JOSE JUAN DEL COL
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín
Instituto Superior “Juan XXIII”
Bahía Blanca
2007
JOSE JUAN DEL COL
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAÑOL-LATINO
para el uso moderno del Latín
Diccionario auxiliar español-latino para el uso moderno del latín - Bahía Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.
1250 p. ; 23x17 cm.
ISBN 978-950-9771-34-5
BAHIA BLANCA
Instituto Superior Juan XXIII
2007
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
© Instituto Superior Juan XXIII, Bahía Blanca, 2007
Vieytes 286
B8000AEF Bahía Blanca (Buenos Aires), Argentina
Tel. +54 - 291 - 456-2117
E-mail: jjdc@juan23.edu.ar
Queda hecho el depósito que marca la Ley 11.723
Reservados todos los derechos.
Impreso en la Argentina - Printed in Argentina
Impreso por Sapienza Industria Gráfica, Undiano 84, Bahía Blanca
Cuidado de la edición: Adrián Mandará
Composición y armado: Zulma Iglesias / Daniel Cirio
PROLOGO
Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latín como lengua viva.
Sé perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseñanza o estudio
del latín al que consideran idioma definitivamente muerto. Más animadversión experimentan
varios hacia el uso del latín como lengua viva, viendo en esto una utopía.
No entro en semejante discusión. Solo remito a mi trabajo ¿Latín hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el año 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latín, tanto en el ámbito escolar curricular como en el ámbito extraescolar,
en varios países de Europa (Austria, Bélgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Alemania ...) , en los Estados Unidos de América e incluso en algún país africano (Senegal y Nigeria, en Africa Occidental).
La problemática del latín se centra en su inadecuada didáctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didáctica del latín que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a través de la lectura y estudio de los autores, sino también a través de la “producción”(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio ¿Latín hoy?, después de afirmar que “la más
moderna didáctica de las lenguas reconoce como básico el principio que para aprender una lengua es indispensable usarla: usarla asiduamente” (p. 124), advierto que “omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez más su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje práctico” (ib.).
No es el caso de que me explaye aquí sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto íntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en “Institucional”
y luego en “Publicaciones” en el recuadro “Nuestro Rector”. El primer libro que aparece es
justamente ¿Latín hoy?).
La elaboración del presente diccionario me requirió, si bien con varias interrupciones, unas
décadas de consultas y recolección de datos. Los libros y revistas de que me valí son los que
constan en la bibliografía.
Se trata de un trabajo de recopilación. No acuñé neologismos ni giros latinos. Tan solo, en varias ocasiones, apliqué el recurso de una estricta analogía para añadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, máxime si eran voces de origen griego.
En la recopilación practiqué cierta selección, dejando de lado neologismos que no me parecían
adecuados o que solo encontraba excepcionalmente, como traenus o traenum para “tren”;
posta (-ae f) o postae (-arum fpl) para “correo” y postalis, e para “postal”; sportum (-i n)
para “deporte” y sportivus, a, um para “deportivo” (cf Perugini, s. v. treno, posta, postale,
sport, sportivo); turista (cf Vox Latina fasc.159, p. 39; fasc. 161, p. 397), patriota (cf ib., fasc.
159, p. 61) ...
Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. Así, v. gr.,
para “publicidad” fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano,
Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blánquez Fraile, Pittàno, Chiesa, Iúvenis 95 V 12 y 95 VII 3.
Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a “aggiornare” con neologismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histórica como es el
latín, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin solución de continuidad, dado el constante y extraordinario avance científico-técnico de nuestra
cultura y consiguientemente de nuestra habla.
El mío es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se añade
a otros dos aportes míos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el nº 3 de “Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII”, que lleva por título: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Bahía Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
“Vivae Latinitatis voces locutionesque”. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Bahía Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).
Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latín
es el primero del género para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en España o América Latina. Ojalá otros autores, con más competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todavía a mediados del siglo pasado fue propuesto como lengua científica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y demás idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
sí y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura científico-técnica y al mismo ámbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artículo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:
“Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicación y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latín e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre sí unos
cuantos años, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolición de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.”
Me place hacer constar que emprendí la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, allá por la década de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregación Salesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecónomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En realidad, él simplemente me había pedido compilar un pequeño léxico latino, para añadirlo luego
como Apéndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5ª ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edición. Sería algo
así como el “Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno” que figura,
como Apéndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,
edizione speciale, 2ª reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, “Eglogas”, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia afición), me complacía en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latín moderno encontraba en revistas y libros. Y así, el “pequeño léxico” llegó a convertirse en el actual, más bien voluminoso.
Me agrada hacer constar, por último, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litúrgica de San Juan Bosco de este año 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino porque Don Bosco, a quien la Iglesia llama “Padre y Maestro de la Juventud”, fue también un
auténtico humanista. En 1884, León XIII, eximio latinista, refiriéndose a una súplica escrita
en latín por el mismo Don Bosco, le comentó al cardenal Nina: “Me gusta el latín de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro”. Cuando el
Cardenal se lo contó a don Bosco, le preguntó si había estudiado literatura. “Sí -le respondió
don Bosco-. He leído todos los clásicos latinos y con los mejores comentarios”. Y le dio una
retahíla de obras y autores (cf Memorias Biográficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Catequística Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).
Bajo los auspicios de don Bosco, confío, pues, el presente “diccionario auxiliar español-latino
para el uso moderno del latín” a la comprensión y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradeciéndoles de antemano las observaciones, críticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.
Bahía Blanca, 31 de enero de 2007.
Pbro. Lic. José Juan Del Col, sdb
Rector del Instituto Superior Juan XXIII
BIBLIOGRAFIA
Aduléscens (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus).
ALBERT Sigrides, Cottidie Latine Loquamur (Textus de rebus cottidianis hodiernisque),
Saraviponti-Saarbrücken, 1987.
ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, LatinoTheodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrücken,
editio secunda, 2001.
ALBERT Sigrides C., Emissiones 5. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.
ALBERT Sigrides C., Emissiones 6. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005.
BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas
Libraria “Studium”, 1963.
BADELLINO Oreste, Dizionario Italiano-Latino, Torino, Rosenberg & Sellier, 1961.
BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Español-Latino, Barcelona, Editorial Ramón
Sopena, 1960.
BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Latino-Español, Barcelona, Editorial Ramón
Sopena, 4ª ed., 1961.
CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Rosenberg & Sellier, 3ª ed., 1960.
CASTIGLIONI Luigi - MARIOTTI Scevola, Vocabolario della Lingua Latina, Torino,
Loescher Editore, 1966.
CHIESA Antonio, Dizionario Italiano Latino (integrativo antico e moderno), Bologna,
Tipografia Compositori, 1966.
Diccionario Ilustrado VOX Latino-Español, Español Latino, Barcelona, Biblograf, 20ª ed.
(reimpresión), 1996.
EGGER Carolus, Lexicon nominum locorum, Officina Libraria Vaticana, 1977.
EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Città del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4ª ed.,
1986.
EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae “Dialogorum de rebus
recentioribus”, Saraviponti, editio secunda, 2004.
FORCELLINI Aegidius, Lexicon totius Latinitatis, Bolonia, 1965.
HELFER Christian, Index verborum Latinitatis recentissimae selectus.
Iúvenis (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus).
KYKKOTIS I., English-Modern Greek and Modern Greek-English Dictionary, London,
Third Edition reprinted 1963.
Latinitas (Commentarii linguae Latinae excolendae provehendae quarto quoque mense e
Civitate Vaticana prodeuntes).
Lexicon Medicum Anglicum-Russicum-Gallicum-Germanicum-Latinum-Polonum,
Warszaw, Polish Medical Publishers, 1971.
Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen “Latinitas”), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.
LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.
Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet).
LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo Pàtron, 1962.
MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Città di
Castello, Società Editrice Dante Alighieri, 18ª ed., 1964.
MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien términos
computatrales aprestados por Dracón, seudónimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).
MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.
MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino LatinoItaliano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.
“Nuntii Latini”, Finnish Broadcasting Company (Radiophonia Finnica Generalis),
17.12.2004 - 26.5.2006.
PABON José M., Diccionario Manual Griego-Español, Barcelona, Biblograf, 4ª ed., 1969.
PACITTI Guerino, Piccolo Lessico (per un congresso internazionale dedicato al latino),
Roma, Angelo Signorelli Editore, 1966.
Palaestra Latina (Trimestres litterarum latinarum commentarii Caesaraugustae a sociis
claretianis editi).
PAVANETTO Cletus, Elementa linguae et grammaticae Latinae, LAS-Roma, 5ª ed., 2001.
PERUGINI Angelo, Dizionario Italiano-Latino, Libreria Editrice Vaticana, 1976.
PITTÀNO Giuseppe, Dizionario latino-italiano italiano-latino, Edizioni Scolastiche
Mondadori, 3ª ed., 1965.
SPRINGHETTI Aemilius, Lexicon Linguisticae et Philologiae, Romae apud Pontificiam
Universitatem Gregorianam, 1962.
TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-TournaiNew York, Desclée & C., 1964.
Vocabula computatralia (en Internet).
Vox Latina (Commentarii periodici quater in anno editi).
Diccionarios principalmente consultados para la parte española
ALONSO Martín, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1ª reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.
El Pequeño Larousse Ilustrado, Coedición Internacional, 7ª ed., 2000.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA, Diccionario de la Lengua Española, tomo I A/G; tomo
II, H/Z, 22ª ed., 2001.
ADVERTENCIAS
En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinónimas, prefiriendo en lo posible
las más cortas. También di la precedencia a las locuciones más cortas.
En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latín. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opción u opciones que prefiera.
Acentuación
Todas las palabras de dos sílabas tienen el acento tónico o prosódico sobre la penúltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o más sílabas llevan marcado el acento ortográfico sobre
la penúltima, si es larga (v. gr. bā); sobre la antepenúltima, si es breve (v. gr. cĕ).
En latín, el acento no cae nunca sobre la última sílaba ni antes de la antepenúltima.
En algunos diccionarios, como el de Mir y Calvano, el acento ortográfico es en todos los
casos una tilde como rayita oblicua que baja de derecha a izquierda. Ej: orígo, coctúra, antiquíssima , exprímitur... En otros diccionarios, se emplea este acento para las palabras esdrújulas o sobresdrújulas; se emplea, en cambio, una tilde como rayita horizontal para las palabras
graves, cuya penúltima sílaba sea larga. Ej: orīgo, coctūra, tribūnal, clināmen, etc.
Este diccionario trae la segunda modalidad, pero solo cuando parezca oportuna.
Para la acentuación, al indicar el genitivo de un vocablo, se señala la sílaba larga o breve,
según los casos, y siempre que parezca oportuno. Ej: caput, pǐtis; diadema, ătis; munus, nĕris
... ; imménsitas, ātis; pallor, ōris; praeceptrix, īcis ...
Como simple recurso didáctico, se indica el genitivo “-us” de los vocablos de la cuarta declinación para que no se confundan con vocablos de la segunda declinación. En los demás casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.
Un detalle que puede llamar la atención: el dativo de áliquis, en este diccionario se escribe álicui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alícui, tomando “-cui” como bisílabo y no como monosílabo.
En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pronunciación característica del latín, como la propia de aquel idioma: “geométria” y “geometrīa”,
“democrátia” y “democratīa”, “theosóphia” y “theosophīa”, etc. Algún autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciación griega. Los más, al parecer, prefieren la pronunciación estilada en latín. Nótese que también en castellano hay varias voces de doble acentuación autorizada: “antinomia” y “antinomía”, “cardiaco” y “cardíaco”, “demoniaco” y
“demoníaco”, “simoniaco” y “simoníaco”, “utopia” y “utopía”, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortográficos son optativos. Responden a una finalidad
didáctica.
Letras iniciales
Por más que en latín esté difundida la costumbre de escribir con inicial mayúscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minúscula, en sintonía con la modalidad de los idiomas romances. Y así, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traducción de “pasteurizar”; cartesianismus (y no Cartesianismus) para “cartesianismo”; voltiana (y no Voltiana) mensura para “voltio”, etc.
Con inicial minúscula aparecen también escritos los nombres de sistemas filosóficos o literarios, como asimismo los de movimientos políticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latínitas, sexcentismus, gallicismus ...
Aparecen igualmente con inicial minúscula nombres de religiones y sus seguidores, como
también nombres de miembros de órdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o relígio islámica, islamíticus; anglicanismus o anglicanorum relígio; frater o sodalis franciscalis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...
Los ejemplos recién aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minúscula
no es taxativa.
En este diccionario la inicial mayúscula queda reservada para los nombres propios o los nombres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y así, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itálicus, a, um.
Género
En la mayoría de los sustantivos que tienen un género masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fácil
obtenerla de acuerdo a las normas morfológicas del latín. Ej:
alumnus, i m
vénditor, ōris m
alumna, ae f
vénditrix, īcis f
Tabla de las abreviaturas
abl
abrev
ac
adj
adv
Aeron
Agr
Anat
aprox
Arm
Arq
Astron
Autom
Biol
Bot
Cinem
coloq
Com
dat
Dep
dep
Der
Der Can
despect
dim
Econ
Electr
Electrón
Esgr
etc.
excl
f
fpl
fig
F. C.
Filol
Filos
Fís
Fisiol
fm
Fonét
ablativo
abreviatura
acusativo
adjetivo
adverbio
Aeronáutica
Agricultura
Anatomía
aproximadamente
Armamento
Arquitectura
Astronomía
Automovilismo
Biología
Botánica
Cinematografía
coloquial
Comercio
dativo
Deportes
deponente
Derecho
Derecho Canónico
despectivo
diminutivo
Economía
Electricidad
Electrónica
Esgrima
etcétera
exclamativo
femenino
femenino plural
figurado
Ferrocarril
Filología
Filosofía
Física
Fisiología
femenino y masculino
Fonética
Fotogr
gen
Geol
Geom
Gram
hab
Heráld
Impr
indecl
indic
inf
Inform
intr
Ling
Liturg
Lóg
m
Mar
Mec
Med
mf
Mil
mn
mpl
Mús
n
npl
nom
Opt
Pat
pl
poét
Pol
por ej
por ext
pp
prop
Psicol
Quím
Radio
Radiotecn
Fotografía
genitivo
Geología
Geometría
Gramática
habitante/s
Heráldica
Imprenta
indeclinable
indicativo
infinitivo
Informática
verbo intransitivo
Lingüística
Liturgia
Lógica
masculino
Marina
Mecánica
Medicina
masculino y femenino
Milicia
masculino y neutro
masculino plural
Música
neutro
neutro plural
nominativo
Optica
Patología
plural
poético
Política
por ejemplo
por extensión
participio pretérito
proposición
Psicología
Química
Radio
Radiotecnia
Rel
Ret
Sin
sinc
sing
sobrent
subj
sust
Teat
Tecnol
Telec
Teol
tr
TV
v.
v. gr.
Zool
Religión
Retórica
sinónimo/s
sincopado
singular
sobrentendido
subjuntivo
sustantivo
Teatro
Tecnología
Telecomunicación
Teología
verbo transitivo
Televisión
véase
verbi gratia, por ejemplo
Zoología
A
abacería: condimentária, ae f. Sin: taberna
condimentária.
abanico: flabellum, i n. Sin: flabéllulum.
Uso: - plegadizo, plicátile vel plicábile flabellum; agitar el -, v. abanicar.
abacía: abbátia sive abbatīa, ae f.
abaniquero: (el que hace abanicos) flabellorum ópifex (-fĭcis m) vel ártifex (-fĭcis m) //
(el que los vende) flabellorum ínstitor vel
vénditor (-oris m). Sin: flabellorum propōla.
abacial: abbatialis, e.
ábaco: (tabla o cuadro para el cómputo) ábacos, i m. Sin: tábula calculatória // (Arq, parte
superior en forma de tablero que corona el
capitel) ábacos.
ab antiquo: antíquitus. Sin: ex antiquitate; ex
omni antiquitate.
abad: abba vel abbas, ātis m. Sin: coenobiarcha. Uso: nombrar a uno -, abbatem áliquem
dícere.
abasía: abasīa, ae f. Sin: ambulandi impoténtia vel difficultas.
abastecimiento: supplementum, i n. Sin:
suppeditátio. Uso: - de cosas, de mercaderías, rerum supplementum; mércium suppeditátio; res vel merces in supplementum; - de
víveres, commeatus, us m ; cuidar del - general, rerum ómnium commeatum comparare vel providere; proveer al - del ejército,
commeatum exercítui providere; impedirlo,
exércitum commeatu interclúdere.
abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo)
régulus, i m. Sin: tróchilus.
abadengo: tierras abadengas, bienes abadengos, privilegiária posséssio (-onis f).
abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antístita; sacrarum vírginum antístita vel moderatrix.
abadía: (monasterio) abbatīa, ae f. Sin: coenóbium; monachorum coenóbium vel domus
// (dignidad) abbatis munus (-nĕris n) vel
dígnitas (-atis f) // (casa parroquial) cúria, ae
f.
abat-jour: umbráculum (-i n) lámpadis. Sin:
lampas umbráculo instructa.
abajo: ¡- el rey!, rex péreat vel moriatur!; ¡la república!, res pública finem hábeat!
abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e.
abdicar: se abdicare. Sin: múnere se abdicare.
abecé: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos
de una ciencia o escuela) elementa, orum
npl. Sin: prima elementa; inítia, orum. Uso:
aprender el -, prima elementa díscere; enseñar el - a alguien, áliquem elementa docere;
no sé el -, pénitus rudis sum.
abalear, v. fusilar, tirotear.
abanicar: ventiliare flabellum vel flabéllulum; - a alguien, véntulum flabello movere
vel fácere álicui // abanicarse, ventum vel
véntulum sibi movere flabello.
19
abecedario
abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin:
abecedárium // (serie de las letras de un
idioma) litterarum ordo (-dĭnis m). Sin: lítterae, arum fpl // (cartel con las letras del alfabeto) tábula (-ae f) elementária. Sin:
litterarum tabella vel tábula; tabella abecedária // (libro con las letras del -) litterarum vel
abecedárius libellus // (lista en orden alfabético) index (-dĭcis m) in lítteras digestus. Sin:
index litterarum órdine dispósitus.
de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profundidad) profundum, i n. Uso: - del mar, del
océano, maris, océani profundum // (diferencia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus,
us m. Uso: - entre las áreas del llamado
Norte desarrollado y las del Sur en vías de
desarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis septentrionalis progressi atque australis adhuc
progredientis.
abjuración: abiurátio, onis f.
abedul: betulla, ae f.
abjurar: abiurare (áliquid).
abeja: - domésticas, cícures apes, cicúrium
ápium vel apum fpl.
ablación: ablátio, onis f.
abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, ŏpis f.
ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus
(-us m).
abejero: apiárius, ii m.
ablefaria: ablephária, ae f. Sin: palpebrarum
defectus (-us m) vel deféctio (-onis f).
aberración: (error) error, oris m. Sin: erratum // (extravío, extravagancia) delirátio,
onis f.
abléfaro: pálpebris carens.
abeto: ábies, ĕtis f. Uso: de -, abietárius, a,
um; el que trabaja la madera de -, abietárius,
ii m.
ablepsia: (oscurecimiento de la vista) oculorum calīgo (-gĭnis f) // (pérdida de la vista)
cáecitas, atis f.
abigeato: abigeatus, us m. Sin: abáctio; furtum gregis.
abnegación: (sacrificio que uno hace de su
voluntad o de sus intereses en servicio de
Dios o del prójimo; dedicación) devótio, onis
f. Sin: devovendi se stúdium // (renunciamiento) abstinéntia, ae f. Sin: abnegátio sui;
se abnegandi stúdium // (desinterés, altruismo)
sui derelíctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui
cómmodi stúdium; sui ( vel suae utilitatis) neglegéntia.
abiogénesis: abiogénesis, is f. Sin: nativa vel
naturalis generátio; generátio nullo a parente
profecta; a nullo vivente orta procreátio.
abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cípitis
n); praecipítium, ii n ( en pl praecipítia, ium);
praerupta, orum npl; vorāgo (-gĭnis f); locus
praeceps vel praeruptus; gurges (-gĭtis m).
Uso: fig, arrojar a alguien a un -, áliquem in
praeceps iácere; caer, precipitar en un -, in
praeceps deferri; in praecipítium delābi; conducir, empujar a alguien a un -, áliquem in
praeceps ágere vel deferre; estar al borde de
un -, in praecípiti stare // (resquebrajadura
abnegado: adj ábstinens, entis. Sin: aliorum,
non sui cómmodi studiosus; non mercede
animatus, ductus, impulsus.
abocado: vino -, vinum lene, molle, suave.
abogacía: advocátio, onis f. Sin: forense
20
abrebotellas
munus (-nĕris n).
// (acercarse una embarcación a otra, de intento) harpagones vel férreas manus in
navem inícere // (fig, acercarse a uno para
hablarle o tratar con él un asunto) álicui occúrrere. Sin: áliquem adire, convenire, cóngredi // (emprender o plantear un asunto
difícil) rem vel causam attíngere. Sin: rem
tractandam suscípere.
abogada: advocata, ae f. Sin: patrona; causae
patrona; causarum actrix (-icis f).
abogado: advocatus, i m. Sin: iuris consultus; causae patronus; causae vel causarum
actor; actor; causídicus. Uso: - civil, civilis
controvérsiae actor; - consistorial, advocatus
sacri Consistórii; - criminal, causae criminalis actor; - defensor, defensor; - del diablo, v.
promotor de la fe; - del Estado, advocatus
fidei; - de la paz y la justicia, advocatus pacis
atque iustítiae; - de oficio, advocatus officialis; - de pobres, advocatus plebis.
aborígenes : aborígines, um mpl.
abort (Inform) : interrúmpere (processum vel
programma) // sust interrúptio, onis f.
abortar: abortare. Sin: abortum fácere.
abolicionismo: motus (-us m) abolitórius.
abortista: adj abórtui favens. Uso: cultura -,
cultura quae abórtui favet // sust abortūs fautor (-oris m).
abolicionista: adj abolitórius, a, um. Sin: ad
motum abolitórium pértinens. Uso: movimiento -, motus abolitórius // sust abolitionis
fautor vel propugnator, oris m.
abortivo: adj abortivus, a, um // sust
abortivum, i n.
abolir: - el gobierno monárquico, régiam potestatem dissólvere.
abominación: abominátio, onis f.
aborto: abortus, us m. Sin: abórtio, onis f.
Uso: - eugenésico, abortus eugenéticus; provocado, abortus procuratus; - terapéutico, abortus curationis causā factus; hacer un
-, abortum fácere; provocar un -, abortum
evocare vel procurare; abortioni óperam dare.
abono: (acción y efecto de abonar) laetaminátio, onis f // (sustancia con que se abona)
laetamen, mĭnis n.
abotonadura: (acción de abotonar) v. abotonar // (botonadura, juego de botones) v. botonadura.
abordable: adíbilis, e.
abotonar: botonare. Sin: astríngere; néctere;
glóbulis (vestem) astríngere, constríngere,
néctere, conéctere, subnéctere, coërcere.
abominable: abominábilis, e.
abordaje: (acción de atracar el barco a un
desembarcadero o muelle) appulsus, us m //
(acción de tocar una embarcación a otra, de
intento) harpagonum iniéctio (-onis f). Sin:
in navem incúrsio (-onis f), incursus vel concursus (-us m). Uso: entrar, saltar al -, in
navem transcéndere.
abrasivo: abrasivus, a, um.
abrazadera: (aro o sortija de metal, que
sirve para asegurar alguna cosa) ánulus, i m.
Sin: círculus.
abordar: (arribar, atracar una nave) appéllere
abrebotellas: extráculum, i n.
21
abrelatas
abrelatas: apérculum, i n. Sin: apérculum
pýxidum; (instrumentum vasculorum vel
capsellarum) apertivum.
natrum; máchina uncinandis chartis.
abrevadero: aquátio, onis f. Sin: aquárium.
abrochamiento: fibulátio, onis f.
abreviación: breviátio vel abbreviátio, onis f.
Sin: compéndium. Uso: - de una sílaba, sýllabae corréptio.
abrochar: (cerrar o unir con broche o broches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
fíbulā vel fíbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glóbulis astríngere, constríngere,
conéctere; v. abotonar.
abrochadura, v. abrochamiento.
abreviado: compendiárius, a, um.
abreviador: adj compendiárius, a, um // sust
breviator vel abbreviator, oris m.
abrogación: abrogátio, onis f. Sin: abolítio.
abrogador, v. abrogatorio.
abreviar: breviare vel abbreviare. Sin: perstríngere; compéndio uti.
abrogar: abrogare; v. anular, rescindir.
abreviatura: (compendio o resumen) compéndium, ii n // (representación de una palabra por medio de una o varias de sus letras)
abbreviatura, ae f. Sin: signum compendiosum; nota compendiária; simplem nota; lítterae stenográphicae fpl. Uso: escribir
empleando abreviaturas, notis scríbere; notis
verba excípere.
abrogatorio: abrogatórius, a, um.
abrojo: tríbulus, i m.
absceso: abscessus, us m. Sin: apostēma, ătis
n vel apostēma, ae f; suppurátio. Uso: abscesos, suppurántia, ium npl; suppurata, orum npl.
absentismo: offícii neglegéntia. Sin: múneris
neglegéntia vel infrequéntia (-ae f).
abridor: (cápsulae) rescissórium vel scissórium, ii n.
ábsida o ábside: Arq absis vel apsis, īdis (ac
-īda) f. Sin: absīda, ae f.
abrigo: epitógium, ii n. Sin: lacerna; superindumentum; amículum; súpparum, síparum, sípharum; súpparus, sípharus //
(manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer,
palla; - de piel, mastrūca vel mastrūga ; mantum pellícium // (lugar para resguardar de la
lluvia, el viento, etc.) cásula. Uso: - en la
montaña, cásula montana.
absolución: absolútio, onis f. Uso: - sacramental, absolútio sacramentalis; recibir la sacramental, sacramentáliter absolvi.
absolutismo: absolutismus, i m. Sin: absoluta potestas.
abril: mensis Aprilis; simplem Aprilis, is m.
absolutización: - de actitudes humanas, dominatus (-us m) humanarum voluntatum.
abrir: aperire. Uso: ¡abran los libros!, aperite libros!; evólvite libros!
absoluto: (independiente, ilimitado) absolutus, a, um // (que excluye toda relación) per
se aestimatus. Sin: simplex, plĭcis; próprius.
abrochadora: uncinatórium, ii n. Sin: unci-
22
abyección
Uso: velocidad -, pernícitas per se aestimata.
abstraído: in cogitatione defixus.
absolutorio: absolutórius, a, um.
abstruso: abdítior, ius.
abstemio: abstémius, a, um. Sin: vinum non
bibens; vinum recusans.
abulia: abulīa, ae f. Sin: voluntatis deféctio;
ánimi languor; consílii inópia.
abstención: absténtio, onis f. Sin: abstinéntia; recusátio. Uso: - del voto, suffrágii omíssio.
abúlico: abúlicus, a, um. Sin: infirmae voluntatis; iners, ertis.
abundancia: abundántia, ae f. Sin: cópia; affluéntia; afflúitas.
abstencionismo: absténtio (-onis f) recusatória.
aburguesamiento: ad médium cívium órdinem conformátio vel accommodátio (-onis f).
abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suffrágiis ferendis abstinere.
aburguesarse: ad médium cívium órdinem
se conformare vel accommodare.
abstinencia: (virtud que consiste en privarse
total o parcialmente de satisfacer los apetitos) continéntia, ae f. Sin: temperántia; moderátio // (privación de determinados
alimentos) abstinéntia, ae f.
abusar: abūti (áliqua re ad áliquid). Sin:
male (immódice, intemperate, immoderate)
uti áliqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel
potestate abuti; - del cargo para algo, público
múnere abuti ad áliquid; dejar alguien que
otro abuse de él, se abutendum álicui permíttere.
abstracción: abstráctio, onis f. Sin: seiúnctio; separátio. Uso: hecha - de tal cosa, re
postpósita, posthábita, omissa // (concepto
abstracto) abstráctum, i n. Sin: cogitátio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las de los filósofos, philosophorum cogitationes
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta.
abusivamente: abusive, immódice, intemperanter, iniuste, perverse (según los varios sentidos).
abusivo: non legítimus. Sin: iniustus, illícitus, iniúrius. Uso: acepción - de una palabra,
imprópria verbi significátio.
abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus,
sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione
seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e.
Uso: ciencias -, recónditae subtilioresque disciplinae; recónditae artes; concepto -, universalis nótio; nótio adumbrata; cuestión -,
infinita quáestio; en -, infinite; separatim cogitatione; ente -, quod est cogitábile tantum;
nociones -, recónditae subtilioresque notiones; nombre -, nomen abstractum vel incorporale.
abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, perversus, illícitus, non legítimus, immódicus
usus (según los varios sentidos). Uso: - consumístico, pravus consumendarum rerum
usus; - sexual, abusus sexualis; - de la libertad, licéntia; - de los placeres, libídinum intemperántia; - del vino, vini intemperántia.
abyección: (envilecimiento) ánimi abiéctio
(-onis f). Sin: ánimus abiectus. Uso: vivir
23
acabóse
en la -, turpiter vívere; in sórdibus vívere //
(condición de humildad o inferioridad)
humílitas, atis f.
acampada, v. acampar, campamento.
acampador, v. campista.
acabóse (el): esto es el -, res redit ad restim.
acampar: téndere. Sin: sedem ad tempus statúere; tentória constitúere vel pónere.
academia: (establecimiento de enseñanza
para ciertas carreras o profesiones) ludus, i
m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Ingenuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium
Academīa; - de esgrima, ludus gladiatórius //
(casa donde los académicos tienen sus reuniones) academīa, ae f . Sin: sedes // (sociedad de doctos) collégium, ii n. Sin: coetus;
socíetas; sodálitas; sodalítium; academīa; studiosorum collégium; doctorum coetus vel socíetas. Uso: - artística, academīa vel
sodalícium artium; sodálitas ártium studiosa;
- artístico-literaria, collégium incrementis
litterarum et ártium ; - científica, academīa
disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - literaria, collégium vel coetus sodálium litteratorum; sodalícium litterarum; sodálitas
litterarum studiosa; - Argentina de Letras,
Academīa Argentina lítteris fovendis; Real Española, Academīa Regalis Linguae Hispánicae provehendae; - de Ciencias Naturales,
Academīa Disciplinarum Naturalium; Pontificia - de las Ciencias, Pontificia Academīa
Scientiarum; Pontifícium doctrinis provehendis Collégium; Pontifícia doctrinis provehendis Socíetas; - de música, collégium
músicum; fundar una -, academīam institúere, constitúere, cóndere // (junta solemne)
sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissimus consessus; académicus coetus.
acampsia: acámpsia, ae f. Sin: membri rigor.
acanalado: (que tiene estrías) v. estriado.
acanaladura, v. estría.
acanalar: (hacer en algo una o varias estrías) v. estriar.
acantilado: rupīna, ae f. Sin: locus praeruptus et directus.
acantonamiento: copiarum státio (-onis f).
acantonar: copias in castra pónere.
acañonear, v. bombardear.
acaparar: coémere. Sin: pignerari, praestinare, praeoccupare; alicúius rei nimietate potiri // fig acapararse el favor de alguien,
praeoccupare grátiam alicúius; gratiam sibi
conciliare vel grátiam inire ab áliquo, apud
áliquem, ad áliquem; acapararse el favor del
pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
apud plebem; acapararse todos los votos,
ómnium suffrágia ad se rápere.
acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanárius; coëmptor; turpis rerum congestor.
académicamente: scholástico vel academicorum more.
acaramelado: (bañado de caramelo) crustatus, a, um. Sin: liquefacto sáccharo crustatus;
sáccharo contectus vel condītus // fig mellītus, a, um. Sin: mellífluus; mollis, e.
académico: académicus, i m. Sin: sodalis
collégii; academīae sodalis; sodalis académicus.
acallar: - una controversia, controvérsiam
compónere.
acaramelar: liquefacto sáccharo crustare.
24
accidentalmente
acardiotrofia: acardiotróphia sive -trophīa,
ae f. Sin: cordis extenuátio; cor extenuatum;
cor naturali vi carens.
acatólico: (adj y sust) acathólicus.
acariasis: acariasis, is f.
accesible: (que tiene acceso) accessíbilis, e.
Sin: adíbilis; intrábilis álicui // (de fácil acceso) accessu fácilis. Sin: fácilis áditu vel
pérvius álicui (tratándose de lugar); ad quem
fácilis est áditus (tratándose de persona) //
(inteligible) comprehensíbilis, e // (fácil de
entender) intellectu fácilis. Sin: ad intellegendum fácilis // (fácil de lograr) accessíbilis, e.
accesibilidad: accessibílitas, atis f.
acariciar: mulcere, demulcere, permulcere.
Uso: - voluptuosamente, palpare, palpari, attrectare, contrectare // (fig, tocar suavemente)
mulcere, permulcere (v. gr. ánimum, el
ánimo) ; blandiri (v. gr. áuribus, los oídos) //
(fig, pensar en alguna cosa con placer) fovere (v. gr. spem, una esperanza).
ácaro: ácarus, i m. Uso: los - de la roña, scabiei ácarus.
acartonado, v. apergaminado.
acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: áditus,
ingressus, intróitus, us m // (entrada al trato
o comunicación con uno) admíssio, onis f //
(arrebato, exaltación) ímpetus, us m (v.gr.
ímpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometimiento de una enfermedad) accéssio, onis f
(v.gr., accéssio morbi). Sin: ímpetus, aestus,
us m; vehementia // tiempo de -, v. access
time.
acatafasia: acataphásia sive -phasīa, ae f.
Sin: sermonis perturbátio.
accesorio: adiunctus, a, um. Sin: secundárius; minor; parvus.
acatalepsia: acatalépsia sive -lepsīa, ae f.
Sin: nulla cognoscendi fírmitas; cognitionum
ómnium dubitátio.
accesorios: armamenta (-orum npl) additícia.
acarrear: curru véhere.
acarpo: acarpus, a, um. Sin: frúctibus carens;
stérilis.
access time (Inform), tiempo de acceso: tempus (-poris n) accessūs; quantisper ad discum
adītur.
acataléptico: acatalépticus, a, um. Sin: incrédulus; de rebus vel cognitiónibus ómnibus
dúbitans.
accidentado: (escabroso, abrupto) iníquus,
a, um. Sin: praeruptus // (víctima de un accidente) membris captus vel correptus.
acataposis: acatáposis, -is f. Sin: (imposibilidad de deglutir) nulla glut(t)iendi facultas;
(dificultad de deglutir) glutiendi difficultas.
accidental: (no esencial) accidentalis, e. Sin:
secundárius // (casual) fortuītus, a, um. Sin:
casualis, e; qui (quae, quod) casu fit.
acatarrado, v. catarro.
accidentalidad: casus, us m.
acatarrar: catharrum concitare. Sin: destillationem excitare; pituītam ciēre, conciēre; v.
catarro.
accidentalmente: accidentáliter. Sin: casu;
casuáliter; fortuīto
25
accidente
accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin:
fortuītus vel necopinatus casus // (desgracia)
calámitas, atis f. Sin: malum; infortúnium;
casus; adversus (acerbus, miserábilis) casus.
Uso: - automovilístico, casus vehicularis vel
autocinéticus; calámitas vehiculária vel autocinética; - ferroviario, calámitas ferriviária;
casus ferriviárius; - de gas, calámitas gasalis;
- de trabajo, adversus casus in ópere; vulnus
(fortuītus) in ópere vel in ópera; - de tránsito,
de circulación, de carretera, casus viárius; sinister casus viárius; calámitas viária vel vehiculária // (privación repentina de sentido, de
movimiento) v. síncope // Gram áccidens,
entis n. Uso: - gramatical, áccidens grammaticale. Sin: definítio flexionalis // Filos, Teol
áccidens, entis n.
acechar: explorare. Sin: observare; intr speculari. Uso: acechar, observar con disimulo,
dissimulanter vel tecte speculari, observare,
explorare, scrutari.
acedera: rumex, mĭcis mf.
acederilla: óxalis, lĭdis (ac -lĭda) f.
acéfalo: (sin cabeza) acéphalus, a, um. Sin:
cápite carens vel destitutus // (sin jefe) moderatore carens // (sin una autoridad suprema)
supremo moderatore carens.
aceitar: óleo úngere vel perúngere. Sin: óleo
lubricare, perfúndere, subígere.
aceite: óleum, i n. Uso: - combustible, óleum
ad comburendum aptum; óleum ad exardescendum fácile; - diesel, óleum diselianum; mineral, óleum metállicum; - vegetal, óleum
hérbidum; óleum vegetábile; óleum e semínibus extractum; - de hígado de bacalao,
óleum hepáticum; - de oliva, óleum ex olivis
pressum; echar - al fuego, óleum flammae
vel igni adícere.
acción: actio, onis f. Sin: actus, us m; ópera;
factum. Uso: - católica, áctio cathólica; - clarividente, áctio próvida; - militar, áctio militaris; - políticas, actiones políticae; proletaria, áctio proletaria; - recíproca, áctio
recíproca; - social cristiana, socialis áctio
christiana; - violentas, actiones violentae; de conjunto, communis ópera; ómnium
ópera; communis ómnium ópera; hombre de
-, actor rerum // (Com, título) actio, onis f.
Sin: charta actionária; títulus; sýngrapha;
sýngrapha pecúniae. Uso: - bancaria, collocatae pecúniae sýngrapha; títulus collocatae
pecúniae; - hipotecaria, hypothecária áctio;
áctio pigneratícia; adquirir acciones de una
sociedad, societatis sýngraphas émere.
aceitera: (alcuza) vas (vasis n) oleárium.
Sin: vas ólei; ólei ampulla; ampulla oleária;
lécythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vinagreras) ólei acetique ampullae.
aceituna: oliva, ae f.
accionariado: sócii (-orum mpl) pecuníarii
óperis.
aceleración: accelerátio, onis f. Sin: festinátio; properátio; motus citátior. Uso: períodos
de -, aetates quibus res accelerantur.
accionista: actionárius, ii m. Sin: actionis
possessor; actionum consors vel detentor;
párticeps negótii; sócius pecuniárius; collocatae pecúniae sýngraphae vel syngrapharum
dóminus.
acelerador: Autom acceleratórium, ii n. Sin:
incitatórium; acceleratrum; pedale accelerationis; pedale motórium; pedale adminículum. Uso: apretar el -, acceleratórium
prémere.
acebo: ilex, ílicis f.
acelerar: accelerare.
26
acertijo
acelga: beta, ae f.
acepilladora: máchina (-ae f) runcinatória.
acento: (mayor intensidad con que se pronuncia determinada sílaba de una palabra, tónico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; inténtio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - intensivo, accentus intentivus, intensivus,
dynámicus; - prosódico, - tónico, accentus;
accentus tónicus; vocis accentus; vocábuli
accentus // (pronunciación particular) sonus,
i m // (entonación especial) vox, vocis f. Uso:
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox
miserábilis vel flébilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulación de la voz) modulátio,
onis f. Sin: moderamentum vocis; voculátio.
Uso: - melódico, músicum modulamen; - métrico, accentus métricus; - rítmico, accentus
rhýthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accentūs nota; accentūs index ; nota vocis. Uso: - escrito u ortográfico, accentus orthográphicus vel
orthógraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner
el - sobre ..., accentum pónere in + abl.
acepillar: (alisar con cepillo la madera o los
metales) runcinare. Sin: rúncinā abrádere vel
polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de
certa, esparto, etc.) penículo mundare vel fricare. Uso: - un vestido, penículo vestem detergēre, excútere, mundare.
aceptación: acceptátio, onis f. Sin: accéptio;
admíssio; probátio. Uso: simple -, acceptátio
pura.
aceptador: acceptator, oris m.
acequia: rívulus, i m. Sin: canalícula; canalículus.
acera: crepīdo, dĭnis f. Sin: viae vel sémitae
crepīdo; fáscia gradíbilis. Uso: poner aceras,
marginare vias.
acercarse: approximare intr. Sin: prope, propius, próxime accédere ad … // fig applicare
se vel ánimum ad …. Uso: - más al pueblo
(para comprenderlo y ayudarlo …), se própius ad multitudinem applicare.
acentuación: enuntiandi sonus (-i m). Sin:
inténtio vocis; accentus, us m. Uso: reglas
de -, prosódia sive prosodīa // fig commendátio; momentum álicui rei tributum.
acerería: chálybis officina (-ae f) vel fornax
(-acis f). Sin: officina chalybéia ; ergastérium
chálybi efficiendo.
acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a,
- um). Sin: accentu ictus; accentuatus.
acería, v. acerería.
acentuar: (dar acento prosódico a las palabras) acúere. Uso: - una sílaba, sýllabam
acúere vel efferre; hay que - la penúltima sílaba, paenúltima sýllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortográfico) accentu sýllabam distínguere; sýllabae notam appónere //
fig áliquid in lúmine pónere; álicui rei vim
áddere.
acero: chalybéia, ae f Sin: chalybs, ўbis m.
Uso: de -, chalybéius // fig fortíssimus, a, um.
acerola: tuber, ĕris n.
acertijo: (enigma o adivinanza que se propone como pasatiempo) aenigma, ătis n //
(cosa o afirmación muy problemática) res
ambigua vel obscura. Sin: quáestio ambigua.
Uso: resolver un -, aenigma sólvere.
acepción: sensus, us m. Sin: significátio;
verbi significátio; nóminis vis (ac vim, abl
vi; pl vires -ium f).
27
acetato
acetato: acetatum, i n.
arsénico, ácidum arsenici; - bórico, ácidum
bóricum; - carbónico, ácidum carbónicum; cianhídrico, ácidum hydrocyánicum; - clorhídrico, ácidum hydroclóricum; - desoxirribonucleico, ácidum disoxyribonucléinicum;
- fénico o carbólico, v. fenol; - lisérgico, ácidum lysérgicum; - muriático, ácidum salis
vel muriáticum; - nítrico, ácidum nítricum vel
nitri; argentum nítricum; - oxálico o sacárico,
ácidum oxálicum vel sácchari; - salicílico,
ácidum salicýlicum; - sulfúrico, ácidum
sulp(h)úricum vel sulp(h)urosum; - tartárico, ácidum tartáricum vel tartarale.
acetileno: acetilene, is n. Sin: gásium acetilénicum.
acetilsalicílico (ácido): ácidum (-i n) acetylsalicýlicum.
acetona: acetonum, i n. Sin: acetónium; acetona; acēto, onis m.
acetre: (h)ámula, ae f. Sin: lustralis aquae sítula; lústricae aquae sitella; aquae benedictae
sítula vel sitella, aquae lustralis (h)ámula.
acimut: azimutum, i n.
achaque: (indisposición) valetúdinis incómmodum (-i n). Sin: valetudo incómmoda //
(enfermedad generalmente leve) invaletudo,
dĭnis f. Sin: adversae vel infirmae valetúdinis
incómmodum. Uso: los - de la vejez, senectutis incómmoda (-orum npl) vel molestiae (arum fpl).
acimutal: azimutalis, e.
acinesia: acinésia sive -nesīa, ae f; acínesis, is
f. Sin: musculorum immobílitas.
acinético: ad acínesin (ad acinésiam sive acinesīam) pértinens.
achicador: Mar sentináculum, i n // (el que
achica el agua en la sentina; el que saca el
agua de las zanjas o subterráneos de las
minas) sentinator, oris m.
aclamar: (dar voces la multitud en honor de
alguien) acclamare álicui // (conferir por voz
común algún cargo u honor) salutare vel consalutare áliquem (v. gr., ducem, por jefe).
achicar: (extraer el agua de una embarcación, dique, etc.) sentinare.
aclimatación: acclimatizátio, onis f. Sin:
caeli vel loci assuetudo; caelo vel loco assuetudo.
achicoria: cichórium, ii n. Sin: cichorēum.
Uso: - silvestre, indívia; íntibum vel íntubum; íntibus vel íntubus m f.
aclimatado: caeli solique naturae assuetus.
aciano: cýanus, i m.
acianoblepsia: acyanoblépsia sive -blepsīa,
ae f.
aclimatar: caelo vel loco assuefácere // aclimatarse, caelo vel loco assuefíeri; solo caeloque
assuéscere; caeli solique naturae assuéscere; ad
caeli solique naturam assuéscere.
acidez: acor, ōris m. Sin: acíditas.
aclimatizador, v. acondicionador.
ácido: adj ácidus, a, um // sust ácidum, i n.
Uso: - acético, ácidum acéticum; - agarícico,
v. agricina ; - amínico, ácidum amínicum; -
acloropsia: achlorópsia sive -ropsīa, ae f.
Sin: víridis coloris cáecitas.
28
acordeón
acmé: morbi discrimen (-mĭnis n). Sin:
(morbi) crisis , apex, culmen; máxima morbi
vis // fig apex, ápicis m. Sin: culmen; summus apex ; summum culmen.
áliquo).
acompañamiento: comitatus, us m // Mús
músicus succentus (-us m). Sin: cóncinens
(cómitans, sociata) música. Uso: bailar con musical, ad artis músicae concentum saltare.
acne o acné: ac(h)ne, es f.
acogida: accéptio, onis f. Sin: admíssio. Uso:
- del otro, alterīus accéptio.
acomplejado: sibi diffīdens.
acondicionado: temperatus, a, um.
acolchado: adj tomento gossýpino fartus
(-a, -um). Sin: coactis gossýpinis obductus //
sust cúlcita, ae f. Sin: cúlcita plúmea; strágulum fartum.
acondicionador: - de aire, instrumentum
áëri temperando. Sin: instrumentum áëris
temperandi.
acolchar: tomento gossýpino farcire. Sin:
coactis gossýpinis obdúcere.
aconfesional: constitutae religionis expers
(-ertis).
acolchonar, v. acolchar.
acopio, v. montón.
acolia o acolía: achólia, ae f. Sin: nulla secernendae bilis facultas (supresión de la secreción biliar); secernendae bilis difficultas,
deminútio vel imminútio (disminución de la
secreción biliar).
acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxiliaris vel supplementárius.
acoplamiento: copulátio, onis f. Sin:
coniúnctio; consociátio; iunctura. Uso: - en
el espacio, copulátio extra-atmospháerica.
acolitado: acolythatus, us m.
acoplar: copulare. Sin: coniúngere; consociare.
acólito: (monaguillo) v. esta voz // (clérigo;
ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acompañar y servir en el altar al sacerdote) acólythus vel acólitus, i m. Sin: acolūthus vel
acolūtus, i m.
acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: cataphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
(navis). Sin: navis loricata, cataphracta, aerata, ferrata.
acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provocator.
acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis,
brátteis) contégere.
acomodable: accommodábilis, e.
acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire.
Sin: convenire, congrúere, concordare cum
áliquo.
acomodación: accommodátio, onis f.
acomodador: (persona que designa los
asientos) designator vel dissignator, oris m.
acorde: Mús accordum, i n. Sin: concentus.
acompañado: comitatus, a, um (por alguien,
acordeón: accórdeon, ei n. Sin: phys(h)ar-
29
acosar
mónice, es f; physharmónicum instrumentum
vel órganum; órganum didúctile; harmónica
didúctilis. Uso: - de boca, v. armónica.
acrobático: acrobáticus, a, um. Sin: ad funámbulum (vel ad funámbulos) áttinens.
acrobatismo: funambulorum ars, disciplina,
spectáculum.
acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere áliquem. Sin: insectari, adoriri, prémere áliquem; instare álicui ut + subj.
acrocéfalo: acrocéphalus, a, um.
acoso: oppugnátio, onis f. Sin: aggréssio;
irrúptio; incursus, us m.
acrofobia: acrophóbia sive -phobīa, ae f.
acromasia: achromásia, ae f. Sin: colorum
deféctio vel defectus.
acostarse: cubare. Sin: ir a -, cúbitum ire.
acostumbrado: fuera de lo -, praeter sólita;
más de lo -, plus sólito; ultra sólitum; según
lo -, more sólito.
acromático: achromáticus, a, um. Sin: íridis
colóribus carens.
acromatismo: achromatismus, i m; v. acromasia.
acotación, v. nota.
acotiledóneas, v. criptógama.
acromatopsia: achromatópsia sive -topsīa,
ae f; v. daltonismo.
acrasia: acrásia, ae f. Sin: córporis elementorum discrepántia.
acrómico: coloris expers vel carens.
acreditado: (que tiene crédito o reputación)
fide dignus. Sin: auctoritatem consecutus //
(autorizado oficialmente) públice missus.
acromio o acromion: acrómium, ii n. Sin:
acromos vel acromus.
acrónfalo: acrómphalos vel acrómphalus, i
m. Sin: summa umbilīci pars.
acreditar: grátiam auctoritatemque álicui tribúere // Com acceptum ferre vel referre álicui. Sin: in acceptum referre álicui.
acróstico: adj acróstichus, a, um // sust
acróstichis, ĭdis f. Sin: carmen acróstichum.
acreedor: créditor, oris (pecuniosus) m. Uso:
- hipotecario, créditor hypothecárius; pigneratícius créditor.
acrotera, acrótera o acroteria: acrotéria,
orum npl.
acribia: exquisita diligéntia.
acroterio: acrotérium, ii n.
acrílico: vitrum pléxicum vel pléxile.
acta: acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl; lítterae, arum fpl; perscripta acta; perscríptio.
Uso: actas de entrega o devolución, perscriptiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tábulae nuptiales; consignar en -,
áliquid tábulis conscríbere; áliquid lítteris
consignare; áliquid in tábulis consignare,
acrobacia: funámbuli ludus (-i m) vel exercitátio (-onis f) // fig res perdiffícilis.
acróbata: petaurista vel petauristes, ae m.
Sin: funámbulus; petauristárius.
30
actor
actividad: actívitas, atis f. Sin: áctio; ópera;
indústria; návitas; opus. Uso: - apostólica,
ópera vel indústria apostólica; opus apostólicum; - científica, ópera doctrinalis; agitátio
studiorum; - comercial, mercatura; actividades cotidianas, óperae cotidianae; - económica, áctio oeconómica; - educativa,
institutória rátio; - humana, humana návitas;
- individual, áctio unīus cuiusvis; - industrial,
res technicorum vel fabriles; - intelectual,
mentis ópera ac labor; - nacional, labor nationis suae; - productiva, opus fructuosum; pública, ópera pública; - social, ópera vel návitas socialis; - voluntaria, voluntária ópera;
- del espíritu, mentis agitátio; - de los sindicatos, návitas collegiorum opíficum.
conscríbere, referre, perscríbere; áliquid in
tábulas consignare …; firmar el -, acta obsignare vel subscríbere; redactar el -, acta scríbere.
actínico: actínicus, a, um.
actinio: actínium, ii n.
actinografía: actinográphia sive -graphīa, ae
f.
actinógrafo: actinógraphum, i n.
actinograma: (Fís, registro obtenido con el
actinógrafo) actinogramma, ătis n // Med, v.
radiografía.
actinología: actinológia sive -logīa, ae f.
activismo: activismus, i m. Sin: nímia indústria vel návitas.
actinomancia: actinomántia sive -mantīa, ae
f.
activista: activista, ae m; activístria, ae f. Sin:
homo vel múlier actuósior.
actinometría: actinométria sive -metrīa, ae f.
activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filosofía -, philosóphia activa; principio activo,
princípium activum // Ling activus, a, um.
Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
(diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
um. Sin: sollers, ertis; ímpiger, gra, grum; indústrius; navus; assíduus. Uso: - en escribir,
scribendo ímpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indústriae // Econ accéptum,
i n.
actinométrico: actinométricus, a, um. Sin:
ad actinométriam spectans (concerniente a la
actinometría); ad actinómetrum pértinens
(relativo al actinómetro).
actinómetro: actinómetrum, i n.
actitud: (disposición de ánimo manifestada
exteriormente) agendi rátio (-onis f). Sin: se
gerendi modus // (disposicón psíquica) hábitus, us m. Sin: status; voluntas; propósitum;
mens; ánimus; affectus; afféctio; disposítio.
Uso: - hostil, afféctio simultatis; - moral, hábitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral,
pastoralis agendi rátio; asumir una -, hábitum assúmere.
acto: actus, us m. Sin: actum; áctio. Uso: académico, áctio académica; - conyugal, coniugalis actus (-us m); coniúgii actus; actus
cóniugum; coniugale commércium; amplexus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
- inmoral, dédecus; turpitudo; - oficial, actus
officialis; - público, actus públicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rédimens; - reflejo,
actus qui non voluntate nostra fit.
activación: excitátio, onis f. Sin: impulsus,
us m.
actor: actor, oris m. Sin: ártifex, fĭcis m. Uso:
31
actora
- cinematográfico, actor cinematográphicus;
- cómico, comoedus; actor cómicus; mimus;
comoediarum actor; primer -, actor primarum
pártium; qui agit primas partes (fig priores
partes); - trágico, tragoedus; actor trágicus; de pantomima, de varietés, lúdius; - de primera, praeclarus scaenárius ártifex; - de teatro, actor vel ártifex scáenicus; hístrio
scáenicus // (que demanda en juicio) petītor,
oris m. Sin: actor.
tes accommodátio.
actualizado: ad hodiernas disciplinas
instructus. Sin: disciplinis hodiernis
instructus.
actualizar: áliquid renovare. Sin: ad diem
adaequare; ad praesens tempus aptare; ad
praeséntia vel ad témpora accommodare; ad
praesens tempus revocare vel referre // actualizarse (culturalmente) hodiernis vel recentióribus doctrinis mentem instrúere. Sin: ad
hodiernas vel recentiores doctrinas mentem
omnino conformare; ad hodiernas disciplinas se omnino instrúere vel conformare.
actora: petītrix, icis f.
actriz: actrix, icis f. Sin: ártifex scáenica;
mima. Uso: - cinematográfica, actrix cinematográphica.
actualmente: actuáliter. Sin: hoc témpore;
praesenti témpore; hodiernis tempóribus; in
praesenti; in praeséntia; in praesens; nunc,
hodie.
actuación: efféctio, onis f. Sin: exsecútio;
áctio. Uso: - práctica, áctio et usus.
actual: actualis, e. Sin: hodiernus; praesens;
nostrae aetatis; praesentis témporis; actu exsistens vel vigens; qui, quae, quod nunc est;
ad praesens tempus spectans; ad praeséntia
pértinens. Uso: tiempo -, tempus hodiernum.
actuar: perfícere; effícere.
acuarela: aquarellum, i n. Sin: hidatográphia
sive hidatographīa; tabella vel pictura aquária; imago ex aquato colore; tábula vel imago
aquatis colóribus picta.
actualidad: actuálitas, atis f. Sin: praesens
res vel tempus; praeséntia, orum npl; hoc
tempus; huius témporis; nostra aetas; nostra
témpora. Uso: cuestión de -, quaestio ad praesens tempus máxime áttinens; la constante de un escrito, etiamnunc alicúius scripti vis et
auctóritas; en la -, hodiernis tempóribus; ser
de -, cádere in tempus nostrum; ad praeséntia
referri vel pertinere.
acuático: aquáticus, a, um. Sin: aquátilis, e.
acuchillar: cultro percútere áliquem.
acueducto: aquae ductus vel aquaeductus, us
m. Sin: aquaedúctio.
acuerdo: consensus, us m. Sin: consénsio;
conspirátio; concordia; foedus (-dĕris n).
Uso: - adicional, foedus vel pactum additícium; - bilaterales, stipulationes inter duas
partes contractae; - internacional, mútua nationum consénsio, conspirátio, concórdia.
actualización: renovátio, onis f. Sin: accommodátio; ad diem adaequátio; conformátio
nostro témpori vel nostrae aetati; accommodátio ad praeséntia vel ad témpora. Uso: cultural, hodiernae doctrinae comparátio; recentioris doctrinae comparátio; - en la enseñanza, institútio ad hodiernam doctrinam
conformata; - de la vida religiosa, religiosae
vitae (vel disciplinae) ad hodiernas necessita-
aculturación: alienae culturae assúmptio vel
indúctio (-onis f). Sin: alieni cultus humani
assúmptio vel indúctio.
32
adecuación
ad sonos pértinens; ad audiendos sonos áttinens; ad sonos accipiendos vel percipiendos
aptus. Uso: nervio -, auditionis nervus; nervus acústicus; tubo -, tubus acústicus; túbula
acústica.
acúmetro: acúmetron vel acúmetrum, i n.
Sin: métiens vim auditūs instrumentum.
acumulador Fís, Electr: adj cúmulans vel
accúmulans, antis // sust accumulatórium, ii
n. Sin: accumulatrum; accumulatórium eléctricum; instrumentum eléctridi cumulandae.
adagio: (proverbio) provérbium, ii n // Mús
lene; lente; pacate; tranquille.
acumular: stipare.
adamita: adj adamianus, a, um // sust adamita, ae m. Sin: adamianus, i m.
acuñador: adj cudens, entis. Sin: signans //
sust cusor, oris m. Sin: signator. Uso: - de
monedas, monetárius; officinator monetae;
monetae signator; signator monetárius //
Ling, - de neologismos, novator (-oris m) verborum. Sin: inventor (-oris m) verborum novorum.
adaptabilidad: adaptabílitas vel aptabílitas,
atis f.
adaptación: aptátio, onis f (ad + ac). Sin: accommodátio vel conformátio; congruéntia;
exaequátio. Uso: - biológica, biológica accommodátio; - radial, televisiva, cinematográfica, accommodátio radiophónica,
televisífica, cinematográphica; - sensorial,
sénsuum congruéntia; - social, socialis exaequátio.
acuñar: (imprimir o sellar por medio de
cuño y troquel una pieza de metal) cúdere.
Sin: (formā) signare // (fabricar o producir)
fácere. Sin: effícere; effíngere. Uso: - monedas, nummos cúdere // Ling, - vocablos,
verba fácere vel párere; - nuevos vocablos,
nova effícere vel effíngere vocábula; nova
verba párere.
adaptado: aptatus, a, um. Uso: - a las nuevas
exigencias, novis postulatis (vel indigéntiis)
aptatus.
acupuntura: acupunctura, ae f.
adaptarse: se conformare. Uso: - a formas
de pensamiento y vida, se ad cogitandi et vivendi formas conformare.
acusar: vocare áliquem in crimen. Uso: - a
alguien de corrupción, áliquem in crimen
corruptionis addúcere // ser acusado, venire
in crimen.
adder (Inform), sumador, órgano de adición:
additórium, ii n.
acusativo: accusativus, i m. Sin: casus accusativus. Uso: doble -, géminus accusativus.
address (Inform): (memory location) locus
(memóriae, in memória) // (net location,
URL) inscríptio (interretialis vel interneti) //
(e-mail) inscríptio (cursualis) electrónica //
(to select a memory selection) locum
(memóriae) elígere.
acusma: acusma, ătis n.
acústica: acústica, ae f. Sin: acústica disciplina, doctrina, sciéntia, rátio; sonóritas; euphónia sive euphonīa.
adecuación: aequátio, adaequátio, exaequátio, onis f. Sin: accommodátio.
acústico: acústicus, a, um. Sin: auditórius vel
sonorus; ad sonorum disciplinam spectans;
33
adecuar
adecuar: aequare, adaequare, exaequare.
Sin: accommodare.
lae dolor; glandularum dolores.
adenosis: adénosis, -is f. Sin: glandularum
morbus.
adelantarse, v. sobrepasar.
¡adelante!: (para ordenar o permitir que alguien entre) intra!
adenoso, v. glanduloso.
adenotomía: adenotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: glándulae vel glandularum séctio.
adelanto: (progreso) - profesional, próprii
múneris progressus (-us m). Sin: múneris
progressus, procéssio, proventus.
adenótomo: adenotómicus culter (-tri m).
Sin: adenotómicum instrumentum.
adelfa: rhododendros, i f; rhododendron, i n.
Sin: rhododaphne, es f.
adepto, ta: sectator vel assectator, oris m;
sectatrix, icis f. Sin: ássecla.
adenalgia: adenálgia sive -algīa, ae f. Sin:
glandularum dolores.
aderezo: (acción de aderezar) ornatus, us m.
Uso: - en el cuerpo y vestido, córporis vestiumque cultus.
adenenfrasia: ademphraxis, is f. Sin: glandularum obstrúctio.
adeudar: Com expensum ferre vel referre.
adenitis: adenes, nitis f; adenites, tĭdis f. Sin:
glandularum inflammátio vel inflátio.
adeudo: expensi látio (-onis f). Sin: expensum álicui latum; pecuniae expensae látio.
adenodermia: adenodérmia, ae f. Sin: aegra
glandularum cutis afféctio.
adherencia: adhaeréntia, ae f.
adhesión: adháesio, onis f. Sin: sequela.
adenografía: adenográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: glandularum descríptio.
adenoideo:
(-entis).
glándulae
formam
adhesivo: adj agglutinatórius, a, um. Sin:
glutinosus; viscosus; glutíneus // sust táenia
(-ae f) glutinosa. Sin: schida adhaesiva; schédula agglutinatória.
habens
adenoides: adenóides, is f.
adianto: adiantum, i n. Sin: capillus Véneris.
adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tĭdis f. Sin:
adenóidis inflátio vel inflammátio.
adicional: additícius, a, um vel additionalis,
e. Uso: protocolo -, protocollum (vel fóederis
testimónium) additionale.
adenología: adenológia vel -logīa, ae f. Sin:
glandularum sciéntia, doctrina, disciplina; de
glándulis doctrina.
adenoma: adenoma, ătis n.
adicionar: áddere áliquid álicui rei vel ad áliquid. Sin: adícere; adiúngere.
adenopatía: adenopathīa, ae f. Sin: glándu-
adicto: (unido o agregado a otro en algún
34
administrador
cargo o ministerio) v. agregado // (drogadicto) v. esta voz.
tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - calificativo, adiectivum qualificativum; - determinativo, adiectivum determinativum vel
discretivum.
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exercitatrix, icis f. Sin: exércitor; magister. Uso: de caballos, equorum dómitor, vel gubernator, vel magister.
adjuntar: inclúdere. Sin: adiúngere; adícere.
adjunto: profesor -, adiutor académicus.
adiestramiento: exercitátio, onis f; v. entrenamiento.
administración: (acción y efecto de administrar) administrátio, onis f. Sin: procurátio,
rátio, dispensátio. Uso: - defectuosa, vitiosa
procurátio; - doméstica, rei domésticae administrátio, procurátio, cura; - extraordinaria,
extraordinária administrátio vel procurátio; municipal, administrátio municipalis; administrátio municípii vel municipiorum; civitatis administrátio; - ordinaria, ordinária vel
consueta administrátio; - provincial, administrátio provincialis; - pública, procurátio rei
públicae; - de la ciudad, administrátio úrbica;
- de Correos, públici cursus procurátio; - de
la justicia, iudicandi munus; - de los bienes
de la Santa Sede, Consílium Apostólicae
Sedis bonis (vel ópibus) administrandis; consejo de - , consílium administrationis // (casa
u oficina) administrationis domus (-us f) vel
sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de
América y otros países, equipo de gobierno
que actúa bajo un presidente) administrátio,
onis f. Uso: la - Aeronáutica y Espacial de
los norteamericanos, Administrátio Aëronáutica et Spatialis Americanorum septentrionálium.
adiestrar: (hacer diestro a uno) áliquem
déxterum (vel ágilem) réddere // (enseñar,
instruir) instrúere vel institúere áliquem áliqua re, ad áliquid. Sin: formare áliquem ad
áliquid; condocefácere (referido a animales).
adinerado: nummatus, a, um.
adiós: ¡adiós! (fórmula de despedida) vale
vel váleas! (para uno); valete vel valeatis!
(para dos o más). Sin: vive ac vale!; vívite
ac valete!; vale vel valete pancreátice; te vel
vos valere iúbeo; bene vale et bene ámbula;
bene valete et bene ambulate; cura, ut quam
óptime váleas; curate, ut quam óptime valeatis; valetúdinem tuam cura diligenter; valetúdinem vestram curate diligenter // le, les
dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar
un triste -, dícere triste vale; dar el último - a
alguien, supremum vale álicui dícere.
adiposidad: adipósitas, atis f. Uso: epidemia
de la -, epidemīa vel pestiléntia adipositatis.
aditamento: additamentum, i n. Sin: mantisa. Uso: - técnico, additamentum téchnicum; mantisa téchnica.
administrador: administrator, oris m. Sin:
curator vel procurator. Uso: - Apostólico, Administrator Apostólicus; - de los bienes parroquiales, neócorus; sacrarum áedium
curator vel procurator; - de un hospital, curator nosocomīi súmptibus coërcendis; - de un
hotel, administrator deversórii vel xenodochīi; - de una estancia, v. mayordomo; ser
buen, mal - de los bienes privados, res familiares tueri, neglégere; ser buen, mal - de los
aditivo: adj additivus, a, um // sust additivum, i n.
adjetivación: adiectivorum usus (-us m).
adjetivo: adj adiectivus, a, um // sust adiec-
35
administrar
bienes públicos, res públicas vel públicum
aerárium tueri, neglégere.
tico, instituendi modum in usum recípere; una lengua, sermonem in usum recípere.
administrar: administrare. Sin: curare, procurare // (conferir) administrare. Uso: - los
sacramentos, sacramenta administrare.
adoquín: silex, lĭcis mf. Sin: lapis silex;
saxum silex.
adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin:
sílice stratus; lapídibus constratus // sust stratura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silíceum
pavimentum.
administrativo: administrativus vel administratórius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad administrationem (vel ad res administrandas)
pértinet (vel pertinebat …). Uso: estado -, administratórius status; administratória condício; funciones -, múnera administrativa;
genio -, rerum civílium gerendarum perítia.
adoquinar: sílice stérnere.
adoración: adorátio, onis f.
admirablemente: admirabíliter.
adorador: adorator, oris m.
admirador: admirator, oris m.
adorno: ornatus, us m. Sin: ornamentum;
exornátio. Uso: - artificial, ornamentum factícium vel artificiale; - artificioso del estilo,
calamister; calamistrum; cincinnus.
admirativo: admirativus, a, um.
admisión: (acción de admitir) admíssio, onis
f. Sin: approbátio // Mec admíssio. Uso: válvula de -, valva vel válvula admissionis.
adrede: consulto. Sin: consílio, stúdio, cogitate; de indústria.
adrenalina: adrenalina, ae f; adrenalinum, i
n.
ADN: mínima hóminis pars, ADN nuncupata. Sin: praecípuum elementum, quod
ADN siglis nuncupatur.
aduana: (tarifa) portórium, ii n. Sin: vectīgal, ālis n. Uso: derechos de - sobre las
mercaderías de tránsito, portórium circumvectionis; exento de -, portório immunis; retiro de la -, portórii solútio; imponer derechos
de - sobre algo, portórium vel vectigal impónere álicui rei; portórium alicúius rei institúere; imponer derechos de - sobre las
mercaderías extranjeras, peregrinorum mércium portória instituére; pagar los derechos
de - por algo, pro áliqua re portórium dare,
vel vectigal péndere; portório penso expedire
// (oficina de la aduana) telónium, ii n; telóneum, i n. Sin: portitorum vel publicanorum
sedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) //
(administración que percibe los derechos
de -) portoriorum administrátio.
adobar: (curtir las pieles) v. curtir.
adoctrinamiento: erudítio, onis f. Sin: institútio; erudítio factiosa.
adoctrinar: edocere; perdocere. Sin: factiose
erudire.
adolescente: adulescens, entis m f.
adopción: adóptio vel adoptatio, onis f. Uso:
- a distancia, adoptátio e longinquo.
adoptar: adoptare. Uso: - párvulos, párvulos
adoptare // fig in usum recípere; in communem usum recípere. Uso: - un método didác-
36
aerolínea
aduanero: adj vectigalis, e // sust pórtitor,
oris m. Sin: publicanus; telonárius; vectigálibus praefectus.
aeroclub: aëronáuticus círculus (-i m). Sin:
sodalícium aérium.
aerodinámica: aërodynámica, ae f. Sin: aërodynámica sciéntia, doctrina, rátio, ars.
aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo,
afferre áliquid exempli causā vel grátiā; - muchos ejemplos, exemplorum copiā uti vel niti;
- como excusa o pretexto una enfermedad,
morbum excusare; habere excusationem
morbi; valetúdinem córporis obténdere; uti
excusatione valetúdinis; - como motivo que
…, causari (con ac e inf, o con quod y subj);
obténdere vel rationem obténdere (con ac e
inf).
aerodinámico: aërodynámicus, a, um.
aeródromo: aëródromus, i m; v. aeroestación, aeropuerto.
aeroestación: státio (-onis f) aëronáutica.
Sin: státio aëronávium, aëroplanorum, aërovehiculorum; v. aeródromo, aeropuerto.
adulación: adulátio, onis f. Uso: con -, adulanter.
aerofagía: aërophágia sive - phagīa, ae f. Sin:
áëris devorátio vel deglútio.
adúltera: adúltera, ae f. Sin: moecha.
aerofaro: aërópharus, i f.
adulterar: corrúmpere. Sin: depravare; vitiare.
aerofobia: aërophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
áëris impatiéntia, pavor, horror.
adúltero: adulter, ĕri m. Sin: moechus, i m.
aerófobo: aëróphobus, i m.
adventicio: adventícius, a, um.
aerófono: aërophōnum sive aëróphonum, i n.
adventista: adventista, ae m. Uso: - del séptimo día, adventista septem dierum.
aerofoto, v. aerofotografía (imagen).
aerofotografía: (arte) ars aërophotográphica
// (imagen) aërophotographema, ătis n; imago
aërophotográphica.
adverbio: advérbium, ii n.
adversativo: adversativus, a, um.
advertencia: (aviso) admonítio, onis f.
aerofotometría: aërophotométria sive aërophotometrīa, ae f.
adviento: adventus, us m.
aerógrafo: aërógraphum, i n.
aeriforme: aëriformis, e
aerograma: aërogramma, ătis n; v. radiograma.
aerobio: aëróbium, ii n.
aerolínea: aërolínea vel aërilínea, ae f. Sin:
aviolínea; via aéria; aérium vel aëronávium
iter; aérius commeatus.
aerobús: aérium laóphorum. Sin: aérium
coenautómaton.
37
aerolito
aerolito: aërólithus, i m. Sin: báetulus, báetylus; bolis, ĭdis f ; ardens lapis.
aeronaval: aëronavalis, e. Sin: aérius et navalis.
aerología: aërológia sive -logīa, ae f. Sin:
áëris doctrina.
aeronave: aëronavis vel aërinavis, is f. Sin:
aërovehículum vel aërivehículum; navis
aéria; aérium navígium vel vehículum.
aerometría: aërométria sive -metrīa, ae f.
Sin: áëris metiendi rátio, sciéntia, doctrina.
aeronavegación: aëria navigátio (-onis f).
Sin: aërinavigátio.
aerómetro: aërómetrum, i n. Sin: instrumentum aërométricum; áëris mensurae index;
áëris metiendi instrumentum.
aeronavegante: (persona que navega por el
aire como pasajero) v. pasajero (- de avión)
// (aeronauta) v. esta voz.
aeromodelismo: formellarum aëronaválium
fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, formellis aëronaválibus fingendis studere.
aeroplano: aëroplanum sive aëróplanum, i n;
v. avión.
aeropuerto: aëroportus sive aëriportus, us m.
Sin: portus aëronáuticus; aëronávium portus;
aëriarum návium portus; v. aeródromo, aeroestación, campo de aviación. Uso: - de Fiumicino, aëroportus ad Fossam Traianam;
aëriportus, cui nomen “Fiumicino”; área del
-, área aëroportuensis vel aëriportuensis.
aeromodelista: formellarum aëronaválium
fictor (-oris m). Sin: studiosus formellarum
aëronaválium fingendarum artis.
aeromodelo: formella aëronavalis. Sin:
exemplar aëroplani sive aëróplani, aërovehículi, aëronavis.
aeróscafo: aëróscapha, ae f.
aeromóvil: aërovehículum, i n. Sin: aérium
vehículum; v. aeronave.
aeroscala, v. aeroestación.
aeromoza, v. azafata.
aeroscopía: aëroscópia sive -scopīa, ae f.
aeronauta: aëronauta, ae m. Sin: aérius
nauta, viator, navigator.
aeroscopio: aëroscópium sive -scopīum, ii n;
aëróscopum, i n.
aeronáutica: (ciencia y arte) aëronáutica, ae
f. Sin: aëronáutica (vel artis aëronáuticae)
sciéntia, doctrina, rátio; ars per áërem navigandi; aériae navigationis perítia // (navegación) aéria navigátio (-onis f); aériae
navigationes // (organización de los servicios
de navegación aérea) indústria (-ae f) aëronáutica vel volandi // (cuerpo militar) classis
(-is f) aérea.
aerosilla, v. telesilla, teleférico.
aerosol: aërosolum, i n. Sin: sparsivus liquor
nebulosus.
aerospacial: aëronáuticus-sideralis.
aerostación: aërostátio, onis f. Sin: státio aëronáutica; aëriarum návium státio.
aeronáutico: aëronáuticus, a, um.
aerostática: aërostática vel aëristática, ae f.
38
afeminación
Sin: aërostática scientia, doctrina, ars.
loqui vel dícere.
aerostático: aërostáticus, a, um.
afectado: (amanerado, falto de sencillez) affectatus, a, um. Sin: pútidus, molestus; molestus nimisque díligens; arcessitus (dicho de
lenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas);
simulatus, fictus, mentitus (fingido, aparente).
aeróstato: aëróstatum vel aëróstaton, i n. Sin:
anemóplanum sive anemoplānum; globus vel
follis aërostáticus; globus hydrógeno impletus.
afectividad: affectívitas, atis f. Sin: affectiones ánimi.
aerotecnia o aerotécnica: aërotéchnia, aëritéchnia, aërotéchnica, aëritéchnica, ae f. Sin:
aërotéchnica vel aëritéchnica sciéntia, disciplina, ars.
afecto: affectus, us m. Sin: benevoléntia;
amor.
aerotécnico: aërotéchnicus vel aëritéchnicus, a, um.
afectuosamente: affectuose vel affectiose.
Sin: amanter; benévole; benigne; affectuoso
ánimo.
aeroterapia: aërotherapīa vel aëritherapīa, ae
f.
afectuosidad: amabílitas, atis f. Sin: benevoléntia.
aerotermo: aërothérmicus vel aërithérmicus,
a, um. Uso: horno -, furnus aërothérmicus.
afectuoso: affectuosus vel affectiosus, a, um.
Sin: benévolus; benignus.
aerotransportado: aërovectus vel aërivectus, a, um. Sin: per áëra vel per áërem vectus.
afeitadora: rasórium, ii n. Sin: máchina vel
machínula rasória. Uso: - eléctrica, rasórium
eléctricum; máchina vel machínula rasória
eléctrica; novácula eléctrica; novácula eléctride acta; v. rasuradora.
aerotropismo: aërotropismus vel aëritropismus, i m.
aerovía: vía aéria vel aérea. Sin: trames aérius vel aéreus.
afeitar: barbam tondere vel (ab)rádere // afeitarse con navaja, nováculā barbam rádere //
(poner afeites) v. afeite.
afasia: aphásia sive aphasīa, ae f. Sin: locutionis amíssio (pérdida total de la facultad
del lenguaje); locutionis deféctio, defectus,
perturbátio (pérdida parcial).
afeite: (cosmético) pigmentum, i n. Sin:
fucus. Uso: - femenino, mulíebre oris vel faciei medicamen; poner afeites, fuco illínere;
fucare vel infucare; pigmentis illínere.
afección: afféctio, onis f.
afectación: affectátio, onis f. Sin: ostentátio,
simulátio, moléstia. Uso: elegancia sin -, elegántia sine moléstia; con -, v. afectadamente.
afemia, v. afasia.
afectadamente: pútide. Uso: hablar -, pútide
afeminación: mollíties, ei f; mollítia, ae f.
afelio: aphélium, ii n; aphélius, ii m.
39
afeminadamente
Sin: cultus delicátior; mores effeminati.
societatem).
afeminadamente: effeminate. Sin: mólliter;
muliébriter.
afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tésserā práeditus vel instructus. Uso: - a un partido, factiosus, factionárius; - al partido hitleriano,
factioni hitlerianae adscriptus.
afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delicatus; mollis.
afiliar: ascríbere. Sin: aggregare; cooptare.
Uso: - a un partido, in factionem ascríbere.
afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire;
enervare.
afinar: - un instrumento, instrumento ratas
voces restitúere. Sin: nervos temperare; fides
téndere; órgana compónere vel moderari.
Afganistán : Afg(h)anistánia, ae f.
afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust
Afg(h)anus, i m.
afinidad: affínitas, atis f. Uso: - electiva, affínitas electiva.
afiche, v. cartel.
afirmación: affirmátio, onis f. Sin: asseverátio.
aficionado: adj voluptuárius vel voluptárius,
a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor voluptuárius vel voluptárius. Uso: - al deporte,
athléticae (vel rei athléticae) amator; - al fútbol, pedilúdii amator; v. diletante.
afirmativo: (que afirma) assevērans. Uso: de
modo -, asseveranter, affirmative // (que denota o implica la acción de afirmar) affirmativus. Uso: partícula -, partícula affirmativa;
confirmativa coniúnctio; de modo -, affirmative.
afiladera: cos, cotis f. Uso: - eléctrica de cuchillos, eléctrica cultrorum lima.
afilador: acutiator, oris m. Sin: acutárius, cotiárius, samiator, samiárius; faber acuminárius; qui ácuit cote ferrum vel ferramenta //
(instrumento para afilar) acutárium, ii n. Sin:
mola vel máchina acuminária //(correa de
afilar) tentipéllium, ii n. Sin: cos (cotis f)
ferro acuendo.
afluencia: affluéntia, ae f. Sin: frequéntia;
frequentátio. Uso: - a las urnas, suffragiorum
frequéntia; - de coches, affluéntia vel frequéntia vehicularis.
afiladura: exacútio, onis f.
afonía: aphónia sive aphonīa, ae f. Sin: vocis
privátio vel amíssio (- total) ; vocis deféctio,
defectus (-us m), tenúitas (- parcial).
afluente: amnis (-is m) vel flúvius (-ii m) ínfluens.
afilalápices: cuspidamentum, i n. Sin: (instrumentum) cuspidárium, spiculárium, acuminárium; scriptórii lápidis cuspidamentum.
afónico: (- total) áphonus, a, um. Sin: voce
carens; sine voce; qui est sine voce; (- parcial) quem vox defecit. Sin: cuius vox obscura vel obscurata est.
afilar: acúere, exacúere. Sin: acuminare.
afiliación: affiliátio, onis f. Sin: adscríptio,
inscríptio; aggregátio; cooptátio (in quandam
aforismo: aphorismus, i m. Sin: senténtia;
40
agente
dictum, effatum.
agachadiza: (gallina) rustícula, ae f.
afrancesado: gállice contaminatus vel inquinatus. Sin: more gállico formatus vel conformatus.
agamia: ágama germinátio (-onis f).
afrancesar: gállice contaminare vel inquinare. Sin: more gállico formare, conformare,
institúere.
ágape: (convite de caridad entre los primeros
cristianos) ágape, es f. Sin: fraternum vel caritatis convívium.
afrasia, v. afasia.
agarícico: agarícicus, a, um.
Africa: Africa, ae f. Uso: - Central, Africa
Centralis vel Media; - Occidental, Africa Occidentalis; - del Norte, Africa Septentrionalis;
- del Sur, Africa Australis, Meridiana, Meridionalis; - del Suroeste, Africa Australis-Occidentalis.
agaricina: ácidum agarícicum.
ágamo: ágamus, a, um. Sin: non sexualis.
agárico: agáricum vel agáricon, i n.
agave: agave, es f.
agazaparse: se complicare.
africaans: língua (-ae f) africana-nederlándica.
agencia: (oficio o encargo de agente) procurátio, onis f. Sin: administrátio // (oficina o
despacho del agente) procurationis sedes
(-is f). Uso: - comercial, tractatórium; rebus
mercandis sedes; mercaturae provehendae
sedes; - inmobiliaria, praediorum procurátio;
- publicitaria, nuntiorum venditationis procurátio; sedes áedibus vendendis; - reconocidas, procurationis sedes (a príncipe domo)
recógnitae; - de cambio, taberna argentária; de colocaciones, sedes opifícibus assumendis; - de una compañía, consociationis sedes;
- de informes, offícium informatórium; - de
transportes, sedes rebus transferendis; - de
turismo, sedes periegética; sedes delectabílibus peregrinatiónibus provehendis; - de viajes, itínerum procuratrix vel procurátio; sedes
itíneri parando vel procurando; sedes itinéribus parandis; itínerum procurandorum sedes.
africanista: africanarum rerum studiosus vel
peritus.
africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afrícitas; índoles géntium Africae própria // sust
Africanus, i m.
afroamericano: adj afroamericanus, a, um.
Sin: nigritarum americanorum próprius vel
peculiaris; ad nigritas (vel nigricolores) americanos pértinens // sust Afroamericanus, i m.
afroasiático: adj afroasianus, a, um // sust
Afroasianus, i m.
afrodisíaco: medicamentum (-i n) aphrodisíacum vel venérium.
afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dĭnis f.
agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, commentaríolum; adversária, orum npl; memorialis libellus; ordo agendorum.
aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel
-i) epizoótica.
agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi;
41
aggiornamento
pl vires, -ium). Sin: id quod éfficit vel agit //
(el que obra) effíciens, entis m. Sin: agens //
(persona que obra con poder de otra) procurator, oris m // (cosa que produce un efecto)
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicúius
agens; personam alicúius agens vel sústinens.
Uso: - bancario, curator nummulárius; - diplomático, legati minister; - ejecutor, appáritor; coactor; - electoral, studiosus
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publicus; tributorum exactor; - patológico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - secreto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rússici e sodalitate, litteris compendiáriis KGB insigni; tóxico, virus; venenum; tóxica vis; - de bolsa,
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista;
nummulárius; nummis mercandis curator;
curator pecúniae permutandae; nummorum
commutator; - de circulación, miles viatórius; - del contraespionaje, exploratorum explorator; - de negocios, negotiator; curator
vel confector negotiorum; - de policía, minister vel custos públicus; urbis custos; vigil,
ĭlis; - de policía secreta, miles occultus a pública tutela; - de seguridad, públicae securitatis custos; - de transportes, bastagárius;
mércium expeditor; missionum procurator;
qui negótium mércium advectandarum gerit;
- de viajes, itínerum procurator.
agio: cóllybus, i m. Sin: permutationis fructus.
agiotador, v. agiotista.
agiotaje: pecúniae nundinátio (-onis f). Uso:
ejercer el -, nundinari; pecuniā vel mércibus
nundinari; lucra fácere prétiis (mércium) vitiatis.
agiotista: nundinator, oris m.
agitación: agitátio, onis f. Sin: instigátio.
agitador: (varilla de vidrio que se usa para
revolver líquidos) agitatórium, ii n. Sin: vírgula agitatória // (persona que provoca conflictos sociales o políticos) agitator, oris m.
Sin: turbator vel perturbator; instimulator;
concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m;
vulgi vel plebis turbator, concitator, cóncitor;
qui ágitat vel exágitat (agitabat vel exagitabat).
aglobulia: aglobúlia, ae f. Sin: glóbuli deminuti mpl; globulorum rubrorum deminútio,
deféctio, defectus.
aglutinación: glutinátio vel agglutinátio, onis
f.
aglutinante: ágglutinans, glútinans, conglútinans, antis. Sin : agglutinatórius ; agglutinativus, glutinativus; ligatórius.
aggiornamento, v. actualización.
agilidad: agílitas, atis f. Sin: celéritas. Uso: espiritual, celéritas ánimi; ánimi mobílitas; de estilo, expedita et fácile currens orátio; de ingenio, celéritas ingénii; ingénium ad
ómnia versátile; - de movimientos, céleres
motus mpl; - de pensamiento, céleris mens; en correr, pernícitas, velócitas.
agnosia: agnósia sive agnosīa, ae f.
agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: agnóstica doctrina vel philosóphia; mentis hábitus agnósticus.
agnóstico: adj agnósticus, a, um. Sin: ad agnosticismum áttinens // sust agnósticus, i m.
Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor.
ágilmente: agíliter. Sin: perníciter; celériter;
mobíliter; expedite.
42
agronómico
agradecido: benefícii vel beneficiorum
memor (-ŏris). Sin: gratus in vel erga áliquem. Uso: ser - con alguien, gratus erga áliquem sum; gratum gérere ánimum erga
áliquem; álicui gratiam habere pro áliqua re;
erga áliquem gratus vel memor sum pro áliqua re; mostrarse - con alguien, álicui gratum
se praebere; álicui gratiam referre.
agonal, v. agonístico.
agonfiasis: agomphosis,- is f. Sin: déntium
vacillátio; dentes vacillantes.
agonía: agónia sive agonīa, ae f. Sin: mortis
agon (-onis m). Uso: en la -, in último spíritus
agone; in supremo vitae agone; in mortis discrímine; sin -, sine ulla agónia.
agregación: adiúnctio, onis f. Uso: proceso
de -, processus adiunctionis.
agonística: res agonística.
agregado: adj addictus, a, um // sust addictus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - comercial, cultural, militar, legationi in re
negotiatória, culturali, militari addictus; - diplomático, aggregatus diplomáticus; - de embajada, públicae legationi addictus.
agonístico: agonísticus, a, um. Sin: agónicus.
agonizante: moribundus, a, um. Sin: intermóriens, intermórtuus; ánimam iam agens.
agonizar: intérmori. Sin: ánimam ágere; in
últimis vel in extremo esse; in último vitae
discrímine esse.
agresión: impugnátio, onis f. Sin: aggréssio;
lacessítio.
agorafobia: agorophóbia sive -phobīa, ae f.
agresividad: aggressívitas, atis f. Sin: provocandi vel aggrediendi stúdium.
agorero: augur, ŭris m. Sin: augurator.
agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus.
agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pugnax.
agotado: (dicho de persona) defatigatus vel
fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus;
enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non
venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam venalis non prostat.
agresor: aggressor, oris m. Sin: impetītor; attemptator vel attentator.
agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin:
agri cúltio; res rústica.
agotamiento: defatigátio vel fatigátio, onis f.
Sin: enervátio; lassitudo. Uso: - nervioso,
nervorum imbecíllitas, debilitátio, infírmitas,
conféctio.
agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel
agrorum mensor; simplem mensor.
agrimensura: agrorum mensura (-ae f).
agracejo, v. bérbero.
agronomía: agronómia sive -nomīa, ae f.
Sin: agrária disciplina vel doctrina; agri colendi ars vel sciéntia; agrorum culturae rátio.
agraciar: áliquid álicui concédere, largiri, dilargiri.
agradable: placíbilis, e.
agronómico: agronómicus, a, um. Sin: ad
agráriam sciéntiam vel doctrinam spectans;
43
agrónomo
mal, aqua cálida; - tibia, aqua tépida; - tónica,
aqua tónica vel chininata; - de cal, aqua calcis; - de cebada, aqua hordácea; - de Colonia,
aqua coloniensis; odoramentum coloniense;
- de cristalización, aqua crystallizationis; - de
pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz,
aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar
con el - al cuello, in extrema spe salutis esse;
hacérsele a uno - la boca, sentire sibi moveri
salivam; llevar el - a su molino, omnia ad
utilitatem suam referre; ómnia in rem suam
convértere; tomar - en harnero, escribir en el
-, dar palos en el -, imbrem in cribrum gérere; in aqua scríbere; litus arare; vires in
ventum effúndere; frustra laborare; óleum et
óperam pérdere; se parecen como dos gotas
de -, tam símiles sunt quam ovo ovum.
ad disciplinam vel rationem colendorum
agrorum pértinens.
agrónomo: agrónomus, i m. Sin: agrorum
culturae peritus vel peritíssimus; agráriae disciplinae peritus.
agrupación: congregátio, onis f. Sin: coetus;
manus; globus.
agrupar: congregare. Sin: conglobare.
agrura: ácrium pomorum sata npl.
agua: aqua, ae f. Uso: - acídula, aqua acídula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal,
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta,
sacra, lustralis, lústrica; - caliente, cálida
aqua; - carbónica, v. agua de Seltz; - corriente, aqua fluens vel prófluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatícia; aqua artifício
stillata; aqua chémice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua
saccata vel percolata; - fluvial, - de río, aqua
fluvialis; - freática, aqua subterránea; - fría,
aqua frígida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada,
aqua gásio medicata; - helada, aqua congelata; aqua gelu districta; aqua glácie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua
viva vel sáliens; - marina, - de mar, aqua marina; - mineral, aqua mineralis, medicata, medicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua
oxygénio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; pluvial, - de lluvia, aqua plúvia, pluvialis,
pluviátilis; - potable, aqua potábilis, potória;
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bíbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta;
aqua pótui apta; aqua salubri potu; aqua potu
salubris; - residuales, deflúvium (fabricarum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - salada, aqua salsa; - subterránea, - de fondo,
aqua subterránea; - sulfurosa, aqua sulphúrea, sulphurosa, súlphurans, sulphurata; - ter-
aguabenditera, v. pila.
aguacero, v. turbión.
aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importunus visitator; homo molestus vel importunus;
interpellator; interventor.
aguafuerte: imago (-gĭnis f) aquā nitratā incisa. Sin: tábula aquā ácidā caelata.
aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquaemanale, is n. Sin: aquiminárium; aquale, is n.
aguamarina: beryllus (-i m) caerúleus.
aguamiel, v. vino.
aguapié, v. vinillo.
aguar: aquā dilúere vel temperare (áliquid)
// fig remíttere; mitigare; lenire.
aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae;
stillatícia pótio vitígena.
aguarrás: aqua résinae vel resinalis. Sin:
44
aire
óleum terebínthinum.
agusanarse: putréscere. Sin: corrumpi; verminare.
agudeza: (perspicacia, viveza de ingenio)
mentis acumen vel celéritas. Sin: ingénii alácritas vel vis; subtile vel acre ingénium; acer
mentis obtutus (-us m) vel contúitus (-us m).
Uso: - de juicio, subtile iudícium; iudicandi
subtílitas // (perspicacia de la vista, oído u
olfato) acúitas. Uso: - visual, acúitas visualis
// (fig, dicho agudo) argútia, ae f. Sin: lepos,
ōris m; sal, salis mn (pl sales m) ; facete dictum.
agustiniano: augustinianus, a, um.
agustino: adj augustinianus, a, um // sust augustinianus, i m.
aguzanieves: motacilla, ae f; v. pezpita.
aguzar: acúere vel exacúere (v.gr. mentem,
ingénium).
agudizar: acúere. Sin: acutum fácere vel réddere // agudizarse (agravarse una enfermedad) ingravéscere.
ahijado, da: fílius lustralis; fília lustralis.
agudo: argutus, a, um.
ahorcadura: suspéndium, ii n.
águila: - bíceps, áquila biceps f.
ahorcamiento, v. ahorcadura.
aguinaldo: strena, ae f.
ahorcar: láqueo suspéndere. Uso: digno de
ser ahorcado, dignus, qui láqueo suspendatur
// ahorcarse, se suspéndere; láqueo se
suspéndere; vitam suspéndio vel láqueo finire.
ahorcable: crucis offa (-ae f).
agüista, v. bañista.
aguja: acus, us f. Uso: - horaria, sagíttula vel
lancéola; index (-dĭcis m) horárius vel horalis; v. manecilla; - imantada, de marear o
magnética, acus magnética; - náutica, acus
náutica; v. brújula; - de balanza, examen; de bitácora, - de ferrocarril, mutatórium; régula versátilis vel declinatória; - del reloj de
sol, horológii umbilicus vel gnomon // (obelisco) obeliscus, i m // (capitel) capitellum vel
capítulum, i n // (chapitel) pinnáculum, i n.
Sin: pyramidale vel coniforme culmen //
(hoja de pino) acúleus, i m // (púa) ver esta
voz.
ahorro: compéndium, ii n. Uso: - de leña,
ligni compéndium; - de trabajo, óperae compéndium // caja de ahorros, v. caja ; libreta
de ahorros, v. libreta.
Aids, v. Sida.
Airbus: Officina Europaea, cui nomen Airbus.
aire: aër, áëris m. Uso: - acondicionado, aër
accommodatus vel temperatus; áëris temperátio vel temperamentum; áëris temperátio
machinalis; áëris temperamentum machinale;
- comprimido, aër compressus vel pressus; contaminado, viciado, aër corruptus; denso, aër crassus vel spissus; - húmedo, aër
(h)úmidus; - leve, aër ténuis; - nítido, aër nítidus; - pestilencial, aër péstilens; - puro, aër
agujero: foramen, mĭnis n. Uso: - en la capa
de ozono, lacuna ozónica; lacuna vel hiatus
in ozonosphaera.
agusanamiento: putredo, dĭnis f. Sin: cáries.
45
airón
purus; - rarefacto, aër extenuatus; al - libre,
subdialis, e; sub dio vel sub divo; in áëre patenti // Mús cantiúncula, ae f. Sin: sincínium;
monódium; v. canción.
ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculorum lusus; ludus latrunculárius. Uso: partido
de -, latrunculorum certamen; tablero de -, tábula latrunculária; jugar al -, latrúnculis (vel
ad latrúnculos) lúdere.
airón: árdea, ae f.
ajemez: bífora, ae f. Sin: fenestra bíforis; angusta fenestella, columnā interpositā.
aislacionismo: segregationismus, i m. Sin:
ab aliorum rebus secrétio vel seiúnctio.
ajenjo: absínthium, ii n.
aislacionista: (adj y sust) segregationista //
adj ad seiunctionem ab aliorum rebus áttinens // sust seiunctionis ab aliorum rebus fautor.
ají: piperitis (-is vel -tĭdis f) acrior.
ajo: álium vel állium, ii n. Uso: de -, alliáceus; olor a -, odor alliáceus.
aislado: segregatus, a, um. Sin: relegatus;
seclusus; separatus.
ajuar: supellex vel suppellex, léctilis f.
aislador: (que aísla) ségregans. Sin: disiungens; séparans; quod séparat vel seiungit ab
áliqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) interceptor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr,
adj diffusionem impédiens; diffusioni repugnatórius; propagationi resistens; quod intércipit fluxum eléctricum; quod intercludit
fluentum eléctricum; sust insulatrum, i n;
(fluxus eléctrici) interceptórium vel disiunctórium; (fluento eléctrico) repugnatórium.
ajustar: - algo a las condiciones, áliquid metiri rerum condiciónibus.
ajusticiar: (último) supplício affícere. Sin:
(cápitis) supplícium de áliquo súmere; supplício necare vel occídere; ser ajusticiado,
supplício (cápitis) áffici; morte multari.
ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala
dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo
(-gĭnis mf); - de un ejército, ala; cornu; cortarle
a uno las -, incídere pennas álicui; renacerle
a uno las -, pennas álicui renasci.
aislamiento: segregátio, onis f. Sin: relegátio; separátio. Uso: celda de -, custódia singularis // Fís, Electr insulátio, onis f. Sin:
intercéptio; disiúnctio.
alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securífera;
ansata hasta; securis hastata.
alabardero: hastatus, i m. Sin: hastatus
miles; miles hastā (securíferā vel ansatā) armatus.
aislar: segregare. Sin: disiúngere, seiúngere,
seclúdere, separare // Fís, Electr insulare.
Sin: intercípere; disiúngere // aislarse, sponte
segregari. Sin: semetipsum a societate seiúngere.
alabastrita o alabastrites: alabastrites, ae m
(ac -en).
ajedrecista: latrunculorum lusor (-oris m).
alabastro: alabastrum, i n; alabaster, stri m.
ajedrecístico: ad ludum vel ad lusum latrunculorum spectans.
álabe: (Tecnol, parte de una rueda hidráu-
46
alba
lica) pinna, ae f.
alameda: (sitio poblado de álamos) populetum, i n // (paseo cubierto de árboles) v.
paseo.
alacena: armárium parietale vel parietárium.
Sin: armárium paríeti insertum.
álamo: pópulus, i f. Uso: - blanco, pópulus
alba.
alado: alatus, a, um; ales, álitis. Sin: pennatus vel pinnatus // fig vólucer, cris, cre. Uso:
estilo -, v. estilo; con paso -, pinnato gradu.
alano, v. bulldog.
alajú: libum mellitum vel aromáticum. Sin:
panis mellitus.
alarma: señal de -, perículi signum. Sin: signum monitórium; perículi index. Uso: - sofisticada, signum monitórium summo
artifício confectum; aparato de -, apparatus
(-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitórius síbilus; sirena de -, sirena sibilatrix vel monitória; sonido de -, monitórius
sónitus; timbre de -, monitórium tintinnábulum; monitórius tinnitus; suena la -, monitórius sónitus (vel tinnitus) elícitur, éditur,
pérsonat; tinnit vel strepit perículi index // fig
sollicitudo, dĭnis f. Sin: timor; trepidátio.
alambicamiento: expréssio, onis f // fig
cavillátio; mentis inténtio vel agitátio.
alambicar: sucum exprímere vel elícere // fig
ingénium inténdere. Sin: mentem acúere, fatigare, torquere.
alambique: fornácula, ae f. Sin: fornácula
stillatícia; clíbanus stillatícius.
alambrada: saeptum (-i n) reticulatum.
alarmado: sollícitus, a, um. Sin: trépidans,
trépidus; sollicitúdine affectus.
alambrado: adj reticulatus, a, um. Sin: retialis; cancellatus // sust retículum, i n. Sin:
opus reticulatum; structura reticulata; retículum vel rete férreum. Uso: campo -, ager vel
campus reticulato ópere cinctus; ventana -,
fenestra reticulata.
alarmante: sollícitans. Sin: sollicitúdine affíciens; turbans, perturbans, conturbans.
alarmar: áliquem sollicitare. Sin: áliquem
turbare, perturbare, conturbare; áliquem
sollicitúdine affícere.
alambrar: (guarnecer de alambre) retículo
vel reti (vel rete) férreo ornare, exornare,
adornare, instrúere, munire // (cercar con
alambre) reticulo férreo saepire; reti férreo
cíngere.
alarmismo: anxíetas, atis f. Sin : trepidátio;
terrores iaciendi vel differendi stúdium.
alarmista: adj pavefáciens, entis. Sin: terríficus; terríloquus; qui, quae terrorem íncutit;
qui, quae terrores iacit vel differt.
alambre: aeris filum (-i n). Sin: filum
metállicum (férreum vel aéneum). Uso: - de
púas, ferrum hirsutum; filum spinosum.;
filum férreum (vel metállicum) aculeatum;
aculeatum ferri filum; filum spinis instructum; - del teléfono, del telégrafo, v. cable.
Alaska: Alasca, ae f. Uso: - ártica, Alasca
árctica; de -, alascanus; natural de -, Alascanus, i m.
alba: alba, ae f. Sin: alba túnica; vestis alba;
líntea sacerdotalis; sacerdotis túnica.
alambrecarril, v. teleférico.
47
albacea
albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin:
testamenti curator; curator ex testamento.
dela, óffula murtati; - de chorizo, óffula tomácinae.
albaceazgo: ex testamento curatoris munus
(-nĕris n).
albahaca: ócimum, i n.
albornoz: (bata amplia) sábanum, i n. Sin:
gáusapa; linteamen balneare; línteum balneárium // (capa grande, con capucha) byrrhus,
i m.
albanés: adj albanus, a, um; albaniensis, e //
hab Albani, orum; Albanienses, ium.
alboroto: strépitus, us m. Sin: fragor; tumultus.
Albania: Albánia sive -banīa, ae f.
álbum: album, i n. Sin: tábula. Uso: - fotográfico, album photográphicum.
albañal, v. alcantarilla.
albúmina: albúmina, ae f. Sin: albumen; albumentum.
albañil: structor, oris m. Sin: murárius; caementárius; faber caementárius.
albuminoide: albuminóides, is mf.
albarda: (pieza principal del aparejo de las
caballerías de carga) clitellae, arum fpl; v.
basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiulatória.
alcabalero, v. exactor.
alcachofa: cínara vel cýnara, ae f. Sin: cárduus hortensis vel horténsius. Uso: - silvestre,
v. alcaucí, alcaucil; cabezuela de -, fructus
vel caput cárdui hortensis, horténsii, sativi.
albaricoque: armeníacum, i n. Sin: armeníacum malum; arménium pomum.
albaricoquero: armeníaca, ae f. Sin: armeníaca malus, arbor, prunus.
alcahuete, ta: (persona que procura, encubre
o facilita un amor ilícito) leno, onis m; lena,
ae f.
albatros: larus, i m.
alcaide: castellanus, i m. Sin: castello praepósitus.
albergador, ra: dóminus, dómina deversórii.
albergue: deversórium, ii n. Sin: devertículum. Uso: - de la juventud, deversórium recipiendis iuvénibus; - pequeño, hospitíolum.
alcaidesa: castellana, ae f. Sin: castelli dómina.
alcalde: sýndicus, i m. Sin: urbis magister;
praefectus cívium; rector civitatis; (de aldea)
rector vici; praefectus pagi; burgimagister.
albinismo: albinismus, i m.
albino: adj albícomus, a, um // sust homo albícomus.
alcaldía: domus (-us f) vel sedes (-is f) municipalis.
albóndiga: artócreas, atis n. Sin: offa.
álcali: alcálium, ii n. Sin: álcali indecl; sal
(salis m) álcalis; sal (salis n) álcale; sal po-
albondiguilla: óffula, ae f. Uso: - de morta-
48
alcuzcuz
tássicum.
mitorio.
alcalímetro: alcalímetrum, i n.
alcohol: álcohol, ŏlis mn; alcóholum, i n; álkohol; alkóholum. Uso: - etílico, aethanolum;
álcohol aethýlicus; - metílico, álcohol methýlicus; alcóholum methýlicum; v. metano; puro, alcóholum merum; tomar -, alcóholum
súmere vel absúmere.
alcalino: alcalīnus sive alcálinus; alcálicus,
a, um. Uso: sustancias -, substántiae alcalīnae.
alcaloide: alcalóides, is m.
alcohólico: (que tiene alcohol, referente al
alcohol) alcohólicus vel alkohólicus, a, um.
Sin: alcóholum cóntinens; ad alcóholum pértinens. Uso: bebidas - y no -, potulenta alcohólica et analcohólica // (que bebe alcohol
con exceso) ebriosus. Sin: vinolentus, vinosus; alcóholi vel alcóholo indulgens; alcohólibus vel alcóholis déditus.
alcalosis: alcalosis, is f.
alcance: (talento) v. capacidad. Uso: estar al
- (de la mano), esse in promptu; ad manum
esse.
alcancía: theca (-ae f) nummária.
alcoholimetria: alcoholimétria sive -metrīa,
ae f. Sin: alcóholis mensura.
alcanfor: cámphora, ae f.
alcanforado: camphoratus, a, um. Sin: cámphorā imbutus, aspersus, mixtus.
alcoholímetro: alcoholímetrum vel alkoholímetrum, i n.
alcanforar: cámphorā imbúere vel aspérgere.
alcoholismo: alcoholismus, i m. Sin: ebriósitas; ad ebriositatem proclívitas, propénsio, inclinátio; alcóholum nimis sumptum.
alcantarilla: (sumidero para las aguas llovedizas) proflúvium, ii n; (sumidero para las
aguas inmundas) cloaca, ae f.
alcantarillar: proflúvia vel cloacas confícere.
alcoholizado: ebriosus Sin: alcóhole affectus; alcoholismo affectus, laborans, adustus;
vi alcohólicā affectus.
alcaparra: cápparis, is f.
alcoholizar: alcáholo imbúere vel infícere.
alcatraz, v. pelícano.
alcohometría, v. alcoholimetría.
alcaucí o alcaucil: (alcochofa silvestre)
scólymos, i m. Sin: cínara silvestris; cárduus
silvester vel silvestris // (alcachofa cultivada)
v. alcachofa.
alcohómetro, v. alcoholímetro.
Alcorán, v. Corán.
alcornoque: suber, ĕris n. Uso: corteza del -,
cortex, tĭcis mf.
alce: alces, is f. Uso: caza de los -, venátio
álcium.
alcuzcuz: cuscussus, us m.
alcoba: zotheca, ae f. Sin: cubículum; v. dor-
49
alcuza
alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para
el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl)
ólei. Sin: vas oleárium; ólei ampulla; ampulla
oleária; lécytus; gut(t)us; v. aceitera // (vinagreras) v. vinagrera.
alejarse: abire. Sin: recédere; evádere.
alelí o alhelí: leucóion vel leucóium, ii n.
alemán: adj germanus vel germánicus, a, um.
Sin: teutiscus; teutónicus, theodiscus. Uso:
idioma -, lingua germánica vel theodisca;
germánicus vel theodiscus sermo; en -, germánice vel theodisce; sermone Germanorum,
germánico, theodisco; República Democrática -, Democrática res pública Germániae
orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutiscus; Teuton, ŏnis m.
aldaba: ansa, ae f.
aldea: pagus, i m. Sin: vícus, oppídulum.
Uso: - global, vicus universus.
aldeano: vicanus.
aldehuela: vículus, i m.
Alemania: Germánia, ae f. Uso: - meridional, Germánia meridionalis, meridiana, meridialis; - occidental, Germánia occidentalis; oriental, Germánia orientalis; - unificada,
Germánia coadunata; ex - democrática oriental, Democrática quondam Germánia orientalis; República Federal de -, Res pública
Foederata Germániae; Foederatae Germániae
Civitates; la - nazi, Germánia nazística; la socialista oriental, Germánia socialística
orientalis.
aleación: mixtura, ae f. Sin: temperátio; temperatura. Uso: de buena, mala -, bonus, adulterinus, a, um; plata de óptima -, argentum
óptimae notae.
aleatoriedad: álea (-ae f) dúbia.
aleatorio: fortuítus. Sin: incertus; dúbius.
alegar: - razones, rationes praetéxere.
alegato: adiunctum, i n. Sin: charta áddita vel
adiuncta; fólium ádditum vel adiunctum.
alergia: allérgia sive -lergīa, ae f.
alérgico: allérgicus, a, um.
alegoría: allegória sive -gorīa, ae f. Uso: servirse de alegorías, rem per imágines significare.
alergista, v. alergólogo.
alergología: allergológia sive -logīa, ae f.
alegóricamente: allegórice. Uso: hablar -,
figuratis verbis uti; translatis verbis loqui;
imágine uti.
alergólogo: allergólogus, i m.
alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin:
subgrúndium vel suggrúndium; suggrundátio.
alegórico: allegóricus, a, um. Sin: translatus;
figuratus.
alerta: (situación de vigilancia o atención)
index, dĭcis mf. Uso: - roja, index ruber //
(adv, con vigilancia y atención) intentis óculis. Sin: intento ánimo. Uso: estar -, cavere;
vigilare; intentis óculis vel intento ánimo ma-
alegorizar: allegorizare.
alegreto: hilárius, a, um.
alegro: hílaris, e; hílarus, a, um.
50
alfombrilla
nere; hay que estar -, cavendum vel vigilandum est; cauto opus est.
seanum vel morsense; estudio del -, abecedária (ars); el que aprende el -, abecedárius.
alesaje: modíoli lumen (-mĭnis n).
alfajía: scándula, ae f. Uso: fabricante de alfajías, scandulárius.
aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hélice,
hélicae vel hélicis ala // (Dep, calzado en
forma de aleta de pez que usan las personas
para impulsarse en el agua, al nadar o bucear) pinnae natatóriae.
alfajor, v. alajú.
alfalfa: herba (-ae f) médica.
alfanumérico: alphanuméricus, a, um.
aletargado, v. letárgico.
alfarería: figlina vel figulina, ae f.
alexifármaco: adj alexiphármacus, a, um.
Sin: contra venenum // sust alexiphármacum
vel alexiphármacon; remédium contra venenum. Uso: tomar un -, alexiphármacum súmere; remedio uti adversus venenum.
alfarero: fígulus, i m. Sin: fictiliárius; ollárius.
alférez: (portaestandarte) sígnifer, ĕri m.
Sin: vexillárius; praecursor; antesignanus //
(subteniente) súbtenens, entis m. Sin: subcenturionis vicárius vel adiutor; alter a subcenturione.
ALF: Academīa Latinitati Fovendae.
alfa: alpha, ae f.
alfil: mório, ōnis m.
alfabéticamente: alphabétice. Sin: alphabético órdine; litterarum órdine; per ordinatam
litterarum sériem. Uso: ordenar -, alphabétice vel litterarum órdine dispónere; ad (vel
in) lítteram digérere.
alfiler: acus, us m. Sin: acúcula, acícula; spínula. Uso: - de gancho, acus tecta vel tuta.
alfiletero: (especie de canuto para tener en
él alfileres y agujas) ácuum theca (-ae f). Sin:
aciculárium; aciárium; acutenáculum.
alfabético: alphabéticus vel alphabetárius, a,
um. Sin: abecedárius. Uso: en orden -, litterarum órdine dispósitus; v. alfabéticamente.
alfombra: tapete, is n; tapetum, i n. Sin:
peripetasma, ătis n (dat y abl pl -mătis);
peristroma, ătis n (dat y abl pl -mătis). Uso:
- tendida, stratum tapete; - para pasillos y escaleras, longum tapete.
alfabetización: alphabética institútio (-onis
f). Sin: alphabéticae institutionis indúctio;
disciplina elementorum.
alfabetizar: (prima) elementa docere. Sin:
inítia vel rudimenta docere.
alfombrar: tapétibus vel tapetis ornare; peripetásmatis vel peristrómatis exornare; - las
paredes, tapétibus paríetes ornare.
alfabeto: alphabetum, i n. Sin: abecedárium;
litterarum ordo vel forma; ordo litterárius; lítterae elementáriae. Uso: - latino, eslavo, glagolítico…, alphabetum latinum, slávicum,
glagolíticum …; - Morse, alphabetum mor-
alfombrilla: tapete cálceis purgandis. Sin:
stratum sub pédibus peripetasma.
51
alfombrista
alfombrista: tapetárius, ii m.
algomanía: algománia sive -manīa, ae f.
alfónsigo: pistácium, ii n.
algometría: algométria sive -metrīa, ae f; v.
algesimetría.
alforja: pera, ae f. Sin: saccipérium; saccipério, ōnis m. Uso: - pequeña, pérula.
algómetro: algómetrum, i n; v. algesímetro.
alga: alga, ae f.
alguacil: appáritor, oris m.
algarrobo: (árbol) ceratóniae síliquae arbor
// (fruto) ceratónia síliqua.
alhorre, v. meconio.
alhucena, v. espliego.
algazara: clamor (-oris m) ingens.
aliáceo: alliáceus, a, um.
álgebra: álgebra, ae f. Sin: algébrica vel algebráica disciplina, doctrina, sciéntia; cálculus
litteralis; ars supputandi vel ratiocinandi per
lítteras.
aliado: (dicho de un Estado, de un país, de
un ejército, etc) foederatus, a, um. Sin: fóedere coniunctus. Uso: estado -, cívitas foederata; estar - con alguien, coniunctum esse
cum áliquo // sust sócius, ii m. Uso: los -,
foederati, orum mpl; - político, sócius políticus; - del pueblo romano, sócius pópuli romani.
algebraico: algébricus vel algebráicus. Sin:
ad álgebram áttinens.
algébrico, v. algebraico.
algesimetría: algesimétria sive algesimetrīa,
ae f. Sin: metiendi doloris rátio vel ars.
alianza: consociátio, onis f. Uso: - de partidos, coniúnctio factionum; - de centro-izquierda, consociátio medio-sinistra.
algesímetro: algesímetrum, i n. Sin: doloris
index; metiendo dolori instrumentum.
aliarse: fóedere se coniúngere cum áliquo.
Sin: societatem coniúngere (vel fóedere
iungi) cum áliquo.
algesiómetro, v. algesímetro.
algodón: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin:
gossýpium vel gossýpion, ii n; coton, onis m
Uso: - hidrófilo, gossýpium hydróphilum;
de -, xýlinus vel gossýpinus, a, um; - en
rama, coacta gossýpina npl; coactília gossýpina; tomentum gossýpinum; borra de -, lanugo xýlina; hilado o tejido de esta borra,
linum xýlinum; tela xýlina; xýlinum línteum;
téxtile xýlinum; pólvora de -, xylon explodens.
alícuota: pars, partis f. Sin: summae pars;
quota pars. Uso: según - fijas, secundum quotas partes statutas.
alienable: alienábilis, e.
alienación: alienátio, onis f // (trastorno intelectual) alienátio mentis. Sin: améntia; deméntia.
alienista, v. psiquiatra.
algofilia: algophília sive -philīa, ae f. Sin: insana doloris voluptas vel cupido
aliento: de un -, uno quasi hálitu; hasta el úl-
52
almadreñas
timo -, ad extremum spíritum; dar los últimos
-, ánimam édere vel efflare.
aljibe: cisterna, ae f.
aljofaina, v. palangana.
aligátor: alligator, oris m.
alloza, v. almendruco
alimentación, v. nutrición.
alma: ánima, ae (dat y abl pl -abus) f. Uso: colectiva, ánima civitatis; las - del Purgatorio, ánimae in purgatório detentae; defuncti
admissa expiantes; las - de los difuntos, ánimae defunctorum.
alimenticio: artículos -, cibária, orum npl; v.
género.
alimento: alimentum, i n. Sin: nutrimentum;
cibus, i m; pábulum; en pl edúlia, orum n.
Uso: - artificiales, edúlia artifício parata; - de
muchas calorías, cibus multarum caloriarum.
almacén: (tienda donde se venden artículos
domésticos) taberna venditícia, venditória,
mercatória. Uso: - grande, pantopólium // almacenes (establecimiento comercial donde
se venden géneros al por menor) pantopólium, ii n // (depósito) apotheca, ae f. Sin:
hórreum; receptáculum; conditórium; repositórium; receptáculum mércium; rerum
receptáculum. Uso: - de trigo, cella frumentária.
alineado: collineatus, a, um. Uso: naciones
no alineadas, civitates non collineatae.
alinear: collineare. Sin: ordinare; ad líneam
digérere vel dispónere; órdine pónere; in órdinem collocare, pónere, dispónere // alinearse, órdinem fácere; pares incédere vel
procédere.
almacenaje: locárium, ii n. Sin: mércium receptáculi locátio.
alisado: levigatus, a, um.
alisadura: rei polítio (-onis f).
almacenamiento: mércium stipátio (-onis f).
Sin: condítio in receptáculo, vel in hórreo, vel
in apotheca.
alisios: vientos -, etésiae, arum fpl. Sin: trópici efflatus.
almacenar: hórreo vel receptáculo cóndere.
Sin: merces in hórreum repónere.
Alitalia: Alitália , ae f. Sin: Aëronáutica
Socíetas Alitália appellata; socíetas aëronáutica itálica.
almacenero: (tendero) apothecárius, ii m //
(guardalmacén) rerum receptáculi custos
(-odis m).
aliteración: allitterátio, onis f. Sin: adnominátio vel agnominátio; consonátio litterarum;
homoeopróphoron, i n.
almáciga: gluten, tĭnis n; glútinum, i n.
alivio: allevátio, onis f. Sin: levátio, mitigátio; lénimen, lenimentum; levamen, levamentum, allevamentum; solátium. Uso: - del
dolor, de la fatiga …, allevátio doloris, laboris…
almadía, v. armadía.
almadraba, v. atunara.
almadreñas: sculpóneae, arum fpl.
53
almagesto
almagesto: almagestum, i n.
duratus.
almanaque: calendárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f; fasti, orum mpl; composítio anni.
Uso: - astronómico, ephémeris astronómica
vel mathemática.
almidonar: ámylo firmare vel durare.
almazara: trapetum, i n; trapetus, i m; trapes,
etis m. Sin: tórcular oleárium.
alminar, v. minarete.
almilla: ságulum, i n. Uso: - sin mangas, v.
corpiño // (faja del pecho) v. sostén.
almiranta: (nave del almirante) praetória
navis (-is f). Sin: princeps navis // (mujer del
almirante, navarchi vel admiralis uxor.
almeja: cónchula (-ae f) decussata. Sin: mítulus, i m.
almirante: navarchus, i m; navarcha, ae m.
Sin: classis navarchus, praefectus, imperator;
admiralis, is m; amirálius, ii m. Uso: insignia
de -, vexillum vel insigne navis praetóriae;
buque -, v. almiranta.
almenado: pinnatus, a, um.
almenaje: pinnarum órdines. Sin: pinnae,
arum fpl.
almenar: pinnis cíngere.
almirez: v. mortero.
almendra: amýgdala, ae f; amýgdalum, i n.
Sin: amýgdala nux (nucis f). Uso: aceite de -,
óleum amygdálinum; óleum amýgdalis expressum.
almohada: cervīcal, alis n; cervicale, is n
(abl cervicali). Sin: cervicárium; pulvīnar;
pulvinus; cervical cápitis.
almendrado: amygdálinus, a, um.
almohadilla: tinctórium signatórium. Sin:
pulvillus signatórius vel umíficus.
almendrero, v. almendro.
almendro: amýgdalus, i f. Uso: del -, amygdáleus, a, um.
almohadón: pulvinar, aris n; pulvinus, i m.
Uso: - de aire, pulvinus aérifer; pulvinus
áëre refertus; - calorífero, thermóphorum.
almendruco: amara nux (nucis f).
almohaza: strígilis, is f.
almíbar: mulsum, i n. Sin: sciropum; syropus. Uso: en -, mellitus, a, um.
almohazar: strígili detergēre, defricare,
subrádere. Sin: penículo detergere.
almibarado: (pp de almibarar) mulso condītus // fig múlseus, a, um.
almóndiga, v. albóndiga.
almoneda, v. subasta.
almibarar: mulso condire.
almorrana, v. hemorroide.
almidón: ámylum vel ámulum, i n.
almorzar: prandēre. Sin: prándium súmere.
Uso: después de -, post prándium; pransus, a,
almidonado: amylatus, a, um. Sin: ámylo
54
alpino
um; sin -, impransus; invitar a -, ad prándium
invitare vel vocare.
alopático: allopáthicus, a, um.
alopecia: alopécia sive -pecīa, ae f.
almuédano, v. muecín.
alorritmia: abnormis vel enormis arteriarum
pulsus (-us, m). Sin: non aequa pulsūs íctuum
intervalla.
almuerzo: prandium, ii n. Sin: prándium meridianum. Uso: - frugal, prandículum; prandíolum; durante el -, inter prandendum; tomar
el -, v. almorzar.
alotropía: allotrópia sive -tropīa, ae f. Sin:
formae variátio.
alocroario: allochróicus, a, um. Sin: versícolor, oris; colorem várians.
alotrópico: allotrópicus, a, um.
alocroico, v. alocroario.
alpaca: (mamífero) alpaca sive álpaca, ae f //
(fibra textil) alpaca sive álpaca, ae f. Sin: alpacae lana // (aleación) alpacca, ae f. Sin: alpacha.
alocroísmo: allochroīsmus, i m.
alocromasia: (enfermedad de la vista)
allochromásia sive -masīa, ae f // (cambio de
color) v. alocroísmo.
alpargata: spártea, ae f. Sin: cannábina;
sólea spártea vel cannábina; cálceus spárteus
vel cannábinus.
alocución: allocútio, onis f. Uso: - radial,
allocútio radiophónica.
Alpenstock: báculus alpinus vel álpicus. Sin:
báculum álpicum; báculus montanus.
alodial: allodialis, e. Sin: immunis, e; tributorum vel tributis immunis; aliena potestate
immunis.
Alpes: Alpes, ium fpl. Uso: de los -, v. alpino;
que habita en los -, álpicus vel inalpinus.
alodio: allódium, ii n.
alpinismo: alpinismus, i m. Sin: alpinae excursiones, exercitationes; stúdium alpinarum
scansionum; Alpium ascensus; móntium
ascensus; móntium lustrátio, ascensus, escensus; móntium stúdium.
alófono: alieni sermonis.
alógeno: adj allógenus, a, um. Sin: alienígenus; allophylus // sust alienígena, ae mf. Sin:
allógenus, i m; allophylus, i m.
alpinista: alpinista, ae m. Sin: Alpium lustrator vel oríbates (-ae m); oríbates; vir alpinus;
móntium ascensor vel lustrator; montívagus,
i m // (persona aficionada a ascensiones en
los Alpes) Alpium amator; scandendi Alpes
ávidus, cúpidus; studiosus Alpium lustrator;
voluptárius móntium lustrator; studiosus
móntium ascensor.
alojamiento: hospítium, ii n. Sin: deversórium; habitátio.
alojar: hospítio excípere // alojarse, deversari.
alopatía: allopáthia sive -pathīa, ae f. Sin:
allopáthica curátio.
alpino: adj alpinus vel álpicus, a, um. Sin: alpensis, e; sust alpinus, i m; las tropas -, al-
55
alquería
pini, orum mpl.
alquitranado: bituminátio, onis f. Sin: picátio.
alquería: (casa de campo) domus (-us f) rústica // (establecimiento agrícola) villa, ae f.
Sin: fundus; villa rústica; rústicum praedium.
alquitranar: bituminare. Sin: picare; catrámine illínere; pice obtinere.
altanería: supérbia, ae f . Sin: ánimi elátio;
contémptio. Uso: con -, superbe; elate; contemptim; insolenter.
alquilador: locator, oris m (que da en alquiler); conductor, oris m (que toma en alquiler). Uso: - de cuartos amueblados,
cubiculorum locator; - de vivienda, áedium
locator.
altar: altare, is n; altar, aris n. Sin: ara. Uso:
- consagrado, altare consecratum; - inmóvil o
fijo, altare immóbile vel fixum; - mayor, altare máximum, ara máxima; - movible o portátil, altare móbile vel portátile; - papal,
altare papale; - de madera, altare lígneum vel
duráteum; - de mármol, altare marmóreum; de piedra, altare lapídeum; consagrar un -,
altare vel aram consecrare; erigir un -, altare
cóndere, constitúere, fácere.
alquilar: (dar en alquiler) locare // (tomar en
alquiler) condúcere.
alquiler: (dar en alquiler) locátio, onis f;
(tomar en alquiler) condúctio, onis f . Uso:
- anual, ánnua habitationis pénsio; - de almacén, locárium; - de coches, locátio autocinetorum; - mensual, ménstrua áedium pénsio //
(precio en que se alquila algo) prétium locationis (de parte del locatario); prétium conductionis (de parte del alquilador). Uso:
costo del - de una habitación, prétium pro habitatione conducta erogandum; ¿cuánto
pagas de - ?, quanti hábitas?; pago un - elevado, magni hábito // de -, conductícius, a,
um.
altarcito: árula, ae f.
altavoz: altilóquium, ii n. Sin: altísonum; altísona tuba; megaphonum vel megalophonum; vocis amplificator vel propagator; vocis
amplificandae instrumentum; v. megáfono.
alte, v. malvavisco.
alquimia: alchímia, ae f. Sin: ars metallum
vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; metalli mutátio.
alterable: mutábilis, e. Sin: qui, quae, quod
vitiari potest.
altercado: altercátio, onis f. Sin: convícium.
alquímicamente: alchimístice.
álter ego: alter ego. Sin: alter idem.
alquímico: alchimísticus, a, um.
alternador: alternator, oris m.
alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchímiae
studiosus vel professor.
alternancia: alternamentum, i n.
alquitrán: catranum, i n. Sin: catramen,
mĭnis n; catranum; bitumen; píceum bitumen; pix, picis f.
alternativa: óptio, onis f. Uso: - política,
óptio política; vices públicae.
alternativamente: alternatim. Sin: vicissim;
56
alud
alternis vícibus; in vicem; per vices.
crusta.
alternativo: optivus, a, um.
altramuz: lupinus, i m.
alterno: corriente -, v. corriente.
altruismo: altruīsmus, i m. Sin: alterīus stúdium; aliorum cura; communis utilitatis stúdium; benevoléntia erga álios.
alteza: (tratamiento honorífico) celsíssimus
vir, celsíssimus princeps // (elevación, sublimidad) excélsitas ánimi; elátio et magnitudo
ánimi.
altruista: altruīsta, ae m. Sin: alterīus studiosus, aliorum curiosus; alieni curiosus; communis utilitatis studiosus; aliorum cómmodis
insérviens.
altillo, v. desván.
altimetría: altimétria sive -metrīa, ae f. Sin:
altitúdinis mensura; altitúdinis metiendae
rátio, doctrina, disciplina; v. hipsometría.
altura: (elevación sobre la superficie de la
tierra) altitudo, dĭnis f. Uso: - de una persona, celsitudo córporis, procéritas córporis;
estar, ponerse a la - de su cometido, rebus
agendis idóneus sum, fio; estar, ponerse a la
- de los tiempos, tempóribus par sum, fio.
altímetro: adj altimétricus, a, um. Sin: ad altitúdinem metiendam spectans // sust altímetrum, i n. Sin: altitúdinis index; altitúdini
metiendae instrumentum vel index; v. hipsómetro.
alubia, v. poroto.
alucinación: alucinátio, allucinátio, halucinátio, hallucinátio, onis f. Sin: mentis error;
species falsa. Uso: tener alucinaciones, vanas
imágines accípere; padecer alucinaciones,
alucinari, allucinari, halucinari, hallucinari.
Sin: décipi, falli, illudi.
altiplanicie: oropédium, ii n. Sin: alta vel
édita planíties; montis vel montana planíties;
régio in dorso montis porrecta.
altiplano, v. altiplanicie.
altisonante: altísonans, antis; altísonus, a,
um.
alucinado: alucinatus, allucinatus, halucinatus, hallucinatus, a, um. Sin: alucinatione
captus, deceptus, laborans.
alto: (altura) altitudo, dĭnis f. Uso: la nave
tiene setenta y dos metros de -, navis in altitúdinem septuaginta duorum metrorum exténditur // ¡alto! ¡alto ahí!: siste!, consiste!
Sin: gradum siste! // - el fuego, ignistítium,
ii n.
alucinante: alucinatórius, a, um.
alucinar: (producir alucinación) in errorem
indúcere // (fig ofuscar, seducir o engañar
con arte) cápere, decípere; illúdere (con dat
o in y ac); irretire.
altoparlante: megáphonum sive megaphōnum,
i n; megaphónium, ii n. Sin: megalophonum;
amplificatórium (instrumentum); repercussórium; vocis amplificator; v. altavoz.
alucinógeno: adj alucinatórius, a, um // sust
medicamentum alucinatórium.
alud: labina, ae f. Sin: nívium moles; nívium
moles décidens vel delabens (cuando se está
altorrelieve: éctypa imago (-gĭnis f). Sin: alta
57
aludir
desarrollando); nives devolutae vel delapsae
fpl; devolutus nívium lapsus; ingens nívium
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae
un -, nívium moles de monte devólvitur vel
lábitur; caminos obstruidos por los -, viae nívium mólibus interclusae.
vione vexati (perjudicados por el -); aquarum alluvione óbruti (ahogados por el -);
alluvione e suis sédibus deturbati (echados
de sus moradas por el -).
alveolitis: alveolitis, ĭdis f. Sin: alveorum inflammátio vel inflátio. Uso: - dental, alveolitis
dentária;
déntium
alveolorum
inflammátio; - pulmonar, alveolitis pulmonária; pulmonum alveolorum inflátio.
aludir: áliquem vel áliquid significare. Sin:
áliquem designare; áliquid tángere; significatione áliquem appellare; de áliqua re mentionem inícere; allúdere + dat; annúere;
adumbratim memorare; léviter tángere vel attíngere.
alvéolo: alvéolus, i m. Uso: - pulmonar, alvéolus pulmonaris vel pulmonárius.
alumbrar: auro vel argento illuminare.
alverja, v. arveja.
alumbre: alumen, mĭnis n.
alza: - en el precio de los víveres, prétii áuctio; pretiorum durítia. Sin: grávitas vel saevítia annonae; annonae cáritas, grávitas,
augmentum.
aluminio: alumínium, ii n.
alumna: alumna, ae f. Sin: discípula (dat y
abl pl -abus).
alzacoches, v. críquet.
alumnado: cuncti alumni; scholástici; discípuli mpl.
alzacuello: cóllulum, i n. Sin: focale; colli
amictus (-us m) vel corona.
alumno: alumnus, i m. Sin: scholaris; scholásticus; discípulus. Uso: - interno, ephebēi
vel collégii alumnus; convictor; contubernalis.
alzapaño: velipéndium, ii n.
ama: - de casa, domíseda, ae f; - de leche,
nutrix, icis f; - de llaves, rei domésticae curatrix; - seca, assa; nutrix assa; sicca nutrix.
alunizaje: lunae appulsus (-us m). Sin: in
lunam appulsus vel descensus.
amado: bien -, percarus, a, um. Sin: summópere dilectus.
alunizar: lunam contíngere. Sin: in lunam
appellere, descéndere, contíngere, égredi.
amaestrado: condocefactus, a, um.
alusión: allúsio, onis f. Sin: memorátio; méntio. Uso: hacer - a, v. aludir.
amaestrador: magister, tri m. Sin: doctor.
Uso: buen - (domador), domandi peritus magister.
alusivo: signíficans. Uso: discursos - a algo,
sermones quibus méntio inícitur de áliqua re.
amaestrar: condocefácere.
aluvión: allúvies, elúvies, dilúvies, ēi f. Sin:
elúvio, onis f; aquarum allúvio vel collúvio;
inundátio. Uso: víctimas del -, aquarum allu-
amago: simulátio, onis f. Sin: lúdicra versútia; falsus córporis motus (-us m).
58
ámbar
amainar: - la bandera, vexillum demíttere,
subdúcere, submíttere; - las velas, vela dedúcere vel subdúcere.
cuppédia.
amarra: Mar ora, ae f. Sin: retináculum; rudens, entis m (gen pl rudentum); funis; restis
(ac -im vel -em, abl -i vel -e). Uso: las - de
la nave, retinácula navis; cortar las -, oras
praecídere; soltar las -, sólvere oras.
amalgama: Quím amálgama vel hamálgama,
ae f // fig mixtura, ae f. Sin: commixtio;
rerum mixtura; diversarum rerum congregátio vel coniúnctio.
amarradero: navis státio (-onis f).
amalgamación: amalgamátio, onis f.
amarradura, v. amarre.
amalgamar: miscere vel commiscere //
amalgamarse, misceri.
amarrar: appéllere. Sin: applicare; alligare;
deligare; religare; áncoram iácere; navem ancorálibus firmare; rudéntibus (vel fúnibus, vel
réstibus) navem alligare.
amante: (varón) amans, antis; amator, oris
m; amásius, ii m; is qui amat // (mujer) ea
quae amat; amata, ae f; pelex, lĭcis f (concubina de un hombre casado); múlier amata,
adamata, dilecta.
amarre: appulsus, us m. Sin: applicátio; alligátio; religátio; áncorae iaculátio vel iactátio.
amanuense: amanuensis, is m. Sin: servus
vel minister a manu.
amasadera, v. artesa.
amasador: subactor, oris m; qui massam
súbigit // (panadero) pistor, oris m.
amaraje: descensus (-us m) in mare. Sin:
super mare descénsio, demíssio, delápsio, delapsus (-us m).
amasadora: subactrix, icis f; quae massam
súbigit // (máquina de amasar) máchina subactória.
amaranto: amarantus vel amaranthus, i m.
amasadura: subáctio, onis f; subactus, us m.
amarar: aequorari. Sin: in mare descéndere,
appéllere, desilire; ad aequor appéllere vel
delabi.
amasar: subígere. Sin: dépsere; glutinare,
conglutinare. Uso: - harina, subígere farinam; - pan, dépsere panem.
amargamente: amare. Sin: amáriter.
amargar: (volver amargo) amarum fácere.
Sin: amaricare; amarificare // (causar aflicción o disgusto) áliquem maerore affícere;
álicui maerorem afferre // amargarse, tristitiam ex áliqua re excípere.
amaurosis: amaurosis, -is f.
amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor)
amarellus, i m.
ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis
ambágibus.
amarguillo: amarellum, i n. Sin: subamara
ámbar: - amarillo, súccinum, i n; - gris, par-
amatista: amethystus, i f.
amatorio: amatórius, a, um; v. erótico.
59
ambidextro
dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, azabache, ambrum nigrum.
naturae loca; res externa; res externae; circumstántiae, arum fpl.
ambidextro o ambidiestro: adj ambidexter,
ĕra, ĕrum; ambidexter, tra, trum // sust ambidexter, tri m.
ambigüedad: ambigúitas, atis f.
ámbito: (espacio comprendido dentro de límites determinados) ámbitus, us m. Sin: circúitus, us m. Uso: en su - natural, in suo
ámbitu naturali // (espacio ideal) ámbitus, us
m. Sin: spátium, ii n; fines, ium mpl; régio,
onis f . Uso: - político o estatal, ámbitus qui
respúblicas et civitates complectitur; - social,
ámbitus socialis; fines rei socialis; - de acción, ámbitus actionis; - de la acción pública,
publicarum rerum régio; - de la escuela,
regio scholae; - de la vida, vitae spátium.
ambientación: ámbitūs assuetudo (-dĭnis f).
Sin: accommodátio ad áliquid (vel álicui rei).
ambiental: ambitalis, e. Sin: circumiectalis,
e. Uso: asuntos -, res circumiectales; problemas -, problémata circumiectália.
ambientar: assuefácere. Sin: aptare; (áliquem) moribus temporibusque accommodare; móribus assuefácere; caelo assuefácere
(habituar al clima). Uso: - un personaje, in
momento histórico áliquem collocare; ad
témpora sua áliquem referre // ambientarse,
assuefíeri; assuéscere; se accommodare;
caelo assuefíeri vel assuéscere; móribus assuefíeri vel assuéscere; locorum morumque
adiunctis assuéscere; móribus se accommodare.
ambivalencia: ambivaléntia, ae f. Sin: anceps rátio, condício, status; duplex rátio.
ambivalente: anceps, cípitis. Sin: duplex;
ambifárius. Uso: todo crecimiento es -, quaevis progréssio ad utramque partem valet; ambivalente, sin duda, el trabajo, profecto labor
vim habet in utramque partem.
ambiente: - artístico, artíficum ámbitus (-us
m); - científico, disciplinarum naturálium ámbitus; - corrompido, morum temporumque
vitia, vel corruptelae, vel turpitúdines; - doméstico, domésticus convictus; doméstica
consórtio; - favorable, secundi hómines mpl;
- histórico, témporum ac rerum adiuncta npl;
- hostil, hómines ímprobi mpl; - literario, litteratorum ámbitus; - moral, morum condiciones; - periodístico, diurnariorum ámbitus; obrero, opíficum ordo; opífices mpl; - religioso, ámbitus sacer; religiosae vitae condiciones; - social, socialis ámbitus; socialis
vitae condiciones; témpora et personae // geofísico, ámbitus, us m. Sin: circumiectus,
us m; ambiéntia, ium npl; circumiecta, orum
npl; circumiacéntia, ium npl; circumfusa,
orum npl; locorum natura; rerum locorumque
adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia
ambón: ambo, ōnis m. Sin: cáthedra; púlpitum; suggestus, us m; v. púlpito.
ambulancia: autoárcera, ae f. Sin: árcera automatária; autoraeda infirmis (excipiendis);
autoambulatórium (vehículum); autocinetum
aegrorum; autovehículumm sauciorum; autoárcera infirmorum vel sauciorum.
ambulante: ámbulans, antis. Sin: ambulatórius; circumforáneus. Uso: vendedor -, ambulator; ínstitor; círcitor; circulator.
ambulatorio: (que sirve para caminar) ambulatórius, a, um // (dispensario) ambulatórium, ii n. Sin: ambulatórium médicum vel
valetudinárium.
ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
60
aminoácido
ametrallador: adj ballistárius, a, um. Uso:
fusil -, parvum tormentum automatárium
// sust ballistárius, ii m. Sin: ignífera missília
iáculans.
amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vérsibus alternis constans. Uso: verso -, versus amoebaeus.
amenaza: amenazas a la vida humana, vitae
humanae minationes; hóminum vitae impendentes minationes; amenazas contra la vida,
perícula in vitam intentata; - frontal a toda la
cultura de los derechos del hombre, minae
adversum iúrium humanorum omnem cultum.
ametralladora: (autómatum) polýbolum, i n.
Sin: mydróbolum vel -on, i n; mydríbalum,
i n; mydribalatrix, icis f (máchina); pyroballista, ae f; ballista ignífera vel ignívoma.
ametrallamiento: missílium ignivomorum
iactus (-us m).
América: América, ae f. Uso: - Española,
América Hispánica; Iberoamérica, HiberoAmérica; - Latina, Sud -, América meridiana
vel australis; Centro -, - Central, Média América; - del Norte, América septentrionalis vel
septemtrionalis.
ametrallar: mydribalare. Sin: mydris percútere, ferire; mydros iácere, conícere, inícere,
inferre, fúndere, effúndere; ignívoma vel ignífera missília conícere, iácere, iactare, iaculari; ignívomis vel igníferis missílibus
ággredi, verberare, percútere, confríngere,
diffríngere, cáedere; igníferos vel ignívomos
glóbulos conícere; igníferas vel ignívomas
glandes conícere.
americana: (prenda de vestir) thorácium
americanum; thorax (-ācis m) americanus; v.
campera.
amianto: amiantus, i m. Sin: ásbestos, i m.
americanada: americanorum more gestum //
fig res mira.
amiba, v. ameba.
americanismo: americanismus, i m.
amida: ammida, ae f.
americanista: americanista, ae m; americanístria, ae f.
amigable: amicábilis, e. Sin: amicalis.
americanización: americanizátio, onis f.
Sin: morum americanórum indúctio.
amigablemente: amicabíliter. Sin: amicáliter.
americanizar: americanizare. Sin: mores
americanos indúcere vel indúere.
amígdala: amýgdala, ae f. Sin: tonsilla. Uso:
inflamación de las -, v. amigdalitis; supuración, ulceración de las -, tonsillarum suppurátio vel ulcerátio.
americano: adj americanus, a, um // sust
Americanus, i m.
amigdalitis: amygdalites, tĭdis f. Sin: amýgdalae inflammátio; tonsillarum inflátio.
amerindio: Indus americanus m. Sin: autochthon (-ŏnis m) americanus.
amina: amina, ae f.
ametista, v. amatista.
aminoácido: aminoácidum, i n.
61
amistoso
amistoso: amicábilis, e; no -, inamicábilis.
amoniacal, v. amoníaco.
amito: amictus, us m. Sin: epomis, ĭdis f; líneus amictus; línea epomis.
amoníaco: sust sal ammoníacum n; sal ammoníacus m; (gas compuesto de ázoe e hidrógeno) vapor ammoníacus; (disolución de gas
amoníaco en agua) liquor ammoníacus // adj
ammoníacus, a, um.
amnesia: amnésia sive -nesīa, ae f. Sin: memóriae amíssio (pérdida); memóriae deféctio
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a frecuentes -, memória saepe me déficit.
amonio: ammónium, ii n.
Amnesty International: Amnéstia (-ae f) Internationalis. Sin: socíetas internationalis ab
amnéstia; sodálitas ab amnéstia internationali; amnéstia inter gentes.
amor: amor, oris m. Sin: diléctio. Uso: - conyugal, coniugalis amor; - divino, cáritas; materno, matris amor; materna cáritas.
amoral: sensus moralis expers. Sin: legis
moralis néglegens.
amnistía: amnéstia sive -nestīa, ae f. Sin: impúnitas; vénia et oblívio; vénia et impúnitas;
vénia incolumitasque; oblívio rerum ante actarum vel praeteritarum; poenarum remíssio
et oblívio; oblívio factorum dictorumque.
Uso: - parcial, amnéstia particularis vel partialis; - total, amnestia totalis; - general, ómnium factorum dictorumque oblívio; política, discordiarum oblívio.
amorcillo: áliger puer Cupīdo.
amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis;
formā carens.
amortiguador: antipulsórium, ii n.
amortizable: amortizábilis, e . Sin: exstinguíbilis; solúbilis.
amnistiar: amnéstiam concédere. Sin: amnéstiam decérnere; oblivionem praestare vel
sancire, véniam et impunitatem dare vel largiri; véniam in praetéritum donare.
amortización: amortizátio, onis f. Sin: exstínctio; solútio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gradária solútio; - de una deuda, aeris alieni
solútio vel exstínctio; débitae pecúniae solútio; - de un crédito, iusti créditi solútio; créditae pecúniae solútio.
amoblado: (supelléctile) instructus, a, um.
amoblar: (supelléctile) instrúere (por ej,
domum, una casa; conclave, un cuarto).
amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinctus; solutus.
amok: amok n indecl.
amoladera, v. afiladera.
amortizador (de coche, avión): elastérium,
ii n. Sin: amortizatórium; attenuatórium; extenuatórium.
amolador, v. afilador.
amonestación: monítio, onis f.
amortizar: amortizare. Sin: exstínguere,
restínguere; sólvere, exsólvere, dissólvere,
persólvere. Uso: - en cuotas, pensiónibus sólvere; gradatim vel sensim exstínguere; - en
amonestar: monere.
62
anacámptico
una serie de años, in annos sólvere; - un crédito, créditum sólvere; - una deuda, pecúniam débitam sólvere; débitum álicui
sólvere; - una deuda al contado, pecúniam
praesentem sólvere; no estar en condiciones
de - las deudas, solvendo non esse.
amplitud: - de ideas, ánimi mentisque amplitudo.
ampolla: (vasija de vidrio o de metal) ampulla, ae f. Sin: phíala. Uso: pequeña -, ampúllula; lagúncula; fabricante de ampollas,
ampullárius, ii m // (tubito de vidrio) túbulus
(-i m) vítreus. Sin: vítreum subtilíssimum vel
tenuíssimum // (vejiga) púsula vel pústula ae
f // (vinajera) v. esta voz.
amperaje: amperiana (eléctridis) ténsio.
ampere, v. amperio.
amperímetro, v. amperiómetro.
ampulosamente: inflate. Sin: túmide; túrgide. Uso: hablar, escribir -, ampullari; sesquipedálibus verbis ampullari.
amperio: ampérium, ii n. Sin: amperiana
(eléctridis) mensura. Uso: - hora, amperhora,
ae f.
ampulosidad: verborum tumor (-oris m) vel
pompa (-ae f). Sin: ampullae; ampullae et
sesquipedalia verba.
amperiómetro: amperómetrum, amperiómetrum, i n.
ampliación, v. amplificación.
ampuloso: inflatus, a, um. Sin: túrgidus; túmidus; v. discurso, estilo, lenguaje.
ampliador: (aparato o máquina que amplía)
amplificatória, ae f (máchina).
amputación: amputátio, onis f. Sin: exséctio,
truncátio.
ampliadora, v. ampliador
amueblado, v. amoblado.
ampliar, v. amplificar.
amueblar, v. amoblar.
amplificación: amplificátio, onis f. Sin: ampliátio // Fotogr maiorátio vel ampliátio photográphica; (fotografía, texto, plano, etc.,
ampliados) antítypum amplificatum n. Uso:
- electrónica, amplificátio electrónica.
amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca;
en pl también práebia, orum n.
amura: propes, pĕdis m.
anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptístria,
ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, assertrix f.
amplificador: Fís, Electr amplificatórium, ii
n. Sin: amplificatrum; máchina amplificatória; instrumentum amplificatórium // (altavoz) v. esta voz.
anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscitátio.
amplificar: amplificare // (reproducir fotografías, planos, textos, etc., en tamaño mayor
del original) amplificare. Sin: in maius iterare. Uso: el que amplifica, amplificator.
anabolismo: anabolismus, i m.
anabrosis: anabrosis, -is f.
anacámptico: anacámpticus, a, um.
63
anacardo
anacardo, v. caoba.
litterarum ignorántia, ignorátio, inscítia,
insciéntia; plena litterarum ignorántia; litterarum elementorum ignorántia.
anacoluto: anacoluthum vel anacoluthon, i n.
Sin: orationis inconsequéntia.
analgesia: analgésia sive -gesīa, ae f. Sin: indoléntia, indolória, ae f; doloris suppréssio,
caréntia, vacúitas; doloris sensus amíssio,
privátio, adémptio, detráctio.
anacoreta: anachoreta, ae m.
anacorético: anachoréticus, a,um.
anacreóntico: anacreontīus, vel anacreontēus, vel anacreónticus, a, um // sust anacreontīus, ii m (versus, númerus);
anacreontīum, ii n (metrum).
analgésico: adj analgésicus vel analgéticus,
a, um. Sin: indolórius; dolorem áuferens vel
arcens. Uso: remedios -, indolória, orum //
sust anódynum, i n; medicamen analgésicum; analgésicum medicamentum.
anacrónico: anachronísticus, a, um. Sin:
desuetus; obsoletus; a témporis ratione abhorrens.
análisis: (descomposición de un cuerpo en
sus principios constitutivos) resolútio, onis f
// (examen que se hace de algún asunto,
obra, etc.) análysis , is (ac -im, abl -i) f. Sin:
investigátio, pervestigátio; inquisítio; explicátio; analýtice, es f. Uso: - aritmético, científico, espectral, estético, filosófico,
gramatical, histórico, lógico, matemático,
psicológico, químico, análysis arithmética,
scientífica, spectralis, aesthética, philosóphica, grammaticalis, histórica, lógica, mathemática,
psychológica, chímica vel
chémica; - espectroscópico, spectroanálysis,
is f; - de la sangre, sánguinis (elementorum)
inspéctio vel inquisítio; - de la sociedad humana, análysis societatis humanae; - por
computadora, ordinatralis análysis; análysis
computatória; hacer el - de algo, alicúius rei
síngulas partes dispícere.
anacronismo: anachronismus, i m. Sin: error
chronológicus; falsa vel errata témporum
computátio // fig res a nostris abhorrens tempóribus; quod a ratione témporis abhorret vel
alienum est; quod a nostris móribus abhorret.
Uso: caer en anacronismos, rectum témporum órdinem non servare.
anaerobio: adj anaëróbicus vel anaëróbius,
a, um // sust anaëróbium, ii n. Sin: anaëróbicum vel anaëróbium bactérium; bactérium
sine oxýgeno vivens.
anagógico: anagógicus, a, um.
anagrama: anagramma, -ătis n. Sin: nomen
inversis lítteris compósitum.
analista: analysta, ae m. Sin: análysim exercens.
analectas: selecta, orum npl. Sin: excerpta,
orum npl; v. antología, florilegio.
analíticamente: analýtice. Sin: per análysim
vel per analýticen; analýtica ratione; singillatim, singulatim (detalladamente).
analfabeto: adj analphabetus, a, um. Sin:
illitteratus; nésciens lítteras; ignarus alphabeti // sust analphabetus, i m. Sin: illitteratus;
litterarum ignárus.
analítico: analýticus, a, um. Sin: explicatórius; resolutórius.
analfabetismo: analphabetismus, i m. Sin:
64
anatema
analizador: (persona) analyzator, oris m.
Sin: decompósitor; solutor // fig explorator,
oris m // (aparato) analyzatórium, ii n. Sin:
decompositórium; solutórium.
mata; fóruli.
anaranjado: (de color de naranja) lúteus, a,
um // (el segundo color del espectro solar)
lúteum, i n; lúteus color.
analizar: Quím analyzare. Sin: decompónere, sólvere, dissólvere, resólvere; análysim
fácere // fig investigare, pervestigare; indagare; inquírere (per partes); explorare; examinare; scrutari, perscrutari; perpéndere.
anarquía: anárchia sive anarchīa, ae f. Sin:
rerum evérsio, subvérsio, perturbátio; dominatione vacare; légibus carere; sine légibus
esse; nullae leges; nulla res pública. Uso: moral, morum perturbátio et confúsio; provocar la -, disturbare vitae societatem.
análogamente: analógice. Sin: per analógiam; analógica ratione.
anárquicamente:
anárchiam.
analogía: analógia sive -logīa, ae f. Sin: propórtio; similitudo. Uso: por -, per analógiam;
similitúdine; per similitúdinem; simíliter.
anárchice.
Sin:
per
anárquico: adj anárchicus, a, um. Sin: seditiosus; turbulentus; légibus carens vel resolutus; nullīus légibus obnóxius; legum
impátiens. Uso: Estado -, cívitas légibus resoluta // sust anárchicus, i m. Sin: eversor,
subversor; rerum perturbator.
analógicamente, v. análogamente.
analógico: analógicus, a, um; ad analógiam
spectans. Uso: calculadora analógica, computatrum vel computatórium analógicum.
anarquismo: (movimiento social) anarchismus, i m // (doctrina) anarchicorum doctrina
vel rátio.
análogo: análogus, a, um. Sin: símilis; affinis; similitúdinem habens. Uso: de manera -,
símili modo.
anarquista: anarchista, ae m. Sin: seditionum fautor; nullīus legis fautor; rerum novarum cúpidus.
anamnesis: anamnēsis, is f // (reminiscencia)
recordátio, onis f.
anamorfosis: anamorphosis, -is f.
anastático: anastáticus, a, um. Uso: edición
-, edítio anastática.
ananá: (fruto) ananasum, i n; ananasa, ae f.
Sin: malum píneum // (árbol) ananasus, i f.
Sin: pínea americana.
anastigmático: anastigmáticus, a, um.
anastigmatismo: anastigmatismus, i m.
anaplastia: chirúrgia sive -rurgīa (-ae f) anaplástica.
anastomosis: anastomosis, is f.
anaquel: plúteus, i m. Sin: loculamentum;
pegma, -ătis n; fórulus; repositórium; armárii
loculamentum.
anástrofe: anástrophe, es f.
anatema: anáthema, ătis n. Sin: excommunicátio.
anaquelería: plútei, orum mpl. Sin: pég-
65
anatematizar
anclaje: ansárium, ii n.
anatematizar: anathematizare. Sin: excommunicare // fig públice exsecrari.
anclar: áncoram iácere vel pónere. Sin:
navem subdúcere; ad áncoram deligare. Uso:
estar, permanecer anclado, stare, consístere
ad áncoram; buque anclado, navis ad áncoram deligata.
anatocismo: anatocismus, i m.
Anatolia: Anatólia, ae f.
anatomía: anatómia sive anatomīa, ae f; anátome, es f; anatómice, es f. Sin: córporis séctio, incísio, concísio. Uso: - comparativa,
anatómia comparativa.
áncora, v. ancla.
andadera o andaderas: (utensilio para enseñar a andar) (infántium) habenae, arum
fpl.
anatómico: adj anatómicus, a, um. Sin: ad
córporis sectionem áttinens. Uso: disección - ,
séctio anatómica // sust anatómicus, i m.
andador o andadores, v. andadera.
anatomista: anatomista, ae m. Sin: anatómiae studiosus, magister, doctor, peritus.
Andalucía: Vandalícia, ae f. Sin: Andalúsia;
Báetica, Bóetica.
ancestral: avītus, a, um // fig priscus, a, um.
Sin: antīquus, antiquíssimus.
andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. andalusianus; andalusiensis, e // hab Vandaliciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
anchoa: áphia, ae f. Sin: áphye, es f; ápua, ae
f.
andamio: tabulatum, i n; tabulátio, onis f.
Sin: contignátio.
anchura: - de una vía, v. trocha.
andante: Mús aequabíliter. Sin: léniter; moderatus músicus modus; temperata symphónia; modulátio aequábilis vel lenis; modulátio
aequábilis vel lenis fluens.
anciano: adj (en oposición a joven) vetus,
véteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel
vir provectae aetatis; (en oposición a joven)
homo vel vir vetus. Uso: - venerable, venerábilis vel venerandus senex; asilo de ancianos,
v. asilo; no es lícito dejar a los - en soledad,
non licet hómines véteres in solitúdine relínquere.
andantino: Mús aequabílius; lénius; modulátio lenior.
andas: lectica vel lectícula, ae f. Sin: sandápila; gestatórium; portatória; férculum; sella
baiulatória, gestatória, portatória.
ancla: áncora, ae f. Uso: echar - o anclas,
áncoram vel áncoras iácere; levar el - o anclas, áncoram vel áncoras tóllere, sólvere;
cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e;
ancorárius, a, um; provisto de -, ancoratus;
está el buque sobre el -, navis ad áncoram deligata est.
andén: crepido, dĭnis f; v. plataforma.
Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin:
Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -,
andinus, a, um
andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae
66
anestesiar
anemógrafo: anemógraphum, i n.
excursiones, exercitationes; stúdium andinarum scansionum.
anemología: anemológia sive -logīa, ae f
andinista: andinista, ae m. Sin: scandendi
Andes (Andas) ávidus, cúpidus; studiosus
Andium (Andarum) lustrator.
anemomancia o anemomancía: anemomántia sive -mantīa, ae f.
anemómetro: anemómetrum, i n. Sin: index
(-dĭcis) ventorum motūs vel ímpetūs; mensórius ventorum index; mensórium ventorum
instrumentum; instrumentum venti vel ventorum mensórium.
andino: andinus, a, um.
andrógino: adj ambiguo sexu. Sin: dúplici
sexu // sust andrógynus, i m.
anécdota: anédoctum, i n. Sin: narratiúncula;
historíola, historiúncula; fabella, fábula. Uso:
- divertida, faceta narratiúncula; lépida historíola.
anémona o anemona: anémone, es f.
anemone, v. anémona.
anemoscopia, v. anemomancia.
anecdotario: anecdotorum colléctio; narratiúnculae collectáneae fpl; anécdota, orum
npl; narratiúnculae, fabellae, historíolae fpl.
anemoscopio: anemoscópium, ii n. Sin:
venti vel ventorum index (-dĭcis m); ventorum mutationum index.
anecdótico: anecdóticus, a , um. Sin: ad
anécdota pértinens.
anepigráfico: sine título.
anecdotista: (que escribe anécdotas) anecdotorum scriptor. Sin: narratiuncularum
scriptor // (que refiere o gusta de contar
anécdotas) fabulator; qui narratiúnculas
narrat.
aneritroblepsia, v. aneritropsia.
aneritropsia: anerythrópsia sive -thropsīa, ae
f. Sin: nulla rubri coloris cernendi facultas.
aneroide. aneróides, is n. Sin: barómetrum
sine líquido.
aneléctrico: aneléctricus, a, um.
anemia: anháemia sive -haemīa, ae f. Sin:
sánguinis inópia, debílitas, deféctio, infírmitas. Uso: sufrir de -, anháemiā laborare.
anestesia: anaesthésia sive -sthesīa, ae f. Sin:
sensationis privátio, amótio, adémptio; nulla
sentiendi facultas vel imminuta sentiendi facultas (privación total o parcial de la sensibilidad). Uso: - local, anaesthésia localis; por medio del éter, v. eterización.
anémico: adj y sust anháemicus. Sin: sánguine débilis; anháemia laborans.
anemografía: anemográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: ventorum descríptio, tractátio, tractatus (-us m).
anestesiar: anaesthetizare. Sin: anaesthésiam
afferre; soporare; anaesthesiā soporare; sensu
alienare áliquem; sentiendi facultatem auferre.
anemográfico: anemográphicus, a, um.
67
anestésico
anestésico: adj anaesthéticus, a, um. Sin: indolórius; sentiendi facultatem áuferens // sust
anaesthéticum, i n. Sin: anaesthéticum medicamentum; medicamentum sensum áuferens.
ángel: ángelus, i m. Uso: - custodio o de la
guarda, ángelus tutelaris vel custos // fig, es
un -, vir est exímiā venustate (en extremo
hermoso), mitíssimus et leníssimus (muy afable), probatíssimus (muy bueno), purus castusque (inocente).
anestesista: anaesthéticus, i m. Sin: médicus
anaesthéticus.
angelical: angélicus vel angelianus, a, um; ad
ángelos pértinens; fig ángeli símilis; ínnocens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe
puríssima; coros -, chori angelorum; salutación -, salutátio angélica; vida -, vita integérrima.
aneurisma: aneurysma, ătis n. Sin: (dilatación de una arteria) arteriae amplificátio vel
dilatátio; (dilatación anormal del corazón)
abnormis dilatátio cordis.
aneurismático: aneurysmáticus, a, um. Sin:
ad aneurysma áttinens.
angélicamente: angélice.
anexo: adj annexus, a, um // sust additamentum, i n. Sin: adiuncta, orum npl. Uso: - estadístico, additamentum statísticum.
angelología: angelológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de ángelis.
angina: ángina, ae f. Sin: angor. Uso: - diftérica, ángina diphthérica vel diphtherítica; de pecho, ángina vel angor péctoris.
anfibio: adj amphíbius, a, um // sust ánimal
anceps. Sin: amphíbia béstia; ánimal in utraque sede vivens. Uso: avión -, amphíbia aëronavis; coche -, amphíbium autocinetum.
angiocolitis: angiocholites, is f.
anfibolia, v. anfibología.
angiografía: angiográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: venarum arteriarumque descríptio.
anfibología: amphibólia sive -bolīa, ae f; amphibológia sive -logīa, ae f. Sin: verborum
ambigúitas; ambígue dictum.
angiógrafo: angiógraphum, i n.
angiología: angiológia sive -logīa, ae f. Sin:
de venis arteriisque doctrina, disciplina,
sciéntia.
anfibológicamente: amphibológice. Sin: aequívoce; ambígue.
angioma: angioma, ătis n.
anfibológico: amphíbolus, a, um. Sin: ambíguus; dúbius; flexíloquus.
anglicanismo: anglicanismus, i m.
anfractuosidad: anfractus, us m. Sin: recessus, us m; sinus, us m.
anglicano: adj y sust anglicanus.
angarillas: (andas) lectīca, ae f. Sin: férculum. Uso: ser llevado en -, lecticā vehi, ferri,
gestari, deferri // (vinagreras) ampullarum
theca.
anglicismo: anglicismus, i m. Sin: ánglica,
angla, británnica vox; ánglica locútio vel díctio; Anglorum verbum vel phrasis; ánglicum
verbum; locútio Angliae própria.
68
animador
anglicista: (versado en inglés) ánglice sciens
// (aficionado a lo inglés) rerum anglicarum
cultor.
angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxíetas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
angóribus cónfici.
anglofilia: Angliae stúdium. Sin: benevoléntia erga Anglos.
angustiar: angore vel maerore affícere // angustiarse, estar angustiado, angore premi vel
áffici. Sin: ánimo angi; afflictari de áliqua re.
anglófilo: Angliae studiosus vel amans. Sin:
in Anglos benevoléntior; Angliae et Anglorum amator.
anhídrido: anhydrides, is f. Uso: - carbónico, anhydrides carbónica; carbóneum
dioxydatum; carbónei dióxidum; - sulfúrico,
sulp(h)ur dioxydatum.
anglofobia: formīdo (-dĭnis f) Anglorum.
Sin: Angliae et Anglorum ódium; hostílitas
in Anglos.
anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aquā carens;
siccus.
anglófobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et
Anglorum hostis.
anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: fábrica de -, anilinificina, ae f.
anglófono: anglóphonus.
anilla: (anillo de gimnasia) círculus, i m. Sin:
ánulus. Uso: fabricante de anillos, anulárius,
ii m.
anglomanía: anglománia sive -manīa, ae f.
Sin: anglicizátio, onis f; imitandi ánglicos
mores stúdium.
anillo: ánulus, i m; círculus, i m. Uso: - del
Pescador, ánulus piscatórius vel piscatoris ;
anillos de Saturno, circelli Saturni planetae.
anglómano: anglicizans, antis mf.
anglosajón: adj ánglicus-saxónicus; anglisaxónicus // sust Anglus-saxo (Angli-sáxonis
…); Anglosaxo, ŏnis m // (lengua) lingua anglosáxona vel anglosaxónica.
animación: (acción y efecto de animar o animarse) animátio, onis f. Sin: concitátio, incitátio Uso: - social, socialis animátio;
incitátio socialis; estar lleno de -, alacritate
efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alácritas, atis f. Sin: motus, us m;
calor, fervor // (movimiento o concurso de
gente) celébritas, atis f. Sin: frequéntia //
(manifestación de los actos característicos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animátio.
Angola: Angólia vel Angola, ae f.
angolés: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a,
um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i
m.
angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo)
cunículus ancyranus // (lana) lana ancyrana.
animado: (dotado de vida) animatus, a, um;
ánimans, antis. Uso: ser -, ánimal, alis n; ánimans, antis mf, en pl también n.
anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, anguilla fumigata vel suffīta.
animador: animator, oris m. Sin: incitator;
hortator; fautor.
anguloso: (que tiene ángulos) angulatus //
(de rasgos muy salientes) angulosus.
69
animal
anisocoria: anisocória sive -corīa, ae f. Sin:
impar pupillarum amplitudo vel amplificátio.
animal: ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis
mf. Uso: - doméstico, ánimal domésticum vel
cicur; - racional, irracional, ánimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a
hombre) béstia, ae f // fig bélua, ae f. Sin:
pecus (-ŭdis f).
anisotropía: anisotrópia sive -tropīa, ae f.
aniversario: adj anniversárius, a, um // sust
anniversárius dies; dies memorialis; anniversária memória. Uso: - de matrimonio, anniversárius matrimónii; - de sacerdocio,
sacerdótii natalis; sacerdotalis múneris natalis; ab ínito sacerdótio anniversárius dies; del nacimiento, dies anniversárius natalis;
dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar
el - del nacimiento, natalem diem festum habere; - de la muerte, anniversárius fúneris
dies; celebrar el - de la muerte de uno, anniversárium mortis alicúius diem celebrare //
oficio y misa que se celebran en sufragio de
un difunto el día en que se cumple el año de
su fallecimiento, anniversáriae exsequiae; pro
defuncto anniversária sacra.
animar: animare. Sin: incitare; ánimum áddere.
animismo: animismus, i m. Sin: spirítuum
doctrina.
animista: adj animísticus, a, um. Sin: ad animismum spectans // sust animista, ae m. Sin:
animismi sectator vel fautor.
ánimo: ánimus, i m. Uso: - eufórico, ánimi
hiláritas vel iucúnditas; ánimus hílaris vel iucundus.
animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, esfuerzo) animósitas, atis f. Sin: ánimus //
(aversión, ojeriza, hostilidad) animósitas.
Sin: ódium; simultas.
ano: podex, dĭcis m.
anódico: anhódicus, a, um.
anodino: adj anódynus, a, um. Sin: mitigativus, mitigatórius; dolorem sedans, mínuens,
levans, áuferens // (insignificante, insubstancial) fláccidus, a, um. Sin: nihil signíficans;
flexíloquus // sust medicamentum (-i n)
anódynum, mitigativum, mitigatórium.
animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; intrépidus; álacer.
anión: ánio, onis m; anion, ontis n.
aniquilación: annihilátio, onis f. Sin: exinanítio; exstínctio; excídium; dissolútio; eradicátio.
ánodo: ánhodus, i f.
aniquilamiento, v. aniquilación.
anofeles: anópheles, is m. Sin: anópheles
culex (-lĭcis m).
aniquilar: annihilare. Sin: annullare; nullificare; ad níhilum redígere.
anomalía: anomália sive -malīa, ae f. Sin:
enórmitas; inaequálitas; irreguláritas.
anís: (planta) anisum vel anicetum, i n //
(aguardiente anisado) v. anisado.
anómalo: anómalus, a, um. Sin: enormis, abnormis; inaequalis.
anisado: anisatum, i n. Sin: pótio anisata.
anonimia: anonýmia sive -nymīa, ae f.
70
antecedencia
anónimo: adj ignotus, a, um. Sin: clanculárius; cuius nomen non constat; anónymus;
innominatus; sine nómine. Uso: comprador
-, emptor anónymus; denuncias -, denuntiationes anónymae; escritor -, ignoti nóminis
scriptor vel auctor; scriptor clanculárius, ignotus, incertus; pintor -, pictor anónymus;
poesías -, cármina ab incertis scriptóribus
vulgata; sociedad -, anónyma socíetas; socíetas nulli inscripta nómini; versos -, sine auctore versus // (escrito en que no se indica
nombre de autor) sine nómine vel sine auctore scriptum // (carta sin firma) lítterae sine
nómine scriptae; anónyma epístula // (secreto
del autor que oculta su nombre) v. incógnito.
anseático: hanseáticus, a, um.
anorexia: anoréxia sive anorexīa, ae f. Sin:
cibi fastídium.
antagonista: antagonista, ae m. Sin: colluctator; adversárius; áemulus.
anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis,
enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo
físico o intelectual es inferior al que corresponde a su edad) mentis imminutione (vel
debilitate) laborans (- mental); córporis imminutione laborans (- físico) // (infrecuente)
insólitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus.
antártico: antárcticus, a, um. Uso: círculo -,
círculus antárcticus.
ansia: anxíetas, atis f. Sin: anxitudo, dĭnis f
// (anhelo) avíditas, atis f. Sin: exspectátio.
antagónico: antagonísticus, a, um.
antagonismo: antagonismus, i m. Sin: aemulátio (alicúius vel cum áliquo); conténtio
(cum áliquo de áliqua re); repugnántia; riválitas; luctátio; luctamen // (oposición en opiniones)
opinionum
opposítio.
Sin:
sententiarum discrepántia vel discrepátio;
opinionum vel opinationum conténtio díscrepans.
Antártida: Antárctica Terra. Sin: régio antárctica; cóntinens antárctica.
anteayer: núdius tértius. Uso: está ausente
desde -, nunc est dies tértius, cum abest.
anormalidad: anormálitas, atis f. Sin: abnórmitas.
antebrazo: antibráchium vel antibrácchium,
ii n.
anosmia: anósmia sive anosmīa, ae f. Sin: olfactūs deféctio vel defectus (-us m).
antecama: cubiculárium tapete (-is n). Sin:
stórea; teges (tégetis f).
anotar: notare. Sin: consignare; perscríbere.
antecámara: anticámera, ae f. Sin: procoeton, onis m.
anoxia: defectus (-us m ) oxygénii.
antecedente: adj antecedens, entis. Sin:
praecedens; anteactus; anterior // sust antecedens; en pl antecedéntia (-ium n); anteriora
(-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea
evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n).
anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affectus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin:
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis.
anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f.
ánsar: anser, ĕris m.
antecedencia: antecéssio, onis f; antecessus,
us m. Sin: praecedéntia; antegradátio; prae-
71
antecesor
anteojero: ( el que hace anteojos) ópifex
(-fĭcis m) ópticus. Sin: vitrorum oculariorum
ópifex // (el que los vende) vitrorum oculariorum vénditor (-oris m).
gressus.
antecesor, v. predecesor.
antedata: antídata, ae f. Sin: anterior data;
superioris diei ascríptio.
anteojo: (- de larga vista o catalejo) perspicillum (-i n) speculatórium. Sin: instrumentum speculatórium; telescópium // (gemelos)
tubus (-i m) bilens.
antedatar: superiorem diem ascríbere. Sin:
diem transactum indicare.
anteojos: oculária, orum vel ium npl. Sin:
perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra
oculária; oculária vítrea. Uso: - acromáticos,
oculária vitra nitidíssima; - ahumados, oculária fumigata; - bicolores, vitra oculária bino
colore distincta; - cóncavos, bicóncavos, oculária cóncava, bicóncava; - convexos, biconvexos, oculária convexa, biconvexa; - negros,
oculária nigra vel atra; - de sol, vitra oculária
nigranti fulígine íllita; llevar -, gérere oculária; ponerse los -, oculária sibi impónere.
antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin:
ante dilúvium exsistens vel factus; dilúvio antiquior, antiquius // fig vetérrimus, a, um. Sin:
obsoletus.
antehélix: ánthelix, ǐcis f.
antelio: anthélios, ii m.
antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin:
ante merídiem.
antemural: antemurale, is n.
antepecho: crepīdo, dinis f; v. pretil. Uso: de pozo, púteal, alis n; v. brocal.
antena: (de nave, radio, televisión) antemna
vel antenna, ae f. Uso: - emisora, transmisora, antemna emissória vel emissionis; exterior, antemna in tecto pósita; - interior,
antemna in conclavi pósita; - receptora, antemna receptória; - satelital, antemna satellítica;
supertelescópica,
antemna
hypertelescópica vel supertelescópica; - telescópica, antemna telescópica; - telescópica
dipolo, antemna telescópica dipólica; - de
radio, antemna radiophónica; - de televisión,
antemna televisiva vel televisífica // (mástil
de telegrafía y telefonía para captar y emitir
las ondas hertzianas) malus (-i m) antemnae
vel antemnalis // Zool cornu, us n; cornus, us
m. Sin: cornículum.
antepenúltimo: antepaenúltimus, a, um. Sin:
tértius ab último; tértius a postremo.
antepuerta: porta (-ae f) antīca.
antera: anthēra, ae f.
anterior: (en el espacio) antīcus, a, um. Sin:
antérior, oris; antecedens, entis. Uso: los
dientes -, dentes adversi // (en el tiempo) supérior, oris . Uso: el año -, superiore anno; el
día -, prídie // (en el tiempo y en el espacio)
prior, oris. Uso: el suegro -, socer (socri m)
prior; la suegra -, socrus (-us f) prior; los pies
-, priores pedes; Homero es anterior a Hesíodo, Homerus ante Hesíodum fuit.
antenista: antemnae ártifex (-fĭcis m).
anteriormente: in antecessum.
anteojeras: oculorum tutamen (-mĭnis n).
Sin: córium oculare.
antesala: vestíbulum, i n. Sin: procoeton,
72
anticoncepcional
onis n; átrium. Uso: hacer -, exspectare, opperiri.
tus // sust catholicorum osor; nóminis cathólici inimicus.
antevíspera: nudiustertianus dies.
anticiclón: anticyclo, onis m. Sin: áër antiturbíneus.
antiabortista: oppugnator abortūs m; oppugnatrix abortūs f. Sin: contrárius abórtui m; adversatrix abórtuum evocandorum f.
anticipo: (Ret, anticipación) anticipátio, onis
f. Sin: prolepsis, is f // (Econ, dinero anticipado) promútuum, i n. Sin: promútua pecúnia; pecúnia ante soluta.
antiaéreo: antiaéreus, a, um. Sin: aëroplanis
vel aëronávibus infensus; velívolis oppósitus.
Uso: armas -, arma antiaéria; arma aëroplanis
infensa; cañón -, tormentum aëronávibus infensum; defensa -, defensio antiaérea; defensio ad velívola arcenda; refugio -, suffúgium
antiaérium.
anticlerical: adj anticlericalis, e. Sin: clero
infensus; cléricis infestus; clericátui vel religioni adversus; religionem perosus // sust anticlericalis, is m; cleri vel clericatūs
adversator; clericorum osor. Uso: ser -, a sacris administris (vel a cléricis) abhorrere; sacros adversari ministros.
antialcohólico: antialcohólicus, a, um.
antialemán: Germanis infensus vel inimicus.
anticlericalismo: anticlericalismus, i m. Sin:
hostílitas contra clerum, cléricos, clericatum;
ódium cleri; clericorum ódium, simultas, offénsio; aliena a sacris administris voluntas;
alienus vel aversus a cléricis ánimus.
antialérgico: antiallérgicus, a, um.
antiatómico: antiatómicus, a, um.
anticoagulante: adj anticoagulativus, a, um.
Sin: coagulationem cóhibens // sust anticoágulans, antis n; anticoágulum, i n.
antibacteriano: antibacterianus, a, um. Sin:
antibactéricus.
antibala: antiglandulárius, a, um.
anticomunismo: anticommunismus, i m.
Sin: ódium communistarum; hostílitas in
communistas; communistarum doctrinae factionisque ódium.
antibiótico: adj antibióticus, a, um. Sin: bacillis nocens // sust antibióticum, i n. Sin: medicamentum
antibióticum;
substántia
micróbiis mortífera.
anticomunista: adj anticommunísticus, a,
um. Sin: communistis inimicus vel adversus
// sust communistarum adversárius, despector, persecutor.
anticanceroso: anticancerosus vel anticanceráticus, a, um.
anticarcinógeno: anticarcinógenus, a, um.
anticoncepción: anticoncéptio, onis f. Uso:
práctica de la -, anticonceptionis usus; v.
contracepción.
anticátodo: anticáthodus, i f.
anticatólico: adj anticathólicus, a, um. Sin:
catholicorum odiosus; rei cathólicae pernóxius; doctrinae cathólicae infensus vel infes-
anticoncepcional: anticonceptionalis, e. Sin:
anticonceptivus.
73
anticonceptivo
anticonceptivo: adj anticonceptivus, a, um.
Sin: antifecundativus; atócius; conceptioni
offíciens; fecundationem impédiens. Uso:
medios o recursos -, subsídia anticonceptionália; mentalidad -, mens contra conceptionem; píldora -, pílula anticonceptiva // sust
anticonceptivum, i n. Sin: anticoncípiens;
atócium. Uso: usar anticonceptivos, atócia
adhibere.
anticristo: antichristus, i m. Sin: pseudochristus.
anticuario: (persona que hace profesión o
estudio particular del conocimiento de las
cosas antiguas) anticuárius, ii m. Sin: antiquitatis studiosus // (persona que las colecciona o negocia con ellas) véterum librorum
coëmptor vel vénditor; rerum antiquarum
mercator.
anticonformismo: anticonformismus, i m.
Sin: conformitatis ódium; inimicítia adversus
conformitatem.
anticuerpo: anticorpus, pŏris n. Sin: antígena, orum npl.
anticonformista: anticonformista, ae m.
antidemocrático: antidemocráticus, a, um.
Sin: antipopularis; aversus a pópulo.
anticongelante: adj gelu mínuens, commínuens, cóhibens. Sin: antigélidus; gelifúgius
// sust antigélidum, i n. Sin: anticoágulum;
liquor gelifúgius; liquor gelu mínuens; congelationem cóhibens.
antideportivo: ab athlética vel a re athlética
alienus. Sin: lúdicris exercendis contrárius.
antidetonante: substántia antipulsatória.
antidiftérico: antidiphthéricus vel antidiphtheríticus, a, um.
anticonstitucional: anticonstitutionalis, e.
Sin: constitutioni contrárius vel adversus; civitatis formae infensus.
antidivorcista: divórtio contrárius, a, um.
anticorrosivo: adj anticorrosivus, a, um. Sin:
anticorrodens, antirodens, antierodens // sust
anticorrosivum, i n. Sin: anticorrodens, entis
n.
antidopaje, v. antidoping.
antidoping: probátio (athletarum) de re stupefactiva.
anticresis: antichrēsis sive antíchresis, is f.
Sin: mútuus usus.
antidroga: éfficax contra medicamenta stupefactiva.
anticristianismo: antichristianismus, i m.
Sin: ódium Christianorum; stúdium adversus
Christianos; doctrinae Christi ódium.
antieconómico: antioeconómicus, a, um.
Sin: rei oeconómicae contrarius vel infestus.
antiemético: antieméticus, a, um. Uso: medicamento -, medicamentum antieméticum.
anticristiano: antichristianus, a, um. Sin:
christianis contrarius, infensus, infestus, nóxius, inimicus; doctrinae Christi contrárius;
christianos pérsequens // sust christianorum
adversárius, despector, persecutor; Ecclésiae
Christi osor; christianae religionis inimicus.
antiesclavismo: luctátio (-onis f) vel motus
(-us m) contra servitutem.
antiespasmódico: adj antispamódicus, a,
74
antimilitarismo
um. Sin: mítigans, mitigatórius // sust antispasmódicum, i n. Sin: mitigatórium; medicamentum antispamódicum; medicamentum
mitigatórium.
antiguerrillero: adj y sust bellatóribus tectis
aversus, contrárius, rénitens.
antiherrumbre: res robíginem práecavens
vel áuferens.
antiestético: antiaesthéticus. Sin: invenustus,
a, um.
antifascista: antifascista, ae m.
antihigiénico: valetúdini contrárius vel nocens. Sin: infensus curae valetúdinis vel sanitatis.
antifebril, v. antipirético.
antihumanístico: antihumanísticus, a, um.
antiflogístico: adj antiphlogísticus, a, um.
Sin: inflammationem sedans vel mítigans //
sust antiphlogísticum, i n.
antiimperialismo: antiimperialismus, i m.
Sin: imperialis potestatis ódium.
antiimperialista: adj imperiosae dominationis contrárius vel adversus // sust antiimperialista, ae m. Sin: imperialis potestatis osor.
antífona: antíphona sive antiphōna, ae f.
antifonario: antiphonárium, ii n. Sin: liber
antíphonas (et responsória) cóntinens.
antiincendio: contra vel adversus incéndium.
antigangrenoso: qui, quae, quod gangraenam súpprimit.
antiinfortunio: contra vel adversus infortúnium.
antigás: antigasalis, e. Uso: máscara -,
masca antigasalis.
antiitaliano: Italis infensus vel inimicus.
antijurídico: non iuridicialis. Sin: non legítimus.
antígeno: antígenum, i n.
antigravedad, v. ingravidez.
Antillas: Antillae, arum fpl. Sin: Antiliae.
Uso: mar de las -, mare antilíacum.
antigubernamental: regímini contrárius vel
infensus.
antilógico: antilógicus, a, um. Sin: antithéticus; contrárius; oppósitus.
antigüedad: (tiempo antiguo) antíquitas, atis
f. Sin: vetustas; antiqua vel vetus aetas // (los
hechos sucedidos en tiempo antiguo) antiqua,
orum npl; res antíquae // (los hombres antiguos) antiqui, orum mpl. Sin: véteres; prisci;
véteres vel antiqui hómines; prisca gens // (pl,
monumentos u otros objetos artísticos o literarios de tiempo antiguo) antiqua vel antiquitatis monumenta. Sin: ópera antiqua.
antílope: cervus áfricus.
antimafia: contrárius máfiae.
antimateria: antimatéria, ae f. Sin: matéria
matériae contrária.
antimilitarismo: antimilitarismus, i m. Sin:
rei militaris ódium vel fastídium; doctrina militáribus stúdiis contrária.
antiguerrilla: belli tecti propulsátio (-onis f).
75
antimilitarista
antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: antimilitarismi fautor; militáribus stúdiis contrárius vel aversus.
antipatía: antipathīa, ae f. Sin: repugnántia,
aversátio, avérsio; ánimus alienus vel aversus
ab áliquo; aversa mens vel voluntas ab áliquo; naturalis ánimi repugnántia.
antimisil: contra missília. Uso: aparato -,
contra missília instrumentum.
antipático: antipáthicus, a, um. Sin: invisus;
molestus; importunus; repugnans; aversus.
antimonárquico: antimonárchicus, i m. Sin:
régio dominátui infensus, contrárius, infestus.
antipatriótico: a patrio amore alienus.
antimonio: anthimónium, ii n. Sin: stíbium.
antipatriotismo: a patriae amore (vel caritate) alienátio (-onis f).
antinacional: antinationalis, e. Sin: nationi
contrárius, infensus, adversárius.
antipedagógico: antipaedagógicus, a, um.
Sin: educationi contrárius vel hostilis.
antinatalista: política -, política adversus
nascentes decreta.
antiperistáltico: antiperistálticus, a, um.
Uso: movimiento -, antiperistalsis, is f.
antinefrítico: antinephríticus, a, um. Sin:
qui, quae, quod ad nephrítidi medendum
valet.
antipiresis: antipyrēsis, is f. Sin: febris remédia.
antipirético: adj antipyréticus vel antipýricus, a, um. Sin: febrim arcens, depellens vel
sedans, mítigans // sust antipyréticum i n.
Sin: febris remédium; medicamentum antipyréticum vel antipýricum.
antineurálgico: antineurálgicus, a, um.
antiniebla: contra nébulam.
antinomia: antinómia sive antinomīa, ae f;
en pl también leges contráriae; normae sibi
ínvicem adversantes. Uso: las - de Kant, antinómiae kantianae.
antipirina: antipyrina, ae f; antipyrinum, i n;
v. antipirético.
antípoda: adj antípodus, a, um // sust régio
antípoda f; en pl antípodae, arum f; antípodes,
um m // (habitante) qui regionem antípodam
íncolit; en pl también antípodes, um vel antíchthones, um Sin: qui contráriam terrae partem íncolit // fig prorsus contrárius. Uso: ser
los - o estar en los -, inter se repugnare; cosas
que están en los -, repugnántia, ium npl.
antinomismo: antinomismus, i m.
antioxidante, v. antiherrumbre.
antipapa: antipapa, ae m. Sin: pseudopóntifex; illegítimus Póntifex.
antiparasitario: antiparasíticus, a, um. Sin:
insectis infensus vel adversus.
antipoético: antipoéticus, a, um. Sin: rudis;
pedestris; vulgaris; a póësi alienus.
antiparlamentario: antiparlamentaris, e.
Sin: contrárius cóetui legatorum populárium.
antipolítico: rei políticae adversus vel contrárius.
76
antitoxina
vel putrédinem, vel tabem repellens; inquinamenti immunitatem impértiens.
antiprotestante: antiprotestánticus, a, um.
antiprotón: antiproto vel antiproton, onis m.
antisísmico: antisísmicus, a, um.
antirrábico: antirábidus, a, um. Sin: contra
rábiem fáciens; antihydrophóbicus.
antisocial: antisocialis, e. Sin: rei sociali
contrárius vel infestus.
antirracional: rationi contrárius.
antitanque: currífragus, a, um. Sin: loricatis
cúrribus infestus.
antirradar: instrumentum (-i n) radioëléctricum detectórium turbans.
antiterrorismo: antitromocrátia sive -cratīa,
ae f. Sin: antiterrorismus; consílium vel inceptum contra tromócratas; luctátio contra
perpetuos terrores; conténtio adversus terroristas vel territores.
antirreligioso: religioni contrárius, infensus,
inimicus.
antirreumático: antirheumáticus, a, um. Sin:
articulorum vel ártuum dolores sedans, mítigans.
antiterrorista: adj antitromocráticus, a, um.
Sin: antiterrorísticus; perpétuo terrori contrárius; terroris regímini adversus; contra perpétuos terrores // sust antitromócrates, is m.
Sin: antiterrorista, ae mf; antitérritor; antitromocrátiae fautor.
antirrobo: instrumentum (-i n) furtum práecavens.
antirromano: antiromanus, a, um. Sin: Romanis infensus, adversus, inimicus.
antítesis: antíthesis, is f. Sin: contraposítio;
contrapósitum; antíthetum; opposítio negationis. Uso: por -, per oppositionem negationis // fig dispáritas (alicúius rei); conténtio;
contrárium. Uso: ser la - de alguien, álicui
dissimíllimum esse.
antisemita: adj antisemíticus, a, um. Sin: a
Semitis, Iudaeis, Hebraeis abhorrens; Semitis
infensus // sust antisemita vel antisemites, ae
m. Sin: Semitarum osor.
antisemítico: antisemíticus, a, um. Sin: semitis infestus, hostilis; ad Iudaeorum ódium
áttinens.
antitetánico: adj antitetánicus, a, um // sust
antitetánicus liquor. Sin: tétani antídotum n
vel antídotus f.
antisemitismo: antisemitismus, i m. Sin: Semitarum ódium; contra pópulum iudáicum simultas; alienus ab Hebraeis ánimus.
antitético: antithéticus, a, um. Sin: contrárius, adversus, repugnans (álicui rei) ; alienus
(ab áliqua re).
antisepsia: antisepsis, -is f.
antitóxico: adj antitóxicus, a, um // sust medicamentum (-i n) antitóxicum.
antiséptico: adj antisépticus, a, um. Sin: qui,
quae, quod putrédini obstat; tabem repellens,
súpprimens // sust antisépticum, i n. Sin: medicamentum antisépticum; tabis medicamentum; putrédinis remédium; inquinamentum,
antitoxina: antitoxina, ae f. Sin: medicamentum antitoxínicum; toxinarum remédium.
77
antivariólico
antropólogo: anthropólogus, i m. Sin: anthropologista, ae m; anthropológiae cultor,
peritus.
antivariólico: antivariólicus, a, um. Uso: vacunación -, vaccinátio antivariólica.
antología: anthológia sive -logīa, ae f. Sin:
florilégium; anthológica, orum npl; scripta
selecta. Uso: - poética, cármina selecta; selecta poëtarum cármina; - latina, selecta latinitatis (vel latini sermonis) scripta.
antropómetra: anthropometres, ae m. Sin:
anthropométriae peritus.
antropometría: anthropométria sive -metrīa,
ae f.
antonomasia: antonomásia sive -masīa, ae f.
Sin: pronominátio. Uso: por -, per excelléntiam dictum.
antropométrico: anthropométricus, a, um.
antropomórfico: anthropomórphicus, a, um.
antracita: anthracites, is m.
antrisco: anthriscus, i m.
antropomorfismo: anthropomorphismus, i
m. Sin: anthropomorphítica háeresis.
antropocéntrico: anthropocéntricus, a, um.
antropomorfita: anthropomorphīta, ae m.
antropofagia: anthropophágia sive -phagīa,
ae f. Sin: humanae carnis esus (-us m); humana carne vesci, ali; humanam carnem
édere, manducare.
antropomorfo: adj anthropomorphus, a, um.
Sin: hóminis formam habens // sust anthropomorphus, i m.
antropotomía: anthropotómia sive -tomīa, ae
f. Sin: humani córporis séctio.
antropófago: anthropóphagus, i m. Sin: humanae carnis edax (-acis).
antropozoico: anthropozóicus, a, um. Uso:
era -, aetas anthropozóica.
antropografía: anthropográphia sive -graphīa, ae f.
anual: ánnuus, a, um.
antropográfico: anthropográphicus, a, um.
anualidad: (importe anual) ánnuum, i n;
ánnua, orum npl. Sin: ánnuus réditus.
antropógrafo: anthropógraphus, i m.
antropolatría: anthropolatrīa, ae f. Sin: hóminis adorátio.
anuario: liber annalis vel memorialis.
anulación: annullátio, onis f. Sin: adnihilátio; rescíssio; resolútio. Uso: - de un crédito
por pago, solútio iusti créditi; solútio rerum
creditarum.
antropología: anthropológia sive -logīa, ae f.
Sin: sciéntia anthropológica; humanae naturae descríptio, doctrina, sciéntia. Uso: - cultural, anthropológia culturalis.
anular: rescíndere, resólvere (v. gr. stipulationem, testamentum); dissólvere vel tóllere
(v. gr. iudícia, leges).
antropológico: anthropológicus, a, um. Uso:
razones -, anthropológicae rationes.
78
aparato
anunciación: annuntiátio, onis f.
¿cuántos - tienes?, quot annos es natus/a?
quot annos habes? // (que ocurre cada año)
quotannalis, e. Uso: inundaciones que se repiten cada año, inundationes quotannales.
anunciador, ra: nuntiator vel annuntiator,
oris m; nuntiatrix vel annuntiatrix, icis f. Sin:
praeco; pervulgator; laudativi núntii vulgator.
añoranza: desidérium, ii n. Uso: - del pasado, praetériti témporis desidérium.
anunciante: adj nuntians, antis // sust, v.
anunciador.
aorta: aorta, ae f. Sin: artéria vel arteriarum
máxima.
anunciar: nuntiare. Uso: - con anticipación,
praenuntiare.
aortitis: aortae inflammátio (-onis f).
anuncio: núntius, ii m; notítia, ae f. Uso: central, núntius centralis; - oficial, núntius
officialis; - publicitario, praecónium, ii n;
praecónium mercatórium géneris laudativi;
pl laudativa venditorum núntia; - en un diario, praecónium diurnárium; núntius diurnárius; núntius per epheméridem éditus;
núntius in diario relatus; arte de delinear
anuncios, ars tábulas praedicativas delineandi.
apagacigarros: volúminum exstinctórium
(-ii n).
apagador: exstinctórium, ii n // (matacandelas, apagavelas) bacillum vel tegillum exstinctórium. Sin: bacillum flammae
restinguendae.
apagón: fluoris eléctrici abrúptio (-onis f).
anuria: anúria sive anurīa, ae f. Sin: urinae
cessátio.
aparador: (mueble) ábacus, i m. Sin: armárium; armárium promptuárium. Uso: - pequeño, armaríolum.
anverso: pars adversa. Uso: - de una moneda, pars adversa alicúius nummi.
aparato: (máquina) instrumentum, i n. Sin:
máchina; machinamentum. Uso: - deportivo,
instrumentum oblectatórium; instrumentum
ad lúdicram exercitationem aptum; - escénico, disposítio scáenica; - estéreo-electrofónico,
stereoëlectrophōnum
sive
stereoëlectróphonum, i n; electrophōnum sive
electróphonum stereophónicum; - o máquina
fotográfica, instrumentum photográphicum,
máchina photográphica; - investigador, percontatrum, i n; - magnetofónico, instrumentum
magnetophónicum;
portátil,
instrumentum portátile vel portábile; - telefónico, telephónicum instrumentum; - de
radio, v. radio; - de radiografía, instrumentum roëntgenianum, - de televisión, instrumentum televisórium, v. televisor // (conjunto
de cosas o personas para algún fin) appara-
anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, iáculum hamatum.
añalejo: calendárium ( -ii n) ecclesiásticum.
año: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus intercalaris; - en curso, annus currens; - entrante,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; luz, annus lúminis; annus luce mensus; santo, annus sacer, piacularis; el - pasado,
anno próxime praetérito; en el - de gracia…,
anno post Christum natum…, anno a Christo
nato…, anno a reparata salute…, anno Dómini vel anno Dómini Nostri…, anno christiano …; felicitar el - nuevo, faustum
fortunatumque novum annum ominari;
79
aparcadero
tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus audiovisualis; - burocrático, apparatus chartocráticus; - crítico, apparatus críticus; genital, genitale, is n; genitália, ium n pl; militar, apparatus militaris; - modernos de
diagnosis, recentíssima diagnóstica adiumenta; - respiratorio, órganum respiratórium
vel respirationis.
o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno,
indúere figuram alicúius // (cosa que parece
y no es) spécies, ēi f. Sin: simulacrum; fucata
spécies. Uso: - de verdad, fucata (vel simulata, vel ementita) veri spécies, apariencias de virtud, simulacra virtutis.
apartadero: F.C. declinatórium, ii n. Sin:
mutatória, orum npl; rotália mobília; orbitarum devertículum.
aparcadero: autoraedarum statio; área stativa autocinetorum; v. estacionamiento.
apartado, v. casilla (apartado postal).
aparcamiento, v. aparcamiento.
apartamento: diaeta, ae f; v. departamento.
aparcar: in statione (autoraedarum) constitúere, statúere; vehículum in statione
sístere; autocinetum statúere.
apartar: áliquem avértere, abdúcere, avocare, defléctere, abstráhere, deterrere ab +
abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives
ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del
propio propósito, a suo consílio non deterreri;
fírmiter suum consílium tenere; apartarse
del camino, viā devértere; de viā defléctere.
aparcería: locátio pártibus facta. Sin: ius
partiárium.
aparcero: colonus partiárius.
apareamiento: copulátio generatória.
apartheid: segregátio nigritarum. Sin: segregátio hóminum coloratorum.
aparejo: instrumentum, i n. Sin: instrúctio;
structura. Uso: - técnico, machinamentorum
instrúctio; structurae machinales; aparejos de
navegación, instrumenta navi regendae; aparejos de pesca, piscatóriae artis instrumenta.
apasionadamente: cúpide vel cupidíssime.
Sin: flagranter; ardenter; studiose vel studiosíssime; flagranti vel vehementi stúdio.
apasionado: cúpidus vel studiosus alicúius
rei. Uso: - por la caza, studiosus venandi; - por
la literatura, studiosus litterarum; estar - , alicúius, vel alicúius rei, studiosum vel studiosíssimum esse; alicúius rei studio flagrare,
ardere, teneri; áliqua re ardere vel captum
esse.
aparente: apparens, entis // (fingido, simulado) simulatus, a, um. Sin : fictus ; speciosus.
aparición: (acción de aparecer) conspectus,
us m. Sin: adventus, us m. Uso: la - del sol,
solis ortus; la - de un libro, libri edítio // (visión) vísio, onis f. Sin: visus, us m; visum, i
n; manifestátio, apparítio. Uso: - milagrosa,
prodigialis visus, vel vísio, vel manifestátio;
la - de San Miguel Arcángel, Apparítio Sancti
Michaelis Archángeli; v. espectro, fantasma.
apasionamiento: veheméntia, ae f. Sin:
ánimi ardor.
apasionarse: (aficionarse con exceso a una
cosa) álicui rei, in áliquid studere; vehementer áliquid cúpere, expétere, optare; áliqua re
capi; alicúius rei voluptate (amore, studio,
apariencia: (aspecto exterior de una persona
80
apetito
delectatione) capi // (aficionarse con exceso
a una persona) amore alicúius capi.
Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
apepsia: apépsia sive apepsīa, ae f. Sin: digestionis difficultas vel defectus.
apatía: apáthia sive apathīa, ae f. Sin: (impasibilidad del ánimo) indoléntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de
vigor o energía) torpor, ánimi torpor; lentitudo; socórdia; ignávia; inértia; segnítia.
apercepción: appercéptio, onis f. Sin: percipiendi sensus vel consciéntia.
apergaminado: mácie confectus.
apático: apáthicus, a, um. Sin: (impasible)
sensūs expers; (falto de vigor o energía) torpens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis.
aperitivo: (sólido y/o líquido) gustátio, onis
f. Sin: gustatiúncula; gustatórium; promulsis
(-ĭdis f); gustátio apertiva vel aperitiva; cibi
appeténtiam movens vel urgens; (solamente
líquido) própoma, ătis n. Sin: silatum; absinthiatum; pótio apertiva; occursária pótio.
apear: áliquem ad pedes dedúcere vel addúcere.
apegado: - a la vida, vitae cúpidus.
apego: stúdium, ii n. Sin: ánimi adiúnctio.
aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jardinería, instrumenta hórtica.
apelación: (acción de apelar) appellátio,
onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal
de -, v. tribunal.
apertura: apértio vel aperítio; adapértio, onis
f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis
apértio // fig ánimus patens.
apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la
lealtad de alguien, ad fidem alicúius confúgere; - a la piedad de alguien, alicúius misericordiam captare; - al pueblo, ad pópulum
appellare vel provocare
apesadumbrado: maestus áliquā re. Sin:
maerore vel maestítiā affectus.
apesarado, v. apesadumbrado.
apétalo: apétalus, a, um. Sin: foliorum expers; fóliis carens.
apellido: cognomen, mĭnis n. Uso: nombre y
-, nomen cognomenque.
apetencia, v. apetito.
apéndice: (cosa adjunta o añadida a otra)
appendix, īcis f. Sin: supplementum; additamentum. Uso: - de un libro, appendix; extrema libri (óperis, volúminis) pars; - del
ciego, appendix intestina, cólica; intestinorum appendix. Uso: operación del -, resecátio appendicis; operar de -, v. operar.
apetito: (impulso instintivo) cupíditas, atis f.
Sin: appetitus, us m; appetítio // (gana de
comer) appeténtia, ae f. Sin: appetítio; cibi
vel edendi cupíditas, avíditas, appeténtia.
Uso: falta de -, cibi fastídium; avivar, abrir o
despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel
concitare; appetentiam cibi fácere; comer con
-, libenter édere vel cibum súmere; hacer volver el -, aviditatem cibi appetendi revocare;
perder el -, appeténtiam amíttere; tener -,
cibum appétere; no tener -, cibum fastidire;
apendicitis: appendicitis, ĭdis f; appendicites,
is f. Sin: appendīcis inflammátio; cólicae vel
intestinae appendīcis morbus. Uso: lo operaron de -, cólica appendix resecta est ei.
81
apetitoso
no tengo -, mihi cibi cupíditas non est.
zado, reprobari, improbari; repulsam ferre.
apetitoso: (que excita el apetito) appeténtiam
éxcitans vel fáciens. Sin: palatum súscitans;
salivam movens // (gustoso) sápidus, a, um.
Sin: suavi vel grato sapore.
aplazo: reprobátio, onis f. Sin: improbátio;
repulsa.
aplicación: usus, us m. Sin: applicátio. Uso:
- técnicas, rei téchnicae vel rerum technicarum applicationes; las - de la energía atómica a objetivos pacíficos, vis atómica ad
usus béllicos adhíbita; las - de la radio, marconiani inventi usus (-ŭum mpl); - de un invento, inventi usus.
apicultor: apiárius, ii m. Sin: apiculárius;
méllifex (- fĭcis), mellárius; ápium cultor.
apicultura: ápium cultura vel cura. Sin:
mellifícium; apiária; ars apiária.
apilamiento: coacervátio, onis f.
aplicarse: se applicare. Sin: óperam dare; se
convértere ad áliquid; studere álicui rei. Uso:
- a distribuir comida, in cibis distribuendis
óperam dare.
apilar: congérere. Sin: coacervare.
apio: ápium, ii n; ápius, ii m. Uso: - cultivado, doméstico, ápium sativum vel hortense.
aplique: (aparato de luz fijado a la pared)
lampas (eléctrica) parietária. Sin: parietáriae
lámpadis fulcrum.
apirético: apyréticus vel apýretus, a , um.
Sin: febri carens.
Apocalipsis: Apocalipsis, is (ac -in) f // (fig,
catástrofe) calámitas, atis f.
apirexia: apyréxia sive apirexīa, ae f; apyressis, is f. Sin: febris deféctio vel defectus.
apocalíptico: apocalýpticus, a, um. Sin: arcanus; recónditus // fig calamitosus; terríficus; terríficans.
aplanadora, v. bulldózer.
aplaudir: - fragorosamente a alguien, álicui
máximos plausus tribúere vel impertire.
apócopa, v. apócope.
aplauso: plausus, us m. Uso: - estruendoso,
fragor plaudéntium et acclamántium; strepens (vel crépitans, vel résonans) plausus;
largo -, longus plausus.
apócope: apócopa, ae f; apócope, es f. Sin:
amputátio (extremae) lítterae vel sýllabae.
aplazamiento: dilátio, onis f. Sin: dilatátio;
procrastinátio.
apócrifo: adj apócryphus, a, um. Sin: adulterinus; falsus; fictus; non authénticus. Uso:
carta -, lítterae adulterinae; libro -, liber falso
inscriptus álicui; liber súbditus vel subditícius; liber ignoti auctoris; liber apócryphus
vel apocrýphicus (libro cuya inspiración divina no es segura) ; testamento -, testamentum suppósitum.
aplazar: (diferir) dilatare // (desaprobar) reprobare, repéllere, improbare. Uso: ser apla-
apocrisiario: apocrisiárius vel aprocrisárius,
ii m.
aplazado: (diferido) dilatus, a, um. Sin: procrastinatus // (desaprobado) improbatus, a,
um.
82
apostema
apodíctico: apodícticus, a, um. Sin: certus;
certíssimus; firmíssimus.
christianae religionis (vel doctrinae) defensor, adsertor, vindex; los - de la literatura
cristiana, christiani apologetae.
apodo: cognomen, mĭnis n. Sin: cognomentum; ridículum vel irrisórium nomen; nomen
ádditum. Uso: - jocoso, nomen ioci causā fictum; - mordaz, nomen despectūs causā fictum.
apólogo: apólogus, i m. Sin: fábula, fabella;
narratiúncula ficta.
apoplejía: apopléxia sive -plexīa, ae f;
apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (súbiti) sánguinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parálysis;
nervorum remíssio; morir de -, apopléxiā arreptum vel correptum perire; ictu sánguinis
exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel
correptum esse
apódosis: apódosis, is f. Sin: reddítio; secunda pars períodi vel músicae phrasis.
apófisis: apóphysis, -is f. Sin: ossis tubérculum vel eminéntia.
apofonía: apophónia sive -phonīa, ae f.
apopléjico o apoplético: apoplécticus vel
apoplectus, a, um.
apógrafo: apógraphum vel apógraphon, i n.
Sin: exemplar.
aporía: apória sive aporīa, ae f. Sin: aporiátio, onis f.
apoliticismo: apolitícitas, atis f. Sin: política
quies.
apostar: sponsionem fácere. Sin: pígnore
cum áliquo certare vel conténdere; áliquem
sponsione provocare vel lacéssere. Uso: algo, áliquid in pignus dare, pónere; pignus
cum áliquo pónere de áliqua re; - cualquier
cosa, quovis pígnore certare vel conténdere
+ prop inf.
apolítico: apolíticus, a, um. Sin: haud políticus; rerum civílium incuriosus.
apologética: apologética, ae f. Sin: apologética disciplina, doctrina, ars; religionis defénsio; veritatis defénsio.
apostasía: apostásia sive -stasīa, ae f. Sin:
apostátio; apostatus, us m; apostatátio;
apostatatus, us m; a religione deféctio.
apologético: apologéticus, a, um. Sin: laudativus, laudatórius; defensórius. Uso: escrito -,
apologéticum, i n.
apóstata: apóstata, ae m; apostatrix, icis f.
Sin: religionis desertor, desertrix; a vera religione tránsfuga mf; ad impietatem vel ad falsam religionem tránsfuga.
apología: apológia sive -logīa, ae f. Sin: defénsio (defensa), purgátio (justificación), laudátio vel praecónium (encomio). Uso: hacer
la - de alguno o de alguna cosa, áliquem vel
áliquid dilaudare, laudibus efferre, in caelum
ferre, ad caelum tóllere; hacer la - (en defensa) de alguien, áliquem deféndere vel purgare de + abl.
apostatar: apostatare. Sin: apostásiam fácere; religionem desérere; a vera religione
defícere; a fide cathólica recédere.
apostema: apostēma, ătis n. Sin: abscessus,
us m; suppurátio.
apologista: apologista, ae m. Sin: apologeta;
laudator; praeco; defensor. Uso: - cristiano,
83
apostilla
apreciación: diiudicátio, onis f (muy buena,
excellens; buena, bona; satisfactoria, medíocris vel probábilis; suficiente, suffíciens; insuficiente, vitiosa vel non suffíciens).
apostilla: annotátio, onis f. Sin: notátio; nota;
commentaríolus; annotamentum. Uso: breve
-, annotatiúncula.
apostillar: annotare. Sin: impónere, appónere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum annotatiónibus instrúere.
apremiar, v. acosar.
aprendiz: discípulus, i m. Sin: tiro (-onis m);
alumnus; novítius.
apóstol: apóstolus, i m; apóstola, ae f // (fig,
propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor
m, auctrix f.
aprendizaje: discéntia, ae f. Sin: discipulatus
vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tirocínium; praeparatória exercitátio; práevium tirocínium. Uso: - escolar, discéntia scholaris;
- del latín, discéntia latina vel linguae latinae.
apostolado: apostolatus, us m. Sin: apóstoli
munus (-nĕris n). Uso: - de la oración,
apostolatus orationis.
apostolicidad: apostolícitas, atis f.
aprensión: anxíetas, atis f. Sin: anxietudo
(-dĭnis f); anxitudo; sollicitudo.
apostrofar: áliquem apostrophare. Sin: áliquem compellare, appellare; in áliquem
apóstrophem fácere; áliquem apóstrophe
increpare, obiurgare; áliquem vehementer
álloqui; in áliquem ínvehi.
aprensivo: ánxius, a, um. Sin: tímidus; pávidus; saluti nimis cónsulens.
apresto: apparátio, onis f. Sin: praeparátio.
apóstrofe: apóstrophe, es f; apóstropha, ae f.
Sin: compellátio; allocútio véhemens.
apretar: - el gatillo, lígulam concútere vel
addúcere.
apóstrofo: apóstrophus, i f.
aprietapapeles: chartae pressórium (-ii n); delantero, pressórium prius chartae.
apotegma: apophthegma, ătis n. Sin: effatum; senténtia.
a priori: in antecessum.
apotema: apothēma, ătis n.
apriorismo: apriorismus, i m. Sin: iudícium
a priori factum; experiéntiae praetermíssio
vel negléctio.
apoteosis: (deificación de los héroes, entre
los paganos) apotheōsis, is f. Sin: in deos (vel
in deorum númerum) cooptátio, relátio; in
deorum númerum referre.
apriorístico: apriorísticus, a, um.
aprisco: ovile, is n. Sin: caulae vel caullae,
arum fpl.
apoyo: (lo que sirve para sostener) firmamentum, i n. Sin: sustentáculum; fulcrum;
fultura. Uso: - del papel (en la máquina de
escribir), chartae sustentáculum // fig adiumentum.
aprobable: approbábilis, e.
aprobación: probátio, onis f. Uso: merecer
la -, probationem mereri; disfrutar el gozo de
84
arbitrar
la -, probationis gáudio pérfrui.
Arabia: Arábia, ae f. Uso: - meridional, Arábia meridiana; - Saudita, Arábia Saudiana; de
- Saudita, arábicus saudianus; hab Arabes
saudiani.
apropiado: aptus (+ dat; in vel ad + ac). Sin:
idóneus (+ dat; in vel ad + ac); aptus ac
próprius.
arábigo, v. árabe.
aprovisionamiento, v. abastecimiento.
arabismo: arabismus, i m.
aproximadamente: círciter. Sin: fere; ferme.
Uso: - mil pasos, ad quinque mília pássuum.
aracnoideo: arachnoidēus, a, um.
arado: aratrum, i n. Uso: - mecánico, aratrum
automáticum; - de ruedas, plaumoratum, i n.
aproximativo: approximativus, a, um.
aptitud: ingénium fácile ac propensum (ad +
ac). Uso: - para la música, ingénium fácile
ac propensum ad rem músicam.
aradura: arátio, onis f. Uso: - mecánica, automatária arátio.
apuesta: (acción de apostar) spónsio, onis f
Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -,
sponsionem víncere; áliquem sponsione víncere; perder la -, sponsionis condemnari;
sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pignus, nŏris n. Sin: sponsionis pignus.
arameo: adj aramaeus vel aramáicus, a, um.
Uso: idioma -, lingua aramaea.
arancel: - de aduanas, index (-dĭcis m) rerum
vectigálium.
arándano: myrtillus, i m. Sin: baca caerúlea.
apuntador: mónitor scáenicus. Sin: theatri
mónitor; inspirator theatralis.
arandela: orbículus, i m.
apuntar: (asestar un arma) collineare.
araña: (arácnido) arámea, ae f ; arámeus, i
m // (especie de candelabro) lychnuchus, i m.
Sin: funale, is n; lampadárium; crystállinum
candelabrum; pendens lampadárium.
apuntes: nótulae, arum fpl. Sin: adversária,
orum npl. Uso: - de lecciones, adversária
scholástica.
arañar: rádere.
aquiescencia: assensus, us m. Sin: assénsio.
arañazo: lacerátio, onis f. Sin: vulnúsculum;
levis cutis lacerátio.
aquilón: áquilo, onis m. Sin: bóreas, ae m.
ara: (altar) v. esta voz // (piedra consagrada
del altar) petra sacra. Uso: - portátil, ara portátilis.
arañita: araméolus, i m.
árbitra: árbitrix, icis f. Sin: árbitra; disceptatrix.
árabe: adj arábicus, a, um. Uso: lengua -,
sermo arábicus; Arabum lingua // sust Arabs,
ăbis m.
arbitraje: arbitratus, us m. Sin: arbitrátio.
arbitrar: arbitrari. Sin: iudicare; iudício aes-
85
arbitrariamente
arcabucería) áliquem archibúsio vel ballistā
ignívomā necare, interfícere, prostérnere.
timare; árbitri senténtiam ferre.
arbitrariamente: (por arbitrio o al arbitrio)
ad arbítrium alicúius. Sin: meo, tuo, etc. arbítrio vel arbitratu; ad voluntatem vel ad libídinem; ex voluntate vel ex libídine // (con
arbitrariedad) sine causa. Sin: témere; inconsiderate; inconsulte.
arcabucero: ballistárius, ii m.
arcabuz: archibúsium vel archabúsium, ii n.
Sin: ballista ignívoma; férrea fístula.
arcaduz: (cañería por donde se conduce el
agua) fístula, ae f. Sin: tubus // (cangilón de
noria) v. cangilón.
arbitrario: (que depende del arbitrio) arbitrárius, a, um. Sin: arbítrio; (ex) arbítrio factus; ad arbítrium vel ad libídinem factus //
(que implica arbitrariedad) non iustus. Sin:
iniquus; temerárius; inconsideratus; inconsultus; sine causa.
arcaico: (primitivo) archáicus, a, um // (relativo al arcaísmo) priscus; vetustus; vetus
(-tĕris); obsoletus; inusitatus. Uso: palabras -,
verba prisca vel obsoleta.
árbitro: árbiter, tri m. Sin: iudex, dĭcis m.
Uso: Dep agonótheta, ae m; agonis vel ludi
árbiter; (lúdicri) certáminis iudex; el oficio de
-, árbitri vel iúdicis munus; agonothésia, ae f.
arcaísmo: archaismus, i m. Sin: verbum priscum, vetustum, obsoletum; vetus vocábulum.
Uso: utilizar o emplear arcaísmos, quaedam
nimis antique dícere.
árbol: (planta) arbor, ŏris f. Uso: - frutal, pomífera arbor; - de Cardán, arbúscula cardánica; - de levas, arbúscula eccentricorum; de Navidad, arbor natalícia, Nativitatis arbor;
christarbor // (palo o mástil del navío) malus,
i m // - genealógico, stemma, ătis n. Sin:
stemma genealógicum; gentis vel gentile
stemma; propáginum diagramma (-ătis n);
componer el - genealógico, famíliae propágines subtéxere; gentis orígines subtéxere //
(barra fija o giratoria) asser, ĕris m. Uso: acodillado, asser cubitatus; - motor, de
mando o de impulsión, asser motórius; - de
balancín, asser libramenti; - de distribución,
asser distributionis; - de transmisión, asser
impulsionis.
arcaísta: qui vel quae archaismos saepe ádhibet.
arcaizar: archaismos adhibere.
arcángel: archángelus, i m. Sin: cáelitum ágminum princeps.
arcano: adj arcanus, a, um. Sin: occultus; secretus; abscónditus // sust arcanum, i n (ordinariamente en pl arcana, orum). Sin: res
arcana, secreta, abscóndita.
arcedianato: archidiaconatus, us m.
arcediano: archidiācon, ŏnis m; archidiáconus, i m.
arboladura: Mar armamenta, orum npl.
arboleda: árbores, um fpl.
archicofradía: archifratérnitas, atis f. Uso: la
- del santísimo rosario, archifratérnitas sanctíssimi rosárii.
arcabucear: (disparar un arcabuz) archibúsium vel ballistam ignívomam explódere //
(matar a una persona con una descarga de
archiducado: (cargo de archiduque) archi-
86
arengar
ducatus, us m // (funciones de archiduque) archiducis munus (-nĕris n) // (territorio perteneciente al archiduque) archiducatus;
archiducis dício, régio, territórium.
blicos, tábulae públicae; guardar una cosa en
un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin:
plica, ae f.
arcipreste: archiprésbyter, tĕri m.
archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis
(del archiduque).
arco: (arma para disparar flechas) arcus, us
(dat y abl pl árcubus) m // (Geom, porción de
curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sīdis (ac sīda, ac pl -sīdas) f // (Arq, fábrica en forma
de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-ĭcis
m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel
ovans // (Fís, - voltaico) arcus (-us m) voltianus; arcus Voltae // - iris, arcus plúvius, caelestis, ímbrifer, purpúreus // (vara delgada en
que se fijan cerdas para herir las cuerdas del
violín, contrabajo, etc.) arcus, us m // (portería, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso:
enviar la pelota fuera del -, extra palos míttere follem.
archiduque: árchidux, ucis m. Sin: Magnus
Dux.
archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin:
Magna Dux.
archimandrita: archimandrita vel archimandrites, ae m.
archipiélago: archipélagus, i n. Sin: mare ínsulis refertum.
archisinagogo: archisynagogus, i m.
ardilla: sciurus, i m. Sin: sciuríolus vel scuríolus.
architecture (Inform), descripción de los sistemas: architectura, ae (computatralis vel ordinatralis) f.
área: área, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de
penal o penalti) o de gol, área (iactūs) poenalis; área iactūs válidi; - de juego, campus;
área ludi // (medida de superficie equivalente
a cien metros cuadrados) área, ae f. Sin: decámetrum quadratum.
architriclino: architriclīnus, i m.
archivador: chartulárium, ii n.
archivar: in tabulário repónere, servare, custodire, recóndere, inclúdere. Sin: in tabulárium
referre; tabulário consignare vel mandare.
arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descéndere.
archivero: archivárius, ii m. Sin: chartulárius; chartárius; cartóphylax, ācis m;
tabulárius; tabulárii praefectus; tabulário
praepósitus.
arenación: curátio arenária. Sin: arenitherápia sive -therapīa.
arenales: (h)arenifodina, ae f. Sin: arenária;
arenárium.
archivista, v. archivero.
arenga: allocútio, onis f. Sin: cóntio. Uso:
pronunicar una -, v. arengar.
archivo: archīvum vel archīum, i n. Sin:
tabulárium; chartárium; chartophylácium.
Uso: - doméstico, tablinum vel tabulinum; musical, archivum rerum musicarum; - pú-
arengar: allocutionem habere (apud + ac).
Sin: contionem habere.
87
arenque
arenque: aringus, haringus, harengus, i m.
Uso: - ahumado, aringus fumo et sale duratus; - asado, aringus frictus; - en salmuera,
aringus muriā vel salsúgine perfusus.
tum, i n.
areómetro: areómetrum, i n.
argumentador: argumentator, oris m.
areotectónica: areotectónica architectura (-ae
f). Sin: militaris architectura; munímina vel
munimenta struendi ars, rátio, doctrina.
aria: - musical, cantus, us m. Sin: cántio;
modus músicus; modulamen, mĭnis n;
modus; númerus.
argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hormigón.
árido: áridus, a, um. Sin: arens; siccus; exsiccatus; exsuccus; exilis, grácilis.
argumentación: argumentátio, onis f. Sin:
ratiocinátio.
arieta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus.
argamasar: dépsere lutum.
ario: árius, a, um. Uso: lengua -, lingua ária
sive ariana.
árgana: érgata, ae f. Sin: máchina ad trahendum apta.
arista: (intersección de dos planos) arista, ae
f.
arganeo: árganum, i n.
árgano, v. árgana.
aristocracia: aristocrátia sive -cratīa, ae f.
Sin: optimátium dominatus vel principatus
(-us m); optimates (-um vel -ium mpl);
primores civitatis.
Argelia: Algéria, ae f. Sin: Icósium, ii n; Icositánia; Numídia.
argelino: adj algeriensis, e; algerianus, a, um
// sust Algeriensis, is m; Algerianus, i m.
aristocrático, ca: adj aristocráticus, a, um.
Sin: óptimas, ātis (abl sing optimati; gen pl
optimatum vel optimátium); nóbilis // sust vir
nóbilis; múlier nóbilis. Uso: los -, aristocrátici, orum mpl; delecti; nóbiles; potentes;
príncipes; próceres.
Argentina: Argentina vel Argentínia, ae f.
Uso: la República -, Argentina Res pública.
argentino: adj argentinus, a, um; argentinensis, e // hab Argentini, orum; Argentinenses,
ium mpl.
aristotélico: aristotélicus, a, um. Sin: aristotelēus, aristotelīus, a, um.
argento: - vivo, vivum argentum. Sin:
hydrogyrus, hydrargyrus.
aristotelismo: Aristótelis vel peripateticorum doctrina.
argolla: férreus círculus. Sin: orbile, is n;
canthus, i m // (juego) malleorum ludus.
aritmética: arithmética, ae f; arithmétice, es
f; arithmética, orum npl. Sin: númeri, orum
mpl.
argonauta: (molusco) v. nautilo.
aritmético: adj arithméticus, a, um // sust
arithméticus, i m. Sin: arithméticae peritus;
argument (Inform), argumento: argumen88
armadura
vir militaris; plaza de armas, óppidum, i n;
locus munitus; castrum, castellum // alzarse
en armas, seditionem fácere; arma movere
contra áliquem; rebellionem fácere; arrojar
las -, arma abícere vel proícere; deponer las
-, ab armis discédere; empuñar las -, arma cápere vel súmere; entregar las -, arma trádere;
estar bajo las -, in armis esse; stipéndia fácere; hacer sus primeras -, tirocínium depónere (también en sentido fig); llamar a las -,
ad arma vocare vel concitare; llevar armas,
arma vel telum ferre; esse, stare cum armis
vel cum telo; morir con las - en la mano, in
armis mori; pugnans óccido, cado, péreo, occumbo, morior; pasar a uno por las -, armis
áliquem interfícere, occídere, necare; presentar las -, salutationem more militari fácere;
rendir el - (en señal de respeto al Santísimo),
arma demíttere // (cada uno de los principales cuerpos militares) milítiae genus (-nĕris
n); el - de artillería, tormentárii, orum mpl; el
- de caballería, equitatus, us m; équites, um
mpl; el - de infantería, peditatus, us m; pédites, um mpl // (pl, tropas o ejércitos de un Estado) cópiae, arum fpl. Sin: armati, orum
mpl; vires, vírium fpl; exércitus, uum mpl //
(blasón, escudo de armas) insigne, is n; las de familia, géneris vel famíliae insigne; gentilícium insigne // (fig, medios para conseguir algo) arma, orum npl. Sin: auxílium;
subsídium; adiumentum.
arithmétices cultor.
aritmia: (falta de ritmo) arhýthmia vel arrhýthmia, ae f. Sin: concentus, vel sonorum,
vel vocis discrepántia (en sentido musical);
orationis, verborum, vérsuum discrepántia
(en sentido literario).
aritmógrafo, v. aritmómetro.
aritmómetro: máchina computatrix, calculatrix, calculatória.
Arizona: Arizona, ae f. Uso: de -, arizonensis, e.
Arkansas: Arcansia, ae f. Uso: de -, arcansiensis, e.
arlequín: sánnio, onis m. Sin: lúdio; mimus;
scurra; vénetus lúdio; Arlequinus, i m; scurra
centunculatus.
arma: telum, i n. Uso: - arrojadiza, míssile,
is n; - automática, telum autómatum vel automatárium; - atómicas, arma vel missília
atómica; atómici belli instrumenta; arma vi
atómica displodéntia; - biológicas, arma biológica; - blanca, ferrum, i n; gládius, ii m;
ensis, is m (poét); - convencionales, arma
conventionália; arma usitata; - defensivas,
arma ad tegendum (apta); - de fuego, telum
ignívomum, igníferum, plumbívomum; en pl
también arma ignívoma; - nucleares, arma
vel missília nucleária; - ofensivas, tela vel
arma ad nocendum (apta); - químicas, chémica arma; comercio de armas, armorum negotiátio; armamentorum mercatura; fábrica
de armas, armorum officina; producción de
armas, armorum fabricátio; fabricar - atómicas, atómica arma parare vel fabricare // compañero de armas, commílito, onis m;
armorum vel belli sócius; gente de armas,
mílites; cópiae; hecho de armas, pugna vel
próelium; hombre de armas, miles, lĭtis m;
armadía: ratis vel rates, is f.
armadillo: porcellus loricatus.
armador: (el que por su cuenta arma o
equipa una embarcación) naviculárius, ii m.
Sin: nauclerus. Uso: ejercer el oficio de -, naviculáriam exercere.
armadura: (conjunto de armas) armatura, ae
f. Uso: - ligera, levis armatura; - de armas
de hierro, armatura; militaris ornatus (-us m)
// (pieza o conjunto de piezas unidas unas
89
armamentismo
con otras en que o sobre que se arma algo)
compāges, is f; compāgo,-gĭnis f. Sin: coassátio; contabulátio; contignátio; fultura; pagmentum // (conjunto de vigas de madera que
forman el tejado) materiátio; tignorum compages // - de la cama, sponda, ae f.
oculariorum.
Armenia: Arménia, ae f. Uso: de -, v. armenio.
armenio: adj arménius, a, um. Sin: armeniensis, arménicus; armeníacus // hab Arménii, orum; Armenienses, ium.
armamentismo: ad (augenda) arma conténtio (-onis f). Sin: áemula rei militaris augendae studia // (conjunto de armas) v.
armamento.
armería: (museo de armas) armamentárium,
ii n // (arte de fabricar armas) ars (artis f)
armamentária // (tienda en que se venden
armas) armorum taberna (-ae f).
armamento: (prevención de todo lo necesario para la guerra) belli (vel béllicus, vel militaris)
apparatus
(-us
m).
Sin:
armamentárium, ii n; belli comparátio; armorum conflátio, comparátio; armorum apparatus; armamenta vel arma béllica; belli
instrumenta. Uso: control de los -, belli apparatūs inspéctio // (conjunto de armas al
servicio de un cuerpo armado) armamenta,
orum npl; instrumenta milítiae. Uso: - gigantescos, immánia béllica arma; - tradicional y
atómico, apparatus armorum usitatorum et
atomicorum; invertir sumas fabulosas en -,
in rem militarem pecúniam impéndere amplíssimam; reducción de los -, armorum deminútio (vel diminútio) // (Mar, equipo y
provisión de un buque) navis armamenta,
orum npl.
armero: (fabricante de armas) armorum
faber (-bri m) vel ártifex (-fĭcis m). Sin: armamentárius faber, ópifex, operarius // (vendedor de armas) armorum vénditor (-oris m).
armiño: armellinus, i m. Sin: mus pónticus;
de - , armellíneus, a, um.
armisticio: indútiae, arum fpl. Uso: después
del -, datis indútiis; durante el -, indutiarum
témpore; per indútias; conceder un - de dos
años, indútias biénnii dare; hacer un -, fácere
vel inire, vel pacisci indútias; observar el -,
indútias conservare; violar el -, indútias violare; indutiarum fidem rúmpere.
armonía: (combinación de sonidos agradables) harmónia sive -monīa, ae f. Sin: sonorum concentus vel consensus (-us m);
sonorum vel vocum concórdia; vocum concentus // (proporción y correspondencia de
las partes de un todo) concórdia, ae f. Sin:
conveniéntia; cohaeréntia. Uso: - de lo creado, mundi cohaeréntia // (amistad y buena
correspondencia) mútua coniúnctio (-onis f).
Sin: consénsio; concórdia; voluntas concors
vel conséntiens. Uso: la - de los pueblos,
mútua populorum coniúnctio; - espiritual,
animorum conspirátio atque consensus; de pensamiento y acción, quaedam cogitandi
agendique similitudo; - de voluntades,
armario: armárium, ii n. Uso: - frigorífico,
v. frigorífero; - ropero, vestiárium; armárium
vestiárium; - pequeño donde se guardan los
zapatos, armaríolum cálceis servandis; - con
cajoncitos, armárium loculatum; - con vidrieras, armárium vítreum; - de luna, armárium
speculatum; fabricante de armarios, armariárius, ii m // - empotrado, v. alacena.
armazón: fultura, ae f. Sin: compāges, is f;
compāgo, gĭnis f. Uso: - del avión, fuselaje,
aëronavis álveus vel habitáculum; - de la bicicleta, del automóvil, bírotae, autoraedae
compages; - de los lentes, fultura vitrorum
90
arquiepiscopal
arpa: harpa, ae f. Sin: psaltérium. Uso: tocar
el -, psállere.
conspirátio et quasi concentus voluntatum //
(Mús, arte que trata de la formación, sucesión y modulación de los acordes musicales)
ars vel disciplina harmónica. Sin: doctrina
institutionis harmónicae.
arpegio: fídium impúlsio (-onis f). Sin: concitata fídium vibrátio; harpae concentus (-us
m).
armónica: (instrumento músico) harmónica,
ae f. Sin: harmónica flátilis vel inflanda.
arpeo: hárpaga, ae f.
arpista: psaltes, ae m; psáltria, ae f. Sin: qui,
quae psaltério (vel harpā) canit.
armónico: harmónicus, a, um . Sin: cónsonus, cónsonans; concinnus; concors; cóngruens; modulatus (bien modulado);
numerosus (bien ritmado). Uso: sonidos -,
soni sibi cónsoni vel consonantes.
arpón: iáculum hamatum.
arqueo: arcae recognítio (-onis f). Sin: scrínii
recognítio; nummáriae arcae recognítio; acceptae pecúniae renumerátio.
armonio: harmónium, ii n. Sin: harmónicum
instrumentum; plectrum pneumáticum.
arqueología: archaeológia sive -logīa, ae f.
