudatórius.
lavabo: (pila provista de grifos y accesorios
para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; labellum; mallúvium; aqualis, is m; aquaemanale, is n; aquimanale; aquimanile;
aquiminale; aquiminárium // (cuarto para la
limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i
n. Sin: lavatórium; bálneum // (fragmento del
salmo 26 que se dice en el ofertorio de la
misa) lavabo indecl.
laudo: arbítrium, ii n.
lavada, v. lavadura.
láudano: ládanum vel lédanum, i n. Sin: ládanum medicamentum; medicamentum lenitivum.
laudemio: laudémium vel laudímium, ii n.
laureado: laureatus, a, um.
laureando: láureā donandus, decorandus,
honestandus, ornandus. Sin: ad láuream candidatus.
laurear: (coronar con laurel) láureā coronare. Sin: láureā coronā donare.
laurel: (árbol) laurus, i f. Uso: corona de -,
corona láurea; coronado de -, laureatus //
(victoria, triunfo, gloria) victória, ae f. Sin:
triumphus; laus, glória. Uso: cargarse de laureles, magnam glóriam adipisci; cosechar
laureles por todas partes, ómnium úndique
laudem collígere; dormirse en los laureles,
partā gloriā velut repósito frui honore; in victória recúmbere; ganar laureles, glóriam adipisci; laudem sibi párere.
lava: lava, ae f. Sin: massa lávica vel vulcánia; magma (-ătis n) labens; magma flúidum;
lavacoches: autocinetorum lavator.
lavadero: (lugar en que se lava) fullónica, ae
f. Sin: lavatórium; officina lavatória; céllula
lavatória.
lavado: lavátio, onis f. Sin: elútio; lótio; lotura. Uso: - de coche, autocineti lavátio; - de
ropa, linteorum lavátio // fig, - del cerebro,
lavátio cérebri. Sin: coërcítio mentis; coacta
opinionum mutátio // fig, - de dinero sucio,
pecúniae male partae collocátio.
lavadora: (máquina para lavar la ropa) lotória, ae f. Sin: máchina lavatória, elutória, lotória, eluacra; lavatórium eléctricum;
máchina linteorum lavatória; máchina línteis
lavandis. Uso: - automática, lavatórium autómatum; autómatum (automatárium, automáticum) labellum fullónicum; - de vajilla
automática, labrum autómatum vasis escáriis.
lavadura: (acción de lavar) lavátio, onis f.
621
lavamanos
Sin: lavamentum; ablútio; elútio; lótio; lotura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. lavazas.
lavamanos: aquinárium, ii n. Sin: labellum;
aquimanile, aquiminale, aquaemanale;
trúlleum n vel trúlleus m; v. lavabo.
lavanda, v. lavándula.
lavandera: (pannorum) lotária, ae f. Sin:
(pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f).
Uso: - planchadora, lotária vestiumque complanatrix.
lavatorio: (acción de lavar o lavarse) lavátio, onis f. Sin: lótio, onis f // (ceremonia litúrgica) lavatórium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavavajillas, v. lavaplatos.
lavazas: aqua eluacra.
lávico: lávicus, a, um. Sin: lavae (gen); mágmatis labentis vel flúidi (gen).
laxante: medicamentum laxativum vel purgatórium.
lavandería: lavatórium, ii n. Sin: fullónium,
ii n; fullónica, ae f; officina lavatória; lavatória diaeta; taberna vestimentis lavandis.
Uso: - a vapor, (taberna) fullónica vapore
acta.
laxativo: adj laxativus, a, um // sust lenimentum.
lavándula: lavándula vel levándula, ae f. Sin:
cásia, ae f.
laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel
sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad nímiam tolerántiam inclinis.
lavandero: lotor, oris m. Sin: lavator; fullo,
onis m; nacca, ae m.
lavapavimentos: eléctricum pavimentorum
everrículum.
lavaplatos: (máquina para lavar los platos)
máchina elutória. Sin: máchina vasis lavandis; máchina escáriis lavandis; máchina escariorum lavatória; vasorum máchina
lavatória; máchina lavandis vasis escáriis //
(quien por oficio lava platos) escariorum lavator. Sin: patinarum lotor vel purgator
lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: pérlui;
corpus vel se ablúere.
lavarropa o lavarropas, v. lavadora.
lavativa, v. clister.
laxidad, v. laxitud.
laxismo: laxismus, i m (in re morali). Sin: in
instruendis móribus laxitudo (-dĭnis f) // fig
nímia indulgéntia vel tolerántia.
laxitud: laxitudo, dĭnis f. Sin: láxitas; laxamentum.
laya: (pala con mango para remover la tierra) pala, ae f. Sin: bipálium.
lazada: (nudo hecho de manera que tirando
de los cabos se desata con facilidad) nodus
laxus . Uso: - doble, nodus laxus géminus //
(lazo, atadura o nudo de cintas o cosa semejante) v. lazo.
lazareto: (establecimiento sanitario para
aislar a los infectados o sospechosos de enfermedades contagiosas) valetudinárium, ii
n (contagiosis morbis curandis). Sin: contagiosorum valetudinárium; saeptum contagio-
622
lectorado
sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudinárium dedúcere // (hospital de leprosos) valetudinárium
leprosis
excipiendis
curandisque.
lazarista: vincentianus sodalis (-is m).
lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m //
(atadura o nudo que puede desatarse con facilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la
lazada corrediza) láqueus míssilis vel móbilis // (fig, ardid, asechanza) láqueus, i m.
Sin: insídiae, arum fpl; fóvea, ae f.
lebrato: lepúsculus, i m. Sin: pullus leporinus.
leader, v. líder.
leasing: locátio in emptionem convertíbilis.
Sin: locátio emptionem admittens.
lección: (enseñanza que de una vez da un docente a sus discípulos) schola, ae f. Sin: léctio
vel praeléctio, onis f. Uso: - en latín, praeléctio latina; - escuchada, audítio, onis f; dar
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicúius scholas venire; scholis alicúius interesse; alicúius scholas frequentare;
audire áliquem; auditorem esse alicúius; - inaugural, praeléctio aditialis // (todo lo que en
cada vez señala el maestro a los discípulos
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: léctio.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; aprender la -, lectionem díscere // (forma particular de un texto) léctio, onis f. Sin: códicis
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus
vel corruptus // (enseñanza moral) institútio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones
de moral, praecepta offícii // (amonestación,
advertencia) admonítio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos enseña a conducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum.
Uso: servirle de - a uno, álicui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar,
severitatis exemplum in áliquem édere; aprovecharse de la - de uno, documentum vel
exemplum cápere ex áliquo.
leccionario: lectionárium, ii n. Sin: pericoparum volumen (-mĭnis n).
leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac calefactum; - coagulada, lac coagulatum; - condensada, lac condensatum, spissatum,
densatum; - descremada, - desnatada, lac
despumatum; - fría, lac frígidum // - de
mujer, lac mulíebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, caprinum lac; - en polvo, lac pulveratum.
lechera: (mujer que vende leche) lactária, ae
f // (vasija) urcéolus lactárius. Sin: excípulum
lactárium.
lechería: taberna lactária.
lechero: adj lactárius, a, um // sust lactárius,
ii m. Sin: lactis vénditor vel ínstitor.
lechetrezna: euphórbia helioscópia.
lechón: (cochinillo de leche) pórculus, i m.
lechuga: lactuca, ae f.
lechuguino: amásius, ii m. Sin: amasiúnculus; delicíolum; mollis homo; v. petimetre.
lector: (quien lee habitualmente o por oficio)
lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee
ocasionalmente) legens; qui legit; (aficionado a la lectura) vir librorum studiosus //
(Inform, dispositivo electrónico) apparatus
legens.
lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit;
mulier librorum studiosa.
lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m
623
lectoralía
// (cargo de lector) lectoris offícium vel dígnitas.
lectoralía: praebenda theologalis.
lectura: (acción de leer) léctio, onis f. Sin:
actus legendi. Uso: - corriente, currens vel
velox léctio; - en voz alta, recitátio; - latinas,
lectiones latinae // afición a la -, legendi stúdium.
leer: légere. Uso: - en voz alta, recitare.
legación: (cargo de legado) legátio, onis f.
Sin: legationis munus vel offícium. Uso:
cumplir una -, legationem gérere, obire, perágere; emprender, aceptar una -, legationem
suscípere, súmere; mandar una -, legationem
míttere; rehusar una -, legationem recusare
// (personal que el legado tiene a sus órdenes) legátio, onis f. Sin: legati, orum mpl;
communis legátio. Uso: - de Italia en Varsovia, Itálica legátio Varsáviae // (sede de la -)
legationis sedes.
legado: (persona que una suprema potestad
eclesiástica o civil envía a otra para tratar
un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano
pontífice, legatus pontifícius // (manda o don
que se hace por testamento) legatum, i n. Sin:
pecúnia legata. Uso: anular el - de uno, legatum alicúius írritum fácere; caducar un -, legatum caducum vel írritum fíeri; dejar a uno
un -, legatum álicui dare; dejar a uno como el usufructo de todos los bienes, usum fructum (vel usum et fructum, vel usum fructumque) ómnium bonorum legare álicui; duplicar
un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum
exsólvere; pedir un - a alguien, ab áliquo legatum pétere, póscere, postulare; quitar a
uno un -, legatum álicui adímere.
legajo: pagellarum fascículus. Sin: scidularum vel schedularum fascículus.
legalidad: (calidad de legal) legálitas, atis f.
Sin: legitímitas; legalis hábitus (-us m); legítima forma // (régimen jurídico-político)
leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; conveniéntia cum légibus. Uso: permanecer en
la -, leges observare; salir de la -, leges perfríngere vel violare; ágere contra legem; fines
legis praeterire.
legalismo: íntegra legum observátio. Sin: rígida légibus obtemperátio; inflexíbilis iuris
conservátio.
legalista: adj plane vel absolute legítimus.
Sin: légibus rígide obtémperans; leges íntegre observans // sust ínteger legum observator. Sin: rígidus légibus oboeditor; inflexíbilis
iuris observator.
legalización: authenticátio, onis f. Sin: confirmátio; ratihabítio; (legalis) testificátio;
fídei públicae obsignátio; authénticae formae
comprobátio; públice adiecta fides.
legalizar: authenticare. Sin: confirmare,
comprobare; authénticum declarare; ratum
fácere, dúcere, habere.
legalmente: legáliter. Sin: legítime; iure; ad
normam legis; secundum legem.
legañoso: lippus, a, um.
legar: (dejar a alguien alguna manda en el testamento) legatum álicui scríbere vel ascríbere.
Sin: (testamento) legare; testamento relínquere. Uso: - dinero a uno, pecúniam álicui
legare // (enviar a uno como legado) áliquem
legare.
legendario: (concerniente o relativo a las leyendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
mirus; ad fábulam spectans. Uso: libros -,
libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-
624
lengua
mínibus sanctis gestis.
leguleyo: leguléius, i m. Sin: causídicus.
legión: légio, onis f. Uso: - extranjera, légio
(mílitum) exterorum.
Leitmotiv: (Mús, tema musical dominante o
recurrente ) melos (nom y ac en sing; pl.
mele) perductórium. Sin: symphóniae thema
(-ătis n) // (fig, motivo central o asunto que
se repite) iteratum propositionis (vel thématis) caput.
legible: legíbilis, e. Sin: lectu fácilis. Uso:
¡escribe, por favor, de manera legible!,
scribe, quaeso, legibíliter!
legislación: (ciencia de las leyes) legislátio,
onis f // (conjunto o cuerpo de leyes) leges,
um fpl; legislátio. Uso: - civil, legislátio civilis; - injustas, iniquae legum lationes.
legislador: legislator, oris m. Sin: legumlator; legum auctor, cónditor, inventor.
legislatura: (conjunto de los órganos legislativos) legumlatores, um mpl // (tiempo durante el cual funcionan los órganos
legislativos) legislationis spátium.
legitimación: legitimátio, onis f. Sin: confirmátio; ratihabítio; testimónium vel documentum fidei.
legitimar: (convertir algo en legítimo) legitimare. Sin: ratum fácere; confirmare // (probar o justificar la verdad de alguien o algo
conforme a las leyes) probum demonstrare
vel osténdere // (hacer legítimo al hijo que no
lo era) natálibus restitúere. Sin: nothum legítime natum pronuntiare.
legitimario: heres legítimus.
legitimidad: legitímitas, atis f. Sin: ius (iuris
n); iustítia; cum légibus conveniéntia.
legitimismo: legitimismus, i m. Sin: legítimi
regíminis rátio.
legitimista: legítimi regíminis fautor.
legua: léuga vel léuca, ae f.
legumbre: olus, ĕris n.
lejía: lixívia, ae f; lixívium, ii n.
lema: (letra que se pone a los emblemas,
armas, empresas, etc. ) títulus, i m // (frase
que por contraseña se escribe en los pliegos
cerrados de oposiciones y certámenes) sententíola, ae f. Uso: contraseñar un artículo
con un - , commentationem áliqua sententíolā
notare // (tema, proposición o texto que se
toma por asunto de un discurso) lemma, ătis
n // (fórmula breve que expresa la norma o
regla de conducta) dictum, i n. Sin: senténtia.
lencera: linteária, ae f.
lencería: líntea, orum npl.
lencero: linteárius, ii m.
lengua: lingua, ae f. Sin: sermo, onis m. Uso:
- actual, lingua hodierna; lingua praesens;
huius témporis lingua; nostri témporis lingua;
lingua recens vel recéntior; recéntior sermo;
- alemana, francesa, griega, inglesa, italiana, latina, lingua theodisca, francogállica,
graeca, ánglica, itálica, latina; - artificial, lingua artificialis, factícia, fictícia; sermo artificiosus vel commentícius; - áulica, lingua
áulica; - clásicas, clássicae linguae; - coloquial, lingua colloquialis; - criolla, créola lingua; - extranjera, lingua extránea vel
peregrina; - franca, lingua vehicularis; franca formada a base de palabras inglesas,
pidgin English, lingua piginánglica; - inter-
625
lenguado
nacional, lingua internationalis; - materna,
nativus sermo; nativa lingua; - moderna, lingua recens vel recéntior; recentis témporis
lingua; recentior sermo; - muerta, lingua
mortua; sermo iam non usitatus; lingua iam
non usitata; - nacional, lingua nationalis;
sermo pátrius; pátria lingua; - nativa, lingua
nativa; - oficial, lingua officialis; - optativa,
lingua optionalis; - romance, lingua románica; segunda -, secunda lingua; - universal,
lingua universalis; hóminum communis
sermo; - usual, sermo usitatus; - vernácula,
sermo vernáculus; lingua vernácula; - viva,
lingua viva vel vigens; sermo vigens atque
usitatus; lingua vigens atque usitata; - vulgar
(la que se habla en cada país o nación) lingua vulgaris, vulgaris sermo // uso vivo de la -,
linguae usus vivus; el uso de la - vernácula,
usus linguae vernáculae; en la - vernácula,
vernácule; vernáculo sermone; soltura de -,
linguae solútio; emplear la - vernácula, linguā vernáculā uti; escribir en la - materna,
nativā linguā scríbere; refrenar su -, linguam
continere, tenere, moderari; tener una cosa
en la punta de la -, rem in primóribus lábiis
habere; no tener uno pelos en la -, audacter
dícere vel loqui // fig, mala - (persona murmuradora o maldiciente), homo malae linguae; homo immoderatae linguae.
lenguado: sólea, ae f.
lenguaje: (lengua) lingua, ae f // (manera de
expresarse) orátio, onis f. Sin: sermo; locútio.
Uso: - corporal, sermo corporalis; - correcto,
puro, sermo ínteger vel incorruptus; - culto,
sermo urbanus; - familiar, coloquial, sermo
cot(t)idianus; quotidiana locútio; - incorrecto, sermo mendosus vel inquinatus; - técnico, sermo téchnicus; - terso, tornata orátio;
- de cocina, sermo culinárius vel coquinárius
// (estilo) stilus, i m. Sin: dicendi genus; rátio
loquendi. Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel túrgidum) dicendi genus.
lengüeta: língula sive lígula, ae f // (tira de
piel que tienen los zapatos en el cierre bajo
los cordones) obstráguli fulcīmen, mĭnis n.
Lenin o Lenín: Leninus, i m.
leninismo: leninismus, i m. Sin: leniniana
doctrina; plácita (-orum npl) leniniana. Uso:
profesar el -, leniniana plácita sequi.
leninista: adj leninianus, a, um // sust leninianus, i m. Sin: Lenini sectator; leninianae
doctrinae defensor vel fautor.
lenitivo: adj lenitivus, a, um. Sin: deleníficus; delenitórius; léniens; mítigans; sedans //
sust lenimentum, i n. Sin: fomentum; levamen (-mĭnis n), levamentum; remédium doloris; remédium analgéticum; medicamentum
dolóribus minuendis.
lente: lens, lentis f (ac lentem vel lentim, abl
lente vel lenti). Sin: lens vítrea; vitrum speculatórium; lenticulare vitrum; vitrum lenticulari formā. Uso: - cóncava, convexa,
bicóncava, biconvexa, lens cóncava, convexa, bicóncava, biconvexa; - planocóncava,
planoconvexa, lens plana cóncava, plana
convexa; - convergente, divergente, lens convergens, devergens; - menisco convergente,
lens cóncava convexa, - menisco divergente,
lens convexa cóncava; - electrónica, óptica,
telescópica, lens electrónica, óptica, telescópica; - de aumento, lens amplificatrix vel amplificatória; vitrum imágines amplíficans;
perspicillum rebus vel obiectis amplificandis;
- de contacto, lens (lentis f) insertícia; lens
ocularis adhaesiva // lentes m pl, v. anteojos.
lenticular: lenticularis, e. Sin: ad conspicilli
formam.
lentisco: lentiscus, i m.
lentitud: lentitudo, dĭnis f. Sin: tárditas, atis f.
626
letra
leña: ir, salir por -, ir a hacer provisión de -,
égredi lignatum vel ad lignandum.
leñador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae
m.
león: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i
m.
leonera: (aposento desarreglado) cella scrutorum.
lepidóptero: lepidópterum, i n.
letargia , v. letargo.
lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl.
leprosería: leprosorum hospítium vel valetudinárium. Sin: nosocomīum leprosis segregandis.
leproso: leprosus, i m.
leptismo: leptismus, i m. Sin: macies, ēi f;
corpus extenuatum.
leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fissura.
lesbiana: tribas, ădis f. Sin: fémina homóphila.
lesbiano, v. lesbio.
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbianismo) tríbadis próprius. Sin: féminae homóphilae próprius; tríbadum (gen pl).
lesión: láesio, onis f. Sin: vulnerátio.
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majestad, crimen laesae maiestatis; perduéllio
(-onis f).
Lesotho: Lesothum, i n.
letanía: litanīa, ae f; litanīae, arum fpl. Sin:
supplicátio litánica; preces litánicae. Uso: letanías de la Virgen o lauretanas, litaniae lauretanae; preces vel supplicationes lauretanae;
letanías del Sagrado Corazón, litaniae de Sacratíssimo Corde Iesu; letanías del Santo
Nombre de Jesús, litaniae de Sanctissimo
Nómine Iesu; letanías de la Preciosísima
Sangre, litaniae de Pretiosissimo Sánguine;
letanías de San José, litaniae de Sancto Ioseph; supplicationes Vírginis Sponso; letanías de todos los santos, litaniae sanctorum.
letárgico: lethárgicus, a, um. Sin: veternosus.
letargo: lethárgia sive lethargīa, ae f; lethargus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
-, atacado de -, v. letárgico.
letón: adj lettónicus vel lethónius, a, um //
sust Letton, ŏnis, m.
Letonia: Lettónia vel Lethónia, ae f.
letra: (signo gráfico) líttera, ae f. Sin: elementum; lítterae forma; typus (tipo). Uso: capital, capitalis líttera ; - cursiva, inclinata
líttera vel nota; - equivocada, typográphicum
mendum vel erratum; - gótica, líttera vel nota
góthica; - mayúscula, líttera maiúscula, grandis, grándior; - minúscula, minuta vel minúscula líttera; - negrita, crássior líttera; numerales, lítterae numerales; - redonda o
redondilla, recta líttera; - uncial, uncialis líttera; con - mayúsculas, grándibus lítteris; lítteris maiúsculis; con - minúsculas, minutis
lítteris // (conjunto de las palabras puestas
en música para que se canten) verba, orum
npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
lúdicra; - seria, verba séria; - de un oratorio,
carmen oratórium; componer la -, verba compónere // - de cambio, sýngrapha, ae f. Sin:
627
letrado
sýngrapha nummulária vel argentária. Uso: de cambio endosada, sýngrapha álteri
inscripta; firmar una -, sýngrapham (nummuláriam) conscríbere; pagar una - de cambio,
pecúniam per sýngrapham sólvere; protestar
una - de cambio, sýngrapham non solutam
denuntiare; armar pleito por una - de cambio, ágere ex sýngrapha; asignar dinero a
uno mediante una - de cambio, álicui pecúniam per sýngrapham crédere; exigir en
fuerza de una - de cambio, postulare áliquid
ex sýngrapha; firmar las - de cambio que se
han de traspasar a otros bancos, sýngraphas
ad álias argentárias transferendas obsignare
// - credenciales, lítterae créditi múneris testes; - patentes, patentes lítterae. Sin: públicum rescriptum // bellas o buenas -, literatura
vel litteratura, ae f. Sin: lítterae, arum fpl; litterarum sciéntia; disciplinae litterarum; humanitatis stúdia.
letrado: (sabio, docto o instruido) litteratus,
a, um. Sin: doctus; eruditus // sust homo litteratus. Sin: doctus vir // (abogado, doctor o
licenciado en derecho) iuris peritus vel consultus.
letrero: index, dĭcis mf. Sin: tábula nuntiorum.
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - públicas, fórica, ae f; fóricae, arum fpl.
leucemia: leucháemia sive -chaemīa,ae f.
leucémico: (concerniente o relativo a la leucemia) leucháemicus, a, um. Sin: ad leucháemiam pértinens // (afecto de leucemia)
leucháemicus. Sin: leucháemiā laborans vel
affectus.
leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m.
Sin: albi sánguinis glóbulus; alba sánguinis
céllula.
leucocitosis: leucocytosis,-is f. Sin: immódica leucocytorum multiplicátio.
leucoma: leucoma, ătis n. Sin: alba óculi labécula vel gutta.
leuconiquia: leuconychīa f. Sin: alba unguis
labécula.
leucorrea: leuchorrhoea vel leucorrhea, ae f.
Sin: album feminarum (vel mulíerum) proflúvium.
leva: (recluta de soldados) dilectus, us m //
(espeque o palanca) vectis, is m. Sin: vectícula. Uso: - de cambio, velocitatis commutator, vectícula, vectis.
levadizo: subductárius, a, um. Sin: levábilis.
Uso: puente -, pons elevábilis, móbilis, versátilis.
levantacoches, v. gato.
levantador: sublator, oris m. Uso: - de pesos,
pónderis vel pónderum sublator.
levantamiento: sublátio, onis f. Sin: elátio;
sublevátio. Uso: - de pesas, pónderum sublátio vel sublevátio; (como competición) certamen pónderis levandi.
levantar: - el ánimo, ánimum extóllere, erígere, levare; - el vaso, póculum tóllere; - en
hombros, áliquid (h)úmeris tóllere; - las
manos al cielo, attóllere manus ad caelum; nubes de polvo, púlveris nubes (vel nimbos)
excitare vel movere; - los ojos, erígere óculos; - las suertes de la patria, pátriam afflictam erígere; - una estatua a uno, álicui
statuam pónere, statúere, constitúere.
levantavidrios, v. elevalunas.
levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro-
628
Líbano
véniens sive véniens; ad auroram áttinens.
levita: (israelita dedicado al servicio del
templo) levita vel levites, ae m // (diácono)
diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Sin: levita vel
levites, ae m // (vestidura masculina de etiqueta) praefectícia , ae f (vestis). Sin: vestis
forensis; vestitus (-us m) forensis; forénsia,
ium npl; lacerna vel sýnthesis praefectória.
Uso: salió con -, vestitu forensi egressus est.
levitación: levitátio,onis f. Sin: elevátio prodigialis; elevátio praeter naturam.
levítico: levíticus, a, um. Sin: levitis, ĭdis //
(tercer libro del Pentateuco) Levíticus, i m.
levulosa: fructuosum, i n.
léxico: adj lexicalis, e. Sin: ad léxicon spectans // sust léxicon vel léxicum, i n. Sin: vocabulorum index, thesaurus, summa. Uso: electrónico, etimológico, informático, léxicon electrónicum, etymológicum, ordinatrale; - ilustrado, léxicon imagínibus auctum;
compilar un -, léxicon cóndere vel confícere.
lexicografía: lexicográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: ars léxica conficiendi.
lexicográfico: lexicográphicus, a, um. Sin:
ad léxica conficienda pértinens.
lexicógrafo: lexicógraphus, i m. Sin: léxici
scriptor vel cónditor.
lexicología: lexicológia sive -logīa, ae f.
lexicológico: lexicológicus, a, um. Sin: ad lexicológiam áttinens.
lexicólogo: lexicólogus, i m. Sin: lexicológiae peritus.
ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio-
nis; lex abortionum concedendarum; - aduaneras, leges quae portórium respíciunt; - civiles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
impuestos, la disciplina de los vehículos públicos, la circulación y cosas semejantes, civiles leges, quae portórium, fiscum,
vectigália, publicorum vehiculorum disciplinam, ambulántium itum et réditum et ália
huiúsmodi respíciunt; - criminal, empírica,
natural, sociológica, lex criminalis, empírica,
naturalis, sociológica; - de libertad religiosa,
lex de libertate religiosa; - del más fuerte, ius
fortíssimi cuiusque.
leyenda: (narración o relato de sucesos fabulosos) fábula, ae f. Sin: fábula commentícia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fábula
ficta; - maravillosa, fábula ac miráculum; poética, poética fábula; la - de Eneas, fábulae
quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las de la mitología, história fabularis; según la -,
sicut (est) in fábulis; ut est in fábulis // (historia o relación de la vida de uno o más santos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hómine
sancto gestae; vitae hóminum sanctorum; res
ab homínibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
Legenda Aurea; libro de leyendas, liber legendarum; liber qui est de rebus ab homínibus sanctis gestis // (explicación que
acompaña a un plano, mapa, cuadro o grabado) títulus, i m. Sin: inscríptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, státuam
inscríbere.
lezna: súbula, ae f.
liador : - de tabaco, v. arrollador.
liana, v. bejuco.
libanés: adj libanensis, e; líbanus, a, um //
sust Libanensis, is m.
Líbano (Estado del Oriente Medio): Líba-
629
libélula
nus, i m. Sin : Res Publica Libanensis.
libélula: libéllula, ae f.
liberal: (que obra con liberalidad) liberalis,
e. Sin: largus; largītor. Uso: ser -, largiri; largitate uti in áliqua re, erga áliquem; ser muy
-, magna esse liberalitate // (partidario de la
libertad política en los Estados) liberalis, e.
Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis libertatis stúdium. Uso: - desenfrenado, effrenus liberalismus; - económico, liberalismus
oeconómicus.
liberalización: plenioris libertatis concéssio.
Liberia: Libéria, ae f.
liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberianus, i m.
líbero: Dep lusor (-oris m) liber.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis libertas; - condicional, libertas custodita; - fundamentales, libertates fundamentales; ilimitada, libertas illimitata; - personal, privati hóminis libertas; - política, libertas política; - provisional, libertas temporária; religiosa, libertas religionis; libertas religiosa; - religiosa y de conciencia, libertas religionis et conscientiarum; - sociales,
libertates sociales // - de los ciudadanos,
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi
quod cuique libet; - de enseñanza, libertas
docendi; - de imprenta, libertas rei pressóriae; libertas quidvis typis edendi; - de palabra, quidvis loquendi facultas vel licéntia; de pensamiento, quídlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domicílii eligendi; de trabajo, libertas opifícii.
libertario: libertárius, ii m. Sin: anárchicus;
nihilista; nímiae libertatis fautor vel studiosus.
libertinaje: (desenfreno en las obras o en las
palabras) dissolútio, onis f. Sin: licéntia, intemperántia; immodéstia; impudicítia; licéntia libidoque; libertas effrenata, máxima,
nímia, procax; morum solútio; soluti vel dissoluti mores. Uso: - sexual, licéntia sexualis.
libertino: (entregado al libertinaje) intémperans, antis. Sin: immodestus; impudīcus; dissolutus; voluptati déditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
Libia: Líbya, ae f; Líbye, es f.
líbico, ca o libio, bia: adj líbycus, a, um. Sin:
libys, yos; libystīnus // sust Libys, yos (pl
Líbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, ĭdis f.
libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus;
luxuriosus; licentiosus.
libra: (medida de capacidad) lībra, ae f. Sin:
librale pondus. Uso: de una -, libralis, e;
media -, semilibra vel selibra; una - y media,
tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella
británnica vel ánglica. Sin: libra sterlíngica;
nummorum sterlingicorum libra.
libramiento: (acción de librar) liberátio,
onis f // (libranza) v. esta voz.
librancista: (el que recibe una libranza) sýngraphā (vel tésserā nummáriā) donatus; (el
que tiene una o más libranzas a su favor)
sýngraphā vel sýngraphis instructus, práeditus.
libranza: (orden de pago) sýngrapha, ae f;
sýngraphus, i m. Sin: téssera nummária.
630
libro
library (Inform), colección de funciones complejas: bibliotheca, ae f. Sin: librária, ae f (taberna) . Uso: shared - , bibliotheca mútua.
libre: (exento, dispensado) liber, bĕra,
bĕrum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto,
liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab
omni ónere immunis.
librea: (traje que llevan los criados de una
casa importante) schema, ătis n vel schema,
ae f. Sin: vestis vel sýnthesis famularis.
librepensador: liber suarum cogitationum
auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus
est; qui affirmat se esse religionis arbitráriae.
librera: (mujer que tiene por oficio vender
libros) librária, ae f // (esposa del librero) librárii vel bibliopōlae uxor.
librería: (tienda donde se venden libros) librária, ae f. Sin: bibliopólium; taberna librária. Uso: - Herder, domus librária “Herder”;
- Editorial Vaticana, Officina Librária Vaticana; Librária Editória Vaticana; - de lance, de ocasión, véterum librorum taberna // (biblioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, doméstica bibliotheca // (armario, estante para
libros) librárium, ii n.
librero: librárius, ii m. Sin: bibliopōla, ae m;
librorum vénditor, negotiator; negotiator librárius. Uso: - ambulante, bibliopola circumforáneus; - editor, librorum redemptor; - de
lance, - de ocasión, libéllio, onis m; - de
viejo, v. anticuario.
libresco: librárius, a, um. Sin: ex libris comparatus, sumptus, haustus.
libreta: (cuadernito de anotaciones o apuntes) libellus, i m. Sin: commentaríolum; parvus liber. Uso: - de ahorros, libellus
parsimóniae; libellus ad parsimóniam; cóm-
putus conditórius; - de la caja de ahorros, libellus aerárii.
libreto: libellus drámatis músici. Sin: melodrámatis textus (-us m); fábulae libellus.
librillo: chartae tabácinae libellus.
librito: (libro pequeño) libellus, i m. Sin: parvus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
manualis, palmalis // (cuadernito de papel
para fumar) v. librillo.
libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volumen, mĭnis n. Uso: - best seller en 1961,
liber, qui anno MCMLXI latissime divénditus est; - cristianos y paganos, eclesiásticos y
seculares, religiosos y profanos, libri christiani et pagánici, ecclesiástici et saeculares,
religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dĭcis m) maior; codex maior rationum; libellus rationum; - digitales, libri modo digitali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ad bene instituendum aptus; - escolares,
scholares libri; - espirituales, libri quibus
ánimi excoluntur; - fundamental del Orden
de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
estampas, liber imagínibus distinctus, ornatus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
scripti vel confecti; - prohibidos, libri improbatae lectionis // - con derecho de autor,
liber sub tutela iuris impressórii; - de a bordo,
diárium náuticum; - de aventuras, de cásibus
vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
sinualis, manualis; - de caja, pecúniae diárium; - de cantos, liber cantualis; libros de
consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. registro de cuentas; - de cuentos, liber commentícius; - de lectura, liber lectionis; libros
de préstamo, libri mútuo dandi; libros para
uso escolar, libri in usum scholarum //
¡abran los -!, aperite (vel evólvite)
libros!;¡cierren los -!, cláudite (vel compli-
631
licantropía
cate) libros!; querría sacar un - (de préstamo), velim librum mútuum accípere; pasar
al - mayor, in códicem maiorem rationum referre.
licantropía: (transformación de un hombre
en lobo) lycanthropīa, ae f. Sin: in lupum
convérsio // (trastorno mental) lycanthropia.
Sin: rábies lupina; insánia lycanthrópica.
licántropo: lycánthropus, i m.
lycanthropiā laborans vel affectus.
Sin:
liceísta: lycēi vel lycīi discípulus, alumnus,
scholaris.
licencia: (facultad o permiso para hacer
algo) licéntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis
f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licéntia gubernatória vel gubernationis; licéntia
vehículum gubernandi; - de enseñar, licéntia
docendi; quitar a uno la - de enseñar, álicui
licéntiam docendi detráhere; - para llevar
armas, licéntia armorum utendorum; con de los Superiores, cum facultate Superiorum;
Superiorum permissu // (permiso concedido
a un militar para ausentarse de su cuerpo)
commeatus, us m. Sin: dimíssio. Uso: - absoluta, míssio, onis f; darle a uno una -, álicui commeatum dare; estar de -, in
commeatu esse; commeatum accepisse vel
habere; mandar en - a uno, áliquem in commeatum míttere; pedir -, commeatum pétere;
tomarse una -, commeatum súmere // (exención de un servicio) commeatus, us m. Sin:
vacátio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione //
(abusiva libertad en obrar o decir) licéntia.
Sin: intemperántia; morum licéntia; verborum licéntia // (grado de licenciatura) licéntia, ae f. Sin: docendi facultas // - poética,
licéntia poética.
licenciado: licentiatus, i m. Sin: licéntiā donatus, potitus; láuream vel licéntiam adeptus;
docendi facultate práeditus.
licenciar: (dar permiso) licéntiam permíttere
(con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin:
licéntiam álicui dare ut + subj; cópiam vel potestatem fácere; libertatem dare ut + subj //
(dar licencia a soldados o funcionarios) míttere. Sin: dimíttere; exauctorare; áliquem
missum fácere; discedendi álicui facultatem
dare; míttere in commeatum; commeatum vel
missionem dare álicui; vacationem (v. gr. milítiae) dare álicui (- temporáneamente); rude
donare áliquem (- definitivamente). Uso: - al
ejército, dimíttere exércitum vel mílites //
(conferir la licencia universitaria) licéntiam
álicui tribúere. Sin: licéntiā áliquem ornare.
licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. licenciatura.
licenciatura: (grado de licenciado) licéntia,
ae f. Uso: conseguir la -, licéntiam adipisci.
licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolutus; impudīcus; morum licéntiae déditus; (de
dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
vida -, vita et licéntia.
liceo: lycēum vel lycīum. Uso: - científico,
lyceum scientíficum; lycium a doctrinis; clásico, lyceum clássicum; lycium ab humanitate; lycium, antiquitatis lítteris perdiscendis; - musical, lyceum musicale; - Hugo
Fóscolo, Lyceum Hugonis Fóscolo título;
Lyceum ab Hugone Fóscolo (appellatum);
de -, lycealis, e vel lycéius; ad lyceum spectans.
licitación: licitátio, onis f. Uso: - pública,
áuctio pública.
licopodio: lycopódium, ii n.
licor: (cuerpo líquido) liquor, oris m // (bebida alcohólica) liquor. Sin: alcohólicus
potus vel liquor; válida vel validíssima pótio.
Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, vá-
632
limador
lida pótio gentianina; - de nueces, liquor núceus.
licorexia: lycoréxia, ae f. Sin: intolerábilis
fames (-is f).
licorista: liquorárius, ii m. Sin: (el que hace
licores) liquorum confector; válidae potionis
effector; dúlcium potionum confector; (el que
vende licores) liquorum vénditor, ínstitor,
propōla; válidae potionis vénditor.
licoroso: liquorosus, a, um. Sin: válidae potionis vel potioni símilis.
licuable: liquábilis, e.
licuadora: liquatórium, ii n. Sin: liquefactórium.
licuefacción: liquefáctio, onis f. Sin: liquátio;
conflatura; conflátio; fúsio. Uso: - de la
nieve, de la cera, nivis, cerae tabes; - de un
metal, alicúius metalli fúsio, fusura, conflatura.
líder ductor, oris m. Sin: dux, ducis m; caput,
pĭtis n; partis auctor; factionis princeps; pártium dominator vel princeps; qui factioni
praeest. Uso: - de los comunistas, communistarum ductor vel caput; - de la democracia
cristiana, democrátiae christianae ductor; de los republicanos, eorum caput, quibus a re
pública nomen // (el que va a la cabeza de
una competencia deportiva) temporárius certáminis victor; principatum temporárie (vel
temporáliter) óbtinens.
liderazgo: dominátio, onis f. Sin: dominatus,
us m; principatus, us m; factionis réctio vel
gubernátio.
lientera o lientería: lientéria, ae f. Sin: lévitas intestinorum.
lientérico: (perteneciente o relativo a la lientería) ad lientériam pértinens // (que la padece) lientéricus, a, um.
lienzo: (tela) línteum, i n. Uso: de -, línteus //
(pared de un edificio, o trozo de muralla de
una fortificación) murus, i m.
liga: (banda de tejido elástico, para asegurar
las medias o los calcetines) períscelis, ĭdis f;
periscélium, ii n // (aleación, mezcla) mixtura, ae f. Sin: commixtura; temperatura //
(confederación que hacen entre sí los príncipes o Estados) foedus, dĕris n. Sin: foederátio; confoederátio; consociátio // (agrupación
o concierto de individuos o colectividades)
sodalícium, ii n. Sin: conspirátio; hetáeria.
ligación, ligada o ligadura: religátio vel ligátio, onis f. Sin: ligatura; vínctio.
lignita o lignito: lignites, ae f.
lija: (pez marino) squalus, i m.
lila: (arbusto) syringa, ae f. Sin: syringa vulgaris.
Liliput: regnum pumilionum. Sin: fabulosa
liliputianorum cívitas.
liliputiense: pumílio, onis m. Sin: córpore
brevis // fig, adj brevíssimus, a, um. Sin: minutíssimus.
lima: (instrumento para desgastar y pulir)
lima, ae f. Uso: fabricante de limas, limárius,
ii m; limarum ártifex // (fig, corrección, enmienda) censura, ae f. Sin: corréctio; emendátio; expolítio.
limado: limatus, a, um. Sin: politus. Uso: no -,
impolitus; rudis.
limador: limator, oris m. Sin: qui limat.
633
limadura
limadura: (acción y efecto de limar) limátio,
onis f // (partecillas muy menudas que con la
lima se arrancan de alguna pieza de metal o
de materia semejante) limatura, ae f.
limar: (pulir, desbastar con la lima) limare.
Sin: limā polire áliquid // (pulir una obra) limare. Sin: expolire, perpolire; limā pérsequi.
limbo: limbus, i m.
limitación: - de velocidad (señal de tránsito),
moderare (vel mínue, vel demínue, vel immínue) celeritatem.
limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans;
coangustans; in angustum deducens vel rédigens.
límite: limes, mĭtis m. Sin: términus; finis;
fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes transversus; fijar un -, finem impónere vel statúere
// fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque limítibus; límites de la naturaleza, naturae
fines; dentro de los - de su jurisdicción, intra
límites suae iurisdictionis; alcanzar los - de
edad, praescriptos aetatis límites attíngere.
limítrofe: limítrophus, a, um. Sin: finítimus.
limnología: (estudio científico de los lagos y
lagunas) limnológia sive -logīa; limnelógia,
ae f. Sin: de lácubus doctrina, disciplina,
sciéntia.
limnómetro: limnómetrum vel limnémetrum, i n.
limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum.
limón: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin:
limónium; cítreum; limóneum pomum;
malum cítreum; malum médicum vel assýrium. Uso: jugo, zumo de -, mali cítrei sucus.
limonada: limonata, ae f. Sin: citrónea; citrónea pótio; limonata cítrina; cítrea vel cítrina pótio; posca citronata. Uso: efervescente, limonata fervescens, effervescens, effervens; - gasificada, limonata aëróphora.
limonero: citrus, i f. Sin: malus médica vel
assýria; limonis arbor; citrus limonum.
limosna: (lo que se da gratuitamente para
socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso:
alargar la mano para recibir una -, manum
ad stipem porrígere; dar una -, stipem dare
vel porrígere (mendico); juntar la - en la iglesia, in templo stipem cógere vel collígere;
pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare
stipem ab áliquo; pedir una -, ab áliquo stipem pétere vel rogare; áliquem stipem rogare; repartir limosnas, stipem spárgere vel
largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sustentare; mendicando vívere; mendicantem vívere; stipe precária victitare // (en el uso
eclesiástico) eleemósyna, ae f. Uso: relativo
a la -, eleemosynárius; ad eleemósynam áttinens; dar limosnas, eleemósynas fácere;
pedir -, eleemósynam pétere.
limosnear: mendicare; v. mendigar.
limosnero: (que da limosna con frecuencia)
largus vel liberalis erga páuperes // (pordiosero, mendigo) mendīcus, i m. Sin: mendīcans // (encargado de recoger y repartir
limosnas) eleemosynárius, ii m. Sin: eleemosynator; a largitiónibus // (el que en los
palacios de reyes, prelados, etc., reparte las
limosnas) magister largitionum. Sin: a largitiónibus. Uso: - del rey, eleemosynárius régius vel regis; magister largitionum (vel a
largitiónibus) regis; - del papa, eleemosynárius pontifícius vel Summi Pontíficis; magister largitionum (vel a largitiónibus) Romani
Pontíficis.
634
línea
Uso: ser linchado, ímpetu pópuli (vel turbae)
interire, intérfici; ab indignanti turba (vel pópulo) interire vel intérfici.
limpiabotas, v. lustrabotas.
limpiachimeneas: (re)purgator camini.
limpiadientes: dentiscálpium, ii n.
limpiamanos: manutérgium, ii n.
limpiaparabrisas: vitritérgium, ii n. Sin: vitritersórium; crystallorum mundatórium; penicillus rotans.
limpiapipas: fumaríoli (vel fumisúgii) mundatórium. Uso: apretador del -, prelum, i n;
rascador del -, rádula, ae f; vaciador del -,
expulsor, oris m.
limpiar: nitidare.
limpidez: nitor, oris m. Sin: perspicúitas.
Uso: - de estilo, de lenguaje, orationis nitor
vel perspicúitas.
límpido: límpidus, a, um. Sin: nítidus; dilúcidus; perspícuus; purus; líquidus. Uso: estilo -,
límpidum dicendi genus.
limpieza: (acción) expolítio, onis f. Sin: purgátio. Uso: - étnica, purgátio éthnica //
(efecto, cualidad) mundítia, ae f vel mundíties, ēi f. Uso: - urbana, cívica mundítia.
limusina: limusina, ae f.
linchamiento: praesens supplícium. Sin:
praesens poena; interféctio lynchiana; ímpetus (-us m) pópuli.
linchar: praesenti supplício vel praesenti
poenā affícere, necare, fléctere. Sin:
lynchiano more (vel ritu lynchiano) necare,
trucidare, interfícere; tumultuárie (vel tumultuose) supplício affícere áliquem; tumultuárie poenam cápere de áliquo; tumultuárie
supplícium de áliquo (vel ex áliquo) súmere.
línea: línea, ae f. Uso: - equinoccial, aequinoctialis línea; - espiral, línea spiralis vel tortuosa; - genealógica, gentilícia línea; gótica, línea góthica; - isobárica, v. isobara;
- peatonales, líneae tránsitus péditum; tránsitus zebrinus; - recta, línea recta; - transversal, línea transversa // - de confín, confínium,
ii n; en - ascendiente, ex superiore línea; en
- colateral, ex transversa línea; en - descendiente, ex inferiore línea; en - perpendicular,
ad líneam; en - recta, rectā; in directum; ex
directa línea; trazar una -, líneam dúcere //
Dep, - de partida, itíneris inítium; (en el
campo de fútbol) - central, línea média vel
centralis; - laterales, líneae laterales; (en el
tenis) - lateral para dobles, línea lateralis ludi
dúplicis; - lateral para singles, línea lateralis
certáminis singularis; - media, línea mediana;
- del centro, línea servítii; línea primi missūs;
línea missionis // (formación de jugadores en
el fútbol) la - defensiva, manípulus trium defensorum; la - media (volantes), ácies média;
cursorum ácies; - de ataque, v. delantera //
(renglón) linéola, ae f. Uso: ya en sus primeras -, a primis ipsis linéolis; v. renglón // (vía
aérea) aërilínea, ae f. Sin: trames aérius; aérium iter; iter aëronáuticum; aërinávium sive
aëronávium iter; velivolorum iter // (vía férrea) tramen ferriviárium. Sin: limes (-mĭtis
m) ferratus; ferriviária línea; viae ferratae
línea vel decursus (-us m) // (vía marítima)
marítimum iter // (- eléctrica) funículus eléctricus. Sin: electriductus (-us m); filum electríficum vel eléctricum // (- telefónica) línea
telephónica. Sin: filum telephónicum; ductus
(-us m) vel traductus telephónicus; aérium
filum telephónicum; telephónica conexio //
fig rátio, onis f. Sin: lineamentum. Uso: - política, rátio rei públicae gerendae; - de conducta, forma vivendi; vitae institutum;
vivendi vel agendi rátio; trazar las - maestras
635
lineal
del mundo actual, lineamenta adumbrare
praecípua mundi, qui nunc est // - divisoria
(en autopistas), crepīdo (-dĭnis f) dissáepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente.
lineal: linealis vel linearis, e. Sin: lineárius, a,
um; ex líneis constans. Uso: dibujo -, pictura
linearis.
linesman, v. juez (- de línea).
linfático: lympháticus, a, um; v. anémico, escrofuloso // (fig, abúlico, flemático) v. estas
voces.
linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: diáthesis
(-is f) lymphática; v. anemia, escrofulismo.
linfoma: lymphoma, ătis n.
lingote: (trozo o barra de metal en bruto)
tálea, ae f. Sin: língula; later, ĕris m. Uso: de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de
hierro, ferri língula; tálea férrea; - de plata,
later argénteus; argentum grave, infectum,
non signatum; - de oro, palacra, palacrana,
palacurna; later auri vel áureus; tálea áurea;
rude auri pondus (-dĕris n).
lingüista: glottólogus, i m. Sin: linguarum
studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glottológiae cultor.
lingüística: linguística, ae f. Sin: linguae vel
linguarum sciéntia, doctrina, perítia; glottológica disciplina.
lingüístico: linguísticus, a, um. Sin: glottológicus; ad linguísticam spectans; (gen) linguae vel linguarum. Uso: desde el punto de
vista -, quod ad linguam pértinet.
link (Inform), conexión, enlace: sust coniúnctio, onis f. Sin: vínculum, i n; ligamen, mĭnis
n // tr consolidare.
linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: consolidatórium.
linking (Inform): consolidátio, onis f. Uso:
dynamic -, consolidátio dynámica; static -,
consolidátio stática.
lino: linum, i n. Uso: - fino, cárbasus, i f sive
cárbasa, orum npl; de -, línteus; tela de -, línteum; el que teje lienzos, telas (de lino), linteárius, ii m.
linóleo: linóleum, i n. Sin: linóleum stratum.
linón: línteum subtile.
linotipia: (máquina que compone y funde
mecánicamente los caracteres tipográficos
por líneas) lineotýpicum prelum vel praelum
// (arte de componer con dicha máquina) ars
lineotýpica. Sin: imprimendi modus lineotýpicus; lineotýpica composítio; linearis litterarum composítio.
linotípico: lineotýpicus, a, um. Uso: impresión -, lineotýpica impréssio; lineáribus litterarum formis (vel typis) impréssio.
linotipista: lineotypista, ae m; lineotypístria,
ae f. Sin: lineotýpici preli ópifex (-fĭcis mf);
linearis litterarum compositionis peritus vel
perita.
linotipo: (máquina) lineotýpicum prelum //
(plancha o forma tipográfica obtenida con la
linotipia) linearis litterarum forma.
linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lanterna gestábilis; eléctricum lampádium gestábile. Uso: - mágica, laterna mágica.
linternita: lucérnula, ae f. Sin: parvum
lumen.
liofilización: lyophilizátio, onis f.