Sin: antiquitatis sciéntia; antiquitatum (vel
vetustarum rerum) doctrina; stúdia antiquitatis; res archaeológica; antiquitatis monumenta. Uso: - clásica, archaeológia clássica;
- cristiana, rei christianae antiquíssimae stúdium; christianae antiquitates; - grecorromana,
stúdia
antiquitatis
graecae
romanaeque; - submarina, subacuática, archaeológia subaequórea.
armoniosamente: harmónice. Sin: concórditer; congruenter; modulate.
armonioso: harmónicus, a, um. Sin: numerosus; modulatus; cónsonus; concors.
armonizar: (estar en armonía) concínere
cum áliquo, vel cum áliqua re, vel inter se.
Sin: congrúere, convenire, consentire cum
áliquo vel inter se // (poner en armonía) concinnare. Sin: conciliare; concordem réddere.
arqueológico: archaeológicus, a, um. Sin: ad
archaeológiam vel ad antiquitatis doctrinam
spectans.
arnés: (armadura) armatura, ae f // (pl, guarniciones de las caballerías) stramenta, orum
npl; arma vel ornamenta equéstria.
arqueólogo: archaeólogus, i m. Sin: archaeológiae studiosus, cultor, peritus; rerum antiquarum sciens, investigator, peritus.
aro: (círculo o anillo de hierro, madera, etc.)
círculus, i m (férreus, lígneus …) // (juguete
de niños) trochus, i m.
arquero: (Dep, portero, guardameta) ianitor, oris m. Sin: portárius; portae custos.
aroma: aroma, ătis n (dat y abl pl aromátibus vel arómatis). Sin: odor; odor suavis.
Uso: quemar aromas, incéndere odores.
arquetipo: archétypon vel archétypum, i n.
arquidiócesis: archidioecēsis, is f.
aromático: aromáticus, a, um. Sin: fragrans;
odoratus; odórifer; suave olens.
arquiepiscopal, v. arzobispal.
91
arquisinagoga
arquisinagoga: archisynagōga, ae f.
familiares compónere; arreglárselas, rem
(res) expedire; sibi ipsi consúlere.
arquisinagogo: archisynagōgus, i m.
arquitecto: architectus, i m. Sin: aedificandi
peritus.
arreglarse: (acicalarse) corpus curare, ornare, exornare. Uso: - delante del espejo, ornari ante spéculum; (dicho del hombre
afeminado) occupatum esse inter péctinem
speculumque.
arquitectónico: architectónicus, a um. Sin:
architécticus.
arreglo: - de una diferencia, composítio,
conciliátio, onis f.
arquitectura: (arte de proyectar y construir
edificios) architectura, ae f. Sin: architectónice, es f; artes architectónicae; architectorum sciéntia vel doctrina; ars aedifícia
exstruendi // (estilo de un eficicio) structura,
ae f . Sin: forma et artifícium. Uso: - de estilo
antiguo, antiquae structurae genus.
arremangarse: bráchia denudare vel renudare.
arquitecta: architetrix, icis f.
arrendador, ra: (que da en arrendamiento)
locator, oris m; locatrix, icis f; locator vel locatrix alicúius rei ex condicto // (que toma en
arrendamiento) conductor, oris m, conductrix, icis f; conductor vel conductrix alicúius
rei ex condicto.
arquitrabe: epistýlium, ii n.
arrabal, v. suburbio.
arrendamiento o arriendo: (acción de dar
en -) locátio, onis f. Sin: locátio alicúius rei
ex condicto vel ex condicto prétio // (acción
de tomar en -) condúctio, onis f. Sin: condúctio ex condicto (prétio).
arraigado: radicatus, a, um. Sin: fixus, defixus; adhaesus, adhaerens.
arrancador: Autom machinamenti motórii
incitamentum. Sin: accensionis adiutórium;
incitatrum.
arrendante, v. arrendador.
arrendar: (ceder en arrendamiento) locare
// (tomar en arrendamiento) condúcere. Sin:
redímere.
arranque: (de una máquina) expedítio, onis
f. Sin: mótio, emótio; velocitatis resúmptio;
Autom célere motionis princípium. Uso: mecanismo de -, v. arrancador.
arrendatario, v. arrendador.
array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f .
Sin: séries, -ēi f.
arreo: (atavío, adorno) ornatus, us m // (pl,
guarniciones de las caballerías) arma vel ornamenta equéstria; stramenta, orum npl.
arrebato: - del alma, ánimi sublátio; - de ira,
súbita ira.
arrepentimiento: paeniténtia, ae f. Uso: - activo, malefactorum paeniténtia.
arrebol: (afeite encarnado) v. colorete.
arresto: (captura) comprehénsio, onis f //
(prisión) custódia, ae f. Uso: - domiciliario,
arreglar: - las cuentas de la familia, rationes
92
arrugar
custódia doméstica.
arrobarse, v. extasiarse.
arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii háeresis; ariana doctrina.
arrocero: oryzae cultor (-oris m).
arrodillada: genufléxio, onis f. Sin: genuflexus (-us m); fléxio génuum; génuum infléxio.
arriano: adj arianus vel árius, a, um; sust
Arii, vel arianismi, vel háeresis arianae discípulus, ássecla, fautor, sectator.
arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu
flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas
rodillas, génibus flexus vel pósitus.
arriar, v. amainar.
arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: área, ae
f. Uso: - de violetas, violárium; - pequeña,
pulvínulus; aréola.
arrodilladura: génuum flexura (-ae f).
arrodillarse: génua fléctere. Sin: génua inclinare vel submíttere; procúmbere génibus;
in génua procúmbere; in génua subsídere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad génua
alicúius procúmbere; ante pedes alicúius procúmbere; ad génua se álicui submíttere.
arriba: ¡- España!, Sursum Hispánia!
arribismo: ámbitus, us m. Sin: ambítio; glóriae avíditas; escendendi cupíditas; effrenus,
effrenatus, immódicus ámbitus. Uso: - en política, perveniendi stúdium; sollicitudo honorumque conténtio; immódicus publicorum
múnerum ámbitus; effrena, vel effrenata, vel
immódica dignitatum potestatumque ambítio.
arrollador: - de tabaco, involutor, oris m.
arrollar: (envolver una cosa en forma de
rollo) invólvere; convólvere. Sin: complicare.
arrorró: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl.
Sin: nénia; neníola; somníferum carmen;
somnífera cantilena.
arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glóriae áppetens vel cúpidus; effrenatus et audax alicúius rei captator; repentinus homo; qui
celériter ad honores pérvenit.
arroyada: rívuli cursus (-us m).
arriendo, v. arriendamiento.
arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condīta;
- a la milanesa o a la valenciana, oryza Mediolanénsium vel Valentinorum more condita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum
cultus (-us m); paella de -, oryzae patella.
arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsaciones) arhýthmia sive arhythmīa; arrhýthmia
sive arrhythmīa, ae f. Sin: arteriarum pulsus
exlex, abnormis, enormis.
arrítmico: arhýthmicus vel arrhýthmicus, a,
um. Sin: arrhythmus.
arrozal: oryzae sationes (-um fpl).
arrugar: - las narices, corrugare nares; - el
ceño, la frente, el entrecejo, frontem obdúcere; supercílium tóllere vel attollere; contráhere supercília // (mostrar desabrimiento o
ira por algo) aversari vel fastidire áliquid.
arrobamiento, v. éxtasis.
arrobar: admiratione vel stupore áliquem affícere. Sin: singulari voluptate perfúndere //
93
arruinado
arruinado: (venido a menos) aere alieno
obaeratus. Sin: aere alieno demersus vel oppressus.
piedra, artefacta lapídea.
arteria: artéria, ae f. Uso: - coronaria, artéria
coronária vel cordalis // (fig, gran vía de comunicación) principalis vel óptima via.
arrullar: (dormir al niño con arrullos)
lallare. Sin: cantilenam (infanti) cánere vel
insusurrare; cantilenam insusurrando infantem
sopire.
arterioesclerosis, v. arteriosclerosis.
arteriografía: arteriográphia sive arteriographīa, ae f.
arrullo o arrurrú, v. arrorró.
arsenal: (depósito o almacén general de
armas y otros efectos de guerra) armamentárium, ii n //(establecimiento marítimo) navale, is n ; navália, ium npl // (fig, depósito de
noticias, datos, etc.) receptáculum, i n. Sin:
repositorium.
arteriosclerosis: arteriosclerosis, -is f.
artesanado, v. artesanía.
artesanía: (profesión) artifícium. Sin: munus
fabrile; opíficum artes vel múnera // (clase
social) opífices, um mpl. Sin: collégium vel
corpus opíficum. Uso: obra de artesano,
opus fabrile.
arsenical: arsénicus, a, um. Sin: arsénici
(gen sing); ad arsénium pértinens // (que contiene arsénico) arsénicum cóntinens.
artesanito: púsio (-onis m) operárius.
arsénico: adj, v. arsenical // sust arsénicum,
i n. Uso: - blanco, arsénicum album.
artesano: ópifex, fĭcis m. Sin: ártifex, fĭcis
m; faber, bri m; fabricator; officinator.
arsis: arsis, is (ac -im) f. Sin: ictus, us m; sublátio, onis f.
artesiano: artesianus, a, um. Uso: pozo -, púteus artesianus.
arte: ars, artis f. Uso: - clínico, ars clínica; culinario, ars culinária vel coquinária; - médico, ars médica vel salutaris; el - del apostolado, apóstoli munus; Bellas Artes, bonae
(óptimae, ingénuae, liberales) artes vel disciplinae; - gráficas, artes gráphicae; - industriales, artes quaestuosae; - liberales, artes
liberales; - mágicas, mágicae vel magae
artes; - mecánicas, artes fabriles vel operosae; obra de -, opus summo artifício factum;
opus summā vel politíssimā arte perfectum;
artes y oficios, artes et artifícia; artes y ciencias, artes et stúdia, artes et disciplinae; las de la paz y de la guerra, belli pacisque artes;
con -, arte, ex arte, áffabre.
ártico: árcticus, a, um. Sin: septemtrionalis
vel septentrionalis, e.
articulación: (de miembros del cuerpo) articulátio, onis f. Sin: articulamentum; commissura; ártuum nexus // (de piezas) iunctura, ae
f . Sin: vertículae, arum fpl; catenátio móbilis
// (pronunciación clara y distinta) explanátio,
onis f. Sin: explanata vocum impréssio.
articular: (unir, enlazar) commíttere. Sin:
iúngere; coniúngere // (pronunciar clara y
distintamente) (voces vel verba) articulare.
Sin: explanare; exprímere; distincte proferre;
voces exprímere vel enuntiare. Uso: - las letras, lítteras suis sonis enuntiare.
artefacto: artefactum, i n. Uso: artefactos de
94
artístico
articulito: commentatiúncula, ae m.
loqui.
artículo: (escrito en periódico o revista) artículus, i m. Sin: scriptum; commentátio;
caput. Uso: - breve, capítulum; commentaríolus; - de fondo, commentátio princeps;
caput primárium vel penuárium; artículus primus, princeps, praecípuus; primárium vel
praecípuum scriptum; penuárius vel penárius
artículus // (cosa con que se comercia o que
se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f.
Uso: artículos de consumo, bona quae usu
consumuntur; artículos de exportación, res
quae exportantur; artículos de importación,
res quae importantur; artículos de lujo, merces delicatae; res ad luxúriam pertinentes; luxúriae instrumenta; artículos de la moda
femenina, mulíebris hábitus res; - de platino,
res ex platino confecta; artículos de primera
necesidad, merces víctui atque úsui necessáriae // Gram artículus, i m // (cada una de las
disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput,
pĭtis n. Sin: capítulum; artículus; locus; pars.
Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley,
caput legis; artículos del tratado de paz,
pacis condiciones // en el - de la muerte, in
artículo mortis. Sin: in supremo mortis agone
vel discrímine.
artificioso: (hecho con artificio) artificiosus,
a, um. Sin: fictícius; fictus; fucatus // (doble,
engañoso, astuto) dolosus. Sin: cállidus, astutus.
artillería: (material de guerra que comprende cañones, ametralladoras, etc.) res tormentária. Sin: plumbívoma vel béllica
tormenta; pyroballistária arma; ballistária vel
pyroballistária, ae f. Uso: - antiaérea, ballistária antiaérea; tormenta (béllica) adversus
aérios incursus; tormenta ignívoma contra
aëronavium incursiones; - motorizada,
ballistária autovectábilis; disponer la -, tormenta dispónere // pieza de -, tormentum, i n
// (cuerpo de artilleros) (mílites) tormentárii
Sin: (mílites) ballistárii vel pyroballistárii;
mílites tormentis (béllicis) addicti; cohors
tormentária, ballistária, pyroballistária. Uso:
oficial de -, ductor tormentariorum, ballistariorum, pyroballistariorum (comandante de
un destacamento); praepósitus ministério
tormentário (encargado del empleo de la -).
artillero: (miles) tormentárius Sin: (miles)
ballistárius, pyroballistárius, pyrobolárius; librator; tormenti béllici librator.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fictícius, factícius; arte factus vel cónditus. Uso:
colores -, factícii colores; fuegos -, ignes artificiosi vel festi; lago -, lacus strúctilis; ojo -,
óculus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factíciae gemmae.
artimaña: (trampa) fraus, fraudis f Sin:
dolus // (coloq, artificio o astucia para engañar a uno, o para otro fin) v. treta.
artista: ártifex, fĭcis m. Sin: officinator; qui
in arte (vel ártibus) versatur. Uso: - perfecto,
perfectus ártifex; - de teatro, scáenicus, i m;
scáenicus ártifex.
artificialmente: artificiáliter. Sin: artificiose.
Uso: ser alimentado -, artificiáliter nutriri.
artificio: artifícium, ii n // (fig, doblez)
dolus, i m. Sin: simulátio, dissimulátio; fraus.
artísticamente: arte. Sin: áffabre; artificiose;
artificiáliter. Uso: hecho -, fabrefactus vel
fabre factus.
artificiosamente: artificiose. Sin: artifício;
ficte; fucate; contorte; pútide; nímio adhíbito
artifício. Uso: hablar -, pútide dícere vel
artístico: artísticus, a, um. Sin: áffabre factus,
cónditus, fictus; plenus artis. Uso: muy -,
95
artralgia
as: princeps, cĭpis mf. Uso: - del ciclismo, birotariorum princeps; los corredores ases,
principes cursores.
summo artifício factus; politíssima arte perfectus; obras -, ópera arte facta; perfección -,
artifícium et expolítio; producción -, ópera et
artifícia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifício opus perfícere
vel confícere; tener gusto -, artis sensu
pollere; artis iudício pollere; sensum vel iudícium habere.
asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata;
cibus assatus. Uso: - de ánade o pato, buey,
cordero, lechón, ternera, vaca, assum anatinum, búbulum, agninum, porcellinum, vitulinum, vaccinum; quien prepara asados,
assorum confector; quien vende asados, assorum vénditor vel tabernárius; tienda de
asados, assorum taberna // (pp de asar) assatus. Uso: - en el horno, in furno assatus.
artralgia: arthrálgia sive -thralgīa, ae f. Sin:
articulorum dolores.
artrálgico: ad arthrálgiam áttinens.
artrítico: adj arthríticus, a, um. Sin: articulorum vel artuum (gen) ; arthrítide (articulorum
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus,
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust
arthríticus, i m; arthrítica, ae f. Sin: qui vel
quae arthrítide laborat, vexatur, affícitur.
asador: (quien asa carne) assator, oris m; assatrix, icis f // (varilla de metal en que se
pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
n (dat y abl pl véribus vel vérubus). Sin: verutum, i n. Uso: - pequeño, verrículum //
(aparato mecánico) veru vel verutum versátile. Sin: veru machinatione versatum; assatória machínula; machinátio cárnibus
assandis; machínula versando veruto. Uso: con motorcito eléctrico, veru vel verutum
eléctricum; veru eléctrica vi motum.
artritis: arthritis, tĭdis (ac -in). Sin: articularis
vel articulárius morbus; vítium articulare vel
articulárium; articulorum vel artuum inflammátio. Uso: padecer o estar afecto de -, articulari vítio áffici; articulari morbo laborare,
vexari, áffici.
asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mercennarius; mercede conductus // sust salariarius, ii m. Sin: conductus; operárius
conductus; mercede conductus.
artritismo: arthritismus, i m.
artrodia: Anat arthródia sive arthrodīa, ae f.
asalto: (- a personas) ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis f // (- a lugares) oppugnátio,
onis f // (Esgr, acometimiento) petítio, onis f.
Uso: parar, evitar el -, petitionem effúgere
vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expugnátio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar
al -, castellorum expugnatione lúdere;
castellorum expugnationi indulgere.
artrología: arthrológia sive -logīa, ae f. Sin:
de córporis artículis doctrina vel rátio.
artrópodo: árthropus, pŏdis m.
arveja: vícia, ae f.
arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad
archiepíscopum spectans.
Assam: Assámia, ae f. Uso: de -, assamianus,
a, um; assamiensis, e.
arzobispo: archiepíscopus, i m. Sin: metropolīta.
asamblea: conventus, us m. Sin: consílium.
Uso: - constituyente, conventus constitutio-
96
asegurarse
nalis; - General de las Naciones Unidas,
Conventus Generalis Nationum Unitarum; ordinaria, ordinárium consílium; miembro de
la -, conventūs sodalis (-is m); - solemne,
conventus sollemnis.
ductrix (-icis f). Sin: anábathri minister vel
ministra.
ascesis: ascesis, is f.
asceta: ascetes vel asceta, ae m; ascétria, ae f.
asbestino: asbestinus, a, um.
ascética, v. ascetismo.
asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m.
ascético: ascéticus, a, um.
ascáride: áscaris, -ĭdis f.
ascetismo: (profesión de la vida ascética) ascetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita ascética;
ascéticae vitae proféssio // (doctrina de la
vida ascética) ascética disciplina. Sin: ascéticae vitae rátio; ascesis doctrina.
ascendencia: ascendéntia, ae f.
ascendiente: (influencia moral) auctóritas,
atis f. Sin: dígnitas // (antecesores) ascendentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi.
asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin:
se ornare; ornari; se fíngere; fingi.
ascensión: (acción y efecto de ascender)
ascénsio, onis f. Sin: scánsio. Uso: - de
Cristo, Ascénsio; Ascénsio Dómini // (fiesta
con que se celebra el misterio de la -) Festum
Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia
divini Redemptoris ad caelum escendentis.
asediar: obsidēre. Sin: circumvallare.
asedio: obsídio, onis f. Sin: circumvallátio.
aseguración: assecurátio, onis f. Sin: cáutio
de áliqua re; testificátio.
ascensor: anábathrum, i n. Sin: scansórium;
ascensórium; célla scandens; céllula scansória; pénsilis céllula; máchina scansória;
pegma scansórium vel scandens. Uso: - eléctrico, anábathrum eléctricum; anábathrum
eléctrica vi actum; - pequeño, anabathríolum;
- destinado para elevar pesos, v. montacargas // botón del -, anábathri malléolus vel
parvus malléolus; cabina del -, cella scansória; puerta del -, anábathri ostíolum; bajar
en -, anábathro descéndere, dévehi, deferri;
subir en - al tercer piso, anábathro ad tértium
tabulatum escéndere, ascéndere, évehi, elevari, ferri; per anábathrum ad tértiam domūs
tabulationem escéndere; tomar el -, anábathro uti; el - no funciona, anábathrum non
movetur; el - se rompió, anábathrum vitiatum
est.
asegurado: (pública) cautione tutus. Uso:
casa -, domus cauta.
asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis
dator.
aseguradora: socíetas vel sodalícium sarciendis damnis. Uso: - para la protección del
paisaje, socíetas locorum amoenitátibus
tuendis; - sobre la vida, socíetas cautioni
exercendae.
asegurar: - el coche, cautionem sólvere de
autoraeda.
asegurarse: - contra algo, sibi cavere de áliqua re.
ascensorista: anábathri ductor (-oris m) vel
97
asentador
asentador: (cuero para suavizar las navajas)
v. afiladora.
asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix.
asexuado o asexual: non sexualis, e.
aseo: (limpieza) mundítia, ae f; mundíties, ēi
f // (adorno, compostura) elegántia, ae f. Sin:
exornátio; nitor.
asfaltado: bitúmine stratus vel obductus, a,
um.
asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti immúnitas.
asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mĭnis
n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitumen artificiale; de -, asphálticus; bituminosus.
aséptico: asépticus, a, um. Sin: inquinamento
carens; inquinamento (inquinamenti, ab inquinamento) immunis; omni inquinamento
immunis.
asfíctico o asfíxico: asphýcticus, a, um. Sin:
spíritus vel ánimae interclusione laborans.
aserción: assértio, onis f.
asfixia: asphýxia sive -phyxīa, ae f. Sin: suffocátio; spiritūs vel ánimae interclúsio. Uso:
producir -, v. asfixiar; morir de -, interclusā
ánimā exspirare.
aserradero: officina serrária vel serratória.
aserrín: scobis, is f. Sin: serrago, gĭnis f.
asfixiante o asfixiador: spíritum vel ánimam
intercludens // fig molestus; obtundens; fatigans.
asesor: assessor, oris m. Sin: curator; consiliarius; consiliator. Uso: - eclesiástico, ecclesiásticus curator; - eclesiástico de la Acción
Católica, sacerdos consiliárius sodalitatis ab
Actione Cathólica; sacerdos Actionis Cathólicae sodálibus cónsulens; sacerdos consociationis
curator
Actioni
Cathólicae
provehendae; sacerdos Actionis Cathólicae
sóciis vel sodálibus addictus; - eclesiástico de
los hombres de Acción Católica, sacerdos homínibus cónsulens in Actionis Cathólicae agmínibus militántibus; - eclesiástico de las
jóvenes de Acción Católica, sacerdos puellis
cónsulens in Actionis Cathólicae societatem
adscitis; - eclesiástico de los jóvenes de Acción Católica, sacerdos catholicorum iúvenum sodalitatis curator vel consiliarius; eclesiástico de las mujeres de Acción Católica, sacerdos muliéribus cónsulens Actionis
Cathólicae societati addictis; - económico del
presidente, consiliárius oeconómicus praesidentis; - del juez, scabinus, i m; assessor iúdicis.
asfixiar: suffocare. Sin: ánimam interclúdere; spíritum praeclúdere vel suffocare, asphýxiam afferre // asfixiarse, se suffocare
Sin: ánimam sibi interclúdere; asphýxiā se
occídere.
asfódelo: asphódelus vel asphódilus, i m.
Asia: Asia, ae f. Uso: - Menor, Asia minor; oriental, Asia orientalis.
asiático: asianus vel asiáticus, a, um.
asiento: (mueble para sentarse) sedile, is n.
Sin: sedes, is f; subséllium; sella; scamnus;
(en un triclinio) accúbitus (-us m); (plaza en
un vehículo, en un espectáculo público) sedulária, orum npl; (diván semicircular)
sigma, ătis n. Uso: - almohadillados, scamna
tomento strata; - cómodo, sella cómmoda; hileras de asientos, subselliorum órdines; - re-
98
asistencia
servado, sedes reservata; asientos de la galería (o paraíso), archiséllia; asientos de platea, sellae; - de madera, sedile lígneum; - de
mármol, sedile e mármore // (anotación en
registro o libro de contabilidad) transcríptio
vel descríptio, onis f // (apuntamiento de una
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annotátio, onis f. Sin: perscríptio.
asimetría: asymmétria sive -metrīa, ae f. Sin:
inaequálitas; enórmitas; pártium inaequálitas;
rerum ordo discors, díscrepans, abnormis;
non apta (vel díscrepans, abnormis, enormis,
díssona, discors, ábsona, exlex) pártium composítio.
asimétrico: asymmétricus, a, um Sin: asýmmeter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors.
asignación: - familiares, scídulae nummáriae
familiares; - a los miembros de familias reinantes, ánnuus réditus; ánnua públice decreta; - de gastos, statutus sumptus; - de una
suma, pecúniae assignátio, destinátio, erogátio; destinata pecúnia; destinata álicui rei pecúniae summa.
asimilación: assimilátio, onis f. Sin: appropriátio. Uso: - de la comida, cibi concóctio
vel conféctio // Gram, litterarum attráctio.
asimilar: (asemejar, comparar) assimulare
vel assimilare áliquem álicui vel áliquid álicui
rei. Sin: assímilem fácere áliquem álicui; assímile fácere áliquid álicui rei // (Fisiol, apropiarse los órganos las substancias necesarias
para su conservación o desarrollo) in naturam suam áliquid vértere. Sin: confícere vel
concóquere cibum // (fig, adoptar ideas o
cosas ajenas) áliquid sibi arrogare vel
assúmere. Sin: áliquid in usum suum (vel in
suam rem) convértere; áliquid in sucum et
sánguinem convértere.
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecuniam (vel pecúniae summam) álicui rei (vel
in áliquid) destinare.
asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina.
Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; científicas, sciéntiae; - humanísticas, disciplinae humanísticae, humanae, spirituales; jurídicas, disciplinae iuris civilis; - literarias,
doctrinae liberales; lítterae, arum; - principales, disciplinae principales; - técnicas, technicorum disciplinae.
asincronismo: asynchronismus, i m.
asincrónico o asíncrono: asynchrónicus, a,
um.
asilado, da: (persona que encuentra asilo
con protección oficial) asyli petitor (-oris m);
asyli petitrix (-icis f).
asíndetos: asýndeton vel asýndetum, i n. Sin:
dissolútio.
asilo: asylum, i n. Sin: perfúgium. Uso: - político, asylum políticum // (establecimiento
benéfico) hospítium, ii n. Uso: - de ancianos,
gerontocomīum, ii n; senum hospítium;
domus egenis sénibus recipiundis; - para expósitos, v. inclusa; - de huérfanos, v. orfanato; - de niños, v. guardería; - para los
pobres, ptochotrophīum; ptochēum vel ptochīum; - de sordomudos, hospítium surdorum
mutorumque.
asísmico: asísmicus, a, um. Sin: contra (vel
adversus) terrae motus munitus vel praemunitus.
asistencia: assisténtia, ae, f . Sin: cura; curátio; opitulátio; patrocínium; auxílium. Uso: activa, pasiva, assisténtia activa, passiva; hospitalaria, curátio nosócoma, curátio in valetudinário; - pediátrica, curátio puerorum; técnica, téchnica vel technicorum cura; - a
99
asistente
los desocupados, auxílium opíficum ópere
caréntium; - a los discapacitados, impeditorum vel membris captorum opitulátio vel auxílium; - a los heridos, vulneratorum curátio;
- a los matrimonios, assisténtia matrimóniis;
- a los pobres, opitulátio páuperum.
asistente: (el que cuida) adiutor, oris m. Sin:
curator; custos. Uso: - eclesiástico, sacerdos
curator; - médico, mediastinus, i m; - social,
curator socialis; socialis adiutor // (soldado
destinado al servicio personal de un jefe u
oficial) fámulus militaris. Sin: tiro (-onis m)
duci addictus.
asistir: (estar o hallarse presente) interesse
vel adesse + dat. Uso: - a las funciones religiosas, rebus divinis interesse; - al sepelio,
sepulturae adesse // (socorrer) adesse + dat.
Sin: praesto vel auxílio esse + dat // (servir o
atender a alguien) ministrare + dat. Sin: assístere + dat; adstare vel astare + dat. Uso: a los enfermos, a los moribundos, infirmis,
moribundis assístere; - a alguien en la hora
de la muerte, alicúius horā mortis ei adstare
(vel astare).
asma: asthma, ătis n. Sin: anhélitus (-us m);
anhelátio; spíritūs difficultas; spirandi difficultas vel aspéritas.
asmático: (relativo al asma) asthmáticus.
Sin: ad asthma pértinens // (que padece
asma) asthmáticus, i m. Sin: anhelator; spirandi difficultate (vel asperitate) laborans.
asociación: associátio, onis f. Sin: consociátio, sociátio, socíetas; assocíetas; congregátio, consórtium, consórtio; sodálitas,
sodalícium; coetus; collégium. Uso: - católica, cathólica consociátio; - católica de asistencia social, cathólica socíetas cívibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consociátio;
- deportiva, consociátio ludicrorum certáminum; athléticae ludis excolendis coetus; -
ecológica Greenpeace, sodálitas oecológica
Greenpeace; sodálitas, cui nomen est ánglicum Greenpeace; - económico-social, consociátio
oeconómicae
socialique
rei
provehendae; - estudiantil, studiosorum iúvenum consociátio; - ilegal, illícita fáctio; Internacional de Energía Atómica (en sigla
inglesa IAEA), Internationalis Atómicae
Energīae Associátio; - laical, consociátio laicalis; sodalícium laicale; - Latina, Sodálitas
Latina; - política, factio; - profesional, collégium; - pugilística, consociátio pugilatūs; Sionista, Associátio Sionística; - terrorista
“Hamas”, sociátio tromocrática, quae est
“Hamas”; - de hombres, coetus hóminum; de las ideas, notionum nexus (-us m); - de los
trabajadores, collégium opíficum; - de obreros solamente, socíetas ex solis opifícibus
conflata; - de obreros y dueños, socíetas ex
opíficum et dominorum ordínibus conflata; para la defensa del ambiente, sociétas locorum amoenitátibus tuendis.
asociado: associatus, i m. Sin: consociatus,
sociatus, sócius, assócius, consócius; adscriptus; partionárius.
asocial: insociábilis, e. Uso: societatem repugnans vel recusans.
asociar: consociare (cum + abl). Sin:
coniúngere (cum + abl); adiúngere ( + dat;
ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac);
ascíscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Turquía a la Unión Europea, Túrciam in Unionem Europaeam ascíscere.
asociarse: - a o con alguien, se álicui sócium
adiúngere; societatem cum áliquo inire; - a
una corporación, sodalício se sócium adiúngere.
asociativo: associativus, a, um.
asolar: assolare.
100
astenia
asomarse: prominere. Uso: No te asomes por
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
asonancia: assonántia, ae f. Sin: assonátio;
soni congruéntia vel similitudo; imperfecta
consonántia.
aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis.
aspiradora: (aparato de limpieza que aspira
el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum púlveris; púlveris ántlia; ántlia exhauritória; hauritória máchina; púlveris hauritórium. Uso: de mano, manuale púlveris hauritórium.
asonantado: ássonans, antis.
asonantar: assonare. Sin: simíliter desínere
vel cádere.
asonante: adj ássonans, antis; sust vox ássonans.
aspa: (cruz decusata) v. cruz.
aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: eufórico, aspectus hílaris, hílarus, iucundus
// (elemento, faceta o matiz de algo) rátio,
onis f. Sin: aspectus; res; fácies; forma. Uso:
- deontológico, rátio deontológica; - esenciales, essentiales rationes; - estructurales,
structurarum formae; - fundamentales, fácies
primáriae; - moderno, aspectus modernus; institucionales, institutorum formae; - positivos y negativos, fácies positivae et negativae; aspectus positivi et negativi; psicológico, res psychológica; - social, socialis rátio; - de descuido y abandono, aspectus
neglectus atque derelictus; bajo el - histórico,
sub aspectu histórico; bajo otro -, sub álio
aspectu; bajo varios -, sub váriis aspéctibus.
asperón: cos, cotis f.
aspersorio: aspersórium, ii n. Sin: aspergillum vel aspergillus; lústricum aspersórium.
aspiración: Mec inspirátio, onis f // (vivo
anhelo) appetítio, onis f.
aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la “p” aspirada, “p” aspiratum.
aspirante: (que aspira a algún estado, empleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspirans statum fratrum laicorum; - a la elocuencia, a la inmortalidad, candidatus
eloquéntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
sacerdótii candidatus; iúvenis sacerdótium
affectans; - a un empleo, candidatus alicúius
múneris.
aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
pastilla de -, pílula vel pastillus aspirinae.
assembler (Inform): (assembly language, codificador de instrucciones) lingua machinalis. Sin: assembler, i m; compositória lingua
// (compiler, programa productor de programas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
compilatórium, ii n.
associative memory (Inform) memoria asociativa, almacenador asociativo: memória
associativa.
asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, scapus, i m; bandera a media -, vexillum in
medio hastili; vexillum in medio palo propósitum.
astasia: standi vel consistendi difficultas.
astenia: asthénia sive -thenīa, ae f. Sin: languor; vírium deféctio vel defectus (falta de
fuerzas); vírium debílitas vel remíssio (decaimiento considerable de fuerzas).
101
astenopía
astenopía: asthenópia sive -nopīa, ae f. Sin:
cernendi infírmitas vel debílitas; oculorum
sensus vel ácies hebes (-bĕtis; abl -bĕti).
asterisco: asteriscus, i m. Sin: stéllula. Uso:
marcado con -, asterisco vel stellulā signatus,
distinctus.
phīa, ae f.
astrofotográfico: astrophotográphicus, a,
um. Sin: ad astrophotográphiam spectans.
astrofotometría: astrophotométria sive -metrīa, ae f. Sin: astrorum lucis metiendae rátio,
disciplina, doctrina, sciéntia.
asteroide: asteróides, is m.
astigmático: astigmáticus, a, um.
astrografía: astrográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: astrorum descríptio.
astigmatismo: astigmatismus, i m.
astrolabio: astrolábium, ii n.
astilla: ássula, ae f.
astrólatra: astrólatra, astrólatres, ae m; astrólatris, trĭdis f.
astillero: navália, ium npl. Sin: navale; navale armamentárium; naválium officina.
astral: astralis, e. Sin: sidéreus; ad astra áttinens.
astringente: stýpticus, a, um. Sin: astrictórius; astrictóriam vel astringendi vim habens;
alvum vel ventrem astringens, óbstruens,
súpprimens, cómprimens. Uso: acción -, vis
astringendi; remedios -, stýptica medicamenta; medicamenta astringéntia, obstruéntia, suppriméntia, compriméntia.
astro: - cinematográfico, cinematográphiae
lux, lumen, sidus, astrum.
astrodinámica: astrodynámica, ae f; astrodynámice, es f. Sin: astrodynámica disciplina,
doctrina, sciéntia; síderum mótuum stúdium.
astrofísica: astrophýsica, ae f; astrophýsice,
es f. Sin: astronómia phýsica; astrophýsica
disciplina, doctrina, sciéntia.
astrofísico: adj astrophýsicus, a, um // sust
astrophýsicus, i m. Sin: síderum indagator.
astrofotografía: astrophotográphia sive -gra-
astrolatría: astrolatrīa, ae f. Sin: astrorum
cultus.
astrologar: (averiguar mediante la astrología) astrologizare. Sin: astrológiam exercere;
notare vitam alicúius ex natali die // (pronosticar mediante la astrología) astrológiā áliquid divinare, vaticinari, hariolari, augurare.
astrología: astrológia sive -logīa, ae f. Sin:
mathēsis, is (ac -im vel -in); caeli interpretátio; ex astris vel sidéribus divinátio, hariolátio. Uso: - psicológica, astrológia
psychológica.
astrológico: astrológicus, a, um. Sin: ad astrológiam (vel hariolationem, vel divinationem ex astris) pértinens.
astrólogo: astrólogus, i m. Sin: síderum aestimator; caeli vel síderum interpres; qui futura vaticinatur sidéribus contemplandis.
astrómetro: astrophotómetrum, i n. Sin: astrorum luci metiendae instrumentum.
astronauta: astronáuta, ae m; astronáutria, ae
f. Sin: náuta sideralis m; astronáutis, ĭdis f.
102
ataque
astronáutica: astronáutica, ae f; astronáutice,
es f. Sin: res astronáutica; astronáutica doctrina, disciplina, sciéntia.
astronáutico: astronáuticus, a, um. Uso:
traje -, vestis astronáutica.
narum // (tema o argumento) assumpta matéria. Sin: óperis propósitum; argumentum
propósitum; res propósita // (negocio, ocupación, quehacer) v. negocio.
atabacado: tabaco cóncolor. Sin: tabaci colori símilis; tabácini coloris (gen). Uso:
aliento -, spíritus vel hálitus tabaco infectus.
astronave: astronavis, is f. Sin: navis vel
aëronavis sideralis;
aérium navígium
siderale. Uso: la - americana “Challenger”,
navis sideralis americana, cui nomen
“Challenger” (provocatrix).
atabalero, v. tímpano (tañedor de tímpano).
astronavegación: astronavigátio, onis f.
atacante: oppugnator, oris m.
astronomía: astronómia sive -nomīa, ae f.
Sin: sideralis disciplina, rátio; síderum sciéntia, investigátio, cognítio.
atache, v. broche.
astronómico: astronómicus, a, um. Sin: ad
astronómiam (vel ad síderum doctrinam) áttinens. Uso: observaciones -, caelestes (vel
astrorum) observationes; hacer observaciones -, motus stellarum observitare vel observare; telescopio -, astroscópium
astrónomo: astrónomus, i m. Sin: síderum
interpres, spectator; astronómiae (vel sideralis sciéntiae) cultor vel peritus.
astroquímica: astrochímica sciéntia vel doctrina.
asueto: féria, ae f. Uso: día de -, dies feriatus.
Asunción: (cap. del Paraguay) Assúmptio,
onis f (in Paraquária). Sin: Assumptionópolis, is f // (elevación al cielo de la Virgen
María) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin:
Deípara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -)
sollemnia honori caelestis Reginae caelo receptae.
asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negótium,
ii n. Uso: - interno de China, res interna Si-
atabal, v. tímpano.
atado: fascis, is m. Sin: involucrum. Uso: de cigarrillos, v. paquete.
atadura: religátio, onis f. Sin: alligatura, ae
f.
atajo: (senda por donde se abrevia el camino) compendiária, ae f. Sin: compendiárium; compéndium; via compendiária; viae
compéndium; via transversa; transversum
iter; iter compendiárium. Uso: ir por atajos,
compéndiis ire; per compéndia ire; llegar por
un -, compendiáriā pervenire.
atalaya: spécula, ae f.
ataque: ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis
f; ictus, us m. Uso: - aéreo a Gaza, ímpetus
aérius in Gazam; - aéreos de los aliados, ímpetus aérii foederatorum; - apoplético, sánguinis ictus; ictus mali súbitus; sufrir un apoplético, apoplexi árripi vel córripi; - atómico, atómicus ímpetus; - contra los derechos civiles, ímpetus in iura civília; informático, ímpetus ordinatralis; - suicida,
ictus suicidiárius; - terrorista, ímpetus terrorísticus; - de una enfermedad, morbi irrúptio.
103
atar
atar: alligare. Uso: el que ata, alligator.
ataraxia: ataraxīa, ae f. Sin: ánimi tranquíllitas, serénitas, imperturbabílitas; perfecta ánimi quies; immota tranquíllitas ánimi.
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus negótii; occupatíssimus in áliqua re. Uso: estar
muy -, multa ágere; multis negótiis distineri.
ataúd: cápulus, i m. Sin: féretrum; arca; lígnea arca.
alguna cosa) - al juicio de uno, iudício alicúius stare; - al orden cronológico, témporum
órdinem servare.
atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: petítio; insídiae. Uso: - dinamitero, petítio dynamite patrata.
atentar: impétere, pétere, appétere áliquem.
atenuante: attenuátio, onis f. Sin: excusátio.
atenuar: (minorar o disminuir) extenuare.
Uso: - la verdad, veritatem extenuare.
atávico: atávicus, a, um.
atavismo: atavismus, i m. Sin: índoles ex
átavis accepta, orta, hábita, suscepta.
atavío: cultus, us m. Sin: ornatus; hábitus;
vestitus.
ataxia: ataxīa, ae f. Uso: Psicol, - mental,
mentis ataxia.
ateo, a: sust átheus, i m; áthea, ae f. Sin: Dei
negator, negatrix; divinitatis infitiator, infitiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei
infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel
infitiari // adj átheus, atheísticus; irreligiosus.
aterciopelado: velluto símilis.
ateroma: atherōma, ătis n.
atáxico: atáxicus, a, um. Sin: ad ataxīam pértinens (relativo a la ataxia); ataxiā laborans
(que padece ataxia).
ateísmo: atheísmus, i m. Sin: irrelígio; Dei
negátio; divinitatis infitiátio; religionis contemptus. Uso: profesar el -, Deum esse negare vel infitiari; - de Estado, nulla Civitatis
(vel rei públicae) relígio; res pública a religione aliena.
ateísta: atheísta, ae m.
atención: cura, ae f. Uso: - pastoral, pastoralis cura; ¡-!, atténdite!; animadvértite!; cavete!
aterrizaje: ad terram lapsus (-us m). Sin: apparatus (-us m) desultórius; aëroplanorum vel
aëronávium appulsus (-us m). Uso: - forzoso,
appulsus vel descensus invitus.
aterrizar: terram vel solum attíngere, cápere,
contíngere. Sin: (ad terram vel solum)
descéndere, labi, delabi; terram attíngere; in
terram desilire, prosilire; ad terram appellere.
Uso: - sobre la luna, in Lunam descéndere; al
-, in appellendo.
ateneo: athenaeum, i n. Uso: Pontificio - Salesiano, Pontifícium Athenaeum Salesianum.
aterrorizar: terrere, exterrere, conterrere.
Sin: terrorem álicui inícere, inferre, afferre,
incútere; áliquem in terrorem conícere, addúcere, compéllere. Uso: estar aterrorizado,
terrore percelli, perfundi, commoveri; metu
frangi vel examinari.
atenerse: (acomodarse uno en sus acciones a
atestado: testimónium, ii n. Sin: documen-
104
átomo-gramo
atmósfera: atmosphaera, ae f. Sin: aër terrae
circumiectus vel circumfusus; simplem aër //
fig atmosphaera. Uso: - amigable, atmosphaera amicalis.
tum.
atestar, v. certificar.
ático: (piso que está bajo el tejado de una
casa) átticum, i n. Sin: áttica pars domūs vel
áedium.
atmosférico: atmospháericus, a, um. Sin:
áëris vel caeli (gen).
Atila: Áttila, ae m. Uso: de -, attilanus, a,
um.
atolón: atollum, i n; atollus, i m. Sin: ínsula
corrálica.
atildado: compósitus, a, um. Sin: comptus;
élegans; bellus.
atolondrado, v. inconsiderado.
atolondramiento, v. inconsideración.
atípico: atýpicus, a, um. Sin: extraordinárius;
enormis.
Atlántico: Atlánticum, i n. Sin: océanum
Atlánticum. Uso: Pacto del - Norte, Pactum
(Océani) Atlántici Septentrionalis.
atlas: atlas, antis m. Sin: tábulae, arum fpl;
tábulae geográphicae; terrarum tábulae.
atleta: athleta, ae m; athlétria, ae f. Sin: agonista vel agonistes, ae m; peritíssimus vel fortíssimus lusor. Uso: - olímpico, athleta
olýmpicus // (persona membruda) vir vel múlier firmo córpore.
atómico: atómicus, a, um. Uso: bomba -,
pyróbolum atómicum; pyróbolus atómicus;
desintegración - o nuclear, átomi disiúnctio
vel dissolútio; atomorum disiectus (-us m);
energía -, vis atómica; era -, atómica aetas;
sáeculum átomo-phýsicum; explosión -, dirúptio vel displósio atómica; guerra -, bellum
atómicum; peso -, pondus atómicum.
atomismo: atomismus, i m.
atomista: atomista, ae m. Sin: atomismi fautor.
atomística: atomística, ae f. Sin: phýsica vel
phýsice (-es) atómica.
atlética, v. atletismo.
atlético: athléticus, a, um. Uso: arte -, ars
athlética; condición -, condício athlética;
constitución -, córporis fírmitas; ejercicios -,
athlética, ae f; tipo -, athléticum caput.
atletismo: athletismus, i m. Sin: athlética, ae
f; res athlética; athlética exercitátio; athléticae
stúdium; stúdium se (vel corpus) exercendi.
Uso: - acuático, athletismus aquáticus; - ligero, pesado, athlética levis, gravis; - masculino, femenino, athlética certámina inter
viros, inter mulíeres // (doctrina) ars vel disciplina athlética.
atomístico: atomísticus, a, um.
átomo: átomus, i f. Sin: corpúsculum; corpúsculum insecábile vel indivíduum; indivíduum. Uso: bombardear el -, átomum
verberare; constitución del -, átomi constitútio, composítio, structura; desintegrar el -,
átomum scíndere, disiúngere, dissociare, dissólvere, fíndere, diffíndere, diffríngere; estudiar el -, átomos explorare, investigare,
scrutari, perscrutari.
átomo-gramo: grammátomus, i m.
105
atonal
tráctio modalis vel modorum // (gravedad) v.
esta voz.
atonal: número carens.
atonía: atónia sive atonīa, ae f. Sin: languor;
torpor. Uso: - estomacal, stómachi inértia vel
resolútio; stómachus torpens, fláccidus, enervatus; - visceral, víscerum torpor.
atónico: (que padece atonía) átonus. Sin:
torpens, torpescens; fláccidus; enervatus; atóniā (vel torpore, vel languore) laborans //
(perteneciente o relativo a la atonía) atóniae,
torporis, languoris (gen); ad atóniam spectans
// Gram, v. átono.
átono: (sin acentuación) átonus, a, um. Sin:
sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v.
atónico.
atormentar: vexare. Sin: cruciare, excruciare; exagitare; torquere // atormentarse,
angi (áliqua re, de áliqua re, de áliquo). Sin:
cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare.
atornillador, v. destornillador.
atornillar: cóchleam vólvere. Sin: clavum
cochleatum impéllere, immíttere, ingérere (in
ferrum, en el hierro; in lignum, en la madera
…).
atrabiliario: adj hypocondríacus, a, um. Sin:
melanchólicus; melanchóliā laborans; atrā
bili suffusus vel laborans; (relativo a la atrabilis) ad atrabilem spectans // fig iracundus, a,
um. Sin: rábidus; stomachosus // sust melanchólicus, i m. Sin: qui melanchóliā laborat.
atrabilis: atrabilis, is f; atra bilis. Sin: melanchólia; nigra bilis; melanchólicus umor.
atracarse: (comer o beber con exceso) ingurgitari. Sin: se ingurgitare; édere ac bíbere áffatim; se cibo ac vino onerare.
atractivo: adj attractivus, a, um. Sin: gratus;
iucundus; illíciens; delectationis plenus;
aptus ad alliciendos ánimos; (de lugar)
amoenus; (de persona) venustus (físicam), lépidus (moralm). Uso: de manera -, attractivo
modo // sust attractívitas, atis f. Uso: suscitar
cierto -, attractivitatem quandam exhibere.
atraer: allícere. Uso: - al estudio del latín,
ad linguam latinam addiscendam allícere.
atraillar: (atar con traílla) cópulā vincire //
(conducir teniendo la traílla) canem vel
canes fune tráhere; canem corrígiā dúcere;
canem cópulā tenere; canem cópulā vinctum
ágere.
atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel retractus, a, um; (antiguo, no al día) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipéndia praetérita;
stipéndia non soluta; stipéndia retro débita.
atraso: tardátio, onis f.
atrepsia: at(h)répsia sive -repsīa, ae f. Sin:
nutritionis vel alimóniae caréntia; córporis
vel vírium extenuátio; vires attenuatae.
atresia: atresīa, ae f. Sin: foráminis (córporis) occlúsio.
atribución: attribútio, onis f. Sin: assignátio;
adiudicátio // (facultad) potestas, atis f. Sin:
munus; mandatum.
atribulado: sollícitus, a, um. Sin: calamitosus; aerumnosus; afflictus; excruciatus; aerumnis, misériis, rebus adversis, rerum
angústiis affectus, vexatus, cruciatus, pressus, conflictatus. Uso: estar -, in angústiis
esse; aerumnas pérpeti.
atracción: vis attrahendi. Uso: - modal, at-
106
audiencia
atributivo: attributivus, a, um.
atributo: Gram attributum, i n. Sin: attribútio; res attributa // (cualidad o propiedad)
nota; próprium; attributum (perfección divina).
atricomía: at(h)ricómia sive -comīa, ae f.
Sin: capillorum deflúvium, amíssio, spoliátio.
atril: plúteus, i m; plúteum, i n. Sin:
anagnostérium; librorum fulcimentum.
roba, ae f. Uso: - deportivo, vestis campestris; vestido solemnemente con - universitario, robā universitária sollemniter vestitus.
atún: thynnus vel thunnus, i m // (propio o
relativo al -) thynnárius, a, um; ad thynnum
spectans.
atunera: thynnária piscátio. Uso: ejercer la -,
thynnáriam piscationem exercere.
atunero: thynnárius, ii m.
audibilidad: audibílitas, atis f. Sin: soni inténtio; facultas audiendi.
atrio: átrium, ii n. Sin: vestíbulum.
atriquia: athríchia sive athrichīa, ae f. Sin:
alopécia; capilli, capillorum deféctio, inópia,
caréntia.
atriquiasis, v. atriquia.
atrofia: atróphia sive atrophīa, ae f. Sin:
tabes; extenuátio; nutrimenti desértio. Uso: del corazón, cor enervatum; cor naturali vi
carens.
atrofiado: átrophus vel atróphicus, a, um.
Sin: atróphiā affectus vel laborans.
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, debilitare, minúere, auferre; atróphiā vel tabe
affícere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabéscere; contabéscere; debilitari; consumi; átrophum fíeri; vim pérdere, amíttere; atróphiā
vel tabe áffici.
atrófico: atróphicus, a, um. Sin: átrophus; tabíficus; enervatus; extenuatus; torpens; naturali vi destitutus; atróphiā vel tabe affectus,
laborans // (perteneciente a la atrofía) atróphiae, extenuationis (gen); ad atróphiam áttinens.
atuendo: (atavío, vestido) vestis, is f. Sin:
audible: audíbilis, e.
audición: audítio, onis f. Sin: acroāma, ătis n.
Uso: - estereofónica, acroama stereophónicum; - musical, audítio musicalis; - radiofónica, audítio vel acroama radiophónica; serie
de audiciones, series auditionum; escuchar radiofónicas, auditiones radiophónicas auscultare; - de teatro por radio, fábulae áctio
radiophónica; fábula scáenica radiophónica.
audiencia: (acto de oír o atención para oír)
audiéntia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare
vel dédere aures suas álicui; álicui dicendi
potestatem fácere // (acto de oír los jueces)
audiéntia, ae f. Uso: - en tribunal, iudícium;
día de -, iudiciárius dies // (lugar donde se da
-) auditórium // (tribunal de justicia) tribunal,
alis n // (edificio en que se reúne el tribunal)
iustítiae palátium. Sin: aedes iurídici conventūs // (admisión a presencia de un príncipe o
autoridad) admíssio, onis f. Sin: áditus, us m;
allóquium; collóquium; collocútio; facultas
conveniendi. Uso: - privada, domésticum
collóquium; - pública, pública admíssio; - general pontificia, pública admíssio a Summo
Pontífice facta; condescendencia en dar audiencias, admissionum facílitas; dar o conceder, recibir en - a alguien, áliquem
107
audiofrecuencia
admíttere, excípere; áditum dare álicui; no
dar - a alguien, áliquem non admíttere; áditum negare álicui; áliquem arcere; presentarse a una - con alguien, venire in
collóquium (vel collocutionem, vel allóquium) cum áliquo; procurar - a uno con alguien, dare álicui admissionem alicúius;
álicui áditum patefácere ad áliquem; es fácil
tener una - con él, áditus ad eum fácilis est.
audiofrecuencia: audiofrequéntia, ae f. Sin:
frequéntia audíbilis.
audiolingual: áudio-lingualis, e.
subsídiis instructi.
áulico: áulicus, a, um.
aumentar: tr augere, adaugere. Sin: augmentare // intr augéscere. Sin: adaugéscere;
créscere, incréscere.
aumento: incrementum, i n. Sin: augmentum; additamentum; adauctus (-us m); amplificátio. Uso: - de la población, natorum
incrementa; númerus hóminum in dies crescens; - de precios, rerum prétium adauctum;
pretiorum adauctus; - de sueldo, stipéndii vel
salárii additamentum; augmentum salárii.
audiómetro: audiómetrum, i n.
audión: áudio, onis m. Sin: valva amplificatrix.
audiovisual: audiovisualis, e. Sin: audivisivus, audivisíficus, audíficus-visivus, audíbilis et visíbilis. Uso: aparatos -, instrumenta
audiovisuália; todo el sector de los -, universus apparatus (-us m) audiovisualis.
auditivo: auditórius, a, um. Sin: auscultatórius.
auditor: auditor, oris m. Sin: audiens, entis.
Uso: - de la nunciatura, Apostólici Núntii auditor vel adiutor; - de la Rota, auditor sacrae
Romanae Rotae; - de Su Santidad, auditor vel
iurisconsultus Summi Pontíficis.
auditorio: (concurso de oyentes) auditórium,
ii n. Sin: auditores; audientes; qui áudiunt;
auditorum turba // (sala destinada a conferencias, discursos, lecturas) auditórium, ii n
// (sala destinada a conciertos y recitales) auditórium músicum.
aula: aula, ae f. Sin: auditórium. Uso: - escolar, schola; conclave scholare; - didácticamente equipadas, oeci ad docendum
aureola: nimbus, i m. Sin: corona; áurea corona; corona radiata; corona nitens, fulgens,
renitens, refulgens // (distinción) insígnia,
ium npl. Uso: la - de la gloria, insígnia glóriae; la - de la virtud, insígnia virtutis //
(fama) laudes, um fpl. Uso: estar rodeado de
una - de gloria, glóriae láudibus florere.
auricular: adj auricularis, e . Sin: auriculárius. Uso: confesión -, conféssio auricularis;
testigo -, testis auricularis // (pieza de ciertos
aparatos que sirve para escuchar) auscultábulum, i n. Sin: auscultatórium; excípulum;
concha auditória vel auricularis; auditória
cófia; auriculare exceptáculum. Uso: - de
radio, radiophónicum excípulum; radiophónica caláutica vel cófia; - de teléfono, auscultábulum telephónicum; biceps (-cípitis)
adminículum; translocutórium instrumentum; tomar, levantar el -, auscultábulum súmere, tóllere; biceps adminículum ad os (vel
ad aurem) appónere; translocutórium instrumentum ori (vel auri) admovere.
aurora: aurora, ae f. Uso: - austral, boreal,
aurora australis, borealis.
auscultación: auscultátio, onis f. Uso: - del
tórax, thoracis auscultátio.
108
auto-arrancador
auscultador, v. cofia.
auténticamente: authéntice. Sin: certa fide;
cum vel ex auctoritate.
ausente: absens, entis. Uso: estar - , absentare; estando yo ausente, me absente.
ausentismo, v. absentismo.
auspiciador: praecónii causā pecúniae práebitor (-oris m).
auspicio: auspícium, ii n. Sin: augúrium;
omen, óminis n. Uso: con el - de las Naciones Unidas, auspício Nationum Unitarum.
Australasia: Australásia, ae f.
autenticar: (autorizar o legalizar alguna
cosa) authenticare. Sin: authénticum fácere
vel réddere; ratum fácere vel habere; approbare; confirmare; obsignare; subsignare; recognóscere; vidimare. Uso: - un acta de
nacimiento, de defunción, oríginis, óbitūs testimónium fide públicā obsignatum confirmare; - una firma, ratam effícere manum
alicúius; - con firma, subsignare; subscripto
nómine ratum fácere áliquid; - con sello, obsignare // (acreditar, dar fama) auctoritatem
afferre (vel adiúngere) álicui rei. Sin: álicui
rei fidem fácere, afferre, adiúngere, áddere.
Australia: Austrália, ae f.
australiano: adj australianus, a, um // sust
Australianus, i m.
Austria: Austria, ae f.
austríaco: adj austríacus, a, um. Sin: áustricus, áustrius // sust Austríacus, i m. Sin: Austrius, ii m.
austro: auster, tri m.
autarcía, v. autarquía.
autarquía: autárchia sive -archīa, ae f. Sin:
autonómia; sufficiéntia; plena rerum suarum
sufficiéntia. Uso: - económica, in re oeconómica plenum suarum rerum domínium.
autenticidad: authentícitas, atis f. Sin: (calidad de auténtico) auctóritas; fides; certa
fides; veritatis fides; authéntica rátio. Uso:
comedias de incierta -, fábulae vel comoediae ambíguae, incertae; libros de incierta -,
libri dúbiae fidei; negar la - de una cosa, alicúius rei fidem abrogare // (verdad, sinceridad) véritas; sincéritas. Uso: - cristiana, vera
christianae legis proféssio.
auténtico: authénticus, a, um. Sin: sincerus;
certus; verus; germanus; veri nóminis (gen);
fide dignus; auctoritate práeditus. Uso: amistad -, amicítia veri nóminis; copia -, authénticum, i n; exemplar authénticum;
documentos sin duda -, certíssima monumenta.
autillo: úlula, ae f; v. mochuelo.
autárquico: autárchicus, a, um. Sin: autónomus; nulli obnóxius; suarum rerum dóminus.
Uso: producto -, res in própria Natione confecta vel effecta; - en sentido económico, in re
oeconómica nulli obnóxius.
auto: (automóvil) v. esta voz.
autoalienación: autoalienátio, onis f.
autoanálisis: autoanálysis, is f.
autenticación: authenticátio, onis f. Sin: testátio; obsignátio; (pública) confirmátio.
auto-arrancador, v. arrancador.
109
autobiografía
autobiografía: autobiográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: sui ipsīus vita.
natus (-us m) vel dominátio.
autócrata: autócrates, is m. Sin: déspota; dominator; tyrannus; vir imperiosus.
autobiográfico: autobiográphicus, a, um.
auto-blindado, autoloricata, ae f Sin: autocataphrácta; autoráeda loricata.; autocurrus
loricatus vel cataphractus; currus aeratus automatárius.
autobús: laóphorum, i n. Sin: coenoautocinetum, coenautocinetum; coenoautoraeda,
coenautoraeda; coenoautocurrus, coenautocurrus; autoraeda longa vel pública; autovectura pública vel urbana; autocinetum
laóphorum; autovehículum vel vehículum
públicum. Uso: - que corre sobre rieles, v.
autovía; - turístico, laóphorum periegéticum;
tomar el - número 24, vehículum públicum
24° número signatum conscéndere; v. colectivo.
autocráticamente: tyránnice. Sin: tyrannorum more.
autocrático: tyránnicus, a, um. Sin: imperiosus. Uso: poder -, tyránnicum vel immódicum impérium.
autocrítica: sui ipsīus censura. Uso: - de la
Iglesia, Ecclésiae stúdium censórie inquirendi in se ipsam.
autóctono: adj indígenus, a, um // sust autocthon, autochton, autochthon, ŏnis m. Sin:
indígena, ae mf.
autodeterminación: autodeterminátio, onis
f.
autocamión, v. camión.
autocar: autocurrus, us m. Sin: autopetóritum vel autopetórritum; automatárium petóritum vel petórritum.
autocicleta, v. motocicleta.
autoclave: autoclavis, is f. Sin: clavis autómata vel autocinética.
autoconciencia: autoconsciéntia, ae f. Sin:
sui ipsīus consciéntia.
autodidáctico: autodidácticus vel autodidactus, a, um.
autodidacto: autodidactus, i m. Sin: sui
ipsīus magister; sibi ipsi magister;
absque alieno auxílio eruditus. Uso: ser -,
magistrum (vel praeceptorem) habuisse
nullum.
autodominio: continéntia, ae f. Sin: sui ipsīus temperátio.
autocontrol: sui custódia vel temperántia.
Sin: sui ipsīus vigilántia.
autódromo: autódromus, i m. Sin: autocinetódromus; autocurrículum; currículum autoraedis.
autocosechadora, v. cosechadora (- automotriz).
autoencendido: accensus spontáneus. Sin:
accénsio spontánea.
autocracia: autocrátia sive -cratīa, ae f. Sin:
despotismus; tyrannis (-ĭdis f); tyránnicum
impérium; impérium singulare; unīus domi-
autoerotismo: autoerotismus, i m.
autoescuela: schola autocinetistarum.
110
automatizar
autolesionismo: autolaesionismus, i m. Sin:
autolaesionis crimen, culpa, fácinus; voluntária vulnerátio.
autofecundación: sui ipsīus praegnátio.
autofinanciación: pecúniae própriae collátio
vel suppeditátio. Sin: sui ipsīus nummorum
suppeditátio.
autolesionista: autolaesionista, ae m. Sin:
murcus, i m; sui ipsīus vulnerator.
autofinanciamiento, v. autofinanciación.
automación: automátio, onis f. Sin: automatizátio; autómata vel automatária áctio, ópera,
operátio; machinalis áctio vel ópera; automatáriae operationes; hóminum ópera máchinis
demandata.
auto-formación: auto-formátio, onis f.
autógeno: autógenus, a, um; autógenis, e.
Uso: soldadura -, autógena ferruminátio.
autómata: autómatum vel autómaton, i n.
Sin: automatárium, ii n. Uso: de -, relativo al
autómata, autómatus; automatárius // (persona sin voluntad) autómatus vir; autómata
múlier. Sin: homo attónitus vel stupens; mulier attónita vel stupens; homo vel mulier
sensu et voluntate carens.
autogestión: própria géstio, administrátio,
réctio, curátio (-onis f). Sin: géstio autónoma.
autogiro: autogyrus, i m; v. helicóptero.
autogobierno: régimen (-mĭnis n) autónomum.
autógrafo: adj autógraphus, a, um. Sin: chirógraphus; idiógraphus; propriā manu scriptus; meā, tuā, suā ipsīus manu scriptus. Uso:
carta -, lítterae autógraphae; lítterae manu
scriptae; epístula autógrapha; un ejemplar de Virgilio, idiógraphus liber Vergílii // sust
autógraphum, i n. Sin: chirógraphum, i n;
chirógraphus, i m; idiógraphum; manu scriptum (-i n) ; mi (tu, su …) -, meā (tuā, suā …)
manu scriptum // (firma) autógraphum, i n.
Sin : nóminis scríptio autógrapha. Uso: pedir
un -, autógrapham nóminis scriptionem postulare.
automáticamente: autómate vel automátice.
Sin: ratione autómata; (suā) sponte; ultro; per
se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrieron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, maquinal e indeliberadamente) sine voluntate;
usu irrationali.
automático: (que funciona en todo o en
parte por sí solo) automáticus, a, um. Sin:
autómatus; automatárius; se ipse (ipsa,
ipsum) movens // (que ocurre por sí mismo)
qui (quae, quod) sponte suā fit // (maquinal e
indeliberado) non voluntárius. Sin: irrationalis.
autoinducción: autoindúctio, onis f.
automatismo: automatismus, i m. Sin: res
machinalis, automática, autómata, automatária // fig irrationalis status vel condício.
autointoxicación: autointoxicátio, onis f.
autolatría: autolátria sive -latrīa, ae f. Sin:
quasi divinus sui ipsīus cultus.
automatización, v. automación.
autolesión: autoláesio, onis f. Sin: autovulnerátio; autotómia.
automatizar: automatizare. Sin: áliquid automatáriā ratione instrúere; automatáriam rationem indúcere.
111
automotor
automotor: adj automatárius, a, um // (vehículo) autovehículum, i n. Sin: autocurrus; vehículum automatárium; currus automatárius
// (aparato que ejecuta ciertos movimientos
sin intervención directa de acción exterior)
automatárium, ii n. Sin: automatária máchina; automatárium instrumentum; automatárius apparatus.
automotriz: adj automatária // sust automatária máchina.
automóvil: autocinetum, i n. Sin: autoraeda;
autocurrus; automóbilis, is m; automóbile, is
n; autómatum; currus motórius, automóbilis,
automatárius; automóbilis vectura, raeda;
automatária vel motória raeda; autómatum
vel automatárium vehículum Uso: - blindado,
autocinetum loricatum; - cubierto, autocinetum intectum; - eléctrico, autocinetum eléctricum; - con motor de 35 caballos de fuerza
y ocho cilindros, (auto)raeda machinamento
35 E(quinarum) V(írium) octoque cylindris;
- con motor posterior, automatária raeda ab
tergo propulsa; - de cilindrada pequeña, vehículum exiguo machinamento propulsum;
ir en -, autocineto vel autoraedā vehi.
automovilismo: automobilismus, i m. Sin:
autocinetismus; res autocinética // Dep automobílium certamen vel competítio // (pasión
por el-) automobílium cupíditas vel cupīdo.
automovilista: autoraedárius, ii m. Sin: autoraedae (vel autocineti, vel automóbilis) rector
vel ductor.
automovilístico: autocinéticus, a, um. Sin:
automobilísticus; autoraedárius; ad autoraedam (vel ad autocinetum, vel ad automóbilem) spectans. Uso: accidente -, casus
autocinéticus; incremento -, autocinéticum
incrementum; industria -, res autocinética;
autocinetorum fabricátio.
autonomía: autonómia sive -nomīa, ae f. Sin:
autarcīa, autarchīa; suis légibus vivendi potestas. Uso: - absoluta, autonómia absoluta; local, autonómia localis; - moral, máximum
ius moráliter eligendi; - personal, autonómia
personalis; - de vuelo, volatūs autonómia; del Tíbet, Tibeti vel tibética autonómia;
gozar de -, suis légibus vívere; sui iuris esse;
no tener -, alieno império parēre.
autonomismo: autonomismus, i m.
autónomo: autónomus, a, um. Sin: autocephálicus; independens; némini obnóxius.
autoómnibus, v. autobús.
autooruga: autocinetum vel automóbile ericiatum; automóbilis ericiatus.
autopista: via vehiculária vel autocinética .
Sin: autostrata; autovia; cúrruum via; strata
autocinética; autoraedarum (vel autocinetorum, vel autovehiculorum) via; currículum
automobílium; iter autocinéticum; currículum automobílibus aptum; latior via vehicularis; via autovehículis strata. Uso: sobreelevada, via autocinética pilis impósita.
autopsia: autópsia sive -opsīa, ae f. Sin: necroscópia; cadáveris séctio, inspéctio, examinátio; secti córporis (vel cadáveris) inspéctio.
Uso: practicar una -, cadaver secare atque
inspícere.
autopullman: autómatum vel autocinetum
pullmanianum. Sin: raeda pullmaniana; longum autocinetum pullmanianum; coenoautocinetum pullmanianum; coenoautómatum;
autómatum plaustrum; automatárium pilentum; longum autómatum; longa vel longíssima autoraeda. Uso: pequeño -, autocinetum
pullmanianum minutum.
autor, ra: (quien es causa de alguna cosa)
112
autostop
auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la inventa) inventor, oris m // (causa, responsable) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano,
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum
auctor; - de tragedias, trágicus scriptor; tragoediógraphus; - cinematográfico, v. escenarista // (el que ha hecho alguna obra
artística) ártifex, fĭcis m.
autoridad: (poder, mando) auctóritas, atis f.
Sin: potestas; impérium; ius (iuris n). Uso: doméstica, impérium domésticum; - legal,
ius ac potestas; - moral, moralis auctóritas; pública, auctóritas pública; potestas pópuli;
- real, régia potestas; - suprema, summa auctóritas; aumentar la - de uno, alicúius auctoritatem amplificare; burlarse de la - de uno,
auctoritati alicúius illúdere; dar plena - a alguien, álicui plenam auctoritatem dare; debilitar la - de uno, alicúius auctoritatem
imminúere vel deminúere // (crédito, prestigio) auctóritas. Sin: auctóritas et fides. Uso:
la - de los filósofos, philosophorum auctóritas; la - de los testimonios, rerum auctóritas;
persona que goza de -, (vir, homo …) auctoritate gravis; de mucha -, (vir, homo …) gravíssimus; es una - competente, bonus est
auctor; es una - en algo, auctor est alicúius
rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate
alicúius pósitus; adquirir - sobre uno, apud
áliquem vel ab áliquo auctoritatem (vel dignitatem) sibi conciliare vel parare; apud áliquem vel ab áliquo gratiam inire; fundarse en
la - de alguien, auctore áliquo uti (ad áliquid); quitar - a algo, álicui rei fidem abrogare; tener -, auctoritate apud áliquem valere
vel uti; auctoritate vel gratiā valere (de persona); auctoritatem vel pondus habere (de escritos, documentos) // (ascendiente político)
grávitas, atis f. Sin: dígnitas // (persona investida de poder, mando o magistratura) - civiles, potestates civiles vel civitatis; comunales, municípii moderatores; - comunistas, potestates communísticae; - políticas,
públicas, públicae auctoritates; públici magistratus; - religiosas, potestates religiosae; responsables, auctoritates quas penes res est;
las supremas - eclesiásticas, rei ecclesiásticae summae potestates; las - supremas de los
Estados, supremi civitatum moderatores vel
rectores; supremi rerum publicarum moderatores.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: despóticus; práepotens; auctoritate abūtens.
autoritarismo: praepoténtia, ae f.
autorización: alicúius rei faciendae potestas
vel facultas. Sin: approbátio; permissus (-us
m) ; licéntia. Uso: - por parte del Estado, approbátio públicis ab auctoritátibus.
autorizado: auctoritate (potestate, facultate,
iure, permissu, véniā) práeditus, pollens, munitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a
hacer algo, áliquid faciendi auctoritatem habere vel auctoritate pollere, valere, uti.
autorizar: álicui auctoritatem (vel potestatem) dare, fácere, concédere, tribúere. Sin:
permíttere; facultatem indulgere vel permíttere; ius concédere // (dar fe el escribano o
notario en un documento) testari. Sin: públicā fide instrumentum firmare, ex iure et légibus obsignare // (aprobar algo) ratum
dúcere áliquid.
autorrealización: autorealizátio, onis f.
autorretrato: sui picta imago (-gĭnis f).
autoservicio: ministrátio própria. Sin: se
quisque ministrat.
autostop o autoestop: autocineti transeūntis
reténtio. Sin: cúrruum automobílium reténtio.
Uso: practicar el -, autoraedas transeūntes retinere; hacer un -, autocinetum tránsiens re-
113
autostopista
tinere.
f. Sin: caterva; multitudo; ingens númerus.
autostopista o autoestopista: autocineti
transeūntis retentor vel retentrix. Sin: petitor
vel petitrix convectionis.
avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctoritate defendo // Com sýngraphae cautionem
fácere vel interpónere; sýngraphae alterum
subscríbere nomen cautionis grátiā.
autosuficiencia: propriarum rerum sufficiéntia.
autosuficiente: se ipse expédiens. Sin: sibi
providere valens; rebus suis sufficienter práeditus.
autosugestión: autosuggéstio, onis f. Sin: sui
persuásio; sui ipsīus instigátio, impulsus, permótio.
autotanque: autocinetum cisterninum. Sin:
autocarrum vel autovehículum cisterninum;
autocarrus cisterninus; exceptáculum automatárium; automatárius currus exceptórius.
autovía: (autopista) v. esta voz // (autorriel)
autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel autoserracum, i n; automatárium plaustrum.
auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix,
icis f. Uso: María -, Maria Auxiliatrix.
avance: progréssio, onis f. Uso: - rápido (por
ej., de cinta en un grabador) procursus, us m.
avanzada: (partida de soldados) prima státio
(-onis f).
avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus;
immódicus; novus; rerum novarum cúpidus.
avanzar: (ir hacia adelante) próvehi. Uso:
se puede, está permitido -, próvehi licet //
hacer - (por ej., una cinta de grabador), promovere.
ave: avis, is f. Sin: vólucris, is f (generalm en
pl: vólucres, um). Uso: - acuátil o acuática,
avis aquátilis; - brava, avis fera; - exótica,
avis exótica; - migratoria, pasajera, de paso,
avis migrans; peregrina vólucris; - nocturna,
avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del
país, vérnula avis.
auxiliar: adj auxiliárius, a, um; auxiliaris, e.
Uso: caballo -, équus auxiliárius vel auxiliaris // sust auxiliaris, is m. Uso: - médica, adiutrix médica.
avecindarse: domicílium sibi constitúere (v.
gr. Romae).
auxilio: ¡-!, fer auxílium vel opem!
avemaría: (oración) salutátio angélica. Sin:
marialis prex (precis f) // (cada una de las
cuentas del Rosario) rosárii (vel marialis coronae) glóbulus, granum.
aval: confirmátio, onis f. Sin: firmátio; firmamentum; corroborátio; corroboramentum;
auctóritas; praesídium; fides // (firma que se
pone en una letra de crédito para responder
de su pago si no lo hace el girador) (alterīus)
nóminis subscríptio in sýngrapha cautionis
causā.
avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux.
avena: avena, ae f.
avenamiento, v. drenaje.
avenar, v. drenar.
avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is
114
avión
avenida: (vía ancha) plátea, ae f. Sin: via
lata; via principalis. Uso: - arbolada, adumbrata via; plátea arbóribus cónsita.
struthiocameli.
aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i
n. Uso: - pequeño, flabéllulum.
aviación: (locomoción aérea) aéria vel aérea
navigátio. Sin: aérius cursus (-us m); caeli
navigátio. Uso: - civil, civilis classis aéria;
campo de -, aërostátio; aëródromus; aëronávium státio; compañía de -, socíetas aëronáutica // (doctrina, disciplina) aëronáutica, ae f.
Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aëronáutica; volandi ars // (cuerpo militar de aviadores) aéria classis.
aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare
frumentum; áëri vel vento frumentum propónere, pándere.
aventura: (suceso extraño) casus vel eventus
singularis, miríficus // (casualidad) casus, us
m. Sin: res fortuíta // (riesgo) perículum, i n.
Sin: álea, ae f // (relación amorosa ocasional)
fácinus (-nŏris n) amatórium. Sin: amatórie
factum; lévitas amatória; breve amatórium
commércium.
aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis
f; audax homo vel múlier. Sin: erráticus;
errabundus; vagus; circumforáneus; erro
(onis m) mira consectans; circúmvagus
eventus consectans.
avería: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -,
detrimentum cápere; iacturam pati vel subire.
averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus;
vitiatus.
averiar: corrúmpere. Sin: deteriorare; vitiare.
averiguación: inspectio, onis f.
averroísmo: averroismus, i m. Sin: Averroes
doctrina.
averroísta: averroista, ae m.
avéstico: avésticus, a, um.
avestruz: strúthio, onis m. Sin: struthiocamelus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen
avetarda, v. avutarda
aviador: adj aëronáuticus, a, um. Sin: aviatórius // sust aëronauta vel aëronautes, ae m;
aëronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix,
icis f; volator aërópetes, ae m; nauta vel viator
aérius m; nauta vel viatrix aéria f // (individuo
que presta servicio en la aviación militar)
miles aériae (vel aëronávium) classi addictus.
avión: aëroplānum sive aëróplanum, i n. Sin:
aëronavis vel aërinavis; aërovehículum; aëronavígium; velívolum; aéria navis; aérium
navígium; vehículum aérium; navis volans;
navis aëroplanígera. Uso: - antiincendio, aëroplanum exstinctórium; - bimotor, v. bimotor; - cisterna, aëroplanum cisterníferum;
aëronavis exceptória vel cisternífera; - comercial, aëroplanum commerciale; - equipado con cuatro motores, quadrimotrale
aëroplanum; - especiales, aëroplana speciália; - espía, de reconocimiento, aëroplanum
speculatórium vel exploratórium; aëronavis
speculatória; - gigante, aëroplanum gigantēum; aërinavis gigantēa; - monomotor, aëroplanum unimotrale; - nodriza, aëronavis
nutrix; - particular, aëroplanum privatum; supersónico, aëroplanum sono vel sónitu cítius; aëroplanum sonorum límitem súperans;
- teledirigido, aëroplanum telerectum vel teledirectum; - torpedero, aëroplanum siluríferum, aërovehículum siluris armatum;
115
avioneta
aëroplanum návibus demergendis vel diffringendis; aëroplanum ignívomos vel igníferos
siluros iáculans, iactans // - a, de chorro, - a,
de reacción, - de propulsión, pyraulocinetum;
aëronavis pyraulocinética; aëroplanum
pyraulocinéticum; aëronavis retroversus propulsa vel impulsa; aëroplanum inversā vi propulsum vel impulsum; aëronavígium inversis
víribus propulsum; aëroplanum áëris haustórium; - de asalto, de combate, aëroplanum
incúrsitans, incursans, aggrédiens, impugnans, proeliare; - de bombardeo, bomboplanum, i n; aëroplanum pyrobolárium;
aëronavis ignívomis globis vérberans, díruens, diffringens, confringens; - de carga,
aëroplanum onerárium; - de caza, aëroplanum insecutórium, insectatórium, venáticum;
aërinavis insectans; - de caza a reacción, aëroplanum insectationis aërihaustórium; - de
escolta, aëroplanum praesidiárium; - de hélice, aëroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aëroplanum
epibáticum; - en picada, aëroplanum (improviso vel de, ex improviso) ad perpendículum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador;
ir, viajar en -, aëroplano vehi vel ferri; subir
al -, in aëroplanum inscéndere; subida al -,
inscénsio vel conscénsio in aëroplanum // Boeing-747, aëroplanum eius typi, qui dícitur
Boeing-747; - Concorde, aëroplanum concordiense; - Fokker F-28, aëroplanum typi,
cui nomen Fokker F-28 // clase (categoría)
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f);
stega epibática; interior del -, aëroplani interna (-orum npl); el - está provisto de dos
cubiertas de pasajeros, en las que se encuentran tres clases, aëroplanum duabus stegis
epibáticis instructum est, in quibus tres classes inveniuntur.
aviso: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: - parroquiales, paroeciales núntii; - publicitario,
praecónium; - radial, núntius radiophónicus;
núntius per aethérias undas missus; - televisivo, televisíficum praecónium; núntius televisíficus; núntius per televisionis undas
missus; - de retorno, allatae vel perlatae epístulae núntius; - en un diario, núntius diurnis
actis evulgatus; poner un - publicitario de
algo en diarios o revistas, laudativum alicúius rei núntium in actis diurnis vel in commentáriis pónere; laudativam alicúius rei
notítiam commentáriis vel actis diurnis crédere, concrédere.
avispón: crabro, onis m.
avitaminosis: vitamini penúria (-ae f).
avutarda: otis, ĭdis f. Sin: otis tarda.
axioma: axioma, ătis n. Sin: pronuntiatum;
enuntiatum; effatum.
axiomático: axiomáticus, a, um. Sin: certus;
certíssimus; certa firmaque ratione pronuntiatus vel edictus.
aya: institutrix, icis f.
ayer: heri. Uso: - por la mañana, heri mane;
- por la tarde, heri vésperi; hasta -, usque ad
hesternum diem.
ayuda: auxílium, ii n. Sin: adiuvamen, mĭnis
n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las
víctimas de la inundación, auxílium pro víctimis inundationis // - de cámara, a cubículo;
cubiculárius; - de cámara de Su Santidad, a
cubículo Pontíficis Máximi.
avioneta: aërívola, ae f.
avisador: - de incendios, index (-dĭcis m) incéndii.
ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin:
minister. Uso: - del banquero ( en una casa
de juego) áleae magister; - de cámara, cubiculárius; a cubículo; ser - de alguno, adiutri-
116
azoturia
cem óperam navare álicui in áliqua re // (Mil,
oficial que está a las órdenes de otro superior) óptio, onis m. Uso: - de campo, rei militaris adiutor; rei militaris subádiuva (-ae m);
in re militari adiutor // (maestro o profesor
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: próscholus; antescholárius; adiutor académicus; - de
literatura latina, a lítteris latinis adiutor; - de
paleografía y diplomática, a codícibus atque
diplomátibus interpretandis adiutor.
vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter
faciéntibus.
azafrán: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -,
cróceus, a, um.
azahar: záhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos.
azalea: azalea, ae f.
azanoria, v. zanahoria.
ayudantía: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nĕris n) // (oficina de
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is
f).
ázimo: ázymus, a, um. Uso: pan -, panis ázymus; panis sine fermento.
azimut, v. acimut.
ayunar: ieiunare.
azimutal, v. acimutal.
ayuno: ieiúnium, ii n. Uso: - cuaresmal, ieiúnium quadragenárium; establecer el -, ieiúnium institúere; guardar el -, ieiúnium
servare; prescribir el -, ieiúnium indícere;
romper el -, ieiúnium sólvere vel resignare //
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (ignorante de lo que se habla) ieiunus. Sin: ignarus, ínscius alicúius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire áliquid, rudem esse
(in) áliqua re.
ayuntamiento: (junta, reunión) consílium,
concílium. Sin: conventus // (corporación
que administra el municipio) consiliárii civitatis; consílium vel concílium municipale.
Sin: consílium civitati administrandae; civitatis administrationis adiutores; consílium
quod civitatem administrat.
azoado: azotum cóntinens.
ázoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitrógenum.
azoemia, v. azotemia.
azogue, v. mercurio.
azoico: azóicus, a, um. Sin: animántibus vel
vivéntibus carens; animántium vel vivéntium
expers. Uso: era -, aetas azóica // (nítrico) nitratus, a, um.
azotar: férulā percútere, fustigare, pulsare.
azotea: solárium, ii n. Uso: - con baranda o
pretil, solárium clatratum.
azada: pástinum, i n. Sin: sárculum.
azadón: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius
rutrum.
azotemia: Med azotháemia vel azotáemia, ae
f.
azoto: azotum, i n.
azafata: hóspita (-ae f); ministratrix (-icis f)
(aéria). Sin: hóspita aéria vel aëronáutica;
aéria assistrix vel ministratrix; ancilla aéria;
azoturia: azotúria sive azoturīa, ae f.
117
azteca
azteca: Azteca, ae m.
azufrera: sulphurária, ae f. Sin: súlphuris fodina; sulphurata, orum npl.
azúcar: sáccharum vel sáccharon, i n. Uso: biológico, sáccharum biológicum; - cande,
sáccharum candum; - de caña, saccharósium,
ii n; saccharosis, is f; - de pilón, sácchari
meta; ingenio de -, saccharifícium; sácchari
officina; de -, saccháreus vel saccharinus, a,
um; - en polvo o grano fino, sáccharum pulvéreum; - en terrones, sáccharum cúbicum //
fig, es un terrón de -, mellitus est.
azulado: caerúleus, a, um. Sin: subcaerúleus;
caeruleatus.
azulejo: tessella, ae f. Sin: tessellatus latérculus.
azuzador: instigator, oris m.
azucarado: (que contiene azúcar o sabe a él)
saccharatus, saccharosus, a, um // (algo
dulce) dulcículus, a, um. Sin: subdulcis, e //
(fig, blando y meloso) mellitus; blandídicus.
azucarar: (bañar con azúcar) sáccharo
aspérgere // (endulzar con azúcar) sáccharo
condire // (fig y coloq, suavizar y endulzar alguna cosa) mitigare, temperare, mollire,
emollire.
azucarera: (recipiente) saccharárium, ii n.
Sin: sácchari vásculum; saccharígerum vásculum; saccharárium pocillum // (fábrica)
saccharifícium, ii n. Sin: sácchari officina.
azucarería: sácchari taberna.
azucarero: (persona técnica en la fabricación de azúcar) saccharárius, ii m // (recipiente) v. azucarera.
azucarillo: (terrón de azúcar) mellitus
pastillus (-i m).
azucena: lílium, ii n.
azuela: áscia, ae f.
azufrar: súlphure aspérgere álicui rei. Sin:
áliquid súlphure conspérgere, suffire, suffumigare.
118
B
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spúmea saliva. Uso: - de los caracoles, cochlearum saliva; - de serpiente, sanies, ēi f; echar -,
spumas (in ore) ágere // (fig, caérsele a uno
la -) summis laetítiis áffici. Sin: summo exsultare gaudio; vehementer gaudere.
bache: (hoyo en el camino) scrobículus i m //
(pozo de aire rarefacto) locus tenuioris áëris.
Babel: Babel, elis f // (confusión, desorden)
confúsio, onis f. Sin: tumultus; confúsio babélica vel babylónia; babylónica perturbátio.
Uso: - lingüística, babylónica locutionum
perturbátio.
bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin:
batalárii gradus. Uso: conseguir el -, baccalaureatum adipisci.
ludus chartarum bacaranus.
bachiller: baccaláureus, i m. Sin: batalárius;
abitúriens, entis mf.
bacía: labellum, i n. Sin: catillum; trúlleum.
babélico: babélicus, a, um // (confuso, ininteligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus.
babilónico: babylónius vel babylónicus, a,
um. Sin: babylon(i)ensis, e.
baciliforme: bacilliformis, e.
babilonio: adj, v. babilónico // sust Babylónius, ii m.
bacilo: bacillus vel bacellus, i m; bacillum, i
n. Sin: microbacillum; bactérium. Uso: bacilos de la tuberculosis, del tifus, del tétano,
del cólera, de la peste, bacilla tuberculosis,
typhi, tétani, chólerae, pestiléntiae.
babor: sinistrum navis latus (-tĕris n).
bacín, v. orinal.
babosa: (molusco) limax, acis f.
back (jugador, en el fútbol), v. defensa.
baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus.
background (Inform) fondo: (de una pintura) fundus, i m // (de un escritorio con ventanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
into background, fenestram in ima míttere vel
repónere // (relativo a un proceso) ínferus, a,
um. Sin: pósterus. Uso: to put into background, in ima míttere; inferiorem fácere.
babucha: crépida, ae f. Sin: sólea vel calígula
doméstica.
babuino: cynocéphalus, i m.
baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin:
infantárius, ii m; infantária, ae f; gérula, ae f.
bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus
// (su carne salada) asellus salitus. Sin:
asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus.
back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e //
(copia de reserva) cópia, ae f. Sin: exscriptum cautionale. Uso: hacer -, cópias vel
exscripta cautionália fácere.
bacteria: bactérium ii n . Sin: bacillum.
bacará o bacarrá: álea (-ae f) bacarana. Sin:
119
bacteriano
bacteriano: bactéricus, a, um. Sin: bactérii
vel bacteriorum (gen); ad bactéria áttinens.
campani vel sacri aeris málleus.
badana: aluta, ae f.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bactériis exítiosus; bactéria necans // sust bactericida, ae m. Sin: venenum bactericidale.
bacteriofagia: bacteriophágia sive -phagīa,
ae f.
bacteriófago: bacterióphagus, i m.
Baden (Estado de Alemania): Badénia, ae f.
Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis
vel badensis, e.
badén: (cauce empedrado) incile, is n.
badil: batillum vel vatillum, i n; batillus vel
vatillus, i m.
bacteriofobia: bacteriophóbia sive -phobīa,
ae f.
badila, v. badil.
badminton o bádminton: ludus (-i m) pilae
pennatae.
bacteriógeno: bacteriógenus, a, um.
bacteriología: bacteriológia sive -logīa, ae f.
Sin: de bactériis vel de microbacillis rátio,
doctrina, disciplina.
bacteriológico: bacteriológicus, a, um.
bagatela: lúdicra, ae f. Sin: res parvi momenti; res nullīus momenti; res vilíssima,
levíssima, parva, párvula; nugae, arum; inéptiae, arum.
bacteriólogo: bacteriólogus, i m. Sin: bacteriológiae peritus.
Bahamas (Archipiélago de las): Insulae Bahamenses.
bacteriopatología: bacteriopathológia sive
-logīa, ae f.
bahía: sinus, us m.
Bahía Blanca: Sinus (-us m) Albus.
bacterioscopia: bacterioscópia sive -scopīa,
ae f.
bailable: adj saltationi aptus // (ballet)
modus saltatórius.
bacterioscópico: bacterioscópicus a um.
bacterioterapia: bacteriotherapīa, ae f . Sin:
per iniecta bactéria curátio.
báculo: báculus, i m; báculum, i n. Sin:
pedum. Uso: - abacial, pedum abbatiale ; de los obispos, pastorale pedum; lítuus pastoralis vel episcopalis // fig levamen, mĭnis n.
Sin: solátium; subsídium.
badajo: málleus, i m. Uso: - de (la) campana,
campani vel campanae málleus. Sin: aeris
bailar: saltare. Sin: ballare; chorēas dúcere
vel exercere. Uso: aprender a -, saltare díscere; saber -, saltare scire, saltandi peritum
esse; - bien, cómmode vel eleganter saltare;
sacar a -, invitare ad saltandum.
bailarín, na: (que baila) saltans, antis. Sin:
qui vel quae saltat // (que ejercita el arte de
bailar) saltator, oris m; saltatrix, icis f. Sin:
lúdius m; saltatrícula f; mima f. Uso: ser
buen -, óptime saltare.
120
balancear
baile: saltátio, onis f. Sin: ballátio; saltatus,
us m; chorēa. Uso: de -, saltatórius, a, um; de despedida, saltátio valedictionis; - de puntillas, ballátio elátior; arte del -, saltandi ars;
escuela de -, ludus saltatórius; maestro de -,
saltandi magister; pista de -, locus saltatórius;
sala o salón de -, oecus saltatórius; dirigir el
-, chorēas dúcere; organizar un -, saltationem
institúere.
bailecito: saltatiúncula, ae f.
bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare;
saltitare.
baja: - de los precios, pretiorum deminútio
vel imminútio (-onis f); - en el precio de los
víveres, annonae vílitas; - en la bolsa, depréssio.
bajá: pásias, ae m. Sin: sátrapa, ae m; satraps, pis; sátrapes, ae; sátrapes, is (ac -en).
bajada: declivis via vel locus. Uso: Dep, libre, descénsio simplex; - en serpentina,
descénsio flexuosa.
bajar: (descender) descéndere. Uso: - la escalera, (per) scalas descéndere // (disminuir)
baja la bolsa, argentárii fori prétia decrescunt, deminuuntur, levantur.
bajel: phaselus, i m.
bajito: brevículus, a, um.
bajo: (voz que produce los sonidos más graves) gravíssima vel ima vox. Uso: - continuo,
gravior vox contínua // (el que tiene tal voz)
gravíssimae (vel imae, vel gravioris) vocis
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus
// fig, - fondos, abiecta vel sórdida plebécula;
pópuli faex (faecis f); abiectíssimum civitatis
vulgus (-i n).
bajorrelieve o bajo relieve: éctypum, i n;
éctypus, i m. Sin: anaglyptum; toréuma
(-mătis n); caelatura, ae f; caelatum opus.
Uso: autor de bajorrelieves, toréuta, ae m; estatua de mármol en -, anaglyptum simulacrum marmóreum; en -, éctypus; anaglyptus.
bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus;
glans, glandis f; glans metállica, plúmbea, ignita; ignitus globus vel glóbulus . Uso: - de
hierro, globus férreus; - de plomo, plumbum,
i n; plúmbea, ae f; gran cantidad de balas,
plúmbea grando; arrojar balas, plumbum
emíttere.
balada: cántio, onis f.
baladronear: (hacer baladronadas) gloriósius vel iactanter se gérere // (decir baladronadas) se iactare. Sin: se ostentare; iactari +
abl, de vel in + abl; gloriósius se iactare; de
se gloriósius praedicare; insoléntius se iactare; gloriósius vel magnificéntius loqui.
balalaica: cíthara (-ae f) balaláica. Sin: cíthara triángula rússica vel sarmática.
balance: (cuenta general) rátio, onis f;
rationes fpl. Sin: relátio; pecuniarum rátio;
rationum ponderátio; arcae recognítio; rátio
rei administrandae; rátio accepti et expensi;
acceptorum et expensorum rátio; tábulae
accepti atque expensi; créditi et débiti
compensátio. Uso: - anual, ánnua súmptuum
aestimátio vel computátio; compilar, hacer
el -, rationem dúcere, subdúcere, inire,
tráhere, habere; tábulas accepti et expensi
confícere; mostrar el registro del -, códicem
expensi et accepti exhibere; nivelar el -,
expensi et accepti rationem exaequare; tener
el registro del -, códicem dati et accepti
habere.
balancear: Mar, Aeron iactari.
121
balanceo
balanceo: - de nave o avión, navis vel aëronavis iactátio, oscillátio, fluctuátio, agitátio,
inclinátio.
Sin: blaesus.
balancín: láncula, ae f. Sin: libramentum;
statérula.
Balcanes: regiones balcánicae. Sin: Balcánia, ae f. Uso: de los -, balcaniensis, e.
balancita: - para pesar el oro, aurária statera.
balcón: maenianum, i n. Sin: pódium.
balbucir, v. balbucear.
balconcillo: podíolum, i n. Sin: parvum maenianum.
balandrón: túnica (talaris) cum alícula.
balanza: libra, ae f. Sin: trútina. Uso: - de dos
platillos, bilanx, ancis f; - de la mejor marca,
trútina exquisitae vel accuratíssimae notae; de óptima calidad, trútina óptimae (exquisitae, exactíssimae, certíssimae) fidei vel mensurae; - de precisión, trútina bonae (exactae,
certae) fidei vel mensúrae // - de comercio,
examinátio rédditūs. Sin: sumptūs redditūsque rátio; collátio compéndii ac dispéndii.
baldaquín o baldaquino: fastígium, ii n.
Sin: baldachinum. Uso: - de bronce, aéneum
fastígium; - de cama, tectum; - de género,
tentórium; - de púrpura, aulaeum.
balde: sítula, ae f; sítulus, i m. Sin: alvéolus.
Uso: - para incendios, hama vel ama, ae f; de
-, gratis; en -, frustra.
baldosa: latérculus, i m. Uso: - marmorosa,
latérculus marmoratus.
balastar: gláreā spárgere vel stérnere.
balata: ballata, ae f. Sin: cántio ballata f.
balear: (herir o matar a balazos) áliquem
plumbis (vel glándibus, vel plúmbeis glándibus) vulnerare, sauciare vel necare, interfícere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos.
balate: margo (-gĭnis mf) canalículi.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaustiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saeptum; plúteus, plúteum; loricae saeptum. Uso:
- de bronce, saeptum aéneum; - de mármol,
lorica marmórea.
balaustre o balaústre: baláustium, ii n.
Baleares: Baleares (ínsulae), ium fpl. Uso:
de las -, baleáricus, a, um; balearis, e.
balín: glans, glandis f. Sin: granus plúmbeus.
balista: ballista, ae f. Sin: bálea. Uso: - montada sobre ruedas, carroballista.
balbucear: balbutire. Sin: linguā haesitare;
linguā titubante loqui; balbum esse; incerta
voce loqui (de niño). Uso: decir algo balbuceando, áliquid haesitántibus verbis dícere.
balbuceo: balbúties, ēi f. Sin: linguae haesitántia vel titubántia; oris titubátio; os balbum.
balística: ballística vel ballistária, ae f. Sin:
ars ballística (como arte); ballistária disciplina, doctrina, sciéntia (como ciencia).
balístico: ballísticus vel ballistárius. Sin: ad
ballísticam pértinens; ad missílium ictum
spectans.
balbuciente: balbus, a, um; balbútiens, entis.
122
banca
balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vĕris
m) pýrius fumo carens vel fumi expers.
balotaje: suffrágium (-ii n) decretórium. Sin:
áltera suffragiorum látio. Uso: demandar el -,
suffrágium decretórium ferre.
baliza: palítium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pristis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
venátio ballaenácea.
ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; manuballista.
balsa: (embarcación) ratis, is f // (charco)
stagnum, i n.
balsámico: fragrans, antis. Sin: odorus; suavis.
bálsamo: bálsamum, i n // fig solácium; solamen; levamentum; consolátio.
ballestero: ballistárius, ii m. Sin: arcuballistárius; manuballistárius.
balsero: rector navis (vel ratis) traiectóriae.
ballet: saltatória fábula (-ae f). Sin: scáenica
saltátio vel chorēa.
báltico: mar -, Bálticum, i n. Sin: mare Bálticum.
balneario: adj balneárius, a, um. Sin: balnearis; balneatórius // sust bálneum públicum;
bálnea vel balínea, orum npl. Sin: bálneae,
arum fpl.
bambú: hirundo (-dĭnis f) índica; (h)arundo
índica. Sin: bambusa, ae f.
balneoterapia: balneotherapīa, ae f. Sin: curátio balneária.
banalidad: nugae, arum fpl.
balneoterápico: balneotherápicus, a, um.
Sin: ad balneotherapīam áttinens.
banal: vulgaris, e. Sin: trivialis.
banana: banana, ae f; bananum, i n. Sin:
ariena; musae paradisíacae fructus. Uso: cultivador de bananas, cultor bananarum; cultivo de bananas, cultura bananarum.
balompié, v. fútbol.
balón: follis, is m. Sin: pila. Uso: apoderarse
del -, follem occupare, tenere; pilā potiri.
baloncesto, v. básquet.
bananero: adj bananárius, a, um // (barco
que transporta bananas) navis bananis onerata. Sin: navis onerária cultoris bananarum.
banano: bananus, i f. Sin: (arbor) banana;
musa paradisíaca.
baloncito: follículus, i m. Sin: glóbulus.
balonmano: manufóllium, ii n. Sin: manufollis, is m; follis pugillatórius vel pugnis
missus. Uso: juego de -, manufóllium; juego
de - de salón, manufóllium aulare.
balonvolea, v. voleibol.
banca: (embarcación filipina) v. canoa //
(puesto o asiento en el Parlamento) sedes
(- is f) parlamentária vel in parlamento // (comercio que consiste en el giro, cambio y descuento de valores, y la compra y venta de
efectos públicos) res argentária; la - mundial,
res argentaria mundana vel universalis // - de
hielo, v. banquisa.
123
bancario
bancario: ad argentáriam pértinens.
bancarrota: (quiebra) decóctio, onis f //
(quiebra de un banco) argentáriae dissolútio.
Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), creditores fraudare; creditores decoquendo fraudare
// (fig, desastre, hundimiento, descrédito)
naufrágium; evérsio; ruīna, dissolútio. Uso:
la - de la civilización, humani civilisque cultūs naufrágium.
banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin:
scamnum; scabellum; (lígneum) subséllium
Uso: - alto, scamnum éditum; - encorvado,
scamnum curvatum // (banco de los remeros
de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // de datos, indiciorum thesaurus; elementorum
certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; de ojos, thesaurus transponendorum (vel
transferendorum) oculorum; - de sangre, haematheca; receptáculum sánguini colligendo
// (establecimiento público de crédito) argentária, ae f. Sin: mensa vel taberna argentária,
nummária, nummulária; domus vel socíetas
argentária. Uso: - hipotecario, mensa hypothecária; - mundial, argentária mundana; nacional, pública mensa argentária; - de crédito, mensa creditória; - de Roma, argentária
romana; - del Santo Espíritu, argentária a
Sancto Spíritu nominata; mensa nummulária
Sancti Spíritus; billete de -, téssera vel chártula nummária; directores del -, directores argentáriae; argentáriae praepósiti; presidente
del -, práesidens argentáriae // (tablón que
sirve de mesa) tábula, ae f. Sin: mensa.
banda: (cuerpo de músicos) músici, orum
mpl. Sin: symphoníaci (hómines); aeneatores; symphoniacorum agmen, manípulus, cohors, collégium, sodálitas; aeneatorum
manus; manus aeneatória. Uso: - lisa, tibícines; - militar, mílites aeneatores; mílitum
symphoniacorum manípulus; symphónia militaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus;
caterva; manus (-us f) // (porción de gente ar-
mada) agmen (vel globus, grex, manus) armatorum. Uso: - armada, globus armatorum;
- criminales, greges criminales, “- de los
cuatro”, manus quattuor (scelestorum) //
(conjunto) - de comediantes, família scáenica
// (baranda del billar) banda vel ora ae f //
(faja o lista) fáscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
se lleva atravesada desde un hombro al costado opuesto) insigne oblīquum. Sin: oblīquus
bálteus;
oblīquum
bálteum;
decoramentum transversum.
bandada: agmen, mĭnis n. Uso: - de pájaros,
ávium agmen.
bandeja: pátera, ae f. Sin: lanx, lancis f; discus, i m; scutella, ae f; vas metállicum vel lígneum. Uso: - de pastelillos, pátera cum
suavillis.
bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne.
Uso: - austríaca, Austriae insigne vel vexillum; - nacional, pátriae (vel pátrium, vel
nationis) vexillum; signum vel vexillum nationale; - olímpica, vexillum olýmpicum; tricolor, trícolor vexillum; vexillum tribus
colóribus tinctum; vexillum terno decoratum
colore; - a media asta, vexillum médio hastili
(propósitum); despliegue de banderas, vexillorum proposítio vel iactátio; izar, levantar
la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar;
ondea la -, vexillum flúitat vel vento agitatur.
banderín: vexíllulum, i n. Sin: parvum vexillum.
banderola: ventorum index (-dĭcis m) // (fig,
hombre voluble) v. veleta.
bandidaje, v. bandolerismo.
bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo
de la justicia) prófugus, i m. Sin: exsul, lis;
124
baño
pátriā extorris // (persona perversa) homo
pravus, perversus, depravatus, ímprobus.
banquisa: glácies (-ēi f) pontívaga. Sin: aequor glaciatum; glácies flúitans, flúctuans.
bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus
útraque // (edicto o mandato) edictum, i n.
Sin: mandatum; decretum; iussum.
bantúes: Bantuenses, ium mpl.
bañadera, v. bañera.
bandola, v. mandolina.
bañador: vestis (-is f) balneária.
bandolera: (salteadora) praedatrix, icis f.
Sin: grassatrix // (correa cruzada por el
pecho que sirve para colgar un arma) bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: bálteus oblīquus;
bálteum oblīquum; transversum péctoris cíngulum. Uso: en -, transversus, a, um; in bálteo; ab humero dextro sub sinistrum
bráchium descendens; llevar la mochila en -,
sárcinam transverso péctoris cíngulo sustinere.
bañarse: balneare. Sin: bálneo uti.
bandolerismo: latrocinátio, onis f; latrocínium, ii n. Sin: praedátio; rapinátio; grassátio.
bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassator; rapinator; tromócrates.
bandolina, v. mandolina.
bandoneón: bandonēum, i n.
bandurria, v. mandolina.
bandwith (anchura de banda): diápason (n
indecl) dénsitas (-atis f).
Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -,
bangladesanus.
banquero: argentárius, ii m. Sin: mensárius;
mensulárius; nummulárius; trapezita.
banquete: - nocturno, comissátio, onis f.
banquina: viae margo (-gĭnis mf).
bañera: (pila para bañarse) álveus, i m. Sin:
labrum; balíneum vel bálneum; sólium; piscina // (mujer que cuida de los baños y sirve
a los que se bañan) balneatrix, icis f. Sin: balinearum ministra.
bañero: balneator, oris m. Sin: balinearum
minister.
bañista: bálneans, antis mf. Sin: qui vel quae
ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui
vel quae aquis útitur; qui vel quae bálneis delectatur.
baño: (acción) lótio, onis f. Sin: lavátio; balneátio; áctio balneandi. Uso: - caliente, lavátio cálida; aquae cálidae; - frío, lavátio
frígida; - de agua salada, bálneum salsum; de asiento, encathisma, ătis n; - de chorro, lavátio in aquae deiectu; lavátio plúvia; - de espuma, lavátio spumosa; baños de mar,
marina lavacra; - de pies, bálneum pedum; de vapor, lacónicum balíneum vel bálneum;
assa sudátio; vaporátio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
se lavare // (cuarto de -) bálneum, i n. Sin:
lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, caldárium, ii n; - frío, frigidárium, ii n; bálneum
frígidum; - turco, sudatórium, ii n; entrar en
el -, bálneum intrare vel introire; in bálneum
introire; ir al -, ad (vel in) bálneum ire vel venire; bálneum inire, adire, obire; salir del -,
e bálneo égredi vel exire; bálneo égredi; de
bálneo exire // (sitio donde hay agua para
125
baobab
bañarse) colymbus, i m. Sin: locus balneárius. Uso: - comunes, bálnea commúnia,
mixta, promíscua; - privados, bálnea privata;
- públicos, bálnea, orum npl; bálnea pública;
bálneae vel thermae, arum fpl; - públicos al
aire libre, bálnea pública subdiália (vel sub
divo, vel sub divum) // (pila o tina que sirve
para bañar o lavar todo el cuerpo o parte de
él) v. bañera // (retrete, excusado) latrina, ae
f. Sin: lavatrina; sellae familiáricae. Uso: públicos, fórica, ae f; fóricae, arum fpl // - de
agua, - de maría, bálneum Mariae; en maría, subbulliente aquā mersatus; in
subbullientem aquam mersus; meter algo en
- maría, áliquid subbulliente aquā mersare;
cocinar en - maría, áliquid subbulliente aquā
mersatum cóquere.
baobab: baobab indecl.
baptisterio: (sitio donde está la pila bautismal) baptistérium, ii n // (pila bautismal) v.
pila.
baquelita: bachelites, ae m.
baquiano: (conocedor de los lugares) locorum sciens (-entis) // (guía para transitar por
ellos) locorum dux (ducis m) // (experto) alicúius rei peritus; in áliqua re versatus.
scalarum fulcrum, fulcimen, fulcimentum.
Sin: epimédion, ii n.
barandilla: cancelli, orum mpl. Sin: clatri,
orum mpl. Uso: - de escalera, v. baranda.
baratijas: nugae, arum fpl. Sin: gerrae;
scruta, orum npl; nugamenta, orum npl ; res
vilíssimae vel levíssimae.
baratillero: nugivendus, i m. Sin: nugarum
vel scrutorum vénditor, ínstitor, propōla.
baratillo: nugarum (vel gerrarum, vel nugamentorum) taberna (-ae f).
barba: (parte de la cara debajo de la boca)
mentum, i n // (pelo que nace en la -) barba,
ae f. Uso: - cerrada, barba clausa; - descuidada, barba inculta; - larga, barba prolixa; partida, barba partita; - de abanico, barba flabelli; - que empieza a despuntar, lanugo,
gĭnis f; corte de -, deposítio barbae; con un
poco de -, barbátulus; sin -, imberbis; afeitar
la - a uno, álicui barbam rádere, abrádere, recídere, tondere; dejarse crecer la -, barbam
demíttere, promíttere, submíttere.
barbacana: érisma, ae f; érisma, -ătis n. Sin:
muri fultura; antemurale; muri propugnáculum.
bar: thermopólium, ii n. Sin: bibária, ae f; taberna vel tabérnula potória, potatória, bibária;
popīna, ae f // (- en hotel) oecus (-i m) potórius.
barbajuelas, v. barbajas.
barahúnda: tumultus, us m. Sin: tumultuátio; perturbátio.
barbar: (echar raíces las plantas) radículas
emíttere vel ágere. Sin: radicéscere.
baraja: (conjunto de naipes) lusórius chartularum (vel scidularum) fascículus (-i m).
Sin: chártulae vel scídulae lusóriae // (naipe)
chártula (-ae f) vel scídula (-ae f) lusória.
barbárico: barbáricus, a, um.
baranda: (barandilla de escalera) manūs vel
barbajas: radículae, arum fpl.
barbarie: barbária, ae f; barbáries, ēi f. Uso:
reducir a la -, ad barbáriam vel ad barbáriem
redúcere; ad incultam feramque vitam redúcere; volver a la -, ad barbáriam redire.
126
barman
barbarismo: barbarismus, i m. Sin: vox bárbara, barbárica, vitiosa; bárbarum verbum;
barbáricum nomen.
bárbaro: bárbarus, a, um. Uso: volverse -, inhumano cultu silvéscere.
Barbarroja: Barba Rússea. Sin: Fridericus
A(h)enobarbus.
barbero: tonsor, oris m. Sin: rasor; barbitonsor.
barbeta: fulcimen, mĭnis n. Sin: basis, -is (ac
-im vel -em; abl -i).
barcarola: náuticum carmen.
barco: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - cisterna, navis líquidis vehendis; - comercial,
navis mercatória; - negrero, navis nigritis vehendis; - nodriza, navis nutrícia vel nutrícula;
- pesquero, navis piscatória; - de carga, onerária; navis onerária; - de motor, automatária
navis; navis machinamento acta; - de remos,
navis remis acta; - de vapor, vaporinavis; vaporária; navis vaporária; navis vapore mota
vel impulsa; - de velas, navis velis instructa,
práedita; navis acta velis; navis promota ventis.
bardo: bardus, i m. Sin: vates; rhapsodus;
cantor.
barbilla: bárbula, ae f.
barbiquejo, v. barboquejo.
barestesia: baraesthésia sive baraesthesīa, ae
f. Sin: gravitatis sensus.
barbirrojo: a(h)enobarbus, a, um.
barestesiómetro: baraesthesiómetrum, i n.
barbo: barbus, i m.
baricentro: barycentrum, i n. Sin: gravitatis
centrum.
barbón: homo bene barbatus.
barboquejo: redimículum, i n. Sin: búccula;
focale; cíngulum; ligamen sub mentum ductum.
barbullar: balbutire. Sin: singultim loqui;
incóndita verba proferre.
barbullón: balbútiens, entis. Sin: linguā háesitans.
barca: barca, ae f. Sin: navícula; scapha;
cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera,
horia, ae f; cymba vel navícula piscatória; de motor, automatária cymba; - de remos,
actuaríola ; - de río, de lago, phaselus; bárcula; scáphula; cýmbula; lémbulus; - de
vapor, vaporalis navícula; - de vela, scapha
velívola vel velis instructa; lembus velis práeditus vel instructus.
barimetría: barymétria sive barymetrīa, ae f.
bario: bárium, ii n. Uso: - sulfúrico, bárium
sulphúricum.
barisfera: barysphaera, ae f. Sin: média
terrae pars; terrae núcleus.
barita: barytes, is f.
baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, barýtoni
vox.
barítono: barýtonus vel barýtonos, i m. Sin:
barytonista, ae m; gravis vocis cantor.
barman: thermopōla, ae m. Sin: tricliniárius;
genéricam minister, tri.
127
barnabita
barnabita: barnabita vel barnabites, ae m.
Sin: sodalis barnabites; e Societate Pauli et
Bárnabae.
barniz: vernícium, ii n. Sin: nitens color; nitens crusta // fig fucus, i m. Sin: spécies. Uso:
tener un - de algo, primis vel primóribus labris áliquid gustasse, attigisse; tener un - literario, tinctum esse lítteris; tener un - de
gramática, grammáticis tinctum esse notiónibus.
um; baronis (gen); ad baronem spectans.
baronesa: (mujer del barón o que disfruta de
una baronía) baronissa, ae f. Sin: (mujer del
barón) baronis uxor.
baronía: baronatus, us m. Sin: (dignidad) baronis dígnitas vel honor; (cometido) baronis
munus; (jurisdicción) baronis dício, iurisdictio, territórium, régio.
baroscopio: baroscópium, ii n.
barnizado: sust íllitus, us m. Sin: vernicis indúctio // adj tinctus, a, um. Sin: íllitus; óblitus; vernício íllitus; colore tinctus; recién -,
recens tinctus, íllitus, óblitus.
barotermógrafo: barothermógraphum, i n;
barothermográphium, ii n.
barquero: naviculárius, ii m. Sin: pórtitor.
barnizador: tinctor, oris m. Sin: qui (áliquid)
tingit vel íllinit.
barnizar: verniciare. Sin: vernice illínere;
vernicem álicui rei indúcere; colore áliquid
illínere; colorem álicui rei indúcere; álicui
rei nitentem colorem vel crustam indúcere.
Uso: - algo con algo, rem re (pice, con pez;
cerā, con cera …) tíngere, illínere, oblínere,
línere.
baroestesia, v. barestesia.
barógrafo: barógraphum, i n; barográphium,
ii n. Sin: altitúdinis index.
barquichuela: navigíolum, i n. Sin:
cymbula; lémbulus; lintrículus; scáphulus.
Uso: - pesquera, horíola.
barra: asser, ĕris m // (aparato de gimnasia)
tignum, i n. Sin: tignum vel ferrum transversum. Uso: - paralelas, líneae parallelae; - pisapapel, vectis (-is f) premendae chartae; - de
chocolate, quadra chocolatae; - de espacios,
spatiorum vectis; - del timón, clavus; - de turrón, quadra lucuntis.
barrabás: malefactor, oris m. Sin: gáneo,
onis m; homo flagitiosus, seditiosus, maléficus.
barométrico: barométricus, a, um.
barómetro: barómetrum, i n. Sin: index gravitatis; túbulus torricellianus. Uso: el - sube,
baja, argentum vivum barómetri ascendit,
descendit.
barraca: (caseta tosca) tugúrium, ii n. Sin:
casa; cásula; mapália, ium npl. Uso: construir
barracas, tugúria vel casas aedificare //
(edificio que se usa para almacén) tabernáculum, i n // (puesto en un mercado) tabérnula,
ae f.
barometrógrafo: barometrógraphum, i n;
barometrográphium, ii n.
barracón: amplum tentórium.
barón: baro, onis m. Sin: nóbilis vel liber
baro. Uso: de -, baronalis, e; barónicus, a,
barragán: barracanus, i m. Sin: arábica vel
áfrica vestis; arábicum vel áfricum vestimen-
128
basalto
tum; arábicus vel áfricus amictus (-us m).
barranca o barranco: elúvies, ēi f. Sin:
abruptum.
barredera: scopae, arum fpl. Sin: máchina
scopária.
barrena: térebra, ae f. Uso: - eléctrica, térebra eléctrica; térebra electro éxcita.
barrilero: (el que hace barriles) doliorum
vel cuparum ópifex; (el que los vende) doliorum vel cuparum vénditor.
barrilete: (dim de barril) dolíolum, i n //
(instrumento que usan los carpinteros para
asegurar la madera en el banco) retináculum, i n. Sin: ansa férrea // (juguete) v. cometa.
barrilito: dolíolum, i n. Sin: cadus.
barrenamiento: terebrátio, onis f.
barrenar: terebrare. Sin: perfódere.
barrendero: scopárius, ii m. Sin: convérritor; converrens; cívicae mundítiae minister.
barreno: terebramen, mĭnis n.
barreño: pelvis, is f.
barrer: scopare. Sin: vérrere, evérrere, devérrere; scopis vérrere vel purgare.
barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repágulum; obex, óbicis mf; saepimentum; impedimentum. Uso: - aduanera, portórii limes
(-mĭtis m); - de separación, vallum discríminis; - del sonido, repágula (-orum npl) soni.
barrica, v. tonel.
barricada: saeptum, i n. Sin: obex, óbicis
mf; saepimentum; obex tumultuárius vel subitárius; saepimentum tumultuárium vel subitárium. Uso: - de carros, carri pro vallo
obiecti; barricadas de piedras, óbices saxorum; el camino estaba bloqueado por una -,
iter intersaeptum erat.
barrio: vicus, i m. Sin: régio. Uso: (de ciudad) urbis pars, régio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, régio
egena; - periféricos, aversa, orum npl; urbis
aversa; - populosos, urbis regiones pópulo
frequentiores; - residencial, régio habitatiónibus lautióribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionárii vici; partis
urbis íncolae.
barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medicalis // de -, fíctilis, e. Sin: figlīnus vel figulīnus.
barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca //
adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus barocum // (fig, recargado, ampuloso) túmidus, a,
um; tumens, entis. Sin: túrgidus; inflatus; affectatus // (fig, recargado de adornos) fucatus, a, um. Sin: ádmodum expolitus // (fig,
extravagante, chocante) ínsolens, entis. Sin:
insólitus; incompósitus.
barroquismo: barochismus, i m. Sin: rátio
baroca.
basal: basalis, e.
basáltico: basálticus, a, um.
barrigón: vir ventris obesi. Sin: vir ventre
obeso.
basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac
-en) m.
barril: dólium, ii n. Sin: cupa; cadus; séria.
129
basamento
basamento: basis, is f. Sin: fundamentum.
basarse: innīti. Sin: consístere in + abl. Uso:
- en un autor, áliquo auctore uti.
báscula: libramen, mĭnis n. Sin: statera bascularis.
base: (superficie en que se asienta un
cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de
estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i
n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de
cama, etc.); crepīdo, dĭnis f (zócalo, pedestal). Uso: - de una columna, columnae basis;
- cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de columna, plinthus, i f // (lugar) - científica,
sedes percontatiónibus faciendis; - militar,
státio militaris; - naval, portus béllicus; naval de Guantámano, státio navalis Guantámano; státio navalis, cui nomen Guantámano // (condición o norma fundamental de
un acuerdo) lex, legis f. Sin: condício. Uso:
bases de un concurso, certáminis leges.
nistrilúdium, canistri lúdium; follis (vel pilae)
canistrique ludus sive lúsio (-onis f); pilaris
et canistralis lúsio. Uso: jugador de -, bascaudárius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pilā
canistroque lúdere; folle vel follículo canistroque lúdere; partido de -, canistrilúdii certamen vel conténtio; certamen follis
canistrique; follis vel pilae canistralis certamen; practicar el -, follis canistrique ludo se
exercere.
básquetbol, v. básquet.
basquetbolista: bascaudárius, ii m. Sin:
follis bascaudárii lusor; follis canistrique
lusor; pilae canistralis lusor.
basta: ¡-!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
sed satis de hoc; sed haec háctenus.
bastardía: (dicho indigno) bárbarus sermo.
Sin: bárbarae voces.
base-ball, v. béisbol.
bastardilla: en -, inclinatis lítteris.
base de datos (Inform): datotheca, ae f.
bastardo: spúrius, a, um. Sin: nothus; illegítimus; non legítimus; ignoto vel incerto patre
natus; páelice vel pélice ortus (nacido de concubina); adulterinus (adulterino).
básico: fundamentalis, e. Sin: praecípuus //
Quím básicus, a, um.
basílica: basílica, ae f. Sin: templum máximum; aedes sacra praecípua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Basílica; - de Letrán, Basílica Lateranensis.
bastidor: (vérsilis) scaenae páries (-ĕtis m).
bastión: propugnáculum, i n.
basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum
fpl.
basilical: basilicalis, e.
basilisco: basiliscus, i m.
bastón: báculus, i m; báculum, i n. Uso: - de
alpinista, alpini pértica; montanus báculus; para esquiar, báculum nivale; nartatoris báculus; decursoris nivalis báculum.
basket o basketball, v. básquet.
basketbolista, v. basquetbolista.
bastos: virgae, arum fpl.
básquet: ludus (-i m) bascaudárius. Sin: ca-
130
batiscafo
basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes,
ium fpl. Uso: - atómica, purgamenta atómica;
- radiactiva, purgamenta radioactiva.
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa
vel excípulum. Sin: sórdium cístula vel receptáculum // (sitio) depositórium, ii n. Uso:
- atómico, depositórium purgamentorum atomicorum.
bata: doméstica (vel cubiculária, vel cubitória) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa túnica;
túnica talaris; indúsium.
gata. Uso: - antiaérea, tormenta antiaéria,
antiaérea; adversus aëronávium incursiones
tormenta // (unidad táctica de artillería)
manus tormentária. Sin: agmen tormentárium // (obra de fortificación que contiene
cierto número de cañones) munimentum, i n
// - de cocina, vasa vel instrumenta coquinária // (agrupación de pilas) pilae; pilarum séries; - eléctrica, pilae eléctricae; séries
pilarum electricarum; pilae eléctrice actae;
pilae eléctricā vi actae // (acumulador) accumulatórium, ii n. Sin: instrumentum eléctridi
cumulandae.
batalla: pugna, ae f. Sin: proélium; certamen;
concertátio. Uso: - electoral, populárium legatorum certamen vel certátio.
baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f.
batallón: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f.
batida: indago, gĭnis f. Sin: venatória excúrsio. Uso: - de la policía, investigátio (hóminum) maleficorum.
batán: (máquina) prelum, i n. Sin: pressórium; máchina fullónica.
batanero: fullo, onis m. Sin: lanárius; coactor lanárius.
bate: (en el béisbol y el críquet) lignum pulsórium.
baticola: postilena, ae f.
batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin:
pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracteárius; bracteator // (explorador) explorator,
oris m.
bateador: (en béisbol y críquet) pulsor, oris
m. Sin: battutor.
batidora: (instrumento que bate alimentos)
agitábulum, i n. Sin: rudícula; rutábulum.
Uso: - eléctrica, eléctricum agitábulum; - de
mano, manuale agitábulum.
bateau-bus: navígium laóphorum.
batihoja: bracteator, oris m. Sin: bracteárius.
batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; faselus vel phaselus; linter (-tris f).
batimetría: bathymétria sive -metrīa, ae f.
Sin: profundi maris mensura.
batelero: pórtitor, oris m. Sin: lintrárius.
batimétrico: bathymétricus, a, um. Sin: ad
bathymétriam áttinens.
batería: (conjunto de instrumentos de percusión) týmpana, orum npl. Sin: tintinnábula;
percussionália instrumenta música // (conjunto de piezas de artillería) tormenta, orum
npl. Sin: tormenta béllica; bellicorum tormentorum séries; tormenta béllica congre-
batintín, v. gong.
batiscafo: bathýscafus, i m; bathýscafa, ae f;
bathyscáphium, ii n. Sin: bathycumba; subaquánea scapha.
131
batista
batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f;
byssum, i n; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum
n). Uso: - de lienzo, baptistinum líneum; - de
seda, baptistinum séricum vel bombýcinum.
batología: battológia sive -logīa, ae f. Sin:
multilóquium; (inanis) verborum iterátio.
batológico: battológicus, a, um. Uso: dicción, locución -, díctio, locútio battológica.
sacro fonte lustrare áliquem. Uso: el que bautiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
baptizandus m.
bautizo: (acción de bautizar) baptizátio, onis
f.
bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense metallum (-i n).
Bavaria: Bavária, ae f.
batometría: bathométria sive -metrīa, ae f.
batómetro: bathómetrum, i n. Sin: catapirates, ae m; perpéndiculum náuticum.
bávaro, ra: sust Bávarus, i m; Bávara, ae f.
Sin: Baiovárius vel Baioárius m; Baiovária
sive Baioária f. Uso: - de Munich, Bávarus
Monacensis // adj baváricus, a, um. Sin:
baiovárius; baioárius.
batsman: battutor, oris m.
Baviera: Bavária vel Baioária, ae f.
baúl: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca
viatória, sarcinária; cista itinerária. Uso: mundo, ara maior; - del coche, autocineti receptáculum onerárium vel sarcinárium.
bayo: bádius, a, um. Sin: spadix, īcis (ac pl īcas). Uso: color -, color bádius.
batométrico: bathométricus, a, um
bauprés: palus (-i m) in transversum.
bautismal: baptismalis, e. Sin: lústricus; lustralis; baptísmatis vel baptismi (gen). Uso: pila vel fons baptismalis.
bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n;
baptisma, ătis n. Sin: regenerationis lavacrum; sacrum lavacrum. Uso: administrar,
conferir el - a uno, álicui baptismum sive
baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el
-, baptismum accípere vel percípere.
bautisterio, v. baptisterio.
bayoneta: cuspis, ĭdis f. Sin: mucro, onis m;
frámea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frámea)
baionensis; púgio vel stilus baionensis. Uso:
armar, calar la -, cúspidem praefígere; atacar a la -, cúspide áliquem pétere vel adoriri;
cúspide in áliquem ímpetum fácere.
bazar: pantopólium, ii n. Sin: empórium;
institórium; variarum mércium empórium.
bazo: splen, ēnis m. Sin: lien, ēnis n; liēnis,
is m.
bazuca: bazuca, ae f.
beata: beata, ae f. Uso: nueva -, (caeles)
beata novénsilis.
bautizado: baptizatus, a, um. Uso: fig, vino -,
vinum dilutum.
beatería, v. gazmoñería.
bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro ablúere; aquis baptismi ablúere; rite ablúere;
beatificación: beatificátio, onis f. Sin: inter
beatos ascríptio; in beatorum númerum relá-
132
béisbol
tio vel cooptátio.
beatificar: beatificare. Sin: in númerum beatorum ascríbere vel referre.
beatífico: beatíficus, a, um.
beatitud: beatitudo, dĭnis f. Sin: beátitas, atis
f.
diorum causā (tributus); dar, asignar a alguien una - anual, ánnuam pensionem (vel
ánnuum réditum) studiorum causā álicui
praebere vel tribúere; establecer una - para
alguien, álicui ánnuam pensionem studiorum
causā decérnere.
becacina, v. agachadiza.
becafigo: ficédula, ae f.
beato: beatus, i m // (fig, gazmoño) simulator;
homo religionis pérvicax.
bebé: infans, antis mf. Sin: pupus vel púpulus
m; infántula, pupa, pusíola f.
bebedor: potor, oris m. Sin: potator.
beber: bíbere. Uso: - algo caliente, thermopotare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos,
sorbilare, sorbillare; exíguis háustibus bíbere;
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis indulgere; potatione paene exstingui.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculentus.
bebida: pótio, onis f. Sin: potus, us m; potátio; bibítio; póculum. Uso: bebidas, poculenta vel potulenta, orum; - alcohólicas,
pótiones alcohólicae; potulenta alcohólica; no alcohólicas, - sin alcohol, potus non alcohólici; potulenta analcohólica; potiones analcohólicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frígida potiúncula; - frías, potiones frígidae; potulenta frígida;
- helada, pótio nivata; gélida
potiúncula; - medicinal, pótio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta;
tomar una -, potiúnculam gustare.
becar, v. beca.
becario: pensionis stúdii (vel studiorum)
causā beneficiárius. Sin: pensione vel réditu
studiorum causā fruens; qui pensione vel réditu studiorum causā frúitur.
bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi custos; custos scholásticus; accensus (-i m)
scholásticus; scholásticus appáritor.
bedelía: scholae vel ludi custodis munus
(-nĕris n). Sin: accensi scholástici offícium.
bedelio: bedéllium, ii n.
beduino: beduīnus, i m. Sin: Arabs (-ăbis m)
vagans; vagus Arabus.
begardo: begardus, i m.
begonia: begónia, ae f.
beguino, v. begardo.
behaviorismo: behaviorismus, i m.
behaviorista: behaviorista, ae m.
beige: lanícolor, oris (sust y adj).
beca: pénsio, onis f. Sin: pénsio stúdii (vel
studiorum) causā; réditus studiorum causā.
Uso: - anual, ánnuum, i n; ánnua pénsio studiorum causā (tributa) ; ánnuus réditus stu-
béisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus basípilae.
133
bejuco
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta árbori
acclinis.
Belcebú: Beélzebub indecl; Beélzebul, ūlis
m.
Belén: Béthlehem vel Béthleem indecl; Bethlehēmum, i n // de -, Bethlemíticus vel Bethleemíticus, a, um; hab de -, Bethlehemites,
ae m.
belga: adj bélgicus, a, um // sust Belga, ae m;
Belgis, ĭdis f.
Bélgica: Bélgica, ae f. Sin: Bélgium; Gállia
Bélgica.
belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, ācis.
beligerante: bellígerans, antis. Sin: belligerator.
belladonna: belladonna, ae f. Sin: átropa
belladonna.
belleza: - naturales, naturae vel locorum
amoenitates; - de expresión, ornamenta orationis; orationis vel sermonis ornatus (-us m);
- tipográfica, typográphicae artis venustas.
belvedere: apopsis, is f.
bemol: (nota) hemitónium vel hemitónion, ii
n. Sin: semitónium // (signo que baja la nota
medio tono) hemitónii signum vel nota.
bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benzínium, ii n. Sin: propulsórius liquor. Uso: - sin
plomo, benzinum non plumbatum; - súper,
benzina superior; consumo de -, benzini absúmptio; expendedor de -, benzinivénditor;
benzinopōla; gasto de -, benzinae dispéndium; surtidor de -, ántlia benzinária; tanque
de -, benzinárium, ii // (adj, relativo a la -,
accionado por la -) benzinárius, a, um.
bendecido: benedictione donatus (de persona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
bendecir: (invocar en favor de alguien la
bendición divina) benedictionem álicui impertire; benedictione áliquem donare; caelestem favorem álicui propitiare; caeleste
auxílium álicui invocare; bene álicui precari
// (consagrar algo al culto divino) consecrare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare;
benedictione ditare áliquid. Uso: - los campos, aquā rite piatā lustrare agros; - la comida, consecrare cenam; - una casa, domum
lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare;
láudibus extóllere. Uso: - a Dios, Deum láudibus extóllere; Deum vel Deo benedícere;
¡que Dios te bendiga! Deus tibi adsit!
bendición: benedíctio, onis f. Sin: (acción de
bendecir) caelestis favoris implorátio; caelestis auxílii invocátio. Uso: - papal, benedíctio
pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor.
Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum,
vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar
una -, benedictionem praestare, tribúere;
pedir una -, benedictionem postulare, impetrare, quáerere; recibir una -, benedictionem
accípere, suscípere, percípere; benedictione
donari // (consagración) consecrátio, onis f //
(alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benefícium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso:
ser una -, magno emolumento, magno úsui
esse + dat; máxime prodesse + dat; su llegada fue una verdadera -, peropportune
venit.
bendito: agua -, aqua lustralis.
benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo benedictina; mónacha benedictina; monialis vel
sanctimonialis benedictina.
benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis
benedictinus; mónachus benedictinus; so-
134
berlina
dalis Ordinis Sancti Benedicti; Benedictini
Ordinis sodalis // (licor) benedictinum, i n.
Sin: liquor benedictinus; válida pótio benedictina.
beneficencia: beneficéntia, ae f. Sin: liberálitas.
beque: tabulatum vel constratum (-i n) prorae.
bérbero: (agracejo) spinosus frutex (-tĭcis
m).
berbiquí, v. taladro.
beneficiado: (el que goza de un beneficio
eclesiástico) beneficiárius, ii m. Sin: benefício honestatus.
beneficiar: benefício vel privilégio áliquem
donare. Sin: prodesse + dat; benefácere + dat
// beneficiarse, frui + dat. Sin: cómodum tráhere ex áliqua re.
beneficiario: beneficiárius, ii m. Sin: qui benefícia pércipit.
beneficio: benefícium, ii n. Sin: emolumentum; lucrum; quaestus, us m; cómmodum //
(dignidad eclesiática que goza de renta) benefícium. Sin: títulus; munus sacrum. Uso: eclesiástico, benefícium ecclesiásticum.
benéfico: benéficus, a, um.
Bengala: (comarca de la India) Bengala, ae
f. Uso: Golfo de -, sinus Bengalensis // de -,
bengalensis, e; bengálicus, a, um // luz de -,
ignes bengalenses mpl. Sin: ignes festivi vel
bengalenses; artificiosi ignes bengalenses;
missília pýria npl.
Benín: Benīnum, i n.
berceuse: (canción de cuna) lallus, i m;
lallum, i n. Sin: soporífera cantiúncula // (mecedora) cunae oscillatóriae fpl.
berenjena: melongena, ae f. Sin: solanum
melongena; solanum edūle.
berenjenal: (sitio plantado de berenjenas)
locus melongenis cónsitus // (fig, negocio
enredado y de difícil salida) nodus, i m. Sin:
difficultas; tricae, arum fpl. Uso: meterse uno
en un -, incídere in nodum; in sálebras incídere; in tricas se conícere; se in angustum conícere; in angustum venire; in dumeta
corrépere.
bergamota: (variedad de pera aromática)
pirum falernum // (variedad de lima muy aromática) cítreum bergámium. Uso: esencia de
-, cítrei bergámii subtilíssimus sucus.
bergamote o bergamoto: (peral que produce la bergamota) bergamotta, ae f. Sin:
pirus falerna // (limero que produce la bergamota) citrus bergámia.
bergantín: celox, ōcis m. Sin: paro, ōnis m;
myóparo; stlata, ae f; navis actuária vel praedatória. Uso: - pirático, de corsarios, myóparo piráticus.
benna: benna, ae f.
benzina, v. bencina.
berilio: berýllium, ii n.
benzoato: benzoātum, i n; benzoas, atis m.
berilo: beryllos vel beryllus, i m.
benzoico: benzóicus, a, um. Uso: ácido -,
ácidum benzóicum.
berlina: (carroza) (automatária) carruca.
135
berro
Sin: berolínia, ae f; berolinensis carruca //
fig, poner en -, áliquem ludificandum pópulo
expónere.
bibliofilia: bibliophília sive bibliophilīa, ae f
Sin: librorum cultus vel amor; studiosa librorum inquisítio.
berro: mastúrtium, ii n.
bibliófilo: biblióphilus, i m. Sin: librorum
amator vel cultor; studiosus librorum inquisitor.
bersagliere: plumatus vel concursator miles
(-lĭtis m). Sin: plumatus veles (-lĭtis m).
berza, v. col.
besamanos: manūs osculátio (-onis f).
bestialidad: féritas, atis f. Sin: bestiálitas.
bestiario: bestiárius, ii m. Sin: bestiarum vel
pécoris custos.
best seller: liber plúrimum (vel máxime) divénditus.
bibliografía: (descripción, conocimiento de
libros, de sus ediciones, etc.) bibliográphia
sive bibliographīa, ae f. Sin: librorum
descríptio; dispósita (vel propósita, vel bene
ordinata) librorum descríptio // (catálogo de
libros o escritos referentes a materia determinada) index (-dĭcis m) bibliográphicus; librorum index. Uso: - atómica, de vi atómica
librorum index, vel index bibliográphicus.
bibliográfico: bibliográphicus, a, um. Sin: ad
librorum descriptionem vel índicem pértinens.
betatrón: betátronum, i n.
betónica: herba (-ae f) vettónica. Sin: cestron, i f; prionitis; psychrótrophon.
bibliógrafo: bibliógraphus, i m. Sin: librorum cógnitor atque descriptor.
bibliólatra: bibliólatra vel bibliólatres, ae m.
betún: creta sutória. Sin: cera sutória; (atrum
vel flavum, negro o amarillo) liquamen sutórium. Uso: dar - a los zapatos, liquámine
cálceos perúngere.
biberón: lactisúgium, ii n. Sin: sugitórium;
gut(t) us , i m; papillata vel lactaris lagúncula; lagóenula suctória; lacti sugendo vásculum.
Biblia: Bíblia, orum npl. Sin: Sacra Bíblia;
sacri vel divini libri; divinae lítterae; sacrae
scripturae; sacra volúmina. Uso: versión latina de la -, libri divini in latinum translati.
bibliolatría: bibliolatría, ae f. Sin: nímia librorum venerátio; nímius librorum cultus;
quasi divinus librorum cultus.
bibliolito: bibliolīthus, i m. Sin: fóssile vel
fossícium fólium; fóssilis fólii vestígium.
bibliología: bibliológia sive bibliologīa, ae f.
Sin: librorum recta cognítio.
bibliológico: bibliológicus, a, um.
bibliólogo: bibliólogus, i m. Sin: librorum
cógnitor vel peritus.
bíblico: bíblicus, a, um.
bibliobús: bibliotheca cinética.
bibliomanía: bibliománia sive bibliomanīa,
ae f. Sin: nímius librorum amor; immódicus
librorum cultus; nímium librorum stúdium;
136
bicornio
bicameralismo: rátio biconsiliaris vel dibuléutica.
nímia librorum conquisítio.
bibliómano: bibliómanes, is m. Sin: bibliomániā laborans; nímius librorum amator;
conquisitor (vel accumulator, vel effrenatus,
vel immódicus) librorum cultor.
biblioteca: (lugar donde se tiene considerable número de libros ordenados para la lectura) bibliothēca, ae f. Sin: amalthēa vel
amalthēum. Uso: - circulante, bibliotheca libris (per vices) commodandis; - Nacional de
París, de Roma…, Bibliotheca Nationalis Parisiensis, Romana …; - pequeña, bibliothécula; - privada, pública, bibliotheca privata,
pública; - del Congreso de Washington, Bibliotheca Congressūs Vasingtoniensis; formar una -, bibliothecam confícere vel
institúere // (colección de libros o tratados
semejantes entre sí) librorum corpus (-pŏris
n). Uso: - de derecho romano, corpus iuris romani // perteneciente a la - o propio de ella,
bibliothecalis, e. Sin: ad bibliothecam pértinens.
bibliotecario: bibliothecárius, ii m. Sin: bibliothecae praefectus, custos, praepósitus,
curator. Uso: nombrar a uno -, bibliothecae
áliquem praefícere; ser -, bibliothecae
praeesse.
bibliotecnia: bibliotéchnica, ae f; bibliotéchnice, es f.
bibliotecografía: bibliothecográphia sive bibliothecographīa, ae f.
bicarbonato: bicarbonatus, us m; bicarbonatum, i n. Sin: carbónii vel carbónicum dióxydum; nátrium bicarbónicum.
bicéfalo: dicéphalus, a, um.
bicentenario: bicentenárium, ii n.
bíceps: sust biceps, cípitis m. Sin: músculus
biceps // adj biceps.
bicicleta: bírota, ae f. Sin: birótula; bicýclula;
velócypes, -ĕdis m; ócypes. Uso: - eléctrica,
bírota eléctrica; - fija, bírota firma; - de carreras, bírota cursória vel cursualis; - de mujer,
mulíeris (vel mulíerum, vel feminarum) bírota; - de niño, púeri birótula; - de pedal, bicýclula pedálibus acta vel propulsa; - de
primera calidad, bírota primae notae; - con
motor, bírota automatária; bírota cum motório; correr en -, bírotā cúrrere; ir en -, bírotā
vehi, insístere, insídere; montar en -, bírotam
conscéndere; (in) bírotam insilire; bírotae insilire.
biciclo: bícyclus, i m; bícyclum, i n. Sin: bírota enormis.
bicloruro: sal (salis n) bichlorhýdricum.
bicoca: (fortificación pequeña) oppídulum, i
n.
bicolor: bícolor, oris.
biblioteconomía: bibliotheconómia sive bibliotheconomīa, ae f. Sin: doctrina vel disciplina de bibliotheca ordinanda; bibliothecarum
ordinandarum rátio. Uso: preceptos de -, praecepta de bibliothecis ordinandis.
bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibuléuticus,
a, um.
bicóncavo: bicóncavus, a, um.
biconvexo: biconvexus, a, um.
bicornio: bicorne vel bicornígerum cápitis tégimen (-mĭnis n).
137
bicúspide
bicúspide: bicuspis, ĭdis. Sin: bicuspidatus,
a, um.
nalis exhibítio.
bienaventuranza: - eterna, v. beatitud.
bidé o bidet: mannus vel mánnulus, i m. Sin:
hydráulicus mannus vel mánnulus; labellum
íntimum; ovata pelvis.
bidón: excípulum, i n. Sin: armillum; vas ex
férrea lámina. Uso: - de bencina, armillum
vel vas benzinae.
bidonville: tuguriópolis, is f. Sin: casópolis;
assularum conglobátio.
biela: biella, ae f. Sin: hasta (motūs moderatrix); directíbulum; fúndulus ambulátilis.
bieldo: ventilabrum, i n.
Bielorrusia: Bielorússia, ae f. Sin: Rússia
Alba.
bien: bonum, i n. Uso: - alimentarios, alimenta, orum npl; - común, bonum commune;
- culturales, cultūs humani bona; - espirituales, - interiores del espíritu, ánimi bona; bona
spiritália; - externos, bona externa; res externae; - inalienables, res quae abalienari nequeunt; - inmuebles, - raíces, bona
immobília; res soli; res non moventes; res
quae moveri non possunt; - materiales, bona
materiália; opes terrenae; - muebles, res móbiles; bona mobília; res moventes; res quae
moveri possunt; - productivos, - de producción, bona productiva; bona frugífera; bona
quaestuosa; bona ália bona gignéntia; bona
quae ália bona gignunt; bienes de consumo,
bona consumptibília, consumptiva; merces
fruendae; venália, ium npl; bienes del Estado, bona pública; possessiones públicae; rei
públicae bona vel possessiones; bienes de
fortuna, fortunae, arum fpl; opes; bona // hecho, probe factus.
bienal: biennalis, e. Uso: exposición -, bien-
bienestar: (conjunto de cosas necesarias
para vivir bien) res prósperae. Sin: rerum
abundántia; fortunarum affluéntia; rerum materiálium abundántia. Uso: - familiar, rei familiaris cópia; - mediocre, res módice
prósperae; res satis prósperae; - público,
bonum commune // (vida holgada) próspera
vel cómmoda vivendi rátio. Sin: nímia prospéritas; cómmodum; commóditas. Uso: - aumentado, auctior prospéritas; - mayor, maior
prospéritas; - mediocre, módica prospéritas; menor, minor prospéritas; gozar de cierto -,
quadam prosperitate frui // (estado de la persona humana) bona vel próspera valetudo.
Uso: - físico, córporis valetudo.
bienhechor, ra: adj benefáciens; benéficus
(m) vel benéfica (f) in (vel adversus) áliquem.
Sin: benignus, benigna; muníficus, munífica
// (cuya influencia es útil) salutaris, e. Sin:
útilis // sust benefactor, oris m; benefactrix,
icis f. Sin: benéficus homo; benéfica múlier;
auctor vel auctrix benefícii (vel beneficiorum); qui vel quae benefíciis áliquem áfficit
(vel affecit); qui vel quae benefícia in áliquem confert (vel cóntulit). Uso: el principal
-, praecípuus benefactor; ser el - de uno, benefíciis áliquem affícere; benefícia in áliquem conferre; óptime (vel praeclare, vel
egrégie) de áliquo mereri.
bienvenida: advenientis salutátio vel consalutátio (-onis f).
bienvenido: salve! Sin: carus exspectatusque
venisti!
bifásico: gradus duos habens; momenta vel
témpora duo habens. Sin: qui, quae, quod
duos gradus (vel duo momenta, vel duo témpora) habet.
138
billón
bife: búbula assa; assata búbula. Sin: caro
búbula assa; caro costalis assa; frustum búbulae assum.
synallagmáticus. Uso: acuerdos -, mútuae
pactiones; convención -, convéntio synallagmática.
bifocal: bis flexus (-a, -um). Sin: dúplici
práeditus flexu.
bilingüe: bilinguis, e.
bilingüismo: bilinguismus, i m. Sin: bilínguitas, atis f.
bifronte: bifrons, ontis.
bifurcación: bifúrcium, ii n; bifurcum, i n.
Sin: bífidum; bívium; bipartítio.
bifurcado: bífidus, a, um. Sin: bifidatus; bifurcus.
bigamia: bigámia sive bigamīa; digámia sive
digamīa, ae f. Uso: practicar la -, duas uxores habere.
bígamo: bígamus vel dígamus, i m. Sin: duarum uxorum vir.
bigote: mystax, ăcis m. Sin: súbium; barba
labri superioris; en pl superioris labri pili; superiora labra pilosa. Uso: - largo, prolixus
mystax; dejarse el -, fáciem rádere praeter
mýstacem.
bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: mýstace insignis vel conspícuus.
bigudí: calamistrillum, i n. Sin : fístula crispans ; fístula crínibus crispandis; cylíndrulus
comae crispandae; cylindrus crispandis capillis.
bijou: gemma, ae f.
bikini: vestis (-is f) vel vestícula (-ae f)
bikiniana. Sin: vestícula balnearis bikiniana;
bipartita vel bimembris vestícula; duplex balneária fáscia.
bilateral: duo látera habens. Sin: ex duobus
latéribus // fig bilateralis, e. Sin: mútuus;
billar: biliardum, i n. Sin: eburnipílium; pilitúdium; pililúdium; ludus tudicularis; eburnearum pilarum ludus; ludus globulorum
eburneorum; ludus sex foráminum. Uso:
agujero o abertura de -, ludipilarum eburnearum foramen; baranda, reborde del -, ora
(mensae tudicularis); bola de -, pila vel
sphaera ebúrnea; ebúrneus globus vel glóbulus; mesa de -, pilitudiária mensa; tábula lusória; tábula ad pilis ludendum; álveus ad
ebúrneis pilis ludendum; tablero, superficie
de la mesa de -, ábacus pilitudiárius vel tudicularis; jugar al -, tudiculari; sphaeris ebúrneis lúdere; ebúrneis pilis vel glóbulis in
tábula lúdere.
billarista: biliardilusor, oris m. Sin: qui biliardo vel eburnipílio ludit.
billete: (papel moneda) schedinummus, i m.
Sin: charta argentária; téssera nummária;
schédula argentária; moneta chartácea. Uso:
- por valor de mil dólares, charta nummária
mille dóllaris ( vel dolláriis) valens // (cédula
que acredita participación en una rifa o lotería) sors, sortis f. Sin: pittácium, ii n. Uso:
los - ganadores de la Lotería Nacional, sortes
Nationalis Aleae victrices // (carta breve) littérulae, arum fpl. Sin: epistólium // (tarjeta o
documento que da derecho para entrar en alguna parte, para viajar, etc.) v. boleto.
billetera: crumīna, ae f.
billón: bílio, onis m. Sin: mílies (vel míliens)
mille miliones.
139
billonario
billonario: bilionárius, ii m.
binary (Inform) binario: binárius, a, um; binaris, is, e.
bilocación: bilocátio, onis f.
binocular: binocularis, e.
bimano o bímano: duabus mánibus práeditus. Sin: duas manus habens.
bimembre: bimembris, e.
bimensual: semiménstruus, a, um. Sin: bis
in mense (pródiens, recurrens).
bimestral: (que dura un bimestre) bimestris,
e; biménstruus, a, um. Sin: duos menses durans // (que sucede o se repite cada bimestre)
qui, quae, quod alternis ménsibus (vel tértio
quoque mense) fit (o con el verbo exigido por
el contexto).
bimestralmente: alternis ménsibus. Sin: tértio quoque mense.
bimestre: (tiempo de dos meses) bimestre, is
n. Sin: bimensis, is m; duo menses; duorum
ménsium spátium vel tempus // (renta,
sueldo, etc., que se cobra o paga al fin de
cada bimestre) duorum ménsium merces
(-edis f) vel réditus (-us m).
bimotor: adj bimotórius, a, um; duobus motóriis instructus; dúplici machinatione ornatus; qui, quae, quod duobus motóriis vel
dúplici machinatione movetur // sust bimotórium, ii n. Sin: aëroplanum bimotórium; aëroplanum duobus motóribus instructum;
aëria navis duobus machinamentis (vel duabus machinatiónibus) instructa; aëronavis dúplici motória máchina práedita.
binar: (dar segunda labor a las tierras) repastinare // (Liturg, celebrar dos Misas en un
mismo día) binare (Missam). Sin: Missam
iterare; bis Missam celebrare; duas Missas
eodem die celebrare.
binóculo: binóculum, i n; binóculus, i m. Sin:
speculatórium; perspicillum; conspicillum;
geminata specilla npl; telescópium geminatum vel géminum.
binomio: binómium, ii n.
bioclimatología: bioclimatológia, ae f. Sin:
vivéntium climatológia.
bioética: bioéthica, ae f; bioéthice, es f.
biofilia: biophília, ae f. Sin: vitae amor; naturalis vitae amor.
biofísico: adj biophýsicus, a, um // sust biophýsicus, i m. Sin: biophýsicae peritus vel
studiosus.
biogénesis: (generación de un ser vivo por
otro) biogénesis, is vel ĕos f. Sin: vitae origo
vel generátio; generationis processus // (teoría que defiende la necesidad de dicha generación y la imposibilidad de la llamada
“generación espontánea”) biogenética, ae f.
Sin: biogenética rátio; biogénesis vel biogenéseos rátio.
biogenética: ars biogenética.
biogenético: biogenéticus, a, um. Sin: ad
biogénesim vel ad biogenéticam rationem áttinens. Uso: desarrollo -, biogénesis processus; estudios -, biogénesis stúdia; leyes -,
biogénesis leges.
biogenia: biogénia, ae f. Sin: oríginis vitae
stúdium; ontogénesis; disciplina vel doctrina
de vivéntium orígine ac processu (como
parte de la biología); animántium vel ani-
140
Birmania
mantum origo ac processus (conjunto de los
fenómenos vitales desde la concepción hasta
el completo desarrollo).
saeptum vel saepimentum; velamen; velamentum; tégimen; tegumentum; velamentum
interiectum.
biogeografía: biogeográphia sive - graphīa,
ae f. Sin: vivéntium geográphia.
biomédico: biomédicus, a, um. Uso: investigación -, investigátio biomédica.
biografía: biográphia sive -graphīa, ae f. Sin:
(alicúius) vitae narrátio vel memória. Uso:
publicar la - de uno, librum de vita alicúius
édere.
biométrico: biométricus, a, um.
biografiar: vitam alicúius narrare, enarrare,
expónere, scríbere, descríbere; de vita alicúius expónere.
biográfico: biográphicus, a, um; ad vitam vel
ad biográphiam alicúius pértinens. Uso: documentos, léxicos, repertorios -, documenta,
léxica, repertória biográphica; fuentes, investigaciones, memorias, noticias -, fontes,
investigationes, memóriae, notítiae biográphicae
biónica: ars (artis f) biónica.
biopsia: biópsia sive biopsīa, ae f; biopsis, is
f.
bioquímica: biochémia vel biochímia, ae f;
biochémica vel biochímica, ae f. Sin: vivéntium chémia.
bioquímico: adj biochémicus vel biochímicus, a, um; ad animántium chémiam áttinens
// sust biochémicus vel biochímicus i m. Sin:
biochémiae peritus.
biosfera o biósfera: biosphaera, ae f.
biógrafo: biógraphus, i m. Sin: vitae narrator
vel scriptor; qui vitam alicúius narrat, enarrat,
exponit, scribit (vel narravit, enarravit, exposuit, scripsit); ser el - de uno, alicúius vitam
narrare (vel narravisse).
biología: biológia sive -logīa, ae f. Sin: sciéntia biológica; disciplina de vitae légibus; de
animántium vita doctrina. Uso: - marina, biológia marina; - molecular, biológia molecularis.
biotecnología: biotechnológia sive -logīa, ae
f.
bioterapia: biotherapīa, ae f. Sin: curátio
biológica.
biótopo: biótopus, i m. Sin: biotópium, ii n.
bióxido: bióxydum, i n.
bipartidismo: systema (-ătis n) duarum factionum
biológicamente: biológice.
biológico: biológicus, a, um. Sin: ad biológiam spectans.
biplano: biplanum, i n.
bipolar: bipolaris, e. Sin: duos habens polos.
biólogo: biólogus, i m. Sin: biológiae peritus
vel studiosus.
biquini, v. bikini.
biombo: próthyrum, i n. Sin: diáthyrum;
Birmania: Birmánia, ae f.
141
birmano
birmano: adj birmanianus, a, um // sust Birmanus, i m.
tricum.
bisulfato: bisulphatum, i n.
birome: cálamus sphaerulatus. Sin: cálamus
biroanus; gráphium biroanum; v. bolígrafo.
birrete: biretum, i n. Uso: - de cuero, galerus
vel galerículus, i m; galerum vel galerículum
n.
bit (Inform) dígito binario: bitus, i m (abrev.
de binaris digitus). Sin: nota binária. Uso:
least significant -, bitus mínimus; bitus mínimi momenti.
bitácora: pyxis (-idĭs f) magnética.
birretina, v. gorrita.
bíter: amara pótio.
¡Bis!: (referido a uno) Répete! vel Ítera!; (referido a dos o más) Repétite! vel Iterate!
bisagra: vertículum, i n; vertícula, ae f. Sin:
vértebra, ae f.
bitonal: bivocalis, e. Sin: duos habens soni
gradus.
bitonalidad: bisonóritas, atis f. Sin: bivocálitas.
bisecar: bisecare. Sin: in duas partes secare.
bitumen: bitumen, mĭnis n.
bisección: bipertítio geométrica.
bituminoso: bituminosus, a, um.
bisexual: adj bisexualis, e // sust bisexualis,
is m. Sin: ambisexualis.
bivalente: bívalens, entis. Sin: dúplici vi
práeditus; geminata vi conspícuus.
bisexualidad: bisexuálitas, atis f.
biyoduro: biiódidum, i n.
bisiesto: año -, annus bis(s)extilis.
bizantinismo: byzantinismus, i m. Sin:
byzantinizandi mos, rátio, stúdium // fig captiosa, orum npl. Sin: cavillationes; captiúnculae; inanitates byzantinae; cavillationes
aetatis byzantinae própriae.
bismuto: bismut(h)um, i n.
bisojo: paetus, a, um.
bisonte: bison, ontis m. Sin: urus, i m.
bisté, v. bife.
bizantino: byzantinus, a, um. Sin: byzántius,
byzantíacus, a, um.
bistec, v. bife.
bizco: strabo, onis m.
bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosméticum fuscum.
bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n.
bizcochar: retorrere. Sin: recóquere.
bisturí: scalpellum, i n. Sin: scalprum;
scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus
anatómicus. Uso: - eléctrico, scalpellum eléc-
bizcochería: (tienda) crustulorum vel biscoctorum taberna. Sin: crustulárii taberna; ta-
142
blefarofimosis
berna crustulária // (fábrica) crustulorum officina // (arte de trabajar bizcochos) crustulorum ars. Sin: ars crustulária.
bizcochero: crustulárius, ii m. Sin: dulciárius.
bizcochito: biscóctulus, i m.
bizcocho: crústulum, i n. Sin: biscoctus; biscoctum.
Black Metal: modi músici “metalli nigri”.
blackout, v. apagón.
onis f // (efecto de blanquear) albárium, ii n.
Sin: albárium opus.
blasfemador, ra : blasphemator, oris m; blasphematrix, īcis f.
blasfemar: blasphemare (Deum, Christum,
nomen Domini …). Sin: exsecrari (Deum
…); Deo (Christo, nómini Dómini …) male
dícere; maledictum (in Deum …) conícere;
(in Deum …) maledicta iactare; ímpia verba
proferre vel evómere // (fig, maldecir, vituperar) maledictis lacéssere (áliquem).
blasfemia: blasphémia, ae f. Sin: blasphemátio; maledictum; exsecrátio; maledictum (in
Deum …) coniectum // (fig, palabra gravemente injuriosa contra una persona) contumélia, ae f. Sin: convícium; vituperátio.
blanca: Mús, v. mínima.
Blancanieves: Alba Nix (nivis f).
blanco: adj albus, a, um. Sin: cándidus. Uso:
volver -, candidare; candificare // (individuo
de la raza blanca) homo albícolor // (objeto
para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre
el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum;
meta; destinatum o en pl destinata; destinatum vel propósitum signum. Uso: dar en
el -, scopum attíngere; destinata ferire; collineare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare;
destinata non ferire // (fin u objeto a que se
dirigen deseos o acciones) propósitum, i n.
Sin: destinatum; id quod pétitur. Uso: dar en
el -, propósitum ássequi; ser - de …, obnóxium esse + dat.
blanqueador: dealbator, oris m. Sin: albárius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans,
antis.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; albário oblínere. Uso: - una pared, paríetem albo
polire, expolire, oblínere; acción de -, dealbátio.
blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema.
Sin: in Deum malédicus, malédica // sust
blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f.
blasón: (ciencia heráldica) de insígnibus
doctrina // (escudo de armas) insigne, is n.
Sin: blaso, onis; stemma gentilícium. Uso: de familia, géneris insigne; insigne gentilícium; scuti gentilícii figura.
blasonado: insigni gentilício ornatus vel
instructus. Sin: gentilício stémmate práeditus; blasonatus.
bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me
da un bledo de ello, illud meā nihil ínterest;
no estimar un -, terúncii non fácere.
blefaritis: blepharitis, ĭdis f; blepharites, is f.
Sin: palpebrarum inflammátio.
blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f.
Sin: palpebrarum contráctio vel restríctio;
pálpebrae contractae.
blanqueo: (acción de blanquear) dealbátio,
143
blefaróncosis
blefaróncosis: blepharoncosis, is f. Sin: palpebrarum inflátio; pálpebrae tumefactae, tumescentes, intumescentes, turgescentes.
blefaroplejía: Med blepharoplégia sive -plegīa, ae f. Sin: palpebrarum parálysis vel resolútio.
blefaroptosis: Med blepharoptosis, is f. Sin:
palpebrarum demíssio; pálpebrae demissae
vel demissiores.
blefarospasmo: Med blepharospasmus, i m.
Sin: palpebrarum spasmus; palpebrarum convulsa contráctio.
blefaróstato: blepharóstatum, i n.
blenorragia: Med blenorrhágia sive -rhagīa,
ae f. Sin: urethrae destillátio vel distillátio;
mictualis viae destillátio; urethrae inflammátio ac destillátio.
blinda: (férrea, metállica) lorica, ae f. Sin:
plúteus; protéctio; (ferratum) tégumen; (loricatum) tegumentum. Uso: - de vidrio artificial, plúteus ex vitro artificiali (factus), contra los vientos, plúteus ventis obstructus.
blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus;
ferratus; loricā munitus. Uso: carro -, currus
loricatus; tanque -, autocinetum loricatum.
blindaje: loricátio, onis f. Sin: ferrátio; solidátio; solidamentum.
blindar: loricare. Sin: loricā munire. Uso:
blindar con hierro, bronce, acero, férreā,
aéneā, chalybéiā loricā munire.
blitz: incúrsio (-onis f) fulmínea. Sin: fulmínea oppugnátio.
blizzard: nivis tempestas (-atis f). Sin: procella turboque nivis.
bloc: (taco de calendario exfoliador) ephémeris rebus commemorandis // (taco de hojas
de papel ligeramente pegadas) chartae vel
chártulae compactae. Sin: annotationum libellus; codicillus plágulis discindendis.
blocaje: alligábulum, i n.
block, v. bloc.
blonda: opus denticulatum (vel spiculatum,
vel reticulatum) e bombýcino confectum.
bloque: (trozo grande de materia sin labrar)
moles, is f. Sin: massa. Uso: - de mármol,
massa mármoris; marmórea moles; gleba
mármoris // (conjunto, agrupación) summa,
ae f. Uso: comprar, vender, alquilar algo en -,
aversione vel per aversionem áliquid véndere, émere, locare; fueron acusados en -, accusati sunt uno nómine // (Inform) spátium, ii
n. Sin: segmentum // agrupación de naciones, nationes consociatae. Sin: Nationum
Consociátio quasi foedus (-dĕris n). Uso: dos
- contrapuestos, duo quasi fóedera, inter se
oppósita // (manzana de casas) ínsula, ae f //
(libreta exfoliadora) liber commentárius.
Sin: annotatiónibus scribendis liber.
bloquear: alligare. Sin: impedire; praeclúdere; intercípere // bloquearse, alligari.
bloqueo: (acción y efecto de bloquear) occlúsio, onis f. Sin: sáeptio; interdíctio. Uso: de calle, camino o carretera, occlúsio viae;
cabina de -, custódia viária.
blue jeans: línteae bracae caerúleae vel cérulae. Sin: línteae bracae livídinae; línteae bracae americanae.
blufear, v. fanfarronear.
bluff, v. fanfarronada.
144
bochorno
blusa: pelúsia, ae f. Sin: tunícula; thorácula;
indusíolum pelusinum. Uso: - transparente,
pelúsia perspícua; - de lino, pelúsia líntea; fina de mujer, fáscia vel tunícula pectoralis; del vestido regional, pelúsia géntica vel popularis.
boa: (género de ofidios) boa, ae f. Uso: constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris.
bob o bobsleigh: tráhea gubernábilis vel moderábilis. Uso: competencia de -, certamen
gubernábilis tráheae.
de pan, frustum panis; comer una cosa en un
-, o en dos -, uno haustu áliquid vorare; semel
absorbēre áliquid; echar un -, tomar dos -,
duas búcceas vel buccas manducare.
bocal: úrceus, i m. Sin: gillo (-onis m);
cýathus. Uso: - para cerveza, úrceus cervesárius.
bocamanga: mánicae revimentum.
bocanada: (porción de humo que se echa
cuando se fuma) fumi emíssio (-onis f). Sin:
nicotianum suffimentum; fumi nubécula (ex
ore prolata).
bobada, v. bobería.
bocetar: áliquid adumbrare. Sin: áliquid deformare, informare, praeformare, formare.
bobera, v. bobería.
bobería: (dicho o hecho necio) insulse (vel
inepte, vel stulte) dictum vel factum.
bobina: orbículus, i m. Sin: bobina; rótula;
rotella; cylíndrulus filis involutus; refertus
filis orbículus. Uso: - de película cinematográfica, orbis pellículae cinematográphicae
involvendae // (rollo de papel continuo que
emplean las rotativas) truncus chartarum.
Sin: chartarum scapus.
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de en - , in sermonem hóminum venire; esse in
ore et sermone ómnium; en - cerrada no entran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venírsele a
uno a la - alguna cosa, áliquid álicui in buccam venire.
boceto: (en pintura, borroncillo en colores
previo a la ejecución del cuadro) adumbrátio,
onis f. Sin: adumbrata pictura; delineátio; lineamentum; líneae (-arum fpl); lineamenta
(-orum npl); prima lineamenta; imago
adumbrata. Uso: hacer el - de algo, áliquid
adumbrare; alicúius rei primas líneas dúcere
// (en escultura, modelado sin pormenor y en
tamaño reducido) adumbrata imago (-gĭnis
f). Sin: próplasma, ătis n; opus (óperis n) deformatum; opus incohatum vel inchoatum;
incohata (-orum npl); exemplar (-aris n).
Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e
cera factum.
bocha: (bola de madera, de boj) pila (lígnea,
búxea). Sin: glóbulus. Uso: juego de las -,
globulorum ludus; certamen de bochas, pilarum certamen; aficionado al juego de las -,
pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las
-, glóbulos vel pilas versare.
bocadillo: (panecillo) frústulum vel frustillum n. Sin: pastillum; buccella; óffula.
Uso: - de carne, carnis frústulum; - con
jamón dentro, pastillum pernā fartum.
boche: (hoyo pequeño) scrobículus, i m.
bocado: búccea, ae f. Sin: frustum; offa;
bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un -
bochorno: (calor sofocante) férvidus aestus.
Sin: áëris crassitudo; caelum crassum.
145
bocina
bocina: búc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor,
autómati búcina; estrépito de bocinas, strépitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bocinar // (pabellón con que se refuerza el
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fonógrafo, del
gramófono, tuba phonográphii, grammophónii.
sin casa ni hogar ni ocupación) nomas, ădis
mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo;
homo passim vagus; sine tecto ac sede passim vagus (en pl sine tectis ac sédibus passim
vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari,
errare; sédibus incertis vagari; errabundam
vitam vívere // (lengua checa) bohémica lingua. Sin: bohémicus sermo.
bocinar: buccinare vel bucinare.
bohemo: adj bo(h)émicus, a, um // (natural
de Bohemia) Bohemus vel Boëmus, i m.
bocinazo: búccinum, i n.
bodas: - de plata, argéntea nuptiália npl.
bohemoeslovaco: bohemoslovacus, a, um //
Bohemoslovacus, i m.
bodega: (lugar destinado para guardar el
vino) cella (-ae f) vinária. Sin: apotheca; cánava vel cánaba; doliárium // (- de buque)
stiva, ae f. Sin: caverna; sentīna; ima navis;
úterus vel cávea navis.
bodeguero, ra: cellárius, ii m; cellária, ae f.
Sin: vinárius vel apothecárius m; vinária vel
apothecária f.
Boeing: aëronavis e génere Boeing.
bóer: adj boërus, a, um. Sin: burus, a, um //
sust Boërus vel Burus, i m.
boicot: interclusio, onis f. Sin: óperae interdíctio; óperis intercéptio; alicúius rei vitátio,
devitátio, evitátio.
boicotear: boicotizare, boycotizare. Sin: interclúdere; intercípere; interdícere; impedire;
prohibere. Uso: - algo a alguien, interclúdere
áliquid álicui; interclúdere áliquem ab áliqua
re; alicúius óperam impedire, praepedire,
praevértere; interdícere, intercípere // fig, algo, obstare álicui rei; - a alguien, adversari
ālicui; vitare vel fúgere áliquem // (hacer el
vacío a una persona) omni in re (vel omni ratione) álicui adversari.
bofetada: álapa, ae f.
boicoteo, v. boicot.
bogador: remex, -mĭgis m.
boina: píleus, i m; píleum, i n // - vasca, píleus vascónicus.
bohardilla, v. buhardilla.
Bohemia: Bohemia, ae f. Sin: Boémia; Res
pública Bohémica.
boj: buxum, i n; buxus, i f.
bol: crater, ēris (ac sing -ēra, ac pl -ēras) m;
cratera, ae f.
bohémico, v. bohemo.
bohemio: (natural de Bohemia) v. bohemo //
(persona de vida irregular y desordenada)
lastaurus, i m. Sin: scortator; homo nequam,
impurus. Uso: vida de -, vita inordinata, effrenata, intémperans, immoderata // (persona
bola: glóbulus, i m. Uso: - de nieve, glóbulus
nivis; jugar a las -, glóbulis lúdere.
bolandistas: bollandiani sodales vel socii
mpl.
146
bólido
bolchevique: sust bolsevīcus, i m. Sin: bolscevista, ae m // adj bolsevīcus, a, um.
bolcheviquismo, v. bolchevismo.
bolchevismo: bolsevismus vel bolscevismus,
i m. Sin: régimen vel res bolsevicorum; princípia moresque bolsevicorum; bolsevicorum
rátio agendi.
bolchevizar: bolsevismum indúcere. Sin:
bolsevīcis súbdere; bolsevicorum rem perágere.
bolero: (aire musical) música bolérica //
(chaquetilla de señora) thoracíolum, i n Sin:
tunícula // (sombrero de copa) pétasus, i m.
boleta: scheda, schédula, scháedula, ae f.
Sin: scida, scídula; téssera. Uso: - electoral,
scheda suffrágii; scídula comitialis // (libranza para tomar o cobrar alguna cosa)
téssera, ae f. Sin: sýngrapha // (cédula para
citar a juicio a los tribunales) v. cédula judicial // (cédula para exigir el pago de una
multa) téssera multatícia vel poenalis // - de
entrega, schédula traditionis; - de pedido,
schédula mandatícia.
boletería: tesserária, ae f. Sin: tesserarum diribitórium; ostíolum tesserarum; tesserária
fenestella; tesserarum lóculus vel pórtula.
Uso: - de equipajes, sarcinarum fórulus vel
lóculus; - de ferrocarril, ferríviae tesserarum
diribitórium.
boletero: tesserárius, ii m. Sin: schedulárius;
tesserarum dispensator; scidarum distributor.
boletín: (publicación) commentaríolus, i m;
commentaríolum, i n. Sin: commentárium;
commentárii, orum mpl; periódicus libellus //
(periódico que contiene disposiciones oficiales) acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl ;
acta pública; tábulae públicae // (- escolar, de
calificaciones) pagella, ae f. Sin: página;
scheda; punctorum summa; punctorum acceptorum tábula // - informativo o de noticias, núntius, ii m; - médico, - sanitario, acta
médica, sanitária; scídula médica; - meteorológico, núntius meteorológicus; - oficial,
commentárium officiale; núntius públicus; de guerra, núntius béllicus; - de victoria, laureatae tabellae.
boleto: téssera vel tessérula, ae f. Sin: scheda,
schédula; scida, scídula; chártula. Uso: - numerado, téssera loci certi; - de medio de
transporte, de viaje, téssera vectória, itineraria, viária, viatória; itíneris téssera; scheda
vectória; - de avión, téssera aëria vel aérea; de ferrocarril, ferriviária téssera, ferratae
viae téssera; - de ida y vuelta, téssera itus et
réditus; itionis et reditionis téssera vel chártula; téssera viatória ad eūndum et ad redeūndum valens; - de ingreso, téssera
transitória; - de teatro, téssera theatri vel theátrica; - para entrar a un estadio, téssera paláestrica; - con asiento reservado, téssera
cum sede reservata vel praenotata ; téssera
sedis reservatae vel praenotatae; - de primera, segunda clase, téssera primae, secundae classis; despacho de boletos, aula
tesserarum // comprar el -, tésseram émere;
conseguir el -, tésseram sibi comparare vel
acquírere; mostrar el -, tésseram osténdere;
perforar el -, tésseram terebrare; reservar con
suficiente antelación un - numerado, tésseram loci certi satis mature praenotare vel reservare; sacar el -, súmere tésseram.
boliche: (pequeño despacho de comestibles
y bebidas) caupónula, ae f. Sin: taberna esculentorum // (discoteca) v. esta voz // (juego
de bolos) v. bolo // (juguete) métula cum
sphaera.
bólido: bolis, ĭdis m. Sin: aërolithus; uranolithus.
147
bolígrafo
bolígrafo: sphaerígraphum, i n. Sin: sphaeristilus; gráphium sphaerale vel sphaeratum;
gráphium biroanum; cálamus biroanus; stilus
sphaeratus; stilus vel cálamus sphaerā
instructus; graphis plúmbea.
(-us m) nummárius vel argentárius; forum
nummorum; nummorum mercatus; mercandis nummis sedes. Uso: frecuentar la -, uti
foro // ¡o la - o la vida!, aut lóculos aut vitam!
Sin: si te salvum vis, trade crumīnam!
bolillo: (palito torneado para hacer encajes)
tudícula, ae f. Sin: bacillum.
bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero)
crumina, ae f. Sin: marsúpium; pérula manualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m.
Sin: pérula, sácculus; sinus vestis; vestiárius
sácculus. Uso: - del pantalón, braccarum
sinus; meter algo en el -, in sinum áliquid
cóndere; sacar algo del -, de pérula áliquid
tráhere // de -, gestábilis, e. Sin: portábilis;
palmalis; pérulae aptus.
bolita: glóbulus, i m. Sin: spháerula. Uso:
jugar a las -, glóbulis lúdere.
Bolivia: Bolivia, ae f.
boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bolivianus, i m.
bolo: (palito torneado que se pone derecho
en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso:
juego de bolos, conilúdium; conorum ludus;
bacillorum ludus.
bolsa: crumīna, ae f. Sin: saccus; marsúpium;
sporta; bursa. Uso: - pequeña, sácculus; spórtula; crumilla; pérula; - de agua caliente, calefacientis aquae bulga; - de aire, saccus
aérius; - de los corporales, bursa; - de cuero,
bulga; vídulus; ascopēra; - de dormir, saccus
dormitórius; - de dormir forrada de pieles,
dormitórius saccus villosus; - de herramientas, bursa ferramentária; - de residuos, sórdium vel purgáminum theca; sácculus
purgamentis colligendis; - de señora, sácculus manuárius, - de viaje, spórtula; - para libros, cápsula // (institución económica)
bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursárius, a,
um; - de comercio, bursa commercialis; juego
de -, ludus bursae; negociaciones de -, operationes bursae; res nummária; bajar, subir la -,
rerum nummariarum pretium mínui, augeri;
jugar a la -, in mercandis nummis témere lúdere; in pecúniam témere lúdere; nummos témere mercari // (edificio donde se reúnen los
bolsistas) chrematistérium, ii n. Sin: basílica;
forum nummárium vel argentárium; mercatus
bolsista: pecúniae negotiator (-oris m). Sin:
bursae lusor.
bolsita: pérula, ae f. Sin: sácculus; marsúpium.
bolso: (bolsa de mano) crumīna, ae f. Sin:
pera; sinus; marsúpium; bulga; pérula manualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo.
bomba: (proyectil o artefacto explosivo)
bomba, ae f. Sin: pyróbolus vel pyróbolum;
globus; telum; pila; míssile. Uso: - atómica,
bomba atómica vel nuclearis; pyróbolum atómicum vel nucleare; globus atómicus vel nuclearis; - explosiva, bomba displosiva, globus
displodens; - fumógena o fumígena, pyróbolus fumíficus; globus fumígenus; - incendiaria, bomba vel pila incendiária; pyróbolus vel
globus incendiárius, ígnifer, ignívomus, ígneus; telum incendiárium, igníferum, ignívomum; - lacrimógena, globus lacrimosus; neutrónica, bomba neutrónica; pyróbolus
neutrónicus; pyróbolum neutrónicum; - química, pyróbolus chémicus vel bacteriológicus
// - de demolición, pyróbolus díruens; - de hidrógeno, bomba hydrogénica; pyróbolus
hydrogénicus; pyróbolum hydrogénicum;
pyróbolus ab hydrógeno vel ab hydrogénio; -
148
bonaerense
de mano, pyróbolus manualis; - de relojería,
pyróbolus, horológii instar actus; - de tiempo,
pyróbolum displosurum, dirupturum, erupturum // arrojar bombas, pyróbolos míttere, iácere, conícere; estalla una -, pyróbolus
displóditur // (máquina para elevar el agua
u otro líquido) ántlia, ae f. Sin: haustrum.
Uso: - aspirante, ántlia háuriens; - centrífuga,
ántlia centrífuga; - impelente, ántlia propulsans vel repulsans; - neumática, ántlia pneumática; - de mano, ántlia manualis; - de
nafta, ántlia benzinária; - de vapor, ántlia vaporalis; - para incendios, sipho, onis m.
bombachas, v. pantalón bombacho.
bombarda: bombarda, ae f.
bombardear: bombardare. Sin: pyróbolos
iactare, iaculari, iácere, conícere, emíttere in
+ ac; bombis verberare, percútere, concútere,
quátere; ignívomis globis ággredi, confríngere, diffríngere, dirúere, evértere. Uso: - con
cañones, tormentis verberare, oppugnare, pétere; béllicis tormentis percútere.
bombardeo: bombardátio, onis f. Sin: concursus (us m) iaculatorius; pyrobolorum vel
bombarum coniéctio, proiéctio, iáctio, iactátio, emíssio; igniferorum globorum iactus (-us
m). Uso: - eléctrico, impúlsio eléctrica,
extrínsecus oblata; - con cañones, igníferis
pilis aggréssio; tormentorum verberátio; - del
átomo, ictus róboris atómici.
simi sonūs.
bombear: antlare. Sin: ántlia uti; ántliam adhibere; ántlia haurire, tráhere, extráhere, propéllere. Uso: - agua, antliā aquam haurire,
tóllere, exprímere; - toda el agua de un pozo,
púteum exhaurire // (arrojar bombas de artillería) v. bombardear.
bombeo: ántliae haustus (-us m). Sin: ántliae
propulsus (abl -u m); aquae edúctio, haustus.
bombero: siphonárius, ii m. Sin: vigil ignis;
vigil exstinctor. Uso: los - municipales,
siphonárii municípii; municipales vel públici
siphonárii; cuerpo de bomberos, cohors siphonária; excúbiae incéndiis restinguendis;
excúbiae adversus incéndia; exstinguendis
incéndiis praefecti.
bombilla: pírula, ae f. Sin: ampulla. Uso: eléctrica, pírula eléctrica; lampas (-ădis f)
eléctrica; lampádium eléctricum; - de bolsillo, lampádium manuale (eléctricum).
bombo: týmpanum maius vel permagnum;
permagnus týmpanus.
bombón: pulchrale, is n. Sin: dulcíolum;
bellaríolum; cuppedíolum; crústulum; sácchari amýgdalum; v. confite, dulce.
bombona: vas, vasis n. Uso: - metálica para
contener gases y líquidos muy volátiles, v.
garrafa.
bombardero: (avión de bombardeo) bomboplanum, i n. Sin: aëroplanum bombíferum;
aëronavis pyrobolária vel pyroballistária.
Uso: - enemigo, bomboplanum hostile // (oficial o soldado de artillería) pyrobolárius, ii
m. Sin: ballistárius vel bombardárius, ii m //
adj pyrobolárius, ballistárius, bombardárius,
a, um.
bonachón: sust mansuetus (vel plácidus, vel
simplex) homo // adj totus mansuetus; comis
et quietus; naturā bonus.
bombardón: tuba máxima. Sin: tuba gravís-
bonaerense: sust Bonaërensis, is m. Sin: Bo-
bombonera: bellariolotheca, ae f. Sin: dulciária vel cuppedinária theca; bellariolorum
theca; v. confitera.
149
bonanza
naëropolitanus, i m // adj bonaërensis, e. Sin:
bonaëropolitanus, a, um.
bonanza: (tiempo sereno en el mar) malácia,
ae f. Sin: tranquíllitas; malácia ac tranquíllitas // (fig, prosperidad o tranquilidad en lo
moral) prospéritas, atis f. Sin: tranquíllitas;
quies ac tranquíllitas.
bonete: píl(l)eus, i m; píl(l)eum, i n. Sin: biretum, i n; pil(l)éolus; pil(l)éolum; cápitis tégimen (-mĭnis n); tegumentum cápitis. Uso: eclesiástico, ecclesiásticus píleus; ecclesiásticum cápitis tégimen.
boquilla: fístula, ae f. Sin: cánnula;
(h)arundo, dĭnis f. Uso: - para cigarrillos, fumisúgium; fístula tabácina vel fumaria; cánnula nicotiana; hispanicarum fístula; - de
ámbar, fumisúgium súcinum.
borato: Quím boras, atis m. Sin: boratum, i
n; sal borácicum.
bórax: borax, acis m. Sin: borácium; sales
boraces; nátrium tetrabóricum; chrysocolla.
borbolla: vacúola gaseosa.
borbotar: fervere.
bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um.
Sin: béllulus.
bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que
puede canjearse por comestibles u otros artículos de primera necesidad) téssera, ae f //
(título de deuda emitido comúnmente por una
tesorería pública) públici cursus títulus (-i
m). Sin: pública sýngrapha. Uso: - del Tesoro, - del Estado, nummárium rei públicae
mandatum.
bonzo: bónzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos;
mónachus buddhísticus.
bookmaker: relator pígnore certántium. Sin:
relator sponsionem faciéntium.
boom: improvisa prospéritas (-atis f). Sin:
improvisus flos oeconómicus; erúptio fortunarum (publicarum).
boot (Inform) : sust initiátio systématis. Uso :
cold -, initiátio frígida ; initiátio e frígido ;
warm -, initiátio cálida, initiátio e cálido // tr
initiare.
borceguí: calígula, ae f. Sin: ócrea; cothurnus. Uso: par de borceguíes, par cothurnorum; borceguíes de montaña, clavata
calceamenta.
bordada: navis flexus (-us m). Sin: transversus navis cursus; velorum in ventum obliquátio.
bordado: opus acu pictum. Sin: opus phrýgium; pictura téxtilis; pictura acu facta. Uso:
- en oro, opus phrýgium // (acción de bordar)
acu píngere // (arte de bordar) ars acu pingendi. Sin: plumária ars // adj plumátilis, e
Sin: acu pictus; phrýgius. Uso: - en oro,
phrygianus vel phrygiónius; auro intextus vel
distinctus; magníficamente -, magníficis opéribus pictus.
bordador: plumárius, ii m. Sin: qui acu pingit. Uso: - en oro, phrýgio, onis m.
bordadora: plumária, ae f. Sin: quae acu
pingit.
bordadura, v. bordado.
booting-up (Inform): initiátio systématis.
boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti.
bordar: acu píngere, depíngere, ornare. Sin:
ópere téxtili píngere; phrýgio ópere ornare.
150
bosque
Uso: - algo en un vestido, áliquid vesti (vel
in veste) intéxere; - algo en oro, áliquid auro
distínguere.
bordear: (dar bordadas) in contrárium navigare. Sin: sinus (velorum) in ventum obliquare // (ir por el borde) viae márginem
tenere.
bordereau o borderó: (cantidad recaudada
en un espectáculo público) index (-dĭcis m)
accepti. Sin: index pecúniae acceptae // (extracto de cuenta) nota vel scídula nummária;
nota vel scídula mensaria.
bordo: (lado exterior de la nave) navis latus
(-tĕris n). Sin: navis margo (-gĭnis mf); costa
// estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -,
nave (vel navi) portare, véhere; subir a -, (in)
navem conscéndere; tomar a -, in navem impónere.
bordón: (bastón o palo largo) báculum, i n;
báculus, i m. Sin: scípio (-onis m); fustis (-is
m). Uso: - de los peregrinos, peregrinántium
báculum // (verso quebrado repetido al fin de
cada copla) v. estribillo, 1ª acepción // (fig,
estribillo que repite con frecuencia una persona en su conversación) v. estribillo, 2ª
acepción.
borrachín: vinosus. Sin: vinosíssimus; vini
capacíssimus; v. borracho, 2ª acepción.
borracho: adj ébrius, a, um. Uso: hombre -,
homo ébrius // (que se embriaga habitualmente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus.
borrador: (utensilio para borrar lo escrito
en un pizarrón) cancellatrum, i n. Sin: pannus (paño) delétilis; spóngia (esponja) delétilis // (escrito de primera intención, en que
se hacen adiciones, supresiones o enmiendas) adversária, orum npl. Sin: primum
exemplar; prima perscríptio.
borrajear: áliquid neglegenter (vel incompósito, vel inordinate) scríbere vel compónere.
borrar: cancellare. Sin: delēre; abstergēre;
línere; expúngere. Uso: - el pizarrón, tábulam detergēre; - con goma, paño, esponja,
gummi, panno vel pánnulo, spóngiā delere, con tinta, atramento expúngere; esponja para
-, spóngia delétilis // Inform delere. Sin: erádere.
borrasca: caeli marisque procella.
borrón: litura, ae f.
boreal: borealis, e. Uso: sol -, sol borealis.
borronear, v. borrajear.
bórico: bóricus, a, um Sin: borácicus.
borujo: (orujo de la aceituna) núclei contriti
olivarum.
borla: lemniscus, i m. Sin: ornamentum stamíneum; ornativus filorum fascículus.
Bosnia: Bósnia, ae f.
bosníaco o bosniaco: adj bósnius, a, um.
Sin: bósnicus, bosnianus, bosniensis // sust
Bósnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m.
Borneo: Bona Fortuna. Sin: Bórneum.
borra: tomentum, i n. Sin: lana súcida.
borrachera: ebríetas, atis f. Sin: temuléntia,
ae f.
bosnio, v. bosníaco.
bosque: silva, ae f. Uso: - ártico, silva árc-
151
bosquecillo
tica; - de coníferas, pinetum.
ae f. Sin: limbus; revimentum.
bosquecillo: sílvula, ae f. Sin: lúculus.
botánica: botánica, ae f. Sin: herbária; herbária ars vel disciplina; botánica doctrina vel
sciéntia. Uso: tratado de -, de botánica liber,
commentárius, commentárium.
bosquejar: (trazar las líneas principales en
un dibujo) adumbrare. Sin: delineare, designare; primis líneis descríbere vel designare //
(en la escultura) inchoare. Uso: - una estatua, signum inchoare, deformare, informare,
praeformare, formare // (exponer brevemente) bréviter expónere. Sin: adumbrare;
inchoare, designare; dispónere; descríbere;
informare. Uso: - un discurso, orationem dispónere; - un plan, un proyecto, rationem alicúius rei descríbere vel designare.
bosquejo: (primer apunte) adumbrátio, onis
f. Sin: prima lineamenta (-orum npl); delineata adumbrátio; linearis adumbrátio. Uso: del discurso, orationis adumbrátio; hacer el de algo, áliquid adumbrare; áliquid primis lineamentis designare vel descríbere // (descripción, relato vago y sucinto) descríptio,
onis f. Sin: informátio; decurtata descríptio //
(obra esbozada) opus (óperis n) adumbratum
vel inchoatum.
botánico: adj botánicus, a, um. Sin: herbárius; ad botánicam vel ad herbáriam pértinens
// sust botánicus, i m. Sin: herbárius; herbarum peritus; botánicae (vel botánicae disciplinae, sciéntiae, artis) studiosus.
botar: (lanzar al agua un barco) navem dedúcere. Sin: navem in mare (in aquam, in
undas) dedúcere; navem ex naválibus
edúcere. Uso: operación de -, v. botadura.
bote: (embarcación pequeña) cumba vel
cymba, ae f. Sin: scapha; lembus; linter (-tris
f). Uso: - neumático, cumba inflátilis; - plegable, linter complicábilis; - de casco doble,
v. catamarán; - de remos, cumba remígera; de salvamento, auxiliárius lintrículus //
(tarro, vasija) sinus, i m; sinum, i n. Sin: vas;
vásculum; pyxis (-ĭdis f); urcéolus; úrnula.
Uso: - de pintura, sinus picturae.
bosquimán o bosquimano: boscímanus, i m.
boss: caput, pĭtis n. Sin: rector; dux.
bota: pero, onis m. Sin: zanca. Uso: - militar,
cáliga; - de montaña, calceamentum carpátinum vel clavatum // (cuero pequeño para
guardar el vino) utrículus, i m. Sin: oenóphorum.
botada: (lanzamiento de un buque) v. botadura.
botadura: navis dedúctio (-onis f). Sin: navis
in mare (in aquam, in undas) dedúctio; navis
ex naválibus dedúctio.
botamanga: (mánicae, bracarum …) lacínia,
botella: lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: incendiaria, lagoena incendiária; - Molótov,
ampulla molotoviana; - de agua mineral, lagoena aquae mineralis; - de aguardiente, lagoena vini adusti; - de cerveza, lagoena
cerevísiae; - de gas, aëróphorus, i f; - de vino,
lagoena vini vel vinária; tomar, apurar una -,
lagoenam exsiccare.
botellín o botellita: lagúncula, ae f.
botica: (oficina donde se preparan medicinas) officina medicamentária vel medicamentárii // (oficina donde se venden
medicinas) pharmacopólium, ii n. Sin: taberna medicamentária // (conjunto de medicamentos) medicamenta, orum npl. Sin:
152
boxeo
medicinae, arum fpl; medicámina, um npl.
botoncito: botontinus, i m.
boticaria: (la que prepara y expende las medicinas) medicamentária, ae f // (mujer del
boticario) pharmacopōlae vel medicamentárii uxor.
botonería: (establecimiento donde se hacen
botones) globulifícium, ii n.
boticario: (el que prepara y expende las medicinas) pharmacopōla, ae m. Sin: medicamentárius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforáneus.
botijo: úrceus, i m; dim urcéolus, i m. Sin:
cadus, i m; órcula.
botín: (polaina) ócrea, ae f // (botina) calígula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo,
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: spólia, orum npl;
exúviae, arum fpl.
botiquín: theca (-ae f) medicamentária.
botón: (yema de los vegetales) gemma, ae f
// (capullo) v. esta voz // (disco de metal,
hueso, etc. que se pone en los vestidos para
abrocharlos) glóbulus, i m. Sin: orbículus;
boto, onis m; vestis glóbulus // (cualquier
cosa que tenga forma de botón) glóbulus, i
m. Sin: orbículus; malléolus; necten (-tĭnis
n); fístula; pulsábulum. Uso: - automático o
de presión, malléolus comprimendus; glóbulus pressórius; necten pressivum vel pressórium; fístula autómata; - eléctrico, eléctricus
glóbulus; - de avance rápido, orbículus procursūs; - de control, orbículus signatórius; del embrague (en la máquina de escribir,
etc.) orbículus conexionis; - de rebobinado,
orbículus recursūs; - de timbre, tintinnábuli
pulsábulum; apretar un -, glóbulum prémere
vel deprímere.
botonadura: nectínium, ii n. Sin: globulorum vel malleolorum séries.
botonero: globulárius, ii m. Sin: globulorum
ártifex, opifex, confector (el que hace botones); globulorum vénditor vel mercator (el
que los vende).
botones: fámulus domésticus. Sin: appáritor,
oris m; v. ordenanza.
bouquet: (ramillete) florum fascículus //
(perfume) aroma, ătis n. Sin: (suavis) odor;
flos odoris.
boutique: (tienda de ropa de moda) tabérnula
exquisita. Sin: exquisitorum tabérnula; delicatarum mércium tabérnula.
bóveda: (construcción en forma de arco) fornix, ĭcis m // (techo abovedado) cámera, ae f
// (habitación subterránea abovedada; cripta
de las iglesias donde se depositan los difuntos) hypogaeum vel hypogeum, i n. Sin:
crypta.
bovino: bovillus, a, um. Sin: búbulus.
bow window: maenianum, i n; v. mirador, veranda.
box: (compartimento individual) saeptum
singulare.
boxeador: pugil, ĭlis m. Sin: pugilator. Uso:
- peso completo, fuerte, pugil máximi pónderis.
boxear: pugil(l)ari. Sin: pugil(l)atu vel pugnis lúdere, certare, concertare.
boxeo: pugil(l)atus, us m. Sin: pugilátio; pugilatūs certamen; certamen pugilatórium; pú-
153
bóxer
gilum certamen; pugilatória vel pugilandi ars;
lúdicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -,
pugilari; vencer a uno en el -, áliquem pugnis
superare.
bradifasia: bradyphásia sive -phasīa, ae f.
Sin: haesitántia linguae.
bóxer: (especie de perro) canis pugilatórius.
bradifrenia: bradyphrénia sive -phrenīa, ae
f.
boxístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugilationem vel ad púgilem pértinens. Uso:
pelea -, v. boxeo.
boya: boia, ae f. Sin: spécula; capsa ancoralis; ancorale flúitans.
bradifrasia: bradyphrásia sive -phrasīa, ae f.
bradilalia: bradylália sive -lalīa, ae f.
bradipepsia: Med bradypépsia sive -pepsīa,
ae f. Sin: lenta concóctio.
bragas: bracae, arum fpl. Uso: el que hace
las - o calzones, bracárius, ii m.
boy friend: amicus, i m.
boy scout: puer explorator. Sin: iúvenis explorator; v. escultista.
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vínculum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -,
capistratus; fabricante de bozales, capistrárius; poner el -, capistrare; praefígere os capistro; fiscellā capistrare.
bracero: (peón) operárius (-ii m) manualis.
Sin: operárius a manu. Uso: los -, manuálium operariorum classis; v. jornalero, peón.
bragueta: (bracarum) apertura, ae f.
brahmán: brachmana, ae m. Sin: brachmanus; brachmanes vel brachmanis, -is m;
brachman, anis m.
brahmanismo: brachmanismus, i m.
braille: sexpunctualis Brailli scriptura caecorum.
bracito: brac(c)híolum, i n.
branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -,
saltus relativus; conditional -, saltus condicionalis.
bracmán, v. brahmán.
brandy, v. aguardiente.
bráctea: bráctea vel bráttea, ae f.
braquicardia: brachycárdia sive -cardīa, ae f.
Sin: lánguida cordis palpitátio.
bradicardia: Med bradycárdia sive -cardīa,
ae f. Sin: lentus vel segnis cordis pulsus; cordis pulsus deminutus, imminutus, extenuatus;
cordis pulsūs deminútio, imminútio, extenuátio.
braquicéfalo: adj brachycéphalus, a, um //
sust brachycéphalus, i m.
braquigrafía: brachygráphia sive -graphīa,
ae f.
bradiestesia: bradyaesthésia sive -thesīa, ae
f.
braquígrafo: brachýgraphus, i m.
bradifagia: bradyfágia sive -fagīa, ae f.
braquilogía: brachylógia sive -logīa. Sin:
154
bribón
breviloquéntia; sermo brevis; sermo pressus.
sub ala áliquid portare.
braquimetría: brachymétria sive -metrīa, ae
f.
brecha: muri ruīna (-ae f). Uso: abrir -, tormentorum pulsu murum subrúere; batir en -,
tormentorum pulsu murum quátere vel concútere; abrir un paso a través de una -, per
muri ruīnam áditum patefácere.
braquipnea: brachypnēa, ae f. Sin: angustus
spíritus (-us m); angústior respiratus (-us m)
vel respirátio; curta respirátio; curtus respiratus.
braserillo: fóculus, i m.
brécol: brássica (-ae f) sabéllica.
brefotrofio:
brephotrophīum,
brephotrophēum, i n; v. inclusa.
brasero: focus, i m. Uso: pies del -, foci
pedes; foci fulcra.
Brasil: Brasília, ae f. Uso: Estados Unidos
del -, Foederatae Brasíliae Civitates.
brasileño: adj brasiliensis, e; brasilianus, a,
um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m.
brasilero, v. brasileño.
bravo: (valiente) strénuus, a, um // (excelente) egrégius. Sin: exímius // ¡-!, euge! Sin:
recte!; óptime!; praeclare!; cándide!
brazado: manípulus, i m. Sin: fascículus manualis.
brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incīle.
brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n;
dextrochérium; spinther (-ēris n). Uso: pequeño -, dextralíolum; adornado de brazaletes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de
brazaletes, armillárius, ii m.
brazo: bráchium vel brácchium, ii n. Uso: eléctrico, bráchium eléctricum; - de gramófono, de tocadiscos, brachíolum phonográphicum, grammophónicum, grammóphoni; de mar, interiectum mare; - de río, bráchium
amnis; - de sillón, ancon, ōnis (ac -ōna) m; de una balanza, ansa; llevar algo bajo el -,
ii
n;
bregma: bregma, ătis n. Sin: anterior cápitis
pars.
bregmático: bregmáticus, a, um.
breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox.
breve: (documento pontificio) breve, is m.
Sin: Lítterae Apostólicae; Lítterae Pontíficis
Romani; Lítterae Apostólicae in forma brevi.
Uso: - a los Príncipes, Epístulae ad Príncipes; Epístulae Summi Pontificis ad Príncipes.
breviario: (libro que contiene la liturgia de
las horas) breviárium, ii n. Sin: breviárium
litúrgicum; divinum offícium; horae canónicae; litúrgia horarum; preces vel precationes
horáriae; horariarum precum liber; epítome
horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divinum offícium persólvere; horas canónicas vel
horárias preces recitare; recitar el - en coro,
coniunctim horárias preces Deo offerre //
(compendio) breviárium, ii n. Sin: summárium.
brezal, v. matorral.
brezo: erīce, es f.
bribón: versutus homo. Sin: impróbulus vel
scelestus homo; fraudator vel veterator, oris
m.
155
bribonada
bribonada: malum fácinus (-nŏris n). Sin:
pérfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m.
Uso: fabricante de brocados, plumárius, ii m
// adj plumárius, a, um. Sin: plumátilis, e.
bribonear: ímprobe se gérere. Sin: nefárie
vel sceleste vívere; fraudulenter ágere; fraudare.
brocal: (antepecho de pozo) púteal, alis n.
brocatel: (tejido) pannus plumátilis. Sin:
pannus ténui auro intextus.
brida: habēna, ae f. Sin: frenum.
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; globus. Uso: “Brigadas Rojas”, “Rubrae Cohortes”; rubri brigatores // (conjunto de personas
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla.
brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens.
Uso: discurso -, spléndida vel nítida orátio;
pensamiento -, senténtia illustris // (diamante) ádamas, antis m. Sin: gemma fulgens.
brillantina: lúcidum unguentum. Sin: capillare splendíficum.
brinco: saltus, us m. Sin: resultátio.
brindar: propinare álicui. Sin: praebíbere
álicui. Uso: ¡brindo a tu salud!, bene tibi! vel
bene te!
brocha: (- para pintar) penículus, i m. Sin:
latior penicillus; látius penicillum // (- de
afeitar) penicillus saponárius. Sin: penicillus
barbae saponandae.
broche: fíbula, ae f. Sin: fibícula; únculus vel
uncínulus // (corchete para afianzar papeles)
chartarum fíbula vel fibícula. Sin: únculus vel
uncínulus metállicus.
bróculi, v. brécol.
broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n).
Sin: iocátio; res iocosa; ludus; ridículum.
Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per
iocum; ioci causā; per ludum; per ridículum;
iocose; iocáliter; ioculáriter; ioculanter; decir
algo en -, dícere áliquid per iocum; tomar
algo a -, áliquid in iocum vértere.
brindis: propinátio, onis f. Sin: haustūs dicátio.
bromatología: bromatológia sive -logīa, ae
f. Sin: alimentorum vel alimentária sciéntia;
de alimentis doctrina.
brío: ardor, oris m. Sin: incitátio; fervor
ánimi.
bromatológico: bromatológicus, a, um. Sin:
ad bromatológiam áttinens.
brioche: dulciárius panis.
bromatólogo: bromatólogus, i m.
briología: bryológia sive bryologīa, ae f. Sin:
muscorum descríptio.
bromatometría: bromatométria sive -metrīa,
ae f.
brizna: festuca, ae f. Sin: stípula.
bromatoterapia: bromatotherapīa, ae f.
brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumária
contéxtio; opus plumátile vel plumárium ; séricum auro intertextum; pannus auro intextus.
bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari;
lúdere; ioculáriter loqui; ioco uti; iocos ágere.
Uso: - con uno sobre algo, iocari cum áliquo
156
brújula
bronquial: bronchialis, e. Sin: bronchiorum;
arteriarum; ad artérias spectans.
de áliqua re vel in áliquid.
bromista: sust ioculator, oris m. Sin: iocosus
homo // adj iocans, antis. Sin: iocosus; iocabundus; ludens, ludibundus.
bronquio: artéria, ae f (en pl también artéria,
orum n). Sin: artéria áspera.
bromo: bromum, i n.
bronquitis: bronchitis, is vel ĭdis f.
bromuro: bromūrum, i n. Sin: brómidum.
Uso: - de alcanfor, cámphora bromata; - de
etilo, aethýlium bromatum.
brontofobia: brontophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: nímius tonítruum pavor.
brontología: brontológia sive -logīa, ae f.
bronce: aes, aeris n. Uso: objeto de -, aerāmen, mĭnis n; aeramentum, i n; que suena
como el -, aerísonus.
bronceado: sust color fuscus vel adustus //
adj aéneo (ahéneo) colore tinctus vel circumfusus.
bronceador: óleum infuscans; v. crema
solar.
broncear: infuscare. Sin: aéneum fácere; aéneum colorem indúcere // broncearse, sole
infuscari.
broncista: aerárius faber. Sin: aéneae artis
ópifex.
bronconeumonía: bronchopneumónia sive
-monīa, ae f. Sin: bronchopulmonītes, is f.
broncopleuresía: bronchopleurītis, is vel ĭdis
f.
broncoscopia: bronchoscópia sive -scopīa,
ae f.
broncoscopio: bronchoscópium, ii n.
broncostenosis: bronchostenōsis, is f.
broncotomía: bronchotómia sive -tomīa;
bronchiotómia sive -tomīa, ae f.
browning: manuballístula brauningana.
browse (Inform) examinar, registrar documentos textuales: perlustrare // - la Web, navigare.
browser (Inform) visor: - de texto, exhibitrum, i n. Sin: exhibitórium // - de la Web, navigatrum, i n. Sin: navigatórium.
bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana;
maga; maléfica; venéfica; striga; muliércula
mágicis ( vel maléficis, vel venéficis) dédita
ártibus.
brujería: venefícium, ii n. Sin: ars mágica;
mágicae vel magae artes fpl. Uso: - con fórmulas, incantátio; incantamentum; - con la
mirada, fascinátio; recurrir a la -, artes mágicas tractare.
brujo: magus, i m. Sin: venéficus; homo maléficus vel venéficus; homo mágicis (vel maléficis, vel venéficis) déditus ártibus.
brújula: acus (-us f) magnética. Sin: magnéticus vel magnética index (-dĭcis mf); pyxis
(-ĭdis f) magnética; cálamus magnéticus.
Uso: - náutica, acus vel pyxis náutica; náuticus vel nautarum index; acus magnética nautarum; magnética acus náutica // fig, perder
la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate
157
brulote
vel mente exire; de gradu déici; mente perturbari.
brulote: navis incendiária. Sin: navígium incendiárium.
búfalo: bos silvester.
bufanda: amículum, i n. Sin: amictórium;
amículus; focale; fáscia; fáscia collaris; táenia. Uso: - rosa, focale róseo colore; - de
lana, de seda, táenia lánea, sérica.
bruñir: polire vel expolire. Sin: levigare.
brusco: (planta esmilácea) v. rusco.
bufet: (mesa donde se sirven refrescos)
mensa frígida // (aparador) v. esta voz.
brutalidad: immánitas, atis f.
bufete: (mesa de escribir) v. escritorio.
bubónico: bubónicus, a, um. Uso: peste -,
pestis bubónica; pestiléntia glandulária vel
inguinária.
bufo: adj cómicus, a, um. Sin: ridículus; ridendus; ridiculosus; facetus; lépidus; festivus. Uso: ópera -, música comóedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cómicus vel ridículus.
buceador: urinator, oris m. Sin: subaquáneus.
bufón: sust scurra, ae m. Sin: derīsor; sánnio
(-ōnis m); ioculator scáenicus // adj scurrīlis,
e.
bucear: urinare vel urinari.
bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m.
buceo: urinátio, onis f. Uso: pertrechos de -,
apparatus (-us m) urinatórius.
bufonada: (hecho propio de bufón) scurrílitas, atis f. Sin: scurrae fácinus; res risu digna
// ( dicho propio de bufón) scurrīlis dicácitas
// (chanza satírica) scurrilis lusus vel iocus.
buche: inglúvies, ēi f.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
ioculari; iocari; scurram ágere; scurríliter lúdere.
Buda: Buddha vel Budda, ae m.
búdico, v. budista.
bufonería, v. bufonada.
budín: scriblita ánglica. Uso: - de chocolate,
érneum socoláteum.
budismo: buddhismus, i m. Sin: relígio buddhística.
budista: sust buddhista vel buddista, ae m.
Sin: Buddhae sectator vel ássecla // adj buddhísticus vel buddísticus.
Buenos Aires: Bonaërópolis, is f. Sin: Bonus
Aër; Boni Aëres; Bonae Aurae.
bufonesco, v. bufo.
buftalmía: buphthálmia sive -thalmīa, ae f.
Sin: oculorum dilatátio, inflátio, turgor;
óculi eminentes.
bug (Inform) error: mendum, i n.
buggy (Inform) lleno de errores: mendosus,
a, um.
buganvilia o buganvilla: Bot buganvillēa
158
burgomaestre
bullón: bulla, ae f. Sin: clavus pénetrans.
Uso: - de bronce, bulla aénea.
spectábilis.
buhardilla: (desván) subteguláneum, i n.
Sin: cella subtegulánea; diaeta fastigata; sub
tégulis habitátio // (ventana en el tejado de
una casa) fenestella, ae f. Sin: tecti fenestella; spiráculum.
búho: bubo, onis m. Sin: áxio, onis f.
bulón: férrea iunctura. Sin: trabālis clavus.
bulto: (fardo, caja, baúl, maleta, etc.) sárcina, ae f. Sin: fascis, is f. Uso: - postal, fascis
cursualis; despacho de bultos, ostíolum fascale; pórtula fascalis // a -, círciter. Sin: fere;
ferme.
buhonero: ínstitor, oris m; v. mercachifle.
bungalow: víllula (-ae f) bengalensis.
bujía: (candelero) palmária, ae f. Sin:
lychnuchus; candelabrum manubriatum.
Uso: - de encendido, candela accensiva //
(instrumento que produce la chispa en el
motor) spintherógenum, i n. Sin: instrumentum scintillam gignens.
bula: - pontificia, Apostólica Bulla. Sin:
Apostólicae sub plumbo Lítterae. Uso: colección de bulas, Bullárium.
bulboso: bulbosus, a, um.
buldog: canis (-is m) taurinus.
bulevar: ambulátio, onis f. Sin: ambulacrum.
Bulgaria: Bulgária, ae f.
búlgaro: adj búlgarus, a, um // sust Búlgarus,
i m.
bulimia: bulímia sive -limīa, ae f. Sin: bulīmus, i m; sitománia sive sitomanīa; phagedaena; fames inexplébilis vel insatiábilis.
Uso: que tiene, que padece -, bulimosus, a,
um.
buñuelito: pastillus (-i m) tórtilis.
buque: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - almirante, navarchis (-ĭdis f); navis praetória;
- cisterna, navis cisternata; - escuela, didascálica navis; - frigorífico, navis frigorífica,
refrigerativa, frigidária; - hospital, navis aegrotis vehendis; navígium valetudinárium; laboratorio, navis refectória; navis návibus
resarciendis; - mercante, navis mercatória; naufragado, navis fracta; - pesquero, navis
piscatória; - portaaviones, v. portaaviones; submarino, v. submarino // - de carga, onerária, ae f ; navis onerária; navígium onerárium;
- de escolta, navis praesidiária; - de guerra,
navis béllica; - de guerra misilístico, navis
béllica, missílium iaculatória; - de vapor,
pyróscapha, ae f; navis vaporária; navis vapore acta vel impulsa; - de vela, v. velero; de vigilancia, navígium excubiale; - para colocar minas, navis globos spargens displodentes.
buqué: (perfume) v. bouquet // (gustillo de
bebidas alcohólicas) v. gustillo.
burbuja: bulla, ae f. Sin: perlúcida saponis
bulla.
bulldog, v. buldog.
burdégano: burdo, onis m.
bulldozer: chamulcus automatárius vel fossórius. Sin: máchina aggerandi.
burgomaestre: burgimagister, tri m. Sin:
159
burgués
praefectus urbis vel óppidi; magister cívium.
burgués: sust médii órdinis civis. Sin: médiae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud
índigens; medíocris.
burguesía: burgensium ordo (-dĭnis m). Sin:
média classis cívium; médius cívium ordo;
cives parum dívites.
buriel: cinéreus, a, um. Uso: paño -, pannus
cinéreus vel rudis.
buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n.
Sin: celtis, is f; virículum, verículum, verúculum; caelum.
burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor;
sculptor; toréuta vel toréutes (-ae m).
buriladura: scalptura vel sculptura, ae f.
burilar: virículo scálpere, scúlpere, exscúlpere. Uso: - un retrato, imáginem virículo
píngere vel descríbere.
burla: ludificátio, onis f.
burlar: (engañar) delúdere // (frustrar) elúdere. Sin: fállere.
burlarse: - de alguien, de algo, áliquem, áliquid deridēre vel irridēre. Sin: áliquem, áliquid ludificare vel ludificari.
burlescamente: ioculáriter. Sin: iocose; per
ludum et iocum.
burlesco: ridiculárius, a, um. Sin: iocularis;
iocosus; facetus; festivus.
burlón: derīsor, oris m. Sin: irrīsor.
burocracia: (conjunto de funciones y trámites) burocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: graphe-
ocrátia sive -cratīa; procurátio pública // (influencia excesiva de los empleados públicos)
nímia officiálium (vel administrorum) auctóritas. Sin: nímia ministrorum (vel publicorum
officiálium) grátia // (pedantería de los empleados públicos) nímia officiálium morósitas // (clase social de los empleados públicos)
officiales, ium mpl. Sin: administri vel ministri; públici officiales vel administri; officiálium ordo, corpus, collégium, classis, coetus
(-us m).
burócrata: burócrates, ae m; burócrates, is
m. Sin: officialis, is m ; (públicus) officialis,
administer, minister; grapheócrates, -ae m; v.
empleado (- público).
burocrático: burocráticus, a, um. Sin: grapheocráticus; chartocráticus. Uso: ad públicos officiales (vel administros, vel ministros)
pértinens; lentitud -, lentitudo in públicis exsequendis offíciis; rodeos -, fastidiosae publicorum officiálium ambāges (-um fpl).
burocratismo: grapheocrátia sive -cratīa
nímia. Sin: grapheocrátia nimis árrogans vel
angusta; insoléntia grapheocratarum.
bursátil: bursárius, a, um; v. bolsa.
burundés: adj burundiensis, e // sust Burundiensis, is m.
Burundi: Burúndia, ae f.
bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -,
magistrale datorum; address -, magistrale
locativum.
buscador: investigator, oris m. Sin: indagator; quaesitor; quáeritans. Uso: - de oro, auri
conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatórium vel investigatórium. Uso: - de Internet, interretialis máchina
quaesitória; - Google, programma investiga-
160
byte
tórium, quod Google appellatur, vel cui
nomen est Google.
businessman, v. hombre (- de negocios).
busto: (parte superior del cuerpo humano)
truncus, i m. Sin: thorax, ācis m; pars superior córporis // (escultura o pintura) hermes
vel herma, ae m. Sin: fácies (-ēi f); imago vel
effígies péctore tenus; signum péctore tenus
formatum. Uso: - de bronce, imago ex aere;
aénea fácies; - de mármol, marmórea fácies;
- de yeso, e gypso expressa fácies.
butaca: subséllium, ii n. Sin: arciséllium.
Bután: Butánia, ae f.
butanés: adj butanianus, a, um // sust Butanianus, i m.
buzo, v. buceador.
buzón: (tapón de cualquier agujero para dar
entrada o salida al agua u otro líquido) v.
tapón // (caja que sirve para recoger las cartas) sitella, ae f. Sin: theca (cápsula, capsella,
arca, árcula, scrínium, receptáculum, lóculus,
loculamentum) epistularum; theca tabellária
vel epistolaris; públici cursus cápsula; sitella
cursualis; loculamentum cursual. Uso: echar
una carta en el -, in receptáculum epístulam
immíttere vel inícere; epístulam in arcam tabelláriam (vel cursualem) índere vel demíttere.
byte (Inform), octeto (unidad de información): octetus, i m. Uso: even -, octetus par;
higher -, octetus maior; octetus maioris momenti; least significant -, octetus mínimus;
octetus mínimi momenti; lower -, octetus
minor; octetus minoris momenti; middle -,
octetus medíocris; most significant -, octetus
máximus; octetus máximi momenti; odd -,
octetus impar.
161
C
cábala:
cáb(b)ala, ae f. Sin: futura
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi
per lítteras vel per números // (fig, intriga,
maquinación) fraus, fraudis f. Sin: machinátio; mendácium.
cabalgata: cursus (-us m) equester.
rito de la república, eques meritorum in rem
públicam causā; - honorario, eques ornamentárius; - de la Legión de Honor, eques Legionis Honoratorum; - de la orden de los Santos
Mauricio y Lázaro, eques Mauricianus et Lazarianus; caballeros de Malta, équites Melitenses; - del Trabajo, eques óperis vel laboris
causā; operárius eques. Uso: hacer - a uno,
áliquem equestri dignitate insignire; álicui
dignitatem equestrem dare; ad equestrem
dignitatem áliquem perdúcere; ser -, tener
rango de -, equestrem dignitatem possidere
// (el que se porta con caballerosidad) homo
urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -,
homo urbanus et lautus.
cabalista: cabbalista, ae m. Sin: cabbalorum
fictor vel effector; cábbalae studiosus // fig
machinator, oris m. Sin: fraudator.
caballete: (caballo gimnástico) ecúleus, i m;
v. caballo // (soporte en que descansa el
lienzo que se pinta) vara, ae f.
cabalístico: cabbalísticus, a, um.
caballitos: (tío vivo) equi circumforánei. Sin:
lúdicra equíria npl; versátilis lúdicer orbis.
cabaleta: cantiúncula, ae f. Sin: cantículum;
cántulus; módulus.
cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus
ephíppiis ornatus.
cabalgar: equitare. Sin: equo vehi.
caballa: scomber, bri m.
caballerato: (dignidad de caballero) equestris dígnitas. Sin: equester honor. Uso: conceder el - a uno, áliquem equestri dignitate
decorare, ornare, honestare, insignire.
caballería: equitatus, us m. Sin: équites, um
mpl // (institución) equester ordo.
caballerizo: stabulorum praefectus (-i m);
praefectus stábuli.
caballero: (adj, que cabalga) équitans, antis.
Uso: - en un asno, ásino utens; in ásino sedens; ásino ínsidens // (sust, hidalgo, noble;
el que pertenece a una orden de caballería;
persona condecorada con la insignia de alguna orden) eques, équitis m. Uso: - al mé-
caballo: equus, i m. Uso: - coceador, equus
calcitrosus; - delantero, equus additícius vel
funalis; - pequeño, mannus, i m; - semental,
equus admissárius; - de batalla, equus bellator; - de carrera, equus cursórius; equus ad
cursum valentíssimus; - de caza, veredus;
equus venator; - de fuerza o de vapor, HP,
equipoténtia (machinationis); poténtia (vel
potestas, vel virtus) equina; equus vaporalis;
- de labor, caballus; - de palo, equus lígneus;
- de posta, veredus; equus cursualis; - de
raza, equus óptimi séminis; - de tiro, equus
curulis, carrucárius, raedárius; - de silla,
sellaris equus // a -, equo vectus; equo ínsidens; apearse del -, ex equo descéndere;
caerse del -, cádere de equo, decídere equo vel
ex equo; ir a -, equo vehi vel vectari; montar
a -, conscéndere equum; in equum insilire.
162
cablegrama
cabaña o cabañuela: cásula, ae f.
cabaré: taberna nocturna. Sin: devertículum
nocturnum. Uso: espectáculo de -, spectáculum cabaréticum; theatrídium vel theatrídion
cómicum.
cabezón: (que tiene grande la cabeza): cápito, onis m // (terco, obstinado) obstinatus, a,
um. Sin: pérvicax, pértinax, acis.
cabezudo, v. cabezón.
cabildo: (cuerpo de eclesiásticos capitulares
de una iglesia) collégium vel ordo canonicorum // (junta, capítulo) v. estas voces.
cabaret, v. cabaré.
cabecera: (principio de alguna cosa) caput,
pĭtis n // (lugar principal) primus locus //
(parte de la cama donde se pone la cabeza)
cervīcal, ālis n // (- de distrito) locus princeps.
cabecilla: gregis dux.
cabellera: coma, ae f. Sin: capilli, orum mpl.
Uso: - desgreñada, turbata coma; turbati capilli; capilli disiecti.
cabello: capillus, i m. Uso: - largos, cortos,
capilli promissi, decurtati; - postizos, capillamentum, i n; coma adoptiva; - rizados, capilli
crispati vel vibrati; cabellos que por adorno
se dejan caer sobre la frente, v. flequillo.
cabelludo: capillatus, a, um.
cabernet: (vid) vitis girundinensis // (vino)
vinum girundinense.
cabeza: caput, pĭtis n. Uso: - abajo, inverso
cápite; - nuclear de neutrón, displosivum vel
displodens caput neutrónicum; - de clavo
para adorno de las puertas o de otras cosas,
bulla; - de partido, regionis caput; regionis
urbs praecípua; - de puente, caput pontis.
cabezal: pulvinus, i m. Sin: cérvical; pulvinar.
cabezazo: (en el fútbol) cápitis pulsus (-us m)
et ictus (-us m).
cabillero: paxillábulum, i n.
cabina: cella, ae f. Sin: céllula; aedícula;
diaeta; cellárium; cubículum; zothécula. Uso:
- telefónica, cella vel aedícula telephónica; de acero, cella chalybéia; - del piloto, cella
aëroplanigae; - de vidrio, céllula vítrea.
cable: (maroma gruesa) rudens, entis m. Sin:
restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f; funis;
caplum. Uso: - arrollado, funis in orbem convolutus; - submarino, funis submarinus; rudens subaquáneus; - subterráneo, funis
subterráneus; - de acero, restis chalybéia;
ferratus funis vel rudens; - de alambre, funis
e filis férreis factus; - del áncora, ancorale,
is n; funis ancoratus // (hilo metálico) filum,
i n. Sin: funículus. Uso: - eléctrico, funículus
eléctricus; filum eléctricum; ductus electricitatis; fluxūs eléctrici ductus; - de conexión,
(eléctricus) funículus conexivus; - de hierro,
filum férreum; - del teléfono, telephónicum
filum; - del telégrafo, telégraphi filum.
cablegrafiar: caplitranscríbere. Sin: per capligráphiam nuntiare; capligráphiae ope scríbere; capligrámmate (vel cablográmmate, vel
funigrámmate) transmíttere.
cablegráfico: capligráphicus, a, um.
cablegrama: capligramma, ătis n. Sin: cablogramma; funigramma; capligraphema; telegramma subaquáneum; telegráphicus
núntius submarinus; núntius telegráphicus
163
cablevía
cachipolla: hemeróbium, ii n. Sin: bestíola,
quae unum diem vivit.
per subaquáneum rudentem transmissum.
cablevía: funívia, ae f. Sin: tramen funale;
currus funalis; v. teleférico.
cabo: (Mar, cuerda) funis chalybéius // (el
que manda una escuadra de soldados) óptio,
onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, decanus zuavorum // de - a rabo, a cápite ad
calcem; llevar a -, ad effectum addúcere vel
perdúcere.
cabotaje: circumvéctio, onis f. Sin: navigátio
litoránea, litoralis, litórea, orária. Uso: gran -,
longa circumvéctio; buque de -, orária navis;
hacer navegación de -, oras circúmvehi vel
circumvectari.
cabra montés: rupicapra, ae f. Sin: ibex, íbicis m.
cacho: (racimo de bananas) v. racimo.
cacofonía: cacophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
soni vel sonorum aspéritas: insuávitas soni;
sonus insuavis vel asper; áspera vel ábsona
vox. Uso: producir cacofonías, voces ásperas
effícere.
cacofónico: cacophónicus, a, um. Sin: asper
vel insuavis (auditu vel áuribus).
cacología: cacológia sive -logīa, ae f.
cacoquilia: cacochýlia, ae f.
cacoquimia: (depravación de los humores
normales) cacochýmia, ae f. Sin: discrásia //
(caquexia) v. esta voz.
cabriolé: císium, ii n. Sin: molle pilentum.
cacao: (planta) cacāus, i f. Sin: cácao, onis
m; cócoa, ae f; theobroma, ătis n; theobroma
cácao; faba cácao; faba mexicana // (fruto)
cacāum, i n. Uso: - en polvo, cacāi (vel theobrómatis, vel mexicanae fabae) pulvis; bebida de -, cacáica pótio; pótio ex faba
mexicana; pótio ex theobrómate confecta;
pótio e faba cacaone cocta; tomar -, cócoam
sorbēre vel sorbillare.
cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina)
glocire.
cacerola: cóculum, i n. Sin: cáccabus; capsaríola; pátina; aénulum.
cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el
modo de hablar o de obrar) lentitudo, dĭnis f.
Sin: tárditas; lénitas.
cactáceas: cactáceae, arum fpl. Sin: (variarum) cactorum família.
cacto: cactus, i f.
cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno
cada diez habitantes, décimus quisque íncola.
cadáver: cadaver, ĕris n. Sin: corpus exanimatum, exánime, exánimum.
cadena: catena, ae f. Sin: catenátio; concatenátio. Uso: - alimentaria, catena vel concatenátio alimentária; - perpetua, perpetua
custódia; sempiterna víncula (-orum npl); - de
distribución, catena distributionis; - de montes, cordillera, móntium iuga (-orum npl );
condenar a - perpetua, sempiternis vínculis
mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estación.
cachemir o cachemira, v. casimir.
cadencia: (repetición regular de sonidos o
164
cafetería
movimientos) númerus, i m. Uso: caminar
con -, numerose (in vel ad númerum) gradi
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical)
númerus. Sin: modus // (medida que regula
el movimiento del que danza) númerus //
(distribución de los acentos en la prosa o
verso) númerus. Uso: - rítmica del período,
conclúsio numerosa; verborum ad númerum
conclúsio; el discurso tiene una - rítmica,
orátio numerose cadit // (final de una frase
musical) cláusula, ae f. Sin: cláusula numerose cadens; cláusula ad sonum exquisita.
cadenciosamente: numerose.
cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con
paso -, pássibus in númerum; caminar con
paso -, numerosos pónere gressus.
cadenilla: catella, ae f.
cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, īcis f. Uso:
- artificiales, coxae artificiales; coxendices
factíciae.
cadete: (aprendiz de comercio, botones) appáritor, oris m // (alumno de una academia
militar) óptio, onis m. Sin: discípulus militaris // (joven noble que se educaba en los colegios de infantería o caballería) nóbilis
miles natu minor.
cadmía: cadmēa vel cadmīa, ae f.
cadmio: cádmium, ii n.
caer: - de cabeza, corrúere. Sin: provolvi; devolvi; corrúere; praecípitem ire vel corrúere
// hacer - de cabeza, áliquem praecípitem
dare. Sin: áliquem in praeceps deícere.
café: (planta y fruto) cafēum vel cafaeum n;
cáfea; cóffea. Sin: faba cafeária vel cafaeária;
faba arábica // (semilla) cafeária sémina npl //
(bebida) cafēum vel coffēum, i n; cáfea; ca-
feária vel cafaeária. Sin: pótio cafeária; arábica pótio; ex faba arábica pótio. Uso: común, puro, solo, sin leche, cáfea communis; - con leche, cafēum vel cáfea cum lacte;
cafēum cum lacte mixtum; cáfea lacte temperata; cafēi lactisque pótio; - concentrado,
pótio cafeária concocta; - descafeinado,
pótio cafeária sine capheīno; pótio cafeária
cafeīno detracto; - expreso, cafēum expressum; cáfea expressa; - instantáneo, cafeária
sorbítio própera; cafeária pótio coram expressa; - moka, cáfea Mochana // una tacita
de -, cafēi pocillum; una taza de -, póculum
cafēi; preparar -, cáfeam parare; sorber -,
cáfeam sorbēre; cafēum sorbillare; cafēi
pocillum sorbillare; cafeáriam potionem sorbillare vel pytissare; tomar -, cáfeam súmere
// máquina para preparar el -, máchina cafeária // (casa donde se vende y toma -) cafeária, ae f. Sin: thermopólium; domus cafeária;
taberna cafeária; cafēum; potória taberna. Uso:
- cantante, - chantant, - concierto, cafeária
symphónica; taberna cafeária concentu celebrata; estar en un -, in cafēo esse vel morari; ir
a un -, cafēum adire vel obire; in cafēum ire vel
venire; in (vel ad) cafēum deverti; ir con frecuencia a cafés, cafēa frequentare vel celebrare; salir de un -, (ex) cafēo égredi vel exire.
cafeína: cafeīna, ae f; cafeīnum vel caphaeīnum, coffeīnum, i n.
cafetera: (recipiente para servir el café)
capis (-ĭdis; ac pl -ĭdas). Sin: capedo (-dĭnis
f), capudo (-dĭnis f); cafeária capedo; cafeárium; cúcuma (vel cucumella vel cucúmula)
cafaeária. Uso: - de porcelana, porcellánicum
cafeárium; porcellánica cafeária vel cúcuma
// (recipiente para preparar el café) máchina
cafeária. Uso: - automática, authepsa cafeária; cafeária autómata, automatária, automática; - filtradora o con filtro, machínula
arábicam potionem guttatim manans.
cafetería, v. restaurante, bar.
165
cafetero
cafetero: caf(f)eárius vel cafaeárius, ii m.
Sin: thermopōla, ae m; dóminus tabernae cafeáriae.
caftán: caftamus, i m. Sin: cafetanum.
caídos: (muertos en la guerra) bello caduci
mpl.
caimán: alligator, oris m. Sin: crocodilus caimanus.
lária; scrínii nummulárii curatrix.
cajero: arcárius, ii m. Sin: mensárius; nummulárius. Uso: - del erario, quaestor arcae
públicae.
cajetilla: (paquete de tabaco picado) compactura, ae f. Sin: compáctio tabaci. Uso: - de
picadura española, contusi tabaci hispánici
cápsula.
cajista: typótheta, ae m.
caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca;
dim pyxis ( -ĭdis f); capsella; cápsula; arcella;
cístula. Uso: Aeron, - negra, cístula nigra;
capsella volátui describendo; - de cartón,
theca e collémate vel e spissiore charta; - de
cigarros, theca volúminum tabacinorum; - de
distribución, diribitórium, ii n; - de enchufe,
contactrum, i n; v. enchufe; - de fósforos, sulphuratorum capsella; flammiferorum theca;
cápsula sulphurária; - de leche, capsa lactis;
- de los caracteres, typorum capsa; - de música, capsella sonora; capsella sonos edens; de picadura, pyxis compacturae; - de reloj,
horológii capsella; - de resonancia, sonorum
repercussūs capsa; - de zapatos, theca cálceis
servandis; fábrica de cajas, capsarum vel arcularum officina // (mueble donde se guarda
dinero) arca, ae f. Sin: armárium. Uso: - de
caudales, arca nummária; - fuerte, nummária
arca loricata; arca loricata, ferrata, munita;
armárium loricatum, cataphractárium, cataphractatum; - principal, arca princeps //
(sitio donde se recibe el dinero y se hacen los
pagos) mensa, ae f. Sin: scrínium nummulárium; exactionis arca. Uso: - de ahorros,
mensa parsimóniae (provehendae); mensa
parsimoniária; - de préstamos, mensa ad mutuationes // libro de caja, codex (-dĭcis m) accepti et expensi // (espacio o hueco en que se
forma la escalera de un edificio) scalárium, ii
n.
calabacín: cucurbítula, ae f.
cajera: arcária, ae f. Sin: mensária; nummu-
calabacino: lagoena (-ae f) cucurbitária.
cajita: cápsula, ae f; capsella. Sin: vásculum;
lóculus; árcula. Uso: - de cigarrillos, hispanicarum vel convolvellorum cápsula; - de broches, capsella unculorum metallicorum;
cápsula fibicularum metallicarum; - de betún
(negro, amarillo), vásculum liquáminis (atri,
flavi); vásculum cretae sutóriae; - de madera
para rapé, capsella lígnea tabaco; fabricante
de cajitas, loculárius vel arculárius; v. cofrecillo.
cajón: (caja grande) armárium magnum.
Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purgamentorum capsa vel arca // (caja movible de
los armarios, mesas y otros muebles) loculamentum, i n. Sin: lóculus; fórulus dúctilis.
Uso: - de mesa, ménsulae lóculus.
cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx
(h)arenā admixta; calx macerata. Uso: - hidráulica, calx hydráulica; lugar donde se
apaga la -, calci exstinguendae fóvea.
cala: (bahía pequeña) aestuárium, ii n. Sin:
sinus, us m // (la parte más baja del barco)
caverna navis.
calabacera: cucúrbita, ae f.
166
calcográfico
calabaza: (calabacera, calabacino) v. estas
voces.
calcetón: tibiale spissum.
calcificar: cálcio incrustare vel indurare.
calado: opus (óperis n) reticulatum. Sin: ars
reticulata vel percolata.
calamar: lollīgo vel lolīgo, -gĭnis f. Uso: - gigante, lolligo gigantēa; - pequeño, lolligúncula.
calambre. spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin:
contráctio; nervorum disténtio vel rigor. Uso:
- de estómago, spasmus stómachi; padecer
de calambres, spasmo laborare vel vexari;
que padece de calambres, spásticus.
calcificación: calcificátio, onis f. Sin: cálcii
deposítio.
calcímetro: calcímetrum, i n.
calcina: (h)arenatum, i n. Sin: calx (h)arenata. Uso: horno de -, calcária fornax (-acis
f).
calcinación: calcinátio, onis f . Sin: combústio.
calamita: (piedra imán) v. imán // (brújula,
flechilla imanada) v. brújula.
calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, excoctus; ustus, perustus; in calcem redactus.
calandria: (pájaro) acrédula, ae f. Sin:
aláuda calandra // (máquina para prensar)
cylindrus, i m. Sin: prelum; máchina explanatória.
calcinador: calcis exstinctor.
calcinar: comburendo in púlverem vértere.
calcio: Quím cálcium, ii n.
calasancio: calasanctianus, a, um; v. escolapio.
calavera: (hombre vicioso) homo pérditus,
dissolutus, effrenus, effrenatus, immódicus,
fúrcifer, nequam; nefárius homo.
calaverada: ímprobe vel témere factum. Sin:
flagítium.
calcar: antitýpice exprímere.
calcetería: (fábrica de géneros de punto)
scutularum officina. Sin: scutulária (officina)
// (comercio de géneros de punto) scutularum
taberna. Sin: scutulária (taberna).
calcetines: pedúlia, ium npl. Sin: impília,
ium npl. Uso: ponerse los -, pedúlia indúere;
impília sibi indúcere.
calcita: Quím calcites, is f; calcites, ae f; cálcii carbonatum.
calco: (copia) exemplar, aris n. Sin: chalcus;
apógraphum; imago (-gĭnis f) impressa vel
imitativa // (plagio, imitación o reproducción
idéntica o muy próxima al original) verbalis
mutuátio.
calcografía: (arte) chalcográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars vel disciplina chalcográphica // (grabado) chalcographema, ătis n.
Sin: imago chalcográphica; imago chalcográphice depicta // (oficina donde se hacen calcografías) officina chalcográphica.
calcografiar: chalcográphice imprímere.
calcográfico: chalcográphicus, a, um. Sin: ad
artem chalcográphicam áttinens.
167
calcógrafo
calcógrafo: chalcógraphus, i m.
urinárius.
calcomanía: antitýpica imáginis impréssio.
calculosis, v. litiasis.
calcopirita: Geol chalcopyrites, is f.
calculoso: (relativo al mal de piedra) ad cálculos pértinens. Sin: ad calculorum morbum
spectans; calculorum próprius // (que padece
tal enfermedad) calculosus. Sin: calculorum
morbo laborans vel affectus.
calcotipia: chalcotýpia sive -typīa, ae f. Sin:
chalcotýpica impréssio vel incísio.
calculable: computábilis, e.
caldaico, v. caldeo.
calculador: adj cómputans, antis. Sin: cálculans; ratiócinans // sust computator, oris m.
Sin: calculator; ratiocinator. Uso: hábil -, in
arithméticis satis exercitatus // (aparato o
máquina) v. calculadora.
calculadora: (aparato) calculatórium, ii n.
Sin: computatórium; computatrum; (instrumentum) numeratórium; máchina calculatória, computatória, calculatrix, computatrix,
cálculans; máchina computandis númeris.
Uso: - automática, calculatórium autómatum; - electrónica, computatórium electrónicum; machina calculatória electrónica; portátil, calculatórium gestábile; computatrum palmale; ordinatrum portátile vel palmale.
caldas, v. termas.
caldeísmo: chaldaīsmus, i m. Sin: díctio
chaldáica vel chaldaea.
caldeo: adj chaldaeus vel chaldáicus, a, um
// (natural de Caldea) Chaldaeus, i m; (lengua de los caldeos) lingua chaldaea. Sin:
sermo chaldáicus.
caldera: caldárium, ii n. Sin: caldária; lebes
(-ētis m); cortina. Uso: - de la calefacción,
calefactionis caldárium; - pequeña, cortínula.
caldereta: (sopa de pescado) ius píscium.
calderillo: cucumella vel cucúmula, ae f.
calcular: calculare. Sin: computare; cálculos
dúcere, subdúcere, pónere.
calculation (Inform): computátio, onis f. Sin:
rátio.
cálculo: (cuenta) numerátio, onis f. Sin: cómputus, i m; computátio; rátio; cálculus. Uso:
- diferencial, cálculus differentialis; - infinitesimal, cálculus infinitesimalis; - matemáticos, mathematicorum rationes; efectuar
cálculos, rationes dúcere; v. calcular // (conjetura) coniectura, ae f // (consideración)
considerátio, onis f. Sin: cogitátio // (concreción pétrea) cálculus, i m. Sin: lapillus calculosus. Uso: - urinario, - vesical, cálculus
caldero: a(h)enum, i n. Sin: cúcuma; cáccabus.
caldito: iúsculum, i n. Sin: leve ius.
caldo: ius, iuris n. Sin: iuruléntia. Uso: - espeso, ius firmum, pingüe, corróborans; - de
carne, ius ex carne; - de pescado, ius píscibus
condītum.
calefacción: calefáctio, onis f. Uso: - central,
calefáctio centralis; - deficiente, calefáctio
defecta; - excesiva, nímia vel immódica calefáctio; - con petróleo, calefáctio oleária; por agua, calefáctio aquária; - por vapor, va-
168
calificado
porárium; calefáctio vaporata vel vaporária; vaporífera por pisos, vaporárium singulorum
tabulatorum; aparato de -, apparatus (-us m)
caloríficus; instrumentum caloríficum; caldera de la -, calefactionis caldárium.
calesitas: circumvectábulum, i n.
calibrador: (instrumento) diametrómetrum, i
n // (obrero) diámetri mensor.
calibrado: diametrómetro vel módulo examinatus, a, um.
calefaccionado: calefactus, a, um.
calefactor: (persona) calefactor, oris m //
(aparato) calefactórium, ii n. Sin: instrumentum calefactórium. Uso: - eléctrico, instrumentum eléctrice calefactíbile; - de gas
portátil, portábile calefactórium gasale.
caleidoscopio: caleidoscópium, ii n.
calendario: calendárium, ii n. Sin: fasti,
orum mpl. Uso: - astronómico, ephémeris
(-ĭdis f) mathemática; - gregoriano, calendárium gregorianum; - de taco, - exfoliador,
calendárium e schédulis.
calendarista: curator calendárius. Sin: calendárii curator.
calentador: caldárium vel calidárium, ii n.
Sin: calefactórium vel excalefactórium;
pegma calefactórium. Uso: - eléctrico, eléctricum caldárium; - manual, manuale caldárium; - de baño, hydrotheca, ae f; bálnei
caldárium; fornax ( -acis f ) balnearis;
instrumentum balíneo calefaciendo; - de
cama, ignitábulum; excalefactórium vas;
thermoclínium eléctricum; pegma lectum calefáciens; - de viandas, ferculorum calidárium; - para la ducha, bálnei pénsilis
caldárium.
calibrar: diametrómetro metiri.
calibre: (instrumento) cálibra, ae f. Sin: módulus // (diámetro) diámetrum, i n. Sin: módulus. Uso: de máximo -, móduli máximi.
calidad: quálitas, atis f. Uso: de mejor -,
melioris qualitatis; de óptima -, óptimae
qualitatis; de primera -, primae qualitatis; primae notae; de segunda -, qualitatis secundae.
calidoscopio, v. caleidoscopio.
calientacamas: thermoclínium, ii n.
calientapiés: pedum calidárium. Sin: cápsula
pedibus fovendis vel calefaciendis.
calientaplatos: catinorum vel ferculorum calidárium. Sin: fóculus catinis fovendis vel calefaciendis.
califa: chalifa, chalipha, chalifas, chaliphas,
ae m. Sin: phylarchus; Arabum vel Mahometanorum princeps; Mahometi successor.
calentamiento: calefáctio, onis f. Uso: largo
- del clima, calefáctio clímatis longinqua.
califato: chalifatus vel chaliphatus, us m //
(oficio o dignidad de califa) chalifae munus
vel dígnitas // (territorio gobernado por el
califa) chaliphae territórium, impérium, iurisdíctio.
calentar: calefácere // calentarse, calefíeri.
calificación: qualificátio, onis f.
calesa: císium, ii n. Sin: carpentum.
calificado: qualificatione práeditus.
169
California
California: Califórnia vel Caliphórnia, ae f.
californiano: adj californianus, a, um // sust
Californianus, i m.
caligrafía: calligráphia sive -graphīa, ae f.
Sin: ars scite scribendi.
caligráfico: calligráphicus, a, um. Sin: scite
vel concinne scriptus; cum arte scriptus.
calígrafo: callígraphus, i m. Sin: (scite) scribendi ártifex.
cáliz: (copa o vaso) calix, ĭcis m. Uso: levantar los cálices en honor de uno, álicui propinare; beber el amargo - de las desventuras,
máximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbíssimum haurire;
omnes labores exanclare vel exantlare //
(vaso sagrado) calix, ĭcis m. Sin: calix sacer,
sacríficus, sacrificalis, sacrificialis // (cubierta exterior de las flores completas) calyx,
ўcis m.
calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitúmine
obducta vel strata; - empedrada, via sílice
( vel lapídibus) strata, constrata, munita; muy frecuentada, via frequentíssima; - lateral, via lateralis; - peatonal, via ambulatória;
- principal, via principalis; primária vel princeps via; - secundaria, via secundária; - de
sentido doble, via dúplicis cursus; - de sentido único, via unīus cursus; monódromus, i
m; via monodrómica // de la -, viárius, a, um;
- Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n.
XXI signatae.
callejero: semitárius, a, um. Uso: pobre -,
pauper semitárius.
callejón: angiportum, i n; angiportus, us m.
Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin
salida, fúndula; fig res (vel causa, vel quaestio) sine éxitu; quaestio, quae enodari non po-
test; angústiae, arum fpl; encontrarse alguien
encerrado en un - sin salida, álicui omnes
viae intercluduntur.
callicida: callorum medicamentum. Sin: remédium callis medendis.
callista: callista, ae m. Sin: callorum médicus
vel curator.
callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - óseo,
callum ósseum // (pl, pedazos del estómago
de los rumiantes que se comen guisados)
omāsum, i n. Sin: interánea (- orum npl).
callosidad: callósitas, atis f. Sin: callosa duríties (-ēi f).
calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel
abundans; callo duratus.
calmante: adj mitigatórius vel mitigativus, a,
um // sust medicamentum vel lenimentum
mitigatórium.
calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mulcēre.
caló: sermo plebéius vel vulgaris; v. jerigonza.
calomel, v. calomelanos.
calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calomelanum medicamentum; hydrargyrum chloratum.
calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus
trópicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us
m) viginti septem gráduum (supra zerum) //
(fig, actividad, viveza) incitátio, onis f. Sin:
calor; vis et incitátio. Uso: con -, concitate;
vehementer; ácriter.
caloría: calória sive -lorīa, ae f. Sin: caloris
170
cámara
mensura.
calórico: thermánticus, a, um.
calorífero: (aparato de calefacción) calórifer, ĕri m. Sin: caloríficum; caloríferum;
instrumentum calefactórium; v. calefactor. Uso:
- de vapor, vaporárium // (estufa) v. esta voz.
cere; quitar el - a alguien, áliquem excalceare vel discalceare; álicui cálceos detráhere;
quitarse el -, se excalceare; excalceari; cálceos depónere; hacerse quitar el -, pedes excalceandos praebere (álicui).
calzador: calceatórium, ii n. Sin: (calceorum) inductórium; calceamentárium.
calzar: calceare. Sin: cálceos indúere // calzarse, se calceare; cálceos sibi indúere vel indúcere.
calorificación: calorificátio, onis f.
calorífico: caloríficus, a, um.
calorimetría: calorimétria sive -metrīa, ae f.
Sin: caloris metiendi rátio.
calorimétrico: calorimétricus, a, um.
caluroso: aestuosus, a, um. Sin: ardens; fervens; férvidus.
Calvario: Calvária, ae f. Sin: Calváriae locus
vel mons; Gólgotha indecl // fig cruciatus, us
m.
calvinismo: calvinismus, i m. Sin: calviniana
relígio vel doctrina.
calvinista: adj calvinianus, a, um // sust calvinianus, i m. Sin: calvinista; calvinismi sectator, assectator, ássecla; calvinianae
doctrinae sectator.
calza: (liga que se pone en la pierna a ciertos
animales) súbligar, āris n. Sin: subligáculum.
calzada: strata, ae f. Sin: strata via. Uso: - de
arrastramiento, sémita reptationis; - para peatones, trames (-mĭtis m) viatorum.
calzado: calceamentum, i n. Uso: fábrica de
-, ergastérium calceamentárium; poner el - a
alguien, calceare áliquem; cálceos indúcere
álicui; ponerse el -, se calceare; calceari; cálceos indúere vel súmere; cálceos sibi indú-
calzonarias, v. tirantes.
calzoncillos: súbligar, āris n. Sin: subligáculum; femorália vel feminália, ium npl. Uso: de baño, semicínctium; subligáculum balneárium; cinctórium balneare; - de gimnasia o
de gimnasta, campestre (-is n); - cortos, curta
femorália.
cama: lectus dormitórius. Uso: armazón
de -, de madera o de metal, sponda (lígnea
vel metállina); manta de -, v. frazada; guardar -, affīgi lecto.
camafeo: (piedra preciosa labrada de relieve) gemma (-ae f) éctypa // (figura tallada
de relieve en piedra preciosa) éctypa imago
(-gĭnis f).
camaldulense: adj camaldulensis, e // sust
camaldulensis, is m. Sin: mónachus (vel
coenobita, vel anachoreta, vel eremita) camaldulensis; in órdinem camaldulénsium
allectus vel ascītus.
camaleón: chamáeleon, -onis (vel -ontis m) //
fig homo levis vel móbilis.
camaleónico: chamaeleónicus, a, um // fig
inconstans, antis.
cámara: (sala o pieza principal de una casa)
171
camarada
oecus, i m. Sin: conclave magnum, máximum; peramplum cubículum // (cada uno de
los cuerpos colegisladores) públicus coetus
(-us). Uso: - alta, cámera superior; la - baja
del parlamento, cámera inferior parlamenti; Baja o de los Comunes, senatus (-us m) plebēius vel inferior; - de diputados, públicus legulatorum coetus; populárium oratorum
coetus; collégium populárium legatorum; de los Lores, Senatus Británniae; Angliae Senatus // (junta) consílium, ii n. Sin: coetus;
collégium. Uso: - de apelación, v. tribunal; de comercio, commércii consílium; cámera
mercaturae; mercatorum coetus; - de la industria, cámera indústriae; ergolaborum
collégium; - del trabajo, opíficum coetus;
collégium opifícibus tuendis // - Apostólica,
Cámera Apostólica; Mensa Pública Romani
Pontíficis; aerárium Apostólicae Sedis // - ardiente, - mortuoria, cubículum (-i n) mortuárium; conclave cadáveri exponendo //
(aparato destinado a registrar imágenes animadas para el cine o la televisión) - cinematográfica, cinephotomáchina;
máchina
cinematográphica; - fotográfica, photomáchina; máchina photográphica; instrumentum
photográphicum; photographatrum; - fotográfica automática, instrumentum photográphicum automáticum; - frigorífica, v.
frigorífero; - oscura, cápsula vel theca obscura; capsa photográphica // - de aire, pneumática fístula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflábilis; - de carburación, céllula a
commixtione; cámara commixtionis; - de
combustión, cámara exustionis; cámera combustória; - de compensación, aerárium nummis aequandis; - de gas, cella gásica; cella
gásii plena; conclave gásio effundendo // de
-, conclavárius, a, um. Sin: camerárius. Uso:
música de -, conclavária symphónia; música
géneris camerárii.
(-ium mpl) // (compañero) sodalis, is m. Sin:
gregalis; sócius // (conmilitón) commílito,
onis m.
camarada: (persona que vive con otra) contubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas,
contubernálium manípulus; contubernales
camarote: dormitória (navis, de buque; hamaxóstichi, de tren) cella vel céllula (-ae f).
camaradería: (tratándose de personas que
viven juntas) contubérnium, ii n. Sin: contubérnii necessitudo; mútua inter contubernales
fides (-ei f) // (tratándose de simples compañeros) sodálitas, atis f. Sin: sodálium fratérnitas; mútua inter sodales fides.
camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fámula;
ministra. Uso: - de café, cervecería, etc., fámula vel ministra cauponária // (criada que
cuida de los aposentos) cubiculária, ae f. Sin:
diaetária; ancilla cubículi vel cubiculária //
(azafata) v. esta voz.
camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) minister, tri m. Sin: fámulus; cauponárius servus vel minister; triclinárius; servus
triclinárius // (criado que cuida de los aposentos) cubiculárius, ii m. Sin: cubículi minister; adiutor vel fámulus a cubículo //
oficial de la cámara del Papa, cubiculárius,
ii m; a cubículo; - secreto, cubiculárius íntimus; - secreto supernumerario, cubiculárius
íntimus supra númerum; - de honor, cubiculárius honorárius vel ornamentárius; - de
honor de capa y espada, cubiculárius honorárius ab ense et lacerna.
camarlengo: camerárius, ii m. Sin: quaestor
(vel praefectus, vel praetor) aerárii. Uso: Cardenal -, Cardinalis Camerárius; Cardinalis
aerário Apostólicae Sedis praepósitus.
cámaro, camarón: squilla, ae f.
camarógrafo: exceptor (-oris m) cinematográphicus.
172
camión
camauro: galerículum, i n.
Camerún: Cam(m)arúnia, ae f.
cámbaro: cámmarus, i m. Sin: gámbarus;
ástacus.
camerunés: adj cam(m)aruniensis, e // sust
Cam(m)aruniensis, is m.
cambiar: mutare. Sin: immutare; permutare
(áliquid áliquā re). Uso: - dinero, pecúniam
permutare; - de coche o de tren, v. transbordar.
camilla, v. angarillas.
camillero: gérulus infirmárius vel infirmorum.
cambiario: cambiárius, a, um.
caminador, v. caminante.
cambio: mutátio, onis f. Sin: alterátio. Uso:
- de clima, mutátio caeli vel clímatis; cambios de precios, prétii mutationes; - de significado, mutátio semántica; - de velocidad,
temperamentum velocitatis; temperátio celeritatis // (permuta) cóllybus, i m. Sin: pecúniae vel nummorum mutátio; permutátio
pecuniarum. Uso: - monetario, cámbium, ii
n; - oficial, pública permutátio pecúniae;
agente de -, argentárius; mensárius; nummulárius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna
cambiária; fluctuación del -, rei nummáriae
mutátio; libre -, líbera permutátio; líberum
commércium; líbera negotiátio // (F. C.,
aguja) divórtium ferratarum viarum // (aparato) - automático de discos, discorum autómatum mutatórium; - de velocidad,
velocitatis mutatórium; apparatus velocitatis
mutatórius; mechanema velocitatis mutatórium; systema (-ătis n) velocitatis (commutandae).
caminante: ambulator, oris m; ambulatrix,
icis f.
cambista: pecúniae permutator (-oris m) //
(guardagujas) v. esta voz.
Camboya: Cambósia vel Cambógia, ae f.
camboyano: adj cambosianus vel cambogianus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambosianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis,
is m.
camelia: camélia, ae f. Sin: camélia iapónica.
caminata: ambulátio, onis f.
caminero: viárius, a, um. Sin: vialis, e. Uso:
policía -, viarum custodes vel curatores; custodes (vel curatores) viárii; públici viarum
ministri; praefecti viis custodiendis.
camino: via, ae f. Sin: iter, itíneris n. Uso: asfaltado, via bitúmine (vel asphalto) íllita,
strata, constrata, perstrata; - carretero, via vehiculária vel cúrribus pérvia; iter cúrribus pérvium; - empedrado, strata via; - militar, via
militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
via transversa; - trillado, trita via // - de la escuela, iter scholare; - de herradura, sémita
mulina; callis mulis apta; sémita muliónica vel
muliónia; - para camiones, via carris motóriis
pérvia; desconocimiento de los -, error viarum
// apartarse del -, de via declinare; empedrar
un -, viam stérnere; engravar un -, substrúere
viam gláreā; indicar el -, viam monstrare;
poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam pérsequi // fatigado del -, fessus de via.
camión: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; carrus vel chamulcus automotórius; carrus automóbilis; carrus automóbilis; carrus
173
camionero
onerárius; autómatum onerárium; autocinetum onerárium; automatárium vehículum
onerárium. Uso: - blindado, autocarrus loricatus vel aeratus; - cisterna, carrus exceptórius; automatárius carrus exceptórius;- con
remolque, autocarrus cum remulcato; columna de camiones, autochamulcorum vel
autocarrorum) agmen (-mĭnis n).
camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaustri gubernator.
camioneta: autocárrulus, i m. Sin: parvum
autoplaustrum; parvum autocinetum onerárium.
camisa: camísia, ae f. Sin: (de varón o mujer)
intérula; túnica intérula, íntima, interior; (de
varón) subúcula; subúcula virilis; (de mujer)
indúcula; indúsium. Uso: - de dormir, - de
noche, vestis (-is f) dormitória; túnica vel camísia nocturna; - de franela, subúcula e lánula; - de punto, intérula e gossýpio aegýptio.
.
camisería: (fábrica) camisiarum vel interularum officina // (tienda) taberna camisiarum
vel interularum.
camisero: (que hace camisas) camisiarum
vel interularum ópifex (-fĭcis m) // (que vende
camisas) camisiarum vénditor.
camiseta: tunícula, ae f. Sin: tunícula interior; indusíolum (de mujer). Uso: - de gimnasia o de gimnasta, thorax agonalis;
indúcula gymnástica; scutulata vestis; brevis
reticulata tunícula; - de punto, gausápina;
thorax láneus; tunícula lánea.
camisola: breve colóbium.
camomila: chamomilla, ae f. Sin: chamaemelon, i n.
camorrero, camorrista: adj litigiosus, a,
um. Sin: discordiosus; rixosus // sust litigator,
oris m. Sin: rixator; homo litigiosus vel discordiosus.
campamento: campus tentórius. Sin: tentória (-orum npl); tabernácula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentório campo commorari.
campana: campana, ae f. Sin: clocca vel
cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso:
- pequeña, campanella vel campánula; clóccula; nola; - colgadas en el campanario,
campanae in campanário suspensae; - de la
libertad, clocca libertatis significativa // relativo a las campanas, campanárius, a, um;
ad campanas pértinens; repique de campanas, crebri campanarum ictus; sonido, tañido,
toque de campanas, campanarum sónitus
(-us m) vel tinnītus (-us m); yugo de campanas, cloccárium // echar a vuelo las -, campanas vel aera utraque parte pulsare; suena la -,
campana vel clocca sonat (también sonatur),
pérsonat, tinnit, canit; tocar, tañer las -, campanizare; campanas (vel cloccas, vel aera)
sonare vel pulsare; tocar rápidamente las -,
repicarlas, campanas crebris íctibus pulsare.
campanada: campanae ictus (-us m).
campanario: campanárium, ii n. Sin: campanar, āris n; cloccárium; campanīle, is n;
turris campanária vel campanarum; turris
ecclésiae; sacra turris; sacra templi turris.
Uso: - pequeño, turrícula campanária; - rematado en aguja, sacra turris in acutum fastigiata ápicem.
camisón: camísia (-ae f) nocturna.
camítico: chamíticus, a, um.
campanero: (el que toca las campanas)
campanárius, ii m. Sin: campanator; campa-
174
campo
nista; campanarum pulsator; aerum agitator
// (fundidor de campanas) campanifusor, oris
m. Sin: campanarum fusor.
campanilla: (campana manual) tintinnábulum, i n. Sin: campánula vel campanella.
Uso: sonido de -, tinnītus, us m ; suena la -,
tintinnábulum tinnit, tintinnit, tintinnat; tocar,
hacer sonar la -, campanellam movere, tractare, pulsare // (Bot, flor) campánula, ae f.
certámini interesse // (preeminencia o primacía en las luchas deportivas) principatus, us
m. Sin: primatus (-us m); ludorum principatus. Uso: - deportivo nacional, nationis exercitationum primatus; - de ciclismo,
birotuláriae artis principatus; ganar el -, principatum adipisci, acquírere, ássequi, cónsequi, obtinere, sibi comparare; víncere in
lúdicro (certámine).
campera: páenula, ae f; v. cazadora.
campanilleo: campánulae vel tintinnábuli
crépitus (- us m).
campanillero: campánulae vel tintinnábuli
pulsator (-oris m).
campaña: (serie de actos o esfuerzos para
conseguir un fin determinado) motus, us
m. Uso: campañas de difusión de la anticoncepción, motus ad anticonceptionem dispergendam; - electoral, comítium; ámbitus, us
m; conténtio de suffrágiis; durante la - electoral, inter ámbitum.
campeón: certator (-oris m) princeps. Sin:
princeps victor; primus luctator; primárius
superator; primanus, i m. Uso: - mundial,
certator mundanus; victor mundialis; princeps in toto orbe victor; - olímpico, olympionīces, ae m; - de peso pesado, primanus
máximi pónderis // (fig, defensor esforzado
de una causa o doctrina) propugnator, oris
m. Sin: defensor. Uso: - de la independencia
de la patria, pátriae libertatis defensor; - de la
libertad, libertatis propugnator.
campeonato: (certamen para conseguir el título de campeón) certamen, mĭnis n. Sin: certátio; competítio; lúdicrum; lúdicrum
certamen. Uso: - mundial, certamen mundanum vel mundiale; - mundial de aeróbic, certamen mundiale exercitiorum aërobicorum; mundial de fútbol, certamen pedifóllicum de
primatu mundano; participar en un -, álicui
campesina: rústica, ae f. Sin: rurícola; mulier rústica.
campesino: adj rústicus vel rusticanus, a,
um. Sin: agrestis, e. Uso: vida -, vita rústica
// (fig, rudo) rústicus vel rusticanus, a, um.
Sin: agrestis; inurbanus; incultus // (habitante
del campo) rústicus vel rusticanus, i m. Sin:
agrestis, is m; rurícola, ae m // (labrador)
agrícola, ae m. Sin: agri cultor (-oris m).
camping: tentórium, ii n. Sin: campus vel
vicus tentórius. Uso: hacer -, téndere; tentória pónere; pernoctar en un -, in áliquo tentório pernoctare.
campista: in (campo) tentório cómmorans.
campo: Dep campus, i m. Uso: - de deporte,
athléticae vel athléticus campus; - de fútbol,
pedilúdii campus; palaestra pedilúdii; campus pedeludiárius; - de golf, ludi ad scrobículos campus; - de hockey, ludi bacillorum
recurvatorum campus; - de juego, campus
(lusórius); stádium; (lusória) palaestra; - de
tennis, campus taenilúdii // (ámbito real o
imaginario) campus, i m. Sin: régio, onis f;
v. ámbito. Uso: - alambrado, campus (vel
ager) ferri (vel férreis, vel metállicis) filis
saeptus; - científico, província vel ordo doctrinarum; - eléctrico, campus eléctricus; gravitatorio, campus gravitatis et pónderum;
- magnético, campus magnéticus; - minado,
175
camposanto
locus ( vel ager, vel campus) ignívomis cónsitus globis; - santo, v. camposanto; - técnico,
provínciae ártium; - turístico, castrum peregrinatórium // - de acción, campus actionis; de aviación, campus aëroportuensis ; - de
concentración, castra (-orum npl) concentrationis; castra carcerália; campus carcerárius
vel carceralis; campus captivorum; públicae
custódiae locus vel campus; campus captivis
custodiendis; densa captivorum stativa
(-orum npl); - de concentración Mauthausen,
campus carcerárius Mauthausen; - de exterminio, castra exitiália; campus captivis interimendis vel internecandis; - de la educación,
campus educationis; - de la investigación, inquisitionis província; - de la especialización,
província specialis; - de Marte, Campus Mártius; - de minas, campus globis igníferis cónsitus; - de o para prófugos, campus
receptórius; campus receptórius profugorum;
campus prófugis excipiendis vel recipiendis.
camposanto: coemetérium, ii n. Sin: sacer
campus; sepulcretum; cepotáphium (sepulcretum in viridário).
forman un -, colliciares tégulae // (conducto
interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: canales del páncreas, pancreatis canales // - diplomático, legatorum (vel per legatos)
commércium (-ii n) // - jerárquico, canalis (is m) hierárchicus // - de información, trames
(-mĭtis m) núntiis praebendis // - de televisión, canalis (televisíficus). Sin: státio (emissória) televisífica; televisíficus trames. Uso:
- 7, canalis séptimus // (pista en cinta magnética) v. pista // (corte de un libro) v. corte.
canalera: (canal del tejado) v. canal.
canaleta: canalículus, i m; canalícula, ae f.
Sin: fóssula; alvéolus; rívulus.
canalización: (aquarum) per canales immíssio, dedúctio, derivátio (-onis f). Sin: in canalem aquae indúctio vel dedúctio.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
per canales) dúcere vel dedúcere. Sin: aquas
canali (vel canálibus) immíttere.
canalla: (hombre de malos procederes) fúrcifer, ĕri m. Sin: scelestus, i m; ímprobus, i m;
pérditus homo; homo nequíssimus; péssimus
homo // (gente ruin) plebécula, ae f. Sin: pópuli faex (faecis; gen pl faecum) f; pérditi et
abiecti hómines.
campus: campus universitárius.
camuflar: celare. Sin: dissimulare.
Canadá: Cánada, ae f.
canadiense: adj canadensis, e // sust Canadensis, is m.
canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: álveus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es
grandioso y amplio); nilus (si es notable,
pero de proporciones menores con respecto
al euripus). Uso: - artificial, canalis strúctilis; - navegable, fossa vel fossura navigábilis;
- de derivación, aquae derivátio; - de riego,
ríguus vel diácopus; - de Suez, euripus Suetiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) collíciae vel collíquiae, arum fpl. Uso: tejas que
canallada: fácinus (-nŏris n) indignum, ímprobum, nefárium, scelestum. Sin: turpe vel
indignum scelus (-lĕris n).
canallesco: nefárius, a, um. Sin: abiectus;
scelestus; vilis.
canapé: léctulus, i m. Sin: lectícula; hemicýclium; stibádium.
canario: canária, ae f. Sin: avis canária; canária fringilla; canariensis passer.
176
canción
canasta: canistrum, i n. Sin: físcina; qualus;
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamentárius sirpículus, scripículus, surpículus //
(juego) canistri ludus.
canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cístula; cistella; córbula; quasillus, quasillum.
Uso: - de pan, panaríolum, i n; - de la basura,
sórdium cístula.
canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para papeles, excípulum purgamentárium.
canastrero: (que hace canastas) canistrorum
(vel calathorum, vel cistarum, vel córbium)
ópifex // (que las vende) canistrorum vénditor.
cancán: saltátio gállica.
cancela: (verja) cancelli, orum mpl.
cáncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carcinōma (-ătis n) , canc(e)roma (-ătis n). Uso: pulmonar, cancer pulmonárius vel pulmonalis; - de mamas o de los pechos, mamillarum
cancer; - de ovario, ovárii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in cérebro // (signo o constelación zodiacales)
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum.
cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso.
cancerígeno: cancerígenus, a, um. Sin: carcinógenus.
cancerología: cancerológia sive -logīa, ae f.
Sin: oncológia sive oncologīa.
cancerólogo: oncólogus, i m. Sin: oncológiae peritus, studiosus, doctus.
canceroso: (adj, atacado del cáncer) cancerosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus
// (de la misma naturaleza que el cáncer)
canceráticus, a, um. Uso: enfermedad -, morbus canceráticus // sust cancerosus, i m. Sin:
cancro laborans.
cancha: (lugar destinado a la práctica de deportes) campus (-i m) lusórius. Sin: ludorum
campus; ludorum vel lusória palaestra; lusorium stádium; gýmnicum stádium; gýmnica
palaestra; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
campus, palaestra, stádium; campus athléticae. Uso: - de fútbol, campus pedilúdii; campus pedeludiárius, pediludárius, pedilusórius;
- de tenis, campus tenilusórius; echar de la a un jugador, lusorem a campo relegare,
amandare, amendare.
canciller: (empleado auxiliar) cancellárius,
ii m. Sin: tabulárius; scriba; ab actis vel diplómatis homo // (presidente del Gobierno)
cancellárius. Uso: - de Alemania Federal,
cancellárius Germániae Confoederatae // - de
los Breves Apostólicos, Cancellárius
Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la
Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplómatis Pontíficis Máximi // Gran -, Magnus Cancellárius.
cancillería: (oficio de canciller) cancellatura,
ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offícium cancellárii; tabulárii vel cancellárii munus (-nĕris
n) // (sede) cancellária, ae f. Sin: sedes cancellárii; cúria // (oficina romana) - Apostólica, Cancellária Apostólica. Sin: Curia Riária.
canción: cantio, onis f. Sin: cantátio; cantus
(-us m); cantatus (-us m); carmen músicum.
Uso: - augural, auspicale cánticum; - báquica, - convival, cantus bácchicus vel inter
pócula; - folclórica, popular, cánticum populare; - natalicia, cántio natalicia; - revolucionaria, carmen seditiosorum // - a cuatro
voces, cánticum in quattuor dispertitum
voces; - de amor, cánticum amatórium; - de
cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nénia; neníola; somnífera cantilena; somníferum car-
177
cancionero
men; - de jazz, cantus infractus vel comminutus; cantar una - de cuna, lallare; cantilenam (infanti) insusurrare.
mon, cinnamomum, i n; cínnamus, i m.
cancionero: liber cárminum. Sin: melicorum
vel lyricorum liber; cármina, um npl; mélica,
orum npl; lýrica, orum npl // (cancionista) v.
esta voz.
cangilón: (cantarillo de la noria) haustrum,
i n.
cancioneta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus.
cancionista: (quien compone canciones)
cantiuncularum auctor (-oris m) vel auctrix
(-icis f) // (quien las canta) cantiuncularum
cantor vel cantrix.
candelabro: candelabrum, i n. Sin: lychnucus. Uso: el que hace candelabros, candelabrárius.
candelero: candelárium, ii n. Sin: candelíferum; ceroferárium; ceriolárium. Uso: - con
mango, bugía; palmatória.
canelón: cánnulo, onis m.
cangrejo: cancer, cri m. Uso: - de mar, cámmarus, gámmarus; ástacus; pinzas del -,
chelae (-arum fpl) // fig, caminar como los
cangrejos, retro ire, ut cancri fáciunt; (en el
sentido de: no hacer ningún progreso) nihil
profícere.
canguro: halmaturus, i m. Sin: mácropus.
caníbal: anthropóphagus, i m. Sin: carne humana vescens.
canibalismo: cannibalismus, i m. Sin:
anthropophágia sive anthropophagīa, ae // fig,
féritas, atis f. Sin: efferátio.
canilla: (grifo) epitónium vel epitónion, ii n.
Sin: mamilla; epistómium; v. grifo // (hueso
largo de la pierna) tíbia, ae f // (cañón pequeño de madera, por donde se vacía la
cuba) túbulus, i m. Sin: fístula.
candelita: candélula, ae f.
candidata: petītrix, icis f.
candidato: petītor, oris m. Sin: candidatus;
ámbitor. Uso: - para ser alumno, discípulus
petitor; presentarse como -, profiteri se
candidatum.
candidatura: petítio, onis f. Sin: ambítio;
candidatória petítio; candidati ambítio.
candilejas, v. proscenio.
canéfora: canistrífera, ae f. Sin: canéphoros,
i f.
canillera: (almohadilla que protege la parte
anterior de la pierna) crurale, is n. Sin: tíbiae
tégimen; tibiale operimentum; crurale tégimen vel tegimentum; ócrea // (pieza de la armadura que defendía la espinilla) cnemis
(-idis f). Sin: tibialis armatura; ócrea.
canillita: diariorum (vel diurnorum, vel actorum diurnorum) clamator. Sin: diariorum
praeco.
caninamente: canum more.
canela: cás(s)iae fístula vel cortex (-tĭcis mf).
Uso: de -, que huele a -, cinnámeus.
canelo: cás(s)ia, ae f. Sin: cínnamum, cínna-
canoa: cánoa, ae f. Sin: cáudica; linter (-tris
f) ; scapha; dim cýmbula; lémbulus; lembúnculus; lenúnculus; lintrículus. Uso: - automó-
178
cantata
vil, autóscapha; automatária linter vel scapha;
- canadiense, canadensis scapha; - esquimal
o Kayac, scapha esquimensis; cayachiana
scapha; carrera de - esquimales, certamen
scaphularum esquiménsium; - pneumática,
cýmbula cúmmea; scáphula pneumática.
canoaje: (como deporte) ludus cýmbulae vel
cymbularum // (como competición) certamen
cymbularum.
canódromo: cynódromus, i m. Sin: canum
stádium.
canoero: canoīsta, ae m. Sin: remex, mĭgis
m; remigator; rémigans.
canon: (regla) régula, ae f. Sin: norma; praeceptum // (- de la Misa) canon, ŏnis m //
(composición de contrapunto) régula vel
norma canōris.
canónicamente: canónice. Sin: secundum
cánones; secundum canónicas leges; ad cánonum praescripta.
canonicato, v. canonjía.
canónico: canónicus, a, um. Sin: ad cánones
áttinens. Uso: derecho -, ius (iuris n) canónicum; canónica disciplina; Código de Derecho
-, Codex Iuris Canónici.
canónigo: canónicus, i m. Sin: pater canónicus. Uso: - honorario, canónicus ornamentárius vel honorárius; - lectoral, canónicus
theólogus; - penitenciario, canónicus poenitentiárius; - regulares de San Agustín, canónici regulares Sancti Augustini // asiento del
-, canónici scamnum vel subséllium; sede de
los -, canonicorum subselliorum (vel scamnorum) sedes.
canonista: canonista, ae m. Sin: iuris canónici peritus, doctor, callens, prudens.
canonización: canonizátio, onis f. Sin: sanctificátio; in sanctorum cánonem (vel númerum) relátio; caelestes honores decreti. Uso:
proceso de -, processus (-us m) sanctificationis.
canonizado: canonizatus, a, um.
canonizar: canonizare. Sin: in sanctorum númerum (vel cánonem, vel album) referre vel
ascríbere; ad sanctorum órdinem ascríbere;
sanctorum ordínibus ascríbere; fastis sanctorum ascríbere; cáelitum vel caelestes honores
álicui decérnere.
canonjía: canónici munus (-nĕris n), dígnitas, rátio. Uso: recibir una -, in canonicorum
órdinem ascisci.
cantable: adj cantábilis, e. Sin: modulábilis
// sust cantábile, is n. Sin: modulábile.
cantador: cantor, oris m. Uso: - errante, cantor erráticus.
cantante: cantans, antis mf. Sin: canens,
entis mf; cantor vel cantator, oris m; cantrix
(-icis) vel cantatrix (-icis f); psáltria f. Uso: lírica, lýrica cantrix.
cantar: cánere. Uso: - a menudo, cantitare;
que canta de oído, auriculárius cantor m; auriculária cantrix f.
cántaro: cántharus, i m. Sin: ámphora; sinus,
i m; sinum, i n. Uso: - de agua, cántharus
aquárius; ámphora aquária; - de leche, vas
lactárium; lactárium sinum vel sinus; - de
vino, cántharus vinárius; sinus vinárius;
sinum vinárium.
cantata: cantata, ae f. Sin: cánticum. Uso: litúrgicas, cantatae litúrgicae.
179
cantautora
cantautora: cantrix (-icis f) et auctrix (-icis
f). Sin: cantocompósitrix (-icis f).
cantautor: auctor et cantor, oris m. Sin: cantocompósitor.
cantera: fodina, ae f. Sin: cava; caverna.
Uso: - de azufre, sulphurária; - de cal, calcária; - de hierro, ferrifodina; - de mármol, mármorum lapicidina; - de oro, aurária vel
aurifodina; - de piedra, lapicidina, ae f; lapicidinae, arum fpl; - de plata, argentifodina;
- de sílice, sílicum lapicidinae.
cantero: (el que labra las piedra o las saca
de la cantera) lapidárius, ii m. Sin: ópifex lapidárius // (era para tener plantas de adorno)
área, ae f. Uso: - pequeño, aréola; conducir
el agua a los -, aquam in áreas irrigare; dividir la tierra en canteros, terram áreis distínguere; terram in áreas distribúere vel
divídere.
cántico: cánticum, i n. Sin: hymnus; carmen,
mĭnis n (poesía en general). Uso: - de las creaturas, cánticum creaturarum.
refrigeratórium, ii n.
cantina: (sótano) cellárium subterráneum //
(depósito de vino) cella vinária. Sin: doliárium // (lugar donde se vende vino) taberna
vinária.
cantinela, v. cantilena.
cantinero: cellárius, ii m. Sin: vinárius; apothecárius.
canto: cantus, us m. Uso: - coral, cantus chóricus; - eclesiástico, cantus ecclesiásticus; gregoriano, cantus gregorianus; cantus planus; planus canendi modus; - litúrgico, sacer
cantus; sacri móduli; - mensurable, cantus
mensurábilis; - polifónico, cantus polyphónicus; - de la victoria, v. epinicio; - de órgano,
cantus organalis; al - del gallo, sub galli cantum; cantar un - a cuatro voces, músicum
carmen quattuor vócibus expressum (vel elícitum) cánere; estudiar el - litúrgico, cantu
sacro instítui.
cantor: cantor, oris m. Sin: cantator; cantans
(-antis m); canens (-entis m). Uso: - ambulante, cantor circumforáneus vel círculans.
cantidad: (todo lo que puede medirse o numerarse) quántitas, atis f // (porción grande
de una cosa) cópia, ae f // (tiempo que se emplea en la pronunciación de una sílaba)
quántitas, atis f. Sin: quántitas sýllabae //
- que se necesita, - que hace falta, necessária,
orum npl. Sin: res necessáriae; id, quod opus
est.
canturrear o canturriar: cantilare. Sin: cantitare; canturire; summissa voce cánere; remisse cánere.
cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de
cantilenas, cantilātrix, icis f; cantatrix cantilenarum.
cánula: cánnula, ae f. Sin: túbulus; fístula;
fistella. Uso: - para beber, siphúnculus vel
sipúnculus.
cantimplora: (frasco para llevar la bebida)
lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequeña,
lagúncula; seríola; - revestida de paja, lagoena scírpeo (vel sírpeo) tegumento circúmdata // (recipiente para enfriar el agua)
canuto: (tubo) túbulus, i m. Sin: fístula; fistella.
cantora: cantrix, icis f. Sin: cantatrix, icis f;
cantans, antis f; canens entis f.
caña: (tallo de las gramíneas) (h)arundo,
dĭnis f. Sin: canna; cálamus. Uso: de -,
180
caótico
(h)arundíneus, a, um; - de azúcar, sácchari
arundo; arundo sacchárina; canna saccharífera vel sacchárina; - de Indias, arundo índica // - del timón, clavus, i m. Sin:
gubernáculum; clavus gubernáculi // - de
paja para beber, cánnula potória; - de pescar,
saeta vel seta, ae f; arundo piscatória; piscatória pértica // (canilla de la pierna, tibia)
tíbia, ae f // (parte de la bota que cubre la
pierna) crurale, is n.
cañamar: cannabetum, i n.
cañamazo: cannábinum, i n. Sin: cannábina
tela; pannus cannábinus.
cáñamo: cánnabis, is (abl -i, raram -e) f; cánnabus, i m; cánnabum, i n. Uso: - índico o de
la India, cánnabis índica (v. marihuana); - de
Manila, abacá, cánnabis philippina; de -,
cannábinus; cannábius; cuerda de -, cannábinus funis; e cánnabi funis.
cañería: (conducto o tubo por donde pasan
las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fístula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fístula;
- subterránea, fossa; cloaca, v. conducto //
(conjunto de caños por donde se distribuyen
las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fístulae, arum fpl.
cañita: - para sorber una bebida, cánnula
potória.
mentum aëroplanis praecipitandis, profligandis, propulsandis; - de juguete, tormentum lúdicrum; - montado sobre ruedas, tormentum
rotale // - de chimenea, camini turris (-is f).
Sin: turris caminata // (pluma del ave cuando
empieza a crecer) pluma parva. Sin: lanugo
(-gĭnis f) // (paso estrecho entre montañas)
praeruptíssima fossa. Sin: praeceps eurīpus;
praecipítium.
cañonazo: (tiro de cañón de artillería)
(béllici) tormenti ictus (-us m) vel emíssio.
Sin: cannonis ictus // (ruido que produce)
tormenti (béllici) strépitus (-us m), fragor,
clamor, crépitus, bombus (-us m), tónitrus
(-us m) vel tónitrum (-i n).
cañoncito: cannonúnculus, i m. Sin: tormentículum.
cañonear: cannónibus vel (béllicis) tormentis percútere, concútere, quátere.
cañoneo: crebri cannonum vel (bellicorum)
tormentorum ictus (-uum mpl).
cañonera, v. cañonero.
cañonero: (barco artillado con algún cañón)
cannonária, ae f. Sin: tormentária, ae f; navis
cannonária vel tormentária // (abertura) fenestella, ae f; v. tronera.
cañuto: (cañón hueco que sirve para diferentes usos) v. canuto.
cañizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum.
cañizo: arundínea cratis (- is f).
caoba, caobo: (árbol) arbor mogánica // (madera) moganum, i n Sin: anacárdium vel
anacártium; lignum mogánicum. Uso: de -,
anacárdicus.
caño: (tubo corto) túbulus, i m. Sin: fístula.
cañón: (tubo) v. esta voz // (pieza de artillería) canno, onis m. Sin: bombarda; tormentum;
telébolum; tormentum béllicum,
aéneum, ignívomum, igníferum; pyroballista.
Uso: - antiaéreo, tormentum antiaérium; tor-
caolín: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis.
caótico: chaóticus, a, um. Sin: confusus
atque inordinatus.
181
capa
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum;
lacerna; pállium; amículum; amictus (-us m);
chlamys (-mĭdis f); laena (pesada, contra el
frío). Uso: - invernal, páenula; - magna,
cappa magna; - magna de los obispos,
episcoporum vel episcopale syrma (-ătis n);
- magna de los cardenales, purpúreum
syrma; - militar, paludamentum (de los
generales), sagum (de los soldados); - pequeña, pallíolum; parva laena vel abolla, parvum paludamentum; ságulum; - pluvial,
pluviale (-is n); trábea; sacerdotalis trábea;
sacra trábea; - con capucha, pállium cucullatum; bardocucullus; - de coro, cappa; pállium; - de lana, láneum pállium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pállio (laena, láneo
pállio, abolla, paludamento, sago); pállio
(laenā…) amictus vel indutus; palliatus, paludatus, sagatus // llevar la -, pállium (laenam
…) gestare; pállio (laenā …) amictum esse;
ponerse la -, se pállio (laenā …) amicire; pállio amiciri; pállium (laenam …) (sibi) indúere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m.
Uso: - de arena, córium arenae // (cubierta)
tegumentum, i n. Sin: operimentum; opérculum; tectórium // fig, so - de, per spéciem +
gen.
capacha, v. capacho.
capacho: (espuerta) fiscus, i m.
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: captus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ingénii vis. Sin: ánimi vel mentis facultas. Uso: intelectiva, percipiendi facultas; - lógica, iudicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas;
- de improvisación, extemporalis facultas ;
acomodado a la - de los alumnos, discipulorum cáptui accommodatus vel aptatus; hombre de gran -, sollertíssimus homo; hombre
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus;
desarrollar la - lógica, iudicandi vim exercere vel acuére; exceder la - humana, captum
hóminis excédere; tener mucha -, ingénio
abundare; según mi -, pro mea facultate;
según la - intelectual del hombre, ut est captus hóminum // (propiedad de contener) capácitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas,
capácitas ducentarum triginta sex mílium lagoenarum; - de carga, v. tonelaje.
capacitación, v. habilitación.
caparazón: (cubierta coriácea de los crustáceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tĭcis mf); concha; putamen (-mĭnis n) // (cubierta que se
pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strágulum; operimentum.
capataz: óptio, onis m. Sin: óptio officinatorum; operariorum moderator.
capazo, v. capacho.
capciosidad: cáptio, onis f. Sin: captiúncula.
capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus;
fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, captiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes
captiosae.
capellán: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos
adiutor; párochi adiutor; cúrio minor; adiutor
curionis (en una parroquia); magister pietatis
(en un colegio o regimiento). Uso: - militar,
cappellanus militaris; mílitum cappellanus;
cappellanus castrensis; - de una cárcel, de
un colegio, de un monasterio, de un hospital,
cappellanus cárceris, collégii, monastérii,
hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no
tenga ninguna capellanía) sacerdos, otis m.
Sin: présbyter (-tĕris m).
capellanía: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis
adiutoris munus (-nĕris n); curionis minoris
munus; munus adiutoris curionis.
capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel
galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga-
182
capitán
leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardinalis dígnitas.
caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cucullina Rubra; Rubricáppula; puella rubro
píleo práedita.
caperuza: cucullus, i m.
capilar: capillaris, e. Sin: capilláceus //
(comparable a la forma y grueso de los cabellos) tenuíssimus, a, um. Sin: subtilíssimus.
capilaridad: capilláritas, atis f. Sin: vis capillaris. Uso: los fenómenos de -, capillária,
ium npl // fig summa tenúitas.
capilla: (edificio pequeño destinado al culto)
cap(p)ella, ae f. Sin: sacellum; aedes (-is f);
oratórium. Uso: - gentilicia, avītum sacrarium; gentilícium sacellum; - lateral, cappella lateralis; - mayor, cella máxima; papal, cappella papalis; - pequeña, aedícula;
aedícula sacra; - privada, sacellum privatum;
- Sixtina, Sacellum Sixtinum vel Xystinum;
Aedes Sixtina vel Xystina; - votiva, delubrum; - de las reliquias, cella reliquiarum; del
Santísimo
(Sacramento),
cella
Sacramenti Augusti; - de la Virgen, cella Mariae // (cuerpo de músicos o cantores de alguna iglesia) symphoníaci, orum mpl . Sin:
sacer chorus; cantorum chorus; schola cantorum; coetus canéntium. Uso: - Sixtina, chorus Sixtinus; maestro de -, magister chori
canéntium.
capillita: cappéllula, ae f. Sin: céllula; fánulum; aedícula sacra.
capirotazo: benigna álapa. Sin: leve tálitrum.
ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel
praecípua; urbs princeps; metrópolis, is f //
(caudal que uno posee) caput, pĭtis n. Sin:
pecuniarum caput vel cápita; sors (sortis f);
sors caput; pecúniae summa vel vis. Uso: - líquido, pecúnia in subsídium servata vel retenta; - social, caput societatis; caput
sociorum; - y trabajo, res et ópera; posesor
del -, possessor opum capitálium; acoger el
ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecuniarum magnarum caput suscípere; deducir
del -, e cápite dedúcere; gastar el -, sortem
exsólvere; invertir un - en algo, in áliqua re
pecúniam collocare // (en contraposición a
trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: ópera
capitália npl.
capitalismo: capitalismus, i m. Sin: nímius
divitiarum congestus (-us m); immoderatus
opum congestus; divítiae congestae; magna
vel suprema pecúniae poténtia; rátio opum
capitálium. Uso: - liberal, capitalismus libertinus; - de Estado, oeconómicus Reipublicae
potentatus vel dominatus (-us m); Rei públicae capitalismus; programa del -, consília capitalismi.
capitalista: sust capitalista, ae m. Sin: vir
(vel dóminus, vel (h)erus, vel possessor) pecuniosus, copiosus, praedives, lócuples
(-ētis), bene nummatus; vir pecúniis abundans,
áffluens, refertus; ditissimus homo // adj capitalísticus, a, um. Uso: sociedad -, socíetas
ópibus capitálibus innixa.
capitalización: anatocismus, i m. Sin: pecúniae collocátio vel occupátio in áliqua re.
capitalizar: anatocizare. Sin: pecúniam in
áliqua re occupare vel collocare; pecunias
collocatas accumulare; opes congérere vel
coacervare; pecúniam fénori dare.
capitación: capitátio, onis f.
capital: (ciudad principal de un país) prin-
capitán: capitáneus vel capitanus, i m; capitánius, ii m. Sin: dux (ducis m); praefectus;
183
capitana
centúrio (-onis m). Uso: - de artillería, centúrio tormentárius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballería, équitum magister; - de
infantería, péditum praefectus; - de la armada, classis praefectus; - de navío, praefectus navis; navarchus; - de puerto, portūs
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) //
Dep, - de equipo, dux manūs. Sin: lusorum
dux; dux manípuli lusórii. Uso: - de equipo
de fútbol, follilúdii praefectus
capitana: praetória navis.
capitanear: praesse. Sin: dúcere.
capitanía: praefectura, ae f. Uso: - del
puerto, praefectura portūs; praefectura portuensis.
consílii, concílii, comítii, coetūs, conventūs.
capítulo: (división que se hace en los libros
o en cualquier otro escrito para la mejor exposición) caput, pĭtis n // (junta) collégium, ii
n. Uso: - de canónigos, canonicorum collégium vel coetus // (junta de religiosos) religiosae communitatis consílium, concílium,
comítium, coetus, conventus, consessus.
Uso: - general, generale religiosae communitatis consílium, concílium, comítium; convocar el - general, generale religiosae
communitatis consilium (vel concílium, vel
comítium) convocare vel cógere; generalem
religiosae communitatis conventum (vel coetum, vel consessum) convocare // (lugar
donde se reúne el -) sedes, is f. Sin: auditórium. Uso: - de los canónigos, canonicorum
coetūs sedes.
capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae.
capó: motoris opérculum.
capitón: cápito, onis m.
capitulación: (entrega de una plaza o ejército) dedítio, onis f. Uso: recibir a -, áliquem
in deditionem accípere // (convenio en que se
estipula la rendición) dedítio. Sin: condiciones fpl. Uso: entablar una -, deditionem incípere; llegar a una -, ad condiciones
descéndere; no aceptar la -, condiciones recusare.
capitular: (entregar o entregarse una plaza
o ejército) deditionem fácere. Sin: in deditionem venire; arma per pactionem trádere; se
dédere álicui; dedi álicui // (pactar, convenir
con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de
deditione ágere; de condiciónibus tractare;
certis condiciónibus de deditione pacisci //
(relativo a un capítulo o cabildo) capitularis,
e. Sin: ad consílium (vel concílium, vel comítium, vel coetum, vel conventum) pértinens vel áttinens // (individio de alguna
comunidad eclesiástica o secular, con voto
en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m)
capón: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - relleno, capus fartus.
caponera: (jaula de los capones), v. pollera.
capota: (cubierta plegadiza de algunos coches) autocineti móbile tégimen vel opérculum.
capote: páenula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con
capucha, bardocucullus; con -, páenulā vel
lacernā indutus; paenulatus vel lacernatus;
llevar -, páenulam gestare; páenulā indutum
esse; ponerse el -, páenulam (sibi) indúere.
capricho: (antojo, deseo vehemente) libido,
dĭnis f. Sin: cupíditas; cupido (-dĭnis f); arbítrium; líbitum; prolúbium; arbitratus (-us m);
ánimi varíetas vel mobílitas. Uso: a -, según
el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de
uno, ad alicúius arbítrium se accommodare;
totum se fíngere ad alicúius arbítrium, libídinem, nutum, voluntatem; depender del - de
184
carabina
uno, nutu atque arbítrio alicúius gubernari;
hacer caprichos, morosum esse; mandar
según su -, ad arbítrium suum imperare; refrenar los -, libídines comprímere; satisfacer
un -, cupiditatem explere; secundar sus -,
génio suo indulgēre; secundar el - de uno,
álicui morem gérere // caprichos de la fortuna, volubílitas fortunae. Sin: fortuíti casus;
fortuíta, orum npl // (composición musical
fantasiosa) música levis, mutábilis, volúbilis,
vária, inconstans // (obra de arte llena de ingenio e imaginación) commentícium opus.
Sin: novum carmen (en versos); novum
melos (en música).
caprichosamente: ad libídinem. Sin: cúpide;
libídine; libidinose; ex libídine; arbítrio (meo,
tuo, etc.); ad arbítrium (meum, tuum etc.).
caprichoso: (que obra por capricho) libidinosus, a, um. Sin: diffícilis; morosus. Uso:
fortuna -, fortuna libidinosa; humor -, morósitas; intempéries (-ēi f); índole -, varia ac diffícilis índoles; niño -, diffícilis et ad iram
promptus puer // (que se hace por capricho)
vagus, a, um. Sin: novus; mirus. Uso: un
aliño -, novus atque mirus cultus.
capsular: capsularis, e.
captar: (en radio o televisión) excípere. Sin:
percípere. Uso: fácil de -, exceptu vel perceptu fácilis.
captura: prehensio, onis f.
capucha: cucullus, i m; cuculla, ae f. Uso:
con -, provisto de -, cucullatus; capulatus.
capuchina: (religiosa) capuccina, ae f. Sin:
capulata; cucullata; franciscalis capulata //
(planta de adorno) tropéolum, i n.
capuchino: (religioso) capuccinus, i m. Sin:
capulatus; cucullatus; franciscalis capulatus
// (bebida) capuccinum, i n. Sin: cáfea capuccina; pótio capuccina; pótio cafaeária paulum
lactata; cáfea sorbítio cum módico lacte
mixta.
capullo: (botón de flor) calýculus, i m.
caquéctico: adj cachécticus, a, um. Sin: átrophus; valetudinárius // sust cachectes, ae m.
caquexia: cachéxia, ae f. Sin: atróphia; tabes
(-is f).
Capricornio: Capricornus, i m.
cápsula: (envoltura soluble en que se encierran algunas medicinas) pílula, ae f // (vasija
de bordes bajos usada para evaporaciones)
pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum // (fruto seco y
hueco que contiene las semillas) cápsula, ae
f. Sin: vásculum // (membrana en forma de
saco que se halla en el cuerpo) vásculum, i n
// (mixto de cobre con un fulminante para las
armas de fuego) cápsula, ae f . Sin: cápsula
explodens // (parte de la nave espacial donde
se instalan los tripulantes, si los hay) cápsula. Sin: capsus, i m; céllula. Uso: - espacial, cápsula spatialis; capsus spatialis; aéria
céllula.
caqui: (árbol) dióspyrus, i f // (fruto) kaki indecl. Sin: cachi indecl.; dióspyrum; dióspyrum iapónicum; dióspyros (-i m) kaki;
pomum sanctum // (color) fulvus color.
carabela: cárabus, i m.
carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista;
manuballista ignífera vel ignívoma; sclopetum carabinárium; manuale tormentum. Uso:
- libre, manuballista sine fulcímine; - pequeña, - de pequeño calibre, parva manuballista; - de gran calibre, magna
manuballista; apuntar la -, manuballistam
collineare vel tractare.
185
carabinero
carabinero: carabinárius, ii m. Sin: miles a
pública tutela.
caracol: (molusco) limax, acis mf. Sin: cóchlea vel cóclea // (cavidad del oído interno)
cóchlea, ae f.
caracterología: characteriológia sive -logīa,
ae f. Sin: ingeniórum stúdium vel perscrutátio.
caracterológico: characterológicus, a, um.
carámbano: stíria, ae f .
caracolear: obequitare. Sin: equitare in
orbem; équum in orbem vel gyrum ágere.
caracoleo: orbis, is m. Sin: gyrus.
carácter: (índole) índoles, is f. Sin: ingénium; natura; ánimus. Uso: - un poco difícil,
ingénium difficílius; - incompatibles, mores
inter se repugnantes // (letra o signo de la escritura) líttera, ae f. Sin: nota; lítterae nota //
(letra de imprenta) typus, i m. Sin: lítterae
forma. Uso: - cubitales, ingentes lítterae; cuneiformes, lítterae formatae in cúnei
modum; - cursivos, lítterae inclinatae; inclinatae litterarum formae vel notae // (modo de
decir o estilo) character, ēris m. Sin: forma
vel genus dicendi // (señal espiritual indeleble) character, ēris m. Sin: (indelébilis) sacramenti nota.
característica: próprium, ii n. Sin: nota; peculiaris (vel praecípua, vel singularis) nota;
nota propria ac peculiaris; nota ac propríetas;
quod próprium est; peculiaris dos (dotis f) vel
forma // (actriz de carácter) actrix (-īcis f)
mores éxprimens.
característico: characterísticus, a, um. Sin:
próprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad
del hombre moderno, ingénio et índoli hóminum nostrae aetatis respondens; marca -, insigne, is n; señal -, nota; insigne (-is n) //
(actor de una comedia de carácter) statárius,
ii m. Sin: actor mores éxprimens.
carambola: (fruto del carambolo) carámbola
(baca) // (lance del juego de billar) díbolus, i
m. Sin: amphíbolus; ambitágium; biliardárius
díbolus; binárius appulsus (-us m).
carambolo: averrhoa carámbola, ae f.
caramelizar, v. acaramelar.
caramelo: bellaríolum, i n. Sin: (durati) sácchari pastillus, glándula, glandícula; coctum
sáccharum.
caramillo: avena, ae f. Sin: rústica fístula; v.
zampoña.
carandaí, v. carnauba.
caravana: caravana, ae f. Sin: agmen, mĭnis
n; commeatus (-us m); comitatus (-us m).
Uso: - de coches, autoraedarum commeatus;
- de mercaderes, mercatorum vel negotiatorum agmen.
caravanera: ágminis deversórium.
caravanero: ágminis dux (ducis m). Sin:
commeatūs magister.
caravanista: ágminis párticeps.
caravanning: autocineti remulcati iter.
carbógeno: carbógenum, i n.
caracterizar: notare. Sin: designare; descríbere.
carbólico: carbólicus, a, um.
186
cardán
carbón: carbo, onis m. Uso: - fósil, carbo fóssilis vel fossícius, mineralis, lithántrax.
ratórium; commixtor (-oris m);vásculum carburatórium.
carbonado: ádamas (-antis; ac -anta m)
niger.
carburante: cárburans, antis n (sobrent líquidum). Sin: liquor propulsórius; combustíbile
líquidum.
carbonar: carbonem comparare.
carbonarios: carbonárii, orum mpl. Sin : carbonárii sodales; carbonariorum sodalício
ascripti. Uso: sociedad de los -, carbonariorum
sodálitas; carbonária socíetas; carbonárium
sodalícium; partido de los -, carbonariorum
fáctio vel secta.
carbonato: carbonatum, i n. Sin: sal (salis)
carbónicum; carbónicus sal.
carbonera: (lugar) carbonária, ae f. Sin:
cella carbonária // (la que vende carbón) carbonis vénditrix (-icis f).
carbonero: (el que vende carbón) carbonis
vénditor (-oris m).
carbónico: adj carbónicus, a, um // sust
charta carbónea vel carbónica.
carburar: carburare. Sin: carbónium áddere
(álicui rei); carbónio saturare (áliquid).
carburo: carburum, i n.
carcajada: cachinnus, i m. Sin: cachinnátio
(-onis f); sonorus cachinnus. Uso: provocar
carcajadas, cachinnos movere, commovere;
reírse a carcajadas, cachinnare; cachinnari;
effundi in cachinnos; soltar la -, cachinnum
tóllere vel édere.
cárcel: carcer, ĕris m. Sin: custódia pública;
custódia carceralis. Uso: - clandestina, carcer
clandestinus; - de máxima seguridad, munitíssimus carcer; encerrado en la -, custódiā
carcerali inclusus; fue condenado a nueve
años de -, ad novem annos custódiae damnatus est.
carcelario: carceralis, e. Sin: carcéreus.
carbonífero: carbónifer, ĕra, ĕrum. Sin: carbonem ferens; carbone dives.
carcelero: carcerárius, ii m. Sin: cárceris custos vel minister.
carbonizar: carbonizare. Sin: in carbonem
redígere vel convértere.
carcinógeno: carcinógenus, a, um.
carbono: carbónium, ii n. Sin: óxydum carbónicum.
carcinoma: carcinoma, ătis n. Sin: canceroma (-ătis n); cancer malignus.
carbunco: carbúnculus, i m.
carbúnculo, v. rubí.
cardador: (persona cuyo oficio es cardar)
carminator, oris m. Sin: lanárius carminator
vel pectinárius.
carburación: carburátio, onis f. Sin: commíxtio (-onis f) propulsória.
cardadura: carminátio, onis f. Sin: pectinátio.
carburador: carburatórium, ii n. Sin: gene-
cardán: concatenátio móbilis. Sin: móbilis
187
cardar
(vel elástica, vel universalis) catenátio; catenátio cardánica; iugum cardánicum.
cardias: cárdia, ae f. Sin: óstium cardíacum;
supérius stómachi foramen (-mǐnis n).
cardar: carminare.
cárdigan: strictória lánea.
cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, ĭdis
( ac -ĭda) f.
cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; fundamentalis; praecípuus.
cardenal: cardinalis, is m. Sin: purpuratus, i
m; pater cardinalis; purpuratus pater; purpuratus ecclésiae princeps; sacro laticlávio donatus. Uso: - in pectore, o in petto, cardinalis
iam allectus designatusque; - camarlengo,
cardinalis camerárius; - canciller, cardinalis
cancellárius; - decano, subdecano, cardinalis
decanus, subdecanus; - penitenciario mayor,
cardinalis poenitentiárius maior; - prefecto,
cardinalis praefectus; - secretario de Estado,
cardinalis negótiis públicis praepósitus; - vicario, cardinalis vicáriā potestate urbis
antistes; - del orden presbiteral, diaconal,
cardinalis ordinis presbyteralis, diaconalis //
ser elegido -, romanā púrpurā (vel sacrā púrpurā) decorari, honestari, donari; nombrar a
uno -, áliquem cardinalem fácere; álicui sacrae
púrpurae honorem (vel dignitatem) deferre.
cardiocele: cardiocele, es f. Sin: cordis hérnia.
cardenalato: cardinalatus, us m. Sin: cardinalis dígnitas vel munus; romana vel sacra
púrpura. Uso: renunciar al -, sacrae púrpurae
honore se abdicare.
cardenalicio: cardinalícius, a, um. Sin: ad
cardinales pértinens.
cardíaco: (perteneciente o relativo al corazón)
cardíacus, a, um. Sin: cordis (gen). Uso: enfermedad -, cordis morbus // (que padece del corazón) cordis morbo affectus vel laborans.
cardialgia: cardiálgia sive -algīa, ae f. Sin:
epigástrii dolor.
cardiálgico: cardiálgicus, a, um.
cardiocinético: cardiocinéticus, a, um. Sin:
cardiotónicus; cor éxcitans; cordis músculum
róborans; cordis vim róborans; cordis motum
vel motus augens.
cardiografía: cardiográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: cordis (vel cordis mótuum) descríptio.
cardiográfico: cardiográphicus, a, um. Sin:
ad cardiográphiam áttinens.
cardiógrafo: (especialista en enfermedades
del corazón) v. cardiólogo // (aparato que registra los movimientos del corazón) cardiógraphum, i n; cardiográphium, ii n. Sin:
instrumentum cordis mótibus metiendis.
cardiograma: cardiogramma, ătis n. Sin:
cordis mótuum (vel palpitationum) descríptio.
cardiología: cardiológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de cordis natura et vítiis.
cardiológico: cardiológicus, a, um. Sin: ad
cardiológiam spectans.
cardiólogo: cardiólogus, i m. Sin: cardiológiae peritus vel studiosus; médicus naturae
cordis peritus.
cardioneurosis: cardioneurosis, is f.
cardiopalmia: cardiopalmos, i m. Sin: nímia
(vel crebra, vel citata) cordis palpitátio.
188
cargo
cardiópata: adj cardiopáthicus, a, um. Sin:
corde laborans; cardiopathiā affectus; cordis
angore vexatus // sust vir vel homo cardiopáthicus; mulier cardiopáthica; qui vel quae cardiopathiā laborat.
cardiopatía: cardiopathīa sive cardiopáthia,
ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrotátio.
carditis: carditis, ĭdis f; cardites, is f. Sin:
cordis inflammátio; cordis músculi inflátio.
cardo: cardus vel cárduus, i m.
carestía: (falta y escasez de cosas) cáritas,
atis f. Sin: rerum cáritas // (falta de comestibles) cáritas annonária vel annonae. Sin: victuálium cáritas; rerum edendarum penúria.
cardiopático, v. cardiópata.
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f.
Sin: cordis ac pericárdii inflammátio vel inflátio; cor et pericárdium inflammata.
carga: sárcina, ae f. Sin: onus (-ĕris n) //
(cantidad de electricidad contenida en un
condensador) cumulátio, onis f. Uso: - completa, cumulátio completa.
cardioplexia: cardioplégia sive -plegīa, ae f.
Sin: cordis parálysis (- is f).
cargable: (de electricidad) caricábilis vel
carricábilis, e.
cardioptosis: cardioptosis, is f.
cargador: (portador) báiulus, i m. Sin: gérulus; saccárius // (estuche en el que se disponen proyectiles) globulorum capsa vel
cápsula.
cardiorrexia: cardiorrhexis, is f; cardiorhéxia sive cardiorhexīa, ae f. Sin: cordis
lacerátio.
cardiosclerosis: cardiosclerosis, is f. Sin:
cordis durítia vel duríties (- éi f).
cardiostenosis: cardiostenosis, is f. Sin: cordis oris contráctio vel coartátio.
cardioterapia: cardiotherapīa sive -rápia, ae
f.
cardiotomía: cardiotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: cordis séctio.
cardiotómico: cardiotómicus, a, um. Sin: ad
cardiotómiam pértinens.
cardiotrofia: cardiotróphia sive -trophīa, ae
f.
cardiovascular: cardiovascularis, e. Sin:
cordis sanguinisque vasculorum (gen).
cargamento: onus, óneris n. Sin: sárcina;
merces (-ium fpl).
cargar: onerare. Sin: onus impónere. Uso: una nave, merces in navem impónere ; - las
acémilas, iumentis ónera impónere; - a uno
de cadenas, onerare áliquem catenis // (acumular electricidad) caricare vel carricare.
Uso: - una batería, accumulatórium caricare
// Inform légere. Uso: la computadora carga
un archivo, plica a computatro légitur // fig, la mano, grávius (vel vehementer, vel violenter) ágere cum áliquo.
cargo: (fig, dignidad, empleo, oficio) munus,
nĕris n. Sin: offícium; onus, óneris n. Uso: interino, munus ad tempus delatum; asumir
su -, munus suum suscípere; dejar el -,
munus depónere; ab múnere se abdicare;
ejercer un -, munus obire; múnere fungi; desempeñar un - interino, munus ad tempus sus-
189
carguero
tinere.
carguero: (buque de carga) navis onerária.
carillón: concentus mechánicus. Sin: cápsula
cónsonans.
cariado: cariosus, a, um.
cariocinesis: caryocinesis, is f.
cariar: cáriem effícere vel prodúcere.
carioplasma: caryoplasma, ătis n.
caricatura: (pintura grotesca) grillus vel
gryllus, i m. Sin: ridícula vel ridiculária pictura // (figura ridícula en que se deforman las
facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ridicularia (vel ridícula, vel depravata) alicúius
imago; imago alicúius ridícule picta. Uso: caricaturas de Mahoma, ridículae imágines
Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno,
áliquem ridícule píngere, effíngere; ridículam
alicúius imáginem adumbrare; áliquem ridículum in modum effíngere vel compónere //
(persona ridícula) ridículum caput. Sin:
homo ridendus // (obra de arte en que se ridiculiza una persona o cosa) depravata vel
ridícula imitátio.
carisma: charisma, ătis n. Sin: donum; supernum donum vel munus.
carismático: adj charismáticus, a, um. Uso:
dones -, dona charismática // sust charismáticus, i m.
Cáritas: - Internacional, sodálitas, cui
nomen “Cáritas Internationalis”.
carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; millus, i m.
carlinga: (camarote del piloto en un avión)
aëroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris)
capsus (-i m).
caricatural: ioculáriter figuratus.
caricaturesco: ridiculárius, a, um. Sin: ridículus; ridícule mirus.
caricaturista: grillógraphus vel gryllógraphus, i m. Sin: ridiculárius pictor; lépidus
adumbrator vel descriptor; imitator ridiculárius vel lépidus; ridicularum imáginum pictor; qui ridícule pingit vel effingit; qui
ridículum (vel depravatum) in modum effingit.
caricaturizar: áliquem ridícule píngere. Sin:
alicúius imáginem in peius fíngere.
caridad: cáritas, atis f. Uso: obras de -, ópera
caritatis.
caries: cáries, ēi f. Sin: déntium cáries, putredo (-dǐnis f), tabes (-is f).
carmelita: (religioso) (mónachus) carmelita
vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, ĭdis m;
carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: descalzo, carmelita discalceatus vel excalceatus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis
vel karmelitis, ĭdis f. Uso: - descalza, (sanctimonialis) carmelitis discalceata; monasterio
de religiosas carmelitas, carmelítidum vírginum coenóbium // adj carmelitanus, a, um.
Sin: carmelíticus.
Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus,
i m.
carmesí: adj carmosinus, a, um. Sin: cóccinus, coccíneus // (tela) coccum, i n. Sin: purpurissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vĕris m) cóccinus.
carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.
190
carosis
córporis voluptátibus) imperare; mortificar la
-, dómitas habere libídines; ser esclavo de la
-, cupiditátibus vel córpori servire; voluptátibus córporis déditum esse; quien se abandona a los placeres de la -, libidinosus.
carnalidad: carnálitas, atis f.
carnauba: carnáuba, ae f.
carnaval: (tiempo) carnevárium, ii n. Sin:
dies carnispriviales vel praequadragesimales
// (diversiones) Bacchanália, ium vel -iorum
npl. Sin: Saturnália, ium vel - iorum npl;
tripúdia, iorum npl; oblectationes antequadragesimales; pompae bacchanales, carnispriviales, praequadragesimales; tripúdii dies
ante quadragésimam.
carnavalada: ridículum, i n. Sin: scurrilis
iocus; bacchátio; bacchanal, alis n; tripúdium.
carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis
f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar,
cobrar carnes, carnes vel corpus fácere //
(- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada,
caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro
assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura;
elixura; - congelada, caro congelata; - cruda,
caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pinguis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro ráncida; - algo rancia, caro subráncida; - salada,
- en salsa, caro iurulenta vel iussulenta;
hecho de -, cárneus // - de buey o de vaca,
(caro) búbula ; - de cabrito, (caro) haedina; de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo,
(caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro)
agnina; - de gallina, (caro) gallinácea; - de
jabalí, (caro) aprina vel aprínea; - de pato,
(caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de
pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero,
(caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci,
ali, vívere // (el cuerpo en contraposición al
espíritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (relativo al placer de los sentidos en general) venérius vel venéreus, a, um; el ardor de la -,
corporis fax (o en pl faces); placer de la -,
voluptas córporis; cupíditas; dominar los placeres de la -, córpori (vel cupiditátibus, vel
carneada: mactátio, onis f.
carnear: mactare. Sin: concídere; cáedere;
trucidare; iugulare.
carnero: (animal) áries, ĕtis m. Uso: - castrado, vervex, ēcis m.
carnet: (documento) diploma, ătis n. Sin: téssera. Uso: - de conductor, diploma gubernationis; diploma autocinéticum; autoraedárii
diploma; lítterae vehiculares; diploma gubernandi autocinetum; diploma vehículo automatário gubernando, regendo, ducendo;
charta licéntiae gubernatóriae; conseguir el de conductor, diploma gubernandi autocinetum adipisci // (documento de identidad) v.
documento // (librito de memoria que se
suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
codicillus notarum; commentaríolum; codicilli (-orum mpl).
carnicería: laniena, ae f. Sin: carnária, ae f;
laniárium; taberna laniária, macellária, carnária // (fig, destrozo, matanza) strages, is f.
Sin: caedes (-is f); trucidátio (-onis f); internécio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem fácere vel édere.
carnicero: lánius, ii m. Sin: macellárius.
Uso: - caballar, equicida.
carola: chorea, ae f. Sin: saltátio.
carolingio: adj carolíngicus, a, um // sust Carolingus, i m.
carosis: carosis, is f. Sin: veternus.
191
carótida
carótida: artéria carotis; artériae carótides
fpl. Uso: de la -, caróticus.
carotina: carotenum, i n.
carozo: núcleus, i m. Sin: os (ossis n); lignum.
carpa: (pez) carpa, ae f. Sin: cýprinus // (gajo
de uvas) botrus, i m.
carpelo: carpelus, i m.
carpeta: chartárium, ii n. Sin: chartaríolum;
chartophylácium; chartarum capsella; theca
chartácea. Uso: - de material plástico, theca
ex matéria artificiali facta.
carpintería: officina lignária. Sin: fábrica
materiária; lignárii officina.
carpintero: lignárius vel ligneárius, ii m. Sin:
tignárius; faber lignárius, tignárius, materiárius.
carpo: carpus vel carpos, i m.
carquiñol: latérculus, i m.
carraca: (instrumento) crepitáculum, i n.
Sin: crótalum. Uso: - pequeña, crepitacillum.
carranca, v. carlanca.
carrascal: ilicetum, i n. Sin: prinorum nemus
(-mǒris n); prínina silva.
carrera: (acción de correr) cursus, us m //
(prueba de velocidad) cursus. Sin: certamen,
mǐnis n. Uso: - a pie, pedester cursus; - ciclística, cursus birotarum; cyclísticum certamen; bírotae (vel birotale, vel birotárium, vel
birotulárium) certamen; - contra reloj, cursus contra horológium; excursus adversus
horológium; - corta de velocidad, brevior
cursus velocitatis; - de caballos, equorum
certamen; - de caballos individual, o por
equipos, cursus equorum singulorum, aut per
manípulos; - de 100 m, cursus centum metrorum (in longitúdinem); - de coches, autoraedarum cursus; certamen autoraedariorum;
autocinétici cursūs certamen; - de 10.000 m,
cursus decem mílium metrorum; - de fondo,
longíssimus cursus (velocitatis); - de medio
fondo, longior cursus (velocitatis); - de obstáculos, cursus (velocitatis) saepimentis oppósitis; cursus (velocitatis) impedimentis
interpósitis percurrendus; - de relevo, cursus
alternus; - sobre hielo, cursus super gláciem;
- de tándem, certamen géminae bírotae //
hacer una -, cursum confícere; participar en
una - , in certamen descéndere; vencer en una
-, certamen víncere (genéricam víncere, palmam ferre) // (competencia en la producción
de armas) - armamentista, rei militari augendae conténtio. Sin: increscens armorum stúdium; increscens apparatūs militaris stúdium;
armorum apparandorum furor cursusque;
furor cursusque ad béllica instrumenta apparanda // (estudios para ejercer una profesión)
currículum, i n. Sin: cursus, us m. Uso: - electrónica, cursus electrónicus; - estudiantil,
studiorum currículum; currículum scholarum
// (profesión) cursus, us m. Sin: currículum.
Uso: - política, cursus políticus; cursus honorum; al principio de la -, ineūnte currículo; inítio currículi; hacer -, currículum
fácere; célerem honorum cursum confícere //
(curso de la vida humana) cursus, us m. Sin:
currículum; currículum vitae vel vivendi.
carrerista: cursor, oris m. Uso: - veloz, citíssimus cursor; - de bicicleta, birotárius agonísticus.
carreta: plaustrum, i n. Sin: plostellum.
carretada: vehes, is f. Sin: onus (óneris n)
carri.
carrete: (cilindro) cylindrus, i m // (rollo de
192
carta
película) rótula, ae f // (bobina) orbículus.
carretera: strata, ae f. Sin: via strata; via autocinética; via cúrribus pérvia. Uso: - asfaltada, via asphalto íllita; via bitúmine
constrata; - costanera, v. costanero; - apropiada para camiones, via autocinetis oneráriis apta; v. calzada.
carretero: (el que guía el carro) plaustrárius, ii m. Sin: carpentárius; carrucárius; vehiculárius // (el que hace carros o carretas)
raedárius, ii m. Sin: ártifex vel faber carpentárius; vehiculorum vel vehiculárius fabricator; v. carrocero.
carretilla: pabo, onis m. Sin: pabillus; carríola.
carretillero: pabonárius, ii m.
carretista: curriculorum ductor.
carretón: plostellum. Sin: cárrulus; parvum
plaustrum. Uso: - del basurero, plostellum
purgamentis averrendis.
carro: (vehículo) carrus, i m; carrum, i n. Sin:
currus, us m; plaustrum vel plostrum n. Uso:
- blindado, autocinetum loricatum; autocurrus loricatus; automatárius currus loricatus; - pequeño, plostellum; parvum
plaustrum; - triunfal, currus triumphalis; - de
combate, v. tanque; - de feriantes, v. trailer;
- de mano, plaustrum vel plostrum manuale;
vehículum manuale; - de transporte, carrus
vectórius // (- de máquina de escribir) cárrulus, i m.
carrocería: (caja de automóvil) capsus, i m.
Sin: plóxenum, plóxinum. Uso: coche con aerodinámica, autoraeda aërodynámico
capso // (taller, fábrica) ploxenária, ae f. Sin:
officina autocinética.
carrocero: (constructor de carruajes) carpentárius, ii m. Sin: raedárius; plostrárius;
faber (-bri m) raedárius vel ploxenárius; plóxeni fabricator; fabricator vehiculárius; vehiculorum fabricator vel ártifex // (conductor
de carruajes) raedárius, ii m. Sin: vehiculárius; vehiculorum ductor; v. carretero.
carril: (cada una de las barras de hierro por
donde corren los coches del ferrocarril) órbita, ae f. Sin: currículum; órbita ferrata; régula férrea vel ferríviae; rotalia, ium npl; único, trames unīus órbitae.
carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci)
ductor.
carrillito: búccula, ae f.
carroza: carruca, ae f. Sin: petórritum, petóritum; carpentum; pilentum; nóbile petórritum; autoraeda nobilíssima. Uso: ir en -,
carrucā vehi; - ferroviaria, carruca ferriviária.
carrillo: maxilla, ae f.
carrista: cúrruum cataphractorum vel loricatorum ductor.
carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serracum vel sarracum; vectórius currus.
carruaje: raeda, ae f.
carrito: cárrulus, i m. Sin: plostellum. Uso: de mano, chiramáxium; manuale plostellum;
cárrulus manualis; - de mano para bultos,
plostellum manuale sarcinárium; - de niño,
puerile vehículum; infantis cárrulus.
carrucha: tróc(h)lea, ae f.
carta: epístula vel epístola, ae f. Sin: lítterae,
arum fpl. Uso: - abierta, epístula aperta; -
193
cartabón
certificada, epístula certificata; epístula (rite)
commendata; epístula pública cautione missa
vel perferenda; - comercial, epístula mercatória; - electrónica, epístula electrónica; - familiares, epístulae familiares; lítterae ad
familiares datae; - urgente, epístula citata; de condolencia, lítterae consolatóriae; - de felicitación, epístula gratulatória; - de invitación, epístula invitatória; - de pésame, - de
condolencia, lítterae consolatóriae; - de recomendación, commendatíciae lítterae //
papel de -, charta epistolaris // por -, ratione
epistulari; per lítteras missas; - por expreso,
epístula accelerata; epístula raptim transmittenda; próperae lítterae; - por Internet, epístula interretialis; - por vía aérea, aërívola
epístula // abrir una -, víncula epístulae rúmpere; cerrar una -, epístulam occlúdere; contestar a una -, ad epístulam rescríbere; doblar
una -, epístulam complicare; echar una - en
el buzón, epístulam in cápsulam inícere; entregar una -, epístulam trádere; enviar cartas, epístulas dare vel míttere; esperar una -,
epístulam vel lítteras exspectare; llevar, hacer
llegar una -, epístulam perferre; recibir cartas, epístulas accípere; terminar una -, finem
epístulae fácere; traer una - , epístulam afferre // - de crédito, téssera nummária; - de
pago, v. recibo // (naipe de la baraja) v. naipe
// - de ciudadanía, diploma civitatis // - de los
derechos humanos, charta iurum hóminum //
- geográfica, tábula geográphica.
cartabón: (instrumento) norma, ae f.
cartapacio: (cuaderno de apuntes) adversária, orum npl; v. carpeta // (funda o bolsa
para llevar cuadernos o libros a la escuela)
sácculus, i m. Sin: bulga; follis, is m; chartaríolum; chartophylácium; theca scriptória
vel chartária; theca scholaris; v. cartera.
cartel: (anuncio que se pega en sitio público)
affixum, i n. Sin: libellus; tábula; proscríptio
(-onis f) ; affixa tábula; tábula núntiis proponendis; tábula libellis affigendis. Uso: - publicitario,
clamosa
tabella;
tábula
commendatícia; fólium commendatícium; de anuncios, proscripta, orum npl; nuntiorum
libelli vel proscriptiones // (cuadro de papel
encartonado que sirve para la enseñanza) tábula, ae f. Uso: - ilustrados, tábulae imagínibus ornatae.
cártel: chartellum, i n. Sin: convéntio; páctio
mercatória.
cartelera: album, i n. Uso: - de espectáculos,
spectaculorum index vel libellus.
cartelero: affixorum (vel libellorum, vel nuntiorum, vel publicorum nuntiorum) glutinator.
cartelito: chártula, ae f. Sin: scídula; pagella;
nota; pittácium.
cartelón: tábula, ae f. Sin: tabella; tábula
praedicativa.
carteo: (intercambio de cartas) epistularum
commércium cum áliquo vel inter áliquos.
Sin: epistolare collóquium; missae atque acceptae lítterae // (las mismas cartas, objeto
de la correspondencia) lítterae vel epístulae,
arum fpl. Uso: el - de Cicerón con Ático, lítterae Ciceronis ad Átticum (missae); el entre Cicerón y Atico, Ciceronis et Áttici
epístulae missae et allatae; - ininterrumpido,
assidúitas litterarum; - secreto, secretae epístulae.
cárter: cápsula (carteriana). Sin: arca.
cartearse: epistularum commércio cum áliquo uti. Sin: litterarum commércium cum áliquo habere; lítteras míttere et accípere.
cartera: (valores o efectos comerciales de
curso legal) permutationes, um fpl // (bolso)
194
cartujo
búlgula, ae f. Sin: sácculus. Uso: - de bolsillo,
pascéolus; - escolar, capsa scholástica; cápsula vel capsella scholaris ; - para guardar
papeles o documentos, chartárium; chartulárium; chartophylácium; cápsula chartária //
(portamonedas) búlgula nummária. Sin:
zona; crumina; pascéolus. Uso: robo de carteras, manticulátio; cállidus zonarum raptus;
zonarum séctio; robar carteras, cruminas decérpere // (cubierta formada de dos hojas
rectangulares de cartón o piel, unidas por
uno de sus lados) díptycha vel díptyca, orum
npl. Uso: - de piel, díptycha alutā operta.
carterista: sector zonárius. Sin: cruminíseca;
sacculárius; manticulárius.
cartero: tabellárius, ii m. Sin: epistolárius;
públicus cursor vel tabellárius; viator cursualis.
cartesianismo: philosóphia sive philosophīa
cartesiana. Sin: doctrina cartesiana.
cartesiano: adj cartesianus, a, um // sust cartesianus, i m.
cartilagíneo: cartilagíneus, a, um.
cartílago: cartílago, gĭnis f.
cartilaginoso: cartilaginosus, a, um.
cartilla: - de ahorros, v. libreta; - de suministros, téssera annonária // (abecedario, silabario) v. estas voces.
cartita: epistólium, ii n. Sin: littérulae, arum
fpl.
cartografía: chartográphia sive -graphīa, ae
f.
cartográfico: chartográphicus, a, um.
cartógrafo: chartógraphus, i m.
cartomancia: chartomantīa, ae f. Sin: divinátio per lusórias chártulas; ex chartis lusóriis
divinátio; ars lusóriis chártulis divinandi.
cartomántico: chartomantes, is m. Sin: chartarum lusoriarum divinator; ex lusóriis chartis divinator.
cartón: (papel muy fuerte y consistente)
collema, ătis n. Sin: charta densata, durata,
crassa, spissa, spissior, múltiplex. Uso: crespo, spissa charta crispa; - ondulado,
charta undulata; - piedra, macerata charta; de
-, e collémate; e spissiore charta // (caja de -)
v. caja // (dibujo que se ejecuta antes de
hacer un cuadro) graphis, ĭdis f. Sin: gráphidis vestígium; picturae exemplar.
cartuchera: cinctórium vel cíngulum capsularum. Sin: embolorum táenia; igniferarum
glándium theca; displodéntium tubulorum
fáscia.
cartucho: (carga de arma de fuego) cápsula,
ae f. Sin: émbolus; túbulus; cápsula pýria vel
ignífera; túbulus displodens, explodens; cucullus pýrius // (bolsa de papel fuerte o de
cartulina) chartae involucrum. Sin: involucre (-is n) chartáceum // (cucurucho) v. esta
voz.
cartuja: (convento de cartujos) cart(h)úsia,
ae f. Sin: monastérium cartusiense; cartusianum vel cartusianorum coenóbium // (orden
religiosa) cart(h)usianorum ordo. Sin: cartusiani, orum mpl.
cartujano: cartusianus, a, um; cartusiensis,
e.
cartujo: sust cart(h)usianus, i m. Sin: mónachus vel sodalis cartusianus.Uso: paciencia
de -, summa patiéntia; incredíbilis quaedam
195
cartulina
patiéntia // adj, v. cartujano.
cascabel: tintinnábulum, i n. Sin: crepitáculum; sistrum. Uso: - pequeño. crepitacillum.
cartulina: - postal, v. tarjeta, postal.
cascabelear: tinnire. Sin: tintinnare.
casa: domus, us f. Uso: - Blanca, Domus Albata; Aedes Albatae; - cinematográfica, cinematográphica domus; - comercial, - de
comercio, v. tienda; - consistorial, ayuntamiento, cúria f; - editora, v. editorial; - inflable, domus inflábilis; - imperial, Domus
imperatoris; - natalicia, domus nativitatis; prefabricada, domus móbilis praestructa; privada, domus privata; - productora, domus
fabricatrix; - rectoral, cúria; - regular, domus
regularis; - reinante, domus regnatrix; - religiosa, domus religiosa; - rodante, v. roulotte;
- Rosada, Domus Rósea; volver a -, domum
ire // - de arena, domus ex harena; - de
campo, villa; víllula; domus rústica; - de correos, diribitórium; aedes tabelláriae; officina
postalis vel tabellária; - de Dios, templum;
domus Domini; sacra aedes; - del disco, socíetas phonográphicis discis edendis; - de Ejercicios Espirituales, ascetérium; domus vel
sedes Exercítiis Spirituálibus; sedes spiritualibus exercitatiónibus; domus excitandis ad
virtutem ánimis; - de empeños o de préstamos, pigneratorum domus; - de locos, améntibus curandis domus; - de madera, domus
trabária; - de prostitución, - de lenocinio,
domus meretrícia; - de salud, valetudinárium.
cascada: aquae vel aquarum deiectus (-us m).
Sin: cataracta; aquae cadentes. Uso: cascadas
del Anio, Anionis deiectus; cascadas del Nilo,
Nilus cadens; - del Rin, Rheni cataractae.
cascanueces: nucifrangíbulum; v. rompenueces.
cáscara: (cubierta, envoltura) tegumentum.
Sin: tégumen vel tégimen, mǐnis n; tegimentum vel tegmentum. Uso: - de crustáceos,
calyx, ycis f; - de fruta, cereales, huevos, putamen, mĭnis n; cortex (tĭcis m); córium; - de
legumbres, follículus; - de moluscos, testa.
casco: (cuerpo de la nave) (navis) álveus;
(navis) compago (-gĭnis f) vel compages (-is
f) // (cuerpo del avión) v. fuselaje // (uña del
pie de las caballerías) úngula, ae f // (tonel)
v. esta voz // - secador del pelo, caláutica capillorum siccífica, siccativa, siccatória // (cobertura para proteger la cabeza) cassis, ĭdis
f (de metal); gálea, ae f (de cuero). Uso: fabricante de cascos, cassidárius // “- azules”,
“caerúleae cássides”; mílites, qui “cássides
caerúleae” appellantur.
caseificación: cásei efféctio.
casaca: sagum, i n. Sin: túnica vel vestis cosaca; lacérnula; páenula.
casa-cuna, v. brefotrofio.
caseificio: ergastérium caseárium.
casería, caserío: casalis, is m. Sin: villa rústica.
casadera, v. núbil.
casamata: cella tormentária. Sin: munitíssima cella; cella loricata tormentisque béllicis
instructa.
casamiento: núptiae, arum fpl. Uso: - por lo
civil, núptiae civiles.
casero: (que se hace en casa o pertenece a
ella) domésticus, a, um Sin: familiaris, e //
(que permanece mucho en su casa) qui vel
quae domi vivit vel sedet. Uso: mujer -, domíseda, ae f
caseta: (casa o albergue pequeño y aislado)
196
castañuela
cásula, ae f. Sin: domúncula; parva domus;
cella; céllula; lóculus; loculamentum; quádrula // (casilla donde se cambian de ropa los
bañistas) litórea cella. Sin: litoralis cella; domúncula vel céllula balineária.
casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta //
audio -, phonocapsella; phonocaseta; cápsula
(vel táenia, vel theca) sonans vel sonígera;
capsella sonora, sonábilis, magnetophónica.
Uso: colección de casetes, casetotheca; serie
de casetes, séries phonocasetalis // - compacto, phonocaseta compacta.
casilla: (caseta) v. esta voz // (taquilla) tesserária, ae f. Sin: tesserarum fórulus, lóculus,
pórtula; tesserária fenestella; v. boletería //
(división de un papel cuadriculado) aréola,
ae f // (división de un casillero) lóculus, i m //
(escaque de un tablero de ajedrez, etc.)
tessella, ae f // ( apartado postal) lóculus tabellárius; cursūs públici lóculus; rei tabelláriae loculamentum.
casillero: loculamenta, orum npl. Sin: lóculi
(-orum mpl). Uso: - postal, públici cursūs loculamenta.
casimir, casimira: lanítium casmiriense. Sin:
lana casmiriensis.
casino: (club) conventículum, i n // (casa de
juego) aleatórium, ii n. Sin: domus vel taberna aleatória.
casita: domúncula, ae f. Sin: parva domus //
(casa de campo, de labor) víllula, ae f. Sin:
rústica domúncula.
casiterita: cassiteritum, i n. Sin: stannum
oxydatum.
caso: Gram casus, us m. Uso: construir con
el - dativo, casu dativo adiúngere // (acontecimiento, circunstancia) casus, us m. Uso: -
desesperado, res insanábilis vel deplorata; normal, res sólita; - particular, res peculiaris;
- piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
watergatiana; en - de necesidad, in casu necessitatis // Med, - clínico, morbus clínice curandus; - patológico, pathológicus morbus //
- de conciencia, quáestio moralis // hacer de uno, álicui crédere.
caspa: furfur, ŭris m; generalmente en pl.
casquillo: orbículus, i m. Uso: - del taco de
billar, convexus córii orbículus.
cassette, v. casete.
cast: actorum actricumque index.
casta: genus, nĕris n. Sin: ordo; casta. Uso:
la - militar, genus militare; mílites (= los soldados).
castaña: castánea, ae f. Uso: - asadas, tostadas, castáneae assae, assatae, tostae; - cocidas, castáneae coctae, elixae, molles;
vendedor, ra de - asadas, castanearum tostarum ínstitor, institória; tortilla de castañas,
placenta castanearum.
castañal, castañar o castañeda: castanetum,
i n. Sin: locus castáneis cónsitus.
castañero, ra : castanearum vénditor, tostor,
ínstitor; castanearum vénditrix, tostrix, institória.
castañeta, v. castañuela.
castaño: (árbol) castánea, ae f. Sin: fagus
castánea; castánea vesca // adj bádius, a, um.
Sin: brunus; castáneae colore; fuscus;
múrreus (de los cabellos); spadix, dīcis (de
los caballos).
castañuela: crótalum, i n. Sin: sistrum;
197
castellano
crusma (-ătis n); percussionalis orbículus.
Uso: tocar las -, crotalissare; crótala pulsare;
tocador, tañedor de castañuelas, crotalorum
pulsator; tocadora de castañuelas, crotalístria; crotalorum pulsatrix.
castellano: (idioma) lingua castellana vel hispánica. Sin: sermo castellanus vel hispánicus.
casuista: casuísta, ae m.
casuística: doctrina casuística.
casulla: cásula, ae f. Sin: planeta.
catabolismo: catabolismus, i m.
cataclismo: cataclysmus, i m.
casticismo: casticismus, i m.
catacresis: catachresis, is f.
castigado: castigatus, a, um Sin: punitus.
castillo: castellum, i n. Sin: castrum. Uso: feudal, castellum feudale; arx privi iuris; - pequeño, parvum castellum vel castrum; oppídulum // un - en el aire, ficta cogitatione
imago.
castizo: (del estilo o lenguaje) purus, a, um.
Sin: emendatus; limatus Uso: lenguaje -,
sermo purus; pura orátio; - en el habla, oratione limatus.
castor: castor, ǒris m. Sin: fiber (-bri m).
Uso: de -, fibrinus vel fíbrius.
catacumbas: catacumbae, arum fpl. Sin:
cryptae; hypogea (-orum npl); sacrae cryptae;
cunículi sepulcrales; subterránea ambulacra.
Uso: - de San Calixto, catacumbae callistianae.
catacústica: catacústica, ae f; catacústice, es
f. Sin: catacústica disciplina; doctrina de
echūs légibus.
catacústico: catacústicus. Sin: ad catacústicam (vel ad catacústicen) áttinens.
catafalco: moles fúnebris. Sin: fúnebre
pegma (-ătis n); túmulus honorárius.
castradera: castratórium (ferramentum).
castrismo: Castri fáctio (-onis f).
castrista: Castri sectator m; Castri sectatrix f.
casual: fortuītus, a, um.
casualidad: casus, us m. Sin: casus vel eventus (-us m) fortuītus.
casualismo: philosóphia sive philosophīa
fortuíti.
catalán: adj catalanus, catalónicus, cataláunicus, a, um. Sin: cataloniensis vel catalauniensis, e // (habitante) Catalanus vel
Catalaunus, i m. Sin: Cataloniensis vel Catalauniensis, is mf // (idioma) lingua catalana;
sermo cataláunicus.
cataléctico: catalécticus, a, um.
catalejo: telescópium geminatum; v. anteojo
(- de larga vista).
catalepsia: catalepsis, is f.
casucha: cásula, ae f.
casuismo: casuísmus, i m.
cataléptico: ( relativo a la catalepsia) catalépticus, a, um. Sin: ad catalepsin spectans //
(atacado de catalepsia) catalépticus; cata-
198
catastro
lepsi laborans ; qui catalepsi laborat.
cataplejía, v. cataplexía.
catálisis: catálysis, is f. Uso: provocar la -,
catálysin effícere.
cataplexía: catapléssia sive -plessīa; catapléxia sive -plexīa, ae f.
catalítico: catalýticus, a, um.
catarata: (cascada) cataracta, ae f; cataractes, ae m // (opacidad del cristalino o de su
membrana) cataracta, ae f. Sin: óculi cataracta; suffúsio; oculorum suffúsio;
hypóchyma, ătos n; hypóchysis, is f.
catalizador: catalyzatórium, ii n. Sin: catalyzator; catálytrum, i n; catálysis effector; elementum catálysin effíciens.
catalogable: in catálogum referendus, redigendus, ascribendus.
cátaro: cátharus, i m.
catarral: catarrhalis, e. Sin: pituitosus.
catalogación: catálogi vel catalogorum conféctio.
catalogador: catálogi auctor vel confector.
catalogar: (componer el catálogo de algo)
alicúius rei índicem confícere // (apuntar
algo en un catálogo) áliquid in elenchum referre. Sin: áliquid in catálogum redígere,
ascríbere, referre // (clasificar) digérere. Sin:
in classes distribúere. Uso: - los libros de una
biblioteca, bibliothecam digérere.
catálogo: catálogus, i m. Sin: elenchus; index
(-dĭcis mf); libellus index; repertórium. Uso:
- comercial, praedicatórius elenchus; - general, index omnium rerum; - ilustrado, catálogus imagínibus exornatus, - de discos,
discorum index.
cataloguista: catalogorum confector m; elenchorum confectrix f.
Cataluña: Cataláunia vel Catalónia, ae f.
catarro: catarrhus, i m. Sin: destillátio,
distillátio; pituīta. Uso: - crónico, diuturnus
(vel diútinus, vel insanábilis) catarrhus;
- nasal, nárium destillátio; que padece -,
catharro vel distillatione laborans; que
padece habitualmente -, v. catarroso; contraer, pescar un -, destillatione córripi vel
áffici.
catarroso: catarrhosus. Sin: pituitosus; crebris destillationibus vexatus vel affectus.
catarsis: catharsis, is f. Sin: purificátio; purgátio.
catártico: adj cathárticus, a, um; Med purgativus; purgatórius; purgandi vim habens;
alvum purgans // (remedio) cathárticum, i n.
Sin: medicamen (-mĭnis n) purgativum.
catascopio: catascópium, ii n.
catastral: ad censórias tábulas públicas pértinens.
catamarán: (embarcación de dos cascos
unidos) navígium bialveatum. Sin: navis
bialveata.
cataplasma: cataplasma, ătis n; cataplasmus,
i m. Sin: fomentátio; malagma (-ae f vel -ătis n).
catastro: tabulárium censuale. Sin: census, us
m; públicae censūs tábulae. Uso: hacer el -,
censum habere vel ágere; públicas censūs tábulas confícere vel descríbere; hacer un
nuevo -, novas censūs tábulas descríbere;
199
catástrofe
censórias tábulas públicas renovare.
catástrofe: (acontecimiento imprevisto y funesto) calámitas, atis f. Sin: catástropha, ae f;
catástrophe, es (ac -en); exítium; ruīna; evérsio; clades. Uso: - ecológica, calámitas oecológica // (desenlace del poema dramático)
catástropha vel catástrophe, es f. Sin: éxitus,
us m; eventus, us m; fábulae epílogus.
urbis templum. Uso: - de Notre-Dame, cathedralis beatae Mariae; plaza de la -, área cathedralis.
catedrático: (profesor) doctor, oris m. Sin:
professor. Uso: - universitario, professor universitárius; studiorum universitatis doctor; en la Universidad de Praga, doctor in Pragensi studiorum Universitate // (tributo que
se pagaba al prelado) cathedráticum, i n.
catastrófico: calamitosus, a, um.
catecismo: catechismus, i m. Sin: christianae
doctrinae elementa vel praecepta; christianae
doctrinae summa. Uso: - universal, catechismus mundanus vel universalis; - de la Iglesia
Católica, Catechismus Ecclésiae Cathólicae;
compilar un -, catechismum compónere vel
scríbere; christianae doctrinae summam in
brevi conspectu pónere; enseñar, dar clase de
-, catechismum docere; christianae doctrinae
elementa álicui trádere.
catecumenado: catechumenatus, us m.
catecúmeno, na: catechúmenus, i m; catechúmena, ae f. Sin: christianae religionis candidatus m, candidata f.
categoría: Filos categória sive -gorīa, ae f //
(cada uno de los grados de una carrera o
profesión) gradus, us m // (condición social
de una persona con respecto a otras) ordo,
dinis m. Sin: genus, nĕris n; classis, is f //
(clase, serie en la clasificación científica)
genus, nĕris n. Sin: classis; spécies; séries.
categóricamente: modo certo vel indubio.
Sin: indubitate; absolute; simplíciter; simplicíssime. Uso: expresado -, simplíciter elatus.
categórico: categóricus, a, um. Uso: imperativo -, imperativum categóricum; conscientiae praescriptum // (claro, preciso) certus;
indúbius; absolutus; definitivus.
catenaria: catenária, ae f.
cátedra: (asiento elevado) cáthedra, ae f //
(empleo y ejercicio del catedrático; materia
que enseña un catedrático) cáthedra, ae f.
Sin: munus docendi; magistérium. Uso: universitaria, cáthedra universitária; munus
públice docendi in universitate; - de teología,
cáthedra theológiae // (dignidad pontificia o
episcopal) pontificalis dígnitas; pontificale
sólium. Uso: elevar a alguien a la - episcopal, ad pontificale sólium áliquem evéhere;
áliquem pontificali dignitate decorare, ornare, honestare.
catedral: cathedralis, is f. Sin: ecclésia vel
aedes cathedralis; templum cathedrale; templum princeps, maius, máximum; princeps
catequesis: catechesis, is f. Sin: christianae
doctrinae institútio vel tradítio.
catequismo, v. catequesis.
catequista: catechista, ae m. Sin: catecheta,
ae m; catechesis (vel christianae doctrinae)
institutor m, institutrix f; qui vel quae christianam doctrinam tradit álicui; magister vel magistra doctrinae christianae tradendae.
catequístico: catechísticus, a, um. Sin: catechéticus; ad catechismum vel ad catechesim
áttinens. Uso: enseñanza -, catechética institútio.
200
causalidad
catoniano: adj catonianus, a, um. Sin: catoninus; catónius.
catequización: catechizatio, onis f.
catequizar: catechizare áliquem. Sin: Christianam doctrinam álicui trádere; in elementis
christianae religionis erudire áliquem // fig,
curare vel conari persuadere álicui de áliqua
re.
catéter: cátheter, ēris (ac cathetērem vel cathetēra) m.
cateterismo: catheterismus, i m. Sin: catheterizátio; cathetēris introdúctio vel immíssio.
catonismo: Catonis morum ostentátio. Sin:
catonianae severitatis vel gravitatis imitátio.
catonizar: Catonem imitari. Sin: Catonem
ágere; Catonis severitatem affectare.
catóptrica: catóptrica, ae f; catóptrice, es f.
Sin: catóptrica rátio vel doctrina; disciplina
de lucis repercussu, repercussione, repulsu.
catóptrico: catóptricus, a, um.
cateto: cáthetus, i f. Sin: línea perpendicularis.
catre: léctulus, i m. Uso: - de tijera, - de
viento, léctulus versátilis vel plicátilis.
catetómetro: cathetómetrum, i n.
Caucasia: régio Caucásia.
catexis: cathexis, ĕos f.
catimarón: línter géminis álveis suffulta.
Sin: dúplices scaphae contabulatae, copulatae, coniunctae.
caucho: gumma, ae f; gummis vel cummis
(-is; ac -im, abl -i vel -e, gen pl -ium) elástica.
Sin: resina elástica.
caución: cautio, onis f. Uso: dar -, cautionem
interpónere, offerre, interpónere, exhibere,
praestare.
catión: cation, onis vel cation, ontis m.
catódico: cathódicus, a, um. Uso: rayos -,
rádii cathódici.
cauda: syrma, ătis n.
cátodo: cáthodos vel cáthodus, i f.
caudatrémula: motacilla, ae f.
catolicidad: catholícitas, atis f.
caudillo: dux, ducis m. Uso: el - de Libia Gadafi, dux Lýbiae Gaddafi.
catolicismo: catholicismus, i m.
católico: adj cathólicus, a, um. Uso: mundo -,
cathólicus orbis; ecclésia cathólica; cathólici
(-orum mpl); doctrina, fe, religión, verdad -,
doctrina, fides, relígio, véritas cathólica //
sust cathólicus, i m. Sin: fidelis cathólicus.
Uso: - practicante, cathólicae religionis cultor exímius vel egrégius; ser -, fidem cathólicam profiteri.
causa: causa, ae f. Uso: - eficiente, causa effíciens; causas - de beatificación y de canonización,
causae
beatificationis
et
canonizationis; con conocimiento de -, de re
edoctus; por - políticas, ex causis políticis.
causal: causalis, e. Uso: conjunciones -, coniunctiones causales.
causalidad: causálitas, atis f. Sin: causae
201
causticidad
áctio, rátio, vis; rátio effíciens. Uso: principio
de -, causarum ordo (-dĭnis m) vel nexus (-us
m).
n; caviárium, ii n.
cavidad del ojo: cávea óculi. Sin: orbis (-is
m).
causticidad: vis corrosiva f.
cáustico: adj cáusticus, a, um. Sin: urens,
adurens; fig mordax; dicax // sust cáusticum,
i n. Sin: medicamentum cáusticum.
cauterio: (agente químico o mecánico que
quema las carnes) cautérium, ii n. Sin: cauter, ēris m // (llaga hecha artificialmente para
mantener una supuración) vulnus (-nĕris n)
cautere factum.
cauterización: cauterizátio, onis f. Sin: adústio; actus cauteriandi; adústio cautēre facta.
cauterizador o cauterizante: cautérians vel
cauterizans, antis.
cauterizar: cauterizare. Sin: cauteriare; áliquid cautério úrere, inúrere, adúrere.
cavador, v. excavador.
cavar: pastinare. Uso: - la tierra, terram pastinare.
cavatina: sincínium, ii n.
caveau: subterránea cella argentária.
caverna: caverna, ae f. Sin: specus (-us m);
spelunca.
cayado: (palo de los pastores) pedum, i n //
(báculo pastoral del obispo) báculum, i n // que sirve para el hockey, hastile, is n.
caza: venátio, onis f // fig consectátio, onis f
// - del tesoro, thesauri perquirendi ludus.
cazabombardero: aëronavis insectória et
ballistária.
cazador: adj venatórius, a, um // sust venator, oris m. Uso: - furtivo, venator fraudulentus // (soldado que hace el servicio de tropas
ligeras) veles, lĭtis m. Sin: miles léviter armatus.
cazadora: venatrix, icis f // (especie de chaqueta) vestis venatória. Uso: - de piel, rheno,
onis m; thorax pellitus vel pellíceus.
cazasubmarinos: (navícula) submergibílium
insectatrix. Sin: (navícula) subaquanearum
líntrium venatrix.
cazatorpedero: navis venatória vel deletrix.
Sin: torpedinariarum návium venatrix; rates
(-is f) torpedináriis návibus depellendis vel
insectandis; lembus torpedinárias naves depellens vel insectans; rates torpedinariarum
návium insectatrix.
cazo: úrceus, i m. Sin: cáccabus.
cavernícola: adj cavernam vel cavernas íncolens // sust cavernícola, ae m. Sin: cavernae
vel cavernarum íncola.
cavia: cávia, ae f. Sin: cobáia; bestíola experimentalis.
cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is
cebada: hórdeum, i n. Uso: dar - (echar
pienso al ganado) cibária béstiis praebere.
cebadura: saginátio, onis f. Sin: fartura.
cebar: (dar comida a los animales para aumentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-
202
celador
escare // (poner en movimiento una máquina)
accéndere.
cédride: líppia citriodora.
cedrino: cédrinus, a, um.
cebo: (alimento que se da a los animales
para engordarlos) cibus, i m // (porción de
materia explosiva) igniárium, ii n. Sin:
fomes (-mĭtis m) dirumpens; fomentum displosionis. Uso: - fulminante, v. cápsula //
(carnada) esca, ae f. Sin: cibus. Uso: atraer
con -, cibo allícere; cazar o pescar con -, inescare // (fig, fomento de una pasión) fomes,
mĭtis m. Sin: esca. Uso: - del mal, esca malorum.
cebolla: caepa vel cepa, ae f; caepe vel cepe,
is n. Uso: picar las -, cepas térere; vendedor
de cebollas, v. cebollero // (bulbo) bulbus vel
bolbus, i m.
cebollar: caepina vel cepina, ae f. Sin: caepetum vel cepetum, i n.
cédula: (documento personal) téssera, ae f.
Uso: - judicial, téssera iudicialis vel poenalis;
- de identidad, charta identitatis; téssera agnitionalis; sýngraphi vel identitatis diploma;
charta vel téssera probatória; téssera fidem
alicúius fáciens; tésserā identitatis testis //
(pedazo de papel escrito o para escribir en
él alguna cosa) scheda, ae f. Sin: scida; schédula, scídula. Uso: - de inscripción, schédula
inscriptionis.
cefalalgia: cephalálgia sive cephalalgīa, ae f.
Sin: cephálgia; cephalárgia; dolor cápitis.
Uso: padecer -, cephalálgia vel cápite laborare; que padece -, cephalálgicus; cephalárgicus.
cebollero: caepárius vel cepárius, ii m.
cefalálgico: cephalálgicus, a, um. Sin: ad cephalálgiam spectans.
cebollita: (planta) cáepula vel cépula, ae f //
(bulbo) búlbulus, i m.
cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin:
dolor cápitis inveteratus.
cebra: zebra, ae f. Uso: de -, zebrinus, a, um;
paso de -, v. paso.
cefálico: cephálicus.
cefalología: cephalológia sive cephalologīa,
ae f.
cebrado: virgatus, a, um.
cebú: bos vel taurus índicus.
ceca: (casa donde se labra la moneda) moneta, ae f. Sin: officina monetária vel argentária. Uso: director de la -, officinae monetali
praepósitus.
cefaloplexia: cephalopléssia sive cephaloplessīa; cephalopléxia sive cephaloplexīa, cephaloplégia sive cephaloplegīa, ae f. Sin:
colli musculorum parálysis (-is f; ac -in, abl
-i).
Ceilán : Ceilónia vel Ceylónia, ae f; Ceilānum, i n; Ceylōnum, i n; v. Sri Lanka.
cedazo, v. criba.
cedilla: (signo ortográfico) zetilla vel zétula,
ae f. Sin: parva zeta // (la virgulilla de ese
signo) cáudula, ae f. Sin: caudilla; vírgula;
cáudula vel vírgula subscripta.
ceilanés: ceilanianus, a, um.
celador, ra: (scholaris vel scholae) custos,
odis mf. Sin: mónitor; curator; qui vel quae
203
celaduría
monet, curat, vígilat.
celaduría: (cargo o empleo) custodis munus
(-nĕris n) vel offícium // (oficina) custodis
sedes (-is f).
celosía: persiana, ae f. Sin: (fenestrae) transenna; clatri (-orum mpl). Uso: mirar como
a través de una -, quasi per transennam aspícere.
celotomía, v. quelotomía.
celda: (de convento) céllula, ae f. Sin: sacra
céllula // (de cárcel) arca, ae f // (de un panal
de abejas) céllula, ae f.
celtismo: vox céltica vel gállica.
celebrante: - en la Misa, célebrans, antis m.
célula: céllula, ae f. Uso: - fotoeléctrica,
céllula photoëléctrica; - germinal, céllula
germinalis; - nerviosa, céllula nervalis; - sexual, céllula sexualis; - somática, céllula somática // fig partícula, ae f. Uso: - social,
partícula civitatis; - fundamental del Estado,
primária partícula civitatis.
celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam celebrare; - un congreso, conventum celebrare,
concelebrare, fácere.
celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche
-, autocinetum captivis vehendis // (aparato
de telefonía celular) telephónulum gestábile.
celestina, v. alcahueta.
celulitis: cellulitis, ĭdis f; cellulites, is f.
celíaca o celiaca: (enfermedad) coelíaca, ae
f. Sin: coelálgia sive coelalgīa; coelíacus
morbus; dolor abdóminis.
celuloide: cellulóida, ae f; cellulóides, is f.
celdilla: céllula, ae f.
celebración: celebrátio, onis f. Uso: - eucarística, celebrátio eucharística.
celíaco o celiaco: adj coelíacus, a, um. Sin:
coelíaco morbo laborans; ad coelíacam pértinens // sust coelíacus, i m. Sin: qui coelíaco
morbo laborat.
celibato: caelibatus, us m.
célibe: caelebs, lĭbis. Sin: ágamus, i m. Uso:
vida -, vita caelebs.
celo: ardor, oris m. Sin: stúdium; zelus. Uso:
el - de la caridad, zelus caritatis.
celofán: matéria cellophánica. Sin: (flexíbile) fólium perspícuum. Uso: envuelto en -,
(flexíbili) fólio perspícuo contectus.
celulosa: cellulosa, ae f. Sin: cellulosa tela
vel membrana.
celuloso: cellulosus, a, um.
cementación: caementátio, onis f. Sin: lithocollae íllitus (-us m), usus (-us m), usurpátio
(-onis f).
cementar: caementare. Sin: malthare; lithocollā vel caemento firmare, coagmentare,
constrúere, strúere // fig coagmentare; firmare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
- las amistades, amicítias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
cementerio: coemetérium, ii n. Sin: necrópolis; sepulcretum; requietórium; defunctorum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
celoma: coeloma, ătos n.
204
centenario
cementista: ópifex lithocollaris.
cemento: lithocolla, ae f. Uso: - u hormigón
armado, calcestrum; lithocolla ferro vel chálibe conexa, durata, firmata; arenatum ferro
duratum vel roboratum; coagmentum ferratum vel duratum; construir en -armado, ferro
duratā lithocollā exstrúere.
cena: cena, ae f. Sin: cibus vespertinus; cena
vespertina; épulae vespertinae. Uso: - frugal,
ligera, cénula; - suculenta, cena exquisitíssimis épulis appósita; - de despedida, cena valedictória; tomar la -, vespertinum cibum
súmere.
cenital: zenithalis vel senitalis, e. Sin: ad
zenith spectans; ad caeli fastígium (vel
ápicem) pértinens.
ceniza: cinis, nĕris m. Uso: día o miércoles
de -, féria quarta cínerum; sacrorum cínerum
dies (-ēi m); quitar la - (del cenicero), cíneres
excútere; reducido a cenizas, decineratus, a,
um.
cenobial: coenobialis, e. Sin: ad coenóbium
áttinens.
cenobio: coenóbium, ii n.
cenobita: coenobita, ae m.
cenáculo: cenáculum, i n. Sin: triclínium //
(tertulia, peña) sodalícium, ii n. Sin: círculus;
cenáculum.
cenobítico: ad coenobitam spectans.
cenotafio: cenotáphium, ii n. Sin: túmulus
honorárius; túmulus vácuus.
cenador: tríchila, ae f.
cenar: cenare. Sin: cenam súmere. Uso: invitar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en
casa de uno, apud áliquem cenare; después
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus.
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral.
cenefa: ínstita, ae f.
cenozoico: caenozóicus, a, um. Sin: tertianus.
censo: census, us m. Uso: registro general
del -, rationárium; hacer el -, censum habere,
ágere, édere; censum censere; incluir en el -,
in censum referre vel deferre; - de contribuyentes, census aestimátio vel taxátio // relativo al -, censualis, e.
cenestesia: coenáesthesis, is f.
censura: censura, ae f. Uso: - eclesiástica,
censura ecclesiástica; - previa, censura práevia.
cenestésico: ad coenáesthesin áttinens.
cenicero: cinerárium, ii n. Sin: vásculum vel
excípulum cinerárium; cíneris receptáculum;
catillus cinerárius. Uso: - lleno de colillas, cinerárium ciccis repletum onustumque.
cenicienta: ancíllula despecta.
cenit o cénit: zenith vel senit indecl. Sin:
caeli fastígium vel apex (ápicis m).
centavo: centésimus, i m.
centelleo: scintillátio, onis f.
centenario, ria: (concerniente o relativo a la
centena) centenárius, a, um; saecularis, e //
(que tiene cien años de edad) centum annos
natus vel nata; centum annorum senex (homo
vel múlier) . Uso: es más que -, centésimum
205
centeno
annum excessit // (tiempo de cien años) centennale, is. Sin: spátium centenárium // (fiestas centenarias) saeculária, ium npl. Sin:
sollemnia saeculária; saeculares celebrationes; saeculares fériae. Uso: celebrar el - de
algo, alicúius rei saeculária celebrare; festejar el - de uno, centésimum diem natalem alicúius ágere; en el - de la muerte de uno,
centésimo anno post mortem alicúius; en el -,
recurriendo el - de …, centésimo exeúnte (vel
exacto, vel revoluto) sáeculo ab …; exeūnte
(vel exacto, vel revoluto) sáeculo a …
centimano o centímano: centímanus, a , um.
Sin: centum mánibus (práeditus); centum
manus habens.
parte central de la casa, interior pars áedium;
parte - del día, médium diēi; médius dies;
parte - de la noche, média nox // (principal)
primárius, a , um. Sin: principalis; praecípuus; potíssimus; summus. Uso: consejo -,
primárium alicúius societatis consílium;
punto -, res praecípua; pars primária; los puntos - de los argumentos, summae rerum; es la
cuestión -, summa quáestio est; id máxime
quáeritur // ( establecimiento -, casa -, oficina
-) primária sedes. Sin: centralis, is f (sedes);
officina principalis. Uso: - atómica, nuclear,
officina atómica; electrificina nuclearis; ergastérium atómicum; atómicae machinationis
sedes; ergastérium energiae atómicae gignendae; - eléctrica, electrificina; eléctrica officina; officina vel ergastérium eléctridi
gignendae; primária sedes eléctrica; sedes
primária eléctridi generandae; primária eléctrici machinamenti (vel eléctricae machinationis) sedes; - eléctrica eólica, electrificina
pneumática; - eléctrica nuclear, electrificina
nuclearis vel atómica; - hidroeléctrica, ergastérium hydroeléctricum; - telefónica, primária telephōni (vel telephōnii) sedes; telephonii
diribitórium; translocutória officina; - telegráfica, primária telégraphi (vel telegráphii)
sedes; - térmica, officina thermática; caloris
officina; - termonuclear, primária sedes electroatómici machinamenti; sedes electroatómico róbori generando; - de correos, primária
públici cursūs sedes; primárium públici cursūs diribitórium.
centímetro: centímetrum, i n. Uso: - cuadrado, cúbico, centímetrum quadratum, cúbicum.
centralismo: centralismus, i m. Sin: conglobationis rátio. Uso: - romano, centralismus
romanus.
céntimo: terúncius, ii m.
centralista: centralísticus, i m. Sin: conglobationis fautor.
centeno: sécale, is n.
centésima: centésima, ae f.
centesimal: centesimalis, e. Uso: método -,
rátio centesimalis.
centígrado: centígradus, a, um. Sin: in gradus centum diductus; in gradus centum distributus.
centigramo: centigramma, ătis n. Sin: centésima grámmatis pars.
centilitro: centílitrum sive centilītrum, i n;
centílitra, ae f.
central: (adj, que se halla en el centro) centralis, e. Sin: centratus; in centro pósitus; interior; médius. Uso: acontecimiento -,
eventus (-us m) centralis; Europa -, média
Europa; núcleo central, núcleus centralis;
centralita: primária cella telephónica. Sin:
telephónii vel telephoni mutábulum. Uso: telefonista de una -, primáriae cellae telephónicae addictus m vel addicta f.
206
centroderecha
centralización: conglobátio, onis f (en sentido material); ordinátio vel conformátio in
unum (en sentido metafórico).
centralizador: ómnia sibi tríbuens vel attríbuens. Sin: ómnia ad se cónferens vel déferens; congregator; in unum conformator.
centralizar: (tomar para sí toda la autoridad) ómnia ad se conferre. Sin: ómnia
sibi tribúere // (reunir varios objetos en un
centro único o hacerlos depender de un
poder central) in unum cógere, contráhere,
conglobare. Sin: ad unum ordinare, conformare, conferre.
centrar: collineare.
céntrico: céntricus, a, um.
centrifugadora: máchina centrífuga.
centrifugar: centrifugare.
centrífugo: centrífugus, a, um. Sin: centrum
vel médium fúgiens; médiam partem fúgiens.
Uso: fuerza -, vis centrífuga; vis centrum (vel
médium) fúgiens.
centrípeto: centrípetus, a, um. Sin: médium
áppetens; centrum (vel médium) petens; in
médium petens. Uso: fuerza -, vis centrípeta;
vis a centro (vel a médio) avertens.
centrismo: centrismus, i m. Sin: mediarum
pártium stúdium.
centrista: centrista, ae m. Sin: e factione
média; moderatarum pártium sectator vel
fautor.
in urbe; el - de Sicilia, umbilicus Sicíliae; en
el - de la escena, in meditúllio scaenae; en el
- del palacio, in médio áedium; colocar en el
-, áliquid in médio dispónere // (parte habitada) locus habitatus // (punto de reunión;
lugar donde es más intensa la actividad)
sedes, is f. Sin: domicílium; domus; centrum.
Uso: - asistencial, domus hospitalis; - cinematográfico, rei cinematográphicae sedes;
artis cinematográphicae sedes; - comercial,
empórium; - deportivo, ludicrarum exercitationum sedes; - didáctico, sedes institutória;
- electoral, suffragiorum ferendorum primária sedes; - electrónico, electrónica sedes; experimental, sedes experimentis faciendis;
- industrial, centrum indústriae; - local del
apostolado de la oración, centrum locale
apostolatūs orationis; - meteorológico, sedes
rei meteorológicae; - político, sedes rerum
politicarum; - recreativo, sedes rei oblectatóriae; - sociológico, centrum sociológicum; turístico, sedes peregrinatorum; centrum turísticum // - de atención y acogida para enfermos de SIDA, sedes curationis et
hospitalitatis pro laborantibus morbo AIDS; de ayuda a la vida, sedes vitae iuvandae;
institutum vitam tuens; - de cómputos, sedes
computatória; - de compras, centrum emptórium; - de entrenamiento, tirónibus exercendis sedes; - de estudios, studiorum praecípua
sedes; - del imperio, impérii sedes vel domicílium; - de investigación, sedes naturae
rebus vestigandis vel investigandis; - de producción, sedes ópibus gignendis // fig res
praecípua vel primária. Sin: alicúius rei caput
ac véluti centrum; nodus. Uso: - nervioso;
nervorum quasi nodus; - de la discusión, disputationis quasi caput // Dep, - delantero, incursor.
Centro América, v. América.
centro: Geom centrum, i n // (parte céntrica)
médium, ii n. Sin: meditúllium; umbilicus;
pars média. Uso: el - de la ciudad, centrum
urbis; média urbs; en el - de la ciudad, média
centrocampistas Dep: ácies média.
centroderecha Dep: pars média-déxtera;
207
centroizquierda
partes médiae-déxterae. Uso: de -, parti médiae-déxterae addictus // (partido de -) fáctio
média-déxtera
centroizquierda Dep: partes médiae sinistrae fpl // (partido de -) fáctio média - sinistra.
cepo: pédica, ae f.
cequí: seccinus, i m. Sin: áureus; nummus
áureus. Uso: - de Venecia, áureus vénetus; áureus vénetus nummus.
cera: cera, ae f. Uso: persona que labra o
vende la -, v. cerero.
centuplicar: centuplicare.
ceñidor: (faja) fáscia, ae f. Sin: zona, ae f //
(cinto) v. esta voz.
ceño: supercílium, ii n // (fig, demostración
de enfado que se hace con el rostro) truces
óculi mpl. Sin: torva vel hórrida fácies.
cerámica: (arte de fabricar vasijas y otros
objetos de barro) figulina vel figlina, ae. Sin:
figulina ars // (conjunto de objetos así fabricados) fictília, ium npl. Sin: vasa fictília;
vasa ex argilla // (vasija de -) figlinum, i n.
Sin: opus figulinum; vas fíctile.
cerámico: (artista dedicado a la cerámica)
v. ceramista // (relativo a la cerámica) ad figulinam pértinens.
ceolita: zeólithus sive zeólithos, i m.
cepa: (parte del tronco de árbol o del tallo
de la planta que está dentro de tierra y unida
a las raíces) caudex, dĭcis m // (tronco de la
vid) vitis truncus vel stipes (-pĭtis m) // (toda
la vid) vitis, is f.
ceramista: fígulus, i m; v. alfarero.
cerato: ceratum, i n.
cerca: (cercado) saeptum, i n.
cepillar, v. acepillar.
cercopiteco: cercopithecus, i m.
cepillo: penículus, i m. Sin: penicillus; penicillum. Uso: - de cabeza o para los cabellos,
penículus comatórius; penículus capillis
mundandis vel expoliendis; - para los dientes, penicillum dentárium; penículus vel penicillus dentárius; déntium penículus;
penículus déntibus detergendis, mundandis,
confricandis; - para limpiar pelaje, strígilis,
is f; - para la ropa, penículus vestiárius; para las uñas, penicillus únguium vel únguibus detergendis; - para los zapatos, penículus
calceárius // (caja de madera u otra materia
en que se introducen las limosnas) árcula, ae
f. Sin: cápsula, ae f // (instrumento de carpintería) rúncina, ae f // - eléctrico aspirador,
scópulae púlveris hauritóriae vel haustóriae;
- para dar masajes, scópulae eléctricā vi perfricantes.
Cerdeña: Sardínia, ae f.
cerebelo: cerebellum, i n.
cerebral: cerebralis, e. Uso: operación -, cérebri operátio.
cerebralismo: nímius intellectualitatis cultus
(-us m).
cerebralista: nímiae intellectualitatis cultor.
cerebriforme: cerebriformis, e.
cerebro: cérebrum, i n. Uso: - electrónico,
cérebrum electrónicum.
208
cerraja
cerebroespinal: cerebrospinalis, e.
cerero: cerárius, ii m.
ceremonia: (forma exterior y regular de un
culto) caeremónia vel caerimónia, ae f. Sin:
sollémnia, ium npl; ritus (-us m); offícium.
Uso: - nupcial, nuptiarum sollémnia; maestro
de ceremonias, caeremoniárius, ii m; praefectus caerimoniarum; rítuum magister; magister a caerimóniis // (acto para dar reverencia
y honor en el ámbito profano) offícium, ii n.
Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso:
- oficial, sollemne públicum; maestro de ceremonias, officiorum magister // (cumplido,
ademán afectado de cortesía) affectata officiósitas. Sin: affectatum offícium. Uso: hacer
ceremonias, officiósius fácere vel ágere cum
áliquo; sin ceremonias, líbere et familiáriter;
nullo apparatu; ¡no hagas ceremonias!, mitte
ambages!
cereza: unas - traen o llevan consigo otras,
rem unam áltera séquitur.
cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma
de librillo) glomus (glómeris n) filorum ceratorum. Sin: cera flammífera; céreus ignescens // (fósforo): ceréolus, i m. Sin:
sulphuratum; flammíferum; ceréolus sulphuratus. Uso: caja de fósforos, flammiferorum
vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella
// (cera de los oídos) áurium sordes (-ium
fpl).
cerillero: (vendedor de cerillas o fósforos) v.
fosforero // (estuche o caja para guardar fósforos) v. cerilla, fósforo.
cerio: cérium, ii n.
ceremonial: (conjunto de formalidades para
las funciones religiosas) caeremóniae, arum
fpl. Uso: según el -, ex caerimoniarum órdine, ratione, normis // (conjunto de formalidades para los actos civiles públicos o
solemnes) sollémnia , ium npl. Sin: ritus,
uum mpl. Uso: - de corte, áulicae urbanitatis
leges; áulica elegántia et disciplina; áulici
ritus // (libro donde están escritas las ceremonias que se deben observar) caeremoniarum liber vel rátio.
cernícalo: tinnúnculus, i m. Sin: tinnúnculus
falco (-onis m).
cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo
-, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum;
sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -,
quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil.
Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est
in tali hómine; níhili vel nullīus prétii est;
nullo número est; pro níhilo est.
ceroferario: ceroferárius, ii m. Sin: ceríforus.
ceremonialmente: officiose.
ceremoniático: officiorum nímius. Sin:
nímius offíciis; in praestandis offíciis nímius;
ad satietatem officiosus; urbanitatem plus
nímio affectans.
ceroplástica: ceroplástica,ae f. Sin: ceroplástica ars.
ceroto: cerotum, i n.
ceremonioso: (que observa con puntualidad
las ceremonias) officiosus, a, um. Sin: obséquii vel observántiae plenus; officiorum plenus // (que gusta de ceremonias y
cumplimientos exagerados) v. ceremoniático.
cerradura: sera, ae f. Sin: claustrum, i n;
claustra, orum npl. Uso: romper la -, seram
vel claustra revéllere, effríngere, refríngere.
cerraja: (cerradura) v. esta voz // (planta me-
209
cerrajero
dicinal) cicérbita, ae f. Sin: sonchus oleráceus.
certificación: testificátio, onis f. Sin: testimónium.
cerrajero: claustrárius, ii m. Sin: claustrárius
faber vel ártifex; clavárius; clavicárius;
clávium faber.
certificada: epístula commendata, commissa, consignata, cauta. Sin: lítterae commendatae; epístula sub cautione missa vel
mittenda; epístula pública cautione depósita.
cerrar: cláudere. Uso: ¡cierren los libros!,
cláudite libros!
cerro: (altura) túmulus, i m // (colina) v. esta
voz.
cerrojo: péssulus, i m. Sin: repágula, orum
npl (también en sing); claustra, orum npl
(también en sing). Uso: echar el - a la puerta,
óstio óbdere péssulum; aedes repágulis occlúdere; quitar, retirar el -, repágula laxare;
péssulum removere.
certamen: certamen, mĭnis n. Sin: certátio;
agon, onis (ac sing agona, pl agonas) m; conflictus, us m. Uso: - eliminatorio, certamen
exclusórium vel eliminatórium; - estivales,
invernales, aestiva, hiberna certámina; - internacional de danza escénica, certamen
ballationis scáenicae; - musical, concertátio
música; - olímpicos, Olýmpia, orum npl;
certámina Olýmpica, Olympíaca, Olýmpia;
Olýmpici conflictus; - de canciones, certamen cantionum; - de oraciones, sacra precum
concertátio vel conténtio; - de piano, certamen clavicymbalistarum; certamen clavicymbálicum; - de violín, certamen
violinistarum.
certeza: certitudo, dǐnis f. Uso: - histórica,
históriae fides; - moral, opínio ex communi
agendi ratione certa; - plena, omnino explorata véritas; sé con -, mihi certum (vel compertum, vel exploratum, vel persuasum) est;
certo scio; áliquid pro certo hábeo; tengo la
plena -, mihi exploratíssimum (vel persuasíssimum) est.
certificado: testimónium scriptum. Sin: documentum; diploma, attestatum. Uso: - de
buena conducta, probitatis documentum vel
testimónium; públicum probitatis documentum; lítterae testimoniales probitatis; - de
buen servicio, recti servítii testimónium; boni
offícii documentum; entregar un - , álicui documentum (vel testimónium) alicúius rei dare
vel impertire.
certificar: testificari. Sin: testari; attestari;
pro certo affirmare.
cerumen: cerumen, mĭnis n. Sin: (áurium)
sordes, ium fpl.
cerusa: cerussa, ae f.
cervecería: (fábrica de cerveza) officina cervisiária vel cerevisiária. Sin: cervísiae vel
cervésiae officina; aedifícium cervésiae coquendae; ergastérium cervísiae coquendae;
brassatórium, braseatórium, braxatórium, ii
n // (tienda donde se vende y se toma cerveza)
cervisiária, ae f. Sin: taberna cervisiária, cervisária, cervesiária; cervísiae taberna; potória
cervísiae taberna; tentórium cervisiárium;
zythopólium, ii n.
cervecero: (quien fabrica cerveza) cervisiárius, ii m. Sin: cervesárius; brassator; cervísiae coctor // (dueño de una cervecería)
cervisiárius, ii m. Sin: cervísiae vénditor //
(relativo o perteneciente a la cerveza) cervisiárius, cervisárius, cervesiárius; ad cervísiam spectans. Uso: industria -, téchnica
cervisiária.
210
chalet
cerveza: (de cebada) cer(e)vísia, ae f. Sin:
cervésia; cervēsa; zythum, i n; (de trigo)
cérea; célia, ae f. Uso: relativo a la -, cervisiárius, a, um; - de exportación, cervisia exportatícia; fiestas de la -, dies festi cervisiárii;
sollémnia cervisiária; apurar copas de -, cervísiae pócula siccare; tomar una - helada,
gélidam cervísiam sorbillare.
ae f.
cervical: cervicalis, e.
chacal: canis áureus. Sin: thos, thois m; sciacallus.
cetáceo: sust cetus, i m. Sin: cetáceus; bélua
marina // adj cetáceus, a, um.
cha: (soberano de Persia) Persarum imperator vel rex. Sin: Irániae gentis imperator vel
rex.
cesación: - de la actividad profesional y laboral, a professionis et laboris activitate cessátio.
Chaco (El) : Phasianus, i m.
cesante: dejar -, dimíttere.
chacó: pétasus militaris. Sin: galéricum militare. Uso: - con plumas, galéricum militare
pennatum.
cesárea: séctio vel operátio caesárea.
chacra: práedium, ii n. Sin: fundus; ager.
cesarismo: caesarismus, i m.
cháchara: inanis sermo. Sin: afannae vel affániae, arum fpl; inanis verborum affluéntia
vel profluéntia.
cesaropapismo: caesaripapismus, i m.
cesio: cáesium, ii n.
Chad: Ciádia, ae f.
césped: caespes, pĭtis m. Uso: terreno cubierto de -, virectum; cortar el -, cáespitem
resecare; regar el -, cáespitem irrigare.
cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cistella, cístula; fiscus. Uso: - de globo aerostático, cýmbula; córbula; - de pan, panárium;
- de ropa, canistrum linteorum.
chadiano: adj ciadianus // sust Ciadianus, i
m.
chal: ricínium, ii n. Sin: amículus, pallíolum;
amictórium. Uso: - de mujer, mulíebre ricínium; - de seda, séricum ricínium
chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
chalé: víllula, ae f. Uso: - suizo, víllula helvético more aedificata.
cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel
-i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpículus,
scirpículus, surpículus; (de mimbre, para flores, fruta, etc.) cálathus (-i m). Uso: - de los
desechos, sirpículus purgamentárius; - de los
papeles, scírpulus (-i m) chartarum; echar al
-, in cistam depónere.
chaleco: colóbium, ii n. Sin: thorax, acis m;
thorácium; exómium. Uso: - de una serie de
botones, thorax uno globulorum órdine; - de
dos series de botones, thorax binis globulorum
ordínibus; - de punto, thorax ácubus textus.
cestón: cóphinus, i m. Sin: scírpea vel sírpea,
chalet, v. chalé.
211
chalupa
chalupa:(embarcación pequeña) scapha, ae
f. Sin: cymba; lembus // (canoa) scáphula;
lémbulus; cýmbula; lenúnculus, lintrículus.
Uso: - salvavidas o de salvamento, scapha
salvífica vel auxiliária; lembus adiunctus;
scapha appósita vel succedánea.
gumentum, indumentum, involucrum; calceamentum additivum. Uso: - de goma, cúmmeum vel cumminosum calceamentum;
cúmmeum calceamenti involucrum, operimentum, tegumentum; cumminosa gállica.
changador: báiulus, i m. Sin: gérulus. Uso:
pagar al -, báiulo mercedem dare, réddere,
impertire.
chamarilero: scrutárius, ii m.
chamarillero, v. chamarilero.
channel (Inform) canal: canalis, is m.
chambelán: cubiculárius, ii m. Sin: camerárius; minister cubículi; cubículo praepósitus.
Uso: gran -, decúrio (-onis m) cubiculariorum; - honorario, cubiculárius ornamentárius.
chantaje: extórsio, onis f. Sin: captátio; cáptio; minae, arum fpl.
chantajear: captatione vel vi pecúniam extorquere. Sin: pecúniam minis captare.
champagne, v. champán.
champán: (vino espumoso) campánicum, i
n. Sin: vinum campánicum, campanense,
campaniense; vinum spumans campanense;
vinum ex Campánia gállica.
champaña, v. champán.
champú: (lavado de cabeza) capitilávium, ii
n. Sin: cápitis lavátio, lótio, lotura; spumífera
lótio vel lavátio; lavátio frictioque cápitis; cápitis lotura et perfricátio // (composición jabonosa que se utiliza para el lavado del pelo)
saponatum, i n.
chamuscar: ustulare.
chamusquina: (acción) nidor, ōris m;
(efecto) exustionis relíquiae.
chanchullero: fraudator, oris m. Sin: circumscriptor.
chancleta: doméstica crépida.
chanclo: supercálceus, i m. Sin: supercálcei,
orum mpl; supercalceamentum; cálcei inte-
chantajista: extortor, oris m; captatrix, icis f.
Sin: captator; captor; minator; expilator.
chanza, v. broma.
chapa: (hoja o lámina de madera, metal,
etc.) lámina, ae f. Sin: tabella; bráctea sive
bráttea. Uso: - esculpida, lámina insculpta; provisoria, tabella ad tempus; - numerada,
lámina númeris distincta, - puesta sobre la
puerta de entrada, tabella ad domūs ianuam
appósita // - de automóvil, autoraedae tabella
vel insigne; de bronce, tabella áerea vel
aénea; - de cinc, lámina zíncea; - de hierro,
lámina férrea; - de metal, insigne metállicum;
- de plomo, charta plúmbea.
chapeado: láminis obductus, obtectus, opertus. Uso: muebles -, supellex lígneis obducta
láminis.
chapear: (cubrir o adornar con chapas de
madera, de plomo, de mármol) láminas ligni
(vel plumbi, vel mármoris) obdúcere álicui
rei. Sin: láminas vel brácteas indúcere álicui
rei; indúcere áliquid láminis; obtégere áliquid
láminis. Uso: - los muebles, lígneas láminas
212
Checoeslovaquia
supelléctili obdúcere.
chapita: lamella, ae f.
chapucear: neglegenter áliquid fácere. Sin:
incóndite (vel incomplete, vel inordinate, vel
incompósite) áliquid fácere.
chapucero: sust homo imperitus, ineptus,
ignarus, mínime útilis. Sin: homo múneris
sui imperitus; inficetus vel incompósitus exsecutor // adj, hecho tosca y groseramente,
incónditus, a, um. Sin: incompósitus; incomptus.
chaqué, v. chaqueta.
chaqueta: iacca, ae f. Sin : caracalla; thorax
(-acis m) manicatus; tunícula manicata. Uso:
- de punto, alícula e máculis; - de uniforme,
tunícula formalis.
chaquete: lusus (-us m) duódecim scriptorum. Uso: jugar al -, lúdere duódecim scriptis.
charlatán: embaucador, v. esta voz // (que
habla mucho y sin necesidad) blátero, onis
m. Sin: garrītor; homo loquax, gárrulus, verbosus; adj loquax (-acis); gárrulus; verbosus
// (hablador indiscreto) fastidiose loquax.
charmeuse (tela fina de seda artificial): séricum carminosum.
charnela: (bisagra) v. esta voz.
charol: ceratura, ae f.
charretera: (adorno militar) insigne militare. Sin: (h)úmero insigne (-is n). Uso: ganarse las -, úmeris insígnia cónsequi; tener o
llevar las -, úmeris insígnia gérere.
chárter: aëronavis conductícia.
chartreuse: cartusianum, i n. Sin: liquor cartusianum; válida pótio cartusiensis.
chasis, v. armadura.
chauvinismo, v. chovinismo.
chaquetilla: levis tunícula manicata. Sin:
pállula manicata.
charada: aenigma, ătis n. Sin: aenigma
syllábicum; verborum ludus.
charla: (acción de hablar mucho, sin sustancia o fuera de propósito) loquácitas, atis f.
Sin: verbósitas; nugae, arum fpl; inanis
sermo; multa verba // (disertación) sermo,
onis m. Sin: sermocinátio.
charlar: (conversar, platicar) cum áliquo áliquid (vel de áliqua re) fabulari (tr e intr dep).
Sin: cum áliquo de áliqua re sermonem conferre. Uso: - un poco, loqui áliquid // (hablar
mucho y sin ninguna utilidad) blaterare. Sin:
garrire; argutari; argutari verbis.
chauvinista, v. chovinista.
Chechenia: Tsetsenia, ae f.
checheno, na: sust Tsetsenus, i m; Tsetsena,
ae f // adj tsetsénicus, a, um.
check-in: - en hotel, v. recepción.
check-up: totíus córporis inspéctio.
checoeslovaco, v. checoslovaco.
checoslovaco: adj cecoslovakus sive cecoslovachus, a, um // sust Cecoslovakus sive
Cecoslovachus, i m.
Checoeslovaquia, v. Checoslovaquia.
213
Checoslovaquia
Checoslovaquia: Cecoslovákia vel Cecoslováchia, ae f. Sin: Bohemoslováchia.
viária.
chichón: tumor, oris m. Sin: tuber, ĕris n; tubérculum; inflátio.
chef: archícoquus, i m. Sin: archimagirus.
chelín: scellinus, i m. Uso: - inglés, scellinus
británnicus vel anglus; libella británnica; austríaco, scellinus austríacus.
cheque: perscríptio, onis f. Sin: assignátio;
mandatum nummárium; perscríptio nummária; pecúniae perscríptio; perscripta pecúnia; nummária chártula; chártula mensária;
nummáriae perscriptionis chártula. Uso: bancario, nummárium argentáriae mandatum; mandatum vel assignátio mensae nummáriae; - postal, sýngrapha cursualis;
nummárium públici cursūs mandatum; nummária públici cursūs chártula vel scídula; - de
viaje o viajero, perscríptio viatória; iter
faciéntium nummárium mandatum; - sin
fondo, sýngrapha inanis; inane mandatum
nummárium; entregar un -, nummáriae perscriptionis chártulam trádere; girar, librar,
expedir un -, perscríbere argentum (vel pecúniam) de mensae scriptura; per scripturam
pecúniam sólvere; pagar con un -, perscríbere vel rescríbere
chicle: mastix, ĭcis f. Sin: mástice, es f; gummis salivária; cummis masticábilis.
chico: adulescéntulus, i m. Sin: puer. Uso: de la calle, puer viárius; chicos de la calle,
pueri puellaeque viárii.
chicoria, v. achicoria.
chifladura: (acción de chiflar) sibilátio, onis
f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura,
manía) inéptia, ae f ; más a menudo, inéptiae,
arum fpl. Sin: ineptíola; inéptia peculiaris;
manīa sive mánia f; insánia; deméntia.
chií o chiita, v. shiita.
Chile: Chília, ae f.
chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin:
chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m.
Sin: Chilianus, i m.
chillador, chillón: clamator, oris m.
chequeo: inspéctio médica generalis. Sin: accurata inspéctio médica.
cherry: válida pótio cerasina.
chevió: línteum ánglicum.
chimenea: (hogar o fogón) focus, i m. Sin:
fóculus; caminus; lar, laris m // (conducto
para dar salida al humo que resulta de la
combustión) fumárium, ii n. Sin: fumaríolum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumárium
Cappellae Sixtinae.
chewing gum, v. chicle.
Chiapas: Cívitas Foederata Chiapas nuncupata.
chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; élegans.
chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella
chimpancé: símia troglodýtica, troglódytis
(-ǐdis), troglódytes (-ae).
China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China,
ae f.
china: (tejido de seda de la China) crispum
Sinae.
214
chocolate
chinche: (insecto) cimex, mĭcis m. Uso:
chinches de cama, címices lectulárii vel lectuárii // (clavito metálico) clávulus muscárius
chinela: crépida, ae f.
chinesco: (instrumento músico) campanulárium, ii n.
chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; séricus
// sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser,
Seris m.
chip (Inform), pequeño circuito electrónico:
talus, i m. Sin: ássula, ae f. Uso: integrated -,
talus integratus.
ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel
lépide, vel salse) dictum; iocus; ridículum;
en pl también facétiae; argútiae; sales, ium;
ioculária, orum n; ridiculária,orum n. Uso:
decir, soltar chistes, ioculari; ioculária fúndere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: ioculátio, onis f. Uso: en -, ioci causā; per iocum;
ioco; iocáliter.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo iocosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
um. Sin: facetus; salsus; lépidus; iocosus; iocabundus; dicax, acis; ioculárius; iocularis;
ioculatórius. Uso: costumbre -, mos (moris
m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; ioculatrix, icis f.
chito: taxillus, i m.
Chipre: Cyprus, i f.
chipriota: adj cýprius, a, um. Sin: cypríacus
// sust Cýprius, ii m.
chiquilla: puéllula, ae f. Sin: pusa; pusíola;
púpula.
chiquillo: puérulus, i m. Sin: púsio, onis f;
puellus; púpulus; parvus puer.
chismorreo: sermúnculus, i m. Sin: sermúnculi, orum mpl.
chismoso: adj malédicens, entis Sin: malédicus; nugax, acis; gárrulus // sust susurro,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; malédicax
(-acis m).
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expiatorio, hóstia succedánea. Uso: utilizar a los
homosexuales como - expiatorio, homosexuálibus pro hostia succedánea uti.
chocar: (encontrarse violentamente) collídere cum + abl. Sin: illídere; concúrrere;
conflígere. Uso: - recíprocamente, collidi refl
y pas; collídere inter se; dos trenes chocaron
frontalmente, duo trámina frontáliter collisa
sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimicare; cóngredi cum áliquo vel contra áliquem.
chocarrero: (que tiene chocarrería) scurrilis,
e // (aficionado a decir chocarrerías) scurra,
ae m.
chocha: scólopax, acis m.
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: eléctrica, eléctrica; sucínea vel succínea favilla.
chisquero: ellýchnium igníferum. Uso: saltó
la chispa en el -, scintilla excitata est.
chiste: (dicho agudo y gracioso) dictérium,
chocolatada: chocolatícia, ae f.
chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n.
Sin: socolata; socolatum; theobroma, ătis n.
Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra;
tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae
quádrula; taza de -, chocolatae póculum; de
215
chocolateado
-, chocoláticus // bebida hecha con -, chocolata, ae f. Sin: socolata; chocolatae pótio; socolatae sorbítio; theobrómatis liquamen.
chocolateado: chocoláteus, a, um. Sin: socoláteus.
chocolatera: (vasija para hacer o servir chocolate) chocolatárium vel socolatárium, ii n
(vásculum). Sin: vas chocolatíferum vel socolatíferum; cúcuma (cucumella, cucúmula)
chocolatária vel socolatária // (mujer que
labra chocolate) chocolati vel socolati fabricatrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel socolati vénditrix.
chocolatería: (oficina, fábrica) chocolatária
vel socolatária, ae f. Sin: chocolatária officina
vel fábrica; chocolatifícium.
chocolatero: (relativo al chocolate) chocolatárius vel socolatárius, a, um // (el que labra
chocolate) chocolátifex vel socolátifex, ficis
m // (el que lo vende) chocolatárius vel socolatárius, ii m. Sin: chocolati vel socolati vénditor.
chocolatín: chocolatilla vel socolatilla, ae f ;
chocolatillum vel socolatillum, i n. Sin: chocolatae vel socolatae quádrula; chocolati vel
socolati pastíllulus.
chofer o chófer: ductor, oris m. Sin: rector;
gubernator; moderator; vector; raedárius; autoraedárius; autocinetista; autocinetistes, ae
m; autorector; automoderator; autovector; autocineti vel autoraedae ductor, rector, gubernator.
chopo, v. álamo.
choque: collísio vel allísio, onis f. Sin: collisus, us m; concursus, us m. Uso: - de aviones,
de automóviles, de trenes, aëroplanorum, autoraedarum, tráminum collísio; - de dos ju-
gadores, lusorum collisus; hubo un - entre
dos naves, duae naves inter se conflixerunt
vel concurrerunt // (Méd conmoción) - mortal, traumático, nervioso, letalis, traumáticus,
nervorum ictus (-us m).
choricería: taberna botulária, salária, salsária, salsamentária, suária.
choricero: botulárius; salsamentárius; mercator botulárius, salsamentárius, salsárius,
suárius; negótians vel negotiator botulárius ...
chorizo: tomácina, ae f. Sin: isícium, ii n.
chorro: (golpe de agua que sale con fuerza)
aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un
chorro de aire comprimido, ope compressi
áëris coniectūs.
chova: monédula, ae f.
chovinismo: sciovinismus, i m. Sin: exaggeratus nationalismus; immódicus suae pátriae
amor.
chovinista: sciovinista, ae mf. Sin: exaggeratus nationalista.
chubasco: ventus et imber.
chuchería: (cosa de poca importancia) res
frívola; en pl tricae, arum f // (dulce)
cup(p)édia, ae f. Sin: cup(p)édium; v. golosina // (alimento corto y ligero, ordinariam
apetitoso) cup(p)édiae, arum fpl.
chuleta: (costilla de carnero, cerdo, etc.)
cóstula, ae f. Uso: - asada, cóstula assata; con jugo, carnis pórtio suco madens; - con
jugo de tomate, cóstula lycopérsici liquámine
condita // (fig y coloq, bofetada) álapa, ae f.
chupacirios: pietatis ostentator. Sin: perassíduus ecclésiae frequentator; v. mojigato.
216
ciceronianismo
chupada: haustus, us m. Uso: dar unas buenas -, cállide haustus fumi súgere.
chupete: sugitórium, ii n.
churriguerismo: corruptae artis barocae spécimen (-mĭnis n).
ciática: íschias, ădis (ac ischíada) f. Sin: ischiádicus dolor; ischiádici dolores; ischiádica
pássio // enfermo de -, ischiádicus; ischíacus;
qui ischíade laborat.
ciático: ischiádicus, a, um.
ciato: cýathus, i m.
churro: (fruto de sartén) láganum (tubulatum).
chusco: un tipo -, ridículus homo. Sin: lépidum mirumque caput.
chusma: (conjunto de galeotes que servían
en las galeras reales) rémiges, um mpl. Sin:
classiárii, orum mpl // (gente soez) fex pópuli
vel plebis.
chutar Dep: follem vel pilam (pede) iácere,
pulsare, impíngere.
ciberespacio (Inform): cyberspátium, ii n.
Sin: spátium cybernéticum.
cibernética: cybernética, ae f; cybernétice,
es f. Sin: informática; sciéntia (vel disciplina,
vel ars) cybernética.
cibernético: cybernéticus, a, um.
ciborio: (copa) cibórium, ii n // (baldaquín o
baldaquino) sacellum, i n.
cicatriz: cicatrix, icis f.
cianhídrico: adj cyanhýdricus, a, um. Uso:
veneno -, venenum cyanhýdricum // sust
cyanhýdricum, i n. Sin: ácidum prússicum.
ciánico: cyánicus, a, um.
cianógeno: cyanógenum, i n; cyanogénium,
ii n.
cianografía: cyanográphia sive -graphīa, ae f.
cianosis: cyanosis, is f. Sin: livor; lívidus
color.
cianótico: cyanóticus, a, um. Sin: lívidus; exsanguis; vepállidus; ad cyanosin pértinens //
(que padece cianosis) cyanosi laborans, vexatus, affectus; qui vel quae cyanosi laborat.
cianuro: cyánidum, i n. Sin: sal (salis n)
cyanhýdricum; sal (salis m) cyanhýdricus.
Uso: - de potasio, hydrocyánicum.
cicatrización: cicatricatio, onis f. Sin: glutinátio vel conglutinátio.
cicatrizado: cicatricatus, a, um. Sin: glutinatus vel conglutinatus; cicatrice obductus; ad
cicatricem ductus, inductus, perductus.
cicatrizar: cicatricare. Sin: cicatricem dúcere, indúcere, perdúcere // cicatrizarse, cicatricari. Sin: ad cicatricem venire vel
pervenire.
cicerone: mystagogus, i m. Sin: monstrator;
públicus monstrator; monstrator urbis; urbis
mystagogus; dux vel ductor locorum, itíneris,
viae; comes, mĭtis mf. Uso: hacer de -, dúcere
áliquem; ofrecerse como -, praebere se
ducem álicui; valerse de un -, ducem adhibere; uti duce.
ciceronianismo: ciceronianismus, i m. Sin:
ciceroniana imitátio; Ciceronis imitandi stú-
217
cíclico
dium // (estilo ciceroniano) tulliana orationis
intégritas.
cidrero: malus médica.
cidro: citrus, i f.
cíclico: cýclicus, a, um. Uso: orden -, ordo
cýclicus.
ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus;
cyclismi exercítia, certámina, stúdium; bírotae stúdium; ars birotária vel birotulária;
exercitátio birotária; cyclística res; lúdicra
(-orum npl) cyclística; athletismus birotalis;
lúdicra (-orum npl) bírotae; lúdicra birotália,
birotária, birotulária; cyclismi exercítia, certámina, stúdium. Uso: practicar el -, rem
cyclísticam profiteri; birotuláriam artem
exercere.
ciclista: adj, v. ciclístico // sust cyclista, ae
mf. Sin: birotárius; birotulárius; cyclismi
exércitor, studiosus, peritus.
ciclístico: birotárius, a, um. Sin: birotulárius;
birotalis; cyclísticus. Uso: competencia -,
certamen cyclísticum; cyclistarum certátio
vel conténtio.
ciclo: cyclus, i m. Sin: períodus, i f. Uso: solar, cyclus solaris; - vital, vitalis círculus; de estudios, studiorum cyclus.
ciclomotor: birótula motória.
ciclón: turbo, bĭnis m. Sin: turbo venti; ventūs turbo; ventorum vortex vel turbo.
ciclostil o ciclostilo: cyclóstilus, i m. Sin: polýgraphum; copiatrum; cyclostilógraphum.
ciclotrón: cýclotron, onis n. Sin: cyclótronum
cidra: cítreum, i n. Sin: cítreum malum;
malum médicum. Uso: agua de -, pótio cítrea; aromatizar con -, suavitate cítreā condire.
cidronela: melissa officinalis.
ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um.
Sin: óculis captus; óculis carens. Uso: - de
nacimiento, caecígenus, a, um; - de un ojo,
áltero óculo captus; volver - a uno, áliquem
caecare vel occaecare; volverse -, caecum
fíeri; óculos amíttere; óculis capi; caecitate
áffici.
cielo: caelum, i n // (aire, atmósfera) aër,
áëris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, núbilum; - sereno, serenum; a - abierto, a - descubierto, sub divo; sub Iove // (mansión de
los bienaventurados) caelum, i n. Sin: regnum caelorum vel caeleste; beatorum sedes.
Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad súperos;
caeléstibus annumerari; nacido más para el que para la tierra, caelo potiusquam terrae
natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei
(voc Deus) m. Sin: Dóminus; Dei vel divina
providéntia // (- raso) láquear, lacunar, aris n
// fig elevar hasta el - a una persona o cosa,
ad caelum extóllere, ad astra ferre (vel láudibus ferre, efferre, extóllere) áliquem vel áliquid; tocar el - con las manos, caelum dígito
attíngere.
ciempiés: centípeda, ae f. Sin: millípeda.
ciencia: (lo que se sabe) sciéntia, ae f // (conjunto de conocimientos) cognítio (-onis f)
rerum // (teoría) doctrina, ae f. Sin: disciplina; sciéntia; ars. Uso: - aplicadas, disciplinae naturales in usum traductae, vel úsui
hábitae, vel usu exércitae; - atómica, sciéntia
de átomis; - auxiliares, artes disciplinaeque
adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; económicas, artes oeconómicae; - exactas,
disciplinae mathemáticae; exactarum rerum
stúdium; - experimentales, doctrinae experi-
218
cierre
mento suffultae; disciplinae experiendo haustae vel exquisitae; disciplinae experimentis
nixae vel constantes; - ficción, commentícia
sciéntia futurorum; commentícia rerum futurarum sciéntia; - filosóficas, disciplinae philosóphiae; doctrina vel disciplina de
philosóphia; - físicas, artes machinales vel
téchnicae; - humanas, humanae disciplinae;
disciplinae hóminem amplectentes; - liberales, sciéntiae liberales; - mecánica, machinamentorum leges vel doctrina; - militar,
rerum bellicarum sciéntia; - naturales, sciéntiae vel disciplinae naturales; - náutica, nauticarum rerum sciéntia; - ocultas, occultarum
rerum disciplinae; - políticas, sciéntiae políticae; - positiva, sciéntia positiva; - profanas,
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae disciplinae; - social, sciéntia societatum; - superiores, altiora disciplinarum stúdia; teológicas, disciplinae theológiae; - universal, doctrinae univérsitas; rerum ómnium
sciéntia; - de las finanzas, nummáriae rei disciplina; nummariorum negotiorum stúdium
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus.
Sin: in stúdiis doctrinarum egrégius.
científicamente: scientífice. Sin: scientiáliter; scientífica ratione; ad sciéntiae rationem;
viā ac ratione; ratione quadam et órdine; erudite.
cientificidad: scientialis rátio.
cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nímia
scientialis propénsio.
científico: adj scientíficus, a, um. Sin: scientialis, e; (de la ciencia o de las ciencias)
sciéntiae, doctrinae, artis; scientiarum, doctrinarum, ártium; (relativo a la ciencia) ad
sciéntiam (vel ad doctrinam, vel ad artem) áttinens. Uso: estudios -, humanarum disciplinarum vel bonarum ártium stúdia;
investigación -, sciéntiae pervestigátio; inquisítio scientialis; veri investigátio; veri inqui-
sítio atque investigátio; libros -, libri scientífici; bonarum ártium libri; medios o recursos
-, adiumenta doctrinae; poco -, parum scientíficus; progreso -, doctrinarum (vel disciplinarum, vel bonarum ártium) progréssio,
progressus, profectus, processus; sistema o
método -, rátio (-onis f); via ac rátio; ars et
via; alicúius rei vel disciplinae rátio; trabajo
-, labor ad scientiarum normas redactus //
sust scientíficus, i m. Sin: vir scientíficus;
doctus vir; vir doctrinarum peritus vel investigator; rerum naturā peritus vir.
ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, centésima (pars, partis f); interés del 1 %, centésimae (partes); el 2 %, centésimae binae; el 3
%, centésimae ternae; el 4 %, centésimae
quaternae; el 5 %, centésimae quinae; el 10
%, decem centésimae partes (-ium fpl); décima pars pro centum; décima pars e centum;
decem e centum; centésimae denae vel denae
centésimae; alrededor del 25 % de los enfermos, círciter vicenae quinae centésimae aegrotorum; el 90 % de la población,
nonagenae centésimae pópuli; el 100 %, álterum tantum; con el interés del 100 %, centuplicato; cum centésimo; condonar el 90 % de
la multa, novem partes multae (dat) detráhere; prestar dinero al 2 %, binis centésimis
fenerari; rendir el - por uno, cum centésimo
fúndere (de terreno); vender ganando el - por
uno, centuplicato véndere; el número de nacimientos disminuyó en un 15 %, númerus
natorum quinis denis centésimis imminutus
est.
cientopiés, v. ciempiés.
cierre: clausura vel clusura, ae f. Sin: interclúsio. Uso: - de fábricas, officinarum interclúsio, praeclúsio, occlúsio, obserátio; patronal, imperata óperum intermíssio // metálico, cataracta vel cataractes, ae f. Sin:
vertículae metállicae. Uso: - relámpago, - de
cremallera, clausura fulmínea; clusura trácti-
219
cierzo
lis; fulmínea verticularum occlúsio; vestido
con - de cremallera, vestis, quae metállicis
vertículis fulmíneo modo occlúditur.
cierzo, v. aquilón.
cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ĕris n.
cifra: (número dígito) númerus, i m // (signo
con que se representa este número) cifra, ae
f. Sin: nota; númeri nota vel signum // (escritura secreta) cryptogramma, ătis n. Sin:
scriptum furtivum; notae vel lítterae secretae,
secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave
de una -, occulta litterarum significátio; escribir en -, notare; per notas scríbere; secretis
notis scríbere; per compéndia scríbere; notis
secretis uti // (abreviatura) nota compendiária // (suma) summa, ae f. Sin: pecúnia (cantidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens
summa; ingens pecúnia (si se trata de dinero).
cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto
scriptus.
cifrar: arcanis notis scríbere. Sin: secretióribus notis exarare. Uso: mensaje cifrado,
scriptum arcanis vel secretióribus notis exaratum.
cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v.
petaca // (petaca para llevar cigarrillos)
hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasciculorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum
theca.
cigarrillo: hispánica, ae f. Sin: hispánula;
hispanilla; hispaníola; convolvellus; convólvulus; fascículus; sigarellum; sigárula vel cigárula; sigarella vel sigarilla; sigárulus vel
cigárulus; convolvellus tabáceus; convólvulus tabácinus; tabaci fístula vel cánnula ; fístula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: con filtro, hispánica colo praemunita; - desni-
cotinizado, hispánica nicotinā vácua; hispánica nicotinae expers; - emboquillado, hispánica lígulā práeditus; - ruso, hispánica
fistulata vel rússica; cajetilla de cigarrillos,
hispanicarum cápsula vel cucullus // emboquillar el -, hispánicam in fístulam immíttere;
fumar un -, hispánicam súgere; hispánicam
succensam súgere; ex hispánica fumum vel
vapores haurire; liar un -, hispánicam convólvere vel contorquere; llevar un - encendido en la boca, hispánicam in labris (vel in
ore) succensam gérere; ofrecer un -, hispánicam offerre vel praebere; tener el - encendido, hispánicam accensam (vel succensam)
habere.
cigarro: sígarum vel cígarum, i n; sígarus vel
cígarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabácinum; tabaci stilus, fascículus, rótulus, bacillum; tabacum tórtile vel convolutum. Uso: habano, volumen habanum; - toscano, tabaci
bacillum tuscum; anillo del -, cíngulum; caja
de cigarros, capsa sigarorum; capsella sígaris; fumar un -, sígarum (succensum) súgere;
e sígaro fumum vel vapores haurire.
cigüeña: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis
birotalis.
cigüeñal: (de un motor) asser (-ĕris m) anserinus. Sin: arbúscula manibulata.
cilicio: (saco o vestidura áspera) cilícium, ii
n. Sin: cilicina vestis vel túnica; cilicinum
sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o
de cadenillas de hierro con puntas, que se
lleva a raíz de la carne por penitencia) cilícium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale
cíngulum; zona férreis rigens cuspídibus.
cilindrada: amplitudo cylíndrica. Sin: magnitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum
consummata magnitudo.
cilíndrico: cylíndricus, a, um. Sin: cylindra-
220
cinedrama
tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylindri formam habens.
cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen,
mĭnis n.
cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin:
(- de coche) modíolus, i m; (- de gramófono)
cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pressórius.
cincelar: caelare. Sin: scálpere; dentato scalpro scúlpere.
címbalo: cýmbalum, i n; comúnmente en pl.
Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m;
cymbalístria, ae f; tocar el -, cymbalissare;
cýmbala quátere vel percútere.
cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire.
cimbrear, v. cimbrar.
cimiento: substrúctio, onis f. Sin: fundamentum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra,
statumen (-mĭnis n); statuminátio; poner
los -, statuminare; fundamenta iácere.
cimitarra: acínaces, is (ac -em vel -en) m.
Sin: rúmpia (-ae f); falcatus ensis.
cimógeno: zymógenus, a, um.
cimología: zymológia sive -logīa, ae f. Sin:
doctrina de fermentis.
cimoscopio: zymoscópium, ii n.
cinc: zincum, i n. Sin: cádmia. Uso: óxido de
-, spodos, i f; revestir de -, zinco áliquid obdúcere vel indúcere; álicui rei cádmiam obdúcere; revestido de -, zinco vel cadmiā
obductus.
cincografía: zincográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: zincotýpia; cadmiográphia; cadmiotýpia; zincográphica ars; cadmiográphica ars.
cincotipia, v. cincografía.
cine: (sala) cinematēum, i n. Sin: cinematographēum. Uso: - al aire libre, cinematēum
subdiale; entrar al -, (in) cinematēum íngredi, intrare, introire; estar en el -, in cinematēo esse, morari, manere; ir al -,
cinematēum adire, obire; in cinematēum ire,
inire; venire; in cinematēum se conferre; cinematēum pétere; ir con frecuencia al -, cinematēum frequentare; salir del -, cinematēum
égredi, exire, relínquere; ab vel de cinematēo
exire; cinematēo égredi, exire; ¿qué se proyecta hoy en el -?, quid hodie in cinematographēo exhibetur? // (técnica, arte,
industria) cínema, ătis n. Uso: - mudo, pellículae mutae; amante del -, cinématis amator
m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, cinématis contemptor, osor m; cinématis contemptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos
sive oecus cinematográphicus; programa de
-, cinématis programma; ver -, cínema vel cinémata spectare; spectáculum cinematográphicum vísere; v. cinematografía.
cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um //
(cinceladura) v. esta voz.
cineasta: (creador de cintas cinematográficas) cineasta, ae m. Sin: cinématis ártifex vel
cultor; pellicularum auctor; v. director (- cinematográfico) // (el que se dedica a la cinematografía) cinematográphicae artis cultor,
studiosus, peritus // (actor, actriz de cine)
actor cinematográphicus m; actrix cinematográphica f.
cincelador: caelator, oris m. Sin: scalptor.
cinedrama: cinematográphica fábula. Sin:
cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum
scalprum.
221
cinegética
cinematográphicum drama (-ătis n).
cinegética: cynegética, ae f. Sin: cynegética
ars; ars venandi vel venatória.
cineísta, v. cineasta.
cinemascope: cinemascope, es f; cinemascópium, ii n vel cinemascopēum, i n.
cinemateca: cinetheca, ae f. Sin: cinematotheca; (cinematographēi) pellicularum loculamenta
(-orum
npl);
taeniolarum
(cinematographicarum) repositórium vel receptáculum.
cinemática: cinemática, ae f. Sin: cinemática
disciplina, doctrina, sciéntia.
cinematografía: cinematográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cinematográphica ars vel res.
Uso: - apta para la psicología de los niños,
cinematográphia puerorum ánimis consentánea, - estereoscópica, cinematográphia stereoscópica; dedicarse a la -, ad rem
cinematográphicam se applicare.
fico, cinematēum pornográphicum; - sexuales, cinematea sexuália // (arte) cínema, ătis
n. Sin: cinematógraphum; res cinematográphica. Uso: - sonoro, cinematógraphum vócibus intersertum; cinematográphica vísio
vócibus copulata; - sonoro y hablado, cinematógraphum cánticis sermonibusque intersertum.
cinescopio: cinematoscópium, ii n. Sin:
tubus imagíneus.
cinesiatría, v. cinesiterapia.
cinesiterapia: cinesitherapīa, ae f. Sin: gýmnica curátio; gýmnicae curationes.
cinética: cinética, ae f. Sin: cinética rátio,
doctrina, sciéntia, ars; rátio de velocitate vel
de motūs velocitate; stúdium motum attingens.
cinético: cinéticus, a, um. Sin: motórius.
cinetoscopia: cinetoscópia, ae f.
cinetoscopio: cinetoscópium, ii n.
cinematografiar: cinematographare. Sin:
pellículam gyrare; cinematográphicas imáginum séries confícere; cinematográphice réddere, imprímere, descríbere.
cinematográfico: cinematográphicus, a, um.
Sin: cinemáticus. Uso: arte -, cinematográphica ars; autor -, v. escenarista; cámara -,
v. cámara; cinta -, cinematográphica pellícula, taenia, taeníola; espectáculo -, spectáculum cinematográphicum; cinematográphica
vísio; producción -, v. producción; sala -,
aula cinematographēi.
cinematógrafo: (edificio) cinematēum, i n.
Sin: cinematographēum; cinematográphium;
theatrum cinemáticum vel cinematográphicum; cinematographēi aula. Uso: - pornográ-
cingalés, v. ceilanés.
cíngulo: cíngulum, i n.
cínicamente: cýnice. Sin: cýnico vel cynicorum more; impudenter; procáciter; procacíssime
cínico: (concerniente o relativo al cinismo)
cýnicus, a, um // (desvergonzado) ímpudens,
entis. Sin: impudīcus; procax (-acis) // (filósofo -) cýnicus, i m. Sin: cýnicae sectae philósophus.
cinismo: cynismus, i m. Sin: cýnica institútio; cynicorum disciplina // (desvergüenza)
impudéntia, ae f. Sin: procácitas.
222
circulación
cinocéfalo: cynocéphalus, i m.
cinófilo: adj canum studiosus // sust canum
amator vel cultor.
cinofobia: cynophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
(nímius) canum pavor vel timor.
cinta: táenia, ae f. Sin: taeníola; ínstita; limbus; vitta; fascíola. Uso: - adhesiva, táenia
adhaesiva, adhaerens, glutinatória; - aisladora, aislante, táenia insulatória vel segregativa; fascíola propagationi resistens; dactilográfica o de máquina de escribir, táenia colorífica; dactylográphica taeníola;
scriptóriae machínulae fascíola; - discográfica, taeníola sonis edendis vel exprimendis;
- glutinosa, táenia glutinosa; - magnética o
magnetofónica, táenia magnética vel magnetophónica; fascíola magnetophónicā vi práedita; - móvil, táenia móbilis; - perforada,
taeníola convenienter vel ordinate terebrata; sonora, táenia sonans vel sonígera; phonotáenia; - transportadora, táenia transportatória
vel vectória; - vial, strata (-ae f); - de acero,
táenia chalybéia; - de asfalto, via bituminata
vel bitúmine constrata; - de color, táenia colore intincta; táenia colorata vel colorífica; de goma, táenia gummi contexta; vitta
cummi íllita; - de video, capsella magnetophónica; velocidad de -, velócitas táeniae //
(tejido largo y angosto) vitta, ae f. Sin: táenia; redimículum // (para el cabello) fáscia,
ae f. Sin: ligamen, mĭnis n // (franja, orla) lacínia, ae f. Sin: limbus.
cinto: cíngulum, i n. Sin: zona; cinctura;
cinctus (-us m). Uso: - pequeño, cingillum;
zónula; - de cuero, zona coriácea; zónula alutácia vel alutácea; - de goma, cíngulum gúmmeum.
cintura: (parte del cuerpo) médium corpus.
Sin: média córporis pars // (cinto o ceñidor)
v. estas voces.
cinturón: bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: cíngulum; cíngulus; zona. Uso: - salvavidas, salutis cíngulus; - de seguridad, cíngulum vel
cinctura securitatis; bálteus, bálteum securitatis vel securitatis causā; zona securitatis;
atarse, apretarse el - de seguridad, bálteo securitatis se alligare; cíngulo se munire; cíngulum securitatis sibi aptare; cláudere
cíngulum securitatis.
circo: (recinto circular y cubierto donde se
representan ejercicios ecuestres y acrobáticos) circus, i m. Uso: - ecuestre, circus equester // (erosión de forma arqueada en un país
montañoso) circus, i m.
circuito: circúitus, us m. Uso: - cerrado, circúitus occlusus; - eléctrico, circúitus eléctricus; corto -, (eléctricus) circúitus curtus;
(eléctrici) fluxūs interrúptio; súcini fluxūs
occlúsio.
circulación: (movimiento de lo que circula)
circulátio, onis f. Sin: circúitus, us m; cursus ,
us m. Uso: - sanguínea, sanguínea vel sánguinis circulátio, circúitus, cursus; - del agua,
aquae circulátio; - del aire, perflatus (-us m)
// (transmisión, propagación) divulgátio, onis
f. Uso: - mercantil, circulátio bonorum productorum; - del dinero, rei nummáriae vel
nummorum usus (-us m); dinero en -, pecúnia
vel nummi in ómnium usu; aumentar la - del
dinero, magnam cópiam nummáriae rei effícere; entrar en -, in usu esse incípere, in frequentem usum venire; estar en -, in usu esse;
úsui esse, in usu versari; poner en - un
chisme, rumorem dispérgere vel differre (con
ac e inf); poner en - dinero, nummos édere;
poner en - un folleto, libellum circumferre;
poner en - una noticia, núntium divulgare
sive vulgare; sacar de la -, tóllere // (tránsito
por las vías urbanas) commeatus, us m. Uso:
- trabada, iter impeditum; - prohibida (señal
de tránsito), ne commees; - vial, commeátio
viária; normas de -, leges vel praecepta com-
223
circulante
meandi.
circunnavegar: circumnavigare.
circulante: circumlatus, a, um. Uso: biblioteca -, bibliotheca circumlata.
circunscripción: circumscríptio, onis f. Uso:
- eclesiástica, circumscríptio ecclesiástica.
circular: adj in orbem circumactus vel sinuatus. Sin: orbi vel círculo símilis; rotundus (redondo) // (carta dirigida a muchos) epístula
formalis. Sin: lítterae passim missae; lítterae
circulares.
circunspección: verecúndia, ae f. Sin: circumspéctio; modéstia.
circularmente: in orbem.
circulatorio: circulatórius, a, um. Uso: sistema -, apparatus sánguini diffundendo; sánguinis circularis fluxus; sánguinis per venas
diffúsio.
círculo: (área contenida dentro de la circunferencia) círculus, i m. Sin: orbis (-is m); circúitus (-us m). Uso: - ártico, círculus
árcticus; el - central, círculus médius; fig, vicioso, círculus vitiosus; vitiosus verborum
circuítio // (sociedad, club) sodálitas, atis f.
Sin: sodalícium; coetus (-us m); consociátio;
socíetas; congréssio; grex (gregis m). Uso: familiar, congréssio familiárium; - de juventud católica, iúvenum catholicorum coetus,
sociétas, consociátio // (cenáculo) círculus, i
m. Uso: - latino, círculus latinus; círculus latine loquendi; - de amigos, amicorum círculus.
circunstancia: (condición concomitante)
adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, atenuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora;
conformarse a las - históricas y locales, se
ad témporum locorumque adiuncta conformare // (situación) tempus, ǒris n. Sin: condício. Uso: responder a las -, tempóribus
assentire; témpori servire; según las -, ex
témpore; pro témpore; pro re; tomar una deliberación según las -, ad tempus consílium
cápere; consílium pro témpore et pro re cápere // (ocasión) occásio, onis f. Sin: opportúnitas, atis f.
circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: temporárius. Uso: amistades -, amicítiae temporáriae.
circunvolución: (vuelta o rodeo de alguna
cosa) circuítio, onis f. Sin: orbis; sinus; circumvolútio // Anat, - cerebral, orbes cérebri;
circumvolútio cérebri cutis; - de las masas
intestinales, intestinorum circumvolútio.
circuminsesión: circuminséssio, onis f.
cirial: céreus, i m. Sin: luminare ; ceroferárium, ii n.
circuncisión: circumcísio, onis f.
cirílico: cyríllicus, a, um.
circunferencia: circumferéntia, ae f. Sin: circúitus; círculus; círcinus; circinatio; circumcurrens línea; línea rotundationis; línea in
gyrum ducta; línea in orbem reflexa. Uso: del círculo, circinátio círculi.
cirrosis: cirrhosis, is f. Uso: - hepática, cirrhosis hepática; iécoris inflammátio.
ciruela: prunum, i n. Uso: - blanca, prunum
céreum; ceréolum; - pequeña, prúnulum.
circunnavegación: périplus, i m. Sin: circumnavigátio.
ciruelo: prunus, i f. Uso: - silvestre, prunus
silvestris.
224
citar
cirugía: chirúrgia sive chirurgīa, ae f. Sin: ars
chirúrgica; chirúrgica medicina; medicina
vulnerária. Uso: - dental, chirúrgia odontoiátrica; - plástica, chirúrgia plástica.
cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulnerárius; médicus vulnerárius.
Cisjordania: Cisiordánia, ae f. Uso: de -,
cisiordánicus.
cisma: schisma, ătis n. Sin: discídium; ab
unitate Ecclésiae seiúnctio, desiúnctio, separátio; ab Apostólica Sede (vel a Romano Pontífice) seiúnctio.
cismático: schismáticus, a, um Sin: díssidens; ab unitate Ecclésiae (vel ab Apostólica
Sede, vel a Romano Pontífice) seiunctus, disiunctus, separatus.
cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -,
cycnēus; olorinus; fig, canto del -, suprema
vox (alicúius).
cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden
-, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is
m.
cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptáculum
aquae plúviae. Uso: agua de -, aqua cisternina vel collectiva.
cístico: cýsticus, a, um. Uso: conducto -, canalis cýsticus.
cistícula: fellis vesícula. Sin: cystis (-is f)
fellis.
cistiféllea: cystis féllea. Sin: fellis vesícula.
cistitis: cystitis, ǐdis f. Sin: vesicae vel vesículae inflammátio; cystis inflátio.
cistoscopía: cystoscópia sive cystoscopīa, ae
f. Sin: mictualis vesicae inspéctio; urinae vesicae inspéctio. Uso: hacer la -, urinae vesicam introspícere.
cistoscopio: cystoscópium, ii n. Sin: instrumentum mictuali vesicae introspiciendae.
cistotomía: cystotómia sive cystotomīa, ae f.
Sin: (mictualis) vesicae séctio.
cita: (hora y lugar en que convienen encontrarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
condictum; tempus locusque (ad conveniendum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
constitutum venire; venire ad condictum; áliquem convenire; fijar una - con alguno,
constitutum fácere; tempus locumque
constitúere vel praestitúere cum áliquo; pedir
una -, locum tempusque póscere; tener una con alguien, cum áliquo habere constitutum
// (pasaje textual que se reproduce de un
texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prolatus. Uso: - de Cicerón, Ciceronis locus; - poéticas, poëtarum loci.
citación: vocátio, onis f. Sin: in ius vocátio;
áctio vocandi in ius.
citar: (avisar a uno señalándole día, hora y
lugar para tratar de algún negocio) álicui vel
cum áliquo tempus et locum (colloquendi)
constitúere // (referir textualmente lo que otro
ha dicho o escrito) verba (las palabras),
locum (el pasaje) alicúius afferre, proferre,
referre; commemorare. Uso: - a Homero, Homerum (vel illud Homeri) commemorare; - a
Platón, Platonis locum afferre; - un ejemplo,
exemplum pródere, prodúcere, propónere;
exemplo uti; - a uno como ejemplo, áliquem
in exemplum indúcere; - una prueba, testimónium proferre // (emplazar a uno ante un
juez) citare áliquem. Sin: in ius vocare; in
iudícium arcéssere; ad iúdicem vocare. Uso:
225
cítara
- a uno como testigo, áliquem testem citare;
citare áliquem in testimónium; testem citare
in áliquid.
cítara: cíthara, ae f. Uso: tocar o tañer la -,
citharizare.
de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Estado, civitatem mutare; perder el derecho de
-, civitatem amíttere; quitar a uno el derecho
de -, civitatem álicui adímere; tener -, civitatem habere.
ciudadano: adj cívicus, a, um // sust civis, is
mf. Uso: - blanco, civis albícolor vel albi coloris; - negro, civis nigri coloris; - honorario
de Berlín, honorárius civis Berolinensis; - del
mundo, civis orbis terrarum.
citarista: citharista, ae m; citharístria, ae f.
cítiso, v. codeso.
citofagía: cytophágia sive -phagīa, ae f.
citófono: citóphonum sive citophōnum, i n;
citophónium, ii n.
citología: cytológia sive -logīa, ae f. Sin:
cellularum doctrina vel sciéntia.
citológico: cytológicus, a, um.
citoplasma: cytoplasma, ătis n.
citostoma: cytóstoma, atis n.
citrato: citratum, i n. Sin: sal cítricum; sal cítricus; sal citratum vel citratus.
cítrico: cítricus, a, um. Uso: ácido -, ácidum
cítricum.
city: média urbs.
ciudad: urbs, urbis f (- grande); óppidum, i n
(- de provincia); cívitas, atis f (conjunto de
ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa
urbs; urbs indústria; - fantasma, urbis simulacrum.
Ciudad del Vaticano: Cívitas Vaticana.
ciudadanía: cívitas, atis f. Uso: - honoraria,
cívitas honorária; conferir a uno la -, civitatem álicui dare, impertire, impertiri, largiri;
áliquem civitate donare; obtener el derecho
civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin:
excultus // sust civis, is m.
civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor privatarum causarum.
civilización: civilizátio, onis f. Sin: civílitas;
civilis cultus (-us m); cultus humanus; animorum cultura; humanitatis cultus; humanus
civilisque cultus; cultus atque humánitas.
Uso: la - actual, civilizátio hodierna; - consumista, civilis cultus rerum consumendarum; cristiana, christiana humánitas; - griega y romana, humanus cultus Graecorum et Romanorum; - moderna, recentior civilis cultus; mundial, cunctorum hóminum cultus civilis;
- occidental, humanitatis cultus occidentalis;
- universal, cultus humanitasque géntium; del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus;
la causa de la -, civilis culturae humanitatisque causa.
civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus.
civilizar: civilizare. Sin: urbanum fácere, ad
humanitatem informare, conformare, excólere; ad civiles mores revocare; humanum
cultum indúcere; humano cultu excólere; in
humanum cultum civilemque dedúcere // civilizarse, ad humanitatem conformari, éxcoli,
informari. Sin: humaniorem fíeri; feritatem
exúere.
226
clase
civilmente: civíliter; (urbanamente) urbane.
civismo: pátriae cáritas. Sin: civilis ánimus;
civile stúdium.
cizaña: (planta) zizánia, ae f; zizánia, orum
npl. Sin: lólium; herba nocens // fig, discórdia. Uso: sembrar -, discórdiam concitare;
discórdias excitare vel sérere (en medio del
pueblo, in vulgus); dissensiones commovere
vel fácere.
clac: tútulus plicábilis.
clámide: chlamys, ĭdis f. Sin: paludamentum.
clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (camarilla) impenetrábile sodalícium; inaccessíbile consórtium; sodalícium profanos
excludens // (claque) v. esta voz.
clandestinidad: clandestínitas, atis f. Uso:
vivir en la -, vitam clandestinam dégere.
clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occultus; secretus.
claque: turba plausorum. Sin: turba plaudéntium.
clara: albumen, mĭnis n. Sin: album ovi.
claraboya: tecti fenestella.
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: misionero -, missionárius claretianus // sust claretianus, i m. Sin: sócius vel sodalis
claretianus.
clarín: clarinum, i n. Sin: tuba clarísona.
clarinete: (instrumento) clarínulum. Sin:
tíbia clarísona // (quien lo toca) clarinista, ae
m.
clarión: creta, ae f. Sin: gýpseum bacillum
vel gráphium.
clarisa: clarissa, ae f. Sin: claralis vel clarensis virgo; soror religiosa a Sancta Clara nuncupata.
clarividencia: facultas longinqua percipiendi. Sin: divinátio; vaticinátio // (penetración, perspicacia) perspicácitas, atis f . Sin:
sagácitas; mentis acumen.
clarividente: divinator, oris m. Sin: vaticinator; vates // (perspicaz) vir sagacíssimae
mentis.
claro (en un bosque): rárior silva.
claroscuro: (conveniente distribución de la
luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis
et umbrae míxtio. Sin: lumen et umbra; lúminum umbrarumque rátio // (diseño o dibujo que no tiene más que un color sobre la
superficie en que se pinta) monochrómaton,
i n. Sin: monochrómatos pictura; unícolor vel
unīus coloris pictura.
clase: (división de estudiantes) scholae classis (-is f). Uso: - mixta, classis promíscua vel
communis; alumnos de las - superiores, discípuli clássium superiorum // (aula) schola,
ae f // (lección) léctio, onis f. Sin: praeléctio;
schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
institútio subsidiária; - de latín, schola latina;
horas de -, horae institutóriae; horas de - semanales, scholae hebdomadales; en sus -, in
praelectiónibus suis; dar -, lectiones dare vel
trádere; praelectiones habere; dar - particulares, privatas scholas habere; ¡ven al frente
de la -!, veni ante classem! // (categoría de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
Uso: - alta, classis superior; - dominante,
classis dóminans; - media, médius ordo;
média cívium classis; classis médiae condicionis; hómines médiae fortunae; hómines
227
clásicamente
módice locuplētes; - obrera, ordo operárius
vel operariorum; proletária classis; plebs operária; - sociales, cívium órdines; civitatis
classes; sociales coetus; individuo de la alta, áliquis ex strato superiore exoriundus //
concordia entre las - sociales, cívium órdinum consensus; consensus ómnium órdinum;
cooperación de las - sociales, cívium órdinum adiutrix ópera; desigualdad de las - sociales, clássium (vel cívium órdinum)
inaequálitas, disparílitas, dispáritas; igualdad, equilibrio de las - sociales, clássium aequálitas vel aequilíbritas; hombres de toda
clase, omnis géneris hómines; lucha de clases, órdinum inter ipsos dimicátio; civitatis
clássium inter ipsas dimicátio.
clásicamente: clássice. Sin: clássico more;
exemplo optimorum scriptorum. Uso: escribir -, ad exemplar optimorum scriptorum
scríbere // (en sentido genérico) óptime; eleganter; probate.
clasicismo: classicismus, i m. Sin: classicorum scriptorum rátio, stúdium, imitátio; classicorum artíficum rátio; more antiquorum
sentiendi vel scribendi rátio.
clasicista: adj classicísticus, a, um // sust
classicista, ae m. Sin: classicorum scriptorum
aut classicorum artíficum studiosus, sectator,
fautor, propugnator.
clásico: (concerniente o relativo a la literatura o al arte de la antigüedad griega y romana, y a los que en los tiempos modernos
los han imitado) clássicus, a, um. Sin:
praestans; óptimus, doctus, élegans. Uso: escritores -, scriptores clássici; praestantes latinitatis scriptores; óptimi latinitatis auctores;
lenguas -, linguae clássicae vel antiquae; poesía -, poēsis (-is; ac -in f) clássica; literatura
-, lítterae clássicae vel antiquae; también antiquae lítterae elegantes; mundo -, cultura -,
antíquitas docta et élegans // (partidario del
clasicismo) clássicus, i m // (modelo en cualquier literatura o arte) óptimus, a, um. Sin:
praestantíssimus; politus probatusque. Uso:
lengua -, lingua óptima vel praestantíssima;
lingua polita probataque; escritores -,
praestantes scriptores vel auctores; scriptores
óptimi; probati, boni; clásicos del género literario, clássici géneris litterárii.
clasificación: classificátio, onis f. Sin: gradátio; ordo; descríptio vel discríptio; distribútio; seléctio; diribítio; in classes vel in
gradus distribútio; in órdines partítio; in génera disposítio. Uso: - general, ordo generalis; descríptio generalis; - social, classificátio
socialis; classes (-ium fpl) sociales; - de la
correspondencia, epistularum diribítio; - de
expedientes, pagellarum vel libellorum distribútio, seléctio, diribítio; hacer una - de los
concurrentes, petitores in gradus distribúere;
pro dignitate áemulos dispónere; nuestro
atleta ocupa el cuarto lugar en la - nacional,
noster athleta óccupat quartum locum in gradatione nationali.
clasificador: collectórium, ii n. Sin: scrínium
vel loculamentum scriptis in lítteras digerendis. Uso: - plástico, collectórium plásticum.
clasificar: distribúere. Sin: in órdines distribúere; descríbere vel discríbere; digérere; in
órdines divídere; in génera dispónere. Uso: expedientes, pagellas vel libellos distribúere,
selígere, diríbere; pagellarum fascículos distribúere.
clasismo: classismus, i m. Sin: clássium dispárium stúdium; concertationes inter órdines;
conflictationes inter classes.
clasista: classista, ae m. Sin: concertator pro
órdine (vel pro classe) cívium; clássium dispárium studiosus.
claustro: peristylum monachale. Sin: pórti-
228
cleptómano
cus quadrilátera.
tocar el -, clavicýmbalum pulsare.
claustrofobia: claustrophóbia sive -phobīa,
ae f. Sin: claustri vel claustrorum pavor; clausorum locorum formīdo.
clavicembalista: clavicymballista, ae m; clavicymballístria, ae f.
clavicímbalo, v. clavicémbalo.
cláusula: cláusula, ae f. Sin: terminátio. Uso:
- rítmicas, cláusulae vel terminationes numerosae; tipos de cláusulas, clausularum génera
vel formae.
clausura: clausura, ae f. Sin: monachalis
clausura.
clavado: clavatus, a, um. Sin: confixus, a,
um. Sin: clavi affixus.
clavadora: instrumentum clavis immittendis.
clavar: clavare. Sin: confígere; clavis affígere.
clave: clavis, is f. Uso: - de violín, clavis violínica // (signos convenidos para escribir en
cifra u otros distintos de los usuales) notae,
arum fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel arcanae, vel occultae) notae. Uso: explicación
de la -, secretarum notarum explicátio, explanátio, interpretátio; - para explicar las inscripciones,
clavis
ad
explicandas
inscriptiones // (noticia o idea por la cual se
hace comprensible algo que era enigmático)
via vel áditus (-us m) ad áliquid. Uso: dar la
- de un problema, áliquid explanare, explicare; encontrar la - de algo, áliquid intellégere; intelligendi viam invenire // (Arq,
piedra con que se cierra el arco o bóveda)
médium saxum.
clavel: dianthus, i m. Sin: caryophillum vel
garyophyllon; dianthus caryophyllus.
clavicímbano, v. clavicémbalo.
clavicordio: clavichórdium, ii n.
clavícula: clavícula, ae f.
clavija: (taruguillo para ensamblajes o para
tapar un agujero) paxillus, i m. Sin: épigrus;
cunéolus; clávulus // (pieza en instrumentos
músicos) verticillus, i m // (pieza que se conecta a la base de un enchufe, para establecer un contacto eléctrico) spina (-ae f)
contactūs.
clavo: clavus, i m. Uso: el que hace clavos y
clavijas, clavárius, ii m; fábrica de clavos,
clavorum officina; tienda de clavos, clavorum taberna; surtido de clavos, clavorum
congéries // (capullo seco de la flor del clavero) caryophyllum vel garyophillum, i n.
claxon: búcina, ae f. Sin: appropinquantis
(vel occurrentis, vel advenientis) autocineti
vox; sonorus autocineti index.
clemátide: clématis, ĭdis f; clematitis, ĭdis f.
clepsidra: clépsydra, ae f. Uso: el que hace o
vende clepsidras, clepsydrárius, ii m.
cleptomanía: cleptománia sive -manīa, ae f.
Sin: furácitas; furandi libido; ínsita furandi
libido; ingénium furandi.
cleptómano: cleptómanes, is m. Sin: furax,
ācis ; insanus fur; cleptomániā affectus vel laborans.
clavero, v. giroflé
clavicémbalo: clavicýmbalum, i n. Uso:
229
clergyman
clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more
confecta.
clerical: adj clericalis, e // sust clericorum
(vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel
fautrix f.
clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor
in clerum; favor erga cléricos vel ecclesiásticos; in cléricos stúdium; stúdium favendi cléricis.
vel status (-us m). Uso: - áspero, caeli aspéritas; - muy benigno, caelum mitíssimum, glacial, glaciale caelum; - malsano, aër péstilens ; - pesado, caeli grávitas; - sano, caeli
salúbritas; salubre caelum; - tórrido, tórridum caelum; - variado, caeli varíetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
statūs mutationes; - uno o dos grados más benigno según la escala Celsius, caelum uno
duobusve grádibus celsianis mítius.
climático: climáticus, a, um. Sin: caeli (gen);
ad clima áttinens.
clericalizar: clericalizare.
clérigo: cléricus, i m. Uso: - Regulares de la
Madre de Dios, Ordo Clericorum Regulárium a Matre Dei; - vago, cléricus vagus.
clero: clerus, i m. Uso: - extranjero, clerus
alienígenus vel éxterus; - indígena, clerus indígena, indígenus, pátrius, domésticus; - regular, clerus regularis; - secular, clerus
saecularis // pequeño clero, pueri altari inservientes vel ministrantes; puerorum altari ministrántium coetus.
clíbano: (horno portátil) clíbanus, i m.
cliché: chalcotýpia sive -typīa, ae f // fig,
exemplar, aris n. Sin: praestituta forma; spécimen praestitutum.
cliente: (protegido, da) cliens, entis mf (gen
pl cliéntium vel clientum); clienta, ae f //
(comprador, ra) emptor, oris m; emptrix, icis
f.
climatología: climatológia sive -logīa, ae f.
Sin: clímatum stúdium.
climatérico: climactéricus, a, um. Sin: scánsilis, e; scalaris, e. Uso: año -, climacter, ēris
m; tiempo -, v. climaterio.
climaterio: climactéricum tempus (-poris n)
clímax: (gradación) gradátio, onis f. Sin:
progréssio.
clínica: clínica, ae f. Sin: nosocomīum; valetudinárium; medicina. Uso: - dermatológica,
ginecológica, odontológica …, clínica dermatológica, gynaecológica, odontoiátrica …;
- particular, domus clínica vel therapéutica;
- privada, nosocomīum privatum; - psiquiátrica, valetudinarium vel nosocomīum
psychiátricum // (parte práctica de la enseñanza de la medicina) clínica, ae f. Sin: clínice, es f.
clientela: (conjunto de los clientes de una
persona o de un establecimiento) clientela,
ae f // (personas que están bajo la protección
o tutela de otras) clientes, ium vel um mf //
(los parroquianos) emptores, um m; emptrices, um f.
clipboard (Inform): latíbulum, i n.
clima: clima, ătis n. Sin: caelum; caeli natura
clipper: (velero) velocíssima scapha velífera
clínico: adj clínicus, a, um // sust clínicus, i
m. Sin: médicus clínicus.
clip: (grapa para sujetar papeles) fíbula, ae f.
230
coalición
// (avión) aëronavis transoceánica.
cloroformizar: chlorofórmio sopire áliquem.
clisé, v. cliché.
cloroformización: sopor per chlorofórmium
inductus.
clistel, clister o clisterio: clyster, ēris m. Sin:
clystérium; clysmus; enteroclysma (-ătis n);
alvi dúctio; clysteris iniéctio; alvi irrigátio;
intestinorum lavátio vel lótio. Uso: limpiar el
vientre con -, alvum clysterizare vel clysteriare; clystere alvum purgare.
clisterizar: clysterizare. Sin: clysteriare //
clisterizarse, clystēre purgari.
clítoris: clítoris, is (ac -in) vel ĭdis f.
cloroformo: chlorofórmium, ii n. Sin: chlorofórmicum medicamentum.
clorosis: chlorosis, is f.
cloruro: chlorurum, i n. Sin: sal chlorhýdricum; sal chlorhýdricus. Uso: - de cal, calx
(calcis f) chlorata.
clown: ridiculárius, ii m. Sin: scurra; lúdius;
sánnius.
clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una
computadora -, computatrum hýbridum.
clonación: clonátio, onis f. Sin: clonizatio;
clónesis; clónitus, us m; clonifactum, i n.
clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus.
Uso: oveja -, ovis clonizata.
clonar: clonare. Sin: clonifácere; clonizare;
clonítui óperam dare. Uso: - fetos humanos,
fetus humanos clonare; licencia, permiso de
-, licéntia vel permíssio clonizandi.
club: coetus, us m. Sin: sodalícium; sodálitas; socíetas; consociátio; círculus. Uso: - deportivo, sodalícium athléticum; sodálitas
corpóribus lúdicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de fútbol,
socíetas pedilúdii
clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina;
gallina íncubans vel quae íncubat (cuando
empolla); gallina nutrix (cuando cría los
pollitos).
cluniacense: cluniacensis, e.
clorato: sal chlóricum; sal chlóricus.
coacción: conatus, us m. Uso: intentos de psicológica, conatus ipsos ánimos coërcendi.
clorhidrato: chlori hydratum.
clorhídrico: chlorhýdricus, a, um. Sin:
hydrochlóricus.
coactor, v. exactor.
coadjutor, coadyutor: coadiutor, oris m.
clórico: chlóricus, a, um.
coadyuvar: coadiuvare.
cloro: chlorum vel chloron, i n.
coagulación: coagulátio, onis f.
clorofila: chlorophylla, ae f. Sin: chlorophyllum.
coágulo: coágulum, i n. Sin: concrétio.
clorofórmico: chlorofórmicus, a, um.
coalición: coalítio, onis f. Uso: convenio de
231
coaxial
-, contractum coalitionis; - gobernante, formada por democristianos y socialdemócratas, coalítio administratrix, quae ex
demócratis christianis et demócratis sociálibus constat.
cobro, v. cobranza.
cocacola: cocacola, ae f. Uso: lata de -, metállina cocacolae pyxis (-ĭdis f).
cocaína: cocaīna, ae f. Sin: cocaīnum; coca
stupefáciens. Uso: traficante de -, cocaīni negotiator.
coaxial: eodem axe volúbilis.
cobáltico: cobálticus, a, um.
cocainismo: cocainismus, i m.
cobalto: cobaltum, i n. Uso: color -, caerúleus color; cielo de -, caelum caerúleum vel
serenum; - radiactivo, radiocobaltum; cobaltum radios educens.
cocainomanía: cocainománia sive cocainomanīa, ae f. Sin: cocaīnae stúdium vel cupíditas; immódicus cocaīnae usus.
cobaya, v. cavia.
cocainómano: cocaīni cúpidus.
cobertera: operimentum, i n. Sin: opérculum.
cocción: decóctio, onis f. Sin: coctura.
cobertizo: (techo voladizo) téctulum pénsile.
Sin: pénsilis subgrunda ; pénsile subgrúndium // (sitio cubierto, generalmente tosco y
sencillo) receptáculum, i n. Sin: repositórium; tegulatum. Uso: - para reparar las mieses de la lluvia, nubilárium.
cobertor: (cubrecama; frazada), v. estas
voces.
cobrador, ra: exactor, oris m; exactrix, icis
f. Uso: - de impuestos: apodecta, ae m; tributorum exactor m vel exactrix f; pecúniae públicae coactor m vel coactrix f.
cobranza: (acción de cobrar) exáctio, onis f.
Uso: hacer las cobranzas, débitam pecúniam
exígere // (efecto de cobrar) pecúnia exacta,
coacta, collecta. Sin: nummi accepti mpl.
cobrar: accípere (pecúniam).
cobre: aes, aeris n. Uso: - rojo, cuprum; mina
de -, fodina aeris; fodinae aeráriae.
coche : (carruaje generalmente de cuatro
ruedas) raeda, ae f. Sin: currus, us m. Uso: cuna, currus púero vehendo; - fúnebre, currus
funestus // (automóvil) autocinetum, i n. Sin:
autoraeda; autocurrus; autovehículum; currus
automóbilis vel automatárius. Uso: - ambulancia, raeda circumforánea; - blindado, autoraeda cataphracta vel loricata; currus
aeratus automatárius; - bomba, autocinetum
pyróbolo dolose instructum; - capilla, sacellum automatárium; subrotatum sacellum
automatárium; - “Dacia”, autocinetum fabricationis, cui nomen “Dacia”; - descubierto,
autocinetum intectum; - eléctrico, autocinetum eléctricum; - estacionado, autocinetum
statutum; - “Fiat” usado, autocinetum Fiat,
álium ante habens possessorem; - fúnebre,
autocurrus fúnebris; - Mercedes Benz, autocinetum mercedónium; - nacional, currus
automatárius domésticus; - Opel, autocinetum opelianum; - parlante, autocinetum loquens; - particular, autocinetum privatum; patrullero, autocinetum circumspectórium; pensante, autocinetum cógitans; - pequeño,
autoráedula; - provisto de dos motores, autocinetum bimotrale; autocinetum binorum
232
coco
motrorum; - Pullman, autoraeda pul(l)maniana; - salón, carrus cómmode instructus; solar, autocinetum solare; - tope, currus incursans vel concursans // - de alquiler, de
punto, de plaza, vehículum públicum vel
meritórium; raeda pública vel meritória; - de
auxilio, autocurrus instrumentárius; - de
carrera, autocinetum cursórium, currule,
currile; - de carrera de fórmula 1, autocinetum cursórium órdinis primi; - de mudanzas,
autovehículum ad res domicílii transferendas; - de seis cilindros, autocinetum sex
cylindrorum; - de varias cilindradas, autocinetum plurimodiolatum // fábrica de coches,
ergastérium autocinéticum; viaje en -, iter autocinéticum; véctio vel vectátio autocinética
// bajar del -, ex autocineto descéndere vel
égredi; conducir un -, autocinetum gubernare, régere, dirígere; el - está parado, autocinetum manet immotum; ir, viajar en -, (in)
autocineto vehi vel vectari; subir al -, (in) autocinetum inscéndere, ascéndere, conscéndere, escéndere, scándere; automatáriam
raedam intrógredi; tomar un - de alquiler,
vehículum públicum condúcere // (vagón)
carrus, i m; carrum , i n. Sin: currus (- us m);
carruca. Uso: - cama, currus dormitórius;
cubículus cubitórius; carrus dormitórius;
carruca dormitória; dormitórius hamaxóstichi
currus; dormitórius ferratae viae carrus;
- comedor, - restaurant, carrus cenatórius;
currus escárius; carruca cenatória; - correo,
currus tabellárius vel epistolaris; - de carga
o de mercancías, carrus onerárius vel
sarcinárius.
cochecito: císium, ii n. Sin: plostellum; parvum vehículum. Uso: - de mano, chiramáxium; vehículum manuale; - de niño,
autoráedula; (infantis) plostellum.
cochera: (lugar donde se guardan los coches) área stativa. Sin: raedária vel raedarum
státio; autoraedarum státio; autovehiculorum
receptáculum; autocinetorum stábulum;
tabernáculum automatáriis vehículis asservandis.
cochero: raedárius, ii m. Uso: - de alquiler;
cisiárius.
cochinilla: cochinilla, ae f.
cocido: sust elixura, ae f. Sin: caro elixa.
cociente: quotus, i m. Uso: - intelectual,
index intelligéntiae; quotiens (-entis n) intelligéntiae; - intelectual, tres puntos inferior,
quotiens intelligéntiae, tribus punctis inférius.
cocina: (lugar donde se prepara la comida)
culina, ae f. Sin: coquina // (aparato para
cocer los alimentos) culina, ae f. Sin: focus.
Uso: - a gas, focus gásicus; culina gaso acta;
- con horno eléctrico y termostato, culina
fóculo eléctrico et thermóstato parata; - de
campaña, authepsa campestris; - eléctrica,
focus eléctricus // (los manjares) culina.
Sin: cibi, orum mpl // (arte de preparar los
manjares) culina. Sin: coquina; condiendi
rátio. Uso: - china, Sinénsium coquinária ars;
ars coquendi apud Sinenses; - económica,
culina oeconómica; - popular, culina popularis.
cocinera: coqua, ae f. Sin: magīra.
cocinero: coquus vel cocus, i m. Sin:
coctor; coffárius. Uso: - jefe, magīrus; archimagīrus.
cocktail, v. cóctel.
coco: (cocotero) cocus vel coccus, i f. Sin:
cocos nucífera // (fruto) cocum vel coccum, i
n. Sin: coci nux // (bebida) coci pótio // (fantasma con que se mete miedo a los niños)
lámia, ae f.
233
cocotero
cocotero, v. coco.
míscua utriusque sexus educátio vel institútio.
cóctel o coctel: cinnus, i m. Sin: própoma
(-ătis n); pótio cinni. Uso: - Martini, martiniana
mixtura; - molotov, lagúncula molotoviana.
coeficiente: coëffíciens, entis m. Uso: - de
expansión, coëffíciens dilatationis // Mat (númerus) coëffíciens; index (-dĭcis m) effíciens.
coctelera, v. mezclador.
coepiscopado: coëpiscopatus, us m.
codal: cúbiti tégimen.
coepíscopo: coëpíscopus, i m.
codeso: cýtisus, i mf; cýtisum, i n.
coerción: coërcítio, onis f.
códice: codex, ĭcis m.
codificación: codificátio, onis f. Sin: in códicem redáctio; composítio iuris.
coercitivo: coërcitivus, a, um. Uso: medida -,
áctio coërcitiva.
coetáneo: coaetáneus, a, um.
código: (cuerpo de leyes dispuestas según un
plan sistemático) corpus iuris. Sin: leges
(scriptae) // (recopilación de leyes, instrucciones, estatutos) codex, dĭcis m. Uso: - civil,
civílium legum codex, - de comercio o mercantil, legum codex ad mercaturam pertinéntium; - de derecho canónico, Codex Iuris
Canónici; - de derecho civil, codex iuris civilis; - marítimo, codex náuticus; classicarum
legum codex; legum codex ad classem spectántium; - militar, militárium legum codex;
legum codex ad exércitum pertinéntium; penal, codex poenalis; poenálium legum
codex, delictorum poenarumque codex // (reglamento) codex, dĭcis m. Uso: - de la circulación, - vial, codex viárius; lex viária; codex
legum viariarum; - telegráfico, codex rei telegráphicae // - genético, programma genéticum. Sin: notae genéticae // - postal, númerus
praepositivus.
coeterno: coaeternus, a, um.
coexistencia: coëxsisténtia, ae f. Sin:
coniuncta exsisténtia.
cofa: carchésium, ii n.
coffe break: (pausa, para tomar el café)
pausa cafeária; (descanso, para tomar el
café) intervallum cafeárium.
cofia: (red para el pelo) caláutica, ae f //
(gorro) mitella, ae f.
cofradía: sodálitas, atis f. Sin: sodalícium;
sacra sodálitas. Uso: - de la Doctrina Cristiana, Sodálitas Doctrinae Christianae.
cofrecillo o cofrecito, v. cajita.
codirector: commoderator, oris m.
cognoscible, v. conocible.
codorniz: coturnix, icis f.
cogulla: cuculla, ae f. Sin: cucullus; cucullum. Uso: vestido de -, cucullatus.
coedición: consociata vel communis edítio.
cohabitación: cohabitátio, onis f.
coeducación: coëducátio, onis f. Sin: pro-
234
colaborador
cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita,
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabitatrix, icis f.
cohesión: coháesio, onis f. Uso: - de los átomos, átomi inter se cohaerescentes // (fig,
unión) animorum coniúnctio.
coincidir: congrúere. Sin: convenire; consonare.
coito: cóitus, us m. Uso: - heterosexual, homosexual, cóitus heterosexualis, homosexualis.
cojín: pulvillus, i m.
cohesor: túbulus undis electromagnéticis indicandis.
cohete: (- pirotécnico) rádius, ii m. Sin: ignis
volans; volans rádius; rádius pýrius, lúcidus,
micans; míssile pyrium. Uso: - de señalamiento, rádius pýrius qui significationis
causā adhibetur; señal dada con un -, significátio rádio pýrio facta; lanzar un -, rádium
pýrium sublime expéllere; se levanta en el
aire un -, rádius pyrius sublime fertur //
(arma de guerra o instrumento de investigación científica) míssile, is n. Sin: rocheta sive
rucheta, ae f. Uso: - espacial, míssile spatiorum; - sonda o de reconocimiento, specillum;
- soviético, soviéticum míssile; - teledirigido,
míssile telerectum vel teledirectum; - de
largo alcance, rucheta longi spátii; lanzar cohetes a la luna, a los espacios interplanetarios, ad lunam, ad intermúndia missília
iácere; missílibus lunam, intermúndia pétere.
cohibente: instrumentum cóhibens. Sin: corpus obstans.
cohombro: cúcumis, mĕris m vel cúcumis, is
( ac -im, abl. -i) m.
coiffeur: capillorum concinnator.
coima: illícitum pecúniae donum. Uso: sobornar con coimas, aere domare.
coincidencia: conveniéntia, ae f. Uso: - de
hechos, conveniéntia rerum; - de ideas, conveniéntia sententiarum.
cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile,
is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum.
col: brássica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fermentada, brássica fermentata; caulis ácidus;
- rizada, brássica crispa.
cola: (hilera de personas que esperan algo)
exspectántium ordo. Sin: séries, ēi f. Uso:
hacer -, in órdine esse; en série stare vel
adstare // (pasta de gelatina que sirve para
pegar) gluten, tĭnis n. Sin: glútinum; glus,
glutis f. Uso: fabricante de -, glutinárius //
(extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f.
Sin: penis, is m // (porción que en algunas
ropas talares se prolonga por la parte posterior y se lleva comúnmente arrastrando)
cauda, ae f. Uso: llevar la -, tráhere caudam
// (- o cabellera de cometa) lúcida fax (facis
f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f.
colaboración: cooperátio, onis f. Sin: sócia
(vel sociata, vel consociata, vel mútua) ópera
in áliqua re; communis nisus (-us m). Uso: internacional, mútua inter nationes ópera; política, sociata ópera ad rem políticam spectans; en -, sociā óperā; consociatis víribus;
libro escrito en -, liber sociatā aliquorum
óperā scriptus.
colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiutrix (-icis f) contra pátriam.
colaborador, ra: laboris vel óperis sócius m,
sócia f. Sin: sodalis (-is mf) óperis; laboris
consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor
235
colaborar
m, adiutrix f (in áliqua re, ad áliquid); auxiliaris (-is mf); auxiliárius m; auxiliária f; laborum párticeps (-cĭpis mf); collaborator, oris
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, óperis
nostri sócius.
colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum
áliquo óperam sociare vel navare; adiutricem
óperam álicui praestare. Uso: - estrechamente
con alguien, arte (vel arcte) cum áliquo cooperari.
colación: (refacción) v. lunch.
colada: (acción de colar) lavátio, onis f. Sin:
detérsio; abstérsio // ropa -, abluta líntea.
colador: colum, i n. Sin: colatórium; cribrum. Uso: - de caldo, de pasta, de macarrones, iuris, pastae, tubulatae pastae colum.
colapez: ichthyocolla, ae f. Sin: gluten (-tĭnis
n) piscárium.
colapiscis, v. colapez.
colapso: vírium debilitátio, extenuátio, deféctio. Uso: - cardíaco, cordis collápsio //
(fig, - moral) ánimi deféctio.
colateral: (adyacente por un lado) láteri haerens (-entis). Sin: ex látere haerens // (pariente que no lo es por línea recta) ex látere
vel ex latéribus cognatus m, cognata f. Sin:
affinis mf; transverso cognationis gradu
coniunctus. Uso: parentesco -, cognátio (ex
latéribus); affínitas.
colback: pellíceus (Russorum) píleus. Sin:
cápitis tegumentum pellíceum.
gomapluma, cúlcita e gummi plúmea; - de
lana, cúlcita lánea; - de muelles, ínstitae,
arum fpl; - de pluma, plumácium, ii n; cúlcita
plúmea.
colchonero, ra: culcitárius vel culcitrárius, ii
m, culcitária vel culcitrária, ae f. Sin: culcitarum confector m, confectrix f.
colchoneta: culcítula vel culcitella, ae f. Sin:
parva cúlcita.
colección: colléctio, onis f. Sin: collectus, us
m; res collectae; collecta, orum npl; collectánea, orum npl. Uso: - especiales, collectánea
speciália; - jurídica, corpus iuris; - numismática, corpus nummorum; nummi collecti; - de
cassettes, casetotheca; - de clásicos latinos,
colléctio classicorum latinorum; - de cuadros, pinacotheca; - de documentos, documentárium; - de escritos, scripta collectánea;
- de inscripciones, corpus inscriptionum; - de
leyes, legum corpus; - de libros, librorum séries; bibliotheca; - de piedras preciosas, thesaurus gemmarum; - de poesías, thesaurus
cárminum vel poématum; - de sellos de
correo, pittaciorum cursuálium colléctio; pittácia cursuália (vel cursória) collectánea; pittácia epistolária in órdinem redacta vel in
unum collecta; - de sentencias, dicta collectánea; - de todas las herejías, ómnium fídei
cathólicae errorum collectus // hacer - de
cuadros, tábulas pictas collígere vel úndique
coémere; hacer una - numismática, véteres
recentioresque nummos in órdinem redígere.
coleccionar: collígere.
coleccionista: studiosus (alicúius rei) collector m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (áliquid) cólligit.
colcha, v. cubrecama.
colchón: cúlcita vel cúlcitra, ae f. Uso:
- neumático, - de aire, cúlcita inflábilis; - de
colecta: (recaudación hecha por lo común
con un fin caritativo) stips (stipis f) collatícia.
Sin: collecta; pecúnia collecta. Uso: hacer
236
colérico
una -, pecúniam vel stipem collígere, cógere,
conferre // (oración de la misa que reza el sacerdote antes de la epístola) collecta, ae f.
colectividad: commúnitas, atis f. Sin: coetus
(-us m) hóminum. Uso: - judía, commúnitas
iudáica.
colectivismo: collectivismus, i m. Uso: marxista, collectivismus marxianus; absoluta
rerum commúnio.
colectivista: bona publicandi fautor m, fautrix f.
colectivización: bonorum aequátio (-onis f).
Sin: collectiva rerum dispensátio. Uso: - de
los medios de producción, indúctio collectivae temperationis instrumentorum, quibus
bona gignuntur.
colectivizar: publicare. Sin: in commune redígere. Uso: - los bienes privados, privata
bona in commune redígere; singulorum bona
commúnia fácere vel réddere.
colectivo: adj collectivus, a, um // (pequeño
ómnibus) coenautocinetum, i n. Sin: autoraeda longa. Uso: - escolar, coenautocinetum
scholare; v. autobús.
colector: (recaudador) v. esta voz // (aparato) collectórium, ii n // (alcantarilla) álveus
collectícius.
Sin: discípula; educanda; instituenda puella.
colegialidad: collegialis rátio. Sin: collégii
consensus (-us m) vel vis.
colegialmente: commúniter. Sin: totíus
collégii consensu.
colegiata, v. iglesia.
colegio: (sociedad o corporación de personas de la misma dignidad o profesión) collégium, ii n. Sin: coetus, us m; socíetas; corpus.
Uso: Sacro - de Cardenales, Sacrum Cardinálium Collégium; - episcopal, collégium
episcopale; - de profesores, collégium docéntium // - electoral, civitatis pars pópuli legatis
creandis // (establecimiento educacional) collégium, ii n. Sin: ephebēum; institutum; paedagogīum. Uso: - eclesiástico, collégium
ecclesiásticum; - mixto, collégium mixtum;
Pontificio Colegio Brasilero, Pontifícium
Collégium Brasilianum; - “Sagrado Corazón”, ephebēum ex Iesu Corde nomen trahens; - de internos, v. internado; - para
mujeres, puellarum collégium; puellis educandis institutum; puellare vel femíneum
paedagogīum; - para varones, puerorum
collégium // (edificio del colegio) domus
(-us f) vel aedes (-ium fpl) iuventuti instituendae.
colemia: choláemia, ae f.
coleópteros: coleóptera, orum npl.
colédoco: cholédochus, a, um. Uso: canal -,
ductus (-us m) cholédochus.
colegial: (relativo a un colegio) collegialis,
e. Sin: collegiárius; ad collégium pértinens.
Uso: reunión -, collégii coetus // (estudiante
en un colegio) collégii sodalis. Sin: ephebēi
alumnus.
colegiala: collégii vel ephebēi alumna, ae f.
cólera: (ira, enojo, enfado) ira, ae f. Sin: iracúndia. Uso: montar en -, irasci; bile exardéscere; iracúndiā exardéscere vel effervéscere
// (bilis) bilis, is f // (enfermedad) chólera, ae
f. Sin: chólera morbus; asiáticus morbus.
Uso: sufrir de -, chólerā laborare.
colérico: (que se deja llevar de la ira) iracundus. Sin: ad iram pronus vel proclivis; in iram
237
colesterina
praeceps // (relativo al cólera) choléricus.
Sin: ad chóleram pértinens // (enfermo de cólera) chólerā affectus vel laborans.
colesterina, v. colesterol.
colesterol : cholesterolum, i n. Sin: cholesterinum.
coleta: con -, crinicaudatus, a, um.
collar: (adorno femenil; insignia de algunas
magistraturas, dignidades y órdenes de caballería) torques vel torquis, is mf. Sin:
collare, is n; línea. Uso: - de la Anunciada,
collare vel torquis ab Annuntiata; - de perlas,
torquis gemmatus vel gemmata; torquis baccatus vel baccata; línea margaritarum vel ex
margaritis ; - de una orden, torquis ornamentárius vel honorárius // (aro que se ciñe al
pescuezo de los animales domésticos)
collare, is n.
colgador: (colgadero) tendículae, arum fpl.
Sin: véstium sustentáculum; paenulárium.
collera: (- de tiro o tracción) hélcium, ii n.
colgadura: palla, ae f. Sin: parastroma, ătis
n.
colmenar: apiárium, ii n. Sin: alveárium;
alveare, is n.
cólico: adj cólicus, a, um. Uso: que padece
cólicos, torminosus // sust cólica, ae f. Sin:
cólicus morbus; víscerum vel cólicus dolor;
tórmina, um npl; chodapsus; íleus vel íleos, i
m.
colmenero: apiárius, ii m.
coliflor: cauliflora, ae f. Sin: brássica cauliflora; brássica pompeiana; caulis flóridus.
colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum,
i n. Uso: colillas que humean, cicca fumántia.
colobo: colóbium, ii n.
colocación: (acción de colocar) collocátio,
onis f // (empleo) munus, nĕris n // (situación)
condício, onis f. Uso: una excelente -, óptima
condício.
colofón: cólophon, onis m.
Colombia: Columbia, ae f.
colillero: cicca cólligens.
Coliseo: Colossēum, i n. Sin: Flávium amphitheatrum.
colisión: collísio, onis f. Sin: allísio; collisus,
us m; concússio // fig conflictus, us m.
colombiano: adj columbianus, a, um // sust
Columbianus, i m.
colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum
crassum, láxius, plénius.
Colón: Cristóbal -, Christóphorus Columbus.
colitis: colites, is f. Sin: coli inflammátio;
crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris)
intestini inflammátio.
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (depresión suave por donde se puede pasar fácilmente de un lado a otro de una sierra)
clivus, i m.
colonia: (conjunto de personas que van de
un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o
para habitar en él) colónia, ae f // (territorio
fuera de la nación que lo hizo suyo, y ordinariamente regido por leyes especiales) colónia, ae f. Sin: régio vel nátio subiecta;
pópulus subiectus // - escolar, parvulorum vel
238
columnata
puerorum secessus (-us m). Uso: - veraniega,
aestivus (parvulorum vel puerorum) secessus
(marítimus, montanus).
coloniaje: colónicae dicionis témpora (-um
npl) vel aetas (-atis f).
colonial: colonialis, e. Sin: colónicus; coloniárius. Uso: comercio -, commércium cum
colóniis; géneros -, merces colónicae; guerras -, bella ad colónias acquirendas gesta vel
bella quae ad colónias acquirendas geruntur;
imperio -, colóniae (las colonias); leyes -,
leges colónicae; pueblo sujeto a régimen -,
pópulus alienae dicioni ( vel colónicae dicioni, vel colónicae dominationi) obnóxius;
someter un pueblo a régimen -, in colónicum
domínium ( vel in colónicam dominationem)
pópulum redígere; pópulum própriam colóniam constitúere vel sibi subícere.
colonialismo: colonialismus, i m. Sin: régimen (-mĭnis n) colónicum. Uso: época del -,
colónicae dicionis vel dominationis aetas;
colonialismi témpora.
colonialista: adj colonialismo favens // sust
colonialista, ae mf. Sin: colonialismi fautor
m, fautrix f; rerum coloniarum peritus, studiosus; rerum coloniarum perita, studiosa.
colonización: (movimiento de población de
un país a otro) colóniae vel colonorum dedúctio in áliquam regionem. Sin: colóniae in
áliqua regione constitútio vel collocátio //
(transformación de un país en un teritorio
dependiente de la metrópoli) pópuli redáctio
in própriam colóniam; v. colonial.
colonizar: colóniam dedúcere (in áliquam regionem) // (formar o establecer una colonia)
coloniam in áliqua regione cóndere vel
constitúere // (someter un pueblo a régimen
colonial) v. colonial.
coloquial: colloquialis, e.
coloquio: collóquium, ii n. Uso: - desinteresado, collóquium ad cómmoda non áttinens;
- diplomáticos, collóquia diplomática; realizar - diplomáticos entre sí, collóquia diplomática inter se ágere; - en la cumbre,
collóquium fastigiosum; mediante coloquios,
collóquiis institutis.
color: color, oris m. Uso: - llamativo, color
immódicus, immodestus; - al óleo, color oleárius; de variados -, versícolor, oris; versicolórius, versicolorus.
colorear: (dar color) colorare // (teñir) tíngere // fig, ornare. Sin: illuminare. Uso: - el
estilo, verba píngere.
colorete: rubrīca, ae f. Sin: mínium; purpurissum; fucus rubens vel purpúreus; rubor.