636
lista
lipasa: lipasis, -is f.
lipemanía: lypemánia sive -manīa, ae f. Sin:
atra bilis vel atrabīlis, is f.
lipemaníaco: lypemániā (vel atrabīli) laborans vel affectus.
lipemia: lipáemia sive -paemīa; lipháemia
sive -phaemīa.
lírica: lýrica, ae f vel lýrica, orum npl. Sin:
lyricorum cármina.
lírico: lýricus, a, um. Sin: mélicus.
lirio: lílium, ii n. Uso: - de los valles, v. muguete.
lipoma: lipoma, ătis n. Sin: adipoma.
lirismo: lyrismus, i m. Sin: ánimi afféctio;
spíritus (-us m) vel ímpetus (-us m) divinus;
instinctus (-us m) afflatusque lýricus; aestus
(-us m) vel fervor lýricus ingénii.
liquen: lichen, ēnis m; lichēna, ae f.
list (Inform), lista: (estructura de datos) catena, ae f.
lipotimia: lipothýmia sive -thymīa, ae f. Sin:
ánimae deféctio.
liquidación: mércium divendítio. Sin: divendítio totalis; vendítio ex necessitate. Uso: de saldos o por fin de temporada, vendítio
rerum reliquarum.
liquidar: (hacer líquido algo sólido o gaseoso) liquare. Sin: liquefácere // (saldar, pagar
enteramente) - las deudas, nómina sólvere,
dissólvere, persólvere, expedire // (vender
mercancías en liquidación) merces divéndere
// (poner término a algo) - un negocio, negótium expedire.
líquido: adj líquidus, a, um // sust liquor, oris
m. Uso: - orgánico, liquor orgánicus.
lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella;
lira vel libella itálica; itálicus denárius // (instrumento músico) lyra, ae f. Sin: fides, ium
fpl. Uso: aprender a tocar la -, fídibus díscere; enseñar a uno a tocar la -, áliquem docere fídibus; saber tocar la -, fídibus scire;
tocar la -, lyrā (vel fídibus) cánere // (genio
poético, estro) spíritus poéticus. Sin: ingénii
vena // (constelación septentrional) Lyra, ae
f. Sin: fidícula.
lisérgico: lysérgicus, a, um.
lista: (catálogo) index, dĭcis m. Sin: album;
descríptio; númerus vel númeri mpl; tábula
vel tábulae; rátio. Uso: - civil, fiscus; - electoral, tábulae, arum fpl; fig, - negra, (secretus) invisorum (vel odiosorum, vel
vitandorum) libellus; - de contribuyentes,
censuales libri; - de empleados, publicorum
ministrorum index; - de gastos, rátio, onis f ;
- de libros, librorum index; - de vinos, vinorum charta; - de los esclavos, descríptio servorum; - de los filósofos, philosophorum
index; - de los jueces, album iúdicum; - de
los presos, rátio cárceris; - de los senadores,
album senatórium; - de los soldados, mílitum
númerus vel númeri; - de una comida, v.
menú // (recuento en alta voz que se hace de
las personas que deben estar en un lugar) catálogus, i m. Uso: pasar -, nómina pronuntiare; catálogum recitare // borrar a uno de la
-, erádere vel erípere áliquem albo; estar en
la -, in albo vel in númeris esse; poner a uno
en la -, alicúius nomen in índicem (vel in tábulas, vel in números) referre; nomen alicúius in albo ascríbere; alicúius nomen albo
ascríbere; míttere áliquem in album; áliquem
referre in album // (tira, de papel) (chartae)
scídula, ae f. Sin: (chartae) resegma, ătis n;
637
listín
(tira, de género) fascíola vel fáscia, ae f //
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae
f.
listín: index, dĭcis m. Sin: ordo scriptus.
listing, v. program.
listo: (hábil, mañoso, sagaz) hábilis, e; peritus, a, um; (diligente) díligens, entis; (pronto,
expedito, dispuesto) expeditus.
listón: (tabla angosta y larga) assérculum, i
n; assérculus, i m.
lisura: lévitas, atis f. Sin: levor, ōris m.
litántrax: lithanthrax, ăcis m.
litargírico: lithargýricus, a, um. Sin: ad
lithargýrium áttinens.
litargirio: lithargýrium, ii n.
literal: litteralis, e. Sin: ad verbum; ad verbum factus vel expressus.
literalmente: ad verbum. Sin: ad lítteram.
Uso: traducir -, ad verbum exprímere; transcribir -, ad lítteram transcríbere.
literario: litterárius, a, um. Sin: litterarum vel
disciplinarum (gen). Uso: cultura -, lítterae,
arum fpl; documento -, documentum litterárium; estudios -, stúdia litterarum; lítterae,
arum fpl.
literato: adj litteratus, a, um. Sin: doctus //
sust litteratus vir vel homo. Sin: vir lítteris
déditus; vir litterarum studiosus; vir lítteris
doctus vel eruditus.
literatura: (conocimiento de las obras y las
reglas literarias) litteratura, ae f. Sin: lítterae,
arum fpl. Uso: - hermética, litteratura hermé-
tica; historia de la -, litterarum história; períodos de la -, litterarum aetates; tratar de - en
forma histórica, de lítteris, explicatis ordínibus témporum, ágere // (conjunto de la producción literaria) litteratura, ae f. Sin:
lítterae, arum fpl; litterarum monumenta.
Uso: - cristiana, christianae lítterae; - cristiana antigua, christianae antiquitatis lítterae;
- griega cristiana, christiana gráecitas; - infantil, scriptiones púeris destinatae; ópera
puerorum índoli accommodata; - latina, Romanorum lítterae; latinae lítterae; - latina
cristiana, christiana latínitas; christianae latinitatis lítterae; christianorum lítterae latinae;
- moderna, litteratura moderna; - popular, litteratura popularis; - de ficción científica, litteratura fictionis scientíficae; - de pacotilla,
litteratura sórdida; libri sórdidi.
litiasis: lithíasis, is f. Sin: calculosis; calculorum morbus; ex cálculis labor; vesicae calculorum morbus.
litio: líthium, ii n. Sin: líthium elementum.
litoclasa: lithoclāsis, -is f. Sin: rúpium fráctio.
litocromatografía, v. litocromía.
litocromía: lithochrómia sive -chromīa, ae f.
Sin: chromolithográphia sive -graphīa.
litocrómico: lithochrómicus, a, um. Sin: ad
lithochrómiam spectans.
litocromista: lithochromista, ae m.
litófono: lithóphonum sive -phōnum, i n.
litofotografía: lithophotográphia sive -graphīa, ae f; v. fotolitografía.
litofotografiar, v. fotolitografiar.
638
liturgia
litofotográficamente, v. fotolitográficamente.
litofotográfico, v. fotolitográfico.
litogenesia: lithogenética, ae f. Sin: lithogenética disciplina, sciéntia, rátio; de lápidum
orígine doctrina.
litogénesis: lithogénesis, -is f.
litografía: (arte de dibujar o grabar en piedra una imagen, escrito, etc., para reproducirlo después) lithográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: lithográphica ars // (cada una de las reproducciones obtenidas por el procedimiento
litográfico) lithográphica imago. Sin: imago
lithográphice impressa // (oficina en que se
ejerce el arte litográfico) lithográphica officina.
litografiar: lithográphice imprímere vel píngere.
litográficamente: lithográphice.
litográfico: lithográphicus, a, um. Sin: ad
lithográphiam (vel ad lithográphicam artem)
pértinens.
litógrafo: lithógraphus, i m. Sin: lithográphiae peritus vel cultor.
litología: lithológia sive -logīa, ae f. Sin: de
lapídibus doctrina, disciplina, sciéntia.
litológico: lithológicus, a, um. Sin: ad lithológiam (vel ad doctrinam de lapídibus) áttinens.
litólogo: lithólogus, i m. Sin: lithológiae cultor (el que profesa la litología), peritus (el
que tiene en ella especiales conocimientos).
litoral: (costa de un mar) marítima régio.
Sin: ora marítima.
litoscopio: lithoscópium, ii n.
litosfera: lithosphaera, ae f. Sin: sólidum
terrae involūcrum.
litote: lítotes sive litōtes, is f.
litotomía: lithotómia sive -tomīa, ae f.
litotómico: lithotómicus, a, um.
litotomista: lithotómiae peritus.
litotricia, v. litotripsia.
litotripsia: lithotrípsia sive -tripsīa, ae f. Sin:
calculorum tritura, comminútio, concísio; vesicae calculorum tritura.
litotríptico: lithotrípticus, a, um.
litotrítico, v. litotríptico.
litotritor: lithotriptórium, ii n. Sin: instrumentum cálculis conterendis, comminuendis,
concidendis; instrumentum vesicae cálculis
conterendis.
litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, semilītra sive semilītrum.
Lituania: Lituánia, ae f.
lituano: adj lituanus, a, um // sust Lituanus,
i m.
liturgia: (conjunto de ritos y oraciones; ritual aprobado por la Iglesia) litúrgia sive turgīa, ae f. Sin: sacra vel divina litúrgia; sacri
vel públici ritus; sacrae vel públicae caerimóniae. Uso: celebrar la - de las Horas, Litúrgiam Horarum celebrare // (estudio teórico o
histórico de los ritos) de sacris rítibus rátio
639
litúrgico
vel disciplina ; de sacris caerimóniis doctrina.
litúrgico: litúrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad
ritus sacros spectans. Uso: acción -, áctio litúrgica; asamblea -, coetus (-us m) litúrgicus;
celebración -, celebrátio litúrgica; renovación -, renovátio litúrgica.
liturgista: liturgista, ae m. Sin: litúrgiae studiosus; peritus rei litúrgicae; disciplinae litúrgicae professor, magister.
living-room, v. sala ( - de estar).
llama: (animal) anchénia lama.
llamada: advocátio, onis f. Sin: appellátio //
(toque para que la tropa entre en formación)
(e)vocátio, onis f. Sin: convocátio; appellátio
// - telefónica, telephonema, ătis n (dat y abl
pl -is). Sin: telephónica advocátio, evocátio,
appellátio, compellátio; - de larga distancia o
interurbana, telelóquium.
llamador: (persona que llama) appellator,
oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsábulum, i n. Sin: malléolus; pistillus. Uso: - pequeño, parvus malléolus // (botón del timbre
eléctrico) pressoríolum, i n. Sin: malléolus;
glóbulus; tintinnábuli glóbulus vel pulsábulum; malléolus eléctrica vi actus. Uso: apretar el -, parvum malléolum comprímere vel
dígito prémere; apriete el -, glóbulum ímprimas, premas, ímprime, preme.
llamamiento: arcessítio, onis f. Sin: arcessītus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: ¿cómo
te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel
quae (f) vocaris?; el que llama, advocator.
llana: (paleta con que extienden el yeso los
albañiles) trulla, ae f.
llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin:
círculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro,
círculus férreus.
llanto: deshacerse en -, in lácrimas effundi;
lácrimas profúndere; fatíscere vel fatisci in
lácrimas.
llanura: planíties, ēi f. Uso: - baja, iacéntia
loca npl; demissa loca.
llapa, v. yapa.
llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacónia,
adúltera, adulterina; - inglesa, clavis ánglica;
- de encendido, clavis ignitioni incitandae; de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo,
epistómium; el que fabrica llaves, clavicárius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guardar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de
la ciudad, claves urbis (in argumentum delati
impérii) deferre // (- musical) index, dĭcis m
// (corchete) uncus, i m. Sin: parénthesis uncinata. Uso: colocar, encerrar algo entre llaves, áliquid parenthésibus uncinatis
interclúdere //(en ciertas clases de lucha,
presa en el cuerpo o miembro del adversario)
prehénsio, onis f // Electr, spina (-ae f) contactūs.
llavecita: clavícula, ae f.
llavero: (persona) claviculárius, ii m // (utensilio) claviculárium, ii n. Sin: clávium retináculum.
llegar: - en avión, en tren, en nave, aeroplāno, trámine, nave ádvehi; - el primero (en
una competencia), metam primum appétere.
llenarse: (hartarse de comer o beber) v. hartarse.
llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad-
640
locomotora
dúcere; gérere; portare, véhere. Uso: - un
asunto ante alguien, rem ad áliquem deferre;
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor,
oris m; el que lleva de un lugar a otro, circumductor, oris m; - sobre los hombros,
(h)úmeris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste.
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: indefletus.
llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacrimare, illacrimari. Uso: - a lágrima viva, vim
lacrimarum profúndere; effundi in lácrimas.
llover: plúere. Uso: llueve a cántaros, a
mares, urceatim pluit; torrentis modo imber
effúnditur; deja de -, imber désinit vel remittit; empieza a -, plúere íncipit; está por -,
imber ímminet.
Lloyd: socíetas marítima, quae vocatur
Lloyd . Sin: socíetas marítima Lloyd (appellata).
lluvia: plúvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: abundante, plúvia copiosa; magnus imber; ácida, plúvia ácida; - deshecha, torrencial,
imber máximus vel effusus; - de balas, imber
plúmbeus; imber glándium; imber plumborum vel plumbearum; plúmbea grando (-dĭnis
f); - de lágrimas, imber vel vis lacrimarum.
lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e;
plúvius.
load (Inform): (pasar datos de un disco a la
memoria) légere // (mover datos de la memoria a un registro) movere.
lobby: (grupo de personas influyentes, organizado para presionar en favor de determinados intereses) círculus fautorum //
(vestíbulo de un hotel o de otros estableci-
mientos como cines, teatros, restaurantes,
etc.) v. vestíbulo.
lobo: lupus, i m. Uso: - ártico, lupus árcticus.
locación, v. arrendamiento, 1ª acepción.
local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin:
diaeta, ae f; sedes, is f; conclāve, is n; locus,
i m. Uso: - nocturno, devertículum nocturnum; - públicos, oeci públici.
localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes
número notata.
localismo: (excesiva preocupación de uno
por el lugar en que ha nacido; afición al carácter local) oppidana iactátio.
localización: loci definítio, inquisítio, coartátio sive coarctátio.
localizar: (fijar, encerrar en límites determinados) loci situm definire vel circumscríbere
// (averiguar el lugar) loci situm inquírere //
(determinar o señalar el emplazamiento que
debe tener algo) locum coartare.
locativo: adj locativus, a, um // caso -, locativus, i m.
loción: lótio, onis f. Sin: lavátio; lotura. Uso:
- para después del afeitado, linimentum confectae rasurae.
locomoción: locomótio, onis f. Sin: véctio;
vectura; facultas se movendi. Uso: medios de
-, vehícula, orum npl; vecturae, arum fpl.
locomotor: motórius, a, um. Sin: ad movendum aptus.
locomotora: tractórium, ii n. Sin: currus vectórius vel tractórius; máchina vectória vel
tractória; currus ferriviárius tractórius. Uso:
641
locomóvil
- Diesel, máchina vectória diseliana; - eléctrica, vectória vel tractória máchina eléctrica;
- de maniobras, vectória máchina selectória;
- de vapor, movida por vapor, vaporítraha, ae
f; vectória máchina vaporária.
locomóvil: adj móbilis, e. Sin: qui, quae,
quod moveri potest // sust máchina móbilis.
Sin: machinamentum móbile.
locución: locútio, onis f. Uso: - divina, locútio divina; - elíptica, locútio ellíptica; - metonímica, locútio metonýmica.
locura: vesánia, ae f. Uso: - vacuna, vesánia
vaccīna vel bovīna.
locutor: annuntiator vel nuntiator, oris m.
Sin: núntius; locutor; praeco (-onis m); relator. Uso: - principal, locutor principalis; - de
radio, locutor vel relator radiophónicus; radiophónicus praeco; núntius vel nuntiator radiophónicus; - de televisión, núntius (vel
locutor, vel relator) televisíficus vel televisualis; televisíficae máchinae núntius.
locutora: annuntiatrix vel nuntiatrix, icis f.
Sin: núntia; locutrix. Uso: - de radio, de televisión, núntia radiophónica, televisífica.
locutorio: locutórium vel allocutórium, ii n.
Uso: - telefónico, v. cabina.
lodo: lutum, i n. Sin: aqua lutulenta.
“P2”.
lógica: lógica, ae f; lógice, es f; lógicum, i n;
lógica, orum npl. Sin: disciplina lógica. Uso:
- matemática, simbólica, lógica mathemática,
symbólica; - moderna, nova lógica; lógica recens.
lógicamente: (según las reglas de la lógica)
lógice. Sin: ratione; recta ratione; recte, dialéctice; subtíliter (con rigor lógico); contexte
(con ilación).
lógico: lógicus, a, um. Sin: ad lógicam disciplinam pértinens. Uso: es - que ..., cónsequens est (con inf o ut y subj); inde séquitur
vel conséquitur ut etc.
login, log-in (Inform), entrar en una red o
cadena: tr inire.
logística: (ciencia del cálculo y de los números) logística rátio, ars, disciplina // (arte de
situar las tropas en el terreno, alojarlas, alimentarlas, etc. y atender a su transporte)
rátio apparandi instruendique exércitūs //
(ciencia del estado mayor) v. estrategia //
(lógica matemática o simbólica) v. lógica.
logístico: logísticus, a, um.
logoclonía: logoclonīa, ae f. Sin: sermonis
confúsio.
logógrafo: logógraphus, i m.
logarítmico: logaríthmicus, a, um.
logaritmo: logarithmus vel logarithmos, i m.
logia: (local donde se celebran asambleas
de francmasones) francomurariorum sedes
vel lóbium // (conjunto de individuos
francmasones) fratérnitas (vel socíetas, vel
lóbia) francomurária vel massónica. Uso: la masónica “P2”, socíetas francomurária
logogrifo: logogrīphus, i m.
logomaquia: logomáchia sive -machīa, ae f.
Sin: verbosa pugna; concertátio verborum.
logorrea: logorrhea, ae f. Sin: profluéntia loquendi.
logout, log-out (Inform), salir de una red o
642
lubricar
cadena: tr exire.
lombriz: lumbrīcus, i m. Sin: vermículus;
vermis, is f. Uso: - intestinal, vermis intestinalis.
lona: (tela fuerte de algodón) tela xýlina //
(tela fuerte de cáñamo) v. cañamazo.
longaniza: lucánica, ae f; lucánicum, i n. Sin:
bótulus, i m.
longitud: longitudo, dǐnis f. Uso: Radio,
grado de -, gradus (-us m) longitúdinis; - de
onda, undulationis amplitudo.
loop (Inform), estructura de programa: ámbitus, us m.
lord: nóbilis vir. Uso: nóbilis Británniae (vel
Angliae) vir.
lordosis: lordosis, is f.
loro: psíttacus, i m. Uso: como -, psittacorum
more; repetir algo como un -, áliquid recínere.
losa: (piedra plana que sirve para varios
usos) lapis, ĭdis m. Sin: saxum; lámina lapídea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de
mármol, marmórea lámina // (- para pavimento o mampostería) saxum quadratum.
Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens
saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i
n. Sin: monumentum (sepulcri).
lotear: fundum dispertire. Sin: práedium in
portiúnculas divídere.
loteo: fundi partítio. Sin: divísio fundi in
portiúnculas.
lotería: (especie de rifa) sortítio, onis f. Sin:
sórtium álea; schedarum vel schedularum
sortítio; sortítio chartária; aleatória schedarum sortítio. Uso: - pública, nacional, pública álea; ludus fisci aleatórii; billetes de la
-, sortes, ium fpl; schedae vel schédulae aleatóriae; extracción de la -, sortítio, onis f;
ganar en la -, caerle o tocarle a uno la -, sórtium áleā quaestum fácere; ex sórtium álea
lucrum fácere; hacer una -, aleatóriam schedularum sortitionem habere; sórtium áleam
habere; hacer una - de beneficencia, aleatóriam schedularum sortitionem habere beneficéntiae causā; áleam sórtium habere (vel
édere) beneficéntiae causā; jugar a la -, áleā
lúdere; sórtium áleā lúdere; sórtium áleam
temptare; no ganar en la -, nummos in sórtium álea pérdere; ser afortunado en la -,
prósperā sórtium áleā uti; sórtibus felícibus
vel prósperis uti; tuve suerte en el juego de la
-, sórtium áleā ludens, prósperā (vel secundā)
fortunā frúitus (vel fructus) sum; no tuve
suerte, adversā fortunā frúitus sum // (juego
casero semejante a la -) - casera, - de familia,
numerorum álea; aleatórius ludus domésticus. Uso: cartón numerado de la - de familia,
scheda vel schédula aleatória // (lugar en que
se despachan los billetes de -) fiscus aleatórius.
lotero: fisci aleatórii exactor.
loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla.
lozanear (las plantas, los prados): pubéscere.
lubricación: lubricátio, onis f.
lubricante: adj lubríficus, a, um // sust axúngia, ae f. Sin: óleum axungiale, lubríficum,
lúbricans; unguentum lubricativum. Uso: depósito del - (en un motor), cupa, ae f.
lubricar: lubrificare. Sin: axúngiā (óleo lubrífico) oblínere.
643
lubrificación
lubrificación, v. lubricación
el segundo - a Noruega, secundatus Norvégiae datus est // (trozo, pasaje) locus, i m.
Uso: - paralelos, loci símiles.
lubrificante, v. lubricante
lubrificar, v. lubricar.
lucha: luctátio, onis f. Sin: lucta; luctamen
(-mĭnis n). Uso: - grecorromana, lucta
graeca-romana; - libre, luctátio líbera; luctátio nullā normā; luctátio sine normis; luctátio
exlex (-lēgis); - política, conténtio civilis; de clases, conténtio órdinum; órdinum dimicátio; clássium pugna; inter classes luctátio;
clássium oppósita disceptátio; conténtio
clássium sociálium.
luchador: luctator, oris m. Sin: decertator.
lugarteniente: legatus, i m. Sin: vicárius.
luis: ludovicus áureus.
luisa, v. vincapervinca.
lujo: luxus, us m. Sin: luxúria; fastus; lautítia; magnificéntia. Uso: con gran -, magnā
luxúriā.
lujoso: luxuriosus, a, um. Sin: lautus; sumptuosus; magníficus.
lula, v. calamar.
luchana: barba reducta.
lucidez: lucíditas, atis f. Uso: conservar la
plena -, lúcidam sibi plene servare mentem.
luciérnaga: cicindela, ae f . Sin: noctíluca;
lámpyris, ĭdis f. Uso: - pequeña, lampyridiúncula.
lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum
cessans.
ludibrio: ludíbrium, ii n; v. mofa.
ludión: ludio (-onis m) cartesianus.
Lufthansa: Socíetas Anseática. Sin: socíetas
aëronáutica germánica; Aëronáutica Socíetas
Lufthansa appellata.
lugar: locus, i m ( en pl loca, orum n). Uso:
- libres, desocupados, loca vácua; - memorial, locus memorialis; el segundo -, secundatus, us m; en este -, hoc loco, hic; en ese -,
eo loco, illic; en primer -, primo loco; - de
prostitución, v. prostíbulo; ¡vuelve a tu -!,
redi, quaeso, ad locum tuum!; fue asignado
lumbrera: (cuerpo luminoso) luminare, is n
// (fig, persona insigne) lumen, mĭnis n. Uso:
- de elocuencia, lumen eloquéntiae; dicendi
lumen; - de sabiduría, de virtud, sapiéntiae,
virtutis lumen; las - del arte, lúmina artis.
luminar, v. lumbrera.
luminosidad: luminósitas, atis f. Sin: cláritas; lucíditas; luculéntia.
luminoso: luminosus, a, um. Sin: lucens
(-entis); lúcidus; luculentus; clarus.
luna: luna, ae f. Uso: - creciente, luna crescens vel adulescens (-entis); - llena, luna
plena vel rotunda; media -, luna dimídia sive
dimidiata; semilūna vel luna semiplena; menguante, luna decrescens, senescens,
minor; - nueva, luna nova vel prima // media
- (en el sentido fig de islamismo, imperio
turco), falcata luna. Sin: dimídia luna. Uso: el
emblema de la media -, falcatae lunae vexillum // fig, - de miel, mellītum nuptiarum
tempus; primae coniúgii suavitates.
644
luz
lunación: lunátio, onis f. Sin: circúitus lunaris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronómicas
de 1968, lunationes astronómicae anni (vel
anno) 1968.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: paisaje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ;
superficie -, fácies lunaris; el variar de la luz
-, lunae lúminum varíetas.
lunario: (perteneciente o relativo a las lunaciones) ad lunationes áttinens // (almanaque
o calendario) v. estas voces.
lunático: lunáticus, a, um.
lunch: prandículum, i n. Sin: prandíolum;
ientáculum vel iantáculum; cénula; merenda;
gustátio.
lunes: dies lunae. Sin: féria secunda. Uso:
todos los -, cada -, síngulis diebus lunae.
lunfardo, v. caló.
Lunik: Lunare Míssile.
lupa: specillum, i n. Sin: perspicillum;
perspicillum vel conspicillum amplificatórium; lens amplificatória vel amplificatrix;
megaloscópium.
lupanar, v. prostíbulo.
lúpulo: lupus, i m. Sin: lupus salictárius; húmulus lúpulus.
lupus: lupus, i m.
lurte, v. alud.
lustrabotas: calceorum polītor, mundator,
expurgator. Uso: - eléctrico, eléctricum calceamenti politórium; eléctricum instrumentum calceorum poliendorum.
lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, cálceos
nitidare, expolire; cretā sutóriā (vel melantériā, vel atramento sutório, vel liquámine sutório) cálceos línere, circumlínere, úngere,
perúngere.
luteranismo: (doctrina de Martín Lutero,
confesión luterana) lutheranismus vel lutherismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plácita
Lutheri; religio lutherana // (comunidad de
los que viven en la confesión luterana) lutherani, orum mpl. Sin: Lutheri ásseclae; lutheranismi sectatores.
luterano: adj lutheranus, a, um // sust lutheranus, i m. Sin: Lutheri ássecla; lutheranismi
sectator.
luto: (duelo exterior causado por la muerte
de una persona) luctus, us m. Uso: - público,
luctus públicus; - por el hijo, luctus fílii (gen
objetivo); día de -, dies luctuosus; estar de -,
in luctu esse // (vestido negro que se usa por
la muerte de uno) vestis lúgubris. Uso: vestir
de -, vestem lúgubrem súmere; quitarse el -,
lúgubrem vestem depónere; luctum depónere.
luxación: luxátio, onis f. Sin: luxatura; diastróphia sive -trophīa.
Luxemburgo: Luxemburgum, i n. Sin: Lucemburgum; Luciliburgum.
luxemburgués: adj luxemburgensis, e. Sin:
luciliburgensis, e; Luxemburgi, Lucemburgi,
Luciliburgi (gen) // sust Luxemburgensis, is
mf. Sin:Luxemburgi íncola.
luz: lux, lucis f. Sin: lumen, mĭnis n. Uso: eléctrica, lux eléctrica, lumen eléctricum vel
súcinum; apagar la -, lumen (eléctricum) vel
lucem (eléctricam) exstínguere; encender la
-, lumen (eléctricum) vel lucem (eléctricam)
accéndere, excitare, expedire, ciēre; - de Ben-
645
gala, fax (facis f) bengalensis vel bengálica;
ignis bengalensis vel bengálicus // (de automotor) - cortas, lux candens; - largas, lux
praecandens vel plena; - (trasera) derecha, izquierda, lámpyris (-ĭdis f) déxtera (vel dextra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in
lucem proferre.
646
macaco: macacus, i m.