Uso: darse -, pintarse de -, purpurisso lábia
fucare; purpúreo fuco lábia circumlínere.
colorido: colorum varíetas, pulchritudo, venustas. Uso: - falso, fucatus nitor; - natural,
color verus; - sano, coloris bónitas; armonía
del -, commissura colorum // (fig, brillo del
estilo) dicendi color. Sin: orationis ornatus
vel nitor.
colosal: colossēus, a, um. Sin: colóssicus; colossus; ingens; enormis.
columna: (pilar) columna, ae f. Sin: pila, ae
f. Uso: - de puente, pila póntilis // - vertebral,
columna vertebralis. Sin: vertebrarum séries
vel spina; dorsi spina // Mil agmen, mĭnis n.
Uso: - motorizada, agmen cúrruum; - blindada, agmen cúrruum loricatorum.
columnata: pórticus, us f. Sin: peristýlium;
columnarum ordo. Uso: - del Bernini, berniniana pórticus.
239
columnita
columnita: columella, ae f.
praepósitus Legioni honoratorum; - de nave,
magister navis.
columpiar: (mecer en el columpio) oscillare.
Sin: oscillo movere vel impéllere áliquem //
columpiarse, oscillari. Sin: oscillo moveri,
impelli, iactari; oscillo lúdere ; fig y coloq,
andar contoneándose, anadear, ánatum (vel
anátium, vel ánitum) more incédere.
columpio: (como instrumento) oscillum, i n;
(como juego) oscillátio, onis f.
coluro: coluros vel colurus, i m. Uso: - de los
equinoccios, colurus aequinoctiorum; - de los
solsticios, colurus solstitiorum.
comandita: sociedad en -, socíetas mercatória sodálium sponsorum.
comanditario: sócius commendatárius.
comando: (grupo armado especializado en
el combate de choque) manus (-us f) audax.
Sin: audácior manípulus; impetuosa manus //
Mec gubernátio, onis f. Uso: - automático,
gubernátio autómata vel automatária.
colutorio: collutórium, ii n.
comatoso: veternosus, a, um. Sin: sopitus;
intermóriens, intermórtuus, moribundus.
Uso: estado -, veternus, i m; coma, ătis n.
coma: (estado patológico) coma, ătis n. Sin:
veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbosus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, obtorpéscere; estar en -, torpēre veterno //
(signo ortográfico) comma, ătis n. Sin: vírgula. Uso: marcar las -, vírgulis distínguere.
combate: próelium, ii n. Sin: certamen,
mĭnis n. Uso: - singular, certamen singulare;
- naval, aéreo, próelium navale, aérium;
dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protrúdere áliquem extra certamen; protrusum áliquem devíncere.
comadre: (madrina) commater, tris f. Sin:
pro matre // (partera) v. esta voz.
combés: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i
n.
comadreja: mustela, ae f // (propio de o relativo a la -) mustelinus, a, um.
combinación: coniúnctio, onis f. Uso: Quím
chémica míxtio.
comadrona, v. partera.
combinada: Dep coniuncta exercitátio. Uso:
- nórdica, coniuncta exercitátio septemtrionalis; exercitationes septemtrionales coniunctae.
comandancia: (cargo) praetoris munus
(-nĕris n) // (edificio) praetórium, ii n.
comandante: praefectus, i m. Sin: praepósitus; centúrio, onis m. Uso: - general,
praefectus maior; - supremo del ejército,
imperator; - de artillería, praepósitus pyroballistariis; - de aviación, aériae classis praefectus; - de caballería, magister équitum;
- de los coraceros, praefectus équitum loricatorum; - de los guardacostas, praefectus
classis praesidiáriae; - de la Legión de honor,
combinado: (cóctel) v. esta voz // Dep, v. seleccionado.
combinatorio: combinatórius, a, um. Uso:
método -, combinatória méthodus.
combinar: compónere. Sin: coniúngere.
Uso: - los colores, colores temperare.
240
cómic
combustible: adj combustíbilis, e // sust
combustíbile, is n. Sin: materia combustíbilis; materies (-ēi f) comburenda; ignis materia; alimentum ignis.
comenzar: tr incípere. Sin: incohare vel inchoare. Uso: ¿por dónde comienzo?, unde incípiam? // intr inítium habere. Sin: oriri.
comerciable: mercábilis, e. Sin: vendíbilis.
comedia: comóedia, ae f. Sin: fábula. Uso:
- radial, radiofónica, fábula radiophónica;
- televisiva, ludus televisíficus // - de carácter, statária comóedia; - de enredo, comóedia
motória // componer comedias, comóedias
fácere vel scríbere; desaprobar una -,
comóediam improbare; desechar una -,
comóediam reícere; representar una -,
comóediam vel fábulam ágere, exhibere; ad
scaenam édere // de -, cómicus, a, um.
comediógrafo: comoediógraphus, i m. Sin:
comoediarum scriptor; cómicus.
comedor: (pieza destinada para comer) cenáculum, i n. Sin: cenátio; refectórium; epulatórium; triclínium; conclave epulare; oecus
refectórius. Uso: - pequeño, cenatiúncula //
(que come mucho) comestor vel comesor,
oris m.
comendador: (caballero de una orden militar que tiene encomienda) commendator, oris
m. Sin: eques (équitis m) commendator; torquatus eques; eques beneficiárius. Uso: - de
la Orden de Malta, Eques Melitensis beneficiárius; - de la Orden de San Gregorio
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani.
comentar: commentari. Sin: explanare; commentário illustrare; annotatiónibus instrúere.
Uso: - poemas, cármina commentari.
comentario: commentárius, ii m (libro);
commentárium, ii n (volumen) . Sin: commentátio. Uso: breve -, commentaríolus;
commentaríolum; memoríola.
comentarista: commentator, oris m; commentatrix, icis f.
comercial: commercialis, e. Sin: mercatórius; negotiatórius; negotialis; ad mercaturam
spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatóribus
celebrata.
comerciante: mercator, oris m; mercatrix,
icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam
exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; negótians, - al por menor, al menudeo, ínstitor;
vénditor.
comercio: (acción de comerciar) commércium, ii n. Sin: mercatura; negotiátio. Uso: exterior, commércium externum; mercatura
externa; - ilícito, - clandestino, commércium
furtivum; - interior, mercatura vernácula; intermediarios, mercatura intermédia; libre -,
líberum commércium; - mundial, commércium mundanum // (tienda, almacén, establecimiento comercial) v. tienda.
comestible: esculentus, a, um. Sin: edūlis, e
// comestibles, esculenta, orum npl. Sin: edúlia, ium npl; cibaria, orum npl.
cometa: (juguete) áquilo, onis f. Sin: áquila
chartácea; aquilina ex levi charta figura. Uso:
remontar una -, aquilonem sublime ferre //
(astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin:
stella vel sidus (-dĕris n) cometes; stella crinita; stella cincinnata.
cometido: munus, nĕris n. Sin: offícium.
Uso: desempeñar su -, múnere fungi; es cometido del juez, iúdicis est.
cómic o comic: fábulae nubeculatae. Sin:
nubeculati libelli; páginae cómice pictae.
241
comicio
comicio: comítium, ii n. Uso: - parlamentarios, comítia parlamentária; resultado de los
-, éxitus comitiorum; celebrar - libres, líbera
celebrare comítia.
cómico: (relativo a la comedia) cómicus, a,
um // (divertido, gracioso) cómicus. Sin: ridendus; ridículus. Uso: actor -, cómicus; comoedus; comoediarum actor; una aventura -,
ridícula res; poeta -, comoediarum scriptor //ambulantes, viri circenses.
comida: (acción de comer) coméstio, onis f.
Sin: cibus, i m. Uso: - solemne, sollemnis
coméstio; - tranquila, compósitus cibus; - al
paso, cibus subitárius; - en frío, cibus siccus
// (alimento) cibus, i m. Sin: esca, ae f; victus
(- us m). Uso: comidas farináceas, cibi farinácei; comidas de pescado, cibi piscárii; para gatos, félium cibus; tomar su -, cibum
cápere // (reunión de personas para comer)
cena, ae f. Uso: dar comidas, cenas fácere;
asistir a las -, cenas obire; invitar a comer, ad
cenam invitare; durante la -, inter cenam //
(servicio, plato) mensa. Uso: - principal,
mensa principalis // - del mediodía, prándium, ii n; - de la noche, cena, ae f.
comienzo: inítium, ii n. Sin: princípium.
Uso: - de renglón, líneae inítium.
comilona: comissátio, onis f. Sin: helluátio.
comillas: vírgulae, arum fpl. Sin: signum citationis; vírgulae dúplices; ápices, um mpl;
linéolae, arum fpl. Uso: entre -, inter signa
citationis; palabras entre -, verba duabus
astricta linéolis; colocar, encerrar algo entre -,
áliquid vírgulis (vel apícibus) interclúdere,
distínguere, interpúngere.
cominería: cavillátio, onis f.
Cominform, v. Kominform.
comino: cuminum, i n.
Comintern, v. Komintern.
comisaría: (empleo o cargo de comisario)
commissárii vel procuratoris munus, offícium, ministérium // (oficina del comisario)
commissárii sedes // (territorio administrado
por un comisario) commissárii dício (-onis
f).
comisario: commissárius, ii m. Sin: procurator; curator; (alicúius rei) praefectus. Uso: de policía, de seguridad, de vigilancia, públicae securitatis commissárius; públicae tutelae curator vel procurator; praefectus
vígilum vel publicorum // (inspector de policía) inspector vígilum vel publicorum // (el
que tiene podeer y facultad de otro para ejecutar alguna orden o entender en algún negocio) curator, oris m. Sin: procurator.
comisión: (conjunto de individuos para entender en algún asunto) commíssio, onis f
(álicui rei faciendae, procurandae, administrandae, provehendae). Sin: collégium; consílium; círculus; delecti viri; delectorum
virorum collégium. Uso: - cardenalicia, Patrum Cardinálium Consílium; - especiales,
círculi speciales; - Europea, Commíssio Europaea; - Internacional, Consílium Internationale; Internationalis Commíssio; Internacional Auschwitziana, Commíssio Internationalis Auschwitziana; - Pontificia para
…, Pontifícia Commíssio pro + abl ; - Pontificia de asistencia, Pontifícium Consílium
calamitosis vel egentibus adiuvandis, relevandis, allevandis; - Sueca para el premio
Nobel, Consílium Nobelianum Suéticum; de investigadores, commíssio investigatorum
// (orden que se da a una persona para que
ejecute algún encargo) mandatum, i n. Sin:
iussum; imperatum. Uso: dar - a uno, mandatum álicui dare ut + subj; cumplir una -, mandatum éxsequi, confícere, effícere, perfícere
242
compañero
// (encargo) curátio, onis f. Sin: procurátio;
negótium; mandatum (particularmente de
encargo verbal). Uso: dar - a uno, curationem álicui commíttere; negótium álicui dare
ut + subj; commíttere, mandare álicui áliquid
faciendum; commíttere, mandare álicui ut vel
ne + subj.
tricto) Británnicae Communitatis Domínia;
Británnici Impérii Domínia; (en sentido lato)
Británnica Nationum commúnitas, socíetas,
consociátio.
comisionado, da: curator, oris m; curatrix,
icis f. Sin: qui pro áliquo negótium curat;
quae pro áliquo negótium curat.
comodoro: (oficial de marina que manda
una división naval de más de tres barcos)
classis vel classi praefectus.
comisionar, v. comisión (dar comisión).
compact disc, CD: discus compactus. Sin:
orbículus compactus; phonodiscus compactus.
comisionista: mandatorum confector vel perfector.
comité: comitatus, us m. Sin: consílium;
coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae,
arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo
de una revista, consílium commentáriis moderandis; - ejecutivo, comitatus exsecutórius;
consílium rei exsequendae; - honorario, comitatus honorárius; honorárium consílium;
coetus honoris causā constitutus; - Olímpico
Internacional, ómnium nationum Consílium
Olýmpiis celebrandis; ex ómnibus natiónibus
Consílium Olýmpiis provehendis; - de bioética, comitatus pro bioéthica; reunión del -,
consílii conventus vel congréssio; constituir,
formar un -, consílium constitúere.
cómoda: armaríolum, i n. Sin: armaríolum
loculatum vel múltiplex.
compadre: cómpater, tris m // (coloq, amigo
o conocido) compar, ăris m. Sin: amicus; sócius; sodalis.
compaginación: paginarum digéstio vel
distribútio.
compaginado: in paginas digestus (liber).
compaginador, ra: digestor (-oris m) paginarum; paginarum digestrix (-icis f).
compaginar: in páginas disponere // (fig,
poner en buen orden) ordinare. Sin: instrúere; digérere.
comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us
m); manus (-us f); agmen (-mĭnis n); caterva;
cómites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itinerárius.
compañerismo: (vínculo que existe entre
compañeros) condiscipulatus, us m // (armonía y buena correspondencia entre ellos) v.
camaradería.
cómitre: (hombre que ejerce su autoridad
con excesivo rigor o dureza) cruciator, oris
m.
compañero: sodalis, is m. Sin: consodalis, is
m; sócius; comes, mĭtis m. Uso: - de colegio,
ephebēi sodalis (-is m) ; synephēbus, i m; de equipo (deportivo) , collusor (-oris m) sócius; aciēi sócius; - de escuela, condíscipulus,
i m ; - de juego, collusor, oris m; - de oficina,
collega, ae m; - de trabajo, sócius laboris; de viaje, comes itíneris.
command (Inform), comando: iussum, i n.
Sin: mandatum.
Commonwealth of Nations: (en sentido es-
243
compañía
compañía: socíetas, atis f. Sin: sodálitas;
consociátio; collégium. Uso: - aérea, socíetas
aéria vel aëronáutica; - Aérea Escandinava,
Socíetas Aëronáutica Scandinava; - aérea
privada, consociátio aéria privata; - Pan
American, Socíetas aëronáutica, cui nomen
Pan American; - cinematográfica, sodálitas
cinematográphica; - comercial, socíetas mercatória vel negotiatória; - dramática, sodálitas scáenica; comicorum vel scaenicorum
socíetas; - industrial, socíetas industrialis; Internacional, Consílium Internationale; mercantil, mercatória socíetas; negotiatorum
sodálitas // - de Jesús, Socíetas Iesu; - de navegación, socíetas navigatória; - del Santísimo Sacramento, Sodálitas ab Augusto
Sacramento; - de seguros, socíetas cautiónibus praebendis; socíetas pro damnis sarciendis; - de transportes, vecturae socíetas //
(personas que acompañan a alguien) comitatus, us m // (Mil, unidad táctica que forma
parte de un batallón y está mandada por un
capitán) manípulus, i m. Uso: los soldados
de una -, manipulárii, iorum mpl; manipulares, ium mpl.
comparación: comparátio, onis f. Sin: collátio. Uso: - internacional de la enseñanza, internationalis comparátio eruditionis.
comparar: comparare.
partis f. Sin: provincia; circumscríptio administrativa (división territorial); compartimentum; loculamentum; diaeta; lóculus (de un
mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
primera clase, primae classis loculamentum;
- de vagón, compartimentum vel diaeta
currus ferriviárii; - para fumadores, para no
fumadores, compartimentum fumatorum,
non-fumatorum; loculamentum tabacum fumántibus, non-fumántibus; dividido en compartimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
compartimiento, v. compartimento.
compartir: tribúere (áliquid álicui). Sin: distribúere; divídere; largiri; partiri, dispertire.
Uso: no - las ideas de uno, ab áliquo dissentire.
compás: (instrumento) círcinus, i m. Uso:
abrir el -, círcinum didúcere; hacer girar el -,
círcinum circum vólvere; medir con el -, círcino dimetiri áliquid // Mar, v. brújula //
Mus, modus, i m. Sin: númerus; metrum; músicus pes. Uso: individuar una canción desde
los primeros -, a primis músicis pedibus quae
sit cantiúncula conícere; llevar el -, númerum
(vel modum, vel metrum) dúcere; no llevar
el -, a número aberrare
compasillo: númerus minor. Sin: metrum
minus; (músicus) pes minor.
comparativamente: comparative. Sin: comparate; per comparationem; in comparatione
+ gen.
compatible: compatíbilis, e.
comparativo: adj comparativus, a, um //
sust comparativum, i n.
compatriota: compatriota, ae m. Sin: patriota; meus, tuus, suus … civis (mi, tu, su …
-); (de nuestro país) nostras, atis m; (del país
de ustedes) vestras, atis m; popularis, is m.
comparsa: persona muta.
compartimento: (acción de compartir) partítio, onis f. Sin: divísio; distribútio; séctio //
(cada parte en que se divide un territorio,
edificio, caja, vagón de viajeros, etc.) pars,
compendiador: breviator, oris m. Sin: qui in
epítomen áliquid cogit; qui in compéndium
áliquid rédigit; qui epítome áliquid circumscribit.
244
competir
compendiar: (reducir a compendio algún escrito) compendiare. Sin: epitomare; áliquid
in epítomen cógere; epítome áliquid circumscríbere; in compéndium áliquid redígere; áliquid breviare // (escribir, exponer,
hablar … compendiosamente) summatim
(vel strictim, vel capitulatim, vel bréviter, vel
paucis, vel paucis verbis) scríbere, expónere,
dícere … // (contener en sí, resumir) complecti.
compendio: (sumaria exposición escrita)
breviárium, ii n. Sin: summárium; epítoma,
ae f; epítome, es f // (sumaria exposición
oral) brevis exposítio. Sin: exposítio praecisa. Uso: en -, v. compendiosamente.
compendiosamente: compendiose. Sin: bréviter; summatim.
compendioso: compendiosus, a, um. Sin:
brevis; pressus; praecisus; summatim expósitus (expuesto sumariamente) // (tratándose
de un escrito) in epítomen coactus; in compéndium redactus; epítome circumscriptus.
compensación: compensátio, onis f. Uso: mensual por las ventajas suprimidas, compensátio ménstrua pro cómmodis sublatis.
compensar: compensare.
competencia: (competición) competítio, onis
f. Sin: certamen; certátio; concertátio; conténtio. Uso: hacerle - a uno en algo, fácere
contentionem cum áliquo de áliqua re; venire
álicui in contentionem // (emulación) aemulátio, onis f. Sin: certátio; competitorum aemulátio. Uso: - comercial, aemulátio
mercatória; certátio commercialis; mercatura
áemula ; - desenfrenada, immoderata vel effrenata competitorum aemulátio; libre -, líbera competitorum aemulátio; hacerle - a
uno, áliquem aemulari // (rivalidad) simultas, atis f // (incumbencia) munus, nĕris n.
Sin: offícium; negótium; opus. Uso: esto es
de mi -, hoc meum est; meum est hoc negótium; creer algo de su -, áliquid offícii sui dúcere // (- del juez u otra autoridad) legítima
potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iudícii alicúius (rem esse). Uso: esto es de mi -,
hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla
potestate; nulla auctoritate; nulla facultate //
(aptitud, idoneidad) perítia, ae f. Sin: artis
vel doctrinae praestántia; intellegéntia. Uso:
- específica, cognítio atque facultas; subtílior
intellegéntia; - técnica, ártium perítia; sin -,
inscienter; inscite, imperite.
competente: ( a quien compete o incumbe alguna cosa) cómpetens, entis. Sin: legítimus,
idóneus. Uso: juez -, iudex cómpetens; tribunal -, tribunal legítimum // (apto, idóneo)
aptus (álicui rei, ad áliquid). Sin: idóneus
(álicui rei; ad vel in áliquid) // (debido) iustus,
a, um. Sin: débitus // (proporcionado, adecuado) aequus, a, um.
competición: (acción de competir sobre todo
en los deportes) certamen, mĭnis n. Sin: competítio. Uso: - comercial, aemulátio mercatória; certátio commercialis; mercatura áemula;
- deportiva, lúdicra competítio; lúdicrum certamen; certamen lusórium; - deportivas mixtas, iúvenum et puellarum mixta certámina; futbolística, certamen follis pedumque; - internacional, certamen internationale; internationalis competítio; - olímpicas, certámina
Olýmpia; empezar la -, certamen inchoare //
(competencia) v. esta voz.
competidor, ra : competītor, oris m; competītrix, icis f: Sin: petītor; certans; certator;
concertator; agonistes, ae m; áemulus; aemulator. Uso: - olímpico, Olýmpicus sive Olympíacus certator.
competir: certare. Sin: concertare;
concúrrere; conténdere áliqua re, vel cum áliquo,
vel inter se.
245
compilation
compilation (Inform) traducción automática
de un programa: compilátio, onis f // (colección) collátio, onis f.
completas: Liturg, completórium, ii n. Sin:
postremae horáriae preces.
completo: (cabal) v. perfecto.
compile (Inform) traducir automáticamente
un programa: compilare.
compiler (Inform) compilador, recopilador:
compilatrum, i n. Sin: compilatórium.
complejo: adj complexus, a, um. Sin: múltiplex; permixtus. Uso: problemas -, complexa
problémata // (Psicol, conjunto de ideas,
emociones y tendencias generalmente reprimidas) complexus, us m. Sin: consciéntia.
Uso: - de culpa, consciéntia de culpa; - de inferioridad, inferioritatis complexus; inferioris condicionis (vel status, vel gradus)
complexus; consciéntia de inferiore condicione (vel statu, vel gradu); - de superioridad,
exsuperántiae vel praestántiae complexus;
tener - de inferioridad, se contemnendum arbitrari // (conjunto de establecimientos fabriles) complexus, us m. Sin: consociátio, onis
f. Uso: - comercial alimentario, alimentárius
complexus mercatórius; alimentária consociátio mercatória; - técnico “Siemens”, consociátio téchnica “Siemens”; complexus
téchnicus “Siemens”, vel qui “Siemens” appellatur.
complemento: complementum, i n. Sin: supplementum.
complementariedad: complementaríetas,
atis f.
complementario: complementárius, a, um.
Sin: completórius; completivus.
complemento: complementum, i n. Sin: supplementum.
completamente: complete. Sin: plane; pénitus; perfecte.
complexión: (consitución física del individuo) córporis afféctio (-onis f). Sin: córporis
constitútio, temperátio, temperatura. Uso: buena, bona constitútio; - débil, infirma córporis constitútio; córporis imbecíllitas vel infírmitas; - externa, córporis figura; - fuerte,
firma córporis afféctio; bene constitutum corpus; - grácil, gracílitas vel tenúitas córporis;
ser de - enfermiza, infirma valetúdine esse.
complicación: Med, implicátio, onis f. Uso:
- cardíacas, cordis implicationes; - de una
enfermedad, morbi implicátio // (concurrencia y encuentro de cosas diversas) rerum
concursus (-us m) // (enredo) implicátio, onis
f. Sin: rerum implicátio. Uso: las - de la situación familiar, implicátio rei familiaris //
(confusión, trastorno) confúsio, onis f. Sin:
perturbátio. Uso: graves - políticas, magna
rerum (politicarum) perturbátio // (dificultad)
difficultas, atis f. Sin: nodus, i m. Uso: resolver una -, nodum expedire; la cosa presenta
una grave -, magnam res difficultatem affert
// (estado de una cosa complicada) implicátio, onis f. Uso: la - de una máquina, máchinae implicátio.
complicado: (mezclado con otras cosas)
múltiplex, plĭcis. Uso: causa -, causa múltiplex; enfermedad -, morbus múltiplex // (enmarañado) contortus, a, um. Sin: perplexus;
tortuosus; implicatus, impeditus. Uso: cuestión -, quáestio implicata; res impedita et
contorta; discusión -, impedita disceptátio;
reglas gramaticales -, implicatiores grammáticae leges // (fig, difícil) diffícilis, e . Sin: árduus. Uso: asunto -, árduum opus; res
diffícilis; la situación es -, res in angusto est.
cómplice: (que toma parte en el delito o cri-
246
comprensión
men de otro) complex, lǐcis. Sin: scéleris párticeps (-cĭpis), sócius, adiutor.
complicidad: socíetas scéleris. Sin: consociátio scéleris; facínoris consciéntia. Uso:
con la - de un amigo, amico cónscio (abl absoluto).
compluvio: complúvium, ii n.
componedora: (máquina de componer) máchina typothética.
componer: (producir obras musicales) compónere. Sin: músicos modos fácere. Uso: melodías, melódias compónere.
comporta: (especie de canasta para transportar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin:
canasta; cóphinus.
comportamiento: (modo de ser) vitae consuetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta;
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo
de portarse) vitae modus. Sin: rátio vitae vel
vivendi; agendi rátio; mores, um mpl. Uso: heroico, sese gerendi heróicus modus.
comportarse, v. portarse.
cales) compósitor, oris m. Sin: modulator;
músicus; qui modos facit. Uso: - muy hábil,
faciendis modis peritíssimus.
compota: mala condīta npl. Sin: poma cocta
npl; condimentum; liquamen (-mĭnis n); liquamen frúctuum; pomárium liquamen; sáccharo concocta poma. Uso: - de higos,
pálatha, ae f; - de peras, liquamen de piris;
hacer -, condimentum fácere.
compra: émptio, onis f. Uso: contrato de -,
instrumentum emptionis; ir de compras, ire
obsonatum vel ad varias merces emendas; per
tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las
-, in rebus emendis se retinere.
comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis
f.
comprar: émere. Uso: - al contado, praeséntibus nummis émere; pecuniā praesenti (vel
numeratā) émere; - barato, émere bene,
parvo, mínimo; - caro, émere male vel magno
pretio; - más caro, émere pluris; - a un precio
razonable, émere salúbriter.
compraventa: émptio et vendítio.
comprensibilidad: comprehensibílitas, atis
f.
composición: (el componer) composítio,
onis f. Sin: conféctio; compositura; concinnátio // (creación literaria) scríptio, onis f.
Sin: scriptum; scriptura; opus, óperis n //
(creación musical) modi, orum mpl. Sin: númeri, orum mpl // (creación poética) carmen,
mĭnis n // (mezcla) composítio, onis f. Sin:
conféctio; mixtura; míxtio; permíxtio. Uso: de ungüentos, unguentorum composítio; - de
un medicamento, medicamenti conféctio; - de
varias cosas, coagmentátio; - en justas proporciones, temperátio; temperamentum.
compositor: (que hace composiciones musi-
comprensible: comprehensíbilis, e. Sin: fácilis intellectu; fácilis ad intellegendum. Uso:
volver una cosa - para uno, áliquid ad intellegéntiam alicúius accommodare; es - que se
haya equivocado, fácile intéllegi potest eum
erravisse vel cur erráverit.
comprensión: (acción de comprender) comprehénsio, onis f // (facultad, capacidad o
perspicacia para entender y penetrar las
cosas) intellegéntia, ae f. Sin: captus (-us m);
percipiendi vis; facultas apprehendendi. Uso:
justa - de una cosa, iustum alicúius rei iudí-
247
comprensivo
comprensivo: (que contiene, comprende o
incluye) qui (quae, quod) multa in se comprehendit vel complectitur // (tolerante) indulgens, entis. Sin: clemens; benignus.
compuerta: cataracta vel cataractes, ae f.
Sin: transenna volúbilis. Uso: - de desagüe,
de descarga, exonerationis cataracta; bajar
la -, cataractam deícere vel demíttere; subir
la -, cataractam extóllere, subdúcere // (comporta) v. esta voz.
compresibilidad: compressibílitas, atis f.
compuesta: flor -, v. flor.
compresible: compressíbilis, e.
compuesto: (cuerpo que se compone de
otros de distinta naturaleza) mixtura, ae f.
Sin: matéria vel corpus múltiplex. Uso: - orgánico, composítio orgánica // (agregado de
varias cosas que componen un todo) concrétio, onis f. Uso: un - de estaño y cobre, stannum et aes mixta // Gram, verbum
compósitum // estar - de, constare áliquā re;
constare ex vel de áliqua re.
cium; recta alicúius rei aestimátio.
compresión: compréssio, onis f. Uso: relación de -, compressionis rátio; fase de -, compressionis vel a compressione gradus.
compresor: (que comprime) premens, entis.
Sin: cómprimens // (aparato que sirve para
comprimir) pressórium, ii n. Sin: prelum.
Uso: cilindro -, compressórium, ii n; cylindrus pressórius.
comprimido: compressus, a, um. Sin: pressus sive depressus; constrictus.
comprobante: testátio vel attestátio , onis f.
Sin: testificátio; testimónium; documentum.
comprometer: (exponer, poner en peligro)
in grave discrimen addúcere.
compromiso: (obligación contraída, empeño) offícium, ii n. Sin: consílium; stúdium.
Uso: - político, políticum vel públicum offícium; - sociales, stúdia societati adiuvandae;
avenirse entre sí (o con alguno) mediante ambiguos, inter se (vel cum áliquo) ambiguis
consíliis transígere; llevar a cabo su - de
evangelizar, suam in evangelizatione adimplere actuositatem // (convenio entre litigantes) compromissum, i n. Uso: hacer un acerca de algo, compromissum fácere de áliqua re; por -, ex compromisso // (desposorios) v. esponsales // (palabra dada) v.
palabra.
computación: ars computatória vel ordinatralis. Sin: disciplina computatória, ordinatralis, informática. Uso: relativo a la -,
computatórius; computatralis; ordinatralis;
por -, ordinatráliter.
computabilidad: computabílitas, atis f.
computadora o computador: computatória,
ae f; computatórium, ii n. Sin: computatrum;
ordinatrum; máchina computatoria vel cómputans; instrumentum computatórium. Uso:
de -, computatralis vel ordinatralis, e; - analógica, computatrum analógicum; - doméstica, microcomputatrum; - electrónica,
ordinatrum (vel elaboratórium, vel instrumentum) electrónicum; - personal (PC), ordinatrum domésticum vel personale; portátil, computatrum pugillare vel portábile;
ordinátrulum gestábile; mundo de la -, orbis
computatralis; encender, apagar la -, ordinatrum accéndere, exstinguere; jugar con la -,
ordinatro lúdere; meter, introducir algo en la
-, ordinatro áliquid índere.
computer (Inform): sust computatrum, i n.
248
comunión
Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin:
ordinatralis, e; v. computadora.
computista: computator, oris m; computatrix, icis f.
comulgante: eucharístiae susceptor m, susceptrix f.
comulgar: acercarse a -, ad communionem
eucharísticam accédere.
comuna: municípium, ii n.
comunicabilidad: communicabílitas, atis f.
comunicación: (acción y efecto de comunicar o comunicarse) communicátio, onis f.
Sin: nuntius; notítia. Uso: - interurbana, telelóquium; - social, communicátio socialis; telefónica, communicátio telephónica; telephónicus núntius; collóquium telephónicum;
- telegráfica, communicátio telegráphica;
núntius telegráphicus; capacidad de - verbal
y explícita, facultas communicationis verbalis claraeque; medios de - social, instrumenta
communicationis socialis; llevar, traer una -,
núntium afferre vel perferre; recibir una -,
núntium accípere // (unión que se establece)
coniúnctio, onis f. Sin: colligamentum; colligátio; conéxio. Uso: - telefónica, coniúnctio
(vel conéxio, vel colligátio) telephónica;
colligamentum telephónicum; cortar la - (telefónica), coniunctionem interclúdere; poner
a uno en - (telefónica) con otro, áliquem cum
áliquo coniúngere; ponerse en - (telefónica)
con uno, se coniúngere cum áliquo; telephónice communicare cum áliquo // (trato, correspondencia, conversación) commércium,
ii n. Sin: collóquium; sermo. Uso: - epistolares, commércium epistularum; - epistolares
entre asociados, epistolare inter socios commércium; - telefónica, telephónicum collóquium; telephónicus sermo; - telefónica
interurbana o de larga distancia, collóquium
extraversus factum; - telefónica local, collóquium locale; estar en - epistolar con uno,
cólloqui cum áliquo per lítteras; ponerse en (telefónica) con uno, áliquem telephónio (vel
per telephónium, vel telephónii ope) álloqui //
vía de -, iter, itíneris n. Uso: cortarle a uno
las -, áliquem itínere interclúdere; un muro
corta las - por tierra, murus iter intércipit.
comunidad: commúnitas, atis f. Sin: socíetas; sodálitas; congregátio. Uso: - científica,
commúnitas scientífica; - eclesiales de base,
communitates ecclesiales básicae; - Económica Europea, Commúnitas Oeconómica
Europaea; - internacional, commúnitas internationalis; - mundial, commúnitas universalis
vel mundana; - política, cívitas vel nátio; políticas económicamente desarrolladas, florentiores res públicae; cívitates in re oeconómica progressae; civitates in quibus res
oeconómicae magis profecerunt; - políticas
subdesarrolladas, egentiores res públicae; religiosa, commúnitas religiosa; - de Estados
Independientes, Communitas Civitatum sui
iuris; - de Taizé, consociátio tasiacensis vel
tasíaca; equilibrio entre las - políticas, mútuae civitatum necessitúdines ad aequilibritatem conformatae; quaedam inter civitates
aequabílitas; dirigir una -, communitatem
gubernare.
comunión: (participación en lo común) commúnio, onis f. Sin: commúnitas; conspirátio.
Uso: - de propósitos y obras, voluntatum
operumque conspirátio // (acto de recibir la
Eucaristía) commúnio, onis f. Sin: synaxis,
-is; sancta commúnio; sacra synaxis; commúnio sancti altaris; cena Domínica, cena Dei;
(sanctíssimae) Eucharístiae percéptio, recéptio, súmptio. Uso: - diaria, semanal, mensual, commúnio vel synaxis cotidiana,
hebdomadalis, ménstrua; - frecuente, crébrior
commúnio; - muy frecuente, crebérrima commúnio vel synaxis; - general, omnium commúnio vel synaxis; ómnium conventus ad
249
comunismo
Eucharístiam percipiendam, recipiendam, sumendam; communio ómnibus ministrata vel
distributa; - pascual, paschalis commúnio;
primera -, prima commúnio; prima Eucharístiae percéptio; dar, distribuir la -, communionem vel Eucharístiam ministrare, praebere,
porrígere, impertire, largiri, distribúere;
hacer la - espiritual, votis (vel ánimi desidério) Eucharístiam súmere; recibir la -, communionem percípere;
Eucharístiae
sacramentum recípere; panem Eucharísticum
percípere; cenā Domínicā uti; cénam Dei
édere; tomar la primera -, primam communionem recípere, accípere; primum sacram
Eucharístiam súmere // Teol, - de los santos,
sanctorum commúnio.
comunismo: communismus, i m. Sin: (como doctrina) communismi vel communistarum doctrina, praecepta, plácita; bonorum
aequandorum rátio vel doctrina; de aequandis
bonis doctrina; (- como facción, partido)
communismi fáctio; communistarum secta;
bonorum aequátio; bonorum ómnium aequátio. Uso: - ruso, communismus rússicus; - de
rostro humano, communismus humanus vel
humánior.
concatenación o concatenamiento: catenátio vel concatenátio, onis f.
concausa: concausa, ae f.
concausal: concausalis, e.
concavidad: concávitas, atis f.
cóncavo: cóncavus, a, um.
concebible: cogitábilis, e.
concebido: los recién -, recens concepti.
concejo: concílium, ii n. Uso: - federal, concílium foederale.
concelebración: concelebrátio, onis f.
concelebrar: concelebrare.
concentración: (acción y efecto de concentrar o concentrarse) conglobátio, onis f. Uso:
- urbana, sedes íncolis frequéntior; - de
nubes, conglobátio núbium // (acción y efecto
de reconcentrarse) ánimi inténtio.
comunista: adj communísticus, a, um. Sin:
coenonísticus; communismi vel communistarum (gen pl); ad communismum pértinens.
Uso: gobierno -, res pública, in qua ómnium
bona aequata sunt; partido -, communismi
sectatores; communistarum fáctio vel pars
(partis f) vel partes (pártium) // sust communista, ae mf; communístria, ae f. Sin: coenonista mf; communismi fautor, sectator,
studiosus, praeco; fautor aequationis bonorum; bonis ómnibus aequandis favens; aequandorum bonorum studiosus vel fautor;
bolscevichus.
concéntrico: centro circumductus. Sin: qui
(quae, quod) in commune centrum circumágitur; qui idem centrum habet. Uso: círculos , orbes circa eundem cárdinem sese vertentes.
comunitario: communitárius, a, um. Uso:
modalidad -, rátio communitária; vida -, vita
communitária.
concepción: concéptio, onis f. Sin: conceptus, us m. Uso: Inmaculada -, Immaculata
Concéptio; sine labe concepta; labe omni
concentrar: (reunir en un centro o punto lo
que estaba separado) áliquid in unum cógere
vel conglobare. Sin: áliquid ad unum conferre vel deferre. Uso: - las tropas, in unum
locum cópias condúcere, contráhere, cógere
// concentrarse (de tropas), se conglobare;
conglobari in unum // (reconcentrarse, abstraerse) v. reconcentrarse.
250
concienzudo
immunis; ab orígine Immaculata // fig
cogitátio, onis f. Sin: cogitatum; cogitatus
(-us m); ánimi conceptus; opinátio; opínio;
doctrina; disciplina. Uso: - científica, nótio
scientífica; nótio a sciéntiis profecta; - ética,
éthica doctrina; - ideológicas, opinationes
ideológicae fpl; - política, rei públicae
constituendae doctrina; de administranda república disciplina; - del amor, amoris disciplina vel doctrina; - del mundo económico,
de rebus oeconómicis opínio.
concepto: conceptus, us m. Sin: cogitatum;
cogitatus (-us m.); cogitátio; nótio; cognítio;
senténtia; sensus (-us m.); sensum; mentis
sensum. Uso: - inicial, prima nótio.
conceptualismo: conceptualismus, i m.
conceptualista: conceptualista, ae mf.
concertador: modulator, oris m; modulatrix,
icis f. Sin: moderator; phonascus. Uso: maestro -, concentūs magister; symphoniacorum
vel canéntium magister.
concertar: (intr, concordar) concordare.
Uso: el atributo concierta con el sustantivo
en género, número y caso, epítheton vel appósitum (cum) substantivo concordat in génere, número et casu; el verbo concierta con
el sujeto en número y persona, verbum subiecto (vel cum subiecto) concordat in número et persona.
concertista: symphoníacus, i m.
concesión: concéssio, onis f. Uso: hacer - políticas, concessiones políticas fácere.
concha: (parte que cubre el cuerpo de muchos moluscos y crustáceos) conchýlium, n.
Sin: testa. Uso: fig, - del apuntador, cella
suggestoris vel monitoris.
conciencia: consciéntia, ae f. Uso: - buena,
consciéntia bona; recta consciéntia; - colectiva, societatis consciéntia; - indecisa, incerta
vel vaga consciéntia; - individual, privata
consciéntia; - insensible, consciéntia hebes,
hebescens, plúmbea; - laxa, relajada, consciéntia fácilis, indulgens (in áliqua re); moral, consciéntia moralis; - profesional, de la propia responsabilidad, próprii múneris
consciéntia; - refleja, consciéntia reflexa; social, consciéntia socialis; - universal, universalis consciéntia; - del deber, offícii consciéntia; consciéntia múneris exsequendi; - del
yo, egóitas, atis f; consciéntia sui ipsíus;
consciéntia mei ipsíus // ancho de -, consciéntiā fácili vel indulgenti; en -, según -, ex
ánimo, ex fide; íntegra mente; salva consciéntiā; ex ánimi senténtia; en el santuario de
la -, in interiore ánimi sacrário; en la - pública, in consciéntia pública; estrecho de -,
severā consciéntiā; formación de la - moral,
moralis consciéntiae institútio; formación de
las -, méntium formátio; hombre sin -, homo
sine ulla religione; homo pravus vel pérditus;
la voz de la -, consciéntiae vox; remordimiento de -, consciéntiae stímulus, angor,
cruciatus (-us m) // descargar uno la -, consciéntiam suam exonerare; obrar contra -, a
recta consciéntia discédere; profundizar la de sí mismo, in seipsum introspícere pénitus;
sentir remordimiento de -, morderi conscientiā; consciéntiā malā angi vel excruciari; sofocar la voz de la -, (ánimi) consciéntiam non
curare.
concienzudamente: (según conciencia) v.
conciencia // (con atención y cuidado) diligenter; (con mucha atención o detenimiento)
sancte; religiose; summā diligéntiā; diligenter
religioseque.
concienzudo: (que es de recta conciencia)
iustus. Sin: probus; sanctus. Uso: - hasta el
escrúpulo, religiosus // (de cosa que se hace
a conciencia) accuratus // (de persona que es-
251
concierto
tudia o hace las cosas con atención y cuidado) díligens, entis. Sin: curiosus (exacto,
por ej. en la investigación, ad investigandum).
concierto: concentus, us m. Sin: acroama,
mătis n. Uso: - instrumental, concentus
instrumentalis; concentus músicis instrumentis datus; - musical, músicus (vel musicorum,
vel músicae) concentus vel symphónia; - polifónico, concentus polyphónicus; - radial,
symphónia per rádium transmissa; concentus
radiatus; - sinfónico, concentus symphónicus ;
- vocal, vocum concentus; - vocal e instrumental, vocum musicorumque instrumentorum concentus; - de cuerda y viento,
concentus nervorum tibiarumque; - de jazz,
concentus iázzicus; - de música contemporánea, concentus contemporalis músicae; - de
órgano, órgani concentus; - para violín, violinae concentus; concentus violínicus // dar
un -, músicum concentum habere vel édere.
conciudadano: concivis, is m.
cónclave: conclāve, is n. Sin: Patrum Cardinálium conclave; Purpuratorum Patrum conclave; Patrum Cardinálium comítium
Romano Pontífici eligendo.
conclavista: (sacro) conclavi addictus m.
Sin: Patrum Cardinálium (vel Purpuratorum
Patrum) conclavi addictus.
conclusivo: conclusivus, a, um.
concordar: (Gram, formar concordancia) v.
concertar.
concordatario: pácticus, a, um.
concordato: pactum, i n. Sin: páctio. Uso: entre la Santa Sede e Italia, Pactum inter
Apostólicam Sedem et Italiam conventum.
concretamente: definite.
conciliación: conciliátio, onis f .
conciliador: conciliator, oris m.
concretar: effícere. Sin: perfícere; ad effectum addúcere.
conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare.
Sin: compónere.
concreto: cuestión -, finita vel definita quaestio.
conciliarismo: conciliarismus, i m.
concubina: concubina, ae f. Sin: paelex,
pelex, pellex, ĭcis f.
concilio: Concílium, ii n. Uso: - Ecuménico
Vaticano II, Oecoménicum Concílium Vaticanum Secundum.
concubinato: concubinatus, us m.
concupiscencia: concupiscéntia, ae f.
concinidad: concínnitas, atis f. Sin: concinnitudo, dǐnis f.
concisamente: presse. Sin: summatim; capitulatim; presse; bréviter; paucis; presse breviterque.
concisión: brévitas, atis f. Sin: breviloquéntia.
concupiscible: concupiscíbilis, e.
concurrente: v. concursante.
concursante: petītor, oris m. Sin: competītor;
certans. Uso: (- en un concurso literario)
scriptor áemulus; v. competidor.
252
condestablía
concurso: (competencia) certamen, mĭnis n.
Uso: - literario, litterarum certamen; - con
premios, certamen práemiis propósitis; - de
belleza, certamen venustatis mulíebris //
anunciar un -, certamen indícere; presentarse
a un -, certamen inire; proponer un -, certamen propónere; tomar parte en un -, certamen tentare; ad vel in certamen descéndere //
(oposición que se hace a algún cargo o dignidad) examen de + abl; públicum perículum; pública probátio. Uso: ganar en un -,
públicum perículum felíciter fácere; presentarse a los - públicos, in certámina deferre //
(muchedumbre de gente reunida en un lugar)
concursus (-us m) in áliquem locum. Sin: frequéntia. Uso: grandísimo - de gente, máxima
vulgi frequéntia.
condado: (territorio) comitatus, us m. Sin:
cómitis domínium; marchi (vel cómitis, vel
toparchae) régio // (dignidad) comitatus. Sin:
cómitis dígnitas; toparchae munus // (potestad) comitatus. Sin: iura graphionis.
conde: comes, mĭtis m. Sin: comarchus; toparcha, ae m; gráphio, onis m. Uso: - palatino, palatinus, i m.
condecoración: (insignia de distinción) insigne, is n. Sin: ornamentum; honorárium vel
honoríficum insigne; honoris insigne; honoris documentum. Uso: - militar; militare insigne vel ornamentum.
a muerte, cápitis damnatus.
condenar: damnare; condemnare. Uso: - al
reo a veinticinco años de cárcel, reum ad viginti quinque annos cárceris damnare.
condensabilidad: densabílitas, atis f.
condensación: densátio, condensátio, onis f.
Sin: concrétio. Uso: - transitoria, condensátio tránsiens.
condensador: densatórium vel condensatórium, ii n. Sin: condensatrum.
condesa: (mujer que heredó u obtuvo un condado) comes, mĭtis f. Sin: comitissa // (mujer
del conde) cómitis uxor.
condescendencia: obsequéntia, ae f. Sin: obséquium; indulgéntia; lénitas, lenitudo; facílitas, ánimi facílitas. Uso: demasiada -, nímia
obsequéntia; por -, obsequenter; indulgenter.
condescender: álicui (vel alicúius voluntati)
óbsequi. Sin: álicui (vel alicúius voluntati)
morem gérere; morigerari álicui. Uso: - a los
ruegos de alguno, précibus alicúius indulgere; - con las opiniones de alguno, álicui adsentire; - consigo mismo, indulgere sibi.
condescendiente: condescendens. Sin: óbsequens; indulgens (álicui); comis (in vel erga
áliquem); fácilis (álicui); móbilis précibus.
Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
- con alguno, indulgere álicui.
condecorado: honoris insigni (pl insígnibus)
decoratus vel ornatus // (tratándose de condecoración militar) phaleratus. Sin: decoratus; militari insigni (pl militáribus insígnibus
vel pháleris) decoratus; militaris virtutis
causā phaleratus.
condestable: comestábilis, is m. Sin: comes
stábilis; comes stábuli. Uso: Gran -, Comestábilis Magnus.
condenación: condemnátio, onis f. Uso: eterna, condemnátio sempiterna.
condestablesa: comestábilis (vel cómitis stábilis, vel cómitis stábuli) uxor.
condenado: condemnatus; damnatus. Uso: -
condestablía: comestábilis dígnitas.
253
condición
condición: condício, onis f. Uso: - atlética,
condício athlética; - económicas, condiciones
oeconómicae; - meteorológicas, condiciones
meteorológicae; aëris status mutationesque;
- privilegiada, praestantíssima condício; - sociales, condiciones sociales; - del suelo, natura soli vel terrae.
condicional: condicionalis, e. Sin: condiciónibus astrictus (sujeto a condiciones).
condicionalmente: condicionáliter. Sin:
cum condicione; sub condicione.
condicionamiento: coërcítio, onis f. Sin: coáctio; adáctio.
condicionar: coërcere. Sin: áliquem condiciónibus astríngere.
cóndilo: cóndylos vel cóndylus, i m.
condimento: condimentum, i n. Uso: el que
hace o vende los condimentos, v. especiero.
condón: condomum, i. Sin: penis integumentum, tegumentum, involucrum, opérculum.
Uso: - para evitar el contagio de enfermedades venéreas, penis operculum contra venéreos morbos praemúniens.
condonación: condonátio, onis f. Sin: remíssio. Uso: - de las deudas, remíssio debitorum.
condrología: chondrológia sive -logīa, ae f.
Sin: de cartilagínibus disciplina, doctrina,
sciéntia.
condrológico: chondrológicus, a, um. Sin: ad
chondrológiam áttinens; ad disciplinam de
cartilagínibus spectans.
conducción: (acción y efecto de conducir)
dúctio vel condúctio, onis f. Sin: moderátio;
administrátio; curátio vel procurátio alicúius
rei. Uso: - radioasistida, moderátio radiophóno acta; confiar a alguien la - de la guerra, bellum álicui commíttere // (conjunto de
conductos dispuestos para el paso de algún
líquido o fluido) tubi, orum mpl.
condiscípula: condiscípula, ae f.
conducir: (guiar un vehículo automóvil) régere. Sin: gubernare // conducirse, v. portarse.
condiscípulo: condiscípulus, i m.
condition (Inform), condición: condício, onis
f.
conditional (Inform) condicional: condicionalis, e.
condolencia: (participación en el pesar
ajeno) aegritúdinis socíetas. Uso: expresiones
de -, participati doloris declarátio vel significátio // (pésame) v. esta voz.
condominio: condomínium, ii n. Sin: composséssio.
condómino: compossessor, oris m.
conducta: (porte o manera con que los hombres gobiernan su vida y dirigen sus acciones) vitae consuetudo. Sin: vitae institutum;
mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitraria, libido; buena -, morum próbitas; - edificante, praeclarum virtutis exemplum vel
spécimen; - indigna, indígnitas; - intachable,
sanctimónia; - íntegra, intégritas; - moral,
vitae rátio; vivendi rátio; - política, acta vel
consília (in re pública); - práctica, vitae áctio;
- reprochable y escandalosa, vituperátio
atque infámia; - virtuosa, virtus // tener
buena -, recte vívere. Sin: recte fácere; bene
(vel recte, vel probe) ágere vel se gérere;
tener mala -, male vívere, male fácere; male
254
conferencia
ágere vel se gérere // (recua o carros que llevaban la moneda que se transportaba de una
parte a otra, y especialmente la que se llevaba a la corte) iumenta sarcinária vel onerária; iumenta ac plaustra sarcinária.
us m; iunctura. Uso: - directa, connéxio directa; - internacional, conexus internationalis; - de la antena, conéxio antemnae;
establecer una - eléctrica, traductum fácere.
confalón: vexillum, i n. Sin: signum.
conductismo, v. behaviorismo.
confalonier: vexillárius, ii m. Sin: vexíllifer,
ĕri m; sígnifer, fĕri m.
conductividad: conductívitas, atis f.
conducto: (canal o tubo) fístula, ae f. Sin:
tubus, i m; ductus, us m. Uso: - eléctrico, ductus eléctricus vel electricitatis; - respiratorio,
spirandi vel spíritus meatus (-us m); tránsitus
(-us m) spíritus; ánimae canalis; - de aguas,
acueducto, ductus aquarum.
conductor: (de carruaje en general) ductor,
oris m. Sin: rector; gubernator; vector;
vehiculárius. Uso: - de automóvil, raedárius;
autocinetista; - de perros (dog-sitter), canum
ductor; - de tranvía, electrivector; auriga
tramviae; - de tren, tráminis conductor //
Fis, sust conductórium, ii n; adj diffundens,
entis. Uso: - eléctrico, conductórium
eléctricum; buen, mal - de calor, de electricidad, bene, male diffundens calorem, eléctridem.
conductora: - de TV, nuntiatrix, icis f.
conectador: commutamen, mĭnis n.
conectar: (poner en contacto) conéctere (vel
coniúngere) áliquid álicui rei vel cum áliqua
re // (poner en contacto eléctrico) traductu
facto (vel interpósito) coniúngere (áliquid álicui rei vel cum áliqua re).
conejera: cuniculorum cubile (-is n). Sin: cuniculorum loculamentum.
conejillo: - de Indias, cobáia, ae f. Sin: cávia.
conexión: con(n)éxio, onis f. Sin: conexus,
confaloniero, v. confalonier.
confederación: (unión de varios Estados)
confoederátio, onis f. Sin: civitates (-um fpl)
foederatae. Uso: - de Serbia y Montenegro,
confoederátio Serbianorum et Nigrimontanorum // (liga o asociación) socíetas, atis f. Sin:
sodálitas; sodalícium.
confederado: foederatus vel confoederatus,
a, um. Sin: consociatus; fóedere iunctus.
confederativo: confoederalis, e.
conferencia: (entrevista) v. esta voz // (plática, disertación) dissertátio, onis f. Sin: acroāsis, is (ac -in, abl -i) f; consultátio. Uso: radial, acroasis per radiophónicas undas hábita; radiophónica commentátio vel dissertátio; - de prensa, collóquium cum diariorum
scriptóribus // dar una -, acroasin fácere; dar
una - de prensa, diurnários congregatos edocere; diariorum scriptóribus congregatis áliquid nuntiare // (reunión para tratar asuntos
de trascendencia o propios de una organización) conventus, us m. Sin: coetus, us m; congréssio; consílium. Uso: - episcopales,
episcoporum conferéntiae; - episcopal latinoamericana, coetus episcoporum Américae
Latinae; - Vicentinas, Coetus Vincentiani;
Collationes Vincentianae; - de consulta, conventus consultationis; - por el desarme, conventus apparátui militari imminuendo vel
reducendo; - por la paz, conventus (vel coe-
255
conferenciante
tus, vel consílium) paci instaurandae vel redintegrandae; - organizada por ..., conventus
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convéntui interesse.
conferenciante o conferencista: orator, oris
m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f.
conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.)
ágere vel agitare cum áliquo de áliqua re. Sin:
communicare cum áliquo de áliqua re; communicare consília cum áliquo.
confesado: confessus, a, um.
confesar: (declarar los pecados en confesión) confiteri. Sin: peccata rite confiteri; admissa vel commissa rite accusare; peccata
sua sacerdoti aperire // (escuchar las confesiones) confitentes vel paenitentes audire.
Sin: confessiones audire, recípere, excípere.
confesión: (reconocimiento de un hecho)
conféssio, onis f. Uso: extorsionar una - a alguien, vi áliquem ad confitendum cógere;
hacer - de algo, áliquid confiteri // (credo religioso) conféssio, onis f. Sin: relígio;
constituta relígio; sacra instituta npl; - cristianas, confessiones christianae; - luterana,
anglicana, sacra instituta lutherana, ánglica
// (declaración de los pecados en el tribunal
de la penitencia) conféssio, onis f (peccatorum). Sin: admissorum (vel commissorum,
vel peccatorum) conféssio. Uso: - auricular,
confessio auricularis vel auriculária; - general, generalis conféssio; totīus vitae peccatorum conféssio; - sacramental, conféssio
sacramentalis; hacer una - general, universae vitae acta sacerdoti confiteri; totīus vitae
commissorum confessionem rite perágere // de San Pedro (en Roma), apostólicum sepulcrum.
religiónibus; luchas -, bella religiosa; bella
religionum causā suscepta.
confesionario: v. confesonario // (tratado o
discurso en que se dan reglas para saber
confesar y confesarse) confessonárium, ii n.
Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem
confessionem méthodus.
confeso: (que ha confesado su delito o culpa)
confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judío
convertido) Iudaeus conversus.
confesonario: confessionale, is n. Sin: sedes
(-is f) confessionalis; sedes confessiónibus
audiendis; confessionis auditórium; confessionis tribunal (-alis n); paeniténtiae sacramenti tribunal.
confesor: confessárius, ii m. Sin: confessionárius; sacrae paeniténtiae administer; sacramenti paeniténtiae administer. Uso: ordinario, extraordinario, confessor ordinárius, extraordinárius // (cristiano que profesa
públicamente la fe de Jesucristo y por ella
está pronto a dar la vida; santo) confessor,
oris m. Sin: Christi confessor.
confeti: coriandra, orum npl; coriandri, orum
fpl. Sin: minutíssimi chartae orbículi.
confiable: fidus, a, um. Sin: cui tuto confīdi
potest; qui, quae, quod fidem meret vel meretur.
confianza: fidúcia, ae f. Sin: confidéntia.
Uso: puesto de -, locus fidúciae; solicitar un
voto de -, suffrágium de fide sollicitare.
confiar: - con el mayor secreto, secretis
instillare áuribus.
configuración: figurátio, onis f.
confesional: confessionalis, e Sin: religiosus, a, um. Uso: disputas -, contentiones de
confinación, v. confinamiento.
256
confucianismo
confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus
vel amendatus; in exsílium relegatus; in públicae custódiae loco detentus.
confinamiento: relegátio, onis f. Sin: amandátio vel amendátio; ex(s)ílium. Uso: lugar
de -, públicae custódiae locus.
confinar: (lindar) finítimum vel confinítimum esse. Sin: contérminum vel próximum
esse. Uso: - con un país, tángere, attíngere
áliquam terram; finítimum esse terrae vel
cum terra; adiacere álicui loco vel ad áliquem
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; áliquem relegare in
áliquem locum; in públicae custódiae locum
áliquem míttere.
confirmación: sacra confirmátio. Sin: sacrum chrisma (-ătis n). Uso: conferir la -, v.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacramentum accípere; almo chrísmate inungi;
sacro chrísmate roborari, signari, obsignari.
confirmando: confirmandus, a, um. Sin:
sacra unctione roborandus.
confirmar: confirmare. Sin: confirmationem
conferre; sacra unctione confirmare vel roborare; sacro chrísmate inúngere, signare, obsignare.
confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -,
fructus candisatus.
confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin:
crústulum; dulcíolum; pulchrale (-is n); sácchari glándula; sácchari amýgdalum; amýgdalum sáccharo íllitum.
confitera: (mujer que hace o vende dulces y
confituras) dulciária, ae f. Sin: cup(p)edinária
// (caja donde se guardan confites) dulciolorum (vel bellariorum, vel pulchrálium) theca
vel cápsula.
confitería: (oficina donde se hacen los dulces) officina dulciária vel cup(p)edinária //
(tienda donde se venden) taberna dulciária
vel cupedinária // (pastelería) v. esta voz.
confitero: dulciárius, ii m. Sin: cup(p)edinárius; v. pastelero.
conflicto: conflictátio, onis f. Sin: conflictus
(-us m). Uso: - mundial, conflictátio universalis vel mundana; - nuclear, conflictus nuclearis; - socio-económico entre clases,
conflictátio oeconómica inter cívium órdines.
conformación: conformátio, onis f.
conformarse: (convenir una persona con
otra) conformare se ad alicúius voluntatem.
Sin: se accommodare ad alicúius voluntatem;
óbsequi voluntati alicúius.
conformidad: confórmitas, atis f. Sin: congruéntia; consénsio. Uso: - con el espíritu del
mundo, cum mundi sensu congruéntia.
conformismo: conformismus, i m. Sin: conformitatis stúdium.
conformista: conformista, ae mf. Sin: conformitatis studiosus; tempóribus insérviens.
confort: cómmodum, i n. Sin: commóditas;
cómmoda vitae; civilis usūs cómmoda; utilitatum cómmoda. Uso: el - moderno, hodierna
cómmoda; mejora del -, aucta cómmoda
vitae; con todo -, ómnia cómmoda praestantur.
confortación: confortátio, onis f.
confortador: confortator, oris m.
confortativo: confortativus, a, um.
confucianismo: confucianismus, i m. Sin:
257
confutable
Confúcii doctrina vel cultus (-us m).
conglomerado: conglomeratus, a, um.
confutable: qui (quae, quod) confutari (vel
refutari, vel refelli, vel coárgui) potest.
conglomerar: conglomerare.
confutación: confutátio, onis f. Sin: refutátio; criminationis dissolútio; críminis dilútio.
Congo: Congus, i m. Uso: República del -,
Congi res pública; res pública congensis vel
cóngica; de -, cóngicus vel congensis.
confutador: adj confūtans sive refūtans,
antis. Sin: refellens; coárguens // sust confutator, oris m. Sin: refutator.
congoja: cordólium, ii n. Sin: acerbíssimus
angor vel dolor. Uso: morir de -, acerbíssimo
angore cónfici.
confutar: confutare vel refutare. Sin: reféllere; argúere, coargúere, redargúere. Uso:
- una acusación, criminationem dissólvere;
crimen dilúere; - las argumentaciones, argumenta confutare; - objeciones, obiecta dilúere; contra dicta dissólvere; - la deposición
de los testigos, orationem téstium reféllere.
congoleño: congensis, e. Sin: cóngicus, a,
um.
confutatorio, v. confutador (adj).
congelación: congelátio vel gelátio, onis f.
Uso: - de los embriones, embryonum congelátio; punto de -, punctum gelationis.
congelador: congelatórium, ii n. Sin: conglaciatórium; capsa frigorífica; arca gelatória;
máchina refrigeratória.
congelamiento, v. congelación.
congelar: congelare vel gelare. Sin: conglaciare.
congestión: Méd sánguinis congestus (-us m)
vel ímpetus (-us m) // (agolpamiento) stipátio, onis f. Sin: concursátio.
congestionar: stipare. Sin: replere; refercire.
conglobar: conglobare. Sin: conglomerare;
agglomerare.
congolés, v. congoleño.
congregación: (conjunto de religiosos) congregátio, onis f. Sin: socíetas; sodálitas. Uso:
- religiosa, religiosa sodálitas; - salesiana,
sodálitas salesiana; socíetas Sancti Francisci
Salésii; religiosa familia sodálium Sancti
Francisci Salésii; entrar en una -, congregationem íngredi // (hermandad que forman algunos devotos para ejercitarse en obras de
piedad) congregátio, onis f. Sin: collégium;
coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregátio
Mariana; - de caridad, collégium rei subsidiáriae; coetus rei subsidiáriae administrandae; - de la doctrina cristiana, coetus vel
sodálitas christianae doctrinae tradendae //
(dicasterio de la Curia Romana) Congregátio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregátio
Consistorialis; - de Negocios Eclesiásticos
Extraordinarios, Congregátio pro negótiis
ecclesiásticis extraordináriis; - de Religiosos,
Congregátio de sodálibus religiosis; Congregátio religiosorum negótiis praepósita; - de
Seminarios y Universidades, Congregátio de
semináriis et universitátibus studiorum.
congregarse: congregari. Uso: se congregaron varios miles de peregrinos, plura mília
peregrinatorum congregata sunt.
conglomeración: conglomerátio, onis f.
258
conmemoración
congresal, v. congresista.
conjeturable: quem (quam, quod) coniecturā
ássequi (vel cónsequi) póssumus.
congresista: congressūs vel conventūs párticeps. Sin : sodalis conventūs; congressioni
assistens; qui congréssui adest; qui convéntui
ínterest; qui in congressu adest; qui in
conventu ínterest.
congreso: (reunión) congressus, us m. Sin:
congréssio; conventus, us m; consessus, us
m; concílium. Uso: - científico internacional,
conventus doctorum ómnium géntium; - eucarístico nacional, eucharísticus ex universa
natione conventus vel congressus; - internacional, conventus internationalis, universalis,
mundanus; ex ómnibus géntibus vel natiónibus conventus; - nacional de letras clásicas,
congressus nationalis de lítteris clássicis; - de
latín viviente, congressus de lingua latina
viva; conventus latini viventis; - de médicos,
medicorum conventus; - de meteorología,
conventus meteorológicus, - para el fomento
del latín, congréssio latinitati fovendae; convocar un -, conventum ágere; reunirse en en un lugar, in áliquem locum convenire //
(cuerpo político deliberante) públicus coetus
légibus ferendis; - de diputados, legatorum
populárium coetus; - de senadores, senatus
(-us m); senatorum coetus // (edificio donde
los legisladores celebran sus sesiones) publicorum legatorum vel senatorum cúria.
conjeturador: coniector, oris m. Sin: coniectator.
conjetural: coniecturalis, e. Sin: coniectatórius; in coniectura pósitus.
conjeturalmente: coniecturáliter. Sin: per
coniecturas.
conjeturar: coniectare. Sin: coniecturare;
conícere; coniecturam fácere; coniectando
quáerere; coniecturam alicúius rei cápere ex
vel de áliqua re. Uso: - de lo futuro, de futuris
conícere; - por una carta, ex lítteris coniectare.
conjugación: coniugátio, onis f. Sin: declinátio; verborum flexura vel declinátio; rátio
verborum inflectendorum.
conjugar: Gram declinare. Sin: fléctere; infléctere; verbum in témpora declinare; verbum per témpora transdúcere.
conjuntivitis: coniunctivitis, ĭdis f. Sin: lippitudo, dĭnis f. Uso: - granulosa, trachoma,
ătis n.
conjuntivo: coniunctivus, a, um.
congrio: conger, gri m.
cónico: cónicus, a, um.
conífera: conífera arbor.
conjetura: coniectura, ae f. Sin: coniéctio;
coniectátio; hypóthesis ; supposítio, opínio;
opinátio; senténtia. Uso: - bien fundada, certa
coniectura; - falsas, male coniecta npl; - imaginarias, senténtiae commentíciae vel fútiles;
por -, coniecturā; per coniecturam; coniecturáliter; por simple -, levi coniecturā.
conjunto: - musical, consociátio instrumentalis; - de concertistas jazz, symphoniacorum
iazénsium grex; - de jazz, grex músicus iazicorum rhythmorum; - de música jazz, músici
more nigritarum Américae strepentes;
symphoníaci in (vel ad) nigritarum Américae
númerum personantes.
conjura: coniurátio, onis f. Uso: - contra la
vida, coniurátio contra vitam.
conmemoración: commemorátio, onis f.
259
conmemorativo
conmemorativo: memorialis, e.
conmilitón: commílito, onis m. Sin: armorum vel belli sócius.
conmutador: adj commūtans vel mutans,
antis // (aparato) mutatrum, i n. Sin: commutatórium; clavis mutatrix; epitónium (eléctricum); v. interruptor.
connacional: connationalis, e.
connatural: connaturalis, e
connaturalidad: connaturalis rátio vel
forma.
connect (Inform), conectar: néctere vel conéctere. Sin: copulare; colligare; coniúngere.
connection (Inform) conexión: (entre elementos de la computadora) ligamen, mĭnis n ;
(entre sistemas de la computadora vía net)
nexus vel conexus, us m; conéxio; copulátio;
colligátio.
consagrado: consecratus, a, um. Sin: sacratus; devotus // fig dicatus; dedicatus. Uso: virgen - a Dios, sanctimonialis, is f;
sanctimonialis múlier; virgo Deo devota.
consagrar: consecrare. Sin: sacrare. Uso: el
o la que consagra, consecrator, oris m; consecratrix, icis f // fig dicare; addícere // consagrarse, se in stúdium áliquod trádere. Uso: al cuidado de los enfermos, aegrotis sanandis
studiosam dare óperam; - al estudio de las letras, se ad litterarum stúdium conferre; stúdio
litterarum pénitus se dédere.
consagratorio: consecratórius, a, um.
consanguinidad: sánguinis commúnio.
consciente: cónscius, a, um. Uso: más -,
cónscior.
conscripto: adj conscriptus, a, um. Uso:
padre -, pater conscriptus; conscriptus // (recluta) v. esta voz.
Connecticut: cívitas Connecticuténsium.
cono: Mec, - difusor, infundíbulum áëri distribuendo.
conocible: cognoscíbilis, e.
conocimiento: cognítio, onis f. Sin: cognoscéntia. Uso: - sociológico, cognítio sociológica; - teórico, cognítio theórica; - de la vida
democrática, cognoscéntia vitae democráticae.
conopeo: conopēum, i n; conópium, ii n. Sin:
Eucharístici tabernáculi velum; sacrae pýxidis velum.
conquistador: expugnator, oris m.
consagración: (acción y efecto de consagrar) consecrátio, onis f. Sin: dedicátio // (acción y efecto de consagrarse) devótio, onis f.
consecuencia: consequéntia, ae f. Sin: consectárium; consecútio; sequela; quod inde
conséquitur; éxitus, us m; eventus, us m. Uso:
consecuencias de un hecho, eventus qui sequuntur vel consequuntur; por -, v. consiguientemente // (Lóg, ilación) consectárium,
ii n. Sin: argumenti conclúsio.
consecuente: Filos cónsequens vel sequens,
entis Sin: consectáneus; consectárius.
consejera: (mujer del consejero) consiliárii
uxor // (la que aconseja) consiliatrix, icis.
Sin: consultrix (-icis f); consílii auctrix //
(miembro de un consejo) consiliária, ae f.
260
conservatorio
consejero: (quien habitualmente aconseja)
consiliárius, ii m. Sin: consiliator; consultor;
auctor consílii vel consiliorum. Uso: - científico, scientíficus consiliárius; - espiritual,
consiliárius spiritalis; - privado, consiliárius
íntimus; ser el - de uno, áliquem consíliis iuvare; valerse de uno como -, uti áliquo consiliário // (quien da eventualmente un consejo)
suasor, oris m. Uso: mal -, malus suasor //
(miembro de un consejo) consiliárius, ii m.
Sin: assessor; allectus vel ascītus in consílium; minister, administer. Uso: - comunal,
consiliárius civitatis; curator rei municipalis;
- de Estado, consiliárius a públicis negótiis;
in negótiis públicis consiliárius.
consejo: (parecer o dictamen que se da o se
toma) consílium, ii n. Uso: ¡es un buen -!,
bonum consílium! // (entidad, colegio) consílium, ii n. Sin: collégium. Uso: - académico,
collégium académicum; - administrativo,
consílium rebus administrandis; - central,
consílium centrale; - comunal, consílium municipale vel consílium município administrando; - diocesano, consílium dioecesanum;
- directivo, praefectorum consílium (de un
establecimiento); moderatorum consílium
(de un periódico); consílium epheméridi moderandae (de un diario); consílium commentáriis moderandis (de una revista); - federal,
consociationis consílium; - obrero, tribunatus
(-us m) opíficum; - de clase, consílium classi
moderandae; - de fábrica, operariorum legati
mpl; operariorum delecti curatores vel procuratores; - de Seguridad de las Naciones Unidas, Securitatis Consílium Nationum
Unitarum; - Superior de Investigaciones
Científicas, Consílium Supérius Investigationum Scientificarum; - de ministros, consílium
administrorum
(rei
públicae
moderandae); supremum consílium públicae
rei administrandae, procurandae, moderandae; - de padres de alumnos, consílium parentum;
- de seguridad, consílium
securitatis; consílium securitati tuendae.
consenso: - popular, popularis voluntas.
consentimiento: consénsio, onis f. Sin: concéntio. Uso: - de los estudiosos, studiosorum
consénsio; por - unánime, unánima concentione.
conserje: magister áedium m; magistra áedium f. Sin: custos, odis mf
conserva: siempre puede traducirse con el
participio pretérito de cóndio; por ej, - de
carne, caro condīta; - de fruta, poma condīta;
fructus condīti; - de legumbres, legúmina
condīta // otra forma de traducción, con: liquamen, mĭnis n; condimentum, i n; decoctum, i n; por ej: - de fruta, frúctuum
condimentum; - de tomate, lycopérsici (vel
de lycopérsicis) liquamen // más usos: conservas de frutas o legumbres, sálgama, orum
npl; condimenta, orum npl; carne en -, carnis
composítio; leche en -, lactis conditio; hacer
conservas, condimenta fácere.
conservador: sust conservator, oris m. Sin:
servator; conservativus, i m; rerum conservandarum studiosus; laudator témporis acti //
adj conservativus, a, um. Sin: a rebus novis
alienus; rerum conservandarum studiosus;
priscorum morum studiosus.
conservadora: conservatrix, īcis f.
conservadurismo: conservaturismus, i m.
Sin: rerum servandarum stúdium; priscorum
morum stúdium; de rebus conservandis doctrina; témporis acti laudátio. Uso: - legal,
moral, político, conservaturismus legalis,
moralis, políticus.
conservatorio: - de música, musicorum
schola. Sin: artis músicae ludus. Uso: alumno
de -, musicorum scholae (vel ludi) frequentator; qui musicorum scholam frequentat.
261
conservería
conservería: condítio, onis f. Sin: conditura,
ae f.
conservero: salgamárius, ii m.
consideración: (acción y efecto de considerar) considerátio, onis f. Uso: - lingüística,
considerátio linguística // (respeto) reveréntia
álicui vel adversus áliquem. Sin: observántia
erga áliquem; obséquium in áliquem; con la
mayor -, summa cum reverentia; en - a (=
con respecto a ), quod áttinet ad ...; en - a mí,
a ti, a él, meā, tuā, suā causā; sin ninguna -,
nulla hábita ratione; inconsulte // estar lleno
de - hacia uno, alicúius observantíssimum
esse; tener afecto y - hacia uno, áliquem reverentia et amore prósequi; tratar a uno con
mucha -, áliquem summā observántiā cólere.
consigna: - de equipajes, repositórium, ii n.
Sin: reconditórium; repositórium sarcinarum.
desínere vel cádere.
consorcio: socíetas, atis f. Sin: sodálitas;
consociátio; collégium. Uso: - agrario, agricolaris socíetas; - de ayuntamientos, consociátio municipiorum; - bancario, collégium
nummulariorum; - de médicos, collégium
medicorum; - de sociedades, corporatae societates // (unión de los que viven juntos) consórtium, ii n. Sin: consórtio, onis f. Uso: el humano, consórtio humana; humanum consórtium; - de las naciones, nationum consórtio // (unión conyugal) coniúgium, ii n.
conspiración: - del silencio (omertà), consensus ac tacitúrnitas.
constant (Inform)
constans, antis m.
constante:
(valor)
constelación: constellátio, onis f. Sin: signum; stellarum concúrsio.
consistorio: consistórium, ii n.
constipación, constipado: (resfriado)
constipátio, onis f. Sin: stipátio; gravedo,
dĭnis f; densátio // (catarro) v. esta voz // (- de
vientre) ventris constipátio vel constríctio.
consocio: consócius, ii m.
consola: cartíbulum, i n.
consomé: ius (iuris n) contractum. Sin: iúsculum densatum.
consonancia: consonántia, ae f. Sin: consonátio, onis f; consonantes soni.
consonante: adj cónsonans, antis. Sin: cónsonus; simíliter cadens vel désinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concordes soni // (letra -) cónsonans, antis f. Sin:
cónsona, ae f; cónsonans líttera; en pl también cónsona elementa.
consonar: (formar consonancia) consonare
inter se, o simplem consonare. Sin: concínere
// (aconsonantar; ser consonantes dos palabras) consonare; genéricam simíliter
constipar: constipare. Sin: stipare; condensare; gravédinem fácere , afferre, concitare.
Uso: constipado, constipatus, stipatus; condensatus; gravédine laborans, vexatus, affectus; estar constipado, gravédine laborare,
ópprimi, córripi, áffici // (acatarrar, acatarrarse) v. estas voces.
constitución: (estatuto, ordenamiento)
constitútio, onis f. Uso: - Apostólica, Constitútio Apostólica; - conciliar, constitútio conciliaris; - dogmática sobre la Iglesia,
constitútio dogmática de Ecclésia; la - litúrgica del concilio, constitútio litúrgica concílii; la - Véterum Sapiéntia, constitútio, cui est
inítium Véterum Sapiéntia // (complexión física del individuo) constitútio córporis // (ley
262
consultor
fundamental de una nación) constitútio, onis
f. Sin: lex fundamentalis; primária lex; primária rei públicae lex; rei públicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; europea, constitútio europaea; conforme con
la -, cum primária rei públicae lege concors
vel cóngruens; rei públicae institutis convéniens; promulgar la -, primáriam rei públicae
legem édere; redactar la -, príncipem civitatis legem cóndere.
constitucional: constitutionalis, e. Sin: legítimus; primáriae legis civitatis (gen); ad primáriam civitatis legem pértinens. Uso:
garantía -, cáutio formae civitatis // (propio
de la constitución de un individuo o perteneciente a ella) ad córporis constitutionem vel
conformationem áttinens.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: elemento -, elementum constitutivum.
constituyente: asamblea -, consílium formae
civitatis constituendae. Sin: consílium rei públicae stabiliendae vel constituendae.
construcción: (acción y efecto de construir)
constrúctio, onis f. Sin: exstrúctio; aedificátio; fabricátio. Uso: - subterránea, substrúctio; edificio en -, aedificátio; tipo de -,
structura; fábrica; está en - una casa, domus
aedificatur // (obra construida) aedifícium, ii
n. Sin: opus, óperis n; constrúctio. Uso: que
sirve para la -, strúctilis, e // (disposición de
las palabras en la frase) structura, ae f. Sin:
constrúctio; composítio vel structura verborum; verborum conformátio; enuntiatorum
structura. Uso: - elíptica, constrúctio ellíptica; - especial, specialis constrúctio; - gerundial, constrúctio gerundiva; en la - de
algunos verbos, in nonnullis verbis
construendis ; hacer la -, verba ordinare; latinam orationem pátrii (vel vernáculi; por ej
hispánici) sermonis ratione compónere.
constructivo: constructivus, a, um. Uso: presencia -, constructiva praeséntia.
constructor: adj structórius, a, um // sust
structor sive constructor, oris m. Sin: aedificator; vir structor. Uso: - de habitaciones, áedifex, fĭcis m; áedium faber; - de navíos,
naupēgus, i m; constructores de la sociedad
terrena, societatis terrestris conditores.
construir: constrúere. Sin: strúere; exstrúere.
Uso: - un puente, pontem fácere vel inícere //
(Gram, arreglar, ordenar las palabras de una
frase) constrúere. Uso: - una frase, verba
compónere vel strúere; preposiciones que se
construyen con dos casos, praepositiones
quae possunt cum duobus cásibus coniungi.
consuetudinario: (habitual) consuetudinárius, a, um.
cónsul: cónsul, ŭlis m. Sin: procurator; públicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
Brasíliae procurator.
consulado: consulatus, us m. Sin: cónsulis
(vel procuratoris) dígnitas (dignidad de cónsul); cónsulis munus vel offícium (cargo de
cónsul); cónsulis sedes (casa u oficina en que
despacha el cónsul). Uso: - de Turquía, sedes
públici Túrciae procuratoris.
consulta: consultátio, onis f. Sin: consultum;
consílium. Uso: - multilaterales, consultationes multilaterales; - psicológica, psychológica consultátio; - de médicos, medicorum
consílium; - acerca de algo, consultátio de
áliqua re; participar de consultas, consultationes participare.
consultor, ra: consultor vel consultator, oris
m; consultrix, icis f. Sin: consiliárius; consiliaris. Uso: - diocesanos, consultores dioecesani; consultores de distinto género,
consultatores várii géneris.
263
consultorio
consultorio: consultórium, ii n. Uso: - matrimoniales, cóniugum consultórium; - prematrimonial,
collégium
desponsorum
eximinatórium; desponsis experiendis institutum.
consumición: (acción de consumir) v. consumo // (lo que se consume en un establecimiento público, café, bar, etc.) consúmptio
vel insúmptio, onis f. Sin: insumptum; dispéndium, ii.
contable: (tenedor de libros) calculator, oris
m; v. tenedor de libros.
contacto: contactus, us m. Uso: - eléctrico,
radiofónico, contactus eléctricus, radiophónicus // fig consuetudo, dĭnis f. Sin: necessitudo; contactus. Uso: - estrecho, angustus
contactus (cum + abl); contactos de la Iglesia con la humanidad, necessitúdines Ecclésiae cum humana societate; - inmanente de
la Iglesia con la sociedad, Ecclésiae ínsita
cum humana societate consuetudo.
consumidor: consūmens, entis m.
consumismo: rerum consumendarum immoderátio.
consumista: consūmens, entis m vel consumptor, oris m. Sin: rerum consumendarum
immódicus.
consumo: consúmptio, onis f. Sin: insúmptio; absúmptio; insuptum. Uso: - de electricidad, eléctrici fluxūs absúmptio; - de nafta,
naphthae vel benzini consúmptio; artículos
de -, res consumptíbiles.
consustanciación: consubstantiátio, onis f.
consustancial: consubstantialis, e.
consustancialidad: consubstantiálitas, atis f.
contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratiocinátio, onis f. Sin: computandi vel ratiocinandi ars, doctrina, disciplina, sciéntia //
(parte de una administración encargada especialmente de las cuentas) ratiocinatores,
um mpl. Sin: rationárii; computatores; calculatores // (las mismas cuentas) rationes, um
fpl. Sin: computationes; cálculi. Uso: escuela
de -, schola ratiónibus ediscendis ; libros de
-, tábulae, arum fpl; tábulae accepti et expensi; estudiar -, rationes díscere.
contado (al): praesenti vel numeratā pecuniā.
Sin: praeséntibus vel numeratis nummis.
contador, ra: adj computatórius, a, um //
(quien tiene por empleo llevar la contabilidad) computator, oris m; computatrix, icis f.
Sin: calculator; numerator vel dinumerator;
ratiocinator; rationárius; computista; tabulárius; actuárius. Uso: - público, revisor oeconómicus // (aparato que sirve para medir o
contar cualquier cosa) computatórium, ii n.
Sin: calculatórium; mensórium; metitórium;
index; taxámetrum; numerátrum; index mensórius; máchina calculatrix; instrumentum
fluxum (aquae, gásii, eléctridis) métiens;
instrumentum flúxui metiendo. Uso: - (eléctrico) de corriente, electrómetrum; - Geiger,
geigerianum instrumentum; geigerianus apparatus (-us m).
contaduría: (contabilidad) v. esta voz // (oficio de contador) computatoris vel ratiocinatoris offícium // (oficina del contador)
computatoris sedes. Sin: officina computatória.
contagio: contágio, onis f. Sin: contágium.
contagioso: contagiosus, a, um. Sin: contágium áfferens; quod contagione vulgatur.
container, v. contenedor.
264
continuación
contaminación: contaminátio, onis f. Sin:
pollútio; inquinamentum. Uso: - ambiental o
del ambiente, contaminátio circumiectorum;
- del aire, contaminátio áëris; áëris pollútio;
aër pollutus; - de la naturaleza, pollútio naturae; - del suelo, soli contaminátio.
contaminado: contaminatus, a, um. Sin: inquinatus.
contaminador: contaminator, oris m.
contaminar: contaminare. Sin: inquinare;
coinquinare; infícere; pollúere.
contemplación: contemplátio, onis f. Sin:
spectátio. Uso: - de las cosas celestiales, caeléstium rerum contemplátio.
lectionis continéntia.
conterráneo: adj conterráneus, a, um // sust
conterráneus, i m. Sin: popularis, is m; múniceps, cĭpis mf. Uso: nuestros -, populares
nostri; nostri (hómines); nostrates (-ium); las
-, mulieres populares vel eiusdem civitatis.
contexto: (entorno lingüístico) contextus, us
m. Sin: orationis vel sermonis contextus; contexta orátio. Uso: el significado depende del
-, significatus ex contextu pendet // (entorno
físico o de situación) contextus, us m. Sin:
conexus, us m; rerum adiuncta (-orum npl);
rerum prospectus. Uso: - científico, conexus
scientíficus; - cultural, culturália rerum
adiuncta; en este -, hoc in conexu; hoc in
rerum prospectu.
contemplativo: adj contemplativus, a, um.
Sin: spectativus. Uso: vida -, vita contemplativa // sust contemplativus, i m. Sin: contemplator m, contemplatrix f; spectator m,
spectatrix f; Teol caeléstium (vel supernarum)
rerum spectator m, spectatrix f.
continencia: continéntia, ae f. Sin: abstinéntia, temperántia. Uso: - periódica, continéntia
certis témporis intervallis servanda.
contemporaneidad: contemporálitas, atis f.
Sin: coáevitas, atis f; simultas (-atis f) témporis.
continente: cóntinens, entis (abl -i) f. Sin:
terra cóntinens. Uso: - Blanco, Cóntinens
Alba; - africano, cóntinens terrae Africanae.
contemporáneo: (del tiempo actual) contemporáneus, a, um. Sin: contemporalis; coaevus; aetatis nostrae vel huius aetatis. Uso:
física -, phýsice contemporánea // (de la
misma edad) aequalis, is mf. Sin: eiusdem aetatis // (que ocurre al mismo tiempo) qui
(quae, quod) eodem témpore (vel simul) fit
(vel factum est, etc.).
contingencia: contingéntia, ae f. Sin: áccidens, entis n; casus, us m.
contenedor: (caja metálica) exceptórium, ii
n. Sin: exceptáculum; excípulum; conceptáculum.
contenido: continéntia, ae f. Sin: res contenta. Uso: el - de una lección: scholae vel
continental: continentalis, e. Uso: Grecia -,
continentalis Graecia.
contingente: (adj, que puede suceder o no
suceder) casu evéniens. Sin: forte contingens; fortuítus; in casu pósitus; non necessárius // sust casus, us m. Sin: quod casu
cóntigit, évenit, áccidit; en pl también fortuíta, orum n // (parte que cada uno paga o
pone cuando son muchos los que contribuyen
a un mismo fin) v. cuota.
continuación: continuátio, onis f. Sin: continúitas; prosecútio. Uso: - de la doctrina social, doctrinae socialis continuátio; - de las
265
continuativo
hostilidades, prosecútio rerum hostílium.
continuativo: continuativus, a, um. Sin: contínuus; perpétuus; non intermissus.
ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam)
importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin:
clam; clandestino; occulte; secreto.
contracarril: régula rectrix.
contorsión: contórtio, onis f. Sin: distórtio.
contraalmirante: contralmirálius, ii m. Sin:
próximus a navarcho.
contraatacar: ímpetum contra fácere. Sin:
rursus instare.
contracción: contráctio, onis f. Uso: - peristálticas, peristálticae contractiones.
contracepción: contracéptio, onis f. Sin: viae
concipiendae proli contráriae.
contraceptivo, v. anticonceptivo.
contraataque: repugnátio, onis f. Sin: propugnátio; repúlsio; repulsus, us m; propulsátio.
contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n.
Sin: cíthara vel fídula máxima . Uso: aprender a tocar el -, cítharam máximam díscere;
enseñar a tocar el -, cítharam máximam docere // (persona que toca este instrumento)
fídicen (-cĭnis m) máximus // (voz más grave
que la del bajo ordinario) gravíssima vox //
(cantor que tiene esta voz) gravíssimae vocis
cantor.
contracorriente: in contrárium. Sin: contra
aquam sive contra aquas; contrário amne; adverso flúmine // fig contra morem // Electr
fluxus eléctricus contrárius.
contractilidad: contractílitas, atis f.
contractual: contractualis, e.
contradecir: óbloqui álicui. Sin: contra áliquem dícere.
contraerse: cóntrahi.
contrabajón: antifagotus, i m.
contrabandear: merces furtim (vel clam)
importare vel exportare. Sin: furtivas merces
invéhere vel evéhere.
contrabandista: (que practica el contrabando) clandestinus importator m; clandestina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam)
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la
defraudación de la renta de aduanas) portórii
vel vectigálium fraudator.
contrabando: furtiva (vel clandestina) importátio vel exportátio. Sin: furtiva mércium
translátio; vectigálium vel portórii fraudátio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (géne-
contraespionaje: speculatorum explorátio.
Sin: circa speculatores explorátio.
contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antēris,
ĭdis f; antérides, um fpl; erisma, ae f; erisma,
ătis n.
contralmirante, v. contraalmirante.
contralto: (voz media entre la de tiple y la de
tenor) contralti vox. Sin: secunda vel média
vox; alter ab acuto sonus; áltera vox ab acuta
// (persona que tiene esa voz) contraltus, i m.
Sin: secundae (vel médiae) vocis cantor m,
cantrix (vel cantatrix) f.
contramaestre: (persona que dirige a oficia-
266
contribución
les y obreros) opíficum moderator. Sin: óptio
(-onis m) officinatorum // (oficial de mar, que
manda las maniobras bajo las órdenes del
oficial de guerra) subpraefectus, i m.
contramarcha: retrocéssio, onis f. Sin: retrocessus, us m; iter retrógradum.
contraorden: iussi revocátio. Sin: contrárium impérium. Uso: da una -, contrarium
ímperat atque ante imperavit.
contraste: dissimilitudo, dĭnis f.
contrata: (contrato que se hace con el Gobierno, con una corporación o con un particular para ejecutar una obra material o
prestar un servicio por precio o precios determinados) óperis condúctio. Uso: - de trabajos públicos, redemptura.
contratar: cum áliquo pactum fácere vel stipulare. Sin: pactionem vel obligationem stipulare.
contraposición: contraposítio, onis f.
contrapresión: Mec contrapréssio, onis f.
Sin: repercussus, us m.
contraproducente: in contrárium agens. Sin:
in contráriam partem agens.
contraproposición: propósitum disséntiens.
Sin: diversum propósitum; condício contra
allata; condício condicioni oppósita.
contraproyecto: consílium disséntiens. Sin:
contrárium consílium.
contrapuntista: contrapuncti peritus.
contrapunto: (concordancia armoniosa de
voces compuestas) contrapunctum, i n; contrapunctus, us m. Sin: harmónia cónsona //
(arte de componer música para varias voces)
ars vel institútio contrapúnctica. Sin: ars melódias componendi.
contrarreforma: contrareformátio, onis f.
Sin: emendátio religionis reformatae.
contrarrevolución: contrária revolútio. Sin:
nova rerum mutátio vel permutátio; (rerum)
evérsio retrógrada.
contraseña: nota, ae f. Sin: signum; indícium.
contratista: óperis susceptor. Uso: - de obras
públicas, redemptor.
contrato: contractus, us m. Sin: pactum; páctio; conventum; res contracta. Uso: - bilateral, mútuus contractus; páctio mútua;
stipulátio inter duas partes contracta; - consensual, contractus consensualis; - enfitéutico, emphitéusis, is f; - escrito, sýngraphus,
i m; - multilateral, stipulátio inter plures partes contracta; - unilateral, contractus unilateralis // - de compra, emptionis contractus;
émptio; - de locación, locátio; de locando
ópere páctio; - de servicios, contractus famulatus; - de trabajo, contractus conductionis;
- de venta, vendítio; venditionis contractus //
estipular un - con uno, pactionem fácere cum
áliquo; rem (vel negótium) cum áliquo contráhere; rescindir un -, contractum rescíndere, dissólvere; a contractu discédere vel
recédere // según -, ex pacto. Sin: ex pacto et
convento.
contratorpedero, v. cazatorpedero.
contraventana: (puerta que interiormente
cierra sobre la vidriera) transenna, ae f. Uso:
- rodante, transenna volúbilis; v. persiana.
contribución: (acción y efecto de contribuir)
contribútio, onis f. Sin: collátio. Uso: - voluntaria, voluntária collátio; - en dinero, stipis
267
contrición
vel pecúniae collátio; dar su -, stipem conferre; rehusar su -, collationem recusare //
(cuota o cantidad que se paga para algún
fin) contributum, i n. Sin: collátio; pars impensae // (carga que se impone a una persona
o comunidad) onus, óneris n ; (en dinero) tributum, i n ; stipendium, ii n; pecúniae (-arum
fpl) imperatae. Uso: condonar una -, tributum vel stipéndium remíttere; exigir una -,
pecunias imperatas exígere; imponer una -,
tributum impónere; stipéndium vel pecúnias
imperare; pagar una -, tributum vel stipéndium péndere; no querer pagar una -, stipéndium (vel de stipéndio; tributum vel de
tributo) recusare // (impuesto pagado al Estado) v. impuesto.
contrición: contrítio, onis f.
control: (inspección) inspéctio, onis f. Sin:
recognítio; inquisítio; recénsio; examinátio;
examen // (regulación) moderamen, mĭnis n.
Sin: moderátio; temperátio; ordinátio. Uso: de la circulación, circulationis vel circuitionis régimen et moderátio; - de natalidad, natálium vel prolis temperátio, moderátio,
ordinátio; - de tono, toni moderamen; - de
volumen, volúminis index vel moderamen //
(mando o dispositivo de regulación) - remoto,
telemoderamen, mĭnis n. Sin: e longinquo
gubernáculum; moderamen automáticum.
Uso: con - remoto, telemoderatus, a, um.
controlar: inspícere. Sin: inspectare; recognóscere; examinare; exquírere // fig moderari.
controversial: controversiosus, a, um. Uso:
declaración vaticana -, declarátio vaticana
controversiosa.
controversista: disceptator, oris m. Sin: peritus controvérsiae.
convalecencia: convalescéntia, ae f.
convalidación: confirmátio, onis f. Sin: probátio.
convección: convéctio, onis f.
convención: (ajuste o concierto entre dos o
más personas o entidades) convéntio, onis f.
Uso: - bilateral, convéntio synallagmática;
mútua convéntio; - Europea, Convéntio Europaea; - internacional, convéntio internationalis; la - de Kyoto, convéntio kyotiana;
pactum kyotianum (clímatis servandi).
convencional: (perteneciente al convenio o
pacto) ex conventione receptus // (que resulta
o se establece en virtud de precedentes o de
costumbre) usitatus, a, um. Sin: translatícius;
usu receptus.
convencionalismo: conventionalismus, i m.
Sin: moris observántia; stúdium moris tráditi.
convenio: páctio, onis f. Uso: - internacionales, pactiones internationales vel inter nationes; pactiones quae inter pópulos conflantur;
- de coalición, v. coalición.
conventículo: conventículum, i n. Sin: conventiúncula.
convento: coenóbium, ii n. Sin: monastérium; monachorum domicílium; sacra
domus. Uso: - franciscano, franciscale coenóbium.
conventual: adj conventualis, e. Sin: coenobialis; monasterialis; coenóbii vel monastérii
(gen) // (religioso que vive en convento) coenobita, ae m ; (religioso franciscano) sodalis
franciscalis conventualis.
convergencia: convergéntia, ae f.
controvertido, v. controversial.
268
convulsión
convergente: convergens, entis.
converger, v. convergir.
convergir: convérgere. Sin: concúrrere; convenire; conflúere.
converso, sa: conversus, i m; conversa, ae f.
conversación: collóquium, ii n. Sin: collocútio; sermo, onis m. Uso: - radial, radiophónicum collóquium; - telefónica,
collocútio telephónica; alargar la -, sermonem protráhere; hacer una -, collóquium habere; trabar -, sermonem sérere.
conversar: cólloqui cum áliquo. Sin: sermonem conferre (vel habere) cum áliquo.
conversión: convérsio, onis f. Uso: - moral,
morum emendátio; réditus ad bonam frugem;
- religiosa, ad Deum convérsio; ad Dei cultum convérsio; - al cristianismo o al catolicismo, ad christianam vel ad cathólicam
religionem convérsio.
converso, sa: adj conversus, a, um // sust
conversus, i m; conversa, ae f.
convertibilidad: convertibílitas, atis f.
convertidor: Tecnol commutatórium, ii n.
Sin: máchina commutatória; mechanēma
mutatórium; v . transformador.
convertir: (traer a la práctica de las buenas
costumbres) áliquem ad frugem bonam redúcere // (reducir a la verdadera religión al que
va errado) convértere. Sin: ad veram religionem tradúcere. Uso: - al cristianismo, ad
christianam religionem convértere vel addúcere.
convértere ; ad bonam frugem redire vel se
recípere. Uso: - religiosamente, ad Deum
converti; - al cristianismo (o al catolicismo),
ad christianam (vel ad cathólicam) religionem converti; christianum fíeri; christianam
religionem amplecti.
convexidad: convéxitas, atis f. Sin: convéxio.
convexo: convexus, a, um.
convictor: convictor, oris m.
convictorio: convictus, us m. Sin: ephebēum; collégium.
convite: convívium, ii n. Sin: sympósium, ii
n; compotátio, onis f.
convival: convivalis sive convivialis, e.
convivencia: convivéntia, ae f. Sin: convictus, us m; convíctio; consórtio; contubérnium; consuetudo victūs; communis vitae
consuetudo. Uso: - humana, humanus vel hóminum convictus; humana vel hóminum consórtio; cívium coniúnctio; hóminum socíetas;
- prematrimonial, contubérnium ante matrimónium; relaciones de - humana, necessitúdinum rationes in societate; mútua
commércia in humano convictu; sectores de
la -, humanae societatis partes; buena - con
Rusia, bona convivéntia cum Rússia.
conviviente: contubernalis, is m.
convivificar: convivificare.
convivir: convívere. Sin: cohabitare; conversari; contubérnio uti; unā cum áliquo vívere.
convoy: cúrruum agmen (-mĭnis n).
convertirse: (mudar de vida) mores emendare. Sin: ad frugem bonam converti vel se
convulsión: convúlsio, onis f. Sin: spasmus,
269
conyugal
i m; spasma, ătis n; nervorum vel membrorum convúlsio; nervorum contráctio vel retráctio; musculorum rigor.
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; coniúgii (gen); cóniugum (gen).
men, mĭnis n; culmen, mĭnis n; vertex, tĭcis
m; apex, ápĭcis m // (conjunto de las ramas y
hojas que forma la parte superior del árbol)
(árboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca
del sombrero) (pétasi) apex, ápĭcis m.
cópano: cáupulus, caúpilus, caupillus, i m.
coñac: coníacum, i n. Sin: conacum sive cónacum; coniacense (vinum); pótio coniacensis; válida pótio coniacensis.
coparticipación: comparticipátio, onis f.
copartícipe: compárticeps, cĭpis.
cooperación: cooperátio, onis f. Sin: adiutrix
ópera; óperae collátio; concors áctio. Uso: europea, internacional, cooperátio Europaea,
internationalis; - práctica, cooperátio práctica; - contra el terrorismo, cooperátio contra
terrorismum; - para rechazar el terrorismo,
cooperátio ad terrorismum arcendum; - de las
clases sociales, amica inter classes (vel inter
cívium órdines) conspirátio.
cooperador, ra: cooperator, oris m; cooperatrix, icis f. Uso: - de la organización de ayuda
“Care”, cooperatrix organizationis auxiliaris
“Care”.
cooperar: cooperari. Sin: adiuvare áliquem
in áliqua re. Uso: - con uno, adiutricem óperam navare (vel praestare) álicui.
cooperativa: socíetas cooperativa Sin: socíetas vel consociátio adiutrix in áliqua re. Uso:
- de consumo, socíetas emptorum; associátio
consuméntium; - de producción, associátio
productionis; cooperativas de solidaridad,
consociationes solidaritatis.
coordinación: coordinátio, onis f. Sin:
nexus, us m; ordinátio; disposítio.
copa: (vaso con pie para beber) cýathus, i m.
Sin: hýalus, i m; calix, ĭcis m; scyphus, i m;
pátera; pyxis, idis f; póculum; cántharus; potórium; vas potórium // (parte superior del
árbol) (árboris) caput, cápitis n. Sin: cacu-
copernicano: copernicanus, a, um.
copero: pocillator, oris m. Sin: cellárius; qui
pócula ministrat; a cýatho vel a cýathis minister. Uso: ser -, hacer el -, pócula ministrare
copete: (cabello levantado sobre la frente)
cirrus, i m.
copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um.
copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin:
transcríptio. Uso: - a máquina, antígraphum;
apógraphum vel apógraphon; copiatum; diágraphum; copia; - autenticada, exemplar
consignatum; - calcada, sacada a calco,
transcriptum vel transcusum exemplum; - fotográfica, apógraphon photográphicum; hectográfica, hectográphicum (vel polygráphicum) exemplar; - de una carta, litterarum
exemplum; exemplum epístulae; - de un cuadro, tábulae exemplar // (imitación servil)
imitátio, onis f. Sin: similitudo.
copiadora: (multicopista) copiatrum, i n.
Sin: máchina exscriptícia vel plurificatória;
tórcular (-aris n) litterarum exemplis faciendis.
copiar: exscríbere. Sin: descríbere; copiare.
Uso: acción de -, descríptio; exscríptio; copiátio.
270
coral
copista: exscriptor, oris m. Sin: descriptor;
exempli scriptor.
copistería: taberna exscriptória. Sin: officina
exemplorum.
miento.
copto: adj cópticus, a, um. Uso: rito -, cópticus ritus // sust coptus, i m.
copulativo: copulativus, a, um.
copita: pocillum, i n. Sin: calículus; póculum
minutum.
copla: (composición poética breve) populare
epigramma (-ătis n) // (estrofa) stropha, ae f
// (versos) versus, ŭum mpl. Uso: escribir
versos, versus fácere; cármina scríbere //
(canción popular) popularis cantilena, cantiúncula, náenia. Uso: - alternas, populares
cantilenae alternae; alternae náeniae; alterni
versus.
copo: - de nieve, nivis pluma; floccus níveus
sive nivalis; - de algodón en rama, floccus,
i m.
copón: pyxis, ĭdis f. Sin: cibórium // (copa
grande en que se guarda el Santísimo Sacramento) sacra pyxis. Sin: sacrum ciborium.
copy (Inform) duplicar: copiare // (resultado
de copiar) exemplar, aris n.
copyright: ius proprietatis libráriae.
coqueta: adj ambitiosa. Sin: immódice se ostentans; óculis venans (que caza con los
ojos); ambitiose circumspectans (que mira en
torno con deseo de agradar) // sust ambitiosa
mulier. Sin: immódica sui ostentatrix; óculis
venatrix; ambitiosa circumspectatrix.
coquetear: immódice se ostentare. Uso: con alguien, (mólliter) blandiri álicui; áliquem blandítiis vel blandimentis allícere, illícere, pellícere; áliquem impudenter allícere;
áliquem muliébribus ártibus captare; - con la
mirada; óculis venari; ambitiose circumspectare.
copra: copra, ae f.
coprocessor (Inform) coprocesador: processórium, ii n (mathemáticum vel arithméticum).
coqueteo o coquetería: immódica sui ostentátio. Sin: ambítio. Uso: la - femenina, mulíebres blandítiae (-arum fpl) vel artes (-ium
fpl); - de miradas, petulántia oculorum.
coqueto o coquetón: (gracioso, atractivo,
agradable) béllulus, a, um. Sin: pulchellus;
venústulus; bellus. Uso: frases -, blanda (vel
móllia, vel alliciéntia) verba; miradas -, arguti óculi; blandientes óculi // (que procura
agradar a las mujeres) levis et mulierosus.
coproducción: consociata efféctio.
coprofagia: coprophágia sive -phagīa, ae f.
coprófago: copróphagus, a, um.
coprolalia: coprolália sive -lalīa, ae f. Sin:
turpilóquium; túrpiter loquendi libido vel lubido.
coracero: miles (-lĭtis m) vel eques (équitis
m) loricatus, cataphractus, ferratus, clibanárius.
coprorrea, v. diarrea.
coprostasia: choprostasis, is f; v. estreñi-
coral: (animal) corállium vel corálium, ii n;
corallum, i n. Uso: de -, corállicus; corállinus.
271
coralino
Uso: isla de -, ínsula corállica // (composición musical) choralis, is m. Sin: chorale, is
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis,
e. Uso: servicio -, chorale servítium.
corcho: suber, ĕris n. Sin: cortex (-tĭcis mf).
Uso: de -, subéreus, a, um; cortíceus; e vel ex
súbere; e vel ex córtice.
coralino: corállicus vel corállinus, a, um.
cordada: scánsio (-onis f) gregalis. Sin: ascensus (-us m) montanus colligatus; ascensores montani colligati.
Corán: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Alcoranus; Koranum; koranum volumen; mahometanismi codex; islamismi lex.
cordados: chordata (animántia) npl.
coránico: coránicus, a, um.
cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel
-em, abl -i vel -e) f.
coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, loricatus; loricā munitus.
cordelito: funículus, i m. Sin: restícula; línea
vel línia ; linum.
corazón: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor
arte factum; - pequeño, v. corazoncillo; - de
plástico y metal, cor e re plástica et metallo;
con el - en la mano o en las manos, aperto
péctore; ex ánimo; lo tengo en el -, cordi est
mihi; cordi hábeo; mihi curae est; mihi in medullis haeret; mihi in amóribus (vel in amore)
est; mihi in delíciis est // (fig, centro de una
cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in
média urbe; en el - de la noche, multā nocte,
de multa nocte, concúbia nocte.
cordial: (afectuoso, amistoso) benévolus, a,
um. Sin: benévolens, entis; familiaris; sincerus // (bebida o poción confortante) pótio
(-onis f) corróborans. Sin: pótio recreandis
víribus apta.
corazoncillo: córculum, i n (dim de cor); corcillum (dim de córculum).
corbata: focale, is n. Sin: fáscia collaris;
colli vitta vel fascíola; croata; fáscia croata.
Uso: - sin nudo, fascíola subliganda.
corbeta: Mar córbita, ae f. Sin: celox (-ōcis
f).
corchea: chroma, ătis n. Sin: chrómatis nota.
cordialmente: ex ánimo.
cordillera: contínui vel perpétui montes. Sin:
perpétua iuga; móntium séries (-ēi f). Uso: de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes
contínui; Andium catenae vel concatenationes.
cordimariano: adj cordimarianus, a, um //
sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordimarianus; v. claretiano.
cordón: funículus, i m. Sin: restícula. Uso: de zapato, corrígia, ae f; corrígium, ii n; ligamen, mĭnis n; - eléctrico, funículus eléctricus; - salvavidas, funis (-is m) salútifer; umbilical, funículus vel cunículus umbilicalis; nervus umbilicaris.
corchero: subéreus, a, um. Sin: suberīnus.
corchete: (signo ortográfico) parénthesis
quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes,
áliquid parenthésibus quadris interclúdere.
Corea: Corea, Córea, Korea, ae f. Uso: - del
Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meridiana.
272
corología
coreano: adj coreanus, a, um // sust Coreanus, i m.
sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emíttere ex oblíquo; proícere ex ángulo.
corego: chorāgus, i m. Sin: dux (ducis m)
chori.
corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y
demás casos del sing como el nom). Uso: fabricante de cornetas, cornuárius, ii m.
coreografía: choreográphia sive choreographīa, ae f. Sin: chorearum ars vel rátio; ars
scáenicae saltationis.
coreográfico: choreográphicus, a, um. Sin:
scáenicus; ad choreográphiam pértinens; ad
scaénicam saltationem spectans.
coreógrafo: choreógraphus, i m. Sin: chorearum ártifex; scáenicae saltationis magister;
chorearum saltationum ártifex.
corepíscopo: chorepíscopus, i m. Sin:
epíscopi vicárius.
corifeo: (el que guiaba el coro en las tragedias) coryphaeus, i m. Sin: phonascus; chori
dux vel princeps // (fig, el que es seguido de
otros en una opinión, secta o partido) choriphaeus, i m. Sin: antesignanus.
cornetín: (instrumento músico de llaves)
tuba pistillata.
cornijal, v. manutergio.
coro: (reunión de personas que ejecutan
danzas y cantos) chorus, i m. // (conjunto de
personas reunidas para cantar) cantorum vel
canéntium chorus. Uso: director de -, chori
magister; chorodidáscalus // (pieza musical
para varias voces) cánticum, i n. Sin: concentus, us m; chorus, i m. Uso: libro de -,
liber cánticus; cántuum liber // (composición
poética que sirve de letra a una pieza musical
concertada) chori carmen // (parte de la iglesia donde se cantan los oficios) chorus, i m.
Sin: templi subsellárium. Uso: - de canónigos,
canonicorum subsellárium; - de religiosas, vírginum devotarum subsellárium; - de religiosos, sodálium religiosorum subsellárium.
corindón: corindónium, ii n.
corista: (persona que canta en un coro) chóricus, i m. Sin: choricista, ae m; choréutes, ae m.
coriza: córyza, ae f. Sin: pituíta; gravedo
(-dĭnis f); destillátio nárium.
corografía: chorográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: regionis descríptio.
corográficamente: chorográphice. Sin: secundum chorográphiam.
corográfico: chorográphicus, a, um.
cornamusa: tíbia utriculária.
coroides: choróides, is f.
córnea: córnea, ae f. Sin: túnica córnea; óculi
tunícula vel membránula. Uso: - transparente, córnea perlúcida sive pellúcida.
córner: recessus, us m // (ángulo de cancha)
lusóriae paláestriae ángulus. Uso: echar la
pelota a -, in oblíquum avértere // (saque de
esquina, en el fútbol) iactus (-us m) vel mis-
coroiditis: choroidites, is f. Sin: choróidis inflammátio vel inflátio.
corola: corolla, ae f. Sin: floris corolla.
corología: chorológia sive -logīa, ae f.
273
corona
corona: (moneda) corona, ae f // (Astron,
halo) corona, ae f.
coronación: (acto de coronar) coronátio,
onis f. Sin: stephanosis; actus coronandi; coronae imposítio // (acto de coronarse un soberano) coronae accéptio vel suscéptio. Sin:
pública impérii assúmptio. Uso: día de la de un rey, dies quo rex diadema áccipit (vel
accípiet ...); dies quo rex solemni ritu inauguratur (vel inaugurábitur...); día de la - del
Papa, dies quo Pontifex Máximus Summi
Pontificatus insigne sollemni ritu súscipit (vel
suscípiet ...).
coronar: coronare. Sin: coronā vel diadémate redimire; diadema (vel régium insigne)
cápiti alicúius impónere, vel régiam trádere
potestatem (si se trata de un soberano).
coronario: coronárius, a, um. Sin: cordalis,
e.
coronel: chiliarchus, i m. Sin: tribunus mílitum; praefectus cohortis; legionis tribunus
Uso: teniente -, chiliarchus vicárius.
corpiño: thorácium, ii n. Sin: thorax, acis m;
stróphium; fáscia pectoralis.
corporación: corporátio, onis f. Sin: corpus,
pŏris n; coetus, us m; collégium; sodalícium;
consociátio. Uso: jefe de una -, collégii magister vel princeps (-cĭpis m); corporaciones
de ciudadanos, cívium córpora.
corporal: (perteneciente o relativo al
cuerpo) corporalis, e. Sin: córporis vel córporum (gen). Uso: pena, castigo -, córporis
vérbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende
en el altar para poner sobre él la hostia y el
cáliz) corporale, is n. Sin: corporale línteum;
sacrum línteum vel lintéolum; líneus pannus.
corporalmente: corporáliter.
corporativismo: corporativismus, i m. Sin:
corporationum rátio; collégii, societatis, sodálium stúdium vel sensus (-us m); corporatorum hóminum rátio vel disciplina;
corporatorum opíficum socíetas vel coetus (us m).
corporativo: corporativus, a, um. Sin: collegialis; ad corporationes pértinens; ad collégia
cívium áttinens; qui, quae, quod ad sodalícia
spectat; qui, quae, quod ad corporatos
hómines pértinet.
corporeidad: corporálitas, atis f. Sin: concrétio, onis f; córporis concrétio.
corpóreo: (que tiene cuerpo) corpóreus, a,
um. Sin: corporalis, corporatus // (perteneciente o relativo al cuerpo) v. corporal.
corpulencia: corpuléntia, ae f. Sin: obésitas;
córporis magnitudo; corpus amplum vel obesum.
Corpus Christi o Corpus: Córporis Christi
festum. Sin: sollémnia Sacramenti Augusti.
corral: (animálium) cohors, ortis f. Sin: saepes
vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; de cerdos, suíle, is n; - de ovejas, ovile, is n.
correa: córium, ii n; córius, ii m. Sin: lorum;
loramentum. Uso: - de transmisión, córium
volúbile.
corrección: (acción de corregir) corréctio ,
onis f. Sin: reprehénsio; animadvérsio; obiurgátio // (calidad de lo que es correcto) honesta rátio. Uso: - deportiva, honesta
decertandi rátio // (alteración o cambio que
se hace en las obras escritas) emendátio,
onis f. Sin: textūs emendátio.
correccional: custodiárium, ii n. Sin: correctória domus. Uso: - de menores, domus púe-
274
correría
ris custodiendis et educandis.
en el mismo partido) eiusdem partis fautor.
correcto: rectus, a, um. Uso: ¡correcto!, rectum (est); recte!; ¿es esto -?, estne hoc rectum?
correo: (servicio público para el transporte
de las correspondencias) cursus (-us m) públicus vehicularis, vehiculárius, cursualis, fiscalis. Sin: res vehicularis, vehiculária,
cursualis, tabellária. Uso: - aéreo, cursus aérius; - diplomático, públicus legatorum cursus; vehiculárius cursus ad públicos legatos
pértinens; Inform, - electrónico, cursus electrónicus; lítterae electrónicae; - especial, estafeta, anabásius, ii m; - militar, públicus
cursus castrensis; buque -, tabellária navis;
despacho de -, ostíolum cursuale; empleado
de -, officialis (-is m) cursórius; jefe de -, públici cursus praepósitus; rei tabelláriae praepósitus vel praefectus; vagón -, currus
tabellárius; por -, cursu público vel fiscali;
por - aéreo, cursu aério; enviar, expedir por
-, áliquid cursu publico (vel vehiculari, vel
vehiculário, vel fiscali) míttere // (cartas o
pliegos de cualquier clase que se despachan
o reciben) epístulae (-arum fpl) vel fasces
(-ium mpl) // (oficina de correos) diribitórium, ii n. Sin: diribitórium cursuale; cursus
públici diribitórium; epistularum vel litterarum diribitórium; públicum epistularum diribitórium; cursūs públici sedes; aedes
cursuales; officina cursualis. Uso: - central,
praecípuum epistularum diribitórium // (mensajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar
algo por -, áliquid cursori perferendum
commíttere; áliquid per cursorem míttere //
(buzón) públici cursus cápsula vel capsella.
Uso: echar una carta al -, in públici cursus
cápsulam epístulam demíttere, immíttere,
inícere // a vuelta de -, statim; extemplo; e vestígio.
corrector: (el que corrige) corrector, oris m.
Sin: emendator. Uso: - de pruebas de imprenta, corrector; plagularum corrector; paginarum emendator.
corredizo: convolutábilis, e. Uso: capote -,
tectum convolutábile.
corredor: (pasillo o pieza de paso larga y
angosta) andron, onis m. Sin: mesáula; ambulacrum; ambulatiúncula; fauces, ium fpl;
tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, cunículus, i m; - de la casa, fauces áedium // (competidor) cursor, oris m. Sin: petītor, oris m.
Uso: - de resistencia, qui longa spatia percurrit // (balcón corrido) v. balcón // (el que
interviene por oficio en las compras y ventas
de ciertos artículos) procurator, oris m. Uso:
- de bolsa, collybista, ae m; nummulárius, ii
m; - de comercio, rebus mercandis procurator; - de mercaderías, ínstitor vel curator mércium.
corregir: corrígere. Sin: emendare; polire vel
expolire. Uso: - un escrito, scriptum emendare vel expolire; scriptum ad criticorum
severitatem exígere; scriptum ad criticorum
rationem emendare.
corregüela: convólvulus, i m.
correlación: correlátio, onis f. Sin: conveniéntia; congruéntia; mútua relátio.
correligionario: (que profesa la misma religión) consecráneus, i m. Sin: religionis sócius; eiusdem religionis párticeps; eandem
religionem habens // (que tiene la misma opinión política, especialmente si está inscrito
correría: concursátio, onis f. Sin: incúrsio;
excúrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemigos, hóstium incúrsio; hacer una -, excursionem vel incursionem fácere; hacer una entre los enemigos, incursionem in hostes
(vel in fines hóstium) fácere; impedir las co-
275
correspondencia
rrerías al enemigo, hostem ab incursiónibus
prohibere.
correspondencia: (conjunto de cartas que se
despachan o reciben ) epístulae, arum fpl.
Sin: lítterae, arum fpl; v. correo // (cartas que
se escriben dos o más personas una a otra)
epistularum vel litterarum commércium (cum
áliquo, inter áliquos). Sin: commércium epistolare; epistolare collóquium // (acción y
efecto de corresponder o corresponderse)
congruéntia, ae f. Sin: cohaeréntia; conveniéntia alicúius rei cum áliqua re.
correspondiente: adj correspondens, entis.
Sin: cóngruens (álicui rei, cum áliqua re);
convéniens (cum áliqua re, álicui rei, ad vel
in áliquid, in áliqua re) // (miembro no numerario de una corporación, que por lo general
reside fuera de la sede de esta y colabora con
ella por correspondencia) sócius correspondens. Sin: epistularis sócius // (corresponsal)
v. esta voz.
corresponsable: corresponsábilis, e.
corresponsal: relator, oris m; relatrix, icis f.
Sin: correspondens, entis m; cooperator vel
collaborator, oris m; cooperatrix vel collaboratrix, icis f; áuceps (-cŭpis m) actorum; captator (-oris m) nuntiorum; ádvena scriba.
Uso: - especial, relator specialis; - radiotelevisivo, relator radiotelevisíficus; Florencia
Aubenas, - del diario “Libération”, Florencia Aubenas, cooperatrix actorum diurnorum,
q. t. “Libération”.
corrida de toros: tauromáchia sive tauromachīa, ae f. Sin: pugna cum tauris; taurorum
(in circo) agitátio.
corriente: adj currens, entis. Uso: agua -,
aqua viva vel prófluens; año -, annus vertens;
cuenta -, quotidianae rationes; - mes, mensis
currens; el lunes, 18 del corriente, die Lunae,
duodevicésimo mensis currentis; moneda -,
legalis pecúnia; precio -, pretium vulgatum
vel praesens // sust cursus, us m. Sin: fluentum, i n; aquae fluentes. Uso: contra -, adverso flúmine vel amne; adversum in flumen;
adversus amnis cursum; siguiendo la -, secundo flúmine // ( fig, curso, movimiento de
los sentimientos y de las tendencias) vulgata
vel communis opínio. Sin: multitúdinis iudícium. Uso: corrientes del pensamiento filosófico, philosóphiae, arum fpl; las varias - del
pensamiento moderno, huius nostrae aetatis
váriae doctrinae; fuertes - culturales, económicas y políticas, motus magni culturales, oeconómici, polítici; - literarias, quae de lítteris
eruditi viri séntiunt; - políticas, de re pública
regenda opiniones; contra -, adversus communes opiniones; adversus communem opinandi agendique rationem; dejarse llevar de
la -, communi opinione ferri; témpori cédere
vel inservire; tempóribus servire; vulgarem
consuetúdinem sequi; ir contra -, multitudinis iudicio repugnare; communem opinionem
refutare; irse con o tras la -, aliorum opinioni
subscríbere; seguir la -, vulgatam opinionem
amplecti; multitúdinis iudícium sequi //
Electr, - eléctrica, vis eléctrica. Sin: eléctricus fluor; fluentum; fluentum eléctricum; fluxus (-us m) eléctricus; sucíneus fluctus;
sucínei fluctus vis. Uso: - alterna, fluxus alternus; - continua, fluentum contínuum; - hidroeléctrica, vis hidroëléctrica; - parásita o
de Foucault, fluentum verticosum; - termoeléctrica, vis thermoëléctrica; hilo de la -,
filum fluenti eléctrici; impulsos de -, impulsus (mpl) fluenti eléctrici; toma de - , eléctridis exceptáculum; dar la -, eléctricum
rívulum immíttere // estar al - de una cosa,
áliquid scire vel cognóscere. Sin: áliquid novisse vel cognovisse; estar al - de todas las
publicaciones, quae quotídie typis eduntur
perspecta habere; poner a alguien al - de una
cosa, certiorem fácere áliquem alicúius rei
vel de áliqua re // - de aire, áëris afflatus (-us
m). Sin: áër áffluens.
276
cortejo
corrillo: conventículum, i n. Sin: círculus;
colléctio. Uso: reunirse en -, circulari; in
orbem coīre; orbem fácere vel collígere.
corrimiento: lapsus, us m. Uso: - de tierra,
lapsus terrae.
rium.
cortacigarros: cultellus sectórius volúminum. Sin: cultellus ad secanda volúminum
acúmina.
cortadora: - de césped, v. cortacésped.
corro: corona, ae f. Uso: - de amigos, amicorum corona; v. corrillo.
cortahielos, v. rompehielos.
corroborante: adj corróborans, antis // sust
medicamentum corróborans.
cortalápices: instrumentum cuspidárium.
Sin: scriptórii lápidis cuspidamentum.
corromper: - a alguien, corrúmpere áliquem. Sin: áliquem ab offício detorquere;
áliquem e recto itínere abdúcere; áliquem
transversum ágere, impéllere, rápere.
cortapapel o cortapapeles: chartíseca, ae f.
Sin: lígula vel língula; culter, tri m; ensículus, gladíolus, cultellus chartárius; gladíolum
chartárium; culter chartárius; cultellus librárius; caesória vírgula; (máquina) chartae sectrix (-icis f).
corrupción: (putrefacción) corrúptio, onis f.
Sin: tabes, is f // (- de costumbres) corrupti
mores; morum grávitas // (utilización de las
funciones y medios de aquellas en provecho,
económico o de otra índole, de sus gestores)
corruptela, ae f. Sin: corrúptio. Uso: - pecuniaria, corrúptio pecuniária // tentativa de -,
ámbitus, us m.
corsario: adj piráticus, a, um. Sin: praedatórius // sust, v. pirata.
corsé: fáscia, ae f. Sin: pectorale, is n; stróphium; mamillare; fáscia pectoralis; femíneus thorax.
corsetera: strophiária, ae f. Sin: quae stróphia cónficit.
corsetero: strophiárius, ii m. Sin: qui stróphia cónficit.
cortabolsas: crumeníseca, ae m. Sin: manticulárius; sector zonárius.
cortacésped: herbisectrum, i n. Sin: máchina
herbisectória vel falcata; herbarum tonsó-
cortaplumas: scalprum, i n. Sin: cultéllulus;
culter plicátilis; scalprum librárium; cálamo
acuendo novácula.
cortapuros, v. cortacigarros.
cortar: secare. Sin: resecare; exsecare. Uso:
- el pelo, capillos resecare; comam curtare vel
tondere; - la barba y el pelo, barbam comamque tondere.
corte: (superficie que forman los cantos de
un libro) séctio vel sectura foliorum. Uso: rojo, dorado, séctio (foliorum) rubra, aurata
vel áurea // (filo) acies, ēi f // (residencia del
soberano) aula, ae f. Sin: aula régia. Uso: la
- de Toscana, Aula Etrusca // Suprema Corte,
summum causis dirimendis concílium; iudícium postremae provocationis; v. tribunal // de vestido, texti segmen (-mĭnis n).
cortejar: sectare vel sectari. Sin: assectare
vel assectari; álicui adulari.
cortejo: (requiebro o galanteo) assectátio,
277
cortesano
onis f. Sin: assidúitas; obséquium; cómitas;
amatória alléctio; amatóriae blandítiae fpl //
(personas de acompañamiento) comitatus, us
m. Sin: pompa; agmen, mĭnis n; caterva; cómites. Uso: - fúnebre, pompa fúnebris; exsequiarum turba; funus, nĕris n ; exséquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedífera pompa vel
multitudo; lampadariorum agmen.
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) áulicus, a, um // sust áulicus, i m. Sin: áulicus
homo; v. gentilhombre.
corteza: cortex, tĭcis mf.
cortometraje: brevior pellícula. Sin: astríctior taeníola; brevior cinematográphica pellícula.
corva: (parte de la pierna) poples, lĭtis m.
corveta: córbita, ae f. Sin: celox (- ōcis f).
corzo: musmo vel músimo, onis m. Sin: capréolus.
cosaco: cosacus, i m.
“Cosa Nostra”: “Res Nostra”. Sin: consociátio scelesta, quae dícitur “Res (vel Causa)
Nostra”.
cortijo, v. alquería.
cortina: cortina, ae f. Sin: línteum; velum;
plágula. Uso: - corrediza, velum vel línteum
volúbile; - metálica, cataracta; cratis (-is f)
metállica; - metálica plegadiza, convolutabília claustra npl; - transparente, plágula perspícua; - de cama, conopēum vel conópium; de teatro, aulaeum; bajar la - metálica, cataractam abdúcere // - de bambú, vallum gramíneum; - de fuego, ignis vapor; - de hierro,
férrea saepta npl; férreum vallum; velum
férreum; - de humo, nébula vel nubécula; - de
muelle, munīmen (-mĭnis n) vel munimentum.
cortinaje: vela, orum npl. Sin: plágulae; velámina. Uso: - corredizo, vela vel líntea volubília; plágulae volúbiles; - corrido, vela vel
líntea obducta; plágulae obductae; - descorrido, vela vel líntea reducta; plágulae reductae.
cosecante: Geom cósecans, antis f.
cosechadora: máchina messória tritória vel
trituratória. Uso: - automotriz, automatária
messória tritória (máchina); autómatum messórium tritórium.
coseno: (có)sinus , us m. Sin: arcus (có)sinus.
coser: máquina de -, máchina sartória vel sarciendi.
cosilla o cosita: récula vel réscula, ae f.
cosmética: (ciencia y arte que trata de los
cosméticos) cósmesis, is f. Sin: cosmética, ae
f; cosmética ars, disciplina, doctrina, sciéntia;
fucandi ars; ars conficiendi ornamentária medicámina, medicamenta, unguenta. Uso: - facial, vultum fucandi ars; ars vultūs fucandi;
ars fáciem fucandi.
cortinilla: lintéolum, i n.
cortisona: cortisonum, i n.
cortocircuito: brevis circúitus (-us m). Sin:
circúitus curtus; contractus circúitus.
cosmético: adj cosméticus, a, um. Sin: ad
cósmesin vel ad cosméticam (vel ad cosméticam artem) áttinens // sust cosméticum, i n.
Sin: cosmetórium; medicamen vel medicamentum; fucus; unguentum; tectórium; cosméticum medicamentum. Uso: - para el
278
costar
rostro, medicamen vel medicamentum faciēi;
rostro ajado por los -, os medicámine attritum; rostro cubierto de cosméticos, vultus
medicamínibus interstinctus.
cosmopolita: adj cosmopolíticus, a, um. Sin:
mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin:
mundi íncola; civis (-is mf) universi; totíus
mundi civis.
cosmetólogo: artis cosméticae peritus. Sin:
faciēi cosmetes (-ae m), curator, medicator;
fáciem medicandi peritus.
cosmopolitismo: cosmopolitismus, i m. Sin:
doctrina cosmopolítica; fratérnitas humana;
totīus mundi amor.
cósmico: cósmicus, a, um.
cosquillar, v. cosquillear.
cosmogonía: cosmogónia sive -gonīa, ae f.
Sin: de mundi orígine doctrina, disciplina.
cosquillas: titillátio, onis f.
cosmografía: cosmográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: mundi vel universi descríptio.
cosmográfico: cosmográphicus, a, um. Sin:
ad cosmográphiam spectans; ad mundi descriptionem pértinens.
cosmógrafo: cosmógraphus, i m. Sin: mundi
vel universi descriptor; qui mundum vel universum describit; cosmográphiae (vel mundi
descriptionis, vel universi descriptionis) cultor, studiosus, peritus.
cosmología: cosmológia sive -logīa. Sin: universi mundi sciéntia.
cosquilleo: titillátio, onis f; titillamentum, i
n. Sin: burburismus, i m.
costa: (orilla del mar y tierra que está cerca
de ella) litus, tŏris n. Sin: ora, ae f. Uso: Azul, Caerúlea Ora // (cantidad que se paga
por una cosa) impensa, ae f. Sin: prétium;
sumptus, us m. Uso: a toda -, quacumque (vel
quavis, vel omni) ratione vel contentione;
totis víribus , víribus ómnibus; summa ope; a
- de la vida, cápitis perículo; perseverar a
toda - en una cosa, in áliqua re quoquo pacto
(vel quoquo modo) perseverare.
Costa de Marfil: Litus (-tŏris n) Ebúrneum.
Sin: Éboris ora.
cosmológico: cosmológicus, a, um.
cosmometría: cosmométria sive -metrīa, ae
f.
cosmonauta: cosmonauta, ae m. Sin: astronauta; cosminauta; spatiinauta.
cosmonáutica: cosmonáutica, ae f. Sin: res
cosmonáutica; disciplina cosmonavalis.
cosmonáutico: cosmonáuticus, a, um. Sin:
cosmonavalis, e.
cosmonave, v. astronave.
cosquillear: titillare. Sin: pellem léviter titillare.
costado: (cada uno de los dos lados del
casco de un buque) latus, tĕris n.
costanero: litoralis, e; litóreus, a , um. Sin: in
lítore pósitus. Uso: camino -, litoralis vel marítima via; ciudad -, urbs litórea.
costar: constare. Sin: stare vel esse con complem. de precio en abl, exceptuados los gen
tanti, quanti, pluris, minoris (tanto, cuanto,
más, menos). Uso: cada fascículo cuesta DM
8,50, fascículus singularis constat octo semis
279
Costa Rica
marcis Germánicis; ¿cuánto cuesta esta
casa?, quanti est haec domus? cuesta 40.000
liras, quadraginta mílibus libellarum est.
cotiledón: cotyledon, ŏnis f.
Costa Rica: Res pública Orovitensis. Sin:
Costarica, ae f.
cotización: aestimátio, onis f.
cotilla, v. corsé.
costarricense : adj costaricensis, e // sust
Costaricensis, is m.
coto: (campo reservado de caza) saeptum venationis. Sin: fines venatórii; privatus venationis locus.
costarriqueño, v. costarricense.
cover girl: exterioris páginae puella.
coste: (cantidad que se paga por una cosa) v.
costa.
cow boy: armentárius, ii m. Sin: pecuárius.
coxalgia: coxálgia sive coxalgīa, ae f. Sin:
coxae dolor vel dolores; coxendīcis inflammátio; assidui coxae vel coxendīcis dolores.
costeleta, v. chuleta.
costero, v. costanero.
coxálgico: coxálgicus, a, um.
costo: (lo que cuesta una cosa) alicúius rei
prétium.
costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres
inmorales, mores corrupti, pérditi, pessúmdati; mores lapsi ad mollítiem; mores prolapsi in vítia; - navideñas, mores sollémnia
natalícia Christi celebrandi; - tradicionales,
mores tranlatícii; consuetúdines translatíciae;
según la - tradicional, more translatício.
costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcinatrix; vestífica.
coyuntura: condício, onis f. Uso: - económica, oeconómica condício.
coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus
(-us m). Uso: dar coces contra el aguijón, adversus stímulum calcitrare; dar una - a uno,
áliquem calce cáedere, pétere, percútere, ferire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces
remíttere; recibir una -, calce caedi // (Mar,
cabo inferior del mastelero) pes (pedis m)
mali.
crakers: quádrulae, arum fpl.
costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; véstifex (-fĭcis m); vestíficus.
cotangente: Geom cotangens, entis f.
coterráneo, v. conterráneo.
craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranioclastes, ae m; instrumentum calvae vel calváriae confringendae.
craneografía: craniográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: calvae vel calváriae descríptio.
coti: (tela) trilix, īcis f.
cotidianidad: cotidianae vitae rátio.
craneología: craniológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de
calva vel calvária.
cotila: cótyla vel cótula, ae f.
280
crédito
craneológico: craniológicus, a, um. Sin: ad
calvam vel calváriam áttinens.
rerum ómnium procreator; Summus Cónditor.
craneólogo: craniólogus, i m.
creatividad: vis creatrix vel effectiva. Sin:
ópera vel áctio creatrix. Uso: estímulo a la -,
stimulus ad óperam creatricem praestandam.
craneomancia: craniomantīa, ae f.
craneometría: craniométria sive -metrīa, ae
f. Sin: calvae vel calváriae mensura.
craneométrico: craniométricus, a, um. Sin:
ad calvae vel calváriae mensuram spectans.
craneómetro: creaniómetrum, i n. Sin: instrumentum calvae vel calváriae metiendae.
craneoscopia: cranioscópia sive -scopīa, ae
f. Sin: calvae vel calváriae inspéctio.
craneótomo: craniótomum, i n. Sin: instrumentum calvae vel calváriae secandae.
crash (Inform) colapsar: corrúere. Sin:
collabi; cádere. Uso: el sistema colapsó,
systema córruit, collapsum est, cécidit //
(dicho de programas: hacer colapsar el sistema) dirúere áliquid. Sin: evértere áliquid.
Uso: el programa ha hecho colapsar el sistema, systema a prográmmate dírutum vel
eversum est // (colapso) collápsio, onis f.
crasis: (Gram, contracción) crasis, is f. Sin:
coniúnctio. Uso: - de dos sílabas, syllabarum
coniúnctio // (Med, mezcla normal de las
partes que constituyen los líquidos del organismo) crasis, is. Sin: mixtura, ae f; umorum
mixtura.
cráter: crater, ēris (ac sing cratēra, ac pl
cratēras) m.
crátera: cratēra, ae f.
creador, ra: creator, oris m; creatrix, icis f.
Sin: procreator; cónditor. Uso: - del mundo,
creativo: creativus, a, um.
crecimiento: incrementum, i n. Sin: auctus,
us m; accrétio. Uso: - demográfico, incrementum natorum; - demográfico acelerado,
maturata natorum incrementa; - facultativo,
incrementum in hóminis arbítrio pósitum; físico, córporis incrementum; - personal y comunitario, singulorum hóminum ac totīus
humani géneris progréssio.
credencial: (adj, que acredita) testimónium
vel fidem fáciens // (carta credencial) lítterae
credentiales vel fiduciáriae. Sin: públicae lítterae; lítterae fidem habentes; lítterae alicúius rei fidem facientes; lítterae demandati vel
créditi múneris testes.
credibilidad: credibílitas, atis f. Sin: fides, ei
f; auctóritas; probabílitas. Uso: - histórica,
históriae fides; razón de -, fidei (vel auctoritatis, vel probabilitatis) rátio; exceder toda -,
omnem fidem excédere; poner en duda la de un hecho, in dúbium rem vocare.
crédito: (asenso) fides, ei f. Uso: dar - a alguien, álicui crédere; dar - a algo, áliquid
crédere // (derecho que uno tiene a recibir dinero de otro) créditum, i n. Sin: pecúnia crédita; nomen non expunctum; débitum non
dissolutum. Uso: créditos a recibir, crédita
accipienda; carta de -, accreditivum, i n;
abrir - a alguien, offerre álicui quod sumat
si opus sit; cobrar los -, nómina exígere; pecúniam (créditam) exígere; comprar a -, sua
fide, absenti pecúnia, émere; dar dinero a -,
pecúniam crédere; tomar dinero a -, pecúniam mutuare, mútuam pecúniam súmere //
281
credo
(reputación de solvencia) fides, ei f. Uso: público, fides pública; vender a -, alicúius
fide véndere // (plazo para el pago) spátium
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium
ménsium spátium ad solvendum // (prestigio,
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin:
existimátio; gratia; auctóritas; fides; fidúcia.
Uso: adquirir -, famam sibi acquírere; existimationem collígere; mantener el -, fidem
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amíttere; quitar el - a uno,
fidem derogare álicui; tener -, gratiā valere;
gratiā et auctoritate valere.
credo: (símbolo de la fe) fidei sýmbolum.
Uso: la fórmula del -, fórmula cathólicae
fidei // (como oración) sýmbolum, i n. Sin:
conféssio fidei. Uso: recitar el -, sýmbolum
recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: político, quae áliquis de re pública sentit;
profesar el mismo - político, idem de re pública sentire.
creencia: (acción de creer) fides, ei f // (lo
que se cree) opínio, onis f. Uso: - ancestrales,
opiniones maiorum vel avorum; - firme,
magna opínio; semejante -, eiúsmodi opínio
// (fe religiosa) Dei opínio; opínio de Deo;
opínio et relígio. Uso: - falsa, superstítio //
(religión) relígio, onis f. Uso: - religiosas,
Dei vel deorum cultus.
creer: - en Dios, crédere in Deum. Sin: crédere Deo.
cremallera: (barra con dientes que engranan con un piñón) retinácula, orum npl. Sin:
machinamentum dentatum vel denticulatum.
Uso: ferrocarril de -, ferrívia dentata vel denticulata // (cierre metálico y flexible que se
aplica a una abertura longitudinal en prendas de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relámpago
// (en el microscopio) rechamus sive réchamus, i m.
cremnofobia: cremnophóbia sive cremnophobīa, ae f. Sin: praecipitiorum vel voráginum pavor, horror, terror; cuiusvis praecípitis
(vel praerupti) loci pavor.
cremor: cremor, ōris m. Uso: - tártaro, tartárici salis cremor.
creolina: creolinum, i n.
creosota: creosotum, i n.
crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, crispus; algo -, críspulus.
crespón: crispum textum (- i n) // (velo) crispum velum.
cresta: (carnosidad que tienen sobre la cabeza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
las montañas) cacumen, mĭnis n.
crestomatía, v. antología.
Creta: Creta, ae f; Crete, es f.
creíble: credíbilis, e. Sin: probábilis; veri símilis; fácilis ad credendum; qui, quae, quod
fácile credi potest.
cretáceo: cretáceus, a, um.
cretácico: cretárius, a, um.
crema: (confección cosmética) cremor, ōris
m; cremum, i n. Sin: lomentum; ceroma, ătis
n. Uso: - dental, v. pasta dentífrica; - depilatoria, dropax, ăcis m.; - de afeitar, pasta tonsória; - para los zapatos, v. betún.
cretense: adj cretensis, e. Sin: créticus, a, um
// sust Creténsis, is m.
crético: créticus, a, um. Uso: letras -, lítterae
créticae.
282
criptógrafo
cretinismo: cretinismus, i m.
cretino: cretinus, i m. Sin: cretinismo laborans // fig ásinus; bardus; caudex (-dĭcis m);
hebes (-bĕtis; abl -ĕti).
cretona: cretónium, ii n. Sin: cretonianum,
i n.
cría: (acción de criar a hombres y animales)
educátio, onis f. Sin: nutrítio; nutricátio. Uso:
- de animales, pástio; - de bovinos, cura
boum; - de cerdos, porculátio; - de niños, nutrícium // (animal mientras se está criando)
pullus, i m // (niño mientras se está criando)
infans, antis m. Sin: puérulus; párvulus.
crímenes perpetrados contra la humanidad,
crímina contra humanitatem perpetrata; acusado de crímenes de guerra, de belli crimínibus accusatus.
criminalidad: criminálitas, atis f. Sin: delinquéntia; immánitas. Uso: - juvenil, criminálitas iuvenilis; - organizada, criminálitas
ordinata; latronum consociátio; latrones consociati.
criminalista: criminalista, ae mf. Sin: poenalista; advocatus criminalis; iuris criminalis
peritus; publicarum vel criminálium causarum peritus.
criada: fámula, ae f. Sin: ancilla; doméstica.
criminología: criminológia sive -logīa, ae f.
Sin: críminum sciéntia.
criado: (persona que sirve a otra por salario) fámulus, i m. Sin: domésticus; servus;
minister.
criollo: adj créolus, a, um. Sin: criollus; mixtícius. Uso: lengua -, créola lingua // sust créolus, i m.
criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos,
bombycinator; bómbycum vel necydalorum
cultor.
cripta: (lugar subterráneo donde se enterraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vaticanas, cryptae vaticanae // (piso subterráneo
destinado al culto en una iglesia) hypogēum,
i n.
criar: nutricari.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: animada, ánimans; ánimal; - racional, homo;
todas las -, rerum natura; natura // (niño de
poco tiempo) infantículus, i m; v. chiquillo.
criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fabricante de cribas, cribrárius, ii m; v. tamiz.
críptico: (oscuro, enigmático) crýpticus, a,
um. Uso: sentido -, sensus crýpticus.
criptógama: planta cryptógama.
criptogamia: cryptogámia sive -gamīa, ae f.
criptógamo: cryptógamus, a, um.
cribar: cribrare. Sin: per cribrum cérnere.
criptografía: cryptográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: ars cryptográphica; rátio arcanis lítteris scribendi.
cric, v. gato.
cricket, v. críquet.
criptográfico: cryptográphicus, a, um.
crimen: crimen, mĭnis n. Uso: crímenes de
guerra del Japón, béllica crímina iapónica;
criptógrafo: cryptógraphus, i m.
283
criptograma
criptograma: cryptogramma, ătis n. Sin: furtivum scriptum; res cryptogrammática.
nus, i m; catinum, i n // (cavidad en la parte
inferior de los hornos para recibir el metal
fundido) cavum fusórium.
criptología: cryptológia sive -logīa, ae f.
crisolito o crisólito: chrysólithus, i m.
criptón: cryptum, i n.
crispación, crispadura, crispamiento o
crispatura: crispitudo, dĭnis f. Sin: crispa fácies.
criptorquidia: cryptorchídia, ae f.
criptórquido: cryptorchis, ĭdis.
críquet: (juego de pelota inglés) lusus criccétius. Sin: ludus pilae et portae.
crisantemo: chrysánthemon, i n.
crisis: (cambio favorable o desfavorable,
que sobreviene en una enfermedad) crisis, is
(ac - im) f // (momento decisivo y peligroso
de un asunto) discrimen, mĭnis n. Sin: crisis.
Uso: - económica, difficultas annonae vel
nummária; - industrial, interceptus indústriae
cursus; - ministerial, summi rei publicae consílii discrimen; civílium rectorum iactura; mundial de la economía, mundana crisis oeconómiae; - política, rerum publicarum mutátio; - religiosa, religionis táedium vel
fastídium; - social, rerum publicarum discrimen; - de la escuela, crisis scholae; - de gobierno, rei públicae rectionis discrimen;
amenaza de una - de gobierno, rei públicae
rectionis mutandae vel immutandae comminátio; llevar a una - de gobierno, rei públicae
rectionem (administrationem, moderationem) in discrimen addúcere.
crisma: chrisma, ătis n.
cristal: crystallus, i m; crystallum, i n. Uso:
objetos de -, v. cristalería; cristales de la ventana, vitra fenestrae; fenestrália vitra.
cristalería: (establecimiento donde se fabrican objetos de cristal) officina crystallinorum // (tienda donde se venden)
crystallinorum taberna // (conjunto de estos
mismos objetos) crystállina, orum npl. Sin:
vasa crystállina.
cristalino: adj crystállinus, a, um // (parte
lenticular del ojo) túnica crystallóides. Sin:
lens crystállina; crystállinus, i m (humor).
cristalizable: crystallizábilis, e. Sin: in
crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
densábilis vel congelábilis.
cristalización: crystallizátio, onis f. Sin:
crystalli formátio; crystallorum densátio; in
crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla)
densátio vel concrétio; in crystállinam formam vérsio, convérsio, mutátio, coagmentátio; concrétio crystalli instar.
cristalizado: crystallizatus, a, um. Sin: in
crystallum redactus vel versus; crystalli instar
concretus.
crismal: chrismalis, e //
crismera: chrismárium, ii n. Sin: pyxídula
oleária.
crisol: (vaso para fundir) vásculum fusórium. Sin: vásculum fundendis metallis; cati-
cristalizar: crystallizare. Sin: in crystallum
(vel in crystallos, vel in crystalla) redígere,
redúcere, cógere, densare; in crystállinam
formam vértere // (tomar forma cristalina) v.
cristalizarse.
284
crítica
cristalizarse: in crystallum verti, cogi , densari. Sin: in crystallos abire; in crystalla densari, congelare, concréscere; instar crystalli
concréscere vel congelare.
cristaloeléctrico: crystalloëléctricus, a, um.
christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel
ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el , christianum esse desínere; abrazar el -,
christianum fíeri; profesar el -, christianam
religionem profiteri; renegar del -, christianam religionem damnare.
f;
cristianizar: christianizare. Sin: christianum
fácere vel réddere.
cristalogenia: crystallogénia sive -genīa, ae f.
Sin: crystallogenética doctrina, disciplina,
sciéntia.
cristiano: adj christianus, a, um. Uso: hacerse -, christianum fíeri; ser -, christianum
esse // sust christianus, i m. Sin: christícola;
christícolus; christifidelis; Christi cultor, sectator, ássecla. Uso: los primeros -, primígeni
christifideles.
cristalofísica: crystallophýsica,
crystallophýsice, es f.
ae
cristalografía: crystallográphia sive -graphīa, ae f. Sin: crystallorum rátio, stúdium.
Cristo: Christus, i m. Uso: portador de -,
chrístifer, ĕra, ĕrum
cristalográfico: crystallográphicus, a, um.
cristaloide: crystallóides, is n (corpus).
cristalología: crystallológia sive -logīa, ae f.
cristalometría: crystallométria sive -metrīa,
ae f.
cristalonomía: crystallonómia sive -nomīa,
ae f.
cristiana: christiana, ae f. Sin: christifidelis;
christícola; Christi cultrix vel sectatrix (-icis
f).
cristianamente: christiane. Sin: christiano
(vel christianorum) more vel ritu; ad Christi
praecepta; prout Christi doctrina póstulat; ut
decet christianum.
cristiandad: christiánitas, atis f. Sin: christiana ecclésia, res, socíetas, consórtio; christianorum coetus (-us m); christíades, um mf
pl; christíadae, arum mf pl.
cristianismo: christianismus, i m. Sin: (como
doctrina) relígio christiana; Christi doctrina;
criterio: critérium, ii n. Sin: norma; rátio; régula; iudicandi norma, rátio, facultas. Uso: distintivo, régula ad áliquid ab áliqua re distinguendum; - filológico, iusta philológiae
rátio; - fundamentales, critéria fundamentália; - objetivos, normae obiectivae; - paleográfico, palaeográphica rátio.
crítica: (arte de juzgar de la bondad, verdad
y belleza de las cosas) crítica, ae f; crítice, es
f; crítica, orum npl. Sin: ars vel res crítica.
Uso: - cronológica, crítica chronológica; - estética, crítica aesthética; - filológica, crítica
philológica; - histórica, crítica histórica; ars
crítica in rebus históricis (adhíbita); - literaria, crítica litterária; crítica in lítteris; - de la
moda, crítica modae // (cualquier juicio o
conjunto de juicios sobre una obra literaria,
artística, etc. ) iudícium, ii n. Sin: existimátio; senténtia; censura. Uso: - histórica,
rerum gestarum iudícium; de rebus gestis
senténtia; - inteligente, intéllegens iudícium;
- literaria, de lítteris iudícium; un libro de literaria, liber de aestimandis scriptóribus vel
liber quo de scriptóribus iudícia continentur //
285
críticamente
(personas que ejercen la crítica en los medios de difusión) crítici, orum mpl. Sin: existimatores vel existimantes; iúdices; docti viri;
litterati; v. crítico // caer bajo la -, in existimántium arbítrium venire; hacer la - de un
libro, censuram fácere de libro; someter a los escritos de uno, censuram fácere de scriptis alicúius // (restitución de los textos) restitútio textūs vel documenti. Sin: crítica textūs
vel textualis; constitútio textūs; ars (véterum)
exemplorum emendandorum; (véterum)
exemplorum inter se comparatorum emendátio; darse a la - textual, codícibus conferendis se dare // (censura de las acciones de
alguien) reprehénsio, onis f. Sin: vituperátio;
improbátio. Uso: dar pie para la -, reprehensionis ansam habere; dare tamquam ansas ad
reprehendendum; hacer una - maliciosa o denigrante de alguno o de algo, áliquem vel áliquid malédico dente cárpere; hacer una mordaz, áliquem vel áliquid adunco suspéndere naso; incurrir en diversas -, in várias reprehensiones incúrrere; ser objeto de alguna
-, reprehensionis áliquid habere // (murmuración) obtrectátio, onis f.
críticamente: crítice. Sin: ad críticam rationem; ad artis críticae rationem; ad normam
críticae artis.
criticar: (juzgar las cosas según las reglas
del arte) (di)iudicare. Sin: iudícium fácere
vel adhibere de áliqua re // (censurar, vituperar) reprehéndere. Sin: alicúius rei censuram
fácere; áliquid cárpere vel destríngere. Uso: mordazmente los escritos de alguien, scripta
alicúius nasute destríngere; - todo libremente,
summa cum libertate cuncta notare vel cárpere.
iudex, críticus; litteratus iudex; litterarum peritus; - de teatro, iudex scáenicus // adj críticus, a, um. Sin: diffícilis vel impeditus
(dificultoso); periculosus (que puede ocasionar crisis). Uso: en momentos críticos para
el Estado, impeditis rei públicae temporibus.
Croacia: Croátia, ae f.
croata: sust Croata, ae m // adj croatus,
croáticus, a, um.
cromado: sust chrómii indúctio (-onis f) //
adj chromo íllitus, óblitus, tectus, contectus.
cromar: chromo illínere, oblínere, tégere,
contégere.
cromático: chromáticus, a, um. Uso: escala
-, chroma, ătis n; teoría de la escala -, chromátice, es f.
cromatina: chromatina, ae f.
cromatismo: chromatismus, i m.
cromatóforo: chromatóphorum, i n.
cromo: (metal) chromum, i n. Sin: chromáticum metallum // (estampa) v. cromolitografía.
cromolitografía: (arte de litografiar) chromolithográphia sive -graphīa, ae f. Sin: chromolithográphica
ars
//
(estampa)
chromalithográphica imago.
cromolitografiar: chromolithográphice imprímere áliquid // (ejercer el arte de la cromolitografía) chromolithográphicam artem
exercere.
criticismo: criticismus, i m.
crítico: sust críticus, i m. Sin: iudex; existimator. Uso: - exigente, emunctae naris aestimator; - literario, litterarum existimator,
cromolitográfico: chromolithográphicus, a,
um. Sin: ad chromolithográphiam pértinens.
cromolitógrafo: chromolithógraphum, i m.
286
cronológico
Sin: chromolithográphiae peritus.
cromometría: chromométria sive -metrīa, ae
f.
crónico: adj chrónicus, a, um. Sin: diuturnus;
perpétuus. Uso: enfermedad -, infírmitas diuturna; que padece enfermedad -, infirmitate
perpétua affectus // (autor de una crónica)
chronógraphus, i m. Sin: chronista, ae m; relator. Uso: - televisivo, relator televisíficus.
cromosfera: chromosphaera, ae f.
cromosoma: chromosoma, atis n.
cromosómico: chromosómicus, a, um.
cromotipia: (impresión en colores) chromotýpia sive -typīa, ae f // (obra realizada por -)
chromotýpica imago. Sin: imago colóribus
impressa.
cromotipografía: (arte de imprimir en colores) chromotypográphia sive -graphīa, ae f //
(obra hecha por este procedimiento) v. cromotipia.
crónica: (historia que sigue el orden de los
tiempos) chrónica, orum npl. Sin: annales,
ium mpl; annales libri; libri chronicales; commentárii annorum. Uso: - ciudadana, acta urbana; rerum urbanarum acta; commentárius
rerum urbanarum; - contemporánea, chrónica contemporália; - diaria, acta diurna; escribir una -, annales (acta, chrónica,
commentárium vel commentários) scríbere //
(relación sobre temas de actualidad) recénsio, onis f. Sin: relátio; relationes. Uso: negra, cotidianae scélerum relationes; - policial, relátio scélerum casuumque adversorum; - semanal de ciencias y letras,
hebdomadária scientiarum litterarumque recénsio; - televisiva, chrónica (-orum npl) televisiva; transmíssio chrónica televisiva //
(artículo de periódico en que se refieren noticias relativas a las cosas recientes) chrónica, orum npl. Sin: acta, orum npl;
commentárius (chrónicus); commentárii
(chrónici).
cronicidad: diutúrnitas, atis f.
cronicismo: (larga duración de una dolencia) morbi vel infirmitatis diutúrnitas. Sin:
diuturnus morbus // (estado crónico de un enfermo) diuturna vel perpétua infírmitas.
cronofotografía: chronophotográphia sive
-graphīa, ae f.
cronografía: chronográphia sive -graphīa, ae
f.
cronográfico: chronográphicus, a, um. Sin:
ad chronográphiam áttinens.
cronógrafo: (el que profesa la cronografía)
qui chronográphicam artem exercet // (el que
es perito en cronografía) chronográphiae peritus // (aparato) chronógraphum, i n.
cronograma: chronogramma, ătis n. Uso:
témporum conspectus (-us m) vel tabella.
cronología: chronológia sive -logīa, ae f //
(serie de personas o sucesos históricos por
orden de fechas) chronográphia, ae f. Sin:
témporum descríptio; annorum digéstio.
cronológicamente: chronológice. Sin: témporis vel témporum ordine servato; observato
cuiusque anni ordine.
cronológico: chronológicus, a, um. Sin:
témporis vel témporum (gen). Uso: orden -,
témporis vel témporum ordo; relatar en
orden -, explicare órdines témporum; seguir
el orden -, témporis vel témporum ordinem
servare; témporis vel témporum servare gradus; témpora servare vel conservare.
287
cronólogo
cronólogo: chronólogus, i m. Sin: chronológiae peritus; qui chronológiam exercet vel
profitetur.
cronometrar: tempus alicúius rei chronómetro metiri.
cronometría: chronométria sive -metrīa, ae
f. Sin: témporis mensurae cognítio vel nótio.
cronométrico: chronométricus, a, um. Sin:
ad chronométriam vel ad témporis mensuram
spectans.
cronometrista: (constructor de cronómetros)
chronometrorum fabricator // (el que mide
con cronómetro el tiempo) témporis mensor.
Sin: qui alicúius rei tempus metitur; qui chronómetro alicúius rei tempus metitur.
de su vida, decretória suae vitae momenta.
crucificar: (áliquem) crucifígere. Sin: cruci
fígere, affígere, suffígere; in crucem suffígere, pónere, ágere, tóllere; in cruce fígere //
fig áliquem vexare, cruciare, excruciare. Sin:
contumeliose ágere cum áliquo; áliquem contumeliā affícere.
crucifijo: Christi crux. Sin: Crucifixi imago,
effígies, signum; Christi cruci (vel in crucem,
vel in cruce) fixi effígies; Christus cruci affixus. Uso: un - de marfil, Christus cruci affixus ex ébore fictus.
crucifixión: crucifíxio, onis f. Sin: cruci affíxio; de cruce suspéndium.
crucifixor: crucifixor, oris m.
cronómetro: chronómetrum, i n.
cruciforme: cruciformis, e.
cronoscopia: chronoscópia sive -scopīa, ae f.
crucigrama: crucigramma, ătis n. Sin: litterarum tricae; verba decussata; lítterae decussatae vel implexae.
cronoscopio: chronoscópium, ii n.
croquet: malleorum ludus.
crótalo: crótalon vel crótalum, i n.
cruce: (- de calles o caminos) cómpitum, i n.
Sin: decussis, is m; decussátio; interséctio;
coniúnctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o
caminos, bívium, trívium, quadrívium; pararse en los -, ad cómpita consístere // (señal
caminera) cave cómpitum // (Biol, cruzamiento) permíxtio, onis f. Sin: genus (-nĕris
n) mixtum.
crucero: (barco) cómmeans vel speculatória
navis. Sin: prosúmia; stlata. Uso: - acorazado, loricata navis speculatória // (viaje) circumvéctio náutica.
cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux hamata; - Roja, Crux Rubra; Socíetas vel Ordo
a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
Cruce Rubra; - de San Andrés, crux decussata
vel inclinata; en forma de -, crucifórmiter //
Filol, - de los intérpretes , locus ad intellegendum imperspícuus. Sin: desperatissimus
auctoris locus.
cruzada: expedítio sacra. Sin: sacrum
bellum; expedítio mílitum cruce signatorum;
sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae
f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis
signo suscípere // fig, - de oraciones, sacra
precum conténtio; precatórium bellum; cruciata precum; - por la moralidad, móribus
emendandis bellum.
crucial: decretórius, a, um. Uso: momentos -
288
cuadro
cruzado: crucígerus, i m. Sin: crúcifer, ĕri;
miles crucígerus; miles cruce signatus vel insignitus; cruciatus, i m.
cruzamiento: Biol decussátio chromosomática.
cruzar: - las piernas, crus cruri superpónere;
- los brazos, brachia consérere vel decussare.
cuadernillo: (conjunto de cinco pliegos de
papel) v. quinterno // (librillo para el rezo
eclesiástico) v. añalejo.
cuadrar: (adaptarse) accommodatum vel
aptum esse ad + ac.
cuadratura: quadratura, ae f; quadrátio, onis
f. Sin: tetragonismus. Uso: fig, - del círculo,
círculi quadratura; tetragonismus círculi;
adaequátio círculi ad quadratum; buscar la del círculo, repugnántia quáerere.
cuadriciclo: quadricyclus, i m. Sin: velocípedum (vel ocýpedum, vel volucrípedum)
quattuor rotis instructum vel ornatum.
cuadrienio: quadriénnium, ii n.
cuaderno: quaternio, onis m. Sin: libellus;
fascículus (chartarum); codicillus; commentárius; commentárium; pugillares, ium mpl;
pugillária, ium npl; paginarum vel pagellarum fascículus. Uso: - anillado, codicillus
anularis; codicillum anulárium; - pequeño,
commentaríolus; commentaríolum; - de
apuntes, adversária, orum npl; codicillus notarum; - de bitácora, diárium náuticum; - de
dictado, dictata, orum npl.
cuadra: (caballeriza) v. establo.
cuadrado: (figura plana) quadratum vel quadrum, i n // (producto de una cantidad por sí
misma) quadratus númerus. Uso: elevar al un número, bis dúcere númerum; - de diez,
decem décies multiplicata // adj quadratus vel
quadrus, a, um. Uso: diez km cuadrados,
decem milia pássuum in quadrum (vel in quadratum) ducta; extraer la raíz -, quadratam
radicem extráhere.
cuadrangular: quadrángulus, quadriángulus,
a, um. Sin: quadrangularis, quadriangularis,
e.
cuadrángulo: adj quadrángulus vel quadriángulus, a, um. Sin: tetragōnus // sust quadrángulum vel quadriángulum, i n. Sin:
tetragōnum; quadriángula figura.
cuadrilla: (conjunto de personas para el desempeño de un oficio) manípulus, i m. Sin:
manus, us f; agmen, mĭnis n. Uso: - de auxilio, agmen auxiliárium; auxiliária manus;
opífices auxiliárii vel auxiliabundi; auxiliatores; auxiliárii; - de obreros, - de trabajadores,
operarum manus; operariorum manípulus.
cuadrillizos: quadrigémini, orum mpl.
cuadrimotor: adj quattuor motóriis instructus. Sin: quadrúplici machinatione ornatus;
qui (quae, quod) quattuor motóriis vel quadrúplici machinatione movetur // sust aëroplanum quattuor motóriis instructum.
cuadrinomio: quadrinómium, ii n.
cuadrivalente: quadrívalens, entis.
cuadrivio: quadrívium, ii n.
cuadro: (pintura, dibujo) pictura, ae f. Sin:
tábula picta vel depicta // fig fácies, ēi f. Sin:
rerum fácies; condicionum status. Uso: - general, rerum facies universalis; en el - del
apostolado católico, in apostolatūs cathólici
província // (grupo de jugadores) v. equipo //
(armazón cuadrangular de la bicicleta) compages, is f. Sin: quadrum , i n // (parte de un
289
cuadrúpedo
jardín labrada en forma de cuadro) área quadra vel quadrata; quadrus pulvinus (arriate) //
- clínico, morbi descríptio; - cronológico,
témporum notátio vel ordo; - fiel, quaedam
quasi expressa imago; - político, política
adiuncta (-orum npl); - sinóptico, spécimen
comparativum // - de honor, tabella honorária; - de mandos, tábula instrumentorum.
cuadrúpedo: adj quádrupes, pĕdis. Sin: quadrúpedans; quattuor pedes habens // sust quádrupes, pĕdis m, f y n. Sin: quádrupes béstia.
cuajo: (sustancia con que se cuaja) coágulum, i n.
cuakerismo, v. cuaquerismo
cuákero, v. cuáquero.
cualificado: idóneis virtútibus práeditus. Sin:
aptus vel idóneus ad (áliquod) munus explendum.
cualitativo: qualitativus, a, um.
cuántico: quánticus, a, um. Sin: quod ad
quantorum doctrinam pértinet.
cuantificable: numerábilis, e. Sin: mensurábilis; númeris aestimábilis.
cuantificación: numerátio, onis f. Sin: mensurátio; ad números vel mensuras redáctio.
cuantificador: numerator, oris m.
cuantificar: númeris vel mensuris aestimare.
Sin: ad números vel mensuras redúcere.
doctrina; secta quakeriana.
cuáquero: quákerus, i m. Sin: quakerianae
vitae rationis sectator.
cuarentena: (tiempo de cuarenta días,
meses, años) quadraginta dies, menses, anni.
Sin: quadraginta dierum (vel ménsium, vel
annorum) spátium // (espacio de tiempo durante el cual están privados de comunicación
los que vienen de lugares infectos o sospechosos de epidemia) quadraginta dierum segregátio (-onis f). Sin: tempus (-pŏris n)
valetudini spectandae praestitutum; tempus
valetúdini probandae praefinitum. Uso: estar
en -, ad valetudinem spectandam detineri; valetudinis spectandae causā in statione retineri; poner en -, aislar en -, (per) dies
quadraginta áliquem segregare; tener en - por
razones sanitarias, valetudinis causā áliquem
detinere vel remorari // fig y coloq, poner en
- una noticia, núntium in dúbium revocare.
Sin: álicui núntio fidem abrogare.
cuaresma: quadragésima, ae f. Sin: quadragesimale tempus; quadragenárii ieiúnii tempus vel dies // (conjunto de sermones para los
domingos y ferias de -) quadragésimae orationes vel contiones; sacrae quadragesimales
orationes; sacrae quadragenárii témporis orationes; sacrae orationes quadragenário témpore hábitae.
cuaresmal: quadragenárius, a, um. Sin: quadragesimalis, e. Uso: sermones -, v. cuaresma.
cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quartana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
cuantitativo: quantitativus, a, um.
cuanto, v. quantum.
cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum
cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum
npl; castra stativa; mílitum státio; militare
contubérnium. Uso: - general, exércitūs praetórium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi-
290
cubierta
bernácula (-orum npl) ; castra hiberna; cuarteles de verano, aestiva, orum npl; castra aestiva; enseres del -, contubérnii mílitum
supellex (supelléctilis f).
locatum; - de huéspedes, hospítium; hospitale
cubículum; - de las reuniones, conclave congregationis; cuartos en planta baja, conclávia quae plano pede sunt.
cuarteta: tetrastíchium, ii n. Sin: tetrástichum minus.
cuarzo: quarzum, i n. Sin: quártium; quarzites, ae m; quarzum crystallum; silex (-lĭcis m)
quarzíferus.
cuarteto: (combinación métrica de cuatro
versos endecasílabos o de arte mayor) tetrástichum, i n. Sin: tetrástichum maius // (composición para cantarse a cuatro voces
diferentes o para tocarse por cuatro instrumentos distintos entre sí) quadricínium, ii n //
(el conjunto de esas cuatro voces o instrumentos) quádruplex melos (-i, n; pl mele;
también melum en ac m sing y melos en ac
m pl ); quádruplex symphónia; cantus (-us m)
a quáttuor symphoníacis éditus; quáttuor
symphoníaci unā canentes; quáttuor fídium
concentus. Uso: - de cuerda, quádruplex
melos árcubus effectum.
cuartilla: (hoja de papel) charta pura.
cuasicontrato: quasi-contractus (-us m).
cuaterna: quaterna, ae f. Sin: quatérnitas;
quatérnio sive quátrio, onis m.
cuatrimotor: aëroplanum quattuor machinamentis vel machinatiónibus instructum.
cuba: (recipiente) cupa, ae f. Uso: - de riego,
cupa irrigatória; fabricante de cubas, cupárius, ii m.
Cuba (isla y Estado): Cuba, ae f.
cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus,
i m.
cuartito: parvum cubículum.
cubero, v. tonelero.
cuarto: (cada una de las cuatro partes en
que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres
-, tres quartae partes; - de hora, quadrans,
antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis
m); por un - de hora, per quadrantem horae;
por tres - de hora, per dodrantem horae //
(tiempo que transcurre entre dos lunas nuevas) - creciente, luna crescens; - menguante,
luna decrescens // (habitación, aposento)
conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado,
conclave supelléctile instructum; - blindado,
conclave loricatum; loricata cella; - de baño,
balíneum vel bálneum; - de dormir, cubículum; dormitórium; - de una sola cama, cubículum unīus lecti; - de dos camas, cubículum
duorum lectorum; - de dormir con baño, cubículum cum bálneo; - de estar, éxedra; exédrium; zotheca; - de hotel, cubículum
cubeta: álveus, i m. Sin: lacus, us m; labellum, i n // Fotogr, dolíolum, i n.
cubicaje: capácitas cúbica.
cúbico: cúbicus, a, um.
cubierta: (cosa que se pone encima de otra
para taparla o resguardarla) opertórium, ii
n. Sin: operimentum; tegmen vel tégimen, tégumen, mĭnis; tegumentum; integumentum;
opérculum; tectum; tectórium; involucrum;
strágulum. Uso: - corrediza, tectum dúctile
vel tráctile; - de algodón, de tela, strágulum
línteum, xýlinum; - de cama, v. frazada; - de
cuero, tegumentum e cório factum; - de
goma, cinctus (-us m) gúmmeus; - de libro,
291
cubierto
tegumentum, integumentum; página exterior
// - de la cama, strágulum, i n. Sin: toral, ālis
n // - de neumático, cummis (-is f) rotae. Sin:
gummi (indecl) rotae; cúmmeum rotae involucrum; gúmmea vel cúmmea rota; gúmmeum (rotarum) operimentum; coriáceum
(rotarum) operimentum // (parte exterior de
la techumbre de un edificio) tectum, i n. Uso:
- de dos aguas, tectum pectinatum // (puente
del barco) tabulatum, i n. Sin: constratum;
stega, ae f; fori, orum mpl; estar sobre -, in
stega ( in summa nave vel navi) consídere //
(sobre) v. esta voz // (tapa) v. esta voz.
cubierto: (techumbre que cubre y defiende
de las inclemencias del tiempo) protectum, i
n. Uso: - del andén, crepídinis protectum //
(utensilio de mesa) escárium instrumentum //
(servicio de mesa para cada persona) mensae supellex (-lectǐlis f); escária instrumenta.
cubil: cubile, is n.
cubismo: cubismus, i m. Sin: cúbica pictura;
cúbica pingendi rátio.
cubista: cubista, ae m.
cubo: (recipiente para sacar agua) sítulus, i
m; sítula, ae f // (pieza central de la rueda,
donde encajan los rayos) modíolus, i m //
(sólido limitado por seis cuadrados) cubus, i
m.
cubrecama: toral, is n. Sin: plágula; strágulum; strágula, ae f; operimentum vel cooperimentum.
cucaña: palus cucáneus. Uso: - horizontal,
palus cucáneus in (vel per) transversum //
(fig, ganga) res opportuníssima vel commodíssima.
cuchara: cóchlear, aris n; cochleare, is n.
Sin: cochleárium; cochlearis, is m; lígula vel
língula. Uso: una - de miel, una lígula mellis.
cucharita: cochlearíolum, i n. Sin: ténue vel
parvum cóchlear; lí(n)gula.
cucharón: símpulum, i n. Sin: spáthula vel
spátula; rudícula.
cuchichear: susurrare. Sin: consusurrare; insussurare; murmurare; mussitare.
cuchillada: (golpe que se da con cuchillo)
cultri ictus (-us m) . Uso: recibir una -, cultro
pércuti // (herida que resulta de una -) cáesio,
onis f.
cuchillería: (oficio de cuchillero) cultrariorum ars. Sin: cultrárii ars; ars cultrária // (taller donde se hacen cuchillos) cultrárii vel
cultrariorum officina // (tienda donde se venden) taberna cultrária // (sitio, barrio o calle
donde están las tiendas de los cuchilleros)
cultrarioum vicus (-i m).
cuchillero: (el que hace cuchillos) cultrárius,
ii m. Sin: cultrorum faber, ópifex, confector //
(el que los vende) cultrorum vénditor.
cuchillo: culter, tri m. Uso: - pequeño,
cultellus, i m; - muy pequeño, cultéllulus; quirúrgico, bisturí, scalprum, i n; - de cocina,
culter coquinaris; - de monte, de caza, culter
venatórius; - de zapatero, scalprum, i n; fabricante de cuchillos, cultrárius, ii m; pasar
a -, occídere, necare, interfícere.
cuchuchear, v. cuchichear.
cuclillo: Zool cucullus, cucūlus, cúculus, i m.
cuco: (ave) v. cuclillo.
cucaracha: blatta, ae f.
cucurucho: cucullus, i m. Uso: - pequeño,
292
cuerda
cucúllio, onis m; cuculliúnculus; el contenido
de un -, cuculli continéntia.
cuello: (parte del cuerpo) collum, i n. Uso:
echar los brazos al - de uno, collum alicúius
amplexu pétere; arrojarse al - de uno, in
collum alicúius invádere // (parte superior y
más angosta de una vasija) collum, i n // (tira
de tela que en los vestidos corresponde al -)
collare, is n. Sin: colli amictus (-us m); collaris fímbria; fáscia línea. Uso: - alto, collare
altum; - doblado, collare inversum; - de pelliza, de pieles, collare pellītum vel pellíceum.
cuenca: (territorio cuya aguas afluyen a un
mismo río, lago o mar) álveus, i m. Sin:
sinus, us m. Uso: - hidrográfica, hydrográphicus sinus; - orográfica, orográphicus
locus.
cuenta: (cálculo, cómputo) cómputus, i m.
Sin: computátio; rátio. Uso: - regresiva, inversa computátio; - de entradas y salidas, acceptorum et datorum rátio; hacer las -,
rationes (mathemáticas) confícere // - bancaria, pecúnia apud argentáriam depósita . Uso:
- bloqueada, cómputus impeditus; abrir una
-, acceptum et expensum referre in códicem
vel in tábulas // (factura) prétium, ii n. Sin:
index (-dĭcis m) prétii; pecúnia débita; rátio
nummária. Uso: pagar la -, pecúniam débitam persólvere // - corriente, cómputus cotidianus vel currens. Sin: cotidianae
computationes (-um fpl); rátio cotidiana;
schédula vel rátio mittendae pecúniae; schédula vel rátio mittendae accipiendaeque pecuniae. Uso: - corriente postal, de giros
postales, computátio cursualis cotidiana perscriptionum; cursórius cómputus cotidianus
assignationum; depositar en la - corriente,
(pecúniam) referre in cotidianas computationes; rebasar su -, supérgredi computationum
continuarum praesídium; excédere modum
computationum curréntium // fig, tener en -
algo, alicúius rei rationem habere.
cuentagotas: vásculum (frasquito) guttis numerandis. Sin: fístula (canuto, tubito) guttis
numerandis; vásculum vel fístula guttatim effundens.
cuentahilos: instrumentum filis numerandis.
cuentakilómetros: tachýmetrum, i n. Sin:
hodómetrum; mensuralis chiliometrorum
machínula; mensórius itíneris index; instrumentum kiliómetris numerandis.
cuentapasos: instrumentum pássibus emetiendis.
cuentarrevoluciones: instrumentum circuitionum enumerativum.
cuentista: (escritor que escribe cuentos) fabulator, oris m. Sin: fabularum vel narrationum auctor; narratiuncularum scriptor.
cuento: fábula, ae f. Sin: fabella; narratiúncula; fábula ficta vel commentícia; levis
narrátio. Uso: - de hadas, fabella puerilis;
cuentos para niños, pueriles fábulae; narrationes delectandis púeris accommodatae; radiados para niños, fábulae puerorum radiophónicae.
cuerda: (ensambladura de hilos) funis, is m.
Sin: restis (-is; ac -em vel -im; abl ordinariam -e). Uso: - pequeña, chórdula; - de
nudos, funis nudorum // (hilo para instrumentos músicos) chorda, ae f. Sin: nervus, i
m. Uso: estirar las -, chordas vel nervos inténdere; hacer preludios con las -, probar si
están templadas, praetentare póllice chordas;
pulsar las -, nervos tángere vel percútere //
fig, tocar la - sensible de uno, áliquem movere. Sin: áliquem vel alicúius ánimum tángere // Anat, tendón, nervus, i m. Sin: tenon,
ontis m. Uso: - vocal, plica vocalis // (cade-
293
cuerpo
nita en relojes de bolsillo o de sobremesa de
antiguo sistema) machinátio, onis f. Uso: dar
- al reloj, horológium inténdere; horológio
motum dare; horológii machinationem ágere;
horológii machinationi motum dare.
cuerpo: corpus, pŏris n. Uso: combatir - a -,
cómminus pugnare // (conjunto de personas)
corpus. Sin: grex, gregis f. Uso: - diplomático, corpus legatorum; legati, orum mpl; especiales, greges speciales; - político, corpus políticum; - de baile, corpus diserte saltitántium vel saltántium; - de ejército,
exércitūs pars (partis f) // - de guardia, státio,
onis f.
cuestión: quáestio, onis f. Uso: - nacional,
quáestio nationalis; - social, quáestio socialis;
- sometida a deliberación, consultátio; v.
consulta.
cuestionamiento: protestátio, onis f.
culombio: culómbium, ii n.
culpa: culpa, ae f. Uso: - colectiva, culpa
collectiva.
culpable: adj nóxius, a, um // sust commissor, oris m.
culteranismo: culteranismus, i m. Sin: gongorismus; sexcentésimus; inflatum dicendi
genus; exornátior vel exquisítior orátio; affectátio; ampullae, arum fpl.
culterano: (adj, perteneciente o relativo al
culteranismo) ad culteranismum áttinens //
(dicho del escritor que practicaba ese estilo
literario) sexcentísticus, a, um. Sin: adj inflatus, túmidus, tumens, túrgidus, inflatus et
tumens; sust sexcentísticus (inflatus ...) scriptor vel auctor.
cuestionario: quaestionárium, ii n. Sin:
quaestiones, um fpl; quaestionum codex
(-dĭcis m); index (-dĭcis m) quaestionárius;
percontationum index; interrogationum ordo.
culto: cultus, us m. Uso: - mariano, marialis
vel marianus cultus; - sagrado, sacer cultus;
sacra, orum npl; caerimóniae, arum fpl; asistir al -, sacris interesse; celebrar un - ecuménico, cultum oecuménicum celebrare;
promover el -, cultum álere ac fovere.
cuestor: quaestor, oris m.
cultor, ra: cultor, oris m; cultrix, icis f.
cuestura: quaestura, ae f.
cultura: (efecto de cultivar los conocimientos humanos) doctrina, a f. Sin: erudítio. Uso:
- general, communes lítterae; - literaria y
científica, litterarum et scientiarum doctrinae; - universal, enciclopédica, ómnium
rerum sciéntia; - variada, vária erudítio;
amor a la -, amor cognitionis; stúdium discendi; desprovisto de toda -, omnis omnino
eruditionis expers; extraño a toda -, stúdiis
rudis; rudis ártium // (civilización) cultus, us
m. Sin: cultura; humánitas; cultura humana;
humanus cultus; civilis cultus; ánimi vel ingénii cultura. Uso: - contemporánea, hodiernus cultus; - democrática, democráticus
cultus; - ilustrada, cultus perféctior; - islá-
cueza o cuezo: álveus, i m.
cuidado: cura, ae f. Uso: - paliativos, curae
dolorem lenientes // ¡cuidado!, cave! vel cáveas!
culantrillo, v. adianto.
culebrilla: (artificio pirotécnico) serpentina,
ae f.
culinario: culinárius, a, um. Sin: coquinárius; coquinaris, e; coquinatórius.
294
cúpula
mica, islámica ingeniorum cultura; - refinada, polítior humánitas; - del egoísmo, egoīsmi cultura; la - humana del lugar, localis
cultura humana ;- de la muerte, mortis cultura; - de la vida, cultura vitae; pueblo desprovisto de toda -, pópulus omnis cultūs et
humanitatis expers.
cumplir: (ejecutar) - las órdenes de uno,
mandata vel imperata alicúius fácere, éxsequi, effícere, perfícere.
cultural: culturalis, e. Uso: herencia -, heréditas culturalis; identidad -, idéntitas culturalis; propósitos -, propósita culturália.
cuneta: fossícula, ae f.
cúmel: pótio cuminina. Sin: liquor cumininus.
cumpleaños: natalis, is m. Sin: dies natalis
sive natalícius. Uso: ¡feliz -!, felix natalis
dies!; celebrar el 80º -, diem natalem octogésimum celebrare.
(cumplido) v. esta voz.
cuneiforme: cuneiformis, e. Sin: cuneatus,
a, um.
cuña: cúneus, i m. Uso: - de hierro, ferri cúneus; - de madera, ligni cúneus; introducir
una -, cúneum insérere vel inculcare.
cuñada: cognata, ae f. Sin. sorória (uxoris vel
mariti soror); frátria vel fratrissa (fratris
uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor).
cuñado: cognatus, i m. Sin: sorórius (sororis
maritus); levir, ǐri (uxoris frater, mariti frater).
cumplible: implébilis, e.
cumplido: (acción obsequiosa o muestra de
urbanidad) offícium, ii n. Sin: obséquium;
officiosa vel honorífica verba; laus, laudis f;
plausus, us m; gratulátio, onis f. Uso: con
muchos -, officiosíssime; sin cumplidos,
aperte; líbere, simplíciter; familiáriter; hacer
cumplidos a uno, álicui offícia praestare; áliquem offíciis prósequi; no resistir a los -,
láudibus non resístere; ¡déjate de cumplidos!,
mitte ambages!; por -, officiose // (cortés, urbano) officiosus, a, um.
cumplidor: adimpletor, oris m.
cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari.
cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: officiósior; blandiosus.
cumplimiento: (acción y efecto de cumplir)
exsecútio, onis f. Sin: efféctio; conféctio //
(perfección en el modo de obrar o de hacer
algo) perféctio, onis f. Sin: adimplétio //
cuño: (troquel con que se sellan las monedas
y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m.
Uso: - para sellar monedas, typus monetárius
// (impresión o señal que deja el troquel) signum, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi
monetárii signum vel nota.
cuota: pars, partis f. Sin: pórtio, onis f. Uso:
- mensual, pénsio ménstrua; - de un gasto,
impensae pars vel pórtio; collátio; - de un
pago, pénsio; abonar la primera - al contado, primam pensionem praesentem numerare vel sólvere; pagar en diez -, decem
pensiónibus uti.
cupón: scídula vel schédula separábilis //
(Com, documento o resguardo expedido separándolo de la matriz de un libro) schédula
emptória.
cúpula: tholus, i m. Uso: - de una basílica,
tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus
295
cura
tholus.
causarum actor.
cura: (tratamiento) cura, ae f. Sin: therapīa.
Uso: - de uvas, ampelotherapīa; - para adelgazar, cura córporis extenuandi vel exonerandi; cura emacrescendi // (sacerdote)
sacerdos, otis m. Sin: présbyter, ĕri m; sacer
minister; ecclesiásticus. Uso: - de misa y olla,
sacerdos misellus vel sórdidus.
curio: cúrium, ii n.
curioso: ignara videndi vel audiendi cúpidus.
curruca: atricapilla, ae f. Sin: sílvia; sílvia
atricapilla.
currutaco, v. petimetre.
curabilidad: curabílitas, atis f. Sin: sanabílitas.
curación: curátio, onis f. Sin: sanátio, onis f.
Uso: - milagrosa, sanátio miraculosa; sanátio
miraculose facta.
curador: (el que cura a alguien) sanator, oris
m. Sin: médicus // (el que cura alguna cosa)
- de lienzos, fullo, onis m // (Der, persona
elegida o nombrada para cuidar de los
bienes o negocios del menor) pupilli bonorum procurator; (el que hace las veces de -)
subcurator.
curandero: empíricus, i m. Sin: empíricus
médicus; artis medicinae simulator.
curasao: curasāum, i n. Sin: liquor cordis.
curdo: adj corduenus, a, um // sust Curdus, i
m; Corduenus, i m.
cureña: (carro sobre el que se monta el
cañón) carroballista, ae f. Sin: tormenti
béllici currus (-us m). Uso: montar un cañón
sobre la -, carro ballistam impónere.
curia: cúria, ae f. Uso: - arzobispal, diocesana, episcopal, romana, cúria archiepiscopalis, dioecesana, episcopalis, romana.
curial: ( perteneciente a la curia) curialis, e.
Sin: ad cúriam spectans; forensis, e; iudicialis, e // sust curialis, is m. Sin: causídicus;
cursillo: currículum, i n. Uso: - de formación
religiosa, religiosae institutionis currículum.
cursiva: (letra) líttera inclinata // (escritura)
lítterae inclinatae; inclinatae litterarum formae. Uso: en -, inclinatis lítteris; inclinatā litterarum formā.
curso: (serie de lecciones) cursus, us m. Sin:
currículum; institútio; studiorum currículum;
institutionis cursus. Uso: - básico, institutórius cursus fundamentalis; - clásicos, humanísticos, cursus clássici, humanístici; cuatrimestral, semestral ..., quatrimestris, semestris ... cursus; - facultativo, institútio líbere selecta;
- gratuitos, gratuítae
institutiones; - superiores, scholae altioris órdinis; - universitarios, cursus universitárii; vespertino, institútio postmeridiana // - de
alemán, institútio linguae theodiscae; - de dibujo, de español, de religión ..., delineationis,
linguae hispánicae, religionis ... cursus; - de
francés, institútio linguae francogállicae; de historia, institútio histórica; - de latín,
institútio latina; institútio linguae latinae, de latín viviente, viventis latinitatis currículum; - de matemática, institútio mathemática;
- de verano, schola aestiva // verse obligado
a repetir el -, ánnuum studiorum currículum
iterare cogi // (carrera o dirección) cursus, us
m. Sin: currículum; decursus, us m; lustrátio.
Uso: - del sol, lustrátio solis; - del tiempo,
cursus témporum; el - de la vida, cursus
vitae; el - de los sucesos, cursus rerum; con-
296
cyberspace
versiones rerum.
cursor (Inform) índice móvil: indícium, ii n.
curtidor: coriárius, ii m.
curtiduría: officina coriária. Sin: coriárii vel
coriarorum officina.
curtir: - pieles, córium vel cória subígere.
Sin: cória medicare; pelles subígere.
curva: (línea curva) curva, ae f. Sin: línea
curva // (vuelta, recodo) flexus, us m. Sin:
fléxio, onis f; flexura; anfractus, us m; flexus
itíneris; viae anfractus. Uso: - difícil, peligrosa, diffícilis, periculosus viae flexus; camino lleno de curvas, tortuosa (vel flexuosa,
vel sinuosa) via; tórtile iter // (señal caminera) cave viae flexum.
curvatura: curvatura, ae f. Sin: curvamen,
mĭnis n.
curvilíneo: curvilíneus, a, um.
cuscús, v. alcuzcuz.
custodia: (vaso sagrado en que se expone el
Santísimo Sacramento) ostensórium, ii n.
cutáneo: cutáneus, a, um.
Cuzco: Cuscum, i n.
cyberspace Inform, v. ciberespacio.
297
D
dacnomanía: dacnománia sive -manīa, ae f.
Sin: mordendi furor; insana mordendi libido
(-dĭnis f).
dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: glándulae lacrimantis inflammátio vel inflátio.
dactilología: dactylológia sive -logīa, ae f.
Sin: ars dígitis loquendi.
dactilológico: dactylológicus, a, um. Sin: ad
dactylológiam pértinens.
dactiloscopia: dactyloscópia sive -scopīa, ae
f. Sin: signatae vel impressae digitorum formae inspéctio, examinátio, examen.
dactilar, v. digital.
dactilógrafa: dactylógrapha, ae f. Sin: dactyloscriptrix, icis f; quae prelo manuali útitur.
dactilografía: dactylográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: dactylográphica ars, institútio, perítia. Uso: aprender -, dactylográphiam díscere; enseñar -, artem dactylográphicam
trádere.
dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin:
máchinā scriptus. Uso: escrito -, dactyloscriptum, i n.
dactilografiar: dactylographare. Sin: dactyloscríbere; máchinā scríbere; machínulā
scriptória exarare; dactylógrapho scríbere;
manuali (vel dactylográphico, vel dactýlico)
prelo scríbere vel exscríbere; máchinā vel
machínulā dactylográphicā (vel dactýlicā)
scríbere.
dactilográfico: dactylográphicus, a, um. Sin:
ad dactylográphiam spectans.
dactilógrafo: dactylógraphus, i m. Sin:
dactyloscriptor; qui manuali prelo útitur.
Uso: un buen -, dactylográphicae artis peritus
vel callens; ser un excelente -, dactylográphica arte excéllere.
dactiloscópico: dactyloscópicus, a, um. Sin:
ad dactyloscópiam áttinens.
dadaísmo: dadaīsmus, i m. Sin: cubismus,
infantilismus.
dadaísta: dadaīsta vel dadaīstes, ae m. Sin:
dadaīsmi fautor vel studiosus.
dado: talus, i m. Sin: téssera. Uso: juego de
los -, álea, ae f; lusus áleae; jugador de dados,
aleator; áleae lusor; jugar a los -, talis (vel
tésseris, vel áleā) lúdere; jugar a los - con pasión, áleā studiosissime lúdere; áleae indulgere; tiro de los -, iactus talorum vel
tesserarum; tirar los -, talos iácere; tésseras
míttere.
dador: - de trabajo, óperis conductor.
daemon (Inform): daemon, ǒnis m.
Dahomey: Dahoméia, ae f. Sin: Berinum, i
n. Uso: de -, dahomeianus; beninensis.
Dakota: Dakota, ae f. Uso: - del Norte, del
Sur, Dacota Septemtrionalis, Meridiana.
dalia: dáhlia, ae f.
dactilograma: dactylogramma, ătis n. Sin:
dígiti signum vel nota.
Dalmacia: Dalmátia, ae f.
298
dasimétrico
dálmata: Dálmata, ae m.
dalmática: (vestidura sagrada) dalmática, ae
f. Sin: dalmática vestis.
daltoniano: daltónicus, a, um. Sin: achromatópticus; dyschromatópticus; achromatópsiā
vel dyschromatópsiā laborans, vexatus, affectus.
daltónico, v. daltoniano.
Dantis (gen). Sin: Dantis poëtae. Uso: poesía
-, póesis (is, ac -in f) Dantis // (que imita o
recuerda a Dante) Dantem ímitans vel sápiens. Uso: poesía -, póësis Dantem ímitans;
versus stilum (vel rationem dicendi) Dantis
imitantes // (terrorífico) terríficus, a, um.
dantismo: dantismus, i m. Sin: Dantis stúdium.
dantista: dantista, ae m. Sin: Dantis studiosus vel cultor.
daltonismo: daltonismus, i m. Sin: achromatópsia sive achromatopsīa; achromatopsis;
dyschromatópsia sive dyschromatopsīa; daltoniana oculorum infírmitas.
dama: (mujer noble o de calidad) dómina, ae
f. Sin: matrona; illustris vel nóbilis fémina //
(cada una de las señoras que acompañaban
y servían a la reina o a las princesas) aulae
matrona. Uso: - cortesana, v. meretriz //
juego de damas, calculorum ludus (-i m).
Sin: latrunculorum lusus (-us m). Uso: jugar
a las -, cálculis vel latrúnculis lúdere.
damajuana: magna lagoena.
damasco: (albaricoque) v. esta voz // (tejido)
damascenum, i n. Sin: séricum damascenum; pannus damascenus.
damisela: (señorita) v. esta voz // (dama cortesana) v. meretriz.
damnificado: laesus, a, um. Sin: detrimento
vel iacturā affectus; iacturam passus.
danés: sust Danus, i m // adj dan(i)us, a, um.
Sin: danensis, e; dánicus.
Dante: Dantes, is m. Uso: - Alighieri, Dantes
Al(l)aghérius vel Al(l)ighérius.
dantesco: (propio o característico de Dante)
danza: saltátio, onis f. Sin: ballátio; chorea.
Uso: - macabra, mortuorum saltátio.
daño: damnum, i n. Sin: detrimentum; noxa.
Uso: - materiales, damna materiália; reparar
un -, damnum resarcire; sin algún -, nullo accepto detrimento.
dar: (dictar) se da latín dos horas por semana, lingua latina síngulis hebdómadis duas
horas tráditur; (tocar) dan las 8, hora octava
tinnit.
dársena: (parte resguardada artificialmente,
en aguas navegables) portus (-us m) interior
// (arsenal, astillero) navale, is n; navália,
ium npl.
darviniano, na: darvinianus, a, um. Sin: ad
darvinismum spectans.
darvinismo: darvinismus, i m. Sin: darviniana doctrina. Uso: - social, darvinismus socialis.
darvinista: darvinista, ae m; darvinístria, ae
f. Sin: darvinismi vel darvinianae doctrinae
sectator, fautor, ássecla.
dasimétrico: dasymétricus, a, um. Sin: ad
dasymétriam pértinens (relativo a la dasimetría); ad dasýmeturm áttinens (relativo al da-
299
dasimetría
símetro).
dasimetría: dasymétria sive dasymetrīa, ae f.
Sin: ars áëris densitatis (vel crassitúdinis, vel
spissitatis) metiendae.
léctica certátio; opinionum commutátio vel
collátio. Uso: - parlamentario, disputátio parlamenti; - televisivo, disputátio televisiva;
disputátio per televisíficas undas transmissa.
debe: Econ débita, orum npl.
dasímetro: dasýmetrum, i n. Sin: instrumentum áëris densitati metiendae.
data: (fecha de carta o documento) dies, ēi
mf. Uso: carta sin -, epístula sine die; poner
la -, diem in epístula ascríbere // (partida o
partidas que en una cuenta componen el descargo de lo recibido) v. salida, salidas // (Inform) datos; elementos de información, data,
orum npl.
data (Inform): data, orum npl.
database (Inform): (base de datos) datotheca,
ae f. Sin: datorum ordinatrum // (conjunto de
datos) data, orum npl. Sin: plicae datorum.
dataría: datária, ae f. Uso: - Apostólica, Datária Apostólica.
datario, datárius, ii m.
dátil: (fruto de la palmera) dáctylus, i m. Sin:
caryota, ae f; palma, pálmula; palmae fructus
(-us m).
dativo: adj dativus, a, um // sust dativus, i m.
Sin: casus dativus; casus dandi. Uso: doble -,
géminus dativus.
dato: datum, i n. Uso: - electrónicos informáticos, data electrónica ordinatrália.
day-hospital, v. hospital de día.
deambulatorio: afán -, poriománia sive poriomanīa, ae f.
deber: (aquello a que está uno obligado) offícium, ii n. Sin: munus, nĕris n. Uso: - histórico,
moral,
patriótico,
offícium
históricum, morale, patrióticum; - profesional, artis suae munus; - del amor universal,
offícium caritatis universalis; - de la solidaridad, offícium mútuae necessitúdinis; - de
la solidaridad entre las naciones, offícium
coniunctionis inter pópulos // cumplir con su
-, offício fungi; offício suo satisfácere; offícium suum fácere, éxsequi, explere, servare,
praestare; múnere fungi; munus suum éxsequi vel administrare; faltar a su -, no cumplir
con su -, deesse offício suo; offícium suum
desérere; ab offício suo discédere; ser fiel a
su -, in offício esse; consideró su -, offícii
duxit ; cumplo el - de informarte, débitum éxpleo offícium certiorem te faciendi // (ejercicio que se encarga al alumno para hacerlo
en casa) pensum, i n. Sin: pensum domésticum; pensum (scriptum) scholare. Uso: - punitivo, pensum poenale; devolver los deberes
corregidos, pensa correcta réddere.
debilidad: (falta de vigor) debílitas, atis f.
Sin: imbecíllitas; infírmitas. Uso: - física,
córporis vel vírium imbecíllitas; valetúdinis
infírmitas // (fig, falta de energía) imbecíllitas, infírmitas. Uso: - de ánimo, ánimi infírmitas, dissolútio, mollítia, imbecíllitas; - de
espíritu, infírmitas mentis.
debilitación: (acción de debilitar) debilitátio, onis f. Sin: attenuátio; enervátio; hebetátio // (falta de vigor) v. debilidad.
debilitamiehto, v. debilitación.
debate: disputátio, onis f. Sin: discússio; dia-
300
decenal
debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare;
languefácere // debilitarse, enervari; relanguéscere; evigéscere; devigéscere; vigorem
amíttere.
debug (Inform), corregir errores en un programa: emendare. Sin: corrígere.
debugger (Inform), corrector de programa:
emendatrum, i n. Sin: emendatórium; correctórium.
debugging (Inform), corrección: emendátio,
onis f. Sin: corréctio.
debut: prodúctio, onis f. Sin: prolúsio;
inítium, princípium; exórdium.
n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus
primus.
decano: (el más antiguo de una comunidad,
cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu
máximus // (el que con título de - es nombrado para presidir una corporación o una
facultad universitaria) decanus, i m. Sin: senior. Uso: - de los párrocos, senior curionum
vel parochorum; curionum primus; - de los
profesores, professorum decanus vel primus;
- del Colegio de Cardenales, Cardinalis decanus; Patrum Cardinálium primus; Princeps
Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri
Collégii Decanus; - de una Facultad, Facultatis decanus; Facultati praepósitus; - de la
Facultad de Filosofía, decanus académicae
Facultatis philosóphicae.
debutante: tiro, onis m.
debutar: Teat produci. Sin: exordiri; inítium
fácere. Uso: hacer -, áliquem prodúcere.
década: decas, ădis f. Uso: a mediados de la
- del 80, mediante decénnio octavo.
decantar: (ponderar, engrandecer) iactare.
Sin: celebrare; láudibus extóllere // (trasegar
un líquido sin que salga el poso) deliquare,
delicare.
decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi
percútere.
decadente: labens, entis. Sin: lánguens.
decarburación o descarburación: carboni
detráctio.
decadentismo: decadentismus, i m.
decágono: decagōnus, i m; decagōnum, i n.
decarburar o descarburar: carbónium (álicui rei) detráhere.
decagrama: decagramma, ătis n.
decatleta: in decathlo certator.
decalitro: decalītrum, i n. Sin: decem litrorum mensura.
decatlón: decathlum, i n.
decálogo: decálogus, i m. Sin: decem mandata vel praecepta.
decauville: ferrívia agrestis. Sin: ferrívia decauvilliana; via férrea angustior.
decámetro: decámetrum, i n. Sin: decem
metra. Uso: - cuadrado, decámetrum quadratum.
decena: (el número 10) decussis, is m // (cantidad de diez) decas, ădis f. Sin: decúria, ae f.
decenal: decennis, e.
decanato: decani offícium vel munus (-nĕris
301
decenio
proféssio; - Universal de los Derechos del
Hombre, Declarátio Universalis circa Iura
Hóminis; rehusar toda -, omnem declarationem recusare.
decenio: decénnium, ii n.
decepción: decéptio, onis f.
decibel, v. decibelio.
declarativo: Gram declarativus, a, um.
decibelio: Fís decibéllium, ii n. Sin: décima
belliana.
decigramo: decigrammum, i n. Sin: decigramma, ătis n; décima pars grámmatis.
decilitro: decilītrum, i n. Sin: décima litri
pars.
décima: (cada una de las diez partes en que
se divide un todo) décima, ae f. Sin: décimum; décima pars. Uso: - de segundo, décima secundi pars // (composición poética
que consta de diez versos octosílabos) decásthichon, i n // (diezmo) v. esta voz.
decimal: (que tiene por base el número diez)
decimalis, e. Sin: decimárius; denárius. Uso:
número -, númerus decimalis; sistema métrico -, systema métricum decimale // (perteneciente al diezmo) decumanus vel
decimanus, a, um. Sin: decimalis.
declinación: (caída, bajada) descensus, us m
// (Astron, distancia de un astro al ecuador
celeste) recessus, us m // Gram declinátio,
onis f. Sin: declinatus, us m; flexus, us m; nóminum flexura. Uso: - de una palabra, declinátio vocábuli in casus.
declinar: (decaer, disminuir) declinare, (se)
inclinare. Sin: defícere; recédere; (se) remíttere; immínui. Uso: al - el día, vergente vel
deficiente iam die; el sol declina, sol (se) inclinat; la fiebre declina, febris (se) remittit;
su gloria declina, eius gloria imminúitur //
Gram declinare. Uso: - nombres y verbos, nómina declinare et verba.
declinómetro: declinómetrum, i n. Sin: declinationis magnéticae index.
decocción: decóctio, onis f. Sin: decoctum.
decodificación o descodificación: mechanēma codícibus transferendis. Sin: instrumentum códicis commutatórium.
decimal (Inform): decimalis, e.
decímetro: decímetrum, i n. Sin: décima
metri pars. Uso: - cuadrado, cúbico, decímetrum quadratum, cúbicum.
decolonizar: dicionem colonialem auferre.
Sin: colónias dissólvere.
decimilímetro: decimillímetrum, i n. Sin:
millímetri décima pars.
decoloración: decolorátio, onis f. Sin: coloris
ablátio, adémptio, detráctio, subtráctio.
declamador: declamator, oris m. Sin: orator
empháticus.
decolorante: adj decolōrans, antis // sust líquidum vel materia decolōrans.
declaración: declarátio, onis f. Uso: - de
aduana, declarátio telonária; - del contenido,
rei contentae declarátio vel indicátio; - de ingresos, de renta, fiscal, proféssio; censualis
decoración: (acción de decorar) ornátio,
exornátio, onis f. Sin: exornandi actus //
(cosa que decora) ornamentum, i n. Sin: ornatus, us m.
302
definidor
decorado, v. decoración.
subdúcere.
decorativo: decorativus, a, um.
deducible: deducíbilis, e.
decretal: adj decretalis, e // sust lítterae decretales. Sin: decretalis epístula.
deducir: (sustraer, rebajar) detráhere (áliquid de áliqua re).
decretalista: decretalista, ae m. Sin: decretálium interpres, peritus, studiosus.
defecación: alvi purgátio.
defecar: alvum purgare.
decretista: decretista, ae m.
defectible: defectíbilis, e.
decúbito: decúbitus, us m. Uso: - lateral, decúbitus lateralis.
decuplicar: decuplare. Sin: décies multiplicare.
defectivo: defectivus, a, um.
defenestración: e fenestra deiéctio (-onis f) //
fig, deiéctio; amótio; remótio; deposítio; expúlsio; de gradu vel de múnere deiéctio.
decurión: decúrio, onis m.
decurso: decursus, us m. Uso: en el - de los
tiempos, decursu témporum.
dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumentum, tegumentum, opérculum; dígiti munimentum, tegumentum.
defenestrar: de vel e fenestra deícere // fig
depéllere; demovere; removere; de gradu vel
de múnere deícere.
dedicación: Rel dedicátio, onis f. Sin: consecrátio; sollemne, is n.
defensa: defénsio, onis f. Uso: - antiaérea,
aëriarum incursionum defensores; defensores
aëronávium incursántium; - personal, sui defénsio // (jugador, en el fútbol) defensor, oris
m. Uso: - central, defensor médius vel centralis; la -, defensores, um mpl.
dedicarse: incúmbere. Uso: - a socorrer viudas y huérfanos, incúmbere in auxílium víduis orphanisque ferendum.
defensor: adj defensórius, a, um // sust defensor, oris m. Uso: Dep, - de un título, defensor títuli (athlétici).
dedicatorio: dedicatórius, a, um.
deferencia: (fig, muestra de respeto o de
cortesía) officiosa observántia.
deducción: (Filos, forma de razonamiento)
argumentátio, onis f. Sin: ratiocinátio. Uso: conjetural, coniectura // (Lóg, nexo entre el
consiguiente y las premisas) conexum, i n //
(conclusión de silogismo) conclúsio, onis f.
Sin: illátio // (acción de sacar o separar una
parte del todo) dedúctio, onis f. Sin: detráctio. Uso: hacer - de dinero, pecúniam dedúcere; pecúniae summam substráhere,
déficit: lacuna, ae f. Sin: rei nummáriae lacuna; nummária iactura. Uso: llenar un -, lacunam explere.
definición: definítio vel finítio, onis f.
definidor: (que determina o manda) definītor, oris m.
303
definir
definir: definire.
deífico: deíficus, a, um.
definitivo: terminalis, e.
deípara: deípara, ae f. Sin: Dei Mater; Dei
Génetrix.
deflación: deflátio, onis f. Sin: nummária
contráctio vel coarctátio.
deísmo: deísmus, i m.
deflacionista: deflationis fautor.
deísta: deísta, ae m.
deflagrador: Mec incensórium, ii n.
delación: delátio, onis f. Sin: delatura, ae f.
deflector: instrumentum deflectórium.
delantal: cinctus, us m; cinctum, i n. Sin:
cinctórium; praecinctórium; cinctículus.
defoliación: defoliátio, onis f.
delantera: Dep oppugnatores, um mpl. Sin:
assultores; assultorum agmen // (parte anterior de una cosa) pars antica.
defoliante: defoliamentum, i n.
defoliar: defoliare.
delantero: Dep oppugnator, oris m. Sin: assultor; incursor. Uso: - centro, médius assultor; cursor centralis.
deforme: deformis, e.
defraudador, ra: fraudator vel defraudator,
oris m; fraudatrix vel defraudatrix, icis f.
degenerar: (de persona) degenerare. Sin:
corrumpi // (de cosa) in peius verti. Sin: depravari.
deglución: deglútio, onis f. Sin: exháustio;
actus deglutiendi.
degradación: gradūs deiéctio.
degradar: de gradu deícere // degradarse, se
abícere; corrumpi.
dehiscencia: dehiscéntia, ae f. Sin: patefáctio
spontánea.
deicida: deicīda, ae m
deificación: deificátio, onis f.
delegación: (acción y efecto de delegar) legátio vel delegátio, onis f. Sin: mandatum;
múneris delegátio // (conjunto de delegados)
delegátio, onis f. Sin: delecti viri vel hómines
// (cargo de delegado) legati munus // (oficina del delegado) legati sedes // - Apostólica, Delegátio Apostólica; - de hacienda,
aerárii procurátio vel administrátio.
delegado: delegatus, i m. Sin: legatus. Uso: Apostólico, Delegatus Apostólicus; delegados a las Organizaciones Internacionales,
viri legatorum múnere fungentes apud nationum Consília; delegados de varias naciones,
delegati plúrium nationum.
delegante: delegator, oris m. Sin: mandator;
qui délegat.
delegar: delegare áliquid álicui. Sin: concrédere; commíttere; demandare.
deificar: deificare.
delete (Inform): delere; v. borrar.
304
demócrata
deliberativo: deliberativus, a, um.
delincuente: effractárius, ii m; effractor, oris
m.
delineamiento: delineátio, onis f. Sin: designátio; adumbrátio.
delirante: delirus, a, um.
delirar: delirare.
delirio: Med delírium, ii n. Sin: delirátio,
onis f (también en sentido fig). Uso: - de
grandeza, cupíditas poténtiae.
delito: delictum, i n. Sin: crimen; scelus.
Uso: - flagrante, manifestum atque deprehensum scelus; sorprender a uno en flagrante -,
áliquem in manifesto delicto deprehéndere
vel comprehéndere.
delivery order: mandatum subministrationis.
Sin: merces subministrandi mandatum.
demagógico: demagógicus, a, um. Sin: popularis; seditiosus. Uso: discurso -, cóntio seditiosa; espíritu -, ingénium populare,
seditiosum; leyes -, leges turbulentae; orador
-, seditiosus plebis contionator; política -, popularis rátio.
demagogo: demagogus, i m. Sin: plebis assentator, fautor, turbator, seductor; vulgi tentator;
homo
popularis,
seditiosus,
turbulentus; homo rerum novarum cúpidus;
civis evertendarum rerum cúpidus; aurae popularis captator; rerum novarum molītor //
(sectario de la demagogia) popularis impérii
sectator. Sin: plebícola // (cabeza o caudillo
de una facción popular) popularis factionis
princeps (-cĭpis m). Sin: plebis dux vel ductor
// (orador revolucionario) contionator, oris
m. Sin: popularis orator.
demarcación: demarcátio, onis f. Sin: fínium
descríptio; áctio terminandi. Uso: línea de -,
términus, i m; confínium, ii n.
demiurgo: demiurgus, i m. Sin: demarchus.
delta: delta indecl.
deltaplano: anemoplanum, i n. Sin: aëronavis velífera vel velífica.
deltoides: adj triangularis, e. Sin: deltae símilis // sust deltóides, is m.
demagogia: (dominación de la plebe) demagógia sive -gogīa, ae f. Sin: pópuli impérium;
plebis régimen, domínium, dominátio, dominatus (-us m); (seditiosa) dominátio popularis; ínfimae plebis dominatus vel arbítrium //
(política que halaga las pasiones de la plebe)
popularis rátio. Sin: agitationes (-um fpl) pópuli. Uso: lo hizo por -, id fecit, ut plebi assentaretur vel ad grátiam pópuli captandam.
demagógicamente: demagógice. Sin: populáriter; demagógico stúdio.
democracia: democrátia sive - cratīa, ae f.
Sin: populare régimen; civile impérium;
rátio popularis. Uso: - liberal, democrátia liberalis; - parlamentaria, democrátia parlamentária vel parlamentaris; defender la -,
causam popularem deféndere; profesar la -,
pópuli causam ágere; causam popularem suscípere // (partido político) - cristiana, democrátia christiana // (Estado en que el pueblo
ejerce la soberanía) popularis res pública.
Sin: cívitas popularis.
demócrata: adj popularis, e. Sin: civilis.
Uso: ser -, populáriter ágere; volverse -, popularem fíeri // sust demócrata, ae m; demócrates, is m. Sin: popularis, is m; homo
popularis; pópuli fautor. Uso: - cristiano, demócrates christianus; christianus democráticus; - excelente, demócrates excellens; -
305
democráticamente
liberal, demócrates liberalis; social -, demócrates socialis; - socialista,v. social-demócrata; ser -, populáriter ágere; volverse
demócrata, popularem fíeri.
demolición: demolítio, onis f.
demología: demológia sive -logīa, ae f.
demoníaco: daemoníacus, a, um.
democráticamente: democrátice. Sin: populáriter; democrática ratione.
democrático: democráticus, a, um. Sin: popularis, e. Uso: característica de quien (o de
lo que) es -, índoles democrática; espíritu -,
ingénium populare; gobierno -, potestas popularis; partido -, fáctio popularis; régimen -, régimen democráticum; reglas -, democrática
rátio; tendencia -, popularis impérii stúdium;
tradición -, tradítio democrática.
democratización: democratizátio, onis f.
Sin: rátio agendi populáriter.
democratizar: democratizare. Sin: democrátiam indúcere.
democristiano: adj y sust demochristianus.
Sin: christianus democráticus // sust demócrata (-ae m) vel demócrates (-is m) christianus.
demodulación: demodulátio, onis f. Sin: originárii vibrationis géneris restitútio.
demodulador: (instrumentum) demodulatórium.
demofobia: demophóbia sive -phobīa, ae f.
demografía: demográphia sive -graphīa, ae
f. Uso: - comparada, demográphia comparata.
demográfico: demográphicus, a, um. Uso:
cuestión -, demográphica quaestio; explosión
-, demográphica explósio.
demógrafo: demógraphus, i m.
demonio: (diablo) daemon, ŏnis m. Sin: daemónium; diábolus. Uso: adorador del -, daemonícola, ae m // (persona perversa)
scelestus vel nefárius homo. Sin: homo nequam, nequíssimus, sceleratíssimus // (hombre o niño travieso) homo vel puer lascivus,
irrequietus, inquietus, turbulentus.
demonolatría: daemonolatrīa, ae f. Sin: dáemonum adorátio, cultio (-onis f), cultus (-us
m).
demora: commorátio, onis f; v. retraso
demoscopia: demoscópia sive -scopīa, ae f.
demoscópico: demoscópicus, a, um. Uso: investigación - , indagátio demoscópica.
demostración: (acción de manifestar) declarátio, onis f. Sin: testificátio; significátio //
(efecto de manifestar) testimónium, ii n. Sin:
signum // (ostentación o manifestación pública de fuerza, poder, etc.) demonstrátio,
onis f. Uso: se esperan demostraciones de los
opositores, demonstrationes adversariorum
exspectantur; v. manifestación // (razonamiento mediante el cual se establece la verdad de una proposición) demonstrátio, onis f.
Sin: argumentátio. Uso: - geométricas, rationes geométricae; lineales probationes.
demostrar: demonstrare. Sin: monstrare; osténdere; patefácere. Uso: - experimentalmente, experiendo probare vel osténdere;
experimento comprobare; v. manifestar.
demostrativo: (que manifiesta) demonstrativus, a, um. Sin: epidícticus // (que prueba)
306
deontólogo
ordo vel séries; dentes, ium mpl. Uso: - postiza o artificial, dentatura artificialis; próthesis dentária; dentes ficti, fictícii, facti, empti.
probans, antis. Sin: cómprobans.
demótico: demóticus, a, um.
dendrocronología: dendrochronológia sive
-logīa, ae f.
dental: déntium gen pl // Ling dentalis, e.
dentario: dentárius, a, um.
dendrografía: dendrográphia sive -graphīa,
ae f.
dentellado: denticulatus, a, um. Sin: serratus.
dendrográfico: dendrográphicus, a, um.
dentición: dentítio, onis f.
dendrometría: dendrométria sive -metrīa, ae
f. Sin: árborum diménsio.
denegación: (acción de rechazar una acusación) abnuéntia, ae f.
denticulación: denticulátio, onis f.
denticulado: denticulorum ordo vel séries.
dentículo: dentículus, i m.
denigración: obtrectátio, onis f. Sin: criminátio.
denigrante: obtrectator, oris m. Sin: criminator.
denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama
de alguien) lacerare, láedere famam (vel
nomen) alicúius. Sin: obtrectare álicui; detrectare áliquem // (injuriar, ultrajar) iniúriam álicui fácere, inferre, afferre, impónere .
Sin: iniúriā áliquem affícere.
denigratorio: calumniosus, a, um.
dentífrico: dentifrícium, ii n. Sin: mundicina, ae f; pasta dentária vel dentrífica. Uso:
pomo de -, túbulus pastae dentáriae.
dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin:
dentis ebur (-ŏris n).
dentista: dentista, ae m. Sin: dentárius, ii m;
odontoiatrus; médicus dentárius vel déntium.
denuncia: (acción y efecto de denunciar) denuntiátio, onis f. Sin: delátio // (documento
en que consta) libellus, i m. Sin: libellus alicúius rei index.
denominador: denominator, oris m. Sin:
pars divisória.
denunciante: delator, oris m.
densidad: dénsitas, atis f. Sin: spissitudo.
Uso: - de población, dénsitas demográphica.
denunciar: - algo a alguien , deferre áliquid
ad áliquem.
densímetro: densímetrum, i n. Sin: densitatis
index (-dĭcis m).
deontología: deontológia sive -logīa, ae f.
deontológico: deontológicus, a, um.
dentado: dentatus, a, um. Sin: denticulatus.
deontólogo: deontólogus, i m.
dentadura: dentatura, ae f. Sin: déntium
307
departamento
departamento: (apartamento) diaeta, ae f.
Uso: - de tres piezas y cocina, diaeta trium
conclávium coquinaeque // (compartimento)
loculamentum, i n. Sin: sedes; státio; compartimentum. Uso: - de reanimación, státio
redanimationis; - de terapia intensiva, sedes
curationis valentíssimae; - para fumadores,
loculamentum tabaco indulgentibus // (división territorial) circumscríptio, onis f. Sin:
régio; província.
depauperación: procedens indigéntia. Sin:
opum deminútio.
depauperado: opuléntiā destitutus. Sin: ad
misériam redactus.
depauperar: depauperare. Sin: ad inópiam
redígere; alicúius opes deminúere.
dependiente: (empleado, especialmente de
comercio) mercatoris fámulus vel adiutor.
depilación: depilátio, onis f. Sin: evirátio pilorum; pilorum detráctio.
depilado: depilatus, a, um. Sin: deglabratus;
vulsus.
depilador: depilator, oris m. Sin: dropacator;
dropacista; alípilus, alipilárius (- de axilas).
depilar: depilare. Sin: glabrare, deglabrare;
dropacare; psilothrare; pilos (álicui) véllere,
evéllere, detráhere; v. rasura.
depilatorio: adj depilatórius, a, um. Sin:
pilos evellens; ad pilos detrahendos vel
evellendos aptus // sust depilatórium, ii n.
Sin: psilothrum vel psilotrum; dropax, ăcis
m; unguentum pilis detrahendis aptum.
dépliant: libellus éxplicans. Sin: suasória plicátilis charta; chártula suadendo accommodata; - comercial, chártula mercem
commendans; - turístico, chártula periegética.
deponente: Gram deponens, entis.
deponer: depónere.
deportación: deportátio, onis f.
deporte: (recreación, pasatiempo) reféctio,
onis f. Sin: recreátio; ánimi (animorum si el
sujeto es plural) remíssio, relaxátio; levamentum, levamen (-mĭnis n) // (placer, diversión) voluptas, atis f (placer); delectátio
vel oblectátio, onis f (el divertirse); delectamentum vel oblectamentum, i n (lo que divierte). Uso: por -, delectationis causā; ánimi
causā // (ejercicio físico) córporis exercitátio.
Uso: hacer, practicar -, corpus exercere;
exercitatione córporis exerceri // (actividad
física ejercida como juego o competición)
ludus gýmnicus; gýmnicum vel lúdicrum certamen. Sin: gymnas, ădis f; gymnástica;
athlética; athlética ars; ars vel res gýmnica;
lúdicra vel lusória exercitátio; lúdicra exercendi; athléticae vel gýmnicae exercitationes;
gymnásticum exercítium; ludus córpori exercitando vel exercendo. Uso: - acuático, gýmnicum aquátile; deportes de invierno,
lúdicrae exercitationes hibernae; camiseta de
-, indúcula gymnástica; campo de -, ludorum
campus, stadium, palaestra; campus lúdicer
vel lúdicrus; lusória palaestra; lusórium stádium; lúdicrae vel lusóriae exercitationis
campus; batir un récord en un -, alicúius
athléticae artis palmam ferre; practicar algún
-, athléticam vel gýmnadem exercere.
deportista: (persona aficionada a los deportes o entendida en ellos) athléticae studiosus;
athletismi fautor (m), fautrix (f). Sin: gymnicorum ludorum studiosus; lusóriae córporis
exercitationis studiosus // (persona que por
afición o profesionalmente practica algún
deporte) vir gýmnicus. Sin: ludi gýmnici cul-
308
derbi
tor (-oris m); cultrix (-icis f); athléticae vel
athletismi cultor.
deportivamente: gýmnice. Sin: gýmnico
more; gýmnica ratione; agonistarum ritu.
rium.
depreciación: depretiátio, onis f. Sin: vílitas;
prétii deminútio, imminútio, minútio.
depreciar: prétium deminúere, imminúere,
minúere. Sin: rem viliorem réddere.
deportividad: índoles agonística.
deportivo: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásticus; lusórius; lúdicer vel lúdicrus; ad lúdicra
vel lusória exercítia spectans. Uso: artículo
-, instrumentum athléticum; certamen -, lúdicrum certamen; lúdicra conténtio; lúdicrae
vel lusóriae exercitationis conténtio; club -,
exercitationum sodálitas; lúdicris exercitatiónibus (vel exercítiis) favendis sodalícium;
ejercicios y manifestaciones -, exercitationes
et manifestationes lúdicrae; noticiario -, núntii rei gýmnicae; traje -, vestis ad córporis
exercitationes apta.
depredador: depraedator, oris m.
deposición: deposítio, onis f.
depresor: deductórius, a, um. Uso: músculo
-, músculus deductórius; músculus demittendo aptus.
depositante: depósitor, oris m. Sin: depositárius; deponens.
depositar: depónere. Sin: áliquid álicui custodiendum vel servandum dare; ad tempus
trádere.
depositario: depositárius, ii m. Sin: depósiti
curator, administrator; temporárius possessor
vel detentor.
depósito: depósitum, i n. Sin: depositórium;
conditórium, reconditórium; repositórium;
receptáculum; conceptáculum. Uso: - de bencina, receptáculum benzinae; benzinárium; de equipajes, de bultos, repositórium vel depositórium sarcinarum; receptáculum sarcinárium; - de gas, gasárium; - de mercancías,
mércium apotheca; - de nafta, exceptórium
naphthae vel ólei terrígeni; - de objetos perdidos, offícium depositárium; offícium rerum
inventarum; - de trigo, hórreum vel graná-
depresión: (hundimiento) depréssio, onis f.
Sin: demíssio. Uso: - del terreno, locus depressus vel iacens // (decaimiento de ánimo)
ánimi abiéctio, demíssio, contráctio, infráctio, imminútio; depréssio ánimi. Sin: ánimus
demissus, depressus, fractus // (declive económico) iacens res oeconómica.
depresivo: déprimens, entis. Sin: ánimum
frangens.
deprimido: depressus, a, um. Sin: demissus;
deiectus // fig abiectus, a, um. Sin: fractus;
gravatus; vitam perosus vel detestans; vitae
fastidiosus.
deprimirse: se vehementer abícere.
depuración: depurátio, onis f. Sin: depurgátio; mundátio.
depurador: instrumentum depurgativum.
Sin: apparatus mundatórius; máchina purífica.
depuratorio: purgatórius, a, um.
deradenitis: deradenites, is f. Sin: colli glandularum inflammátio vel inflátio.
derbi o derby (competición hípica o depor-
309
derecha
tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen.
derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin:
(a) dextrā. Uso: hacia la -, dextrorsus vel
dextrorsum; a la - del Danubio, dextrā Danúbio // individuo de extrema -, extremarum
pártium dexterarum sectator.
nere cursum; suo cursu decédere; deerrare;
evagari // fig deerrare. Sin: itínere deerrare;
deorbitare a via recta; e recto itínere declinare, defléctere, excédere, aberrare.
derivómetro: apoplanesímetrum, i n. Sin:
instrumentum declinationis mensurale.
dermatitis: dermatites, is f. Sin: cutis inflammátio, inflátio, fervura.
derechamente: rectā. Sin: directo.
derechista: sectator pártium dexterarum.
dermatógeno: dermatógenus, a, um.
derecho: - canónico, - eclesiástico, ius canónicum; - civil, ius civile vel cívium; - criminal, ius criminale; - divino, ius divinum; hereditarios, iura hereditária; - hipotecario,
ius hypothecárium; pígnoris ius; - humanos,
iura hóminis; humana iura; respetar los - humanos, iura humana revereri; - natural, ius
naturale; lex naturae vel naturalis; - público,
ius públicum // - al descanso, ius requietis; a la existencia, - a la vida, ius vitae; ius ad
vitam; - a un decoroso género de vida, ius in
vitae dignum genus; - a la integridad física,
ius integritatis córporis; - a la libre investigación de la verdad, ius veritatem líbere investigandi; - al trabajo, ius laborandi //- de
almacenamiento, locationis prétium; - de anclaje, vectigal stationis; prétium in portu consistendi; - de apelación, ius appellationis; de asilo, asyli ius; ius sacrum asyli; templi
immúnitas; - de asociación, ius societatem
áliis cum áliis coīre; - de entrada, portórium,
ii n; - de existencia de Israel, ius exsisténtiae
Israhéliae; derechos del fisco, fiscália, ium
npl; fiscália iura; - de gentes, ius géntium;
derechos de los nativos, iura autócthonum; de propiedad privada, privati domínii ius; de reunión, ius in unum locum se congregandi; - de vida y muerte, necis et vitae licéntia; vitae necisque potestas; - de voto, ius
suffrágii; derechos de cruzar volando, iura
transvolandi.
deriva: ir a la -, flúctibus ferri. Sin: non te-
dermatografía: dermatográphia sive -graphīa, ae f.
dermatógrafo: dermatógraphus, i m. Sin:
dermatográphiae peritus.
dermatología: dermatológia sive -logīa, ae f.
Sin: cutis morborum descríptio.
dermatológico: dermatológicus, a, um. Sin:
ad dermatológiam spectans..
dermatólogo: dermatólogus, i m. Sin: morborum pellis peritus.
dermatopatía: dermatopathīa sive -páthia, ae
f.
dermatosis: dermatosis, is f. Sin: cutis morbus, vítium; pellis morbus.
dermatozoo: parasítica cutis bestíola.
dermoideo: sustancia -, dermóides, is f; dermóidos, ĕos n.
dernier cri: recentíssimus, a, um.
derogatorio : derogatórius, a, um.
derrame: (lo que se sale y pierde de los líquidos) spársio, onis f. Sin: effúsio; profúsio
310
desalentar
// (sesgo en el hueco de una puerta o ventana
que permite abrirla mejor) incisura, ae f.
derroche: prodigéntia, ae f. Sin: lárgitas
nímia; profúsio.
mere // desacreditarse, fidem amíttere.
desafinación: ábsona vel díssona vox. Sin:
díssona nota; díssonum quiddam.
desafinadamente: díssone. Sin: ábsone; absurde.
derrota: profligátio, onis f (- militar, - en certámenes deportivos, etc.).
derrotar: profligare. Sin: prostérnere; víncere, superare. Uso: ser derrotado en un certamen deportivo, victus discédere.
desafinar: absurde vel ábsone cánere. Sin:
ábsonum esse; díssonum quiddam cánere.
Uso: que desafina, ábsonus; absurdus.
desafío: (reto) provocátio, onis f. Uso: - de
nuestro tiempo, provocátio aetatis nostrae; presentado a ..., provocátio in + ac // (rivalidad, competencia) certátio, onis f. Sin: conténtio.
derrotismo: rerum evertendarum stúdium.
derrotista: rerum evertendarum studiosus.
derrumbamiento, v. desmoronamiento.
derrumbarse: delabi, labi, collabi. Sin:
rúere, corrúere.
desaguisado: (hecho contra ley o razón)
erratum, i n. Sin: ímprobe (vel inconsiderate,
vel inconsulte) factum.
derrumbe: collapsus, us m. Sin: deiectus, us
m; terrae labes (-is f), lapsus, hiatus (-us m).
desahogar: effúndere // desahogarse, effundi.
desabotonar: glóbulos dislaqueare.
desahogo: - económico, módica prospéritas.
Sin: res satis prósperae. Uso: vivir con -, satis
vel módice dives sum.
desabrochar: exfibulare (desasir broches,
hebillas). Sin: laxare (desasir broches, hebillas, botones u otra cosa con que se ajusta la
ropa); dislaqueare.
desacidificación: aciditatis amíssio.
desacidificar: aciditate privare.
desacreditado: está -, fidem amisit. Sin:
nulla ei fides est.
desahuciado: (despedido) e domo locata expulsus, deturbatus, eiectus // (que no tiene posibilidad de curación) desperatus, a, um. Sin:
pérditus; depósitus.
desahuciar: (despedir a un inquilino) e
domo locata eícere, expéllere, deturbare, abígere.
desacreditador: detrectator, oris m.
desahucio: e locata domo expúlsio, eiéctio,
exáctio.
desacreditar: detrectare vel infamare áliquem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem)
alicúius detrectare, mínuere, deminúere; áliquem vel áliquid per contemptionem deprí-
desalentar: ánimum alicúius frángere, percéllere // desalentarse, ánimo frangi. Sin:
ánimo cádere, concídere, defícere, demitti vel
se demíttere; ánimum abícere vel despondere.
311
desaliento
desaliento: ánimi abiéctio, deféctio, demíssio. Sin: abiectus vel iacens ánimus.
desapasionado: sincerus aequusque. Sin:
stúdio et ira vácuus.
desalojado: domo eiectus. Sin: ex locata
domo eiectus (- de una casa alquilada); ex
locato práedio eiectus (- de un predio alquilado).
desaprobado: improbatus, reprobatus, a um.
Sin: reiectus.
desalojar: expéllere. Sin: péllere; eícere; deícere (echar); exturbare, deturbare (hacer
salir a la fuerza); áliquem domo eícere; áliquem ex locata domo eícere (- de una casa
alquilada); áliquem ex locato práedio eícere
(- de un predio alquilado); áliquem locatione
domūs privare (rescindir el contrato de alquiler de una casa); áliquem práedii locatione privare (rescindir el contrato de
alquiler de un predio).
desalojo: eiéctio, onis f. Sin: exáctio ; expúlsio; domo eiéctio; ex locata domo eiéctio (de una casa alquilada); ex locato práedio
eiéctio (- de un predio alquilado).
desamarrar: áncoram tóllere. Sin: ancorália
sólvere; navem sólvere.
desanimar: alicúius ánimum frángere, afflígere, deícere, stérnere, prostérnere // desanimarse, ánimo defícere, cádere, concídere,
succúmbere, frangi, demitti. Sin: ánimum vel
mentem demíttere, abícere, labefactare;
ánimo se demíttere. Uso: estoy desanimado,
ánimo demisso fractoque sum; no hay que
desanimarse, non est concidendum (vel succumbendum) ánimo; no se desanimen, ne
concidatis ánimo.
desánimo: exanimátio, onis f. Sin: ánimi deféctio, demíssio, abiéctio, contráctio; ánimus
fractus et demissus.
desaparecido: amissus, a, um. Sin: non inventus. Uso: muchísimos turistas -, permulti
turistae amissi.
desaprobar: improbare; reprobare. Sin: reícere; respúere.
desarmable: solútilis, e.
desarmar: (desmontar) v. esta voz // (quitar
las armas) exarmare, dearmare. Sin: armis
spoliare // (reducir las fuerzas militares de un
Estado o su armamento) apparatum militarem minúere // desarmarse, arma depónere.
Sin: ab armis discédere.
desarme: (acción de desarmar o quitar las
armas) exarmátio, onis f. Sin: dearmátio;
disarmátio; armis spoliátio; armorum adémptio. Uso: - nuclear, dearmátio nuclearis // (acción y efecto de desarmarse) ab armis
discéssio vel discessus (-us m) // (disolución
del armamento) apparatus militaris dissolútio
// (reducción del armamento) apparatus militaris imminútio. Uso: convenir en el - universal y gradual, consentire (inter se, cum
áliquo) de apparatu militari gradatim minuendo.
desarrollo: progréssio, onis f; progressus, us
m. Sin: profectus, us m; incrementum. Uso: científico, doctrinarum progressus; - comercial, mercaturae incrementum; - corporal,
córporis incrementum; - demográfico, auctus
natorum númerus; - espiritual, mentis profectus; - económico, oeconómica progréssio; rei
oeconómicae incrementum; oeconomicarum
rerum incrementum; - integral de todo el
hombre, omnímodus profectus totīus hóminis; - solidario de la humanidad, progréssio
géneris humani mútuo peragenda; - técnico,
ártium incrementum; - verdadero, auténtico,
progréssio vera, genuina, veri nóminis // - de
312
descarnado
la civilización, civilis cultus progréssio; - de
la personalidad, personae humanae incrementum // en vías de -, ad progressionem nitens; sub- , minor progréssio; super-, nímia
vel immoderata progréssio.
desatención: (falta de atención, distracción)
inconsiderántia, ae f.
descalificación: (desacreditación) interdíctio, onis f // (Dep, eliminación de una competencia) a certámine amótio. Sin: inhabilitátio.
descalificar: (desacreditar, desautorizar o
incapacitar) interdícere // Dep, inhabilitare.
Sin: a certámine amovere.
descalzo: excalceatus vel excálceus, a, um.
desayunar, desayunarse: ientare vel iantare.
Sin: ientáculum súmere; prandículum (vel
primum cibum) súmere.
desayuno: ientáculum, i n. Sin: prandículum;
primus cibus. Uso: tomar el -, v. desayunarse.
desbandada: dispérsio. Sin: dissipátio;
disiúnctio. Uso: - de tropa, copiárum dispérsio
vel perturbátio; a la -, incompósite; effuse;
nullo órdine, disperse et diffuse.
desbastar: asciare. Sin: dolare; ásciā dolare
vel polire // fig erudire. Sin: imbúere.
desbloquear: impedimentum removere, reclúdere, reserare // fig liberare. Sin: difficultate expedire.
desbloqueo: impedimenti remótio
exémptio // fig difficultatis amótio.
vel
descanso: quies, ētis f. Sin: réquies. Uso: eterno, aeterna quies; - festivo, réquies per
dies festos; - semanal, ótium hebdomadale;
día de -, dies feriatus; días de -, fériae, arum
fpl; hora de -, hora ad quietem data vel concessa; lugar de -, ad quietem locus; - para el
café, pausa cafeária; tomarse algunos días de
-, áliquot dies ad quietem sibi dare // (meseta
de escalera) aréola, ae f.
descaradamente: procáciter. Sin: impudenter; proterve.
descarado: procax, acis. Sin: protervus; ímpudens; ínsolens.
descarga: exonerátio, onis f. Sin: emíssio;
proiéctio; coniectus, us m; coniéctio. Uso: cerrada, grando (-dǐnis f) telorum; - eléctrica, eléctrica emíssio; ictus eléctricus; válvula de -, exonerationis válvula.
desbordamiento: exundátio, onis f.
desbordar: (salir de los bordes, derramarse)
e ripis éffluere, exundare, redundare.
descafeinación: cafaeīni ablátio. Sin: cafaeīnae amótio.
descalabro: súbitum patrimónii naufrágium.
descalcificación: decalcificátio, onis f. Sin:
cálcei imminútio vel deminútio.
descargado: exoneratus vel deoneratus, a,
um. Sin: exinanitus.
descargador: (el que por oficio descarga
mercancías) exonerator, oris m. Sin: báiulus;
saccárius; qui merces (vel ónera) exponit.
descargar: exonerare vel deonerare. Sin:
evacuare; exinanire; depónere; emíttere.
descarnado: carne prope nudatus. Sin: ósseus.
descalcificar: cálcium auferre.
313
descaro
descaro: procácitas, atis f. Sin: impudéntia;
protérvitas.
descifrable: interpretábilis, e. Sin: explanábilis.
descarriar: áliquem de via defléctere. Sin:
transversum ágere áliquem // fig áliquem a
recta via defléctere; áliquem e recto itínere
defléctere; áliquem a virtute defléctere; áliquem in vítia indúcere, addúcere, impéllere
// descarriarse, deerrare. Sin: itínere
deerrare; defléctere viā; ex itínere defléctere;
e via excédere; declinare de via; fig aberrare;
a recto itínere aberrare; e recta via aberrare.
desciframiento: notarum interpretátio, enodátio, explanátio, explicátio.
descarrilamiento: (F. C., acción y efecto de
descarrilar) deviátio, onis f. Sin: exorbitátio;
ex ferratae viae dúctibus digréssio vel digressus (-us m); ex órbitis (vel e régulis férreis)
digréssio; e dúctibus ferratis digressus. Uso:
- de un tren, hamaxóstici exorbitátio // (fig,
desviación, descarrío) deviátio, onis f. Sin: e
recto itínere digréssio, digressus, aberrátio.
descarrilar: deviare. Sin: exorbitare; defléctere; ex ferratae viae dúctibus (vel órbitis) excédere vel exsilire // fig e recto itínere
aberrare, égredi, dígredi.
descarrío: ab itínere deflexus (-us m) // fig, moral, a virtute deflexus. Sin: turbátio; perturbátio; conturbátio; ánimi turbátio.
descenso: descénsio, onis f. Uso: - deslizándose con esquí, decúrsio nartatória; - libre,
descénsio líbera.
descentralización: decentrátio, onis f. Sin:
dispertítio; distribútio; e médio amótio; e
centro prolátio.
descentralizador: qui (ministéria, múnera,
offícia) decentrat, dispertit, distríbuit.
descifrar: interpretari. Sin: declarare; notas
interpretari, enodare, explanare, explicare.
Uso: - un epigrafe, inscriptionem declarare;
títulum interpretari.
descolonización: el proceso de -, conatus coloniarum demoliendarum.
descolorar, decolorar o descolorir: decolorare. Sin: colorem démere vel amovere.
descolorido: décolor, oris m. Sin: evanescens, entis.
descombrar: erúdere. Sin: rudéribus purgare.
descombro: egéstio, onis f. Sin: rúderum
egéstio.
descompresión: compressionis deminútio,
imminútio, remíssio.
descomprimir: pressionem remíttere. Sin:
pressum relaxare, laxare, minúere.
desconectar: (Electr, interrumpir o suprimir
el enlace o comunicación eléctrica entre dos
aparatos o con la línea general) disiúngere.
Sin: cláudere, interrúmpere, intermíttere, sístere.
descongelación: regelátio, onis f. Sin: egelidátio.
descongelar: regelare. Sin: egelidare.
descentralizar: decentrare. Sin: dispertire;
distribúere; e centro amovere; de médio demovere, e médio removere.
desconsideración: (inadvertencia) inconsiderántia, ae f.
314
desde
descontaminación: decontaminátio, onis f.
christianam fidem auferre; nomen christianum delere; a christiana re abalienare // descristianizarse, christianam fidem amíttere.
descontaminar: decontaminare.
descontar: de summa decédere vel detráhere.
Sin: decessionem de summa fácere; áliquid
de summa dedúcere; ex pecúnia deductionem
fácere; pecúniae summam minúere vel imminúere.
descontentadizo: numquam contentus. Sin:
morosus; fastidiosus; diffícilis.
descorazonarse, v. desalentarse.
descorchador, v. sacacorchos.
descostrado: erasus, a, um. Sin: calce detectus, nudatus; tectório exutus; ópere tectório
exutus.
descotar, v. escotar
descote, v. escote.
descoyuntar: luxare.
descrédito: infámia, ae f. Sin: famae minútio; laudis imminútio; nóminis deminútio; afflicta vel nulla fides.
descreído: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius;
átheus; religionis expers.
descripción: descríptio, onis f. Uso: - de un
viaje, hodoëpóricum; descríptio itíneris.
descriptible: descriptíbilis, e.
descuartizar: (dividir en cuartos) quadrifáriam divídere. Sin: in quattuor partes divídere
// (coloq, cortar en pedazos) lacerare. Sin: in
frusta secare.
descubrimiento: (el descubrir) invéntio,
onis f; (cosa descubierta) inventum, i n. Uso:
- arquelógico, histórico, archaeológicum,
históricum inventum; el - de América, invéntio Américae; antes, después del - de América, ante, post Américam inventam vel
repertam; el - de la energía atómica, reperta
vis atómica.
descubrir: (manifestar lo que estaba oculto
o destapar lo que estaba tapado) manifestare. Sin: patefácere; detégere // (hallar lo
que estaba ignorado) invenire. Sin: reperire
// (alcanzar a ver) dispícere // (fig, enterarse
de lo que se ignoraba) deprehéndere (v. gr.
fácinus, un delito); invenire (v. gr. coniurationem, una conjuración) // descubrirse: (quitarse el sombrero) caput aperire. Sin:
adaperire caput álicui (delante de uno).
descuento: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
decéssio; deminútio; minútio; remíssio; ex re
dedúctio; de summa detráctio vel decéssio; e
summa dedúctio; summae imminútio; prétii
deminútio, minútio, decéssio, dedúctio. Uso:
- especial, specialis prétii dedúctio; - del 3 %,
dedúctio ternarum centesimarum; conceder
el - del 10 %, deductionem décimae partis
concédere; véndere mercem prétio decima
parte imminuto; sin -, sine deductione.
descriptivo: descriptivus, a, um.
descristianización: a christiana re alienátio.
Sin: nóminis christiani delétio.
descristianizar: christiana fide privare. Sin:
descuido: incúria, ae f. Sin: neglegéntia alicúius rei.
desde: inde ex. Sin: abhinc + ac. Uso: - hace
veinte años, deīnde ex viginti annis; abhinc
315
desdoblamiento
dissoluti mores; libertad -, immoderata libertas; petulancia -, effrenata petulántia.
viginti annos.
desdoblamiento: bipartítio, onis f. Sin: in
duas partes divísio. Uso: fig, - de la personalidad, personalitatis dissociátio.
desdoblar: bipartire.
desecación: exsiccátio, onis f.
desenfrenar: effrenare. Sin: frena vel frenos
remíttere, laxare, relaxare // desenfrenarse,
effrenari. Sin: effundi; remitti; se remíttere;
se relaxare; se effúndere (in áliqua re).
desengrasar: ádipem démere. Sin: pinguédinem levare.
desecamiento, v. desecación.
desecho: retrimentum, i n. Sin: eiectamentum; purgamen, mĭnis n; purgamentum; reícula merx. Uso: - industriales, eiectamenta
industriália; - nucleares, sordes nucleares; venenosos, retrimenta venenosa; materiales
de -, reiecta, orum npl; relíquiae, arum fpl.
desembarazar: vacuefácere. Sin: vacuare.
desembargar: pigneratione exsólvere. Sin:
e pigneratione sólvere.
desembocar: (desaguar un río, canal, etc.)
inflúere in + ac. Sin: se effúndere; infundi in
+ ac // (tener salida a un lugar) ferri ad + ac.
desembragar: disiúngere.
desenmascaramiento: personae démptio,
detráctio, despoliátio // fig detéctio, onis f.
Sin: nudátio; denudátio.
desenmascarar: (quitar la máscara) álicui
personam démere, detráhere. Sin: cápiti (vel
ex cápite) alicúius personam démere // (fig,
poner al desnudo) detégere vel retégere. Sin:
nudare; denudare. Uso: - el ánimo, los propósitos de uno, alicúius ánimum (vel consília) nudare, - una maniobra, dolum detégere
// desenmascararse, personam depónere. Sin:
ánimum nudare; se detégere; omnem dissimulationem abrúmpere.
desenrollar: vólvere, devólvere, evólvere.
desensibilización: sentiendi vigoris imminútio.
desembrague: disiunctura, ae f. Sin: disiúnctio. Uso: oprimir el pedal del -, pedale
disiunctionis prémere.
desempleo: óperis vacátio. Sin: involuntária
vel coacta cessátio ab ópere.
desenfoque: imago confusa. Sin: imago obscurata vel parum accurata.
desenfrenado: effrenus vel effrenatus, a, um.
Sin: dissolutus; effusus; immoderatus; immódicus; intémperans. Uso: alegría -, effusa
laetítia; bebedor -, intémperans vel acérrimus
potor; caballo -, effrenus equus; costumbres -,
desensibilizador: Fotogr, photográphicae
expressionis adiumentum.
desentrañar: (sacar las entrañas) exenterare
// (averiguar, penetrar lo más dificultoso y recóndito de algún asunto) perscrutari. Sin:
rem pénitus indagare; in rem pénitus descéndere; rem ex omni parte considerare.
desenvoltura: (desembarazo, desenfado)
alácritas secura. Sin: aperta ac secura simplícitas. Uso: con -, aperte et cándide; aperte ac
líbere.
316
desfavorable
desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: álacer,
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fácilis
et expeditus. Uso: - en el decir, fácilis et expeditus ad dicendum; apertior in dicendo.
deseo: (movimiento de la voluntad hacia el
conocimiento o posesión de una cosa) optátio, onis f. Sin: cupíditas; stúdium; voluntas;
mos, moris m. Uso: - de aprender, stúdium
discendi; conformarse, plegarse al - de uno,
se conformare ad voluntatem alicúius; alicúius voluntati óbsequi; satisfacer el - de uno,
morem gérere álicui, morigerari álicui; satisfacer los propios -, cupiditates satiare et explere; según el - de uno, ex (vel de) alicúius
voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem
alicúius rei comprímere // (lo que se desea)
optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id
quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de
uno, alicúius optata éxsequi vel explere; fácere quae áliquis optat vel vult; tener iguales
- y aversiones, idem velle et idem nolle //
(dicho de la suerte) corresponder a los - de
uno, optatis alicúius respondere; este es mi -,
ita cúpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi
- que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo
con el subj; frustrar los -, optata fállere; los se realizan, evéniunt optata; prevenir los -,
vota praecúrrere; según el -, ex optato vel ex
voto; tiene los mismos - que yo, éadem cupit
atque ego // (anhelo; apetencia del bien ausente o no poseído) desidérium, ii n; desiderátio. Sin: anhélitus, us m; anhelátio. Uso: de los bienes eternos, bonorum aeternorum
desidérium; despertar en uno el - de algo, fácere álicui desidérium alicúius rei; commovere álicui desiderium alicúius rei; sentir - de
algo, desidério alicúius rei teneri; esse in
desidério alicúius rei.
deseoso, sa: cúpidus vel appetītor; cúpida vel
appetitrix.
desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequálitas, atis f. Sin: discrepántia; dissimilitudo.
Uso: - económico, accepti et expensi inaequalitates; creditorum et debitorum inaequálitas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
expensarum rátio; - sociales, civílium clássium inaequalitates vel dissimilitúdines; desequilibrios entre los sectores productivos,
discrepántiae vel inaequalitates quae inter vários rei oeconómicae campos intercedunt; eliminar los - sociales, civílium clássium
inaequalitates componere; reducir los -, discrepántias imminúere // (trastorno de la personalidad) perturbátio vel turbátio, onis f.
desertar: exércitum desérere. Sin: signa relínquere.
desertización: deserti propagátio. Sin: propagátio harenarum.
desertor: desertor, oris m.
desesperadamente: desperanter.
desesperar: ánimum despondere. Sin:
desperare. Uso: - de algo, desperare áliquid,
vel álicui rei, vel de áliqua re; - de sí mismo,
de su salvación, desperare sibi, saluti suae.
desfalcar: dedúcere. Sin: detráhere; subdúcere; de summa áliquid dedúcere. Uso: - una
suma, decessionem de summa fácere; ex
pecúnia deductionem fácere; pecúniae summam minúere vel imminúere.
desfalco: dedúctio, onis f. Sin: detráctio;
démptio; subdúctio.
desfasado: díssidens, entis. Sin: díscrepans.
desfase: dissidéntia, ae f. Sin: discrepántia;
dissonántia; incongruéntia.
desfavorable: (de persona) adversus, a, um.
Sin: infensus; alienus vel aversus ab áliquo;
infestus álicui; inīquus álicui vel in áliquem //
317
desfile
(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; inīquus; non aequus. Uso: en posición -, inīquo
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mĭnis n;
pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de
modelos, hábitu novo indutarum (vel indutorum, si son varones) osténsio.
desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel
praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin:
devirginare; virginitate privare // (fig, tratar
superficialmente un asunto) áliquid delibare.
Sin: áliquid bréviter tángere, attíngere,
praestríngere; áliquid summatim percípere.
desfogar: - la ira contra uno, erúmpere (vel
evómere) iram in áliquem; - los dolores llorando, dolores in lácrimas effúndere.
desfondar: rúmpere. Sin: dirúere; effríngere;
perfríngere.
deshierba: herbarum malarum exstirpátio,
exémptio, detráctio, destrúctio.
deshollinador: caminorum purgator vel
mundator. Sin: curator vel ópifex purgandis
caminis.
deshumanización: dishumanizátio, onis f.
Sin: efferátio.
deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare;
ferum (ferocem, immanem) réddere; áliquem
humanitate exúere, privare, spoliare.
deshumedecedor: instrumentum áëri siccando.
desiderativo, v. optativo.
desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum
npl; solitudo; vástitas; deserta loca, locorum
vástitas; deserta locorum vástitas.
desigualdad: inaequálitas, atis f. Sin: inaequabílitas; differéntia inaequata.
desgrasar: máculas auferre.
desgreñado: incomptus, a, um. Sin: impexus. Uso: cabellos -, incompti capilli; mujer
-, múlier incompta capillis; mulier crínibus
passis vel sparsis.
deshabillé: doméstica vestis. Sin: cubiculare
vestimentum.
desherbar: exherbare.
desilusionado: in spe deceptus.
desinencia: Gram, verborum éxitus (-us m).
desinfección: disinféctio vel disinfectátio,
onis f. Sin: purgátio; expurgátio; ablútio, contagionis purgátio. Uso: - con fumigaciones,
suffimentum, i n; suffítio, onis f; suffimen,
mĭnis n.
desheredado: ópibus destitutus.
deshidratación: dehydratátio, onis f. Sin:
aquae detráctio, extráctio, subtráctio.
deshidratador: aquae detractivus.
deshidratar: aquam extráhere vel detráhere.
Sin: exsiccare.
desinfectante: adj disinfectans, antis. Sin:
antisépticus; infectionem áuferens, contagionem detergens, ábluens, expellens // sust antisépticum, i n. Sin: purgamen, mĭnis n;
purgamentum, i n; contagionis medicamentum. Uso: solución -, medicata aqua contagionem detergens; aqua contagionis
expultrix.
318
desmentir
desinfectar: disinfectare. Sin: purgare; expurgare; infectionem ablúere, depéllere. Uso:
- con fumigaciones, suffire; morborum contagiones suffimentis expéllere.
desinflamar: disinflammare. Sin: inflammationem auferre, adímere, amovere, detráhere,
levare.
desintegración: disintegrátio, onis f. Sin:
dissolútio. Uso: - atómica, átomi dissolútio,
disiúnctio, disiectus (-us m); átomi vis
discissa; - radiactiva, disintegrátio radioactiva.
deslumbramiento: caecátio vel obcaecátio,
onis f. Sin: oculorum caligátio vel scintillátio
// fig ánimi conturbátio.
deslumbrante: coruscans, antis. Sin: coruscus; óculos praestringens; oculorum áciem
praestringens. Uso: faros -, luminária praelúcida.
deslumbrar: excaecare. Sin: óculos hebetare, obtúndere, offuscare; óculos ( vel oculorum áciem, vel visum) perstríngere vel
praestríngere.
desmagnetizar: vim magnéticam excútere.
desintegrar: scíndere. Sin: disiúngere, dissólvere.
desinterés: abstinéntia, ae f. Sin: continéntia;
innocéntia. Uso: lo hizo con -, hoc fecit nulla
spe práemii (vel mercedis) ductus.
desinteresadamente: abstinenter. Sin: gratis;
gratuíto; innocenter; liberáliter; sine ulla utilitate; neglecta utilitate; nullo cómmodo.
desinteresado: (de persona) ábstinens, entis.
Sin: ínnocens; haud lucrosus; non lucri cúpidus; suae utilitatis ímmemor; nulla mercedis
spe ductus. Uso: ser -, esse abstinentem; suae
utilitatis immémorem esse; nihil de cómmodis suis cogitare // (de cosa) gratuítus. Uso:
amor -, amor nullis causis sérviens.
desktop (Inform), escritorio: tábula, ae f
(systématis). Sin: mensa.
desleír: dilúere. Uso: - los colores con el
agua, colores aquā dilúere; colores desleídos,
colores dilūti.
deslenguado: ore vel linguā solutus. Sin:
parum verecundus in loquendo; ímpudens;
impudīcus; inverecundus.
desmalladura: scissura, ae f.
desmayado: ánimo relictus.
desmayarse: linqui. Sin: ánimo linqui vel
relinqui. Uso: se desmayó, ánimo relictus est,
defecit, cóncidit; ánimus illi cóncidit vel defecit.
desmayo: deféctio, onis f. Sin: ánimi vel ánimae deféctio. Uso: sufrir un -, v. desmayarse;
se recobró del -, ánimum recepit; ánimus illi
rédiit.
desmentida: mendácii obiurgátio vel exprobrátio. Uso: dar una -, áliquem mendácii argúere, coargúere; álicui mendácium obícere;
recibir una -, mendácii árgui vel coárgui.
desmentir: (decir a uno que ha mentido) áliquem mendácii argúere vel coargúere // (refutar) refutare. Sin: reféllere; redargúere;
coargúere // (sostener o demostrar la falsedad de un dicho o hecho) infitiari. Sin: negare; no poder - , negare non posse //
(desdecir) diffiteri. Uso: - el propio cristianismo, diffiteri se christianum (esse) // (desmentirse) a seipso descíscere. Sin: a se
dissidēre vel defícere. Uso: nunca se desmin-
319
desmenuzar
tió, semper sibi cónstitit.
animar) v. esta voz.
desmenuzar: in fragmenta secare.
desmoronamiento: labīna, ae f. Sin: prolapsus, us m. Uso: - de tierra, terrae lapsus vel
prolapsus (- us m); terrae labes (-is f).
desmilitarización: demilitarizátio, onis f.
Sin: ad usum civilem redúctio vel redáctio;
apparatūs béllici amótio.
desmilitarizar: (suprimir la organización o
el carácter militar) ad usum civilem redúcere
vel redígere // (desguarnecer de tropas o instalaciones militares) apparatum béllicum auferre vel removere. Sin: béllica instrumenta
atque munitiones amovere.
desmitificar: mýthica ratione exúere. Sin:
mýthicis figmentis exúere.
desmoronarse: labi dep intr.
desmovilización: exércitūs (vel copiarum,
vel mílitum) dimíssio. Uso: ordenó la -, iussit
mílites dimitti.
desmovilizar: exércitum (vel cópias, vel mílites) dimíttere. Sin: exércitum missum fácere; cópias missas fácere; mílites missos
fácere.
desmultiplicador: machinamentum frequéntiae minuendae. Sin: mechanema motiónibus
lentandis.
desmología: desmológia sive -logīa, ae f.
desmonetización: nummáriae poténtiae
adémptio.
desmonetizar: pecuniáriam adímere vim.
Sin: poténtiam nummáriam démere.
desmontable: solútilis, e.
desmontar: decompónere. Sin: sólvere; dissólvere.
desmopatía: desmopathīa, ae f.
desnacionalización: denationalizátio, onis f.
Sin: charactēris nationalis privátio; morum
alicúius pópuli abrogátio.
desnacionalizar: (privar del carácter nacional) denationalizare. Sin: charactēre nationali
privare; mores alicúius pópuli abrogare //
(privatizar) ad privatum domínium redígere.
Sin: a domínio Civitatis vindicare.
desnaturalizado: depravatus, a, um. Sin:
corruptus; perversus; inhumanus.
desmoralización: morum corrúptio, depravátio, právitas, pervérsitas. Sin: mores mali,
pravi, depérditi, deteriores // (desaliento) v.
esta voz.
desmoralizado: (desalentado) spe destitutus.
Sin: omni spe deiectus. Uso: estar profundamente -, ánimo iacere.
desmoralizar: (corromper las costumbres)
bonos mores depravare, corrúmpere, vitiare;
desmoralizarse, bonos mores exúere // (des-
desnaturalizar: (alterar las propiedades o
condiciones de una cosa) naturam alterare,
demutare, mutare, permutare, depravare,
corrúmpere // (degradar una sustancia como
el alcohol o el aceite) denaturare // fig detorquere. Sin: pervértere.
desnicotinizado: nicotinā (nicotino, nicotiano veneno, nicotiano viro, nicotiana vi) vácuus. Sin: nicotinae (nicotini, nicotiani
veneni, nicotiani viri, nicotianae róboris) ex-
320
despegar
desorganización: dissolútio, onis f. Sin: solútio; dissociátio; disturbátio; perturbátio.
pers.
desnicotinizar: nicotīnam (nicotinum, nicotianum venenum, nicotianum virus, nicotianam vim) detráhere. Sin: nicotinam ...
extráhere vel elúere.
desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus,
a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin:
simplex, plĭcis. Uso: prosa -, nuda orátio //
(figura humana desnuda) nudum corpus.
desnutrición: denutrítio, onis f.
desobturador: everrículum, i n. Sin: exterminatórium.
desocupación: (falta de ocupación) caréntia
(vel vacátio) óperis. Sin: ab ópere vacátio;
ótium // (desempleo) coacta cessátio ab
ópere. Sin: coacta vacúitas laboris; invita
óperis vacátio; ótium non voluntárium.
desocupado: (sin ocupación, ocioso) ópere
carens. Sin: sine quaestu; óperum solutus;
otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare
// (desempleado, sin trabajo) homo
sine quaestu; ópere destitutus; invite vel
coacte otiosus. Uso: estar -, óperis vacationem pati.
desodorante: adj odorans, antis // sust capsella odorífera. Sin: foetōris (fetōris) delumentum.
desorientado: incertus, a, um. Sin: turbatus;
haerens, entis; háesitans, antis; dúbius; perplexus.
despacho: (lugar donde se despachan negocios) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offícium tractatórium // (aposento para el
estudio) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offícium scriptórium. Uso: - del director, rectoris sedes vel tractatórium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
// (lugar donde se venden determinados efectos) aula, ae f. Sin: oecus; tabérnula; ostíolum. Uso: - de boletos, aula vel ostíolum
tesserarum; oecus tésseris comparandis; - de
lotería, sórtium tabérnula // (comunicación)
núntium, ii n; núntius, ii m. Uso: - radiotelegráfico, v. radiotelegrama; enviar un - urgente, núntium citíssimum míttere álicui vel
ad áliquem.
despectivamente: aspernanter. Sin: contemptibíliter.
despectivo: despectivus, a, um. Sin: contemnens.
despecho: (disgusto originado por un desengaño) indignátio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
con -, contemptim (con menosprecio); áspere
(con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignación); iracunde (con ira).
desolación: desolátio, onis f.
desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin:
deglúbere; cório, pelle, cute exúere áliquem;
pellem, córium, cutem detráhere álicui.
desorden: (confusión) confúsio, onis f.
desordenadamente: hablar, obrar -, confuse
ágere, loqui.
despedir: (alejar de sí a uno prescindiendo
de sus servicios) dimíttere vel míttere. Sin:
missum fácere áliquem; exauctorare; munus
álicui abrogare vel adímere.
despegar: (alzarse del suelo o del agua un
avión) avolare vel evolare. Sin: extolli; elevari; ad caelum extolli; áethera pétere; áëra
cárpere. Uso: al -, in avolando // (separar)
321
despegue
disglutinare.
horológium sístere.
despegue: (de avión, helicóptero, cohete,
etc.) avolátio, onis f. Sin: sublátio, elevátio,
elátio (in áërem vel in áëra). Uso: arranque
para el -, aëronavis cursus.
despertamiento: excitátio, onis f. Sin: expergefáctio; expergefáctio a somno.
despejado: expeditus, a, um.
despellejar: deglúbere. Sin: decoriare. Uso:
- perros y gatos, canes et cattos (vel feles)
deglúbere.
despensa: (lugar de la casa donde se guardan las cosas comestibles) promptuárium, ii
n. Sin: cellárium; cella; cella promptuária vel
penária. Uso: - subterránea, cellárium subterráneum; - para carne, carnárium; - para
fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; para vino, v. cantina.
despensero: cellárius, ii m. Sin: promus; peni
procurator.
despertar: (despertamiento) v. esta voz //
(cortar, interrumpir el sueño a alguien) áliquem expergefácere vel expergificare. Sin:
áliquem a somno excitare vel suscitare // despertarse, expergíscere. Sin: expergefíeri.
despido: dimíssio vel míssio, onis f.
despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis.
Sin: vivus; expeditus; álacer; promptus et fácilis. Uso: tipo -, vivaci ingénio práeditus.
despilfarro, v. derroche.
desplazamiento: - de aire, áëris recéssio.
desplumar: pennis spoliare.
despolarización: depolarizátio, onis f.
desperezarse: pandiculari. Sin: membra disténdere.
despersonalización: depersonalizátio, onis f.
Sin: personalitatis detráctio.
despersonalizar: depersonalizare. Sin: índolem personalem auferre.
despertador: (persona que despierta) expergefactor, oris m. Sin: excitator; qui éxcitat,
expergefacit, expergíscitur, expergíficat //
(reloj -) excitatórium, ii n. Sin: suscitábulum;
evigilatórium; horológium horísonum; horológium excitatórium, expergefáciens, expergíficum; horológium cum tintinnábulo;
horológium tintinnábulo instructum. Uso:
predisponer el (timbre del) - a las siete, horológium excitatórium praedispónere ad horam
séptimam; suena el (timbre del) -, horológium ínsonat; detener, parar el timbre del -,
despolarizador: adj depolarizans, antis //
sust eléctridi corroborandae inventum. Sin:
eléctricae deminutionis remédium vel impedimentum.
despolarizar: depolarizare.
despolitización: índolis políticae ablátio.
Sin: políticae rationis adémptio.
despolitizar: política ratione exúere.
despotismo: dominatus, us m; dominátio,
onis f. Sin: tyrannis, ĭdis (ac -idem vel -ida)
f, dominatus ímpotens.
despótico: tyránnicus, a, um. Sin: imperiosus.
despreciador: aspernator, oris m. Sin:
322
destinación
despector; despectator.
desprendimiento: (derrumbamiento) v. desmoronamiento.
desproporción: disparílitas, atis f. Sin: inaequálitas; inconcinna pártium disposítio; inconvéniens pártium composítio vel disposítio;
non apta rerum (vel pártium) composítio.
prétio faciendum locare; tomar a -, opus
certo prétio condúcere vel redímere; opus faciendum ex condicto prétio condúcere vel redímere; trabajar a -, opus fácere ex condicto
(prétio).
destapador: extraháculum vel extráculum, i
n (lagoenae).
destapadura: obstructi labri apértio.
desproporcionadamente: inordinate. Sin:
inconcinne vel inconcínniter; incompósite;
incongruenter; inconvenienter // (de manera
desigual) inaequáliter; (excesivamente) nimis;
immódice; immoderate; supra modum; (más
de lo justo) plus iusto vel aequo.
desproporcionado: inconcinnus, a, um. Sin:
inconvéniens; incóngruens; haud vel parum
convéniens // (desigual) inaequalis, e; (excesivo) nímius; immoderatus; (más de lo justo
o acostumbrado) iusto vel sólito maior;
maior quam par est.
destetar: ablactare.
destete: ablactátio, onis f.
destilación: destillátio, distillátio, stillátio,
onis f. Sin: stillatícia expréssio. Uso: - artificial, stillatícia alicúius rei expréssio artifício
hábita; - de orujos, vinacearum stillátio.
destilado: adj destillatus, distillatus, stillatus,
a, um // sust destillatum, i n.
destilador: destillator vel distillator, oris m.
desquiciar: cárdine convéllere. Uso: puerta
fácil de -, porta quae fácile potest cárdine
convelli.
desratización: múrium rattorum extermínium, excídium, caedes (- is f).
desratizar: múribus rattis locum liberare.
dessert, v. postre.
destacamento: praesídium, ii n.
destajista: redemptor, oris m. Sin: manupretiárius, ii m.
destajo: a -, ex condicto (prétio); certo prétio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -,
alicúius rei locátio, trabajo tomado a -, redémptio; dar una obra a -, opus locare; locare opus ex condicto (prétio); opus certo
destilar: destillare, distillare, stillare,
exstillare. Uso: - artificialmente, áliquid
artificio stillare.
destilatorio: (local en que se hacen las destilaciones) v. destilería // (alambique) colatórium, ii n. Sin: colum; liquatórium; guttus
vel gutus; fornácula stillatícia; clíbanus
stillatícius; distillatórium vas; cucumella
distillatória; fornácula vel clíbanus ad
stillandum.
destilería: destillária, ae f (officina). Sin: officina stillatícia; officina suc(c)is destillandis
sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vináceis stillandis.
destinación: destinátio, onis f. Sin: designátio; determinátio; locus assignatus vel designatus.
323
destinatario
destinatario: destinatárius, ii m. Sin: recepturus; (is) cui áliquid míttitur.
destructor: destructor, oris m.
desulfuración: desulphurátio, onis f.
destino: (hado, suerte) fatum, i n. Sin: sors,
sortis f; fortuna // (encadenamiento necesario
y desconocido de los acontecimientos) fatalis
vis. Sin: necéssitas; fatalis necéssitas.
destornillador: (instrumento que sirve para
destornillar y atornillar) cóchleae tortórium.
Sin: vérulae versator; ferrum vérulam torquens, vertens, volvens ( eíciens vel immittens); instrumentum cóchleam (vel clavum
cochleatum) eíciens, excútiens, relaxans,
éxtrahens; evellens (o bien immittens, impellens, íngerens, ínserens). Uso: - eléctrico,
prelum cóchleis eléctrica vi eiciendis (vel ingerendis).
destornillar: (deshacer las vueltas de un tornillo para sacarlo) retorquere. Sin: cóchleam
(vel clavum cochleatum) vólvere // destornillarse (perder la cabeza, el juicio) inconsiderate loqui vel ágere.
destreza: artificiósitas, atis f. Uso: el culmen
de la -, culmen artificiositatis.
destripamiento: exenterátio, onis f. Sin:
eviscerátio; exenterandi actus (-us m) vel
áctio.
destripar: exenterare vel exinterare. Sin:
eviscerare.
desulfurante: desúlphurans, antis.
desulfurar: desulphurare.
desvalorización: devalorátio, onis f. Sin: depretiátio; valoris vel prétii deminútio; vílitas.
Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, frumenti vílitas; el dinero ha sufrido una -, vílitas pecúniae facta est // (fig, disminución)
minútio, deminútio, imminútio, onis f. Uso: de la estima, detrectátio; - de la fama, del
buen nombre, famae vel nóminis minútio.
desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vilefactus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
Uso: el trigo está -, frumentum est in vilitate;
los predios están -, iacent prétia praediorum.
desvalorizar: depretiare. Sin: pretio áliquid
deminúere; rei valorem imminúere; rem viliorem fácere.
desván: subteguláneum, i n. Sin: diaeta subtegulánea; aedícula sub tecto vel sub tégulis;
spátium sub tégulis; celsior domūs pars sub
tecto. Uso: vivir en un -, sub tégulis habitare;
fig, relegar al -, abícere; abscóndere.
desvanecimiento, v. desmayo.
desvergonzado, v. descarado.
destronamiento: dethronizátio, onis f. Sin:
de throno deiéctio, detrúsio, depúlsio // fig
spoliátio dignitatis. Sin: de gradu vel de statu
deiéctio.
destronar: de throno deícere vel detrúdere.
Sin: sólio depéllere; regno péllere, expéllere,
spoliare; regnum álicui adímere // fig áliquem
de gradu vel de statu deícere.
desvestirse: cabina para -, spoliárium, ii n.
Sin: apodytérium.
desviación: deviátio, onis f. Sin: declinátio;
aberrátio; exorbitátio. Uso: - de la columna
vertebral, curvatura spinae.
desvío: devertículum vel divertículum, i n.
324
devaluación
desvitalización: (enervación) enervátio, onis
f. Uso: - de un nervio, delétio nervi.
determinación: determinátio, onis f.
determinante: decretórius, a, um.
desvitalizar: (enervar) enervare. Uso: - un
nervio, nervum delere.
determinativo: determinativus, a, um.
detalladamente: per síngulas partes.
determinismo: determinismus, i m.
detalle: pars, partis f. Sin: síngula pars vel
res; res minuta. Uso: no descuidar ni los menores -, ne minutissimas quidem rerum partículas neglégere.
determinista: adj determinísticus, a, um //
sust determinista, ae m. Sin: determinismi
fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f).
detonación: displósio, onis f.
detallista: (comerciante que vende al por
menor) v. revendedor.
detective: vestigator vel investigator, oris m.
Sin: indagator; críminum vestigator vel detector.
detector: Electr detectórium, ii n. Uso: - que
revela la presencia de las ondas hertzianas,
detectórium hertianum; detectórium magnéticum.
detención: deténtio, onis f. Sin: reténtio.
detener: (dicho de una autoridad: prender a
alguien) detinere. Sin: detentare; retinere; in
custódia habere // detenerse (pararse, cesar
en el movimiento o en la acción) subsístere.
Uso: hay que detenerse, subsistendum est.
detenido: detentus, detentatus, retentus, a,
um.
detentor: detentor, detentator, retentor, oris
m. Uso: los - de los medios de producción,
detentores instrumentorum ad bona gignenda.
detergente: adj detergens, entis // sust
smegma vel smigma (-ătis n) detergens.
determinable: determinábilis, e.
detonador: apparatus (-us m) displosivus.
detracción: detráctio, onis f.
detractor: (adj, maldiciente, infamador) detractivus, a, um // sust detractor, oris m. Sin:
detrectator; obtrectator.
deuda: débitum, i n. Sin: alienum aes. Uso:
- contraída, aes alienum contractum; - externa, aes alienum; aes alienum, quod cum
éxteris nationibus contractum est; Sri Lanka
tiene una - externa de 7, 7 mil millones de dólares, Srilanca aes alienum 7, 7 miliardorum
dollariorum habet; Srilancae est aes alienum
7, 7 miliardorum dollariorum; - hipotecarias,
débita hypothecária; - pagables a corto
plazo, a largo plazo, débita propinquo, longinquo solvenda; cargarse de deudas, grande
aes alienum conflare; in aes alienum incídere;
condonar las -, débita pecuniária remíttere,
vel non iam repostulare; estar cargado, abrumado de deudas, aere alieno demersum (vel
oppressum, vel oberatum) esse.
deudor: débitor, oris m. Uso: - hipotecario,
débitor hypothecárius.
devaluación: devaluátio, onis f. Sin: minútio; deminútio; imminútio; vílitas; decrementum.
325
devaluar
devolver: réddere. Sin: restitúere. Uso: - el
orden y la seguridad, órdinem et securitatem
restitúere.
descanso, dies feriatus; dies vácuus; dies (ab)
omni ópere vácuus; - húmedo, dies úmidus; internacional de la mujer, dies internationalis
feminarum; - laborables, profesti dies (- no
festivos), dies negotiosi (- ocupados en negocios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de
abstinencia, de ayuno, dies abstinéntiae, ieiúnii; - de los difuntos, dies ómnium fidélium
defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del juicio, supremi divinique iudícii dies; - del mercado, nundinárius dies; - de la semana, dies
hebdomadalis, hebdómadae, septimanae,
septimanárius // al - siguiente, postrídie; póstero die; en el - de ayer, hesterno die; en el de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de
hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tempus (hasta el tiempo presente); para el - siguiente, in pósterum diem // ¡buenos -!
(fórmula de saludo), bonum diem (tibi vel
vobis exopto, precor)! // orden del -, argumenta in die tractanda.
devoniano: devonianus, a, um. Sin: devónicus.
diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in)
m. Sin: diabetis vel diabetae morbus.
devorador, ra: devorator, oris m; devoratrix,
icis f.
diabético: (concerniente o relativo a la diabetes) diabéticus, a, um. Sin: ad diabetem
spectans // (que padece diabetes) diabéticus.
Sin: diabetae morbo laborans; qui diabetā laborat.
devaluar: nummorum vim minúere, deminúere, imminúere.
devanadera: súcula, ae f. Sin: álabrum;
rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum
glomerandum. Uso: hacer girar como la -,
áliquem ut túrbinem ágere vel circumágere;
gira como la -, véluti turbo ágitur vel circumágitur.
devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem)
glomerare // devanarse los sesos, mentem
torquere vel fatigare.
devastación: vastátio vel devastátio, onis f.
devastador: vastator vel devastator, oris m.
devotamente: (piadosamente) pie. Sin: rite;
religiose // (con afición especial) studiose,
devote.
devoto: (que se dedica con fervor a la piedad) pius, a, um. Uso: muy - de la Virgen
María, Mariae Virginis cultor studiosíssimus
// (que mueve a devoción) pietatem ciens vel
éxcitans // (aficionado a una persona) studiosus alicúius. Sin: déditus vel devotus álicui;
pius in (erga, adversus) áliquem.
dexiografía: dextrata scríptio (-onis f). Sin:
scripturae dextrátio.
día: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - caluroso, dies cálidus; - muy caluroso, dies aestuosus, férvidus; - feriado, - de asueto, - de
diablo: diábolus, i m. Sin: daemónium; daemon, ŏnis m; satan indecl vel sátanas, ae m.
Uso: vete al -, i in crucem!; abi in malam crucem!
diabólicamente: diabólice // fig sceleste.
Sin: nefárie.
diabólico: diabólicus, a, um. Sin: diáboli
(gen) // fig sceleratus, scelestus. Sin: nefárius; nequíssimus.
diábolo: (juguete) diábolus, i m.
diaclasa: diáclasis, is f. Sin: rupis fissura vel
326
dialectal
hiatus (-us m).
diaforético: diaphoréticus, a, um. Sin: diaphorēsi laborans.
diaconado, v. diaconato.
diaconal: diaconalis, e; diacónicus, a, um.
diaconar: diáconi múneri éxsequi. Sin: diacónico múnere fungi.
diaconato: (oficio de diácono) diaconatus, us
m; diacónium, ii n. Sin: munus vel offícium
diáconi // (dignidad de diácono) diaconatus,
us m. Sin: diacónia, ae f; dígnitas diáconi.
diaconisa: diaconissa vel diácona, ae f. Sin:
ministra ecclésiae. Uso: consagrar una -, diáconam consecrare.
diácono: diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Uso:
cardenal -, cardinalis diáconus.
diafragma: (Fotogr, lámina flexible)
diaphragma, ătis n. Sin: diaphragma photográphicum // (Anat, músculo que separa el
pecho del abdomen) diaphragma, ătis n. Sin:
discretórium; saeptum transversum // (tabique transversal que separa los tubos de diversos instrumentos y máquinas) dissaeptum,
i n. Sin: intersaeptum, i n.
diaglifo: scalptura, ae f.
diagnosis: diagnōsis vel diágnosis, is f. Sin:
morbi diagnosis; morbi cognítio, recognítio,
iudícium; cognítio signorum morbi; morbi
naturae iudícium vel cognítio; cognítio morbi
eiusque causae.
diagnosticar: diagnōsin (o en pl diagnoses)
fácere. Sin: morbi signa cognóscere.
diacrítico: diacríticus, a, um.
diacronía: diachronīa, ae f.
diagnóstico: signo -, signum morbi // sust res
quae (vel signum quod) ad diagnōsin spectat;
hacer el - de una enfermedad, morbi signa
cognóscere.
diacrónico: diachrónicus, a, um.
diadema: diadema, ătis n. Uso: que lleva -,
diademalis, e; diadematus, a, um.
diádico: diádicus, a, um.
diáfano: diáphanus, a, um. Sin: perlúcidus.
diagonal: adj diagonalis, e. Sin: diagónicus,
a, um; diagónios, on // sust diagōnus, i m.
Sin: diagonalis, is f; línea diagonalis.
diagonalmente: diagonali líneā. Sin: per
transversum.
diáfisis: diáphysis, is f.
diagrama: diagramma, ătis n.
diafonía: diaphónia sive diaphonīa, ae f. Sin:
dissonántia.
dial: discus, i m.
diafónico: diaphónicus, a, um. Sin: discordans; díssonus.
diálage: diállage, es f. Sin: consummátio,
onis f.
diaforesis: diaphorēsis, is f. Sin: sudoris
cópia; nímium sudoris proflúvium; sufrir de
-, diaphoresi (vel sudoris cópiā) laborare.
dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dialectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
pértinens; dialecti próprius.
327
dialectalismo
dialectalismo: vox vel locútio dialecti. Sin:
vox ad dialectum áttinens.
dialéctica: dialéctica, ae f; dialéctice, es f.
Sin: dialéctica, orum npl; dialéctica ars; disserendi ars, rátio, sciéntia, disciplina, doctrina; ars argumentandi; ars bene disserendi.
Uso: varios géneros de -, vária disserendi génera.
dialécticamente: dialéctice. Sin: dialecticorum more vel ratione.
dialéctico: adj dialécticus, a, um. Uso: sutileza -, disserendi vel disputandi subtílitas //
sust dialécticus, i m. Sin: disputator. Uso: consumado, homo in dialécticis versatíssimus; hábil -, disserendi peritíssimus; - vigoroso, valens dialécticus.
dialecto: dialectus vel dialectos, i f. Sin:
vulgi sermo (-onis m). Uso: hablar en - véneto, véneto sermone uti; vénete loqui.
dialectología: dialectológia sive -logīa, ae f.
Sin: dialectorum sciéntia.
ternos sermones sérere, consérere; collóquia
con áliquo sérere. Uso: comenzar a -, sermonem ordire cum áliquo // (escribir una cosa
en forma de diálogo) scríbere áliquid in disputatione ac diálogo. Sin: in disputationem
ac diálogum redígere.
dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermocinátio.
dialogístico: (perteneciente o relativo al diálogo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógicus; ad
diálogum spectans; ad sermones pértinens;
diálogi (gen) // (escrito en diálogo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógice scriptus; in disputatione ac diálogo scriptus; in disputationem
ac diálogum redactus.
diálogo: (plática entre dos o más personas)
diálogus, i m. Sin: collóquium; collocútio;
sermocinátio; alternus sermo; alterni sermones; collóquium duorum vel plúrium inter se
// (género de obra literaria) diálogus, i m.
Uso: - de obras dramáticas, divérbium vel
devérbium; diálogus dramáticus vel scáenicus; (alterni) sermones; collóquia personarum; en forma de -, alternis sermónibus.
dialectólogo: dialectólogus, i m.
dialelo: diallelum vel diallelon, i n. Sin: vitiosus verborum circúitus; vitiosus orationis
ámbitus; vitiosa verborum vel orationis circuítio.
dialoguista: dialogista, ae m. Sin: dialogorum scriptor vel auctor.
diamante: ádamas, antis m. Uso: - en bruto,
ádamas rudis; ádamas nondum politus.
diálisis: Fís, Quím diálysis, is f // Ret diálysis.
Sin: dissolútio; asíndeton.
diámetro: diámetros, i f; diámetron, i n. Uso:
medio -, semidiámetros.
dialítico: dialýticus, a, um. Sin: ad diálysin
áttinens.
diana: (Mil, punto central de un blanco de
tiro) signum, i n.
dialogal, v. dialogístico.
diapasón: diapāson indecl. Sin: tonárium;
soni vel vocis index; instrumentum vocis
index.
dialogar: (hablar en diálogo) dialogizare.
Sin: cólloqui; confabulari; sermocinari; sermonem conferre cum áliquo de áliqua re; al-
diapositiva: diapositiva, ae f . Sin: imago
328
dicción
diapositiva vel translúcida; imago photográphica translúcida.
diastasa: diástasis, is f. Sin: didúctio; distráctio.
diariero: diariorum vénditor. Sin: diurnorum
vel epheméridum ínstitor.
diástilo: diástylos, on.
diario: diárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f;
ephemérides, um fpl; diurnum; diurna, orum
npl; acta (-orum npl) diurna; commentárii
diurni. Uso: - hablado, radial, diárium radiophónicum; núntium radiophónicum; núntius
radiophónicus; diurna radiophónica; radiophónica diurnorum nuntiátio; facta diurna radiophónice transmissa; ephémeris per rádium
édita; radiophónica diurnorum communicátio
vel enuntiátio; radiophónicum diurnorum actorum núntium; - ilustrado, diárium imagínibus ornatum; - latino, diárium latinum; el Le Figaro, ephémeris, cui index (vel títulus)
Le Figaro; - literario, litterarum acta; - local,
loci ephémeris; - televisivo, acta diurna televisífica; el - vaticano L’Osservatore Romano,
diárium Vaticanum, cui L’Osservatore Romano est títulus // - del alma, ánimi arcanae
cogitationes sensusque; - de la mañana, de la
tarde, matutina, vespertina diárii edítio; - de
navegación, diárium náuticum; liber náuticus; acta náutica diurna // (relación de los sucesos ocurridos de día en día) acta diurna.
Uso: - de Adolfo Hitler, acta diurna Adolfi
Hitler // Com, libro -, rationárium, ii n. Sin:
adversária, orum npl; pecúniae calendárium;
diurna administrátio; codex accepti et expensi.
diarquía: dyárchia sive -archīa, ae f.
diarrea: diarrhoea, ae f. Sin: dysentéria vel
dysenterīa; ventris fluor, fluxus (-us m), flúxio; alvi proflúvium.
diáspora: (diseminación de los judíos)
diáspora, ae f. Sin: Hebraei disperse degentes
// (por ext, dispersión de individuos humanos) diáspora, ae f. Sin: dispérsio; dissipátio.
diatérmico: eléctrice calefáciens. Sin: eléctrica vi calefáciens.
diatesis: diáthesis, is f.
diatónico: diatónicus, a, um. Uso: escala -,
diatónicus sonorum gradus; modulación -,
diátonum, i n.
dibujante: - de chistes, v. caricaturista.
dibujar: áliquid delineare. Sin: líneis descríbere.
dibujo: (representación de un objeto) delineátio, onis f. Sin: designátio; diagramma; diágraphe, es f; forma; figura; lineamenta, orum;
conformátio; descríptio; delineata imago; linearis imago, descríptio, pictura; depicta
forma vel spécies . Uso: - animados, figurae
spirantes vel se moventes; imágines vivae et
spirantes; imagúnculae disneyanae; - ejecutado con la pluma, imago atramento delineata; - geométrico, forma geométrica;
lineamenta geométrica; - de lápiz, imago gráphide delineata; - de la Vía Apia, Viae Appiae
diagramma; dibujos de Mahoma, delineationes Mahometi vel Macometi; - del templo,
diágraphe templi // (arte que enseña los procedimientos del -) gráphice, es f. Sin: ars delineandi; describendi ars; institútio artis
figurativae. Uso: clases de -, institútio delineandi.
dicasterio: dicastérium, ii n. Sin: ministérium; offícium. Uso: los - de la Sede Apostólica, Apostólicae Sedis ministéria.
dicción: díctio, onis f.
329
diccionario
diccionario: dictionárium, ii n. Sin: léxicon;
vocabulárium; glossárium; verborum index.
Uso: - enciclopédico, léxicon encýclion vel
encyclopáedicum; - ilustrado, léxicon imagínibus instructum vel auctum; - manual, léxicon manuale; - portátil, léxicon portátile; universal, léxicon universale; - de neologismos, léxicon novorum vocabulorum.
al dictado) dictatum, i n; ordinariam en pl
dictata, orum. Uso: escibir al -, dictata excípere.
dictador: tyrannus, i m. Sin: imperiosus vel
imperiosíssimus dominator.
dicho: - mordaz, picante, acúleus, i m. Sin:
dictérium; scomma (-ătis n). Uso: proferir –
mordaces contra alguno, dictéria dícere in
áliquem.
dictadura: dictatura, ae f. Sin: dominatus, us
m; ímpotens vel superba dominátio; tyrannis,
ĭdis (ac -ĭdem vel -ĭda) f. Uso: - comunista,
dictatura communística; communistarum
dítio; - económica, oeconómicum impérium;
dominatus oeconómicus; dominátio oeconómica; - fascista, fascale régimen (-mĭnis n);
- masónica, massónica dictatura, - del proletariado, operariorum dictatura vel dítio.
diciembre: December, bris m. Sin: mensis
(-is m) December.
dictáfono: dictaphónium, ii n. Sin: dictaphōnum sive dictáphonum.
dicogamia: dichogámia sive -gamīa, ae f.
dictatorial: dictatórius, a, um. Sin: imperiosus.
dicéfalo: dicéphalus, a, um. Sin: biceps, cípitis.
dicogámico: dichogámicus, a, um.
dicógamo: dichógamus, a, um.
dicotomía: dichotómia sive -tomīa, ae f. Sin:
dimidiátio; bipartítio.
dicterio: convícium, ii n. Sin: probrum; contumélia. Uso: lanzar dicterios contra alguien, convícia álicui ingérere; ingérere vel
iactare probra in áliquem; contumélias iácere
álicui vel in áliquem; affícere áliquem contuméliis.
dicotómico: dichotómicus, a, um.
dicroísmo: dichroísmus, i m. Sin: duplex
color.
didáctica: didáctica, ae f. Sin: docendi ars
(artis f) vel rátio; ars didáctica vel docendi;
didascálica ars vel disciplina. Uso: - general,
didáctica generalis; - de las lenguas clásicas,
didáctica linguarum classicarum.
dicromático: dichromáticus, a, um. Sin: bícolor; bicolorus.
didáctico: didácticus, a, um. Sin: didascálicus.
dicromatismo: dichromatismus, i m.
didascálico: didascálicus, a, um. Sin: ad docendum aptus. Uso: poema -, poëma didascálicum.
dicroico: dichróicus, a, um.
dicrotismo: dicrotismus, i m. Sin: duplex venarum vel arteriarum pulsus (-us m).
didimio: didýmium, ii n.
dictado: (acción de dictar) dictátio, onis f.
Sin: dictare (inf substantivado) // (lo escrito
330
diftérico
dielectricidad: dielectrícitas, atis f.
márius, ii m. Sin: decimarum solutor // (el
que lo cobraba) decimarum exactor.
dieléctrico: dieléctricus, a, um.
diente: dens, dentis m. Uso: - emplomado,
dens plumbatus vel ferruminatus; dens opérculo tectus vel occlusus; - emplomado con
oro, dens auro ferruminatus; dens áureo opérculo tectus, obtectus, occlusus; dens áureā láminā operculatus, tectus ...; limpiarse los -,
dentes elúere; obturar un -, cariosum dentem
obturare.
diéresis: (pronunciación en sílabas distintas)
diáeresis, is f. Sin: diphthongi vel sýllabae divísio // (signo ortográfico) diáeresis, is f. Sin:
signum diacríticum.
diésel: (motor diésel) dieseliana vel diesélia
machinátio.
diesi: diesis, is f.
dieta: (régimen terapéutico en el comer y
beber, y por ext esta comida y bebida) diaeta,
ae f. Sin: victūs rátio, moderátio, temperátio;
moderatus victus. Uso: estar a -, diaetā curari; tenui victu uti // (asamblea política y legislativa) conventus, us m. Sin: públicus
conventus. Uso: celebrar una -, conventum
ágere vel celebrare // (honorario devengado)
viáticum, i n. Uso: - de asistencia, conventícium.
dietética: diaetética, ae f.
dietético: adj diaetéticus, a, um // sust diaetéticus, i m.
dietista: diaetólogus, i m. Sin: médicus diaetae peritus.
diezmo: décuma vel décima, ae f; décumae
vel décimae, arum fpl. Sin: décima régio
fisco soluta (- que se pagaba al rey); décima
Ecclésiae soluta (- que pagaban los fieles a la
Iglesia). Uso: cobrar los -, décimas exígere;
imponer diezmos, décumas imperare vel impónere álicui; pagar los -, décimas dare vel
sólvere álicui.
difamador: adj diffamans, antis Sin: malédicus; maledīcens // sust detrectator. Sin: calumniator.
difamatorio: contumeliosus, a, um. Sin: ignominiosus; probrosus.
diferencia: differéntia, ae f. Sin: dissimilitudo, dĭnis f. Uso: - culturales, differéntiae
culturales; - sociales, dissimilitúdines sociales.
diferencial: adj differentialis, e. Uso: cálculo
-, cálculus differentialis // (engranaje) anisócycla vel anisícycla, orum npl. Sin: machinamentum transmissionis; rotarum aequator.
diferir: differre. Uso: difiramos esto a una
fecha ulterior, hanc rem in áliud tempus differamus.
dificultad: difficultas, atis f. Uso: - técnicas,
difficultates téchnicae; encontrarse con una -,
in difficultatem incúrrere; ¿qué - hay?, quid
est negótii?; no hay -, nihil est negótii; sin -,
fácile; sine ullo labore; nullo negótio.
difracción: diffráctio lúminis.
diezmar: decimare vel addecimare.
difteria: diphtéria, ae f. Sin: diphtherites, is f;
diphtheritis, ĭdis f; angina; synanche, es f.
diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci-
diftérico: diphthéricus, a, um. Sin: diphthe-
331
difusión
rite laborans.
tubo -, tubus pépticus.
difusión: (acción y efecto de difundir) diffúsio, onis f. Uso: - de la religión, religionis diffúsio.
digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae,
arum fpl.
difusor: adj diffusórius, a, um // sust diffusórium, ii n. Sin: instrumentum diffusórium.
digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso:
impresión -, dígiti vel digitorum signum //
(planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel digitillum; digitalis purpúrea.
digerible, v. digestible.
digerir: (hacer la digestión) concóquere.
Sin: digérere; cibum concóquere, digérere,
confícere, perfícere. Uso: difícil de -, diffícilis concoctioni; alimento difícil de -, cibus
gravis; fácil de -, fácilis ad concoquendum;
fácilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir,
sobrellevar) pérpeti. Sin: ferre.
digestibilidad: digestibílitas, atis f. Sin: concoquibílitas.
digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fácilis.
Uso: alimento -, cibus digestíbilis.
digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomenclatura -, nomenclatura digitalis.
digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digitellianum medicamentum.
dignatario: homo dignitosus. Sin: amplíssimus (civitatis) vir; homo in dignitate collocatus vel constitutus; en pl también
dignitates, um.
dignidad: dígnitas, atis f. Uso: - humana,
dígnitas hóminis; - personal, personalis dígnitas.
digestión: digéstio, onis f. Sin: concóctio; decóctio; cibi concóctio vel conféctio. Uso: lenta, tarda concóctio; comida de fácil -,
cibus fácilis ad concoquendum; dificultad de
-, crúditas; que tiene dificultad de -, crudus;
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la
-, cibos cóquere; hacer una buena -, cibum
cómmode concóquere; pulchre concóquere;
impedir la -, concoctionem impedire.
digresión: (a propósita oratione, ab re) digréssio, digressus (-us m), egréssio. Sin: excúrsio; excessus, us m; declinátio (a
propósito). Uso: hacer una -, a propósito dígredi, égredi, declinare; hacer frecuentes -, a
re saepe discédere.
digestivo: (adj, a propósito para ayudar la
digestión) digestivus, digestórius, a, um. Sin:
digerendo aptus; útilis concoctioni; concoquendo útilis; concoctionem fovens; ad concoquendum aptus // (de las operaciones y
partes del organismo que atañen a la digestión) pépticus, a, um. Sin: concoctionis vel
digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad digestionem) pértinens. Uso: aparato -, apparatus pépticus; decoctionis órgana (-orum npl);
dilación: dilátio, onis f. Sin: mora. Uso:
larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine
mora; nulla interpósita mora.
diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
tyránnicum; iussum árrogans.
dilatabilidad: dilatabílitas, atis f. Sin: facultas extensiva; facultas se dilatandi.
dilatable: dilatábilis, e. Sin: extensivus; producíbilis.
332
dinamarqués
dilatación: dilatátio, onis f. Sin: expánsio;
amplificátio; prolátio; exténsio.
dimension (Inform): tábula, ae f. Sin: matrix,
īcis f.
dilatativo: dilatatórius, a, um.
dimensión: Fís, Geom diménsio, onis f. Sin:
mensura; magnitudo; amplitudo // fig rátio,
onis f. Sin: quálitas; propríetas; facultas. Uso:
- cultural, rátio culturalis; - mundial, exténsio universalis; - personal del trabajo, rátio
personalis laboris humani; - social, spécies
socialis; la persona humana en todas sus dimensiones, ipsius hominis omnes facultates.
dilema: dilemma, ătis n. Sin: compléxio; anceps senténtia; syllogismus cornutus.
diletante: (aficionado a las artes, especialmente a la música) alicúius artis studiosus.
Sin: alicúius artis amator. Uso: - en filosofía,
philosóphiae amator; - en letras, studiosus
litterarum // (que cultiva algún campo del
saber o se interesa por él, como aficionado)
voluptárius cultor. Sin: qui áliquam artem ad
voluptatem tantum exercet; qui (in) áliqua re
delectatur; en sentido peyorativo, léviter imbutus; tiro, medíocris, rudis; (tamquam) hospes in áliqua re; qui áliquid léviter (vel
indocte, vel inscite) tractat; qui primóribus labris áliquid áttigit.
diletantismo o dilettantismo: (afición a
cualquiera de las artes) rátio voluptária. Sin:
alicúius rei stúdium vel amor; ars ad voluptatem exércita. Uso: por -, voluptatis causā //
(conocimiento superficial) lévitas, atis f. Sin:
mediócritas; alicúius artis leve stúdium; medíocris sciéntia // (comportamiento de diletante) nímia quidquid agendi vel tractandi
facílitas; eorum rátio, qui res léviter (indocte,
inscite, quadam levitate) tractant.
diligencia: (cuidado y actividad en ejecutar
algo) diligéntia, ae f. Sin: cura, ae f; indústria,
ae f // (coche grande para el transporte de
viajeros y mercancías) raeda, ae f. Sin: pública raeda; vehículum conductícium.
diminutivo: deminutivum, i n. Sin: deminutum nomen vel vocábulum; deminutorum nóminum usus.
dimisión: abdicátio, onis f. Sin: dimíssio; renuntiátio. Uso: - del gobierno, rei públicae
rectionis (vel moderationis, vel administrationis) abdicátio; hacer - de algo, remíttere vel
depónere áliquid; presentar la - de un empleo, áliquo múnere se abdicare; munus depónere; provocar la - del gobierno, ad rei
públicae rectionem abdicandam áliquem provocare.
dimisionario: abdicativus, a, um. Sin: renúntians; renuntiator; munus demittens vel deponens.
dimitir: múnere se abdicare.
dimorfismo: dimorphismus, i m. Sin: duplex
forma.
dimorfo: dimorphus, a, um. Sin: dúplicis formae; dúplici formā. Uso: cuerpo, metal -, dúplicis formae (vel dúplici formā) corpus vel
metallum.
dilogía: (pieza dramática) dilógia sive -logīa,
ae f // (ambigüedad) ambíguum dictum. Sin:
anceps sermo.
Dinamarca: Dánia, ae f.
diluvial: diluvialis, e.
dinamarqués: adj danus, a, um. Sin: dánicus. Uso: lengua -, Danorum lingua; lingua
dánica // sust Danus, i m.
333
dinámica
dinámica: dynámica, ae vel dynámice, es f.
Sin: vírium doctrina; vírium motusque doctrina; doctrina de motu eiusque légibus. Uso:
- social, dynámica socialis; por una especie
de - interna, ob quasi interiorem dynámicam.
dinámico: (relativo a la dinámica) dynámicus, a, um. Sin: ad dynámicam áttinens; ad
motum spectans // (fig, activo, diligente, presuroso) dynámicus. Sin: álacer; actuosus;
navus; sédulus; semper áliquid agens ac moliens.
dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dynámica // fig vis. Sin: dynamismus; alácritas,
atis f; voluntas actuosa; progressionis ímpetus; stúdium innovandi, progrediendi, proficiendi. Uso: - excepcional, alácritas summa;
- misionero, dynamismus missionárius; - de
amor, amoris vis.
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; dýnamis, ītis f. Sin: dýnamis pulvérea. Uso: fábrica de -, dynamíticum ergastérium.
común europeo, communis pecúnia europaea; - nacional, pecúnia nationalis.
dinosaurio: dinosaurus, i m. Sin: tyrannosaurus.
diodo: dí(h)odus, i f. Sin: biceps tubus eléctricus.
dioptría: dióptria sive dioptrīa, ae f.
dióptrico: dióptricus, a, um.
diorama: diorama, ătis n. Sin: horama, ătis
n; panorama; prospectus, us m; translucidarum imaguncularum vel imáginum horama.
diorita: diorites, is m.
dióxido: dióxidum, i n. Uso: - de carbono,
dióxidum carbónei; carbóneum dioxydatum;
emisiones de - de carbono, emissiones carbónei dioxydati.
diploma: diploma, ătis n. Sin: testimónium.
Uso: - académico, diploma académicum; - de
bachillerato, testimónium maturitatis.
dinamitero: eversor vel subversor, oris m.
dinamo o dínamo: dýnamon vel dýnamum,
i n. Sin: máchina vim eléctricam áfferens vel
inducens.
dinamométrico: dynamométricus, a, um.
dinamómetro: dynamómetrum, i n.
dinastía: dynastīa, ae f. Sin: família; domus;
gens; genus; progénies; stirps; domus regnatrix; régia domus; regum séries, ordo, succéssio. Uso: la - de los carolingios, dynastīa
carolíngia; dynastīa Carolingorum.
dinero: (dinero corriente) pecúnia, ae f. Uso:
- en efectivo, praesens pecúnia; ahorrar -, pecúniae compéndium fácere // (Econ, medio
de cambio de curso legal) pecúnia. Uso: -
diplomacia: diplomatīa vel diplomática, ae
f. Sin: diplomática ars, disciplina, doctrina;
rátio civilis vel diplomática; res diplomática;
legationum obeundarum disciplina, doctrina,
ars; rei públicae gerendae rátio et prudéntia
// fig prudéntia atque callíditas.
diplomado: diplómate donatus, exornatus,
ornatus, instructus, práeditus.
diplomarse: diploma ássequi.
diplomático: adj diplomáticus, a, um. Sin:
legatórius; legativus. Uso: carrera -, currículum in legationibus obeundis; cuerpo -, legati, orum mpl; misión -, legátio, onis f;
ruptura de las relaciones -, legatorum revo-
334
director
cátio; por vía -, per públicos legatos; ratiónibus diplomáticis // fig cállidus, a, um. Sin:
versutus; prudens, entis // sust diplomáticus,
i m. Sin: legatus.
dipsomanía: dipsománia sive -manīa, ae f.
Sin sitis ardor, rábies; bibendi avíditas vel cupido.
dipsomaníaco o dipsomaniaco: adj dipsomániā laborans // sust dipsómanes, is m.
dipsómano, v. dipsomaníaco.
díptico: díptychum, i n vel díptycha, orum
npl.
diptongo: diphthongus, i f.
diputada: legata legislatrix. Sin: popularis
legislatrix.
diputado: orator popularis. Sin: legumlator
popularis; pópuli legatus; popularis legislator; popularis legatus légibus ferendis; lectus
vel delectus légibus ferendis. Uso: Cámara
de los -, legatorum pópuli coetus vel concílium; elegido - al Parlamento, inter populares oratores allectus.
dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger,
ĕris m; sáxea frena (- orum npl); sáxei freni
(-orum mpl) // fig frenum; repágula, orum
npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare;
compéscere; reprímere; frena inícere; freno
cohibere, coërcere, continere.
dirección: (señas que se ponen a una carta o
bulto) inscríptio,onis f. Sin: inscríptio cursualis; domicílii inscríptio; index, dĭcis mf; domicílium. Uso: - electrónica, telegráfica,
electrónica, telegráphica inscríptio; - postal,
inscríptio cursualis; cambio de -, mutátio
inscriptionis; cambiar de -, domicílium mutare; escribir en un sobre la - de alguien,
lítteras álicui inscríbere; llevar una carta a
su -, ad eum, cui inscriptae sunt, lítteras afferre
// (camino o curso) cursus, us m. Sin: diréctio;
via tenenda; iter propósitum vel susceptum.
Uso: - del viento, diréctio venti; en la misma
-, in eandem directionem; fig, las cosas toman
una mala -, res in peiorem partem mutantur
// (acción de dirigir, administración) réctio,
onis f. Sin: administrátio; procurátio; cura.
Uso: - cinematográfica, cinematográphicae
scaenae ars; cinematográphicae artis moderátio; - escénica, scáenica ars; spectáculi régimen; scáenicae artis moderátio; scaenarum
moderatoris vel artíficis ars; - de la radio o
televisión, moderamen radiophóniae vel televisionis // bajo la - de alguien, áliquo duce;
estar bajo la - de alguien, ab áliquo regi;
tener la - de algo, áliquid régere, administrare, gubernare, moderari; fig, - espiritual,
moderátio spiritualis // (los directivos) moderatores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; praepósiti; moderatorum collégium vel consílium.
Uso: la - general, primárium consílium; la - de
un diario, epheméridi vel actis diurnis praepósiti // (sede) moderatoris vel moderatorum
sedes; praefecti vel praefectorum sedes.
direct (Inform), directo: directus vel rectus,
a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC),
Directus Cliéntium Conexus.
directamente: directe.
directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin:
régula; directiva (vis, norma); rátio directiva
sive directória.
directivo: adj directórius vel directivus, a ,
um. Sin: dírigens, entis. Uso: consejo -, rectorum collégium; norma -, agendi rátio.
director: moderator, oris m. Sin: rector, director; praefectus; curator; gubernator; praeses, sĭdis m. Uso: - cinematográfico,
moderator cinematográphicus; pellicularum
335
directora
cinematographicarum moderator; - escénico,
magister scaenae; scaenarum ártifex, fabricator, moderator, auctor; scáenicae artis moderator; - espiritual, director spiritualis;
director spíritūs; pietatis magister; sacrae disciplinae magister; - general de una sociedad,
supremus societatis moderator; - técnico (de
un equipo de fútbol, etc.) praefectus, i m; selector manípuli // - de banco, argentáriae
praefectus; - de banda, musicorum dux vel
magister; - de cine, pellicularum moderator;
dispósitor pellicularis; director cinematográphicus; cinematográphicae artis magister; de colegio, praeses ephebēi; ephebēi moderator; director scholaris; - de compañía dramática, philodramaticorum moderator,
rector, regens, dux; - de coro, moderator
chori; chori canéntium magister; cantorum
coetūs magister; - de diario, epheméridis vel
epheméridum moderator; moderator diárii; de emisora, procurator stationis radiophónicae; - de estudios, studiorum director; - de escuela, moderator ludi; - de gimnasio,
gymnasiarca, ae m; director vel rector
gymnásii; - de hospital, valetudinárii rector;
- de instituto, director vel rector instituti; - de
museo, musiarcus, i m; - de orquesta, magister orchestrae; symphoniacorum magister;
symphoniacorum orchestrálium magister; de revista, commentariorum moderator; - de
la revista Latinitas, praeses commentariorum
qui Latínitas inscribuntur; moderator commentariorum Latinitatis; - de seminario, director vel rector seminárii; - de teatro, theatri
gubernator; - de una firma o sociedad comercial , (negotiatóriae) societatis magister; - de
una obra, operis curator.
directora: rectrix, icis f. Sin: gubernatrix;
moderatrix; quae regit (vel quae gubernat, vel
quae moderatur) áliquid; quae praeest álicui
rei.
directorial: praesidalis vel praesidialis, e.
Sin: rectorum (gen mpl).
directorio: (junta directiva) directórium, ii n.
Sin: consílium directivum; rectorum consílium.
directory (Inform), directorio: (plicarum)
index (-dĭcis m).
directrices: (normas) normae, arum fpl //
(orientaciones, sugerencias) consília, orum
npl. Sin: admonitiones, um fpl.
dirigente: adj dírigens, entis. Sin: regens,
móderans // sust moderator, oris m. Sin: rector; praepósitus. Uso: - de una empresa, societatis bonis gignendis magister; dirigentes
de empresas, officinarum praepósiti.
dirigible: adj regíbilis, e. Sin: gubernábilis //
(globo dirigible) regíbile, is n. Sin: gubernábile; dirigíbilis vel gubernábilis navis aéria;
aërinavis dirigíbilis; follis vel aëronavis regíbilis, gubernábilis, inflátilis; navígium regíbile;
aëroplanum
follīnum;
globus
aërostáticus; v. zepelín. Uso: maniobrador de
dirigibles, regibílium gubernator.
discado: - directo, transmíssio telephónica
directa. Sin: collóquium telephónicum directum.
discapacitado: adj praepeditus, a, um // sust
homo praepeditus; v. disminuido.
discernible: discerníbilis, e. Sin: di(g)noscíbilis; notábilis; visíbilis.
discernimiento: discrétio, onis f. Sin: discrimen, mĭnis n; iudícium; discernendi ácies, facultas, vis.
disciplina: (acción y efecto de disciplinar o
disciplinarse) disciplina, ae f. Sin: vivendi
rátio; mores. Uso: - eclesiástica, disciplina
ecclesiástica; - férrea, disciplina férrea; - militar, disciplina militaris // (doctrina, instruc-
336
¡disculpe!
ción de una persona) doctrina, ae f. Sin: educátio; institútio.
disciplinado: disciplinatus, a, um. Sin: moderatus; temperatus; bene moratus; disciplinā
assuefactus, educatus, institutus.
disc-jockey: órbium phonographicorum introductor, explicator, exhíbitor.
disconveniencia: disconveniéntia, ae f.
disk (Inform), disco: discus, i m. Uso: image, disci simulacrum // (hard disk, disco
rígido) discus durus, rígidus, fixus // (floppy
diskette) discus flexíbilis. Sin: dísculus //
CD, discus compactus // (logical device, partition) volumen, mǐnis n. Sin : discus, i m //
(floppy disk drive) statio disculorum.
Sin: ars discográphica.
discográfico: discográphicus, a, um. Uso:
casa -, domus editória, quae phonodiscos incīdit.
discordia: discórdia, ae f. Sin: dissídium;
dissidéntia; dissensus, us m; conténtio, onis
f.
discoteca: (colección de discos) disci collectánei // (local o mueble donde se guarda
dicha colección) discotheca, ae f. Sin: discorum theca vel custódia; órbium phonographicorum theca // (local donde se baila y
escucha música de discos) discotheca, ae f.
Sin: taberna discothecária. Uso: - bailable,
caupona saltatória; saltatória taberna; taberna
discothecária saltatória; - La Belle, discotheca, cui nomen “Venusta”.
disk drive (Inform): státio discorum vel disculorum.
discotequero: discothecárius, ii m.
diskette (Inform), v. disquete.
discrasia: dyscrásia sive -crasīa, ae f.
disco: (- fonográfico) discus, i m. Sin: orbis,
is m; phonodiscus; phonográphicus discus vel
orbis; discus sonans, résonans, sonorus. Uso:
- compacto, - digital, discus compactus; phonodiscus compactus; Inform, - duro, discus
durus; - estereofónico, discus stereophónicus;
- magnético, discus magnéticus; - de gramófono, discus grammophónicus; aprender inglés con discos, ánglicā línguā discis
phonográphicis instítui; ánglicam línguam
discis phonográphicis díscere // (especie de
tejo que lanzan los atletas) discus, i m. Uso:
tiro, lanzamiento del -, iactus (us m) disci;
disci coniéctio vel emíssio // - de señales, semáphorum, i n; semáphorus, i m; sémapher,
ĕri m; - de teléfono, discus, i m // - perforado,
perforatus discus // - invertebral, discus invertebralis.
discriminación: discriminátio, onis f. Sin:
discrimen, mĭnis n. Uso: - racial, discriminátio phylética; phyléticum ódium; rábies éthnica; (inīquum) inter gentes discrimen;
hóminum discrimen géneris causā; discriminaciones de todo tipo, omne genus discríminum; discrímina omnis géneris.
discromasia: dyschromásia sive -masīa, ae f.
discromático: dyschromáticus, a, um.
discromatopsia: dyschromatópsia sive -opsīa,
ae f.
discromatoso: dyschromásiā laborans, affectus, vexatus.
¡disculpe!, (mihi) ignoscas!
discografía: discográphia sive -graphīa, ae f.
337
discursito
discursito: oratiúncula, ae f.
tad de tragar); nulla glutiendi facultas (imposibilidad de tragar).
discurso: oratio, onis f. Uso: - ampuloso, orátio inflata, túmida, túrgida, adipata; - conmemorativo, orátio memorialis; - hermético,
orátio hermética; - improvisado, extemporalis
orátio; súbita ac fortuīta orátio; - inaugural,
orátio aditialis, initialis, auspicalis; prolúsio
académica; - políticos, orationes políticae; televisivo, orátio televisífica; pronunciar un -,
orationem dícere, habere, recitare.
disfágico: (concerniente o relativo a la disfagia) dysphágicus, a, um. Sin: ad dysphágiam
pértinens // (que padece disfagia) dysphágiā
laborans, affectus, vexatus.
disfasia: dysphásia sive -phasīa, ae f. Sin: loquendi difficultas; verba edendi difficultas.
disfonía: dysphónia sive -phonīa, ae f.
discusión: discússio, onis f. Sin: disceptátio;
disputátio; controvérsia. Uso: - intrincada,
impedita disceptátio; - metódica, orátio viā
quadam et ratione hábita.
discutible: disputábilis, e. Sin: controversus;
dúbius; incertus; litigiosus.
discutir: discútere áliquid. Sin: discútere,
disceptare, disputare, dissérere de áliqua re.
Uso: cuestión discutida, res controversa.
disemia: dysháemia, ae f. Sin: sánguinis
corrúptio; sanguis corruptus.
disforia: dysphória sive -phorīa, ae f. Sin: anxíetas, atis f; anxitudo, dĭnis f; aegritudo,
dĭnis f.
disfrasia: dysphrásia sive -phrasīa, ae f. Sin:
sermonis confúsio, obscúritas, incongruéntia;
sermo confusus, obscurus, incóngruens.
disfraz: falsa rei adumbrátio // fig simulátio
sive dissimulátio, onis f // (traje de máscara)
persona, ae f. Sin: larva.
disfrazado: personatus, a, um. Sin: personā
tectus // fig dissimulatus, a, um. Sin: celatus.
diseminación: disseminátio, onis f.
disfunción: disfúnctio, onis f.
disentería: dysentéria sive -terīa, ae f. Sin:
tórmina, um npl.
disgrafía: dysgráphia sive -graphīa, ae f. Sin:
litterarum oblívio.
disentérico: dysentéricus, a, um. Sin: torminosus.
disgregación: disgregátio, onis f.
diseñar: delineare.
dishidrosis: dishidrosis, is f.
disertación: dissertátio, onis f. Sin: commentátio. Uso: - doctoral, dissertátio doctoralis; escribir una -, commentari (de re).
disidencia: dissidéntia, ae f. Sin: dissénsio.
disertador: dissertator vel dissertor, oris m.
disfagia: dysphágia sive -phagīa, ae f. Sin:
glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul-
disidente: díssidens, entis.
disipación: dissipátio, onis f. Sin: effúsio;
dissolútio; dispérsio // fig effúsio ánimi.
disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en
338
disparador
los vicios, díffluere luxúriā, ótio, vítiis.
disolubilidad: solubílitas, atis f.
dislalia: dyslalīa, ae f. Sin: vitiosa sonorum
formátio; linguae haesitátio; pronuntiationis
perturbátio.
disoluble: dissolúbilis, e. Sin: solúbilis.
dislocación: dislocátio vel delocátio, onis f.
Sin: luxátio; luxatura; luxus, us m. Uso: - de
un miembro, luxatum membrum // Geol dislocátio, onis f.
disminuido: minoratus, a, um. Sin: membris
captus; membris inválidus (mermado en sus
capacidades físicas); imbecillus; mente captus (mermado en sus capacidades mentales).
disolución: dissolútio vel solútio, onis f. Uso:
- de la Cámara de Diputados, populárium legumlatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de
la Unión Soviética, dissolútio Unionis Soviéticae; - del matrimonio, matrimónii dissolútio; nuptiarum dirémptio; - del parlamento,
dissolutio parlamenti; - del Senado, senatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de una
asociación, de una sociedad, societatis dissolútio vel dirémptio; - de un contrato, pactionis vel fóederis solútio, dissolútio,
rescíssio; - de una reunión, coetūs dimíssio.
disminuir: minorare. Sin: deminúere.
dismnesia: dysmnesīa, ae f. Sin: memóriae
perturbátio, debilitátio, debílitas.
disnea: dyspnoea, ae f. Sin: spirandi difficultas; spíritus angústior.
disneico: (que padece disnea) dyspnóicus, a,
um // (perteneciente a la disnea) ad
dyspnoeam áttinens.
Disneylandia o Disneyworld: Disneylándia,
ae f. Sin: urbs commentícia.
disociabilidad: dissociabílitas, atis f.
disociable: dissociábilis,e. Sin: dissocialis;
separábilis.
disociación: dissociátio, onis f.
disociado: dissociatus, a, um. Sin: disiunctus.
disociar: dissociare. Sin: scíndere; discíndere; disiúngere; seiúngere; dissólvere; separare.
disolvente: dissolvens, entis. Sin: solvens;
dissolutivus; dissócians.
disolver: dissólvere. Sin: dimíttere; dirímere;
rescíndere. Uso: - en pleno el gobierno del
estado, totum régimen rei públicae (vel civitatis) ex múnere dimíttere; - el matrimonio,
matrimónium dirímere vel dissólvere; - la
Cámara de Diputados, el Senado, populárium legumlatorum, senatorum múneris
finem fácere vel decérnere; - una reunión,
coetum vel conventum dimíttere.
disonancia: (sonido o acorde desagradable)
dissonántia, ae f. Sin: vox díssona vel voces
díssonae; díssonum (vel ábsonum, vel díscrepans) quiddam; díscrepans quiddam in sonis
vel in cantu (tratándose de voces) // (falta de
la conformidad o proporción que naturalmente deben tener algunas cosas) inconcínnitas, atis f. Sin: discrepántia // fig animorum
disiúnctio.
disonante: (que disuena) ábsonus, díssonus,
a, um // (fig, que no es regular o discrepa)
discors, cordis. Sin: díscrepans, antis.
disparador: Fotogr dimissórium, ii n.
339
disparar
disparar: (- armas de fuego) displódere. Sin:
explódere; globum vel ictum emíttere. Uso:
- dos, tres … golpes, bis, ter … explódere, con ametralladora, ictus (vel ignitos glóbulos) mydróbolo emíttere; - con escopeta o
fusil, sclopetare; ictum sclopeto míttere; ignitum glóbulum sclopeto emíttere; - contra
alguien, ictum míttere in áliquem; plumbo
áliquem pétere; ígneis glándibus áliquem pétere; áliquem pétere igni et plumbo; - contra
sí mismo, ignívomis armis semet ipsum transfígere vel transfódere // intr displodi. Uso:
las armas disparan, arma disploduntur; disparan los cañones, tormenta béllica disploduntur; ignívoma tormenta crépitant // fig, los últimos cartuchos, postrema experiri.
disparate: (dicho disparatado) inéptiae,
arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde)
dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramentum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; inéptias (vel menda, vel deliramenta) proferre;
pérperam loqui // (hecho disparatado) stulte
factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m.
Uso: hacer disparates, errare; falli; labi.
disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ōris m. Uso:
- de cañón, tormenti béllici ictus; - de fusil,
sclopetátio, - de morteretes, emíssio nitrati
púlveris.
dispensa: immúnitas, atis f. Sin: legis laxamentum; privilégium. Uso: la ley no admite
-, lex nihil laxamenti habet.
dispensario: diribitórium médicum. Sin: ministérium médicum praesentáneum.
dispensar: (conceder, distribuir) dispensare.
Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pecúniam // (eximir a alguno de una cosa) alicúius rei ( vel ab áliqua re) immunem réddere;
alicúius rei immunitatem dare vel impertire;
áliquem exsólvere áliqua re; áliquem ex áliqua re exímere; áliquem áliqua re ( vel ab áli-
qua re) liberare, sólvere, exsólvere. Uso: - a
uno de decir algo, sínere áliquem áliquid non
dícere.
dispensarse: omíttere vel praetermíttere áliquid, con inf; si acompañado de negación,
con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se)
abstinere ab áliqua re vel áliquid fácere; no
puedo dispensarme de decir, fácere non possum quin dicam.
dispepsia: dyspépsia sive -pepsīa, ae f. Sin:
crúditas; cruditátio; diffícilis (cibi) concóctio;
aegra digéstio.
dispéptico: (concerniente o relativo a la dispepsia) ad dyspépsiam áttinens // (enfermo
de dispepsia) dyspépticus. Sin: crudus;
dyspépsiā laborans, vexatus, affectus.
dispersivo: spársilis, e. Uso: poder -, dispergendi facultas; dissipandi potestas.
displasia: dysplásia, ae f.
display: (soporte publicitario) tábula visífica. Sin: tabella dilúcida descriptória.
disponibilidad: (cualidad o condición de
disponible) disponibílitas, atis f. Sin: potestas; facultas. Uso: - a la adopción, prompta
voluntas adoptationis; - de dinero, pecúniae
disponibílitas; expedita pecúnia; - de tiempo,
ótium; tempus vácuum; tener - de tiempo, vácuum esse // (cantidad disponible) cópia, ae
f. Sin: abundántia ; cópiae, arum fpl. Uso: de agua potable, cópiae aquarum potulentarum; - de tiempo, ótii abundántia // (situación
del funcionario que temporalmente se encuentra sin destino) temporalis vacátio. Sin:
subsidiária condício. Uso: poner en -, temporalem vacationem álicui dare; ser puesto en -,
temporalem vacationem accípere.
disponible: disponíbilis, e. Sin: paratus;
340
distrofia
especialmente la que divierte o entretiene)
exhilarátio, onis f.
promptus.
disposición: (prescripción, precepto, norma)
praeceptum, i n. Sin: praescríptio; praescriptum; institútio // (disponibilidad) disponibílitas, atis f. Sin: copia; facultas;
abundántia. Uso: estar a -, in promptu esse,
praesto esse álicui; tener a su -, in promptu
habere.
disputador, ra: (quien disputa) disputator,
oris m ; disputatrix, icis f.
disquería: discopólium, ii n.
disquet, disquete, disquette: dísculus vel orbículus. Sin: microdiscus; parvus orbis. Uso:
- de computadora, computatri orbículus vel
dísculus; dísculus ordinatralis; microdiscus
vel orbículus computatórius.
disquetera: disculorum excípulum.
distraerse: (distraer, esparcir el ánimo) de
áliqua re levare mentem. Sin: álio divértere
mentem.
distraído: (poco atento a lo que se hace o
dice) incuriosus, a, um. Sin: óscitans, antis;
néglegens, entis // (desatento) non attentus.
Sin: aliena agens; mente sevocatus; (ánimus)
alienus ab áliquo vel ab áliqua re. Uso: estar
-, non atténdere; ánimum non atténdere; áliud
(vel álias res, vel aliena) ágere; ánimo excúrrere et vagari; hablar como un -, aliena
loqui.
distribución: distribútio, onis f. Uso: - de
premios, praemiorum assignátio; día de la de premios, dies práemiis tribuendis; - de la
nafta, distribuendae naphthae rátio; - de la
producción, distribútio bonorum productorum.
distanciador: instrumentum separativum.
distanciómetro: apostasiómetrum, i n. Sin:
distántiae index (-dǐcis mf).
distensión: disténtio, onis f // fig relaxátio;
ánimi remíssio.
dístico: dístichon, i n.
distintivo: adj próprius, a, um. Sin: notábilis,
e // sust insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- deportivo, insigne athléticum.
distonía: dystónia sive dystonīa, ae f.
distorsión: distórtio, onis f.
distracción: (falta de atención o aplicación)
mentis evagátio. Sin: evagantis (vel vagantis, vel peregrinantis) ánimi aberrátio vel avocátio // (cosa que atrae la atención,
distribuidor: (que distribuye) distributor,
oris m. Sin: dispensator; diríbitor; largitor;
diffusor; divisor; dispértiens, distríbuens, dívidens. Uso: - de una editorial, domūs editóriae distributor; - de películas, pellicularum
assignator, distributor, divisor // (máquina
agrícola para esparcir abonos) máchina distributória vel erogatória // Electr distributórium, ii n // - automático, autómaton
distributórium. Sin: autómatum distributionis
// Autom, - del encendido, distributórium ignitionis.
distrito: districtus, us m. Sin: tractus, us m;
territórium; régio; província; iurisdictionis
fines, ium fpl. Uso: - judicial, districtus iudicialis; del -, regionalis; districtualis; por -, regionatim.
distrofia: dystróphia sive -trophīa, ae f. Sin:
denutricátio; vitiosum nutrimentum; mácies,
341
distrófico
ēi f; tabes, is f.
divertir: voluptate afficere.
distrófico: dystróphicus, a, um // (concerniente o relativo a la distrofia) ad dystróphiam spectans.
divertirse: voluptate áffici. Sin: indulgere
otioso vitae cúrsui.
disuadir: dissuadēre vel desuadēre.
disuria: dysúria sive -surīa, ae f. Sin: mingendi difficultas.
disúrico: (concerniente o relativo a la disuria) ad dysúriam vel ad mingendi difficultatem pértinens // (que padece disuria)
dysúricus. Sin: dysúriā (vel mingendi difficultate) laborans.
dividendo: Mat númerus dividendus //
(Econ, parte de interés que corresponde a
cada acción) (distribuenda vel distributa,
según los casos) pars, partis f. Sin: pórtio;
usura; usura pro portione distribuenda vel
distributa. Uso: - anual, ánnua usura pro portione distribuenda vel distributa.
dividir: Mat divídere.
divieso, v. forúnculo.
disyuntor: Electr disiunctórium, ii n.
Divina Comedia: Divina Comóedia.
diteísmo: ditheísmus, i m. Sin: fides in duos
deos; manichaeísmus.
divinatorio: divinatórius, a, um.
ditología: dittológia sive -logīa, ae f.
divinidad: (naturaleza divina) divínitas, atis
f. Sin: déitas, atis f
diuresis: diurēsis, -is f. Sin: urinae proflúvium vel abundántia; nímia urinae secrétio.
divinización: divinizátio, onis f. Sin: apotheōsis, is f.
diurético: adj diuréticus, a, um. Sin: mictórius; mictualis; urinam ciens, movens // sust
diuréticum medicamentum.
diván: léctulus, i m. Sin: lectícula, ae f; pulvinar, aris n; molle subséllium. Uso: - semicircular, sigma, ătis n.
divisa: (señal exterior) insigne, is n. Sin: signum; ornatus, us m // (Econ, moneda extranjera) éxtera moneta. Sin: éxteri títuli; éxterae
sýngraphae; éxterae gentis nummi // Heráld,
géneris insigne // (fórmula breve que expresa
la norma o regla de conducta) norma, ae f.
Sin: régula; dictum; senténtia.
divergente: Fís devergens, entis.
divisible: divisíbilis, e.
divergir: devérgere.
divisiblemente: divisibíliter.
diverso: (desemejante) absímilis, e (con dat);
dissímilis (con gen o dat) // (diferente) diversus ab + abl. Sin: álius ac vel atque. Uso: del
todo -, omnino diversus ab + abl; totus álius
ac (vel atque, vel quam) áliqua res.
división: (división y efecto de dividir) divísio,
onis f. Sin: partítio; distribútio. Uso: - del trabajo, divísio vel partítio laboris; óperum distribútio // (Mil, unidad militar) légio, onis f.
Uso: - acorazada, légio a cúrribus loricatis.
342
doctor
divisionismo: divisionismus, i m.
divisor: Mat divisor, oris m. Sin: númerus divisor.
sustituir los diálogos de una banda sonora
original por su traducción en otro idioma)
duplicare. Sin: voces transmutare.
doble: (habitación) v. esta voz.
divo: (artista que goza de fama superlativa)
divus (vel divinus, vel praecellens, vel sublimis) ártifex vel artis magister // (destacado
cantante de ópera) divus cantator.
divorciado: digressus, a, um (a cóniuge).
Sin: divórtio digressus; seiunctus.
divorciarse: divórtium (cum uxore vel cum
marito) fácere. Sin: (dicho de varón) uxorem
e matrimónio dimíttere; (dicho de mujer) a
viro discédere vel dígredi.
divorcio: divórtium, ii n. Uso: - absoluto o
vincular, divórtium absolutum.
doblez: plicatura, ae f. Sin: flexura; fléxio;
flexus, us m.
docencia: docéntia, ae f. Sin: institútio, onis
f; doctrina; docendi rátio vel via.
docente: magister, tri m. Sin: docens; doctor; professor; públicus praeceptor. Uso: - de
gimnasio, de liceo, magister gymnasialis,
lycealis; - universitario, universitatis studiorum doctor.
doceta: doceta, ae m.
docético: docéticus, a, um.
divorcista: divórtii fautor.
docetismo: docetismus, i m.
divulgación: divulgátio, onis f.
dócilmente: dócili ánimo vel mente.
divulgar: divulgare.
docimasia: docimásia sive -masīa, ae f.
divulgativo: vulgatórius, a, um.
docimástica, v. docimasia.
dobladillo: margo, gĭnis m. Sin: labrum; limbus; lacínia; limbus vesti contrahendae.
dobladura: márginis efféctio.
docimástico: docimásticus, a, um.
docking: astronávium coniúnctio. Sin: cum
astronavi conexio.
doblaje: vocum transmutátio.
doblar: (viā) devértere. Sin: fléctere vel defléctere. Uso: - a la esquina, ad viae vel ad
áedium ángulum fléctere, - a la derecha, fléctere ad déxteram; dextrorsum (dextrorsus,
dextroversum) defléctere; - a la izquierda,
fléctere ad laevam; sinistrorsum (sinistrorsus,
sinistroversus) defléctere // (aplicar una
sobre otra, dos partes de una cosa flexible) una carta, epístulam complicare // (Cinem,
doctor: doctor, oris m. Uso: - honorario, doctor honorarius; - en letras, litterarum doctor;
doctor lítteris tradendis; - en filología, doctor
philológiae; - en leyes, iuris doctor vel peritus; - en medicina, doctor medicinae; artis
médicae doctor // (teólogo de gran autoridad) doctor. Uso: - de la Iglesia, Ecclésiae
doctor; doctor sanctae Ecclésiae; declarar a uno - de la Iglesia universal, áliquem
universalis Ecclésiae doctorem declarare //
343
doctora
(médico) médicus, i m.
rae autovehiculares.
doctora: doctrix, icis f. Sin: múlier (-ĕris f)
doctor // (médica) médica, ae f.
documental: pellícula documentária. Sin:
documentum cinematográphicum.
doctorado: doctoratus, us m. Sin: láurea, ae
f; doctoris gradus vel dígnitas. Uso: - honorífico, doctoratus honoríficus; conseguir el -,
doctoratum ássequi; doctoris gradum adipisci; ad doctoris gradum pervenire.
documentalista: in documentis versatus, a,
um.
doctoral: doctoralis, e. Sin: doctórius.
doctorando: doctorandus. Sin: doctor futurus vel renuntiandus; doctoris gradum adepturus; doctoris dignitatem meriturus.
doctorar: áliquem doctorem fácere, renuntiare, creare. Sin: álicui doctoratum conferre;
álicui doctoris gradum tribúere; álicui doctoris dignitatem deferre; ad doctoris gradum
áliquem promovere; in doctorum númerum
(vel album) áliquem cooptare, allégere, ascríbere; inter doctores áliquem referre, ascríbere, ascíscere.
doctorarse: doctor fio vel renuntior. Sin:
doctoratum mereri; doctoris gradum ássequi
vel cónsequi; doctoris dignitatem adipisci; ad
doctoris gradum pervenire; doctoris título donari; in doctorum númerum cooptari, allegi,
ascribi. Uso: - en medicina, medicinae vel
médici láuream mereri; se doctoró en zoología, in disciplina zoológiae in doctores promotus est.
doctrina: doctrina, ae f. Uso: - hermética,
doctrina hermética, abscóndita, obscura; - heterodoxa, doctrina heterodoxa; - social católica, cathólica doctrina socialis.
doctrinal: doctrinalis, e.
documentación: documenta, orum npl. Sin:
lítterae, arum fpl. Uso: - del automotor, lítte-
documento: documentum, i n. Sin: tábula;
lítterae, arum fpl. Uso: - comprobante, charta
probativa vel cómprobans; - públicos, tábulae
públicae; documentos de circulación, lítterae
commeatūs; - de identidad, téssera agnitionalis.
dodecaedro: dodecahedrum, i n.
dodecafonía: dodecaphónia sive -phonīa, ae
f.
dodecágono: dodecagōnum, i n.
dodecasílabo: dodecasýllabus, a, um. Sin:
duódecim syllabarum; duódecim constans
sýllabis.
dogaresa: ducis uxor.
dogma: (punto fundamental de doctrina)
dogma, ătis n. Sin: (doctrinae) caput; praeceptum; decretum; plácitum. Uso: los - filosóficos, decreta vel plácita philosophorum //
- teológico, dogma, atis n. Sin: christianae
doctrinae caput; cathólicae Ecclésiae véritas;
cathólicae fidei dogma; doctrinae caput Ecclésiae auctoritate statum vel decretum; definir un -, dogma definire.
dogmática: dogmática, ae f. Sin: theológia
dogmática; dógmatum doctrina.
dogmáticamente: dogmátice // (conforme a
los dogmas) ad decretorum doctrinas // (afectando magisterio) arroganter // (afectando
autoridad) imperiose.
344
dominicano
dogmático: (concerniente o relativo a los
dogmas) dogmáticus, a, um. Sin: ad dógmata
spectans; ad decretorum doctrinas pértinens.
Uso: teología -, theológia dogmática // (que
profesa el dogmatismo) dogmatistes, ae m.
Sin: qui dogmática ratione útitur // (que sentencia con arrogante seguridad) árrogans,
antis.
Dolorosa: Maria pérdolens. Sin: Pérdolens
Virgo Maria.
dogmatismo: dogmatismus, i m.
doma: domitura, ae f. Sin: dómitus, abl -u,
m.
dogmatista: dogmatista vel dogmatistes, ae
m.
dogmatizar: (enseñar los dogmas) dogmatizare. Sin: dógmata enuntiare, trádere // (fig,
afirmar alguna cosa con presunción) arroganter affirmare.
dólar: dóllarum, i n; dollárium, ii n. Uso: americano, dollárium americanum; americanus nummus; - Usa, Foederatarum (Américae) Civitatum dóllarum, dollárium,
nummus.
doloroso: doloríficus, a, um.
Dom: Dóminus, i m. Uso: El Rdo. P. Dom
Gregorio José, Reverendus Pater Dóminus
Gregórius Ioseph.
domador: dómitor, oris m.
domadura, v. doma.
doméstico: (perteneciente a la casa) domésticus, a, um. Uso: Iglesia -, Ecclésia doméstica // (perteneciente a la familia) familiaris,
e // (criado que sirve en una casa) fámulus, i
m. Sin: minister.
domiciliario: domésticus, a, um.
domiciliarse: domicílium constitúere.
dolicocéfalo: dolic(h)océphalus, i m.
dolmán: vestis dolmánia.
domicilio: domicílium, ii n. Uso: cambio de
-, domicílii translátio.
dolomía: Geol dolomīa, ae f. Sin: lapis dolomíticus; rupes dolomiana vel dolomiensis.
dominación: dício, onis f. Uso: - veneciana,
dício venetiana.
Dolomitas: Dolomitae, arum fpl; Dolomites,
um. Sin: montes dolomiani vel dolomienses.
dominarse: temperare sibi.
dolomítico: dolomianus, a, um. Sin: dolomiensis, e.
dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor;
malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cápitis
dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem minúere, mulcere; causar -, dolorem fácere vel
movere; malum álicui afferre; dolori esse; experimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem
cápere; in maerore versari.
domingo: domínica, ae f; domínicus, i m.
Sin: dies domínica; dies domínicus; dies
solis; féria prima.
Dominica: (isla, Estado) Domínica, ae f.
Dominicana (República): Res pública Dominiciana.
dominicano: adj dominicianus, a, um // sust
Dominicianus, i m.
345
dominico
dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um.
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust dominic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana.
dominio: (poder de usar y disponer) domínium, ii n. Uso: - reservado, domínium reservatum // - de sí mismo, continéntia, ae f. Sin:
impérium vel potestas sui ipsīus; suarum
rerum temperátio // (Estados miembros de la
Commonwealth) Domínia, orum npl. Sin:
Commúnitas Británnica Dominiorum.
dominó: ludus (-i m) vel lusus (-us m) dómini. Uso: jugar al -, dómino lúdere.
don: (dádiva) donum, i n. Uso: - de sí mismo
a los hermanos, donum sui ipsīus pro frátribus // (título honorífico) Dóminus, i m.
ir a -, cúbitum ire; - a pierna suelta, dormire
in utramvis aurem vel in utrumvis óculum.
dormirse: (descuidarse, obrar con poca solicitud ante un peligro) indormire perículo.
dormitar: semisomniare.
dormitorio: dormitórium, ii n. Sin: cubículum; cubículum dormitórium; diaeta dormitória. Uso: - de una cama, cubículum cum
uno lecto; - común, commune cubículum
dormitórium; - público, pública diaeta dormitória.
dornajo: (especie de artesa) álveus, i m. Sin:
lacus, us m.
dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: escrito al -, retro scriptus.
donatismo: donatismus, i m.
donatista: adj donatianus, a, um // sust donatista, ae m. Sin: Donati ássecla ; donatismi
sectator.
dosel: aulaeum, i n. Sin: conopēum; conópium.
dosificación: dosis mensurátio. Sin: temperátio; mensurátio; modulátio.
donjuanesco: mulierárius, a, um.
dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare.
donjuanismo: mulíerum sectátio. Sin: consuetudo vel mos mulíeres sectandi.
dosimetría: dosimétria sive -metrīa, ae f.
dopaje: excitátio drogária.
dosimétrico: dosimétricus, a, um.
doping: usus agonísticus medicamenti stupefactivi.
dosímetro: dosímetrum, i n.
dorada: (pez teleósteo) aurata, ae f. Sin:
orata.
dosis: dosis, is f. Sin: mensura; pars; pórtio;
quántitas. Uso: - letal, dosis letalis.
dossier: documentorum chartophylácium, ii
n. Sin: chartarum (vel schidularum, vel schedularum, vel pagellarum) fascículus.
dormición: dormítio, onis f.
dormilona: (butaca para dormir la siesta)
cáthedra supina.
dormir: dormire intr. Sin: cubare intr. Uso:
dote: dos, dotis f. Sin: fig donum; facultas;
virtus. Uso: - estilísticas, scribendi vel dicendi virtutes; - espirituales, spirituales
346
drenar
dotes.
dramática: ars dramática, scáenica, lúdicra.
download (Inform), trasvasar: extráhere vel
prehéndere (áliquid ex rete sive ex reti).
dramático: dramáticus, a, um. Sin: scáenicus; fig trágicus; atrox (-ōcis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drámatis scríbere; ex
artis scáenicae légibus scríbere; rem ita expónere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
doxología: doxológia sive doxologīa, ae f.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rígidus; férreus. Uso: mandar en forma -, draconiano more imperare; dar o establecer leyes
-, draconiano more severissimas leges cóndere, fácere, ferre.
draga: (máquina para limpiar de fango y
arena los puertos de mar, los ríos, etc.)
everrículum, i n. Sin: máchina everrens vel
purgans // (barco que lleva esta máquina)
ratis purgatrix. Sin: navis purgatória.
dramatizar: dramatizare. Sin: drámatis formam dare; ad actus scaenarum compónere //
(exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis
augere; intr modum excédere.
dramaturgia: dramatúrgia sive -urgīa, ae f.
Sin: ars scáenica.
dramatúrgico: dramatúrgicus, a, um.
dramaturgista: dramaturgista, ae m.
dragado: excavátio, onis f. Sin: purgátio.
Uso: - de un puerto, canal..., portūs, canalis
... excavátio.
dragaminas: minarum everriatrix, icis f. Sin:
navis (vel pyróscapha) everriatrix; navis ignivomorum globulorum everriatrix.
dragar: excavare. Sin: purgare; evérrere vel
vérrere.
dragomán: interpres, prĕtis m.
dragomanato: intérpretis munus (-nĕris n).
dragón: (animal fabuloso; soldado que hace
el servicio alternativamente a pie o a caballo) draco, onis m.
drama: (obra teatral) fábula, ae f. Sin:
drama, ătis n; fábula dramática, scáenica, theatralis; ludus scáenicus, theatralis. Uso: - religioso, fábula religiosa // (suceso terrible)
calámitas, atis f. Sin: acerbus (vel miserábilis,
vel tristis, vel gravis, vel funestíssimus) casus
(-us m).
dramaturgo: dramaturgus, i m. Sin: drámatis vel dramáticus scriptor, auctor; scriptor
scáenicus; conscriptor drámatum; fabularum
scaenicarum scriptor vel auctor.
drástico: Med drásticus, a, um. Sin: acer;
fortis; praesens. Uso: medicamento -, drásticum medicamentum; praesens remédium;
medidas -, acriora consília; palabras -, drástica verba // (que actúa rápida y violentamente) acérrimus, a, um. Sin: véhemens.
Uso: obrar en forma -, acérrime ágere; portarse de una manera - con alguno, vehementer ágere cum áliquo.
drenaje: (acción y efecto de dar salida a las
aguas) siccátio, onis f. Sin: purgátio; aquae
dedúctio, emíssio, derivátio // (tratándose de
pus o humores del cuerpo humano) puris (vel
(h)umoris) dedúctio vel emíssio.
drenar: (dar salida a las aguas) siccare. Sin:
aquam dedúcere, emíttere, derivare // (hacer
el desagüe de pus o humores del cuerpo) pus
(vel (h)umorem) dedúcere vel emíttere.
347
drepanocitosis
drepanocitosis: drepanocytosis, ĕos f. Sin:
anáemia drepanocýtica.
comestibles) v. tienda.
dril: trilícium, ii n. Sin: línteum trilix (-līcis).
Uso: - para colchones, trilícium culcitarum;
- burdo, pannus trilix.
droguero: aromatárius, ii m. Sin: unguentárius; pigmentárius; arómatum mercator vel
vénditor. Uso: laboratorio del -, aromatária
officina.
drink: pótio alcohólica.
droguista, v. droguero.
driza: chalatórius funis (- is m).
dromedario: dromedárius, ii m; dromas, ădis
m.
droga: (condimento) condimentum, i n. Sin:
aroma, ătis n (dat y abl pl arómatis) // (estupefaciente) drog(i)a, ae f. Sin: medicamentum vel medicamen (-mĭnis n) stupefactivum;
phármacum psychotrópicum; venenum stupefactivum.
drogadicción: drogománia sive drogomanīa,
ae f. Sin: narcománia sive narcomanīa.
drogadicto: (adj y sust) drogománicus. Sin:
narcománicus; medicamento stupefactivo
utens.
dromómetro: dromómetrum, i n. Sin: velocitatis index; velocitati metiendae instrumentum.
dromoscopio: dromoscópium, ii n.
drosera: drosera, ae f.
drosometría: drosométria sive -metrīa, ae f.
Sin: roris mensura.
drosómetro: drosómetrum, i n. Sin: roris
index; rori metiendo instrumentum.
drogar: medicamentum stupefactivum (vel
drogam) álicui praebere.
drososcopio: drososcópium, ii n.
drogmán, v. dragomán.
drusa: drusa, ae f.
drogodependencia: medicamentis stupefactivis (vel drogis) obnoxíetas.
dualidad: duálitas, atis f.
drogodependiente: adj y sust tóxico dependens. Sin: tóxicis indulgens; medicamentis
stupefactivis (vel drogis) assuetus; sust toxicómanes, is mf.
droguería: (trato y comercio en drogas) mercatura aromatária. Sin: commércium aromatárium; mercatura vel commércium
arómatum // (tienda en que se venden drogas)
aromatária, ae f. Sin: aromatopólium, ii n; taberna arómatum; taberna aromatária, unguentária, pigmentária // (tienda de
dualismo: (sistema religioso o filosófico)
dualismus, i m. Sin: dualismi doctrina //
(dualidad) v. esta voz.
dualista: dualista, ae m; dualístria, ae f.
dualístico: dualísticus, a, um.
ducado: (cargo de duque) ducatus, us m. Sin:
ducis dígnitas, munus, nomen // (dominio de
un duque) ducis domínium, dício, régio, territórium // (moneda de oro) ducatus, us m.
348
duplicador
ducal: ducalis, e. Sin: ducis (gen).
dulcamara: dulcamara, ae f.
duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae.
dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce,
is n; dúlcium, ii n; dúlcia, ium npl.
ducha: (aparato para ducharse) bálneum
pénsile. Sin: tubus vel túbulus mammatus;
bálneum aquae deiectu instructum // (aplicación de agua en forma de chorro o de lluvia)
lavátio plúvia, pluvialis, ímpluens. Sin: lavátio aquae deiectu.
dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dúlcii
vas // (mujer que hace o vende dulces) v. confitera.
dulcería, v. confitería.
dulcero, v. confitero.
ducharse: lavatione plúvia (vel pluviali, vel
impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae
deiectu; aquā perfundi; bálneo pénsili lavari,
se ablúere, pérlui, uti.
dulcificante: dúlcorans, antis.
dulía: dulīa, ae f. Sin: cultus dulīae; angelorum sanctorumque cultus (-us m).
ductilidad: ductílitas, atis f.
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
duda: dubitátio, onis f. Sin: dúbium, ii n.
Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dúbio, sine
dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubitatione; nulla interpósita dubitatione; disipar
una -, dubitationem tóllere, exímere, expéllere; despertar dudas en uno, áliquem in
dubitationem addúcere; dubitationem álicui
inferre; estar fuera de -, extra dubitationem
esse; poner en -, in dúbium vocare; in dubitationem addúcere.
duela: lámina, ae f. Sin: tábula. Uso: - de
tonel, doliária tábula; - de cuba; cupae lámina.
duelo: (combate entre dos adversarios) singulare certamen // (dolor por la muerte de alguien) luctus, us m. Uso: - doméstico,
privado, público, luctus domésticus, privatus,
públicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin:
funestus; lúgubris. Uso: día de -, dies lúgubris.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semisomna quies; semisopita réquies.
dulzura: dulcedo, dĭnis f. Sin: suávitas.
dumping: mércium vílitas. Sin: prétii deminútio; rerum prétii imminútio; mala vel vilis
vendítio.
duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cúmulus, túmulus; cúmulus arenosus; collis arenosa;
moles arenosa. Uso: - movediza, duna móbilis; migrans collis (h)arenáceus.
dúo: Mús bicínium, ii n. Sin: duorum concentus (-us m); cantus geminatus.
duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen);
ad duodenum áttinens.
duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum
duodenum.
duplicación: duplicátio, onis f. Sin: geminátio; conduplicátio.
duplicador o duplicadora: polýgraphum, i
n.
349
duque
duque: dux, ducis m. Uso: Gran -, Magnus
Dux.
duquesa: (la que tiene un ducado) ducissa,
ae f. Sin: dux, ducis f; dómina dux // (mujer
del duque) ducis uxor.
duración: tempus, pŏris n. Sin: spátium, ii n;
témporis spátium vel tractus. Uso: larga -,
diutúrnitas; longínquitas; de corta -, caducus,
a, um; fugax, acis; de larga -, diuturnus vel
diútinus.
duramadre: dura mater. Sin: externa cérebri
membrana; meninx (-ingis f) fibrosa.
durante: in + abl; inter o per + ac; la duración
se expresa por ac simple y menos frecuentemente por abl simple; puede expresarse por
abl absoluto. Uso: - la batalla, in pugna; - la
cena, inter cenam; - sus estudios, inter stúdia
sua; - diez días, per decem dies; reinó - cinco
años, quinque annos regnavit; se luchó - tres
horas, pugnatum est tribus horis; durante mi
ausencia, me absente; - el consulado de Cicerón, Cicerone cónsule // - la noche, de nocte;
- el sueño, sub somno; - este tiempo, intérea;
- algún tiempo, aliquantisper.
durar: durare intr. Uso: - pocos minutos,
paucas minutas durare // (- mucho) perdurare
intr. Sin: manere vel permanere.
duraznero: pérsicus, i f. Sin: malus vel arbor
pérsica.
durazno: pérsicum, i n. Sin: malum pérsicum; durácinum pérsicum.
dux: dux, ducis m; (magistrado supremo en
Venecia) Venetorum vel Venetiarum Dux.
Sin: Venetiarum Princeps; Sereníssimus Venetorum Dux // (magistrado supremo en Génova) Génuae dux. Sin: Genuénsium dux.
350
E
ebanista: (h)ébeni faber, ópifex, ártifex. Sin:
ebenárius faber.
ébano: (h)ébenum, i, n; ébenus, i f. Uso: de -,
ebéneus vel ebéninus, a, um.
ebay (Inform) : domus auctionária interretialis.
ebullición: ebullítio, onis f. Sin: fervor. Uso:
punto de -, temperatura de -, punctum fervoris; entrar en - (un líquido), effervéscere;
estar en - bullire; bullare; v. efervescencia.
eclesiástico: adj ecclesiásticus, a, um. Sin:
ecclésiae (= de la Iglesia); ad ecclésiam spectans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclésiae
lex; jerarquía -, ecclesiástica hierárchia sive
hierarchīa; cometidos -, offícia ecclesiástica;
dignidad -, clericalis dígnitas; ministerio -,
clericale ministérium; abrazar la carrera -,
ecclesiásticam viam vitae íngredi; llevar el
hábito -, túnicā vel hábitu talari indutum esse;
tomar el hábito -, túnicā talari índui; túnicam
talarem indúere // sust ecclesiásticus, i m.
Sin: cléricus, i m; sacerdos, otis m.
eclesiología: ecclesiológia sive -logīa, ae f.
Uso: - de comunión, ecclesiológia communionis.
eccema, v. eczema.
eclampsia: eclámpsia sive eclampsīa, ae f.
Sin: spasmi; spásmata.
éclatant: miríficus, a, um.
eclecticismo: eclecticismus, i m. Sin: ecléctica doctrina, disciplina, philosophia; eclecticorum doctrina; variarum doctrinarum
seléctio.
ecléctico: adj eclécticus, a, um. Uso: cultura
-, múltiplex variaque doctrina; vária atque
úndique sumpta doctrina; ser -, ex váriis disciplinis excellentíssima quaeque libare // sust
eclécticus, i m. Sin: variarum doctrinarum selector.
eclesial: ecclesialis, e.
eclesialidad: ecclesiálitas, atis f. Uso: criterios de -, critéria ecclesialitatis.
eclesiásticamente: ecclesiástice. Sin: ecclesiástico more.
eclesiológico: ecclesiológicus, a, um.
eclipse: eclipsis, is (ac -in) f. Sin: deféctio,
onis f; defectus, us m; obscurátio; delíquium
n. Uso: - lunar, eclipsis vel deféctio lunae; solar, defectus vel delíquium solis; observar
el - solar, deficientem solem intueri; seguir
las fases de un - de sol, solis deficientis artículos observare // fig, - del sentido de Dios y
del hombre, Dei sensus hominisque obscurátio.
eclíptica: eclíptica línea. Sin: orbis vel círculus solstitialis.
eco: (como imitación de la voz) vocis imago
// (como repercusión del sonido) vox repercussa. Sin: repulsus, us m. Uso: en ese punto
se siente un - triple, ibi ter éadem vox rédditur; las rocas hacían -, saxa vocem reddebant; se oye el - de las cañadas, valles
repercussae respondent.
ecocinesia: echocinésia sive -nesīa, ae f;
351
ecolalia
echocinēsis, -is f.
ecolalia: echolália sive -lalīa, ae f.
ecolalo: adj echoláliā affectus // sust qui
echoláliā affícitur.
ecología: oecológia sive -logīa, ae f. Sin: res
oecológica. Uso: - humana, humana oecológia.
ecológico: oecológicus, a, um. Uso: calamidad -, calámitas oecológica; cuestión -, oecológica quáestio.
ecologista: oecologista, ae m. Sin: custos oecológiae; prásinus, i m.
ecólogo: oecólogus, i m. Sin: investigator oecológiae.
ecometria: echométria sive -metrīa, ae f.
ecométrico: echométricus, a, um. Sin: ad
echométriam pértinens.
ecómetro: echómetrum, i n.
economato: (cargo) dispensatoris munus
(-nĕris n) // (despacho) oecónomi offícium.
Sin: dispensatoris sedes (-is f).
economía: (administración) oeconómia sive
-nomīa, ae f. Sin: res oeconómica; res (rerum
fpl) oeconómicae. Uso: - doméstica, rei domésticae administrátio; rerum domesticarum
cura; rei familiaris cura vel administrátio; desarrolladas y subdesarrolladas, oeconómicae procurationes ditiores et egentiores; mundial, oeconómia universalis; - nacional,
oeconómia popularis vel nationalis; - política, oeconómia política; ars públicae pecúniae administrandae; - pública, cura aerárii;
rerum publicarum administrátio; publicorum
bonorum administrátio; públici aerárii dis-
pensátio; públicae pecúniae administrátio;
- de comunión y de participación, oeconómia
communionis distributionisque bonorum;
- de libre mercado, oeconómia líberi
mercatus; - de subsistencia, oeconómia subsistentialis // ministro de -, (publicus) minister rei oeconómicae; tipo de -, rerum
oeconomicarum genus; cuidar la - doméstica, rem familiarem curare; descuidar la doméstica, rem familiarem neglégere // (como ciencia) oeconómica disciplina; rerum
administrandarum rátio ac disciplina; oeconómica rátio ac disciplina // (ahorro) parsimónia, ae f. Sin: compéndium, ii n. Uso:
hacer -, parsimóniam adhibere; nummis párcere; servire privato compéndio suo; hacer
un poco de -, fácere áliquid compéndii // (fig,
armonía entre las diferentes partes de un
todo) temperátio, onis f // (designio) - divina,
Dei consílium.
económicamente: (con economía) parce.
Sin: frugáliter // (con respecto a la economía)
quod áttinet ad res oeconómicas.
económico: (relativo a la economía) oeconómicus, a, um. Sin: ad vectigálium pecuniaeque disciplinam pértinens. Uso: ciencia -,
oeconómica disciplina; equilibrio -, rationum
oeconomicarum aequilíbritas; iniciativas del Estado, oeconómica incepta quae a re pública suscipiuntur; iniciativas - de los individuos, oeconómica singulorum incepta; leyes
-, leges oeconómicae; monopolio -, rerum oeconomicarum imperiosus dominatus (-us m);
sistemas -, rerum oeconomicarum rationes;
la situación -, res oeconómicae // (ahorrativo, parsimonioso) parcus, a, um. Sin: oeconómicus. Uso: vida -, oeconómica vita; ser -,
frugáliter vívere // (poco costoso) mínimi
sumptus (gen). Sin: mínimae impensae
(gen); haud magnae impensae; qui, quae,
quod exigua impensa fit; qui, quae, quod
parvo (pretio) stat vel venit. Uso: de modo
económico, mínimo sumptu; ser -, parvi pré-
352
edematoso
tii esse; ser muy -, esse prétii mínimi.
Sin: Aequatoriana Respública.
economista: oeconomista, ae m. Sin: oeconómicus, i m; oeconómiae cultor vel peritus;
oeconomicarum rerum studiosus; aerárii administrandi peritus.
ecuánime: aequánimus, a, um.
ecuánimemente: aequanímiter.
ecuanimidad: aequanímitas, atis f .
economizar: nummis párcere. Sin: parsimóniam adhibere; impensae párcere; alicúius rei
compéndium fácere; alicúius rei compéndio
servire.
ecónomo: (el que está encargado de la administración y el gasto de una casa) oecónomus, i m. Sin: dispensator; rei familiaris
procurator // (el que se nombra en las religiones para la administración de los bienes temporales) oecónomus, i m. Uso: - general,
provincial, local, oecónomus generalis, provincialis, localis // (el encargado de un beneficio eclesiástico) curator rei beneficiáriae.
ecuatorial: aequinoctialis, e. Sin: círculi aequinoctialis (gen) ; ad círculum aequinoctialem áttinens // (telescopio o anteojo provisto
de montura -) máchina aequatórea.
ecuatoriano: adj aequatorianus sive aequatórius, a, um // sust Aequatorianus, i m.
ecumene: oecumene, es f.
ecuménico: oecuménicus, a, um. Sin: universalis; universus; ex universa terrarum orbe.
Uso: Concilio - Vaticano II, Concílium Oecuménicum Vaticanum II.
ecopraxia, v. ecocinesis.
ecumenismo: oecumenismus, i m. Sin: - de
las obras, óperum oecumenismus.
ecstasy: éxtasis, is f.
ectasia: éctasis, -is f. Sin: dilatátio.
eczema: eczema, ătis n. Sin: impetīgo, gĭnis
f. Uso: que sufre de -, impetiginosus.
ectásico: ectásicus, a, um. Sin: dilatatus.
ectopia: ectópia sive -topīa, ae f. Sin: abnormis posítio.
ectópico: ectópicus, a, um. Uso: feto -, fetus
ectópicus.
ecuación: aequátio, onis f. Uso: - matemática, aequátio mathemática; la - de Einstein,
ratio mathemática, ab Einstéinio inventa.
edad: aetas, atis f. Uso: - canónica, aetas canónica; - contemporánea, haec aetas; praesens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
recéntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
oro, de plata, aetas áurea, argéntea; - del
bronce, aetas aénea; aetas chalcolíthica; - del
hierro, aetas férrea.
edelweiss: stella alpina. Sin: leontopódium
alpinum.
ecuador: (círculo máximo) equator, oris m.
Sin: círculus aequinoctialis; meridianus círculus.
edema: oedema, ătis n. Sin: pituitosus tumor.
Uso: - pulmonar, pulmonum oedema.
Ecuador (República del): Aequatória, ae f.
edematoso: oedematosus, a, um.
353
edén
edén: eden indecl. Sin: paradisus terrestris //
fig locus deliciarum.
edición: edítio, onis f. Uso: - anastática, edítio anastática; anastática libri edítio; - artística, liber exímia arte éditus; - científica,
edítio scientífica; - corregida y ampliada,
emendata et amplificata edítio; - crítica, edítio crítica; - escolar, edítio scholaris; libri in
usum tironum éditi; - especial, edítio specialis; - fototípica, edítio phototípica; opus phototýpice expressum; nueva -, edítio nova;
primera -, prima edítio; - típica, edítio týpica;
- de bolsillo, manual, edítio pugillaris vel palmalis // hacer una - crítica, librum secundum
criticorum praecepta édere; la - está agotada,
liber iam non prostat; ómnia exemplária divéndita sunt.
edificación: (acción y efecto de edificar) aedificátio vel exaedificátio, onis f. Sin: fabricátio; constrúctio, exstrúctio // fig aedificátio,
onis f. Sin: bonum vel rectum exemplum;
probitatis vel virtutis exemplum. Uso: para propia, sui incitandi causā; para la -, ad (vel
in) aedificationem.
edificado: fig bonis alicúius exemplis
instructus. Sin: virtutis exemplis instructus,
permotus, excitatus.
edificante: (que incita a la virtud) ad virtutem éxcitans. Sin: pios sensus éxcitans;
exemplo praelucens; recti exempli (gen de
cualidad); qui, quae, quod exemplo est. Uso:
de una manera -, sancte; pie.
edificar: (fabricar, hacer un edificio o mandarlo construir) aedificare. Sin: fabricare;
constrúere; exstrúere. Uso: - alrededor, circumaedificare // (fig, incitar a la virtud con el
ejemplo) aedificare. Sin: ad virtutem excitare; álicui exemplo esse; bonis exemplis álicui praelucēre; alicúius pios sensus excitare.
edificio: aedifícium, ii n. Uso: - público, aedifícium públicum; - del Ministerio del Aire:
aedifícium supremae ab aéria classe (vel
classi) administrationis; - de muchos pisos,
aedifícium plúribus cum contignatiónibus.
edilicia: aedilícia vel aedilítia, ae f. Sin: res
exstructória; fabricandi ars; ars exstruendi.
edilicio: aedilícius vel aedilítius, a, um. Sin:
aedilis, e; exstructórius.
editar, v. publicar.
editor: adj editórius, a, um // sust éditor, oris
m. Sin: librárius vel librorum éditor: Uso: responsable, éditor responsalis; - del diario,
epheméridis éditor.
editora: sust éditrix, icis f.
editorial: adj editórius, a, um. Uso: actividad
-, ars editória; indústria editória vel libraria //
(artículo de fondo) prima diárii commentátio
// (casa editora) éditrix, icis f. Sin: editória;
domus éditrix vel editória; domus libris edendis; officina librária; aedes libráriae // (empresa -) socíetas librária. Sin: socíetas libris
edendis.
edredón: (cobertor) plúmeum, i n. Sin: toral
(-alis n) plúmeum; cúlcita plúmea; stratum
plúmeum.
educación: educátio, onis f. Sin: institútio.
Uso: - cívica, disciplina político-socialis; escolar, educátio scholaris; - física, córporis
exercitátio (-onis f) vel cultus (-us m); - de la
sexualidad y del amor, educátio ad sexualitatem et ad amorem; recibir una buena -, bene
educari // (cortesía) urbánitas, atis f.
educador, ra: educator, oris m; educatrix,
icis f. Sin: praeceptor m; praeceptrix f.
354
egipcio
educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; discípula; educanda puella; instituenda alumna.
efervescente: effervescens, entis. Sin: bullans, antis.
educando: educandus, i m. Sin: alumnus;
educandus puer; instituendus alumnus.
eficacia: efficácia, ae f. Sin: efficácitas. Uso:
la - de la escuela, efficácitas scholae.
educado: educatus, a, um. Sin: bene moratus; bonis móribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingénue educatus; muy bien -, óptime institutus; mal -, male educatus vel moratus // (cortés) urbanus, a, um. Sin: comis et
urbanus, comis atque humanus.
eficaz: éfficax, acis. Sin: effectivus.
eficazmente: efficáciter.
eficiencia: efficiéntia, ae f. Sin: efficácitas.
Uso: criterios de -, efficiéntiae rátio; - económica, rei oeconómicae felícitas.
educar: educare. Sin: institúere.
eficiente: effíciens, entis.
educativo: educativus, a, um. Sin: institutórius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad
-, commúnitas educativa; método -, méthodus
educativa; obra -, ópera educativa; opus educativum; tarea -, munus educativum.
edulcoración: dulcificátio, onis f. Sin: dulcédinis iniéctio.
eficientemente: efficienter.
efímero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vólucer; periturus. Uso: alegrías -, volúcria gáudia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
glória.
eflorescencia: efflorescéntia, ae f. Sin: pustulátio; erúptio cutánea.
edulcorar: dulcorare; indulcorare.
efectismo: ánimi commovendi stúdium
efectivo: adj effectivus, a, um // (sust, dinero
-) effectiva pecúnia.
efecto: effectus, us m. Uso. - colateral, vis
(ac vim, abl vi, pl vires, vírium) adventícia;
effectus secundárius; sequela non intenta; especiales, speciales vel peculiares effectus;
- invernadero, effectus caldáriae herbarum
cellae; - práctico, effectus prácticus; - a profundidad, effectus penetralis.
efectuar: efficere. Sin: ad effectum (vel ad
éxitum, vel ad rem) áliquid addúcere,
dedúcere, perdúcere.
efervescencia: effervescéntia, ae f. Sin:
ebullítio; aestuátio; v. ebullición.
efluencia: (calidad de efluente) effluéntia, ae
f. Sin: efflúxio; flúxio; fluxus (-us m) // (emanación) emanátio vel manátio, onis f. Sin: effúsio; exhalátio.
efusivo: effusivus, a, um.
égida o egida: (piel de la cabra Amaltea,
adornada con la cabeza de Medusa) aegis,
ĭdis (ac -ĭda) f // (fig, protección, defensa)
praesídium, ii n. Sin: auxílium; patrocínium;
tutela. Uso: estar bajo la - de las leyes, legum
praesídio prótegi.
egipcíaco o egipciaco, v. egipcio.
egipcio: adj aegyptíacus vel aegýptius, a, um
// sust Aegýptius, ii m.
355
Egipto
Egipto: Aegyptus, i f . Uso: ir a -, Aegyptum
vel in Aegyptum ire; estar en -, Aegypti vel in
Aegypto esse.
egiptología: aegyptológia sive -logīa, ae f.
f. Sin: conféctio // (manera de realizar una
idea) actum, i n. Sin: res; opus, óperis n // (musical) cantus vel concentus, us m // (suplicio de un reo de muerte) supplícium, ii n (súmere de aliquo). Sin: nex, necis f.
egiptológico: aegyptológicus, a, um.
ejecutar: (ajusticiar) v. esta voz.
egiptólogo:aegyptólogus, i m.
ejecutivo: exsecutórius, a, um. Uso: poder -,
exsecutória potestas.
ego: Filos, ego indecl.
ejecutor: (realizador) actor, oris m.
egocéntrico: sui únice studiosus.
egocentrismo: egocentrismus, i m. Sin: effrenatus (vel nímius, vel immódicus, vel immoderatus) sui ipsīus amor; nímium sui
ipsīus stúdium; immoderata sui elátio.
egoísmo: egoīsmus, i m. Sin: sui amor; nímius vel immódicus amor sui; rerum suarum
stúdium vel amor; nímius suorum commodorum amor; própriae utilitatis cupíditas.
egoísta: adj egoísticus, a, um. Uso: sociedad
-, egoística socíetas // sust egoísta, ae m. Sin:
sui ipsīus amans; sui studiosus; effrenate se
(vel sui) amans; se ipse spectans; qui se tantum intuetur; sui cómmodi studiosus; suarum
rerum tantum studiosus; suae ipsius utilitati
sérviens. Uso: ¡qué -!, quam se ipse amans!;
ser -, ómnia suā causā ágere; suis tantum
cómmodis servire.
egotismo: egotismus, i m. Sin: sui adorátio;
nímium sui ipsīus stúdium.
egotista: egotista, ae m. Sin: nímius sui admirator.
eje: axis, is m // (Mec, árbol) axon, ŏnis m.
Uso: - propulsor o impulsor, - de transmisión, axon impulsórius.
ejemplar: (copia) exemplar, aris n. Sin:
exemplum. Uso: - gratuito, exemplar gratuítum; gratis exemplar; - de muestra, specíminis exemplum // (que da buen ejemplo)
hombre -, vir exempli recti; vir singularis
exempli; vida -, conducta -, vitae sánctitas vel
intégritas; morum sánctitas vel innocéntia;
próbitas perspecta; ser -, áliis exemplo esse;
áliis in exemplum praelucēre; áliis vitae integritate praelucēre // (que sirve de escarmiento) castigo -, supplícii exemplum. Uso:
infligir a uno un castigo -, exemplum in áliquem statúere, édere, fácere; exemplum statúere in áliquem vel in áliquo.
ejemplificación: exemplorum adhibítio vel
usurpátio.
ejemplificar: exempla adhibere vel usurpare.
Sin: exemplis uti; exemplis patefácere, explanare, descríbere.
ejemplo: (caso o hecho digno de ser imitado)
exemplum, i n. Uso: dar -, exemplum praebere vel trádere; proponer como -, in exemplum propónere; recomendar algo como - a
los demás, céteris pro exemplo áliquid commendare; seguir el - de uno, alicúius vestígia
prémere; he aquí unos -, en nonnulla exempla
// por -, exempli causā vel gratiā; verbi causā
vel gratiā.
ejecución: (acción de ejecutar) efféctio, onis
356
electora
ejercer: - un arte, la medicina, la elocuencia,
exercēre artem, medicinam, rhetóricen; - la
docencia en una universidad, in universitate
profiteri.
ejercicio: exercítium, ii n. Sin: exercitátio;
exercitamentum. Uso: - acrobáticos, petauristarum (vel funambulorum, vel catadromorum) ludi; - atléticos, exercitationes
athléticae; - escolar, exercitátio scholaris;
exercítium scholare; - escolar punitivo, exercítium poenale; - espirituales, exercítia spirituália; spirituales vel sacrae exercitationes;
piae ánimi exercitationes; - físicos, córporis
vel phýsicae exercitationes; firmandi córporis
exercítia; - gimnástico, gýmnica exercitátio;
exercítium gýmnicum ; - prácticos, exercitamenta práctica; hacer - físicos, se vel corpus
exercēre; exercēri.
ejercitación: exercitátio, onis f. Sin: exercitamentum. Uso: - conjuntas, exercitationes
coniunctae; - internacional, exercitátio internationalis; - militares, exercitamenta militária; - prácticas, exercitationes prácticae.
ejercitar: exercēre. Sin: instrúere; formare,
informare. Uso: - la virtud, virtutem cólere;
virtuti studere; virtutem sequi // ejercitarse,
se exercēre. Sin: exercēri.
ejército: exércitus, us m. Uso: - de tierra, de
mar y del aire, terrestris, navalis atque aérius
exércitus; grupo de ejércitos, exercítuum
ácies; del -, exercitualis, e; exércitūs (gen).
elaboración: elaborátio, onis f. Sin: conféctio; efféctio. Uso: - electrónica de los datos,
electrónica rerum (vel datorum) pertractátio.
elástica: (camiseta) intérula, ae f // (chaleco)
v. esta voz.
elasticidad: elastícitas, atis f. Sin: natura vel
vis elástica // fig, (ingénii) flexibílitas, atis f.
elástico: elásticus, a, um. Sin: flexíbilis;
mollis.
elaterometría: elateriométria sive -metrīa, ae
f.
elaterométricamente: elateriométrice.
elaterométrico: elateriométricus, a, um.
elaterómetro: elateriómetrum, i n.
eléboro: (h)elléborum, i n; (h)elléborus, i m.
elección: (votación para elegir cargos) eléctio, onis f. Sin: comítia, orum npl. Uso: - anticipadas, electiones praematurae; - libres,
eléctio líbera; electiones líberae; líbera comítia; - parlamentarias, electiones parlamentáriae; comítia parlamentária; - políticas,
magistrátuum creátio; - presidenciales, comítia praesidentiália; - públicas, eléctio pública;
elecciones para el Parlamento Europeo,
electiones ad Parlamentum Europaeum
(spectantes); encargados de las -, curatores
electionum; llamar a elecciones, vocare populum ad comítia; participar de las -, electiones participare; comítiis interesse; realizar
elecciones, electiones habere vel exhibere; se
realizaron - libres, electiones líberae hábitae
(vel exhíbitae) sunt.
electivo: electivus, a, um.
elector: elector, oris m. Sin: suffragator; qui
suffrágiun fert // (cada uno de los príncipes
alemanes que tenían derecho de elegir al emperador) elector, oris m. Sin: princeps elector. Uso: Gran -, Elector Magnus.
electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis
// (princesa alemana con derecho de elegir
al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajonia, electrix Saxóniae.
357
electorado
electorado: electores, um mpl.
eléctricam vim suffícere.
electoral: electoralis, e. Sin: comitialis; ad
suffrágia áttinens. Uso: derecho -, ius electorale; ius suffrágii; ley -, lex de suffrágiis ferendis; pugnas, contiendas, disturbios -,
suffragiorum certámina, contentiones, turbae.
electrización: electrizatio, onis f. Sin: eléctridis excitátio, indúctio, suscitátio.
eléctricamente: eléctrice. Sin: eléctrine; súcine; eléctride; electricitate; electro; electricitatis ope; eléctrica vi vel ope.
electricidad: electrícitas, atis f. Sin: electris,
ĭdis f; electrum; vis (sin gen y dat) eléctrica;
fluentum eléctricum; fluor eléctridis. Uso: animal, electrícitas animalis; - negativa o resinosa, electris negativa; - positiva o vítrea,
electris positiva; - vegetal, plantarum vel árborum electrícitas; - de origen termonuclear,
electris ex vi atómica exquisita; toma de -,
eléctridis prehénsio; que funciona por medio
de la -, eléctrica vi motus vel actus.
electricista: electricista, ae f. Sin: electrotéchnicus; electromechánicus; faber eléctricus vel electrotéchnicus; magister vel peritus
eléctricus; ártifex eléctridis ( vel electricarum
rerum) peritus.
eléctrico: eléctricus, a, um. Sin: súcinus, sucineus; eléctrinus. Uso: central -, officina
eléctrica; sedes eléctridi generandae; fluxūs
eléctrici diribitórium; corriente -, energía -,
fluxus (-us m) eléctricus; vis eléctrica; fluentum energéticum; descarga -, fluxūs eléctrici
ictus (ictus m); luz -, lux eléctrica; tracción -,
tractória vis eléctrica; de tracción -, eléctricā
vi incitatus.
electrificación: electrificátio, onis f. Sin:
electricitatis vel eléctrici fluoris indúctio;
eléctridis munítio.
electrificar: eléctricā vi instrúere vel munire.
Sin: eléctrico instrumento instrúere; álicui rei
electrizar: electrizare. Sin: electricitatem excitare, suscitare, indúcere; eléctricā vi imbúere; álicui rei eléctridem incútere //
electrizarse, vi eléctrica (vel eléctride, vel
electricitate) ímbui vel perfundi // (fig, exaltar, avivar, inflamar el ánimo) accéndere sive
incéndere. Sin: inflammare; commovere;
permovere; excitare. Uso: - a uno, ánimum
alicúius excitare et inflammare; - al auditorio, auditores commovere, inflammare, erígere.
electroacústico: electroacústicus, a, um.
electroanálisis: análysis eléctrica.
electrobiología: electrobiológia sive -logīa,
ae f.
electrobioscopia: electrobioscópia sive -scopīa, ae f.
electrocardiografía: electrocardiográphia
sive -graphīa, ae f.
electrocardiógrafo: electrocardiógraphum, i
n.
electrocardiograma: electrocardiogramma,
ătis n.
electrochoque: electroconvúlsio, onis f. Sin:
electropléxia sive electroplexīa; ictus (-us m)
eléctricus; electrotherápicus ictus; stímulus
eléctricus; stímulus eléctrica vi concitatus vel
excitatus.
electrocinética: electricorum flúxuum doctrina, ars, rátio.
358
electrón
electrocutar: eléctrico fluxu vel ictu necare.
Sin: fluxus eléctrici ictu necare // electrocutarse, (ab, ex) eléctrico fluxu (vel ictu) perire.
electrodinámica: electrodynámica, ae f;
electrodynámice, es f. Sin: electrodynámica
disciplina, doctrina, sciéntia.
electrodinámico: electrodynámicus, a, um.
Sin: ad electrodynámicam spectans.
eléctricus magnes.
electrólisis: electrólysis, -is f. Sin: eléctrica
análysis.
electrología: electrológia sive -logīa, ae f.
Sin: de eléctride (de electricitate, de eléctrica
vi) disciplina, doctrina, sciéntia.
electrológico: electrológicus, a, um. Sin: ad
eléctridem áttinens.
electrodinamismo: electrodynamismus, i m.
electromagnético: electromagnéticus, a, um.
electrodinamómetro: electrodynamómetrum, i n.
electrodo: eléctr(h)odus, i f.
electrodoméstico: adj electrodomésticus, a,
um // sust electrodomésticum, i n (instrumentum, machinamentum). Sin: eléctricum
domūs uténsile (-is n) vel utensílium; instrumentum domésticum eléctricum.
electromagnetismo: electromagnetismus, i
m. Sin: de electromagnética vi disciplina,
doctrina, sciéntia.
electromecánica: electromechánica, ae f.
Sin: electromachinalis disciplina vel ars.
electromecánico: adj electromechánicus, a,
um // sust electromechánicus, i m. Sin: faber
electromechánicus.
electroestático, v. electrostático.
electrofisiología: electrophysiológia sive
-logīa, ae f.
electrofisiológico: electrophysiológicus, a,
um. Sin: ad electrophysiológiam pértinens.
electrometalurgia: electrometallúrgia sive
-lurgīa, ae f. Sin: metallúrgia eléctrica.
electrometría: electrométria sive -metrīa, ae
f.
electrómetro: electrómetrum, i n.
electrófono: electrophōnum sive electróphonum
electróforo: electróphorum, i n.
electromotor: adj electromotórius, a, um.
Sin: eléctridem movens // sust electromotórium, ii n. Sin: electromotrix (máchina); machinamentum motórium eléctricum.
electrogalvánico: electrogalvánicus, a, um.
electrógeno: adj electrógenus, a, um. Sin:
eléctridem (vel electricitatem, vel vim eléctricam) génerans // sust electrógenum, i n.
Sin: electrógenes, is n; máchina electrógena.
electroimán: electromagnes, ētis m. Sin:
electromotriz: adj electromotória; eléctride
acta. Uso: fuerza -, vis electromotória.
electrón: electron vel electro, ōnis m; electronum, i n. Uso: descarga continua de electrones, electronum contínuae emissiones;
impacto de electrones, electronum ictus.
359
electronic
electronic (Inform), v. electrónico.
electrotécnico: electrotéchnicus, a, um. Sin:
ad electrotéchnicam pértinens.
electrónica: electrónica, ae f; electrónice, es
f. Sin: res electrónica; electrónica disciplina
vel ars.
electroterapéutica, v. electroterapia.
electrónicamente: electrónice.
electroterapia: electrotherapīa, ae f. Sin:
electrotherapéutica, ae f; electrotherapéutice, es f; eléctricae curationes.
electrónico: electrónicus, a, um.
electroterápico: electrotherapéuticus, a, um.
Sin: electrotherápicus, ad electrotherapīam
áttinens.
electropositivo: electropositivus, a, um.
electropuntura: púnctio vel punctura eléctrica. Sin: galvaniana púnctio.
electroquímica: electrochímica vel -chémica, ae f; electrochémice, es f. Sin: electrochímia vel -chémia , ae f; electrochímica vel
-chémica disciplina, doctrina, sciéntia, ars.
electroquímico: adj electrochímicus vel
-chémicus, a, um // sust electrochímicus vel
-chémicus, i m. Sin: electrochímicae vel
-chémicae peritus, professor, studiosus; ad
electrochímicam spectans.
electroscopia: electroscópia sive electroscopīa, ae f.
electroscopio o electróscopo: electroscópium, ii n.
electrotermia: electrothérmia, ae f.
electrotérmico: electrothérmicus, a, um.
Uso: aparato -, instrumentum electrothérmicum.
electrotipia: electrotýpia sive -typīa, ae f.
Sin: electrotýpica impréssio vel incísio; electrotýpica ars.
elefancía: elephántia, ae f.
elefancíaco o elefanciaco: elephantíacus, a,
um. Sin: elephánticus; elephantiosus; ad elephantíasim spectans.
elefantiasis: elephantíasis, is f. Sin: elephantiōsis, is f. Uso: enfermo de -, elephantíasi laborans.
electroshock, v. electrochoque.
elegible: eligíbilis, e.
electrosincrotón: electrosýnchroton, onis m.
electrostática: electrostática, ae f; electrostátice, es f. Sin: electrostática disciplina, doctrina, sciéntia.
electrostático: electrostáticus, a, um.
electrotecnia: electrotéchnica, ae f; electrotéchnice, es f. Sin: electrotéchnica doctrina,
disciplina, ars.
elemento: elementum, i n. Sin: inítium; princípium. Uso: - decorativos, appaginéculi,
orum mpl; - fundamentales, primária cápita;
- prefabricados, elementa praefabricata; primeros -, primórdia (-orum npl), rudimenta
(-orum npl), gérmina (-um npl), sémina (-um
npl); - productivo, res ad bona edenda generata; - químico, elementum chímicum vel
chémicum; - sintético, elementum synthéticum.
360
embalador
elenco: elenchus, i m. Sin: catálogus; index;
sýllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v.
estas voces.
Sin: pótio medicata; res réfovens vel corróborans; pótio cor réfovens. Uso: - de larga
vida, elixir vitale.
elevación: elátio, onis f. Uso: - espiritual,
elátio ánimi; - de estilo, elátio orationis.
elocución: elocútio, onis f.
elevalunas: levatrum (-i n) vitri fenestralis.
elevar: - una carta, epístulam míttere (álicui
vel ad áliquem).
elfo: fabulosus génius. Sin: génius, quem Elf
dicunt.
elidir: Gram elídere. Sin: supprímere.
eliminación: eliminátio, onis f. Uso: - de los
desechos atómicos, eliminátio purgamenti radioactivi.
eliminatoria: (prueba) certamen exclusórium.
elipse: Geom elixis, is f.
elipsis: Gram ellipsis, is f. Sin: detráctio;
vocis detráctio; omíssio vocis. Uso: hacer
una -, detráhere verbum.
elípticamente: ellíptice. Sin: per ellipsim
sive ellipsin.
elíptico: ellípticus, a, um. Sin: curtus; defectivus, per ellipsim dictus.
elisión: elísio, onis f. Sin: detráctio; detractus, us m (de una letra, lítterae; de una sílaba,
sýllabae).
elogio: (alabanza de las buenas prendas y
méritos de una persona o cosa) laus, laudis f.
Sin: praecónium // (discurso en alabanza de
alguien o de algo) laudátio. Sin: panegýricus,
i m; panegýrica orátio. Uso: - fúnebre, laudátio fúnebris; fúnebris cóntio.
e-mail (Inform) mensaje electrónico: núntius
electrónicus. Sin: epístula electrónica; lítterae
electrónicae // (dirección electrónica) (mittentis) inscríptio electrónica.
emancipación: emancipátio, onis f. Sin: ab
auctoritate vindicátio; a potestate liberátio.
Uso: - femenina, emancipátio feminarum.
embajada: (mensaje) núntius, ii m; núntium,
ii n. Sin: míssio; mandatum // (cargo) legátio,
onis f. Sin: legationis munus (-nĕris n) // (residencia) legátio, onis f. Sin: legati vel legationis sedes, domicílium, domus, aedifícium
// (conjunto de los empleados) legati adiutores, cooperatores, synergi.
embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: plenipotenciario, orator líberis cum mandatis; legatus cum mandatis; legatus cum pública auctoritate; legatus pública auctoritate
missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la República
italiana, Rússiae orator apud moderatores
Rei públicae Itálicae.
embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f
// (mujer del embajador) legati vel oratoris
uxor.
élite o elite: primores, um mpl.
elitismo: elitismus, i m.
elixir o elíxir: elixir indecl n; elixirum, i n.
embalador: stipator, oris m. Sin: mércium
collector vel compósitor.
361
embalaje
embalaje: involūcrum, i n. Sin: mércium involucrum, tegumentum, colléctio, composítio; mercis involucri composítio // (lo que
cuesta) prétium involucri mércium.
embalar: (merces) collígere vel compónere.
Sin: merces collígere, colligare, alligare, invólvere, compónere, impónere.
embalsamador: cadáveris (vel cadáverum)
medicator vel condītor.
embalsamamiento: mórtui conditura. Sin:
(mortuorum) artificiosa medicátio.
embalsamar: bálsamo illínere. Sin: odóribus
condire; corpus condire; arte condire vel medicare // (perfumar, aromatizar) odóribus imbúere. Sin: gratum odorem diffúndere.
embalse: lacus, us m. Sin: castellum; lacus
artificialis vel artificiosus; stagnum artificiosum; aquarum receptáculum; castellum
aquae públicae.
embanderado: vexillis ornatus vel exornatus.
embanderar: vexilla propónere vel exhibere.
Sin: vexillis ornare; vexilla iactare.
embarazo: gravíditas, atis f.
embarcación: (acción de embarcar)
conscénsio, onis f. Sin: in navem conscénsio
// (barco) navígium, ii n. Uso: - pequeña de
vela, cymba velífera.
embarcadero: appulsus, us m. Sin: conscensionis locus; portus, us m.
embarcar: in navem impónere; imponere
navi // (fig, meter, enredar a uno en un negocio) áliquem áliquo negótio témere implicare.
embarco: conscénsio, onis f. Uso: ficha de -,
scídula conscensionalis.
embargo: (incautación de un navío) navis
reténtio vel prohibítio // (prohibición del comercio) commércii interclúsio // (prohibición
del transporte de armas) interdíctio armorum
exportandorum.
embaucador: sust laqueator, oris m. Sin:
trico, onis m; deceptor; fraudator; fraudis machinator; fallaciarum ártifex // adj dolosus, a,
um. Sin: fraudulentus; deceptórius; fallax;
fallaciosus.
embaucar: illaqueare. Sin: turlupinari.
emblema: emblema, ătis n (dat y abl pl -atibus sive -atis). Sin: insigne, is n; stemma, ătis
n // fig emblema; sýmbolum; signum; figura;
imago.
emblemático: emblemáticus, a, um // fig
symbólicus.
embocadura: in os insértio, ingéstio, immíssio // (desembocadura de un río) óstium, ii n.
Sin: áditus, us m; fauces, ium fpl; os, oris n.
embocar: (meter por la boca) (cibum) in os
ingérere, insérere, índere // (poner los labios
en la boquilla) ori accommodare.
embolia: embólia sive embolīa, ae f. Sin: artériae obturátio; venae obstrúctio; sanguínei
vasis obstrúctio.
émbolo: (disco o pieza cilíndrica de metal)
émbolus, i m; émbolum, i n. Sin: fúndulus, i
m; pistillum, pistillus; fúndulus ambulátilis
vel recíprocus // (coágulo) émbolum, i n. Sin:
sánguinis glóbulum; artériae vel venae obturamentum.
emboquillado: lígula, ae f. Uso: - de corcho,
362
embrutecer
lígula subérea; - de oro, lígula aurata.
ae f. Sin: fetūs descríptio; doctrina de fetūs
formatione et incremento.
emboscadura: (acción) in silvis occultátio.
emboscar: in silvis ábdere // emboscarse, in
silvis se ábdere.
embotellado: lagoenā cónditus. Sin: lagoenis
recónditus, repósitus, servatus // (obstruido)
obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus;
interclusus; clausus.
embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis
condítio // (congestión de vehículos) obstrúctio, onis f. Sin: constríctio; sáeptio; obséssio;
obsídio.
embotellar: in lagoena vel in lagoenis cóndere // (obstruir la circulación) obstrúere;
obstríngere; obsídere; constríngere; interclúdere.
embragar: coniúngere.
embrague: copulátio, onis f. Sin: vectes, ium
mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -,
véctibus perite moderari.
embrazadura: bráchio aptátio // (asa) manúbrium, ii n.
embrazar: bráchio aptare.
embridado: frenatus, a, um. Uso: caballo -,
equus frenatus.
embridar: frenare. Uso: - un caballo, equum
frenare vel infrenare; equo frenum inícere vel
adhibere.
embriográfico: embryográphicus, a, um.
Sin: ad embryográphiam pértinens.
embriógrafo: (aparato para obtener figuras
o dibujos del embrión) embryógraphum, i n //
(experto en embriografía) embryógraphus, i
m. Sin: embryográphiae peritus.
embriología: embryológia sive -logīa, ae f.
Sin: de germínibus doctrina; doctrina de animati gérminis incremento.
embriológico: embryológicus, a, um. Sin: ad
embryológiam áttinens.
embriólogo: embryólogus, i m. Sin: embryológiae callens, peritus, studiosus.
embrión: émbryo, onis m. Sin: fetus, us m;
germen, mĭnis n; germen animatum. Uso: humano, humanus émbryo; germen humanum; - supernumerarios, supernumerária
gérmina; - de un animal, animantis germen;
experimentos con embriones, experimenta
super embryones.
embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis.
embrollado: intricatus, a, um. Sin: implicatus; involutus; incomptus; incompósitus; non
concinnus, non perspícuus (especialm del estilo).
embrollo: impedimentum, i n. Sin: difficultas; nodus, i m.
embrutecer: depravare. Sin: omni humanitate exúere; mutis animántibus aequare // embrutecerse, depravari. Sin: omnem
humanitatem exúere, abícere; mutis animántibus aequari.
embriogénesis: embryogénesis, is f.
embriogénico: embryogénicus, a, um.
embriografía: embryográphia sive -graphīa,
363
embrutecido
embrutecido: depravatus, a, um. Sin: omni
humanitae exutus; mutis animántibus aequatus.
embrutecimiento: depravatio, onis f. Uso: del ánimo, de las costumbres, depravátio
ánimi, morum.
embudo: infundíbulum, infudíbulum, infidíbulum, i n.
emetina: Med emetina, ae f.
emétrope: Opt sanus, a, um.
emetropía: emmetrópia sive -tropīa, ae f.
Sin: emmetrópsia; rectus visus, recta rerum
vísio; sanus videndi sensus; recta videndi facultas; normalis oculorum ácies.
emetrópico: emmetrópicus, a, u,m. Sin: ad
emmetrópiam áttinens.
embutido: farcīmen, mĭnis n. Sin: fartura, ae
f.; isícium vel insícium; lucánica; bótulus;
tuccetum. Uso: - de hígado, bótulus iecoralis;
trozo de -, segmentum farcíminis; el que hace
o vende embutidos, botulárius, ii m.
emigración: emigrátio vel demigrátio, onis f.
Sin: migrátio; transmigrátio. Uso: - laboral,
migrátio ad laborem.
emenagogo: emmenagogus, a, um. Uso: remedio -, emmenagogum remédium vel medicamentum.
emigrante: adj émigrans vel démigrans,
antis. Sin : migrans ; tránsmigrans. Uso :
obreros -, operárii domo emigrantes // sust
migrator, oris m. Sin: transmigrator. Uso: permanente, migrator perpétuus.
emenagografía: emmenagográphia sive
-graphīa, ae f.
emenagográfico: emmenagográphicus, a,
um.
emenagógrafo: emmenagógraphus, i m.
emenagología: emmenagológia sive -logīa,
ae f.
emenalogía, v. emenagología.
emergencia: (acción y efecto de emerger)
emersus, us m // (ocurrencia, accidente que
sobreviene) eventus, us m. Sin: casus, us m.
emérito: eméritus, a, um. Uso: profesor -,
professor eméritus.
emético: adj eméticus, a, um. Sin: vomitórius; vomitionem cóncitans vel movens // sust
eméticum, i n (medicamentum, remédium);
vomitórium.
emigrar: (domo) emigrare, demigrare. Sin:
migrare, transmigrare.
emigratorio: migratórius, a, um.
eminencia: (altura o elevación del terreno)
locus éditus. Sin: altitudo, dǐnis f (altura); túmulus (elevación, cerro); fastígium terrae
(elevación del terreno) // (fig, excelencia, sublimidad de una dote del alma) praestántia,
ae f. Sin: excelléntia; eminéntia // (título de
honor de los cardenales) eminentíssimus vir
(en aposición). Sin: eminentíssimus Princeps. Uso: ¡-!, Tu, vir Eminentíssime! // (persona eminente) vir éminens (en algo, áliqua
re), excellens (en algo, in áliqua re; entre
todos, inter omnes), praestans (en algo, áliqua re).
emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum
phylarchus.
emirato: phylárchia sive phylarchīa, ae f.
364
empaquetado
Uso: - Arabes Unidos, Foederatae Phylárchiae Arábicae.
emisario: (río -) emissárium, ii n // (agente
secreto) emissárius, ii m.
emisión: (acción y efecto de emitir) emíssio,
onis f. Uso: emisiones de dióxido de carbono,
emissiones carbónei dioxydati // (difusión
por radio o televisión) emíssio, transmíssio,
onis f. Uso: - estereofónica, emíssio stereophónica; - radial, radiofónica, emíssio vel
transmíssio radiophónica; radiodiffúsio; diffúsio radiátilis; - televisiva, emíssio televisífica; - de arte, emíssio de arte; - de culinaria,
de arte culinária emíssio; - de cultura, emíssio cultus humanitatisque; - españolas de
Radio Vaticana, hispánicae emissiones ex
Statione Radiophónica Vaticana.
emisor: (persona) emissor, oris m. Sin: emittens, entis mf // (aparato) emissórium, ii n.
Sin: emissórium instrumentum. Uso: - de
radio, radiophōnum emissórium vel emittens; - de televisión, (instrumentum) emissórium televisíficum.
emisora: (estación -) státio emissória, emissiva, transmissória, emittens, transmittens.
Sin: státio emissionis. Uso: - de frecuencia
modulada, státio emissória frequéntiae modulatae; - de radio, státio radiophónica; státio
radiophónica emissória; - de televisión, státio
televisífica; státio televisífica emissória.
emitir: (lanzar ondas luminosas, eléctricas,
etc.) emíttere.
emoción: ánimi motus (-us m) vel commótio
(-onis f). Uso: con gran -, magna ánimi commotione.
ligandis, vel convasandis).
empacar: (áliquid) obvólvere, ligare, convasare.
empadronamiento: oficina de -, anágraphe,
es f.
empadronar: in códicem referre; in regesta
transferre.
empajar: (cubrir con paja) téxtili páleā cíngere, instrúere, operire (áliquid) // (rellenar
con paja) páleā sarcire.
empalizada: vallum, i n. Uso: levantar una -,
vallum exstrúere vel dúcere.
empalme: - de trenes, (ferriviarum índicum)
coincidéntia vel congruéntia // (lugar donde
se encuentran dos caminos) ramus, i m. Sin:
itínerum divórtium.
empantanar: (llenar de agua un terreno dejándolo hecho un pantano) paludem fácere.
Sin: oblimare; limo replere // empantanarse,
se mérgere.
empañar: obscurare. Sin: excaecare.
empapar: mollire. Sin: imbúere; madefácere; macerare // empaparse, mádidum fieri;
macerari.
empapelar: (envolver en papel) chartā vel
chartis amicire.
empaque: (acción de empacar) chartā amiciendi áctio.
empaquetador: in fascículum vel in fascículos collector.
emoliente: mitigatórius, a, um.
empacador: ópifex rebus obvolvendis (vel
empaquetado, empaquetadura o empaquetamiento: (acción) constringendarum
365
empaquetar
sarcinarum actus (-us m) // (ocupación) involucrorum faciendorum munus (-nĕris n).
empedrar: lápide (sílice, saxo) stérnere.
empegar: ceroto vel cerato tégere.
empaquetar: sarcínulas obvólvere. Sin: parvis involūcris obvólvere, constríngere; merces in cistam (cistas) impónere; merces in
fasces (fascículos) colligare.
empelazgarse: implicari. Sin: se inconsiderate conícere; se témere compíngere.
empella: obstrágulum, i n.
emparedado: (bocadillo) panicellus fartus.
Sin: quadrátula farta.
emparentarse: (en sentido propio y metafórico) cognatione coniungi.
emparrado: pérgula, ae f; pergulanum, i n.
Uso: - enrejado, protectum pergulanum.
empeño: (intento, empresa) negótium, ii n.
Sin: offícium; munus (-nĕris n) // (obligación) obligátio, onis f // (tesón y constancia)
conténtio, onis f. Sin: sedúlitas.
empeoramiento: in peius rúere.
emperatriz: imperatrix, icis f. Uso: - de Austria, Austriae imperatrix.
emparrillar: in craticula assare.
empastar: (cubrir de pasta) farinam subígere, pínsere, dépsere // Pint, aquā colores
dilúere vel temperare // (dicho de un diente o
muela, rellenar con pasta el hueco producido
por la caries) foramen dentis cariosi explere,
implere, oblínere.
empatar: aequare vel exaequare // (en una
competición deportiva) aequato certámine
vel aequatā pugnā discédere.
empate: aequátio, onis f. Sin: aequálitas //
(en una competición deportiva) aequum vel
aequatum certamen. Sin: aequata pugna.
empavesada: plúteus, i m. Sin: lorīca, ae f.
empavesar: navem loricā munire. Sin: plúteo navem instrúere.
empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum;
stratura; pavimentum lapídeum, sáxeum, silíceum; solum lápide (vel saxo, vel sílice) stratum, constratum, munitum // pp
pavimentatus, a, um. Sin: lápide (saxo, sílice)
stratus.
empiema: empyhaema, ătis n.
empíricamente: empírice. Sin: experimento
sive experimentis; usu (por sola la práctica);
experiendo (experimentando); sine ulla arte
aut ratione (sin criterio científico).
empírico: (perteneciente o relativo al empirismo) empíricus, a, um // (basado en la experiencia, sin teoría ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
cógnitus; qui, quae, quod experimentis
constat; ex rerum usu sumptus vel depromptus. Uso: doctrinas -, empírica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, áliquid usu
cógnitum habere; encontró un método - para
resolver la cuestión, experimento invenit,
qua ratione res explicari possit // (partidario
del empirismo filosófico) empíricus, i m //
(médico que ejerce por experiencia y sin estudios) empíricus, i m. Sin: médicus empíricus; qui solis experimentis medetur.
empirismo: (método empírico) rátio cogitandi (de pensamiento) vel agendi (de acción)
ex usu rerum deprompta // (medicina empí-
366
empresa
rica) empírica, ae f; empírice, es f. Sin: empiricorum curandi rátio // (filosofía empírica)
empirismus, i m. Sin: empiricorum méthodus
(- i f), doctrina // (Psicol, teoría de que todo
conocimiento deriva de la experiencia) doctrina eorum qui experimentis tantum confidunt; doctrina quae experimentis tota constat.
quaestu carens // buscarle, conseguirle - a
uno, álicui munus (vel ministérium) quáerere
vel comparare; desempeñar un -, múnere vel
ministério fungi; privar a uno de su -, áliquem offício et múnere removere; ex offício
amovere; suspender a uno del -, múnere áliquem ad tempus privare.
emplastadura o emplastamiento: emplastrátio, onis f. Sin: illítio, onis f; contaminátio;
inquinamentum; pollútio.
emplomado: plumbatus, a, um. Sin: plumbo
obturatus vel obductus.
emplastar: oblínere. Sin: oblinire; inquinare;
contaminare; emplastris vel cataplasmis interstínguere.
emplasto: (preparado farmacéutico) emplastum, i n. Sin: emplastrum; cataplasma, ătis n;
malagma, ae f; malagma, ătis n (dat y abl pl
malagmatis) // (parche, pegote) v. parche.
emplomadura: plumbatura, ae f. Sin: plúmbea ferruminátio.
emplomar: plumbare. Sin: ferruminare;
plumbo conglutinare, ferruminare, iúngere,
devincire.
empobrecer: ad paupertatem redígere. Sin:
pauperéscere.
empleada: (de oficina) officialis, is f // (de
tienda, etc.) ministra, administra. Sin: curatrix; adiutrix, icis f. Uso: - doméstica, ministra doméstica; ancilla, fámula ; - de comercio,
mercatoris adiutrix.
empobrecimiento: in paupertatem deiéctio
vel detrúsio. Sin: egestas; paupéries.
empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso:
- estatales, administri statales; officiales pública administrantes; - público, públicus officialis vel administer; - de correos, officialis
cursórius vel tabellárius // (de tienda, etc.)
minister, administer; curator. Uso: - de comercio, mercatoris adiutor; negotiatoris administer; - de la estación, stationárius, ii m //
ser un -, esse in óperis; múnere fungi.
empolvar: pulverare. Sin: púlvere affícere
vel maculare // empolvarse (con polvos de tocador) cýprio púlvere se ornare.
empleador: operarum (vel operariorum, vel
opíficum, vel artíficum) conductor.
empleo: offícium, ii n. Sin: quaestus, us m;
ministérium; occupátio; munus, nĕris n. Uso:
- civiles y militares, magistratus et impéria; interino, munus (vel ministérium, vel offícium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu;
empolvado: (con polvos de tocador) cýprio
púlvere ornatus.
empresa: (cosa que se emprende) inceptum,
i n; opus, óperis n // (sociedad comercial o
industrial) socíetas bonis gignendis, procreandis, pariendis. Uso: - agrícola, rústica socíetas; - autónoma, domus effectória sui iuris;
- familiares, res oeconómicae familiares; - industrial, socíetas industrialis; opus mercatórium; domus vel socíetas effectória; mediana, socíetas médii órdinis; - productora, socíetas bonis gignendis magni vel
médii órdinis; - textil, socíetas textílibus gignendis; - de dimensiones familiares, socíetas
familiaris órdinis; - de grandes proporciones ,
socíetas altioris órdinis; - de video juegos, of-
367
empresario
ficina ludis televisíficis gignendis.
vel cumulare.
empresario: conductor, oris m. Sin: redemptor; susceptor; ergólabus; conductor óperis,
óperae, operarum; redemptor óperum. Uso: de pompas fúnebres, libitinárius; - de teatro,
choragus; dóminus vel dux gregis.
encabalgamiento: lígnea compāges ad tormenta béllica sustinenda.
empuñadura: cápulus, i m. Sin: manícula.
Uso: - de la espada, gládii cápulus.
emulsión: emúlsio, onis f. Sin: emulsum medicamentum; mixtura oleosa.
emulsionar: emulsionare. Sin: in emulsionem (vel in emulsum medicamentum) convértere.
enagua o enaguas: indúcula, ae f. Sin: túnica
interior.
encadenamiento: concatenátio, onis f. Sin:
nexus, us m. Uso: - de causas naturales, naturálium causarum nexus.
encadenar: catenare. Sin: vincire; catenis
onerare vel alligare. Uso: - juntamente, concatenare.
encaje: dentículus, i m. Sin: opus denticulatum, hamatum, reticulatum, spiculatum; téxtile (-is n) pinnatum; retículum denticulatum;
reticulatus textus. Uso: - de aguja, opus acu
denticulatum; - bordado, opus acu pictum ac
denticulatum ( vel pinnatum).
encajonamiento: disposítio in arca facta.
enajenación: alienátio, abalienátio, onis f.
Sin: aliénitas; deféctio; mentis alienátio vel
aliénitas.
enajenar: alienare, abalienare.
enálage: enállage, es f; enallaxis, is f.
enana: nana, ae f. Sin: pumílio, ōnis f //
(mujer de baja estatura) pusilla vel párvula
múlier; despect, frustum (-i n) mulíeris.
enano: adj pusillus, a, um // sust nanus, i m.
Sin: pumílio; púmilus. Uso: - de jardín,
nanus hórticus // (hombre de baja estatura)
pusillus vel párvulus homo; despect, homúncio, onis m; homullus; homúnculus; frustum
(-i n) hóminis.
enarbolar: propónere. Uso: - las banderas a
media asta, en señal de duelo, vexilla, públici
luctus causā, in médiis palis propónere.
enarenar: arenā obrúere. Sin: arenam afferre
encajonar: in arca cóndere.
encallar: (dar la embarcación en la arena sin
poder salirse de ella) sídere. Sin: vado vel
in vadum illīdi; litóribus vel in lítora illīdi.
Uso: hacer - una nave, navem in vadum impíngere; impíngere navem litóribus vel in lítora; quedar encallado, haerere // (fig, no
poder salir adelante en un negocio o empresa) haerere. Sin: conquiéscere; haesitare;
ánimo pendēre. Uso: el asunto está encallado, res vel negótium haeret; me encuentro
encallado, háereo quid fáciam; ánimi vel
ánimo péndeo; in pendenti sum.
encallecer: (criar callos) occalléscere. Sin:
callum obdúcere // (endurecerse la carne a
manera de callos) obduréscere, obdurare, induréscere // (fig, endurecerse con la costumbre en los trabajos o en los vicios)
occalléscere. Sin: callum obdúcere; durari vel
se durare. Uso: - contra el dolor, callum obdúcere dolori.
368
enccargo
encallecido: callosus, a, um // fig occallatus,
a , um. Sin: duratus. Uso: - en los vicios, vítiis occallatus.
encanto: (atractivos físicos de una persona)
allíciens venustas (-atis f). Sin: venustas et
pulchritudo córporis.
encaminamiento: in iter indúctio.
encañizada: cálami complexi vel innexi.
encaminar: viam patefácere. Sin: in viam indúcere.
encañizar: cálamis obtégere vel cláudere.
encanalado: canali deductus. Sin: in
canalem immissus.
encaparse: se convólvere páenulā. Sin: tegi
vel cóntegi páenulā; páenulam indúere.
encapotado: paenulatus, a, um.
encanalar: aquam in canalem immíttere.
Sin: aquam canali dedúcere.
encandilamiento: (acción) coruscamen,
mĭnis n; coruscátio, onis f // (efecto) obcaecátio, caecátio, onis f. Sin: oculorum caligátio,
caligo (-gǐnis f), scintillátio.
encapotar: páenulā invólvere.
encapricharse: (cobrar o tener capricho por
una persona o cosa) áliquem vel áliquid adamare.
encapsular: in cápsulam introdúcere.
encanillado: involútio, onis f.
encantador: incantator, oris m. Sin: qui,
quae, quod fáscinat // (extraordinariamente
bello) venustate (ad se) allíciens. Sin: áffluens venustate.
encantamiento: (acción) incantátio, onis f.
Sin: fascinátio; cántio; incantamentum //
(efecto) fáscinum, i n; si con filtro mágico,
venefícium, ii n // (fórmula mágica) carmen,
mĭnis n.
encantar: incantare. Sin: fascinare vel effascinare // (fig, embelesar) allícere. Sin: attráhere; rápere; ad se rápere; devincire; delenire
vel delinire; ánimum a córpore abstráhere;
mentem a córpore sevocare // (causar placer)
voluptate perfúndere. Sin: suáviter permulcēre; suavíssime affícere. Uso: estar encantado por alguna cosa, incredibíliter delectari
áliqua re // (cautivar la atención de uno) alicúius mentem allícere. Sin: alicúius ánimum
vehementer retinere.
encapuchado: cucullatus, a, um. Sin: cucullo
opertus.
encapuchar: cucullo invólvere.
encarcelación o encarcelamiento: incarcerátio, onis f. Sin: in custódiam inclúsio.
encarcelador: incarcerator, oris m.
encarcelar: incarcerare. Sin: in cárcerem
(vel in custódiam, vel in víncula) conícere, inclúdere, míttere.
encargado: curator vel procurator, oris m.
Sin: praefectus. Uso: - de negocios ad ínterim, ínterim curam agens ad negótia.
encargo: mandatum, i n; mandatus, us m.
Sin: iussum, i n; iussus, us m. Uso: por -, alicúius mandato vel mandatu; alicúius iussu;
cumplir encargos, mandata éxsequi, fácere,
effícere; dar encargos, mandata álicui dare,
trádere, crédere; recibir encargos, mandata
369
encarnación
ab áliquo accípere, recípere, suscípere.
encarnación: incarnátio, onis f. Sin: humanae naturae assúmptio // fig typus, i m; exemplar, aris n.
encarnarse: (tomar carne humana) incarnari. Sin: humanam naturam assúmere; caro
fio.
encartonar: in chartáceum amictum immíttere.
-, igniárium porrígere; alcánzame el -, igniárium cedo; este - no funciona, igniárium cessat // (el que enciende los faroles públicos)
lanternarum accensor vel incensor.
encender: accéndere. Uso: - la luz, lumen accéndere; - la radio, radiophōnum accéndere;
fácil de -, fácile accensíbilis.
encendido: Autom ignítio, onis f. Sin: accénsio. Uso: - retardado, accénsio retardata;
llave del -, clavícula ignitionis; sistema de -,
rátio accensionis.
encasillar: in lóculis dispónere.
encáustico: encáusticus vel encáustus, a, um.
Sin: pictus colóribus ustis.
encerado: adj ceratus vel inceratus, a, um //
sust, v. pizarrón.
enceramiento: ceratura, ae f.
encausto: (Pint, adustión o combustión) encáustum, i n. Uso: pintura al -, encáustum;
encáustica, ae f ; pictura encáustica; encáusticum opus; pintar al -, encáusto píngere //
(tinta roja con que escribían los emperadores) encáustum (sacrum) vel encáutum.
encerrar: cláudere. Sin: inclúdere. Uso: - en
un lugar, cláudere in áliquem locum vel in
áliquo loco; - en una cosa, inclúdere (in) áliqua re; - en la cárcel; meter en la -, in cárcerem conícere; encerrarse en casa, se domi
tenere.
encefálico: encephálicus, a, um.
enchapado: ars láminas obducendi álicui rei.
encefalitis: encephalites, is f; encephalitis,
ĭdis f. Sin: cérebri inflátio; encéphali inflammátio.
encéfalo: encéphalon vel encéphalum, i n;
encéphalus, i m.
encefalografía: encephalográphia sive encephalographīa, ae f.
encefalograma: encephalogramma, ătis n.
encendedor: (aparatito para encender cigarros, etc.) ignitábulum, i n. Sin: igniárium;
igniária machínula; machínula ignífera vel
igníparens; mechanema incensórium. Uso: de cigarrillos, ignitábulum vel incendíbulum
nicotianum; tabaci incendíbulum; alargar el
enchapar: láminas álicui rei obdúcere.
enchufe: Electr pinna, ae f. Sin: spina; clavícula; spina eléctrica; spina conexiva; spina
contactūs. Uso: - hembra, cápsula matrix;
caja de -, capsa contactūs; cápsula prensória;
loculamentum eléctricum.
encíclica: encýclica, ae f. Sin: encýclia, orum
npl; epístula encýclica, ae f; lítterae (-arum
fpl) encýclicae. Uso: la - Pacem in terris, Encýclicae Lítterae Pacem in terris; Litterae
Encýclicae a verbis incipientes Pacem in terris; la - Populorum progressio, Encýclicae
Lítterae, quibus inítium (vel exórdium) Populorum Progréssio; la - Ecclésiam suam,
Lítterae Encýclicae, quae initium a verbis Ec-
370
encuadernado
clésiam suam ducunt.
enciclopedia: encyclopaedīa, ae f. Sin: encýclios disciplina; omnium rerum doctrina; universae doctrinae orbis; ómnium rerum
sciéntia ; disciplinarum universarum summa
vel compéndium; ómnium ártium disciplinarumque descríptio; disciplinarum ómnium
compléxio, summa, descríptio, orbis; doctrinarum ómnium corpus // (diccionario enciclopédico)
léxicon
encýclion
vel
encyclopáedicum. Uso: - jurídica, encyclopáedia iurídica; corpus (-pŏris n) iuris; omnis
iuris corpus.
enciclopédico: encyclopáedicus, a, um. Uso:
hombre -, vir omni doctrina ornatus; cultor
ómnium (ártium et) disciplinarum; vir eruditissimus; obra -, opus (óperis n) omnes disciplinas complectens, tener una cultura -,
omnem nosse disciplinam.
conferir a uno la -, équitis torquati dignitate
áliquem insignire, decorare, ornare, honestare.
encondroma: enchondroma, ătis n.
encontrar: invenire // (- después de buscar)
reperire // (descubrir) reperire // (sorprender)
deprehéndere; (- inopinadamente) offéndere
// encontrarse (hallarse), esse. Sin: versari.
Uso: - en un estado, se habere (bien, bene;
bastante bien, satis bene; mal, male); - con
alguien, álicui occúrrere ; óbviam álicui venire; in áliquem incídere.
encorvado: curvatus vel incurvatus, a, um.
encorvadura o encorvamiento: curvátio vel
incurvátio, onis f. Sin: curvamen (-mĭnis n);
curvedo (-dĭnis f).
encorvar: curvare vel incurvare.
enciclopedismo: encyclopaedismus, i m.
encostrar: crustā obdúcere.
enciclopedista: encyclopaedista, ae m.
enclavado: inclusus, a, um. Uso: sitio - dentro del área de otro, territórium in aliena terra
inclusum.
enclítico: enclíticus, a, um.
encoladura o encolamiento: glutinátio, conglutinátio, onis f // (efecto de encolar) glutinamentum, i n.
encolar: glutinare; conglutinare; agglutinare.
encomendarse: - a uno por algo, áliquem
adhortari de áliqua re.
encomienda: (dignidad dotada de renta que
se otorgaba a algunos caballeros en las órdenes militares) commenda, ae f. Sin: équitis
torquati munus (-nĕris n) vel dígnitas. Uso:
encuadernación: (acción de encuadernar)
glutinátio vel conglutinátio, onis f. Sin: librorum compáctio vel concinnátio // (la manera como está encuadernado un libro)
ligatura, ae f. Uso: - a la francesa, ligatura
fráncica; - a la rústica, tegumentum rústicum
vel rusticanum; libellus consutus; liber incompactus // (forro o cubierta que se pone a
los libros) librorum vel libri tegumentum, integumentum, tegimentum, involūcrum. Uso:
- en cuero, integumentum alutácium; tegumentum e cório factum; - en pergamino, tegumentum membráneum; - en piel, pellícium
tegumentum; tegumentum ex pelle factum; en plástico, tegumentum plásticum; - en tela,
tegmentum línteo contectum // (taller donde
se encuaderna) officina vel taberna glutinatória.
encuadernado: glutinatus, conglutinatus, a,
371
encuadernador
um. Uso: ejemplar -, exemplar ligatum; libro
- en cuero, en pergamino, en piel, en tela,
liber cório, membranā, pelle, línteo tectus,
contectus, instructus, munitus, compactus.
sio.
encuadernador: glutinator vel conglutinator,
oris m. Sin: compactor; bibliopēgus, i m; bibliopēga, ae m; religator; librorum vel librárius glutinator, compactor, religator,
concinnator.
encuestador: percontator, oris m.
encuadernar: glutinare vel conglutinare.
Sin: colligare; religare; contégere. Uso: - un
libro en tela, en cuero, en pergamino, línteo
vel téxtili, cório, membranā librum tégere,
contégere, concinnare, compíngere, munire,
vestire; máquina de encuadernar, máchina
compactória vel bibliopéctica; - en (o a la)
rústica, (librum) filo compíngere crassioreque chartā tégere.
encuadramiento (encerrar en un marco o
cuadro) in forma inclúsio // (distribuir) distribútio, onis f. Sin: definítio // (incluir en un
esquema u organización) inclúsio (-onis f )
in + abl.
encuadrar: (encerrar en un marco o cuadro)
inquadrare vel quadrare. Sin: marginare;
márgine inclúdere; in forma inclúdere; tábulā marginatā inclúdere; áliquid márgine
munire // (incluir) inclúdere.
encuadre: (Fotogr, enfoque de la imagen)
imáginis circumscríptio.
encubridor: receptator, ōris m. Sin: scéleris
vel scélerum sócius; flagítii vel flagitiorum
fautor.
encuesta: demoscopīa, ae f. Sin: quáestio; inquisítio; investigátio; indagátio.
encurtidos: macerata aceto edúlia (-orum
npl).
endecágono: adj hendecagōnus, a, um // sust
hendecagōnum, i n.
endecasílabo: hendecasýllabus, i m.
endemia: endémia sive endemīa, ae f. Sin:
morbus endémicus.
endémico: endémicus, a, um. Uso: enfermedades -, morbi doméstici.
endemismo: endemismus, i m.
endemoniado: (poseído del demonio) indaemoniatus. Sin: maligno spíritu obsessus; a
daemónio (vel a dáemone) obsessus. Uso:
estar -, maligno spíritu obsideri // (fig, muy
perverso) daemoníacus. Sin: perversíssimus;
scelestíssimus; sceleratíssimus; lymphatus,
lympháticus.
endeudado: débitor, oris m. Sin: debens;
aere alieno óbrutus, oppressus, demersus.
endeudarse: debitorem fíeri. Sin: mutuari;
aes alienum fácere.
endiablado: daemoníacus, a, um.
endíadis: hendíadys, is f.
encubridora: receptatrix vel receptrix, īcis f.
Sin: scéleris vel scélerum sócia; flagítii vel
flagitiorum fautrix.
encuentro: - conyugal, coniugalis congrés-
endibia, v. achicoria.
endilgador: qui culpam in álterum (vel in
álium) exónerat.
372
enebral
endiómetro: endiómetrum, i n.
terna) úteri inflammátio.
endocardíaco: endocardíacus, a, um.
endonefritis: endonephrites, tĭdis f. Sin: interioris renum membranae inflammátio.
endocardio: endocárdium, ii n. Sin: interior
cordis membrana.
endocardítico: endocardíticus, a, um.
endocarditis: endocardites, is f. Sin: interior
cordis inflammátio; interioris membranae
cordis inflammátio.
endosar: sýngrapham (vel mandatum nummárium, vel scídulam nummáriam) álicui
transferre, transmíttere, tradúcere, cédere.
Sin: sýngrapham transferendam obsignare;
sýngrapham obsignando álicui inscríbere;
versuram fácere.
endosatario: versurā fruens.
endocarpio: endocarpus vel endocarpos, i m.
Sin: interior fructūs membrana; interior
fructūs pars.
endoscopia: endoscópia sive -scopīa, ae f.
endoscopio: endoscópium, ii n.
endócrino: endócrinus, a, um. Sin: intus secernens. Uso: glándula -, glándula endócrina.
endocrinología: endocrinológia sive -logīa,
ae f. Sin: disciplina vel doctrina de glándulis
endócrinis.
endosmométrico: endosmométricus, a, um.
endosmometría: endosmométria sive -metrīa, ae f.
endosmómetro: endosmómetrum, i n.
endocrinólogo: endocrinólogus, i m.
endósmosis: endósmosis, -is f.
endodermo: endoderma, ătis n.
endogamia: endogámia sive -gamīa, ae f.
Sin: homoeogámia.
endogámico: endogámicus, a, um. Sin: homoeogámicus.
endosmótico: endosmóticus, a, um. Sin: ad
endósmosin spectans.
endoso: obsignatae sýngraphae translátio.
Sin: versura, ae f.
endospermo: intérius semen.
endogénesis: endogénesis, -is f. Sin: interna
generátio vel génesis; íntimus ortus (-us m).
endotelio: endothélium, ii n.
endogenético: intus génitus.
endotérmico: endothérmicus, a, um.
endógeno: endógenus, a, um. Sin: intus
ortus.
endovenoso: in venas infusus vel iniectus.
endulzar: edulcare. Sin: dulcorare.
endolinfa: endolympha, ae f.
endometritis: endometrites, is f. Sin: (in-
enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iuníperi, orum fpl.
373
enebrina
enebrina: iuníperi baca, ae f. Sin: iunípera
baca.
enebro: iuníperus, i f. Uso: del -, iuníperus, a,
um.
enemistad: inimicítia, ae f. Uso: por - personales, propter inimicítias personales; tener con alguien, inimicítias gérere (vel exercere)
cum áliquo.
eneolítico: aeneolíthicus, a, um.
energética: energética, ae f. Sin: energética
sciéntia, disciplina, doctrina; energīae
sciéntia.
energético: energéticus, a, um.
energetismo: (energética) v. esta voz //
(Filos, dinamismo radical) energetismus, i m.
energía: energīa sive enérgia, ae f. Sin: vis.
Uso: - atómica, nuclear, energia atómica; vis
nuclearis; - cinética, vis cinética; vis motūs,
vis celeritatis; celeritatis impulsus; - eléctrica, energia eléctrica; fluentum eléctricum;
eléctrica vel eléctrina vis; eléctridis vis vel
virtus; sucínea vis; - electroquímica, energia
electrochémica vel electrochímica; - motora,
vis motória; - neumática, energia pneumática; - química, energia chémica; - radiactiva, vis rádians; - solar, energia solis; térmica, energia (vel vis) thérmica.
Sin: puer indulgéntiā depravatus.
enfant prodige: miríficus vel mirábilis puer;
mirífica vel mirábilis puella.
enfant terrible: puer timendus, metuendus,
molestus, importunus.
énfasis: émphasis, -is (ac -im vel -in; abl -i).
Sin: elocútio emphática; elóquii vis; verborum vel orationis gránditas, magnificéntia,
maiestas. Uso: decir con gran -, magna émphasi dícere // (en mal sentido) inflatum, túmidum dicendi (vel orationis) genus;
ampullae orationis; sermo túmidus vel tumídior.
enfáticamente: emphátice. Sin: ardenter;
elate; cum émphasi; per émphasim // (en mal
sentido) inflate vel inflátius; túmide.
enfático: empháticus, a, um. Sin: ardens; plenus vi in dicendo // (en mal sentido) inflatus
vel inflatior; túmidus vel tumídior; túrgidus.
enfermedad: morbus, i m. Uso: - contagiosa,
morbus contagiosus; - crónica, morbus diuturnus; - endémica, morbus endémicus; - epidémica, morbus epidémicus; - infantiles,
puerorum morbi; - infecciosa, morbus tabíficus; - profesionales, artíficum morbi.
enfermera: infirmária, ae f. Sin: aegri vel aegrorum ministra; curatrix aegrotorum; nosócoma (- de hospital).
energúmeno: (poseído del demonio) energúmenus, i m // fig homo furens, furiosus,
lymphatus, lympháticus; homo furore correptus. Uso: parecía un -, tamquam fúrere videbatur.
enfermería: aegrotántium cubícula (piezas
para enfermos). Sin: infirmorum sedes; valetudinárium, ii n (hospital en general).
enero: Ianuárius (mensis, is m).
enfermero: infirmárius, ii m. Sin: valetudinárius; aegrorum minister; infirmorum curator; nosócomus (- de hospital).
enervado: enervis, e.
enfermizo: aegrotícius, a, um. Sin: imbeenfant gaté: puer delicatus vel fastidiosus.
374
engomar
cíllior; valetúdine infírmior.
enfermo: aeger, aegra, aegrum; aegrotus, a,
um; aegrotans, antis. Uso: - grave, aeger
morbo gravi; - incurables, aegrotantes insanábiles; insanabíliter aegrotantes; - mental,
mente aeger; - terminales, aegrotantes morientes; estar -, aegrotare; aegrotus sum.
enfervorizar: excitare. Sin: accéndere, incéndere // enfervorizarse, ardéscere. Sin: fervéscere; incendi.
enfeudado: infeudatus, a, um. Sin: feudali
vínculo obligatus.
enfeudar: infeudare. Sin: feudo investire;
vínculo feudali obligare; óppidum vel regionem lege vectigali álicui attribúere.
enfisema: emphysema, ătis n. Uso: - pulmonar, pulmonum emphysema; pulmonum inflátio; pulmonum alveolorum dilatátio.
enfiteusis: emphyteusis, is f. Sin: ius emphytéuticum. Uso: dar en -, áliquid iure emphytéutico attribúere.
enfrascar: vinum cóndere in lagoenas. Sin:
(vinum) in flascis cóndere, recóndere, repónere; in oenóphora vinum infúndere, immíttere, ingérere.
enfriamiento: frigidátio vel infrigidátio, onis
f. Sin: refrigerátio; refrigescéntia; perfríctio.
enfriar: frigidare. Sin: refrigerare. Uso: me
enfrié, perfrictionem (mihi) contraxi.
enganche: (pieza o aparato dispuesto para
enganchar) uncus, i m // (acción de enganchar una cosa) v. acoplamiento.
engañador: fraudator, oris m. Sin: deceptor,
oris m.
engaño: (falacia) dolus, i m. Sin: fraus, fraudis f; fallácia, ae f; decéptio, onis f. Uso: con
-, per dolum // (mentira) mendácium, ii n //
(error) error, oris m // - de los ojos, ludíbrium
oculorum; reconocer su -, errorem suum agnóscere; deshacer un -, errorem aperire.
engañoso: dolosus, a, um. Sin: fallax, acis.
engastadura: inclúsio, onis f. Sin: insértio.
enfiteuta: emphytéuta, ae m.
engaste: pala, ae f. Sin: funda.
enfitéutico: emphytéuticus, a, um.
englobar: complecti.
enflaquecer: macréscere, emacréscere. Sin:
macéscere; graciléscere.
enflaquecimiento: córporis attenuátio, extenuátio, tenuátio. Sin: mácies, ēi f.
enfocar: Fotogr in foco óptico pónere. Sin:
focussare.
enfrascamiento: in oenóphorum (vel in oenóphora) vini infúsio. Sin: (vini) in phlascam
(vel in phlascas) immíssio; (vini) in lagoenis
(vel in oenóphoris, vel in phlascis) conditura.
engolfarse: se immérgere. Sin: se ingurgitare
// (fig, meterse mucho en una cosa, entregarse a ella por completo) - en los estudios,
ábdere se lítteris vel in lítteras; haerere libris
vel in libris; haerere lítteris vel in lítteris; doctrinae stúdiis se dare vel se dédere; - en los
placeres, in voluptátibus volutare; - en los vicios, in vítia se ingurgitare; ingurgitare se in
vitiorum volutabrum; in vitiorum caeno (vel
volutabro) iácere.
engomar: gummi (vel cummi, vel commi)
375
engordar
illínere.
vestire.
engordar: tr pinguefácere. Sin: saginare.
Uso: hacer -, obesare // intr pinguéscere; pinguis fio. Uso: empiezo a -, pinguis esse coepi
vel incípio.
enguijarrar: gláreā substrúere vel obrúere.
enguirnaldar: sertis ornare. Sin: redimire.
engullir, v. tragar.
engranaje: (efecto de engranar) denticulátio,
onis f. Sin: increnátio; denticulorum implicátio; rotarum denticulorum implicátio. Uso: diferencial: denticulátio differentialis // (conjunto de las piezas que engranan) machinamentum denticulatum vel dentatum. Sin:
máchina denticulata; dentes vel dentículi mpl.
Uso: - diferencial, anisócycla, orum npl // fig,
- burocrático, administrativa machinátio vel
máchina.
engranar: dentículis implicari. Sin: rotarum
dentículis implicari.
engrapadora, v. abrochadora.
engrasación: únctio, onis f. Uso: - de coche,
(autocineti) ádipe únctio // (lubrificación) lubricátio, onis f.
engrasador: adj unctórius, a, um ; sust unctor, oris m // (lubrificante) adj lubrificatórius,
a, um; sust lubrificatórium, ii n.
engrase: (engrasación) v. esta voz // (lubrificación) lubricátio, onis f.
engripado: pituitosus, a, um. Sin: pituítā laborans; contagione gríppica vexatus.
enharinar: farinam álicui vel álicui rei aspérgere. Sin: áliquem vel áliquid farinā aspérgere, conspérgere.
enigma: aenigma, ătis n (dat abl pl -atis vel
-átibus). Sin: ambages, um fpl; griphus, i m.
Uso: adivinar un -, aenigma sólvere; ambages aperire.
enigmáticamente: aenigmátice. Sin: ambígue; obscure vel obscúrius; perplexe; per ambages.
enigmático: aenigmáticus, a, um. Sin: obscurus, perobscurus; ambíguus; perplexus; arcanus. Uso: cuestión -, quáestio ambígua,
obscura, perplexa; palabras -, ambages, um
fpl; ambígua verba; respuesta -, perplexum
responsum.
enigmatista: aenigmatista vel aenigmatistes,
ae m. Sin: qui aenígmata solvit vel proponit;
qui obscure lóquitur.
enjabonadura: sapone lótio, lotura, lavátio,
ablútio.
engrosamiento: crassátio, onis f; crassamentum, i n. Sin: incrementum.
enjabonar: saponare vel persaponare. Sin:
sapone úngere vel lavare. Uso: - el cuerpo,
corpus sapone illínere; - las manos, manus
sapone confricare.
engrudar, v. encolar.
enjalbegado, v. enjalbegadura.
engrudo: glútinum, i n. Sin: gluten, tĭnis n.
enjalbegador: dealbator vel albator, oris m.
Sin: albárius; albinus; tector.
enguantar: (manum) digitábulis tégere vel
376
enotecnia
enjalbegadura: dealbátio, onis f. Sin : cerussae indúctio, illítio, circumlítio.
enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fáciem
fucare. Sin: fáciem pigmentis illinire.
enjaular: cáveā (in cávea, in cáveam) inclúdere. Sin: in cávea cóndere; in claustrum
inclúdere.
enmascararse: personam súmere. Sin: personam sibi aptare // fig se assimulare; fíngere;
osténdere; mentiri.
enmienda: (satisfacción y pago del daño
hecho) satisfáctio, onis f.
ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subnigréscere; nigrum vel fuscum colorem álicui
rei indúcere.
enjoyar: gemmis ornare vel consérere.
enofilia: oenophília, ae f. Sin: vini amor.
enjuagar: abstérgere. Sin: elúere; perlúere;
collúere; ablúere.
enófilo: oenóphilus, i m. Sin: vini amator,
cultor, studiosus.
enjugamanos, v. toalla.
enladrillado: pavimentum testáceum.
enofobia: oenophóbia sive -phobīa, ae f. Sin:
vini horror.
enladrillar: (pictis) latérculis constérnere.
enofóbico: ad oenophóbiam pértinens.
enlucir: illínere. Sin: incrustare.
enófobo: oenóphobus. Sin: oenophóbiā affectus; vinífugax, acis; vinífugus.
enlutar: nigro insigni ornare. Sin: nigrā notā
ornare (vexillum).
enóforo: (entre los antiguos, vasija destinada
al vino) oenóphorum, i n.
enmarcar: (in) forma inclúdere. Sin: marginare. Uso: - un cuadro, tábulam (in) forma
inclúdere; tábulam marginare; cuadro enmarcado, tábula marginata.
enología: oenológia sive -logīa, ae f. Sin: vini
conficiendi et conservandi doctrina, sciéntia,
disciplina; vinorum perítia.
enmascarado: adj personatus, a, um // sust
personatus homo.
enológico: oenológicus, a, um. Sin: ad oenológiam áttinens.
enmascaramiento: personae súmptio. Sin:
vestis mutátio // fig dissimulátio, onis f.
enólogo: oenólogus, i m. Sin: oenológiae studiosus; vinorum peritus, doctor, cultor; vini
conficiendi et conservandi peritus.
enmascarar: (en sentido propio) personam
accommodare (aptare, applicare, impónere)
álicui. Sin: personam alicúius cápiti impónere vel adícere // (en sentido fig) tégere; obtégere; occultare; dissimulare; praetéxere.
Uso: - con la expresión del rostro lo que uno
piensa, fronte occultare senténtiam.
enometría: oenométria sive -metrīa, ae f.
enométrico: oenométricus, a, um.
enómetro: oenómetrum, i n.
enotecnia: oenotéchnica, ae f. Sin: ars vinum
377
enredo
ensayador: explorator, oris m. Sin: examinator; spectator; qui probat.
faciendi.
enredo: (nudo o intriga del poema épico o
dramático o de la novela) nodus, i m. Sin:
complexus vel nexus argumentorum.
ensayar: tr probare. Sin: experiri; explorare;
experimento spectari // intr se exercere.
enrejado: (conjunto de rejas) retículum, i n.
Sin: saepimentum cratícium; opus reticulatum; cancellatum vel clatratum opus; clathri
vel clatri, orum mpl; cancelli, orum mpl // (pp
de enrejar) cancellatus, a, um. Sin: cancellosus; cancellis instructus, munitus // (celosía)
transenna, ae f // (emparrillado) cratis vel crates, is f.
ensayismo: ars opusculorum altiore doctrina
conscriptorum vel conscribendorum.
enrocar: arroccare.
ensayo: (examen, prueba de una cosa) experimentum, i n // (escrito breve destinado a un
periódico o publicado por él, o formando
libro con otros del mismo género) opúsculum, i n. Sin: libellus // (Quím, operación
química que se efectúa para determinar la
composición de los minerales) probátio, onis
f. Sin: spectátio // (Quím, análisis rápido de
un producto comercial para averiguar su
grado de pureza) inspéctio, onis f.
enroque: arroccátio, onis f. Uso: realizar el -,
v. enrocar.
ensabanar: línteis vel linteamínibus invólvere.
ensacado: in cúlleo cónditus. Sin: in cúlleum
insutus.
ensacar: in cúlleum insúere. Sin: in cúlleo
cóndere; in follem vel in folles confercire.
ensalada: acetária, orum npl. Sin: ólera, um
npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura
russa; ólerum mixtura russa; acetária ovis
commixta Russorum more; - de frutas, poma
concisa commixtaque in liquámine.
ensaladera: vas óleri condiendo. Sin:
scáphium vel scápium lactucárium. Uso: - de
plata, scáphium lactucárium ex argento.
ensambladura o ensamble: commissura, ae
f. Sin: coniúnctio; coagmentátio; iunctura.
ensañamiento: veheméntia, ae f. Sin: saevítia; immánitas. Uso: - terapéutico, veheméntia therapéutica.
ensayista: opúsculi altioris doctrinae scriptor.
ensayístico: ad artem opusculorum altiore
doctrinā conscriptorum áttinens.
ensenada: lítoris flexus (-us m).
enseñanza: (acción y efecto de enseñar)
institútio, onis f. Sin: erudítio. Uso: - activa
del latín, activa linguae latinae institútio; escolar, institútio scholaris; - facultativa,
institútio facultativa; - metódica, docendi
rátio et via; rátio ac doctrina; - religiosa,
institútio religionis vel religiosa; - de la doctrina cristiana, christianae doctrinae tradítio;
- de lenguas por radio, linguarum institútio
radiophónica; - del latín, institútio latina; linguae latinae institútio // (conjunto de conocimientos) - primaria, primera -, institútio
elementária, primária; - media, - secundaria,
segunda -, institútio secundária vel secundi
órdinis; - superior, institútio superior.
enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es-
378
entintar
cuela, instrumenta vel utensília scholástica;
- de oficina, instrumenta offícii.
ensillar: equum stérnere. Sin: equo sellam
impónere; inícere equo ephíppium.
fortitudo; ánimi robur.
entérico: entéricus, a, um. Sin: intestinorum
(gen).
entablación: contabulátio vel tabulátio, onis
f. Sin: contignátio.
enteritis: enterites, -is vel -ĭdis f. Sin: tenesmus vel tenesmos, i m; intestini vel intestinorum inflammátio.
entablado: tabulatum, i n. Sin: coassátio vel
coaxatio; coassamentum.
enterocele: enterocele, es f. Sin: intestinorum
hérnia.
entabladura, v. entablación.
enterocélico: enterocélicus, a, um. Sin: qui
enterocele laborat.
entallador: scalptor, oris m. Sin: caelator;
sculptor.
entalladura: scalptura, ae f. Sin: sculptura.
entarimado, v. entablado.
enterocelitis: enterocelites, is f. Sin: ténuis
intestini colique inflammátio; ténuis crassique intestini inflammátio.
enteroflogía o enteroflogosis: enterophlogosis, -is f. Sin: intestinorum inflammátio.
entarimar: contignare. Sin: tabulatum strúere.
ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Supremo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociación) coetus, us m.
Sin: consociátio // (institución) institutum, i
n.
enteropatía o enterosis: enteropathīa, ae f.
enterostenosis: enterostenosis, -is f .
enterotomía: enterotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: intestinorum séctio.
enterotómico: enterotómicus, a, um. Sin: ad
enterotómiam áttinens.
entelequia: enteléchia sive entelechīa, ae f.
entendedor: peritus, i m. Sin: intéllegens
rerum aestimator.
enterótomo: enterótomum, i n.
entidad, v. ente.
entenderse: - con alguien, consentire cum
áliquo.
entierro: funus, nĕris n. Sin: funerátio; exséquiae, arum fpl; fúnebris elátio.
entendido: doctus. Sin: eruditus.
enterectasia: enterectásia, ae f. Sin: intestinorum inflátio.
entereza: (integridad) intégritas, atis f // (fig,
constancia, fortaleza) constántia, ae f. Sin:
entimema: enthymema, ătis n. Sin: commentum; commentátio.
entintar: (manchar) atramento foedare //
(cubrir con tinta) atramento oblínere vel
instrúere.
379
entoldado
entoldado: (toldo o conjunto de toldos colocados y extendidos para resguardar del sol)
tentórium, ii n. Sin: velárium; vela, orum npl.
entomología: entomológia sive -logīa, ae f.
Sin: de insectis disciplina, doctrina, sciéntia.
entomológico: entomológicus, a, um. Sin: ad
entomológiam spectans.
entomologista o entomólogo: entomólogus,
i m. Sin: entomológiae peritus, cultor; insectorum studiosus.
entonación: praecéntio, onis f. Sin: modus
vel sonus vocis.
entonar: praecínere. Sin: insonare. Uso: - un
canto, cánticum impónere; - un salmo, impónere psalmum.
entontecer: (poner tonto) obtúndere. Sin: hébetem fácere; ad hebetúdinem redígere; mentem (alicúius) hebetare, exinanire, extenuare
// (volverse tonto) hebéscere. Sin: mente hebetari vel privari; hebes fio.
entorpecimiento: torpedo, dĭnis f.
entrada: (sitio por donde se entra) áditus
(-us m) in (vel ad) áliquem locum // (principios de una comida) promulsis, ĭdis f. Sin:
antecénium; gustátio; gustatórium // (billete
que sirve para entrar en un teatro u otro sitio
donde se dan espectáculos) téssera, ae f. Sin:
tessérula; téssera vel tessérula aditialis; téssera ingressūs. Uso: - libre, áditus patet; - trucha, tessérula adulterata; - para el partido de
esta tarde, téssera pro certámine vésperi
spectando; reservar la -, tésseram aditialem
praenotare // (vestíbulo) átrium, ii n.
entramado: compactura, ae f. Sin: compáctio; compāges, is f; compositura // fig, - de
complicidades, conspirationis iunctura.
entrampar: in fóveam conícere. Sin: láqueo
captare // fig áliquem decípere, delúdere.
entrecano: semicanus, a, um. Sin: canescens; albescens.
entredecir: (prohibir la comunicación con)
interdícere. Sin: prohibere; vetare; praeclúdere vel interdícere áliquid álicui; interdícere
álicui áliqua re // (poner en entredicho) v. entredicho.
entredicho: (pp de entredecir) interdictus.
Sin: prohíbitus; praeclusus; vétitus // (puesto
en -) cui interdictum est áliqua re // (castigado con - eclesiástico) interdictus. Uso: personalmente -, personáliter interdictus //
(prohibición de hacer o decir alguna cosa)
interdíctio, onis f; interdictum, i n. Sin: prohibítio; vétitum // (censura o pena eclesiástica) interdictum, i n. Sin: sacrorum
interdíctio; sacrificiorum interdíctio. Uso: personal, local, general, particular, interdictum personale, locale, generale, particulare;
- de una comunidad, interdictum in communitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum
ab ingressu ecclésiae; castigar con - una ciudad, un templo, urbem vel civitatem, templum interdictione sacrorum punire; incurrir
en -, in interdictum incúrrere; infligir el - a
uno, álicui sacrifíciis interdícere; lanzar un contra, interdictum ferre in + ac; quitar o levantar el -, interdictum tóllere; sacrorum ius
restitúere.
entredós: (tira bordada o de encaje que se
cose entre dos telas) paragáuda, ae f; paragáudis, is f.
entrega: Impr fascículus, i m. Sin: artículus
pártibus éditus. Uso: publicar por entregas,
per intervalla édere // (acción de entregar)
tradítio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte,
dedítio óppidi.
380
envasado
entregar: trádere. Sin: dare; dédere. Uso: - a
los sospechosos de crímenes de guerra al tribunal de La Haya, de crimínibus belli suspectos in tribūnal haagense trádere //
entregarse, se trádere. Sin: se dare; se dédere.
Uso: - a la melancolía, a los placeres, al
ocio, a los vicios, indulgere vel se dédere angóribus, voluptátibus, ignáviae, vítiis; - (rendirse) a alguien, se trádere álicui vel ad
áliquem; - espontáneamente al tribunal, suā
sponte tribunali se trádere // (confiar, encomendar) mandare. Sin: commíttere.
entremés: promulsis, ĭdis f. Sin: gustatiúncula; gustátio; oblectamenta, orum npl.
entremetimiento: interventus , us m. Sin:
interposítio; intercéssio.
entrenador: exércitor, oris m. Sin: exercitator; instructor; magister, tri m. Uso: - de un
equipo, exercitator gregis vel turmae; - de futbolistas, pedilusorum exércitor.
entrenamiento: (acción y efecto de entrenar
o entrenarse) institútio, onis f. Sin: erudítio.
Uso: - de animales, domitura, ae f // (preparación para un deporte o una competición)
exercitátio, onis f (en algo, in áliqua re vel
alicúius rei).
entrenar: (ejercitar) exercere áliquem (in)
áliqua re vel ad áliquid // entrenarse, exerceri; se exercere vel se exercitare (áliqua re
vel in áliqua re). Uso: - en la carrera y en la
lucha, exerceri currendo et luctando.
(diálogo entre un representante de los medios
de difusión y una personalidad) collóquium,
ii n. Sin: interrogatórium; interrogátio; percontátio; collóquium percontativum, interrogatórium. Uso: - radial, radiophónica
percontátio; radiophónicus congressus.
entrevistador: percontator, oris m.
entrevistar: (en el periodismo) percontari
(áliquem de áliqua re, áliquid ab vel ex áliquo, áliquem áliquid). Sin: adire (vel vísere,
vel convenire) áliquem ad percontandum;
conventum vel divérbium habere cum áliquo
// entrevistarse, cólloqui (vel convenire, vel
cóngredi) cum áliquo.
entronización: inthronizátio, onis f.
entronizar: inthronizare. Sin: in throno
pónere; in sólio collocare.
entusiasmo: (exaltación del ánimo) fervor,
oris m. Sin: ánimi ardor, inflammátio, permótio, alácritas; mentis ardor, incitátio; stúdium;
enthusiasmus. Uso: propenso al -, ad ánimi
ardorem proclívior // (exaltación emocional
provocada por un sentimiento de admiración) el - de los espectadores, spectántium
hóminum stúdium; stántium frémitus et stúdium; el - de los hinchas, fautorum clamor;
clamosae ovationes.
entusiasta: ardens, entis. Sin: fervens; inflammatus; stúdio incensus.
enunciar: enuntiare.
entrevista: (reunión concertada) collóquium, allóquium, ii n. Sin: collocútio, onis
f. Uso: - psicológica, explorátio vel investigátio psychológica; hacer una -, in alicúius
collóquium venire; venire in collocutionem
cum áliquo; mantener una larga - sobre un
asunto, cólloqui inter se multum de áliqua re;
pedir una -, collóquium alicúius pétere //
enuresia o enuresis: enuresis, is f. Sin: urinae incontinéntia. Uso: - nocturna, nocturna
urinae incontinéntia.
envasado: (in vas) infusus. Sin: immissus;
ingestus. Uso: cerveza -, cervésia lagoenária.
381
envasador
envasador: (que envasa) infusor, oris m.
Uso: máquina -, máchina infusória // (sust,
embudo grande) infundíbulum, i n.
envoltura: involūcrum, i n; involucre, is n.
Uso: - gaseosa, involucrum gásicum; - de los
electrones, involucrum electronum.
envasar: (in vas) infúndere. Sin: immíttere;
ingérere.
envolver: convólvere. Sin: complicare.
envase: (acción y efecto de envasar) (in vas)
infúsio. Sin: immíssio; ingéstio. Uso: - en
tonel, in cupa vel dólio condítio, reposítio.
envuelto: convolutus, a, um. Sin: complicatus.
enyesadura: gypsátio, onis f. Sin: gypsi indúctio.
envejecer: assenéscere.
envenenamiento: venenátio, onis f. Sin: venefícium, ii n. Uso: - por gas, venenátio gasalis.
envenenar: (volver venenoso) veneno contaminare vel inquinare // (matar) venenare.
Sin: veneno interfícere // envenenarse, venenum súmere; veneno mortem sibi conscíscere.
enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, incrustare, illínere.
enzima: Quím énzyma, ae f; énzymum, i n.
Sin: solúbile fermentum. Uso: - del jugo gástrico, pepsina, ae f ; - del jugo pancreático,
tripsina, ae f.
enzimático: enzymáticus, a, um.
enzimología: enzymológia sive -logīa, ae f.
envergadura: (de avión) tensura, ae; ténsio,
onis f.
envilecer: dedécoris labe áliquem affícere.
Sin: turpitudinis máculā (vel notā) áliquem
affícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam
álicui inúrere // envilecerse, dedécoris labe se
infícere. Sin: turpitúdinis máculā (vel notā)
se infícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam
sibi inúrere.
eocénico: eocáenicus, a, um.
eoceno: Geol adj eocáenicus, a, um. Uso: terreno -, eocáenica terra // sust eocaene, is, n;
eocaene, es f. Sin: aetas eocáenica.
epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae;
ánnuae adiectiones lunares.
epagógico: epagógicus, a, um.
envío: míssio, onis f. Uso: gastos de -, expensae missionis; - contra reembolso, v. reembolso.
envión: (carrera para el salto) impulsus, us
m. Sin: ímpetus, us m. Uso: tomar -, ímpetum
cápere; tomado el -, ímpetu capto.
envoltorio: involūcrum, i n. Uso: - plástico,
involucrum plásticum.
epágogue: Filos epagōge, es f. Sin: indúctio;
inductionis ratiocinátio; ratiocinátio per inductionem.
epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: repetítio senténtiae vel verbi.
epanalepsis, v. epanadiplosis.
eparca: eparchus, i m.
382
epigrafista
eparquía: epárchia sive eparchīa, ae f.
epéntesis: epénthesis, is f. Sin: adiéctio lítterae vel sýllabae.
epexégesis: epexégesis, is f. Sin: interpretátio; explicátio.
epicardio: epicárdium, ii n. Sin: cordis involūcrum.
epífisis: (pequeño órgano nervioso y glandular situado en el encéfalo) epíphysis, is f //
(parte terminal de los huesos largos) epíphysis, is f. Sin: ossis caput.
epifisitis: epiphysites, is f.
epifonema: epiphonema, ătis n. Sin: exclamátio; acclamátio.
epifragma: epiphragma, ătis n.
epicarpio: epicarpus vel epicarpos, i m. Sin:
exterior frúctuum pars vel membránula.
epicentro: epicentrum, i n. Uso: - de un terremoto, terrae motūs epicentrum.
epigástrico: epigástricus, a, um.
epigastrio: epigástrium, ii n.
epigénesis: epigénesis, is f.
epicrasis: epícrasis, -is f. Sin: lenis curátio;
mitigata curandi rátio.
epigenético: epigenéticus, a, um. Sin: epigénesi ortus.
epicrástico: epicráticus, a, um. Sin: lenis, e.
epigenia, v. epigénesis.
epicureísmo: epicureísmus, i m. Sin: Epicuri
doctrina.
epiglotis: epiglottis vel epiglossis, ĭdis f. Sin:
artériae ásperae opérculum.
epicúreo: epicurēus.
epidemia: epidémia sive epidemīa, ae f. Sin:
pestiléntia epidémica; lues (-is f) epidēma.
epidémicamente: epidémice. Sin: epidémica
contagione.
epidémico: epidémicus vel epidēmus, a, um;
epidemialis, e. Sin: contagiosus; pestíferus.
Epifanía: Epiphánia sive -phanīa, ae f. Sin:
Epiphánia, orum npl; Epiphániae, arum fpl;
dies Epiphaniorum. Uso: fiesta de -, festum
Epiphániae; festum “Epiphániae Dómini”;
Theophánia sive Theophanīa, ae f, vel Theophánia, orum npl.
epifenómeno: epiphaenómenon, i n.
epiglotitis: epiglottites vel epiglossites, is f.
Sin: epiglóttidis inflammátio.
epígono: epígonus, i m. Sin: sectator, assectator.
epígrafe: epígraphe, es f; epígrapha, ae f; epigramma, ătis n (gen pl -maton; dat y abl pl
-mătis). Sin: títulus; elógium; inscríptio. Uso:
- sepulcral, v. epitafio.
epigrafía: epigráphia sive -graphīa, ae f. Sin:
res epigráphica; inscriptionum ars vel doctrina; titulorum vel epigrámmaton stúdium.
epigráfico: epigráphicus, a, um.
epigrafista: (versado en epigrafía) epigraphista vel epigraphistes, ae m. Sin: epigram-
383
epigramatario
matista; epigrammista; inscriptionum studiosus vel peritus.
epigramatario: epigrammatárius, ii m. Sin:
epigrapharum scriptor; epigrámmaton auctor.
tularum liber.
epistológrafo: epistularum auctor vel scriptor.
epístrofe: epístrophe, es f. Sin: convérsio.
epilepsia: epilépsia sive -lepsīa, ae f; epilepsis, -is f. Sin: morbus comitialis, caducus,
maior, sónticus, sacer.
epiléptico: epilépticus. Sin: comitialis;
morbo comitiali (caduco, maiore, sóntico,
sacro) laborans.
epinicio: epinícion vel epinícium, ii n. Sin:
epinícium carmen.
epiquerema: epicherema vel epichirema, ătis
n. Sin: syllogismi demonstrátio vel probátio.
epistrófico: epistróphicus, a, um.
epitafio: epitáphium, ii n. Sin: elógium; fúneris títulus; títulus sepulcri; títulus supremus.
epitalamio: epithalámium, ii n. Sin: carmen
nuptiale.
epitelial: epithélii (= del epitelio). Sin: ad
epithélium spectans.
epitelio: epithélium, ii n.
episcopado: episcopatus, us m. Sin: epíscopi
dígnitas, munus, auctóritas, offícium, gradus,
ordo // (conjunto de obispos) episcopatus, us
m. Sin: epíscopi, orum mpl.
episcopio: (palacio episcopal) episcópium,
ii n.
episodio: episódium, ii n. Sin: narratiúncula;
embólium; peculiare factum // (digresión) digréssio, onis f; digressus, us m. Sin: excursus,
us m.
epitelioma: epithelioma, ătis n.
epitomadamente: in epítomae (vel in epítomes) spéciem.
epitomador: epitomator, oris m. Sin: breviator.
epitomar: epitomare. Sin: in epítomam redígere.
epítome: epítome, es f; epítoma, ae f.
epistaxis: epistaxis, is f. Sin: haemorrhágia
sive haemorrhagīa ex náribus.
epistemología: epistemológia sive -logīa, ae
f.
epistemológico: epistemológicus, a, um.
epistolar: epistolaris vel epistularis, e; epistolárius, a, um.
epistolario: collectae epístulae fpl. Sin: epis-
epizootia: epizoótia sive -zootīa, ae f. Sin:
animálium pestis, contágio; lues (-is f) epizoótica // (glosopeda o fiebre aftosa) v. aftosa.
época: aetas, atis f. Sin: aevum, i n ; tempus,
pŏris n; témpora, um npl; épocha, ae f. Uso:
- arcaica, clásica, humanística, aetas archáica, clássica, humanística; - moderna,
haec (vel nostra, vel recens) aetas; nueva - política, novum aevum políticum; - de oro,
áurea, quae dícitur, aetas; - del Renacimiento,
384
equipamiento
tempus Renascéntiae; en nuestra -, hac aetate.
epopeya: (poema extenso, de asunto heroico)
epos indecl. Sin: epopaea, ae f; poëma (-ătis;
dat y abl pl -tibus vel -tis n) vel carmen
(-mǐnis n) épicum, heróicum vel herōum //
(serie de sucesos heroicos) fórtia facta
(-orum npl). Sin: res (rerum fpl) memoriā
dignae; heróica, orum npl; egrégia vel
pulchra facta.
equidistancia: aequidilatátio, onis f. Sin: par
vel aequum intervallum.
aequilíbrium terroris; combinar en justo -,
temperare (por ej, sonidos agudos con bajos,
acuta cum grávibus) // (fig, ecuanimidad) aequálitas, atis f. Sin: aequilíbritas; ánimi moderátio et áequitas. Uso: - del alma, áequus
ánimus; áequa mens; - de juicio, iudícii aequilíbritas // (fig, mesura) modus, i m.
equilibrismo: petaurística (vel petauristae,
vel petauristarum) ars. Sin: funámbuli vel funambulorum ars.
equilibrista: petaurista vel petauristes, ae m.
Sin: petauristárius; funámbulus; qui per extentum funem it.
equidistante: aequidistans, antis.
equimosis: ecchymōsis, is f. Sin: vibex vel
vibix, īcis f; sugillátio; livor; sánguinis effúsio.
equidna: echidna, ae f.
equilibrado: libratus, aequilibratus, a, um;
aequilībris, e // fig aequus; aequábilis; moderatus; temperatus; constans; cordatus; prudens; sápiens. Uso: criterio -, áequitas;
discurso -, orátio constans; espíritu - , aequus
ánimus; porte -, aequabílitas.
equinoccial: aequinoctialis, e. Uso: círculo,
línea -, círculus, línea aequinoctialis.
equinoccio: aequinóctium, ii n.
equinococo: echinococcus vel echinococcos,
i m.
equilibrar: aequare // equilibrarse, librari.
equilibrio: aequilíbrium, ii n. Uso: - estable,
aequilíbrium stábile vel constans; estar en -,
librari; libramento stare; librari póndere; suis
pondéribus librari; guardar, mantener el -,
librare corpus; perder el -, labi; cádere; aequilibritatem amíttere; poner en -, librare //
(fig, combinación ajustada de fuerzas o elementos) aequábilis compensátio. Sin: aequilíbritas; aequálitas (in áliqua re);
aequilíbrium. Uso: - ecológico, aequilíbritas
oecológica; - económico, aequabílitas oeconómica; rerum oeconomicarum aequabílitas;
- físico y psíquico, córporis animique aequilíbritas; - social, cívium aequabílitas vel aequilíbritas; - de las fuerzas, vírium
aequilíbritas; aequilíbrium vírium; - de los
poderes, - político, poténtia par; - del terror,
equinococosis: echinococcosis, -is f.
equinodermo: adj echinodermáticus, a, um
// sust echinoderma, ătis n.
equinoftalmía: echinophthalmīa, ae f. Sin:
palpebrarum inflátio vel inflammátio.
equipaje: onus, óneris n. Sin: sárcina (-ae f)
vel sárcinae (-arum fpl); impedimentum vel
impedimenta. Uso: - de mano, manualis sárcina vel sarcínula; compartimiento, depósito
de equipajes, sarcinárium; repositórium; receptáculum sarcinarum vel sarcinárium
equipamiento: instrumenta, orum npl.
385
equipo
equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - móvil
de policía, promptíssima biocolytarum
manus vel turma; securitatis custodum
promptíssimum agmen // (en ciertos deportes, cada uno de los grupos que se disputan el
triunfo) - de jugadores, lusorum manípulus
vel manus (-us f); manípulus lusórius; lusorum agmen vel ácies; compañero de -, collusor sócius; - de fútbol, pedilusorum agmen;
follilusorum turma; el - argentino, turma argentina; el - campeón, agmen óptimum; el contrario, adversi lusores; - vencedor, superatrix manus; manípulus lusória laude insignis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis;
manus liverpulana; el - turinés “Iuventus”,
grex taurinensis, cui nomen latinum “Iuventus”; su - favorito, turma quam díligit // (ropa
con que se equipa un equipo deportivo) ornatus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, apparatus urinatoris; - de deporte, ornatus
athléticus; - de esquí, apparatus nartatórius.
equipolencia: aequipolléntia, ae f. Sin: aequivaléntia; aequipollens rátio.
era: (extenso período histórico) aetas, atis f.
Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atómica,
atómica aetas; aevum atómicum; - bizantina,
aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas
caenozóica, tertiana; - colonial, colónicae dicionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera
christiana; - electrónica, aetas electrónica; fascista, fascalis aetas; fascálium aevum;
fascalis nóminis aetas; lictórii nóminis aetas;
en el año I, II, III ... de la - fascista, anno a
fáscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...;
- mesiánica, messiánica aetas; - mesozoica,
aetas mesozóica; antes de la - cristiana, ante
Christum natum (ante Chr. n.); de la - cristiana, post Christum natum (post Chr. n.); de los zepelines, aera zeppelínica // (espacio
de tierra donde se trillan las mieses) área, ae
f // (- de huerta) v. arriate.
erario: (tesoro público) aerárium, ii n. Sin:
aerárium públicum; pecúnia pública // (lugar
donde se guarda) aerárium, ii n. Sin: aerárii
locus.
erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin:
erádere.
equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem
valens.
eremita, v. ermitaño.
equirias: equíria, -ium vel -orum npl.
eremítico: eremíticus, a, um. Sin: solitárius.
equitación: (arte de montar a caballo) equitandi ars vel disciplina // (acción y efecto de
montar a caballo) equitátio, onis f. Sin: equi
vectátio; equitare (inf sustantivado). Uso: aficionado a la -, equitandi studiosus; maestro
de -, equitandi magister; enseñar a uno la -,
áliquem equo docere.
eremitorio: erēmus, i mf. Sin: secessus, us
m; recessus, us m; solitudo; locus solitárius;
ascetérium.
equivalencia, v. equipolencia.
ergómetro: ergómetrum, i n.
equivaler: aequipollēre.
ergotismo: ergotismus, i m.
equívoco, aequívocus, a, um.
erica: erīca, ae f; erīce, es f.
eretismo: erethismus, i m.
ergógrafo: ergógraphum, i n.
386
erudito
ericáceo: ericáceus, a, um.
mis religionem extráhere.
erisipela: erysípelas, atis n.
errante: (que anda de una parte a otra sin
fijarse en ningún sitio) errans, erráticus, errabundus.
erística: erística, ae f. Sin: erística disputátio,
ratiocinátio; captiosa, orum npl; captiosa ratiocinandi rátio.
eritema: erythema, ătis n. Sin: cutis rubor.
Uso: - solar, erythema solare.
errata: mendum typográphicum; typográphica menda (-ae f). Sin: typógraphi (vel impressoris, vel typothetae) menda vel
mendum.
Eritrea: Erythraea, ae f.
erróneo: erróneus, a, um.
eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -,
pélagus erythraeum; Erythraeum mare // sust
Erythraeus, i m.
error: (concepto equivocado o juicio falso;
acción desacertada o equivocada) error, oris
m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum
typográphicum; - de máquina, mendum
dactylográphicum; lleno de errores, mendis
scatens; por -, errore; per errorem; salvo -,
nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -,
errare; in errorem rapi; cometer un -, errare,
peccare; corregir los - de un escrito, scriptum
emendare; corregirse de los propios -, errores
depónere; ab erróribus discédere; escribir
con muchos -, mendose scríbere; inducir a -,
áliquem in errorem indúcere; liberar a uno
del -, álicui errorem démere; señalar un -,
mendum indicare // (cosa hecha erradamente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de
ortografía, scripturae mendum; - de métrica,
prosódica menda; - de imprenta, v. errata; señalar un -, mendum indicare; ¡es un -!, hoc
est mendum!
eritrocito: erythrócytum, i n.
erizo: (mamífero insectívoro) hystrix vel
histrix, ĭcis f. Uso: (fig, cáscara gruesa y correosa de fruta) follículum armatum et spinosum.
ermitaño: eremita vel anachoreta, ae m. Sin:
solitúdinis íncola; homo solitárius.
ermitorio, v. eremitorio.
erótico: eróticus, a, um. Sin: amatórius. Uso:
poesía -, amatória poēsis (- is f; ac -in);
poëma eróticum.
erotismo: erotismus, i m. Sin: eróticus morbus vel furor; erótica voluptas vel delectátio.
erotomanía: erotománia sive erotomanīa, ae
f. Sin: amatória deméntia, insánia; libídinis
insánia, furor, deméntia.
eructación, v. eructo.
eructar: ructare.
eructo: ructus, us m. Sin: ructátio, onis f; ructamen, mĭnis n.
erotómano: erotomániā vexatus.
erradicar: exstirpare. Sin: e radícibus
evéllere. Uso: - el sentimiento religioso, religionem ex ánimis radícitus evéllere; ex áni-
erudición: erudítio, onis f. Uso: - humanística, erudítio humanística.
erudito: eruditus. Uso: - a la violeta, littério,
387
erupción
onis m.
erupción: erúptio, onis f. Uso: - cutánea, impetīgo, gĭnis f.