M
macarronea: macaronea, ae f.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pastilli, funículi, orum m; tubulati pastilli; pasta
tubulata vel segmentata; túbuli farinácei; farina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tubulata pasta suco condīta; - con jugo de
tomate, tubulata pasta lycopérsici liquámine
condīta; - con queso, pasta tubulata cáseo
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
íllita.
macarrónico: macarónicus vel macarrónicus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus;
bárbarus; semilatinus; culinárius. Uso: latín
-, latínitas macarónica; lingua folenghiana.
macedón, macedónico o macedonio: adj
macedónicus, macedónius; macedoniensis, e
// sust Mácedo, ŏnis m. Sin: Macedónius, ii
m.
macedonia: (ensalada de frutas) poma conditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum
commíxtio; poma sáccharo citreoque condīta.
Macedonia: Macedónia, ae f.
maceración o maceramiento: macerátio,
onis f. Sin: subáctio.
macerar: macerare. Sin: subígere; tabefácere; emollire // fig afflígere; cruciare; enervare // macerarse, languéscere; macéscere;
tabéscere; macerari; se macerare; excruciari;
se excruciare; castigari; corpus cruciare vel
torquere.
macero: clavator, oris m.
maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum;
testa flóribus excolendis; testum florale vel
florum; florígerum vas; vas flóribus servandis.
mach: machiana mensura.
machete: (cuchillo grande que sirve para
desmontar, cortar la caña de azúcar y otros
usos) culter (-tri m) silváticus. Sin: oblongus
culter silváticus vel peracutus.
machismo: virile supercílium. Sin: ostentata
virílitas; virilitatis celebrátio; nímius virilitatis cultus; masculini principatūs defénsio.
machista: sust virilitatis propugnator vel celebrator. Sin: masculini dominatūs propugnator // adj virilitatem extollens. Sin:
masculinum dominatum propugnans vel célebrans; iactanter virilis; masculinae protérviae
(gen).
macillo, v. mazuelo.
macrobiótico: macrobióticus, a, um.
macrocefalia: macrocephália sive -phalīa, ae
f. Sin: nímium calvae incrementum.
macrocéfalo: adj macrocéphalus, a, um. Sin:
macrocepháliā affectus; nímio calvae incremento laborans vel affectus; ad macrocepháliam vel ad macrocéphalum spectans // sust
macrocéphalus, i m. Sin: qui nímio calvae incremento laborat.
macroclima: macroclima, ătis n.
macrocosmo o macrocosmos: macrocosmus, i m. Sin: megacosmus; universum;
647
macroftalmo
mundus universus.
téria (vel e Madera) ínsula provéniens.
madera: lignum, i n. Uso: - de construcción,
matéria, ae f.
macroftalmo: macrophthalmus, a, um.
macrogameto: macrogamētes, is m.
macrogloso: macroglossa, ae f.
macromelia: macromélia sive -melīa, ae f.
Sin: nímia alicúius membri longitudo (excesiva longitud de un miembro); nímium alicúius membri incrementum (excesivo
desarrollo de un miembro).
macromolécula: macromolécula, ae f. Sin:
plúrium atomorum molécula.
macropodia: macropódia, ae f. Sin: nímium
pedum incrementum vel nímia pedum crassitudo, magnitudo (desarrollo o tamaño excesivo de los pies).
macropsia: macrópsia sive -cropsīa, ae f.
Sin: megalópsia sive -lopsīa.
macroquilla: macrochília, ae f.
madrás: téxtile madrasianum. Sin: textura
madrasiana.
madrastra: noverca, ae f. Sin: matrigna; matrastra. Uso: de -, novercalis, e; odios de -,
novercália ódia; ojos de -, novercales óculi.
madre: mater, tris f. Uso: lengua -, lingua parens; la - patria, mater pátria; maior pátria;
metrópolis; mátria, ae f; la - Tierra, Terra
Mater; parens ómnium terra; terra communis
ómnium nostrum parens; communis mater
ómnium mortálium; - de Dios, Dei Mater;
Dei Genetrix; Dei Parens; Deípara, ae;
Theótocos vel Theotōcos, i f // ¡- mía!,
papae! Sin: babae!
madreperla: matripérnula, ae f (gen matris
pérnulae). Sin: unionum vel margaritarum
concha (-ae f); concha margaritífera.
madrépora: madrépora, ae f. Sin: corállium
multíforum.
macroquiria: macrochíria, ae f.
macroscópico: macroscópicus, a, um.
madrepórico: madrepóricus, a, um. Sin: ad
madréporam pértinens.
macroscopio: macroscópium, ii n.
macuba: macubanum vel macubīnum tabacum.
maculatura: maculatura, ae f.
Madagascar: Madagascária, ae f. Uso: de -,
v. malgache.
Madeira o Madera: Matéria, ae f. Sin: Madera, ae f. Uso: de -, Materinus, a, um // (vino
que se obtiene en la isla de -) vinum materinum sive maderanum. Sin: vinum in Matéria
(vel in Madera) ínsula cultum; vinum e Ma-
madreselva: matrisilva, a f. Sin: caprifólium;
lonicera, ae f.
madrigal: matricale vel madrigale, is n. Sin:
carmen (-mĭnis n) matricale; ténerum carmen.
madrigalista: cárminum matricálium cantor
(-oris m) vel cantrix (-īcis f).
madriguera: cubile, is n. Sin: cavum // fig
latíbulum, i n; recessus, us m.
648
magia
madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo,
lustralis vel lústrica sponstrix (-īcis f); lustralis (vel lústricae) generationis parens; mater a
baptísmate; a lustrali (vel a lústrica) generatione parens; - de bodas, prónuba vel paranympha, ae f.
madroño: (el arbusto) árbutus, i f // (el fruto)
árbutum, i n.
maduración: maturátio, onis f. Sin: matúritas, atis f. Uso: - personal, personalis maturátio; - psicológica e histórica, hóminum
temporumque progressiones; alcanzar su -,
ad maturitatem pervenire; maturitatem adipisci; maturéscere; maturari; llevar a -, ad
maturitatem perdúcere; maturare (tr).
madurez: matúritas, atis f. Sin: maturátio.
Uso: - perfecta, quaedam quasi matúritas et
perféctio; - de los años, de los tiempos, aetatis, témporum matúritas.
maestra: magistra, ae f. Sin: praeceptrix
(-īcis f). Uso: - de primera enseñanza, ludi
magistra; elementárii ludi magistra; rudimentístria.
maestral: adj caurinus, a, um // sust magistralis, is m. Sin: Caurus vel Corus, i m; círcius
vel cércius, ii m.
maestranza: (conjunto de operarios) fabrorum (vel artíficum, vel opíficum, vel operariorum) collégium vel coetus (-us m);
operárii; opífices.
maestre: magister, tri m. Uso: gran - de los
masones, magnus magister massonum (vel
francomurariorum).
maestresala: architriclinus, i m. Sin: triclinárius; mensarum structor; instructor convívii.
maestría: callíditas, atis f. Sin: magna perítia; sollers indústria; praeclara ars; mirum artifícium.
maestro: magister, tri m. Uso: - de primera
enseñanza, ludi magister; litterator; elementárii ludi magister; rudimentista, ae m; - de
armas, - de esgrima, artis gladiatóriae magister vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi
magister; - de canto, - de capilla, phonascus;
magister chori canéntium; cantorum coetūs
magister; - de ceremonias, caerimoniárius vel
caeremoniārius; praefectus (vel magister vel
antistes,-stĭtis m) caerimoniarum vel caeremoniarum; - de música, magister músicae; de novicios, magister noviciorum vel novitiorum; - de obras, officinator, oris m; structorum vel caementariorum magister;
redemptor; conductor; - de retórica, rhetor;
- del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus)
Sacri Palátii Apostólici; - en artes, liberálium
ártium doctor.
mafia: máfia, ae f. Sin: sodalícium mafiosum; ímproba fáctio; perditorum hóminum
fáctio (-onis f) ; sodálitas scelestorum,
“mafia” vulgo appellata. Uso: - legal, mafia
legalis; “il capo di tutti i capi della mafia”,
caput cápitum máfiae.
mafioso: adj mafiosus, a, um. Sin: mafianus
// sust mafiosus, i m. Sin: gregalis mafianus;
factiosus vel pérditus homo.
maga: maga, ae f. Sin: saga.
magia: magīa, ae f. Sin: mágice (-es f); mágica, orum npl; mágica ars; disciplina mágica. Uso: - negra, ars mágica maléfica; oratoria, magia oratória; - sexual, magia sexualis; - subversiva, magia subversiva vel seditiosa // fig fascinátio, onis f. Sin:
incantamentum. Uso: - de la voz, allíciens
vocis suávitas; - del estilo, allíciens scribendi
suávitas.
649
mágico
mágico: mágicus, a, um. Sin: magus // fig
mirus; miríficus; mirábilis; mirandus; singularis; incredíbilis; divinus.
magisterio: (enseñanza) magistérium, ii n.
Sin: institútio; praecéptio. Uso: - pontificio,
Pontíficum Magistérium // (cargo de maestro) munus (-nĕris n) docendi. Sin: magistri
munus // (conjunto de maestros) magistri,
orum mpl.
magistral: magistralis, e. Sin: fig excellens;
exímius; praeclarus; óptimus.
magistratura: magistratus, us m. Sin: iudicatus // (conjunto de los magistrados) ordo
magistrátuum; magistrátuum collégium.
magma: magma, ătis n. Sin: magma terrestre; férvida sílicum massa.
Magna Charta: lex princeps. Sin: primária
lex.
magnate: magnatus, i m. Sin: magnas, atis
m; princeps, cĭpis m; procer, ĕris m; unus e
primóribus civitatis. Uso: los -, primōres, um;
próceres, um; optimates, -ium vel -um; magnates, um.
magnesia: magnésia, ae f. Sin: magnésium
oxydatum; óxydum magnésii.
magnesiano: magnesíacus, a, um. Sin:
magnésium cóntinens.
magnesio: magnésium, ii n.
magnesita: magnesītes, is m; magnesītes, ae
m. Sin: magnésium carbónicum ; spuma
maris.
magnetic (Inform): magnéticus, a, um.
magnéticamente: magnétice.
magnético: magnéticus, a, um. Sin: magnética vi práeditus vel instructus. Uso: aguja -,
pýxidis náuticae acus (-us m).
magnetismo: magnetismus, i m. Sin: magnética vis vel virtus. Uso: - animal, magnetismus animalis; - terrestre, magnetismus
terrestris; dotado de -, v. magnético.
magnetita: magnetītes, is f vel magnetites, ae
m. Sin: siderītes, ae m.
magnetizable: ad vim magnéticam concipiendam aptus vel idóneus.
magnetización: magnetizátio, onis f. Sin:
magnéticae poténtiae indúctio; vírium magneticarum indúctio vel incússio.
magnetizado: magnetis vim habens. Sin:
magnetis vi práeditus.
magnetizador: magnetizator, oris m.
magnetizar: magnetizare. Sin: magnéticam
vim incútere, ingérere, inflúere; magnética vi
imbúere // fig fascinare áliquem; áliquem ad
se allícere; áliquem mira quadam vi allícere,
excitare, permovere.
magnetofón o magnetófono: magnetóphonum sive -tophōnum, i n; magnetophónium,
ii n. Sin: máchina echóica. Uso: - estereofónico, magnetóphonum stereophónicum; encender, apagar el -, magnetóphonum
accéndere, exstínguere; - muy sensible, magnetóphonum máxime sensíbile.
magnetogenia: magnetogénia, ae f.
magnetógeno: magnetógenus, a, um.
magnetógrafo: magnetógraphum, i n.
magnetología: magnetológia sive -logīa, ae f.
650
majestad
magnetológico: magnetológicus, a, um. Sin:
ad magnetológiam áttinens.
lígio vel doctrina; relígio Mahometi; relígio a
Mahometo cóndita.
magnetoscopio: magnetoscópium, ii n. Uso:
encender, apagar el -, magnetoscópium accéndere, exstínguere.
maicena: minutíssima zeae farina.
magnetómetro: magnetómetrum, i n.
magnetotecnia: magnetotéchnica, ae f; magnetotéchnice, es f. Sin: magnetotéchnica doctrina, disciplina, sciéntia.
magnetotécnico: magnetotéchnicus, a, um.
Sin: ad magnetotéchnicam (ad magnetotéchnicen, ad magnetotéchnicam doctrinam)
spectans.
magnetoterapia: magnetotherapīa, ae f.
magnetotropismo: magnetotropismus, i m.
magnolia: magnólia, ae f. Sin: magnólia
grandíflora.
mago: (miembro de la casta sacerdotal en la
religión zoroástrica) magus, i m. Sin: Persarum sacerdos // (persona versada en la magia
o que la practica) magus, i m. Sin: mágicae
artis peritus; mágica arte pollens vel potens
// fig magníficus homo. Sin: habilíssimus ártifex // (astrólogo) v. esta voz.
Mahoma: Mahometus, i m. Sin: Macometus, i m; Mahometes vel Mahumetes, is m.
mahometano: adj mahometanus, a, um. Sin:
macometanus, mahumetanus; musulmanus;
Mahometi (gen); ad Mahomam pértinens //
sust mahometanus, i m. Sin: mahumetanus
vel macometanus, i m; Mahometi sectator, ássecla, cultor; Macometi doctrinae sectator.
mahometismo: mahometismus, mahometanismus, macometismus. Sin: mahometana re-
mahón: xýlinum aegýptium.
mail, v. e-mail.
mailing list (Inform): grex, gregis m (Interneti). Uso: mailing list owner, moderator
(-oris m) gregis.
maillot: mácula víridis.
mainframe: apparatus praegrandis.
maitines: matutinum, i n. Sin: horáriae
preces matutinae.
maître : dóminus, i m. Sin : magister, tri m.
Uso : - d’hotel: magister deversórii.
maîtresse: magistra, ae f. Sin: dómina.
maíz: mais vel mays indecl n. Sin : máiza vel
máisa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae
f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum;
granum turcum; tríticum túrcicum. Uso:
- tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o
palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta
// (grano de esta planta) v. grano.
majadería, v. tontería.
majadero, v. tonto.
majestad: (grandeza, superioridad y autoridad sobre otros) maiestas, atis f. Uso: delito
de lesa -, v. delito; reo de lesa -, v. reo // (título) maiestas. Uso: Su - (dicho a un rey),
Maiestas tua, vel Vestra Maiestas; Su - (dicho
de un rey), Maiestas Sua // su - el dinero, regina pecúnia.
651
make-up
make-up, v. maquillaje, afeite.
mal: malum, i n. Uso: - caduco, morbus comitialis vel caducus; morbus sacer; epilépsia;
- real, malum, quod revera est; - de mar, v.
mareo; - de ojo, fáscinum, i n; venefícium;
fascinátio; mal de párkinson, v. parkinsonismo; - de piedra, ex cálculis labor; v. litiasis; producir - de ojo, fascinare.
Malabar: Malabária, ae f.
malabar: (natural de Malabar) Malabariensis, is m // (perteneciente o relativo a Malabar) malabariensis, e. Sin: ad Malabáriam
áttinens.
Malaca: Malacca, Malaca, Malacha, ae .
Uso: Estrecho de -, Malaccae Fretum (-i n) ;
Malacensis Fretus (-us m); Península de -,
Malacensis (sive Malachensis) Paenínsula.
malacia: avíditas edendi cibos acres.
Málaga: (ciudad de España) Málaca, ae f.
Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e.
málaga: (vino dulce que se elabora con la
uva de la tierra de Málaga) vinum malacitanum vel malacense.
malagueña: (aire popular propio y característico de la ciudad de Málaga) cantiúncula
malacitana.
malandrín: latro, onis m. Sin: grassator;
praedo; fur, is m, fúrcifer, fĕri m; homo sceleratus vel iníquus.
malaquita: molochitis, ĭdis f; molochites, is
f. Sin: malachita, ae f; malachites, is f.
malaria: malária, ae f. Sin: malus aër (áëris;
ac áërem vel áëra); morbus paluster vel
palustris; febris palustris; palustris contágio
(-onis f); palustre contágium. Uso: contraer
la -, in palustrem morbum cádere vel delābi;
curar de la -, ex palustri morbo evádere vel
convaléscere; estar enfermo de -, palustri
morbo implicari; padecer -, consumirse de -,
morir de -, palustri morbo (palustri febri vel
febre; palustri contágio vel contagione) laborare, absumi (vel cónfici), mori.
Malasia o Malaysia : Maláesia vel Maláisia,
ae f. Uso: Federación de -, Cívitas Foederata
Malaesiana.
malasio: adj malaesianus, a, um // sust Malaesianus, i m.
Malawi (ant. Nyasalandia): Malávium, ii n;
Malávia, ae f.
malawiano: adj malaviensis, e // sust Malaviensis, is m.
malbaratador: adj pródigus, a, um. Sin: díssipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: effusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
pródigus; qui díssipat.
maldiciente: adj malédicus, a, um. Sin: maledīcens; ore (vel linguā) solutus, dissolutus,
effrenatus, ímpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutíssimae linguae esse // sust malédicax
vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; malédica lingua.
maldición: (imprecación) v. esta voz // fig
pestis, is f; pernícies, ēi f (de personas o
cosas); calámitas, atis f (de cosas). Uso: ¡-!
malum!; male sit (v. gr. tibi)!
maleabilidad: malleabílitas, atis f. Sin: tractabílitas, atis f.
maleable: malleábilis, e. Sin: dúctilis, e;
málleo óbsequens. Uso: ser -, málleo (vel
málleis) óbsequi // fig flexíbilis, e. Sin: flé-
652
mamadera
xilis; tractábilis.
malecón: moles, is f. Sin: agger (-ĕris m);
munítio (-onis f); moles oppósita flúctibus.
maleta: vídulus, i m. Sin: bulga; averta; sácculus; sácculus viatórius; cista itinerária vel
viática. Uso: - de cuero, cista scórtea; hacer
uno la -, viáticum parare; res ad iter necessárias parare (disponer lo necesario para un
viaje); sárcinas (vel vasa) collígere (prepararse para irse de alguna parte, o dejar
algún cargo o empleo).
maletero: (el que hace maletas) vidulorum
(vel bulgarum, vel perarum) ópifex (-fĭcis m)
// (el que las vende) vidulorum vénditor vel
propōla // (botones) v. esta voz.
maletín: crumīna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerária vel viática.
malformación: defórmitas, atis f. Sin: distórtio; enórmitas.
malgache: adj madagascariensis, e // sust
Madagascariensis, is m.
Malí o Mali: Mália, ae f.
malí: adj malianus, a, um // sust Malianus, i
m.
malintencionado: malévolus, a, um. Sin:
malévolens; infensus; male animatus vel affectus.
malla: - de red, mácula, ae f // - metálica,
saeptum reticulatum. Sin: rete férreum;
férreum retículum // (prenda para bañarse)
v. bañador, calzoncillos.
malta: maltus, i m. Sin: hórdeum thallitum.
Uso: cerveza de -, cervísia maltosa.
Malta: Mélita, ae vel Mélite, es f. Uso: isla
de -, ínsula Melitensis; Mélita ínsula.
maltear: maltificare.
maltés: adj melitensis, e // sust Melitensis, is
m.
maltratar: male (vel acerbe, vel áspere) tractare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
péssime cum áliquo ágere.
maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin:
malthusiana (vel Malthúsii) doctrina, princípia, praecepta.
maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust
malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sectator; Malthúsii ássecla.
malva: malva, ae f. Uso: de color -, molóchinus.
malvasía: malvasiense, is n. Sin: vinum
monembasianum vel monobasianum.
malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n.
malversación: peculatus, us m. Sin: intervérsio; pecúniae públicae intercéptio.
malversador: peculator, oris m. Sin: interversor; públicae pecúniae praedator, fraudator, interceptor.
malversar: peculari. Sin: intervértere; intercípere; peculatum fácere vel patrare; públicam pecúniam avértere.
Malvinas (Islas): Insulae Maclovienses.
mama: mamma, ae f. Sin: mamilla, mammilla, mámmula; uber, ĕris n.
mamadera: sugitórium, ii n.
653
mamar
mamar: úbera súgere vel ebíbere; dar de -,
mammare; mammas vel úbera praebere, dare,
admovere.
mambla: (montecillo redondo) acuminatus
collis // (túmulo) túmulus, i m.
mambo: saltátio haitiana.
mameluco: (individuo de una milicia privilegiada de Egipto) aegyptíacus miles (-lĭtis m)
// (hombre torpe y tonto) stipes, pĭtis m. Sin:
caudex, dĭcis m; homo stultus, stólidus, stúpidus, fátuus, bardus // (calzones bombachos)
v. pantalón // (mono, traje de faena) amictus,
us m. Sin: operariorum amictus.
mamífero: adj mámmifer, ĕra, ĕrum. Sin:
mammalis; mammis práeditus vel instructus
// sust mammíferum, i n. Sin: ánimal mammale vel mammans; bélua (vel béllua) mammalis vel mammans.
mamografía: mammográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: mastográphia; radiológica mammae
investigátio vel inspéctio.
mampara, v. biombo.
mamut: mamuthum, i n. Sin: élephas (-antis
m) vel elephantus primigénius.
manada: manípulus, i m.
management: administrátio, onis f. Sin: gubernátio; régimen.
mánager: (persona que planifica, controla y
dirige un determinado tipo de organización
económica) moderator (-oris m) societatis
bonis gignendis // (persona que se encarga
de la dirección de los intereses económicos
de un deportista, cantante, un conjunto musical, etc.) procurator, oris m (artíficum, cantorum ...)
mancebía, v. casa (- de prostitución).
mancera, v. esteva.
mancha: mácula, ae f. Sin: commaculátio;
labes, is f; sordes, is f. Uso: lleno de manchas,
maculosus, maculentus, maculatus // fig mácula, ae f. Sin: labes; dédecus, cŏris n; ignomínia; turpitudo; vítium. Uso: hombre sin -,
vir ínteger castusque.
manchita: macella, ae f. Sin: labécula; mácula parva.
mandadero, v. ordenanza.
mandar: - interinamente, impérium ínterim
tractare.
mandarín: Sinarum princeps (-cĭpis m). Sin:
sinensis magistratus vel purpuratus; régius
minister sinensis.
mandarina: naranja -, mandarinum, i n. Sin:
cítreum nóbile.
mandarinato: sinensis magistratus (-us m).
Sin: príncipum sinénsium potestas vel impérium.
mandarinero o mandarino: mandarinus, i f.
Sin: citrus nóbilis.
mandarinismo: opprimendi consuetudo.
Sin: insoléntia; arrogántia.
mandato: - de pago (cheque), mandatum
nummárium.
mandioca: mandiōca, ae f. Sin: manioca,
manihoca, mandioga, ae f.
mando : (autoridad) auctóritas, atis f. Sin:
potestas; dígnitas. Uso: - interino: impérium
fiduciárium // (Mec, dispositivo) moderamen,
654
maníaco
mĭnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, telemoderamen, mĭnis n; e longinquo diréctio;
guiar o conducir por medio de un - a distancia, telemoderari; - electrónico, moderamen
electrónicum.
mandolín o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidícula vellicata; fidículae mandolinianae. Uso: tocar el -, fídibus mandolini cánere.
mandrágora: mandrágoras, ae f.
mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis
m; cynocéphalus mormon; símia cynocéphala africana.
manecilla: (saetilla del reloj) horarum index
(-dĭcis mf) // (signo de figura de mano puesto
en los escritos para llamar la atención) manícula, ae f.
manejable: (de cosa) hábilis, e. Sin: flexíbilis; dúctilis; mollis // (de persona) tractábilis.
Sin: dócilis; fácilis.
manejo: (acción y efecto de manejar o manejarse) tractátio, onis f. Sin: usus, us m // (arte
de manejar los caballos) equitátio, onis f;
equi moderátio // (dirección y gobierno de un
negocio) negótium, ii n. Sin: negotiátio;
negótii géstio // (maquinación, intriga) tricae,
arum fpl. Sin: machinátio.
manera: modus, i m. Sin: rátio. Uso: - de
obrar, modus agendi; de esta -, hunc in
modum; comportarse a la - de alguien, in
(vel ad) modum alicúius (vel alicúius more)
se gérere; medir las cosas divinas a la - humana, humano módulo metiri divina; humanae mentis módulo metiri divina; vivo a mi -,
vivo meo modo vel more; de diversas -, diversímode.
manga: (parte del vestido en que se mete el
brazo) mánica, ae f. Uso: - larga, mánica
longa; - demasiado cortas, mánicae nimis
curtae // (tubo largo de lona o de cuero) túbulus, i m // (red de forma cónica que se mantiene abierta con un aro que le sirve de boca)
máculae, arum fpl. Sin: retículum.
mangana: mánganum, i n.
manganeso: manganense, is n. Sin: mangánium, ii n.
mangánico: mangánicus, a, um.
manguera: uter, utris m. Uso: - de jardín,
uter hórticus.
manguilla, v. manguito.
manguito: (abrigo que llevan las señoras
para cubrirse las manos) manúleus, i m. Sin:
manícium vel manúcium; pellícea (vel
pellīta, vel villosa) mánica // (media manga
que cubre desde el codo hasta la muñeca)
brevis mánica. Sin: mánica superpósita;
mánicae tegumentum.
mango: (árbol de las regiones tropicales)
mangífera índica; (fruto) mangus, i m // (empuñadura de la espada o del cetro) cápulus,
i m // (asidero de instrumento o utensilio)
manúbrium, ii n // (esteva) cápulus, i m. Sin:
manícula, ae f; stiva; buris (-is f); (asa) ansa,
ae f.
mangote: (media manga) v. manguito //
(manga ancha y larga) ampla mánica.
maní: árachis, ĭdis f.
manía: manīa sive mánia, ae f. Sin: furor; insánia; deméntia; insana cupīdo (-dǐnis f).
maníaco: maníacus, a, um. Sin: furiosus;
lympháticus.
655
manicomio
manicomio: manicómium, ii n. Sin: améntium valetudinárium; deméntium hospítium;
custódia psychiátrica; hospítium améntibus
recipiendis vel excipiendis.
manicura: (cuidado de las manos y especialmente de las uñas) mánuum vel únguium
cura vel expolítio // (mujer que cuida y embellece las manos, especialmente las uñas) mánuum vel únguium curatrix, politrix.
manicuro: mánuum vel únguium curator, polītor, expolitor.
manierismo: manierismus, i m. Sin: imitatória scribendi rátio; sollícita imitátio // fig affectátio, onis f. Sin: nímium stúdium; nímia
cura; artificiosa diligéntia.
manierista: (perteneciente o relativo al manierismo) ad manierismum pértinens // (que
cultiva el manierismo) manierismi cultor vel
sectator // fig, adj affectatus, a, um. Sin: fucatus; pútidus; perpolitus; sust ártifex affectatus.
manifestación: (acción y efecto de manifestar o manifestarse) manifestátio, onis f. Sin:
declarátio; publicátio; osténsio; exposítio;
significátio // (reunión pública para reclamar
algo o protestar por algo) manifestátio, onis
f. Sin: demonstrátio; públicus concursus (-us
m), conventus (-us m); cóntio; tumultus (-us
m). Uso: se realizan manifestaciones con violencia, demonstrationes violenter exhibentur.
manifestante: (adj, que toma parte en una
manifestación pública) manifestans, antis.
Sin: demonstrans; tumúltuans // sust manifestator, oris m. Sin: demonstrans, antis m;
vir tumultuosus vel seditiosus. Uso: los -, manifestantes vel demonstrantes.
manifestar: (declarar, dar a conocer) manifestare. Sin: monstrare, demonstrare; enun-
tiare; expónere, declarare; osténdere; patefácere; aperire // manifestarse (tomar parte en
una manifestación pública) demonstrare.
Sin: públice declarare vel reclamare; tumultuari. Uso: muchedumbres de personas se
manifestaron a causa de elecciones falsificadas, multitúdines hóminum propter electiones falsificatas demonstraverunt.
manifiesto: (aviso público) libellus, i m. Sin:
públicus libellus; núntius públicus;
núntius palam propósitus; núntium; títulus;
tabella. Uso: - publicitario, praecónium;
inscriptum praecónium; - de los festejos, festorum dierum núntius // (evidente, cierto)
manifestus, a, um. Sin: clarus; apertus; certus; évidens.
manija: manúbrium, ii n. Sin: cápulus vel cápulum. Uso: - de automóvil, versátile manúbrium; - para el papel secante, siccatórium.
manillar, v. manubrio.
maniobra: (artificio y manejo con que alguien interviene en un negocio) administrátio, onis f. Sin: gubernátio; usus, us m;
régimen, mĭnis n; artes, ium fpl; rátio, onis f.
Uso: hacer una falsa -, áliquid intempestive
ágere; hacer falsas -, male consúlere rebus
suis // (evolución o ejercicio de la tropa)
exercítium, ii n. Sin: exercitátio; decursus, us
m; decúrsio; decúrsio campestris; béllica
exercitátio. Uso: dirigir una -, campestrem
decursionem moderari; hacer ejecutar una militar, mílites in decursionem edúcere; presenciar una - militar, decúrsui mílitum
interesse // (simulacro de combate) simulacrum vel imago pugnae. Sin: certamen lúdicrum; simulacrum pugnae lúdicrum. Uso: naval, simulacrum navalis pugnae; ejecutar
una -, simulacrum vel imáginem pugnae
ciēre; certamen lúdicrum commíttere // (arte
de gobernar la embarcación) navis administrátio, régimen, usus. Sin: nauticarum rerum
656
mano
usus // (faena y operación que se hace a
bordo de los buques con su aparejo, velas,
anclas, etc.) artifícia, orum npl. Sin: náutica
ministéria npl. Uso: la - de los remos, remigátio; la - de las velas, velificátio; ejecutar
las -, armamenta compónere; ordenar las -,
iubere armamenta collocari vel aptari // (maquinación, intriga) artifícium, ii n. Sin: machinátio; máchina, ae f vel máchinae, arum
fpl; malae artes; perplexa rátio. Uso: - oculta,
artes occultae; clandestina consília, con una
- engañosa, per dolum; dolose.
maniobrabilidad: agílitas, atis f // fig ductílitas, atis f. Sin: ad cedendum proclívitas;
alienae voluntati obnoxíetas.
maniobrable: moderábilis, e. Sin: hábilis;
ágilis; versábilis; dúctilis; facíllime gubernábilis; gubernatu facíllimus // fig tractábilis, e.
Sin: facíllime suadíbilis vel cedens.
maniobrar: moderari. Sin: ágere; gubernare;
movere; exercere; exercitare // (disponer,
hacer mover tropas) movere. Sin: dispónere.
Uso: el general maniobró hábilmente, dux
perite cópias movit // (- una máquina) movere. Sin: administrare // fig occulte vel
cállide dirígere. Sin: ad suam voluntatem
fléctere.
maniobrero: moderator, oris m. Sin: gubernator; rector; regens // fig machinator, oris m.
Sin: cállidus moderator; machinator tectus ;
molītor vaférrimus.
manipulación: manipulátio, onis f. Sin:
adulterátio; péssima tractátio; suis cómmodis
aptátio; ad suam utilitatem convérsio.
manipulado: compósitus, a, um. Sin: conflatus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin:
suis cómmodis aptatus vel accommodatus.
manipulador: (persona) compósitor, oris m.
Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin:
molītor; adulterator; plasmator infīdus; péssimus tractator // (aparato) instrumentum
manu agitandum . Uso: - telegráfico, plectrum telegráphicum; - Morse, plectrum Morsianum; plectrum a Morse dictum.
manipular: compónere. Sin: confícere; conflare // fig machinari. Sin: moliri; strúere;
mala fide plasmare; suis cómmodis aptare vel
accommodare; ad suam utilitatem convértere.
manípulo: (división del ejército romano bajo
la república) manípulus, i m. Uso: por manípulos, per manípulos; manipulatim // (ornamento sagrado) manípulus, i m. Sin:
manipulare indumentum; ornatus (-us m) manipularis.
maniqueísmo: manichaeismus, i m. Sin: manichaeorum doctrina, háeresis, secta.
maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad
manichaeismum áttinens; manichaeismum
rédolens (que manifiesta maniqueísmo) //
sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sectator vel ássecla.
maniquí: (armazón) sustentáculum véstium
// (figura movible) exemplar fictícium; corpóreum simulacrum imitativum // (persona
encargada de exhibir modelos de ropa) indūtor, oris m; indūtrix, icis f. Sin: véstium indutor m; véstium indutrix f; véstium monstrator
vel ostentator m; véstium monstratrix vel ostentatrix f.
manivela: manúbrium, ii n. Sin: cupa; vectícula; vectis (-is m) versórius. Uso: pernio
de -, vectículae cardo (-dĭnis m).
mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus
dextra vel déxtera; - izquierda, manus sinistra
vel laeva; con las - entrelazadas, mánibus
implexis vel consertis; dar la -, manum
657
manojo
porrígere; darse la mano (en señal de amistad), iúngere dextras; iúngere amice dextras;
dextram dextrae commíttere; estar en manos
de uno, in mánibus alicúius esse; levantar la
-, manum tóllere; tener a mano, ad manum
habere // - de obra: (precio) manuprétium vel
maniprétium, ii n. Sin: óperis remunerátio vel
merces (-ēdis f). Uso: pagar la - de obra, manuprétium dare //- de obra: (conjunto de asalariados) operariorum summa. Sin: universi
operárii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinticinco hojas de papel) viginti quinque chartae
(vel chartarum) fascículus.
manojo: manípulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manípulos vincire.
manometría: manométria sive -metrīa, ae f.
manométrico: manométricus, a, um. Sin: ad
manométriam spectans.
manómetro: manómetrum, i n.
manopla: (guante sin separaciones para los
dedos, salvo el pulgar) manūs operimentum
vel tégimen (-mĭnis n). Sin: chirotheca (sine
dígitis).
manoscopio: manoscópium, ii n.
manóscopo, v. manoscopio.
manta: strágulum, i n. Sin: vestis strágula.
Uso: - de cama, v. frazada; - de viaje,
pállium, ii n.
manteca: butyrum, i n. Uso: - de cerdo, láridi
liquamen (-mĭnis n); láridum liquefactum;
adeps (ádipis mf) suillus vel suilla; - maître
d’ hôtel, butyrum “promus” (dictum).
mantecado: praemollis gélida sorbítio.
mantecoso: butyro pinguis vel plenus.
mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum,
i n; mantélium, ii n. Sin: tricliniare línteum;
mensae velamen (-mĭnis n). Uso: - del altar,
altaris línteum; sacrae mensae línteum; conjunto de manteles y servilletas para la mesa,
líntea convivália npl; tender el - sobre la
mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel
mantélio) mensam stérnere.
manteleta: pallíolum; pállula; epitógium; tegillum. Sin: alícula, ae f.
manteo: pállium, ii n.
mantequera: (vasija en que se sirve la mantequilla) sinum, i n; sinus, us m.
mantequero: (el que hace la manteca) butyri
ópifex (-fĭcis m) // (el que la vende) butyri
ínstitor.
mantilla: calvática, ae f. Sin: hispánicum
amictórium.
mantis: mantis, ĭdis mf. Sin : mantis religiosa.
mantisa: pars logarithmi decimalis. Sin: pars
decimalis addenda.
manto: (especie de mantilla grande, que
usan las señoras) amículum, i n.
mantón: tegillum, i n.
manuable : manualis, e. Sin: manuárius;
manu agitábilis, agitandus, movendus. Uso:
libro -, liber manualis.
manual: (manuable, manejable) v. manuable
//(que se ejecuta con las manos) manualis, e.
Sin: qui, quae, quod manu fit. Uso: trabajo -,
opus (ópĕris n) manuale; labor mánuum //
658
mapamundi
(libro) manuale, is n. Sin: breviárium; summárium; epítome, es f vel epítoma, ae f; enchiridion vel enchirídium, ii n; brevis liber;
liber manualis, elementárius, explanatórius;
isagógicus commentárius (-ii m) vel isagógicum commentárium (-ii n).
manualmente: manu vel mánibus.
manubrio: (empuñadura, manija) manúbrium, ii n. Sin: cápulus, i m // (manillar de
la bicicleta) versátile (vel volúbile, vel manuale) manúbrium. Sin: clavus bicornis //
(volante del automóvil) manúbrium, ii n. Sin:
gubernáculum; rota moderatrix; v. volante.
manufactura: (obra hecha a mano) manufactum, i n. Sin: opus manu factum, confectum, formatum; res manu facta // (obra hecha
con auxilio de máquina) opus fabrile. Sin: res
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fábrica, ae
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fábrica armorum.
manufacturación: fabricátio, onis f.
manufacturado: manu factus, confectus,
formatus.
manufacturar: fabricari vel fabricare.
manufacturing: fabricátio, onis f. Sin: fabricatórium opus.
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chirographárius // (papel o libro escrito a mano)
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel
manu scriptum; chirógraphum; liber manu
scriptus; libellus manu exaratus; idiógraphus
liber; lítterae autógraphae // (en paleografía)
codex (-dĭcis m) manu scriptus.
manutención: tutela, ae f. Sin: conservátio;
tractátio conservativa; efficiéntiae cura; poténtiae tuítio; refectiones (vel restitutiones,
vel reparationes) necessáriae fpl.
manutergio: manutérgium, ii n.
manzana: (fruto del manzano) malum, i n //
(espacio urbano, delimitado por calles por
todos sus lados) ínsula, ae f.
manzanal: maletum, i n.
manzanar, v. manzanal.
manzanilla: ánthemis, ĭdis f.
manzano: malus, i f.
mañana: cras. Sin: die crástino. Uso: para -,
in diem crástinum; pasado -, peréndie; peréndino die; postrídie huius diei; para pasado -,
in peréndium; in peréndinum diem; - por la , cras mane; - por la tarde, cras vésperi.
maoísmo: (doctrina) maotsetungana doctrina
vel rátio. Sin: maotsetungana instituta vel
plácita npl // (régimen) maotsetunganum régimen (-mĭnis n).
maoísta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad
maotsetunganam doctrinam pértinens // sust
maotsetunganae doctrinae fautor , sequax,
studiosus. Sin: maotsetunganorum institutorum fautor.
mapa: tábula (vel charta, vel forma) geográphica. Sin: topográphica tábula; topográphica
locorum descríptio; geográphicum diagramma (-ătis n). Uso: - ferroviario, charta
tráminum; - vial, tábula viária; mapas en colores, geográphicae tábulae colóribus illustratae.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
terrarum descríptio; (en un papel plano) tábula orbem terrarum describens; tábula totīus
orbis descriptionem cóntinens; terrarum orbis
659
maqueta
(-is m) in tábula depictus; (en una esfera)
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera
geográphica; spháerica vel sphaeralis terrarum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum
próstypis descriptus.
maqueta, v. boceto, esbozo.
maqui o maquis: tectus libertatis gállicae
propugnator.
maquiavélico: adj machiavéllicus vel machiavélicus, a, um. Sin: ad machiavellismum
áttinens (perteneciente o relativo al maquiavelismo); machiavellianam doctrinam rédolens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que
actúa con astucia y doblez) cállidus, a, um.
Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum //
(el que sigue las doctrinas del maquiavelismo) doctrinae machiavellianae sectator,
fautor, assertor.
maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin:
machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli
doctrina; Machiavelli de rebus políticis doctrina; Machiavelli in rebus políticis agendi
rátio; in rebus políticis agendi rátio a Machiavello commendata // (fig, modo de proceder
con astucia, doblez y perfidia) callíditas, atis
f. Sin: astútia; versútia; dolus; malítia. Uso: político, regíminis callíditas; rátio dolose rem
públicam gerendi.
maquiavelista: adj machiavellismo adhaerens // sust machiavellismi sectator.
maquillador: fucationum ártifex.
maquillaje: fucátio, onis f. Sin: cósmesis, -is
(ac -in); cosmetórium, ii n; tinctura; faciēi
(vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fucátio; faciēi vel unguiculorum medicátio, cultus; cosmetórii indúctio; pigmenti illítio //
(fig, engaño, artificio) - de las palabras, verborum fucátio.
maquillar: fucare. Sin: fuco illínere vel tíngere; medicare fáciem (vel vultum, vel os), el
rostro vel unguículos, las uñas // maquillarse,
se fucare. Sin: se fuco illínere vel tíngere
máquina: máchina, ae f. Sin: machinamentum; machinátio. Uso: - afeitadora, novácula
machinalis; - automática, máchina autómata;
- calculadora, máchina calculatória vel computandis númeris; - cibernéticas, máchinae
cybernéticae; machinamenta cybernética;
máchinae machinarum gubernatrices vel moderatrices; - eléctrica, máchina eléctrica; máchina eléctride acta; máchina vi eléctrica
acta; - electrónica, máchina electrónica; electrostática, máchina electrostática; - exploradora, speculatrix máchina; - fotográfica, máchina (vel machínula) photográphica;
- heladora, máchina gelúfica; - hidráulica,
máchina hydráulica; - incubadora, máchina
incubatória; - magnetoeléctrica, máchina
magnetoëléctrica; - sumadora, máchina additionalis; - taladradora, v. taladradora; - trilladora, máchina trituratória vel tritória // de cocinar, máchina coquinatória; - de coser,
consutórium; consutória máchina; máchina
sartória vel sartrix; sartoris máchina; máchina
suens vel cónsuens; máchina suendi vel consuendi ; - de coser zapatos, máchina sutoria;
sutoris máchina; - de coser grapas, v. abrochadora; - de envolver, máchina involutória;
- de escribir, dactylógraphum, i n; dactylográphium; máchina vel machínula scriptória,
dactylográphica, dactýlica; - de escribir blindada, dactylógraphum cataphractum vel loricatum;
de
escribir
eléctrica,
dactylógraphum electride actum; máchina
scriptória eléctride acta; - de escribir Olivetti,
dactylógraphum olivettianum; máchina
scriptória olivettiana; - de escribir portátil,
dactylógraphum manuale vel portábile; - de
escribir de oficina, dactylógraphum offícii; de grapas, uncinatórium, ii n; máchina uncinandis chartis; - de lavar, máchina lavatória;
- de rasurar, machínula rasória; - de rasurar
660
marcaje
eléctrica, rádula vel novácula eléctrica; machínula rasória eléctrica; - de vapor, vaporalis vel vaporária máchina; máchina vapore
impulsa vel acta // escribir a -, dactylographare. Sin: máchinā scríbere.
maquinal: (perteneciente o relativo a los
movimientos y efectos de la máquina) machinalis, e. Sin: mechánicus; machinárius // (fig,
ejecutado sin deliberación) sine consílio ac
mente. Sin: sine consílio ac ratione factus; ex
consuetúdine sine consílio factus.
maquinalmente: machináliter. Sin: mechánice // (fig, indeliberadamente) involuntárie.
Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente
ac ratione.
maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin:
instrumenta, orum npl; machinarum corpus
(-pŏris n) , apparatus (-us m), instructura.
maquinista: machinator, oris m. Sin: machinárius; máchinae ductor, rector, moderator.
Uso: - del tren, machinator vel ductor tráminis.
maquinita: machínula, ae f. Sin: machilla.
Uso: - de afeitar, rádula; machínula rasória;
- de cortar el pelo, tonsórium, ii n; machínula
tonsória; - para hacer o liar cigarrillos, machínula convolvendis hispánicis.
maquis, v. maqui.
mar: mare, is n. Uso: - Adriático, Hadriáticum (mare); - ártico, mare árticum; - Caribe,
- de las Antillas, Caríbicum mare; Antillarum mare; - Glacial, mare Glaciale; - Mediterráneo, Mediterráneum mare; mare
Internum; - Muerto, Mórtuum Mare.
marabú: (ave) cicónia gutturosa. Sin: cicónia gútture túmido // (adorno hecho de su
pluma) cicóniae gutturosae pluma.
marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; tabitudo, dĭnis f; consúmptio; cachéxia. Uso: senil, marasmus senilis.
maratón: cursus marathónius. Sin: marathónium certamen vel currículum; certamen cursórium marathónium. Uso: - olímpico,
marathónius cursus olýmpicus, olýmpius,
olympíacus; el que participa en un -, marathónii vel longíssimi currículi certator.
maratoniano: marathónius, a, um.
marbete: insigne, is n. Sin: nota; títulus; téssera; praescríptio.
marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- comercial o de fábrica, signum legítimum;
domūs insigne; ergastérii vel officinae nota; digital, v. dactilograma; - registrada, insigne
públice inscriptum; nota públice inscripta;
vino de óptima -, vinum óptimae notae //
(Dep, el mejor resultado técnico) culmen,
mĭnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareció
una nueva - mundial, novum culmen mundanum ortum est.
marcación: notae impréssio, onis f. Sin:
distínctio.
marcado: Dep impeditus, a, um. Uso: no -,
non impeditus.
marcador: (rotulador) v. esta voz // (persona
que marca) signator, oris m. Sin: notarum vel
signorum impressor; notationum effector,
exactor, mensor // (futbolista que hace gol)
follis in portam impulsor. Sin: adversariorum
retis violator vel expugnator // (tablero)
index, dĭcis mf. Sin: tabella; tábula; tabella
inscriptória.
marcaje: (en deportes) adversárii custódia.
Sin: adhaerendi rátio.
661
marcapasos
marcapasos: - cardíaco, impulsórium cardíacum.
marcar: (poner una marca) signare. Sin: notare; notā distínguere; notam (álicui rei) imprímere // (meter un gol) rete violare. Sin:
follem in portam ingérere vel impéllere //
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin:
punctum sibi comparare // (en algunos deportes, contrarrestar el juego de su contrario
por medio de una vigilancia severa) adversárium prémere vel impedire.
marcha: (modo de caminar) gressus, us m.
Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel
pleno gradu; própere; apresurar la -, gressum
maturare; gradum áddere (sobrent grádui) //
(acción de marchar) Mil iter, itíneris n. Uso:
- apresurada, citato ágmine iter; - de longitud superior a la normal, magnum iter ; - militar, iter militare; - regular de un día (6-7
horas), iustum iter; tropas, columna en -,
agmen, mĭnis n; a largas -, citato ágmine; durante la marcha, in ágmine; cerrar la -,
agmen cláudere vel cógere; detener la -,
agmen constitúere; guiar la -, agmen dúcere
// (ejercicio militar) ambulátio, onis f. Uso:
adiestrar en la - a los soldados, mílites educare ambulatum; ejercitar con marchas a los
soldados, mílites ambulando exercere; ejercitar en la - a los soldados, mílites in ambulando exercere // Mil y en general, ininterrumpida, contínuum iter; a - forzadas,
magnis vel máximis itinéribus; durante la -,
in itínere; iter fáciens; sobre la - (de prisa),
festinanter, festinato, properanter, properato;
sobre la - (inmediatamente, en el acto) statim, ílico vel íllico, cito, confestim, extemplo;
abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter accelerare, inténdere, maturare; cortar la - a alguien, itínere áliquem interclúdere; dirigir la
- hacia alguna parte, iter áliquo facere, conferre, convértere, inténdere; áliquo conténdere; emprender la - hacia alguna parte,
áliquo versus iter íngredi, inire, incípere; iter
fácere incípere; estar en -, iter fácere; estar a
dos días de -, abesse iter duorum dierum; impedir la - a alguien, itínere áliquem prohibere; interrumpir la -, iter intermíttere
(suspenderla); iter omíttere vel supprímere
(abandonarla); proseguir la -, pérgere in itínere, iter pérgere vel continuare; iter non intermíttere; reanudar la -, rursus se in viam
dare // (ejercicio atlético) certamen ambulatórium. Sin: certátio ambulatória; ambulátio
certatória; ambulátio agonística // (desplazamiento de un conjunto de personas con un fin
determinado) ambulátio, onis f. Sin: pompa.
Uso: - de protesta, refragatória pompa; reclamátio ambulatória; ambulatória dissensionis
patefáctio // (expedición) expedítio, onis f.
Sin: milítia. Uso: la - sobre Roma, expedítio
vel milítia adversus Romam // (fig, curso,
desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las
ideas, cursus sententiarum, opinionum, doctrinarum; la - de los acontecimientos, cursus
rerum; la - del tiempo, procedens tempus //
(pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el
paso de un hombre o de un grupo en marcha)
concentus (-us m) ad gressum compósitus.
Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus;
agminalis concentus. Uso: - fúnebre, fúnebris
concentus ad gresssum compósitus; - real, regalis concentus ad gressum compósitus; ejecutar una -, concentum ad gressum
compósitum dare // (toque de caja o clarín
para que marche la tropa o para hacer los
honores supremos militares) týmpani cantus,
us m (de caja); tubae (vel clássici, vel búcinae) cantus (de clarín); incitati modi, orum
mpl // (grado de celeridad en el andar de un
buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin:
motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener
una - regular (funcionar bien), in effectu
esse; bene cúrrere vel moveri // (actividad o
funcionamiento de un mecanismo) motus, us
m. Uso: poner en - el motor, machinamentum excitare, incitare, expedire, ciēre // (mecanismo para el cambio de velocidades en un
vehículo) copulátio, onis f. Sin: commutátio
662
mareógrafo
// - atrás (acción de retroceder un vehículo
automóvil) regréssio, onis f vel regressus, us
m. Sin: retrocéssio; retrocessus (-us m); retrogradátio; retrogressus (-us m). Uso: dar atrás, retrocédere; retrógradi; recédere; introducir, meter la - atrás, insérere retrogressum;
mecanismo para la - atrás, mechanema regressioni aptum; árbol de la - atrás, arbúscula (-ae f) retrocessūs.
marchamar: stigma inscríbere + dat. Sin:
signum imprímere + dat; v. sellar.
marchamo: stigma, ătis n. Sin: signum, i n.
marciano: (adj, perteneciente o relativo al
planeta Marte) martianus, a, um. Sin: mártius; stellae Martis (gen) // (supuesto habitante del planeta Marte) stellae Martis
íncola. Sin: alienígenus stellaris; extraterrestris íncola.
marco: (unidad monetaria alemana) marca,
ae f. Sin: marca germánica; nummus vel
numus Germánicus // (pieza que rodea, ciñe
o guarnece algunas cosas, y aquella en
donde se encaja una puerta, ventana, pintura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin:
forma; tábula marginata. Uso: pintura encerrada en un -, pictura (vel picta imago) septo
clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el a un cuadro, picturam tábulā marginata inclúdere.
marconigrafía: marconigráphia sive -graphīa, ae f; v. radiotelegrafía.
marconigráfico: marconigráphicus, a, um; v.
radiotelegrafista.
marconigrafista: marconigraphista, ae m;
marconigraphístria, ae f. Sin: marconigrámmatis addictus vel addicta; v. radiotelegrafista.
marconígrafo: marconígraphum, i n; v. radiotelégrafo.
marconigrama: marconigramma, ătis n. Sin:
aérium núntium; núntium radiophónice missum; v. radiograma, radiotelegrama.
marea: aestus, us m. Sin: aestus marítimus.