ESA: Procurátio Spatialis Europaea.
esbozar: adumbrare.
esbozo: adumbrátio, onis f. Sin:
adumbrata; lineamenta, orum npl.
imago
escabechar: in múria (vel in salsamento)
cóndere. Sin: múriā (vel salsamento) condire,
durare, conservare, asservare.
escabeche: (salsa o adobo para conservar y
hacer sabrosos los pescados y otros alimentos) múria, ae f. Sin: salsamentum // (pescado
escabechado) durati múriā pisces.
escabel: (tarima pequeña para que descansen los pies del que se sienta) scamellum vel
scamillum, i n. Sin: scabellum; pedum recubatórium; apponendis pédibus scabellum.
escabullirse: se apoculare; apoculari. Sin:
fig, clam dígredi, se subdúcere, se abrípere;
raptim furtimque abire.
escafandra: scaphandrum, i n; scaphándrium, ii n; scaphandrus, i m. Sin: urinatoris
tégimen (-mĭnis n); apparatus (-us m) urinatórius. Uso: - para viajes espaciales, scaphandrum siderálibus itinéribus aptum.
escala: (sucesión ordenada, graduación) gradus, us m. Uso: - social, clássium sociálium
gradátio; várii gradus (-uum mpl) vel órdines; el más alto peldaño de la - social, amplíssimus dignitatis gradus; alcanzar un
peldaño más alto en la - social, altiorem gradum dignitatis cónsequi vel ascéndere; - de
colores, colorum gradátio vel gradus (-uum
mpl) // (Mús, serie de las siete notas musica-
les) diagramma, ătis n. Sin: modulátio diatónica; sonorum gradátio, scánsio, gradus (uum mpl); septem discrímina vocum. Uso: cromática, dimidiati sonorum gradus // - sísmica, terrae mótuum gradus (-uum mpl); termométrica, - de temperaturas, gradus (uum mpl) thermómetri // (paraje o puerto
donde toca de ordinario una embarcación o
avión) návium vel aëronávium státio (- onis
f). Uso: hacer - en Barcelona, Barcinone stationem fácere; Barcinonem appéllere vel appelli // (línea recta dividida en cierto número
de partes iguales, en proporción con las unidades de medida) mensura, ae f. Sin: módulus. Uso: mapa con la - de 1:100.000, tábula
in qua regionum spátia cénties milies sunt
contracta vel ad cénties millésimam partem
sunt redacta // fig, en gran -, ample, amplíssime; multum, plúrimum; longe lateque (a lo
largo y a lo ancho, por todas partes) // - Mercalli, mercalliana metiendi (terrae motūs)
rátio; - de Richter, richteriana metiendi rátio
vel mensura; el terremoto alcanzó 8 grados
en la - de Richter, terrae motus octavum gradum richterianae metiendi rationis (vel secundum richterianam metiendi rationem)
consecutus est.
escalador, ra: (deportista que practica la escalada) ascensor, oris m; ascenstrix, icis f.
Sin: scandens.
escálamo: scalmus, i m.
escalar: ascéndere vel conscéndere. Sin:
scándere. Uso: - los Alpes, Alpes scándere.
escalera: scalae, arum fpl. Sin: gráduum séries. Uso: - excusada o falsa, scalae secretiore ámbitu; - móvil, rodante, mecánica,
scalae volúbiles, móbiles,versátiles, automatáriae; ambulacra volubília vel mobília; - portátil, de mano, scalae portátiles, manuales; de avión, scalae aëronavis; - de caracol, de
husillo, cóc(h)lea, ae f; scalae cochleatae; -
388
escandinavo
de cuerda, scalae funales; scalae restículis
confectae; - de seguridad, scalae securitatis
causā dispósitae; - de servicio, scalae famulares, postīcae, postérulae; - de tijera o
doble, scalae dúplices; por escaleras de caracol, per cóchleas; espacio o hueco en que se
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante
de escaleras, scalárius, ii m; bajar las -, (per)
scalas descéndere; subir las -, (per) scalas ascéndere.
escalerilla: scálulae, arum fpl. Sin: breves
angustaeque scalae.
escalinata: scalária, ium npl. Sin: scalae,
arum fpl; gradus, uum mpl; gráduum ordo;
scalarum gradus (-uum mpl).
escalmo, v. escálamo.
escalofrío: tremor álgidus vel gélidus.
escalón: (scalarum) gradus, us m.
escalonamiento: intervallandi rátio. Sin: opportuna disposítio; ordo distributivus; methódica distribútio.
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dispónere; ordinatim distribúere.
escandalizar: mali vel péssimi exempli esse
álicui. Sin: malo (vel péssimo) exemplo esse
álicui; offensioni vel offendículo esse álicui;
offéndere áliquem áliqua re; in áliquo vel in
áliqua re offéndere (intr); in offensionem alicúius incúrrere, cádere; exemplo álicui nocere; (en sentido religioso) scandalizare //
escandalizarse por algo, áliqua re offendi.
escándalo: (acción o palabra que es causa
de que uno obre mal o piense mal de otro)
offénsio, onis f. Sin: infámia; fácinus, nŏris
n; flagítium; scándalum; res insignis infámiae; res mali (vel péssimi) exempli; malum
(vel péssimum, vel pravum) exemplum. Uso:
uno de los mayores - jurídicos, unum ex máximis scándalis rei iurídicae; con gran - de
todos, magna cum offensione ómnium; piedra de -, lapis (-ĭdis m) offensionis; ¡qué -!,
fácinus indignum! // (fig, alboroto, ruido
grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; concitátio; strépitus, us m; iúrgium, ii n. Uso:
armar un -, strépere; strépitum édere vel fácere; armar escándalos, turbas effícere vel
dare; tragóedias ágere, movere, excitare ;
armar un - contra uno, in áliquem vehementer increpare vel ínvehi; armar - por una nonada, in re levi tumultum fácere; excitare
fluctum in símpulo // (fig, asombro, admiración) stupor, oris m. Sin: admirátio. Uso. suscitar -, admirationem habere vel movere.
escama: squama, ae f.
escandalosamente: túrpiter. Sin: procáciter;
inverecunde; flagitiose; malo (vel péssimo)
exemplo.
escamar: (quitar las escamas) desquamare.
escamotear: auferre. Sin: clam asportare; intervértere; subtráhere.
escanciador, ra: pocillator, oris m; pocillatrix, icis f. Sin: pincerna, ae m.
escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foedus; mali (vel péssimi) exempli; malum (vel
péssimum) exemplum praebens.
escanda: far, farris n.
Escandinavia: Scandinávia, ae f. Sin: Scándia.
escandalizador: mali exempli auctor. Sin:
scándalum praebens.
escandinavo: adj scandinavus vel scandinávius. Sin: scándius // sust Scandinavus, i m;
389
escandir
Scandinávius, ii m. Sin: Scándius, ii m.
vaporum.
escandir: scándere. Sin: versus metiri; pédibus vel per pedes versus metiri.
escápula: Anat scápula, ae f.
escansión: scánsio, onis f. Sin: (pédibus vel
per pedes) vérsuum mensurátio; syllabarum
enumerátio.
escapular: (perteneciente o relativo a la escápula) scapularis, e. Sin: scápulae (gen); ad
scápulam pértinens.
escaño: (banco) scamnum, i n. Uso: - de madera, scamnum lígneum.
escapulario: (objeto de piedad) scapulare, is
n. Sin: scapulárium; insigne, is n. Uso: - de la
Virgen del Carmen, scapulare vel insigne Vírginis Carmelítidis.
escapada: (visita muy breve) excúrsio, onis
f. Sin: devérsio; excursus, us m; brevis excúrsio vel excursus. Uso: hacer una - a casa, al
campo, a la ciudad, excúrrere (vel evolare)
domum, rus, in urbem; hacer una - a casa de
alguien, adire áliquem; excúrrere (vel evolare) ad áliquem.
escaque: (cada una de las casillas del tablero de ajedrez o damas) tessella, ae f. Sin:
plágula; aréola // (cuadrito o casilla que resulta de las divisiones del escudo) gentilícia
tessella.
escara: eschara, ae f. Sin: crusta.
escaparate: (especie de alacena o armario
con cristales para poner imágenes, loza, etc.)
armárium vel repositórium vítreum. Sin: vitratum loculamentum; fenestra tabernária; v.
vitrina // (hueco cerrado con cristales, en la
fachada de una tienda, que sirve para exponer muestras de las mercancías vendidas en
ella) vitrária, ae f. Sin: vitrata ostentátio; propositarum mércium speculária (-ium vel
-orum npl); expositórium vítreum; monstrativus plúteus; monstrativum plúteum.
escarabajo: scarabaeus vel scarabēus, i m.
escaramuza: (combate ligero) procursátio
vel concursátio, onis f. Sin: procursus, us m;
leve vel párvulum próelium; minutum certamen; levis pugna. Uso: trabar una -, leve
próelium consérere vel inire // (fig, riña o
discusión poco violenta) levis conténtio vel
rixa. Sin: medíocris certátio; parvi momenti
dissénsio; disputatiúncula.
escapatoria: devertículum, i n. Sin: effúgium; suffúgium; perículi remédium // fig devertículum, i n. Sin: effúgium; anfractus, us
m; ambages, is f. Uso: escapatorias del derecho, iuris anfractus; buscar escapatorias, recurrir a escapatorias, tergiversari;
devertícula (vel anfractus, vel ambages, vel
devertícula et anfractus, vel devertícula et flexiones) quáerere vel exquírere.
escaramuzador: procursator, oris m.
escape: (fuga de gas) gásii emíssio // (dispositivo que permite la expulsión de los gases
de la combustión de un motor) emissárium
escarbadientes: dentiscálpium, ii n.
escaramuzar: procursare; procursare in hostem. Sin: minutis próeliis pugnare; lévia certámina consérere; párvulis próeliis
conténdere // fig cum áliquo de áliqua re conténdere. Sin: altercari; verbis decertare.
escarapela: insigne, is n. Sin: lintéolum.
escarbar: (dicho de pollos) fricare terram.
390
escenografía
Sin: terram pédibus rádere; solum únguibus
scálpere vel rádere; crúribus scálpere terram
// (fig, inquirir curiosamente) áliquid scrutari.
Sin: exquírere sive inquírere; indagare; pervestigare.
escarcha: pruīna, ae f. Sin: gélidum; gelu.
Uso: cubierto de -, pruinosus; pruīnis óbrutus.
escatológico: eschatológicus, a, um.
escena: (parte del teatro donde actúan los
actores) proscáenium, ii n. Sin: púlpitum //
(cada parte de una obra dramática) scaena,
ae f. Sin: fábulae scáenicae pars // (fig, arte
de la interpretación teatral) scáenica ars.
Sin: theatrum // (fig, actividad, vida humana)
scaena, ae f. Uso: entrar en la - política, scaenam políticam íngredi.
escarda: runcátio, onis f. Sin: purgátio.
escardadura, v. escarda.
escardar: (terram) sarire vel sarrire. Sin:
runcare; purgare.
escardillar, v. escardar.
escardillo: sárculum, i n; sárculus, i m.
escarlata: (de color -) coccíneus vel cóccinus, a, um. Uso: color -, cóccinum; coccum;
color coccíneus // (tela o paño de color -)
coccum, i n. Uso: que va vestido de -, coccinatus.
escenario: (lugar del teatro) scaenárium, ii
n. Sin: scaena, ae f; púlpitum; proscáenium
sive proscénium; scaenae, arum; scaenae tabulatum. Uso: aparecer en el -, salir al -, (in)
scaenam prodire; salir, retirarse del -, a (vel
ex, vel de) scaena abire; de scaena decédere;
scaenam relínquere // (caracterización del escenario) scáenicus apparatus (-us m). Sin:
scaenae ornatus. Uso: armar el -, scáenicum
apparatum instrúere; cambiar el -, scáenicum
apparatum mutare, commutare; mutare spéciem ornationis // fig, - de francachelas, libídinum deversórium vel diversórium; - de la
guerra civil, civilis belli arena vel harena; en
el - del mundo, in theatro orbis terrarum; en
mi -, in arena mea.
escarlatina: (enfermedad febril) scarlatina,
ae f. Sin: febris rubra vel purpúrea // (tela de
lana de color carmesí) v. carmesí.
escenarista: Cinem auctor cinematográphicus.
escarpa: (declive del terreno) declívitas, atis
f.
escénico: scáenicus. Sin: scaenalis, e; scaenárius.
escarpín: calcéolus, i m. Sin: diábathrum.
escenificación: in actus dedúctio. Sin: fábulae ad scaenas dedúctio.
escatimar: parvéscere. Sin: nímium parce fácere (rem); avare vel sórdide uti (re); sórdide
se gérere; tenacem (vel sórdidum, vel illiberalem) esse. Uso: - la comida, defraudare (se,
áliquem) victu vel cibo; - los gastos, sumptus
circumcídere; circumcídere omnem impensam.
escatologia: eschatológia sive -logīa, ae f.
escenificar: in actus dedúcere. Sin: scáenicae
actioni aptare; in scaenas distribúere.
escenografía: (arte de proyectar o realizar
decoraciones escénicas) scaenográphia sive
scaenographīa, ae f. Sin: scáenica vel scaenária ars; pingendarum scaenarum ars; theatrálium apparátuum ars // (conjunto de
391
escenográficamente
decorados en la representación escénica)
scaenográphia, ae f. Sin: scáenicus vel theatralis apparatus (-us m); ornatus scaenae;
scaenarum pictura, exornátio, apparatus.
escenográficamente: scaenográphice.
escenográfico: scaenográphicus, a, um. Sin:
ad scaenográphiam pértinens; ad scaenas áttinens.
escenógrafo: scaenógraphus, i m. Sin:
scáenicus exornator, instructor; scaenarum
ártifex, pictor, moderator, auctor, fabricator;
scaenárius ártifex; pictor scaenárius; theatralis apparatūs procurator vel rector.
escepticismo: (doctrina epistemológica)
scepticismus, i m. Sin: scepticorum doctrina,
philosóphia, rátio; Pyrrhonis doctrina; de
cognitiónibus omnibus dubitátio; omnem veritatem desperántium doctrina // (cualidad de
escéptico) scéptica rátio. Sin: dubitátio; de
rebus ómnibus dubitátio; de ómnibus dubitántium rátio; ambigendi stúdium; semper
ambigendi stúdium vel voluntas; incredúlitas; incrédulus ánimus; diffidéntia. Uso: con
-, dubitanter; scepticorum more; pyrrhoneorum more; recibió la noticia con -, rem dubitanter accepit.
escéptico: (que profesa el escepticismo)
scépticus. Sin: in ómnibus dúbitans; de cognitiónibus ómnibus dúbitans; de (vel in) rebus
ómnibus incrédulus; omnem veritatem
despērans; veritatis absolutae improbator;
certae conclusionis aspernator. Uso: es un -,
de ómnibus rebus dúbitat // (fig, que no cree
o afecta no creer en determinadas cosas) incrédulus. Sin: ad credendum segnis.
esclavina: chlamis vel clamis, ĭdis f. Sin:
pallíolum.
um. Sin: ad servitutis institutum spectans //
sust venalícius, venaliciárius, ii m. Sin: mercator venalícius vel venaliciárius; servitutis
fautor; servorum (vel mancipiorum vel mancupiorum) mercator, negotiator, vénditor;
servitutis instituti fautor vel propugnator.
esclavo: servus, i m. Sin: mancípium vel
mancúpium. Uso: mercado de esclavos, venaliciária, ae f; venalícium, ii n; negotiátio
venaliciária; mancipiorum (vel mancupiorum, vel servorum) nundinátio, negotiátio,
mercatura; ejercer el comercio de esclavos,
venaliciáriam exercere; hacer comercio de
esclavos, mancipiorum mercaturam (vel nundinationem, vel negotiationem) fácere.
esclerénquima: schlerénchyma, ătis n.
escleritis, v. esclerotis.
escleroma: (enurecimiento de la piel en recién nacidos) scleroma, ătis n // (esclerosis)
v. esta voz.
esclerométrico: sclerométricus, a, um. Sin:
ad sclerómetrum pértinens.
esclerómetro: sclerómetrum, i n.
esclerosis: sclerosis, is f. Sin: durítia, ae f;
duríties, ēi f; duramentum; texturarum durítia. Uso: - coronaria, tuberosa, sclerosis coronária, tuberosa.
escleroso: adj scleróticus, a, um. Sin: durus;
durescens // sust sclerosi laborans vel vexatus.
esclerótica: sclerótica, ae f. Sin: sclerótica
membrana vel membránula; óculi túnica vel
tunícula.
esclerótico: scleróticus, a, um. Sin: ad scleróticam áttinens.
esclavista: adj venalícius vel venaliciárius, a,
392
escoplear
escleroticotomía: scleroticotómia sive
-tomīa, ae f. Sin: sclerotómia; scleróticae
(scleróticae membranae vel membránulae;
oculorum túnicae vel tunículae) incísio.
esclerotitis: scleróticae (vel oculorum túnicae) inflammátio vel inflátio.
escolástico: (adj, relativo a la escolástica)
scholásticus, a, um. Uso: disputa -, controvérsia scholástica; escritor -, scriptor scholásticus; filosofía -, philosóphia scholástica;
filósofo o teólogo que sigue la escolástica,
scholásticus, i m // (relativo a las escuelas)
scholásticus, a, um. Sin: scholarum (gen pl).
Uso: disciplina -, disciplina scholástica.
esclerotomía, v. escleroticotomía.
escoliador, v. escoliasta.
esclusa: claustrum, i n. Sin: cataracta, ae f;
cataractes, ae (ac -en) m.
escoba: scopae, arum fpl. Sin: everrículum, i
n.
escobilla: (cepillo para limpiar) scópula, ae
f; scópulae, arum fpl // Electr, electricitatis
demptrum (-i n). Sin: pantógraphum.
escobillón: (cepillo para barrer el suelo) v.
escobilla.
escocés: adj scóticus, a, um // sust Scotus, i
m.
Escocia: Scótia, ae f.
escofina: scóbina, ae f. Sin: rádula.
escolapio: scholarum piarum sodalis (-is m).
Sin: e scholis piis sodalis; sodalis calasanctianus.
escolar: adj scholaris, e. Sin: scholae (gen);
discípuli próprius; ad discípulum spectans.
Uso: año -, annus scholaris // sust scholaris,
is m. Sin: scholásticus; discípulus; auditor.
escolaridad: - obligatoria, frequentátio scholarum coactiva.
escolástica: (escolasticismo) scholástica, ae
f. Sin: philosóphia vel theológia scholástica,
vel scholarum.
escoliasta: scholiastes, ae m. Sin: interpres,
ĕtis; explicator.
escoliosis: scoliosis, is f. Sin: spinae dorsi
curvátio vel cúrvitas.
escolopendra: scolopendra, ae f.
escombros: rúdera, um npl. Sin: coacervus
fragmentorum; relíquiae.
esconder: occultare. Sin: celare; cóndere.
Uso: el que esconde, abscónditor, oris m // esconderse: se ábdere (in + ac; in + abl; post +
ac). Sin: occultari vel se occultare (abl; in +
abl; post + ac); se recóndere (in + ac.); ócculi
vel se occúlere (in + ac). Uso: - en los bosques, in silvas se ábdere, se abstrúdere, se occúlere; estar escondido, latere; permanecer
escondido, latitare // (acción de -) abscondítio, onis f .
escondite: (juego) lusória sui occultátio. Sin:
lúdicra latebrarum petítio.
escopeta: sclopetum, i n. Sin: manuballista;
manuballista ignívoma. Uso: - de dos cañones recortados, manuballista cum géminis
tubis truncis; - para cazar, manuballista venatória; cañón de -, (manuballistae) tubus.
escopetazo: iactus sclopetárius.
escoplear: (hacer corte con escoplo) scál-
393
escoplo
pere. Sin: incídere // (hacer agujero con escoplo) (scalpro) forare, perforare, pertúndere.
que se presenta escotada por atrás, múlier
tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nudato) incedens vel ámbulans.
escoplo: scalprum, i n.
escorbútico: scorbúticus, a, um. Sin: stomácace correptus; scorbuto affectus vel laborans.
escorbuto: scórbutus, i m; scórbutum, i n.
Sin: stomácace, es f; scelotyrbe, es f.
escoria: retrimentum, i n.
escote: vestis collum ac pectus, vel médium
corpus, vel tergum (vel dorsum) rétegens;
collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis
ámbitus apertus (- por delante), postérior
vestis ámbitus apertus (- por la espalda) //
(parte proporcional que cabe a cada uno por
razón del gasto hecho en común) collecta, ae
f. Sin: sýmbola, ae f. Uso: pagar el -, collectam dare; hacer pagar el -, sýmbolam exígere
ab áliquo.
escorpión: scórpio, onis m.
escotilla: ostíolum, i n. Sin: valvae, arum fpl;
constrati ostíolum.
Escorpión: Scórpio, onis m.
escorzo: obliqua imago. Sin: catágrapha,
orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex
transverso.
escota: (cabo con que se atiesan las velas)
pes, pedis m.
escotadura: vestimenti apértio. Uso: - excesiva, (anterior vel posterior) vestis ámbitus
apertus nimis.
escotar: retégere. Sin: nudare (collum ac
pectus, el cuello y el pecho; médium corpus,
la cintura; tergum vel dorsum, la espalda).
Uso: - un vestido (por la parte del cuello y
del pecho, de la cintura, de la espalda) vestis
collum ac pectus, médium corpus, tergum vel
dorsum retégere; vestido escotado, vestis
quae collum ac pectus (...) rétegit; vestis
collum ac pectus (...) rétegens; mujer escotada por delante, múlier nudo collo pectoreque; múlier collo pectoreque retecto vel
medio córpore nudato; mujer escotada por
atrás, múlier tergo retecto (nudo, nudato);
mujer que se presenta escotada por delante,
múlier collo pectoreque retecto vel médio
córpore nudato incedens vel ámbulans; mujer
escotillón: (puerta cerradiza en el suelo) ostíolum pénsile vel versátile. Sin: ianua pénsilis vel versátilis; valvatum pavimenti foramen
(-mĭnis n); valvata tabulati forícula.
escribanía: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offícium // (oficina del escribano)
scriptórium, ii n. Sin: offícium scriptórium;
scribae offícium; scriptória mensa; tábula litterária.
escribano: scriba, ae m. Sin: scriptor.
escribir: - a máquina, dactylográphico vel
dactýlico prelo scríbere; machínulā scriptóriā
exarare. Uso: - a menudo, frequenter scríbere; - con garabatos, conscribillare; - de
prisa, raptim vel properanter scríbere; escribí
más de lo que debía, plura scripsi quam
débui.
escrito: scriptum, i n. Sin: scriptura, ae f.
Uso: por -, scripto.
escritor: (persona que escribe) scriptor, oris
m. Sin: qui scribit // (autor de obras escritas
o impresas) scriptor, oris m. Sin: auctor. Uso:
394
escrupuloso
- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor
politíssimus; - de agricultura, rerum rusticarum scriptor; - de historia, rerum scriptor;
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento,
renascéntium litterarum scriptor; los - de entonces, témporum illorum scriptores; los posteriores, scriptores aetate posteriores vel
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -,
scríbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stúdium se conferre; ánimum ad
scribendum appéllere, applicare; se ad scribendum applicare.
hecho) scripturā condúcere. Sin: sýngraphā
obstríngere // (contratar a un artista, especialmente de teatro) ascríbere vel conscríbere. Sin: scripturā condúcere.
escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacrarum Scripturarum peritus; Sacrorum Librorum sciens.
escrófula, escrofulismo, escrofulosis: scrófula, ae f; scrófulae, arum. Sin: struma, ae f.
escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus;
scrófulis plenus; scrófulis laborans vel affectus.
escritora: scriptrix, īcis f. Sin: quae scribit.
escritorio: (despacho) scriptórium, ii n. Sin:
conclave scriptórium; graphēum; offícium
tractatórium // (mueble) mensa scriptória.
Uso: - pequeño, ménsula scriptória.
escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptíssimus.
escritura: (acción de escribir) scríptio, onis
f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir)
rátio vel modus scribendi. Sin: scripturae
genus; lítterae, arum fpl; litteratura, ae f // (escrito) scriptum, i n. Sin: scríptio; scriptura.
Uso: error de -, scripturae mendum // (obra
escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso:
Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl;
Sacrae Scripturae, Lítterae, Páginae; divinae
lítterae; divini libri; lítterae sanctae // (sistema de signos utilizado para escribir) scriptura. Uso: - cuneiforme, demótica, hierática,
jeroglífica, glagolítica, lineal, scriptura cuneiformis, demótica, hierática, hieroglýphica,
glagolítica, linearis; - taquigráfica, stenogramma, ătis n.
escrituración: auctoramentum, i n. Sin:
ascríptio; conscríptio; scríptio; condúctio.
escriturar: (hacer constar con escritura pública y en forma legal un otorgamiento o un
escrúpulo: scrúpulus vel scrípulus, i m. Sin:
scrúpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia,
relígio, onis f; con mucho -, v. escrupulosamente; por exceso de escrúpulos, nímia religione; sin -, sine scrúpulo; sine ulla
religione; hombre lleno de escrúpulos, religiosíssimus homo; hombre sin escrúpulos,
homo nulla religione astrictus // hacer venir
los escrúpulos a uno, scrúpulum vel religionem álicui inícere; álicui religionem afferre;
librar a uno de los -, álicui scrúpulos ex
ánimo evéllere; scrúpulos exímere álicui; me
queda un solo -, mihi unus scrúpulus restat;
tener -, religioni habere; tengo - de hacer
esto, religioni hábeo hoc fácere; no tener -,
no hacer - de ..., non habere religioni; no
tiene -, nullo tenetur scrúpulo.
escrupulosamente: scrupulose. Sin: religiose, religiosíssime; diligenter, diligentíssime; exacte, exactíssime; accurate,
accuratíssime.
escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus.
Uso: ser -, assiduā scrupulorum moléstiā agitari; consciéntiae angore sollicitari; ser muy -,
religione terreri; officiorum religione terreri //
(fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: religiosus; díligens; accuratus. Uso: diligencia -,
395
escrutador
summa vel accuratíssima diligéntia; escritor
muy -, religiosíssimus auctor.
escrutador: (que examina con cuidado algo)
scrutator, oris m. Sin: indagator; investigator;
explorator // (el que en las elecciones cuenta
y computa los votos) (suffragiorum) diríbitor,
oris m. Sin: (suffragiorum) computator.
escrutar: suffrágia computare. Sin: rationem
suffragiorum dúcere vel habere.
escrutinio: (examen y averiguación exacta)
scrutínium, ii n. Sin: scrutinátio // (votación
o elección) suffrágium, ii n. Uso: - secreto,
tácita suffrágia; con - secreto, occultis suffrágiis // (reconocimiento y cómputo de los
votos) diribítio, onis f. Sin: diribítio suffragiorum; suffragiorum rátio vel computátio.
Uso: hacer el -, diríbere; suffrágia diríbere,
computare; suffragiorum rationem habere.
escuadra: (cuadrilla de personas) v. cuadrilla // (corto número de soldados) agmen,
mĭnis n. Sin: manus, us f; parva manus; manípulus; praesídium, ii n. Uso: - volante,
praesídium promptum // (conjunto de buques) classis, is f // (instrumento) norma, ae f.
Uso: - de box, norma búxea.
escuadrilla: (de buques) classícula, ae f. Sin:
návium turma // (de aviones) classícula aéria.
Sin: aviárius manípulus; velivolorum turma.
Uso: - de bombardeo, cohortícula ignífera vel
incendiária.
escuadrón: turma, ae f. Uso: - de coraceros,
loricatorum turma.
escucha: audiéntia, ae f. Sin: audítio. Uso: atenta, díligens audítio; - de la palabra de
Dios, audítio verbi Dei.
escudar: (amparar con el escudo) scutare //
(fig, resguardar o proteger) tégere vel proté-
gere. Sin: munire; tutari.
escudete: (objeto semejante a un escudo pequeño) scútulum, i n.
escudilla: scutella, ae f. Sin: scútula; camella; cótula vel cótyla; catillus vel catillum;
catínulus; gábata.
escudillar: (echar en escudillas) in scutellas
distribúere vel fúndere // (fig, contar lo que
se sabe; no guardar secreto) exprómere. Sin:
aperte dícere; in médium proferre; ante pedes
effúndere.
escudo: (arma defensiva) scutum, i n
(grande, rectangular); clípeus, i m, clípeum,
i n (pequeño, ovalado); parma, ae f (pequeño,
redondo); pelta, ae f (pequeño, en forma de
media luna); cetra, ae f (pequeño, en forma
de cítara). Uso: armado o provisto de -, scutatus; clipeatus, parmatus, peltatus, cetratus;
scuto, clípeo, parmā, peltā, cetrā tectus // (de armas, blasón) insigne, is n. Sin: stemma,
ătis n; gentilícium insigne // (moneda antigua) scutatum, i n. Sin: (scutatus) nummus.
Uso: - de plata, nummus argénteus.
escuela: schola, ae f. Sin: ludus; discendi
ludus. Uso: - de párvulos, infántium ludus;
ludus parvorum puerorum; - primaria, ludus
litterárius vel elementárius; schola litterária;
schola fundamentalis; scola elementária; elementorum (vel primordiorum, vel rudimentorum) ludus; - secundaria, schola media;
schola médii vel secundi órdinis; médii órdinis ludus; - normal, schola magistris conformandis; schola ludi magistris instituendis vel
efformandis; schola magistris elementárii
ludi formandis; - superior, schola superior;
altior schola; schola maiorum disciplinarum;
ingenuarum litterarum vel disciplinarum
ludus // - católica, schola cathólica; - clásica,
schola clássica; - confesional, schola confessionalis; - estatal, pública schola; pública ci-
396
escúter
vitatis schola (= schola pública gestionis officialis); - experimental, schola experimenti
grátiā cóndita; - humanista, schola humanistica; - industrial, institutum indústriae ártibus docendis; schola quā artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta,
schola promíscua vel communis; - privada,
schola privata (= schola pública gestionis privatae, si es oficialmente reconocida); - pública, schola pública; - técnica, schola ártium
technicorum; schola artibus exercendis; - vespertina, schola vespertina // - de artes y oficios, schola quā artes et artifícia docentur; de baile, ludus saltatórius; saltationis ludus; de comercio, rerum mercandarum schola;
schola de rebus mercandis; schola commércio ordinando moderandoque; - de conducción de automotores, schola autocinética;
autoraedae gubernandae schola; - de corte,
schola panno secando ad vestes; - de dibujo,
schola diágraphes, vel gráphices, vel delineationis; - de enfermería, schola aegrorum ministris instituendis; - de gimnasia,
gymnásium; - de latín, schola linguae latinae;
- de música, ludus músicus; - de niñas, schola
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesía, poëtarum
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da
ejemplo) - de corrupción, nequítiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de imprudencia, imprudéntiae ludus; en la - de la naturaleza, naturā magistrā; en la - de la
pobreza, paupertate magistrā // alumnos de
las - primarias, discípuli (vel alumni, vel
púeri) elementárii; alumnos de las - medias,
médii órdinis discípuli; alumnos que frecuentan - superiores, discípuli scholas altiores
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam
aperire; cursar la - primaria, in litterárium
ludum itare; cursar la - media, médii órdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altiores scholas obire; scholas maiorum disciplinarum obire; frecuentar la -, in ludum vel in
scholam itare; frecuentar una - de latín, scholam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
vel scholae aedifícium, sedes, domicílium.
esculpir: scúlpere, inscúlpere. Sin: fíngere;
effíngere. Uso: imagen, figura esculpida,
imago sculpta; simulacrum sculptum; estatuas esculpidas por uno, signa ab áliquo facta
vel expressa; - algo en bronce, áliquid aere
fíngere; - algo en cera, áliquid e cera fíngere;
- en mármol, signum e mármore formare; estatua esculpida en mármol, signum marmóreum , vel e mármore effectum // fig, - algo
en la mente, áliquid áltius (vel pénitus) in
ánimo fígere; esto se halla esculpido en mi
mente, hoc ínsidet in memória mea; huius rei
memória mihi in mente haeret vel fixa est.
escultismo: puerorum exploratorum motus
(-us m).
escultista: adj ad motum exploratorum pértinens // sust adulescens explorator m; adulescens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
sodalis exploratrix.
escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: de estatuas, statuárius; statuarum ártifex; qui
statuas fingit.
escultura: (arte de esculpir o tallar) sculptura, ae f. Sin: ars sculptória vel statuária; ars
sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
(obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
tectónica sculptura; lígneo sculptura.
escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vásculum. Sin: cápsula vel capsella inspuendo;
sputis excipiendis cápsula.
escúter: autobirótula, ae f. Sin: birótula automatária; automotória bicýclula; parva vel minuta bírota automatária; v. motocicleta.
397
esdrújulo
esdrújulo: (de vocablo) proparoxýtonus, a,
um. Sin: antepaenúltimam sýllabam ácuens;
(de verso) hypérmeter, tra, trum.
esencia: (lo que constituye la naturaleza de
una cosa) esséntia, ae f. Sin: natura; natura
et vis. Uso: la - divina, natura divina; la - de
algo, quod est áliquid (en expresión interrogativa, quid vel quale sit áliquid) // (la parte
más importante en una cosa) vis. Sin: quod
praecípuum (vel máximum) est in áliqua re.
Uso: la - de la amistad, ipsa amicítia; la - de
la cosa, res ipsa; en su -, génere ipso; per se
ipsum; indagar la - de las cosas, quale quidque sit perspícere // (extracto) sucus, i m. Sin:
expressus sucus; liquor, oris m; liquor tenuíssimus. Uso: - perfumada, unguentum; odor; de sésamo, sucus ex sésama (vel ex sésamo)
expressus; - de rosas, sucus rosae.
esencial: (de la esencia de una cosa) essentialis, e. Sin: ad esséntiam vel ad rem ipsam
pértinens; in alicúius rei natura pósitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindible) necessárius, a, um. Uso: esto es lo - para
mí, hoc mihi máxime necessaríum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecípuus;
princeps; potíssimus; máximi momenti vel
máximo momento; caput. Uso: condición -,
condício prima; rei summa; res máximi momenti; lo -, el punto capital, caput, cápitis n;
summa, ae f; res summa vel prima; quod est
primum vel potíssimum; ser un elemento para ..., máximo momento esse ad + ac; lo es que ..., primum ac potíssimum ómnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+
subj); hay que ver dónde está lo -, videndum
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cápita rerum expedire.
esencialmente: essentiáliter. Sin: re ipsa;
ipsā rei naturā; secundum esséntiam.
esenios: esseni, orum mpl.
esfera: - de reloj, horológii frons, discus; horarum index; numeralis orbículus // (fig, ámbito; espacio a que se extiende o alcanza la
acción o el influjo de algo) sphaera, ae f. Sin:
província. Uso: - concreta de derechos, certa
definitaque iuris província; - personal,
sphaera personalis; la - del espíritu, spíritūs
sphaera.
esférico: (Dep, balón en el juego de fútbol) v.
balón.
esferoidal: sphaeroidalis, e. Sin: sphaeróidis
instar.
esferoide: sphaeróides, is f. Sin: globus
sphaerae símilis.
esfigmófono: sphygmóphonum sive -phōnum,
i n.
esfigmografía: sphygmográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cordis púlsuum rátio.
esfigmográfico: sphygmográphicus, a, um.
Sin: ad shygmográphiam spectans.
esfigmógrafo: sphygmógraphum, i n;
sphygmográphium, ii n. Sin: cordis púlsuum
calculatórium vel máchina calculatrix.
esfigmograma: sphygmogramma, ătis n.
esfigmología: sphygmológia sive sphygmologīa, ae f.
esfigmólogo: sphygmólogus, i m.
esfigmomanometría: sphygmomanométria
sive -metrīa, ae f.
esfigmomanómetro: sphygmomanómetrum,
i n.
398
esmaltado
esfigmometría: sphygmométria sive -metrīa,
ae f.
esfigmómetro: sphygmómetrum, i n. Sin:
aemodynamómetrum; instrumentum sánguinis préssui metiendo; instrumentum sánguinis pressioni metiendae.
esfigmoscopia: sphygmoscópia sive -scopīa,
ae f.
nista, ae m; battuator; armorum doctor; artis
gladiatóriae magister; normas de la -, gladiatóriae artis dictata vel leges // adiestrarse en
la -, gládiis exerceri; gladiatória arte exerceri;
aprender la -, gladiatóriam artem díscere; enseñar a uno la -, áliquem armis docere; áliquem gladiatóriam artem docere; practicar
la -, armis lúdere; hastis concertare; arte gladiatória lúdere vel concertare.
esgrimidor: gladiator, oris m. Sin: gladiatóriae artis lusor; artis gladiatóriae peritus vel
peritíssimus.
esfigmoscópico: sphygmoscópicus, a, um.
esfigmoscopio: sphygmoscópium, ii n.
esfuerzo: nisus, us m. Uso: - colectivo, sócia
compositaque ópera; común - ético, moralis
communis nisus; aunar los -, labores simul
suscípere.
esfumar: (rebajar los tonos) - los colores,
colores dilúere, extenuare, stínguere, velare
// esfumarse (en sentido fig) evanéscere. Sin:
defervéscere; deflagrare; detuméscere. Uso:
se esfumó su ira, illius ira defervit vel deférbuit; se esfuman los odios, ódia detumescunt.
esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pictura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta;
gráphica pictura vel imago; figura gráphio
inscripta vel exarata.
esgrafiar: picturam inscúlpere. Sin: figuram
gráphio inscríbere vel exarare.
esgrima: (arte de manejar la espada, el sable
y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin:
ars battuendi vel batuendi; ars gládii; armorum ars; ars gladiatória; ars digladiandi. Uso:
certamen de -, gladiatórium certamen; certamen digladiandi; escuela de -, gladiatórius
ludus; - con florete, con espada, con sable,
certamen digladiandi rúdibus ferreis, adhíbito
gládio, adhíbito ense falcato; espectáculo de
-, spectáculum gladiatórium; maestro de -, la-
esgrimir: battúere vel batúere. Sin: armis uti
vel certare.
esgrimista, v. esgrimidor.
eslabón: (hierro con que se saca fuego del
pedernal) igniárium, ii n. Sin: ignitábulum.
eslalon, v. slalom.
eslavista: rerum slavicarum studiosus vel peritus.
eslavo: adj slavus, slávicus, a, um // sust
Slavus, i m.
eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus,
a, um. Uso: República -, Respública Slovaca
// sust Slovacus vel Slovakus, i m.
Eslovaquia: Slovákia, Slovácia, Slováchia,
ae f.
Eslovenia: Slovénia, ae f.
esloveno: adj slovenus, slovénius, slovénicus
// sust Slovenus, i m.
esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malthā
pictus, tectus; nitenti crustā inductus. Uso: al encausto, encáusto pictus; obra esmaltada
399
esmaltar
al -, encáustum; encáusticum opus // fig áliqua re distinctus vel ornatus. Uso: - de flores,
flóribus distinctus.
esmaltar: malthare. Sin: malthā vel encáusto
píngere; nitentem crustam álicui rei indúcere;
nitenti crustā áliquid indúcere; rem malthā tégere, contégere, obdúcere. Uso: - al encausto,
encáusto píngere // fig áliqua re distínguere
vel ornare.
esmalte: maltha, ae f. Sin: encáustum; crusta
nitens. Uso: - blanco, crusta alba; - vítreo,
crusta vítrea; vitrum metállicum; - de los
dientes, cándida crusta déntium; candor déntium (la blanca superficie de los dientes);
déntium cortex (-tĭcis mf); - para las uñas, de
uñas, únguibus vel únguium maltha.
esmeralda: smaragdus, i mf.
esmeril: smyris, ĭdis m.
esmerilar: smýride polire vel expolire.
esmoquin, v. smoking.
esnob: tróssulus, i m. Sin: novissimorum
morum affectator, sectator; homo affectatus,
vel nímium novitatis studiosus, vel nimis
elegántiae studiosus.
esnobismo: snobismus, i m. Sin: mos trossulorum; fictae praestántiae affectátio; novorum morum imitandi cupíditas.
esofagitis: oesophagites, is f. Sin: oesóphagi
inflammátio vel inflátio.
esófago: oesóphagos, i m. Sin: fauces, ium
fpl; stómachus; gula.
esofagoscopia: oesophagoscópia sive -scopīa, ae f.
esofagoscopio: oesophagoscópium, ii n.
esofagotomía: oesophagotómia sive -tomīa,
ae f. Sin: oesóphagi vel gulae séctio.
esotérico: esotéricus, a, um. Sin: secrétior.
Uso: doctrina -, doctrina esotérica, arcana,
secrétior.
esoterismo: esoterismus, i m. Sin: esotéricae
rationis stúdium.
espaciador: Tecnol, spatiorum vectis (-is m).
Sin: machinátio lineatória; instrumentum lítteris lineandis.
espacial: spatialis, e. Sin: spátii (gen); sideralis; cósmicus. Uso: cápsula -, capsa spatialis; guerra -, bellum siderale; laboratorio -,
officina sideralis; nave -, navis spatialis vel
cósmica; navegación -, astronavigátio; programas -, prográmmata spatiália; traje o vestido -, escafandra -, vestis astronáutica; vuelo
-, volatus spatialis.
espacio: spátium, ii n. Uso: - aéreo, spátium
aérium; - cósmico, sideral, spátium cósmicum, siderale; vácuum vel inane spátium; de tiempo, témporis spátium; alcanzar los
cuerpos celestes en el -, tángere córpora sidérea ; conquistar el - a bordo de astronaves,
caelum scaphis praepétibus scándere; explorar el -, caeléstia loca investigare; lanzar al
-, áliquid procul in caelum emíttere, vel in
áëris spátia conícere; áliquid in áethera torquere; áliquid ad intermúndia míttere; volar
por el -, per inane ire vel rúere; per vácuum
spátium súbvehi; por - de una hora, per horae
spátium; por - de tres días, trium dierum spatio; comprar espacios en diarios y canales de
televisión, spátia in diáriis necnon in emissiónibus televisíficis condúcere.
espada: ensis, is m. Uso: - de dos filos, romphaea; rúmpia.
400
especializado
espadaña: (campanario) turrícula campanária // (planta) phasgánion vel phasgánium, ii
n.
espalda: tergus, gŏris n. Uso: - de carnero,
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga
vértere; volver las - a uno, álicui terga obvértere.
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; tergus, gŏris n.
espartaquista: spartacista, ae m.
esparvel o esparver, v. gavilán.
espasmo: spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin:
convúlsio; membrorum vel nervorum convúlsio; cruciatus, us m.
espasmódico: spásticus, a, um. Sin: convulsus; crúcians, excrúcians; cruciatus, excruciatus.
espantajo: terrículum, terriculamentum, i n.
Sin: ávium formido (-dĭnis f); pásserum
terrículum.
espástico: spásticus, a, um.
espantamoscas: muscárium,ii n.
especería, v. especiería.
espantapájaros, v. espantajo.
especia: aroma, ătis n.
España: Hispánia, ae f.
especialidad: (rama de una ciencia, arte o
actividad) specialis doctrinae província vel
campus // (particularidad, singularidad) speciálitas, atis f. Sin: singuláritas; peculiáritas;
singularis perítia. Uso: - de la escuela salesiana, speciálitas scholae salesianae // Dep
peculiaris ludus. Uso: - nórdicas, peculiares
ludi septemtrionales // (medicamento) - farmacéutica, medicamentum peculiare.
español: adj hispanus vel hispánicus, a, um;
hispaniensis, e. Uso: lengua -, lingua hispana,
hispánica, hispaniensis; sermo hispanus; literatura -, lítterae hispánicae // sust, Hispanus,
i m.
españolismo: hispanismus, i m. Sin: vox hispánica vel hispana (vocablo propio de la lengua española); locútio hispánica; idiotismus
hispánicus (giro propio de la lengua española).
españolizarse: Hispanorum mores imitari.
esparadrapo: ceratum vel cerotum, i n. Sin:
emplastrum adhaesivum.
esparaván: (gavilán) v. esta voz. // (tumor
óseo) - de garbancuelo, pústulae equorum.
esparavel: (red) iáculum, i n.
espátula: rudis, is f.
especialista: adj alicúius rei peritíssimus;
versatíssimus in áliqua re; speciali stúdio excultus; speciali stúdio déditus; in speciali disciplina versatus, singulari perítia práeditus //
sust specialista, ae m // (médico que se dedica
a una clase especial de enfermedades) v. médico.
especialización: specializátio, onis f. Sin:
(acción) alicúius rei singulare stúdium;
(efecto) alicúius rei peculiaris perítia.
especializado: singulari perítia práeditus.
Sin: alicúius rei peritíssimus.
espárrago: aspáragus, i m.
401
especializar
especializar: specializare. Sin: speciale stúdium alicúius rei amplecti // especializarse,
speciali stúdio se excólere; in áliqua re particulatim versari; alicúius rei stúdium potíssimum cólere.
espectro: Fís spectrum, i n // (fantasma)
spectrum, i n; phantasma; larva; umbra; simulacrum // (- horrible) terrículum, i n. Sin:
imago terríbilis; atrox imago; aspectu trux figura. Uso: el - de la muerte, atrox imago
mortis.
especialmente: máxime. Sin: praecípue;
praesertim; speciáliter. Uso: más -, speciálius.
espectrografía: spectrográphia sive -graphīa ,
ae f.
especie: spécies, ēi f. Uso: formación de las
-, formátio specierum.
espectrógrafo: spectrógraphum, i n; spectrográphium, ii n.
especiería: taberna condimentária.
espectrograma: spectrogramma, ătis n. Sin:
imago spectrográphica.
especiero: condimentárius, ii m.
especificación: specificátio, onis f. Sin: designátio; explicátio.
espectrometría: spectrométria sive -metrīa,
ae f.
espectrométrico: spectrométricus, a, um.
específico: specíficus, a, um. Uso: vocación
-, specífica vocátio.
espectáculo: spectáculum, i n. Sin: spectamen, mĭnis n. Uso: - cinematográfico, pirotécnico, teatral, televisivo, spectáculum
cinematográphicum, pyrotéchnicum, theatrale, televisíficum; - de acrobacia o acrobatismo, funambulorum (vel petauristarum, vel
catadromorum) spectáculum; espectáculos
de diferentes clases, miscella spectácula; dar
un -, spectáculum exhibere; mirar un -, spectamen contueri.
espectador: spectator, oris m. Sin: spectans,
antis; stans; sessor. Uso: la masa de los -,
spectántium consessus (-us m); los - animan
a los jugadores, spectatores lusorum ánimos
érigunt vel confirmant.
espectral: (que se refiere a los espectros o
fantasmas) larvalis, e // (Fís, que se refiere al
espectro solar) spectri (gen); ad spectrum
pértinens.
espectroscopia: spectroscópia sive -scopīa,
ae f.
espectroscópico: spectroscópicus, a, um.
espectroscopio: spectroscópium, ii n.
especulación: speculátio, onis f; speculatus,
us m // (examen o meditación) contemplátio,
onis f. Sin: cogitátio // (investigación) investigátio, onis f. Sin: indagátio; explorátio //
(operación comercial con ánimo de lucro)
negotiátio, onis f. Sin: quaestus, us m; avíditas; negotiationis stúdium; quaestūs avíditas.
especulador: speculator, oris m. Sin: quaestūs speculator; homo quaestuosus vel quaestuosíssimus; (immódico) quáestui sérviens;
qui quaestu dúcitur // fig lucrans, antis. Sin:
lucrípeta; quaestuosus; dardanárius. Uso: político, ex re pública lucrum vel lucra fáciens; rem públicam ad suum lucrum révocans; qui rem públicam ad suum lucrum
révocat; - en el precio de los víveres, ex anno-
402
espía
nae caritate lucrans; nímium ex annonae caritate quaestum vel lucrum fáciens.
giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelaelorum naturae peritus.
especular: (meditar, raciocinar) speculari.
Sin: contemplari, contemplare; indagare; explorare; meditari áliquid vel de áliqua re //
(procurar provecho o ganancia por cualquier medio) quaestum pérsequi, fácere,
spectare. Sin: quáestui servire; quaestum fácere ex áliqua re (ganar sobre algo). Uso: en el precio de los víveres, annonae caritatem
quáestui habere; ex annonae caritate quaestum fácere; constitúere sibi quaestus immódicos ex annonae caritate; pópuli inópiam
quáestui habere; ex pópuli inópia quaestum
fácere; - sobre la ignorancia de uno, ex alicúius errore quaestum fácere; - sobre las desgracias ajenas, alicúius calamitátibus
insidiari; - sobre todo, ex ómnibus quaestum
exercere.
esperantista: esperantista, ae m. Sin: zamenhofianae linguae fautor vel studiosus // (relativo al esperanto) esperánticus, a, um.
especulativo: speculativus, a, um. Sin: contemplativus; in contemplatione pósitus.
espejarse: (mirarse al espejo) se in spéculo
intueri vel contemplari // fig exemplum sibi
súmere ex áliquo; áliquem (vel áliquid) in
exemplum intueri vel súmere.
esperanto: esperantus, i m. Sin: sermo vel
lingua esperanto (indecl); lingua esperántica
vel zamenhofiana; lingua, quae esperanto appellatur.
esperanza: spes, spei f. Uso: - débil, destello
de -, spécula, ae f; exígua spes; perder la -,
spem abícere.
esperma: sperma, ătis n. Sin: semen, mĭnis
n.
espermático: spermáticus, a, um. Sin: seminalis, e; ad humanum semen áttinens; humani
séminis (gen).
espermatorrea: spermatorrhoea, ae f. Sin:
involuntária vel invita séminis eiéctio.
espermatozoide: spermatozóides, is n; spermatozóidum, i n.
espejismo: oculorum mendácium // fig falsa
spécies. Sin: imago vana.
espermatozoo: spermatozoum, i n. Sin: vitale spérmatis vel séminis elementum.
espejito: specillum, i n.
espesor: crassitudo, dĭnis f. Uso: - de paredes, muro, columna ..., crassitudo paríetum,
muri, columnae ...; medir el - de una chapa,
crassitudinem láminae metiri.
espejo: spéculum, i n. Uso: Autom, - retrovisor, spéculum retrovisivum; - de cuerpo entero, amplum spéculum; - de pared,
spéculum parietárium.
espeleología: spelaelógia sive -logīa, ae f.
Sin: cavernarum vel de cavernis doctrina;
speluncarum disciplina; sciéntia spelaelógica; de spelaelorum natura ars.
espeleólogo: spelaeólogus, i m. Sin: spelaeló-
espesura: (paraje muy poblado de árboles)
densa silva // (vegetación densa) crista, ae f.
Uso: - de hierbas, montón de hierbas, herbarum crista; - de hojas, penacho de hojas,
crista foliorum.
espía: (agente secreto) explorator, oris m.
Sin: speculator; emissárius; index, dĭcis mf;
403
espiar
explorator clandestinus. Uso: - industrial,
speculator officinarum // (en sentido vulgar)
delator, oris m.
espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) observare; rimari.
espigar: spicas légere. Sin: omissas spicas
collégere // (buscar, rebuscar) decérpere.
espigueo: (acción de espigar) spicilégium, ii
n.
espiguilla: herba spicosa.
espinaca: spinaca vel spinácia, ae f.
espineta: clavicýmbalum, i n. Sin: spinettianum clavicýmbalum.
espinillera: (pieza que preserva la espinilla)
tibiale vel crurale operimentum, tégimen
(-mĭnis n), tegimentum, tegumentum.
espinillo: spinífera, ae f.
espino: - albar, blanco, leucantha, ae f. Sin:
alba spina.
espinochar: panículas mundare vel deglúbere.
espinoso: aculeatus, a, um. Sin: spinosus;
spinis instructus vel munitus.
espintariscopio: spinthariscópium, ii n.
espinterómetro: spintherómetrum, i n.
espinteroscopio: spintheriscópium, ii n.
espionaje: speculátio, onis f. Sin: occulta explorátio. Uso: red de -, emissariorum consociátio.
espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso:
en -, in spiram; in anfractum; cochleatim //
(muelle en - de un reloj) spira vel spírula. Sin:
elatérium, ii n; elatérium spirale.
espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communicátio cum spirítibus; spirítuum (vel mortuorum, vel mánium) evocátio vel consultátio;
mortuorum evocandorum ars, rátio, stúdium.
espiritista: spiritista, ae m. Sin: spirítuum
(vel mortuorum, vel mánium) evocator, consultor, consultator; spiritismi fautor // adj ad
spiritismum spectans.
espíritu: (soplo vital) spíritus, us m. Sin:
ánima, ae f. Uso: - vitales, spíritus vitales;
vires vitales; exhalar el -, ánimam efflare //
(sustancia incorpórea) spíritus. Sin: ánimus;
mens. Uso: Dios es puro -, Deus mens est
sine córpore; el - Santo, Spíritus Sanctus //
(fantasma, espectro) larva, ae f. Sin: umbra;
(vanum) simulacrum // (alma como sede de
la inteligencia y del sentimiento) ánimus, i m.
Sin: mens; spíritus. Uso: - crítico, ánimus críticus; - democrático y humanístico, democrátiae et humanismi spíritus; - evangélico,
spíritus evangélii; - humano, hóminum mens;
- de independencia, liberiores spíritus mpl;
actividad del -, mentis agitátio; cultivar el -,
ánimum vel mentem excólere; levantar el abatido, afflictum ánimum erígere // (vivacidad de ingenio) ingénii acumen (-mĭnis n).
Uso: presencia de -, ánimi celéritas; ánimi
praeséntia; tener presencia de -, ánimo praesenti esse, praesenti ánimo uti; tener poca
presencia de -, parvā esse ánimi praeséntiā //
(sagacidad, agudeza) argútiae, arum fpl //
(tendencia propia y característica) el - de los
tiempos, mores, um mpl. Uso: el - de nuestros
tiempos, rátio atque inclinátio témporum;
nostra témpora ac mores // (carácter íntimo,
esencia o sustancia de una cosa) spíritus, us
m. Sin: sensus, us m. Uso: - cristiano, christianae vitae sensus; el - de la ley, voluntas et
404
esplenectomía
senténtia legis; legis rátio ac senténtia; legis
voluntas vel rátio; el - del mundo, mundi sensus; según el - de San Francisco, secundum
Sancti Francisci spíritum; vivir según el - del
mundo, vívere ad huius mundi sensum //
(amor de, empeño por) stúdium, ii n. Uso: de abnegación, sui abnegandi stúdium; - de
concordia y de paz, concórdiae pacisque stúdium; - de conservación, sui conservandi stúdium; - de contradicción, concertationis
stúdium; contendendi stúdium; - de iniciativa, indústria, ae f; indústriae stúdium; indústriae navitatisque stúdium; - de libertad,
libertatis stúdium; - de oración, de piedad,
precationis vel pietatis stúdium; - de reconciliación y de mutuo respeto, spíritus reconciliationis atque mútui respectūs.
espiritual: ánimi (gen). Sin: ad ánimum pértinens. Uso: bienes -, bona ánimi; gozo -,
ánimi voluptas, oblectátio, oblectamentum;
necesidad -, ánimi necéssitas; salud -, animi
salus // (incorpóreo) incorporalis, e. Sin: incorpóreus; córpore carens; córporis expers //
(sagrado) sacer, sacra, sacrum. Uso: potestad
-, sacra potestas; sacrorum iurisdíctio; sacrarum rerum moderátio // (religioso) religiosus,
a, um. Sin: pius; spiritualis; religionis pietatisque cultor. Uso: director, padre -, director
spíritūs; magister spíritūs vel pietatis; consciéntiae moderator; ejercicios -, spirituales
exercitationes; spirituália exercítia; vida -, píetas; desarrollar las dotes -, spirituales dotes
explicare; hacer ejercicios -, spirituálibus
exercítiis vacare; piis ánimi exercitatiónibus
vacare.
espiritualidad: (religiosidad) spirituálitas vel
spiritálitas, atis f. Sin: píetas; relígio; pietatis
cultus, sensus, stúdium; religionis stúdium
vel sensus; divini afflatūs sensus vel stúdium.
Uso: - franciscana, spiritálitas franciscana vel
franciscalis; cultivar de lleno la -, ad pietatis
cultum se totum dédere // (incorporeidad)
spirituálitas. Sin: incorporalis natura; córpo-
ris immúnitas.
espiritualismo: spiritualismus, i m. Sin: pietatis cultus; religionis sensus; animorum doctrina; doctrina quae ómnia ex incorpóreis
pendēre vel gigni docet.
espiritualista: adj ad spiritualismum áttinens
// sust spiritualista, ae m. Sin: spiritualismi
fautor vel sectator.
espiritualización: spiritualizátio, onis f.
espiritualizado: spiritualizatus, a, um. Sin:
spiritualis factus vel effectus.
espiritualizar: (hacer espiritual a una persona o cosa) spiritualizare. Sin: áliquem spiritualem (vel áliquid spirituale) fácere vel
réddere // (abstraer de lo corpóreo) a córpore
abstráhere. Sin: ab omni matériae concretione segregare. Uso: - todo, ad mentis rationes ómnia conformare; (en sentido religioso)
ad religionis pietatisque rationes convértere
ómnia.
espiritualmente: spirituáliter vel spiritáliter.
Sin: incorporáliter; secundum spíritum; sub
lúmine spíritus.
espirómetro: spirómetrum, i n.
espiroqueta: spirochaeta, ae f; spirochaete,
es f.
esplacnografía: splanchnográphia sive -graphīa, ae f.
esplacnología: splanchnológia sive -logīa, ae f.
esplenalgia: splenálgia sive -algīa, ae f. Sin:
splenis vel lienis dolor, dolores.
esplenectomía: splenectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: splenis vel lienis detráctio.
405
esplénico
esplénico: splenéticus vel spleníticus, a, um.
Sin: splénicus; spleníacus; ad splenem vel ad
lienem spectans.
(vel vertebrarum) inflammátio vel inflátio.
esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -ĭdis f.
Sin: lienis inflammátio vel inflátio. Uso: enfermo de -, lienosus; qui liene turgente laborat.
esponsales: sponsália, -ium vel -orum npl.
Sin: desponsátio; despónsio. Uso: celebrar
los -, sponsália celebrare vel fácere.
espondilosis: spondylosis, is f.
esplenología: splenológia sive -logīa, ae f.
esponsalicio: sponsalícius, a, um. Sin: sponsalis, e; ad sponsália pértinens.
esplenomegalia: splenomegália sive -galīa,
ae f. Sin: splenis vel lienis dilatátio.
espora: spora, ae f. Sin: semen, mĭnis n; minutíssimum semen.
esplenopatía: splenopathīa, ae f, v. esplenalgia.
esporádico: sporádicus, a, um. Sin: ínfrequens, ínsolens, rarus, non contínuus ; passim
hábitus; passim datus vel acceptus; singillatim hábitus, datus, acceptus.
espliego: lavándula spica. Sin: lavándula officinalis.
esplín: melanchólia sive -cholīa, ae f. Sin:
táedium et displicéntia; tristítia gravitasque
mentis; angores. Uso: que sufre de -, melanchólicus; táedio et displicéntiā affectus; sufrir
de -, melanchóliā laborare.
espodio: spodos, i f.
espolear: (picar con la espuela al caballo)
equum calcáribus concitare. Sin: equo calcária súbdere // (fig, estimular) calcária álicui
admovere vel adhibere; álicui stímulos admovere vel adhibere, adícere; áliquem stimulare
vel incitare.
espoleta: (Arm, detonador de bomba, granada, torpedo, etc.) radíolus vel túbulus explodens, displodens. Uso: - de percusión,
radíolus percussu explodens; - de tiempo, túbulus certo témpore explodens.
esporangio: sporángium vel sporángion, ii n.
Sin: sporae involūcrum.
esportilla: spórtula, ae f.
esportillero, v. changador.
esposar: mánicas álicui inícere vel collígere.
Sin: mánicis restríngere alicúius manus; áliquem mánicis occupare.
esposas: mánicae, arum fpl.
esprit: ingénii vigor (-oris m).
espuela: calcar, āris n // (fig, estímulo, incitativo) stímulus, i m. Sin: incitamentum; acúleus.
espuerta: sporta, ae f. Uso: - pequeña, v. esportilla.
espolón: (de aves) rádius, ii m; (de naves)
rostrum, i n.
espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam
elícere.
espondilitis: spondylites, is f. Sin: vértebrae
espumadera: trua, ae f. Uso: - pequeña,
406
esquila
trulla vel truella, ae f.
esquematizar: compendiose expónere. Sin:
capitulatim tractare; res praecípuas tractare.
espumante: spumans, antis. Sin: spúmeus;
spumosus; spumescens; spúmiger; spúmifer.
Uso: vino -, vinum vel merum spumans; férvidum spumis vinum.
espurio: (bastardo) v. esta voz // (fig, falso,
adulterado) spúrius, a, um. Uso: verso -, spúrius versus; versus dúbiae fīdei.
esqueje: thallídium, ii n.
esqueleto: (armazón del cuerpo de los vertebrados) scéletus, i m ; scéleton, i n. Uso: ambulante, scéletus ámbulans // (armadura
o armazón destinado a sostener alguna cosa)
v. armadura.
esquema: (representación de una cosa atendiendo solo a sus líneas o caracteres más significativos) schema, ătis n; schema, ae f. Sin:
adumbrátio; lineamenta npl; alicúius rei praecípua lineamenta; alicúius rei adumbrátio vel
descríptio. Uso: - de un cuento, praecípua
narratiúnculae lineamenta ; - de una obra,
óperis lineamenta; trazar el - de algo, alicúius rei primas líneas dúcere; áliquid adumbrare; áliquid primis líneis designare.
esquemáticamente: schemátice. Sin: adumbratim (en bosquejo); summatim; bréviter;
paucis verbis.
esquemático: schemáticus, a, um. Sin:
adumbratus; delineatus, primis líneis designatus.
esquematismo: schematismus, i m. Sin:
adumbrata rátio.
esquematización: compendiária exposítio.
Sin: in compéndium redáctio; rerum praecipuarum tractátio.
esquí: (especie de patín) narta, ae f. Sin:
sólea nivalis, oblonga, lábilis, lígnea; longa
ex ligno sólea; oblonga ligni sólea; oblonga
sólea prolabens; pegma (-ătis n) nárticum;
norvégica, ae f. Uso: ponerse los -, nartas vel
oblongas sóleas aptare pédibus; quitarse los -,
nartas vel oblongas sóleas depónere // (deporte) nartátio, onis f. Sin: ars nartatória; nartatórius cursus (-us m); lúdicra exercitátio
nartatoria; per nives labendi ars. Uso: botas
para esquíes, cáligae nartatóriae; carrera de
- en colinas arenosas, nartátio in cóllibus arenosis; competición de -, nartarum certamen,
certátio; conténtio; concertátio prolabéntium;
equipo de -, apparatus nartatórius; - acuático,
narta aquátilis; pista de -, iter nárticum; asistir a una competición de -, prolabéntium (per
nives, per gláciem, per undas) contentionem
cérnere; practicar el - acuático, oblongis sóleis per summas undas prolabi.
esquiador: nartator, oris m. Sin: nartae lusor;
nartis prolabens; nartis se exercens; nartis
contendens; nartarum peritus; decursor nivalis ( - sobre la nieve). Uso: - en la nieve o en
el hielo, per nives vel per gláciem prolapsor;
labílibus sóleis per nivem vel per gláciem
decurrens ; - acuático, aquátilis nartae lusor.
esquiar: nartare. Sin: nartis prolābi; oblongis
sóleis prolabi; nartis uti. Uso: - sobre la
nieve, per nives prolabi, decúrrere; per móntium nives prolabi; per iter nivale prolabi; sobre el agua, per undas prolabi.
esquicio, v. bosquejo.
esquife: (barco pequeño) scapha, ae f. Sin:
cymba; lembus; linter (-tris f).
esquila: (cencerro pequeño) tintinnábulum,
i n.
407
esquimal
esquimal: adj esquimensis vel aesquimensis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis,
is m.
esquirol: operistítium recusans vel repúdians
(-antis). Sin: operistítii refragator; qui óperam intermíttere recusat.
esquisto: schistos vel schistus, i m. Sin:
schistos lapis (-ĭdis m); séctilis vel físsilis
lapis.
rum; thermae, arum; - de enseñanza, studiorum sedes; scholae domicílium; - de plutonio,
plutoniana fábrica; - de una colonia, colóniae
constitútio, conditio, dedúctio.
establishment: dominatum retinentes (-ium
mpl).
establo: stábulum, i n // (cochera o establecimiento de coches de alquiler) v. cochera.
estaca: paxillus, i m. Sin: stipes, pĭtis m.
esquistoso: schistos, a, on (vel -um). Sin:
schistosus; séctilis, e; físsilis, e.
esquivar: - a uno, áliquem vitare, evitare, devitare.
esquizofrenia: schizophrénia, ae f; schizophrénesis sive -phrenēsis, is f. Sin: mentis
ablienátio.
esquizofrénico: schizophrénicus vel schizophrenéticus, a, um. Sin: schizophréniā affectus, laborans; ad schizophréniam áttinens.
esquizoide: adj schizophréniae símilis, e //
sust schizóides, ae m.
esquizomiceto: schizomyces, etos m.
estabilidad: stábilitas, atis f. Uso: - económica, stabílitas oeconómica.
estable: stábilis, e. Sin: durábilis, e; diuturnus.
establecerse: consístere vel consídere in áliquo loco. Sin: sedem collocare, consídere,
pónere.
establecimiento: - atómico, officina atómica;
- comercial, v. tienda; - industrial, officina,
ae f ; fábrica, ae f ; ergastérium; indústriae
quaestuosae sedes; - termal, sedes therma-
estación: (sitio donde habitualmente hacen
parada los vehículos) státio, onis f. Uso: terminal, státio terminalis vel finalis // (sitio
donde habitualmente hacen parada los trenes) ferríviae státio. Sin: státio ferriviária;
státio viae ferratae; hamaxostichorum státio.
Uso: - central, státio centralis vel principalis;
hamaxostichorum státio máxima; - secundaria, státio secundária; - terminal, transitoria,
státio terminalis, transitória; jefe de -, stationis praefectus; praepósitus stationi ferriviáriae // - balnearia, státio balnearis, balneária;
thermae, arum fpl; - climática, mánsio salubris valetúdini; - cosmonáutica, státio cosmonáutica; - emisora, transmisora , státio
emissória, emittens, transmittens; - espacial u
orbital, státio sideralis; - meteorológica, státio meteorológica; státio scrutando caelo; militar, státio militaris; - misional, státio missionalis; - receptora, státio receptória vel recípiens; - termal, státio thermarum; terrestre, státio terrestris // - de radio, státio
radiophónica; sedes radiophónica; státio
núntiis radiophónicis emittendis; - de servicio, státio vel taberna benzinária; státio benzini venditoris; státio autocinetorum úsibus
destinata; mozo de - de servicio, benzinárius;
- de subterráneo, státio ferríviae subterráneae; - de telégrafo, státio telegráphica; - de
televisión, státio televisífica, televisória, televisualis; státio imagínibus televisíficis
emittendis; - de tránsito, státio transitória //
408
estado
(visita a Iglesias o altares, especialmente en
Semana Santa) supplícia stativa npl. Sin:
supplicátio stativa ad + ac.
estacionamiento: (lugar o recinto reservado
para estacionar vehículos; lugar donde
puede estacionarse un vehículo) státio, onis f.
Sin: commorátio; área stativa; státio autoraedarum.
estacionar: in statione (autoraedam) compónere, constitúere, statúere.
estacionario: stativus, a, um. Sin: immotus;
immutábilis.
estadía: (estancia) v. esta voz.
estadio: (lugar destinado a la práctica del deporte) stádium, ii n. Sin: campus; harena; ludorum campus; área ludi; certáminis área;
athleticarum ártium campus; lúdicrae exercitationis campus. Uso: - de fútbol, stádium pedifollis; stádium pedeludiárium; campus folle
pedibusque ludentium; - de hielo, para patinar
sobre hielo, stádium glaciale; área glácie contecta vel durata; el - de San Siro, stádium, quod
a Sancto Syro nuncupatur; correr en el -, stádium cúrrere; corredor en el -, stadiódromos,
i m // (fase o período relativamente corto) gradus, us m. Sin: tempus, pŏris n; momentum.
Uso: los - de la vida, aetatis gradus; vitae témpora; - decisivo, discrimen, mĭnis n; - final,
éxitus, us m // (Med, período, dicho especialmente de cada uno de los tiempos de un acceso de fiebre intermitente) momentum, i n.
estadista: (hombre versado en negocios de
Estado o en materias políticas) vir rerum civílium peritus, prudens, sciens. Sin: vir administrandae vel regendae civitatis peritus;
vir rebus públicis administrandis peritus; cívium vel civitatis ductor; vir rei públicae gerendae
scientíssimus;
rei
públicae
moderandae vir prudens vel sciens; vir in re
pública exercitatus.
estadística: (estudio numérico de hechos morales y físicos del mundo) statística, ae f; statístice, es f. Sin: rátio; rationária vel
numerária ars; rationalis doctrina; rationum
sciéntia; rationariorum doctrina; doctrina de
conficiendis rationáriis; numerorum rátio.
Uso: - demográfica, económica, aplicada,
statística vel rátio demográphica, oeconómica, applicata; hacer la - de algo, alicúius
rei rationem subdúcere; áliquid recensere //
(cuadro, tabla, prospecto estadístico) rationárium, ii n. Uso: cálculos -, rationes statísticae; datos -, data statística; desproporción
de las -, numerorum inaequálitas; según la de los médicos, secundum rationárium medicorum // (censo o recuento) census, us m.
Sin: rationárium.
estadísticamente: statístice. Sin: rationárie;
ratione statística.
estadístico: (relativo a la estadística) statísticus, a, um. Sin: rationárius; ad statísticam
spectans. Uso: investigaciones -, statísticae
investigationes // (persona que profesa la estadística) statísticus, i m. Sin: statísticae peritus; rei statísticae computator.
estado: (entidad política) cívitas, atis f. Sin:
res pública; gens, gentis f. Uso: - colonial,
gens in colóniae condicionem redacta; - democrático, popularis res pública; cívitas popularis vel democrática; - Federal, Cívitas
Foederata; - humano, cívitas humana; - ideal,
cívitas óptima; res pública perfectíssima; - industriales, civitates industriales; - soberano,
res pública líbera; sui iuris cívitas; cívitas
summo cum império; - tirano, tyránnica cívitas // - de derecho, res pública in iure innixa;
res pública constitutionalis; cívitas statūs iurídici vel legalis; - de la civilización, status
cultūs civilis; asuntos de -, pública negótia;
constitución de los - según los principios
409
Estado Mayor
cristianos, christiana civitatum constitútio;
gobierno del -, civitatis régimen; intereses
del -, pública cómmoda; jefe de -, civitatis
rector vel moderator; supremus civitatis rector; summus civitatis moderator; razones de
-, rei públicae rationes; religión del -, sacra
(-orum npl) pública; secretario de -, públicis
negótiis praefectus; a expensas del -, pecuniā
públicā; sumptu público // (situación en que
está una persona o cosa) status, us m. Uso: científico de los chinos, status scientíficus Sinarum; - civil, status (-us m) civilis; - oficial,
status vel condício officialis; conceder - oficial a algo, álicui rei statum (vel condicionem) officialem concédere; - político de las
mujeres, status políticus mulíerum; el propio
- social, status suus socialis; - de ánimo,
ánimi hábitus, afféctio, sensus; mens; voluntas; ánimi inclinátio; - de colonia, colóniae
condício; reducir un pueblo al - de colonia,
gentem in colóniae condicionem redígere; de demencia, deméntiae status; - de emergencia, perículum vel discrimen públicum; perículum civitatis; status necessitatis; se declaró
- de emergencia, status necessitatis edictus
est; oficina de - civil, registro civil, civicarum rerum officina; incolarum civitatis rerumque familiárium tabulárium; - de familia,
famíliae condício vel index; - de guerra,
bellum, i n; - de insolvencia, nulla solvendi
cópia; - de salud, valetudo, dĭnis f; - de sitio,
obsessae urbis status; - del tiempo, tempestas,
atis f.
rica, Civitates Foederatae Américae Septentrionalis.
Estado Mayor: militare impérium. Sin:
summus vel summorum ducum coetus (-us
m); summum exércitūs consílium; copiarum
próceres; exércitūs primores. Uso: sede del -, praetórium.
estaliniano: stalinianus, a, um.
Estados Unidos: Foederatae Civitates. Sin:
Civitates Unitae. Uso: - - de Brasil, Foederatae Brasíliae Civitates; - - de México, Foederatae Méxici Civitates; - - de América,
Civitates Américae Unitae, - - de Norte Amé-
estadounidense: adj Foederatarum Américae
Septentrionalis Civitatum (gen). Sin: ad
Foederatas Américae Septentrionalis Civitates pértinens // sust Foederatarum Américae
Septentrionalis Civitatum civis.
estafador: fraudator, oris m. Sin: circumscriptor; mango, onis m; homo mendax,
fallax, falsus.
estafeta: (oficina del servicio de correos,
particularmente cada sucursal de la central)
tabellariorum officina, domus, státio // (correo ordinario) cursor, oris m.
estafilococo: staphylococcos vel staphylococcus, i m.
estafiloma: staphyloma, ătis n.
estajanovismo: stachanovismus, i m.
estajanovista: stachanovista, ae m.
estajanovizar: stachanovizare.
estalactita: stalactis, itis f; stalactites, ae m.
estalagmita: stalagmis, ítidis f; stalagmites,
ae m.
estalinismo: stalinismus, i m.
estalinista: adj stalinianus, a, um. Sin: ad stalinismum áttinens // sust stalinista, ae m. Sin:
stalinismi fautor.
estambre: (órgano sexual masculino de las
plantas fanerógamas) stamen, mĭnis n //
(hebra larga del vellón de lana; lana torcida
410
estañar
y esponjada) stamen, mĭnis n. Sin: filum;
linum; línea; stamen filatum; filum lanae pectinatae. Uso: hilar el - de la vida, fatália nere
stámina.
estandarización: rerum ad módulum confectarum séries, ēi f. Sin: fabricátio rerum secundum sériem; ad praestitutum exemplar
disposítio, conformátio; normaturae indúctio.
estampido: fragor, ōris m.
estandarizado: ad módulum confectus. Sin:
ad exemplar factus vel fabricatus.
estampilla: (sello de correos) pittácium cursuale, cursórium, epistulare vel epistolare,
vehiculárium. Sin: tessérula epistolaris; vehiculárium insigne. Uso: - fiscal, pittácium
públicum vel fiscale; - sellada, pittácium signatum; - sin sellar, pittácium íntegrum; colección de estampillas, corpus pittaciorum
cursuálium; serie de estampillas, tesserularum cursuálium séries; pegar las - al sobre, v.
estampillar // (especie de sello que contiene
en facsímil la firma y rúbrica de una persona, o bien un letrero para estampar en
ciertos documentos) sigillum, i n. Sin: signatórium (cúmmeum vel férreum, de goma o de
hierro); sigillum (e cummi vel e ferro).
estampillado: sigillum appósitum. Sin: typi
impréssio.
estampillar: pittácium cursuale affígere. Sin:
pittácia cursuália involūcro epístulae agglutinare, applicare; epístulam pittácio vehiculário munire.
estampita: imagúncula, ae f.
estandarizar: ad módulum confícere. Sin:
sériem rerum ad exemplar fabricare; ad
praestitutum exemplar redúcere; ad unum
exemplar (con)formare; ad praestitutum
exemplar redúcere vel restitúere. Uso: - mercaderías, merces ad specímina confícere vel
ad exempla dispónere
estanque: cisterna, ae f. Sin: conceptáculum;
excípulum; castellum; dividículum; stagnum;
lacus, us m; palus, udis f.
estanquero, v. tabaquero.
estante: (mueble con anaqueles) armárium,
ii n. Sin: loculamentum; plúteus; nidus; fórulus; pegma, ătis n; pegma librorum; repositórium librorum. Uso: - desarmable, fórulus
dissociábilis // (anaquel) tabulatum, i n. Sin:
lóculus.
estantería: (juego de estantes) loculamenta,
orum npl. Sin: plútei; fóruli; pégmata; pluteorum séries; loculamentorum continuátio //
(juego de anaqueles) tabulata. Sin: lóculi.
estancado: estar - o encharcado, stagnare.
estancia: (hacienda o finca de campo) v.
granja // (mansión, habitación en un lugar)
mánsio, onis f. Sin: commorátio.
estanco: (sitio donde se vende tabaco) v. tabaquería.
estándar: exemplar, aris n. Sin: módulus, i m.
estandardización, v. estandarización.
estañador: stagnator vel stannator, oris m.
Sin: qui stagno vel stanno obducit.
estañadura: (acción y efecto de cubrir o
bañar una cosa con estaño) stagnatura vel
stannatura, ae f // (acción y efecto de soldar
una cosa con otra) v. soldadura.
estañar: (cubrir con estaño) stagnare vel
stannare. Sin: stagno vel stanno áliquid obdúcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar.
411
estañero
estañero: plumbárius, ii m. Sin: ártifex plumbárius.
mutatus; firmus.
estatificación, v. estatización.
estaño: stagnum vel stannum, i n. Sin:
plumbum album vel cándidum. Uso: de -,
stágneus vel stánneus; cubrir de -, álicui rei
stagnum (vel plumbum album) illínere, obdúcere, indúcere; cubierto de -, stagno vel
stanno obductus, íllitus; papel de -, stagni vel
stanni lamella, bráctea, charta.
estatismo: (estatización) v. esta voz.
estaquilla: axículus, i m.
estatización: (tendencia a exaltar la plenitud
del poder del Estado) rerum ómnium sub civitatis potestate redáctio. Sin: rerum ómnium
in rei públicae impérium redáctio; ómnia in
civitatis potestatem redacta; ómnia in rei públicae impérium redacta.
estar: - por alguno, a favor de alguno, stare
álicui, ab áliquo, cum áliquo, pro áliquo; - a
favor de algo, stare pro áliqua re; ¿cómo
estás?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy
poco bien, minus váleo; v. salud; estoy muy
contento, valde vehementerque gáudeo.
estatizar: áliquid in rei públicae potestate pónere. Sin: áliquid in civitatis potestatem redígere; áliquid in rei públicae impérium
redígere; áliquid civitatis potestati tribúere
vel demandare; áliquid rei públicae império
tribúere vel demandare.
estarcido: bráctea, ae f. Uso: - mimeográfico,
bráctea mimeográphica.
estatocisto: statocystis, is f. Sin: statólithos
vel statólithus, i m.
estasis: stasis, is f. Sin: cessátio; intermíssio;
interrúptio. Uso: - de sangre, sánguinis
restínctio.
estatolatría: civitatis vel rei públicae adorátio. Sin: divinus quasi cultus rei públicae (vel
civili império) tributus.
estatal: públicus, a, um. Sin: civitatis (del Estado). Uso: empleado -, públicus minister.
estatoscopio: statoscópium, ii n.
estatalización: in públicum redáctio. Sin:
bonorum assignátio civitati facta.
estatalizar: in públicum redígere vel referre.
Sin: bona civitati assignare.
estática: stática, ae f; státice, es f. Sin: stática
rátio, doctrina, disciplina; stática córporum
doctrina; rátio de córporum aequilibritate;
sciéntia de córporum libratione. Uso: leyes
de la -, státices leges; státicae doctrinae leges;
leges de córporum aequilibritate; - social,
stática socialis.
estático: státicus, a, um. Sin: stábilis, e; im-
estatua: státua, ae f. Sin: simulacrum; signum. Uso: - pequeña, v. estatuita; levantar
una -, státuam statúere.
estatuario: ad státuas spectans.
estatuita: icúncula, ae f. Sin: imagúncula; sigillum; statículum; statúnculum; pusillum simulacrum.
estatus: status vivendi.
estatuto: (norma legal básica para el gobierno de un organismo público o privado)
statuta, orum npl. Uso: - del Consejo Europeo, Statuta Consílii Europae; - (Constitu-
412
estereofotograma
ción) de un Estado, rei públicae constitútio
vel instituta (-orum npl); - de una sociedad,
normae (-arum fpl) statutae; statuta societatis.
peritus.
estenograma: stenogramma, ătis n.
estenosis: stenosis, -is f.
Este: (punto cardinal) oriens, entis m. Uso:
Europa del -, Europa ad orientem solem vergens.
estenotipia: stenotýpia, ae f.
estentóreo: stentóreus, a, um.
esteárico: sebáceus, a, um. Sin: sebosus; steáricus Uso: velas -, candelae sebáceae.
estearina: stearina, ae f. Sin: sebum vel
sevum. Uso: de -, sebáceus; céreus; vela de -,
candela sebácea; candela ex stearina confecta; hacer velas de -, candelas sebare vel
sevare.
esteatoma: steatoma, ătis n.
esteganografía: steganográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars scribendi per notas.
estepa: tescum, i n; tesca vel tesqua, orum
npl. Sin: stépia, ae f ; loca deserta; loca tesca;
inculta vástitas; inculti soli vástitas.
estequiométrico: stoechiométricus, a, um.
estera: stórea, ae f. Sin: teges, gĕtis f; stratum. Uso: - de junco, matta, ae f; - de paja,
segestre, is n; segéstria, ae f ; - pequeña, tegetícula.
estercolero: sterculinum, i n; sterculínium, ii
n; sterquilínium, ii n.
estenocardia: stenocárdia sive -cardīa, ae f.
Sin: angina péctoris.
estéreo, v. estereofónico.
estenografía: stenográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: tachygráphia; brachygráphia.
estereocomparador: stereocomparator, oris
m.
estenografiar: stenographare. Sin: tachygraphare; stenográphice vel tachygráphice scríbere; actuário modo (vel actuária ratione, vel
actuária arte) scríbere; stenográphica vel
tachygráphica arte (vel ratione) scríbere;
notis excípere; compendiose scríbere.
estéreo-electrofónico: stereoëlectrophónicus, a, um.
estenográficamente: stenográphice.
estereofonía: stereophónia sive -phonīa, ae f.
Uso: - radial, stereophónia radiophónica; por
-, stereophónice.
estereofónico: stereophónicus, a, um. Uso:
aparato -, apparatus stereophónicus.
estenográfico: stenográphicus, a, um. Sin:
tachygráphiae (gen). Uso: signos -, notae,
arum fpl; texto -, dicta (o, según el sentido,
dictata) notis excepta.
estenógrafo: stenógraphus, i m. Sin: tachýgraphus; actuárius; notárius; stenográphiae
estereofotografía: stereophotográphia sive
-graphīa, ae f.
estereofotograma: stereophotogramma, ătis
n.
413
estereografía
estereografía: stereográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: solidorum descríptio in plano adumbrata; solidorum figura in plano descripta.
estereotipo: stereótypus, i m. Sin: stereótypa
lámina.
estereotomía: stereotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: de secandis sólidis doctrina.
estereográfico: stereográphicus, a, um.
estereógrafo: stereógraphus, i m. Sin: stereográphiae cultor, studiosus, peritus.
estéril: stérilis, e.
esterilidad: sterílitas, atis f. Sin: infecúnditas.
estereograma: stereogramma, ătis n.
estereometría: stereométria sive -metrīa, ae
f. Sin: rátio vel doctrina de sólidis metiendis;
rátio metiendi sólida.
estereométrico: stereométricus, a, um. Sin:
ad stereométriam pértinens.
esterilización: (con respecto a los órganos
sexuales) sterilizátio, onis f. Sin: genitálium
privátio; poténtiae genitalis privátio; sterilitatis indúctio // (privación, inmunidad de gérmenes patógenos) microbiorum (vel
bacillorum, vel malorum gérminum) privátio,
purgátio, purgatura, immúnitas.
estereómetro: stereómetrum, i n.
estereoscopio: stereoscópium, ii n.
esterilizado: sterilizatus, a, um. Sin: immunis factus, effectus, rédditus; a micróbiis (vel
a bacillis, vel a malis germínibus) liberatus,
purgatus, immunis; microbiorum (bacillorum, malorum gérminum) immunis; micróbiis (bacillis, malis germínibus) immunis
effectus.
estereóscopo, v. estereoscopio.
esterilizador: sterilitatem áfferens.
estereotipado: stereótypus, a, um. Sin: stereótypis vel stereotýpicis formis impressus //
(fig, fijo, inmutable) fixus; immutábilis; semper idem (éadem, idem); suetus. Uso: una
sonrisa -, suetus atque inanis risus (-us m).
esterilizante, v. esterilizador.
estereoscopia: stereoscópia sive -scopīa, ae
f.
estereoscópico: stereoscópicus, a, um.
estereotipar: stereótypis imprímere. Sin:
formis litterarum fixis imprímere.
estereotipia: (arte de estereotipar) sterotýpia
sive -typīa, ae f. Sin: ars stereótypis (formis)
imprimendi.
estereotípico: stereótypus vel stereotýpicus.
Sin: fixus; ad stereotýpiam áttinens.
esterilizar: sterilizare. Sin: stérilem vel immunem réddere // (hacer infecundo y estéril)
stérilem réddere; infecundum effícere; sterilitate affícere // (destruir los gérmenes patógenos) a micróbiis (vel a bacillis, vel a malis
germínibus) liberare, purgare, immunem réddere; micróbiis (bacillis, malis germínibus)
exímere, privare, immunem réddere; microbiorum (bacillorum, malorum gérminum)
immunem réddere. Uso: - agua, aire, instrumentos quirúrgicos, etc., a micróbiis aquam,
áëra, ferramenta (vel machinamenta) chirúrgica, etc. liberare.
414
estético
esterilla eléctrica: stórea eléctrica. Sin: teges
(-ĕtis f) vel cratis (-is f) eléctrica.
estesioneurosis: aesthesioneurosis, -is f.
estesionosis: aesthesionosis, -is f.
esterlina: sterlinga, ae f; sterlingus, i m. Sin:
nummus británnicus; libella ánglica; áureus
británnicus nummus; libra sterlíngica.
esternón: sternon vel sternum, i n. Sin: os
péctoris vel pectorale.
estero: (terreno pantanoso) stagnum, i n.
Sin: lacus, us m; lacuna, ae f // (estuario) aestuárium, ii n.
estesiofisiología: aesthesiophysiológia sive
-logīa, ae f. Sin: sénsuum physiológia.
estesiogénico, v. estesiógeno.
estesiógeno: aesthesiógenus, a, um.
estesiografía: aesthesiográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: sénsuum descríptio.
estesiología: aesthesiológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina sensibilitatis; de sénsibus disciplina; rátio de sentiendi facultate; ars de
sénsuum facultátibus.
estesiomanía: aesthesiománia sive -manīa,
ae f.
estesiometría: (rama de la psicofísica) aesthesiométria sive -metrīa, ae f. Sin: disciplina
(vel doctrina, vel sciéntia) de tactūs mensura,
vel de tactūs facultatis mensura // (medida de
la sensibilidad de la piel por medio del estesiómetro) tactūs mensura (-ae f). Sin: tactūs
facultatis mensura.
estesiómetro: aesthesiómetrum, i n. Sin: sensibilitatis index; instrumentum táctui metiendo; instrumentum metiendae tactūs
facultati.
esteta: pulchri studiosus (-i m). Sin: pulchritúdinis intéllegens, entis; pulchritudinis (vel
venustatis, vel elegántiae) cultor.
estética: aesthética, ae f. Sin: aesthética doctrina, ars, rátio; aesthética res; aesthética,
orum npl ; pulchritúdinis doctrina; doctrina
elegántiae vel venustatis. Uso: maestro de -,
elegántiae magister; qui de elegántia práecipit.
estéticamente: (según los preceptos de la estética) ad aesthéticam normam. Sin: ex arte;
ex artis praeceptis // (con arte) arte. Sin: eleganti artifício // (de manera bella, elegante)
eleganter; venuste; pulchre; speciose.
esteticismo: aestheticismus, i m. Sin:
pulchritúdinis nímius cultus (-us m); venustatis vel elegantiarum nímium stúdium; nímium aesthéticae stúdium; rátio crítica ad
aesthéticam tantum spectans.
esteticista: (relativo al esteticismo) ad aesthéticam pértinens // (persona que practica
la cosmética) ornator, oris m. Sin: cosmetes,
ae m.
estético: (perteneciente o relativo a la estética) ad aesthéticam áttinens // (perteneciente
o relativo a la percepción o apreciación de
la belleza) aesthéticus, a, um. Uso: preceptos,
cánones -, aesthéticae leges, normae, praescripta, praecepta; placer -, ánimi oblectátio;
sentido, criterio -, élegans iudícium;
pulchritúdinis iudícium; venustatis vel elegántiae sensus; él carece de sentido -, pulchritúdinem non intéllegit; juzgar un libro
según un criterio -, libri elegántiam venustatemque iudicare // (artístico, de aspecto bello
y elegante) élegans, concinnus, expolitus //
415
estetismo
(persona dedicada al estudio de la estetica)
aesthéticae cultor vel studiosus.
estigmático: stigmáticus, a, um.
estilete: (puñal) púgio, onis m. Sin: sica, ae f
// (punzón pequeño) stilus vel stylus, i m. Sin:
stílulus, i m; gráphium, ii n.
estetismo, v. esteticismo.
estetofonómetro: stethophonómetrum, i n.
estilismo: nímia stili diligéntia vel cura.
estetogoniómetro: stethogoniómetrum, i n.
estetografía: stethográphia sive -graphīa, ae
f.
estetógrafo: stethógraphum, i n.
estetometría: stethométria sive -metrīa, ae f.
estetoscopía: stethoscópia sive -scopīa, ae f.
estilista: scriptor élegans. Sin: elegantis stili
cultor. Uso: eximio -, elegantíssimus scriptor;
summus dicendi vel scribendi ártifex.
estilística: stilística, ae f. Sin: elocutória; oratória; rhetórica ; stili sciéntia, ars stili vel dicendi; elocutionis ars, rátio, praecepta; bene
dicendi vel scribendi praecepta. Uso: normas
de -, praecepta de dicendi génere; bene dicendi praecepta.
estetoscópico: stethoscópicus, a, um.
estetoscopio o estetoscopo: stethoscópium,
ii n. Uso: - electrónico, stethoscópium electrónicum.
esteva: stiva, ae f. Sin: manícula, ae f; cápulus, i m; buris, is f; bura, ae f. Uso: - del
arado, aratri manícula.
estibio: stíbium, ii n; stibi, is n.
estiércol: stercus, cŏris n. Sin: fimus, i m.
estigma: (marca o señal en el cuerpo a consecuencia de un proceso patológico) stigma,
ătis n. Sin: signum // (marca impuesta con
hierro candente) inústio, onis f. Sin: signum
// (fig, señal de infamia, de deshonra, de bajeza moral) nota, ae f. Sin: mácula; ignomínia; infámia // (marcas parecidas a las de las
llagas de Cristo) sacra vúlnera (-um npl).
Sin: stígmata, um npl ; sacrae plagae; sacra
clavorum vestígia. Uso: imprimir milagrosamente los - de Cristo, sacra vúlnera (vel sacras plagas) álicui inúrere; sacris clavorum
vestígiis áliquem insignire, ornare, exornare.
estilístico: rhetóricus, a, um. Sin: elocutórius;
oratórius; orationis, elocutionis (gen); ad
stilum spectans; ad scribendi genus pértinens.
Uso: desde el punto de vista -, si orationem
spectes (= si consideras el estilo).
estilo: (manera de escribir o hablar) dicendi
vel scribendi genus (-nĕris n). Sin: orationis
forma vel genus; dicendi vel scribendi ars;
eloquendi vel elocutionis genus; stilus, i m.
Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel
túrgidum) scribendi genus; - castizo, orátio
pura; - comercial, mercatorum dicendi genus;
- correcto, limatum dicendi genus; - desaliñado, incónditum dicendi genus; - dulce, orátio mollis et ténera; - elevado, orátio elata; epistolar, epistolare genus; - florido, flóridum dicendi genus; - forense, forense dicendi
genus; - hinchado, inflatum orationis genus;
- humilde, orátio húmilis; - impetuoso, orátio
véhemens; - llano, orátio plana; - oratorio,
oratórium dicendi genus; - poético, poéticus
sermo; - prosaico, soluta orátio (- en prosa);
orátio crassa vel stilus crassus (- vulgar, falto
de elevación); - sencillo, tenue dicendi genus;
- sobrio y conciso, genus dicendi astrictum et
416
estomático
contractum; scribendi genus concisum; - sublime, sublime vel magníficum dicendi
genus; orátio grandis; - terso, purum genus
dicendi; limatum dicendi genus; límpidum
dicendi genus; - más terso, limátius dicendi
genus; - del siglo XVII (en literatura), séptimi décimi sáeculi lítterae // (modo, forma) de vida, vitae rátio; vivendi vel agendi rátio //
(uso, costumbre) mos, moris m. Sin: consuetudo // (manera peculiar de ejecutar una
obra) stilus, i m. Sin: rátio; genus; structurae
genus. Uso: - arquitectónico, aedificandi
rátio vel genus; al - de Lucano, stilo Lucani;
al - de ese tiempo, stilo illius témporis; - del
siglo XVII, séptimi décimi sáeculi ampullae
(-arum fpl); en - gótico, structurae génere góthico; - románico, genus románicum; románica architectandi rátio; en - románico,
románico structurae génere; ad románici géneris rationes aedificatus.
estilográfica: stilógraphum, i n ; stilográphium, ii n. Sin: cálamus stilográphicus; gráphium replébile; gráphium atramento
instructum; stilus atramento instructus.
estilográfico: stilográphicus, a, um.
estiptiquez, v. estreñimiento.
estíptico, v. estreñido.
estipulación: stipulátio, onis f.
estocástico: stochásticus, a, um.
estofado: caro (carnis f) condīta. Sin: búbula
lardo vinoque condīta; extyphāta, ae f (sobrent caro). Uso: - de ternero, de liebre, extyphata vitulina, leporina.
estoicamente: (a manera de los estoicos)
stóice. Sin: stoicorum more vel ritu // (con estoicismo) fórtiter vel fortíssime. Sin: constanter; constanti ánimo.
estoicismo: stoicismus, i m. Sin: stóica, ae f;
stóica, orum npl; stóica vel stoicorum doctrina, philosóphia, disciplina, rátio, schola //
(fig, fortaleza o dominio sobre la propia sensibilidad) fortitudo, dǐnis f. Sin: ánimi fírmitas vel constántia; firmus vel constans
ánimus.
estoico: stóicus. Sin: fortis; intrépidus; constans.
estimación: (aprecio, aceptación) aestimátio
vel existimátio, onis f. Uso: adquirir -, existimationem collígere; demostrar - por alguien, honoríficum esse in áliquem; expresar
a uno la propia -, áliquem honoríficis verbis
prósequi; gozar de la - de alguno, ab áliquo
magni existimari; magni apud áliquem esse;
haber adquirido la - de alguien, existimatione florere apud áliquem.
estimulador: instrumentum stimulatórium.
estimulante: adj stímulans vel instímulans,
antis. Sin: éxcitans // sust irritamentum, i n ;
irritamen, mĭnis n. Sin: concitamentum.
Uso: ser un - para el estómago, stómachum
excitare.
estola: stola, ae f.
estomacal: (relativo al estómago) stómachi
(gen). Sin: ad stómachum áttinens // (que
aprovecha al estómago) stómacho útilis vel
perútilis, e // (que tonifica el estómago y favorece la digestión) stómachum stímulans vel
corróborans. Sin: stómachi vim ácuens; digestíbilis, e; pépticus // ( medicamento -) stomátice, es f.
estomalgia: stomálgia sive -algīa, ae f. Sin:
oris dolor vel dolores.
estomático: (concerniente a la boca) stomáticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans.
417
estomatitis
estomatitis: stomatitis, is f. Sin: oris inflammátio, inflátio; oris membranarum inflátio.
Uso: subir al -, suggestum ascéndere,
conscéndere; (in) suggestum scándere.
estomatología: stomatológia sive -logīa, ae
f. Sin: dentária sciéntia vel ars; de oris natura
doctrina, disciplina; de oris morbis rátio.
estrangulación: strangulátio, onis f; strangulatus, us m.
estrangulado: strangulatus, a, um.
estomatológico: stomatológicus, a, um. Sin:
ad stomatológiam pértinens. Uso: examen -,
inspéctio stomatológica; tratamiento -, cura
vel curátio stomatológica.
estrangulador: adj strángulans, antis // sust
strangulator, oris m.
estrangular: strangulare.
estomatólogo: stomatólogus, i m. Sin: stomatológiae peritus; vir dentáriae artis (vel
sciéntiae, vel doctrinae, vel disciplinae) peritus.
estranguria: strangúria sive -gurīa, ae f. Sin:
urinae difficultas; urinae tórmina (-um npl)
vel stillicídia (-orum npl).
estomatoscopio: stomatoscópium, ii n.
estrás: lapis strassianus.
Estonia: Estónia vel Aestónia, ae f.
estratagema: strategēma, ătis (gen pl
-măton) n. Sin: cállidum consílium; versútia,
ae f ; astus, us m. Uso: - militar, militaris
astus.
estonio: (natural de Estonia) Estoniensis, is;
Estonus, i; Eston, onis; Aestonus, i m // adj
estoniensis, e; estónicus; Estóniae (gen). Sin:
ad Estóniam áttinens // (lengua hablada por
los estonios) lingua estónica.
estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stuppā
obturare.
estor: cortina, ae f.
estornino: sturnus, i m.
estornudar: sternutare.
estratega o estratego: strategus, i m. Sin: vir
rei militaris peritus.
estrategia: stratégia sive -tegīa, ae f. Sin:
stratégica ars, doctrina, disciplina, rátio,
sciéntia; strategi vel summi strategi disciplina; imperatória ars; belli rátio; doctrina
béllica, rei militaris sciéntia. Uso: las reglas
de la -, praecepta imperatória.
estratégicamente: ex béllicae artis praeceptis.
estrabismo: strabismus, i m. Sin: oculorum
distórtio vel právitas. Uso: adolecer de -,
strabismo (vel oculorum distortione, vel
oculorum pravitate) laborare; afecto de -,
strabo, ōnis m; strabus, i m.
estradivario: fidícula violina stradivariana.
estrado: suggestus, us m; suggestum, i n.
estratégico: (concerniente a la estrategia)
stratégicus, a, um. Sin: imperatórius; ad
stratégiam (vel ad strategum) spectans; ad rei
militaris sciéntiam pértinens. Uso: plan -,
belli gerendi rátio; punto -, locus idóneus;
por razones -, propter belli rationem; según
las reglas -, v. estratégicamente; hacer un
movimiento - de tropas, copias peropportune
418
estrés
movere vel dispónere; tomar una medida (astuta), cállidum consílium cápere vel inire
// (conocedor del arte de la estrategia) rei
militaris peritus.
estratificación: stratificátio, onis f. Sin:
strúctio (-onis f) vel structura tabulatorum
instar.
estratificar: tabulatim exstrúere vel strúere.
estratigrafía: stratográphia sive -graphīa, ae
f.
estratigráficamente: stratográphice.
estratigráfico: stratográphicus, a, um. Sin:
ad stratográphiam áttinens.
estratígrafo: stratógraphus, i m.
estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
estratos sociales superiores, sociália strata
superiora; estratos de la opinión pública, públicae opinionis órdines.
estratósfera o estratosfera: stratosphaera,
ae f. Sin: aethéreum spátium.
estratosférico: stratospháericus, a, um. Sin:
ad stratosphaeram spectans.
estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gibraltar, Fretum Gaditanum.
estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus,
dĕris n; en pl, también ignes aethérei, aethérii, sidérei; caelestes faces. Uso: - ensortijada, stella cincinnata; - errante, stella errans,
errática, vaga, vagans; - fija, stella inerrans,
haerens, affixa caelo, immóbilis, perennis; fugaz, stella tránsvolans; - polar, stella ad
septentriones vergens; - con cabellera, stella
crinita vel comans; lluvia de estrellas, stellarum plúvia // (fig, suerte, destino) - favora-
ble, dextrum sidus (-dĕris n); he nacido bajo
buena -, amico sídere ortus sum; felíciter
mihi natus sum; nacido con mala -, malo
astro natus, vel sinistro fato génitus // fig,
hacer ver las -, acérrimo dolore áliquem affícere; poner a uno en las -, áliquem stellis
insérere; astris inferre vel áddere; in astra
edúcere; ad astra vel ad sídera ferre, míttere,
tóllere; summis vel máximis láudibus efferre;
summis láudibus ad caelum efferre; ad caelum extóllere láudibus; ver uno las -, doloris
vi violenter áffici // (fig, persona que sobresale extraordinariamente) áliqua re excellens, éminens, praecellens, praestans. Uso:
- cinematográfica, actrix illa cinematográphica celebérrima.
estrena: (regalo que se da en señal de felicidad o en recompensa de un servicio) strena,
ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, strenam dare, accípere.
estreñido: (que padece estreñimiento) stýpticus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
(obstructa, restricta, compressa, dura) laborans; alvi durítiā (vel durítie) affectus; astríctior alvo // (fig, avaro, mezquino) sórdidus.
estreñimiento: alvi duríties (-ēi f). Sin: alvus
(-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa,
dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -,
(alvi vel ventris) durítiam lenire, emollire,
mitigare; provocar -, alvum vel ventrem
astríngere, restríngere, comprímere; sanar el -,
durítiem sanare vel purgare; sufrir de -, difficíliter (difficulter, difficíllime) excérnere; superar el -, alvum movere.
estreptococo: streptococcos vel streptococcus, i m.
estreptomicina: streptomycina, ae f; streptomycinum, i n.
estrés: conténtio enervans. Sin: conténtio ví-
419
estresante
rium; nímia conténtio ánimi.
estresante: vírium contentione enervans.
estría: (cada una de las rayas en hueco que
suelen tener algunos cuerpos) stria, ae f.
estriación: Zool striatura, ae f.
estriado: striatus, a, um. Sin: striis ornatus
vel excavatus.
estro: (estímulo) mentis incitátio et motus //
(ardor) ánimi ardor. Sin: ingénii fervor vel
aestus (-us m); íntima ánimi permótio // (inspiración) spíritus, us m. Sin: instinctus, us m;
oestrus, i m. Uso: - poético: spíritus poéticus;
poéticus afflatus (-us m) vel aestus (-us m);
poëtárum afflatus; poéticae mentis afflatus;
poëtandi vena; poética virtus vel facultas.
estrobo: struppus, i m.
estrobofotógrafo: strobophotógraphus, i m.
estriar: (alterar una superficie formando en
ella estrías) striare. Sin: strias fácere; in strias
excavare; striis exornare.
estroboscopia: stroboscópia sive -scopīa, ae
f.
estroboscopio: stroboscópium, ii n. Sin:
instrumentum stroboscópicum.
estriberón: fulcrum próminens.
estribillo: (verso o versos que se repiten) intercalaris versus sing ; versus intercalárii pl.
Sin: rédiens versus vel stropha, ae f // (palabra o expresión que alguna persona emplea
por hábito vicioso con demasiada frecuencia) verbum intercalare vel intercalárium; locútio intercalaris vel intercalária // (cantilena)
cantilena, ae f. Sin: cantículum; cantiúncula,
ae f. Uso: repetir siempre el mismo -, eandem
cantilenam cánere; eandem semper recantare
cantilenam.
estribo: (especie de escalón para subir y
bajar del caballo) stápia, ae f . Sin: stápeda,
ae f; stapes, ĕdis f; stapha; stáphium; mitiscus,
i m. Uso: fig, perder uno los -, de mente déici;
patiéntiam abrúmpere (impacientarse); ira
exardéscere (irritarse); hacer perder los - a
alguien, de mente áliquem deturbare // (macizo, contrafuerte) sustentáculum, i n // (uno
de los huesos del oído interno) stapes, ĕdis m.
estribor: déxterum vel dextrum (navis) latus
(-tĕris n).
estricnina: strychnina, ae f; strychninum, i
n.
estrofanto: strophantus híspida. Uso: medicina hecha con -, medicamentum ex strophanto híspida.
estrógeno: oestrógenum, i n. Sin: medicamentum oestrógenum.
estroncio: stróntium, ii n.
estropajo: scópula (-ae f) spártea. Sin: spárteum penículum // fig nullīus prétii res. Sin:
contemptíbilis res.
estructura: structura, ae f. Sin: forma; compago, gĭnis f; compages, is f. Uso: - edilicia,
aedificialis structura; la - de la Iglesia, structura Ecclésiae; - fundamentales de la Iglesia,
necessária Ecclésiae forma; - gramaticales,
structurae grammaticales; - prefabricada,
domus praestructa; - rítmica de los versos,
rhýthmica vérsuum structura, - sanitarias,
ministéria valetúdinis; - social, compago socialis; structura societatis; - de pecado, peccati institutum; structura peccati // géneros de
-: románica, gótica, barroco, rococó, renacentista, gálico imperial, structurae génera:
420
estudio
románicum, góthicum, barocum, conchatum,
renascentiale, gállicum imperiale.
estructuración: structurae disposítio.
estructural: structuralis, e. Sin: ad structuram pértinens.
estructuralismo: structuralismus, i m. Sin:
linguística functionalis.
estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad
structuralismum áttinens // sust structuralismi
peritus, sectator, cultor.
estructurar: secundum structuram dispónere.
estuario: aestuárium, ii n.
media, médiae scholae alumnus vel discípulus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - universitario, academīae (vel universitatis, vel
athenaei) alumnus; académicus alumnus; - de
derecho, filología, filosofía, matemática,
música, psicología, teología ..., iuris, philológiae (philológicae disciplinae), philosóphiae,
mathemáticae (vel mathematicorum, vel mathéseos), músicae (vel musicorum, vel modorum
musicorum,
vel
harmónices),
psychológiae, theológiae ... studiosus vel auditor; - de letras, adulescens vel iúvenis litterarum stúdio déditus; celestial patrono de
los -, caelestis patronus studiosae adulescéntiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
alumni; scholares, ium; scholástici; discentes, ium m; qui discunt.
estudiantil: scholaris, e. Sin: scholásticus;
schólicus; discipulorum (gen).
estucado: incrustátio, onis f. Sin: gypsum;
tectura, tectórium.
estucador: gypsoplastes, ae m. Sin: gypsárius plastes; crustárius; tector.
estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare;
tectório exornare, polire, illínere, cláudere,
indúcere, munire, tégere.
estuche: theca, ae f. Uso: - plástico, theca
plástica; - de afeitar, theca rasória; - para
guardar agujas, ácuum theca; - para lapiceras, theca calamária; - para lápices, theca
graphiária; - para lapiceras o lápices, graphiárium; - de viaje, v. neceser.
estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -,
tectura; tectórium; tectórium opus; recubrir
con -, tectorio polire vel munire.
estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus
m; alumna f; discípulus; discípula; scholaris,
is mf; scholásticus, scholástica; discens, addiscens mf; auditor m. Uso: - de escuela
estudiar: studere + dat. Sin: vacare + dat;
stúdiis se dare. Uso: - latín y griego, lítteris
latinis et graecis studere; - teología, theológiae studere pernoscendae.
estudio: (aplicación del espíritu para comprender o profundizar; conocimientos que se
adquieren estudiando) stúdium, ii n. Uso: científicos, doctrinarum vel disciplinarum
stúdia, - clásicos, studia clássica; - eclesiásticos, stúdia ecclesiástica; - filológicos, stúdia
philológica; - humanísticos, stúdia humana,
spirituália, humanitatis; - secundarios, stúdia
secundi órdinis; - técnicos, technicorum stúdia // (aposento donde trabajan ciertas personas) stúdium, ii n. Sin: cubículum;
tablinum; stúdii conclave (-is n); studiorum
zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; cinematográfico, stúdium cinematográphicum; - fotográfico, taberna photográphica //
empezar los -, stúdia inire; proseguir los -,
stúdia prósequi; terminar los -, stúdia perágere.
421
estudioso
estudioso: studiosus, a, um. Sin: stúdiis déditus. Uso: círculo de estudiosos, studiosorum
círculus.
estufa: lacónicum, i n. Sin: instrumentum calefactórium; fornax, acis f; hypocaustum.
Uso: - eléctrica, lacónicum eléctricum; - pequeña, laconículum; fornácula, ae f; - eléctrica con resistencia, fornácula rheóphoro
práedita; - de carbón, lacónicum anthrácinum; lacónicum anthracitā alendum; - de
leña, lacónicum lignis comburendis; lacónicum lignis alendum // codo de la -, tubus
vermiculatus.
estufilla: (manguito para abrigar las manos)
v. manguito // (braserillo para los pies) fóculus, i m. Sin: excípula (-ae f) vel excípulum
(-i n ) pédibus fovendis vel calefaciendis.
estupefaciente: adj stupefáciens vel obstupefáciens, entis. Sin: mirus; miríficus // sust
stupefáciens, entis n. Sin: soporíferum, i n;
medicamentum stupefactivum, somníferum,
soporíferum.
esvástica: crux (crucis f) hamata.
E.T.A. (organización vasca revolucionaria):
grex vascónicus ETA appellatus. Sin: vascónica consociátio, quae est ETA.
etapa: (lugar donde se detiene un equipo de
ciclistas, etc.) státio, onis f. Sin: mánsio;
mora; morátio // (pugna o competición de velocidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj,
excursus adverso horológio; excursus contra
horológium // (trayecto) iter, itíneris n.
éter: (esfera aparente que rodea la Tierra)
caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fís, fluido
sutil) aether, ĕris (ac -ĕra) m. Sin: aër, áëris
(ac áërem vel áëra) m // (Quím, líquido muy
volátil) aether, ĕris m. Uso: - etílico, sulfúrico, aether aethýlicus, sulphúricus.
etéreo: (perteneciente al éter) aethérius, a,
um. Sin: áetheris (gen); ad áethera spectans.
Uso: onda -, áetheris unda // (poét, perteneciente al cielo) caelestis, e.
eterismo: aetherismus, i m. Sin: toxicátio.
estupidez: (torpeza notable en comprender
las cosas) stupíditas, atis f. Sin: stupor ánimi;
insúlsitas; stultítia // (dicho propio de un estúpido) stulte dictum. Sin: stultum dictum //
(hecho propio de un estúpido) stulte vel inepte factum. Sin: stultum factum; stultum
fácinus (-nĕris n); res (rei f) stulta.
estúpido: stúpidus. Sin: stultus; fátuus; hebes
(-ĕtis; abl -ĕti); truncus; ineptus; insulsus.
estuprador: stuprator, oris m. Sin: fututor;
qui fútuit. Uso: - de niñas, parvularum fututor.
eterización: aetherizátio, onis f. Sin: anaesthésia aethérica.
eterizar: aetherizare. Sin: (Quím, reducir al
estado de éter) in áethera redígere, vértere,
convértere; (Med, adormecer con el éter) áethere sensus alienare.
eternal: aeternalis, e. Sin: aeternábilis.
eternamente: aeternáliter. Sin: aeterno.
estupro: stuprum, i n.
eternit: aeternirtes, ae m. Sin: amiántina vel
durábilis tégula.
estuquista, v. estucador.
eternizar: aeternare.
esturión: acupenser vel acipenser, ĕris n.
eteromanía: aetherománia sive -manīa, ae f.
422
etites
desde el punto de vista -, iuxta etymológiam;
ad originationem quod áttinet.
Sin: áetheris aethílici súmptio voluptária.
ética: éthica, ae f; éthice, es f. Sin: philosóphia moralis; de móribus disciplina. Uso: social, éthica socialis; con arreglo a la -, ex
móribus; ex éthicae praeceptis.
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n.
etílico: aethýlicus, a, um.
etilismo: aethylismus, i m. Sin: vinoléntia; v.
alcoholismo.
etimologista: etymólogus, i m; etymologista,
ae m. Sin: etymológiae cultor, peritus, studiosus; etymológiae callens, cállidus; nóminum
enodandorum peritus, studiosus; in enodandis origínibus peritus.
etimologizar: etymológiam investigare. Sin:
oríginem nóminum (vel vocum, vel vocabulorum, vel verborum) inquírere; studiose exquírere unde nómina (vocábula, verba) sint
ducta vel unde voces sint ductae.
etilo: aethyle, es f; aethylis, is m.
etimólogo, v. etimologista.
etimología: (ciencia que estudia el origen de
las palabras) etymológia sive -logīa, ae f //
(origen particular de una palabra; razón de
su significación y forma) étymum vel étymon, i n. Sin: vis, origo (-gĭnis f), enodátio,
explicátio, interpretátio nóminis; nóminis originátio; verbi vel verborum origo; vocis (vel
nóminis, vel vocábuli) origo; etymológia
vocis; verbi vis. Uso: - popular, sin base
científica, originátio ad pópuli sensus accommodata, non a litteratorum profecta officinis;
según la -, secundum etymológiam; averiguar la -, appellationis étymon éxsequi; buscar la - de las palabras, oríginem nóminum
(vel vocum, vel verborum) scrutari vel exquírere; dar la - de un vocablo, nomen vel verbum explicare unde ductum sit; vocem
explicare unde ducta sit; nomen (vel vocem,
vel verbum) enodare; establecer la -, verborum oríginem explicare.
etimológicamente: etymológice. Sin: ex orígine vel (si se trata del significado) ex vi nóminis, vocis, verbi.
etimológico: etymológicus, a, um. Sin: ad
nóminis (vel vocis, vel verbi) oríginem pértinens (si se trata del origen); ad nóminis vim
áttinens (si se trata del significado). Uso:
etiología: (Filos, estudio de las causas de un
orden determinado de efectos) aetiológia sive
-logīa, ae f. Sin: causarum inquisítio; rerum
causarum stúdium // (Med, parte de la medicina que tiene por objeto el estudio de las
causas de las enfermedades) aetiológia, ae f.
Sin: morbi causarum inquisítio; doctrina de
morborum causis.
etiológico: aetiológicus, a, um.
etíope: adj aethiópicus, a, um // sust
Áethiops, pis m. Sin: Aethíopus, i m.
Etiopía: Aethiópia, ae f.
etiqueta: (marca, señal o marbete) nota, ae f.
Sin: pittácium. Uso: - engomada, agglutinatória schédula // (ceremonial que se observa
en los palacios y en actos públicos solemnes)
v. ceremonial // (ceremonia en la manera de
tratarse) officiósitas, atis f. Sin: morum elegántia; probatus mos et usus; según la -, ex
more; sin -, simpliciter; nullo apparatu; conducirse con arreglo a la -, ut probatus usus,
probatusque mos postulat, se gérere.
etites: aëtites, is m. Sin: ferrum oxydatum.
423
etimoides
etmoides: ethmóides, is n. Sin: nárium meatus (-us m).
étnico: éthnicus, a, um.
etnografía: ethnográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: descríptio morum géntium.
eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel
verborum mitigátio; dictionis vel locutionis
mitigátio; mitigata díctio, locútio; mitigata
verba; verba lénia; verbi lénitas. Uso: emplear un -, lenitate verbi rei tristítiam mitigare; trístia dícere melióribus (vel mitigatis)
verbis; para usar un -, ut léviter (vel levíssime) dicam.
etnográfico: ethnográphicus, a, um.
etnógrafo: ethnógraphus, i m. Sin: ethnográphiae cultor, peritus, studiosus.
etnología: ethnológia sive -logīa, ae f. Sin:
doctrina de géntium natura (vel índole) et
móribus.
etnológico: ethnológicus, a, um.
etnólogo: ethnólogus, i m. Sin: ethnológiae
cultor, peritus, studiosus.
etología: ethológia sive -logīa, ae f.
eufonía: euphónia sive -phonīa, ae f. Sin: sonóritas, vocálitas; soni vel vocis suávitas;
suavis dulcisque sonus.
eufónico: euphónicus, a, um. Sin: vocalis;
suavis; bene sonans.
euforia: euphória sive -phorīa, ae f. Sin:
ánimi elátio, serénitas, hiláritas, iucúnditas;
ánimus serenus, hílaris, hílarus, iucundus,
laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, elóquii (vel loquendi) hiláritas vel iucúnditas.
eufórico: euphóricus, a, um. Uso: soy -, euphóricus sum; ánimo elato (vel sereno, vel hílari vel hílaro, vel iucundo, vel laeto) sum.
etológico: ethológicus, a, um.
etólogo: ethólogus, i m.
eugenesia o eugenética: eugénia sive -genīa;
eugénica vel eugenética, ae f. Sin: eugenética
disciplina; doctrina de sana súbole procreanda; rátio vel exquisítio bonae oríginis.
etruscología: doctrina rerum etruscarum.
eucaristía: eucharístia sive -ristīa, ae f. Sin:
sacra synaxis (-is vel -ĕos); augustum altaris
sacramentum; sacramentum Córporis Dómini. Uso: celebrar, concelebrar la -, eucharístiam celebrare, concelebrare.
eugenésico: eugenéticus. Sin: felíciter génitus; ad eugéniam spectans; ad sanam ac felicem procreationem pértinens.
eugénesis, v. eugenesia.
eucarístico: eucharísticus, a, um.
eugenismo: eugenismus, i m.
eudemonismo: eudaemonismus, i m. Sin:
eudaemonológia sive -logīa.
eudemonístico: eudaemonísticus, a, um.
eudiómetro: eudiómetrum, i n.
eupepsia: eupepsis, -is f; eupépsia sive -pepsīa, ae f. Sin: bona digéstio; fácilis digéstio
vel concóctio.
eupéptico: adj eupépticus, a, um. Sin: digestórius; ad digerendum aptus // sust remédium
424
evangeliario
ad cibum concoquendum aptum.
eurasiático: eurasiáticus vel eurasianus, a,
um.
Euratom: communis rerum atomicarum
mercatus, qui Euratom audit. Sin: Euratom,
ut aiunt; europaea de vi atómica commúnitas;
europaea de adhibenda vi atómica commúnitas.
euritmia: eurýthmia sive -rythmīa, ae f. Sin:
concínnitas, atis f; concinnitudo, dĭnis f; apta
disposítio.
eurovisión: eurovísio, onis f. Sin: televísio
in Europa; horama (-ătis n) europaeum; teleorasis vel telehorasis (-is f) per Europam.
eutanasia: euthanásia sive -nasīa, ae f. Uso:
- encubierta y subrepticia, practicada abiertamente o incluso legalizada, euthanásia,
tecta quidem et prorepens aut quae palam perágitur vel iure étiam ipso permíttitur.
eutimia: euthýmia sive -thymīa, ae f. Sin: serena doloris tolerántia; tranquilla angorum tolerántia.
eutrapelia: eutrapélia, ae f. Sin: iucúnditas,
affabílitas, hiláritas, cómitas, atis f.
eurítmico: eurýthmicus, a, um.
euro: (unidad monetaria común a los Estados de la Unión Europea) euro, onis m; euronus, i m. Sin: euronummus; moneta vel
pecúnia eurónica; nummus vel númmulus
eurónicus; europecúnia; euromoneta. Uso:
relativo al -, eurónicus; partidario del -, euronus, i m; fautor euronis; adversario del -,
antieuronus, i m; adversárius euronis.
eurocheque: assignátio europaea.
Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Oriental, Europa Centralis, Orientalis.
europeísmo: (predilección por las cosas de
Europa) europaeismus, i m // (carácter europeo) mens (mentis f) europaea.
evacuación: evacuátio, onis f. Sin: egéstio;
exinanítio; exonerátio. Uso: tapón de - (en
los motores), valva evacuationis.
evacuar: evacuare. Sin: vacuefácere. Uso:
miles de personas fueron evacuadas, mília
hóminum evacuati sunt.
evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: declinare áliquid vel ab áliqua re; effúgere áliquid
vel ab (vel ex ) áliqua re; defúgere; elúdere //
evadirse, evádere. Sin: aufúgere, effúgere de
(vel ex, vel ab) + abl.
evaluable: evaluábilis, e. Sin: aestimábilis.
europeísta: europaeista, ae m. Sin: coniunctionis europensis fautor.
evaluación: evaluátio, onis f. Sin: aestimátio.
Uso: Centro de -, institutum, quod est Centrum Evaluationis; - global, evaluátio globalis.
europeizar: europaeizare. Sin: europaeum
cultum indúcere; ad Europaeorum cultum redígere.
evaluador: adj evaluatórius, a, um. Sin: aestimatórius // sust evaluator, oris m. Sin: aestimator.
europeo: adj europaeus, a, um; europensis,
e.
evaluar: evaluare. Sin: aestimare.
evangeliario: evangeliárium, ii n. Sin: evan-
425
evangélico
gélia, orum npl; liber evangeliorum.
sio.
evangélico: (relativo al evangelio) ad evangélia pértinens. Sin: ad doctrinam christianam áttinens // (relativo a las Iglesias
surgidas de la Reforma) evangélicus, a, um //
(miembro de dichas Iglesias) evangélicus, i
m.
evasiva: effúgium, ii n. Sin: tergiversátio;
pseudóthyrum.
evangelio: evangélium, ii n. Sin: doctrina
christiana.
evangelista: evangelista, ae m. Sin: evangélii
scriptor.
evangelización: evangelizátio, onis f. Sin:
evangélii praedicátio. Uso: nueva -, nova
evangelizátio.
evangelizador: evangelizator, oris m. Sin:
evangélii predicator vel praeco (-onis f).
evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el
evangelio) evangélium praedicare; Christum
praedicare; (enseñar el evangelio) áliquem
evangélium docere. Uso: - a los pueblos,
Christiana doctrinā gentes excólere; evangélii
luce pópulos illustrare.
evasivamente: evasive. Sin: ambígue; dúbie;
eludendo.
evasivo: evasivus, a, um. Sin: ambíguus; incertus; eludens; elusivus; rem non attingens.
Uso: responder de una manera -, incertis
responsis áliquem implicare.
evemerismo: euhemerismus, i m. Sin: euhemeriana vel evemeriana doctrina; euhemeriana
vel
evemeriana
mythológiae
interpretandae rátio.
evento: (suceso importante y programado)
eventus, us m. Uso: - histórico, eventus históricus.
eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; fortuíto; si occásio vénerit; si necesse erit.
evidencia: evidéntia, ae f. Sin: perspiciéntia
rerum; illustrátio; perspicúitas.
evitabilidad: evitabílitas, atis f.
evaporación: vaporátio vel evaporátio, onis
f. Sin: exhalátio; respirátio. Uso: la - de las
aguas, vaporátio aquarum; aquarum respirátio.
evaporar: (convertir un cuerpo líquido o sólido en vapor) in vaporem (vel in vapores)
convértere vel sólvere // (intr, convertirse en
vapor) vaporare, evaporare; in vaporem (vel
vapores) converti, solvi, abire // (fig, disiparse, desvanecerse) vanéscere vel evanéscere.
evaporatorio: evaporatórius vel evaporativus, a, um.
evitable: evitábilis, e.
evocación: evocátio, onis f.
evocativo: evocativus, a, um.
evocatorio: evocatórius, a, um.
evolución: (desarrollo) evolútio, onis f. Sin:
cursus vel decursus, us m; progressus, us m;
progréssio, onis f; incrementum, i n. Uso: democrática, evolútio democrática; - demográfica, cursus demográphicus; - económica,
cursus oeconómicus; - social, evolútio socialis; cursus progredientis societatis; - de las
evasión: evásio, onis f. Sin: effúgium; eláp426
examen
especies, evolútio phylogenética // (variación) mutátio, onis f. Uso: - fonética, mutátio
phonética.
evolucionismo: evolutionismus, i m. Sin:
rátio evolutionis; doctrina evolutionalis.
evolucionista: evolutionista, ae m. Sin: darvinismi fautor; fautor rationis evolutionis;
darvinianae doctrinae sectator, assectator,
fautor.
evolutivo: evolutivus, a, um. Sin: ad evolutionem spectans.
exabrupto: inéptiae, arum fpl. Sin: stulte dictum. Uso: soltar un -, áliquid stulte dícere;
soltar exabruptos, ineptire; ineptias proferre.
exactitud: exactitudo, dĭnis f. Sin: diligéntia,
ae f; accurátio; perféctio. Uso: - de la pronunciación, exactitudo pronuntiationis; con -,
adamussim; accurate; diligenter; perfecte;
con - absoluta, summā curā.
exactor: exactor, oris m. Sin: apodecta, ae m ;
coactor; collectárius; vectigálium curator;
pórtitor (aduanero de un puerto).
exageración: (acción y efecto de exagerar)
exaggerátio, onis f. Sin: elátio; superlátio;
amplificátio // (cosa que traspasa los límites
de lo justo, verdadero o razonable) nímium,
ii n (exceso). Sin: immoderátio, immodéstia,
intemperántia (inmoderación); effúsio (exceso en los gastos, en los sentimientos); profúsio (exceso en los gastos). Uso: toda - es
viciosa, vítium est quod nímium est; sería
una - decir que..., nimis violentum est dícere
(con ac e inf).
exageradamente: nimis. Sin: immoderate;
immódice; immodeste; intemperanter; praeter modum; (en el hablar) insolenter; inflátius. Uso: conmemorar - a alguien, áliquem
inflátius commemorare; ensalzarse -, se efferre insolenter.
exagerado: (en el lenguaje) inflatus, a, um.
Sin: elatus atque exaggeratus. Uso: eres -,
rem verbis exággeras // (excesivo) nímius, a,
um. Sin: immódicus; immoderatus; immodestus; intémperans, intemperatus; effusus
(respecto de sentimientos); profusus, ínsolens
(respecto de gastos). Uso: alabanzas -, effusíssimae laudationes; alegría -, laetítia effusa; gastos -, sumptus effusi; - en los gastos,
ínsolens in pecúnia.
exagerar: (encarecer) áliquid exaggerare
(verbis). Sin: áliquid augere; áliquid augere
verbis ; áliquid extóllere; áliquid in maius extóllere; áliquid praeter modum extóllere //
(dar proporciones excesivas a una cosa) áliquid nimis augere. Sin: nimis magnum fácere
áliquid // (propasarse) in áliqua re modum
excédere. Sin: finem et modum transire; nímium esse in áliqua re. Uso: - en los gastos,
sumptu extra modum excédere; - en el hablar, verbis extra fines égredi; nímium dícere; (faltando a la verdad) veritatem égredi;
plus dícere quam pátitur véritas; in falsum
augere áliquid; ¡no hay que -!, ne quid
nimis!; toma, pero sin -, módice bibe.
exaltación: - de la Santa Cruz, Exaltátio
Sanctae Crucis.
ex alumno: hesternus alumnus. Sin: prístinus
discípulus; quondam alumnus; quondam disciplinae alicúius alumnus. Uso: mi -, quondam disciplinae meae alumnus.
examen: (investigación, indagación) investigátio, onis f. Sin: inquisítio; inspéctio; scrutátio; perscrutátio; explorátio; recognítio;
discússio; examen, mĭnis n. Uso: - clínico,
médico, clínica, médica inspéctio; - de conciencia, examen consciéntiae; recognítio vel
inquisítio sui; discússio consciéntiae; hacer
427
examinador
el - de conciencia, censuram sui ipsīus ágere,
gérere; consciéntiam excútere; perscrutari se;
in se ipsum inquírere; interrogare ánimum
suum; in suam mentem introspícere; excútere
se; ánimum excútere; - de los registros, inspéctio tabularum // (prueba que se hace de la
idoneidad de una persona para el ejercicio
y profesión de una facultad, oficio o ministerio, o para comprobar o demostrar el aprovechamiento en los estudios) examen, mĭnis
n. Sin: probátio, onis f; perículum; experimentum. Uso: - escrito, examen scriptum;
examen scripto vel per lítteras faciendum, habendum (antes de rendirlo); perículum
scripto vel per lítteras factum, hábitum (después de rendirlo); - oral, examen orale; examen ore vel viva voce faciéndum, habendum
(antes de rendirlo); perículum ore vel viva
voce factum, hábitum (después de rendirlo);
- práctico, prácticum experimentum; - teórico, theóricum examen; arancel de -, tributum pro perículo subeundo; - de literatura,
de matemática, de historia, etc., examen de
lítteris, de mathemáticis, de historia, etc.; perículum in (vel de) lítteris, in (vel de) mathemáticis, in (vel de) história, etc.; mesa de -,
examinatores, um mpl. Sin: probationis árbitri vel iúdices // aprobar, pasar un -, examen
superare; probari; perículum (in vel de litteris, etc.) superare, evíncere, eluctari; aprobar
el - público (o de Estado), exámine público
probari; desaprobar el -, perículum non superare; rendir -, perículum fácere, subire;
examen subire; exámine explorari; rendir de algo, de alguna materia, periclitari de (vel
in) áliqua re; perículum fácere in áliqua disciplina; he de rendir un -, examen mihi subeundum est; rendir - de conducción,
probationem vehendi autocinéticam subire;
rendir - de todas las materias, disciplinarum
ómnium perículum fácere; repetir el -, perículum íterum fácere; tomar -, examinare;
exámine áliquem explorare; explorare, exquírere quid áliquis sciat vel didícerit; alicúius
doctrinam temptare // (consideración, refle-
xión) considerátio, onis f. Sin: recognítio.
Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sagrada Escritura, líberum de christiana doctrina iudícium; en el contexto simplem
líberum iudícium; líbera sacrarum scripturarum interpretátio; en el contexto simplem líbera interpretátio; después de un atento -, re
perspecta; después de un maduro -, re diu
multumque ponderata // (deliberación, consulta) deliberátio, onis f. Sin: disputátio;
quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -,
res habet multam deliberationem; pienso que
hay que hacer un más amplio - de la cuestión, ego ámplius deliberandum cénseo; someter algo a -, in quaestionem vocare áliquid
// (interrogatorio) interrogátio, onis f. Uso: de testigos, téstium interrogátio; hacer el - de
los testigos, testes interrogare.
examinador: (persona que examina) investigator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
examinator, oris m. Sin: exquisitor; probationis árbiter (-tri m) vel iudex (-dĭcis m); qui
explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
didícerint). Uso: - sinodal, examinator vel
iudex synodalis; iudex administris sacrorum
probandis.
examinando: examinandus, a, um. Sin: petītor; candidatus.
examinar: (investigar, indagar) investigare.
Sin: explorare; indagare; examinare; perpéndere; péndere. Uso: - la propia conciencia,
consciéntiam perscrutari; todo juez corrupto
examina mal la verdad, male verum exáminat omnis corruptus iudex // (- interrogando)
quáerere (áliquid; de áliqua re). Sin: inquírere (de áliqua re); experiri interrogando.
Uso: - el ánimo, la índole, el juicio, la ciencia, la pericia de uno, alicúius ánimum, índolem, iudícium, sciéntiam, perítiam
interrogando experiri; - a los testigos, testes
428
exceptuación
interrogare // (revisar, inspeccionar) probare.
Sin: spectare; recensere (áliquid) ; cognóscere (áliquid vel de áliqua re); temptare. Uso:
- el código, códicem recognóscere; - la moneda, la virtud, pecúniam, virtutem probare;
- las actas, de actis cognóscere // (observar
con ojo crítico) observare. Sin: inspícere.
Uso: - todas las partes del cuerpo, omnes
partes córporis inspícere // (considerar, ponderar) considerare (áliquid vel de áliqua re).
Sin: ponderare; perpéndere. Uso: - el pro y el
contra de algo, in utramque partem áliquid
perpéndere // (tratar, discutir, deliberar) consúlere (áliquid, de áliqua re); deliberare (de
áliqua re); agitare (áliquid, de áliqua re); disputare; dissérere (áliquid, de áliqua re) //
(tomar examen) v. examen.
exantema: exanthēma, ătis n. Sin: exánthesis; pustulátio; cutis efflorescéntia.
exantemático: exanthemáticus, a, um.
exarca: exarchus, i m.
exarcado: exárchia sive -archīa, ae f; (cargo
del exarca) exarchi munus (-nĕris n); (dignidad de exarca) exarchi dígnitas; (territorio
del exarca) praefectura, ae f; exarchi territórium.
excavación: excavátio, onis f. Sin: fóssio; effóssio; fossura. Uso: director de las -, fossionum magister vel praefectus; director general
de las -, fossionum summus moderator; material de -, relíquiae effossae; trabajo de -,
fossionis ópera ; hacer excavaciones, excavationes dúcere, perágere; fossiones fácere.
excavador: adj excavans, antis. Sin: fódiens
// sust excavator, oris m. Sin: fossor // (aparato que sirve para excavar) v. excavadora.
excavadora: excavatórium, ii n. Sin: máchina effódiens, fossória, excavans; fossó-
rium mechánicum; chamulcus fossórius.
exceder: - el peso, praeponderare. Uso: - el
peso en cinco kilos, quinque chil(i)ográmmata praeponderare.
excelencia: (título honorífico) Excelléntia, ae
f. Uso: ¿Vuestra - viene solo?, Excelléntia tua
sola venit? // (superior calidad o bondad) excelléntia, ae f. Sin: praestántia (en algo, alicúius rei). Uso: por -, per excelléntiam vel per
eminéntiam.
excéntrica: (pieza que gira alrededor de un
punto que no es su centro de figura) excentrum, i n. Sin: cámmia.
excentricidad: (estar fuera del centro) a
médio abhorrere // (extravagancia) excentrícitas vel eccentrícitas, atis f. Sin: insoléntia;
morósitas; (dicho excéntrico) témere vel insolenter dictum; (hecho excéntrico) témere
vel insolenter factum. Uso: - de carácter, ingénii insoléntia.
excéntrico: (de carácter raro, extravagante)
ínsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus.
Uso: conducta -, agendi rátio insólita (vel
nova atque mira, vel tortuosa et ínsolens);
hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter
communem morem consuetudinemque vívere vel ágere // (que está lejos del centro) localidad -, locus suburbanus; barrio -,
subúrbium, ii n // (Geom, que está fuera del
centro) e medio excedens. Sin: eccentros
(mf), on (n), gen -i.
excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordinárius; insólitus; singularis.
excepcionalmente: exceptionáliter. Sin: per
exceptionem; extraordinárie; singuláriter.
exceptuación: excéptio, onis f. Sin: exclúsio.
429
excerpta
excerpta o excerta: excerpta, orum npl.
exceso: nímium, ii n. Uso: - de velocidad,
nímia celéritas.
excitador: excitatórium, ii n. Sin: - eléctrico,
eléctricum excitatórium.
mare vel anathematizare; a sacris exclúdere;
de Ecclésia eícere; e fidélium consortione expéllere; Ecclésiae communione áliquem privare; sacrorum communione áliquem
privare; sacrorum communionem adímere
álicui vel ab áliquo; a sacrorum communione
áliquem prohibere.
exclaustrado: exclaustratus, a, um.
excomunión: excommunicátio, onis f. Sin:
anathemátio; a sacris exclúsio; a fidélium
consortione expúlsio; Ecclésiae communionis privátio; a fidélium communione reiéctio;
sacrorum communionis adémptio vel privátio. Uso: absolver de la -, ab excommunicatione áliquem absólvere; excommunicationis
poenā liberare; áliquem in sacrorum communionem recípere vel restitúere; imponer la -,
v. excomulgar; incurrir en -, in excommunicationem incúrrere.
exclusivamente: exclusive.
excretorio: excretórius, a, um.
exclusividad: exclusívitas, atis f. Sin: singuláritas; ius exclusivum.
excursión: (viaje por lo común corto) excúrsio, onis f. Sin: peregrinátio; peragrátio; iter,
itíneris; excursus, us m; decúrsio. Uso: - navales, excursiones navales; - de recreo, delectábilis peregrinátio; hacer una - al campo,
rusticanum iter perágere; in rus decúrrere.
excitar: excitare. Sin: acúere, exacúere; stimulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare
ambulando famem.
exclamación: exclamátio, onis f.
exclamativo: exclamativus, a, um.
exclaustración: exclaustrátio, onis f.
exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: exclusória rátio.
exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclusóriae rationis studiosus; ad exclusivismum
pértinens.
excursionismo: excursionum stúdium. Sin:
peragrandi rátio.
exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclusórius; próprius; singularis.
excursionista: peragrator, oris m. Sin: excursor; peragrationum studiosus.
excomulgado: excommunicatus. Sin: Ecclésiae communionis expers; communione fidélium privatus; a fidélium consortione
expulsus; sacris exclusus vel remotus; (a) sacris prohíbitus; sacrorum communione carens, expers, prohíbitus. Uso: - vitando,
excommunicatus vitandus // fig, e factione
expulsus. Sin: a societate exclusus.
excusa: (acción de excusar o excusarse) excusátio, onis f. Uso: nota de -, excusátio
scripta // (justificación) satisfáctio, onis f.
Sin: purgátio // (pretexto) praescríptio, onis
f. Sin: nomen, mĭnis n // (motivo) títulus, i m.
Sin: causa. Uso: aducir una -, causam interpónere; aducir una - legítima, excusatione
idónea uti ; alegar como - la edad, excusare
aetatem; dar o alegar su edad como -, aetatem afferre; hallar una - adecuada, causam
excomulgar: excommunicare. Sin: anathe-
430
exigencia
idóneam nancisci; no admitir la - de alguien,
causam alicúius neglégere; proporcionar una
- a alguien, excusationem álicui dare; con la
- de ..., per spéciem + gen; per causam + gen.
del Estado a los agentes extranjeros para que
puedan ejercer las funciones propias de su
cargo) plácitum, i n. Uso: - real, regale plácitum.
excusado: latrina, ae f (defluente aquā instructa vel ditata). Sin: latrinum, i n; secessus,
us m; postīcum; cella íntima vel secreta
(aquae proflúvio instructa vel ditata); loca
(-orum npl) secreta. Uso: taza de -, latrinae
vas (vasis n); vas séssile.
exequial: exsequialis, e.
excusar: excusare áliquem álicui vel apud
áliquem // excusarse, se excusare álicui vel
apud áliquem de áliqua re, vel in áliqua re,
vel quod + indic vel subj, vel ac + inf. Uso: formalmente, formáliter se excusare; - oficialmente por algo, officiáliter se excusare
pro áliqua re.
execute (Inform), poner en movimiento,
poner en marcha: run. Sin: péllere; v. run.
exegesis o exégesis: exegēsis, is f. Sin: exegétice, es f; hermenéutica, ae f ; explicátio;
intrepretátio; explanátio. Uso: hacer la -, explicare; explanare; interpretari.
exegeta o exégeta: exegēta, ae m. Sin: interpres, ĕtis m; explanator; explicator; exegēsis
professor.
exegético: exegéticus, a, um. Sin: explanatórius; interpretatórius; ad interpretationem áttinens.
exención: - del servicio militar, (milítiae) vacátio, onis f; - de impuestos, de obligaciones,
immúnitas.
exequátur: (pase que da la autoridad civil
de un Estado a las bulas o rescriptos pontificios) exsecútio, onis f. Sin: litterarum apostolicarum exsecútio; Apostólicae Sedis decreti
exsecútio // (autorización que otorga el Jefe
exequias: exséquiae, arum fpl. Sin: funus,
nĕris n; iusta, orum npl; suprema, orum npl;
exsequiale sacrum; iusta funébria vel exsequiália. Uso: asistir a las - de alguien, exséquias fúneris alicúius prósequi; celebrar las de alguno, alicúius exséquias ágere, celebrare, fácere, réddere.
exergo: exergon vel exergum, i n.
exfoliador, v. bloc.
exhibición: (acción de mostrar) exhibítio,
onis f. Sin: osténsio. Uso: - deportivas, lúdicra spectácula; - gimnástica, gýmnicum certamen; gýmnica exhibítio.
exhibicionismo: ostentátio, onis f. Sin: ostentamen, mĭnis n; iactántia; sui ostentandi
stúdium; nímia sui ostentátio; se palam proferendi stúdium // (perversión sexual) exhibitionismus, i m (córporis).
exhibicionista: ostentator, oris m. Sin: iactator; sui ostentandi studiosus; se palam proferendi studiosus.
exhibir: exhibere. Sin: ostentare; osténdere;
praebere; proferre; propónere // exhibirse, se
ostentare.
exhortativo: adhortativus, exhortativus, hortativus, a, um. Sin: monitórius; suasórius.
exhortatorio, v. exhortativo.
exigencia: (pretensión) postulatum, i n; postulátio, onis f // (necesidad) necéssitas, atis f.
431
exigir
Sin: res (rei f) necessária. Uso: ceder a las experimentales, experimenta admíttere.
exigir: exígere áliquid ab áliquo. Sin: imperare áliquid álicui.
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio militar, vacans, antis; immunis milítiā.
eximir: exímere. Sin: liberare. Uso: - a alguien del servicio militar, álicui milítiae vacationem dare.
exógeno: exógenus, a, um. Sin: foris ortus.
exónfalo: exómphalus vel exómphalos, i m.
Sin: umbilīci hérnia.
exorcismo: exorcismus, i m. Sin: dáemonum
expúlsio.
exorcista: exorcista, ae m. Sin: dáemonum
expulsor.
exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcistérium; exorcistae munus, offícium, ordo.
existencia: exsisténtia, ae f. Uso: demostrar
la - de Dios, Deum esse probare; negar la de Dios, Deum esse negare.
exorcizar: exorcizare. Sin: dáemones expéllere, repéllere, deprecari.
existencial: exsistentialis, e.
exosmómetro: exosmómetrum, i n.
existencialismo: exsistentialismus, i m.
exósmosis: exósmosis, -is f.
existencialista: exsistentialista, ae m. Sin:
exsistentialismi sectator vel fautor; philósophus, qui exsistentialismi doctrinam ampléctitur.
exóstosis: (bulto leñoso que se forma en el
tallo y en las ramas de algunos árboles)
exóstosis, is f // (cierto tumor óseo) exóstosis,
is f. Sin: eminéntia vel excrescéntia óssea; os
excrescens.
existencialmente: exsistentiáliter. Sin: ad exsisténtiam quod áttinet.
exocarpio, v. exocarpo.
exocarpo: exocarpus, i m. Sin: exterior frúctuum pars.
exotérico: exotéricus, a, um.
exoterismo: exoterismus, i m. Sin: rátio exotérica; doctrina exotérica; doctrina públice
trádita vel impertita.
exotérmico: exothérmicus, a, um.
exocrino: exócrinus, a, um. Sin: extra secernens. Uso: glándula -, glándula exócrina.
exoftalmia o exoftalmía: exophthálmia sive
-thalmīa, ae f; exophthalmus, i m.
exótico: exóticus, a, um. Sin: peregrinus; externus; adventícius; advectícius (importado).
Uso: doctrina -, doctrina adventícia; lenguaje
-, exóticus sermo; locución -, peregrina locútio; vocablo -, exóticum verbum.
exoftalmómetro: exophthalmómetrum, i n.
exoftalmos, v. exoftalmia.
exotismo: peregrínitas, atis f. Sin: rerum exoticarum stúdium.
exogenético, v. exógeno.
expansión: (Fís, acción de extenderse o dila-
432
experiencia
tarse) diffúsio, onis f. Sin: propagátio, onis f
// (fig, propagación) propagátio. Uso: - política, fínium vel impérii propagátio; necesidad
de - política, necéssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; impérii propagandi
necéssitas // (fig, manifestación efusiva de
un afecto o pensamiento) - del ánimo, ánimi
diffúsio vel effúsio. Sin: effusus ánimus.
expansionismo: expansionismus, i m. Sin:
expansionis cupíditas, stúdium; fines dilatandi stúdium; impérii propagandi stúdium.
expansionista: expansionista, ae m.
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expandens (-entis) // (de persona) apertus, a, um.
Sin: sincerus.
expatriado: exsul, ŭlis mf (patriā, domo).
Sin: prófugus; extorris, e.
expectación: (intensidad con que se espera
una cosa) exspectátio, onis f // (fiesta en
honor de la Virgen) Exspectátio partūs Beatae Mariae Vírginis.
expectativa: (posibilidad razonable de que
algo suceda) exspectátio, onis f. Uso: - económica positiva, exspectátio oeconómica positiva; conforme a la -, pro exspectatione.
expectoración: exscreátio, onis f.; exscreatus
vel screatus, us m.
expectorante: exscreativum, i n. Sin: medicamentum exscreationi adiuvandae; ad
exscreandum aptum remédium.
expectorar: screare vel exscreare. Sin:
exspectorare; exspúere.
expedición: (cosa a expedir) merces mittenda // (acción de expedir) míssio, onis f .
Sin: expedítio. Uso: - de cartas, míssio epis-
tularum // (viaje o marcha) expedítio, onis f.
Sin: peregrinátio. Uso: - al planeta Marte,
expedítio in stellam errantem Martem.
expedidor: expeditor, oris m; expeditionárius, ii m. Sin: mittens // (empresario de
transportes) rei mittendae procurator; missionum procurator; - de mercadería, mittendae mercis procurator; mércibus mittendis
procurator; - público, del Estado, bastagárius,
ii m.
expediente: (conjunto de papeles referentes
a un asunto): fascículus, i m. Sin: libellus;
instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum
npl; tabellae, arum fpl; fascículus insertus;
pagellarum fascículus; documentorum séries;
tabularum vel instrumentorum corpus. Uso:
- de una causa, litis instrumentum.
expedir: (mandar, remitir) míttere. Sin: expedire.
expeditivo: celer, ĕris, ĕre. Sin: festinus; paratus; promptus.
expendedor, ra: distractor, oris m; distractrix, icis f. Sin: vénditor vel venditator, oris
m. Uso: - clandestino, vénditor clandestinus.
expensas: a sus -, suis súmptibus; a - del estado, público sumptu.
experiencia: experiéntia, ae f. Sin: experimentum; usus, us m. Uso: - connatural, experimentum naturae consentáneum; la - diaria,
usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
longa experiéntia; longinqui témporis usus;
- política, usus rei públicae; - precoz, rerum
experiéntia velox; - de las cosas del mundo,
rerum saeculárium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
homo prudentíssimus; homo usu práeditus;
homo multarum rerum usum habens // adquirir - en algo, áliquid experiri; usum alicúius
433
experimentación
rei experiri; haber hecho - de algo, rem expertam habere; saber algo por -, áliquid usu
compertum habere; aliquid usu cógnitum habere; tener poca -, usu non satis esse; tener
gran - en algo, in áliqua re usum habere.
explicación: explicátio, onis f. Sin: explanátio, onis f.
experimentación: experimentátio, onis f.
explicativo: explanatórius, a, um. Sin: ad
explicandum aptus. Uso: nota -, commentárium, ii n.
experimental: experimentalis, e. Sin: experimento probatus; experientiā innixus; in experimentis pósitus (que se funda en la
experiencia); experimentis cógnitus (conocido por experiencia); qui, quae, quod experimentis constat; qui, quae, quod experiendo
(vel experimentis) attíngitur, dignóscitur,
cognóscitur, comprobatur. Uso: ciencias -,
sciéntiae vel doctrinae experimentis nixae;
sciéntiae positivae; dato -, experimenti indícium; medicina -, medicina experimentis
constans vel nixa.
experimentalmente: experiendo vel experiundo. Sin: experimento vel experimentis;
usu (por la experiencia o práctica). Uso: se
aprende -, experiendo vel experimentis díscitur.
experimento: experimentum, i n. Uso: - atómicos, nucleares, experimenta atómica; atomicorum instrumentorum experimenta; científicos, technicorum experimenta; - televisivos, experimenta televisífica; - de psicología, experimentum psychológicum.
experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; expertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire.
expiación: (acción) expiátio, onis f // (efecto)
piáculum, i n. Uso: - de los crímenes, expiátio scélerum; sacrificios de -, piaculária,
orum npl; en -, piáculi causā.
expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso:
cabrón -, piacularis víctima.
explicar: explicare. Uso: ¿quién sabe - esto?,
quis hoc exprímere scit?
explícitamente: expresse. Sin: aperte; clare;
manifeste; expressis verbis (con palabras explícitas); nullis ambágibus (sin ambages).
Uso: prohibir -, planíssime vetare.
exploración: explorátio, onis f. Uso: la - de
las ruinas de Troya, explorátio ruinarum
Troianarum.
explorador: explorator, oris m. Sin: indagator; speculator; investigator // (escultista) v.
esta voz.
explosión: explósio vel displōsio, onis f. Sin:
dirúptio; erúptio; prorúptio. Uso: - atómica,
atómica dirúptio; - gigantesca, displósio gigantēa vel ingens; - mortífera, mortífera explósio; explosiones de bombas, bombarum
vel pyrobolorum displosiones ; - de gas, displósio gasalis vel gasi; fase de -, displosionis
gradus (- us m) // fig effúsio, onis f. Sin: erúptio. Uso: - de alegría, effúsio ánimi in laetítia;
- de vicios, erúptio vitiorum.
explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displosivus; displōdens; dirumpens // sust matéria
displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vĕris
m) pýrius vel displosivus.
explotación: abusus, us m. Uso: las diversas
formas de -, abusūs várii modi.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui nímium ex aliena ópera quaestum vel lucrum
facit.
434
expresión
explotar: (sacar utilidad) fructum cárpere
vel prómere. Uso: - bosques, silvas cáedere;
- un campo, agrum cólere vel excólere; - una
mina, fodinam exercere // (abusar) áliquem
emúngere. Sin: nímium quaestum ex alicúius
ópera fácere; alicúius óperā laboreque abuti.
Uso: - robando, furtis quaestum fácere; - al
Estado, quáestui habere rem públicam; - la
amistad, la familiaridad, amicítiā, familiaritate abuti; - la ignorancia del pueblo, ex plebis ignorántia quaestum fácere; - la miseria
de los pobres, inópiā miserorum abuti; - la
sangre de los pobres, páuperum óperam sanguinemque quáestui habere.
exponencial: exponentialis, e..
pública de artículos de industria, ciencias o
artes) exposítio, onis f. Sin: exhibítio; osténsio; pública ostentátio. Uso: - mercantil, merces venales propósitae; - misionera, exposítio
missionalis vel missionária; - mundial, exhibítio mundana; - universal, internacional, exposítio universalis, internationalis // - de
aparatos de radio y televisión, exposítio
instrumentorum radiophonicorum ac televisificorum; - de arte total, universae vel totalis
artis pública ostentátio; - de cuadros, tábulae
propósitae; - de la prensa católica, exposítio
catholicarum scriptionum; librorum ephemeridumque de re católica expositio; - de retratos, exhibítio imáginum; hacer una - de
cuadros, pictas tábulas ad spectandum propónere; tábulas própalam collocare.
exponente: Mat index, dĭcis m.
expósita: (infans vel puella) expósita, derelicta, proiectícia.
exponer: Fotogr expónere luci.
exportación: (acción de exportar) exportátio, onis f. Sin: evéctio // (lo que se exporta)
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso:
cerveza de -, cervésia exportatícia // (conjunto de cosas exportadas) res (rerum) exportatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae.
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus.
exportador: adj exportans, antis. Sin: évehens, entis // sust exportator, oris m. Sin:
evector; eductor.
expósito: (infans vel puer) expósitus, derelictus, proiectícius. Uso: casa de expósitos, brephotrophēum, i n; brephotrophīum, ii n;
hospítium infántibus alendis.
expositor: (persona que expone o interpreta)
expósitor, oris m // (persona que presenta sus
productos u obras en una exposición pública)
tabernáculi exhibitórii custos (-odis m) vel
appáritor (-oris m). Sin: tabernáculo exhibitório addictus.
expresamente: (claramente) v. explícitamente // (ex profeso, con particular intento)
consulto. Sin: déditā óperā.
exportar: exportare. Sin: efferre; evéhere.
exposición: (acción y efecto de exponer) exposítio, onis f. Sin: exhibítio. Uso: - de cuadros, exhibítio imáginum; - del Santísimo
Sacramento, pública Sacramenti Augusti
adorátio; hacer la - del Santísimo, Sacramentum Augustum pópulo supplicationis causā
propónere // (fig, narración) narrátio vel
enarrátio, onis f. Sin: descríptio; explanátio
// - fotográfica, exposítio luci // (presentación
expresión: (manifestación) expréssio, onis f.
Sin: declarátio; manifestátio; descríptio; repraesentátio. Uso: - ajenas a la auténtica realidad de la religión católica, religiosae vitae
rationes a germana religione cathólica alienae; expresiones de la comunión eclesial, expressiones communionis ecclesialis //
(palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; vocá-
435
expresionismo
bula; copulata verba; coniunctae vel copulatae voces. Uso: - metafóricas, verba translata
// (locución) díctio, onis f. Sin: enuntiátio; locútio; phrasis. Uso: - elíptica, curta senténtia;
enuntiátio ellíptica; - idiomática, peculiaris
locútio // - algebraica, algébrica expréssio,
rátio, repraesentátio; - de alegría, effusa laetítia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vírium, víribus) f.
expresionismo: expressionismus, i m. Uso: alemán, expressionismus theodiscus vel germánicus.
expresionista: expressionista, ae m. Sin: expressionismi sectator.
expresivamente: expressive. Sin: aperte;
plane; significanter.
expresivo: (referido a cosas) éxprimens,
entis. Sin: signíficans; declarans. Uso: ademán -, gestus rem et senténtiam éxprimens;
ojos -, óculi loquaces; rostro -, vultus argutus
// (referido a expresiones) signíficans, antis;
vívidus; vivus. Uso: palabras - , verba significántia; palabras más -, verba plus efficiéntia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin:
gravis. Uso: discurso-, orátio gravis; sentencia -, senténtia fortis.
expreso: (correo extraordinario) epístula
praepes (-ĕtis). Sin: próperae lítterae (-arum
fpl). Uso: por -, citíssimo cursu // (tren rápido) tramen (-mĭnis n) celérrimum. Sin: hamaxóstichus citíssimus.
exprimidera, exprimidero o exprimidor:
pressórium, ii n. Sin: máchina éxprimens.
Uso: - eléctrica, eléctricum pressórium; - de
agrios, citreorum pressórium; máchina cítreis
exprimendis.
ex profeso: ex professo. Sin: consílio; indústriā; de vel ex indústria.
expropiación: expropriátio, onis f. Sin:
adémptio; spoliátio; deiéctio; proprietatis privátio; bonorum adémptio. Uso: - de un fundo,
deiéctio de fundi possessione; deiéctio de
solo, de possessione fundi; - por pública utilidad, vindicátio alicúius rei ex rei públicae
utilitate facta.
expropiar: expropriare. Sin: álicui proprietatem adímere, abrípere, auferre, démere; áliquem
proprietate
privare;
áliquem
possessione spoliare; spoliare áliquem áliqua
re; áliquem de possessione alicúius rei deícere; áliquem possessiónibus (vel bonis) deícere, deturbare, depéllere, expéllere;
adímere áliquid ab áliquo; adímere áliquid
álicui. Uso: - por pública utilidad, ex rei públicae utilitate vindicare áliquid.
expulsión: expúlsio, onis f. Sin: depúlsio;
eiéctio; exáctio.
expurgado: (de autor o libro) emendatus, a,
um. Sin: expunctus.
expurgar: expurgare, purgare. Sin: emendare, corrígere; resecare vel expúngere. Uso:
hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
exquisitez: (de comidas) suávitas, atis f; delíciae, arum fpl; (de ánimo) nobílitas (-atis f)
ingénita; (de maneras) elegántia, ae f; (de estilo) scribendi lenocínium.
ex rey: quondam rex. Sin: rex sólio deturbatus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fúerat.
extasiarse: (arrobarse, caer en éxtasis) v. éxtasis // (maravillarse, embelesarse) alicúius
rei admiratione, gáudio, laetítiā, voluptate
perfundi. Sin: summa alicúius admiratione
(...) áffici; singulari admiratione (...) efferri.
436
extradición
éxtasis: (arrobamiento del alma que se siente
transportada fuera del cuerpo) éxtasis, is f.
Sin: mentis recessus (-us m); ánimi abalienátio; ánimus a córpore abstractus; mens a sénsibus (vel a córpore) revocata; secessus
mentis atque ánimi a córpore; mentis animique in Deum raptus (-us m). Uso: caer en -,
tener -, divino spíritu inflari vel tangi; abalienato a rebus ómnibus ánimo in Deum rapi; a
sénsibus ábstrahi ac seráphicis liquéscere ardóribus // (estado del alma enteramente embargada por un intenso sentimiento de
admiración, alegría, etc.) summa admirátio
(- de admiración); summa voluptas (- de placer).
(ad) extra prolátio.
extemporáneo: extemporáneus, a, um. Sin:
extemporalis, e.
extirpador: Agr máchina exstirpatória.
exteriorizar: manifestare. Sin: extra proferre.
exterminador, ra: exterminator, oris m; exterminatrix, icis f.
exterminio: excídium, ii n. Uso: campo de -,
campus excídii.
extintor: exstinctórius, a, um // (sujeto -)
exstinctor, oris m // (aparato -) exstinctórium,
ii n. Sin: instrumentum exstinctórium; apparatus exstinctórius.
extra, v. comparsa.
extensible: extensíbilis, e.
extensión: (acción y efecto de extender o extenderse; capacidad para ocupar una parte
del espacio) exténsio, onis f. Sin: amplificátio; dilatátio; latitudo. Uso: la - de las frecuencias
radiales,
frequentiarum
radiophonicarum extensiones.
extensivamente: extensive.
extensivo: extensivus, a, um.
extensor: adj extensórius, a, um. Sin: expansórius. Uso: músculo -, músculus extensórius
// (aparato de gimnasia) musculorum extensórium. Sin: instrumentum expansórium.
extensómetro: extensómetrum, i n.
extenuación: (enflaquecimiento) mácies, ēi
f // (debilitación extremada de las fuerzas)
defatigátio, onis f. Sin: languor; lassitudo,
dĭnis f.
exteriorización: manifestátio, onis f. Sin:
extra-atmosférico: extra-atmospháericus, a,
um.
extracción: evúlsio, onis f. Sin: edúctio. Uso:
- dentaria, evúlsio dentis; - social, genus,
nĕris n; stirps, stirpis f.
extracto: (resumen sustancial de un escrito)
epítome, es f. Sin: summárium; breviárium;
excerpta, orum npl. Uso: hacer un - de algo,
áliquid breviare, cógere, contráhere, stríngere, astríngere, constríngere, perstríngere;
áliquid in epítomen (vel in angustum) cógere;
epítome áliquid circumscríbere; breviárium
alicúius rei perágere // (producto obtenido
por evaporación de un zumo o de una disolución de sustancias vegetales o animales) extractum, i n. Sin: liquor; sucus expressus.
Uso: - de carne, iuruléntia, ae f ; - de sésamo,
sucus ex sésamo (vel ex sísamo, vel ex sésama) expressus o simplem sucus ex sésamo.
extradición: tradítio expostulata. Uso: - de
los reos, reorum tradítio; derecho de -, ius
tradendi reos; pedir, exigir o reclamar la - de
437
extraditar
alguno, alicúius traditionem pétere, exígere;
no tener el derecho de -, iure non pollere tradendi reos.
extraditar: réddere. Sin: trádere expostulatum (reum); trádere expostulatam (ream).
extraescolar: extrascholaris, e.
extraeuropeo: extraeuropaeus, a, um. Sin:
haud europaeus; extra Europam pósitus vel
situs.
extrajudicial: extraiudicialis, e.
extralegal: extralegalis, e.
extranjerismo: (afición desmedida a costumbres extranjeras) immódicum consuetúdinis externae stúdium. Sin: immódicum
morum extraneorum stúdium // (voz, frase o
giro de un idioma empleados en otro) vox externa.
extranjero: (natural de una nación con respecto a los naturales de cualquier otra) ádvena, ae mf. Sin: alienígena, ae m;
peregrinus, i m; externus vel extráneus, i m.
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para
con los -, hostílitas erga extráneos // (que es
o que viene de país extranjero): exter vel éxterus, a, um. Sin: externus; extráneus; peregrinus; alienígenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (país extranjero) externa gens; éxterae nationes vel
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al
-, peregrinátio ; habitar en el -, péregre vel in
éxtera regione habitare; ir al -, péregre exire
vel proficisci; volver del -, péregre redire.
extraordinario: extraordinárius, a, um. Sin:
incredíbilis; inauditus; singularis; insignis;
admirábilis, mirábilis; mirus.
extraparlamentario: extraparlamentárius.
extrapolación: Mat extrapolátio, onis f.
extrapolar: Mat extrapolare.
extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; extraterrestris, e. Sin : alienígenus stellaris //
sust extraterrestris íncola (-ae f). Sin: alienígena (-ae m) stellaris.
extraterritorial: extraterritorialis, e. Sin: dicione aliena immunis; pública territórii potestate immunis; a pública territórii
auctoritate immunis. Uso: regiones españolas -, hispánicae regiones extraterritoriales.
extraterritorialidad: extraterritoriálitas, atis
f. Sin: alienae dicionis immúnitas; públicae
territórii potestatis immúnitas. Uso: derecho
de -, (públicae) immunitatis ius; ius immunitatis dicionis alienae; gozar del derecho de -,
públicae immunitatis iure frui.
extrauterino: extrauterinus, a, um.
extravagancia: insoléntia, ae f. Sin: nóvitas
// (discurso extravagante) inepte vel stulte
dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir
extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; deliramenta loqui // (acción extravagante) inepte vel stulte factum. Uso: hacer
extravagancias, ineptire; desípere; inepte fácere.
extravagante: (que hace o dice fuera del
orden regular) ínsolens, entis. Sin: insólitus;
absurdus; a normis abhorrens // (ridículo) ridículus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus //
(que obra con extravagancia) morosus, a,
um. Sin: cerebrosus; fátuus; stultus; insípiens.
extraviado: (apartado del camino) dévius, a,
um. Sin: deflexus; de via deductus; viā
deceptus; a recto itínere aversus, deductus,
abstractus // fig pérditus, a, um. Sin: corrup-
438
eyectable
tus; pravus. Uso: una muchacha -, corrupta
virgo; muchachos -, pérditi adulescentes.
eyectable: eiectábilis, e.
extraviar: (hacer perder el camino) áliquem
e recto itínere dedúcere, abstráhere, avértere,
abdúcere // fig áliquem corrúmpere. Sin:
transversum ágere áliquem. Uso: - a una muchacha, vírginem corrúmpere vel vitiare //
(inducir a error) áliquem in errorem indúcere.
extraviarse: (descarriarse) deerrare. Sin: itínere deerrare; ex via excédere vel decédere;
declinare de via; ex itínere defléctere; e recto
itínere aberrare; e recta via aberrare, declinare, defléctere // fig corrumpi. Sin: deferri;
ad pravitatem venire; in detérius mutari.
extravío: errátio, onis f. Sin: erratum; erratus,
us m; error. Uso: - intelectual, error; error
mentis; - moral, errátio; error; ánimi depravátio.
extremaunción: extrema únctio (-onis f).
Uso: administrar la -, sacro óleo inúngere
áliquem.
extremismo: extremismus, i m. Sin: doctrina
vel fáctio extrema; doctrina extremarum pártium.
extremista: extremista, ae m. Sin: partis extremae fautor, sectator; extremarum pártium
ássecla. Uso: - musulmanes, extremistae musulmani.
extremo: (punto último a que puede llegar
algo) punctum extremum.
exulcerativo: exulceratórius, a, um.
exvoto: (don votivo) donárium, ii n // (cuadro
votivo) tábula, ae f. Sin: tabella votiva vel ex
voto.
439
F
fábrica: fábrica, ae f. Sin: officīna; ergastérium; domus fabricatória; machinária domus.
Uso: - metalúrgica, fábrica metallorum; química, fábrica chémica; - textil, de tejidos,
textrinum, i n; opifícium téxtile; - de acero,
chalybéia, ae f; officina ferrária; chálybis officina vel fornax; ergastérium chalybárium; de algodón, officina xýlina; - de anteojos,
perspicillorum officina; - de armas, armorum
fábrica; - de artículos de punto, lanifícium;
tunicularum officina; - de automóviles (automotores, coches), ergastérium cinéticum; autoraedarum (vel autocinetorum, vel
automobílium) fábrica vel officina; - de automotores Fiat, socíetas autocinetorum effectrix, cui nomen Fiat; - de coches “Opel”,
officina autocinética “Opel”; - de coches populares (“VW”), officina autocinetorum populárium (“VW”); - de azúcar, sácchari
officina; - de bicicletas, officina cyclística,
birotária, birotulária, birotalis; officina birotarum; - de cerveza, cervísiae officina vel fábrica; ergastérium cervísiae coquendae; - de
computadoras, officina ordinatrorum; - de
dulces, cuppedinaria officina; - de electricidad, electrificīna; - de gas, fábrica gasi vel
gásii; officina gásica vel gasária; - de lanas,
lanária, ae f ; officina lanária; - de material
plástico, officina rerum plasticarum; - de
muebles, supelléctilis officina; - de papel,
chartária officina; - de plutonio, plutónii officina; - de pólvora, púlveris pýrii officina; de porcelana, fábrica porcellánica; - de satélites artificiales, satéllitum artificiálium (vel
artificiosorum) officina; - de seda, officina
bombýcina vel sérica; - de soda, nitrifícium,
ii n.
fabricable: fabricábilis, e
constrúctio; aedificátio. Uso: - en serie, fabricátio serialis; - de edificios, fabricátio aedificiorum; tanques de - rusa, currus
cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
fabricatórius.
fabricador: (que inventa o dispone una cosa
no material) machinator, oris m. Sin: molītor;
auctor.
fabricante: fábricans, antis. Sin: fabricator;
ártifex; faber; ópifex. Uso: - de armas, armorum faber ; - de fósforos, mercis sulphuratae
ópifex; - de ladrillos, laterárius, ii m; - de sellos, sigillárius, ii m; sigillator, oris m; - de
tejidos, textor, ōris m; - de vidrios, vitrárius,
ii m; faber vitrárius.
fabricar: (construir un edificio, un muro,
etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare,
exaedificare; constrúere, exstrúere // (fig,
hacer o construir una cosa inmaterial) strúere. Sin: fíngere; machinari; moliri; excogitare; architectari. Uso: - una mentira,
mendácium strúere.
fábula: fábula vel fabella, ae f. Sin: apólogus.
fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
(vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel
conscriptor.
fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um.
facción: consociátio, onis f. Uso: - “Hamas”,
consociátio “Hamas”; - islámica “Hamas”,
consociátio islamística, quae appellatur
“Hamas”; - terrorista, consociátio terrorística.
fabricación: fabricátio, onis f. Sin: conféctio;
440
fagocitosis
fachada: (parte exterior de un edificio)
frons, frontis f. Sin: frontispícium; aedifícii
frons; pars antīca // (fig, portada de un libro)
libri fácies.
facilidad: facílitas, atis f. Uso: - de expresión,
fluens orátio; orationis facílitas; commóditas
orationis; - de improvisación, extemporalis
facílitas; - de palabra, facílitas sermonis.
facilitar: facilitare. Sin: faciliorem réddere;
alleviare.
facineroso: facinorosus vel facinerosus, a,
um. Sin: flagitiosus; inīquus; sceleratus; scelestus.
facócero, v. facóquero.
facóquero: phacochoerus, i m.
facsímil: exemplar, aris n. Sin: exemplum;
exemplum simíllime expressum; lítterae assimulatae; facsímile, is n.
factor: (empleado de ferrocarril que cuida
de la recepción, entrega o expedición de las
mercancías y equipajes) expedītor, oris m //
Mat factor, oris m.
factótum: (sujeto que desempeña en una
casa o dependencia todos los menesteres) alicúius topanta (n indecl). Sin: factótum indecl; rerum ómnium actor; qui facit totum //
(coloq, persona entremetida, que oficiosamente se presta a todo género de servicios)
ómnibus se immiscens negótiis; ardálio vel
ardélio, onis m; factitator // (persona de plena
confianza de otra y que en nombre de esta
despacha sus principales negocios) ómnium
alicúius negotiorum curator. Sin: ómnium
rerum alicúius transactor et minister.
factura: (hechura) factura, ae f. Sin: confec-
tura; conféctio. Uso: precio de -, manuprétium // - comercial, rátio, onis f. Sin: nomen
(-mĭnis n); sýngrapha sumptuária; rátio nummária; (scídula) prétii index (-dĭcis mf); rationis pecúnia; expensarum index, ordo, nota,
rátio. Uso: pagar una -, nomen (vel rationis
pecúniam) sólvere, dissólvere, persólvere.
facturar: (extender las facturas) perscríbere.
Sin: in rationem referre; in notam expensarum referre.
facultad: (potencia física o moral) facultas,
atis f. Sin: potestas; vis. Uso: - generativas,
genitales vires; - visiva, cernendi facultas; del ánimo, ingénii vel ánimi facultas // (en las
universidades, cuerpo de docentes de una
ciencia) facultas, atis f. Sin: academīa; académica facultas; magistérium. Uso: - católica,
facultas cathólica; - de ciencias políticas, facultas doctrinae políticae; magistérium de re
política; magistérium doctrinae políticae tradendae; - de ciencias puras y aplicadas, magistérium tradendis doctrinis theoréticis et
rerum úsui adhíbitis; - de derecho, magistérium iuris disciplinae tradendae; - de derecho
canónico, facultas iuris canónici; - de filosofía, facultas philosóphiae; académica facultas philosóphica; - de letras, magistérium
lítteris tradendis; - de medicina, facultas medicinae; - de pedagogía, facultas paedagógiae; magistérium educationi tradendae; - de
teología, facultas theológiae.
faena: (matar reses y descuartizarlas) mactátio, onis f; mactatus, us m. Sin: laniátio, laniamentum; caedes; occísio; nex (necis f);
trucidátio.
faenar: mactare. Sin: laniare; cáedere; occídere; necare; trucidare; iugulare.
fagocito: phagócytum sive -gocytum, i n.
fagocitosis: phagocytosis, -is f.
441
fagot
fagot: fagotum, i n; fagotus, i m. Sin: magna
tíbia.
falleba: péssulus, i m.
falo: phallus, i m.
faisán: phasianus, i m; phasiana, ae f. Sin:
phasiana avis.
faja: fáscia, ae f. Sin: táenia. Uso: - usada
para llevar el dinero, zona; el que hace fajas
de tal tipo, zonárius // (cinturón) cíngulum;
vitta.
falsario: falsárius, ii m. Sin: adulterator.
falsarregla: (instrumento que se compone de
dos reglas movibles alrededor de un eje) régulae móbiles // (falsilla) v. esta voz.
falsete: falsa vócula. Sin: tínnula vox; vox
arte acútior.
fakir, v. faquir.
falcidia: detráctio, onis f.
falsetista: cantor falsam vóculam (vel tínnulam vocem) edens.
falda: (ropa talar de la cintura abajo) cástula, ae f. Sin: gonna vel gunna; súpparum;
limus; lacínia; hypozónium; túnica inferior.
Uso: - clara, oscura, gunna clara, obscura; con pliegues, cástula plicata; limus plicatus
// (regazo) sinus, us m. Sin: grémium // (fig,
parte inferior de un monte o sierra) radix,
icis f; radices, um fpl. Uso: detenerse en la de un monte, sub monte consístere; in montis
radice (vel radícibus) consístere.
faldistorio: faldistórium, ii n. Sin: pontificale
vel episcopale subséllium.
falena: phalaena, ae f. Sin: nocturnus papílio
(-onis m).
falible: fallíbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli
potest.
falsificación: falsificátio, onis f. Sin: simulátio; falsátio; falsimónia; falsimónium; adulterátio; contaminátio.
falsificado: adulterinus, a, um. Sin: falsificatus, falsatus; falsus; simulatus; fictus; corruptus; vitiatus.
falsificar: falsificare. Sin: falsare; adulterare;
imitari; corrúmpere; depravare. Uso: - el dinero, nummos adulterare; - la firma de uno,
alicúius nomen (vel subscriptionem, vel nóminis subscriptionem) simulare; - los resultados de las investigaciones, effectus
investigationum falsificare.
falsilla: régula lineata. Sin: suppósita linearum vestígia; translúcidae scribendi líneae;
lineata exemplarisque página.
fálico: phállicus, a, um.
falla: defectus, us m; deféctio, onis f. Sin: vítium; lacuna. Uso: - eléctrica, defectus electricitatis; - mecánica, defectus machinalis;
fallas en la seguridad de los sistemas, lacunae securitatis systématum.
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum
habere.
falta: (acto contrario al deber u obligación)
culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -,
culpam vel noxam admíttere // (infracción
voluntaria de la ley) legis violátio. Uso: cometer una -, legem violare, non servare, non
observare; contra legem fácere, commíttere;
poenáliter ágere; no hubo -, nihil contra
legem commissum // (error) mendum, i n //
(escasez) inópia, ae f Sin: penúria // (priva-
442
fantaseo
ción) privátio, onis f. Sin: adémptio; detráctio.
fanerogamia: phanerogámia sive -gamīa, ae
f.
falúa: cymba, ae f.
fanerógamo: phanerógamus, a, um.
falucho: phaselus, i m. Sin: lembus; navis
cursória.
fanfarria: (baladronada) v. fanfarronería //
(banda militar de música) mílites aeneatores
mpl.
fama: fama, ae f. Uso: - de santidad, sanctitatis fama; de - mundial, per orbem claríssimus.
familia: familia, ae f. Uso: - bien constituida,
família bene ordinata; - imperial, família imperatória; - nuclear, família restricta; - numerosa, família fecunda; família crebrae
prolis; família multorum filiorum; - real,
régia domus; família régia; - religiosa, religiosa família; Sagrada -, Sacra Domus; Nazarethana Domus.
fan (admirador entusiasta): admirator studiosíssimus; nímius admirator.
fanfarrón: adj gloriosus, a , um. Sin: vaníloquus // sust homo gloriosus; sálaco, onis m;
iactator; ostentator; sui ipsīus iactator vel laudator. Uso: ser -, de se gloriósius praedicare;
se iactare gloriósius et insoléntius.
fanfarronada: (dicho propio de fanfarrón)
gloriose dictum // (hecho propio de fanfarrón) gloriose factum.
fanfarronear: gloriari. Sin: se efferre vel iactare; arroganter (vel iactanter, vel insolenter,
vel superbe) se gérere; gloriósius de se praedicare; gloriósius vel magnificéntius loqui; se
magnífice iactare et ostentare.
fanal, v. farol.
fanáticamente: fanátice. Sin: furenter; furiose.
fanático: fanáticus, a, um. Sin: furens, entis;
furiosus. Uso: ser -, inflammato ánimo esse.
fanatismo: fanatismus, i m. Sin: delirátio;
furor; fanáticum stúdium; fanáticus ardor,
aestus (-us m), furor; ánimus inflammatus vel
fanáticus.
fanatizador: fanático stúdio áliquem éxcitans, inflammans, compellens.
fanatizar: fanático stúdio áliquem excitare,
inflammare, compéllere.
fanerógamas: phanerógamae, arum fpl.
fanfarronería: gloriátio. Sin: iactátio, iactántia; sui iactántia; vaniloquéntia; venditátio; ostentátio; inanis iactántia; gloriosa
venditátio; pútida ostentátio; venditátio atque
ostentátio.
fanta-ciencia: sciéntia fabularis. Sin: narrátio phantástica; phantasciéntia.
FAO (Food and Agricultural Organization):
Unitarum Nationum Institutum alimóniae
atque agriculturae provehendis; ministérium
alimentis et agrorum culturae praepósitum.
fantasear: inánia cogitare. Sin: nugas meditari; ánimo vagari, aberrare, deerrare, errare;
phantásiā discúrrere, machinari, moliri.
fantaseo: (sueño de la fantasía totalmente
irrealizable) imaginária, orum npl. Sin: ima-
443
fantasía
ginátio; fíctio; phantásia; nugae, arum fpl; inéptiae, arum fpl; inanes imágines; fictae cogitatione imágines; inanes mentis spécies;
sómnia; res fictae vel commentíciae.
FAQ (Inform) acróstico de: Frequenter Allatae Quaestiones.
fantasía: (imaginación) phantásia sive -tasīa,
ae f. Sin: imaginátio; phantástica imaginátio;
cogitationis (vel cogitandi, vel imaginandi)
vis // (imagen formada por la fantasía) ficta
imago. Sin: mentis spécies; res cogitatione
ficta vel depicta // (ficción, cuento) mentis inventum. Sin: commentum; res commentícia;
ficta et commentícia fábula.
faquir: fakirus vel fachirus, i m.
fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) gloriosus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; praesumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene
mucha imaginación) phantásticus, a, um.
Sin: imaginosus.
farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussitare.
fantasma: (espectro, aparición fantástica)
spectrum, i n. Sin: larva; umbra // (quimera,
apariencia) umbra inanis. Sin: vana imago;
commentum // (en la terminología escolástica, imagen sensible, individual y concreta
de las cosas) imago, gĭnis f. Sin: spécies, ēi f.
faringismo: pharyngismus, i m. Sin: musculorum pharyngis contráctio.
fantasmagoría: (ilusión de los sentidos)
phantasmagorīa, ae f. Sin: phantástica vísio
// (figuración vana de la inteligencia) phantasmática illúsio.
faringoespasmo, v. faringospasmo.
fantasmagórico: phantasmagóricus, a, um.
Sin: phantasmáticus.
faquín, v. changador.
faradio: farádium, ii n; fáradum, i n.
faralá: limbus, i m. Sin: lacínia.
fardo: fascis, is f. Sin: moles, is f (mércium);
sárcina circumligata.
faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl;
gula; guttur, ŭris n.
faringitis: pharyngitis, ĭdis f. Sin: pharyngis
(fáucium, gulae, gútturis) inflammátio vel inflátio.
faringología: pharyngológia sive -logīa, ae f.
faringoscopia: pharyngoscópia sive -scopīa,
ae f.
faringoscopio: pharyngoscópium, ii n.
fantasmal: phantasmáticus, a, um.
faringospasmo: pharyingospasmus, i m.
fantásticamente: phantástice. Sin: ficte;
mente et cogitatione.
fantástico: phantásticus, a, um. Sin: commentícius; imaginárius. Uso: historias -, históriae commentíciae.
fantoscopio: phantascópium, ii n.
faringostenosis: pharyngostenosis, -is f.
faringoterapia: pharyngotherapīa, ae f. Sin:
pharyngoiatrīa; pharyngis curátio.
faringotomía: pharyngotómia sive -tomīa, ae
f.
444
farmacomanía
faringotómico: pharyngotómicus, a, um.
Sin: ad pharyngotómiam spectans.
camentorum // (receta) médici praescriptum
(praescríptio, praeceptum, iussum); praescriptum médicum; praescríptio médica.
faringótomo: pharyngótomum, i n.
farisaico: pharisáicus, a, um. Sin: pharisaeus; pharisaeorum (gen pl) // (hipócrita)
fallax, acis (gen pl fallácium vel fallacum).
Sin: mendax; simulator; simulationis amans.
fariseísmo: pharisaeismus, i m. Sin: pharisaeorum doctrina vel disciplina // (hipocrisía)
hypócrisis, is f. Sin: fucata religionis spécies.
farmacodinamia: pharmacodynámice, es vel
pharmacodynámica, ae f. Sin: pharmacodynámica disciplina, doctrina, sciéntia; doctrina
de medicamentorum vi.
farmacodinámico: pharmacodynámicus, a,
um.
farmacoendocrinología: pharmacoendocrinológia sive -logīa, ae f.
farmaceuta, v. farmacéutico.
farmacéutico: adj pharmacéuticus, a, um.
Sin: medicamentárius. Uso: arte -, (ars) medicamentária, ae f // (el que profesa la farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: (rei)
medicamentáriae doctor // (el que ejerce la
farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: pharmacopōla, ae m. Uso: - de medicinas atómicas, pharmacopola atómicus.
farmacia: (ciencia) pharmacológia sive logīa, ae f. Sin: pharmacéutica, ae f (sciéntia);
medicamentorum (medicamentária, de medicamentis) disciplina, doctrina, sciéntia //
(profesión de esta ciencia) medicamentária,
ae f. Sin: medicamentária (medicamentáriae,
medicamentárii) ars, munus (-nĕris n), proféssio // (laboratorio del farmacéutico) officina medicamentárii vel medicamentária //
(despacho del farmacéutico) pharmácia, ae f.
Sin: pharmacopólium; pharmacotheca; medicamentária; medicamentárii vel pharmacopōlae
taberna;
medicamentária
vel
medicamentorum taberna.
fármaco: medicamentum, i n; medicamen,
mĭnis n; phármacum, i n.
farmacocresia: (instrucción para la preparación de medicamentos) composítio medi-
farmacofilia: pharmacophília sive -philīa, ae
f. Sin: medicamentorum stúdium; nímia voluntatis ad medicamenta inclinátio.
farmacofobia: pharmacophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: medicamentorum horror, pavor,
terror, metus.
farmacognosia: (conocimiento de las sustancias curativas) pharmacognósia sive -gnosīa, ae f. Sin: medicamentorum (naturálium)
cognítio // (farmacografía) v. esta voz.
farmacografía: pharmacográphia sive -graphīa, ae f. Sin: singulorum medicamentorum
descríptio.
farmacología: pharmacológia sive -logīa, ae
f; v. farmacia.
farmacológicamente: pharmacológice.
farmacológico: pharmacológicus, a, um.
farmacólogo: pharmacólogus, i m. Sin: medicamentorum peritus.
farmacomanía: pharmacománia sive manīa, ae f. Sin: insanum medicamentorum
stúdium; insana medicamentorum cupido.
445
farmacopea
farmacopea: (arte de preparar los medicamentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmacorum tractátio vel index (-dĭcis mf);
medicamentorum doctrina // (libro en que se
encuentran las recetas de las sustancias medicinales que más comúnmente se usan)
pharmacorum vel medicamentorum liber.
Sin: corpus (-pŏris n) medicamentorum.
farmacopedia: pharmacopáedia sive -paedīa, ae f. Sin: doctrina de medicamentis conficiendis.
farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis
f; lampas, ădis f; lucerna; fácula; lumen,
mĭnis n. Uso: - delantero (de bicicleta),
lumen antīcum vel antérius; - trasero (de bicicleta), lumen postīcum vel postérius; - de
gas, lampas gasária; faroles de posición (en
un vehículo) lucérnulae, arum fpl; depósito
de faroles, receptáculum lucernarum, lanternarum, lúminum.
farola: lanterna vel laterna, ae f.
farolero: (el que hace faroles o los vende)
lanternárius, ii m // (el que cuida de los faroles) lanternárius, ii m. Sin: lucernarum custos
// (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin:
iactator.
farmacopoesis, v. farmacopoyesis.
farmacopola, v. farmacéutico.
farmacopólico, v. farmacéutico.
farolito: lucérnula, ae f. Sin: lumen parvum;
parva lucerna.
farmacoposia: medicamenti súmptio.
farmacopoyesis: medicamentorum conféctio
(-onis f).
farmacopsicología: pharmacopsychológia
sive -logīa, ae f.
fárrago: farrāgo, gĭnis f. Sin: congéries, ēi f.
farragoso: confusus (confuso), incompósitus
(desordenado).
farsa, v. sainete.
farmacopsiquiatría: pharmacopsychiatrīa,
ae f.
fas: por - o por nefas, iure vel iniuriā. Sin:
hac vel illa ratione (vel viā).
farmacoquímica: pharmacochímia sive -chimīa; pharmacochémia sive -chemīa, ae f.
fascal: (hacina) v. esta voz.
farmacotecnia: pharmacotéchnice, es f.
fascículo: fascículus, i m.
farmacoterapia: pharmacotherapīa, ae f.
fascinación: fascinátio vel effascinátio, onis
f. Sin: fáscinum; incantátio; incantamentum.
faro: (torre alta en las costas, con luz en su
parte superior, para que sirva de señal a los
navegantes) pharus, i f // (fanal, farol con potente reverbero) pharus, i f // (foco delantero
de automóvil) (eléctrica) fax, facis f; lumen,
mĭnis f. Uso: - anterior, lumen antérius; apagar los -, lúmina exstínguere.
fascinar: (atraer irresistiblemente) fascinare
vel effascinare. Sin: allícere vel illícere;
pellícere // (engañar, alucinar, ofuscar) decípere. Sin: cápere; delúdere; sedúcere; illícere; obcaecare.
fascismo: fascismus, i m. Sin: fascistarum
446
fe
fáctio, doctrina, systema (-ătis n); fascistarum
impérium vel régimen.
fascista: adj fascalis, e. Sin: lictórii (gen); e
factione lictória; ad fascismum pértinens.
Uso: era -, fascalis (vel lictórii) nóminis
aetas; partido -, fáctio lictória vel fascalis;
fascalium pars vel fáctio; régimen -, fascale
régimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis
fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel
lictórii) regíminis ásseclae.
tor, fautor; ómnia fato fíeri opinans.
fatuidad: fatúitas, atis f. Sin: insipiéntia; stolíditas; stultítia.
fatuo: fátuus. Sin: hebes, ĕtis; insípiens; stólidus; stultus; stúpidus; obtusus.
fauna: (conjunto de especies animales)
fauna, ae f. Sin: animália, ium npl.
favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te.
fase: (cada una de las diversas apariencias o
figuras con que se dejan ver la luna y algunos planetas) phasis, -is vel -ĭdis (ac -im; abl
-i) f. Sin: artículus, i m (período); varíetas
(mudanza). Uso: las - de la luna, phases lunares; lunae artículi; lunae lúminum varíetas;
seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis
artículos observare // (fig, cada uno de los diversos aspectos sucesivos que presenta un
asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus;
momentum; condício; status, us m. Uso: - activa, activus gradus; - de aspiración, gradus
inspirationis; gradus vel phasis ab inspiratione; - de comprobación, phasis comprobationis; - de compresión, gradus compressionis
vel a compressione; - de descarga, gradus
exonerationis vel ab exoneratione; - de explosión, gradus displosionis vel a displosione;
fases de la vida, vitae vices vel témpora.
fasímetro: phasímetrum, i n. Sin: instrumentum eléctricum phásibus dimetiendis.
fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me
distaedet alicúius vel alicúius rei.
fatalidad: fatálitas, atis f. Sin: fatum; fati necéssitas; sensus fatalis necessitatis.
fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum
doctrina.
fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta-
favoritismo: (- personal) favor in áliquem
immódicus, immoderatus, nímius; nímia in
(vel erga) áliquem grátia; nímium erga áliquem stúdium; personarum accéptio. Uso:
pecar de -, usar - con uno, álicui nímiā grátiā
favere, studere, indulgere; álicui potíssime
(vel potíssimum) favere // (- partidario) in civilem suam partem (vel in factionem suam)
stúdium.
fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: telecopiale, is n (instrumentum); telecopialis, is f
(máchina) // (documento) telecópia, ae f. Sin:
epístula telecopialis. Uso: transmitir por -, telecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per telecopiale, vel per telecopialem; relativo al -,
telecopialis, e.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Offícium Foederatum (vel Foederatorum) Vestigatórium. Sin: Offícium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Corpus; Officium Investigatórium Foederatarum
Civitatum, vulgo FBI appellatum.
fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de
buena -, (ex) bona fide; mala -, malítia, ae f;
nequítia; perfídia; fallácia; dar - a uno, álicui
fidem habere, tribúere, adiúngere, arrogare;
faltar a la - prometida, fidem láedere, fállere,
pródere, frángere, violare; guardar la - prometida, fidem servare vel conservare; obrar
447
febrero
de mala -, malitiose ágere; perfídiā uti.
ráticus, a, um. Uso: ejército -, exércitus foederalis.
febrero: Februárius (mensis, is m).
febrífugo: adj febrífugus, a, um // sust febrífugum, i n; febrifúgium, ii n (medicamentum).
febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um.
federalismo: foederalismus, i m. Sin: rátio
foederática; sociandarum civitatum doctrina.
federalista: adj foederalísticus, a, um. Sin:
ad foederalismum áttinens // sust foederalista, ae m. Sin: foederalismi fautor.
fecha: dies, diēi mf. Sin: data (epístula);
datum, i n; témporis ascríptio; annotátio témporis. Uso: - y firma, dies et subscríptio.
federar: foederare.
fechador (utensilio para estampar fechas)
rotábiles dierum typi // (matasellos) v. esta
voz.
felicitar: (expresar el deseo de que una persona sea venturosa) álicui ómnia laeta expóscere.
fechar: diem ascríbere, inscríbere, áddere,
appónere.
felmariscal: summus marescalcus.
federativo: foederativus, a, um.
felpudo: tapete, is n.
fecundación: fecundátio, onis f. Sin: concéptio. Uso: - artificial, fecundátio artificiosa;
seminátio vel praegnátio arte effecta; - in
vitro, fecundátio in vitro.
femenino: femininus, a, um. Sin: mulíebris,
e.
femineidad: muliébritas, atis f. Sin: natura
feminina; quod mulíeris est.
fecundador: fecundator, oris m.
fecundidad: fecúnditas, atis f. Sin: fertílitas.
Uso: - racionalizada, fecúnditas rationi consentánea.
federación: foederátio, onis f. Sin: consociátio; sodálitas; socíetas; foederati mpl. Uso: internacional, foederátio internationalis; nacional de fútbol, pedilúdii foederátio nationalis; - de los docentes, foederátio docéntium // (conjunto de Estados federales) Helvética, Foederátio Helvética; - de los Estados Unidos de Norte América, Foederátio
Státuum Unitorum (vel Civitatum Unitarum)
Américae Septemtrionalis.
feminidad, v. femineidad.
feminismo: feminismus, i m. Sin: féminae
emancipátio; féminae in libertatem vindicátio.
feminista: feminista, ae mf ; feminístria, ae
f. Sin: feminismi fautor (-oris m) vel fautrix (icis f).
fengofobia: phengophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: fulgentis lucis horror, pavor; splendéntium rerum horror.
fenol: phenolum vel phoenolum, i n. Sin:
ácidum pháenicum.
federal: foederalis, e; foederatus vel foede-
448
ferroviario
fenología: phaenológia sive -logīa, ae f.
fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis;
inauditus; miríficus; portentosus; prodigiosus; monstruosus.
túrg, cualquiera de los días de la semana excepto sábado y domingo) féria, ae f. Uso:
féria secunda (lunes), féria tértia (martes),
etc.
feriado: adj feriatus, a, um. Uso: día -, dies
feriatus; dies vácuus; - nacionales, fériae
(-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie
vacamus scholā.
fenoménico: phaenoménicus, a, um.
fenomenismo: phaenomenismus, i m.
fenómeno: (toda apariencia o manifestación) phaenómenon, i n // (acontecimiento o
proceso natural) res, rei f. Sin: eventus; factum; phaenómenon. Uso: - actual, huius aetatis res; - civil, phaenómenon civile; eléctrico, phaenómenon eléctricum; - humanos, eventus humani; - político, res política;
factum políticum; - social, phaenómenon vel
factum sociale; mirar con interés los - espirituales, stúdium ad res spirituales conferre
// (cosa extraordinaria y sorprendente) portentum, i n. Sin: prodígium; ostentum; monstrum.
ferial: (perteneciente a las ferias o días de la
semana) ferialis, e. Sin: non festus; profestus
// (perteneciente a feria o mercado) ad exhibitionem vel ad mercatum spectans.
fermentación: fermentátio, onis f. Sin: fervor; aestuátio; aestus, us m.
fermento: fermentum, i n // fig aestuátio,
onis f. Sin: aestus, us m.
fernet: fernetum, i n.
ferreruelo: pallíolum, i n.
fenomenología: phaenomenológia sive logīa, ae f.
fenotípico: phaenotípicus, a, um.
fenotipo: phaenótypus, i m.
féretro: féretrum, i n. Sin: cápulus; sandápila; fúneris arca.
feria: (descanso y suspensión del trabajo)
féria, ae f. Uso: - escolares, scholarum
fériae; - veraniegas, fériae aestivae; disfrutar
de las -, feriari; otiari // (día feriado) v.
feriado // (mercado donde se exhiben
productos de un ramo industrial o comercial)
exhibítio, onis f. Sin: mercatus, us m;
núndinae, arum fpl. Uso: - internacional,
exhibítio internationalis; - del libro, mercatus librárius; núndinae librorum; - de
muestras, mercatus specíminum // (Li-
ferrocarril: (camino con dos rieles paralelos) ferrívia, ae f. Sin: via ferrata vel férrea;
ferratus trames (-mĭtis m); via férreis áxibus
munita. Uso: - aéreo o colgante, ferrívia pénsilis; - funicular, trames funalis; funalis
currus; currus rudéntibus subvectus; - metropolitano, ferrívia metropolitana; - subterráneo, ferrívia subterránea vel inferna; urbano, ferrívia urbana; - de cremallera,
ferrívia denticulata vel dentata; - en acero,
via chalybéia; viaje en -, iter viā ferratā; iter
quod ferriviā fit; viajar en -, ferríviā iter
ágere, perágere, fácere // (tren) v. esta voz.
ferroviario: adj ferriviárius, a, um. Sin: ferríviae, viae ferratae vel férreae (gen); ad ferríviam (vel ad viam ferratam, vel ad viam
férream) pértinens. Uso: accidente -, ferriviárius casus (-us m); administración -, ferríviae
(vel ferriviarum) administrátio (acción y
449
ferry
efecto de administrar); ferríviae (vel ferriviarum) curatores vel praepósiti; qui rem ferriviáriam administrant (personas encargadas
de la administración); estación -, státio ferriviária; horario -, ferriviarum index (-dĭcis
mf); horárium ferriviárium; línea -, ferriviárium iter; red -, ferríviae, arum fpl; viae
ferratae vel férreae; una densa red -, multae
ferríviae; tráfico -, commeatus ferriviárius //
(empleado del ferrocarril) minister ferriviárius. Sin: ferríviae minister; ferríviae addictus; ferríviae ministério addictus; officialis
ferriviárius; ferríviae ópifex (-fĭcis m, si se
trata de un simple obrero).
forma de ondas o puntos) lacínia, ae f. Sin:
punctum sertum vel lingulatum // (Arq,
adorno a manera de -) encarpa, orum npl.
ferry o ferryboat: navis traiectória. Sin:
traiectícium navígium; navis hamaxóstichum
tránsvehens; navis ferríviae currus tránsvehens.
fetichista: idolólatres, ae m. Sin: idōli adorator; factícii núminis adorator // fig immoderatus (vel immódicus, vel nímius) cultor.
fervorín: hortatiúncula, ae f. Sin: exhortatória vel férvida oratiúncula; hortátio.
fetiche: idōlum, i n. Sin: deus factícius; factícium numen (-mĭnis n).
fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus,
i m. Sin: idololatrīa, ae f ; factícii núminis
adorátio; vana superstítio; facticiorum deorum cultus (-us m); falsorum núminum relígio vel adorátio // (fig, idolatría, veneración
excesiva) immoderatus cultus; caeca adorátio.
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
fetus humanus; infantículus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
festejar: celebrare. Sin: honorare.
feudal: feudalis, e.
festejo: sollémnia, ium npl. Sin: festívitas.
Uso: - oficiales, festivitates officiales.
festín: convívium, ii n. Sin: festum; comissátio; magna cena.
festival: festivália, ium npl. Sin: lúdicrum;
spectáculum; festivum spectáculum; lusórius
conventus; lúdicer coetus; popularis recreátio. Uso: - musical, músicum spectáculum;
músicum festivumque spectáculum; - de
cine, festivália cinematográphica.
festivo: festivus, a, um.
festón: (guirnalda de flores, frutos y hojas)
sertum (-i n) vel serta (-orum npl). Sin: pancárpium sertum vel ornamentum; pancárpia
corona. Uso: de -, pancarpíneus, pancárpius,
pancarpus, a, um // (bordado de cadeneta en
feudalidad: feudálitas, atis f. Sin: feudalis
rátio vel constitútio; feudalis compāges (-is f)
sive compago (-gǐnis f).
feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale
régimen (-mǐnis n).
feudatario: feudatárius, ii m. Sin: dynastes,
ae m; feudi dóminus; feudi frúitor; territórii
beneficiárius. Uso: súbdito del -, cliens, entis
m.
feudo: feudum, i n. Sin: benefícium territoriale; territórium beneficiárium. Uso: dar
algo en - a alguien, áliquid álicui beneficiário
nómine attribúere; obtener un -, locum vel regionem beneficiário nómine obtinere.
fez: píleus arábicus.
450
fideicomiso
fiado: vender a -, mercem solutione dilata
véndere.
fibroma: fibroma, ătis n. Sin: fibratus tumor.
fibrosidad: fibrata constitútio.
fiador: sponsor, ōris m. Sin: fideiussor; intercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere.
fiambre: promulsis, ĭdis f. Sin: salacaccábia,
orum npl; coctum aut assum frígidum; frígida, orum npl; antecénium; antepastum;
cenae inítium; gustátio.
fiambrera: (recipiente para llevar fiambres)
theca frígidis servandis. Sin: pyxis frigidária
// (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o
vende fiambres) frigidária, ae f. Sin: frigidorum confectrix (si solo fabrica); frigidorum
vénditrix (si solo los vende).
fiambrería: (oficina donde se fabrican fiambres) frigidorum officina // (tienda donde se
venden) frigidorum taberna.
fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres)
frigidárius, ii m. Sin: frigidorum confector (si
solo los fabrica); frigidorum vénditor (si solo
los vende).
fianza: fideiússio. Sin: spónsio pecuniária.
Uso: - bancaria, fideiússio mensária; argentáriae domus cáutio; dar - por uno, fideiubere
pro áliquo.
fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae
musculares; - sintética, fibra synthética.
fibrilación: fibrillátio, onis f. Sin: gravíssima
cordis inaequálitas vel inconstántia; cor inaequabilíssime pálpitans.
fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris compósitus vel constans.
ficción: fíctio, onis f. Uso: - científica, v.
ciencia (ciencia ficción).
ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel
scida, ae f. Sin: schédula vel schídula, scédula vel scídula; téssera; tessérula. Uso: - clínica, scheda clínica; - electoral, scheda
comitialis; tabella suffrágio ferendo; - magnética, scheda magnética; - mecanográfica,
scheda mecanográphica; - perforada, scheda
perforata; - de asistencia, conventícium, ii n;
- de inscripción, scheda vel schédula inscriptionis // (pieza que sirve para señalar los
tantos en el juego) scrúpulus, i m // (pieza del
dominó) v. dado // (pieza del ajedrez) latrúnculus, i m.
fichado: in tésseras relatus. Sin: tésseris
mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus:
fichador: in tésseras relator. Sin: tesserarum
conscriptor; tabellarum ordinator.
fichaje: in tésseras relátio. Sin: tabellária annotátio vel ordinátio.
fichar: in schédulas vel scidulas dispónere.
Sin: in tésseras referre; tésseris mandare; in
tabellis annotare vel ordinare.
fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrinā
abundans; fibrinam habens vel cóntinens.
fichero: (caja donde se clasifican las fichas)
chartotheca, ae f. Sin: scrínium, schedárium;
schedarum vel scidarum loculamentum, armárium, repositórium, scrínium, theca //
(conjunto de fichas) schedarum series, ordo,
congéries. Uso: - de tarjetas, chartotheca.
fibrocemento: aeternites, is f.
fideicomiso: fideicommissum, i n.
fibrina: fibrina, ae f.
451
fidedigno
fidedigno: fide dignus.
lebrar una -, diem festum ágere.
fidelidad: fidélitas, atis f. Uso: alta -, summa
fidélitas.
fifty-fifty: lucri dimidiátio. Sin: lucrum dimidiatum; aequíssima partítio.
fideos: vermículi, orum mpl. Sin: pasta vermiculata; farinácei vermículi; longa pastae
segmenta (-orum npl); segmentícula (-orum
npl) pastae; oblonga vermiculatae (vel tubulatae) pastae segmenta. Uso: - con jugo de tomate y queso, pasta vermiculata lycopérsici
liquámine caseoque condīta.
figón, v. taberna.
figonero, v. tabernero.
figura: figura, ae f. Uso: - geométricas, geométricae figurae vel formae; - retóricas, sententiarum figurae.
fiduciario: fiduciárius, a, um. Sin: fidúciā
nisus.
figuradamente: figuráliter. Sin: figurate;
metaphórice; translate; translative.
fiebre: febris, is f. Uso: - endémica, febris endémica; - del heno, febris aestiva; rhinitis
(-ĭdis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener
-, febri correptum esse.
figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus;
translatus, translativus; metaphóricus;
symbólicus.
fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (creyente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m;
christianus. Sin: christifidelis.
figurativo: imitativus, a, um. Sin: imáginem
ímitans vel éxprimens.
figurero: imaguncularum (vel statunculorum, vel staticulorum) vénditor.
field (cancha, campo de juego), v. campo.
fieltro: (especie de paño no tejido) feltrum, i
n. Sin: coáctile, is n; coactília, ium npl;
coacta, orum npl; pannus coáctilis; coactum
villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fibrīnum, i n. Uso: hecho de -, coáctilis, e; fibrīnus, a, um; obrero que prepara el -,
lanárius coactor; coactiliárius, ii m.
fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies
festus vel dies festa; dies festi; festívitas;
sollemnitas; sollémnia, ium npl. Uso: mayor, festum maius; - movibles, festa
mobília; sollémnia conceptiva; fériae conceptivae sollemnes; - nacional, dies festus
nationalis; - navideñas, sollémnia natalícia; pública, festum públicum; - de invierno, hiemale festum; - del carnaval, bacchanálium
festum; - del Rosario, festum a Rosário; ce-
figurilla: imagúncula, ae f. Sin: statúnculum;
statículum.
figurín: vestis adumbrátio, descríptio, spécimen. Sin: exemplar vestis.
fijacarteles, v. cartelero.
fijador: (fijapelo) liquor figens, fixórius, fixatórius, alligatórius // (fijador de carteles)
v. cartelero.
fijar: fígere vel defígere. Uso: - el pelo,
comam liquore figente oblínere vel aspérgere; - un cartel en lugar público, tábulam fígere in público.
fijatopes: - del tabulador, calculatoris decimani retináculum.
452
filigrana
fila: séries, ēi f. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: en
larga -, porrecto órdine; en - india, unus post
álium; hacer -, per órdinem singillatim accédere; poner en -, ordinare; órdine pónere; in
órdinem dispónere.
filacteria: (pedazo de piel o pergamino con
pasajes de la Escritura) phylactérium, ii n //
(amuleto usado antiguamente) v. amuleto.
latéliam spectans; ad pittácia pértinens. Uso:
colección -, corpus philatélicum; pittaciorum
corpus; pittácia in ordinem redacta.
filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m.
Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pittaciorum collector; qui pittácia cólligit. Uso: fanático, philatelista phanáticus.
filaucía: philáutīa, ae f.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o rígido) fibrae, arum fpl // (hilillo metálico de
una bombilla eléctrica) ellýchnium, ii n.
filautero: philauta, ae m.
filautía, v. filaucía.
filantropía: philanthrópia sive -thropīa, ae f.
Sin: humánitas.
filantrópico: philanthrópicus, a, um. Sin: humanus; benignus; civilis; ad philanthrópiam
áttinens.
file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica,
ae f.
filete: (bistec) carnis lamínula (-ae f).
filetear: tórulo ornare.
filántropo: philánthropus, i m. Sin: philanthrópiae cultor, sectator, assectator; vir
hóminum amans vel amantíssimus; vir
hóminum studiosus vel studiosíssimus; vir
homínibus amicus.
filarmonía: philharmónice, es f; philharmónica, ae, f. Sin: músicae artis stúdium.
filarmónica: (acordeón) v. esta voz.
filarmónico: philharmónicus, a, um. Sin:
musicorum studiosus; músicae vel músices
studiosus. Uso: orquesta -, symphoníaca sodálitas; symphoniacorum agmen, manus, manípulus; sociedad -, sodálitas músicae arti (o
simplem músicae) provehendae; músicae studiosorum sodálitas.
filatelia: philatélia sive -telīa ; philatélica, ae
f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disciplina, sciéntia.
filatélico: philatélicus, a, um. Sin: ad phi-
filiación: filiátio, onis f; filíetas, atis f. Uso:
anotar la -, filiationem enotare // (señas personales de un individuo) filiationis notae
(-arum fpl) // (fig, dependencia, ilación)
origo, gĭnis f; ortus, us m; proféctio. Uso: la
- de las ideas, idearum vel notionum origo.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additícia vel auxiliária // (concerniente o relativo al hijo) filialis, e. Sin: fílii (= del hijo) vel liberorum
(= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
píetas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
vel in parentes).
filialmente: fílii ánimo. Sin: ut fílium addecet; pie.
filigrana: (obra delicada formada con hilos
de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum
áureum vel argénteum; ornamentum ex auro
vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti;
ornamentum ex áureis vel argénteis filis.
Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, fí-
453
Filipinas
bula, inaures, diadema ex filigranis; trabajar
en -, operari filigranis // (marca transparente
hecha en el papel al fabricarlo) signum
translúcidum.
Filipinas: Philippinae vel Philippianae Insulae.
filipino: adj philippinus, a, um; philippinensis, e // sust Philippinus, i m; Philippinensis,
is m.
cae. Sin: pellicularum stúdium.
filmoteca: pellicularum (cinematographicarum) theca, capsa, capsella, árcula, loculamentum.
filobús: filoraeda, ae f. Sin: filoviárius
currus; filoviária raeda. Uso: tomar el -, filoraedam conscéndere.
filogenético: phylogenéticus, a, um.
film, v. filme.
filogenia: phylogénesis, is f.
filmable: aptus pellículae (cinematográphicae). Sin: aptus (vel appósitus, vel accommodatus) ad pellículam.
filología: philológia sive -logīa, ae f. Sin: philóloga sive philológica doctrina, disciplina,
ars, sciéntia; res philóloga. Uso: - clásica,
philológia clássica; antiquarum litterarum
stúdia vel sciéntia; - comparada, comparátio
linguística; - medieval, semítica, philológia
mediaevalis, semitica; - moderna, recens philológia.
filmador: pellículas ímprimens. Sin: pellículas cinematográphicas ímprimens; pellicularum ártifex vel operárius.
filmadora: cinephotomáchina, ae f. Sin: máchina cinematográphica; máchina imprimendis pellículis (cinematográphicis).
filmar: filmare. Sin: cinematographare;
pellículam imprímere vel dedúcere; imágines
cinematográphicas cápere, exprímere; cinematográphice imprímere, réddere, referre.
filme: pellícula, ae f. Sin: pellícula (vel táenia, vel taeníola) cinematográphica; visífica
pellícula; horama, ătis n. Uso: producir filmes, pellículas compónere, édere, fíngere vel
effíngere.
filmina: (serie de diapositivas) diapositivarum séries. Sin: imagúnculae móbiles // (microfilm) artata pellícula.
filológico: philológicus, a, um.
filólogo: philólogus, i m. Sin: philológiae
cultor, studiosus, peritus.
filoneísmo: philoneísmus, i m. Sin: novitatis
amor, cupíditas, stúdium; rerum novarum
amor.
filosofía: philosóphia sive -sophīa, ae f. Uso:
- empírica, v. empirismo; - escolástica, philosóphia scholástica ; - hermética, philosóphia
hermética, abscóndita, obscura.
filotaxis: phyllotaxis, is f.
filotecnia: philotéchnia, ae f; philotéchnice,
es f. Sin: ártium amor vel stúdium.
filmografía: pellicularum cinematographicarum relátio vel descríptio.
filotécnico: philotéchnicus, a, um.
filmología: disciplina artis cinematográphi-
filovía: filoraeda, ae f. Sin: filovehículum;
454
finés
filovectura (pública vel urbana); currus (-us
m) filoviárius; funalis traiéctio.
mum.
finalidad, v. fin.
filoxera: phyllóxera vel phyllóxere, ae f.
filtración: philtrátio vel filtrátio, onis f. Sin:
eliquátio, percolátio; philtrandi (vel filtrandi)
actus vel effectus.
filtrar: tr philtrare vel filtrare. Sin: colare,
percolare; eliquare, liquare; saccare // intr filtrarse, efflúere, perflúere; manare, permanare; stillare; perferri. Uso: se ha filtrado la
noticia de que ..., fama manat, fama perfertur
...
filtro: (cuerpo a través del cual se hace
pasar un líquido) colum, i n. Sin: colandi
instrumentum. Uso: - de cigarrillos,
philtrum;
nicotianae fístulae colum;
hispánulae vel hispánicae colum; convolvelli
colum; transfusórium (vas); - del aire, colum
áëri purgando // (poción a la que se atribuyen
poderes mágicos) philtrum, i n. Sin: amatórium; amatórium póculum; póculum amoris;
medicamentum amatórium; amoris venefícium.
fin: (término) finis, is f. Sin: éxitus, us m;
pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, últimum exítium; rerum ómnium exítium;
terrarum caelique exítium; excídium totīus
orbis terrarum; - de semana, extremae septimanae fériae; extrema hebdómadis pars; en
el - de semana, hebdómade exeūnte; a fines
del siglo pasado, exeūnte praetérito sáeculo //
(objeto o motivo con que se ejecuta algo)
finis, is f. Sin: consílium; propósitum; scopus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (assequendum); alcanzar un -, propósitum
ássequi; proponerse un -, finem sibi propónere.
final: (término de una competición deportiva) certamen últimum, postremum, extre-
finalismo: finalismus, i m. Sin: teleológia
sive -logīa; doctrina finalística vel de fínibus.
finalista: (partidario de las doctrinas de las
causas finales) finalista, ae m. Sin: qui censet
ómnia ad certum finem spectare // (jugador
que llega a disputar el campeonato en la
prueba final) selectus athleta. Sin: qui in certamen últimum (vel postremum, vel extremum) descendit; qui certámina exclusória
vicit. Uso: equipo -, selecta caterva.
financiación: pecúniae procurátio, suppeditátio, commodátio, destinátio.
financiar: pecúniam suppeditare, commodare, procurare, destinare (álicui, ad áliquid).
Sin: nummos suppeditare (álicui rei); pecúniā iuvare (áliquem); sumptum praebere;
sumptus conferre, dare, tribúere, subministrare.
financiero: adj nummárius, a, um. Sin: pecuniárius. Uso: recursos -, pecuniarum subsídia; situación - difícil, difficultas rei
nummáriae // sust nummárius vel nummulárius, ii m.
finanzas: res vel rátio nummária. Uso: - del
Estado, civitatis réditus (-uum mpl); aerárium.
finca: (propiedad inmueble) práedium, ii n.
Sin: fundus. Uso: - pequeña, praedíolum;
possessiúncula // (establecimiento agrícola)
rústicum práedium; ager, agri m. Sin: posséssio rústica. Uso: - pequeña, agellus, i m; rústicum praedíolum.
finés, v. finlandés.
455
fingir
fingir: simulare áliquid. Uso: - amistad, amicítiam simulare; finge partir, símulat se proficisci.
nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: obsignator vel signator. Uso: el - de esta carta,
huius epístulae subscriptor.
finiquito: (remate o saldo de una cuenta)
exaequátio rationum. Sin: débitae pecúniae
solútio // (certificación de su ajuste) ápocha,
ae f (solutae pecúniae). Sin: testimónium vel
testificátio solutae pecúniae
finlandés: fínnicus, a, um. Sin: finlándicus //
sust Finnus, i m.
firmar: subscríbere. Sin: subsignare; obsignare; nomen suum annotare, inscríbere,
subscríbere, subsignare. Uso: - en blanco,
chartam puram subscríbere; - un escrito,
scripto nomen subscríbere; scriptum subscríbere; quien firma paga, obsignatori solvendum est; solvet qui obsignavit vel
obsignáverit.
Finlandia: Fínnia, ae f. Sin: Finlándia.
firmatario, v. firmante.
finta: Esgr captátio, onis f // fig fíctio, onis f.
Sin: simulátio; fallácia. Uso: hacer -, fíngere;
simulare; conatum simulare; áliud osténdere
quam pétere.
firme: (capa de guijo o piedra machacada)
substrúctio glareosa vel sáxea. Sin: inferior
stratura; inférius pavimentum.
first-lady: princeps dómina.
finura: subtílitas, atis f. Uso: - excesiva,
nímia subtílitas; - de sentimientos, sententiarum subtílitas.
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: íntimus sinus perangustus; maris angiportus (-us
m) vel angiportum.
firma: (nombre de una persona que pone al
pie de un escrito; acción y efecto de firmar)
subscríptio, onis f. Sin: subsignátio; obsignátio; consignátio; inscríptio; nomen (mĭnis n)
subscriptum, inscriptum; nóminis consignátio, inscríptio, subscríptio, subsignátio //
(nombre comercial, empresa o establecimiento mercantil) socíetas, atis f. Sin: domus;
nomen; rátio; quaestuosa socíetas vel consociátio; negotiatória socíetas; domus commercialis.
firmado: (suo nómine) signatus vel subscriptus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus.
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig-
fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y
ejerce el ministerio público en los tribunales)
administer públicus. Sin: actor públicus; accusator públicus. Uso: el - de Turín, actor públicus taurinensis; - superior, supérior actor
públicus // (perteneciente o relativo al fisco)
fiscalis, e. Sin: públicus; ad fiscum pértinens.
Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente
o relativo al oficio de fiscal) actoris públici
próprius; ad actoris públici munus áttinens.
fisco: fiscus, i m. Sin: aerárium; pecúnia pública.
física: phýsice, es (ac -en) f; phýsica, ae f;
phýsica, orum npl. Sin: phýsica disciplina,
doctrina, sciéntia; rátio de rerum natura.
Uso: - atómica, nuclear, phýsica atómica, nuclearis; - mecánica, phýsica mechánica; - social, phýsica socialis.
físicamente: (de manera física) phýsice //
(según las leyes de la física) phýsica ratione
// (relativamente al cuerpo) córpore; quod ad
456
fisionomista
corpus spectat. Uso: - está bien, córpore
valet.
físico: (adj, perteneciente a la física) phýsicus, a, um // (relativo a la naturaleza) naturalis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -,
rerum natura; fenómenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitución y naturaleza
corpórea) corpóreus, a, um. Sin: naturae vel
córporis. Uso: beldad -, córporis pulchritudo;
defecto -, vítium naturae vel córporis // ( el
que profesa la física) phýsicus, i m. Sin: phýsicae vel physicorum cultor, studiosus, peritus; naturae indagator // (exterior de una
persona) spécies, ēi f. Sin: aspectus (-us m);
figura; forma; fácies (semblante) // (constitución y naturaleza corpórea de una persona)
corpus, pŏris n. Uso: - atlético, athletae corpus; tiene un - atlético, athletae corpus est ei.
fisiocracia: physiocrátia sive -cratīa, ae f.
fisiográfico: physiográphicus, a, um. Sin: ad
physiográphiam vel ad naturae descriptionem
áttinens.
fisiógrafo: physiógraphus, i m. Sin: physiográphiae peritus, cultor, studiosus.
fisiólisis: physiólysis, -is f.
fisiología: physiológia sive -logīa, ae f. Sin:
de animántium natura doctrina, disciplina,
sciéntia.
fisiológico: physiológicus, a, um. Sin: ad
physiológiam spectans.
fisiologismo: physiologismus, i m.
fisiologista, v. fisiólogo.
fisiólogo: physiólogus, i m. Sin: physiológiae
cultor vel studiosus.
fisiócrata: physiocrátiae sectator.
fisiocrático: physiocráticus, a, um. Sin: ad
physiocrátiam (vel ad physiocrátiae sectatores) pértinens.
fisiognómica: physiognómica, ae f. Sin:
physiognómica ars; ars cognoscendi ánimum
ex vultūs lineamentis.
fisiognosis: (conocimiento de la naturaleza)
physiognosis, -is f. Sin: naturae rerum cognítio; rerum naturae doctrina, disciplina,
sciéntia; stúdium de rerum natura; naturae
cognítio // (determinación del carácter de
una persona por sus rasgos fisonómicos)
ánimi cognítio ex vultūs lineamentis o simplem ex vultu // (diagnóstico por la expresión
de la cara) morbi cognítio ex vultūs lineamentis vel ex vultu.
fisiografía: physiográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: (rerum) naturae descríptio.
fisión: físsio, onis f. Uso: - atómica, nuclear,
átomi vel atomorum físsio; físsio atómica vel
nuclearis.
fisionomía: physiognómia sive -gnomīa, ae
f. Sin: aspectus, us m; os, oris n; vultus, us m;
fácies, ēi f; lineamenta, orum npl; oris vel
vultus lineamenta // fig, - estilística, genus dicendi; - moral e intelectual, forma ánimi et
ingénii; la - de la batalla, pugnae forma vel
fácies; la - de la época, forma témporum; la
- de los lugares, natura locorum.
fisionomista: (que se dedica a hacer estudio
de la fisonomía) physiognomon, ŏnis m. Sin:
metopóscopos, i m; vúltuum peritus. Uso: ser
-, ex vúltibus hóminum mores collígere; ex
vultu ánimum cognóscere // (que tiene facilidad natural para recordar y distinguir a las
personas por su fisionomía) qui hómines fácile ex eorum aspectu vel lineamentis dignoscit.
457
fisioterapia
fisioterapia: physiotherapīa, ae f. Sin: medicátio phýsica.
peritus, cultor, studiosus.
fisonomía, v. fisionomía
fitonomia: phytonómia sive -nomīa, ae f.
Sin: legum de plantis stúdium.
fisonomista, v. fisionomista.
fitopatía: phytopathīa, ae f.
fitobiología: phytobiológia sive -logīa, ae f.
fitopatógeno: phytopathógenus, a, um.
fitobiológico: phytobiológicus, a, um. Sin:
ad phytobiológiam pértinens.
fitopatología: phytopathológia sive -logīa, ae
f. Sin: árborum earumque morborum descríptio, investigátio, pervestigátio; de viréntium
(vel árborum, vel herbarum arborumque)
morbis disciplina, sciéntia, rátio.
fitófago: phytóphagus, a, um.
fitofisiología: phytophysiológia sive -logīa,
ae f.
fitogénico: phytogénicus, a, um.
fitogeografía: phytogeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: árborum locorumque descríptio, doctrina, disciplina, sciéntia, rátio;
stúdium de viréntium (vel de herbarum arborumque) locis.
fitografía: phytográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: árborum descríptio; herbarum arborumque descríptio.
fitográfico: phytográphicus, a, um. Sin: ad
phytográphiam áttinens.
fitógrafo: phytógraphus, i m. Sin: phytográphiae cultor, studiosus, peritus.
fitología: phytológia sive -logīa, ae f. Sin: de
viréntibus (vel de arbóribus, vel de herbis arboribusque) doctrina, disciplina, sciéntia.
fitológico: phytológicus, a, um. Sin: ad
phytológiam spectans.
fitologista, v. fitólogo.
fitólogo: phytólogus, i m. Sin: phytológiae
fitoquímica: phytochímica vel phytochémica, phytochímia vel phytochémia; phytochémice, es f. Sin: phytochímica doctrina,
disciplina, sciéntia, rátio.
fitoterapia: phytotherapīa, ae f; phytotherapéutice, es f.
fitotomía: phytotómia sive -tomīa, ae f.
fitotómico: phytotómicus, a, um.
fitotomista: phytotómiae peritus, cultor, studiosus.
flagelación: flagellátio, onis f.
flagelo: (azote) flagellum, i n. Sin: flagrum
// (calamidad) calámitas, atis f. Sin: pernícies, ēi f; pestis, is f.
flagrante: en -, in manifesto ac deprehenso
scélere. Uso: agarrar en -, áliquem in ipso
facínore deprehéndere; manifesto tenere; sorprendido en -, manifestárius, a, um.
flamenco: (adj, de Flandes) flándricus vel
flandrus, a, um; flandrensis, e // (natural de
Flandes) Flandrus, i m // (lengua -) lingua
flándrica; flandrensis lingua vel sermo //
458
flecha
flebitis: phlebites, is f; phlebitis, -ĭdis vel
-īdos f. Sin: venarum inflammátio vel inflátio.
(ave) phoenicópterus ruber.
flanco: (cada una de las dos partes laterales
de un cuerpo) latus, láteris n // (costado de
un buque o de un cuerpo de tropas) latus n;
(de ejército o de flota) cornu, us m.
fleboclisis: phleboclīsis, -is f. Sin: venarum
lótio vel lavátio.
flebografía: phlebográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: venarum descríptio.
Flandres: Flándria, ae f.
flash: (Fotogr, destello luminoso) fulgor
(-ōris m) photográphicus. Sin: subitánea lux
fúlgurans; fulgur (-ŭris n) magnésio éxcitum;
scintíllula vel flámmula magnesio éxcita, excitata, elícita. Uso: disparar un -, fulgur magnésii ope excitare // (información transmitida
rápidamente, de forma concisa) núntius fúlminans. Sin: brevis relátio stupefáciens.
flato: (ventris) flatus, us m. Sin: flamen
(mĭnis n); ventus, i m.
flatulencia: flatuléntia, ae f.
flatulento: (que causa flatos) inflans, antis.
Sin: magnam habens inflationem; inflationem páriens vel fáciens // (que los padece)
inflatione laborans. Sin: flátibus laborans.
flauta: tíbia, ae f. Sin: fístula. Uso: - transversal, tíbia transversa; tocar la -, tíbiā cánere.
flebógrafo: phlebógraphus, i m. Sin: phlebográphiae peritus, cultor, studiosus.
flebograma: plebogramma, ătis n. Sin: venarum pulsūs descríptio.
flebología: phlebológia sive -logīa, ae f. Sin:
venarum disciplina, sciéntia, rátio; de venis
doctrina.
flebológico: phlebológicus, a, um. Sin: ad
phlebológiam vel ad doctrinam de venis pértinens.
fleborragia: phleborrhágia sive -rhagīa, ae f.
fleborrexia, v. fleborragia.
flebosclerosis: phlebosclerōsis, -is f. Sin: venarum durítia (-ae f) vel duríties (-éi f); venae
(-arum fpl) durae vel duratae.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flautado: tibīnus, a, um. Sin: tíbiis símilis
(sonus).
flebotomía: phlebotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: venae incísio; sánguinis detráctio.
flauteado, v. flautado.
flautista: (varón) tibīcen, cĭnis m. Sin: fistulator // (mujer) tibícina, ae f.
flebotomiano: phlebótomus, i m. Sin: phlebotómiae peritus.
flebotomista, v. flebotomiano.
flebectasia: phlebéctasis, -is f. Sin: venae
sive venarum dilatátio.
flebótomo: phlebótomum, i n.
flebectomía: phlebectómia sive -tomīa, ae f.
Sin: venae séctio.
flecha: (señal de tránsito o caminera) sagíttula, ae f. Sin: index (-dĭcis m) directionis.
459
flechazo
flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniectus (-us m), coniéctio, emíssio (-onis f) //
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m).
flegmasía: phlegmásia sive -masīa, ae f. Sin:
inflammátio.
flema: (mucosidad que se arroja por la boca)
pituíta, ae f. Sin: phlegma, ătis n // (tardanza,
lentitud en las operaciones) lentitudo, dĭnis
f. Sin: veternus, i m; cunctátio; lenta índoles;
lentus ánimus; ánimi lentitudo. Uso: la proverbial - inglesa, lenta Britannorum índoles
némini non cógnita // (serenidad, impasibilidad) tranquíllitas, atis f. Sin: constans ánimi
tranquíllitas.
flemático: (relativo a la flema) pituitosus, a,
um. Sin: phlegmáticus // (tardo y lento en sus
acciones) lentus, a, um. Sin: tardus; cunctator
// (sereno, impasible) tranquillus, a, um. Sin:
plácidus; sedatus. Uso: ser -, tranquillo
ánimo esse.
flemón: phlégmone, es f; phlegmon, ŏnis m.
flequillo: ántiae, arum fpl. Sin: capilli antepénduli.
fletamento: (acción de fletar) condúctio,
onis f.
flete: (precio de transporte de mercancías)
vectura, ae f. Sin: locationis prétium. Uso:
dar a -, locare vel elocare; tomar a -, condúcere // (precio del transporte por mar) naulum, i n // (carga que se transporta) merx
(mercis f) vecturalis.
flexibilidad: flexibílitas, atis f. Sin: mollitudo (-dĭnis f); facílitas. Uso: - de la voz,
mollitudo vocis.
flexible: flexíbilis vel fléxilis, e. Sin: mollis;
lentus. Uso: abedul -, flexíbilis betulla; junco -,
mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen
(-mĭnis n); olmo -, fléxilis ulmus (-i f) // fig
mollis, e (dúctil); tractábilis (manejable);
fácilis (maleable); flexíbilis; dócilis. Uso:
ánimo -, mollis vel tractábilis ánimus; cabellos -, capilli dóciles vel molles; temperamento, carácter -, tractábile vel fácile
ingénium; voz -, tractábilis vel flexíbilis vox.
flexión: fléxio vel infléxio, onis f; flexus vel
inflexus, us m // Gram flexura, ae f.
flexo: brácchium eléctricum flexíbile.
flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vesícula
vel búllula.
flirt, v. flirteo.
flirtear: lusórie amare. Sin: amando lúdere.
flirteo: amor levis. Sin: lusus (-us m) cum
blandítiis.
flogístico: phlogísticus vel phlegísticus, a,
um.
flogosis: (inflamación) phlogōsis, -is f. Sin:
inflammatio; inflátio; levis inflammátio //
(erisipela) v. esta voz.
flor: flos, floris m. Uso: - aclamídea, flos
aclamydeus; - compuesta, flos compósitus; diploclamídea, flos diploclamydeus; - haploclamídea, flos haploclamydeus; - zigomorfa,
flos zygomorphus; - de lis, iunior rosa;
amaryllis, ĭdis f // fig, - de la edad, vitae flos;
- de la harina, farinae pollen (-ĭnis n) vel
pollis (-ĭnis mf); a - de agua, ad superfíciem
aquae vel ad summam aquam; a - de labios,
primóribus labris vel lábiis; primis labris;
a - de tierra, summo solo.
flora: flora, ae f. Sin: satorum univérsitas.