Uso: - ascendente, v. flujo; - descendente, v.
reflujo; las grandes -, magni aestus; la - sube,
baja, aestus crescit, decedit; bajando la -, minuente aestu.
marear: ad náusam concitare vel movere.
Sin: stómachum movere. Uso: casi marea, ad
náuseam fere movet; este aroma me marea,
hic odor fastídium mihi affert // marearse,
nauseare vel nausiare. Sin: náuseā commoveri; náuseā áffici vel cónfici. Uso: - viajando
en avión, volans in áëre nauseare.
marejada: maris perturbátio vel elátio.
maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae
motus. Sin: subaquánea perturbátio; vasta
maris concússio; profundi maris aestus (-us
m) vel concussus (-us m); maris furentíssimus
aestus.
mareo: (efecto de marearse) náusea vel náusia, ae f. Sin: naupathīa vel pelagismus (con
el movimiento de la embarcación). Uso: - en
el avión, náusea aéria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nauseabundus; el que padece -, nauseator, oris m //
(incomodidad, molestia) incommóditas, atis
f. Sin: moléstia // (enfado) fastídium, ii n.
Sin: táedium; náusea // (ajetreo) quassátio,
onis f. Sin: iactátio; iactatus, us m // (agitación) ánimi concitátio, commótio, permótio,
iactátio; ánimi motus.
mareógrafo: maris aestūs index, dĭcis mf.
Sin: áestuum marinorum index.
663
mareta
mareta: levior maris fluctuátio.
marfil: ebur, éboris n. Uso: de -, ebúrneus;
ex ébore (factus, a, um); el que trabaja el -,
eborárius, ii m; faber eborárius // (parte dura
de los dientes cubierta por el esmalte)
substántia adamántina vel adamantēa.
margarina: margarina, ae f vel margarinum,
i n. Sin: butyrum margarinum.
margarita: (perla) margarita, ae f vel margaritum, i n // (planta, flor) bellis, ĭdis f.
margen: margo, gĭnis mf // - del río, ripa, ae
f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig,
ocasión, motivo, occásio, onis f. Sin: ansa, ae
f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; spátium dare.
marginación: exclúsio a sociali vita.
marginado: ségregus, a, um. Sin: segrex,
grĕgis; a vita sociali exclusus; ad ínfimam
plebem redactus; ad extremam societatem
detrusus. Uso: sentirse socialmente -, in extremam societatem sentire se detrusum //
sust homo ségregus vel segrex; qui in margínibus humanae societatis est.
marginador: márginis vel márginum retináculum. Uso: - derecho, retináculum márginis
déxteri vel dextri; - izquierdo, retináculum
márginis sinistri vel laevi.
marginal: (perteneciente o relativo al margen) marginalis, e // (de importancia secundaria o escasa) secundárius, a, um. Sin: levis
(vel levioris, vel minoris) momenti // (que
está al margen) in márgine situs vel pósitus.
marginalidad: status (-us m) marginalis.
Uso: condición de -, declívior status.
marginar: (apostillar) notas márgini appó-
nere // (dejar márgenes) marginare // fig segregare. Sin: a vita sociali exclúdere; in extremam societatem detrúdere.
margrave: margrávius, ii m. Sin: marchícomes, ĭtis m.
margraviato: (dignidad, oficio) margraviatus, us m. Sin: margrávii dígnitas vel munus
// (jurisdicción) margrávii iurisdíctio vel
territórium.
María: Maria, ae f. Uso: - Santísima, Maria
Sanctíssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo;
Dei Mater; Deípara; Sancta (vel Augusta, vel
Alma) Dei Génetrix vel Génitrix, icis; - Auxiliadora, Maria Auxilium Christianorum;
Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -,
mensis marialis.
mariano: marialis, e. Sin: marianus; Mariae
dicatus vel consecratus.
marihuana, marijuana, mariguana: marihuana, mariguana, marijuana, ae f.
marina: (fuerzas navales) classis, is f. Uso: mercante, actuáriae naves fpl.
marinar: (poner en escabeche) v. escabechar.
marine: manuballistárius clássicus. Sin:
classiárius americanus; classiárius Foederatarum Civitatum Américae Septentrionalis.
marinera: (prenda de vestir) náutica vestis.
Sin: nautalis hábitus.
marinero: nauta, ae m. Sin: classiárius.
marinismo: marinismus, i m. Sin: mariniana
scribendi rátio; affectátio in scribendo.
mariología: mariológia sive -logīa, ae f. Sin:
664
marroquí
marianarum quaestionum sciéntia.
mariólogo: mariólogus, i m. Sin: marianarum quaestionum peritus.
marioneta: neurospaston, i n. Sin: púpulus.
mariposa: papílio, onis m. Sin: - pequeña,
papiliúnculus.
mariscal: marescallus vel mareschallus, i m.
Sin: milítiae magister. Uso: - de campo, summus milítiae magister; summus strategus.
mariscala: marescalli uxor.
marisco: conchýlium, ii n.
marisma: palústria, ium npl. Sin: stagnosum
litus (-tŏris n); ora palustris; palus (-ūdis f) litórea; locus paluster vel palustris.
marismeño: stagnosus, a, um. Sin: paluster
sive palustris; ad stagnosum litus spectans.
marital: maritalis, e
marketing: rátio vel provísio negotiatória.
Sin: mercis vendendae promótio vel provéctio; meditata mércium diffúsio.
marmita: olla, ae f. Sin: cáccabus. Uso: - catalítica, olla catalýtica; - silenciadora, óllula
silentiária.
mármol: marmor, ŏris n. Uso: - con vetas
multicolores, marmor varietate macularum
conspícuum; de -, marmóreus; revestir de -,
marmorare.
marmolista: (artífice que trabaja en mármoles) marmorárius, ii m // (que los vende) mármoris vénditor vel tractator.
marmosete, v. viñeta.
marmota: mus (muris m) alpinus // (persona
que duerme mucho) dormītor, oris. Sin: somniculosus homo.
maroma, v. cabo.
maronita: adj maroníticus, a, um // sust maronita, ae m. Sin: christianus libanensis.
marqués: marchio, onis m. Sin: demarchus.
marquesa: (la que tiene un marquesado)
marchionissa, ae f // (mujer del marqués)
marchionis uxor.
marquesado: (título o dignidad de marqués)
marchionatus, us m. Sin: marchionis dígnitas; demarchi munus (-nĕris n) // (jurisdicción) marchionis régio vel dício, onis f.
marquesina: (especie de alero o protección)
pénsilis subgrunda (-ae f) vel subgrundátio
(-onis f); pénsile subgrúndium; tectoríolum
pénsile // (cobertizo) próthyrum, i n. Sin:
tectum exsertum, proiectum; tegimentum vel
receptáculum columnatum. Uso: - de cristales, próthyrum vítreum.
marquetería: obra de -, intestīnum opus.
Uso: obrero en -, intestinárius, ii m.
marquisette: tela marchionissalis.
marrajo: (tiburón) v. esta voz.
marrasquino: sucus cerásinus. Sin: dalmáticus liquor; subamari cérasi liquor.
marro: ludus velitaris.
marrón: (color castaño) castanearum color
// (de color castaño) castanearum colore (abl
de cualidad).
marroquí: adj marokiensis, e. Sin: marokia-
665
marroquín
nus; marochiensis; marochinus; marochianus; maroccanus // sust Marokianus, Marochianus, Maroccanus, Marochinus, i m //
(tafilete) v. esta voz.
marroquín, v. marroquí.
marrubio: marrúbium vulgare.
Marruecos: Maróchium, ii vel Maroccum, i
n. Uso: de -, v. marroquí.
marsala: vinum marsalense vel lilybaetanum.
Marsella: Massília, ae f.
marsellés: adj massiliensis, e // sust Massiliensis, is m.
marsellesa: massiliense, is n . Sin: carmen
massiliense; Gallorum carmen pátrium.
marsupial: adj marsupialis, e // sust marsupialis, is mf vel marsupiale, is n. Sin: ánimal
marsupiale; bélua vel béllua marsupialis; en
pl marsupiales, ium m vel marsupiália, ium
n.
marta: meles vel melis, is f. Uso: de -, melīnus, a, um.
martagón: (planta) martagon, i n.
Marte: (dios de la guerra) Mars, Martis m.
Sin: deus bellator. Uso: de -, mártius, martialis , martianus // (planeta) stella Martis. Uso:
de -, mártius; el esplendor del planeta -, fulgor mártius.
martes: féria tértia. Sin: dies Martis.
martillada o martillazo: mállei ictus, us m.
Sin: ictus málleo vibratus vel inflictus.
martillador o martilleador: malleator, oris
m. Sin: mállei tractator; percussor; pulsator.
martillar: (batir y dar golpes con el martillo) málleo túndere vel cúdere. // (fig, oprimir,
atormentar) vexare. Sin: púngere; pérsequi;
percútere; pulsare; instanter lacéssere.
martilleo: pulsus vel percússio mállei. Sin:
percússio vel túnsio málleo facta.
martillo: (herramienta que sirve para golpear) málleus, i m. Sin: marcus. Uso: - pequeño, malléolus; márculus; tudícula, ae f; eléctrico, málleus eléctricus; málleus súcino
fluctu actus; el que trabaja a -, malleator //
(huesecillo del oído interno) málleus, i m.
martinete: (máquina que sirve para clavar
estacas o pilotes) festuca vel fistuca, ae f //
(macillo) pínnula, ae f // (mazo, generalmente
de gran peso, para batir algunos metales,
etc.) ponderosior málleus.
martingala: (artificio o astucia para engañar a alguien o para otro fin) dolus, i m //
(lance en el juego del monte) lusórii damni
duplicátio. Sin: pignus (-nŏris vel -nĕris n)
múltiplex.
mártir: martyr, ўris mf. Uso: morir -, martýrium consummare vel complere.
martirio: (tormento o muerte padecidos por
la fe) martýrium, ii n. Uso: padecer el -, martýrio áffici; martýrium ferre // (fig, cualquier
sufrimiento grande) tormentum, i n. Sin: cruciatus, us m; máximus dolor. Uso: padecer
un -, cruciari; torqueri; tormento áffici; máximo dolore áffici.
martirizado: martýrio affectus.
martirizar: martyrizare. Sin: martýrio affícere, interfícere, necare // fig cruciare. Sin:
666
máscara
excruciare vel discruciare.
martirologio: martyrológium, ii n. Sin:
mártyrum index, dĭcis mf.
marxiano (relativo a Carlos Marx): marxianus, a, um. Sin: a Cárolo Marx excogitatus
vel definitus; ad Cároli Marx doctrinam pértinens.
marxismo: marxismus, i m. Sin: marxiana
doctrina; Márxii plácita (-orum npl) vel commenta (-orum npl).
marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxísticus; ad bona assequenda áttinens. Uso: doctrina -, doctrina marxística // sust marxista,
ae m. Sin: Cároli Marx sectator vel ássecla;
ássecla doctrinae marxianae; sectator placitorum marxisticorum; bonorum aequandorum fautor.
marzo: Mártius, ii m. Sin: mensis Mártius.
Uso: de -, Mártius, a, um.
más: a lo -, summum vel máximum; - y -,
plus plusque; - o menos, plus minus; plus minusve; por - de cincuenta días, per plus quinquaginta dies // (signo de la adición)
additionis signum vel index (-dĭcis mf).
masa: (magnitud física) massa, ae f. Uso: crítica, massa vel moles (-is f) crítica // (muchedumbre o conjunto numeroso de personas) multitudo, dĭnis f. Sin: magna multitudo.
Uso: la - de la población civil, magna cívium
multitudo; penetrar en las - populares, ad populárium multitúdines propius accédere.
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cáedere;
promíscue interfícere; efferate necare.
masacre: trucidátio, onis f. Sin: caedes, is f;
mactátio; mactatus, us m.
masaje: chirápsia, ae f. Sin: perfricátio; fricátio; fríctio; malaxátio, onis f. Uso: - suave,
fríctio lenis; - con aceite, perfricátio cum
óleo; salón de masajes, taberna tractatória;
aplicar, hacer masajes, malaxare; fricare;
tractare.
masajista: fricator, oris m; fricatrix, icis f.
Sin: tractator, tractatrix; alipta vel aliptes, ae
m; iatraliptes, ae m.
mascar: mándere. Uso: - tabaco, nicotiana
fólia mándere vel súgere.
máscara: (figura de cartón pintado que se
pone uno sobre el rostro para disfrazarse)
persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval,
indumentum oris; - de teatro, persona; persona cómica (de comedia); persona trágica
(de tragedia); con -, personatus; ponerse la -,
personam indúere, personā caput tégere; personam cápiti adícere; personam sibi accommodare vel sibi aptare; quitarse la -,
personam depónere (también en sentido figurado); quitarle a uno la -, desenmascararlo,
álicui personam démere; alicúius cápiti personam detráhere (también en sentido figurado) // (traje extravagante con que se
disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus
hábitus vel vestitus, us m; insólita vel inusitata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem
indúere; quitarse la -, alienam vestem exúere
vel depónere // (careta de colmenero o de esgrima) persona, ae f // (careta que se usa
para impedir la entrada de gases nocivos en
las vías respiratorias) persona, ae f. Sin: cassis, ĭdis f; masca, ae f. Uso: - antigás, masca
antigasalis; persona contra letíferos flatus
praemúniens; cápitis integumentum adversus
letíferos flatus ; - respiratoria, cassis ducendo spirítui; cassis ad spirandum apta //
(persona enmascarada) homo personatus.
Sin: homo personā tectus; qui personam
gerit; homo aliena (vel insólita, vel inusitata)
veste tectus; qui alienam (vel insólitam, vel
667
mascarada
inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extravagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum,
i n; praetextus, us m. Sin: species, ēi f;
nomen, mĭnis n. Uso: la - de la hipocresía,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras
la - de la ficción, involūcris simulationis tegi;
quitar a uno la -, detégere áliquem; evólvere
áliquem integumentis dissimulationis nudareque; quitarse uno la -, simulationem
abrúmpere, depónere; abrúmpere omnem
dissimulationem; se detégere; se aperire; nudare ánimum; patefácere se totum (álicui);
tomar la - de la virtud, virtutis spéciem vel
simulationem indúere.
mascarada: (festín de personas enmascaradas) festum (vel dies festus) personatorum //
(sarao de personas enmascaradas) personatorum congressus vel conventus (-us m) //
(comparsa de máscaras) personati, orum
mpl. Sin: personati hómines; personatorum
caterva, multitudo, turba; personata pompa;
personatorum spectáculum // fig ridícula simulátio (-onis f). Sin: immérita pompa.
mascarilla: (máscara que solo cubre la parte
superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum
oris tégimen (-mĭnis n). Uso: con -, ore involuto // (vaciado de yeso sacado sobre el rostro de una persona) os e gypso expressum.
Sin: vultus e gypso expressus.
mascarón: (cara disforme o fantástica que
se usa como adorno en ciertas obras de arquitectura) os deformatum. Sin: turpata oris
lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa,
rostrum, i n.
mascota: (persona, animal o cosa que sirve
de talismán, que trae buena suerte) amuletum, i n. Sin: fortunae pignus (-nŏris n) //
(animal de compañía) ánimal assectans.
masculinidad: masculínitas, atis f. Sin: virílitas; mos (moris m) masculinus vel virilis.
masculinización: virilis hábitus súmptio
(-onis f). Sin: virílium proprietatum súmptio;
virilitatis adulteratae comparátio.
masculinizar: virilem fácere vel réddere.
Sin: ad virilem morem convértere.
mascullar, v. farfullar.
máser o maser: instrumentum maséricum.
Sin: instrumentum úndulis amplificandis.
masificación: ad gregem redáctio (-onis f).
Sin: nímia aequátio.
masificar: ad gregem redígere. Sin: nímium
aequare; vulgarem fácere.
masilla: glútinum, i n. Sin: ferrumen, mĭnis
n.
masón: masso, onis m. Sin: francomurárius;
liber structor. Uso: - comunista, masso communísticus; v. francmasón.
masonería: secta massónica. Sin: massónica
fáctio; consociátio massonum; fratérnitas
massónica; fratérnitas factionis massónicae;
francomurariorum secta; francosocíetas
massónica; v. francmasonería.
masónico: massónicus, a, um. Sin: francomurárius; v. francmasónico.
masoquismo: masochismus, i m. Sin: algolágnia sive -lagnīa, ae f; algophília, ae f; masochianus libídinis furor.
masoquista: (perteneciente o relativo al masoquismo) masochianus, a, um. Sin: ad masochismum spectans // sust masochista, ae m.
Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libídine afflictus // fig homo
dolorum cúpidus.
668
matasellar
masora: masora, ae f. Sin: rabbínica vel masorética philológia; rabbínicum Bibliorum
stúdium.
masoreta: masoreta, ae m. Sin: philólogus
masoréticus; rabbi indecl, Bibliorum studiosus.
masorético: masoréticus vel masoréthicus, a,
um.
masoterapia: maxotherapīa, ae f. Sin: malaxotherapīa.
mass media: instrumenta communicationis
socialis. Sin: subsídia multicommunicativa.
mastalgia: mastálgia sive -talgīa, ae f. Sin:
mammae vel mamillae dolor.
mastelcosis: mastelcosis vel masthelcosis, -is
f.
masticar: mándere.
masticatorio: adj masticatórius, a, um // (lo
que se mastica con fin medicinal) masticatórium, ii n.
mastín: mastinus, i m. Sin: molossus, i m.
mástique: mastícula, ae f. Sin: mástiche, es f.
mastitis: mastitis, ĭdis f. Sin: mammae vel
mamillae inflammátio.
mastodonte: mástodon, ontis m; mástodus,
dontis m. Sin: élephas primigénius // fig
homo pergrandis. Sin: homo immani córporis
magnitúdine.
mastodóntico: mastodónticus, a, um. Sin: ingens; enormis, abnormis, immanis.
mastoideo: mastoidēus, a, um. Sin: mastói-
dis (gen).
mastoides: mastóides, is n.
mastoiditis: mastoidītes, is f. Sin: mastóidis
inflammátio.
mastología: mastológia sive -logīa, ae f.
mastológico: mastológicus vel mastólogus,
a, um.
mastologista: mastólogus, i m.
mastranzo: méntula, ae f.
masturbación: masturbátio, onis f.
masturbador: masturbator, oris m.
masturbarse: masturbari. Sin: praeputiare.
matacandelas, v. apagador.
matadero: laniena, ae f. Sin: laniárium; locus
animálium (vel animántium) mactationis.
matador: mactator, oris m.
matafuego: (instrumento) exstinctórium, ii n
// (oficial destinado a apagar los incendios)
v. bombero.
matanza: (mortandad de personas ejecutada
en una batalla, asalto, etc) interféctio, onis f.
Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los
armenios y los kurdos, interféctio Armeniorum ac Curdorum // (acción de matar los cerdos y de preparar su carne) mactátio, onis f
matar: mactare. Sin: cáedere; occídere; interfícere; necare.
matasellar: signum imprímere. Sin: sigillo
cursuali notare áliquid.
669
matasellos
matasellos: sigillum cursuale.
matasiete: homo gloriosus.
materialidad: materiálitas, atis f. Sin: corporálitas; natura concreta; corpórea natura;
rerum vel córporum concrétio; vis concreta.
match: lusórium vel athléticum certamen
(-mĭnis n).
materialismo: materialismus, i m. Uso: práctico, materialismus prácticus.
matemático: adj mathemáticus, a, um // sust
mathemáticus, i m. Sin: mathemáticae (vel
mathemátices) peritus vel cultor.
materialización: materializátio, onis f. Sin:
reificátio.
matemática: mathemática, ae f; mathemátice, es f. Sin: mathemática, orum npl; mathemática ars, disciplina, doctrina. Uso:
estudiar -, mathemáticae (vel mathemáticis)
studere.
matematismo: mathematicismus, i m.
mateología: mataeológia sive -logīa, ae f.
Sin: inanis doctrina; doctrina vácua et inanis.
mateólogo: mataeólogus, i m.
materia: (cosa física) materia, ae f; matéries,
ēi f. Uso: - bruta, matéria bruta; - incendiaria,
matéria incendiária; - nutritiva, nutrimentum,
i n; - prima o primera -, - en rama, res; matéria; infecta matéria; matéria rerum; matéria
rudis; infecta vel imperfecta rerum matéria
// (disciplina científica) v. asignatura.
material: adj materialis, e. Sin: corpóreus.
Uso: bienes -, bona externa; placeres -, voluptates, um fpl // sust matéria, ae f. Sin: res;
rerum matéria. Uso: - biológico, biológica
matéria; - explosivo, matéria displosiva; - incombustible, flammis inviolábilis matéria; pirotécnico, matéria pyrotéchnica; - radiactivo, res rádios elicientes; - de carpintería,
matéria; - de desecho de la fisión atómica,
matériae a disiecta átomo detractae; individuorum vel atomorum disiectūs resídua; - de
plástico, ex matéria plástica (vel plasta) factus.
materialista: adj materialísticus, a, um. Uso:
explicación - de la historia, materialística
históriae explicátio // sust materialista, ae m.
Sin: unīus matériae assertor; qui ad corpus
ómnia refert; qui corpóream esse ánimi naturam contendit vel affirmat.
materializar: materializare. Sin: reificare; ad
matériam referre; ad matériam redígere vel
redúcere; matériae addícere vel subícere; ad
rerum concretionem referre; corpóreum esse
(áliquid) existimare // materializarse, materialem fíeri.
maternalmente: materne. Sin: in modum
matris; materna caritate; materno ánimo.
maternidad: (estado o cualidad de madre)
matérnitas, atis f. Sin: matris munus vel offícium. Uso: las alegrías de la -, gáudia quibus
matres afficiuntur; fiesta de la - de la Santísima Virgen, festum Maternitatis Beatae Mariae Vírginis // (hospital donde se atiende a
las parturientas) maiocomīum, ii n.
materno: maternus, a, um. Sin: matris (gen).
matiné: (espectáculo que tiene lugar en las
primeras horas de la tarde) spectáculum
prima vésperi (horā) vel primo véspere.
matiz: (combinación de colores mezclados
con proporción) hármoge, es f. Sin: colorum
commissura; colorum commissurae et tránsitus // (cada una de las gradaciones que
670
Mauritania
puede recibir un color sin perder el nombre
que lo distingue de los demás) varíetas, atis f.
Sin: differéntia; dífferens coloris spécies (-ēi
f). Uso: hasta en el blanco se advierten muchos -, in candore ipso magna differéntia est;
colores de diversos -, várii colores // (grado
de intensidad que se puede dar a un sonido
en la ejecución de una partitura) cantūs vel
vocis fléxio (-onis f) // (matices en el sentido
fig. de rasgos que caracterizan una obra literaria) notae, arum fpl // (matices en el sentido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin:
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinión pública, públicae opinionis modi; hóminum
opinionis figurae.
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vaspicetum.
matraca: crepitáculum, i n. Sin: crótalum;
sistrum.
matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: matris dominatus (-us m), dominátio, domínium;
matriarchalis dígnitas; mulíerum dominátio.
matriarcal: matriarchalis, e.
matricial: matriculárius, a, um.
matrícula: (lista, catálogo) matrícula, ae f.
Sin: matrix, īcis f; album; index, dĭcis mf.
Uso: - de vehículo, v. patente // (conjunto de
estudiantes que se han matriculado) académici tirones.
matriculación: matriculátio vel immatriculátio, onis f. Sin: perscríptio; nóminis
perscríptio; in tábulas vel in album relátio.
matriculado: in matrículam relatus. Sin: in
matrīce inscriptus; in album vel in tábulas relatus; in albo ascriptus.
matricular: immatriculare. Sin: in matrícula
vel in matrīce inscríbere; in albo ascríbere; in
album vel in tábulas referre; in matrículae órdinem referre.
matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar diligentemente la fidelidad -, fidelitatem conubialem strénue servare.
matrimonio: matrimónium, ii n. Sin: connúbium vel conúbium; coniúgium; núptiae,
arum fpl. Uso: - civil, matrimónium civile;
conúbium officiáliter (vel civíliter) coniunctum; - entre homosexuales, coniúgium vel conúbium inter viros homosexuales; - por la
Iglesia, conúbium ritu ecclesiástico coniunctum; relativo al -, conubialis; asistir a un -,
núptiis interesse; celebrar un segundo -, secundum matrimónium inire; contraer - (el
varón), áliquam uxorem dúcere; áliquam in
matrimónium dúcere; contraer - (la mujer),
álicui núbere; contraer - por el civil, matrimónium ritu civili iúngere; dar su hija en -,
fíliam (álicui) in matrimónium dare; pedir en
-, uxorem sibi póscere; prometer su hija en -,
fíliam (álicui) despondēre // ( marido y
mujer) cóniuges, um mpl.
matriz: (útero) matrix, īcis f. Sin: úterus, i m;
alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons primus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v.
esta voz // (parte de libro o talonario que
queda encuadernada al cortar o separar los
talones, cheques, títulos, etc., que la forman)
matrícula, ae f // iglesia, lengua -, ecclésia,
lingua matrix.
matronímico: matronímicus, a, um. Sin: ex
matris nómine ortus.
matutino: matutinus, a, um.
maullar: felire.
Mauritania: Mauritánia, ae f.