460
fluvial
floral: floralis vel florealis, e; flóreus, a, um.
Sin: florum (gen pl).
flotante: flúitans, antis. Sin: fluitando aptus;
submersioni resistens.
florecilla: flósculus, i m; flóscula, ae f // (en
sentido espiritual) flósculus spiritalis.
flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; innare; supernatare; in summo consístere.
florecimiento: efflorescéntia, ae f.
flote: a -, summa in aqua. Sin: ad superfíciem
aquae.
florero: vas florale vel floríferum. Sin: vas
florum.
flotilla: classícula, ae f.
fluidez: fluíditas, atis f. Sin: fluéntia // fig
fluéntia. Uso: - de estilo, fluéntia loquendi.
florestero: saltuárius, a, um.
floretista: ense rudi báttuens, entis.
florete: rudis, is f. Sin: dolo vel dolon, ōnis
m; hasta praepilata.
fluido: flúidum, i n. Sin: fluentum. Uso: eléctrico, vis eléctrica; - eléctrico de mayor o
menor intensidad, flúidum eléctricum maioris minorisve intensitatis.
floricultor: florum cultor, oris m.
floricultura: florum cultura, ae f.
florilegio: florilégium, ii n. Sin: selecti vel
excerpti flores. Uso: - latino, selecti latinitatis
(vel latini sermonis) flores.
florín: florenus sive florinus, i m. Sin: florentinus nummus. Uso: - austríaco, holandés,
húngaro, austríacus, batāvus, hungáricus
nummus.
flujo: (movimiento de los fluidos) fluxus, us
m. Sin: proflúvium // (movimiento de ascenso
de la marea) maris cursus (-us m) vel accessus (-us m). Sin: aestūs accessus. Uso: - y reflujo, maris cursus et recursus; aestūs
accessus et recessus vel decessus (-us m) ; durante el - de la marea, accedente aestu (abl
absoluto).
flúor: fluor, ōris m.
fluorescencia: fluorescéntia, ae f.
florista: (que vende flores) florum vénditor
m; vénditrix, icis f // (que fabrica flores artificiales) fictorum florum ártifex (-fĭcis mf).
fluorescente: fluorescens, entis.
fluorhídrico: fluorhýdricus, a, um.
flósculo: flósculus, i m.
fluorina, fluorita: fluorites, is m.
flota: (conjunto de navíos) classis, is f. Uso:
- mercante, classis mercatória vel negotiatória // (conjunto de aparatos de aviación) aëronávium classis. Sin: classis aëronáutica.
flotador: sust natábile, is n.
fluoroscopía: radioscópicum examen.
fluoruro: fluorhýdricus sal.
fluvial: fluminalis, e. Sin: fluviátilis; fluviáticus.
flotamiento: fluitátio, onis f.
461
fobia
fobia: phóbia sive phobīa, ae f. Sin: horror;
timor.
folliculorum inflammátio.
folículo: follículus, i m.
foca: phoca, ae f. Sin: vítulus marinus.
folklore, v. folclore.
focímetro: focímetrum vel focómetrum, i n.
folklórico, v. folclórico.
foco: (lamparita eléctrica) v. bombilla // (de lente; - de elipse) focus, i m. Uso: ajustar
el -, focussare // (fig, centro activo de ciertas
cosas) fons, fontis m. Sin: caput, cápitis n.
Uso: - de contrastes, simultatum fons vel
caput.
focómetro, v. focímetro.
folklorista, v. folclorista.
folleto: libéllus, i m.
fomentar: promovere.
fomento: (medicamento) fomentum, i n.
Uso: aplicar fomentos, adhibere fomenta;
preparar fomentos, parare fomenta.
fogón: focus, i m. Sin: fornax, acis f.
fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornacárius; focárius.
fonación: phonátio, onis f. Sin: sonorum formátio; vocis formandae rátio; vocis phaenómena.
folclor, v. folclore.
folclore: (conjunto de las tradiciones, creencias y costumbres de las clases populares)
gentilícii mores; peculiares pópuli mores //
(ciencia que estudia esas materias) demológia, ae f. Sin: demográphia; ethnográphia;
laográphia; sciéntia rerum populárium.
folclórico: demológicus, a, um. Sin: ethnográphicus; ad laográphiam áttinens; ad gentilícios mores spectans.
folclorista: laógraphus vel laólogus, i m. Sin:
demólogus; gentiliciorum morum studiosus,
cultor, peritus.
folder (Inform), carpeta, cuadernillo: index,
dĭcis mf . Sin: scrínium, ii n; coopérculum, i
n.
folicular: follicularis, e.
foliculitis: folliculitis, ĭdis f. Sin: pilorum
fonda: deversórium, ii n. Uso: - de estación,
stationis caupona.
fondear: (anclar) áncoram iácere, fígere, pónere. Sin: ad áncoram deligare.
fondillos: (bracarum) fundus, i m.
fondista: cauponárius, ii m; caupo, ōnis m.
Sin: popinárius.
fondo: (parte inferior de una cosa) fundus, i
m. Sin: recessus, us m; pars extrema. Uso: de la botella, lagoenae fundus; ima lagoena //
(capital, caudal) aerárium, ii n. Uso: - monetario internacional, nummária rátio (vel
institutum nummárium) orbis terrarum; mundial, universale vel mundanum aerárium;
- públicos, aerárium // (dinero disponible) pecúnia, ae f. Sin: súmptuum pecúnia; necessária pecúnia. Uso: - de reserva, pecúnia in
subsídium servata; - secretos, secreta pecúniae summa; reclamar los -, súmptuum pe-
462
fonológico
cúniam expétere; retirar los -, pecuniam
praecípere // Dep, carrera de -, longus cursus
campester.
fonocardiografía: phonocardiográphia sive
-graphīa, ae f.
fonocardiograma: phonocardiogramma, ătis
n.
fonema: phonema, ătis n.
fonemático: phonemáticus, a, um.
fonoelectróscopo o fonoelectroscopio: phonoëlectroscópium, ii n.
fonendoscopio: phonendoscópium, ii n.
fonética: phonética, ae f; phonétice, es f. Sin:
sonorum doctrina; vocum (vel soni, vel sonorum) disciplina; phonética ars.
fonéticamente: phonétice. Sin: ad leges phonéticas.
fonofobia: phonophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: sonorum rumorumque horror, pavor,
terror, metus, timor; rumoris (vel strépitus,
vel clamoris) horror.
fonófono: phonóphonum sive -nophōnum, i n.
fonóforo: phonóphorum, i n.
fonético: phonéticus, a, um. Sin: soni vel sonorum (gen); vocis vel vocum (gen); phonationis (gen); vocalis, e; ad voces vel ad sonos
pértinens. Uso: transcripción -, transcríptio
vel translátio phonética.
fonetismo: phonetismus, i m.
fonetista: phonetista, ae m.
foniatría: phoniatrīa, ae f. Sin: vocis curátio.
fónica: phónica, ae f. Sin: phónica ars (artis
f).
fónico: phónicus, a, um. Sin: phonéticus; ad
vocem vel ad sonum áttinens.
fonogenógrafo: phonogenógraphum, i n.
fonografía: phonográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: vocum scriptura; sonorum impréssio;
vócibus describendis rátio; sonos scribendi
rátio.
fonográfico: phonográphicus, a, um. Sin:
grammophónicus; vocalis; sonans; sónifer;
ad phonográphiam spectans.
fonógrafo: phonógraphum, i n; phonográphium, ii n. Sin: grammóphonum. Uso: pequeño, phonográphicum scriníolum; grammophónium portátile.
fonograma: phonogramma, ătis n.
fonocámptica: phonocámptica, ae f. Sin:
phonocámptica doctrina, disciplina, sciéntia,
rátio; doctrina de sonorum repercussione.
fonocámptico: phonocámpticus, a, um. Sin:
sonos repercútiens.
fonocaptor: phonóphoron vel phonóphorum,
i n.
fonolita: phonolīthes, is m.
fonología: phonológia sive -logīa, ae f. Sin:
vocum vel sonorum disciplina, sciéntia, rátio;
de vócibus doctrina.
fonológico: phonológicus, a, um. Sin: ad
phonológiam (vel ad vocum, vel ad sonorum
doctrinam) pértinens.
463
fonologización
fonologización: phonologizátio, onis f. Sin:
commutátio phonológica.
fonólogo: phonólogus, i m. Sin: phonológiae
peritus, cultor, studiosus.
fonometría: (arte de medir y regular los sonidos) phonométria sive -metrīa, ae f. Sin: sonorum ménsio (-onis f) vel mensura; ars
sonorum intentiones metiendi // (rama de la
lingüística que analiza los fonemas lingüísticos distintivos por vía fonética) phonométria,
ae f. Sin: doctrina quae ratione phonética linguae phonémata distinctiva éxplicat.
forjar: (fabricar y formar) strúere. Sin: fíngere. Uso: - una palabra, strúere verbum; un ardid, fíngere falláciam vel fábricam // fig,
forjarse inquietudes, strúere sibi sollicitúdinem; forjarse miedos, fíngere sibi metum.
forma: forma, ae f. Uso: - elíptica, forma
ellíptica; - de gobierno, civitatis forma; rei
públicae modus (-i m); estar en plena -, óptimo córporis hábitu esse.
fonómetro: phonómetrum, i n. Sin: soni intentionis index (-dĭcis mf); instrumentum
sono metiendo.
formación: formátio vel conformátio, onis f.
Sin: institútio. Uso: - específica, peculiaris
ánimi conformátio; - espiritual, formátio spiritualis; - humanística, litterarum cognítio et
perítia; - permanente, institútio continua; - a
la castidad, formátio ad castitatem; institutos
de -, instituta formativa.
fonopatía: phonopáthia sive phonopathīa, ae
f.
formador: formator, oris m. Sin: institutor;
praeceptor.
fonóporo: phonóporum, i n.
formalidad: formálitas, atis f. Sin: fórmula;
ritus, us m; mos, moris m. Uso: formalidades,
offícia, orum npl; observar las -, ómnia iusta
perfícere; se trata de una simple -, hoc ad
spéciem tantum áttinet.
fonopsia: phonópsia sive phonopsīa, ae f.
fonoscopio: phonoscópium, ii n.
fonosimbólico: phonosymbólicus, a, um.
Sin: ex sono naturali formatus.
formalismo: formalismus, i m. Sin: legis (vel
normae, vel praecepti) rígida observántia;
nímia observántia.
font (Inform), fuente: typus, i m.
formalista: adj fastidiosus, a, um. Sin: pútidus; formularum nimis studiosus vel observans // sust formalista, ae m. Sin:
formulárius; formulismi sectator; fastidiosus
observator.
fontanero, v. plomero.
football, v. fútbol.
footing: ambulandi currendique exercitátio.
formalizar: formalem vel formale réddere.
forestación: silvae plantátio vel sátio.
forestal: silvester, tris, tre; silvestris, tre. Sin:
saltuensis, e. Uso: escuela -, schola silvis colendis; guarda -, forestárius; saltuárius; silvarum custos; leyes -, leges de silvis tuendis.
formalmente: formáliter. Sin: expresse, expressim; aperte; plane; significanter.
formar: formare, conformare, informare.
464
fosforescencia
format (Inform): (representación de datos)
forma, ae f. Sin: composítio //(organizar
datos) formare vel conformare // (formatear
un disco) formare.
formativo: formativus, a, um. Sin: institutórius. Uso: obra -, opus formativum; ópera
formativa.
Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivánia vel
Taiwánia, ae f; ínsula Formosa. Uso: de -, adj
formosanus, taivanianus, a, um; sust Formosanus vel Taivanianus, i m.
fórmula: fórmula, ae f. Uso: - científicas,
scientiarum fórmulae; - matemática, química, fórmula mathemática, chímica // (modelo de acto jurídico) iudícium, ii n. Uso: resolutoria, iudícium ad solvendas quaestiones aptum vel cóngruum.
formular: formulare. Uso: - en términos concretos, (áliquid) in definitam formam vel fómulam redígere.
formulario: formulárium, ii n. Sin: spécimen, mĭnis n; exemplar, aris n; typus; formularum libellus; exemplar typis descriptum.
Uso: - para pedido, fórmula postulatória.
foro: Teat postscáenium, ii n.
forraje: pábulum, i n. Uso: ir, salir por -, ir
a hacer provisión de -, pabulari; pabulatum
vel ad pabulandum ire, égredi.
forrajear, v. forraje.
forrar: contégere, intégere, tégere. Sin: invólvere; operire; fóderā subsúere vel contégere. Uso: - un libro, chartā librum intégere;
- un vestido, vestimentum panno subsútili
munire; vestem subtégmine ornare; vestem
subtégmine subsúere vel munire.
forro: fódera, ae f // (tela interior con que ser
refuerza un vestido) pannus subsútilis. Sin:
subtegmen vel subtemen, mĭnis n; subsumentum; subsutura; subsutum; subsutus pannus
// (cubierta que se pone a un libro para protegerlo) camísia, ae f.
fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ŏris n. Sin:
fírmitas; firmitudo. Uso: - de ánimo, robur
ánimi; ánimi fírmitas // (una de las virtudes
cardinales, uno de los siete dones del Espíritu Santo) fortitudo, dĭnis f // (recinto fortificado) arx, arcis f (ciudadela). Sin:
castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f )
volans.
forúnculo: forúnculus vel furúnculus, i m.
forzamiento: - de una cerradura, effractura,
ae f. Sin: reserátio dolosa; claustri revúlsio.
forzar: cógere. Sin: compéllere.
fosfato: phosphatum, i n. Sin: sal phosphóricus; sal phosphóricum vel phosphóreum.
fosfaturía: phosphatúria, ae f. Sin: urīna
sálibus phosphóricis (vel phosphóreis) infecta.
fosforera: (la que vende fósforos) sulphurária, ae f. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vénditrix // (estuche para
guardar fósforos) sulphuratorum (vel flammiferorum) theca vel capsella.
fosforero: (vendedor de fósforos) sulphurárius, ii m. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vénditor. Uso: - ambulante,
sulphuratorum vel mercis sulphuratae ínstitor.
fosforescencia: (luminescencia) phosphorescéntia, ae f. Sin: lumen, mĭnis n; splendor
lucis (o simplem splendor) in umbra, in um-
465
fosforescente
bris, in ténebris // (propiedad de algunos sólidos y aun de algunos gases de emitir radiaciones luminosas) vis radiandi, vel ténuem
exerendi lucem, vel ténuem exerendi splendorem in umbra, in umbris, in ténebris, per
umbram, per umbram noctemque, nocte, de
nocte // (luminosidad del mar debida a organismos) mare per obscuram noctem vermículis rádians, splendescens, micans.
fosforescente: phosphorescens, entis. Sin:
phosphóreum lumen emittens; luce phosphórea rádians, splendens; per noctem (vel
per umbram, vel per umbram noctemque, vel
in umbra, vel in umbris, vel in ténebris) rádians, splendens, splendescens, micans.
fosfórico: (concerniente o relativo al fósforo)
phosphóricus vel phosphóreus, a, um. Sin:
ad phósphorum spectans // (díc. de un ácido
compuesto de fósforo, oxígeno e hidrógeno)
phosphóreus vel phosphóricus.
fósforo: (metaloide combustible y que luce
en la oscuridad) phósphorum, i n; phósphorus, i m. Sin: lucíferum elementum; lucífera
matéries (-ēi f) // (trozo de cerilla, madera o
cartón, con cabeza de fósforo, que sirve para
encender) sulphuratum, i n. Sin: flammíferum, i n; (- de cera) cerinum, i n; ceréolus, i
m; ceréolus flámmifer; ceréolus sulphuratus;
ceréolus súlphure íllitus; (- de madera) ramentum sulphuratum, igníferum, flammíferum; lígneum sulphuratum; lignéolum
flammíferum; flammífera ássula; (- de papel)
chartáceum sulphuratum vel flammíferum.
Uso: caja de fósforos, sulphuratorum theca;
theca sulphuratis asservandis; theca ramentis
sulphuratis asservandis; vendedor de fósforos, v. fosforero.
fóssilis, e. Sin: fossícius. Uso: carbón -,
carbo fóssilis; concha -, concha vel cónchula
fossícia // (fig y coloq, viejo, anticuado) vetustus, a, um. Sin: obsoletus vel exoletus.
fosilífero: fossílifer, a, um. Sin: fossília ferens vel gerens.
fosilización: obdurátio, onis f. Sin: concrétio;
in fóssile convérsio // fig immutabílitas, atis
f. Sin: retrógradi condício.
fosilizado: in fóssile conversus, a, um // fig
fixus; obsoletus (de cosas); iners (-ertis), retrógradus (de personas).
fosilizar: fóssile fácere vel réddere // fosilizarse, (de cosas) fóssile fíeri; duréscere, obduréscere; durare; lapidéscere; véluti petra
duréscere; quasi lapis obduréscere, durare,
durari; (de personas) consenéscere; obsoléscere vel exoléscere; inertem fíeri.
foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam dúcere vel fódere.
fotalgia: photalgia sive -algīa, ae f.
foto, v. fotografía, fotografiar.
fotocalco: (calco obtenido mediante la fotografía) photochalcográphica imago. Sin:
imago photográphice expressa // (procedimiento para sacar el calco de una fotografía)
photochalcográphia, ae f. Sin: photochalcográphica ars.
fotocélula: photocéllula, ae f.
fotocerámica: photocerámica, ae f. Sin: ars
(artis f) operā figulinā photográphice ornandi.
fosfuro: phosphurum, i n.
fósil: sust fóssile, is n. Sin: res fóssilis; obiectum fóssile. Uso: los -, fossília, ium npl // adj
fotocomponedora: máchina luce vel photográphice compositiva.
466
fotogénico
fotocomposición: photográphica typorum
composítio.
fotoeléctrico: photoëléctricus, a, um. Uso:
célula -, céllula photoëléctrica.
fotocopia: photocópia, ae f. Sin: página photocopiata; photográphicum exemplar; exemplar photográphice éditum, rédditum,
expressum, exscriptum, pictum, depictum;
exemplar luce expressum; copia lucis ope
impressa.
fotoelectrófono: photoëlectróphonum sive
-trophōnum, i n; photoëlectrophónium, ii n.
fotocopiadora: photocopiatórium, ii n. Sin:
photocopiatrum; máchina photocopiatória.
fotófilo: photóphilus, a, um. Sin: lucis
amans.
fotocopiar: photocopiare. Sin: photográphice exscríbere, exprímere; exemplar photográphice édere vel réddere.
fotofobia: photophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: lucis horror, pavor, terror, metus, timor;
lucis táedium.
fotocromático: photochromáticus, a, um.
Sin: ad photochrómiam pértinens.
fotófobo: photóphobus. Sin: lucífugus; lucífugax, acis; lucis osor vel perosus; lucem fúgiens.
fotocromía: photochrómia sive -chromīa, ae
f. Sin: photochromática ars.
fotoelectrógrafo: photoëlectrógraphum, i n.
fotoelectrón: photoëlectron, ōnis m.
fotofoboftalmia: photophobophthálmia sive
-phthalmīa, ae f. Sin: nictalopīa.
fotocromo: photochromática imago.
fotocromotipografía: photochromotypográphia sive -graphīa, ae f. Sin: photochromotypográphica ars.
fotocromotipográfico: photochromotypográphicus, a, um. Sin: ad photochromotypográphiam áttinens.
fotófono: photóphonum sive photophōnum,
i n; photophónium, ii n.
fotóforo: photóphorum, i n.
fotogalvanografía, v. galvanoplastia.
fotogasteroscopio: photogasteroscópium, ii
n.
fotocronógrafo: photochronógraphum, i n.
fotogastroscopio, v. fotogasteroscopio.
fotocronoscopia: photochronoscópia sive
-scopīa, ae f.
fotogénesis: photogénesis, -is f. Sin: lucis generátio, procreátio, emíssio.
fotodinámico: photodynámicus, a, um.
fotodinia, v. fotalgia.
fotoelectricidad: photoëlectrícitas, atis f.
Sin: photoëlectris, ĭdis f; photoëléctrica vis
vel facultas.
fotogénico: (que promueve o favorece la acción química de la luz) photogénicus, a, um
// (que tiene buenas condiciones para ser reproducido por la fotografía) cuius imago naturali quadam venustate exprímitur. Uso: ser
-, naturali quadam venustate éxprimi.
467
fotógeno
fotógeno: (adj, que produce luz) photógenus,
a, um.
fotograbado: (procedimiento de grabar un
clisé fotográfico sobre planchas de zinc,
cobre, etc) photográphica incísio. Sin: luce
(vel lucis ope) incísio; brácteae photográphicae incísio; ars photográphice incidendi vel
excudendi // (arte de estampar estas planchas por acción química de la luz) ars photográphice imprimendi. Sin: ars incisas
brácteas luce (vel lucis ope) reddendi vel exprimendi // (lámina grabada o estampada
por este procedimiento) imago photográphice
(vel luce) incisa, excusa, impressa.
fotograbador: photoincisor vel photoimpressor, oris m. Sin: luce (vel lucis ope) incisor
vel impressor.
fotograbar: photográphice incídere vel imprímere. Sin: luce (vel lucis ope) incídere vel
imprímere.
fotografía: (arte) photográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: ars photográphica; ars imágines
luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) exprimendi; ars imágines photográphice exprimendi // (estampa obtenida) photográphia, ae
f. Sin: photographema, ătis n; imago photográphica; imago photográphice (vel luce, vel
lucis ope) expressa, impressa, picta, depicta;
imago obiectu lucis expressa. Uso: - infrarroja, photográphia infrarubra; - en colores,
photográphia colórea; imago lucis ope váriis
picta (vel efficta) colóribus; sacar fotos, v. fotografiar; sacar una -, (alicúius vel alicúius
rei) photográphiam vel photographema fácere; (alicúius vel alicúius rei) imáginem luce
elícere, exprímere, imprímere // (taller en que
se ejerce el arte fotográfico) officina photográphica. Sin: officina imagínibus luce (vel
lucis ope, vel lucis óperā) exprimendis, imprimendis, pingendis, depingendis.
fotografiar: (ejercer el arte de la fotografía)
photográphiam (vel photográphicam artem)
exercere // (sacar fotos) photographare. Sin:
photographémata fácere // (sacar una foto)
áliquem vel áliquid photographare. Sin: (alicúius vel alicúius rei) photográphiam vel photographema fácere; imáginem photográphice
imprímere, exprímere, réddere, píngere, depíngere; imáginem luce (vel lucis ope, vel
lucis óperā) imprímere; imáginem imprímere
// (fig, describir minuciosamente) áliquid
summā diligéntiā descríbere vel narrare.
fotográficamente: photográphice. Sin: lucis
impressione.
fotográfico: photográphicus, a, um. Sin:
photográphice vel luce (vel lucis ope, vel
lucis óperā) impressus, expressus, rédditus,
pictus, depictus; ad photográphiam spectans.
Uso: album -, album photográphicum; aparato -, máchina photográphica; estudio -,
photográphium; stúdium photográphicum;
película -, pellícula photográphica; placa -,
vitrum photográphicum; bráctea (vel bráttea)
vel lámina photográphica; tarjeta -, chártula
photográphica.
fotógrafo: photógraphus, i m. Sin: ártifex
imagínibus luce imprimendis, exprimendis,
reddendis, pingendis, depingendis.
fotograma: photogramma, ătis n.
fotogrametría: photogrammétria sive -metrīa, ae f. Sin: photográphica soli diménsio.
fotoincisión: photoincísio, onis f. Sin: lucis
ope incísio.
fotólisis: photólysis, is f. Sin: lucis ope dissolútio.
fotolitografía: (arte) photolithográphia sive graphīa, ae f Sin: photolithográphica ars //
468
fototelegrafía
(estampa obtenida por medio de este arte)
photolithográphica imago.
composítio. Sin: imago photográphice
coniuncta vel tessellata.
fotolitografiar: photolithographare. Sin:
photolithográphice imprímere
fotón: photo vel photon, ōnis m.
fotonosis: photonosis, -is f.
fotolitográficamente: photolithográphice.
fotonovela: photográphica fábula.
fotolitográfico: photolithográphicus, a, um.
Sin: ad photolithográphiam pértinens.
fotopatía: photopáthia sive photopathīa, ae f
fotología: photológia sive -logīa, ae f.
fotopsia: photópsia sive -topsīa, ae f.
fotomagnético: photomagnéticus, a, um.
fotóptico: photópticus, a, um. Sin: ad photópsiam spectans.
fotomagnetismo: photomagnetismus, i m.
Sin: photomagnética vis.
fotomecánico: photomechánicus, a, um. Sin:
photomachinalis, e. Uso: impresión -, edítio
photomechánica.
fotometría: photométria sive -metrīa, ae f.
Sin: photométrica vel de lucis mensura doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.
fotométrico: photométricus, a, um. Sin: ad
photométriam áttinens.
fotoptometría: photoptométria sive -metrīa,
ae f.
fotoptómetro: photoptómetrum, i n.
fotoquímica: photochímica vel photochémica, photochímia sive -chimīa, photochémia
sive -chemīa, ae f. Sin: photochímica doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.
fotoquímico: photochímicus, a, um.
fotorreportaje: photográphica relátio.
fotómetro: photómetrum, i n. Sin: lucis
index (-dĭcis mf); instrumentum photométricum; instrumentum lucis intentioni metiendae.
fotorrepórter (reportero gráfico): relator
photográphicus.
fotoscopio: photoscópium, ii n.
fotomicrografía: photomicrográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: photomicrográphica ars.
fotomicroscopia: (fotografía de un objeto
microscópico) photomicroscópia sive -scopīa, ae f // (fotografía de muy pequeño tamaño) microscópica photográphia.
fotosensible: actinosensitivus, a, um.
fotósfera o fotosfera: photosphaera, ae f.
fotosíntesis: photosýnthesis, is (ac -in) f.
fototeca: phototheca, ae f.
fotomicroscopio: photomicroscópium, ii n.
fotomontaje: photográphicarum imáginum
fototelegrafía: phototelegráphia sive -graphīa,
ae f. Sin: phototelegráphica transmíssio.
469
fototerapia
fototerapia: (método) phototherapīa, ae f.
Sin: phototherapéutice, es f // (curación) solaris curátio; solares curationes.
fototerápico: phototherápicus, a, um. Sin:
phototherapéuticus; ad phototherapīam pértinens.
fototermómetro: photothermómetrum, i n.
fototermoterapia: photothermotherapīa, ae f.
fototipia: (procedimiento) phototýpia sive typīa, ae f Sin: phototýpica ars (artis f) // (lámina estampada) phototýpica imago. Sin:
imago luce typisque impressa vel expressa.
Uso: estampar fototipias, imágines luce
typisque imprímere, exprímere, réddere, referre, édere.
fototípico: phototýpicus, a, um. Sin: phototýpice expressus; ad phototýpiam áttinens.
fototipografía: phototypográphia sive -graphīa, ae f.
fototipográfico: phototypográphicus, a, um.
fototropismo: phototropismus, i m. Sin: ad
lucem convérsio vel propénsio.
gus, i m. Sin: homo dírutus.
fracaso: (acción y efecto de fracasar): repulsa, ae f. Sin: offénsio; frustrátio // (fig, suceso lastimoso e inopinado) calámitas, atis f.
Sin: infortúnium; adversus casus (-us m) ;
improsper eventus (-us m); éxitus (-us m) tristis; adversa fortuna; infēlix experimentum;
res (rei f) male gesta.
fracción: (división de una cosa) fráctio, onis
f. Uso: - del pan (eucarístico), fráctio panis.
// (parte, porción de un objeto dividido) pars,
partis f. Sin: pórtio (-onis f) // (Mat, número
quebrado) fráctio; fractus númerus.
fraccionable: partiábilis, e. Sin: divisíbilis;
divíduus.
fraccionamiento: partítio, onis f. Sin: divísio; distribútio; didúctio.
fraccionar: partire vel partiri. Sin: divídere;
didúcere.
fraccionario: fractionárius, a, um. Sin: fractus.
fractura: fractura, ae f.
fragante, v. flagrante.
foulard, v. fular.
fragata: navis béllica minor. Sin: libúrnica;
liburna.
fox terrier: canis vúlpium vestigator.
foyer: theatrale vel theatri vestíbulum.
frac: tunícula caudata, hirundínea, hirundinina, bífida. Sin: vestis vel sýnthesis caudata;
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tunículā caudatā vestitus.
fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus
(desacreditado); dírutus (arruinado); poét
náufragus; vitae vórtice raptus // sust náufra-
frágil: (quebradizo, que se rompe con facilidad) frágilis, e // (caduco y perecedero) frágilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
fácilmente en el pecado) frágilis, e. Sin: débilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
advertencia) cave, frágile est (cuidado, es
material frágil).
fragilidad: (calidad de frágil o quebradizo)
fragílitas, atis f // (facilidad que se tiene de
470
francotirador
caer en lo malo) fragílitas. Sin: imbecíllitas;
debílitas; infírmitas. Uso: - humana, humani
géneris imbecíllitas et fragílitas.
franciscalis, e // sust franciscanus, i m. Sin:
franciscalis, is m; frater franciscanus; sodalis
franciscalis. Uso: - conventual, franciscalis
conventualis.
fragmentación: fragmentátio, onis f.
francmasón: francomurárius, ii m.
fragmentario: (compuesto de fragmentos)
fragmentárius, a, um. Sin: fragmentícius //
(incompleto, no acabado) truncus, a, um.
Sin: mancus; non absolutus.
fragua: (fogón) caminus, i m. Sin: fornax,
acis f; furnus, i m // (taller) officina ferrária.
fraile: (religiosi órdinis) sodalis, is m. Sin:
frater, tris m. Uso: los - franciscanos, Sancti
Francisci fratres; fratres órdinis Sancti Francisci.
frambuesa: rubus, i m; rubum, i n. Sin:
rubus idaeus; fragum idaeum.
francachela, v. comilona.
francés: adj gállicus, a, um. Sin:
francogállicus; francogallus, fráncicus. Uso: lengua -,
lingua gállica; gállicus sermo; francogállicum, i n; literatura -, lítterae francogállicae
// sust Gallus, i m. Sin: Francogallus; Francus.
francesismo: gallicismus, i m. Sin: gállica
locútio; francogallorum verbum.
francesista: gállici sermonis studiosus. Sin:
gállicis lítteris doctus.
Francia: Gállia, ae f. Sin: Francogállia; Fráncia, ae f.
francmasonería: francomurariorum sodalícium vel secta. Sin: lucífugum francomurariorum sodalícium.
francmasónico: francomurárius, a, um.
franco: (unidad monetaria de Francia, Bélgica, Luxemburgo, Suiza) francus, i m
(gállicus, bélgicus, luxemburgensis, helvéticus). Sin: nummus gállicus ....; libella gállica,
bélgica, luxemburgensis, helvética // (individuo de pueblos antiguos de la Germania inferior) Francus vel Fráncicus, i m // (adj,
relativo a dichos pueblos) francus, fráncicus,
a, um. Sin: ad Francos vel ad Fráncicos spectans // (desembarazado, libre) liber, ĕra ,
ĕrum. Sin: securus // (exento) immunis, e.
Sin: liber. Uso: puerto -, portus liber vel immunis; - de porte, liber ab expensis cursuálibus; vecturae prétio immunis // (leal, sincero)
sincerus, a, um. Sin: apertus; ingénuus; cándidus.
francófilo: adj gallóphilus, a, um. Sin:
Gallorum studiosus // sust gallóphilus, i m.
Sin: Gallorum fautor.
francófobo: adj gallóphobus, a, um. Sin:
Gallorum inimicus // sust gallóphobus, i m.
Sin: Gallorum inimicus.
francio: fráncium, ii n.
francófono: adj francóphonus, a, um. Sin:
gállice loquens // sust francóphonus, i m. Sin:
gállice loquens; qui gállice lóquitur.
franciscana: franciscalis virgo.
francolín: áttagen, ēnis m; attagena, ae f.
franciscano: adj franciscanus, a, um. Sin:
francotirador: voluntárius pugnator.
471
franela
franela: lánula, ae f. Sin: lánea tela; ténuis
lana.
franja: tractus, us m. Uso: - de Gaza, tractus
Gazae.
franquear: (pagar el porte de cualquier objeto que se remite por correo) pittácium vel
pittácia epístulae mittendae sólvere. Sin: prétium (litterarum) sólvere; prétium epístulae
mittendae sólvere.
franqueo: epístulae perferendae prétium.
Sin: cursus (-us m) stipulatus. Uso: poner el
-, epístulae pittácium applicare; epístulam
pittácio instrúere.
dícere vel scríbere.
fraseología: (conjunto de frases hechas, locuciones, modismos, refranes) phraseológia
sive -logīa, ae f. Sin: phrásium colléctio; peculiares locutiones; locutiones selectae; locutiones in órdinem redactae.
frasquete, v. frasquito.
frasquito: lagúncula, ae f. Sin: ampúllula.
Uso: - de perfume, olfactoríolum n; unguentária, ae f ; myrothécium, ii n; ampulla vel
concha odorum; ampulla unguentária; - de
goma de pegar, ampúllula gummosi glútinis;
- de plástico, lagúncula e re plástica; - de
tinta, ampúllula atramentária.
franqueza: (sinceridad, ingenuidad) simplícitas, atis f. Sin: ingenúitas. Uso: con -,
aperte, líbere, sincere, simplíciter, ingénue,
cándide.
fraternalmente: fraterne. Sin: fraterno
ánimo vel amore; fraterna dilectione.
franquicia: immúnitas, atis f. Sin: privilégium. Uso: - postal, cursualis vel vehicularis
prétii immúnitas; gratuíta epistularum míssio.
fraternidad: fratérnitas, atis f. Sin: germánitas; fraternus amor; necessitudo fraterna.
Uso: - universal, fraterna ómnium necessitudo; communis totīus géneris hóminum conciliátio et consociátio.
fraque, v. frac.
frasario: (colección de frases) locutiones
collectae vel excerptae fpl // (fraseología) v.
esta voz.
frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel
flasco, ōnis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin:
guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de
vino, oenóphorum, i n; - cuentagotas, phlasco
minutatim (stillatim, guttatim) liquorem
fundens vel effundens.
frase: phrasis, is f. Sin: locútio vel elocútio,
onis f; díctio; verba coniuncta. Uso: - hecha,
trita vel detrita locútio; verba commúnia et
trita.
frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter
fraternizar: fraterne fácere vel vívere. Sin:
áliquo fraterne uti ; fraterne iungi cum áliquo;
fraterno amore álicui esse coniunctum ; fraternam amicítiam inire.
fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen).
fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, ámbitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
fraus.
fray: frater. Uso: - Cristóbal, frater Christóphorus; frailes menores capuchinos, fratres
minores capuccini; franciscales capulati.
frazada: strágula, ae f; strágulum, i n. Sin:
lodix, dīcis f; stratum, instratum; opertórium;
vestis strágula. Uso: - acolchada, strágulum
472
freniatría
fartum; - calefactora, strágulum calefactórium; - eléctrica automática, lodix autómato
sucinoque calore tepefacta; - de lana, de plumas, opertórium láneum, plúmeum; sacudir
las -, strágula concútere.
freidora: olla frixória.
freática: agua -, aqua phreática vel phreátia;
aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo
scatens vel prófluens.
frenado: frenátio, onis f. Uso: - automático,
automática frenátio.
frecuencia: Fís frequéntia, ae f. Uso: alta -,
alta vel áltior frequéntia (eléctrica); maior,
áuctior, elevata vel elevátior frequéntia ; baja
-, minor (vel minutior, vel depréssior, vel depressa) frequéntia (eléctrica); - modulada,
frequéntia modulata // (repetición frecuente)
crébritas, atis f. Sin: assidúitas. Uso: - pluvial, pluviarum crébritas; - de los sacramentos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel
percéptio (-onis f); crébrior sacramentorum
frequentátio.
frecuentación: frequentátio, onis f.
frecuentar: (concurrir a menudo a algún
lugar) frequentare, celebrare áliquem locum.
Sin: crebro adire vel pétere áliquem locum.
Uso: - una casa, una escuela, un templo,
domum, scholam, templum frequentare //
(tratar con frecuencia a alguien) áliquo familiáriter uti; frequentem vel multum esse
cum áliquo // (repetir un acto a menudo) - los
sacramentos, frequenter (saepe vel sáepius;
crebro vel crébrius) ad sacramenta accédere;
frequenter sacramenta accípere, excípere,
percípere, recípere; frequenter sacramentis
uti.
freezer: congelatórium, ii n. Sin: capsa (vel
cápsula, vel capsella) frigorífica vel frigorífera // (- de amplia capacidad) cella frigorífica.
fregadero: labellum, i n. Sin: trua.
freiduría: taberna frixória.
frenada, v. frenazo.
frenar: (detener o aminorar con el freno el
movimiento de las ruedas) frenare. Sin: sufflaminare; sufflámine uti; sufflamen adhibere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar,
refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari;
coërcere; reprímere; compéscere; domare.
frenastenia: phrenasthénia sive -sthenīa, ae
f. Sin: mentis imbecíllitas, infírmitas, hebetátio.
frenazo: sufflaminandi áctio.
frenesí: (delirio furioso) phrénesis sive phrenēsis, is f; phrenītis, ĭdis (ac -im) f. Sin: insánia; furor; febricitántium insánia // (fig,
violenta exaltación y perturbación del
ánimo) phrénesis, is f. Sin: mentis insánia vel
furor; cupīdo; cupíditas; mánia sive manīa.
frenéticamente: phrenétice. Sin: furenter;
furiose; insane.
frenético: (poseído de frenesí) phreníticus, a,
um. Sin: phrenítide laborans; insanus; vesanus // (fig, furioso, rabioso) phrenéticus. Sin:
furens; furibundus; effrenatus; concitatus; véhemens; mentis insániā affectus.
freniatra: phreniatrus, i m. Sin: phreniatrīae
peritus, cultor, studiosus; insanorum médicus.
freniatría: (estudio de las enfermedades
mentales) phreniatrīa, ae f. Sin: de phrenopáthicis curandis doctrina, disciplina, sciéntia //
473
freno
(medicación de las enfermedades mentales)
infirmae mentis curátio. Sin: phrenopathicorum curátio.
frenopatología: phrenopathológia sive
-logīa, ae f. Sin: de mentis morbis (vel vítiis)
doctrina, disciplina, sciéntia, rátio.
freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni,
orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un
caballo, equum arctato compéscere freno;
sacar el - a un caballo, frenum equo detráhere; tascar, morder el -, frenum mándere,
mordēre // (- de carro o vehículo automóvil)
frenum, i n. Sin: sufflamen, mĭnis n. Uso: hidráulico, sufflamen hydráulicum; - neumático o de aire comprimido, frenum pneumáticum; - de discos, frenum discale; - de
emergencia, frenum perículi; frenum necessitatis súbitae; - de mano, frenum vel sufflamen manuale; - de pedal, sufflamen pédibus
actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl)
quattuor rotarum // los - están rotos, sufflámina sunt disiecta; los - no funcionan, sufflámina suo non funguntur ministério; soltar el
- de mano, sufflamen manuale laxare // fabricante de frenos, frenárius, ii m.
frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso:
- de batalla, prima ácies (-ēi f); prima exércitus ácies; frentes de los edificios, frontes aedificiorum; en -, ex adverso; in adverso;
exadversum sive exadversus; texto latino con
versión italiana en -, latinum óperis exemplum, cuius in adversa página itálica interpretátio praebetur.
frenocomio: phrenocomīum, ii n. Sin: phrenopathicorum valetudinárium.
frenología: phrenológia sive -logīa, ae f.
frenológicamente: phrenológice.
frenológico: phrenológicus, a, um. Sin: phreníticus; psychiátricus; neurológicus.
frenologista o frenólogo: phrenólogus, i m.
Sin: phrenológiae peritus, cultor, studiosus.
frenópata: phrenopathólogus, i m. Sin: phrenopathológiae peritus, cultor, studiosus.
fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herramienta giratoria cortante) rota sectória. Sin:
máchina rotalis sectória.
fresadora: máchina excusória.
fresco: (cuadro) pictura muralis vel parietária. Sin: opus udo íllitum; pictura udo inducta; pictura in recenti calce; tábula picta
udo íllitis colóribus. Uso: pintar al -, udo colores illínere.
frescor: (fresco) refrigerátio, onis f. Sin: refrigérium; amábile frigus (-ŏris n) // (frescura) v. esta voz.
frescura: (cualidad de fresco) v. fresco // (lozanía, claridad, amenidad) - natural, naturalis nitor; - de colorido, nítidus (vel vívidus,
vel flóridus) color; - de estilo, flóridum dicendi genus; - de frase, flórida díctio; - de
imágenes, de metáforas, nítidae ac flóridae
imágines, translationes; - de pensamientos,
flóridae senténtiae // (chanza, dicho picante)
v. dicho.
fresquera: frigidárium, ii n.
frenopatía: (parte de la medicina que estudia las enfermedades mentales) v. frenopatología // (nombre genérico de las
enfermedades mentales) phrenopathīa, ae f.
fresquista: pictor parietárius. Sin: tector, oris
m.
freudiano: adj freudianus, a, um // sust freu-
474
frontis
dianus, i m. Sin: Freud sectator.
freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana
doctrina; psychanálisis ad mentem Sigismundi Freud.
fritada: fricta vel frixéola, orum npl. Sin:
frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa;
fricta obsónia (-orum npl). Uso: - de huevo
batido, v. tortilla.
frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta
frixa npl.
fricación, v. fricción.
fricandó: vitulina lárido farta vel vitulinum
lárido fartum.
fritura, v. fritada.
Friul o Friuli: Régio (-onis f) Foroiuliensis.
fricar, v. frotar.
friulano: adj foroiuliensis, e // sust Foroiuliensis, is m.
fricasé: caro comminuta decocta.
frondosidad: frondósitas, atis f. Sin: luxúria;
luxúries (-ēi f) ; fróndium exuberántia; luxúria foliorum // fig luxúria, ae vel luxúries, ēi
f. Sin: ubertas; redundántia.
fricativa: (consonante -) cónsona fricativa.
fricativo: fricatórius, a, um.
fricción: fríctio, onis f. Sin: fricátio; confricátio // Mec frigmen, mĭnis n.
friccionar, v. frotar.
frigidaire, v. frigorífero.
frondoso: frondosus, a, um. Sin: fróndeus;
fróndifer vel frúndifer, fĕra, fĕrum; foliosus
vel foliósior; fróndibus abundans.
frontal: adj frontalis, e // (paramento con que
se adorna la parte delantera de la mesa de
altar) antipéndium, ii n. Sin: pállium altaris.
frigidario, v. frigorífero.
frigorífero : adj refrigeratórius, a, um. Sin:
frigoríficus; frigidárius. Uso: cámara -, máchina refrigeratória // sust frigidárium, ii n.
Sin: refrigeratórium; frigidária, ae f; armárium frigidárium; capsa frigorífica; cella frigorífera vel frigidária.
frigorífico, v. frigorífero.
frijol, v. poroto.
friolento o friolero: alsiosus vel álsius. Sin:
frígoris vel algōris impátiens.
frisa: (tela de lana) frísium, ii n. Sin: frégium.
frontalera: frontália, ium npl.
frontalmente: frontáliter.
frontera: (confin de un Estado) fines, ium
mpl. Sin: limes, mĭtis m. Uso: - argentina,
extrema Argentina; de -, limitáneus // (frontalera) v. esta voz.
fronterizo: (que está en la frontera) limitáneus, a, um // (que está en frente de otra
cosa) ex adverso pósitus vel stans. Sin: qui
(quae, quod) ex adverso (vel contra) stat vel
est.
frontis: (fachada o parte anterior de una fábrica o de otra cosa) frons, frontis f. Sin: pars
475
frontispicio
ftiriasis: phthiríasis, is f. Sin: morbus pedicularis.
antīca.
frontispicio: (fachada o parte anterior de un
edificio) frons, frontis f. Sin: pars antīca //
(Arq, frontón, remate de la fachada) v. frontón // (fachada o portada de un libro) v. portada.
frontón: (en el juego de la pelota, pared
principal contra la cual se lanza la pelota) in
sphaeristério frons // (edificio o sitio dispuesto para este juego) phaeristérium, ii n //
Arq fastígium; týmpanum, i n.
frotadura o frotamiento: fricátio, onis f.
Sin: confricamentum; confricátio; fricatus, us
m; attritus, us m.
frotar: fricare, perfricare, defricare, infricare.
Uso: frotarse la cara, fáciem sibi confricare;
frotarse los dientes, déntium confricamentis
uti.
fucsia: fúchsia, ae f.
fuego: ignis, is m. Uso: - artificiales, ignes
(-ium mpl) artificiosi, pyrotéchnici, bengalenses, festivi; ignes míssiles; ignes arte facti;
ignes festi; ignes ad pópuli laetítiam; spectáculum pyrotéchnicum vel spectácula pyrotéchnica; ópera pyrotéchnica;
missília
pyrotéchnica vel pýria; - expiatorio, ignis
piacularis; - fatuo, fátuus ignis; - olímpico,
ignis olýmpicus; - de paja, ignes ab arescéntibus gramínibus; flamma de stípula // fig,
esta furia no será más que - de paja, cito ab
eo abscedet ira; hacer - (disparar), tela férrea
míttere // (hogar) focus, i m // (hornilla) v.
esta voz.
fuel o fuel-oil: petróleum viscosum.
fuelle: follis, is m. Sin: máchina vaporífera.
fructuoso: fructuosus, a, um. Sin: fecundus;
ferax; fértilis // fig útilis; lucrosus; profíciens.
frustración: frustrátio, onis f. Sin: decéptio.
fruta: poma, orum npl. Sin: mala, orum npl;
fructus, uum mpl. Uso: - caída, poma caduca;
- seca, fructus áridi; - en almíbar, en conserva, fructus condīti.
frutal: (dicho de un árbol que lleva fruta) pomíferus, a, um; pómifer, fĕra, fĕrum. Sin: pomosus; fructuárius, fructuosus, frúctifer.
frutera: lanx (lancis f) pomária vel fructuária. Sin: frúctuum týmpanum.
frutero: (vendedor de fruta) pomárius, ii m.
Sin: pomorum vénditor // (recipiente para
poner fruta) v. frutera.
fruticultura: cultura pomária.
fuente: (plato grande que se usa para servir
las viandas) férculum, i n. Sin: lanx, lancis f;
paropsis, ĭdis f; vas escárium. Uso: - para la
entrada, promulsidare férculum; poner en la
-, in lance pónere vel impónere // (manantial)
fons, fontis m. Sin: fontana, ae f // (aparato o
artificio con que se hace salir el agua en los
jardines, plazas, etc.) silanus, i m. Sin: fons,
fontis m. Uso: las - de la Plaza San Pedro,
Petriani fori fontes // - bautismal, fons sacer
vel sanctus // (origen) fons, fontis m. Sin:
caput; origo (-gĭnis f).
fuera: - de juego, v. offside // - de sí, alienata
mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de
sí, non esse apud se; sui cómpotem non esse;
mentis non esse cómpotem; sui oblitum esse;
estar - de sí de alegría, laetítiā vel gáudio exsultare; laetítiā efferri; estar - de sí de estupor, stupore attónitum esse; obstupéscere;
estar - de sí de ira, prae iracúndia non esse
476
fumífero
apud se; estar - de sí de miedo, metu exanimatum esse; amentem esse metu vel terrore.
fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vírium,
víribus). Sin: robur, bŏris n; vigor; virtus; facultas; opes (opum fpl); poténtia. Uso: - armadas, cópiae, arum fpl; - mecánica, vis
mechánica; - militar, vis militaris; - motriz,
motória vis; - naturales, naturae vel naturales vires; vires rerum; evolución de inconscientes - naturales, caecus naturálium vírium
cursus; - productivas, vires productivae;
fuerzas para la paz, cópiae (nationum) paci
tuendae; usar la -, vi rem gérere.
fuga: Mús fuga, ae f // Dep accelerátio, onis
f. Sin: procursus (-us m) rápidus vel citatus.
Uso: - final de los ciclistas, extrema birotariorum accelerátio vel celéritas.
fuina, v. garduña.
fular: (tela fina de seda) tela sérica // /(pañuelo de seda para el cuello) (séricum) ricínium, ii n. Sin: séricum focale; stríscia
sérica.
fúlica: fúlica, ae f; fulix, ĭcis f.
full time: cargo -, munus (-nĕris n) pleni témporis; profesión -, proféssio plenária.
fulminante: adj fúlminans, antis // (cápsula
o pistón del arma de fuego) opérculum fúlminans vel fulmíneum.
fulmíneo: fulmíneus, a, um.
fumada: fumi gustátio vel haustus (-us m).
fumadero: fumárium, ii n.
num) fumum háuriens vel sugens; tabaci
fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - empedernido, fumator pértinax, cóntumax, obstinatus, perpétuus; - incorregible, fumator
insanábilis; se vanagloriaba de ser un estupendo -, magnum se esse fumi haustorem
praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo
alienus; aversus a fumo. Uso: departamento
para fumadores (en el tren ...), loculamentum
tabaco indulgéntibus; locales separados para
fumadores, oeci fumatorum separati.
fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (tabaci) haurire, súgere; tabacum súgere; nicotianum fumum haurire; vaporatum tabacum
súgere; dúcere fumum tabaci; dare óperam
fumo tabaci. Uso: el -, fumátio vel fumicátio;
por -, propter fumicationem; cigarros a
medio -, volúmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispánicam; - cigarrillos en cantidad, plúrimas hispánicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum léniter
dulcissimeque súgere; - como una chimenea,
ut caminus fumum súgere et emíttere; - con
estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
súgere et emíttere fumum; - en pipa, fumisúgio uti tabaco; tabaco indulgere fumaríolo;
fumo mucho, con excesiva fruición, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
mortes e fumicatione secutae; tengo la pasión de -, nímio tabaci stúdio incendor, abrípior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
nimis sum studiosus; tabaci stúdio téneor;
summa cupiditate in tabacum feror vel incendor; prohibición de -, interdíctio fumandi;
¡terminantemente prohibido -!, gráviter interdícitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indúlgeat!; ya no está permitido -, fumare non iam
lícitum.
fumarada: (emisión de humo) fúmea columna.
fumador, ra : fumator, oris m; fumatrix, icis
f. Sin: fumans, antis; fumi haustor m vel
haustrix f; nicotiani fumi haustor; (nicotia-
fumífero: fúmifer, fĕra, fĕrum. Sin: fumíficus; fumosus.
477
fumigación
fumigación: fumifigátio, onis f. Sin: fumígium; suffimentum; suffítio; suffitus (-us m).
fumigador: fumigator, oris m.
fumigar: fumigare. Sin: fumificare; suffire,
subfire; suffimentare.
funámbulo: funámbulus, i m. Sin: petaurista
sive petauristes (-ae m); catádromus.
función: (acción propia de un órgano o aparato de los seres vivos, máquinas o instrumentos) fúnctio, onis f. Sin: áctio; processus,
us m; vis. Uso: - biológicas, biológici processus; las - corporales, naturales córporis actiones; - generativas, maritale commércium //
(ejercicio de un empleo) munus, nĕris n. Sin:
offícium; ministérium; opus, óperis n; execútio vel fúnctio múneris. Uso: - social de la
propiedad, sociale possessionis munus; - de
la ley civil, legis civilis munus; el ejercicio
de su -, múneris sui fúnctio; en el ejercicio
de las - públicas y profesionales, in públicis
negótiis artibusque sustinendis; cumplir una
- educativa, educationis múnere fungi; desempeñar funciones, múnera exercere // (cometido) partes, ium fpl. Uso: la - del orador
es persuadir ..., hae sunt oratoris partes, ut
persuádeat ... // (espectáculo) spectáculum, i
n. Uso: asistir a una - de teatro, fábulam
spectare // (acto solemne, especialmente el
religioso) ritus, us m. Sin: sacrum; sollemne;
sacer ritus; sacra fúnctio; caerimónia; religionis caerimónia, caeremónia sacra; res divina ;
fúnctio ecclesiástica. Uso: asistir a una - religiosa, rei divinae interesse; celebrar una religiosa, sacro operari; durante la - religiosa, inter opus divinum.
funcional: (relativo a las funciones del
cuerpo) functionalis, e. Sin: ad áliquam functionem pértinens; qui (quae, quod) ad áliquam functionem áttinet. Uso: enfermedad -,
morbus functionalis; desorden o enfermedad
- de un órgano, morbus ad alicúius membri
perfunctionem spectans // Ling, análisis -,
análysis functionalis; lingüística -, linguística
functionalis // (práctico, apropiado) útilis, e.
Sin: aptus; idóneus; convéniens.
funcionalidad: facultas, atis f. Sin: agendi
facultas; virtus agendi vel operandi; facultas
apte exercendi; próprio múnere fungendi vis;
próprium munus obeundi facultas; proprium
finem assequendi facultas; habílitas ad propósitum.
funcionalismo: functionalismus, i m. Sin:
philosóphia de functiónibus. Uso: - sociológico, sociológia functionalis.
funcionalista: functionalista, ae m.
funcionamiento: fúnctio vel perfúnctio, onis
f. Sin: operátio; áctio; agendi rátio, modus.
Uso: le explicó el - de la máquina, ei ostendit
quómodo máchina moveretur.
funcionar: (ejecutar una persona, máquina,
etc., las funciones que le son propias) suo ministério vel múnere fungi. Sin: moveri; operari; in effectu vel in actu esse Uso: no -,
cessare // (ir bien una persona o cosa) effectum vel éxitum ássequi.
funcionario: functionárius, ii m. Sin: minister, stri m; praefectus; praepósitus. Uso: - público, magistratus, us m; administer públicus;
officialis, is m; praeses, sĭdis m.
funda: - de almohada, pulvini tégimen
(-mĭnis n), tegimentum, tegumentum, tegmentum, tegmen (-mĭnis n). Sin: cervicalis
tégimen vel involucrum.
fundación: (persona jurídica dedicada a la
beneficencia, ciencia, etc.) opus fundatum.
Uso: la - “Latínitas”, Opus Fundatum “Latínitas” // (acción y efecto de edificar material-
478
fusil
mente) aedificátio. Sin: exstrúctio // (erección, establecimiento) constitútio, onis f. Sin:
institútio // (cimientos) fundamenta, orum
npl.
fundador: cónditor, oris m. Sin: fundator;
constitutor, auctor. Uso: los - de Ordenes, Ordinum fundatores; - de una sociedad , societatis cónditor.
fundadora: cónditrix, icis f. Sin: auctrix; parens, entis. Uso: - de un Instituto Religioso,
Instituti Religiosi cónditrix; legífera mater
vel parens.
fundamental: praecípuus, a, um. Sin: primárius; fundamentalis. Uso: noción -, prima
nótio; principio -, alicúius rei caput (pĭtis n).
fácere // fundirse, liquéscere.
funerales: (oficio religioso que se hace por
los difuntos) exsequiae, arum fpl. Sin: funus,
nĕris n; funébria, ium npl; funeralis caerimónia // (entierro que se hace con mucha solemnidad) fúneris vel exsequiarum pompa.
funeraria: libitīna, ae f. Uso: tener a su
cargo una funeraria, libitinam exercere.
funicular: adj funalis, e // sust funívia, ae f.
Sin: tramen (-mĭnis n) funale; currus funalis;
via funalis; ferrívia montana. Uso: - aéreo,
telephérica aéria; ferrocarril -, currus funalis;
vehículum funale; - con pequeñas cabinas
para dos de forma oval, ovata vehícula funália; ir en -, funali trámine uti; curru funali
vehi.
fundamentalismo: fundamentalismus, i m.
funículo: funículus, i m.
fundamentalista: adj fundamentalísticus, a,
um // sust fundamentalista, ae m. Uso: - islámico, musulmán, islamista, ae m; fundamentalis islamismi propugnator vel assertor.
fundamentalmente: fundamentáliter.
fundición: (acción y efecto de fundir o fundirse) fúsio, onis f. Sin: fusura; conflatura,
flatura // (fábrica en que se funden metales)
fusórium, ii n. Sin: conflatórium; conflatória
fornax; fusórius vel conflatórius furnus; officina fusória; aerária fornax, fábrica, officina;
officina metallis liquefaciendis. Uso: - de
acero, chálybis conflatórium; conflatória
chálybis fornax.
fundido: conflátilis, e.
fundidor: fusor, oris m. Sin: flator; flaturárius; fusurárius; faber aerárius. Uso: - de oro,
auricoctor.
fundir: fúndere. Sin: conflare; liquare; lique-
furgón: (vehículo para el transporte de mercancías) currus sarcinárius vel onerárius. Sin:
plaustrum sarcinárium vel onerárium // (automóvil) autoplaustrum, i n; parvum autocinetum onerárium vel sarcinárium // (vagón de
equipajes en un tren) v. vagón.
fusa: bischrōma, ae f; bischrōma, ătis n.
fuselaje: (aëroplani) testudo, dĭnis f. Sin:
(aëroplani) umbilīcus, cymba, lémbulus, lenúnculus, lembúnculus.
fusibilidad: fusibílitas, atis f.
fusible: (que puede fundirse) fúsilis, e; fusícius, a, um. Sin: liquábilis // (hilo fusible de
instalación eléctrica) fúsile, is n. Sin: nexus
(-us m) fusíbilis vel tutórius; filum fúsile.
fusil: manuballista, ae f. Sin: pyroballista;
manuballista ignívoma; ignífera ballista;
sclopetum; fístula pýria. Uso: apuntar el -,
479
fusilamiento
manuballistam inténdere; ignívomum túbulum inténdere.
dia, ae f. Sin: consénsio; consensus, us m;
conspirátio.
fusilamiento: alicúius sclopetátio, onis f.
Sin: ex manuballista internécio; per pyroballistam interféctio; interféctio ex sclopeto;
interféctio glandis emissione. Uso: condenar
al -, áliquem manuballistā necandum (vel interficiendum, vel prosternendum) decérnere;
áliquem sclopeto vel per sclopetum necari
(vel intérfici, vel prosterni, vel transfodi) iubere; áliquem plumbo (vel glande, vel plúmbea glande) necari iubere; áliquem glandis
(vel plúmbeae glandis) emissione necari iubere.
fusta: (látigo) v. esta voz // (buque ligero de
remos con uno o dos palos) celox, ōcis f.
fusilar: áliquem sclopetare. Sin: manuballista necare; pyroballista occídere; sclopeto interfícere, prostérnere; plumbo (glande,
plúmbea glande, glande metállica) necare,
perfódere, transfódere; fístula pyria interfícere, concídere, interímere; glande metállica
perfódere. Uso: fusilado, manuballistā necatus vel perfossus.
fusilazo: sclopetátio, onis f. Sin: manuballistae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fístulae
pýriae) ictus (-us m), coniectus, emíssio; (detonación) pyroballistae explósio, fragor, strépitus (-us m).
fusilero: (concerniente o relativo al fusil)
manuballistárius, a, um. Sin: pyroballistárius;
sclopetárius; ad manuballistam pértinens //
(soldado de infantería armado de fusil) manuballistárius, ii m. Sin: pyroballistárius;
sclopetárius; miles manuballistā ( vel pyroballistā, vel sclopeto) instructus.
fusión: (efecto de fundir o fundirse) fúsio,
onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termonuclear, fúsio thermonuclearis // (unión) coniúnctio, onis f. Sin: copulátio. Uso: - de
partidos, de facciones, pártium, factionum
coítio vel coniúnctio // (fig, armonía) concór-
fustán: fustáneum, i n.
fustaño, v. fustán.
fútbol: pedilúdium, ii n. Sin: pedifóllium;
follilúdium; harpasti ludus; ludus follis pedumque; follis calciumque ludus; sphaeromáchia sive -machīa. Uso: apasionado del -,
studiosíssimus follilúdii certáminum; pelota
de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle lúdere; folle, calce, harpasto lúdere; folle et
cálcibus lúdere.
futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor;
lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphaerista; podosphaerista; pilícrepus; folle pedibusque ludens.
futbolístico: pedilusórius, a, um. Sin:
follilusórius; follicularis; ad pedilúdium (vel
ad pedifóllium, vel ad follilúdium) áttinens.
Uso: sociedad -, pedilúdii (vel pedifóllii, vel
follilúdii) socíetas.
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futuraeque artis conquisítio; nímium vel immódicum futuri stúdium.
futurista: (partidario del futurismo) futurista, ae m. Sin: futuri affectator, cúpidus,
ávidus; novae futuraeque artis inquisitor, studiosus; futuri nimis vel immódice studiosus
// (perteneciente o relativo al futurismo) futurísticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans.
futuro: adj futurus, a, um. Sin: pósterus //
sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tempus (-pŏris n) futurum vel pósterum; futura
aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au-
480
futurólogo
toraeda; en el -, in futuro; in futurum.
futurólogo: futurólogus, i m.
481
G
gabán: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellīta lacerna; v. sobretodo.
gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardinum, i n. Sin: gabardinum téxtile; téxtile
transversum; diagonale téxtile // (sobretodo
hecho con esa tela) gabardínea, ae f. Sin: lacerna gabardínea.
gacetillero, v. reportero.
gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pulmentárium. Uso: - de castañas, castanearum
puls, pulmentum, pulmentárium.
gafas, v. anteojos.
gaffe, v. metida de pata.
gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum
comparata.
gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces.
gabinete: (aposento menor que la sala, para
estar o trabajar) cubículum, i n. Sin: sedes,
is f; zotheca vel zothécula, ae f; conclāve, is
n. Uso: - de física, conclave rerum physicarum; - de química, conclave rerum chemicarum; cubículum vel cella chémicae (arti)
excolendae // (cuerpo de ministros del Estado) consistórium, ii n. Sin: ministrorum
consílium; supremum consílium regni vel rei
públicae; supremum rei públicae gubernandae consílium; administrorum praesídium.
Uso: - del soberano, consílium vel consistórium príncipis; jefe de -, v. ministro.
gablete: fastígium, ii n.
gaita: utrículus, i m. Sin: utrículus résonans;
tíbia utrículo infixa vel inserta. Uso: tocar la
-, utrículo cánere; tíbiā utrículo insertā cánere.
gaitero: utriculárius, ii m. Sin: ascaules, ae
m; córnicen (-cĭnis m); útricen (-cĭnis m).
galactagogo: galactagogus, a, um.
galáctico: galácticus, a, um.
galactóforo: adj galactóphorus, a, um // sust
galactóphorum, i n.
galactógeno: galactógenus, a, um. Sin: lac
gignens.
galactografía: galactográphia sive -graphīa,
ae f.
Gabón: Gabon, onis n.
galactología: galactológia sive -logīa, ae f.
gabonés: adj gabonensis, e // sust Gabonensis, is m.
galactómetro: galactómetrum, i n. Sin:
instrumentum lactis densitati metiendae.
gacela: dorcas, ădis f.
gaceta: (periódico) ephémeris, ĭdis f. Sin:
acta, orum npl; acta diurna; diurna, orum npl;
diárium; commentárii diurni.
galactopoyesis: galactopoiēsis, -is f. Sin: lactis procreátio vel generátio.
galactopoyético: galactopoiéticus, a, um.
Sin: lac gignens vel effíciens.
482
gallineta
galacturia: galactúria sive -turīa, ae f. Sin:
urina láctea; lácteae urinae secrétio vel emíssio; emíssio urinae lácteo colore.
Gales: Cámbria, ae f. Sin: Vállia, ae f.
galés: adj cambriensis, e. Sin: valliensis, e //
sust Cambriensis, is m. Sin: Valliensis, is m.
galalita: galalīthus, i m; galalīthes, is f.
galgo: vértagus, i m.
galantería: (cualidad de galante) officiósitas, atis f. Sin: amabílitas; urbánitas // (hacia las mujeres) blandítiae (-arum fpl)
amatóriae.
galicanismo: gallicanismus, i m.
galicano: gallicanus, a, um.
galantina: pullus fartus lentoque igne elixus.
galaxia: galáxias, ae m. Sin: (por antonomasia) via láctea; orbis lácteus.
Galicia: Calláecia vel Galláecia, ae f. Uso: de -,
callaecus vel gallaecus, a, um; natural de -,
Callaecus vel Gallaecus, i m.
galena: galena, ae f.
galicinio: gallicínium, ii n.
galeón: ingens béllica navis velígera.
galicismo: gallicismus, i m. Sin: gállica vox
vel gállicum verbum (si se trata de vocablo);
gállica locútio vel díctio (si se trata de giro).
galeote: remex, mĭgis m.
galera: (barco) actuária, ae f. Sin: navis actuária; gálea // (carro grande de cuatro ruedas) plaustrum maius // (carreta) v. esta voz
// (sombrero de copa) v. sombrero // Impr
forma, ae f.
galería: (pieza larga y espaciosa) xystus, i
m; xystum, i n. Sin: maenianum // (corredor,
con columnas) pórticus, us m; (corredor cubierto) ambulátio; ambulátio tecta; (corredor
descubierto) ambulacrum // (colección de
cuadros) pinacotheca, ae f; pinacothece, es f
// (balcón de la popa del barco) pérgula, ae f
// (camino subterráneo) cunículus, i m. Sin:
concameratus cunículus. Uso: - subterránea,
specus (-us m); cunículus subterráneus; tránsitus (-us m) subterráneus; - para coches,
specus autocinéticus; - de una mina de antracita, cávea anthrácina; - de una mina de carbón, cávea carbonária; - de una mina de oro,
arrúgia, ae f; cavar una -, cunículum fódere
// (paraíso del teatro) cávea, ae f. Sin: cávea
summa vel última.
galio: gállium, ii n.
gallardete: vexillum, i n. Sin: insigne; signum; súpparum; cántabrum.
gallego: adj callaecus vel gallaecus, a, um //
(natural de Galicia) Callaecus vel Gallaecus,
i m // (lengua románica de Galicia) lingua
callaeca, callaeciana, callaeciensis; lingua gallaeca etc.
galleta: (pan de color moreno amarillento)
panis náuticus. Sin: panículus, panicellus tenuis.
gallina: gallina, ae f. Uso: - ciega (juego),
ludus (puerilis) absconsórius.
gallinero: gallinárium, ii n. Sin: cubile gallinarum // (persona que trata en gallinas)
gallinárius, ii m.
gallineta: (fúlica, chocha) v. estas voces.
483
gallito
gallito: gállulus, i m. Sin: pullus gallináceus
mas (maris m).
galvanocaustia: galvanocáustica, ae f. Sin:
galvanocáustica ars.
gallocresta: sálvia, ae f. Sin: horminum, i n.
galvanocauterio: galvanocautérium, ii n.
Sin: electrocautérium; eléctricus cauter (-ēris
m).
galocha: gállica, ae f.
galón: (cinta) limbus, i m. Sin: taeníola; fascíola; ornatus, us m; ornatura, ae f // (distintivo de los grados) insigne, is n. Sin:
ornamentum; phálerae, arum fpl. Uso: que
lleva galones, insígnibus decoratus // (medida) gallo, onis m.
galvanocromía: galvanochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: electrochrómia sive -chromīa..
galvanografía: galvanográphia sive -graphīa,
ae f.
galopada: quádrupes (-ĕdis) vel quadrúpedus
cursus (-us m). Sin: quadrúpedans cursátio
vel cursitátio.
galvanomagnetismo: galvanomagnetismus,
i m. Sin: galvanomagnética vel electromagnética vis.
galope: quádrupes gressus (-us m). Sin: quadrúpedus gradus (-us m).
galvanometría: galvanométria sive -metrīa,
ae f.
galopillo, v. pinche.
galvanómetro: galvanómetrum, i n. Sin:
electrómetrum; instrumentum eléctrici fluxūs
mensórium, metatórium, mensurale.
galopín: (galopillo) v. pinche.
galpón: amplum tabernáculum. Sin: nubilárium; receptáculum; repositórium; tectum.
galvánico: galvánicus, a, um. Sin: galvanianus.
galvanismo: galvanismus, i m.
galvanización: galvanizátio, onis f. Sin: eléctrica stimulátio; eléctricus stímulus; (dar un
baño de zinc fundido) zinci indúctio vel stratura.
galvanizar: (aplicar el galvanismo a un animal u objeto) galvanizare. Sin: eléctrice vel
eléctrica vi stimulare // (dar un baño de zinc)
áliquid zinco illínere vel obdúcere. Sin: álicui
rei zincum indúcere vel superpónere // (fig,
excitar, comunicar energía pasajera) excitare. Sin: permovere; commovere; erígere.
galvanoplastia: galvanoplástica, ae f. Sin:
electroplástica; electroplástica ars; electrochémica plasmátio.
galvanoplástico: galvanoplásticus, a, um.
Uso: impresión -, galvanoplástica incísio vel
impréssio; electroplástica vel electrotýpica
incisio vel impréssio; reproducción -, galvanoplástica (vel electroplástica, vel electrotýpica) imago; galvanoplásticum (vel
electroplásticum, vel electrotýpicum) exemplum.
galvanopuntura: galvanopúnctio, onis f.
galvanoquímico: galvanochémicus, a, um.
galvanoscopia: galvanoscópia sive -scopīa,
ae f. Sin: electroscópia sive -scopīa.
484
gansterismo
galvanoscopio: galvanoscópium, ii n. Sin:
electroscópium.
galvanoterapia: galvanotherapīa, ae f. Sin:
electrotherapīa.
primum locum tenere. Uso: el equipo A gana
por cinco goles a cero, manípulus A primum
locum tenet quinque portis comparatis ad
zero, vel V punctis comparatis ad nullum //
(conseguir tras una lucha) ássequi, cónsequi.
Sin: merere, demerere (práemia ...).
galvanotermia: galvanothérmia, ae f.
ganchillo: uncínulus, i m. Sin: hámulus.
galvanotipia: galvanotýpia sive -typīa, ae f.
Sin: electrotýpīa sive -typīa.
gama: (escala musical) diagramma, ătis n.
Sin: sonorum gradus mpl // (escala de colores) colorum gradátio. Sin: chromátici gradus
// fig varíetas, atis f. Sin: multiplícitas.
gancho: uncus, i m. Sin: uncinus; fíbula.
Uso: - de donde cuelga el platillo de una balanza, ansa, ae f; - para colgar la carne, carnárium, ii n; fijar algo con - móviles, áliquid
uncis fugitivis impíngere.
gang: praedatória manus (-us f).
Gambia: Gámbia, ae f.
gambiano: adj gambianus, a, um // sust
Gambianus, i m.
gambito: (en el juego de ajedrez) gambitum,
i n.
ganga: (cosa que se adquiere a poca costa)
aucúpium, ii n.
ganglio: gánglion vel gánglium, ii n. Sin:
nodus; nodus nervorum.
ganglioma: ganglioma, ătis n.
gamella: (recipiente o artesa grande) álveus,
i m. Sin: arca.
gameto: gametus, i m; gametes, is m; games,
ētis m. Sin: generativa céllula.
gamón, v. asfódelo.
gangrena: gangraena, ae f. Sin: ulcus (-cĕris
n); úlceris tabes (-is f); ulcus corrōdens. Uso:
- de los huesos, tábida óssium cáries // fig, del Estado, rei públicae ulcus vel pestis.
gangrenoso: tábidus, a, um. Sin: canceráticus.
gamuza: (especie de antílope) rupícapra, ae
f // (piel de la -) rupícaprae pellis // (paño
afelpado o de lana) pannus villosus.
gángster, v. gánster.
gangsterismo, v. gansterismo.
gamuzado: pellis rupicaprinae símilis.
ganancia: quaestus, us m. Sin: lucrum. Uso:
- neta, lucrum merum.
ganapán: (hombre que se gana la vida transportando bultos) v. changador.
ganar: (aventajar, exceder a uno en algo)
ganso: anser, ĕris m. Uso: - cebado, anser áltilis; - relleno, anser fartus.
gánster: praedo (-onis m) gregalis. Sin: gregalis latro; rapinator; manuballistulárius.
gansterismo: latrocinátio, onis f. Sin: latrocínia, orum npl; rapinationes, rapinae; praeda-
485
ganzúa
tiones; praedatória áctio.
ganzúa: clavis adulterina vel grimaldiana.
garabatear: (garrapatear, escribir mal) male
efformatas lítteras dúcere. Sin: informes lítteras dúcere; atramento chartas foedare, infícere, maculare // (fig, andar con rodeos,
tergiversar) circumire. Sin: tergiversari; ambágibus uti; - algo en papeles, áliquid chartis
illínere.
garabato: (gancho) uncus, i m // (garrapato)
inexplicábile signum. Sin: ininterpretábilis
nota; informes (vel rudes, vel inconcinnae,
vel foedae) lítterae.
garaje: (cochera) receptáculum, i n. Sin:
stábulum; custodiárium; conditórium; receptórium; autoreceptáculum; autorepositórium;
stábulum autocinéticum; autoraedae vel autoraedarum receptáculum, custodiárium, stábulum; autovehículi vel autovehiculorum
receptáculum; automóbilis vel automobílium
receptáculum; autocineti vel autocinetorum
receptáculum; receptáculum autocinéticum;
receptáculum cúrruum automatariorum; stábulum cúrruum semovéntium; aedes vel
aedis (-is f) vehículis automatáriis asservandis. Uso: - subterráneo, subterráneum receptáculum
automatariorum;
stábulum
autocinetorum subterráneum // (taller de reparación de vehículos) officina vehículis sarciendis.
garajista: autoraedarum (vel autocinetorum,
vel autovehiculorum) custos (-odis m).
garante: sponsor, oris m. Sin: fidedictor; fidepromissor; fideiussor; pollicitator; vas,
vadis m. Uso: salir -, fidepromíttere; fidem
dare.
garantía: (acción y efecto de afianzar lo estipulado) spónsio, onis f. Sin: satisdátio; cáu-
tio; tutela promissa; tutelae vel protectionis
promíssio. Uso: garantías acerca de las condiciones de salud y de vida de los obreros,
cautiones circa statum valetúdinis et vitae
opíficum; - de diez mil dólares, cáutio decem
mílium dollariorum; abrogar momentáneamente las - constitucionales, cautiones formae Civitatis ad tempus abrogare; dar,
prestar -, satisdare (vel satis dare) álicui de
áliqua re; satisdationem offerre, praestare, interpónere; exigir -, satis exígere ab áliquo; recibir -, satis accípere ab áliquo; dando -,
mediante -, satísdato; el que presta una -, satísdator // (responsabilidad asumida) offícii
suscéptio. Sin: múneris súmptio; sponsum;
promissum; pollicitátio // (fianza, prenda)
pignus, pígnoris vel pígneris n. Sin: arra;
árrabo (-ōnis m); fidúcia; secúritas; chrematógraphum // (cosa que asegura y protege
contra algún riesgo o necesidad) praesídium,
ii n. Uso: ser una - para alguno, álicui praesídio esse.
garantir, v. garantizar.
garantizado: satis exploratus. Sin: probatus;
spectatus.
garantizador: fideiussórius, ii m.
garantizar: (responder del valor de una
cosa) alicúius rei bonitatem vel integritatem
testari // (asegurar) assérere. Sin: certificare;
asseverare, declarare.
garbanzo: cicer, ĕris n.
garçonnière: (cuarto de soltero) caelibalis
diaeta. Sin: parva cáelibis diaeta.
gardenia: gardénia, ae f.
garden-party (reunión social en un jardín):
hortense conventículum. Sin: hortensis congréssio, compotátio, merenda.
486
gas
garduña: (mamífero carnicero) fóina, ae f.
Sin: mustela fóina.
garitos) aleator, oris m. Sin: domūs aleatóriae
frequentator; homo in domo aleatória frequens vel assíduus.
garete, v. deriva.
garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum,
aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hárpago, ōnis m.
garganta: (fig, cualquier estrechura entre
montes, ríos u otros parajes) fauces angustae.
gargantear: (dicho de pájaros) garrire. Sin:
fritinnire; minurire // Mús vibrissare. Sin:
garrulare; vocem fléctere; vocem in cantando
crispare; trémulo vocem infléctere cantu.
garito: (casa de juego) aleatórium. Sin: aleatórium conclāve; domus aleatória; clandestina áleae domus. Uso: frecuentar el garito,
aleatórium (vel domum aleatóriam) frequentare.
garnacha: (especie de vino) vinum subflavum.
garra: unguis, is m. Sin: fálcula; branca (- de
las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien,
in manus alicúius venire; arrancar algo de
las - de alguien, áliquid e manibus (vel e fáucibus) alicúius erípere.
gargantilla, v. collar.
gárgara: gargarizátio, onis f. Sin: gargarismus, i m. Uso: hacer gárgaras, gargarizationes fácere.
gargarear, v. gargarizar.
garrafa: bómbula, ae f. Sin: orca; úrceus vel
úrceum, urcéolus; capsa, cápsula. Uso: - de
oxígeno, bómbula oxýgeni; - de aceite, orca
oleária; - de metal, cápsula ex metallo; metállica capsa; - para gas, úrceus gasárius; vas
gasárium.
gargarismo: (acción de gargarizar) v. gárgara // (medicamento líquido para gargarizar) gargarisma, ătis n.
garrote: fustis, is m. Sin: báculum, i n.
gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizationem fácere.
garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: real, árdea, ae f.
garguero: fauces, ium fpl.
gas: gasum, i n; gásium, ii n. Uso: - asfixiante, gásium suffōcans; - butano, gasum
butanum; - cianhídrico, gásium cyanhýdricum; - lacrimógeno, gasum lacrimíferum, lacrimatórium, lacrimógenum; lacrimosum
venenum; vapor lácrimas éxcitans; - mortal,
gasum letale vel letíferum; - natural, gásium
terrígenum; - nervino, gásium nervinum; oil, v. gasoil; - tóxico, venenum flábile; - venenoso, gásium venenosum; fumus venenosus; - de cocina, gásium coquinárium;
exhalación de -, gásicus vapor (-oris m); fá-
garita: (atalaya) spécula, ae f // (casilla que
se destina para abrigo de centinelas, vigilantes, guardafrenos, etc.) custodiárium, ii n.
Sin: vigiliárium; excubialis cásula; excubiale
custodiárium; excubiale téctulum; stationárii
cásula // (quiosco del portero, en algunas
casas) atriensis cella. Sin: speculatória ianitoris vel ostiárii cella.
garitero: (el que con frecuencia juega en los
garrucha, v. carrucha, polea.
487
gasa
brica de -, officina gásica.
vel parare.
gasa: turunda, ae f. Sin: ténue téxtile; lemniscus; linamentum; penicillum; fáscia medicamentosa; téxtile medicamentárium vel
medicamentosum.
gasolinera: (lancha automóvil con motor de
gasolina) v. motolancha // (depósito de gasolina para la venta al público) gas(i)olinárium, ii n. Sin: benzinárium; naphtárium;
gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) receptáculum vel repositórium // (puesto de gasolina para la venta al público) gasolinária,
ae f (taberna). Sin: benzinária, naphthária (taberna).
gaseiforme: gasiformis, e. Sin: aëriformis;
aériam formam habens.
gaseoducto, v. gasoducto.
gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel pótio.
Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbónica
pótio; aqua vel pótio effervescens. Uso: - de
limón, cítrina pótio.
gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin:
vaporosus // (que contiene gas) gásium vel
vaporem cóntinens, habens.
gasométrico: gas(i)ométricus, a, um.
gasómetro: (sitio y edificio) gas(i)ómetrum,
i n. Sin: opifícium gásicum // (instrumento
para medir el gas) gas(i)ómetrum, i n.
gastador: (soldado) miles fáber.
gasteroscopio, v. gastroscopio.
gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gaseosum fácere.
gasista: gasárius vel gasiárius, ii m. Sin:
faber vel ópifex gasárius; gásii doméstici distributor.
gasoducto: gasiductus, us m; gásii ductus.
Sin: ductus gasalis.
gasógeno: (aparato destinado para obtener
gases): gasigeneratórium, ii n. Sin: apparatus
gásii generator; gasógenum instrumentum //
(mezcla de bencina y alcohol que se usa para
el alumbrado y para quitar manchas)
gas(i)ógenum, i n; gas(i)ogénium, ii n.
gasoil: gasóleum vel gasióleum, i n. Sin: gásium oleosum.
gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impéndium; expensa; expensum. Uso: gastos de
correo, expensae cursuales; gastos de envío,
missionis impensae vel expensae; gastos de
hoteles, deversoriorum expensae; gastos de
transporte, expensum itíneris.
gastralgia: gast(e)ralgia sive -algīa, ae f. Sin:
stómachi dolor vel spasmus.
gastrectasia: gast(e)rectásia sive -tasīa, ae f;
gasteréctasis, -is f. Sin: gastroëctásia sive
-tasīa; gastroéctasis; stómachi dilatátio vel
inflátio.
gastrectomía: gastrectómia sive -tomīa, ae f.
Sin: reséctio (-onis f) ventrículi.
gastrelcosis: gasterhélcia sive -helcīa, ae f.
Sin: gastrohélcia; stómachi ulcus (-cĕris n)
vel ulcerátio.
gasóleo, v. gasoil.
gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasiolinum, i n. Uso: cargar -, gasolinam émere
gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gástricus
488
gato
morbus.
gástrico: gástricus, a, um. Sin: stómachi
(gen); ad stómachum pértinens.
gastritis: gastrites, is f; gastritis, ĭdis f. Sin:
stómachi inflammátio vel inflátio.
gastrorragia: gastrorrhágia sive -rhagīa, ae
f. Sin: sánguinis e stómacho proflúvium vel
fluxus (-us m), flúxio vel flúctio (-onis f).
gastroscopia: gastroscopia sive -scopīa, ae f.
Sin: stómachi inspéctio vel explorátio.
gastrocele. gastrocele, es f. Sin: stómachi
hérnia.
gastroscopio: gastroscópium, ii n. Sin:
instrumentum stómacho inspiciendo vel explorando.
gastroenteritis: gastroënterites, is f. Sin: stómachi et intestinorum inflammátio vel inflátio; alvi inflammátio.
gastrospasmo: gastrospasmus, i m. Sin: stómachi spasmus (-i m) vel spasma (-ătis n);
stómachi cruciatus (-us m).
gastroenterocolitis: gastroënterocolites, is f.
Sin: stómachi latiorisque intestini inflammátio.
gastrotomía: gastrotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: stómachi séctio vel cáesio (-onis f). Uso:
hacer la -, stómachum secare.
gastroenterotomía: gastroënterotómia sive
-tomīa, ae f.
gastrótomo: gastrótomum, i n.
gata: catta, ae f.
gastroestenosis: gastrostenōsis, -is f.
gâteau: placenta farta.
gastrointestinal: gastroëntéricus, a, um.
gastronomía: (arte de preparar una buena
comida) gastronómia sive -nomīa, ae f. Sin:
ars vel res coquinária; ars vel res culinária;
artis coquináriae normae vel leges.
gastronómico: gastronómicus, a, um. Sin:
coquinárius vel coquinaris; culinárius; ad
artem coquináriam áttinens.
gastrónomo: (persona inteligente en el arte
de la gastronomía) gastrónomus, i m. Sin:
gastronómiae cultor vel studiosus; coquináriae artis peritus // (aficionado a comer regaladamente) homo subtilioris palati. Sin:
homo unctā mensā.
gastroptosis: gastroptōsis, -is f. Sin: stómachi remíssio.
gatera: (agujero en pared, tejado o puerta
para que puedan pasar los gatos) cattaríola,
ae f. Sin: cattorum vel félium foramen
(-mĭnis n), áditus (-us m), tránsitus (-us m).
gatesco: felinus vel felíneus, a, um. Uso: ojos
-, felínei óculi.
gatillo: (en las armas de fuego) lígula, ae f.
Sin: retináculum; malléolus; rostrum; cátulus. Uso: apretar el -, concútere vel addúcere
lígulam // (instrumento de hierro a modo de
alicates para extraer muelas y dientes) forceps, cĭpis f. Sin: forfex (-fĭcis mf) dentárius
vel dentária; denthárpaga, ae f.
gato: (pequeño mamífero) cattus, i m. Sin:
feles (-is f); aelurus. Uso: - de algalia, felis
párdalis vel marmorata; cattopardus, i m;
como los -, félium modo; fig, hay - ence-
489
gaucho
rrado, intus insídiae sunt; intus est equus
Troianus; fig, dar - por liebre, áliquem
fállere, decípere, in errorem indúcere; áliquem verbis circumdúcere; fig, ser como perros y gatos, perpetuas inter se simultates
exercere // (aparato que permite levantar
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currūs). Sin: érgata, ae m;
tróchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n;
levationis vel erectionis adiumentum.
gaucho: armentárius Américae meridianae.
gauss: gaussiana mensura.
gaveta: (tina pequeña) gábata, ae f. Sin: scutella; camella; militaris scutella.
gavia: (cofa) cávea, ae f. Uso: - de vigía, speculatória cávea; speculatórium carchésium.
gavilán: accípiter, tris m.
gaviota: gávia, ae f. Sin: larus, i m.
gavota: (antigua danza francesa) saltátio
gállica.
Gaza: Gaza, ae f. Uso: la región de -, régio
Gazae.
gazmoñería: (afectación de devoción) pietatis spécies (-ēi f). Sin: religionis ostentátio vel
simulátio // (afectación de modestia) pudicítiae simulátio. Sin: verecúndiae affectátio;
pudicítia simulata; verecúndia ostentata.
geisha: iapónica saltatrix (-icis f). Sin: delectatrix; oblectatrix.
gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin:
ius (iuris n) vel iúsculum concretum. Uso: de fruta, iúsculum e fructibus concretum.
gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concrescens, entis.
gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: géminus;
gemellaris. Uso: hermanos -, gémini, orum
mpl; gémini fratres; fratres gemelli; gémini
uniovulares // pl, juego de botones iguales
que se ponen en los puños de la camisa, géminae fíbulae. Sin: malléoli (-orum mpl);
glóbuli gémini; glóbuli manuleorum // pl,
doble anteojo, perspicília, ium npl. Sin: geminatum specillum; duplex perspicillum; gémina specilla. Uso: gemelos de teatro,
perspicilla vel perspicília theatralia; binóculus theatralis; gemelos prismáticos, perspicilla prismática; gemelos de campo,
binóculus; géminum telescópium; telescópium geminatum.
Géminis: Gémini, orum mpl. Uso: cápsula
espacial “Géminis XII”, spatialis cella (vel
cápsula, vel capsa) “Gemini XII” appellata.
gemir: gémere, ingémere, ingemíscere (áliqua re, in áliqua re, álicui rei).
gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de
la dislexia, genum dysléxiae.
genciana: gentiana, ae f.
gazmoño, ña: (que afecta devoción) religionis ostentator vel simulator (-oris m); religionis ostentatrix vel simulatrix (-icis f).
gaznate: (garguero) v. esta voz.
géiser, geiser o geyser: geyseriana scaturīgo
(-gǐnis f). Sin: salientes aquae cálidae.
gendarme: vigil, ĭlis m. Sin: custos (-odis
m); biocolyta, ae m; excúbitor; satelles (lĭtis); armatus, i m; custos públicus; custos
públicae securitatis; miles a pública tutela;
miles a pública securitate. Uso: - pontificios,
Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifíciae
excúbiae; Pontifícia vígilum cohors; Pontifí-
490
generalización
cia a pública tutela cohors.
gendarmería: (cuerpo militar) vígiles, um
mpl. Sin: custodes; biocolytae; mílites a pública tutela; mílites a pública securitate //
(cuartel o puesto de gendarmes) vígilum (vel
custodum, vel custodum publicorum) contubérnium vel státio.
genealogía: genealógia sive -logīa, ae f. Sin:
propáginum ordo vel séries; origo famíliae
vel familiarum; géneris stúdium; oríginis
descríptio; (en sentido concreto) propago,
gĭnis f; stirps, stirpis f; gens, gentis f; progénies, ēi f; sanguis, guĭnis m; prosápia; gentílitas.
genealógico: genealógicus, a, um. Sin: ad genealógiam spectans. Uso: árbol -, stemma,
ătis n.
genealogista: geneálogus, i m. Sin: descriptor vel investigator propáginum, prosápiae,
gentilitatis, géneris, stirpis.
generación: (acción y efecto de engendrar)
procreátio, onis f. Sin: ortus, us m; generátio.
Uso: - espontánea, generátio spontánea; a vivente nullo orta generátio vel procreátio // (filiación o descendencia de padres a hijos)
súboles, is f. Sin: progénies, ēi f; stirps, stirpis
f. Uso: hasta la tercera -, (usque) ad (vel in)
tértiam stirpem // (casta, género o especie)
genus, nĕris n. Uso: la - humana, genus humanum; hóminum genus // (conjunto de
todos los vivientes coetáneos) aetas, atis f.
Sin: sáeculum. Uso: la - anterior, aetas supérior; de una - anterior, sáeculo prior; la presente, haec aetas, praesens aetas; huius aetatis hómines; hómines qui nunc sunt; la - venidera, futura aetas; proles futurorum
hóminum; las - venideras, pósteri (-orum
mpl); postéritas; futura sáecula; mi -, mea
aetas; muchas -, multa sáecula hóminum.
generador: (aparato o máquina) generatórium, ii n. Sin: máchina generatória; generatrum, i n. Uso: - eléctrico, generatórium
eléctricum.
general: adj generalis, e. Sin: universus;
communis // en -, generatim. Sin: generáliter; universe; in universum; plerumque. Uso:
hablar en -, generatim atque universe loqui;
generatim loqui de áliqua re // (jefe superior
en la milicia) dux, ducis m. Sin: ductor; praefectus exércitūs; generalis, is m. Uso: - de la
armada, praefectus maior classis; - de división, praefectus legionis; divisionis militaris
dux; - de brigada, praefectus vel dux cohortis
miliáriae; brigatae ductor // (prelado superior
de una orden religiosa) praepósitus generalis.
Sin: moderator supremus vel generalis; summus magister (-stri m).
generalato: (Mil, empleo de general) ducis
munus (-nĕris n); (grado de general) ducis
ordo (-dǐnis m) // (conjunto de los generales
de uno o varios ejércitos) exércitūs (vel exercítuum) duces (ducum) mpl // (oficio o ministerio del general de órdenes religiosas)
generalis (vel summi moderatoris) munus
(-nĕris n).
generalidad: (calidad de general) generálitas, atis f. Sin: universálitas; univérsitas. Uso:
la - de una idea, notionis commúnitas; nótio
communis; nótio late patens // (el mayor número) plúrimi; máxima pars. Uso: la - del género humano, humani géneris univérsitas;
máxima pars géntium; la - de los ciudadanos,
plerique cives; máxima pars cívium; en la de los casos, plerumque // (vaguedad, imprecisión) res vel quáestio vaga; indefinita ratiocinátio. Uso: generalidades, loci communes.
generalísimo: summus praefectus milítiae.
Sin: dux summus exercítuum.
generalización: generalizátio, onis f. Sin: ad
491
generalizado
universa accommodátio; rerum dilatátio.
generalizado: vulgatus, a, um. Sin: látius patens.
plina, vel res) genética. Uso: la - moderna,
sciéntia genética recentioris témporis; - molecular, genétice molecularis.
geneticista, v. genetista.
generalizar: (volver general) generalizare.
Sin: divulgare; áliquid commune réddere //
(considerar y tratar de manera general cualquier punto o cuestión) generalizare. Sin:
universe dícere; generatim complecti; látius
exténdere; generáliter definire // generalizarse, increb(r)éscere. Uso: el uso se ha generalizado, consuetudo incrébuit.
generalmente: generáliter. Sin: universe; generatim; plerumque.
generator (Inform), generador (un programa): generatrum, i n. Sin: generatórium.
genérico: genéricus, a, um.
género: (clase, orden en que se consideran
comprendidas diferentes cosas) genus, nĕris
n. Uso: - didáctico, didascálico, dramático,
épico, epistolar, filosófico, histórico, lírico,
literario, narrativo, oratorio, pastoral, poético, profano, genus didácticum (vel aptum
ad docendum), didascálicum, dramáticum
(vel scáenicum), épicum, epistolare (vel epistularum próprium), philosóphicum, históricum, lýricum (vel lyricorum cárminum, vel
lýricae póësis), litterarum (vel scribendi, vel
scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel
narrationis), oratórium, pastorale, poéticum,
profanum // (mercancía) merx, mercis f. Uso:
- alimenticios, esculentae merces // (tela, tejido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus grossus.
generosidad: magnanímitas, atis f. Sin: liberálitas; ánimi magnitudo vel excélsitas.
genética: genética, ae f; genétice, es f. Sin:
genesiológia sive -logīa; doctrina (vel disci-
genético: genéticus, a, um. Uso: patrimonio
-, patrimónium genéticum.
genetista: genétices (vel doctrinae genéticae) studiosus. Sin: (rei) genéticae peritus.
geniecillo: homo vel múlier diffícilis.
genio: (grande ingenio, fuerza intelectual extraordinaria) magnum ingénium. Sin: ingénium praestans vel praestantíssimum; mens
paene divina // (sujeto dotado de dicha facultad) vir (viri m) summi ingénii. Sin: vir
magno (vel praestantíssimo) ingénio práeditus. Uso: - de la computadora, peritíssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
summum músici drámatis ingénium; óptimus
ómnium in drámatum província // (deidad
pagana) génius, ii m.
genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, genitale, is n // los -, genitália, ium npl. Sin: partes
genitales. Uso: los - del varón, virília, ium
npl; los - de la mujer, féminal, ālis n.
genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um
// sust casus (-us m) genetivus. Uso: - partitivo, genetivus partitionis.
genízaro: miles ianitiárius.
genocidio: genocídium, ii n. Sin: internécio,
onis f. Uso: - de los judíos, genocídium iudaeorum.
genoma: genoma, ătis n.
genotípico: genotýpicus, a, um.
492
geografía
genotipo: genótypus, i m.
geodesímetro: geodaesímetrum, i n.
gentilhombre: (noble que servía en casa de
los reyes) nóbilis vir vel homo. Sin: áulicus;
decúrio cubiculárius. Uso: - de la corte real,
ex nóbili regis aula // (hidalgo) humaníssimus vir. Sin: nóbilis, is m; nóbilis vir; ingénuus homo.
geodesta: (profesor de geodesia) geodáesiae
professor // (el que se ejercita habitualmente
en ella) geodaetes, ae m. Sin: terrae mensor;
geodáesiae studiosus vel peritus.
gentilicio: (perteneciente o relativo al linaje
o familia) gentilícius, a, um. Uso: nombre -,
nomen gentilícium.
geodinámica: geodynámica, ae f; geodynámice, es f. Sin: dynámica terrestris; geodynámica doctrina, disciplina, sciéntia.
gentilidad: gentílitas, atis f. Sin: paganismus; idolorum cultus (-us m).
geodinámico: geodynámicus, a, um. Sin: ad
geodynámicam áttinens.
gentío: multitudo stipata. Sin: stipátio tumultuosa.
geofagia: geophágia sive -phagīa, ae f.
geodético, v. geodésico.
geófago: adj geóphagus, a, um // sust
geóphagus, i m.
gentleman, v. gentilhombre.
gentualla: plebécula, ae f. Sin: popellus, i m.
gentuza, v. gentualla.
geocéntrico: geocéntricus, a, um. Sin: médiam terram circúmiens; qui (quae, quod)
médiam terram círcumit.
geocentrismo: geocentrismus, i m.
geocíclico: geocýclicus, a, um.
geofísica: geophýsica, ae f; geophýsice, es f.
Sin: geophýsica doctrina, disciplina, sciéntia.
geofísico: geophýsicus, i m.
geogenia: geogónia sive -gonīa, ae f. Sin:
doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de terrae
orígine.
geogénico: geogónicus, a, um. Sin: ad geogóniam spectans.
geoda: geodes, is n.
geodesia: geodáesia, ae f. Sin: terrae metiendae doctrina, disciplina, sciéntia; de terra metienda (vel de terrae mensura) doctrina.
geognosia: geognósia sive -gnosīa, ae f. Sin:
de terrae sedimínibus doctrina, disciplina,
sciéntia.
geogonía, v. geogenia.
geodésico: geodáeticus, a, um. Sin: ad geodáesiam pértinens.
geodesimetría: geodaesimétria sive -metrīa,
ae f.
geogónico, v. geogénico.
geografía: geográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: terrarum descríptio; terrarum orbis descríptio.
493
geográfico
geográfico: geográphicus, a, um. Sin: ad
geográphiam pértinens.
geopolítica: geopolítica, ae f.
geopolíticamente: geopolítice.
geógrafo: geógraphus, i m. Sin: geográphiae
cultor, studiosus, peritus.
geoide: geóides, is m.
geología: geológia sive -logīa, ae f. Sin:
terrae conformationis doctrina, disciplina,
sciéntia.
geopolítico: geopolíticus, a, um.
geoquímica: geochémica vel geochímica, ae
f; geochémice vel geochímice, es f. Sin: geochémia sive -chemīa; geochímia sive -chimīa;
geochímica doctrina, disciplina, sciéntia.
Georgia: Geórgia, ae f.
geológico: geológicus, a, um. Sin: ad geológiam áttinens.
geólogo: geólogus, i m. Sin: geológiae cultor
vel studiosus.
geomagnético: geomagnéticus, a, um.
geomancia o geomancía: geomántia sive
-mantīa, ae f.
geomántico: adj geománticus, a, um. Sin: ad
geomántiam spectans // sust geomantis vel
geomantes, is m. Sin: geomántiae arte fatídicus, faticanus, fatíloquus, haríolus.
geómetra: geómetres, ae m. Sin: geométriae
cultor, peritus vel peritíssimus.
georgiano: adj georgianus, a, um // sust
Georgianus, i m.
geosfera: geosphaera, ae f.
geostática: geostática, ae f. Sin: geostática
doctrina, disciplina, sciéntia; doctrina de córporum aequilibritate.
geotermia: (calor interno de la Tierra) geothérmia, ae f. Sin: terrestris calor // (parte de
la geología, que estudia la temperatura del
globo terrestre y demás fenómenos térmicos
interiores) geothérmica, ae f. Sin: geothérmica disciplina, sciéntia, rátio; doctrina de
terrestris caloris varietate vel vícibus.
geotérmico: geothérmicus, a, um. Sin: ad
geothérmiam vel ad geothérmicam pértinens.
geometría: geométria sive -metrīa, ae f; geométrice, es f; geométrica, orum npl. Sin:
rátio geométrica. Uso: - analítica, descriptiva, en el espacio, euclidiana, logarítmica,
plana, geométria analýtica, descriptiva, spatialis (vel spátii), euclidiana, logaríthmica,
plana; conocer la -, geométrica didicisse; resolver un problema de -, geométricum quiddam explicare.
gerente: procurator, oris m. Sin: curator; administrator; negotiorum gestor vel curator.
geométricamente: geométrice.
geriatra: geriatrus, i m.
geométrico: geométricus, a, um.
geriatría: geriatrīa, ae f. Sin: senectutis medicina.
geotropismo: geotropismus, i m.
geranio: geránium vel geránion, ii n. Sin:
pelargónium odoratíssimum.
494
gimnasia
geriátrico: gerocómium sive -comīum, ii n.
Sin: gerontocómium sive -comīum; gerotróphium; senum hospítium.
gerifalte: (halcón de gran tamaño) búteo,
onis m. Sin: áesalon, onis f.
gestaltismo, v. estructuralismo.
gestatorio: gestatórius, a, um. Uso: silla -,
sella gestatória.
gesticulación: gesticulátio, onis f. Sin: gestus, us m.
germanio: germánium, ii n.
gesticulador, ra : gesticulator, oris m; gesticulatrix, cis f. Sin: gesticulárius m; gesticulária f.
germanismo: germanismus, i m.
germanista: germanista, ae m. Sin: germanicarum litterarum studiosus; sermonis vel iuris
germánici peritus.
gesticular: gesticulari. Sin: gestum ágere, fácere, pónere; gestu demonstrare, significare,
uti.
germinal: germinalis, e.
geyser , v. géiser.
germinar: germinare. Sin: egerminare, congerminare, progerminare; germináscere; pullulare; gérmina fúndere, effúndere, párere,
spárgere.
Ghana: Gana, ae f.
ghanés: adj ganensis, e // sust Ganensis, is
m.
germinativo: germinativus, a, um. Sin: germinatórius.
ghetto, v. gueto.
gerontocomio, v. geriátrico.
gibosidad: gibbósitas, atis f.
gerontocracia: gerontocrátia sive -cratīa, ae
f. Sin: senum dominátio.
giga: parva cíthara.
gerontoiatría: gerontoiatrīa, ae f.
senum cura.
Sin:
gerontología: gerontológia sive -logīa, ae f.
Sin: morborum senílium stúdium.
gigantesco: gigantēus, a, um. Sin: immanis,
e; ingens, entis; immensus. Uso: mole -,
moles gigantēa; obra -, opus gigantēum.
gigantismo: abnormis magnitudo.
gilbert: mensura gilbertiana.
gerontólogo: gerontólogus, i m.
gerundio: gerúndium, ii n. Uso: - simple, gerúndium simplex vel praesens; - compuesto,
gerúndium compósitum vel praetéritum.
gerundivo: adj gerundivus, a, um // sust
gerundivum, i n. Sin: gerundivus modus.
gimnasia: (arte de desarrollar y fortalecer el
cuerpo) gymnástica, ae f; gymnástice, es f.
Sin: paláestrica; ars gýmnica, gymnástica,
paláestrica, exercitatrix. Uso: - especial,
gymnástica specialis; - sueca, respiratoria,
militar, educativa ..., exercitátio suécica, spirábilis vel spirandi, militaris vel militária,
institutória vel ad corpus colendum ... ; - con
495
gimnasio
aparatos,
gymnástica
instrumentalis;
gymnástica quae apparátibus exercetur; - sin
aparatos, gymnástica quae sine apparátibus
exercetur; gymnástica quae in solo fit; - de
cámara, cubicularis exercitátio; maestro,
profesor de -, paláestricus praeceptor, magister, doctor; paláestricae artis praeceptor //
apasionarse por la -, lúdicras exercendi consuetúdines adamare; aplicarse o dedicarse a
la -, palaestrae óperam dare; ad (vel in) corporis exercitationem se conferre; córporis
exercitationi se dédere vel se trádere; aprender -, palaestram díscere // fig, - mental, exercitátio ingénii. Sin: mentis agitátio. Uso:
hacer - mental, exercere ingénium (o, según
el sentido, memóriam).
paralelas, en las anillas, certamen gýmnicum inter viros (vel mulíeres) tigno adhíbito,
tignis parallelis adhíbitis, ánulis adhíbitis;
competición - en el caballo con arzones, certamen gýmnicum inter viros vel inter mulíeres equo lígneo manúbriis instructo;
ejercicios -, córporis exercitationes; gýmnicae exercitationes; gýmnicus usus; paláestrici
motus; ludi gýmnici, gymnástici, paláestrici;
firmandi córpora exercítia vel stúdia; exhibición -, gýmnicum spectáculum.
gimnasio: (lugar destinado a ejercicios gimnásticos) gymnásium, ii n. Sin: palaestra, ae
f; aula athlética vel gymnástica. Uso: jefe, director del -, gymnasiarchus, i m ; gymnasiarcha vel gymnasiarches, ae m; frecuentar el -,
gymnásium frequentare; in palaestram itare
// (centro de enseñanza media) gymnasium, ii
n. Uso: - clásico, gymnásium clássicum;
alumnos del -, gymnásii alumni vel discípuli;
scholares gymnásium frequentantes; director
del -, gymnásii rector, moderator, praeses
(-sĭdis m); profesor de -, gymnásii professor.
gineceo: gynaecēum, i n; gynaecīum, ii n.
Sin: conclāve mulíerum.
gimnasta: palaestrita, ae m. Sin: paláestricus;
gymnastes, ae m; gymnásticus; gýmnicus.
gin, v. ginebra.
ginebra: (válida) pótio iunípera. Sin: aqua
vitae (vel aqua ardens) iunípera.
ginecocracia: gynaecocrátia sive -cratīa, ae
f. Sin: mulíerum dominátio.
ginecofobia: gynaecophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: mulíeris vel mulíerum pavor, terror,
metus, timor (miedo morboso a las mujeres);
mulíeris vel mulíerum horror, táedium,
ódium (aversión morbosa a las mujeres).
ginecografía: gynaecográphia sive -graphīa,
ae f.
ginecóloga: gynaecóloga, ae f. Sin: mulíerum médica.
gimnástica, v. gimnasia.
gimnástico: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásticus; paláestricus. Uso: competición -, gýmnicum vel paláestricum certamen; certátio
córporum; competición - masculina, femenina, gýmnicum certamen inter viros, inter
mulíeres; competición - individual, gýmnicum certamen inter viros síngulos vel inter
mulíeres síngulas; competición - por equipos,
certamen inter viros vel inter mulíeres per
manípulos; competición - en la barra, en las
ginecología: gynaecológia sive -logīa, ae f.
ginecológico: gynaecológicus, a,um.
ginecólogo: gynaecólogus, i m. Sin: mulíerum médicus.
gipsífero: gýpsifer, fĕra, fĕrum.
gipso: gypsum, i n.
496
glaucoma
gipsófilo: gypsóphilus, a, um.
Sin: dianthus caryophyllus.
gipsografía: (procedimiento de estampación
en yeso) gypsográphia sive -graphīa, ae f //
(estampa que se obtiene por este procedimiento) gypsográphica imago; imago gypsográphice impressa; exemplar e gypso factum.
girómetro: gyrómetrum, i n. Sin: celeritatis
orbis index (-dĭcis mf).
giroscopio: gyroscópium, ii n.
girostático: gyrostáticus, a, um.
gipsómetro: gypsómetrum, i n.
giróstato: gyróstatum, i n.
gira: lustrátio, onis f.
gis: creta, ae f.
giralda, v. veleta.
girándula: rota ignívoma. Sin: pegma ignívomum; ígneus turbo (-binis m). Uso: - encendidas, ígneae rotae; ígnea pégmata; se
encienden las -, pégmata incenduntur.
girar: - a la derecha, a la izquierda, dextrorsus ( vel dextrorsum, dextroversum), sinistrorsus (vel sinistrorsum, sinistroversus) se
vértere // (moverse alrededor o circularmente) flecti in gyrum. Sin: gyros dare; in
gyros ire.
gitano: zíngarus vel cíngarus, i m. Sin: tziganus; hamaxóbius; nomas, ădis; homo errabundus; en pl también vagae gentes; nullam
certam sedem habentes // (fig, errante y sin
domicilio fijo) v. bohemio.
glaciar: glaciárium, ii n. Sin: glaciata moles
vel massa; glaciatae moles (-ium fpl) vel massae; glaciatus acervus vel cúmulus. Uso: - perenne, glaciárium perenne, perpes (-ĕtis),
perpétuum.
glaciología: glacilógia sive -logīa, ae f.
girasol: heliotrópium, ii n. Sin: helianthus
(-i m); solséquium; solago, gĭnis f; herba
(-ae f) solstitialis vel solaris.
glaciológico: glacilógicus, a, um.
glaciólogo: glacílogus, i m.
giratorio: volúbilis, e. Sin: versátilis; versábilis; gyratórius.
glagolítico: glagolíticus, a, um.
giro: (letra, libranza de comercio) téssera
nummária. Sin: nummária chártula, scheda,
schédula, scídula. Uso: - postal, mandatum
cursuale, cursórium, tabellárium, fiscale;
cursualis téssera; nummária scídula públici
cursus; nummárium públici cursus mandatum; por - postal, cursuali usurpata schédula
// (estructura especial de la frase) díctio, onis
f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin:
circúitus, us m, ámbitus, us m.
glándula: glándula, ae f. Uso: - adrenal o suprarrenal, lacrimal, pancreática, pineal, salival, tiroidea, glándula suprarenalis,
lacrimalis, pancreática, pinealis, salivalis,
thyroidēa.
giroflé: caryophyllon vel caryophyllum, i n.
glaucoma: glaucoma, ătis n.
glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glándulae vel glandularum (gen).
glasnost: perspicúitas, atis f.
497
glicemia
glicemia: glycháemia sive glychaemīa, ae f.
globulina: globulina, ae f.
glicerina: glycerina, ae f; glycerinum, i n.
Sin: óleum glycerinum.
glóbulo: glóbulus, i m. Uso: - blanco, rojo,
glóbulus albus, ruber.
glicerofosfato: glycerophosphatum, i n.
gloria: glória, ae f. Sin: laus, laudis f // (cántico religioso que empieza por las palabras
“Gloria a Dios en las alturas“) carmen gloria.
glicina: glycen, cĭnis n. Sin: glýcine multiflora vel fruticosa; wistaria vel vistária sinensis. Uso: racimo de -, vistáriae sinensis
corymbus (-i m).
glorieta: tríchila, ae f. Sin: tríchilae, arum fpl;
pérgulae, arum fpl.
glicogénesis: glycogénesis, -is f.
glicógeno: adj glycógenus, a, um // sust glycógenum, i n.
glorificación: glorificátio, onis f. Sin: clarificátio.
glorificar: glorificare. Sin: clarificare.
glicosa, v. glucosa.
glicosómetro: glycos(i)ómetrum, i n.
glosa: glossa, ae f. Sin: explanátio; interpretátio; annotátio.
glicosuria: glycosúria sive -surīa, ae f. Sin:
glucosúria sive -surīa, ae f.
glosador: explanator, oris m. Sin: interpres,
ĕtis m; interpretator; annotator.
glíptica: glýptica, ae f. Sin: glýptica ars.
glosalgia: glossálgia sive -algīa, ae f. Sin: linguae dolor.
gliptografía: glyptográphia sive -graphīa, ae
f.
glosar: explanare. Sin: interpretari; annotationem appónere.
gliptología: glyptológia sive -logīa, ae f.
glosario: glossárium, ii n.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
global: ínteger, gra, grum. Sin: communis;
generalis.
glosema: glossema, ătis n. Sin: vox obsoleta,
rara, peregrina, explicatione índigens.
glosemática: glossemática, ae f.
globalización: globalizátio, onis f. Sin: globalismus.
globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: aerostático, globus vel follis aérius, aërostáticus, aëróstatus; follis volátilis; - dirigible, follis dúctilis; v. zepelín // - terráqueo o
terrestre, globus terráqueus // - de juguete o
adorno. follículus, i m. Sin: glóbulus.
glosista, v. glosador.
glosología: glossológia sive -logīa, glottológia sive -logīa, ae f. Sin: linguarum doctrina
vel stúdium. Uso: el que estudia la -, glottólogus.
glosopeda, v. aftosa.
498
gobernar
glosoplejía: glossoplégia sive -plegīa, ae f.
Sin: linguae parálysis, -is f; linguae nervorum
resolútio.
gnomónica: gnomónica, ae f; gnomónice, es f.
glotología, glottológia sive -logīa, v. glosología.
gnomonista: gnomónicus, i m.
gnomónico: gnomónicus, a, um.
glotológico: glottológicus, a, um. Sin: ad
glottológiam áttinens.
gnoseología: gnoseológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de cognoscendi facultate, orígine ac natura.
glotólogo: glottólogus, i m.
gnoseológico: gnoseológicus, a, um.
glotón: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae
vel ventri déditus // sust hélluo, onis m. Sin:
gulo, onis m; gáneo, onis m; homo edax;
lurco, onis m; gúmia, ae m; abligurrītor. Uso:
ser -, ligurrire; ventri déditum esse // (animal
ártico) gulo borealis.
gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosticorum doctrina vel háeresis (- is f).
gnóstico: adj gnósticus, a, um // sust gnósticus, i m.
goal, v. gol.
glotonería: helluátio, onis f.
gobernación: praefectura, ae f. Sin: praefecti
vel gubernatoris dígnitas, munus; gubernatoratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl)
praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de
la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis
Praefectura (el cargo); Sedes vel Palátium
Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede).
glucemia, v. glicemia.
glucógeno, v. glicógeno.
glucometría: glycométria sive -metrīa, ae f.
glucómetro: glucómetrum, i n.
glucosa: glucósium, ii n. Sin: glycosum, i n;
glycósium, ii n; sáccharum amyláceum.
glucosuria, v. glicosuria.
gluten: gluten, tĭnis n; glútinum, i n.
gobernador: (jefe superior de una provincia
o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator;
rector; moderator; procurator; praeses (-sĭdis
f). Uso: - de una provincia, provínciae praefectus vel gubernator.
gobernanta: domūs moderatrix (-icis f). Sin:
rerum domesticarum praeses (-sĭdis f).
glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus.
glutinosidad: glutinósitas, atis f. Sin: viscósitas; vis glutinativa vel glutinosa.
gnómico: gnómicus, a, um.
gnomon: gnomon, ōnis m.
gobernante: (el que gobierna la cosa pública) rei públicae moderator, praefectus, gubernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rectores.
gobernar: - un Estado, civitatem (vel rem
públicam) régere vel moderari; públicae rei
499
gobierna
praesse; clavum rei públicae tenere; rei públicae gubernácula tractare vel moderari.
gobierna, v. veleta.
gobierno: (acción de gobernar) administrátio, onis f Sin: gubernátio; procurátio; moderátio // (- de un Estado) impérium, ii n.
Sin: summa impérii; rei públicae réctio, administrátio, procurátio, moderamen (-mĭnis
n) // (constitución política; forma de gobierno) constitútio, onis f. Sin: régimen
(-mĭnis n); rei públicae vel civitatis temperátio, forma, genus (-nĕris n); rei públicae
gubernandae (vel moderandae) rátio. Uso: absoluto, dominátio; - aristocrático, impérium aristocráticum; optimátium (vel optimatum) dominatus (-us m) vel arbítrium; - civil,
militar, eclesiástico, impérium civile, militare, ecclesiásticum; - comunista de Corea
del Norte, régimen communísticum Corēae
Septentrionalis; - constituido, res pública
constituta; - demagógico, multitudinis dominatus vel impérium; - democrático, impérium democráticum, populare, pópuli; cívitas
(vel rátio, vel res pública) popularis; - despótico, impérium despóticum; - español, régimen hispánicum; - federal de Alemania,
Germániae régimen foederale; - monárquico,
impérium monárchicum; dominatus régius;
regale genus civitatis; genus régiae civitatis;
- oligárquico, oligárchicus dominatus; paucorum impérium, dominátio, poténtia; - personal, singulare impérium; - provisional,
régimen temporárium; - republicano, res pública; - tiránico, unīus dominatus; - de Gran
Bretaña, administrátio británnica, - del
Japón, régimen Iapóniae vel iapónicum;
cambio de -, commutátio rei públicae // (conjunto de los ministros superiores de un Estado) gubernatores, um mpl. Sin: rei
públicae moderatores vel rectores; summi rei
públicae moderatores; qui rei públicae praesunt; qui rei públicae (vel rem públicam) moderantur; qui civitatis impérium óbtinent; qui
summam impérii in civitate óbtinent; qui clavum rei públicae tenent // jefe de -, praepósitus regímini // sede del -, sedes (-is f)
regíminis. Sin: aedifícium regíminis.
gobio: góbius, ii m; góbio, onis m.
godo: adj góthicus, a, um // sust Gothus, i m.
gol: rete, is n. Sin: porta; meta; iactus (-us m)
válidus. Uso: hacer o meter -, follem in rete
(vel in portam) impéllere, compéllere, impíngere, ingérere, immíttere, inferre; rete violare; invádere metam; iactum válidum
cónsequi vel adipisci; no fue -, iactus non fuit
válidus; Madrid-Barcelona: 4 a 3, Matritenses - Barcinonenses 4 : 3; Matritenses adversus Barcinonenses (sobrent pugnantes)
quattuor ad tria, vel quattuor prae tribus (sobrent tulerunt vel reportaverun puncta).
gola: (embocadura estrecha de un puerto o
río) óstium, ii n.
goleta: lembus, i m. Sin: navícula; myóparo,
onis f.
golf: (juego nacional escocés) pilamálleus, i
m. Sin: pagánica, ae f; pilae malleique ludus;
follis fustisque ludus. Uso: jugar al -, pilamálleo vel pagánicā lúdere.
golfillo, v. pilluelo.
golfista: pilamalleator, oris m. Sin: pilamállei
lusor; follis fustisque lusor.
golfo: (parte del mar que penetra en la tierra) sinus, us m. Sin: incurvum litus (-tŏris
n). Uso: - Pérsico, Sinus Pérsicus; - de México, Sinus Mexicanus // (pilluelo) v. esta
voz.
goliardesco: goliárdicus, a, um. Sin: goliardorum (gen). Uso: poesías -, cármina goliar-
500
góndola
dorum.
goliardo: (dado a la gula y a la vida desordenada) dissolutus, a, um. Sin: luxuriosus //
(En la Edad Media, estudiante o clérigo vagabundo que llevaba vida irregular) goliardus, i m. Sin: scholásticus vel cléricus vagus,
vagans, errans, errabundus, erróneus.
golilla: (pañuelo alrededor del cuello) focale,
is n.
gollería, v. golosina.
golosina: cuppédia, ae f vel cuppédium, ii n;
en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crústulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) conquisita vel exquisita; cibus exquisitus vel
suavíssimus. Uso: vendedor de golosinas,
cuppedinárius, ii m.
elásticum; fléxilis gummis vel fléxile
gummi; - vulcanizada, gummis vulcanizata;
- de borrar, gummis vel cummis delétilis;
gummi vel cummi delétile; - de mascar, v.
chicle // de -, gúmmeus vel cúmmeus; e
cummi // (pneumático) pneumática gummis
vel cummis; pneumáticum gummi vel cummi
(indecl).
gomapluma: gummis (vel cummis) plúmea;
gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel
mollíssima; cummi (indecl) leve vel mollíssimum. Uso: de -, e gummi plúmea; e cummi
(indecl) plúmeo.
gomar: gummi (vel cummi) illínere vel úngere.
gomina, v. fijador.
gomista: gúmmium vel cúmmium vénditor.
golpe: (encuentro repentino y violento de dos
cuerpos) ictus, us m. Sin: percússio, onis f;
plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - derecho, ictus directus; - revés, ictus inversus //
(actuación violenta y rápida) ictus. Sin: ímpetus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorísticus; - de estado, subitánea convérsio rerum;
publicarum rerum repentina (vel violenta)
mutátio; - militar, rerum mutátio a viris militáribus violenter effecta // - bajo, ictus inferior; de -, súbito; de un -, semel; - de gracia,
ictus letalis; - de mano, insídiae, arum fpl;
dar un - de estado, rem públicam vi mutare.
golpear: - la puerta, óstium pulsare; golpearse el pecho, percútere pectus.
goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen
pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f;
cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel
gummen, mĭnis n; gluten, tĭnis n; glútinum.
Uso: - arábiga, gummis arábica; - artificial,
sintética, cummis artificialis; cummis arte
(vel artifício) compósita; - elástica, gummi
gomosidad: gumminosa vel cumminosa natura. Sin: gúmmea fácies; cummatus humor.
gomoso: (de la naturaleza de la goma) gummosus vel cummosus, a, um. Sin: cúmmeus;
cumminosus; glutinosus; viscosus // (petimetre) v. esta voz.
gónada: gonas, ădis f. Sin: glándula genitalis.
gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, génibus laborare.
gonalgia: gonálgia sive -algīa, ae f. Sin: génuum dolores.
gonartritis: gonarthritis, ĭdis f.
góndola: (barco chato de remos) véneta
cymba vel cýmbula. Sin: véneta linter (-tris
f), navícula, navicella; vénetus thalamegus;
navis cubiculata.
501
gondolero
gondolero: naviculárius, ii m. Sin: cymbae
vel cýmbulae gubernator; magister thalamegi; magister navis cubiculatae
gonfalón: vexillum, i n. Sin: signum.
gonfalonier, v. confalonier.
gonfaloniero, v. confalonier.
gordiano: gordianus, a, um. Uso: nudo -,
gordianus nodus; iugum Górdii // (fig, cualquier nudo muy enredado o difícil de desatar) inexplicábilis láqueus vel nodus // (fig,
dificultad insoluble) res difficíllima, inexplicábilis, inextricábilis, insolúbilis. Sin: nodus
diffícilis.
gordo: adj pinguis, e. Sin: adípeus; obesus //
sust homo pinguis.
gong: cýmbalum aéneum. Sin: discus áereus;
cýmbalum vel péndulum asiáticum; gongum.
gongorino: adj inflatus, a, um. Sin: túmidus
// sust inflatus vel túmidus scriptor.
gorgojo: curcúlio, onis m.
gorgonzola: cáseus argentiensis.
gorgoritear, v. gorjear.
gongorismo: gongorismus, i m. Sin: sexcentismus, i m ; rátio dicendi gongoriana vel
Góngorae própria; inflatum dicendi genus
sáeculi séptimi décimi // (imitación de Góngora) pretiosismus, i m. Sin: gongorianum
lenocínium; gongoriana affectátio; inflatum
dicendi genus.
gongorista: gongorista, ae m. Sin: Góngorae
studiosus; gongorismi peritus; sexcentísticus
scriptor vel auctor.
gorgorito, v. gorjeo.
gorguera: (adorno de lienzo alechugado,
para el cuello) limbus, i m.
gorjear: cantilare. Sin: vibrissare; vibrare;
tinnire; fritinnire, minurrire, tinnitare; garrire; vibrato cantu auras ferire; (de cantantes) cantilare; vocem vel cantum fléctere,
infléctere, vibrare; vocem in cantando crispare; trémulo vocem infléctere cantu.
goniógrafo: goniógraphum, i n.
goniometría: goniométria sive -metrīa, ae f.
Sin: goniométrica disciplina, sciéntia; metiendis ángulis doctrina; de metiendis ángulis
ars.
gorjeo: gárrulus cantus (-us m). Sin: ( de
aves) intortus vel vibrans sonus; tinnitus, us
m; garritus, us m; (de cantantes) tínnula vox;
vocis modulátio; cantus vel vocis flexiones.
gonorrea: gonorrhoea, ae f. Sin: genitalis séminis profúsio; purulenta urethrae inflammátio.
gorra: píleus, i m; píleum, i n (para hombres); mitella, ae f (para mujeres). Sin: capítulum, i n; cápitis tégimen (-mĭnis n). Uso: de lana, láneus apex (ápĭcis m); - de pelo, de
piel, con pelo, píleus vel pétasus pellíceus;
galerus vel galerum; - de plato, píleus planus;
- con visera, galerus, i m vel galerum, i n;
píleus cum proiectura // cubierto con la -, con
la - puesta, galeritus, a, um.
Google, v. buscador.
gorrero: (que hace gorras) galérifex, fĭcis m.
goniómetro: goniómetrum, i n. Sin: instrumentum ángulis metiendis.
gonococo: gonococcus, i m.
502
grada
Sin: pileorum ártifex; galerorum ópifex //
(que vende gorras) pileorum vel galerorum
vénditor.
gorrita o gorrito: piléolus, i m. Sin: galerículum, i n.
gorro: píleus, i m; píleum, i n. Sin: apex, ápicis m. Uso: - catalán, píleus cataloniensis; frigio, apex phrýgius; - vasco, píleus vascónicus; - de dormir, píleum nocturnum.
gota: Med arthritis, ĭdis f. Uso: - de las
manos, chiragra, ae f; - en los pie s, podagra,
ae f.
gotera: (sitio en que cae el agua de los tejados) v. alero.
gráphia.
grabado: (arte de grabar) v. grabación //
(obra grabada) caelatura, ae f, caelamen,
mĭnis n, caelatum opus (con cincel); scalptura vel sculptura (con buril). Sin: imago impressa vel expressa. Uso: - en cobre, imago
chalcográphica; imago aere insculpto impressa; - en colores, imago colóribus ornata.
grabador: (persona que profesa el arte del
grabado) incisor, oris m. Sin: scalptor sive
sculptor (con buril); caelator (con cincel) //
(magnetófono) magnetóphonum sive -tophōnum, i n; magnetophónium. Sin: instrumentum magnetophónicum; capsella magnética;
máchina echóica; instrumentum sonis
perscribendis; - de cassettes, casetóphonum
sive -tophōnum..
gotero, v. cuentagotas.
grabadura, v. grabación.
gótico: góthicus, a, um. Uso: arte -, ars góthica; caracteres -, lítterae góthicae; escritura
-, scriptura góthica; iglesia -, gothica ecclésia, lengua -, lingua góthica; sermo góthicus.
gotoso: adj guttosus, a, um. Sin: arthríticus;
articulárius; guttā laborans // sust homo
arthrítide (articulorum vel ártuum inflammatione) laborans; homo articulari vítio affectus; qui articulari vítio affícitur.
grabar: incídere Sin: imprímere; inscríbere;
caelare (con cincel); scálpere, scúlpere,
inscúlpere (con buril). Uso: - levemente, scarifare, scarificare; - en un disco, áliquid in
disco incídere; áliquid in phonográphico orbe
(vel in disco) imprímere; - un discurso, orationem magnetóphono (vel magnetophónice)
excípere, recípere, suscípere, inscríbere //
(fig, fijar hondamente) inscúlpere. Sin: fígere, inscríbere (in ánimo, in mente).
gourmet, v. gastrónomo.
gozo: - intelectual, ánimi voluptas vel oblectamentum.
grabación: incísio, onis f. Sin: incisus, us m;
incisura; inscríptio; excéptio; suscéptio; caelatura (con cincel); scalptura vel sculptura
(con buril); caelandi ars. Uso: - digital, incísio digitalis; - fonográfica, magnetophónica
incísio; - de un disco, (phonográphici) orbis
incísio; - en madera, xylográphia; - sobre
cobre, chalcográphia; - sobre piedra, litho-
gracia: la - de Dios, divina grátia. Uso: acción de gracias, gratiarum áctio; por - obtenida, voti sui compos factus; dar gracias por
algo, grates ágere; grátias (máximas) ágere
álicui pro áliqua re; ¡gracias!, grátias tibi (vel
vobis)!; grátias (tibi vel vobis ago); ¡muchas
-!, grátias plúrimas (tibi vel vobis ago)!
gracioso: (chistoso) lépidus, a, um. Sin: festivus; iucundus.
grada: (peldaño) gradus, us m. Sin: scalarum
503
gradación
gradus // (cada uno de los bancos escalonados de un anfiteatro) cáveae subséllium //
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f)
(dentata). Sin: (h)irpex, pĭcis m; occa; rastrum.
gradación: gradátio, onis f. Sin: gradus, uum
mpl; (serie) index (-dĭcis mf) gradatus vel
gradata; per gradus distribútio. Uso: - de sonidos, sonorum gradus; gradaciones y desarrollos sucesivos, gradus processusque.
gradería: gráduum ordo, disposítio, séries.
Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso:
dispuesto en -, gradatus, a, um; graderías del
estadio, stádii gradus (-uum mpl), gradationes, cúnei.
grado: (peldaño, escalón) gradus, us m. Sin:
ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -,
summo ingénio práeditus est; hay muchos en la virtud, in virtute multi sunt ascensus;
alcanzar el más alto - de la virtud, virtutis
praestántiam cónsequi; llegar al más alto de perfección, de desarrollo (de una capacidad), ad summum pervenire; llevar una obra
al más alto - de perfección, óperi fastígium
impónere; por grados, gradatim; subir a un más elevado, ascéndere altiorem gradum; altiorem (dignitatis) gradum cónsequi // (cada
una de las divisiones del termómetro) gradus,
us m. Uso: - de temperatura, temperaturae
vel temperationis gradus; - de Celsius, - centígrado, gradus celsianus; 40 - de calor, quadraginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo
cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel
infra) zerum vel sub zerum númerum; de
cinco - en la escala de Richter, quinque gráduum scalae richterianae // (en la masonería)
grados inferiores, gradus inferiores; - supremos, gradus supremi; masón de 30 -, masso
(-onis m) sublimis gradus tricésimi //
(proximidad entre parientes) affinitatis gradus. Sin: gradus cognationis; vínculum propinquitatis. Uso: no tener ningún - de
parentesco con uno, nullo gradu áliquem
contíngere // (cada uno de los diversos estados, valores o calidades que, en relación de
mayor a menor, puede tener algo) gradus, us
m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus latitúdinis, longitúdinis; intensidad de siete según la escala de Richter, vis septem gráduum richterianorum // (cada una de las 360
partes iguales en que puede dividirse la circunferencia) gradus, us m // (manera de significar la intensidad relativa de los
calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo,
comparativo, superlativo, gradus positivus,
comparativus, superlativus // (título y honor
que se da en las universidades al que se gradúa en una facultad o ciencia) gradus, us m.
Sin: títulus; gradus académicus; dígnitas et
nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus;
doctoris dígnitas ac nomen; conseguir el - de
doctor en letras, ad litterarum doctoris dignitatem pervenire; litterarum doctoris gradum ássequi vel obtinere // (en la carrera
militar) gradus, us m. Sin: ordo, dĭnis m. Uso:
los - inferiores y superiores, inferiores et superiores gradus; ascender de -, amplioris órdinis fíeri; tiene el mismo - en el ejército,
eundem órdinem in exércitu ducit // (voluntad, gusto) comprobátio, onis f. Uso: de - o
por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; libenti ánimo; libens, entis (si se trata de dos o
más, libentes); de mal -, invitus (si se trata
de dos o más, inviti); coactus (tratándose de
dos o más, coacti).
graduable: graduábilis, e. Sin: in gradus discernendus, distribuendus, distinguendus.
graduación: (división en grados) graduátio
vel gradátio, onis f. Sin: per gradus distínctio,
disposítio // (colación de grados académicos)
gráduum (academicorum) collátio (-onis f).
graduado: (dividido en grados) grádilis, e.
Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus;
per gradus divisus, distinctus, distributus //
504
grajo
(que posee título académico) gradu (académico) ornatus vel exornatus, decoratus, práeditus, potitus. Uso: - en filosofía, in
philosóphia doctoris gradu ornatus; in philosóphia doctor renuntiatus.
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: salmos -, graduales psalmi; cántica gráduum vel
ascensionum.
gradualmente: modo graduali. Sin: gradatim; per gradus; pedetemptim vel pedetentim.
graduando: gradu (académico) decorandus,
ornandus, honestandus, donandus. Sin: (académicum) gradum adepturus. Uso: - en filosofía, teología, medicina..., philósophus,
theólogus, médicus (público diplómate) renuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de
doctor, baccaláureus, licentiatus, doctor renuntiandus vel futurus.
graduar: (conceder un título universitario)
títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs vel láureae, de
doctor) conferre. Sin: ad gradum promovere.
Uso: - de bachiller, de licenciado, de doctor,
baccaláureum, licentiatum, doctorem renuntiare // (en las carreras militares, conceder
algún grado) áliquem órdinem deferre álicui
// (dividir y ordenar una cosa en una serie de
grados o estados correlativos) per gradus
(vel gradatim) divídere, distínguere, distribúere, dispónere. Sin: in gradus didúcere.
graduarse: títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs
vel láureae, de doctor) adipisci. Sin: áliquem
gradum ássequi, cónsequi, adipisci, obtinere;
gradu vel título donari. Uso: - de doctor, doctoris gradum (vel títulum) adipisci; doctoris
título donari; doctorem fíeri.
randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi
rátio; emendatus scribendi mos; diversidad
de grafías, litterarum varíetas; scribendi dissimilitudo.
gráfico: (adj, perteneciente o relativo a la escritura) gráphicus, a, um. Sin: ad scripta
spectans; ad scribendum pértinens; scribendi
(gen); (aplicado a las descripciones, operaciones y demostraciones que se representan
por medio de figuras) gráphicus // (representación por medio de líneas) descríptio, onis f.
Sin: lineamenta, orum npl; imago gráphica;
tábula.
grafio: gráphium, ii n.
grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites,
is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo)
gráphio scriptum; inscríptio scariphata;
inscríptio gráphio incisa; scríptio vel figura
gráphio exarata.
grafófono: graphóphonum sive -phophōnum,
i n; graphophónium, ii n.
grafología: graphológia sive -logīa, ae f.
grafólogo: graphólogus, i m.
grafomanía: graphománia sive -manīa, ae f.
Sin: scribendi libido; scribendi cacoëthes (-is
n); nímium scribendi stúdium.
grafomaníaco, v. grafómano.
grafómano: graphomániā affectus vel laborans.
grafometría: graphométria sive -metrīa, ae f.
grafómetro: graphómetrum, i n.
grajo: gráculus, i m.
grafía: scriptura, ae f. Sin: scribendi vel exa-
505
grama
grama: gramen, mĭnis n. Sin: agropyrum.
nualis vel manuária; manuale pyróbolum //
(fruto del granado) granatum, i n.
gramaje: grávitas, atis f. Sin: grammatura,
ae f; pondus per grámmata.
gramática: (arte de hablar y escribir correctamente una lengua) grammática, ae f. Sin:
ars grammática vel grammáticae. Uso: - estructural, grammática structuralis; conforme
a las reglas de la -, secundum praecepta (vel
leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi;
error de -, vítium sermonis; maestro de -, magister grammáticus; regla de -, lex dicendi;
dar clase de -, grammáticam docere // (libro
que contiene reglas de la -) liber grammáticus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem
grammáticam áttinens.
gramatical: grammáticus, a, um. Uso: estudios -, grammática, orum npl; reglas de -,
praecepta vel leges grammaticorum; leges dicendi.
gramático: adj grammáticus, a, um // (el entendido en gramática) grammáticus, i m.
Uso: ser un -, rei grammáticae peritum esse;
grammaticam profiteri.
gramo: (unidad de peso) grammum, i n;
gramma, -ătis n. Sin: scrípulum, scriplum;
scríptulum n vel scríptulus m // fig granum,
i n. Sin: gránulum.
Granada: (Estado insular) Granata, ae f.
Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granadensis, e; sust Granadensis, is m.
granadero: (soldado encargado de lanzar
granadas) pyrobolárius, ii m. Sin: ballistárius
// (soldado de elevada estatura) prócerae staturae miles (-lĭtis m).
granadina: granatina, ae f. Sin: granatina
pótio (-onis f); sucus e malo granato.
Gran Bretaña: Magna Británnia. Uso: de - ,
británnicus, a, um; natural de - , Británnicus,
i m.
grande: (de grandeza material) magnus, a,
um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de
gran estatura); amplus (de gran extensión).
Uso: extraordinariamente -, ingens, entis;
magnitúdine invisitata; igualmente -, pari
magnitúdine (abl de cualidad); par, paris;
monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus;
cuan -, quantus; dos veces más -, duplo
maior; áltero tanto maior; muchas veces más
-, multis pártibus maior // (prócer, magnate)
vir magnus. Uso: los siete -, septem viri
magni.
granero: granárium, ii n. Sin: hórreum.
gramófono: grammóphonum sive -mophōnum, i n; grammophónium, ii n. Uso: - portátil, grammóphonum portátile vel portábile;
de -, grammophónicus.
granilloso: gráneus, a, um; granosus, a, um.
Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus.
granítico: graníticus, a, um // fig lapídeus, a,
um. Sin: duríssimus; perdurans.
gramola, v. radiola.
grampa, v. grapa.
granada: (proyectil) granata, ae f. Sin: pyróbolus granatus; pyróbolum granatum. Uso: de mano, granata manu missa; granata ma-
granito: granites, ae m; granites, is m. Sin:
granites lapis (-ĭdis m); lapis granosus vel
granatus; petra granata; saxum granata. Uso:
de -, graníticus; granitis (gen); lápidis granitis, granosi, granati; e granite (ex lápide gra-
506
gravedad
nite; ex lápide granoso vel granato) factum //
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a,
um. Sin: constans; tenax, persevērans // fig,
de - (duro, rígido, cruel) durus, a, um. Sin:
rígidus; acerbus; severus; lapídeus; silíceus.
Uso: corazón de -, cor graníticum; cor sílice
concretum; tener un corazón de -, cor graníticum habere; pectus silíceum habere.
vinum adustum vel sublimatum. Uso: una copita de -, vitalis aquae sorbítio vel haustus //
(gancho de hierro u otro metal que sirve para
unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
fíbula (broche). Uso: - pequeña de metal, de
hierro, uncínulus metállicus, férreus; - de papeles, chartarum fibícula; sujetar páginas
con grapas, páginas fibulare vel infibulare.
granizada: grando copiosa. Sin: copiosa plúvia glacialis // (bebida) nivata (vel gélida)
sorbítio granosa. Sin: gélidum dulce granosum.
grapadora: uncinatórium, ii n.
grasera: uncti stillantis collectáculum vel receptáculum. Sin: alvéolus gratículae subiectus.
granizo: grando, dǐnis f. Sin: plúvia glacialis.
granja: villa, ae f. Sin: fundus; práedium;
rústicum práedium; vicus.
gratificación: (recompensa pecuniaria de un
servicio eventual) salárium speciale. Sin:
práemium extraordinárium.
granjero: víllicus, i m. Sin: villae rústicae
praepósitus.
gratis: gratis. Sin: gratuíto; sine mercede;
sine salário.
Gran Lama: Dalailama, ae m.
gratitud: gratitudo, dĭnis f. Sin: gratus ánimus; grata voluntas; grata benefícii (vel beneficiorum) memória; memor beneficiorum
ánimus.
gran maestre: magnus magister.
grano: - de maíz, zeae granum // Med tubérculum, i n. Sin: excrescéntia, ium npl.
gratuidad: gratuítas, atis f.
granulación: granulátio, onis f. Sin: ad (vel
in) grana redáctio.
gratuito: gratuítus, a, um. Sin: gratis datus,
donatus, factus.
granulado: granulatus, a, um.
grava: ruderátio, onis f; rudus, dĕris n.
granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel
ad) grana adígere vel commutare.
gravamen: (carga impuesta sobre un inmueble o sobre un caudal) onus, óneris n.
granuloso, v. granilloso.
gravedad: (carácter de un sonido musical
relativamente bajo) grávitas, atis f. Uso: - del
sonido, grávitas soni // (seriedad, formalidad) grávitas, atis f. Uso: - de la enfermedad,
grávitas morbi; - de la guerra, grávitas belli;
- unida a gentileza, grávitas comitate condīta
// (peso de los cuerpos) córporum grávitas.
Sin: pondus, dĕris n // (manifestación terres-
granza: acus, acĕris n.
grapa: (bebida alcohólica) aqua vitalis vel
fervens. Sin: sucus e racemis expressus; válidus liquor vitígenus; stillatícius sucus vitígenus; acrior liquor ex racemis expressus;
507
gravitación
tre de la atracción universal) vis attractiva.
Uso: fuerza de - de Júpiter, vis Iovis attractiva; ley de -, gravitatis lex; fig, ser el centro
de - de una cosa, quasi pondus alicúius rei
esse.
gravitación: (efecto de la atracción universal de unos cuerpos sobre otros y origen de la
gravedad) gravitátio, onis f. Sin: vis gravitatis; vis et grávitas; nutus, us m; pondus, dĕris
n; gravitatis conténtio; nutus et pondus; grávitas et pondus. Uso: ley de la - universal, lex
gravitationis universalis.
sodalícium; consórtio; consórtium. Uso: obrero, opíficum consociátio; - de barqueros,
corporati lenunculárii; - de carpinteros, sodalícium fabrum (vel fabrorum) lignariorum
vel tignariorum, - de comerciantes, mercatorum collégium; - de pescadores, corpus piscatorum.
griego: graecus, a, um. Uso: - cristiano (lengua), gráecitas christiana; - ortodoxo (quien
profesa la doctrina de la Iglesia ortodoxa
griega), Ecclésiae graecae orthodoxae sodalis.
gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri.
Sin: gravitate et póndere moveri, ferri.
grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.
greba: ócrea, ae f.
grifo: epitónium vel epitónion, ii n. Sin: epistómium; mamilla. Uso: - doble, bina epitónia.
grecismo: (palabra o locución) graecismus,
i m. Sin: hellenismus; graecánicum nomen
vel vocábulum; vox graeca.
grifón: gripus, i m.
grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli fémina . Uso: ¡esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grecizante: graecánicus, a, um.
grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergraecari, congraecari; Graecos imitari.
grillo: grillus vel gryllus, i m.
gredal: adj cretáceus; cretosus; créteus // sust
cretifodīna, ae f.
grillroom: taberna cárnium cratículā assatarum.
Greenpeace: sodálitas oecológica Greenpeace. Sin: sodálitas, ánglico nómine Greenpeace appellata; Pax víridis. Uso: seguidor
de la asociación -, sectator “Pacis víridis”.
griñón: (toca de monjas) redimículum, i n.
gregario: soldado -, miles (-lĭtis m) gregárius.
gripe: grippa, ae f. Sin: influéntia; pituíta, ae
f; grippae morbus; morbus gríppicus; contágio (-onis f) gríppica. Uso: - aviar, grippa
avicularis; influéntia ávium; tener -, estar
con -, grippā laborare; influéntiā áffici.
gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calendario -, calendárium gregorianum; canto -,
cantus gregorianus; planus canendi modus.
grisáceo: griséolus, a, um. Sin: cineráceus;
subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mixtus.
gremio: corporátio, onis f. Sin: corpus;
collégium; consociátio; socíetas; sodálitas;
grisín: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum
paníceum vel panis; pastillus tubulatus.
508
guante
grisú: hydrógenum carburatum vel subterráneum. Sin: gásium subterráneum. Uso: explosión de -, gásii subterránei displósio.
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; vociferátio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig,
el último - (= la última moda), últimum elegántiae. Sin: clamor supremus.
Groenlandia: Groënlándia vel Grolándia, ae
f. Sin: Grónia; Víridis Régio,Tellus (-ūris f),
Terra; Prasínia.
groenlandés o groelandés: adj groënlandiensis, e. Sin: groënlándicus; Terrae Víridis
(gen) // sust Groënlandiensis, is m.
globus; manípulus; turma; consociátio (- social); - deportivos, coetus ludicrorum certáminum; - electrógeno, machinamentum
electrógenum; machinamentum eléctridem
(vel electricitatem, vel vim eléctricam) éxcitans vel génerans; - de extremistas, grex extremistarum; - familiar, globus familiaris; fotográfico, nonnulli photográphice expressi
mpl; - homogéneos de fieles, fideles eiusdem
órdinis et condicionis; - internacionales de
auxiliadores, internationales coetus auxiliatorum; - palestino “Hamas” , Palaestinorum
consociátio, quae est “Hamas”; - parlamentario, pars legatorum populárium; - sanguíneo,
sánguinis genus (-nĕris n); - de trabajo, coetus (-us m) operatórius.
grupúsculo: glóbulus, i m. Sin: ténues partes
fpl.
grog: (válida) pótio grogiana.
grosella: ribes indecl n. Sin: ribes rubrum.
gruta: specus, us m. Sin: spelunca. Uso: - de
Lourdes, lapurdensis specus (apparitionis).
grosularia: grossulária, ae f.
grotescamente: ridícule. Sin: hórride; inconcinne; inepte.
grotesco: (ridículo y extravagante) ridículus,
a, um. Sin: ridícule mirus // (irregular, grosero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin:
ridículus; ineptus; ínsolens; insulsus.
grúa: (máquina que sirve para levantar
pesos y transportarlos) tolleno vel tolenno,
onis m. Sin: tróchlea; machinatio moli elevandae // (máquina militar antigua usada en
el ataque de las plazas) grus, gruis mf. Sin:
demolītor (-oris m); corvus demolītor.
grulla: (ave zancuda) grus, gruis mf; gruis,
is f // (antigua máquina de guerra) v. grúa.
grupera, v. baticola.
grupo: coetus, us m. Sin: globus; conventus,
us m. Uso: - de personas, hóminum grex vel
guadaña: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : para cortar el heno, falx faenária vel fenária ;
fabricante de guadañas, falcárius, ii m; v.
hoz.
guadañero: faeníseca vel feníseca, ae m; fáenisex vel fénisex, -sĕcis vel -sĭcis m.
guano: guanum, i n; guana, ae f.
guante: digitábulum, i n. Sin: chirotheca;
mánicae, arum fpl. Uso: - de boxeo, de esgrima, caestus, uum mpl; digitábula e cório;
- de goma, digitábulum vel chirotheca e
cummi (vel gummi); par de guantes, par
(paris n) digitabulorum; bina digitábula; ponerse, calzarse los -, digitábula indúere; quitarse, sacarse los -, digitábula exúere vel
pónere // (fig, arrojar, echar el - a uno) provocare, lacéssere ad pugnam vel ad certamen;
recoger el -, ex provocatione pugnare.
509
guantera
guantera: digitabulária theca.
guardafango, v. guardabarros.
guantería: (taller) digitabulorm officina //
(tienda) digitabulorum taberna.
guardafrenos: frenorum custos (-odis m).
Sin: frenator.
guantero: (el que hace guantes) digitabulárius, ii m. Sin: digitabulorum vel chirotecarum ópifex (-fĭcis m); qui digitábula facit //
(el que los vende) digitabulorum vénditor vel
mercator.
guardalmacén: custos (mércium) receptáculi.
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: defensor; protector; servator; túitor. Uso: - forestal, silvarum custos; - de caza, (públicus)
venationis custos; - de frontera, miles limitáneus // (acción de guardar, conservar o defender) tutela, ae f. Sin: conservátio;
praesídium.
guardabarrera: curator valli. Sin: ferriviárius custos (-odis m).
guardabarros: luticípulum, i n. Sin: plúteus
vel plúteum; plutéolus vel plutéolum; luti plúteus vel plutéolus; tábula contra lutum.
guardabosque: (públicus) saltuárius, ii m.
Sin: silvarum custos (-odis m); custos silvestris.
guardalodos, v. guardabarros.
guardameta: metae vel portae custos. Sin:
iánitor; portárius.
guardapolvo: (especie de abrigo de tela ligera) cinctus, us m. Sin: cinctículus, i m; epitógium pulverárium vel pulvéreum; vestitus
scholaris.
guardarropa: (armario para la ropa) vestiárium, ii n Sin: armárium; vestiária arca // (sujeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestíspicus, i m.
Sin: vestíplicus; véstiplex (-plǐcis m); véstium custos; adiutor a veste, servus véstium
custos; adiutor a veste; fámulus a supelléctile.
guardasellos: públicus obsignator. Sin:
sphrágidum custos.
guardavía: custos (-odis m) viae ferratae vel
férreae. Sin: viae custos.
guardabrisa, v. parabrisas.
guardacantón: (cada uno de los postes de
piedra que se colocan a ambos lados de los
caminos, para evitar que los carruajes se salgan de ellos) columella (protectória) (in márgine viae). Sin: términus (-i m) lapídeus;
lapis (-ĭdis m) ab (vel in) látere viae.
guardacostas: miles litóreus. Sin: custos lítoris; orárius vigil; lítoris túitor.
guardaespaldas: stipator, oris m. Sin: córporis custos, protector, stipator; válidus protector.
guardería: - de párvulos, infántium asylum.
guardia: (defensa, custodia, vigilancia en
general) tutela, ae f. Sin: praesídium; custódia; cura; vigilántia. Uso: estar bajo la - de
uno, in alicúius tutela esse; estar de - a algo,
asservare vel custodire áliquid; praesídio esse
álicui rei; estar en -, vigil sum; caute ágere;
cautionem adhibere // (custodia, vigilancia
de soldados, de destacamentos militares)
custódia, ae f. Sin: statores vel stativi mílites;
vigíliae (-arum fpl) (de noche); excúbiae
510
guerra
(-arum fpl) (de día y de noche). Uso: - caminera, mílites viatórii; - campestre, agrorum
custodes; - carcelera, de prisiones, cárceris
custodes; - costanera, mílites lítoris custodes;
mílites custódiae (vel tutelae) lítoris addicti;
- fronteriza, custodes fínium; limitánei mílites; - marina, classiárii mílites; - municipal,
custodes municipales vel públici; vígiles civitatis; civitatis custodes; excúbiae urbanae; Noble, Pontíficis cohors (-ortis f) nobílium;
custodum córporis nobílium cohors; cohors
nobílium custodum córporis Pontíficis; - Palatina, Custódia vel Cohors palatina; Palatina
cohors honorária; Palatini mílites honorárii; real, del rey, cohors régia; - Suiza, Pontifícia
Cohors Helvética; pontifícia Helvetiorum cohors; praetoriana Helvetiorum cohors; pontificales praetoriani; - de corps, stipatores,
satéllites; custodes córporis; protectores láteris; cuerpo de -, vígilans praesídium; - de Finanzas, mílites aeráriae rei tuendae; montar
la -, excúbias suscípere // (puesto de -) státio,
onis f. Sin: mílitum státio; statiúncula mílitum. Uso: estar de -, stationem ágere; in statiónibus esse; stationárius miles sum //
(agente de policía, de seguridad o de orden
público) - civil, v. gendarme; - forestal, saltuárius, ii m; silvarum custos vel túitor; - municipal, custos municipalis; - urbano, vigil
urbanus; - Noble, nóbilis custos córporis Pontíficis; protector sacri láteris Pontíficis; - Palatino, Palatinus miles honorárius; - real,
appáritor; - suizo, helvétius miles ( vel excúbitor); - de corps, satelles, -lǐtis m; protector;
stipator; stipator córporis // (cautela, precaución) cautela, ae f. Sin: cautio, onis f. Uso:
estar en - contra alguien o algo, cavere áliquem vel ab áliquo, áliquid vel ab áliqua re.
instrúere.
guarnición: (lo que se pone para adornar algunas cosas) ornamentum, i n // (engaste)
pala, ae f // (tropa que defiende una plaza)
praesídium stativum. Sin: praesidiárii vel stationarii mílites; custodes; custódia; defensores. Uso: pequeña -, praesidíolum; dejar una
-, praesídium relínquere; disponer guarniciones en varios lugares, praesídia dispónere;
estar de -, in praesídio esse; in praesídio
collocatum esse; poner una -, (in óppido)
praesídium pónere, collocare, constitúere;
(urbi) praesídium impónere; reforzar la -,
praesídium confirmare; praesídium maióribus cópiis firmare; sacar la -, praesídium (ex
urbe) dedúcere vel abdúcere // (arreos de caballo) arma vel ornamenta equéstria. Sin:
stramenta, orum npl.
guarnicionar: munire. Sin: circumfirmare.
guarnicionería: (sitio donde se hacen guarniciones para las caballerías) officina ephippiária // (sitio donde se venden) ephippiárii
taberna.
guarnicionero: ephippiárius, ii m.
guata: bombácium, ii n.
Guatemala: Guatimala vel Guatimália, ae f.
guatemalteco: adj guatimalensis, e // sust
Guatimalensis, is m.
gubernamental o gubernativo: gubernativus, a, um. Sin: gubernatórius.
guardián: custos, odis m. Uso: el que hace
las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis
m.
güelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust
guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugnator vel fautor.
guarnecer: (poner guarnición) v. guarnición
// (adornar) ornare, exornare // (equipar)
guerra: bellum, i n. Uso: - atómica, bellum
atómicum; bellum atómicis pyróbolis ges-
511
guerrera
tum; - civil, bellum domésticum, intestinum,
civile; - civil de exterminio, internecivum
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fría, bellum frígidum;
bellum incruentum; bellum non armis bellatum; pax símilis bello; terror belli ómnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum,
mundiale, universale, pancósmium; bellum
totīus orbis; bellum ómnium géntium; primera - mundial, prius vel primum bellum
mundanum; segunda - mundial, postérius vel
alterum bellum pancósmium; secundum
bellum mundanum; secundum totīus orbis
bellum; - relámpago, bellum celérrimum;
bellum fúlminis more; bellum fulmíneum;
- santa, bellum sanctum; islámicum bellum
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera,
veri nóminis bellum // - contra los terroristas, bellum contra terroristas; - de independencia, bellum restituendae pátriae; bellum
liberandae pátriae; - de liberación, bellum liberationis; - de posiciones o de trincheras,
bellum stativum; - de religión, bellum religionis causā susceptum // partidario de la -,
belli instigator, incitator, excitator, fautor,
suasor, provocator, suscitator.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o están en el
frente) túnica campestris.
bellator, miles, ármiger. Uso: - islámico, tectus bellator islámicus.
gueto: (barrio judío) (clausus) Iudaeorum
vicus (-i m).
guía: (manubrio) v. esta voz // (mango que
sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f //
(libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: enchiridion, ii n; index, -dĭcis mf. Uso: - telefónica, index vel catálogus telephónicus; index
numerorum telephonicorum vel telephonorum; - turística, libellus periegéticus; enchiridion peregrinántium; hodoëpóricon, i n;
descríptio itíneris; - de lugares, libellus (-i m)
locorum dux (ducis m); itinerárium; la - de
Madrid, itinerárium Matritense vel urbis Matriti; - de trenes, index tráminum // (el que
acompaña a otro para enseñarle el camino)
dux, ducis m. Sin: dux viae, itíneris, viarum
atque itínerum, locorum; praemonstrator; ministrator. Uso: - diplomado, ministrator
diplómate donatus; - alpino, ductor itínerum
alpicorum // (fig, persona que enseña y dirige
a otra para hacer o lograr lo que se propone)
dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris
m. Uso: - espiritual, spiritualis dux.
guijo: grana lapídea. Sin: comminuti lápides
mpl; glárea, ae f.
guerrilla: bellum tectum, clandestinum, concursatórium, incompósitum, inordinatum, dispersum, dolosum, fraudulentum, non
legítimum; bellum dolis insidiisque gestum.
Sin: concursátio; excúrsio; insídiae (-arum fpl);
velitationes, um fpl. Uso: pelear en guerrillas,
concúrrere; clandestinum bellum gérere; ex
occulto insidiari et dispersos circumvenire.
guillotina: (máquina inventada para decapitar a reos de muerte) guillotina, ae f. Sin: máchina decollatória; guillotiniana máchina;
securis (-is f) letalis vel mortífera. Uso: cuchilla de la -, guillotinae securis; ferrum
damnatis decollandis; suplicio de la -, guillotinianum supplícium; ajusticiar, ejecutar con
la -, v. guillotinar // (máquina de cortar
papel) guillotina. Sin: securis delābens;
instrumentum sectórium.
guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursator; procursator; bellator tectus, solutus, clandestinus; clandestinus miles; non legítimus
guillotinar: (decapitar con la guillotina) securi mortífera occídere. Sin: áliquem guillotinianā máchinā pléctere, necare; áliquem
guerrero: belligerator, oris m.
512
Guyana
guillotiniano supplício necare; alicúius caput
máchinā detruncare; guillotinae securi alicúius (vel álicui) caput praecídere, secare;
guillotinianā máchinā supplícium súmere de
áliquo; condenar a la -, guillotiniano supplício áliquem multare // (Impr, cortar papel
con la -) (chartam) guillotinā secare.
guioncito: interductus (-us m) linearis.
guirnalda: sertum, i n; serta, orum npl. Sin:
corona. Uso: - pequeña, corolla.
guisado: caro minutatim dissecta.
guisante: pisum, i n.
guinda: amarenum, i n. Sin: subamarum cérasum; pruni cérasi fructus. Uso: jarabe
hecho con zumo de guindas, liquamen
(-mĭnis n) amarénicum; - garrafal, cérasum
marascum; vino de guindas garrafales, marascum, i n.
guiso: elixatura, ae f. Sin: minūtal, ālis n.
Uso: - de carne, caro (carnis f) elixa; - bien
sazonado, condītum ius; mezclar el - con el
asado, elixa assis miscere.
guindo: - griego, garrafal, cérasus marasca.
guitarra: cíthara hispánica vel hispana. Sin:
fídula hispánica. Uso: - eléctrica, eléctrica cíthara; tocar la -, citharizare; cítharā cánere.
Guinea: Guinea, ae f. Uso: República de -,
Res pública Guineana; - española, portuguesa, Guinea Hispánica, Lusitana.
guineano: adj guineanus, a, um
Guineanus, i m.
guitarrista: (varón) citharista, ae m; citháricen, cĭnis m; (mujer) citharístria, ae f. Sin: cítharae hispánicae pulsator m vel pulsatrix f.
// sust
gulag: gulágia régio. Sin: campus captivis
custodiendis.
Guinness de los récords: principátuum liber.
Uso: entró en el -, in principátuum librum
eius nomen relatum est.
guiñada, guiñadura o guiño: nictátio, onis f.
Sin: nictus, us m // (señal de dirección) directionis signáculum. Uso: pon el guiño a la
izquierda, directionis signáculum sinistrorsus
pone.
guiñar: álicui nictare vel nictari // guiñarse,
significare inter se. Sin: furtim inter se aspícere.
guión: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus
textualis. Uso: - cinematográfico, libellus
textualis cinemáticus; - de una obra teatral,
ludi scáenici argumentum // (signo ortográfico) linéola, ae f. Sin: linéola coniunctiva;
parva línea; línea paraethética // Mús musicalis nota sequentem vocem índicans.
gulasch: gulásium, ii n.
gusano: vermis, is m // - de seda, bombyx,
ycis m.
gustable: appetíbilis, e.
gustativo: gustatórius, a, um.
gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus
personalis; - del tiempo, gustus témporis.
gutapercha: cummis vel gummis malaesiana.
gutural: gutturalis, e.
Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis,
e; natural de -, Guianensis, is m.
513
H
habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin:
habanus (convólvulus); nicotianum bacillum
habanum vel habanense; tabacum habanense.
habilidad: perítia, ae f. Sin: dextéritas. Uso:
- crítica, críticae artis perítia.
conclave lecti sínguli; conclave unīus lecti; doble, conclave binorum (vel duorum) lectorum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
sine) lavacro plúvio; - para húespedes, hospitáculum; hospítium; hospitale cubículum;
precio de la -, prétium habitationis.
habitáculo: habitáculum, i n.
habilitación: habilitátio, onis f. Sin: facultas;
ius, iuris n; potestas; habílitas; capácitas.
Uso: - académica, - para la enseñanza, habilitátio académica; ius vel facultas docendi;
conseguir la -, ássequi facultatem docendi;
rendir los exámenes de -, periclitari ad assequendam facultatem docendi.
habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis;
habilitatione práeditus. Uso: - para la enseñanza, pública docendi facultate práeditus.
habilitar: habilitare. Sin: hábilem (vel
aptum, vel idóneum) réddere; facultatem alicúius rei tribúere vel concédere; ius artis
exercendi álicui dare; iure múneris gerendi
(vel exercendi) donare áliquem; ad áliquod
munus fungendum áliquem idóneum réddere.
Uso: - para el ejercicio profesional, ius alicúius múneris exercendi (vel alicúius artis profitendi) concédere; - para la docencia, ius
docendi álicui concédere.
habitabilidad: condício habitábilis. Sin: facultas habitandi.
habitable: habitábilis, e. Sin: qui habitari potest.
habitación: (sitio donde se habita) habitátio,
onis f. Sin: habitáculum; domus, us f // (cualquiera de las piezas de una casa) cubículum,
i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual,
habitado: habitatus, a, um.
habitante: íncola, ae mf. Uso: - de una aldea,
vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad,
de un Estado, civis, is mf; - de una provincia,
provincialis, is mf; - de un valle, vallícola, ae
m; los - del cielo, caelícolae, -arum vel -ŏlum
m; cáelites, um m; caelestes, ium m.
hábitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale
domicílium.
habitual: sólitus, a, um. Sin: consuetus, usitatus.
habitué: frequentator, oris m.
hablar: loqui. Uso: - alemán, castellano,
francés, griego, inglés, italiano, latín, portugués, ruso, theodisce, hispánice, gállice,
graece, ánglice, itálice, latine, lusitane, rússice (vel sarmátice) loqui; theodiscā, hispánicā, gállicā, graecā, ánglicā, itálicā, latinā,
lusitanā, rússicā (vel sarmáticā) linguā loqui
vel uti; - para sus adentros, secum loqui; hablas bien latín, bene vel expedite latine lóqueris; ¡habla con claridad!, lóquere clara
voce!; lóquere distincte!; ¡habla más fuerte,
por favor!, lóquere maiore voce, quaeso!
hacha: (herramienta) áscia, ae f. Sin: securis,
is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen-
514
haragán
nis, is f; ferrum bipenne // (vela) céreus, i m.
hacheta: ascíola, ae f.
hachís: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) cannábinus; índicum soporíferum (-i n).
hacienda: (finca agrícola) práedium, ii n.
Sin: fundus; villa rústica // (bienes, riquezas
que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divítiae;
opes, um fpl; fortunae; res familiaris; facultates // - pública, civitatis réditus (-uum mpl).
Sin: (públicum) aerárium.
hacimiento: congestus, us m. Sin: congéries,
ēi f.
halo: (círculo luminoso que rodea a veces el
Sol y la Luna) halo, ōnis f. Sin: halos (gen y
ac halo); círculus, nimbus, corona (v. gr.
lunae) // (aureola) auréola, ae f. Sin: fúlgidum lumen // (brillo que da la fama o el prestigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria,
de la virtud, de la santidad, splendor glóriae,
virtutis, sanctitatis.
halterofilia: sublátio pónderum.
hamaca: hamaca, ae f. Sin: baiónula; léctulus vel grabátulus pénsilis, suspensus; cubile
pénsile vel suspensum; matta pénsilis; stórea
pénsilis vel suspensa.
hamburguesa: isícium hamburgense. Sin:
pulpamen (-mĭnis n) hambúrgicum.
hacina: manipulorum cúmulus.
hacker (Inform) pirata informático: fraudator interretialis, internetalis, ordinatralis.
hada: diva, ae f. Sin: saga; maga.
hagiografía: hagiográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: ars vel disciplina hagiográphica //
(vidas de los santos) hagiográphica, orum
npl.
handball: follis manualis.
handicap: aequábile certamen. Sin: certamen
compensatum vel accommodatum // (fig, desventaja) impedimentum, i n. Sin: incómmodum. Uso: competir en -, ímpari certámine
conténdere.
hangar: receptáculum (vel repositórium, vel
tectum) aëroplanorum vel aëronávium.
hagiográfico: hagiográphicus, a, um.
hápax: semel dictum vel adhíbitum. Sin:
unum exemplum; únicum.
hagiógrafo: hagiógraphus, i m.
Haití: Haitīa, ae f. Sin: Cívitas Haitiana.
haplografía: haplográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: verba omissa; mendum haplográphicum.
haitiano: adj haitianus, a, um // sust
Haitianus, i m.
halconería: ars falconária. Sin: ars venandi
cum ávibus.
hall: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. Uso: - de
hotel, amplum deversórii átrium; amplus deversórii áditus (-us m); v. atrio, vestíbulo.
haplología: haplológia sive -logīa, ae f.
happening: extemporalis áctio. Sin: áctio
enormis; inordinatum spectáculum; scáenicum improvisum.
haragán: piger, gra, grum. Sin: desidiosus;
ignavus; segnis; laboris fúgiens.
515
harakiri
harakiri o haraquiri: harakírium, ii n. Sin:
ventris lacerátio; voluntária scíssio ventris;
mors iapónico more sibi conscīta. Uso: practicar el -, ventrem sibi confódere, transfódere, transverberare; mortem iapónico more
sibi conscíscere.
hard rock: grávior música metállica.
hardware (Inform), elementos físicos que
componen la instalación: armatura, ae f
(electrónica). Sin: supellex, -léctilis f.
harem o harén: (lugar) gynaecēum, i n;
gynaecīum, ii n. Sin: grex. Uso: - árabe,
turco, islámico, Arabum, Turcarum, Islamitarum gynaecēum // (conjunto de mujeres)
pélicum vel páelicum grex; pélices vel páelices, um fpl.
haz: manípulus, i m. Sin: merges, gĭtis f.
hazmerreír: ridículus homúncio (-onis m).
heavy-metal: música rationis dúriter metállicae.
hebefrenia: hebephrénia, ae f; hebephrenēsis
sive -phrénesis, is f. Sin: hebephrenites, -tǐdis
f; pubertatis phrenēsis f. Uso: que padece -,
hebephrénicus; hebephréniā laborans vel affectus.
hebilla, v. broche.
hebra: (porción de hilo que se pone en la
aguja para coser) ácia, ae f. Sin: fili pórtio;
síngula fili pórtio.
hebraico, v. hebreo (adj).
harina: farina, ae f. Uso: - de trigo candeal,
silīgo, gĭnis f; farina siligínea vel siliginácea.
harmonio, v. armonio.
harpa, v. arpa.
hartarse: - de comer, replere se cibo; - de
beber, replere se potu, - de vino, replere se
vino.
hartazgo: satúritas, atis f. Uso: - de pasteles,
crustulorum satúritas.
hebraísmo: (profesión de la ley antigua o de
Moisés) hebraismus, i m. Sin: iudaismus; relígio hebráica vel iudáica; Iudaeorum mores
(-um mpl = las costumbres hebreas) // (giro o
modo de hablar propio de la lengua hebrea)
hebraismus, i m. Sin: vox (vel locútio, vel
díctio) hebráica; verbum hebráicum.
hebreo: adj hebráicus vel hebraeus, a , um.
Uso: voces -, voces hebráicae // sust, israelita, judío, Iudaeus, i , m. Sin: Hebraeus, i m
// (lengua de los hebreos) lingua hebraea vel
hebráica. Sin: sermo hebraeus vel hebráicus.
haschich o hasish, v. hachís.
hechicera, v. bruja
hasta: ¡ - luego!, vale!; te útinam mox revisam!; inter nos revideamus!; ¡- la vista!,
vale!; ¡- mañana!, in crástinum!; in pósterum!; ¡- pronto!, mox te (vel vos) videbo!.
Hawai o Hawaii: ínsulae Havaianae (vel
Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawaianus, a, um; natural de -, Havaianus vel
Hawaianus, i m.
hechicería, v. brujería.
hechicero, v. brujo.
hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione
affícere.
hechizo: fáscinum, i n. Sin: fascinátio.
516
heladero
spectans; voluptatum cupíditas.
hechura: (acción y efecto de hacer) formátio
vel conformátio, onis f. Sin: conditura, ae f;
tractátio; plasmátio.
hectárea: hectárea, ae f; hectárium, ii n. Sin:
hecatontárea, ae f; hecatómetrum quadratum;
decem milia metra quadrata; centum áreae.
Uso: cuarenta-, quadraginta hectáreae vel
hectária; miles de hectáreas de bosques y frutales, mília hectarearum ex silvis fructetisque.
hedonista: adj hedonísticus, a, um. Sin: hedónicus; voluptuárius; voluptátibus (omnino)
déditus; voluptatum cúpidus // (perteneciente o relativo al hedonismo) ad hedonismum pértinens // (partidario del hedonismo)
hedonista, ae m. Sin: hedónicus.
hegelianismo: hegelianismus, i m. Sin: hegeliana philosóphia; hegeliana rátio disciplinaque.
hegeliano: adj hegelianus, a, um // sust
Hegélii sectator; hegelianus philósophus.
héctico, v. hético.
hectográfico: hectográphicus, a, um. Sin:
polygráphicus.
hectógrafo: hectógraphum, i n; hectográphium, ii n. Sin: polýgraphum, i n; polygráphium,
ii
n;
polygráphicum
vel
hectográphicum instrumentum; máchina hectográphica. Uso: sacar copias con el -, hectógrapho (vel hectógraphi ope) exemplária
édere; per polýgraphum vel per polygráphium exemplária édere.
hectogramo: hecatogrammum, i n. Sin: hecatogramma vel hectogramma, ătis n ; centum grámmata (-um npl) vel scrípula (-orum
npl).
hectolitro: hecatólitrum, i n. Sin: hectólitrum; centum litra (-orum npl).
hectómetro: hecatómetrum vel hectómetrum, i n. Sin: centum metra. Uso: - cuadrado, hecatómetrum quadratum; decem
mília metrorum quadratorum.
hectovatio: hecatovátium, ii n. Sin: hecantovatt indecl; centum vatt; hecatowattum.
hedonismo: hedonismus, i m. Sin: hedonicorum rátio; doctrina ómnia ad voluptatem
hegemonía: hegemónia sive -monīa, ae f.
Sin: impérium; principatus, us m; supremus
principatus, dominatus (-us m); supremum
impérium; summa impérii; pótior alicúius
dominatus vel potentatus (-us m). Uso: - inglesa en Europa, Angliae in universa Europa
dominatus; - sobre el mar, impérium marítimum; supremum maris impérium; supremus
maris dominatus.
hegemónico: hegemónicus, a, um. Sin: ad
hegemóniam áttinens.
hégira o héjira: hégira vel hégyra, ae f. Sin:
mahometanorum aera, aevum, aetas, saeculorum ordo; arábica aera; mahometanorum
aetatis inítium.
helada: gelicídium, ii n. Sin: gelum, i n;
gelus, i m ; glácies, ēi f.
heladera: frigidárium, ii n. Sin: armárium
frigidárium; arca gelúfica.
heladería: taberna refrigeratória. Sin: gelidarum sorbitionum taberna; potionum gelidarum (vel gelatarum) taberna.
heladero: caupo (-onis m) refrigeratórius.
517
helado
Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum,
vel nivatarum) vénditor.
helado: adj gelatus vel congelatus, a, um.
Sin: glaciatus; gélidus; gelu concretus vel
constrictus. Uso: estar -, frígore cónfici; frígore rigere vel torpéscere // (refresco o sorbete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de
congelación) gelatum, i n. Sin: pótio gelata,
nivata; gelata (vel gélida) sorbítio, sorbitiúncula; sorbítio gelu concreta; sorbillum (vel
sorbítium) gelatum, nivatum, glaciatum; sorbillum gelu concretum. Uso: - de limón (de
fresas, etc.), pótio gelata cum citrorum (fragorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata,
nívea floris lactis sorbítio // (golosina o postre helado) gelatum, i n. Sin: cuppédia gelata;
cuppédium gelatum; gélidum dulce; dulcículum gelu concretum; glácies edíbilis. Uso: de durazno, de limón, de fresas, gelatum e
pérsico, e cítreo, e frago; lamer un -, cuppédium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato
para preparar helados, gelatária, ae f. Sin:
máchina gelatária, gelúfica, refrigeratória //
fabricante de helados, gelatorum confector
vel fabricator (-oris m); vendedor de helados,
gelatorum vénditor.
helar: (congelar) glaciare vel conglaciare.
Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno
pasmado) obstupefácere. Sin: durare,
constríngere ánimum alicúius; - de espanto a
alguien, horrore perfúndere áliquem; áliquem
pavore defígere.
helenístico: hellenísticus, a, um. Sin: helládicus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso:
autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, alexandrinum scribendi genus; alexandrina
scribendi ars; período -, hellenística témpora.
helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum
introdúcere.
hélice: helix, ĭcis f. Sin: hélica; spira.
helicóptero: helicópterum, i n. Uso: piloto de
-, helicópteri gubernator.
helio: hélium, ii n.
heliocéntrico: heliocéntricus, a, um. Sin: ad
heliocentrismum spectans.
heliocentrismo: heliocentrismus, i m.
heliocromía: heliochrómia sive -chromīa, ae
f.
heliograbado: (procedimiento) ars imágines
heliográphice imprimendi vel incidendi // (estampa obtenida) imago heliográphice impressa vel incisa.
helecho: filix vel felix, ǐcis f; filex, lĭcis f.
heliografía: (descripción del sol) heliográphia sive -graphīa, ae f. Sin: solis descríptio
// (fotografía de este astro) solis photográphia. Sin: photográphica solis imago // (arte
de fijar la imagen luminosa) heliográphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliográphicae imáginis
imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
heliográphicam imáginem imprimendi, exprimendi, pingendi // (sistema de transmisión
de señales por medio del heliógrafo) heliográphia, ae f. Sin: ars signa heliógrapho mittendi, transmittendi; heliographicorum
signorum ars.
helenismo: hellenismus, i m. Sin: verbum
(-i n) ex graeco translatum.
heliógrafo: heliógraphum, i n; heliográphium,
ii n.
helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari
// (ponerse una persona o cosa sumamente
fría o yerta) frigéscere. Sin: frígore astringi //
(echarse a perder los vegetales por causa de
la congelación) aduri. Sin: comburi; deuri.
518
hematopoiesis
modynámice, es f. Sin: haemadynámica disciplina, doctrina, sciéntia.
heliograma: heliogramma, ătis n.
heliometría: heliométria sive -metrīa, ae f.
hemadinamometría: haemadynamométria
sive -metrīa, ae f.
heliómetro: heliómetrum, i n.
hemadinamómetro: haemadynamómetrum,
i n. Sin: instrumentum sánguinis pressioni
metiendae; instrumentum sánguinis préssui
metiendo.
helioscopia: helioscópia sive -scopīa, ae f.
helioscopio: helioscópium, ii n.
helióstato: instrumentum heliostáticum.
hemadromógrafo: haemadromógraphum, i
n.
helioterapia: heliotherapīa, ae f. Sin: heliotherapéutica, ae f; heliotherapéutice, es f.; heliotherapéutica curátio; solaris curátio;
curátio solis calore adhíbito.
hemalopía: haemalópia sive -lopīa, ae f . Sin:
haemalópsia sive -lopsīa, ae f.
hemartrosis: haemarthrosis, -is f.
heliotipia: heliotýpia sive -typīa, ae f. Sin:
heliotýpica ars; ars colores luce solari imprimendi.
hematemesis: haematémesis, -is f. Sin: sánguinis (vel sanguíneus) vómitus (-us m); sánguinis (vel sanguínea) vomítio (-onis f).
heliotrópico: heliotrópicus, a, um.
hemático: haemáticus, a, um. Sin: sanguíneus; sánguinis (gen).
heliotropismo: heliotropismus, i m.
heliotropo: (girasol) v. esta voz // (ágata de
color verde oscuro) heliotrópion vel heliotrópium, ii n.
helipuerto: portus helicoptéricus. Sin: aëroportus helicopterorum.
helminto: helmins, hélminthos f. Sin: vermis, is m; lumbrīcus, i m.
helmintología: helminthológia sive logīa, ae
f. Sin: vérmium descríptio.
hematíe: ruber sánguinis glóbulus.
hematofobia: haematophóbia sive -phobīa,
ae f. Sin: sánguinis horror, pavor, terror.
hematógeno: (adj, que produce sangre) haematógenus, a, um. Sin: haemotopoiéticus;
sánguinem génerans vel gignens // (producido en la sangre) in sánguine effectus // (derivado de la sangre) e (vel a) sánguine ortus.
helmintológico: helminthológicus, a, um.
hematología: haematológia sive -logīa, ae f.
Sin: de sánguine doctrina; de sánguinis natura disciplina.
helmintólogo: helminthólogus, i m.
hematoma: haematoma, ătis n.
hemadinámica: haemadynámica vel haemodynámica, ae f; haemadynámice vel hae-
hematopoiesis: (formación o producción de
sangre) haematopoiēsis, -is f. Sin: sánguinis
519
hematopoyético
generátio // (hematosis) v. esta voz.
hemisférico: hemispháericus, a, um.
hematopoyético: haematopoiéticus, a, um.
hemisferio: hemispháerium, ii n; hemisphaera,
ae f. Sin: semiorbis, is m; círculi, orum mpl.
Uso: - septentrional, círculi qui ad septemtriones vergunt.
hematosis: haematosis, -is f.
hematuria: aematúria sive -turīa, ae f. Sin:
sanguíneae urinae emíssio vel eiéctio.
hemistiquio: hemistíchium, ii n. Sin: dimidiatus versus (-us m).
¡heme aquí!: en adsum!
hemofilia: haemophília sive -philīa, ae f.
hemeralopía: hemeralópia sive -lopīa. Sin:
hemeralópsia sive -lopsīa, ae f.
hemeroteca: hemerotheca, ae f. Sin: ephemerotheca; ephemeridotheca.
hemiciclo: (semicírculo) v. esta voz // (salón
de forma circular, con gradas) hemicýclium,
ii n. Sin: semicircularis vel semicirculata
sedes; semicirculare (vel semicirculatum, vel
lunatum) auditórium.
hemicránea: hemicránia sive -cranīa, ae f;
hemicránium, ii n.
hemiope: hémiops, opis. Sin: hemiópiā (vel
hemiópsiā) laborans.
hemiopía: hemiópia sive -opīa, ae f. Sin: hemiópsia sive -opsīa, ae f. Sin: semicáecitas,
atis f; dimidiata rerum vísio.
hemiópico: ad hemiópiam (vel ad hemiópsiam) pértinens.
hemiplejía o hemiplejia: hemiplégia sive
-plegīa, ae f. Sin: hemipléxia sive plexīa, ae f;
dimidiata parálysis; dimidiata apoplexis vel
apopléxia; dimidiata nervorum resolútio.
hemipléjico: (concerniente o relativo a la
hemiplejía) ad hemiplégiam (vel ad hemipléxiam) áttinens // (que padece hemiplejía) hemiplégiā laborans vel affectus.
hemoftalmia: haemophthálmia sive -phthalmīa, ae f.
hemoglobina: haemoglobinum, i n; haemoglobina, ae f.
hemólisis: haemólysis, -is f. Sin: sánguinis
solútio.
hemoptísico: haemoptóicus vel haemoptýicus, a, um. Sin: haemophthísicus; sánguinem
éxscreans vel vomens; haemóptysi laborans;
sánguine, tabe corrupto, laborans.
hemoptisis: haemóptysis sive -moptysis, is f.
Sin: haemóptois, ĭdis f; sánguinis vómitus
(-us m) sive vomítio; sánguinis exsecrátio,
exspuítio, eiéctio.
hemorragia: haemorrhágia sive -rhagīa, ae f.
Sin: sánguinis fluxus (-us m), flúxio, flúctio,
effúsio, proflúvium. Uso: detener la -, haemorrhágiam sístere.
hemorroide: haemórrhois, ĭdis f; haemorrhóida, ae f. Sin: inflátio venarum.
hemostasia o hemostasis: haemóstasis, -is f.
Sin: sanguinationis remédium; medicina haemorrhágiam sistens.
hemostático: adj haemostáticus, a, um // sust
haemostáticum remédium vel medicamen-
520
herejía
tum.
hemoteca: haemotheca, ae f. Sin: sánguinis
custódia.
hemotoxia: sánguinis corrúptio.
henificadora: máquina -, feniversórium, ii n.
Sin: máchina versífena.
henil: tugúrium faenile.
hepático: (que padece del hígado) hepatiárius, a, um. Sin: iecinerosus, iecinorosus; iecorosus; iecoralis; iecoríticus // (relativo al
hígado) hepáticus, a, um. Sin: hepatiárius;
hepatárius; ad hepar (-ătis n) áttinens.
hepatitis: hepatitis, ĭdis f. Sin: hepatopathīa;
morbus hepatárius vel hepatiárius; hépatis
morbus; morbus iecínoris; iécoris inflammátio.
heptacordo: (instrumento músico de siete
cuerdas) heptachordum, i n; heptachordus vel
heptachordos, i m.
heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i
n.
heptágono: adj heptagōnus, a, um // sust
heptagōnon vel heptagōnum, i n.
heptodo: hépthodos vel hépthodus, i f.
heráldica: heráldica, ae f. Sin: ars heráldica;
stémmatum rátio.
heráldico: heráldicus, a, um.
herbario: (relativo a las hierbas) herbárius,
a, um. Sin: ad herbas spectans // (botánico)
herbárius, ii m // (colección de plantas secas
para el estudio) herbárium, ii n. Sin: botánicum, i n.
herbicida: herbicīdum, i n. Sin: herbicidale,
is n; venenum herbicidale; venenum herbarum delétile; medicamentum herbis internecīvum.
herbolario: (el que se dedica a recoger hierbas para venderlas) herbarum medicarum
collector (-oris m) // (el que vende hierbas
medicinales) herbárius, ii m. Sin: herbarum
vénditor; herbarum medicarum vénditor //
(tienda donde se venden hierbas medicinales) herbária, ae f. Sin: herbária taberna; herbarum medicarum taberna // (herbario,
colección de plantas) herbarum medicarum
colléctio.
herboristería, v. herbolario (tienda).
herboso: hérbidus, a, um.
herciano: hertzianus vel hertianus, a, um.
Sin: electromagnéticus. Uso: onda -, hertiana
vel electromagnética unda.
hercio: hertziana vel hertiana mensura. Sin:
crebritatis mensura.
heredero: heres, edis mf. Uso: - principal,
primus heres; - testamentario, heres ex testamento; - universal, heres ex asse; heres bonorum ómnium; - del trono, régiae potestatis
heres; rex destinatus // ser - de alguno, heredem esse álicui vel alicúius; dejar a uno - de
algo, áliquid hereditate relínquere álicui;
nombrar a uno - en el testamento, áliquem
heredem institúere, scríbere, nuncupare, fácere.
hereje: adj haeréticus, a, um. Sin: alienus a
sincera religionis doctrina // sust (homo) haeréticus, i m.
herejía: (doctrina condenada por la Iglesia)
háeresis, -is (ac -im, abl -i) f. Sin: fídei
cathólicae error; opínio a vera religione
521
herencia
aberrans; díssidens de religione opínio; falsa
in fide opínio // (fig, opinión absurda) prava
opínio. Sin: gravis error.
hermenéutico: hermenéuticus, a, um. Sin:
qui (quae, quod) ad artem interpretandi pértinet.
herencia: heréditas, atis f. Uso: - cultural
mundial, culturalis heréditas mundana; entregar algo por -, áliquid hereditate trádere.
herméticamente: hermétice. Sin: arte, arcte;
obsignate. Uso: cerrar -, artíssime cláudere.
hermafrodismo o hermafroditismo: hermaphrodismus, i m; hermaphroditismus.
hermafrodita: hermaphrodītus, i m. Sin: sémimas (-aris m).
hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: mónacha, ae f; virgo, gĭnis f; virgo sacrata; soror
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infirmária; - Misioneras de la Sagrada Familia,
Sorores Missionáriae a Sancta Família.
hermanamiento: gemellógia sive -logīa, ae
f. Sin: gemellaris coniúnctio.
hermanar: fraterno vínculo coniúngere. Sin:
fraterna necessitúdine (vel caritate) coniúngere; amicítiā coniúngere.
hermanarse: amicítiā inter se coniungi. Sin:
fraterno amore se coniúngere; - con uno, se
cum áliquo (vel álicui) coniúngere.
hermandad: (parentesco entre dos hermanos) germánitas, atis f // (fig, amistad íntima;
unión de voluntades) fraterna necessitudo
(-dĭnis f) // (cofradía) v. esta voz.
hermano: frater, tris m. Uso: - siameses, fratres gémini siamenses // (religioso) frater, tris
m. Uso: - clérigo, frater cléricus; - lego, frater
laicus.
hermenéutica: hermenéutica, ae f; hermenéutice, es f. Sin: hermenéutica disciplina,
ars; interpretandi vel explanandi rátio.
hermético: (perfectamente cerrado) herméticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; artíssime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
herméticus. Sin: obscurus; abscónditus. Uso:
discurso -, orátio hermética; literatura -, litteratura hermética.
hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscúritas.
hernia: hérnia, ae f. Uso: - abdominal, v. enterocele; - estrangulada, hérnia implícita; de corazón, v. cardiocele.
herniario: hernialis, e.
hernioso: herniosus, a, um.
herniotomía: herniotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: hérniae séctio.
heroicamente: fortíssime. Sin: fortíssimo
ánimo; herōum more; ut herōas (vel herōës)
decet.
heroico: (propio de héroe) heróicus, a, um.
Sin: fortíssimus; fortis ac strénuus. Uso: acción, empresa -, res praeclare gesta; forte factum; fácinus praeclaríssimum; en pl también
heróica, orum npl; madres -, heróicae matres
// (mítico) heróicus, a, um. Uso: personajes -,
heróicae personae; tiempos -, heróica témpora; aetates heróicae; a la -, heróice //
(épico) heróicus, a, um. Sin: herōus; épicus.
Uso: poesia -, heróicum carmen; poema -,
poëma épicum; herōum carmen; verso -, versus heróicus // (muy poderoso y eficaz) praesentíssimus, a, um. Uso: medicamento -,
522
heterogéneo
remédium vel medicamentum praesentíssimum.
herrero: ferrífaber, bri m. Sin: faber ferrárius.
eroicómico: heróico-cómicus, a, um. Sin: et
heróicus et cómicus. Uso: poesía -, heróicum
carmen in ridículum versum; poema -, heróicum poëma cómice compósitum.
hertz, v. hercio.
heroína: (estupefaciente) heroīnum, i n; heroīna, ae f. Sin: medicamentum heroīnum.
Uso: tráfico de -, heroini commércium // (de
la mitología, semidiosa) herōis, ĭdis f (ac sing
-ǐda, ac pl -ǐdas) // (mujer de gran heroísmo)
fortíssima fémina. Sin: virago, gĭnis f // (fig,
mujer protagonista de una obra literaria)
prior (entre dos) vel prima (entre más de dos)
persona.
hertziano, v. herciano.
hervidor: fervefactórium, ii n. Sin: fervefactor (apparatus); caccábulus fervefáciens.
hervor: exaestuátio, onis f. Sin: fervor; aestus, us m; ardor.
Herzegovina: Herzegovīna, ae f. Sin: Herzegóvia; Arcegovīna. Uso: de -, herzegovīnus,
a, um; herzegoviensis, e; arcegovinensis.
hetairismo: hetaerismus, i m.
heroísmo: heroīsmus, i m. Sin: heroícitas;
virtus heróica; heróica vis; singularis virtus;
incredíbilis ánimi fortitudo vel magnitudo
(-dĭnis f). Uso: - cotidiano, rerum cotidianarum heróica virtus.
heteróclito: abnormis vel enormis, e. Sin:
exlex, ēgis mf.
herpe o herpes: herpes, -ētis vel -ĕtis m. Sin:
ulcus (-cĕris n) serpens.
heterodina o heterodino: heterodýnamis,
-is f.
herpético: herpéticus, a, um.
heterodoxia: heterodóxia sive -doxīa, ae f.
herpetología: herpetológia sive -logīa, ae f.
Sin: de serpéntibus doctrina; serpéntium
descríptio vel stúdium.
heterodoxo: heterodoxus, a, um.
herrada: (cubo de madera) álveus, i m. Sin:
lacus, us m.
herrador: faber (-bri m) ferrárius. Sin: faber
ferrárius iumentis calceandis.
heterocigoto: heteroxygotum, i n.
heteroftalmía: heterophthálmia sive -phthalmīa, ae f.
heteroftalmo: heterophthalmus, a, um.
heterogameto: anisogames, ētis f.
heterogeneidad: heterogenéitas, atis f. Sin:
dissimilitudo; géneris divérsitas; genus diversum; natura diversa.
herradura: férrea sólea.
herramienta: ferramentum, i n.
herrería: (taller) officina ferrária // (tienda)
taberna ferrária.
heterogéneo: heterogéneus, a, um. Sin: dissímilis vel absímilis, e; diversi géneris.
523
heterogenia
heterogenia: heterogénesis, -is f. Sin: diversa
génesis.
heteromorfismo: heteromorphismus, i m.
Sin: facultas diversas suscipiendi formas.
heteromorfo: heteromorphus, a, um. Sin: diversas suscípiens formas.
hiades: hýades, um fpl. Sin: hýades stellae.
hialino: adj hyálinus, a, um. Sin: vítreus; vitréolus; pellúcidus; translúcidus.
Uso:
cuarzo -, hyálinum, i n.
hialita: hyalītes, ae m.
hialitis: hyalitis, ĭdis f.
heteronomía: heteronómia sive -nomīa, ae f.
heterónomo: heterónomus, i m.
heterotaxia: heterotaxis, -is f.
hético: hécticus, a, um. Uso: fiebre -, héctica
febris.
hialografía: (arte de grabar el cristal) hyalográphia sive -graphīa, ae f. Sin: hyalográphica ars; ars pingendi vitrum vel crystallum
// (pintura sobre placa de vidrio o cristal)
pictura in vitro vel in crystallo. Sin: pictum
vitrum vel crystallum.
hialógrafo: hyalógraphum, i n.
heurística: heurística, ae f. Sin: heurística
rátio vel disciplina.
heurístico: heurísticus, a, um. Sin: heurísticae (gen); ad heurísticam áttinens.
hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin:
sedecimalis, e.
hialoideo: vitro vel crystallo símilis, e.
hialoides: hyalóides, is m. Sin: hyálina (vel
translúcida) óculi membrana vel membránula.
hialotecnia: ars vitrária. Sin: ars vitra faciendi.
hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n.
hexagonal: hexagonalis, e; exagónius, a, um.
Sin: sexángulus.
hexágono: hexagōnum, i n; hexagónium, ii
n. Sin: sexángulum. Uso: figura de un -,
sexángula figura.
hexástilo: hexastylos, on; hexastylus, a, um.
Sin: senas habens columnas; senis ornatus
columnis. Uso: pórtico -, pórticus (-us f)
hexastylos vel hexastyla, senas habens columnas, senis ornata columnis.
hez: faex, faecis f (en sentido propio y figurado). Uso: - del pueblo, faex pópuli; - de la
sociedad, sordidíssimi hómines.
hialurgia: hyalúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: ars
conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum;
ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi.
hialúrgico: hyalúrgicus, a, um. Sin: ad
hyalúrgiam spectans.
hiato: hiatus, us m. Sin: (duarum) vocálium
concursus (-us m).
hibernación: (estado letárgico) veternus, i
m. Sin: lethargus; sopor hibernus // (método
terapéutico) temperaturae (córporis) deminútio artificiosa. Uso: someter a -, (aegrorum)
córpora frígore durare.
hibisco, v. malvavisco.
524
hidrodinámico
hibridación: hybridátio, onis f. Sin: hybridisátio; génerum mixtura.
peritus.
hidria: hýdria, ae f. Sin: sítula; hama.
hibridismo: hybridismus, i m. Sin: genus
(-nĕris n) mixtum.
híbrido: hybrídicus, a, um. Sin: ex diverso
génere natus. Uso: nombre -, nomen hybrídicum.
hidalgo: adj nóbilis, e // sust vir (homo) claro
génere; vir illustri sánguine vel stirpe.
hidrargirismo: hydrargyrismus, i m. Sin:
hydrargyrōsis, is; mercurialismus; aegritudo
ex mercúrio; morbus ex hydrárgyro.
hidrargirio o hidrargiro: hydrárgyrus, i m.
Sin: argentum vivum.
hidrarto: hydrarthrum vel hydrarthron, i n.
Sin: artus hydrópicus.
hidrartrosis: hydrarthrōsis, is f. Sin: arthrosis hydrópica.
hídrico: hýdricus, a, um. Sin: aquae vel
aquarum (gen).
hidroácido: ácidum hydrogénii.
hidroavión: hydroplanum, i n. Sin: hydroaëroplanum; hydrovelívolum; volátilis navis,
volátile navígium. Uso: - torpedero, hydroplanum siluros mittens; hydroplanum ad ignívoma missília iactanda aptum.
hidrobiología: hydrobiológia sive -logīa, ae
f.
hidrobiológico: hydrobiológicus, a, um.
hidrocarbonato: hydrocarbonatum, i n.
hidrocarburo: hydrocarburum, i n. Sin:
hydrocarbóneum; hydrogenanthrax, acis m.
hidrocefalia: hydrocephalaea, ae f. Sin:
hydrocephálica afféctio; hydrocephálicus
morbus.
hidratación: hydratátio, onis f.
hidratar: (combinar un cuerpo con el agua)
hydratare. Sin: aquā temperare; hydratum fácere, effícere, gígnere, elaborare.
hidrocéfalo: hydrocéphalus vel hydrocephálicus, a, um. Sin: hydrocephalaeā affectus; ad
hydrocephalaeam pértinens.
hidrato: hydratum, i n.
hidrocele: hydrocēle, es f.
hidráulica: (parte de la mecánica, que estudia el equilibrio y el movimiento de los fluidos) hydráulica, ae f. Sin: hydráulica
doctrina, disciplina, sciéntia // (arte de conducir, contener, elevar y aprovechar las
aguas corrientes) hydráulica, ae f. Sin: ars
(artis f) hydráulica.
hidráulico: adj hydráulicus, a, um // (persona que se dedica a la hidráulica) hydráulicus, i m. Sin: aquárius; artis hydráulicae
hidroclorato: hydrochloratum, i n.
hidroclórico: hydrochlóricus, a, um.
hidrodinámica: hydrodynámica, ae f;
hydrodynámice, es f. Sin: sciéntia hydrodynámica; doctrina de aquarum mótibus; disciplina aquarum metiendis mótibus.
hidrodinámico: hydrodynámicus, a, um.
525
hidroeléctrico
hidrogenar: hydrógeno vel hydrogénio temperare.
hidroeléctrico: hydroëléctricus, a, um.
hidroelectrización: hydroëlectrizatio, onis f.
hidrófilo: hydróphilus, a, um. Sin: bíbulus.
hidrógeno: hydrógenum, i n; hydrogénium,
ii n. Uso: - pesado, hydrogénium ponderosum; bomba de -, bomba hydrogénica.
hidrofitografía: hydrophytográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: aquaticarum vel aquigenarum plantarum descríptio; descríptio
plantarum in aqua vivéntium.
hidrogeología: hydrogeológia sive -logīa, ae
f.
hidrognosia: hydrognósia sive -gnosīa, ae f.
hidrofobia: (horror al agua y en general a
los líquidos) hydrophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: phobodipsos, i f; aquae formido (-dĭnis f)
vel pavor (-oris m); táedium potūs; aquae potūsque omnis ódium // (rabia) rabies, ēi f.
hidrófobo: (adj, que tiene horror al agua)
hydróphobus vel hydrophóbicus, a, um. Sin:
aquífugax (-acis); aquífugus; aquae horrore
(pavore, terrore, metu, timore, táedio, ódio)
oppressus vel cruciatus. Uso: ser -, aquae
horrore vel táedio ópprimi, cruciari; (morbi
causā) aquam horrere, abhorrere, pavéscere,
expavéscere, timere, odisse, aversari // (rabioso) rabiosus vel rábidus, a, um. Uso: perro
-, canis rábidus; ser - (rabioso), rabiosum vel
rábidum esse; volverse - (rabioso), rabiosum
vel rábidum fíeri.
hidrófono: hydróphonum sive hydrophōnum, i n; hydrophónium, ii n.
hidrografía: hydrográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: aquarum descríptio; aquarum vel de
aquis doctrina, disciplina, sciéntia.
hidrográfico: hydrográphicus, a, um. Sin:
aquarum (gen).
hidrógrafo: hydrógraphus, i m.
hidrohemia: hydroháemia sive -haemīa, ae
f.
hidrólisis o hidrolisis: hydrólisis, -is f. Sin:
solútio per aquam.
hidrolita: pulvis (-vĕris m) hydrolíthinus.
hidrolítico: hydrolýticus, a, um. Sin: ad
hydrólysin áttinens.
hidrología: hydrológia sive -logīa, ae f. Sin:
aquarum vel de aquis doctrina, disciplina,
sciéntia.
hidróforo: hydróphorus, a, um.
hidrofosfato: hydrophosphatum, i n.
hidroftalmia: hydrophthálmia sive -phthalmīa, ae f. Uso: el que padece -, hydrophthalmus, i m.
hidrófugo: hydrófugus, a, um. Sin: hydroëxpulsórius; umores súpprimens; qui (quae,
quod) umores súpprimit.
hidrológico: hydrológicus, a, um. Sin: ad
hydrológiam spectans.
hidrólogo: adj hydrólogus, a, um // sust
hydrólogus, i m. Sin: hydrológiae peritus,
cultor, studiosus.
hidromancia o hidromancía: hydromantīa,
ae f. Sin: divinátio ex aqua.
526
hieráticamente
hidromanía: hydrománia sive -manīa, ae f.
speculatórium;
instrumentum.
hidromántico: hydrománticus, a, um. Sin:
ad hydromantīam (ad divinationem ex aqua)
pértinens.
hidromecánico: hydromechánicus, a, um.
speculatórium
aquarum
hidrosfera: hydrosphaera, ae f. Sin: aquarum
globus; líquidum terrae involūcrum.
hidroski: oblongae sóleae aquátiles. Sin: soleáriae ássulae aquátiles.
hidromel o hidromiel: hydrómeli, ĭtis n; hýdromel, ellis n. Sin: mulsum; aqua mulsa.
hidrómetra: hydrometra, ae m; hydrometres,
ae m. Sin: hydrométriae cultor, peritus, studiosus.
hidrometría: hydrométria sive -metrīa, ae f.
Sin: aquae metiendae doctrina, disciplina,
sciéntia, ars.
hidrométrico: hydrométricus, a, um. Sin: ad
hydrométriam áttinens.
hidrómetro: hydrómetrum, i n. Sin: aquae
metiendae index (-dĭcis mf); aquae libramenti
index.
hidrosoluble: hydrosolúbilis, e. Sin: in aqua
solúbilis.
hidrostática: hydrostática, ae f; hydrostátice,
es f. Sin: hydrostática disciplina, sciéntia, ars;
de liquorum (vel umorum) libramento doctrina.
hidrostáticamente: hydrostátice. Sin: secundum hydrostáticam vel hydrostáticen.
hidrostático: hydrostáticus, a, um. Sin: ad
hydrostáticam spectans.
hidrotecnia: hydrotéchnica, ae f. Sin:
hydráulica doctrina, ars; hydráulicae artis
disciplina.
hidrometrógrafo: hydrometrógraphum, i n.
hidroterapia: hydrotherapīa, ae f. Sin: de
aquarum curatione ars, disciplina; curátio
aqualis; aquarum curationes.
hidroneumático: hydropneumáticus, a, um.
hidropesía: hydrópisis, is f. Sin: hydropismus; hydrops, ōpis (ac -em, vel -en, vel -a)
m.
hidroterápico: hydrotherápicus vel hydrotherapéuticus, a, um.
hidrópico: adj hydrópicus, a, um. Sin:
hydrópisi laborans vel affectus // sust hydrópicus, i m. Sin: qui hydrōpe laborat.
hidrotermal: hydrothermalis, e.
hidroplano: hydroplanum, i n. Sin: navígium volátile; volátilis (vel volans, vel alígera) navis.
hiedra: hédera, ae f.
hidroscopia: hydroscópia sive -scopīa, ae f.
hidróxido: hydróxydum, i n.
hiena: hyaena, ae f.
hieráticamente: hierátice. Sin: gráviter;
sollemniter; hierático hábitu, incessu, more.
hidroscopio: hydroscópium, ii n. Sin: maris
527
hierático
hierático: hieráticus, a, um // fig gravis;
sollemnis.
higiénicamente: hygiénice. Sin: salúbriter;
salutáriter; secundum normas hygiénicas.
hierba: herba, ae f. Uso: - aromáticas, herbae
aromáticae; herbae suavis odoris; mala -,
herba mala, nociva, damnosa; fig homo
malus; - medicinal, herba salutífera; infusión
de - medicinales, aqua herbis salutíferis medicata.
higiénico: hygiénicus, a, um. Sin: saluber vel
salubris; salutaris; emundatus vel mundatus.
hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado,
ferrum procusum; obrero que trabaja el hierro, ferrariárius, ii m.
higienista: hygienista, ae m. Sin: valetúdini
déditus; salubritatis studiosus vel cultor.
higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus
índicus; - seco, cárica, ae f; ficus árida; en pl
también cáuneae, arum f // (fig, no dársele a
uno un -) flocci áliquid fácere // (excrecencia
alrededor del ano) verrúcula, ae f.
hietometría, v. pluviometría.
higrógrafo: hygrógraphum, i n.
hietómetro, v. pluviómetro.
higrología: hygrológia sive -logīa, ae f.
high fidelity: summa vel máxima accuratione
confectus, a, um.
higrológico: hygrológicus, a, um.
high life: lautítia, ae f. Sin: élegans vita; lauta
vivendi rátio.
higrólogo: hygrólogus, i m. Sin: hygrológiae
peritus, cultor, studiosus.
high school: americanum lycaeum. Sin: provéctior (vel progréssior, vel superior) schola.
higrometría: hygrométria sive -metrīa, ae f.
Sin: doctrina, disciplina, sciéntia de áëris
umore; rátio áëris metiendo umori; umiditatis
mensura.
higiene: (parte de la medicina) hygiēne, es f.
Sin: hygiénica doctrina; valetúdinis tuendae
sciéntia vel ars; sanitatis stúdium // (conjunto
de reglas y prácticas relativas al mantenimiento de la salud) hygiēne, es f. Sin: res
hygiénica vel sanitária. Uso: - mental,
hygiene mentalis; - pública, salus (-utis f) pública; reglas de -, hygiénica praecepta; reglas
de - personal, praecepta de valetúdine tuenda
// (limpieza, aseo personal) córporis mundíties (-ēi f) // (cuidado del cuerpo) córporis
cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos,
de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutánea;
cuidar la -, corpus curare; valetúdini servire
// (limpieza, aseo de las viviendas) salúbritas,
atis f. Uso: cuidar la - de la casa, domūs salubritatem tueri.
higrométrico: hygrométricus, a, um. Sin: ad
hygrométriam pértinens (relativo a la higrometría); ad hygrómetrum áttinens (relativo al
higrómetro).
higrómetro: hygrómetrum vel hygrómetron,
i n. Sin: umiditatis index (-dĭcis mf); instrumentum áëris metiendo umori.
higroscopia: hygroscopia sive -scopīa, ae f.
Sin: umiditatis observátio.
higroscópico: hygroscópicus, a, um.
higroscopio: hygroscópium, ii n.
528
hincha
higuera: arbor ficūs vel fici. Sin: arbor ficúlnea.
hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad,
Puellae a caritate; Hijas de María, Puellae
Mariae Vírgini sacrae vel devotae; Puellae
mariales; Hijas de María Auxiliadora, Fíliae
Mariae Auxiliatricis.
hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f.
hijo: fílius, ii m. Uso: - (= descendiente) de
ladrón, rapácida vel rapácides, ae m; - del
hombre (Cristo), Filius hóminis.
hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hostia sobre la patena hasta el momento del
ofertorio) pállula, ae f. Sin: anímula, ae f.
hilado: netus, us m. Sin: nema, ătis n; filamen, mĭnis n; filatum; nemen, mĭnis n, stamen, mĭnis n; subtemen, mĭnis n.
hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix
vel netrix, icis f. Sin: filíficus m; filífica f ;
qui, quae stámina (lanam, linum, etc.) net; sericárius (- de seda); laníficus (- de lana); liníficus (- de lino) // hiladora (máquina usada
para hilar) máchina netória.
// (lugar donde se hila) v. hilandería.
hilo: filum, i n. Uso: - eléctrico, filum eléctricum; funículus eléctricus; ahéneum vel aéneum filum eléctridem ferens; - metálico,
filum metállicum; - telefónico, filum telephónicum; del otro extremo del -, ex áltero ahéneo extremo filo; - de algodón, gossýpii vel
xýlini filum; - de caña de pescar, línea, ae f;
- de la corriente eléctrica, filum fluenti eléctrici; - de lana, lanae vel láneum filum; - de
lino, lini vel línteum filum; - de nailon, filum
nailónicum; - de seda, filum bombýcinum;
sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un líquido) filum, i n. Uso:
- de agua, filum profluentis aquae // (continuación o serie del discurso) orationis filum.
Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexión, harum cogitationum
propósitum; cortar el - del discurso, orationem praecídere; perder el -, a propósito defléctere; longe a propósito deflectere; lóngius
abire; retomemos el -, ad propósitum revertamur; ad id revertamur, unde devértimus; ad
id redeamus, unde digressi sumus; según el conductor, secundum directórias normas //
fig, pender de un -, tenui filo pendere; ádmodum ténui filo suspensum esse.
hilozoísmo: hylozoīsmus, i m.
hilandera: filifícii operária. Sin: filandária.
hilandería: (arte de hilar) stámina nendi ars
// (fábrica de hilados) filifícium, ii n. Sin: filanda, ae f ; stáminum officina; officina in
qua stámina nentur; filis deducendis officina;
deducendo stámini officina. Uso: - de lana,
lanifícium, officina lanária; - de lino, officina
linteária vel linária; - de seda, officina sericária vel bombýcina; sericorum vel bombycinorum officina; dueño de una -, filifícii
dóminus.
hilandero: (persona que tiene por oficio
hilar) filifícii operárius. Sin: filandárius, ii m
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cánticum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacional, hymnus internationalis; communis
natiónibus hymnus; - nacional, cánticum nationale; nationis carmen; pátrium hymnum; cantar (en conjunto) el - nacional, pátrium
hymnum concínere; nationis carmen decantare.
hincha: (partidario entusiasta de un equipo
deportivo) thyphosus, i m. Sin: áestuans,
antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti
péctore vel corde ludum (vel ludos) spectat;
cuiusdam manūs sectator vel ássecla. Uso: la
muchedumbre de los -, fautorum multitudo;
529
hinchada
ser un -, stúdiis ludi inflammari; ser - de un
equipo, álicui manípulo (vel ágmini) lusório
(vel álicui aciéi lusóriae) favere // fig assentator, oris m. Sin: fautor; favens.
Sin: transgréssio; verborum transgréssio vel
traiéctio.
hinchada: thyphosorum (vel aestuántium)
turba, multitudo, númerus. Sin: fautores; aestuosi, aestuosíssimi.
hipérbole: hypérbole, es f. Sin: superlátio
sive supralátio.
hinchazón: tumor, oris m. Sin: tumíditas, atis
f // (fig, vicio del estilo o lenguaje hinchado)
tumor verborum.
Hindostán: Hindostánia vel Hindustánia, ae
f. Uso: de -, hindostanus vel hindustanus, a,
um; natural de -, Hindostanus vel Hindustanus, i m.
hindú: (indio) adj índicus, a, um; sust Indus,
i m // (el que profesa el hinduismo) hinduísmi
sectator. Sin: qui hinduísmum profitetur.
hipérbola: hypérbola, ae f.
hiperbólicamente: hyperbólice. Sin: superlatis verbis; praeter modum; ultra fidem;
supra quam fíeri possit.
hiperbólico: hyperbólicus, a, um. Sin: superlatus; veritatem excedens; nímius. Uso: expresiones -, superlata verba.
hiperbóreo: hyperbóreus, a, um.
hiperbulia: hyperbulia sive -bulīa, ae f. Sin:
nímia voluntas; voluntatis excessus (-us m).
hiperclorhidria: hyperchlorhydrīa, ae f.
hinduismo: hinduísmus, i m.
hiperclorhídrico: hyperchlorhýdricus, a,
um.
hiniesta, v. retama.
hinojo: fenículum, i n. Sin: márathrum.
hipercrítica: hypercriticismus, i m. Sin: immoderata crítica; censura severíssima,
acérrima, nímia; iudícium severíssimum.
hinterland: intérior régio vel terra.
hipálage: hypállage, es f.
hipalgesia: hypoalgésia, ae f; hypoálgesis,
-is f.
hiperacidez: nímia acíditas (-atis f). Sin:
acritudo máxima.
hipercrítico: adj hypercríticus, a, um. Sin:
nimis severus; sevérior, severius // sust immoderatus críticus (-i m); nimis severus iudex
(-dĭcis m).
hiperdulía: hyperdulīa, ae f.
hiperestesia: hyperaesthésia sive -sthesīa, ae
f. Sin: nímia sensus (vel sénsuum) concitátio
vel permótio.
hiperácido: nimis ácidus, acer, acerbus.
hiperacusia o hiperacusis: hyperacúsia sive
-cusīa, ae f. Sin: nímius auditus (-us m);
nímia audiendi facultas.
hiperhemia: hyperháemia sive -haemīa, ae f.
Sin: nimis sánguinis congestus (-us m); nímia
sánguinis confluéntia.
hipérbato o hipérbaton: hypérbaton, i n.
530
hipnotista
hiperhidrosis: hyperhydrōsis, -is f. Sin:
nímia sudátio; nímium sudoris proflúvium.
hipertrofia: hypertróphia sive -trophīa, ae f.
Sin: hypertróphiae morbus.
hipermetría: hypermétria sive -metrīa, ae f.
hipertrófico: hypertróphicus, a, um. Sin:
hypertróphiā laborans vel affectus.
hipermétrope: hypérmetrops, ǒpis; hypermetrópticus, a, um. Sin: hypermetropiā (sive
hypermetrópsiā) laborans vel affectus.
hipiatra: hippiatrus, i m.
hipiatría: hippiatrīa, ae f.
hipermetropía: hypermetropīa sive hypermetrópsia, ae f.
hipermiope: hypermyops, ōpis.
hypermyópiā laborans vel affectus.
hipiátrica: hyppiátrica, ae f. Sin: hippiátrica
ars (artis f).
Sin:
hipiátrico: hippiátricus, a, um. Sin: ad hippiátricam spectans.
hipermiopía: hypermiópia sive -miopīa, ae
f.
hipernutrición: hypernutrítio, onis f. Sin:
copiósior nutrítio.
hiperplasia: hypérplasis, -is f; hyperplasīa,
ae f. Sin: hypertróphia congénita.
hipersensibilidad: hypersensibílitas, atis f.
Sin: nímia sentiendi vis; natura nimis patíbilis.
hipersensible: hypersensíbilis, e. Sin: tenérrimus; ánimo tenérrimo; qui facíllime
commovetur.
hipertensión: hyperténsio, onis f. Sin: frequéntior sánguinis fluxus (-us m); nímius
sánguinis pressus (-us m).
hipertenso: hypertensione laborans vel affectus.
hipertexto (Inform): hypertextus, us m; v. hypertext.
hípica: equitátio, onis f.
hípico: híppicus, a, um. Sin: equárius (relativo a los caballos); equester, tris, tre; equinus (relativo a la hípica). Uso: concurso -,
certamen equestre; cursus equorum; equíria,
-ium vel -orum npl.
hipismo: (conjunto de conocimientos relativos a la cría y educación del caballo) híppice, es f. Sin: equitátio; equitandi ars //
(deporte hípico) equestres exercitationes, v.
hípico (concurso).
hipnosis: hypnōsis, -is f. Sin: somnus hypnóticus; sopor artificiose inductus.
hipnoterapia: hypnotherapīa, ae f.
hipnótico: hypnóticus, a, um. Sin: ad hypnosim pértinens // sust soporíferum (vel somníferum, vel somníficum) medicamentum.
hipertiroidismo: hyperthyroidismus, i m.
hipnotismo: hypnotismus, i m. Sin: ars (artis
f) áliquem sopiendi vel soporandi; ars hipnótica sopiendi; rátio soporem hypnótice indicendi vel infundendi.
hipertonía: hypertónia sive -tonīa, ae f.
hipnotista: (persona que profesa el hipno-
531
hipnotizable
tismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi peritus, cultor, studiosus // (persona que defiende el hipnotismo) hypnotista, ae m. Sin:
hypnotismi fautor vel defensor // (persona
que escribe sobre el hipnotismo) hipnotista,
ae m. Sin: qui (vel quae) de hypnotismo scribit.
hipnotizable: hypnotizábilis, e. Sin: sopíbilis, e; hypnótico artifício soporábilis; arte
quadam sopíbilis.
hipnotización: hypnotizátio, onis f.
hipnotizador: hypnotizator, oris m. Sin:
hypnotizans, antis; sómnifer, sopórifer;
hypnotismi ártifex vel effector // fig fascinator, oris m. Sin: incantator; magnétizans,
antis.
hipnotizar: hypnotizare. Sin: sopire; hypnótice sopire; hypnótica arte sopire; hypnótico
artifício áliquem sopire vel soporare // fig
allícere; fascinare; rápere; visu fascinare.
hipocentro: hypocentrum, i n.
hipoclorhidria: hypochlorhýdria sive -rhydrīa,
ae f.
hipocondría: hypochondrīa, ae f. Sin: afféctio (-onis f) hypochondríaca; morbus hypocondríacus; melancholīa; melanchólicus
umor; atra bilis (-is f).
hipocondríaco: (concerniente o relativo a la
hipocondría) hypochondríacus, a, um. Sin:
melanchólicus; hypochondríaco morbo laborans vel affectus.
hipocóndrico: (concerniente o relativo a los
hipocondrios) hypochóndricus, a, um // (concerniente o relativo a la hipocondría) v. hipocondríaco.
hipocondrio: hypochóndrium, ii n; hypochóndria, orum npl.
hipocorístico: hypocorísticus, a, um. Uso:
geminación -, geminátio hypocorística.
hipoacidez, v. hipoclorhidria.
hipoacusia: hypoacúsia sive -cusīa, ae f. Sin:
auditūs debilitátio, hebetátio; debilitatus vel
hebes auditus (-us m); hebes audiendi sensus
(-us m).
hipoalimentación: alitura non suffíciens.
Sin: alimónia nimis módica; alimónium
nimis módicum; victus vel cibus non sufficiens.
hipobulia: hypobulīa, ae f. Sin: voluntatis
imbecíllitas vel infírmitas.
hipocresía: hypócrisis, is f. Sin: probitatis vel
virtutis simulátio, dissimulátio; fucata virtutis
spécies (-ēi f).
hipócrita: hypócrita, ae m; hypócritus, i m.
Sin: simulator, dissimulator; virtutis vel probitatis simulator; religionis simulator.
hipodérmico: hypodérmicus, a, um. Sin:
subcutáneus; intercus, ŭtis.
hipodermis: hypoderma, ătis n.
hipodermoclisis: hypodermoclysis, is f.
hipocampo: hippocampus, i m.
hipodromía: hippodrómia, ae f.
hipocardia: hypocárdia, ae f.
hipodrómico: hippodrómicus, a, um.
hipocastanáceo: sust hippocástanum, i n.
532
hipotecario
hipódromo: hippódromos vel hippódromus,
i m. Sin: currículum; equorum stádium vel
circus.
hipófisis: hypóphysis, -is f. Sin: glándula pituitária vel pituitosa.
hipogástrico: hypogástricus, a, um. Sin: ad
hypogástrium áttinens.
hipogastrio: hypogástrium, ii n. Sin: imus
venter.
hipogeo: (sepulcro subterráneo de los antiguos) hypogēum vel hypogaeum , i n // (capilla o edificio subterráneo) hypogēum, i n.
Sin: subterráneum; crypta; locus sub terra excavatus.
hipoglicemia o hipoglucemia: hypoglycháemia sive -chaemīa, ae f.
hipogrifo: hyppogryphus vel hyppogryphos,
i m. Sin: pégasus vel pégasos, i m.
hipohidrosis: hypohydrōsis, -is f. Sin: módica sudátio; módica sudationis vis.
hipoliposis: hypolipōsis, -is f.
hipología: hippológia sive -logīa, ae f. Sin:
de equis doctrina.
hipomancia: hippomantīa, ae f.
hipómanes: hippómanes, is n.
hipopepsia: hypopépsia, ae f.
hipopótamo: hippopótamus, i m. Sin: equus
fluviátilis.
hipóstasis: hypóstasis, -is f. Sin: substántia.
hipostático: hypostáticus, a, um.
hipotaxis: hypotaxis, is f. Sin: subordinátio,
onis f.
hipoteca: hypotheca, ae f. Sin: pignus, -ŏris
sive -ĕris n. Uso: fincas rústicas libres de -,
práedia soluta; fincas rústicas sujetas a -,
práedia hypothecae obnóxia; dar como - un
predio, pígnori vel hypothecae dare práedium; liberar una casa de -, absólvere
domum ex pígnore; liberar una finca rústica
de -, fundum álii obligatum liberare; recibir
como - un predio, práedium pígnori accípere.
hipotecable: pignerábilis vel pignorábilis, e
Sin: ad pignerationem (vel ad pignorationem)
aptus.
hipotecado: pigneratus vel pignoratus, a, um.
Sin: obligatus; pigneratícius vel pignoratícius; oppósitus; hypothecae datus. Uso: no -,
solutus.
hipotecar: (asegurar con hipoteca) pignerare vel pignerari; pignorare vel pignorari.
Sin: pígnori dare vel oppónere áliquid; hypothecae dare // (someter a la hipoteca) obligare. Sin: pígnori obligare; hypothecā
gravare; obligare áliquid hypothecae nómine.
hipomántica: hippomántica, ae f.
hipotecariamente: pígnoris iure.
hipomántico: adj hippománticus, a, um. Sin:
ad hippomantīam spectans // (persona que
practica la hipomancia) hippománticus, i m.
hipometropía: hypometropīa sive -trópia, ae
f. Sin: hypometrópsia sive -tropsīa.
hipotecario: hypothecárius, ii m. Sin: pigneratícius vel pignoratícius; ad pignus pértinens; ad hypothecam áttinens. Uso: acreedor
-, hypothecárius (pigneratícius, vel pignoratícius) créditor.
533
hipotensión
hipotensión: hypoténsio, onis f. Sin: hypotonīa; mínima pressura.
plina, sciéntia; altitúdinis (vel altitúdinum)
mensura.
hipotenso: hypotoniā affectus. Sin: ex hypotonīa laborans.
hipsométricamente: hypsométrice.
hipsométrico: hypsométricus, a, um. Sin: ad
hypsométriam (vel ad doctrinam de altitúdine
metienda) spectans.
hipotenusa: hypotenusa, ae f.
hipotermia: hypothérmia, ae f. Sin: caloris
deminútio (-onis f); caloris defectus (-us m).
hipótesis: hypóthesis, is (ac -im) f. Sin: supposítio; coniectura; opínio; opinátio; fíctio;
casus fictus; opinatus, us m. Uso: - fantástica,
commentícium quiddam; vanas -, senténtiae
commentíciae vel fútiles; enunciar una -,
hypóthesim enuntiare; hacer una -, conícere;
coniectare; fíngere; putare; hacer una acerca de algo, de áliqua re coniectare; coniecturam fácere de áliqua re; hacer una - a
base de algo, coniecturam fácere ex áliqua
re; coniecturam alicúius rei cápere ex (vel de)
áliqua re; fundarse en una -, coniecturā niti;
tu - es inadmisible, id quod assumis concedi
nullo modo potest.
hipotéticamente: hypothétice. Sin: condicionáliter; per hypóthesim; coniectura. Uso: expresado -, hypothétice elatus.
hipotético: hypothéticus, a, um. Sin: condicionalis; coniectualis; coniecturalis; possíbilis; opinábilis (opinable), commentícius
(imaginario), coniectus (fundado en hipótesis).
hipotiposis: hypotypōsis, ĕos f. Sin: evidéntia; subiéctio sub aspectum vel sub óculos.
hisopo: (planta) hyssopum, i n; hissopus, i f
// (utensilio para asperjar con agua bendita)
aspergillum, i n.
hispanidad: (carácter genérico de todos los
pueblos de lengua y cultura hispánica) hispánitas, atis f. Sin: hispanus mos (moris m)
vel hábitus (-us m); hispánica consuetudo;
hispánici vel Hispanorum mores // (conjunto
de los pueblos hispanos) hispánicum impérium.
hispanismo: (estudio de la cultura hispánica) hispanismus, i m // (palabra o giro españoles) hispánicum verbum; hispánica
locútio.
Hispano-Olivetti: Hispano-Olivettina, ae f.
histerectomía: hysterectómia sive -tomīa, ae
f. Sin: uterectómia; exstirpátio úteri.
histeria: hystéria, ae f. Sin: hystérica pássio.
histérico: (relativo al útero) ad úterum pértinens. Sin: úteri (gen) // (relativo al histerismo) hystéricus, a, um. Sin: furiosus.
histerismo: hysterismus, i m. Sin: hystéricus
furor (-oris m).
hipotonía: hypotonīa, ae f.
histeritis: hysterites, is f. Sin: vulvae inflammátio.
hipotrofia: hypotróphia sive -trophīa, ae f.
hipsometría: hypsométria sive -metrīa, ae f.
Sin: altitúdinis metiendae doctrina, disci-
histeroscopio: hysteroscópium, ii n.
534
hodómetro
histología: histológia sive -logīa, ae f. Sin: de
córporum contéxtibus doctrina, disciplina,
sciéntia.
historieta: historíola, ae f. Sin: narratiúncula;
fabella. Uso: - gráfica, cómic, narratiúncula
fumosa collustrata; fabella fumífera, fumífica, fumógina, fumogínea, fumolenta, nubeculata; nubeculatae imágines; nubeculatus
libellus; - jocosa, iocosa historíola; narratiúncula faceta; ridícula fabella; libellus cómice depictus.
histológico: histológicus, a, um. Sin: ad histológiam áttinens.
historiografía: historiográphia sive -graphīa,
ae f.
histólogo: histólogus, i m. Sin: histológiae
peritus vel studiosus.
historiográfico: historiográphicus, a, um.
histerotocotomia, v. histerotomía.
histerotomía: hysterotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: úteri séctio.
historiógrafo: historiógraphus, i m.
histopatología: histopathológia sive -logīa,
ae f.
historia: história, ae f. Uso: - contemporánea, história contemporánea; - legendaria,
história fabularis; - medieval, médii aevi história; - de las religiones, história religionum;
- en verso, história númeris constricta; história vérsibus scripta.
historiado: imagíneus, a, um. Sin: imagínibus distinctus, ornatus; picturis decoratus,
exornatus.
historiador: históricus, i m. Sin: rerum (vel
rerum gestarum, vel historiarum) scriptor.
Uso: - antiguo, históricus vetus vel antiquus;
- moderno, históricus recentioris aetatis.
historiar: (representar un suceso histórico o
fabuloso en cuadros, estampas o tapices)
imagínibus ornare vel distínguere. Sin: figuris decorare; picturis exornare.
historicidad: historícitas, atis f.
historiología: historiológia sive -logīa, ae f.
historiosofía: historiosóphia sive -sophīa, ae
f. Sin: stúdium principiorum históriae.
Hitler: Adolfo Hítler, Adolfus Hítler(us).
hitleriano: adj hitlerianus, a, um // sust
Adolfi Hítler(i) fautor vel sectator.
hitlerismo: hitlerismus vel hitlerianismus, i
m.
hobby: oblectátio, onis f. Sin: delicíolae,
arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata
subsiciva occupátio.
hockey: pilamálleus, i m. Sin: alsulégia, ae f;
ludus hoccéius; pilae malleique ludus; ludus
pilae hastili vel hastā percussae. Uso: - en un
campo de hierba, pilamálleus pratensis; sobre hielo, - sobre patines, pilamálleus
super gláciem; alsulégia glacialis; jugador de
- sobre hielo, alsulegiárius, ii m; partido de -,
pilamállei certamen (-mĭnis n).
historicismo: historicismus, i m.
histórico: históricus, a, um.
hodómetro: itíneris mensórius (vel mensória) index (-dĭcis mf).
535
hogar
hogar: (sitio donde se enciende lumbre)
focus vel fóculus, i m. Sin: caminus; lar, laris
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum sedere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domicílium. Uso: - doméstico, lar familiaris; dejar el - doméstico,
larem desérere; larem familiarem suum relínquere; volver al propio -, ad larem suum reverti vel redire.
hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; focácia;
focácium; focácius.
hoja: (parte terminal de los vegetales) fólium, ii n // (pétalo) (floris) fólium, ii n // (cuchilla) lámina, ae f. Uso: - de navaja,
nováculae lámina; - de afeitar, lámina (vel
lamella, vel laméllula) rasória vel tonsória //
(lámina delgada de metal, madera u otra materia) lámina, ae f. Sin: bráctea sive bráttea.
Uso: - metálica, charta, ae f; - de plata, lámina argéntea; - de plomo, charta plúmbea;
aplicar una - de oro a algo, brácteā áureā áliquid sublínere // (- de papel) página, ae f.
Sin: charta; plágula; chartae plágula. Uso: volantes, volitantes páginae // - de puerta,
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el árbol, toto córpore trémere; totum trémere et horrere; no se
mueve la - en el árbol sin la voluntad del
Señor, ómnia Dei nutu ac potestate administrantur.
verborum vel vocabulorum índicem volutare;
- un libro, librum evólvere …; percúrrere
libri páginas.