671
mauritano
mauritano: adj mauritánicus, a, um. Sin:
maurus // sust Mauritánus, i m. Sin: Maurus,
i m.
mausoleo: mausolēum, i n. Uso: - leniniano,
mausolēum Leninianum.
maxifalda: máximum hypozónium, ii n.
maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum pértinens.
maximalismo: maximalismus, i m. Sin: íntegri propósiti vindicátio vel propugnátio.
maximalista: sust maximalista, ae m. Sin:
íntegri propósiti vindicator, propugnator,
consectator // adj ad summum tendens. Sin:
médiis consíliis contrárius; moderationis impátiens; ad íntegrum propósitum tuendum áttinens.
maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m
// (planta) bellis, ĭdis f.
mayal: (instrumento) pértica, ae f.
mayestático: maiestáticus, a, um. Sin:
maiestativus; maiestatem ínnuens; maiestatis
próprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m)
quasi maiestáticus.
mayéutica: (obstetricia) maiéutice, es f. Sin:
ars obstetrícia // (método socrático) maiéutica, ae f; maiéutice, es f. Sin: maiéutica ars,
rátio, disciplina.
mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m)
Maius.
mayólica: maiólica, ae f. Sin: albus lapis
(-ĭdis m) calcáreus.
mayonesa: ius (iuris n) magonianum. Sin: liquamen (-mĭnis n) magónicum.
mayor: (comandante) centúrio maior. Sin:
centúrio primorum órdinum // - de edad,
maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis;
emancipatus // libro -, liber rationum // comercio al por -, magna mercatura; mercatura
magnárii; precio al por -, prétium magnárii
vel magnárium.
mayordomía: - de casa o palacio, praefectura domūs vel palátii; - de una estancia,
villicátio vel vilicátio, onis f; víllici vel vílici
munus (-nĕris n).
mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae
m. Sin: praefectus aulae vel palátii; praepósitus domui; ministrorum vel famulorum magister; ministris vel fámulis praepósitus;
magister officiorum. Uso: - de una estancia,
víllicus vel vílicus, i m ; - de Su Santidad,
praefectus sacri palátii; pontificalis domūs
praefectus; - de un soberano, diaetarchus
domūs augustae.
mayoría: (parte mayor de los individuos que
componen una nación, ciudad o cuerpo; el
mayor número, la mayor parte) maióritas,
atis f. Sin: maior pars (partis f); maior númerus; pars multa; máxima pars; plures, ium pl;
plerīque; plures ex número (por ej, iúdicum,
de los jueces). Uso: - absoluta, maióritas absoluta; pars absolute maior; - relativa, maióritas relativa; maior relative númerus;
mayorías de opinión, maiores partes opinionum; - de votos, maióritas votorum; con
gran - de sufragios, magna maioritate suffragiorum; convicciones de la -, maioris partis
opinationes; ser elegido por - absoluta, absoluta maioritate éligi; tener - en el parlamento, in parlamento maioritatem tenere.
mayoridad: maiorénnitas, atis f.
mayorista: magnárius, ii m. Sin: negotiator;
magnárius negotiator.
672
mecanizar
mayoritario: maioris partis (gen). Sin: plúrium (gen); ad maiorem partem spectans.
machinátio, onis f. Sin: machinamentum; órganum.
maza: (utensilio usado para machacar, apisonar, etc.) málleus, i m. Sin: mattéola; clava
// (bastón en forma de maza, usado como insignia) clava, ae f.
mecanicismo: mechanicismus, i m.
mayúsculo: maiúsculus, a, um. Sin: grandis,
e // fig máximus, a, um. Sin: enormis, e; grandis.
mazapán: (pasta) amygdálina (vel amygdálea) pasta albúmine condīta.
mazo: (martillo grande de madera) málleus,
i m. Sin: marcus, i m.
mazorca: (espiga densa y apretada de ciertas plantas gramíneas, como el maíz) panícula vel pannícula, ae f. Sin: panúncula vel
pannúncula.
mazuelo: malléolus, i m.
mazurca: saltátio polónica.
mazut, v. fuel-oil.
meandro: maeandrus, i m.
meato: (conducto, canal u orificio) meatus,
us m. Uso: - acústico, meatus acústicus.
Meca (La): Mecca, ae f. Sin: Mecha; Macoraba. Uso: de la -, Meccensis vel Mechensis,
e.
mecánica: (ciencia) mechánica, ae f. Sin:
mechánica vel machinalis disciplina, sciéntia;
machinalis vel mechánica rátio ac disciplina;
machinamentorum doctrina // (técnica) mechánica ars (artis f). Uso: darse a la -, mechánicae arti se dare // (aparato o resorte interior
que da movimiento a un ingenio o artefacto)
mecánicamente: mechánice. Sin: arte machinali; machinatione quadam. Uso: movido
-, arte machinali actus, motus, permotus.
mecánico: (adj, relativo a la mecánica) mechánicus, a, um. Sin: machinalis, e. Uso: estudios -, stúdia mechánica; trabajo -,
mechánicus labor // (que funciona por un mecanismo o máquina) mechánicus. Uso:
miembros -, membra mechánica // (el que
profesa la mecánica) mechánicus, i m. Sin:
machinator; machinárius; ópifex (-fĭcis m)
vel faber (-bri m) mechánicus; mechánicus
operator. Uso: - dentista, ópifex dentárius.
mecanismo: mechanismus, i m. Sin: máchina; machinátio; machinamentum; mechanēma vel mechanisma, ătis n. Uso: eléctrico cinematográfico, eléctricum mechanēma cinemáticum; - electrónico, mechanema electrónicum;
- de encendido,
mechanema incensórium // fig rátio, onis f.
Sin: via; machinátio; mechanismus; machinalis rátio. Uso: - comerciales, rationes mercatóriae; - económicos, machinationes
oeconómicae; - financieros y monetarios, rationes nummáriae et pecuniáriae; - letal, mechanismus létifer; - productivos, rationes
effectrices; se ha transformado en un - contraproducente, conversum dénique in machinamentum est quod contrária effecit.
mecanización: machinizátio, onis f. Sin:
machinarum indúctio; machinalis operátio;
máchinis óperum efféctio.
mecanizado: machinizatus, a, um. Sin: máchinis instructus; machinis effectus.
mecanizar: machinizare. Sin: máchinis
673
mecanógrafa
instrúere (proveer de máquinas); áliquid máchinis vel machinamentis effícere (realizar
algo por medio de máquinas). Uso: - la industria nacional, nationalem indústriam machinalem fácere vel réddere.
rius; ígnifer funículus. Uso: - eléctrica, funículus incendiárius eléctricus; encender la -,
funem incendiárium succéndere.
mecanografía: mechanográphia sive -graphīa, ae f; v. dactilografía.
mecografía: mecográphia sive -graphīa, ae f.
mecanógrafa: mechanógrapha, ae f; v. dactilógrafa.
mecanografiado: máchinā scriptus.
mecanografiar: mecanographare; v. dactilografiar.
mecanográfico: mechanográphicus, a, um.
mecanografista, v. mecanógrafo.
mecanógrafo: mechanógraphus, i m. Sin:
machinárius scriba; v. dactilógrafo.
mecanograma: mechanogramma, ătis n.
Sin: página dactylógrapho scripta, exscripta,
exarata; fólium dactylógrapho scriptum,
exscriptum, exaratum.
mecanoterapia: mechanotherapīa, ae f.
mecedora: (silla) sella oscillatória.
mecenas: maecenas, atis m. Sin: patronus;
litterarum vel artium patronus, adiutor, fautor,
protector; doctorum hóminum patronus. Uso:
un - munífico, munificentísimo, patronus muníficus, munificentíssimus.
mecenazgo: litterarum vel ártium patrocínium. Sin: doctorum hóminum patrocínium;
liberálitas maecenatiana; maecenatianum patrocínium.
mecha: ellýchnium, ii n. Sin: funis incendiá-
mechero: (boquilla de los aparatos de alumbrado) fístula gasária // (encendedor de bolsillo) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; v.
encendedor.
mecómetro: mecómetrum, i n.
mecónico: mecónicus, a, um.
meconio: mecónium, ii n.
medalla: (pieza de metal batida o acuñada)
nomisma vel numisma, ătis n. Sin: nummus,
i m. Uso: - de oro, de plata, de bronce, nomisma áureum, argénteum, áereum vel aéneum // (distinción honorífica) honorárium
nomisma (ătis n). Sin: honoríficum insigne
(is n). Uso: - conmemorativa, nomisma memoriale; nummus memóriā alicúius rei
inscriptus; - de oro al mérito, nummus áureus
honoris causā; nummus in honorem ex auro
cusus; - al valor civil, civile decus (cŏris n);
nomisma cívicae virtutis causā datum; - al
valor militar, militare decus; nomisma militaris virtutis causā tributum; conferir, otorgar una - de plata a uno, nummum
argénteum álicui deferre; hacerse con la - de
oro, ganar la - de oro, áureum nomisma (vel
nummum) ássequi, cónsequi, obtinere, reportare, merere, demerere.
medallita: nomismátulum, i n. Sin: nomismátium, ii; parvum nomisma.
medallón: emblema, ătis n. Sin: magnum nomisma (-ătis n).
médano, v. duna.
674
medida
media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is
n; cáliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
nilón) nailonénsia vel naelónica tibiália; medias de seda, tibiália bombýcina; ponerse las
-, tibiália sibi indúcere // - aritmética, quántitas média.
mediación: mediátio, onis f. Sin: intercéssio;
intercessus, us m; interposítio.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: intercessor; sequester, tri m vel sequestris, is m; conciliator; deprecator.
mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra,
ae f; conciliatrix, icis f.
mediados: - del siglo sexto, médium sáeculum sextum.
media luna: (adorno) lúnula, ae f // (símbolo
de los musulmanes) luna dimídia vel dimidiata.
mediana: línea mediana.
medianera: (que media e intercede) mediatrix, icis f. Uso: medianera de todas las gracias, omnis grátiae (vel ómnium gratiarum)
mediatrix.
medianería: (pared común a dos casas contiguas) intergéries, ēi f. Sin: páries (-ĕtis m)
intergerivus vel médius.
medianero: (que media e intercede) mediator, oris m // (aparcero, mediero, labrador
que trabaja a medias con otro en una finca)
v. aparcero.
medianoche: média nox. Uso: a -, média
nocte; concúbia nocte; a - en punto, ad umbilīcum noctis.
médica: médica, ae f. Sin: médica mulier.
medicamento: medicamentum, i n. Sin: medicamen, mĭnis n; medicina; phármacum; remédium. Uso: - emoliente, medicamentum
mitigatórium; - por vía bucal, medicamentum ore sumendum.
medicamentoso: medicamentosus, a, um.
Sin: medicinalis, e; vim medendi habens.
medicar: medicare; medicari. Sin: mederi;
morbum curare vel levare; morbo occúrrere.
medicastro: medicaster, tri m. Sin: médicus
imperitus, ineptus, inútilis.
medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f.
Sin: sciéntia vel ars médica, medicinalis, medendi. Uso: - deportiva, medicina paláestrica;
- experimental, medicina experimentalis; preventiva, medicina ad praecavendumn
apta; - sedativa, medicina mitigatória // (medicamento) v. esta voz.
medicinal: medicinalis, e. Sin: médicus; medicamentosus.
medición: mensura, ae f. Uso: - meteorológicas, mensurae meteorológicae.
médico: médicus, i m. Uso: - auxiliar, médicus ássidens, auxiliárius, auxiliaris; - cirujano, chirurgus, i m; médicus vulnerárius; empírico, empíricus, i m; - oculista, médicus
oculárius; médicus ab óculis; - principal o director de un hospital, primus médicus; princeps medicorum; médicus primárius; - de
cabecera, assíduus aegroto médicus; - de
consulta, consultus médicus; - de oídos, médicus auriculárius; ir al -, médicum adire.
medida: (acción y efecto de medir) mensura,
ae f. Uso: - “curie”, mensura curiana; módulus curianus; - eléctricas, eléctricae mensu-
675
medidor
rae; - lineales, mensurae lineares; - de líquidos, liquidorum mensura, - de longitud, mensura longitúdinis; - de masa, mensura
massae; - de pesos, pónderum mensura; - de
tiempo, mensura témporis // (disposición,
prevención) consílium, ii n. Sin: áctio, onis f.
Uso: - compulsiva, áctio coërcitiva; - convenientes, accommodata rei consília.
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin:
mensurator; metītor // (contador de gas o
agua) v. contador.
medieval: mediaevalis, e. Sin: médiae aetatis; médii aevi (gen).
medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin:
médiae aetatis stúdium et admirátio
medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: médiae aetatis peritus vel studiosus.
medievo: médium aevum. Sin: média aetas
(-atis f).
medio: (cosa que puede servir para un determinado fin) subsídium, ii n. Sin: instrumentum; adiumentum; rátio. Uso: audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel
audivisífica; - clásicos, subsídia conventionália; - divinos, instrumenta divina; - lícitos,
lícitae rationes (vel subsídia); - ordinarios,
res usitatae; - radiales y televisivos, radiophónicae et televisíficae transmissiones; - terapéuticos, medendi rationes;
- de
comunicación, instrumentum communicationis; núntiis vulgandis instrumentum; - de comunicación interactivo, communicatórium
instrumentum interactivum; medios de comunicación modernos, instrumenta communicativa moderna; medios de comunicación
social, subsídia communicationis socialis;
medios de producción, média (-orum npl)
productionis; instrumenta bonis gignendis; de transporte, vehículum; determinar los -,
subsídia et vias indicare // (mitad) dimídium,
ii n. Sin: dimídia pars // (moderación entre
los extremos) mediócritas, atis f. Sin: moderátio; modus; médium. Uso: guardar el justo
-, médium quiddam tenere; mediocritatem tenere // (médium) v. esta voz // (espacio físico)
natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta natura; v. ambiente // (en el fútbol y otros deportes, cada uno de los jugadores de la línea
media) cursor vel lusor médius. Uso: - central, cursor médius céntricus vel centralis; derecho, cursor médius dextrae partis; zurdo, cursor médius sinistrae vel laevae partis; - volantes, citatíssimi cursores // (sector,
círculo o ambiente social) v. ambiente // (adj,
igual a la mitad de una cosa) dimídius, a,
um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en composición con substantivos y adjetivos. Uso: luna, dimídia luna; - mes, dimidiatus mensis;
- hora, semihōra; - pie, sémipes, pĕdis m //
(adj, que está igualmente lejos de los extremos) médius, a, um // (adv, no del todo) semi
indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borracho, semigravis; - crudo, semicrudus; - derruido, semírutus; - desnudo, seminudus; dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e;
- muerto, semimórtuus, séminex (-nĕcis), semiánimis, e sive semiánimus, a, um ; - quemado, semiambustus, semicrematus; rapado, semirasus; - salvaje, semibárbarus.
mediodía: (mitad del día) merídies, ēi f. Uso:
antes del -, ante merídiem; témpore antemeridiano; cerca del -, círciter merídiem; después del -, post merídiem; témpore
postmeridiano; al - en punto, ad umbilīcum
diei // (sur) v. esta voz.
medioeval, v. medieval.
medioevo, v. medievo.
mediopensionista: qui dimídiam pensionem
solvit.
676
megavatio
medir: mensurare. Sin: metiri.
meditación: meditátio, onis f. Sin: commentátio. Uso: libro de meditaciones, commentationum liber.
mediterráneo: mediterráneus, a, um. Uso:
región -, regio mediterránea.
Mediterráneo (Mar): Mare Mediterráneum.
Sin: mare internum vel intestinum. Uso: mar
- oriental, orientale mare internum.
médium: médium, ii n. Sin: mánium evocator; mortuorum vel umbrarum consultor.
médula o medula: medulla, ae f. Uso: - espinal, spinalis medulla.
medusa: medusa, ae f.
meeting, v. mitin.
Mefistófeles: Mephistópheles, is m.
mefistofélico: (perteneciente o relativo a
Mefistófeles) mephistophélicus, a, um // (diabólico, perverso) diabólicus, a, um. Sin: satánicus; perversus.
mefítico: mephíticus, a, um.
megabyte: décies centena mília multiplorum.
megaciclo: megacyclus, i m. Sin: megahértzium, ii n. Uso: 90 -, nonaginta megahértzia
vel megacycli.
megadina: megadyne, es f.
megáfono: megáphonum sive -phōnum, i n;
megaphónium, ii n. Sin: altísona tuba; vocis
amplificator.
megahertz: megahértzium, ii n.
megalítico: megalíthicus, a, um. Uso: monumentos -, megalíthica monumenta.
megalito: megálithus, i m.
megalocardia: megalocárdia sive -cardīa, ae
f.
megalocefalia: megalocephália sive -phalīa,
ae f.
megalocéfalo: adj megalocéphalus vel megalocephálicus, a, um // sust megalocéphalus, i m. Sin: cápito, onis m.
megalomanía: (manía o delirio de grandezas) megalománia sive -manīa, ae f. Sin: effrenata glóriae appeténtia; rerum magnarum
libido; immoderatum rerum magnarum stúdium // (estimación excesiva, morbosa, de
uno mismo) megalopsychīa, ae f. Sin: nímia
sui opínio; elatus ánimus; elatus sui ipsīus
sensus, us; elata sui ipsīus consciéntia.
megalómano: adj megalománicus, a, um.
Sin: maiora concupiscens; nihil ánimo nisi
grande concípiens // sust megalómanes, is m.
Uso: ser un -, magna insane appétere; grándia
effrenate concupíscere.
megalópolis: megalópolis, is (gen pl -póleon) f. Sin: permagna urbs (urbis f).
megalopsia: megalópsia sive -lopsīa, ae f.
megaterio: megathérium, ii n. Sin: mammíferum fóssile.
megatón: megatónium, ii n. Sin: mégaton indecl.
megatonelada, v. megatón.
megavatio: megaváttium, ii n. Sin: mensura
megavattiana.
677
megavoltio
megavoltio: megavóltium, ii n. Sin: megavoltiana mensura.
meiosis: meiosis, is f.
mejana: parva ínsula.
mejicano: adj mexicanus, a, um // sust Mexicanus, i m.
Méjico: (república y distrito federal) Méxicum, i n // (capital de la república y del distrito federal) Mexicópolis, is f.
mejora: meliorátio, onis f. Sin: in mélius
mutátio vel commutátio.
mejorar: meliorare. Sin: tr meliorem fácere,
effícere, réddere; in mélius mutare; intr meliorari; meliorem esse vel fíeri; in melius inclinari. Uso: - (tr) los servicios públicos,
ministéria pública meliorare, mejoró (intr)
mucho la red vial, rete viale multum melioratum est.
melancolía: melanchólia sive -cholīa, ae f.
Sin: maestítia; tristítia; maeror, oris m; ánimus maerens vel melanchólicus; ánimi aegritudo vel maestítia.
melancólico: melanchólicus, a, um. Sin: tristis, e; subtristis; maestus. Uso: de carácter -,
tristítiā quadam perpétua et maerore affectus.
melanina: melaninum, i n. Sin: nigrum pigmentum.
melanosis: melanosis, is f. Sin: nigríties
cutis.
melanuria: melanúria, ae f.
melanúrico: melanúricus, a, um.
melaza: melláceum, i n.
melena: capillamentum, i n. Sin: caesáries,
ēi f; capillus promissus; coma promissa. Uso:
- enmarañada, capillamentum perturbatum.
melindre: (fruta de sartén) láganum, i n //
(afectación de finura y delicadeza) delicatíssimum fastídium.
melindrosamente: delicátule. Sin: pútide.
Uso: hablar -, pútide loqui, dícere; nimis exquisite loqui.
melindroso: delicátulus, a, um. Sin: delicatus; dulcículus; pútidus vel putídulus; mollis;
mellitus; exquisitus. Uso: estilo -, pútida orátio; palabras -, mellita verba; el hablar -,
blandiloquéntia, ae f; - en el hablar, blandíloquens, entis; blandídicus; blandiloquéntulus;
in dicendo mólliter politus; hacerse el -,
pútide molliterque se gérere // (descontentadizo) v. esta voz.
melisa: apiastrum, i n.
melocotón: pérsicum, i n; v. durazno.
melocotonar: persicetum, i n. Sin: locus pérsicis arbóribus cónsitus.
melocotonero, v. duraznero.
melodía: (serie de sonidos sucesivos que halagan el oído) melódia sive -lodīa, ae f. Sin:
modus; modus músicus; modulátio; modi vel
móduli, orum; modulamen, mĭnis n; músicum modulamen; númeri, orum mpl. Uso: bailable, melódia saltationis; melódia saltatória vel sáltica; - suaves, suaves modulationes;
cantar - llorosas, flebílibus modis concínere;
componer la - (del drama lírico), modos fácere; entonar melodías, modos dare vel édere
// (dulzura y suavidad de la voz o del sonido
de un instrumento) suávitas, atis f // (tonada)
cantilena, ae f // (fig, serie de palabras agradables al oído) suávitas, atis f. Uso: la - de
678
memorial
los versos, vérsuum suávitas.
melódicamente: melódice. Sin: modulate;
numerose. Uso: cantar -, modulate cánere.
melódico: (concerniente o relativo a la melodía) melódiae, vel modorum, vel modulorum
(gen de pertenencia); ad melódiam (vel ad
modos, vel ad módulos) pértinens // (que
tiene melodía) melódicus, a, um. Sin: mélicus; modulatus; numerosus.
melopeya: melopóeia, ae f. Sin: cantūs composítio; modulationis rátio.
membrana: membrana, ae f. Sin: túnica; tunícula. Uso: - mucosa, túnica mucosa; de -,
membranáceus vel membranácius.
membrete: inscríptio, onis f.
membrillate: cydonites, ae mf.
melodiosamente: melodiose. Sin: modulate;
canore; suáviter; modulate suaviterque.
membrillero: (membrillo) v. esta voz // (arbusto rosáceo) cydónia, ae f. Sin: cydónia
arbor; arbor cydóniae.
melodrama: melodrama, ătis n. Sin: drama
(-ătis n) músicum, mélicum, lýricum; fábula
modulata vel mélica; ópera música.
memorándum: memorandum, i n. Sin: libellus, i m; libellus memorialis; commentárius, commentaríolus.
melodioso: melodiosus, a, um. Sin: melōdus;
modulatus; canorus; dulcis; suavis; suáviter
vel dulcíssime modulatus. Uso: ser -, bene
sonare.
melodramático: (perteneciente o relativo al
melodrama) melodrámatis; fábulae modulatae vel mélicae (gen de pertenencia); ad melodrama (vel ad fábulam modulatam,
mélicam) áttinens // (que participa de las
cualidades del melodrama) melodramáticus,
a, um // (fig, exageradamente patético) nimis
vel summe pathéticus // (fig, enfático) inflatus, a, um. Sin: inflátior; túmidus.
melolonta: melolontha, ae f; melolonthe, es f.
melomanía: melománia sive -manīa, ae f.
Sin: immódicum músices stúdium.
melómano: melómanes, is m. Sin: melomániā affectus vel laborans; fanáticus músices
fautor; rei músicae nimis studiosus.
melón: melo, onis m. Sin: melópepo, ōnis m.
membrillo: (arbusto) cydónia vel cotónia, ae
f. Sin: cydónius, ii f // (fruto de este arbusto)
cydónium, ii n; cydóneum, i n. Sin: malum
cydóniae; cydónium malum.
memoria: memória, ae f. Uso: buena -, memória bona; - flaca, memória infirmior; lenta, memória lenta; - tenaz, memória tenax
// de -, memóriter // aprender una cosa de -,
encomendar una cosa a la -, áliquid memóriae mandare; áliquid memóriā complecti;
memóriā áliquid comprehéndere; cultivar,
ejercitar la -, memóriam cólere, exercere,
agitare; guardar algo en la -, habere in memória; memóriā continere vel custodire;
saber de -, memóriā tenere // en - de alguien,
ob (vel in) memóriam alicúius; memóriae alicúius; para eterna - de algo, ad perpétuam
rei memóriam // (Fís, dispositivo físico, generalmente electrónico, en que se almacenan
datos e instrucciones para recuperarlos y utilizarlos posteriormente) memóriae hórreum
vel conditórium.
memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel libellus memorialis; commentárii, orum mpl.
679
memorialista
memorialista: memorialista, ae m. Sin: memoriálium scriptor; rerum scriptor; commentárii vel commentariorum scriptor.
ĭdis f; lúnula.
memorizar: memóriae mandare.
menonita: mennonista, ae m.
memorización: memorátio, onis f.
memory (Inform), memoria: memória, ae f.
mención: méntio, onis f. Uso: recibir una honorífica, honorífica mentione decorari vel
condecorari.
mendeliano: Mendélii doctrinae fautor, assertor, defensor, sectator.
mendelismo: mendeliana genética doctrina.
Sin: doctrina genética ad mentem Mendélii.
mendicante: adj mendicus, a, um. Sin: méndicans; mendicabundus // sust mendicus, i m.
mendicidad: mendícitas, atis f. Sin: mendicátio.
mendigante, v. mendicante.
mendigar: mendicare; mendicari. Sin:
stipem collígere; cibum rogare; victum ostiatim quaeritare.
mendigo: mendicus, i m. Sin: méndicans;
mendicábulum, i n.
meninge: meninx, ingis f. Sin: cérebri membrana.
meningitis: meningitis, ĭdis f. Sin: meningis
inflammátio; cérebri membranarum inflammátio vel inflátio.
menisco: (vidrio) lens (lentis f) cóncava et
convexa. Sin: lens convergens et devergens
// (Anat, cartílago) meniscus, i m. Sin: menis,
menología: menológia sive -logīa, ae f.
menologio: menológium, ii n.
menopausia: menopausa, ae f. Sin: menopausis, is f; menstruorum cessátio; menstruarum purgationum cessátio.
menor: (persona que tiene menos edad que
otra) minor, oris m. Uso: - de edad, minorennis, is m; minore aetate; minor annis // (religioso de la Orden de San Francisco) frater
minor // al por -, minutim.
menos: lo -, mínimum, i n; más o -, plus
minus; al -, a lo -, por lo -, mínimum; mínime; saltem; lo - posible, quam mínime.
mensaje: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: cifrado, per notas núntius; - radiofónico, núntium radiophónicum; - secreto, núntius recónditus; - telefónico, núntium telephónicum;
- telegráfico, núntius telegráphicus; descifrar
un -, núntium detégere.
mensajería: (carruaje que para servicio público hace viajes periódicos a puntos determinados) públicus cursus. Sin: cursus
vehicularis; cursorum munus (-nĕris n) //
(empresa o sociedad que los tiene establecidos) socíetas mércibus tabellisque dispertiendis. Sin: socíetas dispertiendis diáriis et
commentáriis periódicis.
menstruación: (acción de menstruar) menstruátio, onis f // (menstruo de las mujeres)
ménstrua, orum npl.
menstrual: menstrualis, e.
menstruante: ménstruans, antis.
680
mercado
menstruar: ménstrua cíere vel péllere.
mensual: (que sucede o se repite cada mes)
ménstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que
dura un mes) ménstruus. Sin: unīus mensis //
(peón, obrero a quien se paga por mes) operárius cui ménstrua pecúnia (vel ménstrua
merces; vel ménstruum stipéndium, prétium,
salárium) sólvitur.
mensualidad: (sueldo o salario de un mes)
ménstruum, i n. Sin: ménstruum stipéndium
vel salárium; ménstrua merces vel pecúnia;
stips (-stipis f) vel solútio ménstrua; unīus
mensis aes (aeris n).
mensualmente: (todos los meses) ómnibus
ménsibus // (cada mes) síngulis ménsibus; in
síngulos menses // (cada treinta días) tricésimo quoque die.
ménsula: ancon, ōnis (ac -ona m).
mensura: mensura, ae f.
mensurabilidad: mensurabílitas, atis f.
menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla
de -, pastillus e sáccharo et menta confectus.
mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la
mente).
mentalidad: mentálitas, atis f. Sin: mens,
mentis f; ingénium; mentis hábitus (-us m)
vel habitudo (-dĭnis f); hábitus ánimi; ánimi
inclinátio; sentiendi rátio; mens animusque.
Uso: - hedonista, mens hedonística; mentis
affectus, qui ad voluptatem propendet vel
propendit; - de este mundo, huius sáeculi
mens; - de permisivismo sexual, mentis hábitus pro licéntia sexuali.
mentalmente: mente. Sin: ánimo; cogitatione; péctore; tácite secum.
mentol: mentolum, i n. Sin: álcohol (-ōlis m
y n) menta expressus vel expressum.
menú: index (-dĭcis m) vel ordo (-dĭnis m)
cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculorum.
mercachifle: circulator, oris m. Sin: círcitor;
circúitor (vel circúmitor, vel circumforáneus)
ínstitor.
mercader: mercator, oris m. Uso: - ambulante, circulator; propōla (ae m) circumforáneus; vagus mercator; - de esclavos,
venalícius vel venaliciárius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
mercado: (lugar o edificio público destinado
a comprar, vender o permutar géneros y mercancías) mercatus, us m. Sin: núndinae, arum
fpl; macellum; forum nundinarum; rerum venálium domus (-us f); amplior taberna; multigéneris taberna. Uso: - al aire libre,
mercatus sub divo; día de -, núndinae, arum
fpl; dies mercurialis // (conjunto de operaciones comerciales) mercatus, us m. Sin: mercatura; nundinátio. Uso: - clandestino o
negro, commércium clandestinum, furtivum,
vétitum; mercatura clandestina, furtiva, vétita; annona excandefacta vel incensa; común, communis mercatus; mercatus consociatus; - internacional, mercatura internationalis; - laboral, mercatus laboris; - libre,
mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m);
líbera negotiátio; oeconómicus mercatus
liber; - de los libros, mercatura librorum //
comprar, vender a precio de - negro, prétio
immódico (immoderato, iniquo, iniquíssimo)
émere, véndere; ejercer el - negro, prétio immódico mercari; permitir el - negro, annonam excandefactam permíttere vel tolerare;
ser víctima del - negro, annonā excandefactā
vexari // (salida económica) commércium, ii
n. Uso: - internacional financiador, pecuniarum commércium inter Civitates // (ámbito
681
mercantil
que comprende a los productores y consumidores) mercatus, us m. Uso: - común europeo, mercatus communis europaeus;
consociatus Europae mercatus; Commúnitas
Europaea Mercatūs; Europaea rerum mercandarum commúnitas.
mercantil: mercatórius, a, um. Sin: negotiatórius; mercatoris, negotiatoris vel mercatorum, negotiatorum (gen). Uso: navío -, navis
mercatória vel negotiatória.
mercantilismo: (espíritu mercantil) mercandi stúdium. Sin: mercandi (vel quaestūs,
vel lucri) cupíditas; usus (-us m) vel mos
(moris m) mercatorum, negotiatorum. Uso:
por -, lucri causā; obrar por puro -, quaestu
et lucro duci // (sistema económico) mercantilismus, i m.
merced: (arbitrio) dício, onis f. Sin: arbítrium; nutus, us m; potestas. Uso: estar a
la -, in dicione esse; in dicionem esse; sub dicione esse.
mercedario: (religioso de la Orden de la
Merced) mercedárius, ii m. Sin: mercedónius; sodalis mercedónius; sodalis marialis
mercedónius captivis redimendis.
mercenario: adj mercenárius vel mercennárius, a, um. Sin: stipendiárius; conductícius;
mercede conductus. Uso: un ejército -, exércitus conductícius // (jornalero que trabaja
por estipendio o jornal) mercenárius vel mercennárius, ii m // (soldado que sirve por dinero a un gobierno extranjero) stipendiárius,
ii m. Sin: miles mercenárius.
mercería: (conjunto de artículos menudos y
de poco valor) merces (-ium fpl) minutae //
(tienda en que se venden) institoris taberna,
ae f.
mercero: mércium negotiator vel vénditor.
mercurio: (metal) hydrargýrium, ii n. Sin:
hydrárgyrus vel hydrárgyros, i m; argentum
vivum // (planeta) Mercúrius, ii m. Sin: Mercúrii stella.
merendar: (tomar la merienda) merendare.
Sin: merendam cápere // (comer en la merienda) in merenda édere vel ad merendandum édere (v. gr. pernam, jamón).
merendita: meréndula, ae f. Sin: parva merenda.
merengue: placenta ovicata.
meretricio: (perteneciente o relativo a las
meretrices) meretrícius, a, um // (trato carnal
con una meretriz) meretrícium, ii n.
meretriz: méretrix, icis (gen pl -tricum vel
-trícium f). Sin: scortum, i n; lupa, ae f. Uso:
ejercer el oficio de -, meretricari.
mericismo: merychismus, i m.
meridiana: (siesta hecha después de comer)
v. siesta.
meridiano: adj meridianus, a, um // sust meridianum, i n. Sin: círculus meridianus; círculus meridianus terrestris.
meridión: merídies, ēi f.
meridional: meridianus, a, um. Uso: Australia -, Austrália meridiana.
merienda: (comida ligera antes de la cena)
merenda, ae f. Sin: antecénium, ii n; cénula,
ae f. Uso: tomar la -, v. merendar.
meristema: merístema, ătis n. Uso: concerniente o relativo al -, meristemáticus.
meristemo, v. meristema.
682
mesita
mérito: méritum vel proméritum, i n. Sin:
laus; virtus. Uso: según el -, pro méritis; sin
-, nullo mérito.
meritocracia: meritocrátia sive -cratīa, ae f.
Sin: omnímoda mériti mensura.
meritocrático: meritocráticus, a, um. Sin: ad
omnímodam mériti mensuram spectans.
merlot: vinum rubrum burdigalense.
merluza: asellus, i m. Sin: merlúcius vel
merlúccius, ii m; salpa, ae f; asellus marinus;
gadus merlúcius. Uso: - a la catalana, asellus
cataláunico more; - a la vinagreta, asellus
frictus acetoque perfusus.
merma: deminútio, onis f.
mermelada: marmelada vel marmelata, ae f.
Sin: condimentum; poma vel mala (-orum
npl) condīta, conditánea, decocta; pulpa pomária; frúctuum liquamen (-mĭnis n); ius
(iuris n) pomárium concretum; frúctuum
composítio, condítio, conditura, confectura.
Uso: - de membrillo, cydoniatum, i n; hacer
una - de peras, liquamen de piris fácere.
mes: mensis, is m. Uso: cada -, síngulis ménsibus; a comienzos de -, mense ineunte; a mediados de -, médio mense; a fines de -, mense
exeunte vel vergente.
mesa: mensa, ae f. Uso: - electoral, sedes comitialis; - examinadora, magistrorum (arbitrorum, iúdicum) collégium; - plegadiza,
mensa plicátilis; - puesta, mensa instructa; redonda, mensa rotunda; - con un solo pie,
monopódium; sobre -, post cenam; inter
scyphos; vajilla de -, escária (vel cibária, vel
mensália) vasa; vianda que se sirve en la -,
daps, dapis f; mensa // - de carnicero, laniona
mensa; - de comedor, escária mensa; - de
juego, álveus vel alvéolus; ábacus; forus;
mensa vel tábula lusória; - de noche, mensa
cubicularis vel cubiculária // levantar la -,
mensam tóllere vel removere; poner la -,
mensam stérnere, instrúere, apparare, comparare, appónere; poner las cartas sobre la -,
detectis lúdere chartis; fig aperte loqui; palam
ágere; sentarse a la -, mensae accúmbere; ad
mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en
las asambleas políticas y otras corporaciones, conjunto de las personas que las dirigen)
delecti, orum mpl. Sin: consílium.
mescolanza, v. mezcolanza.
mesencefálico: mesencephálicus, a, um. Sin:
ad mesencéphalum pértinens.
mesencéfalo: mesencéphalus, i m.
mesénquima: mesénchyma, ătis n.
mesentérico: mesentéricus, a, um.
mesenterio: mesentérium, ii n.
mesenteritis: mesenterites, is f. Sin: mesentérii inflammátio vel inflátio.
meseta: (altiplanicie) alta planíties, ēi f; v.
altiplanicie // (porción de piso horizontal en
que termina un tramo de escalera) aréola, ae
f.
mesiánico: messiánicus, a, um. Uso: tiempo
-, tempus messiánicum.
mesianismo: messianismus, i m. Sin: Messīae exspectátio.
Mesías: Messīas, ae m // fig renovationis
mirus auctor.
mesita: ménsula, ae f. Sin: discus, i m. Uso:
- redonda, orbiculata ménsula; - de noche, armaríolum; ménsula cubiculária (vel cubicu-
683
mesmerismo
laris), lectuária, nocturna.
mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mesmérii doctrina.
mesocarpio: mesocarpus vel mesacarpos, i
m. Sin: média fructūs pars.
mesogástrico: mesogástricus, a, um.
mesogastrio: mesogástrium, ii n.
mesología: mesológia sive -logīa, ae f.
mesón: (establecimiento público donde se da
hospedaje y se sirven comidas) deversórium,
ii n. Sin: caupona // (partícula fugaz de radiación cósmica) meson, onis n.
mesonero: caupo, onis m.
- del viaje, locus petītus; terra petīta; Roma
es mi -, Romam peto.
metábasis: metábasis, is f.
metabólico: metabólicus, a, um. Sin: ad metabolismum áttinens.
metabolismo: metabolismus, i m. Sin: nutricationis rátio. Uso: - basal, metabolismus basalis.
metacarpo: Anat metacarpus, i m; metacárpium, ii n. Sin: média manus (-us f); prima
palmae pars (partis f).
metacismo: metacismus, i m.
metacrónico: metachrónicus, a, um.
metacronismo: metachronismus, i m.
mesozoico: mesozóicus, a, um.
mestas: aquae mixtae.
mestizo: adj mixtícius vel mistícius. Sin:
mixtus vel mistus; sánguine vel génere mixtus // sust mixtícius vel mistícius, ii m. Sin:
mixtus vel mistus, i m; homo mixtícius vel
mixtus.
meta: (término señalado a una carrera)
meta, ae f. Sin: calx, calcis f; constituta meta.
Uso: llegar a la -, ad calcem pervenire // (en
fútbol y otros juegos, portería) meta vel
porta, ae f. Sin: ostiárii vel ianitoris cella.
Uso: jugador que defiende la portería, iánitor, oris m; portárius, ii m // (fin a que se dirigen las acciones o deseos de alguien)
propósitum, i n. Sin: meta; consílium. Uso: fundamental, meta fundamentalis; alcanzar
la -, metam contíngere, attíngere; propósitum
ássequi; haber alcanzado la -, metam vel propósitum tenere; aspirar a una -, áliquid sequi,
pétere, sibi propónere; ad áliquid spectare //
metafísica: metaphýsica, ae f; metaphýsica,
orum npl. Sin: metaphýsica disciplina, sciéntia, doctrina.
metafísicamente: metaphýsice.
metafísico: (concerniente o relativo a la metafísica) metaphýsicus, a, um. Sin: ad metaphýsicam spectans // (obscuro y difícil de
comprender) abstrusus, a, um. Sin: recónditus; recónditus abstrususque // sust metaphýsicus, i m. Sin: metaphýsicus philósophus.
metafonía: metaphónia sive -phonīa, ae f.
metáfora: metáphora, ae f. Sin: translátio,
onis f; translatum verbum ; verbi translátio;
translata verbi significátio. Uso: - atrevidas,
acres imágines; fuera de -, nihil translatis verbis.
metafóricamente: metaphórice. Sin: per metáphoram; metaphórico sermone; translata
684
metaloterápico
verbi significatione.
metafórico: metaphóricus, a, um. Sin: translatus.
metaforizar: translatione vel translatiónibus
uti.
metafragma: metaphragma, ătis n.
metagénesis: metagénesis, is f. Sin: alternata
generátio.
metagenésico: metagenéticus, a, um. Sin: ad
metagénesin pértinens.
metal: metallum, i n. Uso: - alcalinos,
metalla alcálina vel alcálica; detector de metales, instrumentum metallum détegens.
metalengua, v. metalenguaje.
metalenguaje: metalingua, ae f. Sin: systema
symbolorum et signorum doctrinae metalinguísticae.
metalepsis: metalepsis, is f.
a algo).
metalocromía: metallochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: galvanochrómia sive -chromīa;
ars colorandis metallis.
metalocrómico: metallochrómicus, a, um.
metalocromista: metallochromista, ae m.
Sin: metallochrómiae peritus.
metalofobia: metallophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: metalli vel metallorum horror, pavor,
terror, metus, timor.
metalofonía: metallophónia sive -phonīa, ae
f.
metalografía: metallográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: metallorum (vel de metallis) doctrina, disciplina, sciéntia; metallorum
descríptio.
metalográfico: metallográphicus, a, um. Sin:
ad metallográphiam (vel ad metallorum doctrinam) pértinens.
metálico: metállicus vel metállinus, a, um.
Sin: ex metallo; e metallo factus vel constans.
metalógrafo: metallógraphus, i m. Sin: metallográphiae (vel de metallis doctrinae) peritus, cultor, studiosus.
metalingüístico: metalinguísticus, a, um.
metaloscopia: metalloscópia sive -scopīa, ae
f.
metalingüística: metalinguística, ae f. Sin:
metalinguística doctrina.
metalización: metallizátio, onis f.
metalizado: metallizatus, a, um. Sin: metallo
obductus.
metalizar: metallizare. Sin: metallo obdúcere áliquid; léviter metallo tégere áliquid
(cubrir algo con una capa de metal); metalli
spéciem áddere álicui rei (dar brillo metálico
metaloide: metallóides, is n.
metaloscópico: metalloscópicus, a, um. Sin:
ad metalloscópiam áttinens.
metaloterapia: metallotherapīa, ae f. Sin: per
metalla curátio.
metaloterápico: metallotherápicus, a, um.
Sin: ad metallotherapīam (vel ad curationem
per metalla) spectans.
685
metalurgia
metalurgia: metallúrgia sive -lurgīa, ae f.
Sin: metállica, ae f; sciéntia metallúrgica;
metallorum disciplina; ars metállica.
metaplásico: metaplásicus, a, um. Sin: ad
metáplasin pértinens.
metalúrgicamente: metallúrgice.
metapsíquica: metapsýchica, ae f. Sin: metapsýchica doctrina, disciplina, sciéntia.
metalúrgica, v. metalurgia.
metalúrgico: (concerniente a la metalurgia)
metallúrgicus, a, um. Sin: ad metallúrgiam
(vel ad metállicam) pértinens. Uso: obreros -,
metallorum opífices, operárii, óperae // (el
que profesa la metalurgia) metallúrgicus, i
m. Sin: metállicus; metállicae (vel metallorum) ártifex; metállicae artis peritus vel cultor.
metalurgista: artis metallúrgicae peritus.
metamórfico: metamórphicus, a, um. Sin:
mutationi naturae obnóxius vel subiectus.
metamorfismo: metamorphismus, i m. Sin:
lenta immutátio naturae.
metamorfopsia: metamorphópsia, ae f.
metamorfosis: (transformación de una cosa
en otra; cambio de forma o estructura en la
evolución de los organismos) metamorphosis, is f. Sin: transformátio; formae mutátio,
immutátio, convérsio; convérsio in áliam formam; tránsitus (-us m) in áliam figuram //
(fig, mudanza que hace una persona o cosa
de un estado a otro) mutátio, onis f. Sin: immutátio; convérsio.
metano: methanum, i n. Sin: gásium palustre; gásium palustre methanum.
metanoducto: methaniductus, us m.
metanol: methanolum, i n.
metaplasia: metáplasis, is f.
metaplasmo: metaplasma, ătis n; metaplasmus vel metaplasmos, i m.
metapsíquico: metapsýchicus, a, um. Sin: ad
metapsýchicam áttinens.
metapsiquista: metapsychista, ae m.
metástasis: metástasis, -is f. Sin: morbi sedis
mutátio vel translátio.
metastático: metastáticus, a, um.
metatarso: metatarsos vel metatarsus, i m.
metátesis: metáthesis, is f. Sin: translátio; litterarum translátio.
metempírico: metempíricus, a, um. Sin:
omnem experiéntiam exsúperans, evincens;
omne experimentum exsúperans; experiundi
facultates exsúperans.
metempsicosis o metempsícosis: metempsychōsis, is f. Sin: animarum migrátio.
metensomatosis: metensomatōsis, is f.
meteórico: meteóricus, a, um.
meteorismo: (abultamiento del vientre) meteorismus, i m. Sin: stómachi vel intestini inflátio; intestinorum turgor.
meteorito: meteoritus, i m; meteorites, ae m.
Sin: meteorolithus, i m; aërolithos sive aërolithus, i m; bolis, ĭdis f; lapis (- ĭdis m) aérius
(vel aéreus) vel cósmicus; caelestis fax (facis
f); stella tránsvolans; sidus (-dĕris n) volans
686
método
vel decíduum; lapis (e) caelo delapsus;
stellarum ignitum fragmentum.
meteoro: meteoron vel meteorum, i n. Sin:
visum (-i n) caeleste.
meteorofobia: meteorophóbia sive -phobīa,
ae f.
meteorognomia: meteorognome, es f.
meteorognómico: meteorognómicus, a, um.
Sin: ad meteorognomen spectans.
meteorognosia: meteorognósia sive -gnosīa,
ae f.
meteorografía: meteorográphia sive -graphīa, ae f. Sin: meteororum descríptio.
meteorográfico: meteorográphicus, a, um.
Sin: ad meteorográphiam (vel ad meteororum
descriptionem) pértinens.
meteorología: meteorológia sive -logīa, ae f.
Sin: sciéntia vel disciplina meteorológica.
meteorológico: meteorológicus, a, um. Uso:
estación -, státio meteorológica.
meteorologista, v. meteorólogo.
meteorólogo: meteorólogus, i m. Sin: meteorológiae cultor vel studiosus (el que profesa
la meteorología); meteorológiae peritus, núbium observandarum peritus (el que tiene especiales conocimientos en meteorología).
meteoromancia: meteoromantīa, ae f.
meteoromántico: adj meteorománticus, a,
um. Sin: ad meteoromantīam áttinens // sust
meteoromantes, is m.
meteoropatía: meteoropathīa, ae f.
meteoroscopia: meteoroscópia sive -scopīa,
ae f.
meteoroscópico: meteoroscópicus, a, um.
Sin: ad meteoroscópiam spectans.
meteoroscopio: meteoroscópium, ii n.
metida de pata: áctio incauta et incállida.
metílico: methýlicus, a, um. Uso: álcohol -,
álcohol (-ōlis m y n) methýlicus vel methýlicum.
metilo: methylum, i n; methyle, is n.
metódicamente: methódice. Sin: ordinate;
ordinatim; ratione; cum méthodo; ex órdine;
certa ratione; ratione et órdine; via et ratione;
via et arte.
metódico: (hecho con método) methódicus,
a, um. Sin: ratione hábitus, factus, compósitus, institutus; via et ratione hábitus, compósitus. Uso: discusión -, orátio viā quadam et
ratione hábita; enseñanza -, docendi rátio et
via; praecepta ratione et viā trádita (enseñanzas impartidas con método); exposición -,
disserendi rátio // (persona que procede con
gran orden) ratione et viā se gerens; qui (vel
quae) via et ratione facit // (sistemático)
eodem semper more vivens; eādem semper
ratione agens.
metodismo: methodismus, i m.
metodista: methodista, ae mf // (concerniente
al metodismo) ad methodismum pértinens.
método: méthodus, i f. Sin: rátio; via; habitus, us m; usus, us m; agendi rátio; rátio et
via. Uso: - analítico-gramatical, analýticogrammaticalis rátio; - aséptico, rátio inquinamenta praepediendi vel impediendi; Assimil, rátio Assimil; - audiovisuales, ins-
687
metodología
trumenta audiovisiva vel audiovisífica; - burocrático, publicorum officiálium hábitus,
usus, agendi rátio // - científico, ars et rátio;
interioris doctrinae rátio; via eruditíssima; crítico, críticae artis rátio; criticorum rátio; didáctico, docendi rátio, via, modus; ars docendi; didáctica méthodus; instituendi modus
vel genus (-nĕris n); - educativo, instituendi
púeros rátio; - experimental, méthodus experimentalis; - filológico, grammaticorum criticorumque via ac rátio; - histórico, méthodus
histórica; - inductivo, méthodus inductiva; Kneipp, via curandi kneippiana; curátio
kneippiana; - modernos, recentiorum témporum rationes; - Natura, naturae rátio; - natural, méthodus naturalis; méthodus quam
naturalem appellant; - naturales de regulación de la fertilidad, naturales rationes fecunditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova méthodus;
- pedagógico, rátio educandi; - radial, rátio
radiophónica; - sociológico, méthodus sociológica; - Structural Approach, méthodus
Structural Approach dicta; - técnico, téchnica
méthodus; technicorum rátio; - vital, viva
méthodus // - de combate, rátio proeliandi; de componer una obra, óperis peragendi via;
- de educación, instituendi modus ac rátio; de enseñanza, rátio docendi; méthodus institutória; docendi rátio ac disciplina; - de enseñanza del latín, linguae latinae docendae
rátio; - de investigación, investigandi rátio;
rátio pervestigationis; nuevos - de enseñanza,
novae docendi viae; - de vida, vitae rátio
metodología: methodológia sive -logīa, ae f.
Sin: méthodi (vel de méthodo) doctrina, disciplina, sciéntia.
metodológico: methodológicus, a, um. Sin:
ad methodológiam áttinens.
metonimia: metonýmia sive -nymīa, ae f.
Sin: transnominátio; denominátio; immutátio; mutata verba (-orum npl).
metonímico: metonýmicus, a, um. Sin: mutatus; immutatus; per metonýmiam dictus;
quod est próprium metonýmiae; quod metonýmiam constituit.
metonomasia: metonomásia sive -masīa, ae
f.
métopa: métopa, ae f.
metralla: pyróbola, orum npl. Sin: mydri,
orum mpl; missília, ium npl; bólides (-um pl
de bolis, ĭdis f); pilae igníferae; globi plúmbei
ac férrei; pýria vel pyrotéchnica grando
(-dĭnis f); missília ignífera, ignívoma, incendiária, férrea; glóbuli igníferi, ignívomi, incendiárii, férrei; glandes igníferae,
ignívomae, incendiáriae, férreae.
metrallar, v. ametrallar.
metrallazo: ballistátio, onis f. Sin: pyroballistátio; pyrobolátio; mydrobolátio; ballistae (pyroballistae, pyróboli, mydróboli) ictus
(-us m), coniectus (-us m) vel emíssio (disparo); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
(detonación).
métrica: métrica, ae f. Sin: metrológia sive
-logīa; ars vel res métrica; métricae leges;
doctrina métrica. Uso: innovaciones -, res
métricae novae; - latina, ars métrica latina;
licencia -, metiendi versus licéntia; - de l