¡hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel
salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete!
heus!, heus tu!; eho!, éhodum!; ohe!
Holanda: Hollándia, ae f. Sin: Nederlándia.
holandés: adj hollandus, a , um. Sin: nederlandus ; hollandiensis, nederlandiensis, nederlándicus // sust Hollandus, i m. Sin:
Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Nederlandiensis, is m; Nederlándicus, i m //
(idioma -) nederlándica vel hollándica lingua.
Uso: hablar en -, nederlándice loqui.
holgazán: homo deses (désidis), desidiosus,
iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
holocausto: (sacrificio religioso) holocaustum, i n. Sin: holocautoma, ătis n // (gran matanza de seres humanos) occídio, onis f.
holocristalino: holocrystállinus, a, um.
holoédrico: holohédricus, a, um.
holoedro: holohedrum, i n.
holofrástico: holophrásticus, a, um.
hojalata: lámina vel lamella, -ae f (férrea).
Sin: bráctea vel bráttea (férrea); férrea lámina
stagno (vel stanno) obducta.
holográfico: holográphicus, a, um.
hojalatero: bracteárius, ii m. Sin: plumbárius, ii m; ártifex (-fĭcis m) plumbárius; stagnator vel stannator.
hológrafo: adj hológraphus, a, um. Uso: testamento -, testamentum própria manu scriptum.
hojaldre: artoláganus, i m.
hombre: homo, mĭnis m; vir, viri m. Uso: armado, vir armatus; - blancos, hómines albi
coloris vel albicolores; - estudioso, vir studiosus; - extraordinario, homo extraordiná-
hojear: - un diccionario, léxicon evólvere,
pervólvere, pervolutare, revólvere, versare;
holografía: imago (-gĭnis f) holográphica.
536
homogéneamente
rius; - fornido, membrudo, homo compacto
et robusto córpore; - inútil, inútilis homo; jaranero, homo laeticulosus; - letrado, vir
doctus vel litteratus; vir multis lítteris; - negros, nigritae, arum m; hómines nigri coloris
vel atri coloris; - singular (excelente), homo
(ingénio atque ánimo) singularis; - solitario,
homo solus vel solitárius, segrex (-grĕgis) //
- de bien, vir probus et ínteger; spectatae integritatis vir; - de Estado, vir rei públicae regendae scientíssimus; - de negocios,
pragmatéuta, ae m; homo negotiosus; - de
nieve, simulacrum nivale; - de paja, homo
stramíneus; un pobre -, homo bessalis (vel
besalis); baro (-onis m) insulsíssimus; homo
trium caunearum; - que se ha levantado por
sus propios esfuerzos, homo suo Marte elatus.
hombrera: (adorno en la parte correspondiente al hombro) insigne umerale.
homepage (Inform): página doméstica.
homérico: homéricus, a, um. Sin: ad Homerum spectans. Uso: estilo -, stilus homéricus;
cuestión -, quáestio homérica.
homicida: homicida, ae m. Sin: interfector,
oris m; interfectrix, icis f. Uso: - contratado,
homicida conductícius.
homilética: homilética, ae f.
homilético: homiléticus, a, um.
homilía: homília, ae f. Sin: praedicátio; cóntio sacra; sacra orátio, sermocinátio. Uso: cíclicas: de adviento, navideñas, cuaresmales, pascuales, pentecostales, homíliae cýclicae:
adventuales,
natalíciae,
quadragesimales, paschales, pentecostales; radiada, homília radiophónica; hacer la -,
homíliam habere vel proferre.
hombría de bien, v. probidad.
hombro: úmerus, i m . Uso: llevar algo a
hombros, úmeris sublevatum áliquid véhere.
homiliario: homiliárius, ii m; homiliárium, ii
n. Sin: homiliarum liber vel volumen.
homeogénesis: homoeogénesis, is f.
homocromía: homochrómia sive -chromīa,
ae f.
homeografía: homoeográphia sive -graphīa,
ae f.
homocromático u homocromo: homochromáticus, a, um.
homeógrafo: homoeógraphum, i n.
homofilia: homophília sive -philīa, ae f.
homeópata: médicus homoeopáthicus. Sin:
homoeopathiae peritus; homoeopáthicae therapiae sectator; curationis homoeopáthicae
fautor vel sectator.
homofonía: (calidad de homófono) homophonia sive -phonīa, ae f. Sin: consonántia //
(conjunto de voces o sonidos simultáneos que
cantan al unísono) concentus, us m.
homeopatía: homoeopathīa, ae f. Sin: homoeopáthica curandi rátio.
homófono: homóphonus vel homophónicus,
a, um. Sin: cónsonus, cónsonans; cóncinens;
eiusdem vel unīus soni.
homeopáticamente: homoeopáthice.
homeopático: homoeopáthicus, a, um.
homogéneamente: homogénea ratione. Sin:
modo homogéneo; unā eademque naturā; pá-
537
homogeneidad
riter.
homúnculo: homullus, i m.
homogeneidad: homogenéitas, atis f. Sin:
cohaeréntia; congruéntia; pártium congruéntia, composítio; éadem (pártium) composítio; pártium inter se cohaeréntium concórdia,
concínnitas; homogénea natura, rátio; idem
genus (-nĕris n); eiusdem esse naturae; eandem naturam habere // fig affínitas; similitudo; analógia; congruéntia.
Honduras: Hondúria, ae f; Hondurae, arum
fpl.
homogeneizar: homogéneum réddere, fácere, effícere. Sin: parem réddere; símilem
réddere; eadem naturā ornare. Uso: alimento
homogeneizado, alimentum homogéneum
rédditum.
homogéneo: homogéneus, a, um. Sin: cóngener, ĕris; eiusdem géneris; eiusdem naturae; eodem génere constans; cognatus;
símilis. Uso: colores -, homogénei colores;
moléculas -, moléculae homogéneae; sociedades -, societates homogéneae.
hondureño: adj honduriensis, e; hondurianus, a, um // sust Honduriensis, is m; Hondurianus, i m.
hongo: (vegetal) fungus, i m. Sin: myces, etis
m (ac pl -etas); myceta, ae f. Uso: - atómico,
fungus atómicus; - comestible, boletus, i m; venenoso, fungus venenosus // (sombrero)
galerus durus vel rígidus.
honorabilidad: honorabílitas, atis f. Sin: honestas; dígnitas; sanctimónia.
honorable: honorábilis, e. Sin: honore dignus.
homógrafo: homógraphus, a, um. Sin: iisdem lítteris scriptus.
honorario: adj honorárius, a, um. Sin: ornamentárius. Uso: canónigo -, canónicus honorárius vel ornamentárius // (estipendio,
remuneración) honorárium, ii n. Sin: salárium, ii n.
homonimia: homonýmia sive -nymīa, ae f.
hopa: (especie de vestidura) abolla, ae f.
homónimo: homónymus, a, um. Sin: cognóminis, e; eiusdem nóminis; idem nomen habens; eodem nómine vel eadem appellatione
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognómines urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo
ipse) nómine appellatur.
hora: hōra, ae f. Uso: un cuarto de -, quadrans, antis m; media -, semihora; semis indecl.; hora dimídia;
dimídium horae
spátium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
- y media, sesquihora; media - después, semihora post; tres - después, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
unā quaque horā; síngulis horis; in síngulas
horas; por media -, per dimídiam horae partem; per semihoram; por un cuarto de -, per
quadrantem horae; a las 6.15 de la mañana,
hora sexta et quadrante ante merídiem (a.
m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora séptima et dodrante; alrededor de las 8 de la
tarde, círciter horam octavam postmeridianam vel post merídiem (p.m.); a las 16.30 del
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: inclinación -, inclinátio vel proclívitas homosexualis; reprimir la inclinación -,
inclinationem homosexualem compéscere //
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; sodomita, ae m; vir homosexualis.
homosexualidad: homosexuálitas, atis f.
Sin: paedicátio; sodómia sive -domīa.
538
horca
martes, diei Martis hora sexta décima et dimídia; a las 12, meridiano témpore; hora
duodécima; media - antes de medianoche, semihora ante mediam noctem // horas canónicas, horae canónicae; - legal, hora legítima;
hora lege statuta; - local, hora loci própria;
loci tempus; tempus locale; - pico, - punta,
tempus vel hora máximae frequéntiae; - semanales, horae hebdomadales; - solar, hora
solaris; servicio por -, horale ministérium; a
la - convenida, compósitā horā; - de clase,
hora institutória; indicar la -, horam indicare;
pagar por -, horalem mercedem dare; preguntar la -, horam interrogare vel inquírere.
quíndecim minutis.
Son las 8.50: Est hora octava et quinquaginta
minuta (vel minutae); est hora octava cum
quinquaginta minutis; est hora octava et minuta quinquagésima.
Son las 9 menos diez: Est hora nona demptis
decem minutis.
Son las 8.55: Est hora octava et quinquaginta
quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinquaginta quinque minutis.
Son las 9 menos 5: est hora nona demptis
quinque minutis.
Faltan 5 minutos para las 9, quinque minuta
(vel minutae) ad horam nonam desunt.
¿Qué - es?, quota hora est?, quota est hora?
He aquí un modelo de respuestas para el
lapso de una hora, de 8 a 9 a. m.
Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante merídiem).
Son las 8.05: Est hora octava et quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinque minutis; est hora octava et minuta quinta.
Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante;
est hora octava et quíndecim minuta (vel minutae); est hora octava cum quíndecim minutis; est hora octava et minuta quinta décima.
Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est
hora octava cum dimidio; est hora octava
semis; est hora octava et triginta minuta (vel
minutae); est hora octava cum triginta minutis; est hora octava et minuta tricésima.
Son las 8.35: Est hora octava et triginta quinque minuta (vel minutae); est hora octava
cum triginta quinque minutis; est hora octava
et minuta tricésima quinta.
Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis
viginti quinque minutis.
Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante;
est hora octava et quadraginta quinque minuta; est hora octava cum quadraginta quinque minutis; est hora octava et minuta
quadragésima quinta.
Son las 9 menos cuarto: Est hora nona
dempto quadrante; est hora nona demptis
Se puede contestar abreviando; por ej., para
las 8.05: octava et quinque; octava cum quinque, octava et quinta.
horadación: terebrátio, onis f.
horadado: terebratus vel perterebratus, a,
um. Sin: perforatus; pertusus.
horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix,
icis f.
horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: perforare; pertúndere.
horario: adj horárius, a, um. Uso: señal -,
horae significátio // sust horárium, ii n. Sin:
horarum index (-dĭcis mf), ordo, rátio. Uso: escolar, horárium scholare; - ferroviario, horárium ferriviale; hamaxostichorum index; de apertura de una tienda, tabernae aperiendae hora statuta; - de consulta, tempus consultationis; - de oficina, offícii fungendi
horárium; - de trabajo, tempus laborandi; a -,
horā statutā; ad horam; témpore; in témpore.
horca: furca, ae f. Sin: patíbulum. Uso: suplicio de la -, supplícium suspéndii; colgar
de la -, in furcam suspéndere vel tóllere; furcae subícere; condenar a la -, in furcam
539
horchata
damnare.
horchata: hordeáceum mulsum (-i n).
horizontal: horizontalis, e. Sin: libratus; rectus, directus; aequus; ad libellam aequus; ad
libram iacens. Uso: columna -, columna ad
libram iacens; línea -, línea horizontalis; línea
recta vel directa; posición -, posítio horizontalis; en sentido -, ad libellam vel ad libram;
colocar en posición -, ad libellam vel ad libram dirígere.
horizontalmente: horizontáliter. Sin: recte;
directe; positione horizontali; plano situ; ad
libellam; ad libram; ad libramentum.
horizonte: (línea que limita la superficie terrestre a que alcanza la vista del observador,
y en la cual parece que se junta el cielo con
la tierra) hórizon, ontis m. Sin: última caeli
pars; extrema caeli régio; extremus caeli
limes (-mĭtis m); fíniens círculus vel orbis
(-is m); aspectus, conspectus, prospectus, us
m. Uso: hasta el más lejano -, quo longíssime
óculi conspectum ferunt; - inconmensurables, immensi fines; aparecer en el -, esse in
prospectu; confundirse con el -, in prospectūs
longinquitatem abire; desaparecer del -, e
conspectu abire vel auferri; desde allí se goza
un vasto -, inde longe ac late prospectus est;
otear el -, prospectum pétere; tener ante sí un
vasto -, multum prospícere; late vel longe
prospectare, prospícere // (Astron, gran círculo de la esfera celeste formado, en un lugar
dado, por la intersección de esta esfera y del
plano horizontal) caelum, i n. Uso: un punto
del -, pars caeli; un - cargado de nubes, caelum nebulosum; un - despejado, apertum caelum; un - dilatado, patens caelum // (fig,
conjunto de posibilidades o perspectivas que
se ofrecen en un asunto o materia) orbis;
campus; conspectus, prospectus (-us m);
fines (-ium mpl); términi (-orum mpl); theatrum; scaena. Uso: - cultural, prospectus cul-
turalis; quasi orbis litterarum; el - intelectual,
ingénii términi; el - de la ciencia, sciéntiae
fines (-ium mpl); - de luces y sombras,
conspectus luce umbrāque pervasus; algo
ofrece amplios -, áliquid theatrum magnum
habet; ensanchar el - de algo, fines alicúius
rei proferre; términos alicúius rei promovere;
esto sale de mi -, hoc non cápio; hoc áltius
est ánimo meo.
horma: (molde o forma en que se fabrica
una cosa) forma, ae f. Uso: - para zapatos,
forma vel fórmula (-ae f) cálcei; poner los zapatos en la -, in forma cálceos repónere.
hormigón: lithocolla, ae f. Sin: caementum;
calcistrúctium; calcestrum, i n; calcestris, is f;
rudus, dĕris n. Uso: columnas construidas
en -, columnae calcestri structae; - armado,
caementum (vel coagmentum) armatum vel
ferratum; lithocolla ferro durata vel conexa;
arenatum ferro duratum; rudus lithocollā
concretum; varios miles de metros cúbicos
de -. plura mília metrorum cubicorum calcestri // - hidráulico, concretum hydráulicum.
Sin: calx (calcis f) hydráulica. Uso: trabajo
en - hidráulico, opus calce hydráulica structum; v. argamasa.
hormigonar: coagmento ferrato exstrúere
vel constrúere.
hormiguear: (experimentar hormigueo)
borrire vel burrire // (fig, bullir, estar en movimiento una muchedumbre) moveri; agitari
(de personas o animales); concursare (de
personas) // (abundar) abundare, redundare
(con el abl); plenum (vel pleníssimum, vel refertum) esse (con el gen o abl). Uso: hormiguean las faltas en este libro, hic liber
refertus (vel plenus) est erratis; hic liber erratorum plenus est // (experimentar alguna
parte del cuerpo una sensación más o menos
molesta, comparable a la que resultaría si
por ella bulleran o corrieran hormigas) for-
540
hortense
micare intr.
hormigueo: formicátio, onis f. Sin: formiculátio; concursátio, onis f; celébritas, atis f;
frequéntia. Uso: un - de gente, multitúdinis
formicátio; hóminum concursus (-us m) //
Med formicátio, onis f.
hormiguero: (lugar donde se crían las
hormigas) formicarum cunículus (-i m) vel
cunículi. Sin: formicarum caverna vel tectum
// (lugar donde hay mucha gente apiñada y
en movimiento) locus frequens vel céleber.
Sin: loci celébritas (-atis f); locus tumultuosus.
hormón u hormona: hormo vel hormon,
onis m; hormonum, i n. Uso: - del crecimiento, hormon crescéntiae.
hormonal: hormónicus, a, um. Sin: ad hormones pértinens.
hornillo: (utensilio o recipiente donde se
hace fuego) fóculus, i m. Sin: focus; fornáculus; fornácula; discus coctórius. Uso: eléctrico, fornácula vel authepsa eléctrica; de camping, fóculus móbilis; fóculus campester sive campestris; - de gas, fornácula gasária; fornáculus gásio altus vel actus.
horno: (obra de albañilería que sirve para
cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin:
fornax, acis f. Uso: alto -, conflatórium; furnus conflatórius; furnus fusórius; fornax aerária; fornax alta; metallorum fornax; furnus
cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel
ustrina, ae f; - eléctrico, furnus eléctricus;
poner en el - por 30 minutos, in furno insérere 30 témporis momenta // (parte del fogón
de la cocina que sirve para asar las viandas)
fóculus, i m. Uso: - eléctrico, fóculus eléctricus; - de microondas, furnus brévibus actus
undis.
horoscopio: horoscópium, ii n.
hormónico, v. hormonal.
horóscopo: horóscopus, i m // (predicción)
divinátio, onis f.
hornacina: lóculus, i m.
hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor
(-oris f). Sin: furnáriam exercentis uxor //
(mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix,
icis f.
hornería: furnária, ae f.
hornero: (persona que cuece pan en el
horno) pistor, oris m. Sin: furnárius. Uso: oficio de -, furnária; tienda de -, pistrina; ejercer el oficio de -, furnáriam exercere //
(pájaro) furnária, ae f.
hornilla: (cada uno de los huecos abiertos
en el hogar donde se enciende la lumbre) fóculus, i m; fóculum, i n. Sin: loculamentum;
aedícula.
horquilla: (alfiler doblado que sirve para sujetar el cabello) fíbula, ae f. Sin: furcilla crinalis; crinalis fúrcula; mulíebris fúrcula; acus
(-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
fúrcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
fúrcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fuscínula // - para tender la red, ames, ámitis m.
horse power, v. caballo.
hortelano, na: hortorum cultor (-oris m);
hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m;
hortulana f; hólitor vel ólitor m.
hortense: hortensis, e. Sin: horténsius; hortulanus.
541
hortensia
hortensia: horténsia, ae f. Sin: hydrángea
horténsia.
convalescéntium; - para forasteros,
xenodochīum vel xenodochēum; llevar a uno
al -, áliquem in valetudinárium dedúcere.
hortícola, v. hortense.
horticultor: ólitor, oris m. Sin: hortorum cultor.
hospitalario: nosocomialis, e. Sin: valetudinariorum (gen); ad valetudinária áttinens.
horticultura: horticultura, ae f. Sin: hortorum cultura vel cultus (-us m).
hospitalero, ra: nosócomus, i m; nosócoma,
ae f. Sin: nosocomialis fámulus vel fámula;
aegrorum minister vel ministra.
hosanna: hosanna indecl. Uso: cantar hosannas, hosanna cánere.
hospitalizado: in valetudinário decumbens
(-entis).
hospedar: hospítio recípere, excípere, accípere. Sin: recípere; excípere; receptare; receptum dare.
hospitalizar: in valetudinárium dedúcere.
Sin: valetudinário áliquem curandum trádere.
hostería: caupona, ae f.
hospedarse: - en casa de uno, deversari apud
áliquem; domi vel in domo alicúius deversari.
hostess, v. azafata.
hospedería: hospítium, ii n. Sin: deversórium; hospítium públicum. Uso: - para forasteros, xenodochīum vel xenodochēum
hostia: Rel hóstia, ae f. Sin: partícula, ae f;
panis (-is m) eucharísticus. Uso: - consagradas, hostiae consecratae.
hospicio: hospítium, ii n. Sin: receptórium,
ii n; sanativa custódia. Uso: pequeño -, hospitíolum; - de los ancianos, gerontocomīum;
gerontotrophīum; - de los pobres, ptochodochīum; - para mendigos, hospítium egéntium; - para niñas huérfanas, domus
puellarum orbatarum; - para viejos indigentes, aedes (-ium fpl) hospitales sénibus egenis.
hostiario: (caja en que se guardan hostias no
consagradas) hostiárium, ii n. Sin: hostiarum
theca vel cápsula // (molde en que se hacen)
hostórium, ii n.
hospital: valetudinárium, ii n. Sin: nosocomīum; infirmorum hospítium; infirmorum
hospitalis domus (-us f). Uso: - civil, valetudinárium civile; públicum infirmorum hospítium; - psiquiátrico, valetudinárium
psychiátricum; - de ancianos, gerontocomīum; hospítium senum aegrotorum; - de
campo, valetudinárium campestre; - de día,
valetudinárium diurnum; ambulatória curationis sedes; - para convalecientes, domus
hotel: deversórium, ii n. Sin: devertículum;
caupona; taberna deversória vel meritória;
xenodochīum; pandochīum. Uso: - acogedor,
deversórium hospitale; - Continental, Deversórium ómnium continéntium; - giratorio o
rotable, vérsile vel rotábile deversórium;
Grand -, Magnum Deversórium; - modesto,
deversoríolum; - de campo, rústica caupónula; - de cuatro estrellas, deversórium quattuor asteriscis insignitum; - de lujo,
deversórium elegántius; el - más a propósito,
peropportunum deversórium; botones del -,
fámulus domésticus; conserje del -, administrator (-oris m) deversórii; empleado de -, deversórii minister; recepción del -, ostíolum
542
huevo
inscriptionis.
hotelero: (persona que posee o dirige un
hotel) deversórii dóminus.
hot pants: brevíssimae bracae femíneae fpl.
hoy: (en el día presente) hódie. Uso: - mismo,
hoc ipso die // (en el tiempo presente; - día, en día) nunc. Sin: hac aetate; his tempóribus
// de - a mañana, brevi témpore; cito; de - en
adelante, ex hoc die; posthac; en el día de -,
hodierno die; hasta -, hasta el día de -, usque
ad hunc diem; usque ad hodiernum diem;
usque ad hoc tempus; - por -, in praesens;
nunc quidem; nunc certe (= por ahora) // de
- (= del tiempo presente) hodiernus, a, um.
Sin: nostrae vel huius aetatis.
hoyo: scrobículus, i m. Uso: juego de los -,
scrobiculorum ludus // - de viruela, variolarum cicatrix (icis f). Sin: mala pústula cicatricata vel cicatrice obducta.
de los sueldos, operistítium pro paritate mercedum; emprender una - de hambre, inédiam
voluntáriam suscípere; estar en -, hacer -, ab
ópere cessare; opus intermíttere vel desérere;
opus vel munus detrectare; ópere se sólvere
ex compósito vel ex condicto; óperas ex condicto desérere vel intermíttere; ex condicto a
labore (ab opéribus) abstinere; ad laboris cessationem descéndere.
huelguista: óperis cessator, desertor, intermissor (ex condicto). Sin: operistítii párticeps; operistítium partícipans; ab ópere
desertor.
huelguístico: ad operistítium spectans.
huella: impréssio, onis f. Sin: vestígium;
nota; signum; stigma. Uso: - digital o dactilar, impréssio digitalis.
huerto: hortus, i m.
hoyuelo: fóssula, ae f.
hueso: (parte dura de algunas frutas) os,
ossis n.
hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de segador, falx messória; la - y el martillo, falx et
málleus.
huésped: hospes, pĭtis m; hóspita, ae f. Uso:
- animal, ánimal hospitale; - honorario, hospes honorárius.
huélfago: (respiración fatigosa de algunos
animales) vúlsio, onis f. Uso: que padece -,
vulsus, a, um.
huevera: (utensilio que sirve para comer
huevos pasados por agua) ovi vel ovárium
pocillum. Sin: calículus ovárius.
huelga: (paro) operistítium, ii n. Sin: cessátio, intermíssio, desértio óperis; cessátio opíficum; ab ópere cessátio; in ópere cessátio;
óperis cessátio ex condicto vel ex compósito;
voluntária opíficum cessátio; céssio a labore
e condicto; intermíssio óperum; detrectátio
operandi. Uso: - general, operistítium generale; operarum (vel operariorum, vel opíficum) ómnium ab ópere cessátio; - política,
operarum secéssio factiosa; - de hambre, consílium inédiā vitam finiendi; - por la paridad
huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum;
- batido, ovum agitatum; ovum rudículā agitatum; - duro, ovum duratum, induratum,
concretum; - fresco, ovum recens; - frito o estrellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova
fricta ex óleo; - pasado por agua: ovum
molle, elixum, sórbile; huevos al plato, ova
in catino tosta; huevos en salsa de manteca,
ova butýreo iure immersa; yemas de - derretidas en salsa, ovi lútea in iure liquata; - en
tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo
543
hugonote
en el -, nodum in scirpo quáerere (= buscar el
nudo en el junco).
hugonote: adj huguenotus, a, um // sust
huguenotus, i m.
huguenotismo: huguenotismus, i m. Sin: huguenotorum doctrina vel secta.
hule: inceratum línteum.
hulla: carbo (-onis m) fóssilis vel fossícius.
humanado: humanatus, inhumanatus, a, um.
Sin: homo factus; caro factus.
humanarse: (dicho únicamente del Verbo
Divino) hóminem fíeri (homo fio).
humanidad: (naturaleza humana) humánitas, atis f. Sin: humana natura; hóminis vel
hóminum natura // (género humano) humanum vel hóminum genus (-nĕris n) // (conjunto de todos los hombres) hómines, um
mpl. Sin: humana gens, socíetas, commúnitas, consórtio; universa hóminum consórtio;
universa humana consociátio.
humanidades: bonae lítterae; artes liberales,
bonae, ingénuae, honestae; artes óptimae; ingénuae disciplinae; humaniores lítterae; litterarum antiquarum stúdium.
humanismo: humanismus, i m. Sin: stúdia
(-orum npl) humanitatis; artes bonae, óptimae,
liberales; ingénua stúdia atque artes. Uso: secular y religioso, humanismus saecularis et
religiosus; un nuevo -, novus humanismus;
un - verdadero, vera humanitatis spécies //
- del Renacimiento, aetas quae ab humanitate
appellatur; aetas redintegratorum studiorum
antiquitatis; (en sentido concreto) renovatae
lítterae; renovatae liberales artes; renovata
(vel renata, vel revocata) humanitatis stúdia.
humanista: humanista, ae m. Sin: vir humanitatis studiosus; ártium liberálium cultor vel
studiosus; studiorum humanitatis cultor; ártium humanitatis studiosus; humanarum vel
humaniorum litterarum cultor; elegantiarum
litterarum cultor; stúdiis humanitatis et litterarum déditus. Uso: humanistas ciceronianos, humanistae ciceroniani; es un profundo
-, totus est in humanitatis lítteris, disciplinis,
ártibus; papa -, humanista póntifex // (en sentido estricto) latinitatis cultor, qui ab humanitate appellatur. Sin: scriptor qui humanitatis
stúdia profitebatur. Uso: los -, qui ab humanitate nomen acceperunt; viri quasi renata
stúdia humanitatis professi.
humanístico: humanísticus, a, um. Sin: ad
humanismum (ad stúdia humanitatis, ad ingenua stúdia et artes) pértinens; ad humanas
lítteras áttinens. Uso: educación -, educátio
humanística; erudición -, eruditio humanística; formación -, humanística institútio.
humanitario: ad humanos sensus inclinis.
Sin: ad benevoléntiam propensus; homínibus
amicus. Uso: sentimientos -, humánitas.
humanitarismo: ad humanos sensus proclívitas vel inclinátio. Sin: ad benevoléntiam
propénsio.
humanización: humanizátio, onis f. Sin: ad
humanitatem informátio.
humanizar: humanizare. Sin: humanum effícere; ad humanitatem informare.
humear: fumare.
humedad: (h)umíditas, atis f. Sin: ulīgo,
gĭnis f; uvíditas; aër húmidus.
humedecedor: humificatórium, ii n. Sin:
máchina humíficans.
544
hypertext
humeral: (paño blanco que se pone sobre los
hombros el sacerdote para tomar la hostia o
el copón) (h)umerale, is n. Sin: superhumerale; superhumerale velum; anaboládium //
adj humeralis, e. Sin: ad (h)úmerum spectans.
humero: (cañón de chimenea) fístula fumária.
humo: fumus, i m. Uso: - del tabaco, fumus
tabácinus; entre bocanadas de -, inter fumi
nubéculas ex ore prolatas; aspirar el -,
fumum aspirare; echar, sacar - por la boca,
por la nariz, por los ojos, per labra, per nares,
per óculos fumum réddere, emíttere, referre;
simula que saca - por los ojos, fumum per
óculos referre símulat; tragar el -, fumum
absorbēre; el aire casi no era respirable (por
el -), aër spirábilis fere non erat (ex fumo);
¿le molesta a Ud. el -?, gravisne sum tibi hoc
tabaci fumo?; estne fumus tibi incómmodo?;
hoc fumo nolim te moléstiā affícere; hoc
fumo nolim tibi moléstiam párere.
humor: umor, oris m. Uso: - acuoso, umor
áqueus; - vítreo, umor vítreus.
humorismo: (h)umorismus, i m. Sin: festívitas, atis f; lepos, ōris m; grátia; iucúnditas;
leporis ingénium; urbanitatis lepos; innatus
leporis sensus. Uso: - alegre, festivus loquendi vel scribendi modus; - chabacano,
scurrilis lepos; - gentil y suave, humanus ac
suavis lepos.
humorista: adj lépidus, a, um. Sin: facetus;
festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; facetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m.
Sin: cavillator; festivus vel facetus homo.
humorístico: (h)umorísticus, a, um. Sin: iocosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
vel lépida ephémeris (-ĭdis f); discurso -, festivus sermo; festiva orátio; escritor -, festivus
vel lépidus scriptor; librito -, salsus libellus.
humour: festívitas, atis f. Sin: argútiae vel facétiae, arum fpl; urbani vel británnici sales
mpl.
hundimiento: demérsio, onis f.
húngaro: adj húngarus vel hungáricus, a,
um. Sin: pannónius // sust Húngarus, i m.
Sin: Pannónius, ii m.
Hungría: Hungária, ae f. Sin: Pannónia.
huno: adj (h)unnus vel húnnicus, a, um //
sust (H)unnus, i m.
hurón: viverra, ae f. Sin: furúnculus.
hurto: - de ganado o bestias, v. abigeato.
húsar: hússarus, i m.
husita: adj hussianus, a, um // sust hussita,
ae m. Sin: hussianae háeresis fautor vel sectator.
husitismo: hussianismus vel hussitismus, i
m. Sin: hussiana háeresis; hussiana doctrina.
husmear: odorari.
huso horario: círculus vel línea temporalis.
hypertext (Inform): sust hypertextus, us m //
adj hypertextualis, e.
humorísticamente: humorístice. Sin: festive; facete; salse; per ridículum. Uso: hablar
-, per ridículum dícere.
545
I
Iberoamérica, v. América.
iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: iconómachus; sacrarum imáginum eversor, fractor, persecutor; qui sanctas imágines delet,
evertit, cónterit.
icástico: icásticus, a, um. Sin: vívidus; nítide
réferens.
iconodulía: iconodulīa, ae f. Sin: imáginum
venerátio.
ice-ax (pico de alpinista): alpinistae dolābra
(-ae f).
iconófilo: iconóphilus, a, um.
IAEA: Ordo internationalis ab energīa atómica.
iceberg: glaciata moles (-is f). Sin: natans
moles glaciata; glacialis mons vagans vel
natans; glaciata moles flúctuans.
iceboat: navis glacífraga.
iconografía: (descripción de pinturas, estatuas o monumentos, y especialmente de los
antiguos) iconográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: imáginum descríptio; de imagínibus
tractatus (-us m) // (colección de imágenes o
retratos) corpus (-pŏris n) vel collectus (-us
m) imáginum. Sin: imágines collectáneae.
ice hockey, v. hockey (- sobre hielo).
iconográfico: iconográphicus, a, um.
icnografía: ichnográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: lineamenta, orum npl; forma, figura.
iconólatra: iconólatra vel iconólatres, ae m.
Sin: imáginum adorator vel cultor.
icnográfico: ichnográphicus, a, um.
iconolatría: iconolatrīa, ae f. Sin: imáginum
adorátio.
icnógrafo: ichnógraphus, i m.
icnograma: ichnogramma, ătis n.
iconología: iconológia sive -logīa, ae f. Sin:
imáginum interpretátio; imáginum doctrina,
disciplina, sciéntia.
icnología: ichnológia sive -logīa, ae f.
icon: (Inform) icon, ŏnis f.
iconológico: iconológicus, a, um. Sin: ad
imáginem pértinens; imáginis (gen).
icono o ícono: (imagen) icon, ŏnis f. Sin: signum, i n. Uso: la catedral gótica sobresale
como - singular de la ciudad de Colonia, góthica ecclésia cathedralis tamquam signum
singulare exstat urbis Coloniensis // (imagen
sagrada) ícona, ae f. Sin: imago sacra, sacrata, sancta; pictura icónica.
iconomanía: iconománia sive -manīa, ae f.
iconoclasta: adj iconoclásticus, a, um // sust
iconomaníaco: iconomániā laborans vel af-
iconólogo: iconólogus, i m. Sin: imaginum
interpres, ĕtis m; iconológiae studiosus.
iconómaco, v. iconoclasta.
546
idealista
cogitatum. Uso: - genial, luminosa, sollers
consilium; - ingeniosa, cállidum inventum //
(opinión, apreciación) opínio, onis f. Sin:
senténtia; existimátio. Uso: según mi -, ut
mea opínio fert; meā senténtiā // (esquema,
proyecto) lineamenta, orum npl. Sin: rei
adumbrátio vel descríptio
fectus.
iconómetro: iconómetrum, i n.
iconoscopio: iconoscópium, ii n.
iconostasio: iconóstasis, -is f.
iconoteca: iconotheca, ae f.
ida: itus, us m. Uso: - y vuelta, itus et réditus.
ictericia: ícterus, i m. Sin: aurugo vel aurigo
(-gĭnis f); ícteri morbus; arcuatus (vel arquatus) morbus; morbus régius; fellis suffúsio;
bilis suffúsio; suffusa bilis.
ictérico: ictéricus. Sin: bile suffusus; fellis
suffusione (vel morbo régio) laborans vel affectus.
íctico: íchthycus, a, um. Sin: píscium (gen
pl); ad pisces áttinens.
ictiología: ichthyológia sive -logīa, ae f. Sin:
de píscibus doctrina, disciplina, sciéntia.
ictiológico: ichthyológicus, a, um. Sin: ad
ichthyológiam spectans.
ictiólogo: ichthyólogus, i m. Sin: ichthyológiae peritus, cultor, studiosus.
ictiosauro: ichthyosaurus, i m.
ictus: ictus, us m.
idea: (representación mental de una cosa)
ídea, ae f. Sin: cogitátio; cogitatum f // (concepción elemental, noción) nótio, onis f. Sin:
mentis nótio; conceptus, us m. Uso: - innata,
innata vel ínsita nótio; nótio in ánimis informata vel ínsita; - tradicional, ídea traditionalis; asociación de ideas, notionum nexus (-us
m) // (propósito) consílium, ii n. Uso: - dominante, praecípuum consílium // (ocurrencia, hallazgo) inventum, i n. Sin: consílium;
ideal: (adj, no real) commentícius, a, um //
(que posee la perfección extrema) idealis, e.
Sin: perfectus, perfectíssimus; absolutus; óptimus; summus // sust spécies, ēi f. Sin:
forma; species et forma alicúius rei; óptima
(vel perfecta, vel exímia, vel praeclara) alicúius rei forma vel spécies; spécies exímia; perféctio atque absolútio. Uso: - de belleza,
perfecta vel exímia pulchritúdinis spécies; el
- de la elocuencia, perfectae eloquéntiae spécies, forma, norma; - de plenitud cristiana,
christianae perfectionis imago; - de vida, perfecte vivendi rátio; - de vida feliz, beatae
vitae spécies ac forma; los -, alta et praeclara;
los - de libertad, de paz y de justicia, spléndidae illae libertatis et pacis et iustítiae formae; concebir un - de perfección, absolutum
ac perfectum áliquid ánimo effíngere; proponerse un - perfecto en el pensar y en el obrar,
perfectíssimam sibi cogitandi agendique rationem propónere.
idealidad: perféctio, onis f. Sin: óptimum;
forma perfecta; exemplaris dígnitas; summa
exempli perféctio.
idealismo: idealismus, i m. Sin: spécies;
forma. Uso: - filosófico, lingüístico, idealismus philosóphicus, linguísticus.
idealista: (que profesa el idealismo) idealista, ae m. Sin: idealismi ássecla (-ae m), fautor, professor, sectator // (que idealiza, que se
deja guiar más por ideales que por conside-
547
idealizado
raciones prácticas) homo utilitati non insérviens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aversus; poëta // (soñador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel
magnánimus.
identificable: identificábilis, e. Sin: certe recognoscíbilis; clare cogitábilis.
idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
cumulatus; expletus; óptimus.
identificarse: - con alguien, alicúius vitae
formas indúere; cum áliquo unum fíeri atque
eundem.
idealizar: (formarse un concepto ideal de
algo) speciem rei ánimo cérnere. Sin: perfectam rei formam concípere, percípere, fíngere,
ánimo effíngere; áliquid omni ex parte perfectum ánimo sibi fíngere; absolutum et perfectum ánimo áliquid fíngere; cogitatione et
mente áliquid perfectíssimum (vel óptimum,
vel pulchérrimum) fácere; perfectam imáginem (vel formam) alicúius rei effíngere; in
púlchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo,
óptima ac pulchérrima ánimo sibi ómnia fíngere // (añadir a algo una belleza superior a
la verdadera) álicui rei decorem áddere supra
verum. Uso: - la imagen de uno, quam pulchérrimam fácere alicúius imáginem.
idealización: in púlchrius interpretátio.
idealmente: (en la idea) ideáliter. Sin: mente
tantum; cogitatione et mente (opuesto a re,
reapse, realmente); sola notione; in ídea; in
imágine; ánimo; cogitatione; mente // (de
modo ideal, muy bien) óptime. Sin: perfecte;
explete; pulchérrime; praeclare.
idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin:
ánimo fabricari vel effíngere.
identidad: (cuálidad de idéntico) idéntitas,
atis f. Sin: propríetas. Uso: cédula de -, téssera identitatis; - cultural, idéntitas culturalis;
- personal, idéntitas personalis; sentido de la
propia -, sensus própriae identitatis; - de
miras y acción, idem ómnibus consílium, eademque agendi rátio // (Mat, igualdad) aequálitas, atis f.
identificación: identificátio, onis f. Sin: certa
agnítio vel recognítio.
identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del
asesino, occisoris adumbrata imago.
ideografía: ideográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: cogitationum descríptio; gráphica idearum expréssio.
ideográfico: ideográphicus, a, um. Uso: escritura -, lítterae ideográphicae.
ideograma: ideogramma, ătis n.
ideología: (ciencia de las ideas) ideológia
sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de mentis notiónibus // (sistema doctrinal) ideológia; doctrina; doctrinae rátio; opinátio ideológica;
forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, socialista, ideológia atheística, socialística,
communística ; - falsa, vana, falsae, inanis
doctrinae rátio; - de la utilidad, ideológia utilitatis.
ideológicamente: ideológice. Sin: ex notione
rei.
ideológico: ideológicus, a, um. Sin: ad mentis notiones pértinens.
ideólogo: ideólogus, i m.
idílicamente: suáviter ac simplíciter.
idílico: (relativo al idilio) idýllicus sive idyllíacus, a, um. Sin: bucólicus; ad idýllium áttinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,
548
ídolo
pastoralis vita // (sumamente placentero o
agradable) amoenus quietusque; suavíssimae
simplicitatis plenus // (amoroso) amatórius,
a, um.
idilio: (pequeño poema de asunto bucólico y
amoroso) idýllium, ii n. Sin: carmen (-mĭnis
n) vel poëma (-atis n) bucólicum; pastorale
carmen // (coloquio amoroso) sermo amatórius vel amoris plenus. Sin: collóquium amatórium // (relaciones entre enamorados)
amátio, onis f.
idioeléctrico: idioëléctricus, a, um.
idioma: (modo particular de hablar) idioma,
ătis n. Sin: peculiaris díctio; mos próprius dicendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua)
lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extranjero, sermo extráneus; - francés, idioma gállicum; - nacional, sermo pátrius; - oficial,
lingua officialis; sermo públicus; - universal,
sermo universalis.
idiomático: idiomáticus, a, um.
idiosincrasia: (temperamento o manera de
ser que caracteriza a un individuo o colectividad) idiosynchrásia sive -chrasīa, ae f. Sin:
natura; índoles, is f; ingénium // Med própria
córporis afféctio vel constitútio.
idiota: (que padece de idiotez) hebes, ĕtis
(abl -ĕti). Sin: idióticus; stultus; stúpidus; insípiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin:
homo hebes, stultus, stúpidus // (ignorante,
falto de instrucción) (homo) indoctus; ineruditus, illitteratus, rudis.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustícitas, atis f. Sin: mentis imbecíllitas; ingénium
hebes; aspéritas agrestis // (fig, falta de inteligencia) v. estupidez.
idiotismo: (modo de hablar propio de una
lengua) idiotismus, i m. Sin: locútio, onis f;
idioma, ătis n; propríetas, atis f; peculiaris
sermonis propríetas; peculiaris alicúius linguae díctio. Uso: es un - de la lengua latina,
haec est peculiaris latinae linguae díctio //
(ignorancia) ignorántia, ae f // (idiotez) v.
esta voz.
idólatra: (que adora ídolos o dioses falsos)
idolólatra vel idolólatres, ae m; idolólatris,
ĭdis f. Sin: idolorum vel simulacrorum cultor
(-oris m), cultrix (-icis f) // (que ama excesivamente una persona o cosa) férvidus vel nímius amator. Sin: qui pérdite amat.
idolatrar: (adorar ídolos) idōla cólere, adorare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
cólere, venerari, adorare; idolis servire //
(profesar una especie de culto por alguien o
algo) tamquam deum cólere; ut idolum admirari, cólere, dilígere, venerari; tamquam
vel ut deum cólere; áliquem pro deo venerari;
cultu paene divino áliquem prósequi; quasi
divino cultu áliquem cólere vel venerari //
(amar excesivamente) áliquem (vel áliquid)
adamare. Sin: pérdite amare; deperire amore
alicúius; áliquem ardenti amore venerari; áliquem in delíciis habere; áliquem ferre in óculis; áliquem in sinu gestare.
idolatría: (adoración de los ídolos y falsas
divinidades) idololatrīa sive idolatrīa, ae f.
Sin: idolorum cultus; simulacrorum adorátio
vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente)
amor véhemens. Sin: pérditus vel nímius
amor (alicúius, alicúius rei). Uso: - del poder,
idololatria erga potestatem // (fig, obsequio
excesivo) nímia (alicúius, alicúius rei) venerátio. Sin: obséquium immoderatum.
idolátrico: idololátricus vel idolátricus, a,
um.
ídolo: (figura de una falsa deidad a que se
tributa adoración) idōlum, i n; idólium, ii n.
549
idoneidad
Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel
commentícius deus // (fig, persona o cosa excesivamente amada) delíciae, arum fpl. Sin:
delicíolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est
mihi únice in delíciis; eum prae ómnibus in
óculis fero; is unus mihi ómnia est; soy el - de
alguien, áliquis me summo amore proséquitur; hábeor ab áliquo in delíciis; in delíciis
sum álicui.
nare; entrar en la -, ecclésiam intrare vel íngredi; frecuentar la -, ecclésiam frequentare;
ir a la -, ad (vel in) ecclésiam ire; llenar la -,
ecclésiam replere vel implere; salir de la -,
de ecclésia égredi vel exire; ab ecclésia exire.
idoneidad: idonéitas, atis f Sin: hábilitas; facultas.
ignitrón: fístula thermoiónica. Sin: sipho
(-ōnis m) thermoiónicus.
iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclésia,
ae f. Uso: - militante, Ecclesia mílitans, laborans; - purgante, Ecclésia purgans; Ecclésia
labes éxpians; - triunfante, Ecclésia triumphans; Ecclésia in caelo triumphans; - comunitaria, Ecclésia quae communitatis índolem
praefert; - heterodoxa, Ecclésia heterodoxa; jerárquica, Ecclésia quae secundum Hierárchiae gradus (vel órdines) dispónitur; - local,
Ecclésia localis; - naciente, - primitiva, Ecclésia nascens, exóriens; Ecclésia origínibus
próxima; - Oriental y Occidental, Ecclésia
Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclésia
popularis; - posconciliar, Ecclésia postconciliaris; - del silencio, Ecclésia siléntii; Ecclésia elinguis réddita vel redacta; Ecclésia
ad siléntium coacta; Ecclésia quae a siléntio
nomen áccipit // (templo cristiano) ecclésia,
ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legítimamente bendecida o dedicada, ecclésia legítime benedicta vel dedicata; aedes rite
expiata; - catedral o catedralicia, ecclésia cathedralis vel episcopalis; templum maius;
aedes princeps; - colegial, ecclésia collegiata;
- conventual, ecclésia conventualis; - matriz,
ecclésia matrix; - metropolitana, ecclésia metropolitana; - parroquial, ecclésia paroecialis;
curiale templum; aedes curialis; - pequeña,
ecclesíola, ae f; - puesta en entredicho, aedes
iure sacrorum privata // cerrar la -, ecclésiam cláudere; consagrar una -, templum rite
consecrare; engalanar una -, templum exor-
igualdad: aequálitas, atis f. Sin: áequitas; aequabílitas. Uso: - de ánimo, áequitas ánimi; de bienes, bonorum aequátio; - de condiciones, condicionum áequitas; - de derecho, aequátio iuris; - de sentimientos, ánimi
aequálitas; - de las mujeres y de los hombres,
aqeuálitas feminarum et virorum; - ante la ley
y los derechos civiles, aequálitas vel aequabílitas officiorum et iúrium.
iglú o igloo: casa glácie instructa.
ignición: ignítio, onis f.
ilación: (acción y efecto de inferir una cosa
de otra) consequéntia, ae f. Sin: conclúsio //
(Filos, nexo entre el consiguiente y las premisas) illátio, onis f.
ilativo: illativus, a, um.
ilegal: illegalis, e. Sin: illícitus; non legítimus.
ilegalidad: illegálitas, atis f. Sin: iniustítia;
iniúria.
ilegalmente: illegáliter.
ilegible: illegíbilis, e. Sin: obscurus; incomprehensíbilis; corruptus; parum clarus vel
perspícuus.
ilegitimidad: illegitímitas, atis f. Sin: iniustítia; res iniusta, vel non legítima, vel contra
legem, vel légibus vétita.
550
ilustre
ilegítimo: (no legítimo) illegítimus, a,um.
Sin: non legítimus; légibus vétitus // (falso)
falsus, a, um // (espurio) spúrius, a, um //
(adulterino) adulterinus, a, um.
ilíaco: coxalis, e.
ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus;
infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel
términos. Uso: libertad -, libertas illimitata;
poder -, summum impérium; ius infinitum;
infinita potestas; infinitum impérium.
ilógico: illógicus, a, um. Sin: non lógicus;
non rationalis; non consectárius; non consectáneus; haud cónsequens; rationi contrárius.
ilogismo: inconsequéntia, ae f. Sin: rationi
repugnántia.
iluminación: illuminátio , onis f. Sin: luminátio; illustrátio // (conjunto de luces) lúmina,
um npl // fig illuminátio.
error, oris m. Sin: mentis error; fallácia; falsa
vel vana imago; falsa spécies; simulacrum.
Uso: - infantil, illúsio infantilis; - óptica, oculorum decéptio; ludíbrium oculorum; hacerse
ilusiones, falli vel se fállere; falsas sibi imágines fíngere; in fraudem delābi; librarse de
una -, sibi errorem extorquere; ser víctima de
una -, in errore versari // (esperanza quimérica) spes inanis, vana, vácua, fallax, írrita.
Uso: forjarse ilusiones, vana vel inánia sperare; spes inanes páscere // (Ling, ironía viva
y picante) illúsio, onis f.
ilusionismo: prestígiae, arum fpl.
ilusionista: praestigiator, oris m.
ilusorio: illusórius, a, um. Sin: fallax; falsus;
inanis; írritus; vácuus. Uso: gozo -, falsum
gáudium.
iluminado: illuminatus, a, um.
ilustración: illustrátio, onis f // (movimiento
intelectual europeo) sáecula vel témpora erudita; aetas exculta // (grabado, estampa) v.
estas voces.
iluminar: illuminare; luminare; colluminare.
Sin: collucere; illustrare; lumen adhibere, afferre, dare. Uso: - un libro, librum imagúnculis belle illustrare; librum imagínibus
exornare.
ilustrado: (docto, instruido) doctus, a, um.
Sin: eruditus // (adornado con grabados,
imágenes, etc.) (imagínibus) ornatus, exornatus, auctus; depictus // (aclarado) explanatus,
a, um. Sin: illustratus; enarratus.
iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: illúminans; illucescens; illustrans; claríficus.
ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar
un punto o materia) explanare. Sin: illustrare,
enarrare, illuminare // (incluir láminas o grabados) - un libro, librum figuris distínguere,
exornare, ornare; pictas effígies áddere libro
// fig, hacer ilustre a una persona o cosa, nobilitare. Sin: celebrare; illustrare.
iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illuminationis doctrina, disciplina; lúminum aetas
(-atis f).
iluminista: illuminista, ae m. Sin: illuminismi fautor, sectator, professor.
ilusión: (concepto, imagen o representación
sin verdadera realidad que procede de la
imaginación o del engaño de los sentidos)
ilustrativo: explanatórius, a, um. Sin: explicatórius; interpretatórius.
ilustre: illustris, e. Sin: céleber; clarus, praeclarus; conspícuus; egrégius; exímius; insig-
551
imagen
nis; famā ingens; famigeratus, famigerábilis.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
imagen: imago, gĭnis f. Sin: effígies, ēi f;
icon, ǒnis f; simulacrum. Uso: - geométrica,
óptica, televisiva, imago geométrica, óptica,
televisífica; - sagrada, sacra imago; - de la
voz (eco), vocis imago.
imaginar: imaginari. Sin: effíngere, fíngere;
excogitare; suppónere; opinari; mente effíngere, concípere; cogitatione fíngere, depíngere // imaginarse, sibi áliquid mente
effíngere vel ánimo fíngere.
imaginario: imaginárius, a, um. Sin: commentícius; fictus; excogitatus; putatus.
impacto: ictus, us m. Sin: impáctio, onis f.
impagable: (que no se puede pagar) insolúbilis, e.
impalpable: intáctilis, e. Sin: non palpábilis;
tenuíssimus; inanis; levis.
imparcial: (que juzga o procede con imparcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis; iustus; ínteger; médius; médium se gerens. Uso:
mantenerse -, íntegrum se servare; aequitatem servare; ser -, médium esse; médio esse
ánimo; médium se gérere // (que incluye imparcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis //
(que no se adhiere a ningún partido) neutri
parti favens; nulli parti obnóxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imaginativa: imaginandi facultas.
imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad
cogitandum acutus.
imán: (óxido natural) magnetites, is f; magnetita, ae f // (barra de acero) magnes, ētis
(ac -eta). Sin: magnes lapis (-ĭdis m).
imanar, v. imantar.
imantado: magnetis vi práeditus. Sin: vi
magnética infectus vel imbutus.
imantar: magnética vi (vel virtute) allícere,
imbúere, infícere.
imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer
-, invictum manere.
imborrable, v. indeleble.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effíngere; assimulare, simulare; sectari; exempla sequi;
vestígia calcare vel pérsequi; vestígiis inhaerere. Uso: ser imitado, imitatione éxprimi.
imparcialidad: impartiálitas, atis f. Sin: áequitas; aequanímitas; aequabílitas; intégritas;
mens íntegra; iudícium íntegrum vel
incorruptum.
impasibilidad: impassibílitas, atis f. Sin: imperturbátio; constántia; fírmitas. Uso: - del
ánimo, ánimus ab omni perturbatione liber;
- del cuerpo, corpus ab omni perturbatione líberum.
impasible: (incapaz de sufrir; insensible) impatíbilis vel impetíbilis, e. Sin: non (vel haud)
patíbilis; pati néscius; patiendi expers // (imperturbable) impassíbilis, e. Sin: imperturbatus; impertérritus; omni perturbatione liber,
vácuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
os durum; quedar -, vultum non mutare; eandem semper fáciem servare; ser -, omni perturbatione ánimi carere; vultu
constanti
esse.
impasiblemente: impassibíliter. Sin: imperturbate; impertérrite; impávide; vultu
constanti, imperturbato, immoto; immota
mente; immoto ánimo. Uso: ver -, siccis ócu-
552
imperio
lis cérnere.
Sin: acus tutória, tecta, tuta.
impasse: desperata res. Sin: difficultas.
imperial: imperialis, e. Sin: imperatórius.
Uso: casa -, domus imperatória; palacio -,
palátium caesáreum; poder -, potestas imperatória vel caesárea.
impecabilidad: impeccabílitas, atis f. Sin:
impeccántia.
impecable: (incapaz de pecar) impeccábilis,
e. Sin: irreprehensíbilis.
impedimento: impedimentum, i n. Uso: remover los - del mercado internacional, impedimenta
mercaturae
internationalis
amovere.
impelente: urgens, entis. Sin: premens; compellens.
impenitencia: impaeniténtia, ae f. Sin: in
peccato vel in peccando obstinátio, pervicácia, pertinácia; ánimus in peccato offirmatus;
occallatus peccatis ánimus.
impenitente: impáenitens, entis. Sin: in malo
(vel in peccato) offirmatus; quem peccati
non páenitet.
impensadamente: inopinanter, inopinate, inopinato, necopinato. Sin: praeter opinionem;
inconsiderate; témere; inconsulto.
impensado: inopinatus, a, um. Sin: inexspectatus.
imperativo: adj imperativus, a, um // sust
modus imperativus // - categórico, imperativum categóricum; offícii necéssitas.
imperceptible: imperceptíbilis, e. Sin: levíssimus; tenuíssimus. Uso: - movimiento de los
labios, levíssimus labiorum motus.
imperdible: (que no puede perderse) inamissíbilis, e // (alfiler de seguridad que forma
una especie de broche) acus (-us f) fibulata.
imperialismo: (sistema y doctrina de los imperialistas) imperialismus, i m. Sin: cupīdo
impérii; nímium impérii stúdium; pópulos
subiugandi libīdo; imperandi vel dominandi
avíditas; imperandi ambítio vel cupíditas; libido dominandi; cupido imperandi vel dominandi; stúdium vel cupido proferendi
(augendi, propagandi, amplificandi) impérii.
Uso: - internacional, imperialismus internationalis // (régimen imperial) imperialismus,
i m. Sin: imperiosus dominatus (-us m); imperiosa dominátio.
imperialista: (partidario de extender la dominación de un estado sobre otro u otros por
medio de la fuerza) imperialista, ae m. Sin:
imperialismi cúpidus, ávidus, studiosus, fautor; impérii fautor, cúpidus, cupidíssimus;
impérii amplificandi (dilatandi, propagandi)
cúpidus, ávidus, fautor // (quien practica una
política -) principatūs ávidus; dominandi cúpidus; imperiosi dominatus fautor // adj imperiosus, imperiosíssimus, a, um. Uso: afán
-, imperiosíssima cupíditas; dictadura -, imperiosa dictatura; dominación -, imperiosíssimus dominatus; voluntad -, imperiosíssima
voluntas // (perteneciente o relativo al imperialismo) ad principatum vel ad imperiosum
dominatum spectans.
imperialmente: imperiáliter. Sin: more imperiali.
imperio: impérium, ii n. Uso: bajo el - de
Diocleciano, Diocletiano imperitante. Uso:
Santo -, Sanctum Impérium (Romanogermánicum); en tiempo del Tercer -, témpore Tértii
Impérii.
553
imperiosamente
imperiosamente: imperiose. Sin: cum império; imperiosi dómini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe.
imperioso: imperiosus, a, um. Sin: árrogans;
elatus; ínsolens.
de impétigo) impetígine affectus vel laborans.
impétigo: impetīgo, gĭnis f.
implacable: implacábilis, e. Sin: inexpiábilis. Uso: odio -, odium implacábile vel inexpiábile.
impermeabilidad: immeabílitas, atis f.
impermeabilización: immeábilem reddens
intínctio. Sin: illítio immeabilitatem gignens.
impermeabilizar: immeábilem réddere vel
effícere.
impermeable: (impenetrable al agua o a
otro líquido) impermeábilis, e. Sin: immeábilis; intransmeábilis; impenetrábilis; impérvius; aquae impenetrábilis; non meábilis //
(sobretodo de tela impermeable) pluviale, is
n. Sin: vestis implúvia; immeábilis (vel non
meábilis) páenula vel lacerna; ímbribus impérvia páenula vel lacerna; segestria, ae f.
imperscriptible: impraescriptíbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) preaescribi non potest.
imperscrutable: inscrutábilis, e. Sin: imperscrutábilis; arcanus; incredíbilis; supra humanae mentis captum.
impersonal: impersonalis, e. Sin: impersonativus. Uso: verbos -, verba impersonalia;
modo -, impersonalis modus (verborum).
impersonalidad: impersonálitas, atis f.
implantar: institúere. Sin: constitúere; cóndere.
implementar: effícere. Sin: ad effectum
perdúcere vel addúcere.
implemento: instrumentum, i n. Uso: - agrícola, instrumentum agreste vel agri.
implicar: implicare. Sin: immiscere; invólvere; illigare; partícipem fácere (áliquem alicúius rei); in (alicúius rei) societatem
ascíscere.
impluvio: implúvium, ii n.
impolíticamente: impolítice. Sin: impolítica
ratione // (imprudentemente) imprudenter.
Sin: incivíliter; inurbane.
impolítico: impolíticus vel non políticus.
Sin: a política abhorrens vel alienus // (imprudente) imprudens, entis. Sin: incivilis; inurbanus; incállidus; a civili prudéntia alienus.
imponderabilidad: imponderabílitas, atis f.
imperturbabilidad: imperturbátio, onis f.
Sin: impassibílitas; aequálitas; tranquíllitas;
v. ataraxia.
imponderable: (que no puede pesarse, medirse o precisarse) imponderábilis, e. Sin:
nullius pónderis; sine póndere; pónderis vel
momenti carens (-entis), expers (-ertis); qui
(quae, quod) expendi non potest. Uso: los -,
imponderabília, ium npl; mínima momenta
(-orum npl).
impetiginoso: (concerniente o relativo al impétigo) impetiginosus, a, um // (que padece
imponible: imponíbilis, e. Sin: obligationi
obnóxius.
impersonalmente: impersonáliter.
554
impregnar
importación: (acción de importar) importátio, onis f. Sin: invéctio, onis f // (cosas importadas) importatícia, orum npl. Sin:
merces (-ium fpl) adventíciae; res quae importantur; id quod importatur.
imposibilidad: impossibílitas, atis f. Sin:
nulla potestas, facultas; quod fíeri non potest.
importado: importatus, a, um. Sin: invectus;
illatus.
imposible: impossíbilis, e. Sin: qui, quae,
quod fíeri non potest. Uso: es - que, nullo
pacto fieri potest ut ...; fíeri non potest ut ...
importador, ra: importator, oris m; importatrix, icis f. Sin: invector m; invectrix f.
importancia: (lo que hace que una cosa sea
considerable) momentum, i n. Sin: grávitas;
pondus; vis; praestántia. Uso: - creciente,
momentum augescens; cosa de cierta -, res
alicúius momenti; cosa de grande -, res
magni momenti vel pónderis; cosa de máxima -, res máximi momenti; res summae
gravitatis; cosa de poca, mínima, ninguna -,
res parvi (vel levi), mínimi, nullīus momenti;
- de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada
- a algo, áliquid verbis nimis exaggerare; dar
mucha - a algo, álicui rei magnam vim (gravitatem, praestántiam) tribúere // (autoridad,
influencia) grávitas, atis f. Sin: auctóritas.
Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor,
lévior; darse -, darse aires de gran -, ómnia
contemptim gravique supercilio ágere; ser
persona de -, plúrimum pollere; summa auctoritate (vel praestántiā) pollere; auctoritate
et gratiā valere.
importante: (que importa, considerable)
gravis, e. Sin: magnus. Uso: más -, pótior;
muy -, máximus vel gravíssimus; ser -, valere
// (que tiene importancia o autoridad) gravis,
e. Sin: multae auctoritatis.
importar: importare. Sin: invéhere; introdúcere.
importe: summa, ae f. Sin: prétii summa;
sumptus, us m.
imposibilitado: impeditus, a, um. Sin: praepeditus.
impostergable: indifferíbilis, e. Sin: dilationis impátiens; dilationem non patiens; qui
(quae, quod) differri non potest; qui (quae,
quod) dilationem non récipit vel non pátitur.
impostergablemente: nulla dilatione, prolatione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine
ulla dilatione.
impostor, ra: impostor, oris m; impostrix,
icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m;
sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fallax; falsídicus; falsíloquus.
impracticabilidad: inviabílitas, atis f. Sin:
inaccessibílitas; impenetrabílitas.
impracticable: impérvius, a, um. Sin: ínvius;
inaccessíbilis; inviábilis; áditu clausus. Uso:
lugares -, loca impedita npl.
imprecación: (en sentido abstracto) exsecrátio, onis f (alicúius rei) // (en sentido concreto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar imprecaciones contra alguien, álicui diras vel dira
precari vel imprecari; áliquem exsecrari vel
devovere.
impregnación: perfúsio, onis f.
impregnar: (áliqua re) imbúere. Sin: perfúndere; impraegnare; praegnantem fácere // impregnarse de gramática, de música, de varios
errores, ímbui grammáticā, músicā, váriis
555
imprenta
erróribus.
imprenta: (el arte de imprimir) ars typográphica. Sin: ars impressória vel librária; ars
gutenbergia(na) // (establecimiento donde se
imprime) typographēum, i n; typographéium,
ii n. Sin: officina typográphica vel librária;
domus preli; domus preli typográphici // (impresión) impréssio, onis f. Uso: caracteres de
-, typi, orum mpl; characteres, um mpl; litterarum notae vel formae; error de -, mendum
typográphicum; pruebas de -, typorum
exemplária vel experimenta npl; fólia probanda; páginae emendandae; relativo a la -,
impressórius; dar a la -, typis imprímere vel
édere // (fig, lo que se publica impreso)
scripta édita. Sin: scripta typis impressa.
imprescindible: impraescindíbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) praetermitti non potest;
quod omitti non potest; a quo recédere non
póssumus.
imprescriptible: impraescriptíbilis, e. Sin:
qui (quae, quod) praescribi (vel vetustate infirmari) non potest; praescriptioni non obnóxius.
impresión: (acción y efecto de imprimir) impréssio, onis f. Sin: typorum impréssio; v.
edición. Uso: belleza de -, typorum venustas
// (obra impresa) liber typis impressus vel
exscriptus; opus typis exscriptum // (marca
que una cosa deja en otra) signum, i n. Sin:
nota; impréssio; incísio. Uso: - dactilar o digital, digitalis impréssio vel incísio; signum
dígiti (vel digitorum); dactylogramma, ătis
(dat y abl pl -is) n; impresiones en el ánimo,
ánimi impressiones // (fig, movimiento que
las cosas causan en el ánimo) (ánimi) commótio, onis f. Uso: - suave, terrible, suavis,
terríbilis ánimi commótio.
impresionabilidad: mollítia, ae f; mollíties,
ēi f. Sin: ánimi mollítia; facílitas; flexibílitas.
impresionable: mollis, e. Sin: qui (quae,
quod) fácile commovetur. Uso: ser -,
facíllime commoveri.
impresionante: ánimum cómmovens vel
pérmovens.
impresionar: commovere; movere; permovere. Sin: excitare; affícere; ánimum alicúius
tángere, mollire, movere // impresionarse,
(ácriter) commoveri // (- placas fotográficas)
colluminare. Sin: luce imprímere.
impresionismo: impressionismus, i m.
impresionista: impressionista, ae mf. Sin:
impressionismi studiosus, ássecla, fautor //
(relativo al impresionismo) impressionísticus, a, um; ad impressionismum pértinens.
impreso: adj typis impressus, a, um. Sin:
typis éditus, scriptus, exaratus // sust res typis
impressa. Sin: scriptum typis éditum, exaratum, consignatum, mandatum; scriptum
praelo (prelo) éditum vel excusum. Uso: obra
impresa, opus scriptóriā máchinā impressum;
impresos, typis édita, vel scripta, vel impressa.
impresor: (tipógrafo) impressor, oris m. Sin:
typógraphus; ártifex librárius; librorum ópifex vel ártifex; librárius officinator; excusor;
typotheta, ae m; typográphicae (vel libráriae)
officinae ópifex. Uso: - de moneda, excusor
argentárius; relativo al -, excusórius // (dueño
de una imprenta) typográphicae (vel libráriae) officinae dóminus vel possessor.
impresora: impressórium, ii n. Sin. máchina
impressória. Uso: - de computadora, instrumentum pressórium elaboratórii electrónici.
imprevisible: impraevisíbilis, e. Sin: non
ante visíbilis; qui (quae, quod) praevideri non
potest.
556
impuesto
imprevisto: inopinatus; necopinatus, a, um.
Sin: inexpectatus; haud exspectatus; insperatus; non praevisus.
inenuntiábilis; ineloquílibis; impossíbilis
dictu.
improrrogable: improrogábilis, e ; non prorogábilis. Sin: (qui, quae, quod) prorogari
(vel differri) nequit.
imprimátur: vénia typis imprimendi.
imprimir: (estampar o dejar huella por
medio de la presión) imprímere. Sin: inscúlpere; inscríbere (áliquid in áliqua re) // (dar a
la prensa los escritos para su publicación)
typis mandare. Sin: prelo subícere vel súbdere // (publicar, editar) (librum) imprímere.
Sin: excúdere; typis vel prelo imprímere, cúdere, excúdere, édere, exarare, gutenbérgia
arte exarare. Uso: página impresa, página
typis impressa // (fig, fijar algún afecto, idea,
etc.) infígere (áliquid in áliqua re, vel álicui).
Sin: inculcare áliquid; in ánimum imprímere.
Uso: impreso en la memoria, in memoria pósitus atque infixus; impreso en la misma naturaleza, in ipsa natura infixus; quedar
impreso en el ánimo, in ánimo insídere // (comunicar) - un movimiento a algo, áliquid impéllere.
improcedencia: vánitas, atis f. Sin: lévitas;
inánitas; futílitas; vacúitas // (falta de derecho) repugnántia contra quaestionem iudiciáriam.
improcedente: vanus, a, um. Sin: fútilis;
inanis; carens fundamento; fútili fundamento
innisus // (no conforme a derecho) quaestioni
iudiciáriae repugnans.
improductividad: infructuósitas, atis f. Sin:
infecúnditas; sterílitas; inánitas; nulla frúctuum efféctio. Uso: - económica, sterílitas oeconómica.
improductivo: infecundus, a, um. Sin: infructuosus, inanis, stérilis; frúctibus carens;
non fructíficans; oeconómice stérilis.
impronunciable: impronuntiábilis, e. Sin:
improrrogablemente: improrogabíliter. Sin:
sine dilatione vel prorogatione; nulla dilatione vel prorogatione.
improvisación: extemporálitas, atis f // (obra
improvisada) súbita vel repentina áctio; res
improvisa, subitária, inopinata; factum súbitum // (discurso improvisado) súbita vel extemporalis orátio. Sin: subitária díctio.
improvisado: improvisus, a, um. Sin: extemporalis; subitárius; repentinus ac fortuītus.
improvisador: (que improvisa) extemporalis, e. Sin: extemporáneus; ex témpore agens;
ad extemporalitatem fácilis vel promptus.
Uso: quien compone de repente versos, qui
versus ex témpore facit vel fundit; quien compone de repente discursos, ex témpore dicens
(-entis); súbito dicens; dictor extemporalis,
subitárius.
improvisar: (hacer una cosa de pronto, sin
estudio ni preparación) súbito ágere vel fácere // (hacer de ese modo discursos, poesías,
etc) súbito dícere vel loqui. Sin: ex improviso
vel ex témpore dícere. Uso: - versos, poemas,
versus, cármina extemporáliter (vel ex témpore, vel ex improviso) fúndere, pángere,
scríbere // (preparar en poco tiempo algo)
áliquid ex témpore parare. Uso: - un almuerzo, un banquete, extemporale prándium,
convívium expedire; - una fiesta, festivum
festinare diem.
impuesto: vectīgal, alis n. Sin: tributum;
taxa. Uso: - adicional, accéssio (-onis f); - automotor, vectigal autocinéticum; - comple-
557
impugnable
mentario, completivum tributum; - directo,
tributum; tributum directum; - eclesiástico,
vectigal vel ánnuum tributum ecclesiásticum;
- extraordinario, indíctio (-onis f); - fijo, stipéndium; - indirecto, vectigal; tributum indirectum; - personal, tributum viritim
impósitum; tributum in cápita síngula; - públicos, pública, orum npl; - suplementario,
additícium tributum; - telefónico, taxa telephónica; - unitario, taxa unitária vel elementária // - de estadía, commorationis taxa; - de
ingreso, áditūs taxa; - del timbre, pro público
sigillo taxa; - en dinero, stipéndium; - sobre
los bienes heredados, - sobre herencias, sobre las sucesiones, tributum ex hereditate;
- sobre inmuebles, tributum; - sobre los pastos públicos, vectigal ex scriptura; - sobre la
renta, ex provéntibus vectigal // cobrador, recaudador de impuestos, apodecta, ae m; tributorum procurator vel exactor; exención de
los -, tributorum immúnitas; exento de -, (tributorum) immunis vel expers (-ertis); vácuus
a tributis; oficina de -, offícium fiscale; sujeto
a -, tributárius vel vectigalis // cobrar, recaudar, exigir, hacer pagar los -, tributa (vectigália, stipéndia) exígere; disminuir, rebajar los
-, tributa temperare; establecer un - anual,
pecúniam in síngulos annos imperare; eximir
a uno de un -, tributo (vectigali, stipéndio)
áliquem liberare; pagar un -, tributum péndere, ferre, conferre; vectigal sólvere, péndere, pensitare; suprimir un -, vectigal
abrogare.
impugnable: impugnábilis, e. Sin: confutandus; improbandus; reprobandus; qui (quae,
quod) impugnari potest.
impugnación: impugnátio, onis f.
impugnado: impugnatus vel oppugnatus, a,
um. Sin: repulsus; negatus; recusatus.
f; infitiator m; infitiatrix f.
impugnante: impugnans, antis. Sin: impugnatórius.
impulsividad: impulsívitas, atis f. Sin: impúlsio; impulsus, us m; veheméntia inconsulta. Uso: por -, impulsione.
impulsivo: impulsivus, a, um. Sin: dévius;
inconsultus.
impulso: (acción y efecto de impeler o impulsar) impulsus, us m. Sin: impúlsio, onis f;
appulsus, us m; incitátio, mótio, permótio,
onis f. Uso: - eléctrico, eléctricus ictus (-us
m); - misionero, impulsus missionalis; dar - a
algo, álicui rei favere; áliquid impéllere vel
promovere; sentir el - de algo, áliqua re moveri vel impelli // (instigación, sugestión) impulsus, us m. Sin: impúlsio (ad áliquid);
instinctus (-us m); stímulus. Uso: por - de alguien, impulsu (vel instinctu) alicúius; por mi
-, impulso meo; por propio -, ultro; meā, tuā,
suā, etc., sponte // Mec pressura, ae f.
impulsor: impulsor, oris m.
imputabilidad: imputabílitas, atis f.
inabordabilidad: inaccessibílitas, atis f.
inabordable: inaccessíbilis, e. Sin: inadíbilis; ínvius; impérvius; áditu carens vel diffícilis.
inabrogable: inabrogábilis, e. Sin: irrevocábilis; abrogationem non pátiens; qui (quae,
quod) abrogari non potest.
inaccesibilidad, v. inabordabilidad.
inaccesible, v. inabordable.
impugnador, ra: impugnator, oris m; impugnatrix, icis f. Sin: oppugnator m; oppugnatrix
inacción: inértia, ae f.
558
inaugurado
inaceptable: inacceptábilis vel inacceptíbilis.
Sin: reiciendus; exprobandus.
stábilis.
inamovilidad: inamovibílitas, atis f. Sin: perpetúitas (-atis f).
inaceptablemente: inacceptabíliter.
inactividad: inactuósitas, atis f.
inanimado: inanimatus, a, um. Sin: inánimus; inánimis, e; ánimā carens. Uso: los
seres - y los animados, inánima et animata.
inactivo: inactivus, a, um. Sin: inactuosus.
inadaptabilidad: inaptabílitas, atis f. Sin: inconveniéntia.
inadaptable: inaptábilis, e. Sin: inconvéniens, entis.
inapagable: inexplébilis, e. Sin: insatiábilis.
inapelable: inappellábilis, e. Sin: appellatione remota; sine provocatione; haud provocábilis vel provocandus.
inapetencia: inappeténtia, ae f. Sin: cibi fastídium vel satíetas.
inadaptado: non idóneus. Sin: non aptus.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequatus, a, um. Sin: haud cóngruens; impar; non
respondens.
inadvertencia: inconsiderántia, ae f. Sin: neglegéntia; incúria. Uso: por -, inconsiderate;
inconsulte; témere; imprudenter; per imprudéntiam; por pura -, témere ac nulla ratione;
témere ac nullo consílio; casu et témere; témere ac fortuíto; inconsulte ac témere.
inadvertidamente: (por inadvertencia) v. inadvertencia // (descuidadamente) neglegenter. Sin: incurate; incuriose.
inafectado: inaffectatus, a, um.
inaplicabilidad: inapplicabílitas, atis f.
inaplicable: inapplicábilis, e. Sin: non applicábilis; non aptus ; non idóneus.
inapreciable: inaestimábilis, e.
inaprensible: inapprehensíbilis, e. Sin: non
apprehensíbilis; apprehensu diffícilis // (fig
que no se puede captar por demasiado sutil)
inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis.
inasible: imprensíbilis, e. Sin: effúgiens;
evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (=
ser agarrado) vel intéllegi (= ser comprendido) non potest.
inagotable: inexhauríbilis, e.
inajenable o inalienable: inalienábilis, e.
Sin: alienationi non obnóxius; qui (quae,
quod) abalienari nequit vel non potest.
inalámbrico: sine filo vel filis.
inaudito: (nunca oído) inauditus, a, um. Sin:
novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso,
extremadamente vituperable) infandus, a,
um. Sin: nefandus; exsecrandus.
inauguración: inaugurátio, onis f. Sin: instaurátio; inítium; princípium; dedicátio.
inalienabilidad: inalienabílitas, atis f.
inamovible: inamovíbilis, e. Sin: perpétuus;
inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspicatus; ínitus, inceptus; instauratus.
559
inaugural
inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; inaugurativus; auspicalis. Uso: sesión -, auspicalis séssio.
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; inchoare, inire, initiare, incípere; instaurare; dedicare. Uso: inauguró la sesión parlamentaria,
sessionem parlamenti inauguravit.
inauténtico: inauthénticus, a, um.
inaveriguable: non indagábilis, e. Sin: non
confirmábilis; incertus; non certus.
incansable: indefessus, a, um. Sin: indefatigábilis; indefatigatus.
incapacidad: incapácitas, atis f. Sin: inhabílitas; ineptitudo; imperítia.
incapacitado: íncapax, acis. Sin: inhábilis;
ineptus; haud capax; non idóneus.
dare // (fig, lisonjear) adulari áliquem vel álicui. Sin: assentari vel blandiri álicui; áliquem
nimis laudare; áliquem láudibus extóllere;
áliquem ad caelum efferre; áliquem ad astra
(vel ad sídera) tóllere.
incensario: turíbulum, i n. Sin: incensórium;
acerra; thymiatérium; turárium vas. Uso: agitar el -, turíbulum concútere; golpe doble de
-, turíbuli ductus (-us m) cum dúplici ictu;
golpe sencillo de -, turíbuli ductus cum símplici (vel único) ictu.
incertidumbre: Fís, principio de -, rátio indeterminationis.
incidental: Der íncidens, entis. Sin: interiectus, interpósitus, interlocutórius, a, um. Uso:
proposición -, interiectio (-onis f).
incidentalmente o incidentemente: incidentáliter. Sin: óbiter; accessórie; casu; forte;
fortuíto; data occasione.
incendiario: incendiárius, a, um.
incendio: incéndium, ii n. Uso: - intencional,
incéndium consulto conflatum vel effectum.
incensación: turificátio, onis f. Sin: turis incénsio, suffimen (-mĭnis n), suffimentum;
thymiámatis combústio, suffimentum; turis
honor álicui tributus // (fig, adulación) adulátio, onis f. Sin: assentátio; laus assentatrix,
ficta, immoderata.
incensada: (cada uno de los movimientos del
incensario en el acto de incensar) turíbuli
ictus (-us m) // (fig, adulación, lisonja) v. incensación.
incienso: incensum, i n. Sin: tus, turis n;
thymiama, ătis n. Uso: altar del -, altare incensi vel thymiámatis.
incisivo: incisórius, a, um.
inciso: Gram incisum, i n. Sin: interiéctio;
interpósita enuntiátio.
incivil: incivilis, e. Sin: incultus; rústicus;
rudis; inhumanus; inurbanus.
incivilidad: incivílitas, atis f. Sin: rustícitas;
inhumánitas; inurbánitas.
incivilizado, v. incivil.
incensar: turificare; turificari. Sin: incensum
adolere álicui vel álicui rei; tus dare (vel offerre) álicui vel álicui rei; turis honorem álicui (vel álicui rei) tribúere; ture áliquem (vel
áliquid) suffire. Uso: - el altar, arae incensum
inclasificable: enormis, e. Sin: descriptioni
abhorrens; a descriptione abhorrens.
inclinación: (acción y efecto de inclinar o in-
560
incompetente
clinarse) inclinátio, onis f // (fig, disposición,
tendencia natural a alguna cosa) propénsio
vel inclinátio ad + ac. Sin: ánimi vel voluntatis inclinátio ad + ac; stúdium alicúius rei.
Uso: - buena, mala, bona, mala índoles; - a la
elocuencia, índoles ad dicendum; - a los estudios, propénsio ad doctrinae stúdium; - a
los estudios literarios, propénsio ad litterarum stúdium; - natural a la virtud, ad virtutem índoles // tener - a algo, stúdio alicúius
rei teneri; ad áliquid propensum (vel proclivem) esse; no tener ninguna - a una cosa,
ánimo alieno (vel averso) esse ab áliqua re.
inclusa: brephotrophīum, ii n; brephotrophēum, i n. Sin: domus infántium expositorum.
nómine iter fácere.
incoherencia: inconsequéntia, ae f. Sin: íncongruens iudícium vel senténtia.
incoloro: íncolor, oris Sin: coloris expers;
colore destitutus.
incombustibilidad: incombustibílitas, atis f.
incombustible: incombustíbilis, e. Sin: ígnibus vel flammis inviolábilis; flammae vel igni
non obnóxius; igni vel ígnibus impérvius; ustionis expers; ab ustione immunis; qui (quae,
quod) uri non potest (vel póterat, etc.); qui
(quae, quod) ignem non cóncipit. Uso: ser -,
ígnibus non absumi, non cónfici; igni resístere.
inclusero, v. expósito.
inclusivo: comprehensivus, a, um. Sin: includens; comprehendens.
incoativo: incohativus, a, um.
incoercible: incoërcíbilis, e. Sin: irrefrenábilis; incohíbilis; infrenis; effrenis; effrenus;
infrenus; coërcitionis impatiens.
incógnita: Mat incógnitum, i n // fig áliquid
incógnitum. Sin: res incógnita, dúbia, incerta.
Uso: es una -, áliquid non apparet vel non
constat (no se ve); áliquid intéllegi non potest
(no se puede entender); áliquid próspici vel
praevideri non potest (no se puede prever).
incógnito: incógnitus, a, um. Sin: ignotus;
ignoratus; ábditus; latens, entis. Uso: de -,
ómnibus ignotus; nullo sciente; dejar el -,
(álicui) quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...) aperire vel detégere; palam iam quis (vel quae ...)
sim (sis, sit ...) ferre; guardar el -, dissimulare
quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...); dissimulare
nomen (meum, tuum ...); viajar de -, áliquam
regionem nullo sciente pervagari; sub alieno
incompatibilidad: incompatibílitas, atis f.
Sin: repugnántia; discrepántia; dissénsio.
Uso: - de cosas, de naturaleza, de carácter,
repugnántia rerum, naturae, ingénii; - entre
algunos sobre algo, dissénsio inter áliquos de
áliqua re.
incompatible: incompatíbilis,e. Sin: díscrepans; incóngruens; inconvéniens; pugnans;
repugnans álicui rei; repugnans contra áliquid; abhorrens (ab) áliqua re; abhorrens álicui rei. Uso: cosas -, inter se repugnántia,
contrária; res inter se abhorrentes; ser -, repugnare, dissentire; ser del todo - con algo,
máxime repugnare álicui rei.
incompetencia: (falta de aptitud para algo)
insciéntia, ae f. Sin: inscítia; imperítia (alicúius rei) // (falta de jurisdicción) nullum ius;
nulla potestas, auctóritas, facultas, iurisdíctio
(in áliqua re, contra áliquem, contra áliquid);
iurisdictionis defectus (-us m); nullum ius iudicandi vel cognoscendi de áliqua re. Uso: de un juez, nulla iúdicis legítima potestas.
incompetente: (falto de aptitud para algo)
561
incompleto
imperitus vel ignarus (alicúius rei); non intéllegens (in áliqua re vel alicúius rei); rudis
(ad áliquid, in áliqua re, áliqua re, alicúius
rei) // (falto de jurisdicción) non legítimus.
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) expers ; non aptus ad statuendum de áliqua re.
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius
non habere áliquid faciendi.
incompleto: incompletus, a, um Sin: imperfectus; mútilus; truncus.
incomprendido: (no comprendido) incomprehensus, a, um. Sin: haud comprehensus;
non intellectus; obscurus; occultus // (de persona cuyo mérito no ha sido apreciado) non
satis probatus. Sin: minoris hábitus.
incomprensible: incomprehensíbilis, e. Sin:
inaccessíbilis; inintelligíbilis.
incomprensión: (falta de comprensión) intellegendi imperítia // (falsa interpretación)
prava interpretátio // (fig, inquina) invídia, ae
f . Sin: nulla indulgéntia.
incomunicabilidad: incommunicabílitas,
atis f. Sin: nulla communicátio.
incondicionado: non condicionatus. Sin:
sine condicione; condicionum expers.
incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine
ulla condicione. Uso: donación -, vera et absoluta donátio; respeto -, sine ulla condicione
reveréntia.
incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla
condicione; pure et simplíciter.
inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus;
tacendus; non revelandus.
inconfundible: inconfundíbilis, e. Sin: singularis.
incongruencia: incongruéntia, ae f. Sin: incohaeréntia; inconveniéntia; disconveniéntia;
inconsequéntia.
incongruo: incóngruus, a, um. Sin: incóngruens; inconvéniens; inconsentáneus; incónsequens.
inconmensurabilidad: immensurabílitas,
atis f.
inconmensurable: immensurábilis, e. Sin:
immensus.
incomunicable. incommunicábilis, e.
incomunicación: incommunicátio, onis f.
incomunicado: estar - (en segregación celular) in cella ab ómnibus segregatum detineri;
in vínculis vel in custódia detineri segregatum ab ómnibus.
inconciliable: inconciliábilis, e. Sin: incompatíbilis; insociábilis; inconvéniens. Uso: ser
-, non cohaerere; non congrúere; discordare;
repugnare.
inconcluso: inconfectus, a, um. Sin: infectus;
imperfectus.
inconsciencia: (estado en que el individuo no
se da cuenta del alcance de sus palabras o
acciones) insciéntia, ae f. Sin: inscítia;
nesciéntia; ignorátio; ignorántia // (falta de
conciencia) inconsciéntia, ae f // (dicho o
hecho irreflexivos, imprudentes) inconsiderántia, ae f. Sin: inconsiderátio; imprudéntia;
teméritas.
inconsciente: (no consciente) incónscius, a,
um Sin: ínsciens; ínscius; néscius; haud animadvertens, séntiens, intéllegens; ignarus //
(irreflexivo) inconsideratus, a, um. Sin: inconsultus; ímprudens; incautus // (en psicoa-
562
incorrección
nálisis) adj subliminaris; irrationalis; extra
consciéntiam; infra consciéntiae limen; sust
incónscium, ii n; recóndita ánimi pars; ánimi
profundum vel secretum; imus ánimus.
inconscientemente: incónscie. Sin: inscienter; ínscie; nulla consciéntia.
inconsideración: inconsiderátio, onis f. Sin:
inconsiderántia; imprudéntia; teméritas.
inconsideradamente: inconsiderate. Sin: inconsulte; imprudenter; incaute; témere.
inconsiderado: inconsideratus, a, um. Sin:
inconsultus; imprūdens; incautus; temerárius.
inconsistencia: lévitas, atis f. Sin: inánitas.
inconsistente: inanis, e. Sin: nugatórius; nugalis; ténuis; nullīus momenti.
inconstitucional: inconstitutionalis, e. Sin:
non legítimus; constitutioni incóngruens, inconsentáneus; contrárius; formae civitatis repugnans; primáriae (rei públicae) legi
discors; cum primária (rei públicae) lege discors vel díscrepans; institutis vel formae rei
públicae non convéniens.
inconstitucionalidad: inconstitutionálitas,
atis f. Sin: constitutioni contraríetas; a constitutione discrepántia; formae civitatis repugnántia.
inconsulto: inconsultus, a, um. Sin: imprudens; inconsideratus; incautus; incogitatus;
praeceps (-cípitis).
incontable: innumerábilis, e. Sin: haud computábilis.
incontenible: incohíbilis, e. Sin: intemperábilis; haud moderábilis.
incontrolable: irregíbilis, e. Sin: irrefrenábilis.
incontrolado: infrenatus, a, um. Sin: inconsideratus; incogitatus; impetuosus.
incontrovertible: incontradicíbilis, e. Sin:
irrefutábilis; indubitábilis; indúbius.
inconveniencia: (desconveniencia) inconveniéntia, ae f. Sin: disconveniéntia; incongruéntia // (despropósito) importune (vel
rústice, vel indecore) dictum vel factum.
inconveniente: adj inconvéniens, entis. Sin :
disconvéniens; inconsentáneus; incónsequens; incóngruus // (impedimento) impedimentum, i n. Sin: obstáculum; offendículum
// (daño) damnum, i n. Sin: nocumentum;
detrimentum.
incorporación: incorporátio, onis f. Sin: insértio; aggregátio. Uso: - de Bulgaria y Rumenia a la Unión Europea, adiúnctio
Bulgáriae et Dacoromániae ad Unionem Europaeam.
incorporado: incorporatus, a, um. Sin: ascītus; cooptatus.
incorporar: incorporare. Sin: insérere; aggregare; associare; unire.
incorporeidad: incorporálitas, atis f. Sin:
spiritalis natura vel substántia.
incorpóreo: incorpóreus, a, um. Sin: incorporalis; immaterialis; spiritualis; córpore expers vel vacans; sine córpore; nullo cum
córpore. Uso: ser -, sine córpore esse; córpore carere vel vacare; córpore expertum
esse.
incorrección: mendósitas, atis f. Sin: mendum; menda. Uso: - gramatical, sermonis ví-
563
incorrecto
tium; soloecismus.
incorrecto: mendosus, a, um. Uso: costumbres -, mendosi mores.
incorregible: incorrigíbilis, e. Sin: inemendábilis; non emendábilis; emendationis expers; cui desperata est emendátio.
incorrupción: incorrúptio, onis f. Sin: intégritas.
incubación: incubátio, onis f. Sin: incúbitus,
us m; pullátio, onis f; fotus, us m. Uso: - artificial, artificiosa incubátio; - de una enfermedad, morbi incubátio; morbus conceptus;
morbi maturescéntia; occultus morbi progressus; morbus nondum manifestus.
incubador: incubitórius, a, um.
incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incubationis cella; artificiosae incubationis apparatus.
incorruptamente: incorrupte.
incubar: (ova) incubare.
incorruptibilidad: incorruptibílitas, atis f.
Sin: incorruptum manere; non corrumpi //
fig intégritas; innocéntia.
incorruptible: incorruptíbilis, e. Sin: qui
(quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi
non potest // (fig, que no se puede o es muy
difícil de pervertir) ínteger, gra, grum. Sin:
sanctíssimus. Uso: juez -, iudex sanctíssimus.
incorrupto: (que está sin corromperse) incorruptus, a, um // (fig, no dañado ni pervertido) ínteger, gra, grum. Sin: ínnocens;
intactus; illibatus.
inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser
-, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin:
indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a,
um. Sin: hórridus.
incultura: inhumánitas, atis f. Sin: incultus,
us m; rustícitas; rúditas; doctrinae caréntia.
inculturación: inculturátio, onis f. Sin: alienae culturae adéptio, assúmptio; alterīus cultus adéptio; in mores accommodátio, in
cultum insértio.
inculturar: inculturationem perágere.
incredulidad: incredúlitas, atis f. Sin: impíetas.
incrédulo: incrédulus, a, um. Sin: non crédulus; scépticus; ímpius.
increíble: incredíbilis, e. Sin: inenarrábilis;
extra fidem; fidem excedens vel súperans.
incumbencia: munus, nĕris n. Sin: offícium;
negótium.
incumplido: incompletus, a, um. Sin: infectus; haud solutus; nondum absolutus.
incumplimiento: inobservántia, ae f. Sin:
promissi desértio; a promissione deféctio.
increíblemente: incredibíliter.
incremento: incrementum, i n. Uso: - demográfico, incrementum demográphicum, natálium, natorum; densatus cívium (vel
incolarum) númerus; - económico, rei oeconómicae incrementum.
incunable: incunábulum, i n. Sin: incunábula
typográphica npl; typográphicae artis primórdia npl.
incurable: incurábilis, e. Sin: insanábilis;
immedicábilis; non sanábilis.
564
independencia
incursión: incúrsio, onis f. Sin: incursus, us
m; irrúptio. Uso: - aérea, aérius vel aéreus
incursus; incúrsio aéria; incúrsio aëroplanorum; - aéreas de aviones enemigos, incursus
aérii aëroplanorum hostílium; - fulmínea, incúrsio fulmínea; - terroristas, incursiones tromocratarum more; hacer incursiones en
territorio enemigo, incursiones (vel incursus,
vel irruptiones) fácere in fines hóstium.
indefinido: indefinitus, a, um.
indeformable: indeformábilis, e. Sin: indepravábilis.
indehiscente: indehescens, entis.
indeleble: indelébilis, e.
indelegable: indelegábilis, e.
indagación: indagátio, onis f. Sin: indago,
gĭnis f; investigátio; pervestigátio; inquisítio.
indelicadeza: inurbánitas, atis f. Sin: illiberálitas; nulla reveréntia.
indebido: (no obligatorio ni exigible) indébitus, a, um. Sin: imméritus; gratuíto concessus
// (ilícito) illícitus, a, um. Sin: non legítimus.
indelicado: inurbanus, a, um. Sin: illiberalis;
parum réverens.
indeclinable: Gram indeclinábilis, e.
indemnidad: indémnitas, atis f.
indefectibilidad: indefectibílitas, atis f. Sin:
íntegra perpetúitas vel perénnitas; indeficiéntia; aeternum (vel perpétuum, vel certum)
esse.
indemnización: indemnátio, onis f. Sin:
damni compensátio; solútio compensativa.
indefectible: (que no puede dejar de ser) indefectíbilis, e. Sin: indefíciens; numquam defíciens; numquam defuturus; indésinens;
intérminus; inexstinguíbilis; perennis; inconsumptíbilis; non periturus; numquam casurus
// (que no puede faltar) certus, a, um. Uso:
plazo -, certa dies.
indefectiblemente: (de modo que no puede
dejar de ser) indeficienter. Sin: indesinenter;
perpétuo; in perpétuum; sine intermissione;
sine fine // (de modo que no puede faltar)
certe; certo. Sin: procul dúbio; haud dúbie;
indubitabíliter. Uso: vendrá -, certo (vel haud
dúbie) veniet.
indefendible: indefensíbilis. Sin: non defensíbilis.
indefinible: indefiníbilis, e.
indemnizar: damnum compensare, sarcire,
resarcire, sólvere.
indemostrable: indemostrábilis, e.
independencia: independéntia, ae f. Sin: libertas; nulla obnoxíetas. Uso: - civil, civilis
libertas; - nacional, independéntia nationalis;
- política, in re pública administranda sui
iuris esse; - de carácter, - de espíritu, libertas
ingénii; liber ánimus; líbera voluntas; - de
juicio, suo iudício uti; - de la justicia, iurisdíctio líbera; - de lenguaje, summa libertas in
oratione // declaración de -, declarátio independéntiae; espíritu de -, oboediendi fastidium; cuiusvis disciplinae recusátio; guerra
de -, bellum pro libertate tuenda (si se trata
de mantenerla) vel recuperanda (si se trata
de recobrarla); - del País Vasco o Euskadi,
independéntia Vascóniae // conseguir, conquistar su -, se in libertatem vindicare; parare
sibi libertatem; conseguir la - de alguien, áliquem in libertatem vindicare; conservar la -,
565
independentismo
servare libertatem; defender la -, libertatem
deféndere vel tueri; gozar de -, esse sui iuris,
sui iudícii, sui arbítrii; líbere se gérere; hablar con -, ore líbero loqui; no tener -, iuris
alicúius esse; alicúius iuri esse obnóxium;
perder la -, álicui obnóxium fíeri; quitar la a alguien, álicui libertatem erípere; reclamar
plena -, plenam independéntiam flagitare;
tener -, sui iuris esse; suo (próprio) iure vívere.
indestructibilidad: inexstinguibílitas, atis f.
Sin: indefectibílitas; immortálitas; condício
indelébilis.
indestructible: indelébilis, e. Sin: perennis.
indeterminable: indeterminábilis, e.
indeterminación: indeterminátio, onis f. Sin:
indefinítio; haesitátio; titubátio; fluctuátio;
dubitátio.
independentismo: stúdium obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: stúdium suis iúribus vivendi.
indeterminado: indeterminatus, a, um. Sin:
indefinitus.
independiente: non obnóxius. Sin: liber; sui
iuris (gen).
indeterminismo: indeterminismus, i m. Sin:
acrísia.
independientemente: independenter (ab áliqua re). Sin: líbere; solute; per se; per se
ipsum; ad suum arbítrium. Uso: - del deber,
misso offício; - de esta circunstancia, citra
hunc casum; - de la utilidad, separata utilitate; proceder - de algo, neglégere, omíttere,
praetermíttere áliquid; la virtud debe ser
apreciada - de la fortuna, per se virtus sine
fortuna ponderanda est; valuar algo - de toda
otra consideración, áliquid per se ipsum aestimare.
indeterminista: indeterminista, ae m.
India: India, ae f.
indiana: índica, ae f. Sin: tela índica; linum
índicum; téxtile vel textum índicum.
indianismo: (modismo) indismus, i m. Sin:
locútio índica // (ciencia de la lengua y civilización indias) indiológia sive -logīa, ae f.
indianista: indiólogus, i m.
independista: sust fautor obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: fautor suis iúribus
vivendi facultatis // adj próprius stúdii obnoxietatis auferendae.
inderogable: inderogábilis, e. Sin: irrevocábilis.
indescifrable: ininterpretábilis, e. Sin: inexplanábilis; inexplicábilis; inintelligíbilis.
indescriptible: inenarrábilis, e. Sin: indicíbilis; ineffábilis; supra quam dici vel enarrari
potest.
indiano: índicus, a, um. Sin: indus; indianus.
indicador: index, dĭcis mf. Sin: indículus;
signum. Uso: - de camino, signum viárium;
Tecnol, - del color de la cinta, clavícula coloris táeniae; - de espacios, spatiorum indículus; - de funcionamiento, index operationis;
- de incendios, index incendiorum // adj agnitionalis, e. Uso: cartelito -, schédula agnitionalis; dato -, elementum agnitionale.
indicativo: adj indicativus, a, um. Sin: indicatórius // sust Ling, modus (-i m) indicativus.
566
indigesto
índice: index, dĭcis mf. Uso: - alfabético,
index alphabéticus; index in lítteram vel in
lítteras digestus; index litterarum órdine explicatus; - analítico, general, sistemático,
index analýticus, generalis, systemáticus; bibliográfico, index librorum qui inspecti
sunt; - onomástico, nóminum index; - de audiencia (de Radio/TV), index audiéntium; de materias, index rerum (quae pertractantur); - de voces, de vocablos, nominum vel
vocabulorum index.
índico, v. indiano.
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) lentitudo, dĭnis f. Sin: ánimus frígidus vel durus
// (incuria) neglegéntia, ae f. Sin: incúria.
Uso: - religiosa, neglegéntia religionis vel
divini cultus; ad quámlibet religionis formam
se aeque habere, vel se aeque movere.
indiferenciado: indiscretus, a, um.
indiferente: (que no presenta motivo de preferencia) indífferens, entis. Uso: sílaba -,
sýllaba indífferens // (no determinado por sí
a una cosa más que a otra) indífferens. Uso:
- acerca de la comida, indífferens circa victum; ser, mantenerse -, in neutram partem
moveri vel inclinari // (despreocupado) incuriosus, a, um (alicúius rei, áliqua re, in áliqua
re). Sin: néglegens (alicúius rei, in áliqua re,
in áliquem, in áliquid). Uso: - a los valores
espirituales, bonorum ánimi incuriosus; ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vicissitúdinum humanarum; - en materia de
religión, circa religionem néglegens // (que
por nada se conmueve) frígidus, a, um // (sin
interés) me, te, le ... es -, meā, tuā, suā ... nihil
ínterest; nihil omnino curare de + abl; áliquid
parum (vel mínime, vel nihil) curare. Uso:
eso me es -, nihil ad me; nihil ad me áttinet.
indiferentemente: (indistintamente) indifferenter. Sin: indiscriminatim; nullo discrí-
mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin:
neglegenter // (con frialdad) frígide.
indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin:
lentitudo ánimi indifferentis. Uso: - político,
religioso, indifferentismus políticus, religiosus.
indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: indifferentismi fautor vel sectator.
indígena: adj indígenus, a, um; indígena, ae
mf y n. Sin: vernáculus; nostras, atis mf y n.
Uso: bebida -, indígena pótio; buey -, bos indígenus; clero -, clerus indígena vel indígenus; clerus ex indígenis delectus; gallinas -,
gallinae nostrates vel vernáculi géneris; lengua -, sermo vernáculus; palabras -, verba
nostrátia; vino -, indígena vinum // sust indígena, ae mf; indígenus, i m. Sin: aborigo,
gĭnis m; autóchthonus; autochthon, ŏnis m.
Uso: poblaciones -, aborígines vel aborígenes, um mpl; productos -, doméstica, orum
npl.
indigerible: (que no se puede digerir) indigeríbilis, e // (de muy difícil digestión) diffícilis
concoctu // fig intolerábilis, e.
indigestible: indigestíbilis, e; v. indigerible.
indigestión: indigéstio, onis f. Sin: indigestus, us m; crúditas; cruditátio; mala concóctio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
-, est mihi stómachus vitiatus.
indigesto: (difícil de digerir) diffícilis ad
concoquendum. Sin: gravis // (que está sin
digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus;
crudus; non concoctus // (fig, confuso, desordenado) indigestus. Sin: confusus; perturbatus; sine órdine // (áspero, difícil en el trato)
molestus, a, um. Sin: incómmodus; importunus.
567
indignación
indignación: indignátio, onis f. Sin: ira, ae f.
Uso: ver con -, iniquo ánimo ferre.
indignado: iratus, a, um (contra alguien, álicui; de algo, de áliqua re). Uso: estar -, stomachari (contra alguien, álicui).
indignar: indignationem movere álicui // indignarse, irasci (contra alguien, álicui; por
algo, de áliqua re; de que, quod + indic o
subj). Sin: indignari (por algo, áliquid vel de
áliqua re); suscensēre intr (contra alguien,
álicui).
indio: (adj, de la India) índicus vel indus, a,
um ; (- de América) indianus, a, um // sust Indianus, i m. Sin: Indianus vel Indus Americanus; autochton Americanus // (metal)
índium, ii n.
indirect (Inform), indirecto: indirectus, a, um.
indirectamente: indirecte. Sin: per indirectum; modo non directo.
indisciplina: indisciplinátio, onis f. Sin: nulla
disciplina; inordinátio.
indisciplinado: indisciplinatus, a, um. Sin:
indócilis; effrenatus; effrenus; immodestus;
disciplinae impatiens; nulla disciplina coércitus.
indiscriminadamente: indiscriminatim. Sin:
indiscrete.
indiscriminado: indiscriminatus, a, um.
indiscutible: indiscussíbilis, e. Sin: indisputábilis; indubitábilis; indúbius; irrefutábilis.
Uso: ser -, dubitandum non esse (de áliqua
re); sine controvérsia esse; in controvérsiam
vocari non posse; es una verdad -, véritas est
de qua nulla controvérsia fíeri potest.
indiscutiblemente: indiscussibíliter. Sin: indisputabíliter; indubitabíliter; indubitanter;
indubitate; indubitato; procul dúbio; sine
dúbio; sine controvérsia; nulla contentione.
indiscutido: indiscussus, a, um. Sin: non discussus; indisputábilis; irrefutábilis; certíssimus.
indisolubilidad: indissolubílitas, atis f. Sin:
perpetúitas; perénnitas; dissolvi non posse;
indissolúbilis vel inexplicábilis nexus (-us m)
vel nodus (-i m). Uso: - del matrimonio, perpetúitas matrimónii; indissolúbile matrimónii
vínculum.
indisoluble: indissolúbilis, e. Sin: insolúbilis; indissociábilis; non dissolúbilis; haud solúbilis.
indisolublemente: indissolubíliter. Sin: insolubíliter; inexplicábili nexu vel nodo.
indispensabilidad: indispensabílitas, atis f.
Sin: necéssitas.
indispensable: indispensábilis, e. Sin: pernecessárius. Uso: es - que, necesse est ut +
ac e inf.
indisponible: impromptus, a, um. Sin: imparatus; non paratus; non in promptu.
indisposición: (falta de disposición) ánimus
alienus. Sin: voluntas aliena; malevoléntia //
(desazón o quebranto leve de la salud) valetudo, dĭnis f. Sin: incómmoda (vel adversa,
vel infirma) valetudo; incómmodum; brevis
aegrotátio vel aegritudo (-dĭnis f). Uso: - improvisa, (córporis) offénsio; por -, propter valetúdinem; valetúdine impeditus // alegar -,
valetúdinem excusare; ser atacado de una -,
valetúdine vel incómmoda (adversa, infirma)
valetúdine áffici, córripi, tentari; tener una -,
léviter aegrotare; tener una ligera -, perlévi-
568
indulgencia
Indochina: Indosinae, arum fpl. Sin: paenínsula Indosinensis.
ter commoveri.
indispuesto: (que se siente algo enfermo) léviter aegrotans.
indochino: adj indosinensis, e,
indistinguible: indiscriminábilis, e. Sin: indistinctus.
indoeuropeo: adj indoeuropaeus, a, um //
sust Indoeuropaeus, i m.
individuación: individuátio, onis f. Sin: determinátio; singularizátio; singularis definítio.
indogermánico: indogermánicus, a, um.
individual: (perteneciente o relativo al individuo) individualis, e. Uso: exigencia -, individualis exigéntia // (propio y característico
de alguien o algo) próprius.
índole, v. temperamento.
individualidad: individuálitas, atis f. Sin:
singuláritas; própria natura // (originalidad)
propríetas ingénii.
individualismo: (doctrina filosófica) individualismus, i m // (egoísmo) sui cómmodi stúdium. Sin: effrenatus amor sui.
individualista: sust individualista, ae mf.
Sin: individualismi fautor (partidario del individualismo); sui cómmodi effrenatus fautor
(propenso al individualismo) // adj individualísticus, a, um. Sin: sui cómmodi studiosus.
individualmente: singillatim. Sin: singulatim; viritim; per síngula cápita.
individuar: individuare // fig síngula definire; nominatim circumscríbere; singillatim
designare; viritim deprehendere.
individuo: adj indivíduus, a, um. Sin: singularis; indivisíbilis // sust indivíduum, i n. Sin:
homo síngulus; singularis homo; persona indivídua; síngula persona. Uso: un - cualquiera, unus quílibet.
indivisibilidad: indivisibílitas, atis f.
indogermano: Indogermanus, i m.
indoloro: indolórius, a, um.
Indonesia: (archipiélago) Indonésia, ae f //
(Estado) Indonésia. Sin: Cívitas Indonésia;
Foederatae Indonésiae Civitates.
indonesio: adj indonesianus, a, um // sust Indonesianus, i m.
Indostán: Hindustánia, ae f.
indostanés o indostano: adj hindustanus, a,
um // sust Hindustanus, i m.
inducción: (modo de razonar) indúctio, onis
f. Sin: illátio. Uso: por -, per inductionem //
(acción y efecto de inducir) indúctio.
inducido: Fís sucíneum vel eléctricum glomeramen (-mĭnis n).
inductivo: inductivus, a, um.
indulgencia: (facilidad en perdonar o disimular las culpas) indulgéntia, ae f. Sin: cleméntia; lénitas; lenitudo; ánimi lenitudo.
Uso: - con alguno, in áliquem indulgéntia;
demasiada - para con alguien, nímia lenitudo
in áliquem; tener -, indulgēre álicui; indulgenter áliquem habere; indulgéntiā tractare
áliquem // (facilidad en conceder gracias) fa-
569
indulgentemente
cílitas, atis f. Sin: ánimi facílitas // (remisión
que hace la Iglesia de las penas debidas por
los pecados) indulgéntia. Sin: poenae remíssio; indulgéntia ecclesiástica. Uso: - parcial,
indulgéntia partialis; - plenaria, indulgéntia
plenária; cuiusvis vel omnis poenae remíssio;
conceder - plenaria en las condiciones acostumbradas, indulgéntiam plenáriam concédere suetis (vel statis) condiciónibus; ganar,
lucrar - plenaria, indulgéntiam plenáriam acquírere, cónsequi, ássequi.
indulgentemente: indulgenter. Sin: clementer; léniter; remisse; benigne.
indultar: (perdonar a uno una pena) álicui
ignóscere. Sin: álicui crimen condonare; álicui gratiam delicti fácere; poenam álicui remíttere vel condonare.
indulto: (gracia o privilegio extraordinario
concedido a uno) indultum, i n. Sin: concéssio. Uso: - apostólico, indultum apostólicum;
Sedis Apostólicae indultum // (remisión de la
totalidad o parte de una pena) vénia, ae f.
Sin: remíssio poenae. Uso: conceder el -, véniam dare; poenam remíttere; ignóscere álicui.
industria: (maña y destreza o artificio para
hacer algo) sollértia, ae f. Sin: indústria; dextéritas; callíditas; sagácitas // (profesión, oficio) ars, artis f. Sin: artifícium. Uso: ejercer
una -, artem fácere vel factitare // (conjunto
de operaciones materiales ejecutadas para
la obtención, transformación o transporte de
productos naturales) indústria, ae f. Sin: res
industrialis; ars, artis f; artifícium; fabricátio;
indústria quaestuosa; artes quaestuosae, operosae, industriales. Uso: - y comercio, artes
quae quaestus causā tractantur; - concurrentes, operosa artifícia vel artes operosae quae
inter se aemulantur; - doméstica, indústria
doméstica; - mecánica, indústria mechánica
vel machinalis; - metalúrgica, industria me-
tallúrgica; - nacientes, nascéntia operosa artifícia; - textil, indústria téxtilis // - de las bicicletas, birotarum fabricátio vel ars; - de los
servicios, machinalis indústria ad ministéria
spectans; - del vidrio, vitrária ars; introducción de la -, artes et artifícia invéhere; progresar en las -, in quaestuosa indústria (vel
in quaestuosis ártibus) progressum fácere vel
habere // (instalación destinada a dichas operaciones) fábrica, ae f. Sin: officina. Uso: del hierro, fábrica ferri, férrea, ferrária; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
madera, fábrica aerária, materiária.
industrial: (persona que vive del ejercicio
de una industria o es propietario de ella) fabricator, oris m. Sin: ártifex; ártifex operosus;
ártibus déditus; praepósitus industrialis; ergólabus machinalis indústriae. Uso: los -, hómines quaestuosae indústriae (vel quaestuosis
ártibus) addicti // (relativo a la industria) machinárius, a, um Sin: industrialis; quaestuosae artis (gen); ad artes pértinens; ad
quaestuosam indústriam áttinens. Uso: arte -,
quaestuosae indústriae ars; centro -, urbs officinis (vel quaestuosis indústriis) áffluens;
era -, aetas industrialis; escuela -, schola industrialis; schola quā artes quaestuosae docentur; estructuras -, machinales structurae;
naciones -, civitates industriales; la clase de
los -, fabricatorum ordo vel classis; cívium
classis indústriae quaestuosae addicta; cívium ordo quaestuosis ártibus addictus; la
época - moderna, nostra haec machinária
mercansque aetas; profesión -, ars quae (vel
offícium quod) quaestus causā exercetur;
progreso -, progressus industrialis; in quaestuosa indústria (vel in quaestuosis artibus)
progressus.
industrialismo: industrialismus, i m. Sin:
doctrina de indústriae principatu; aetas óperum industriálium; indústriae dominatus (-us
m); machinalis indústriae dispensátio.
570
infalible
ineptitud: ineptitudo, inis f. Sin: inéptia; imperítia; inscítia.
industrialista: industrialista, ae m.
industrialización: (introducción de la industria) industrializátio, onis f. Sin: quaestuosae
indústriae invéctio; indúctio indústriae machinalis // (fomento y aumento de la industria) industrializátio. Sin: artificiorum
incrementum; quaestuosae indústriae incrementum; ártium et artificiorum provectus vel
profectus (-us m). Uso: la moderna -, hodiernum quaestuosae indústriae incrementum;
una brusca -, nimis properatus ártium et artificiorum proventus; fomentar la - de una nación, nationem ad quaestuosae indústriae
incrementum provéhere vel addúcere.
industrializar: (introducir la industria)
quaestuosam vel machinalem indústriam
(quaestuosas vel machinales indústrias) invéhere vel indúcere. Uso: naciones altamente -,
civitates machinali indústriā máxime progressae; nationes quaestuosā indústriā provectíssimae; países que se van industrializando,
regiones ad artes operosas (vel ad operosa artifícia) spectantes // (fomentar y aumentar la
industria) quaestuosam indústriam fovere,
augere, amplificare.
inédito: inéditus, a, um. Sin: nondum éditus
vel vulgatus; nondum in lucem datus vel éditus; nondum foras datus. Uso: escritos -,
scripta nondum vulgata.
inefabilidad: ineffabílitas, atis f.
inefable: ineffabilis, e. Sin: indicíbilis; inenarrábilis; haud effábilis.
inefablemente: ineffabíliter. Sin: inenarrabíliter.
ineficiencia: inefficiéntia, ae f.
inelegible: ineligíbilis, e. Sin: non eligíbilis.
inepto: ineptus, a, um. Sin: imperitus;
ínscius; non aptus.
inerrancia: errorum immúnitas.
inescrutable: inscrutábilis, e. Sin:
perscrutábilis; non vestigábilis.
im-
inexpiable: inexpiábilis, e. Sin: non expiábilis.
inexplicable: inexplicábilis, e. Sin: inextricábilis; obscurus; occultus.
inexplicablemente: inexplicabíliter. Sin:
néscio quo modo (= no sé cómo); confuse; involute; occulte; secreto (= secretamente); arcano (= misteriosamente).
inextinguible: (no extinguible) inexstinguíbilis, e. Sin: non exstinguíbilis; indelébilis;
qui exstingui nequit vel non potest // (que no
puede contenerse) effrenatus, a, um. Sin:
irrefrenábilis; qui coërceri non potest. Uso:
risa -, magnus vel cachinnábilis risus.
infalibilidad: infallibílitas, atis f. Sin: erroris
immúnitas, vacúitas; errare non posse. Uso: pontificia, infallibílitas papalis; proclamar la
- del Sumo Pontífice, Pontíficem Máximum
falli néscium pronuntiare.
infalible: (que no puede engañar) fállere
néscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non
fallax; qui errare non potest; qui ab omni errore liber est; qui ab omni errandi perículo
vácuus est. Uso: verdades -, res numquam
fallentes; razonamiento -, rátio haud fallax //
(que no puede engañarse) qui numquam
fállitur. Sin: falli néscius; in quem error non
cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: indubitatus; indúbius.
571
infaliblemente
infaliblemente: infallibíliter. Sin: procul
dúbio; sine dúbio; certe vel certo.
fecciones de vario género, infectiones várii
géneris.
infalsificable: incorruptíbilis, e.
infeccioso: (que causa infección) tábidus,
a, um Sin: contagiosus tabíficus; péstilens,
entis // (que se difunde con la infección) contagione vulgatus. Uso: enfermedad -, contágio, onis f.
infamante: ignominiosus, a, um. Sin: contumeliosus; probrosus; malédicus; maledicens.
infamar: infamare (áliquem). Sin: infámiam
inferre (álicui); infámiā aspérgere (áliquem);
infamem fácere (áliquem).
infante: (hijo legítimo del rey que no era inmediato sucesor del reino) e domo régia princeps. Sin: fílius regis vel régius; puer (vel
iúvenis) régius; adulescens (vel iúvenis) régii
sánguinis; adulescens (vel iúvenis) régio sémine ortus.
infantería: peditatus, us m. Sin: pédites, um
mpl. Uso: militar en la -, stipéndia pédibus
fácere.
infectivo, v. infeccioso.
inferioridad: inférior condício, locus, gradus. Sin: humílitas, atis f.
inferiormente: inférius. Sin: infra; inferne.
infernal: infernalis, e. Sin: infernus; ínferus
// fig diabólicus; tenebrosus; vaférrimus.
infestación: infestátio, onis f. Sin: moléstia;
vexátio; persecútio.
infanticidio: infanticídium, ii n.
infestar: (apestar) infestare // (causar estragos con hostilidades) vastare. Sin: populare;
depopulare.
infarto: infarctus vel infartus, us m. Uso: cardíaco, infarctus cordis; cordis incómmodum; - de miocardio, infartus myocárdii;
murió de - cardíaco, e cordis incommodo
mórtuus est.
infiel: (que no profesa la fe considerada
como verdadera) infidelis, e // los -, infideles.
infiernillo: fóculus aethanólicus.
infatigable: infatigábilis, e. Sin: indefatigábilis; infatigatus; indefatigatus.
infatigablemente: infatigabíliter. Sin: indefatigabíliter; indefesse; indefessim.
infatuación: infatuátio, onis f. Sin: flagrántia; aestuátio; elátio; incénsio.
infatuado: infatuatus, a, um. Sin: áestuans;
flagrans; elatus.
infección: contágio, onis f. Sin: contaminátio; contactus, us m; morbi contágio. Uso: in-
infierno: infernus, i m. Sin: ínferi, orum
mpl; inferna, orum npl; locus infernus; damnationis sedes; sceleratorum sedes fpl; locus
tormentorum. Uso: arrancar almas al -, e superbo Sátanae dominatu in Dei filiorum libertatem vindicare.
infiltración: manátio, onis f. Sin: permeátio;
percolátio; penetrátio.
infinidad: (calidad de infinito) infínitas, atis
f. Sin: infinítio. Uso: - del espacio, imménsitas; - del tiempo, aetérnitas; - del número, in-
572
influencia
numerabílitas // (fig, gran muchedumbre) ingens vel immensus númerus. Sin: immensa
(vel infinita, vel innumerábilis) multitudo.
Uso: me tienen ocupado una - de asuntos,
plúrimis negótiis distíneor; pretende que hay
una - de mundos, ait innumerábiles esse mundos; - de veces, sescénties; míllies, persaepe.
inflacionario o inflacionista: (perteneciente
o relativo a la inflación) ad nummorum inflationem pértinens; (que es causa de inflación) inflationem fovens.
infinitesimal: infinitesimalis, e. Sin: infinitus; mínimus; in infinitum deductus vel
productus. Uso: cálculo -, cálculus infinitesimalis; rátio in infinitum producta; mathemáticae computationes in infinitum
productae; dividido en partes -, in infinitum
divisus; partes -, partes in infinitum divisae.
inflamable: inflammábilis, e. Sin: fácilis ad
exardescendum; igni concipiendo aptus vel
idóneus.
infinitivo: adj infinitivus, a, um. Sin: infinitus. Uso: - histórico, infinitivus históricus,
descriptivus, narrativus // (modo -) infinitivum, i n. Sin: infinitum; modus infinitus, infinitivus, indefinitus.
infinito: (que no tiene ni puede tener fin) infinitus, a, um. Sin: fine carens; sine fine //
(que no tiene límites) immensus, a, um //
(muy extenso) máximus, a, um. Sin: ingens //
(muy duradero) perpétuus, a, um. Sin: infinitus; aeternus // hasta lo -, in infinitum vel in
immensum; multiplicar hasta lo -, rem in immensum amplificare.
inflación: (acción y efecto de inflar) inflátio,
onis f // (alza general de los precios y aumento de la circulación monetaria) inflátio,
onis f. Uso: - monetaria, inflátio pecuniária,
monetalis; pecúniae inflátio; nummorum inflátio; rei nummáriae nimíetas; nímius rei
nummáriae auctus (-us m); pecúniae vílitas;
vilescentis pecúniae nimíetas; padecer -, vilitate nummorum laborare // (fig, excesiva
emisión de billetes en remplazo de moneda)
charta nummária nímia ac vilescens; chartae
nummáriae nímiae ac vilescentis edítio.
inflador: sufflatórium, ii n. Sin: conflatórium; ántlia pneumática.
inflamación: inflammátio, onis f. Uso: - de
los pulmones, inflammátio pulmonum.
inflamar: inflammare // inflamarse, inflammari.
inflamatorio: inflammatórius, a, um.
inflar: inflare. Sin: sufflare; tumefácere.
inflexión: infléxio, onis f. Sin: fléxio; flexura; flexus vel inflexus, us m Uso: - de la
voz, vocis fléxio vel flexus.
inflorescencia: (forma de agruparse las flores en una planta) inflorescéntia, ae f // (conjunto de estas flores) flores, um mpl.
influencia: (acción y efecto de influir) afféctio, onis f. Sin: effectus, us m; tactus, us m;
vis. Uso: - del cielo, afféctio caeli, vis caelestis; - del sol, de la luna, solis, lunae tactus vel
effectus; - de los astros, afféctio vel vis astrorum; - benéfica, vis et utílitas; - dañosa, vis
nóxia; - perniciosa, perniciosus afflatus (-us
m); ejercer una - dañosa, nocere; obesse;
ejercer una - útil sobre alguien o alguna
cosa, prodesse álicui, álicui rei vel ad áliquid;
iuvare vel adiuvare áliquem vel áliquid; estar
bajo la - de algo, áliqua re moveri, regi, duci
et regi; tener -, valere ad áliquid (faciendum);
vim habere vel afferre ad áliquid; no tener
ninguna -, nihil valere in áliqua re // (ha-
573
influenza
blando del influjo de un escritor o forma literaria) imitátio, onis f. Uso: en Tácito se observa fácilmente la - de los modelos griegos,
in Tácito Graecorum exemplárium imitátio
fácile perspícitur // (autoridad) auctóritas,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse
magna auctoritate // (poder) poténtia, ae f.
Uso: - como senador, senatória poténtia; por
mi - personal, poténtiā mea; tener -, plúrimum pollere; conseguir -, poténtiam cónsequi // (valimiento) grátia. Uso: tener -, valere;
grátiā florere vel valere; no tener ninguna -,
nihil grátiā valere vel posse // (importancia)
momentum, i n // (gracia e inspiración que
Dios envía interiormente a las almas) inspirátio, onis f. Sin: grátia.
informatórium; sedes núntiis exquirendis //
dar informaciones, certiorem fácere; nuntiare; notítias dare, trádere, afferre, praebere,
suppeditare; sacar, recabar informaciones,
informationes capéssere; notítias exquírere,
requírere, súmere, indagare, investigare; recibir informaciones, certiorem fíeri; cognóscere, novisse, díscere, edíscere, edoceri;
informationes accípere; habere cógnitum vel
compertum // (averiguación juridica y legal)
quáestio, onis f. Uso: - de testigos, téstium
interrogátio; - sumaria, compendiária inquisítio.
influenza, v. gripe.
informador: informator, oris m. Sin: nuntiator; relator; núntius.
influjo: (acción y efecto de influir) influxus,
us m. Sin: inflúxio, impúlsio; impulsus, us m;
afflatus, us m; vis (sin gen y dat); efficácia;
efficácitas; efficiéntia; v. influencia. Uso:
ejercer un grandísimo -, máximum pondus
habere; estar bajo el - de alguien, ab áliquo
moveri ac duci; sentir profundamente el - del
cristianismo, christianam fidem pénitus combíbere // (fig, inspiración, impulso) instinctus (-us m) vel afflatus divinus // (flujo de la
marea) v. flujo.
información: (acción y efecto de informar)
informátio, onis f. Sin: nuntiátio; relátio; núntium; núntius; núntia (-orum npl); notítia.
Uso: - bursátil, de re nummária communicátio vel enuntiátio; - deportiva, lúdicra, orum
npl; gýmnica, orum npl; de ludis relátio; - extranjera, exterarum géntium núntia; - internacional, informátio internationalis; - local,
nostrae res (rerum fpl); - meteorológica, núntius meteorológicus; - nacional, pátriae núntia; ex universa natione núntia; - radial,
televisiva, núntium radiophónicum, televisíficum; medios de -, instrumenta informationis; oficina de informaciones, offícium
informado: edoctus, a, um. Sin: certior factus.
informal: informalis, e.
informar: (enterar) nuntiare. Sin: certiorem
fácere áliquem de áliqua re.
informática: informática, ae f. Sin: disciplina informática vel informatória; ars computatória. Uso: historia de la -, história
ordinatralis; peritos en -, periti rei ordinatralis.
informático: informáticus, a, um. Sin: computatralis, e; ordinatralis, e. Uso: gusano -,
vermis (-is m) ordinatralis; sistema -, systema
ordinatrale.
informativo: (que informa) informativus, a,
um. Sin: informatórius; nuntiatórius.
informe: (noticia que se da) notítia, ae f //
(acción y efecto de informar) informátio, onis
f. Sin: relátio; núntius. Uso: - administrativo,
rátio rerum administrandarum; - escrito, oral,
relátio scripta, oralis; - diplomáticos, jurídicos, privados, públicos, relationes diplomáti-
574
ingreso
cae, iurídicae, privatae, públicae; - meteorológico, núntius meteorológicus; núntius de
áëris statu mutationibusque; - supletorio, correlatum, i n; - del médico, médici relátio //
dar un - , edocere. Sin: admonere; commonere; monere; dar, pedir, exigir un - administrativo, rationem rerum administrandarum
réddere, expóscere, exígere // (exposición
oral ante el tribunal) informátio oralis.
infracción: infráctio, onis f. Sin: transgréssio; violátio. Uso: - de tránsito, delictum viatórium.
infractor: violator, oris m. Sin: legírupa, ae
m; qui legem rumpit. Uso: - de tránsito, peccator viatórius vel viárius; neglector regularum viariarum.
rum doctrina; doctorum machinariorum rátio.
Uso: - civil, sciéntia aedificatorum.
ingeniero: ingeniárius, ii m. Sin: machinator;
machinárius; doctor machinalis vel machinárius; peritus machinárius. Uso: - civil, doctor
aedilis; - electricista, electroingeniárius;
ingeniárius electricitatis; - militar, miles
munitor; - de minas, doctor machinárius
metallis extrahendis; cuerpo militar de ingenieros, militárium machinatorum (vel machinariorum, fabrûm vel fabrorum) corpus
(-pŏris n).
ingenio: (fábrica de azúcar) saccharifícium,
ii n.
ingeniosamente: ingeniose. Sin: acute;
sollerter.
infraestructura: substrúctio, onis f. Uso: económica, substrúctio oeconómica.
ingerencia, v. injerencia.
infraganti o in fraganti, v. delito.
Inglaterra: Anglia, ae f. Sin: Britannia.
infrangible: infrangíbilis, e. Sin: infrágilis;
non frágilis; non fractus; numquam fractus.
inglés: adj ánglicus, a, um. Sin: británnicus.
Uso: literatura -, lítterae ánglicae // sust Anglus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa)
ánglicum, i n. Sin: ánglica vel Anglorum lingua; ánglicus vel Anglorum sermo. Uso: hablar -, ánglice loqui; Anglorum linguā (vel
sermone) loqui.
infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus,
a, um. Sin: subscriptus.
infrecuencia: infrequéntia, ae f. Sin: ráritas.
infusión: infúsio, onis f // (producto obtenido
por -) (p)tísana, ae f. Sin: decoctum; pótio.
Uso: - de genciana, pótio gentianina.
infuso: infusus, a, um. Sin: índitus. Uso:
ciencia -, sciéntia infusa vel índita; ínsita
menti doctrina.
infusorio: adj infusórius, a, um // sust ánimal
infusórium. Sin: bestíola infusória.
ingobernable: irregíbilis, e. Sin: non gubernábilis.
ingratitud: ingratitudo, dĭnis f. Sin: ingratus
ánimus; ingrata voluntas; ímmemor beneficiorum ánimus.
ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratíficus;
ímmemor benefícii vel beneficiorum.
ingravidez: agrávitas, atis f.
ingeniería: ars (vel disciplina, vel sciéntia)
machinalis. Sin: machinariorum vel artificio-
ingreso: (caudal que entra en poder de uno)
575
inhabilitación
réditus, us m. Sin: quaestus (-us m).
mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris assuefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mystarum sermo.
inhabilitación: inhabilitátio, onis f.
inhabitable: inhabitábilis, e. Uso: satélite -,
satelles (-lĭtis mf) inhabitábilis.
iniciador: adj incohativus vel inchoativus, a,
um. Uso: verbo -, incohativum verbum // sust
initiator, oris m. Sin: incohator vel inchoator;
inceptor.
inhabitación: inhabitátio, onis f.
inicial: initialis, e. Sin: primordialis.
inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus;
habitatóribus vácuus.
iniciar: (álicui rei) initiare. Sin: incípere; inchoare; inítium cápere, fácere, súmere. Uso:
- al estudio del griego, graecis lítteris initiare;
- una magistratura, magistratum inire vel íngredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
adulescéntiā // iniciarse, initiari. Uso: - al sacerdocio, sacerdótio initiari; iniciarse en los
estudios, en las letras, stúdiis, lítteris initiari.
inhabilitar: inhábilem fácere.
inhalación: (Med, acción de aspirar un
vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso:
hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar
sobre o en) inhalátio, onis f. Sin: inhalatus,
us m.
inhalador: inhalatórium, ii n. Sin: vaporis
(vel fumi) effusórium; médici áëris effusórium.
inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso:
- éter, áethera absorbēre.
inherencia: coniúnctio, onis f. Sin: congruéntia.
inhibición: inhibítio, onis f. Sin: vétitum;
interdictum.
inhibitorio: inhibitórius, a, um.
inhumación: inhumátio, onis f.
iniciación: initiátio, onis f. Uso: - sexual,
initiátio sexualis; - en la práctica de un culto,
in sacra introdúctio; - en las reglas de una
sociedad, introdúctio; admíssio; recéptio.
iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus;
receptus; (empezado) coeptus // (miembro de
una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin:
iniciativa: (idea que sirve para iniciar una
acción) consílium, ii n. Sin: propósitum; impulsus, us m; propósitum susceptum // (acción del que propone o hace una cosa por
primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual,
inceptum unīus cuiusque vel cuiusvis; - individuales, quae a síngulis suscipiuntur incepta; libre -, líbera consília inceptaque npl;
- privada, privata singulorum áctio; privatum
singulorum inceptum; - propia, inceptum suā
sponte ínitum; tomar una -, inítium fácere
alicúius rei // (capacidad de emprender, inventar, etc.) indústria, ae f. Sin: návitas;
sollértia; ingénium; celéritas ingénii; ánimus
promptus; libertas in agendo. Uso: - privada,
privata singulorum indústria, návitas; privatorum libertas in agendo; por propia -, meā,
tuā, suā sponte; hombre de pronta - para ...,
homo semper promptus paratusque ad ...;
lleno de -, indústrius; ingeniosus, sollers (ertis) // (acción de adelantarse a los demás
en hablar u obrar) tomar la -, alicúius rei vel
consílii príncipem esse // (derecho de hacer
una propuesta; acto de ejercerlo) auctóritas,
atis f. Sin: consílium. Uso: por - de alguno,
576
inmensurable
auctoritate alicúius; auctore áliquo; por mi -,
me auctore; por - de él, eo auctore; por - privada, privato consílio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicúius rei, ad áliquid, ut ...;
quien toma una -, alicúius rei auctor; impulsor; suasor; por - mía, tuya, de él, meā, tuā,
suā voluntate; que ha tomado la - de la restitución, auctor in restituendo.
inicio, v. comienzo.
inigualable: singularis, e. Sin: únicus; máximus vel summus; incomparábilis; nulli comparandus (dicho de personas).
inimaginable: incogitábilis, e. Sin: inexcogitábilis; non imaginábilis.
ininteligible: inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis; non intelligíbilis.
injustificable: inexcusábilis, e. Sin: haud excusábilis.
injustificado: non iustificatus. Sin: non excusatus; non probatus; illegítimus.
inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: incontaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada,
Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis
labis vel primae labis expers; Virgo sine labe
originali concepta; Inmaculada Concepción
de María, Immaculata Mariae Virginis Concéptio.
inmadurez: immatúritas, atis f. Sin: acérbitas; imperítia.
inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus;
crudus; nondum maturus.
inmanencia: immanéntia, ae f.
injerencia: ingeréntia, ae f. Sin: interposítio;
interventus, us m. Uso: - de uno, interpósita
alicúius auctóritas vel ópera; interpósitum alicúius consílium.
injerirse: consílium (vel auctoritatem, vel
óperam) interpónere in áliqua re vel in
áliquid.
inmanentismo: immanentismus, i m.
inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: immanentismi sectator.
inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorporalis; incorpóreus; non materialis.
inmaterialidad: immateriálitas, atis f. Sin:
incorporálitas.
injertar: insérere. Sin: emplastrare.
injerto: insítio, onis f. Sin: emplastrum;
(rama) súrculus; propago, gĭnis f // (operación quirúrgica) implantátio; transplantátio.
inmediación: proxímitas, atis f. Sin: nullīus
morae interposítio; témporis proxímitas.
injuriar: insultare áliquem, in áliquem, álicui. Sin: contuméliam (vel contumélias) in
áliquem inícere; contuméliā (vel contuméliis)
áliquem affícere; contuméliam (vel contumélias) álicui dícere, fácere, impónere // ser injuriado, contuméliā (vel contuméliis) áffici.
inmediato: immediatus, a, um. Sin: próximus.
injustamente: iniuste. Sin: iniúrie; per iniúriam; immérito; inique.
inmensurable, v. inconmensurable.
inmensidad: imménsitas, atis f. Sin: immensum; infínitas. Uso: - del espacio, immensum
sidéreum.
577
inmersión
inmersión: immérsio, onis f. Sin: demérsio.
Uso: línea máxima de - (en las naves), immersionis vel demersionis limes (-mĭtis m).
ánimi.
inmigración: immigrátio, onis f. Sin: migrátio; adventus, us m. Uso: - ilegal, immigrátio
illegalis.
inmovilización: motūs impedítio.
inmigrado: ádvena, ae m. Sin: alienígena.
inmigrante: immigrator, oris m. Sin: ímmigrans, antis; ádvena. Uso: - legal, ímmigrans
legalis vel legítimus; - ilegal, immigrator illegalis vel illegítimus.
inmigrar: immigrare (in áliquem locum).
Sin: migrare.
inmovilismo: inértia, ae f. Sin: desídia.
inmovilizado: impeditus, a, um. Sin: retentus; cohíbitus; immóbilis; immóbilis factus //
fig iners; otiosus.
inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohibere; immóbilem fácere, retinere, tenere.
Uso: - un capital, pecúniam otiosam tenere.
inmunidad: immúnitas, atis f. Sin: exémptio;
vacátio. Uso: - personal, local, real, immúnitas personalis, localis, realis.
inmiscuirse: immisceri vel se immiscere álicui rei. Sin: implicari vel se implicare áliqua
re.
inmunitario: immunitárius, a, um.
inmoral: immoralis, e. Sin: inhonestus; turpis.
inmunizar: immunem réddere.
inmunización: morborum parta immúnitas.
inmunología: immunológia sive -logīa, ae f.
inmoralidad: immorálitas, atis f. Sin: pérditi
mores mpl; morum corrúptio, depravátio,
právitas, pervérsitas, inhonestas.
inmunológico: immunológicus, a, um.
inmunólogo: immunólogus, i m. Sin: morborum immunitatis doctor.
inmoralismo: morálium recusátio legum.
inmortalizar: aeternare. Sin: immortalitatem
álicui donare; immortalitate áliquem donare;
áliquem immortalitati commendare vel consecrare; áliquem immortalitatis glóriā affícere; áliquid immortalitati trádere //
inmortalizarse, immortalitatem sibi párere.
Sin: immortalem cónsequi glóriam.
inmutabilidad: immutabílitas, atis f. Sin:
stabílitas // fig constántia, ae f. Sin: fírmitas.
inmutable: immutábilis, e. Sin: incommutábilis; firmus; constans; haud mutábilis; semper idem; mutari néscius.
innatismo: innatismus, i m.
inmóvil: (que no se mueve) immóbilis, e.
Sin: immotus; stábilis // (fig, firme, invariable) v. inmutable.
inmovilidad: immobílitas, atis f. Sin: stabílitas // fig constántia; fírmitas; immobílitas
innato: innatus, a, um. Sin: ingénitus; congénitus, ínsitus, nativus, naturalis, naturā índitus.
innominado: innominatus, a, um. Sin: non
578
insalivación
ductíciae íncola vel habitator. Uso: - de vivienda, aédium conductor vel inquilinus.
nominatus.
innovación: innovátio, onis f. Sin: renovátio;
novátio; novamen (-mĭnis n); novatus, us m.
Uso: - litúrgicas, innovationes litúrgicae; tecnológicas, novitates téchnicae.
innovador: adj innovatórius, a, um // sust innovator, oris m. Sin: novator; instaurator; reformator.
inocentada: ludificátio, onis f.
inocular: inoculare // fig ingérere. Sin: insérere; infúndere; immíttere.
inodoro: (recipiente para excrementos) sella,
ae f. Sin: sella familiárica vel pertusa.
inolvidable: quem (quam, quod) oblivisci
non póssumus. Sin : memoriā dignus; cuius
memória erit sempiterna; indelébilis; non
oblitterábilis.
inoperable: insecábilis, e. Sin: chirúrgiā vel
chirúrgice non curábilis.
inorgánico: inorgánicus vel anorgánicus, a,
um. Sin: inanimatus; inánimus; inanimalis //
(falto de la conveniente ordenación de las
partes) incompósitus, a, um. Sin: incónditus;
incóngruens; dissipatus.
inquinamento: inquinamentum, i n. Sin:
contaminátio; inquinátio; pollútio.
inquinar: inquinare. Sin: contaminare;
pollúere; infícere.
inquiridor: quaesitor, oris m. Sin: inquisitor.
inquirir: inquírere. Sin: conquírere; exquírere; quáerere; indagare; investigare; pervestigare.
inquisición: (acción de inquirir o investigar)
inquisítio, onis f. Sin: quáestio; investigátio,
pervestigátio; indagátio // (tribunal eclesiástico) inquisítio, onis f. Uso: Sagrada -, sacrum iúdicum consílium contra háeresim.
inquisidor: (investigador) inquisitor, oris m.
Sin: inquirens, entis; investigator, pervestigator; quaesitor; explorator // (juez de la inquisición) inquisitor, oris m. Sin: intra
iúdices contra háeresim cooptatus vel adlectus.
inquisitivo: inquisitivus, a, um. Sin: veritatis
studiosus. Uso: dialéctica -, dialéctica inquisitiva.
inquisitorio: inquisitórius, a, um.
inoxidable: inoxydábilis, e. Sin: non oxydábilis.
input (Inform): (entrar datos) data indúcere
// (entrada de datos) ínitus, us m. Uso: - y
output, (datorum) ínitus exitusque.
inquilinato: inquilinatus, a, um. Sin: inquilini habitátio, condício, status (-us m).
inquilino: inquilinus, i m. Sin: locatárius;
conductor; áedium conductor; domus con-
insaciabilidad: insatiabílitas, atis f. Sin: insatíetas.
insaciable: insatiábilis, e. Sin: insaturábilis;
inexplébilis; nihil satis habens; in nulla re acquiescens.
insacular: in cápsulam (vel in pýxidem, vel
in alvéolum) inícere.
insalivación: insalivátio, onis f. Sin: salivária
579
insalivar
subáctio; ope salivae mollítio, (h)umectátio.
insalivar: salivā (h)umectare. Sin: salivā madefácere, illínere, úngere, inúngere, mollire,
(h)umectare, (h)umefácere.
inscripción: inscríptio, onis f. Sin: - mural,
parietal, inscríptio muralis, parietalis; v. grafito.
insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis
(vel bestíolis) internecivus vel internicivus //
sust insecticídium, ii n. Sin: insecticidale, is
n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); venenum insecticidale; venenum insectis internecivum. Uso: - contra las moscas, venenum
muscis internecivum.
insectívoro: adj insectívorus, a, um. Sin: insectorum vorax. Uso: planta -, planta insectívora // sust ánimal quod insectis páscitur vel
véscitur.
insecto: insectum, i n. Sin: bestíola; insectum
ánimal; mínima bestíola.
insensibilidad: (falta de sensibilidad) insensibílitas, atis f. Sin: torpor; stupor (córporis,
in córpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: hallarse en un estado de -, obduruisse; torpere;
stupere; rigere // (dureza de corazón) durítia
sive duríties (ánimi). Sin: inhumánitas; hebetátio ánimi; plúmbeum cor; plúmbeus (vel
lentus, vel obcallatus) ánimus; ánimus durus
vel lentus. Uso: - frente al dolor, indoléntia.
insensible: (que carece de facultad sensitiva
o que no tiene sentido) insensíbilis, e. Sin: insénsilis; haud vel non patíbilis; sensu (vel
sénsibus) carens vel expers; nihil sentiens.
Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sénsibus alienatum esse // (que no siente las
cosas que causan dolor y pena o mueven a
lástima) inhumanus, a, um. Sin: durus;
férreus; plúmbeus; tórpidus. Uso: - en lo es-
piritual, in rebus spirituálibus plúmbeus; frente al dolor, índolens, entis; ser - a algo,
áliquid non sentire; non tangi vel moveri áliqua re; volver -, hebetare; obtúndere, retúndere; volverse -, occalléscere, obstupéscere;
hebetéscere; percalléscere // (imperceptible)
non apparens. Uso: pérdidas -, non apparéntia damna; hacer progresos -, paene nihil profícere.
insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gradatim; sensim sine sensu.
inseparable: inseparábilis, e. Sin: indissociábilis; indissolúbilis; indivisíbilis.
inseparablemente: inseparabíliter. Sin: indissolubíliter; indissociabíliter; indivisibíliter; indivisim.
inserción: insértio, onis f. Sin: insertátio.
Uso: - en la sociedad, insértio in societatem.
insignia: (distintivo, divisa honorífica) insigne, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso:
Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare
// (imagen o medalla de un grupo) stemma,
ătis n. Sin: signum // (bandera, estandarte)
vexillum, i n.
insinuación: (acción y efecto de insinuar o
insinuarse) insinuátio, onis f // (exordio) insinuátio // (cosa que se da a comprender sin
decirla claramente) obliqua senténtia u orátio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, ambigua verba; hacerle a uno secretamente una
- falsa, fictum áliquid ad aures (vel in aures)
alicúius insusurrare; hacer insinuaciones en
perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel
perplexe) dícere de áliquo; áliquem oblique
perstríngere.
insinuante: insínuans, antis. Sin: blándiens,
blandus; blandífluus; blandíloquus; suadens.
Uso: elocuencia -, blandiloquéntia; blandiló-
580
insospechado
quium; olor -, blandífluus odor; palabras -,
suadéntia verba.
insinuar: (dar a entender algo indicándolo
ligeramente) insinuare. Sin: inícere; insérere;
álicui áliquid significare; obscure iácere;
iácere de áliqua re // fig inspirare. Sin:
instillare; suadere // insinuarse, insinuari.
Sin: se insinuare; sérpere; illabi. Uso: - en el
ánimo de una persona, se insinuare álicui;
grátiam alicúius sibi conciliare; - en la intimidad de alguno, insinuare se in familiaritatem
alicúius; in alicúius familiaritatem pénitus intrare; insinuare se vel immérgere se in consuetúdinem alicúius.
insociabilidad: insociabílitas, atis f. Sin: insociálitas; incivílitas; solitúdinis amor; solitáriae vitae cupido.
insociable o insocial: insocialis, e. Sin: societate alienus; agrestis; rústicus; incultus.
insolación: (acción y efecto de insolar) insolátio, onis f // (malestar o enfermedad por
una exposición excesiva a los rayos solares)
solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermoplégia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole
ictus vel correptus.
insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem
expándere vel siccare // insolarse, sole
córripi.
insoldable: non coaptábilis. Sin: non coagmentábilis ; non glutinábilis.
insólito: insólitus, a, um. Sin: inusitatus.
bilis, e. Sin: indissolúbilis; non solúbilis //
(que no se puede resolver o explicar) inexplicábilis, e. Sin: inextricábilis; inenodábilis;
insolúbilis; obscurus.
insoluto: insolutus, a, um.
insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas,
cópia. Sin: neglecta solútio; in solvendo débito neglegéntia.
insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in
solvendo néglegens; ad solvendum non idóneus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum)
non esse // sust qui solvendo (vel ad solvendum) non est. Sin: debitorum fraudator; débitor inhábilis vel non idóneus.
insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil.
Uso: pasar las noches -, insomnes dúcere
noctes.
insomnio: insómnium, ii n sive insómnia,
ae f. Sin: insomníetas; insómniae morbus;
privátio somni. Uso: que padece -, insomniosus; insómniae morbo laborans vel affectus;
no sufrir -, insómniis carere; padecer -, insómniis fatigari.
insondable: inexplorábilis, e. Sin: impenetrábilis; inexplicábilis.
insonoro: sono carens. Sin: sine sono.
insoportable: intolerábilis, e. Sin: intolerandus; impatíbilis; non tolerábilis; qui, quae,
quod ferri non potest // (dicho del carácter
de una persona) morosus, a, um. Sin: difficilis; impatiens; importunus.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolubílitas, atis f. Sin: indissolubílitas // (no poder
resolverse o explicarse) inexplicabílitas. Sin:
insolubílitas; obscúritas.
insospechable: insuspicábilis, e. Sin: non
suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni
haud obnóxius.
insoluble: (que no se puede disolver) insolú-
insospechado: non suspectus. Sin: suspicio-
581
inspección
nis expers vel immunis; suspicione vácuus;
in quo nulla subest suspício // (inesperado)
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus.
inspección: inspéctio, onis f. Sin: inspectátio; scrutátio; perscrutátio; examinátio; explorátio; inquisítio; investigátio. Uso: - fiscal,
inspéctio fiscalis vel pública; - de los boletos,
syngraphorum inspéctio.
inspeccionar: explorare. Sin: inspícere;
inspectare; investigare; examinare; inquírere;
inspectoris múnere fungi; inspectoris munus
ágere, perágere, obire.
inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator;
exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - escolar, - de enseñanza, studiorum moderator vel
exactor; públicus studiorum curator; publicarum scholarum inspector; - general, inspector
generalis; - revisor de boletos, tesserarum
inspector; - de caminos, curator viarum; - de
obras públicas, curator óperum publicorum;
cargo de -, inspectoris munus, offícium.
inspectoría: (casa, despacho u oficina del
inspector) inspectoris sedes.
inspiración: (entusiasmo creador, numen
poético) inspirátio, onis f. Sin: inspiramen,
mĭnis n; spíritus, afflatus, us m; afflamen; inflammátio (ánimi); oestrus, i m. Uso: - literaria, inspirátio litterária;
- poética,
inspirátio poética // (inspiración innata) ingénium, ii n. Sin: ímpetus (ingénii), vis,
calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingénio
vires dare, rápere; decae la -, ingénium cadit
vel éxcidit; frenar la -, frenare ímpetum; obedecer a la -, ingénio servire; retardar la -, ímpetum morari // (movimiento sobrenatural
que comunica Dios a la criatura) inspirátio,
onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m;
impúlsio; incitátio; admonítio. Uso: - divina,
divinus afflatus; instinctus afflatusque divinus; divina mentis incitátio et permótio; - so-
brenaturales, superni afflatus; supernae
ánimi impulsiones; supernae admonitiones;
por - divina, divínitus; Dei mónitu vel impulsu; corresponder a las - del Espíritu
Santo, Spíritus Sancti vócibus atque impulsiónibus óbsequi // (cosa inspirada) cogitátio, onis f; cogitatum, i n. Sin: consílium;
mens; mónitus, us m; admonítio. Uso: por de alguien, áliquo monente vel auctore; alicúius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -);
por - de la pasión, impulsu libídinum; secundar la propia -, suo consílio uti.
inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; inflatus; instinctus; mente incitatus, concitatus.
Uso: divinamente -, divino spíritu instinctus;
escritor divinamente -, scriptor divino afflatu
permotus; scriptor divino Spíritu afflatus, tactus, permotus; scriptor Dei númine afflatus;
scriptor divino instinctu afflatus ac permotus.
inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor;
afflator.
instalación: (acción de instalar) installátio,
onis f. Sin: collocátio, onis f. Uso: - de luz
eléctrica, lucis eléctricae collocátio; lucis addúctio vel condúctio // (cosas instaladas)
instructus, apparatus, contextus, ornatus, us
m; textura. Uso: - eléctrica, ductus (-us m)
eléctricus; eléctricus contextus, lucis eléctricae textura; eléctricae lucis ductus; lucis ductus eléctride actae; - hidráulica, hydráulicus
apparatus; hidráulicae artis apparatus; - radiofónica, radiophónicus apparatus; - telefónica, apparatus vel instructus telephónicus.
instalado: estar -, sedem habere.
instalar: (colocar) collocare. Sin: installare;
in suo loco pónere // (poner en posesión de
una sede) in sede pónere, locare, collocare //
(poner en posesión de un cargo) installare.
Sin: in múnere constitúere; immíttere in possessionem múneris vel offícii. Uso: la instaló
582
instituto
como primera ministra, administrorum práesidem primáriam eam installavit // instalarse,
(en una sede) se in sede collocare; (en un
cargo) sui offícii possessionem cápere vel súmere // (domiciliarse) sedem fígere, pónere,
collocare.
instintivamente: instinctu. Sin: naturáliter;
sponte.
install (Inform), instalar, colocar: collocare.
Sin: institúere; instrúere.
institución: (acto) institútio vel constitútio,
onis f. Sin: eréctio; fundátio // (efecto) institutum, i n vel institútio, onis f. Uso: - civil,
institutum civile; - culturales, instituta humano cúltui provehendo; - escolar, institútio
scholaris vel scholae; - internacionales,
instituta internationália; instituta cunctis géntibus commúnia; - sociales, institutiones sociales,
instituciones con finalidades políticas, instituta
civitatis temperationem contingéntia.
instancia: (memorial, solicitud) rogátio, onis
f. Sin: postulátio; flagitátio; petítio; expostulátio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a
mi -, efflagitatu meo.
instantánea: Fotogr instantánea, ae f (photográphia). Sin: photográphica imago ílico
(vel extemplo) expressa; extemporalis imago
photográphica.
instantáneo: súbitus, a, um. Sin: subitáneus;
praesens; praesentáneus; repentinus. Uso: veneno de efecto -, praesentáneum venenum.
instante: punctum témporis. Sin: témporis
momentum, vestígium, spiramentum. Uso:
en un -, témporis momento vel puncto; en ese
preciso -, illo ipso témporis vestígio; en
pocos -, paucis témporis spiramentis.
instigación: instigátio, onis f. Sin: incitátio;
sollicitátio.
instigador: instigator, oris m. Sin: incitator;
stimulator, instimulator; cóncitor, concitator;
impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auctor clandestinus; - de la sedición, seditionis
instimulator; - del pueblo, de la turba, pópuli,
turbae concitator.
instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix;
perturbatrix.
instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis;
ingénitus; ínsitus; innatus.
instinto: instinctus, us m. Sin: impulsus innatus; motus naturalis. Uso: - de conservación, instinctus sui conservationis.
institucional: institutionalis, e. Sin: constitutórius; ad institutionem vel constitutionem
(rei públicae) spectans.
institucionalizar: vim iurídicam tribúere.
Sin: vi iurídica donare.
instituto: (establecimiento de enseñanza, de
investigaciones científicas, etc.) institutum, i
n. Uso: - fisiológico, institutum physiológicum; - Internacional de Energía Atómica, Internationalis Institútio Energīae Atómicae, pontificio de latín superior, papale institutum
altioris latinitatis; - técnico, technicarum ártium schola; - teológico, seminárium theológicum; - de crédito, institutum pecúniae
credendae; - de educación física, phýsicae
educationis institutum; - de Estudios Romanos, Institutum Romanis Stúdiis Provehendis; - de geofísica matemática, institutum
geophýsicae mathemáticae; - de Pedagogía
y Ciencias Religiosas, Institutum Paedagogíae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente,
asociación) institutum. Uso: - de las Hijas de
María Auxiliadora, Institutum Filiarum Mariae Auxiliatricis; institutos de vida consagrada, instituta vitae consecratae.
583
institutor
institutor: institutor, oris m. Sin: praeceptor;
custos; praefectus; paedagogus.
institutriz: institutrix, icis f. Sin: paedagoga;
magistra; puerorum custos.
instrucción: (conjunto de reglas o normas)
instrúctio, onis f. Sin: praecéptio; praescríptio; mandatum; ordinátio. Uso: - pastoral,
instrúctio pastoralis; - pontificia, instrúctio
pontificia vel papalis; - secretas, occulta
mandata (-orum npl); según las -, secundum
instructiones; ad normam instructionum //
(acción de instruir o instruirse) instrúctio.
Sin: institútio; erudítio. Uso: - catequística,
catechética instrúctio; - escolar, erudítio
scholaris; - primaria, institútio (vel doctrina,
vel disciplina) puerilis; institútio primordiorum, elementorum, rudimentorum; - primaria de las niñas, primordiorum puellaris
institútio; recibir una - básica, instítui ad
praecípuas communesque disciplinas // (información judicial; conocimiento de una
causa) cognítio, onis f. Sin: cognítio causae;
causae inquisítio, ordinátio; cognítio alicúius
rei vel de áliqua re. Uso: sin -, incógnita
causa; hacer la - de un asunto, causam cognóscere.
instruction (Inform), instrucción, orden: iussum, i n.
instructivo: instructivus, a, um. Sin: instructórius; útilis ad discendum.
instructor: instructor, oris m. Sin: exercitator; praeceptor, magister. Uso: juez -, inquisitor; auditor.
instrumental: adj instrumentalis, e. Sin:
instrumentárius; ad instrumentum pértinens;
instrumenti offício fungens. Uso: Filos,
causa -, causa secunda instrumentalis; concierto -, instrumentalis concentus (-us m);
symphónia; música -, cantus vel concentus
músicis instrumentis datus // (conjunto de
instrumentos destinados a determinado fin)
supellex (supelléctilis f) instrumentalis.
instrumentalización: Mús componendi ars.
Sin: compositionis modus vel rátio.
instrumentar: Mús instrumentorum partes
compónere.
instrumento: (objeto que se utiliza para facilitar trabajos o para producir algún efecto)
instrumentum, i n. Sin: machinamentum; mechanēma, atis n; máchina. Uso: - electrónico,
mechanema electrónicum; - médicos, téchnica instrumenta medicinália; - músico,
instrumentum músicum // instrumentos de
análisis químicos, instrumenta, quibus res
ope artis chímicae inquiruntur; - de hierro,
herramienta, ferramentum; fabricante de instrumentos, ferramentárius, ii m; instrumentos
de observaciones meteorológicas, instrumenta, quibus áëris status mutationesque notantur; - para escuchar, instrumentum
auscultatórium // Mús, - músico, músicum
instrumentum; - de arco, instrumentum músicum arcu tractatum; - de cuerda, fides, ium
fpl; - de percusión, cýmbalum; crótalum;
týmpanum; - de viento, tíbia; tuba; búcina;
instrumentum inflátile; conjunto de instrumentos de percusión (en una banda u orquesta) tintinnábula, orum npl; tocar un -,
instrumento cánere; tocar un - de arco,
instrumentum músicum arcu tractare; tocar
un - de cuerda, fídibus cánere.
insubordinación: intemperántia, ae f. Sin :
inobsequéntia; inoboediéntia; indisciplina;
contumácia; disciplinae recusátio; nulla disciplina.
insubordinado: inóbsequens, entis. Sin: indócilis; indisciplinatus; non obóediens; nullā
disciplinā coércitus.
584
intelectualidad
insubsistencia: inánitas, atis f. Sin: núllitas;
vánitas.
insubsistente: inanis, e. Sin: insubsistens;
nullus; non exsistens; vanus; fictus; commentícius.
insuficiencia: insufficiéntia, ae f. Sin: defectus, us m; deféctio; exigúitas; páucitas; tenúitas.
insuficiente : insuffíciens, entis. Sin: non
suffíciens; exíguus; non (vel haud) satis.
insulina: insulinum, i n; insulina, ae f. Sin:
insulinum medicamentum.
insulsez: (calidad de insulso) insúlsitas, atis
f. Sin: inéptia; stultítia; nugácitas // (dicho insulso) insulse dictum.
tactus, us m.
intangible: intangíbilis, e. Sin: inviolábilis;
non tangíbilis.
integer (Inform), íntegro: adj ínteger, gra,
grum // sust (valor) ínteger, gri m.
integración: (acción y efecto de integrar o
integrarse) integrátio, onis f. Sin: redintegrátio; complétio; complementum; supplementum // (proceso de unificación) coniúnctio,
onis f // (fusión de empresas) aptus nexus et
cooperátio.
integral: integralis, e. Sin: totalis. Uso: cálculo -, cálculus integralis; formación -, formátio integralis; pan -, autópyros, i m.
integralismo: integralismus, i m.
integralista: integralista, ae mf. Sin: integralismi fautor vel fautrix.
insulso: insulsus, a, um.
insulto: insultátio, onis f; insultus, us m. Sin:
offénsio; contumélia; iniúria.
insuperable: insuperábilis, e. Sin: inexsuperábilis; invincíbilis; invictus.
insurrección: insurréctio, onis f. Sin: sedítio;
rebéllio; tumultus, us; motus, us.
insurreccional: seditiosus, a, um. Sin: tumultuosus; turbulentus; túrbidus; rebellis.
insustituible: insubstituíbilis, e. Sin: pernecessárius; sine quo nemo (vel nihil) substítui
potest. Uso: elemento -, elementum insubstituíbile; rol -, pars pernecessária.
intachable: integérrimus, a, um. Sin: incensurábilis; irreprehensíbilis; inculpábilis; notā
immunis.
intangibilidad: intangibílitas, atis f. Sin: in-
integralmente: integráliter. Sin: íntegre;
plene; omnino.
intelectivo: intellectivus, a, um.
intelectual: (concerniente o relativo al entendimiento) intellectualis, e. Sin: rationalis;
intelligéntiae vel mentis (gen). Uso: actividad
-, mentis ópera ac labor // (espiritual o sin
cuerpo) spiritualis, e. Sin: ánimi (gen). Uso:
facultades -, ánimi facultates; gozo -, ánimi
voluptas vel oblectátio; sustancias -, substántiae intellectuales // sust intellectualis, is m.
Sin: homo intellectualis; excultus homo; vir
doctus vel eruditus; intéllegens homo; vir ingénio praestans; vir omni doctrina práeditus
vel praestans. Uso: los -, docti, orum mpl; qui
stúdia colunt; - católicos, docti cathólici.
intelectualidad: (entendimiento, mente) intellectuálitas, atis f. Sin: ingénium; mentis
585
intelectualismo
ácies // (fig, conjunto de personas cultas de
un país o región, etc.) exculti hómines. Sin:
viri docti vel eruditi .
intelectualismo: intellectualismus, i m.
intelectualista: intellectualista, ae m.
intelectualmente: intellectuáliter.
mente; ánimo; cogitatione.
Sin:
inteligibilidad: intelligibílitas, atis f. Sin:
perspicúitas; facílitas intellectu.
inteligible: intelligíbilis, e. Sin: perceptíbilis;
apprehensíbilis; perspícuus; planus; fácilis ad
intellegendum.
intención: (determinación de la voluntad en
orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: ánimus;
mens; consílium; cogitatum; propósitum.
Uso: - buena, voluntas bona vel recta; consílium bonum vel rectum; - mala, pérfida, consílium malum, pérfidum; con buena -, bona
voluntate; bono consílio vel ánimo; con - hostiles, infense; infesto ánimo; con - subversivas, seditiose; con la - de, eo consílio, ea
mente, eo ánimo ut ...; ¿con qué -?, qua
mente, quo ánimo, quo consílio?; de primera
-, primo ictu; inítio; ab inítio; según la - de
alguno, ad mentem alicúius; sin -, mente a re
aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin de hacer algo, nullo hábito (vel suscepto, vel
ínito) consílio áliquid faciendi; sin - de hacer
daño, mente a patrando malo aliena; sin - de
ofender a alguno, nullo hábito consílio áliquem offendendi; nulla hábita voluntate áliquem vituperandi // ¿cuál es tu -?, quid tibi
vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spectas?; ¿cuál es su -? quid agitat vel cógitat?;
quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea
haec est; las - del enemigo son claras, hóstium consília patent; cambiar de -, mutare
voluntatem; dar a conocer a alguno sus -,
quid sui consílii sit álicui osténdere; cogitata
patefácere; aperire consílium suum; desechar
la - de hacer una cosa, áliquid faciendi consílium abícere; ejecutar sus -, cogitata vel
consília perfícere; explorar la - de alguno, de
alicúius voluntate explorare; ignorar la - de
alguno, ignorare alicúius consílium; no ignorar la - de alguno, haud ignarum esse alicúius consílii; interpretar bien la - de alguno,
bene voluntatem alicúius interpretari; juzgar
sin motivo suficiente de la - de alguno, mentem (vel consílium, vel propósitum) alicúius
témere (vel temerário ausu) iudicare; tengo de hacer algo, hábeo in ánimo (vel est mihi in
ánimo) áliquid fácere; est mihi ánimus áliquid fácere vel áliquid faciendi; tener la
misma -, eadem mente esse; no tener la
misma -, non idem velle; tener otra -, álio
spectare; tener - hostiles contra alguien, contra áliquem sentire.
intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus
ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene
affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel
adversus) áliquem; benévolo ánimo esse erga
áliquem; esse bona voluntate erga áliquem;
estar mal - con alguno, male affectum esse
in áliquem; alieno vel malévolo ánimo esse
erga áliquem.
intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus;
consideratus; perpensus; voluntárius; quod
consulto fit; Filos intentionalis,e.
intencionalmente: consulto. Sin: cogitate;
consílio; mente; propósito. Uso: lo hizo -, id
consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ...,
eo consílio ( vel eo propósito, vel ea mente)
id fecit ut ...
intendencia: (dirección, cuidado y gobierno
de una cosa) cura, ae f. Sin: curátio; procurátio; praefectura; dispensátio.
intendente: (el encargado de dirigir una
casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su-
586
interdependiente
perior) praefectus, i m. Sin: procurator; dispensator. Uso: - municipal, urbis sýndicus;
municípii moderator, curator, administrator;
burgimagister, tri.
intensidad: inténsitas, atis f. Sin: inténtio; inténsio; conténtio; grávitas; aestus, us m; vis;
veheméntia. Uso: - de voz, inténtio vocis; de olores, odorum grávitas vel veheméntia; de sabor, veheméntia saporis.
intensificar: inténdere. Sin: amplificare; augere, adaugere; roborare; robur (vel vim, vel
vires) dare, áddere, ministrare.
intensivamente: intensive vel intentive. Sin:
intente.
intensivo: intensivus vel intentivus, a, um.
Sin: intentus. Uso: Gram, adverbios -, intentiva advérbia; Agr, cultivo -, cultura intensiva;
curso -, schola intentiva; tratamiento -, curátio efficácior.
intento: (propósito) propósitum, i n. Sin:
consílium; voluntas. Uso: - preciso, propósitum susceptumque consílium; de -, consulto
// (cosa intentada) conamen, mĭnis n. Sin:
conatum, i n; conatus, us m. Uso: intentos de
reforma, conámina reformationis // (experimento) experimentum, i n. Uso: hacer toda
clase de intentos, ómnia experiri.
interacción: áctio recíproca // Biol interáctio,
onis f.
intercambio: recíproca permutátio. Sin:
mútua rerum commutátio. Uso: - de ideas
acerca de un argumento importante, alterni
sermones de gravi quadam re; economía de -,
negotiandarum rerum rátio et disciplina.
interceder: deprecari pro áliquo. Sin: rogare
pro áliquo; álicui adesse ad áliquid impetrandum; deprecatorem adesse álicui; suffragari
álicui.
intercelular: intercellularis, e. Sin: inter
céllulas pósitus.
interceptar: intercípere. Sin: interclúdere;
intersaepire; auferre; surrípere.
interceptor: interceptórius, a, um. Uso:
avión -, aëronavis interceptória.
intercesión: intercéssio, onis f. Sin: deprecátio; preces; suffrágia. Uso: por - de alguien,
áliquo deprecatore, deprecante, rogante; précibus alicúius.
intercesor: intercessor, oris m. Sin: deprecator vel precator; mediator; propitiator.
interconfesional: interconfessionalis, e. Sin:
ad plures statutas religiones áttinens.
intercontinental: intercontinentalis, e. Sin:
mundanus; pancósmius; ad plures continentes spectans.
intercostal: intercostalis, e.
interatómico: interatómicus, a, um. Sin:
inter átomos pósitus.
intercalar: intercalaris, e. Uso: palabra -, intercalare verbum; verso -, intercalaris versus.
intercambiable: intermutábilis, e. Sin: recíproce mutábilis.
intercutáneo: intercus, cŭtis m.
interdependencia: interdependéntia, ae f.
Sin: mútua vel recíproca obnoxíetas; mútua
copulátio vel coniúnctio (vel coniúnxio).
interdependiente: interdependens, entis.
587
interdiocesano
interdiocesano: interdioecesanus, a, um.
interdisciplinar o interdisciplinario: interdisciplinaris, e.
interés: (provecho, utilidad, ganancia) cómmodum, i n. Sin: utílitas; emolumentum;
usus, us m; fructus, us m; lucrum; id quod ínterest. Uso: - egoísta, suum ipsīus cómmodum; - existenciales, potíssima vitae
cómmoda // (lucro producido por el capital
monetario) fenus vel faenus, nŏris n. Sin:
usura; impéndium. Uso: - a pagar, usurae
solvendae; - compuesto, fenus renovatum;
anatocismus; - elevado, grave fenus; - exorbitante, fenus iniquíssimum; usura gravíssima; - mensual, usura ménstrua; - pequeño,
fenúsculum, i n; - razonable, fenus tolerábile;
- simple, perpétuum fenus; - del capital, cápitum usurae; - del 1 por ciento, centésimae
(usurae ánnuae); - del 2, 3, 4, 5, etc. por
ciento, binae, ternae (vel trinae), quaternae,
quinae, etc. centésimae; sin -, sine fénore;
gratis; gratuíto // agregar los - al capital, capitalizar los -, usuras perscríbere; defalcar
los - del capital, cápiti mercedes exsecare;
dar, prestar dinero a -, pecúniam álicui fénore (vel fénori) dare; pecúniam apud áliquem occupare fénore; pecúniam fénore (vel
usurā) mutuari; pecúniam fénore collocare;
hallarse abrumado por los -, óbrutum fénore
esse; los - absorben el capital, mergunt sortem usurae; los - forman un capital, sors fit
ex usura; pagar los -, usuras péndere, sólvere, praestare; impéndia tribúere; pagar los
- de la deuda externa, usuras aeris alieni sólvere; pagar por el dinero tomado a préstamo
el - del 5 por ciento, quinas (vel quinque)
centésimas fénoris partes péndere; no perder
los -, usuras conservare; prestar dinero al 1
por ciento, centésimis fenerari; prestar al 2,
3, 4, 5, etc. por ciento, binis, ternis (vel trinis), quaternis, quinis, etc. centésimis fenerari; recibir el -, usuram (ab áliquo) accípere;
restituir algo con los -, áliquid cumulatum
réddere; áliquid adiecto fénore réddere;
tomar dinero a -, pecúniam súmere fénore;
tomar dinero al 5 por ciento, pecúniam súmere (vel mutuari) quinis centésimis // (fig,
inclinación del ánimo) stúdium, ii n. Sin:
ánimi atténtio; voluntas; cupíditas; affectus,
us m; cura. Uso: - culturales, stúdia doctrinae; con muchísimo, mucho, escaso -,
summo, magno, medíocri stúdio.
interesadamente: utilitatis causā. Sin: utilitatis suae grátiā; lucri causā; meā, tuā, suā,
alicúius causā.
interesado: (guiado principalmente por el
interés) quaestuosus, a, um. Sin: lucri ávidus
vel cúpidus; rebus suis intentus; utilitati suae
insérviens; ómnia ad utilitatem réferens //
(que tiene interés en una cosa) alicúius rei
studiosus. Sin: cuius ínterest.
interesar: (cautivar la atención y el ánimo)
ánimos, mentes, hómines ad (vel in) se convértere // interesarse por algo, álicui rei studere; aspirare ad áliquid, ánimum atténdere
ad áliquid; interesarse por alguien, consúlere
álicui.
interestelar: interstellaris, e. Sin: intersideralis; sideralis; cósmicus; inter stellas pósitus.
interferencia: interferéntia, ae f. Sin: interiectus, us m; interiéctio; interposítio; concursus, us m; concúrsio.
interferir: (interponerse o mezclarse) interferri. Sin: se interpónere, insérere, admiscere,
immiscere; concúrrere.
interfoliar: interfoliare. Sin: inter fólia insérere; fóliis intermíttere.
interfono: citophónium, ii n; citóphonum
sive citophōnum, i n. Sin: intérphonum sive
interphōnum; interphónium.
588
internacional
ínterin: en el -, ínterim; intérea.
interlocutora: interlocutrix, icis f.
interinamente: ínterim. Sin: ad tempus.
interlocutorio: interlocutórius, a, um.
interinato: (interinidad) interinatus, us m.
Sin: temporálitas // (cargo o empleo interino)
fiduciária ópera.
interludio: interlúdium, ii n. Uso: - musical,
orquestal, musicale, orchestrale interlúdium.
interino: interinalis, e. Sin: temporárius;
temporalis; fiduciárius; ad tempus áliquod;
ad tempus (vel ínterim) delectus vel lectus
(elegido interinamente), delatus vel datus
(conferido interinamente), acceptus (recibido
interinamente). Uso: tener el mando - del
ejército, fiduciáriam óperam obtinere.
interior: adj interior, interius. Sin: internus;
intestinus; íntimus // (parte - de algo) interior
pars. Sin: interiora, um npl // (intimidad, interioridad) ver en el - de las conciencias, intérius mentes inspícere; vida -, vita intérior //
(en contraposición a lo extranjero) res domésticae vel civitatis. Sin: interna, orum npl.
interioridad: interióritas, atis f. Sin: intérnitas; vita intérior.
interlínea: (espacio entre dos líneas de un
escrito) intervallum, i n; intervallum inter líneas // (Impr, regleta) lamella, ae f.
interlineal: interscriptus, a, um. Sin: interpósitus; interiectus; interscriptus inter líneas
páginae.
interlinear: interscríbere. Sin: inter líneas
scríbere.
interlocutor: collocutor, oris m. Sin: sermócinans; collóquii párticeps; qui collóquitur;
qui cum áltero lóquitur; en pl, qui sermonem
ínvicem cónferunt; qui inter se colloquuntur.
Uso: - atento y abierto, collocutor attentus
apertusque.
intermediario: adj sequester, tra, trum; sequestris, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin:
sequestris, is m; sequester, tri m; parárius;
proxeneta vel proxenetes, ae m; cócio, cótio,
cóctio, onis m. Uso: hacer de -, cocionari.
intermedio: adj intermédius, a, um // sust intermédium, ii n. Sin: intervallum; tempus
(-pŏris n) vel spátium interiectum, interpósitum; exódium; embólium. Uso: - escénico,
exódium scáenicum; - pantomímico, embólium // (música que se ejecuta durante el
entreacto) interlúdium, ii n. Sin: exódium vel
embólium músicum. Uso: a manera de -, instar embólii.
interministerial: interministerialis, e. Sin: ad
plures administros pértinens.
intermitencia: intermíssio, onis f; intermissus, us m. Sin: intervallátio.
intermitente: adj intermittens, entis. Sin: intervallatus; intercapedinatus; periódicus; non
contínuus // sust mechanema (-ătis n) intervallans.
intermolecular: intermolecularis, e. Sin:
inter matériae partículas exsistens vel agens.
internacional: internationalis, e. Sin: pancósmius; mundanus; ómnium géntium vel nationum; inter omnes gentes; ad omnes
nationes áttinens; ómnium géntium communis. Uso: comercio -, negotiátio internationalis; derecho - , ius internationale;
instituciones -, institutiones ómnium géntium; jurado -, arbitratus (-us m) internationa-
589
internacionalidad
lis; reuniones -, internationales congressiones; ser -, nullis fínibus, nullis natiónibus
contineri; nullis términis circumscribi; ex
ómnibus natiónibus esse; tribunal - de La
Haya, Tribunal pérmanens iustítiae internationalis Hagae.
internacionalidad: internationálitas, atis f.
Sin: rátio vel condício internationalis. Uso: del derecho, ius universale vel géntium.
internacionalismo: internationalismus, i m.
Sin: promótio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stúdium. Uso: - financiero, rei nummáriae internationalismus.
internacionalista: adj ad nationum consociationem spectans. Sin: ad cooperationem
internationalem pértinens; géntium consociationi aspirans vel favens // sust internationalista, ae m. Sin: internationalismi fautor,
sectator, studiosus, propugnator; géntium
confoederationis studiosus.
internacionalización: (acción) rationis internationalis indúctio // (efecto) rationis internationalis effectus (-us m).
internacionalizar: internationalem réddere.
internacionalmente: internationáliter.
internado: (conjunto de alumnos y lugar
donde habitan) internatus, us m. Sin: convictus, us; collégium; ephebēum; paedagogīum;
convictus pro alumnis internis. Uso: dirigir
un - privado, ephebēum privatum dirígere //
(establecimiento) aedes scholasticorum internorum // (estado y régimen) mánsio temporária in instituto.
internar: dúcere áliquem intus; introdúcere
áliquem in + ac; in interiorem partem immíttere // internarse, in interiora se recípere. Sin:
pénitus intrare vel penetrare.
internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin:
internetum; interretículum; rete internationale; interrete internationale; intextus (-us m)
internationalis instrumentorum computatoriorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e;
internetalis; por -, interretiáliter; internetáliter; ordinatráliter; incluir en - libros de bibliotecas, libros bibliothecarum in interrete
recípere vel inclúdere.
internista: internista, ae m. Sin: médicus interiorum; morborum internorum médicus.
interno: (alumno que come y duerme en el
colegio) ephebēi alumnus.
internuncio: (ministro pontificio que hace
veces de nuncio) internúntius, ii m. Uso: apostólico, apostólicus internúntius; cometido del -, internúntii munus; residencia del -,
internúntii sedes.
interparlamentario: interparlamentaris, e.
Sin: ad utramque coetus oratorum populárium partem áttinens.
interparroquial: interparoecialis, e.
interpelación: interpellátio, onis f. Sin: interrogátio; rogátio; rogamentum; rogatum;
percontátio. Uso: contestar a las -, ad interrogata respondere; hacer una -, percontationem fácere.
interpelar: (dirigir la palabra a uno para
pedir algo) interpellare. Sin: précibus pétere
vel flagitare // (exigir a uno explicaciones
sobre un hecho) interpellare áliquem. Sin: interrogare áliquem áliquid vel de áliqua re; áliquid ab (vel de, vel ex) áliquo quáerere;
áliquid ab (vel ex) áliquo percontari; áliquid
ex áliquo sciscitari.
interpersonal: interpersonalis, e. Uso: comunión -, interpersonalis commúnio.
590
interrupt
interplanetario: interplanetaris, e; interplanetárius, a, um. Uso: viaje -, iter (itíneris n)
interplanetárium.
interpol: (Comisión Internacional de Policía
Criminal) públicae securitatis custodes internationales. Sin: biocolytae internationales;
mílites a pública securitate internationali; administrátio públicae securitatis internationalis; administrátio biocolýtica internationalis.
interpolación: (acción de interpolar) interpolátio, onis f. Sin: interpolamentum; insértio; interposítio; interclúsio; verborum
interposítio // (pasaje interpolado) locus subditivus, subditícius, interiectus, interpolatus.
Uso: individuar, especificar la -, interiecta
scite distínguere.
interpoladamente: interpolando. Sin: per interpolationes.
favorablemente, male interpretari; - sueños,
sómnia interpretari.
interpretate (Inform), interpretar: interpretari.
interpretation (Inform), interpretación: interpretátio, onis f.
interpretativo: interpretatórius, a, um. Sin:
explanatórius, explanativus, explanans; intérpretans.
intérprete: interpres, ĕtis m. Sin: explanator.
interpreter (Inform), intérprete (un programa): interpretatrum, i n. Sin: interpretatórium, ii n.
interregional: interregionalis, e.
interrelación: obnoxíetas mútua.
interpolador: interpolator, oris m. Sin: qui
intérpolat.
interpoladora: interpolatrix, icis f. Sin: quae
intérpolat.
interpolar: (poner una cosa entre otras) interpolare. Sin: intersérere; interícere, interpónere // (intercalar algunas palabras o frases
en el texto de un manuscrito antiguo, o en
obras y escritos ajenos) interpolare. Sin: verbis scriptum vel librum adulterare, corrúmpere, vitiare; scriptum alienis interiectis
verbis corrúmpere.
interpretación: interpretátio, onis f. Sin: explanátio. Uso: - de una obra, interpretátio;
enarrátio; exposítio; hermeneuma, ătis n; exacta, inhaerens senténtiae explanátio.
interpretar: interpretari. Sin: explanare.
Uso: - benignamente, favorablemente, in mitiorem partem áliquid interpretari; - mal, des-
interrogativo: Gram interrogativus, a, um.
Sin: percontativus; ad interrogationem spectans.
interrogatorio: interrogátio, onis f. Sin:
quáestio; percontátio. Uso: en el primer - de
los jueces, in prima interrogatione iúdicum.
interrumpir: interrúmpere. Sin: intercídere;
intermíttere; interpellare; interfari. Uso: - a
uno que habla, interfari áliquem; alicúius sermonem incídere, abrúmpere; intercípere médium sermonem alicúius; interpellare
áliquem loquentem.
interrupción: interrúptio, onis f. Sin: intermíssio; intermissus, us m; intercapedo, dĭnis
f; cessátio. Uso: - de la fiebre, intermíssio febris; la - enfría las amistades, intercapedo
amicítias levat.
interrupt (Inform), interrupción: interrúptio,
591
interruptor
onis f.
interruptor: Electr clavícula (eléctrica) Sin:
epitónium (eléctricum); interruptórium; interceptor; clavis lucis; clavis eléctrica, accensiva; interruptrix (-icis f) clavícula; capsa
contactūs eléctrici. Uso: - automático, epitónium automáticum vel autómatum; dar
vuelta, girar el -, epitónium vólvere, versare;
clavículam vértere vel torquere.
intersección: interséctio, onis f. Sin: decussátio.
intersindical: intersyndicalis, e. Sin: ad plures syndicatus pértinens; ad plura opíficum
collégia áttinens.
intersticio: (hendidura o espacio que media
entre dos cuerpos o entre dos partes de un
mismo cuerpo) interstítium, ii n; interstítio,
onis f // (intervalo) v. esta voz.
manus publicorum custodum nationálium
própere interveniéntium; sin la - de alguno,
sine auxílio alicúius; non interveniente áliquo
// (operación quirúrgica) v. operación.
intervenir: (tomar parte en un asunto) intervenire álicui rei. Sin: interesse + dat o abl;
adesse + dat; se interpónere + dat; se intromíttere in + ac o in + abl. Uso: - en un diálogo, intérloqui; no -, (se) abstinere; - en la
guerra, bellum participare; - en política, in
rebus públicis versari // (interponer uno su
autoridad) auctoritatem suam interpónere in
áliqua re // (interceder o mediar por alguien)
intercédere pro áliquo // (sobrevenir, ocurrir)
supervenire. Sin: evenire; accídere; contíngere // (Med, hacer una operación quirúrgica) v. operación.
intervertebral: intervertebralis, e.
interviú o interview, v. entrevista.
interurbano: interurbanus, a, um. Sin: várias
cólligens urbes.
intestado: (que muere sin hacer testamento
válido) intestatus, a, um.
intervalo: intervallum, i n. Sin: interstítium;
intermíssio; intercapedo, dĭnis f; spátium.
Uso: - lúcido o claro, dilúcidum intervallum;
a - iguales, aequálibus intervallis; - de
tiempo, témporis intervallum vel spátium; entre los dos tiempos de un partido, tempus
ótii.
intestino: intestinum, i n. Uso: - ciego, intestinum caecum; - delgado, ténue intestinum;
- grueso, colon vel colum, i n; intestinum
crassum, láxius, plénius.
intervención: (acción de intervenir) intervéntio, onis f. Uso: - militar, intervéntio militaris; - oratoria, interpósita orátio; - de uno
para recomendar, aconsejar ..., interpósita
alicúius auctóritas; interpósitum alicúius consílium; - en un discurso, sermonis communicátio (inter praesentes); - en favor de alguien,
intercéssio; formas de - sobre los embriones
humanos, formae incursionum in embryones
humanos; gracias a su -, eo intercedente;
grupo de - de la gendarmería nacional,
intimar: intimare. Sin: condícere; edícere;
indícere; denuntiare; impónere; império ad
opus arcéssere; ad munus explendum citare
vel vocare.
intimación: intimátio, onis f. Sin: condíctio;
edíctio; indíctio; denuntiátio; imposítio.
intimidación: minátio vel comminátio, onis
f. Sin: metūs incússio vel illátio; timor incussus; minae, arum fpl.
intimidad: intímitas, atis f. Sin: consuetudo;
íntima familiáritas. Uso: crecer en la - con
592
inundación
Jesucristo, crescere in intimitatem cum Iesu
Christo.
tolerántia; impatiéntia; importúnitas; ánimus
diffícilis, immoderatus, morosus.
intimidar: terrere. Sin: pavefácere; timorem
(vel metum, vel formídinem, vel terrorem) afferre, inferre, inícere; timore affícere, implere, percéllere; minas iactare.
intratable: intractábilis, e. Sin: intólerans;
morosus; fastidiosus; asper; impátiens.
intrauterino: intrauterinus, a, um. Uso: dispositivos -, instrumenta intrauterina.
intimismo: internitatem exprimendi stúdium.
intrincado: implexus, a, um. Sin: involutus;
contortus; impeditus; obscurus.
intimista: ánimi motuum repraesentator.
intolerancia: intolerántia, ae f. Sin: impatiéntia; importúnitas. Uso: - filosófica, política, religiosa, aliorum opinionum de
philosóphia, de re pública, de religione intolerántia (vel impatiéntia, vel fastídium).
intolerante: intólerans, antis. Sin: impátiens.
Uso: ser - en materia filosófica, política, religiosa, aliorum opinionum de philosóphia,
de re pública, de religione omnino renúere ac
fastidire.
intoxicación: intoxicátio, onis f. Sin: inféctio; venenosa condício. Uso: - alcohólica, intoxicátio alcohólica; - de nicotina, inféctio ex
nicotina.
intoxicar: intoxicare. Sin: venenare; tóxicum
(vel venenum) exhibere vel praebere.
introducción: introdúctio vel indúctio, onis
f. Sin: exórdium; inítium; princípium; (de
libro) proóemium, ii n.
introductivo: introductórius, a, um. Sin: introitórius. Uso: proemio -, proóemium introductórium.
introductor, ra: introductor, oris m; introductrix, icis f. Sin: instructor; initiator. Uso:
- a la lógica, introductor ad lógicam.
introito: (entrada o principio de un escrito o
de una oración) intróitus, us m. Sin: exórdium; princípium; inítium.
introspección: introspéctio, onis f; introspectus, us m. Sin: interior inspéctio vel inspectus
(-us m); sui examen, inspéctio, spectátio, recognítio.
intracelular: intracellularis, e.
introspectivo: introspectivus, a, um.
intramundano: intramundanus, a, um. Uso:
situación -, condício intramundana.
introversión: introvérsio, onis f. Sin: introspéctio.
intramuscular: intramuscularis, e.
intransitable: intransíbilis, e. Sin: impérvius.
intraspasable: intransgressíbilis, e.
intratabilidad: intractabílitas, atis f. Sin: in-
intuitivo: intuitivus, a, um. Sin: pérspicax.
Uso: visión -, vísio intuitiva.
inundación: inundátio, onis f. Sin: elúvio,
onis f; elúvies, ēi f; immanis elúvio. Uso: anuales, ánnuae inundationes; ser devastado
por la -, eluvione vastari // - de basura, sór-
593
inútil
dium elúvies.
inútil: inútilis, e (ad áliquid vel álicui rei).
Sin: inanis; írritus; vanus; non útilis; effectu
carens. Uso : resultar inútil, vano, in (vel ad)
írritum cádere.
invalidez: invalíditas, atis f. Sin: invaletudo,
dĭnis f; invaléntia, ae f.
invasión: invásio, onis f. Sin: irrúptio; incúrsio. Uso: - barbárica, invásio barbárica; - extranjera, éxterae gentis incursus (-us m);
hacer una - en un lugar, irruptionem fácere
in áliquem locum; irrúmpere in áliquem
locum; invádere áliquem locum vel in áliquem locum.
invasor: adj invadens, entis. Sin: irrumpens;
qui (quae, quod) invadit // sust invasor, oris
m. Sin: aggressor; occupator.
invectiva: contumélia, ae f. Sin: obiurgátio;
increpátio; convícium; probrum. Uso: lanzar
invectivas contra alguno, ínvehi in áliquem;
maledictis áliquem insectari.
invención: (acción de inventar) invéntio,
onis f. Sin: repértio. Uso: carente de -, tardus
in excogitando // (cosa inventada) inventum,
i n; inventus, us m. Sin: res inventa; repertus,
us m; excogitatus, us m; excogitatum. Uso: útiles, utíliter inventa (-orum npl); - debidas
al acaso, ea, quae casu inventa sunt // (ficción, engaño) fíctio vel confíctio, onis f. Sin:
res ficta. Uso: - fraudulenta, fraus, fraudis f;
machinátio // (hallazgo) invéntio. Uso: - de
la Santa Cruz, Invéntio Sanctae Crucis //
(parte de la retórica) invéntio.
inventar: invenire vel adinvenire. Sin: excogitare.
inventariar: recensere. Sin: in inventárium
referre; índicem rerum digérere.
inventario: inventárium, ii n. Sin:
repertórium; index, dĭcis mf; rationárium;
breviárium. Uso: módulo de -, forma repertórii.
inventiva: facultas inveniendi vel inventionis. Uso: falta de -, ingénii ieiúnitas; inventionis inópia vel ieiúnitas; mucha -,
inventionis cópia; tener -, ad excogitandum
ingeniosum (vel acutum) esse; acutum et célerem esse ad excogitandum.
inventivo: ad excogitandum acutus. Uso: espíritu -, ingénium ad inveniendum acutum.
invento: inventum vel adinventum, i n; inventus, us m. Sin: res inventa; invéntio vel
adinvéntio; repértio; repertus. Uso: los - actuales, huius témporis inventa; - milanés, mediolanense inventum; nuevo -, nova invéntio;
- técnico, téchnicum inventum; inventos de
la aerostática, inventa aërostática; inventos
de la técnica, technicorum inventa.
inventor: inventor, oris m. Sin: repertor; excogitator; creator; qui ínvenit vel répperit áliquid.
inventora: inventrix, icis f. Sin: quae ínvenit
vel répperit.
invernáculo, invernadero: invernáculum, i
n. Sin: caldária, ae f; caldárium, ii n; hibernáculum; caldária cella; tepidária saepta npl;
cella tepidária; caldária florum cella; calefactum florum saeptum; arbustiva cella; herbarum cella vel aedes (aedis f); vítrea ólerum
cella.
invernadero: (sitio a propósito para pasar
el invierno) hiberna sedes (sedis f; gen pl
-um vel -ium) vel státio // (paraje donde
pastan los ganados en invierno) hiberna
páscua (-ae f) // (invernáculo) v. esta voz.
594
invisibilidad
inversión: (colocación de caudales) pecúniae collocátio vel occupátio. Sin: pecúnia
collocata. Uso: - destinadas a la producción
de armas, opes et pecuniarum collocationes
ad edenda arma destinatae; - privadas y públicas, pecúniae privatim et públice collocatae; coordinar las -, pecúnias (in efficienda
ópera) apte et órdine collocare // Ling invérsio, onis f // (acción y efecto de invertir) invérsio, onis f. Sin: convérsio. Uso: - de la
marcha, cursūs convérsio; - sexual, sexūs invérsio // (homosexualidad) homosexuálitas,
atis f // - meteorológica, enormis caeli calefáctio.
inversivo: inversivus, a, um.
inversor: pecúniae collocator. Sin: práestitor
pecuniarum. Uso: - extranjeros, praestitores
pecuniarum peregrini.
concéssio múneris vel potestatis; míssio in
potestatis (vel múneris) possessionem Uso:
derecho de -, inaugurandi ius; ejercer el derecho de -, inaugurandi ius usurpare // (posesión de ciertos cargos o dignidades)
investitura, ae f. Sin: benefícii vel múneris
posséssio.
investigación: investigátio, onis f. Sin: pervestigátio; indagátio; inquisítio; recognítio.
Uso: - científica, investigátio scientífica; inquisítio scientialis; doctrinarum pervestigátio; - filológicas, inquisitiones philólogae vel
philológicae; - nucleares, investigationes nucleares vel atómicae // (- como método) accuratíssima (vel diligentíssima, vel docta, vel
elaborata) investigátio vel indagátio.
invertebrado: adj invertebratus, a, um. Sin:
non vertebratus; vértebris carens; vertebrarum expers // sust invertebratum ánimal vel
ánimans.
investigador: vestigator vel investigator, oris
m. Sin: inquisitor; indagator. Uso: - científico, scientíficus investigator vel indagator;
- privado, investigator privatus; - universitario, investigator académicus; inquisitor universitatis; grupo de investigadores, grex
(gregis m) investigatórius.
invertido: adj homosexualis, e // sust sodomita, ae m.
investigadora: vestigatrix vel investigatrix,
icis f. Sin: indagatrix.
invertir: (emplear los caudales o colocarlos
en aplicaciones productivas) collocare. Uso:
- dinero en acciones empresariales, sýngraphas pecúniae in administratiónibus collocare; - dinero en algo, pecúniam in áliqua re
collocare, occupare, pónere, impéndere; - el
dinero en fincas, pecúniam in práediis pónere
vel collocare; - el dinero en la compra de fincas, collocare pecúnias in emptiones praediorum; - el dinero en préstamos seguros,
nummos (vel pecúniam) expéndere nóminibus certis.
investir: dignitatem vel munus álicui dare,
crédere, concrédere, demandare, trádere. Sin:
domínium vel impérium álicui dare, trádere,
assignare, attribúere, mandare, deferre; dignitati vel múneri áliquem praefícere.
investidura: (acción y efecto de conferir un
cargo importante) dignitatis vel múneris
dátio, assignátio, attribútio, immíssio. Sin:
invierno: hiems, híemis f. Uso: - nuclear,
hiems nuclearis.
inviolabilidad: inviolabílitas, atis f. Sin: inviolábilis índoles.
inviolable: inviolábilis, e. Sin: non violábilis.
Uso: derechos -, iura inviolabília.
invisibilidad: invisibílitas, atis f. Sin: facul-
595
invisible
inyector: (aparato) iniectórium, ii n. Sin: iniectionale, is n.
tas sui occultandi; in occulto esse.
invisible: invisíbilis, e. Sin: non visíbilis,
aspectábilis, perspicíbilis; abscónditus; recónditus; sub óculos vel sub aspectum non
cadens. Uso: es -, non apparet.
invisiblemente: invisibíliter. Sin: clam; latenter; occulte; secreto.
invitación: invitátio, onis f. Sin: invitatus, us
m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu;
sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una
-, se venturum esse promíttere; (para una comida) ad cenam promíttere; hacer una -, invitare; vocare; (para una comida) ad cenam
vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -,
abnúere; (para una comida) ad cenam renuntiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rectitud de pensamiento y acción, hortamentum
ad honeste cogitandum et agendum.
iodo, v. yodo.
iodoformo, v. yodoformo.
ion: ion, ionis m. Uso: migración de iones,
migrátio ionum; producir iones, iones effícere vel conflare; suministar iones, iones immíttere in áliquid.
ionización: ionizátio, onis f.
ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in
iones convértere.
ionógeno: ionógenus, a, um.
ionómetro: ionómetrum, i n.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
invocar: (llamar a uno en su favor) invocare.
Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, inclamare áliquem ut ...; - el testimonio de alguien, testari áliquem; testem fácere áliquem.
inyección: (acción y efecto de inyectar) iniéctio, onis f; iniectus, us m. Sin: infúsio Uso:
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodérmica o subcutánea, iniectus hypodérmicus, intercutáneus, subcutáneus, intercus (-cŭtis); - intramuscular, iniéctio
intramuscularis vel intra músculos; poner
una -, iniectionem subministrare; medicamentum álicui infúndere // (líquido inyectado) liquor iniectórius. Sin: infúsio; iniéctio.
Uso: - letal, mortífera, iniéctio letalis, letífera, mortífera; - venenosa, iniéctio venenosa, venéfica; - de morfina, iniéctio
mórphica; - de veneno mortal, iniéctio veneni
mortíferi.
inyectar: infúndere. Sin: inícere; syringā infúndere; fístulā inícere.
iperita, v. yperita.
ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al
médico, médicum adire.
ir y venir: concursátio, onis f.
ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestación de
-, irae effúsio.
IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejército Republicano Irlandés): Corpus Hibérniae liberandae.
Irak o Iraq: Iráquia, ae f. Sin: Iráchia. Uso:
República de -, Res pública Iraquiana; Iraquiana Natio.
Irán: Iránia, ae f.
iraní: adj iránicus vel iranianus, a, um // sust
Iranianus, i m.
596
irreconciliable
iraquí: adj iraquianus, a, um // sust Iraquianus, i m.
irascibilidad: irascibílitas, atis f. Sin: iracúndia; facílitas ad irascendum.
irascible: irascíbilis, e. Sin: iracundus; morosus; cerebrosus.
IRC (Inform): IRC indecl (abrev de “Interretiáliter Relatum Collóquium”).
irónico: irónicus, a, um. Sin: iocosus; fictus;
simulatus; dissimulatus; irrisionem dissímulans; ad ironīam spectans.
ironizar: irónice dícere vel exprímere. Sin:
ad ironīam vértere; cavillari.
irracionabilidad: irrationabílitas, atis f. Sin:
absúrditas; incongruéntia.
irracionable: irrationábilis, e. Sin: absurdus;
contra rationem.
iridio: irídium, ii n.
iridiscente: íridis colóribus splendens vel fulgens.
iris: iris, -is vel -ĭdis f. Sin: iris óculi. Uso:
arco -, plúvius arcus (-us m); arcus caelestis,
sidéreus, ímbrifer, purpúreus.
irisado: irícolor, oris.
Irlanda: Hibérnia, ae f.
irracionablemente: irrationabíliter. Sin: absurde; sine ratione.
irracional: (que carece de razón) irrationalis,
e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine
ratione. Uso: animal -, ánimal irrationale //
(opuesto a la razón o que va fuera de ella)
rationi non consentáneus. Sin: díssidens a ratione; a ratione aversus; insípiens.
irracionalidad: irrationálitas, atis f. Sin: insipiéntia.
irlandés: adj hibérnius, a, um // sust Hibernus, i m.
ironía: (burla fina y disimulada) ironīa, ae f.
Sin: dissimulátio; dissimulántia; urbana dissimulátio. Uso: con -, v. irónicamente; sin -,
sine ulla ironīa; decir algo con -, áliquid simulate dícere; hablar con - sobre algo, dissimulanter loqui de áliqua re // (figura retórica
consistente en dar a entender lo contrario de
lo que se dice) ironīa. Sin: invérsio; dissimulántia; dissimulátio; verborum invérsio; inversa orátio; ludificátio veri.
irónicamente: (burlescamente) irónice. Sin:
cum ironīa; per ironīam; modo irónico; iocose; per ludum // (disimuladamente) simulate. Sin: dissimulanter; ficte. Uso: hablar -,
dissimulanter loqui; habla siempre -, semper
contrária dicit ac intéllegi vult.
irracionalismo: irrationalismus, i m.
irracionalmente: irrationáliter.
irradiación: irradiátio vel radiátio, onis f.
Sin: radiorum emíssio. Uso: una - constante,
pérmanens quaedam irradiátio.
irradiar: irradiare vel radiare. Sin: emíttere;
diffúndere.
irreal: irrealis, e. Sin: non realis; fictus; commentícius; imaginárius; non verus.
irrealidad: irreálitas, atis f. Sin: realitatis caréntia; nulla véritas; ficta res.
irreconciliable: irreconciliábilis, e. Sin: inconciliábilis; implacábilis.
597
irrecuperable
irrecuperable: irrecuperábilis, e. Sin: non
recuperábilis; irreparábilis.
irrecusable: irrecusábilis, e. Sin: insolúbilis;
certíssimus ; qui (quae, quod) refelli vel infirmari non potest.
irredentismo: irredemptismus, i m. Sin: pátriae integrandae stúdium; stúdium pátriae integritatis; stúdium recuperandi pátrios fines;
desidérium se ab éxtera servitute redimendi.
irredentista: irredemptista, ae mf. Sin: pátriae integrandae (vel pátriae integritatis) studiosus, fautor, assertor, defensor; studiosus
recuperandi pátrios fines.
irredento: irredemptus, a, um. Sin: non (vel
nondum) redemptus; externae dominationi
subiectus; éxtero dominátui obnóxius; (de territorio) nondum in libertatem vindicatus.
irreducible o irreductible: irreducíbilis, e.
Sin: non reducíbilis.
irreflexión: inconsiderántia, ae f. Sin: incogitántia; inconsiderátio; inconsulta rátio.
irregularidad: irreguláritas, atis f. Sin: anomália; enórmitas; inaequálitas; inaequabílitas.
irregularmente: irreguláriter. Sin: contra régulam; contra legem.
irreligiosidad: irreligiósitas, atis f. Sin: (erga
Deum) impíetas; religiositatis defectus (-us
m).
irreligioso: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius;
religionis expers. Uso: ser -, religionem renúere, respúere, detrectare.
irremediable: irremediábilis, e. Sin: insanábilis; inevitábilis; irreparábilis.
irremisible: irremissíbilis, e. Sin: inexpiábilis; irremediábilis.
irremisiblemente: irremissibíliter. Sin: irremisse; irremediabíliter.
irrenunciable: irrenuntiábilis, e. Uso: obligación -, obligátio irrenuntiábilis.
irrepetibilidad: irrepetibílitas, atis f.
irreflexivo: inconsideratus, a, um. Sin: inconsíderans; inconsultus; imprūdens.
irreformable: irreformábilis, e. Sin: incorrigíbilis; inemendábilis.
irrefrenable: irrefrenábilis, e. Sin: effrenus;
effrenatus; indomábilis; indómitus; non coércitus; qui (quae, quod) coërceri non potest.
irrefutable: irrefutábilis, e. Sin: irrefragábilis; incontroversus; non refutábilis; haud confutábilis.
irregular: irregularis, e. Sin: inaequalis; inaequábilis; anómalus; abnormis; enormis;
non regularis.
irrepetible: irrepetíbilis, e. Sin: non iterábilis.
irreprensible: irreprehensíbilis, e. Sin: inculpábilis; immaculatus; a reprehensione vácuus.
irresistible: irresistíbilis, e. Sin: ineluctábilis;
inevitábilis; cui resisti non potest.
irresistiblemente: irresistibíliter. Sin: ineluctabíliter; insuperabíliter; invincibíliter.
irresoluble: irresolúbilis, e. Sin: insolúbilis;
indissolúbilis.
598
islamita
irresolublemente: irresolubíliter. Sin: insolubíliter.
lis; ad irrigandum aptus.
irrigación: irrigátio, onis f.
irresoluto: (que no ha sido resuelto) insolutus, a, um. Sin: non absolutus; non persolutus; non enodatus; non enucleatus // (que
carece de resolución) incertus, a, um. Sin:
cunctabundus; tardus ad decernendum;
ánimo flúctuans.
irrespirable: irrespirábilis, e. Sin: non (vel
haud) respirábilis.
irresponsabilidad: irresponsabílitas, atis f.
Sin: nulla responsálitas; responsálitas defectiva.
irresponsable: irresponsábilis, e. Sin: irresponsalis.
irrigar: irrigare vel rigare. Sin: aquā spárgere.
irrisión: irrísio, onis f. Sin: derísio; irrisus,
derisus, us m.
irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um.
Sin: ridículus; risíbilis // (irrisoriamente exiguo) perexíguus, a, um; mínimus. Uso: tan -,
tántulus; tantillus.
irritación: (el irritar) irritátio, onis f // (el
estar irritado) indignátio, onis f. Sin: ira; stómachus.
irresponsablemente: irresponsabíliter.
irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare //
Med exasperare // irritarse, irasci (contra alguien, álicui).
irrevelable: irrevelábilis, e. Sin: non revelábilis; haud vulgandus; haud patefaciendus;
haud communicandus; haud proferendus.
irrompible: infrángilis, e. Sin: non frágilis.
irreverencia: irreveréntia, ae f. Sin: reveréntiae defectus (-us m); nullum obsequium.
irreverente: haud óbsequens. Sin: non réverens; ímpius.
irreversibilidad: irreversibílitas, atis f.
irreversible: irreversíbilis, e. Sin: irrevertíbilis.
irrevocabilidad: irrevocabílitas, atis f.
irrevocable: irrevocábilis, e. Sin: irrevocandus; firmus; non revocábilis.
iscofonía: ischophónia sive -phonīa, ae f. Sin:
ischophonesis, -is f.
islámico: adj islámicus, a, um. Sin: islamíticus; mahometanus; ad islamismum vel ad
mahometanismum pértinens. Uso: ley -, lex
islámica; nación no -, res pública non-islámica // sust islamita, ae m.
islamismo: islamismus, i m. Sin: mahometanismus; relígio islámica vel mahometana;
Arabum vel Arábica fides; mahometana doctrina; Mahometi doctrina; doctrina islámica
vel muslímica // (mundo musulmán) mahometanorum univérsitas f. Sin: universi mahometani.
islamita: adj islamíticus, a, um // sust islamita, ae mf.
irrevocablemente: irrevocabíliter.
irrigable: irríguus, a, um. Sin: irrigatu fáci-
599
islamizar
islamizar: islamismum indúcere. Sin: ad islámicam fidem convértere; islámicis móribus
accommodare; mahometanam fidem sequi
cógere; mahometanae disciplinae insérere.
isodinamia: isodýnamis, is f.
isodinámico: isodynámicus, a, um.
isogámeto: isógames, ētis m.
islandés: adj islandiensis, e. Sin: islándicus
// sust Islandiensis, is m.
isogamia: isogámia sive -gamīa, ae f.
Islandia: Islándia, ae f.
isoglosa: isoglossa vel -glotta,ae f.
islándico, v. islandés.
isógono: isogōnus, a, um. Sin: aequales ángulos habens.
Islas Canarias: Insulae Fortunatae vel Canáriae.
isomerismo: isomerismus, i m. Sin: isoméria
sive -merīa, ae f.
ismaelita: ismaëlita, ae m. Sin: ismaëlíticae
sectae ássecla vel cultor.
isomerizar: isomerizare.
isobara o isóbara: línea isóbara vel isobárica.
isometría: isométria sive -metrīa, ae f.
isobárico: isóbarus, a, um. Sin: isobáricus.
isométrico: isométricus, a, um.
isobaro o isóbaro, v. isobárico.
isometropía: isometrópsia sive -tropsīa, ae f.
isobarométrico: isobarométricus, a, um.
isomorfismo: isomorphismus, i m. Sin:
propénsio ad eandem formam.
isobata o isóbata: línea isóbatha.
isomorfo: isomorphus, a, um. Sin: eiusdem
formae; eadem formā; eandem formam
habens.
isobático: isóbathus, a, um.
isoclinal: isoclinalis, e.
isonomía: isonómia sive -nomīa, ae f.
isocolon: isocolum, i n.
isónomo: isónomus, a, um.
isocromático: isochromáticus, a, um.
isoperímetro: isoperímetrus, a, um.
isocrónico: isochrónicus, a, um; v. isócrono.
isocronismo: isochronismus, i m. Sin: idem
témporis spátium.
isócrono: isóchronus, a, um. Sin: isochrónicus; eodem témporis intervallo actus vel hábitus. Uso: sílabas -, isóchronae sýllabae.
isoquimena o isoquímena: línea isochímena.
isoquimeno o isoquímeno: isochímenus, a,
um.
isósceles: adj isóscelus, a, um. Sin: duorum
aequálium láterum // sust isósceles, is m.
600
italianohablante
isosilábico: isosyllábicus vel isosýllabus, a,
um.
israelita: Israëlīta vel Israëlītes, ae m; Israëlītis, ĭdis f.
isotelo: isoteles, is m.
israelítico: israëlíticus, a, um.
isoterma: isotherma, ae f. Sin: línea isothérmica.
ístmico: ísthmius vel ísthmicus, a, um.
isotérmico: isothérmicus, a, um. Sin: eundem calorem habens; eodem calore fruens.
istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angústiae ac fauces.
Istria: Hístria, ae f.
isotermo, v. isotérmico.
Italia: Itália,ae f.
isótero: isótherus, a, um. Uso: línea -, línea
isóthera.
isotópico: isotópicus vel isótopus, a, um. Sin:
ad isótopos áttinens.
isotopo o isótopo: isótopos vel isótopus, i m;
isotópium, ii n.
isotropía: isotrópia sive -tropīa, ae f.
isotrópico: isotrópicus, a, um. Sin: ad isotrópiam spectans.
isótropo: isótropus, a, um.
isquemia: ischáemia, ae f. Sin: sánguinis reténtio vel status (-us m).
italianamente: itálice. Sin: Italorum more
vel ritu.
italianismo: italianismus, i m. Sin: italicismus.
italianista: italianista, ae mf.
italianización: italianizátio, onis f. Sin: italicorum morum indúctio; itálicis móribus accommodátio.
italianizar: italianizare. Sin: itálicum réddere; mores itálicos indúcere; ad itálicos
mores conformare, accommodare; itálicis
móribus accommodare. Uso: palabra italianizada, verbum itálice rédditum, translatum,
expressum, assimilatum.
isquémico: ischáemicus, a , um.
isquialgia: ischiálgia sive -algīa, ae f. Sin: íschias, ădis (ac -ăda) f; ischiádici dolores.
Israel: (país, Estado) Isra(h)élia, ae f; Israël,
ëlis m. Uso: Estado de -, Cívitas Israeliana,
Israélica, Israëlítica.
italiano: adj itálicus vel ítalus, a, um. Uso:
lengua -, itálicum, i n; itálica lingua; literatura -, lítterae itálicae // sust Italus, i m.
italianófilo: Italorum fautor, laudator, probator, dilector.
italianófobo: Italorum osor vel detrectator.
israelí: adj isra(h)elianus. Sin: israélicus; israëlíticus. Uso: compañía -, socíetas israëliana;
la guerra árabe-israelí, bellum arábicum et israélicum // sust Isra(h)elianus,i m.
italianohablante: itálice loquens. Sin: itálicam linguam ádhibens.
601
ítalo-americano
ítalo-americano: adj ítalus-americanus //
sust Italus-Americanus, i m.
iteración: iterátio, onis f. Sin: repetítio; geminátio.
iterativo: iterativus, a, um.
itinerario: (ruta que se sigue) iter, itíneris n
// (descripción de un camino) itíneris rátio vel
descríptio // (guía, lista de datos referentes a
un viaje) itinerárium, ii n.
IVA (abrev de Impuesto sobre el Valor Añadido): fiscale prétii additamentum.
izamiento: levátio, onis f. Sin: sublátio. Uso:
- de la bandera, vexilli levátio; signi sublátio.
izar: levare vel elevare. Sin: tóllere vel attóllere. Uso: - la bandera, vexillum vel signum elevare, tóllere, propónere; vexillum in
summum palum attóllere.
izquierda: (la mano -) laeva, ae f. Sin: sinistra. Uso: a la -, a mano -, laevā, ad laevam;
hacia la -, sinistrorsum vel sinistrorsus // Pol
partes sinistrae. Uso: extrema -, extremae
partes sinistrae.
izquierdista: extremae partis sinistrae (vel
extremarum pártium sinistrarum) fautor, sectator, studiosus.
602
J
jabalí: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive
apríneus.
jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobinorum fáctio.
jabalina: iáculum, i n. Sin: hasta; hastile;
míssile; pilum; telum; telum iaculábile. Uso:
lanzamiento de la -, iaculátio; teli iaculátio,
coniéctio, emíssio, iactus (-us m).
jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iacobinismum pértinens // fig seditiosus; facinorosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
iacobinismi sectator.
jabón: sapo, ōnis m. Sin: smegma vel
smigma, ătis n. Uso: - de afeitar, sapo tonsórius; - de tocador, lomentum, i; odoratus
sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer espuma con -, spumam sapone parare.
jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei
Syri discípulus vel sectator.
jabonada, jabonado o jabonadura: (acción
y efecto de jabonar) sapone ablútio, lavátio,
lotura, lótio // (espuma que se forma al jabonar) saponatum, i n. Sin: saponis spuma.
jabonar: (áliquid) sapone línere, collínere,
illínere, oblínere, úngere. Sin: (áliquid) sapone lavare, detérgere, mundare, purgare;
(álicui rei) saponem attérere. Uso: - manos,
pies, cuello, saponem mánibus, pédibus,
collo attérere.
jaculatoria: precatiúncula, ae f. Sin: iaculatória prex (precis f) vel precátio; prex brevis.
jade: petra nephrítica.
jadeante: anhelosus, a, um. Sin: anhelabundus; anhelus.
jadear: anhelare.
jadeo: anhelátio, onis f. Sin: anhélitus, us m.
jaguar: iaguarus, i m; iaguara, ae f.
jalbegador, v. enjalbegador.
jabonera: theca saponária.
jalbegar, v. enjalbegar.
jabonero: adj saponárius, a, um // sust saponárius, ii m. Sin: saponis (vel smégmatis, vel
lomenti) confector (el que fabrica jabón); saponis ínstitor vel vénditor (el que lo vende).
jalbegue: lorica, ae f // (fig, afeite) v. esta
voz.
jaboneta: sapónula, ae f. Sin: saponis tabella.
jalea: gelatinum, i n; gelatina, ae f. Sin: ius
concretum.
jabonete, v. jaboneta.
jalifa, v. califa.
jacaré: crocodilus, i m.
jalifato, v. califato.
jacinto: hyacinthus, i m.
jalón: paxillus, i m. Sin: pértica mensória.
603
jalonar
jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin:
pérticā metiri; índicem pónere; paxillos
collocare.
Jamaica: Iamáica, ae f.
jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; liquamen, mĭnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
tussicularis.
Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Iamaicanus, i m.
jarcia o jarcias: (cabos de un buque) rudentes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.
jamba: (de puerta) postis, is m.
jardín: viridárium, ii n. Sin: hortus, i m;
tópia, iorum npl. Uso: - artificiales, tópia,
orum npl; - botánico, hortus botánicus vel
herbárius; - pénsiles (sobre terrados o azoteas) horti pénsiles; - zoológico, zoológicus
hortus; zoológica villa; viridárium zoológicum; (públicum) therotrophīum; hortus animántium; hortus animálibus spectandis; - de
infantes o de la infancia, nepiagogīum; puerorum ludus; ludus puerítiae; asylum vel viridárium infántium; institutum pro púeris
custodiendis // (mancha en las esmeraldas)
mácula, ae f. Sin: vena // (lugar ameno) locus
amoenus; terra ferax vel laeta; en pl amoenitates, um f // (lugar encantador, exquisito en
su clase) flos, floris m. Sin: óculus, i m. Uso:
Italia es el - de Europa, Europae flos (óculus), Itália; ómnium Europae regionum pulchérrima est Itália // (retrete o letrina,
especialmente en los buques) v. excusado.
jamón: perna, ae f. Sin: pétaso vel petásio,
onis m. Uso: - ahumado, fumosa perna; pedazo, porción de -, pernae segmentum vel
frustum; tajada de -, pernae lacínia; el que
hace jamones, pernárius, ii m.
jansenismo: iansenismus, i m. Sin: Iansénii
doctrina.
jansenista: (relativo al jansenismo) iansenísticus, a, um. Sin: iansenianus; ad iansenismum áttinens // (partidario del jansenismo)
iansenista, ae m. Sin: Iansénii vel iansenismi
sectator.
Japón: Iapónia, ae f. Sin: Iapo, ōnis m.
japonés: adj iapónius, a, um. Sin: iapónicus;
iaponensis vel iaponiensis, e // (habitante de
Japón) Iapon(i)ensis, is m. Sin: Iapónius, ii
m; Iapon, ōnis m // (lengua -) iaponensis lingua; iapónius sermo; en -, iapónice.
jaque: - mate, cálculus íncitus. Sin: alligatus
cálculus. Uso: dar - mate (al rey, al adversario) (regem, adversárium) ad íncitas (vel ad
íncita) redígere vel adígere.
jaqueca: encephalálgia sive -algīa, ae f. Sin:
hemicráneum; hemicránia; recurrens vel recidivus dolor cápitis.
jardincito: hórtulus, i m.
jardinera: (la que cuida de un jardín) horti
cultrix (-icis f) // (mujer del jardinero) topiárii
uxor.
jardinería: topiárium, ii n. Sin: topiária, ae f;
topiária ars; hortorum cultura vel cultus (-us
m). Uso: ocuparse en -, topiárium vel topiáriam fácere.
jardinero: viridárius, ii m. Sin: topiárius;
horti vel viridárii cultor, curator, custos.
jaquetilla: tunícula, ae f.
jarra: (aguamanil) aqualis, is m. Sin: aqui-
604
jerárquico
manīle, is n vel aquaemanāle, is n (para las
manos y para poner en la mesa); vas aquárium; pol(l)ubrum.
jarrero: urceorum fabricator.
jarrete: poples, lĭtis m.
jarretera: periscélium, ii n. Sin: períscelis,
ĭdis f; stroppus vel struppus, i m; lígula
astrictória.
jarrito: urcéolus, i m. Sin: capedúncula, ae
f.
jarro: úrceus, i m; úrceum, i n. Sin: hýdria;
urna. Uso: - de flores, florum testa.
jaspe: iaspis, ĭdis f.
militar interino, dux ad tempus lectus vel
delectus; - de contabilidad, praefectus computationum; - de estación, rector stationis;
stationis praefectus; - de Estado, civitatis
princeps; nationis praeses; rei públicae rector; - de Gobierno, praepósitus regíminis; los
jefes de naciones, príncipes nationum; - de
obreros, v. capataz; - de oficina, officiálium
primus; officialis primárius; - de personal,
ministrorum vel officiálium moderator; - de
taller, óptio (-onis m) officinatorum; - de una
cuadrilla de obreros, manípuli opíficum (vel
operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de
una escuela (doctrina, principios y sistema)
alicúius doctrinae princeps, caput, auctor; de una junta de investigadores, praepósitus
investigatórii coetūs.
jerarca: (superior y principal en la jerarquía
eclesiástica) hierarcha, ae m. Sin: sacer princeps // por ext, persona que ejerce autoridad
en grado superior) praeses, sĭdis m. Sin: antistes, stĭtis m; praepósitus.
jaula: parva cávea.
jauría: turba canum.
Java: Iava, ae f.
javanés: adj iavensis, e // sust Iavensis, is m.
jazmín: iasminum, i n.
jazz: música iássica, iázica, iazensis. Sin: iázici modi músici. Uso: músico de -, iassíacus,
i m; iássicus vel iázicus, vel iazensis) músicus.
jazz-band: orchestra iássica vel iazensis.
jerarquía: hierárchia sive -archīa, ae f. Sin:
dignitatis vel dignitatum ordo (-dĭnis m), dignitatum gradus (-us m). Uso: - angélica, angelorum ordo; - apostólica, hierárchia
apostólica; - civil, hierárchia civilis; - eclesiástica, hierárchia ecclesiástica; sacra hierárchia; sacrae auctoritatis ordo; sacra
potestas vel auctóritas; ecclesiásticus ordo; militar, hierárchia militaris; - de valores, rectus vel iustus bonorum ordo.
jerárquicamente: hierárchice. Sin: hierárchico órdine; officiorum órdine; ex dignitatis
órdine.
jeans, v. blue jeans.
jeep: currus vel carrus (-us m) gépicus. Sin:
automatárium petór(r)itum
jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sĭdis mf);
praepósitus; ductor; moderator; curator; antistes, stĭtis; princeps, cĭpis; magister. Uso: -
jerárquico: hierárchicus, a, um. Sin: ad dignitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum)
gradus spectans. Uso: grados -, hierárchici
gradus; gradus dignitatis; honorum gradus
(en la carrera civil); milítiae gradus (en la
carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el
605
jerga
más alto grado -, summum dignitatis (vel
auctoritatis) fastígium; summus dignitatis
gradus; en orden -, ut quisque gradu séquitur;
por vía -, ad hierárchiae trámitem; siguiendo
el orden -, per gradus.
jerga: (lenguaje especial y familiar que usan
entre sí los individuos de ciertas profesiones
u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabrorum, etc., de los niños, de los artesanos, etc.).
Sin: sermo próprius, perplexus, gregárius //
(jerigonza) v. esta voz.
jersey: téxtile láneum. Sin: strictória lánea;
thorax (-ācis; ac -acem vel -aca m) láneus;
mácula; v. pulóver. Uso: - de la combatividad, mácula pugnacitatis.
Jerusalén: Hierúsalem vel Ierúsalem indecl.
Sin: Hierosólyma, ae f; Hierosólyma, orum
npl.
jesuita: iesuīta, ae m. Sin: Societatis Iesu sodalis; e societate Iesu sodalis.
jesuítico: iesuíticus, a, um.
jergal: ad gregárium sermonem pértinens.
jergón: cúlcita stramínea vel stramentícia.
Sin: torus stramíneus; torus e stramento vel
ex strámine.
jerigonza: (lenguaje familiar que usan para
sí ciertos individuos de ciertos oficios) v.
jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto
difícil de entender) sermo inquinatus. Sin:
obscurus (vel recónditus, vel arcanus) sermo;
obscura loquendi rátio. Uso: hablar en -, recóndito sermone inter se loqui.
jet: (avión a reacción) aëronavis inversa (vel
contrária) vi propulsa. Sin: aëroplanum áëris
haustórium; aëronavígium inversa (vel contrária) vi propulsum; aëronavis pyraulocinética; aëroplanum vel aëronavígium
pyraulocinéticum; aëronavis celérrima; aëronavígium celérrimum.
jícara: (taza pequeña de loza o porcelana)
pocillum, i n.
jilguero, v. cardelina.
jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac
syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fístula; clyster sive cluster, ĕris m. Uso: - para
inyecciones subcutáneas, intércutis iniectionis syringa; intércutis iniectūs syringias;
syringa intercútibus iniectiónibus faciendis.
jira: (banquete o merienda campestre) v. picnic // (excursión de un grupo de personas)
lustrátio, onis f. Uso: hacer una -, circumire;
hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare;
hacer una - por la provincia, obire provínciam.
jeringar: syringam vel fístulam immíttere.
Sin: clystērem inícere.
jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; camelopárdalus; camelopárdalis, is m // (Cinem,
TV) microphónium prolatum.
jeringuilla: clystérculus vel clustérculus.
jirón: (faja) fascíola, ae f.
jeroglífico: adj hieroglýphicus, a, um. Sin:
hierográphicus // sust hieroglíphicum vel
hierográphicum signum. Sin: hieroglýphica
vel hierográphica nota, líttera // (fig, escritura
difícil de leer o de comprender) parum clarae
lítterae. Sin: obscurae lítterae.
jocoserio, v. tragicómico.
jocoso: iocosus, a, um. Sin: lépidus; facetus.
jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel-
606
jubilar
vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas,
vasis n; vasum; truellum; trúlleum vel
trúlleus.
lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas
véndere vel venditare.
joyero: (el que vende joyas) gemmárius, ii m
// (el que hace joyas) gemmati óperis ártifex
(-fĭcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca,
ae f. Sin: gemmarum scriníolum; úrnula monílium.
jogging: cursus pedester.
Jordania: Iordánia, ae f.
jordano: adj iordánicus, a, um. Sin: iordaniensis // sust Iordanus, i m.
jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la
Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iuventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo,
Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la
Vida, Dies Vitae.
jornal: (salario diario) merces (-edis f)
diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede
conduci.
jornalero: mercenárius diurnus. Sin: conductícius diurnus; operárius in diem conductus; ópifex diurna mercede conductus.
joven: iúvenis, is m; iuvenca, ae f.
jovial: hílaris, e. Sin: festivus; iucundus; lépidus et festivus.
joya: (objeto pequeño de metal precioso)
gemma, ae f; en pl también monília, ium n.
Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig,
relativo a cosa o persona de mucho valor)
perfectus, a, um. Sin: úndique perfectus; (de
cosa) ómnibus númeris absolutus; (de persona) óptimus; spectatíssimus; (de cosa o
persona) exímius; divinus; singularis; divinus et singularis. Uso: una - de mujer, fémina
óptima vel spectatíssima.
joyería: (tienda) gemmária vel monílium taberna. Sin: taberna gemmárii // (taller) gemmarum officina; monílium ergastérium //
(comercio de joyas) gemmarum vel moní-
joyo, v. cizaña.
joystick (Inform), palanca de control, mando:
vectis, is m.
Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la
Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohannes Vicésimus Tertius.
Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Iohanna Arcensis vel Aurelianensis.
jubilación: (acción de jubilar o jubilarse) iubilátio, onis f. Sin: honesta vel iusta míssio;
múnerum (vel e munéribus) vacátio; a múnere liberátio, quies, réquies (-etis; ac
-quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pénsio, onis
f. Sin: pénsio socialis. Uso: derecho a la -,
pensionis socialis ius.
jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudiárius;
rude donatus; (stipendia) eméritus; múnere
perfunctus; suo múnere (honeste) solutus vel
exsolutus; pensione fruens; públice munéribus solutus et altus. Uso: estar -, públice munéribus solvi et ali // sust rudiárius, ii m.
jubilar: áliquem suo múnere (v. gr. docendi)
sólvere. Sin: munéribus exsólvere áliquem;
áliquem rude donare; rudem dare (vel donare) álicui; álicui rudem indulgere // jubilarse (conseguir la jubilación) rudem
accípere. Sin: rude donari; múnere solvi vel
exsolvi; múnere propter aetatem exsolvi;
munus ob statutam aetatem depónere; in
607
jubileo
ótium recédere.
jueves: dies Iovis. Sin: féria quinta.
jubileo: (año santo) iubilaeum, i n; iubilaeus,
i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus
sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubilaeum centenárium; sollémnia (-ium npl) saeculária; - extraordinario, universal, iubilaeum
extraordinárium, universale // (fig y coloq,
bodas de plata o de oro de una persona; conmemoración de una institución, reinado, etc.)
iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum
episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel
a suscepta episcopali dignitate) XXV vel L; sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab
ínito sacerdótio XXV vel L; - papal, iubilaeum pontificale.
juez: iudex, dĭcis m. Sin: existimator, oris m.
Uso: - comisionado, miembro de comisión judicial, cógnitor; - examinador (en el ámbito
académico), iudex periculorum scholárium;
- prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem,
- de alzadas o de apelaciones, cógnitor iudiciorum (publicorum); - de paz, irenarches
sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex
vel árbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, iúdices campi; - de línea (linesman), iudex lineárius vel líneae; fínium iudex; campi
límitum inspector; lateralis túitor; árbitri
adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iactus válidi.
jubón: ságulum, i n.
jugada: lúsio, onis f. Sin: lusus, us m. Uso:
hermosa -, bella lúsio; - inteligente, sápiens
vel gnara lúsio; mala -, exígua lúsio; detener
la -, lusum coërcere.
judía: phaselus, i m. Sin: phaséolus, i m.
judo, v. yudo.
juego: ludus, i m. Sin: lúsio, onis f; lusus, us
m; lusitátio; lúdicrum; res lúdicra. Uso: electrónicos, ludi electrónici vel magnetoscópici; - olímpicos, olýmpia, orum npl;
olýmpia certámina vel sollemnia; ludi olýmpia; ludi olýmpici vel olympíaci; olýmpici
agones; olýmpii, orum mpl; - olímpicos invernales, olympíaci ludi hiemales; - de ajedrez, latrunculorum ludus; - de azar, de
suerte, álea, ae f; ludus aleatórius vel temerárius; lusus áleae; - de cartas o de naipes,
chartularum ludus; - de dados, ludus talárius;
- de manos, praestígiae, arum fpl; - de palabras, amphibológia sive -logīa; ambages, um
fpl; litterarum mutátio; - de pelota, lúsio
pilae; - de pelota a la pared, pila e paríete repercussa // perteneciente a los -, agonothéticus; por -, per lusum; vencedor en los olímpicos, olympionices, ae m; vencer en los
- olímpicos, olýmpia víncere; el - se anima,
cobra interés, ludus incitatur; el - se enfría,
pierde interés, ludus frigescit, friget, déficit.
jugador: lusor, oris m. Sin: collusor; ludens,
entis mf. Uso: - aficionados, ad voluptatem
(vel voluptatis causā) lusores; buen -, dexter
vel indústrius lusor; excelente -, óptimus
lusor; - extranjero, alienígena lusor; - lesionado, lusor vulneratus vel laesione affectus;
mal -, malus vel imperitus lusor; - profesionales, lusores professionales; - tramposo, insidiosus lusor; - de golf, ad scrobículos lusor; de hockey, pilā bacilloque repando ludens; de pelota, pilícrepus; lusor pilae; - de tenis,
taeniludens; sustituir a un - por otro, suffícere vel subrogare lusorem.
jugar: lúdere. Sin: ludum lúdere; ludo óperam dare. Uso: - a juegos de azar, lúdere
áleā; áleam exercere; áleam lúdere; - a los
dados, talis vel tésseris lúdere; - a la gallina
ciega, lúdere muscam aéneam; lúdere myindam; - al fútbol, v. fútbol; - al golf, ad scrobículos lúdere; - al hockey, bacillis repandis
ac pilā lúdere; - a la pelota, pilā lúdere; - a
pares o nones, lúdere par impar; - al tenis,
608
juntar
taenilúdere // - bien, recte (vel probe, vel
belle, vel rite) lúdere; - con alguno, cum áliquo collúdere; - con frecuencia, lusitare; con los de su edad, páribus collúdere; - día y
noche, dies noctesque ludo dúcere; totos dies
et noctes lúdere; - el todo por el todo, rem in
summum perículum dedúcere; perículum
summae rerum fácere; universo perículo
summam rerum commíttere; - limpio, legítime lúdere; - mal, male (vel inepte, vel
secus) lúdere; - muy bien, perbelle vel praeclare lúdere; - por dinero, lúdere in pecúniam; - toda la noche, ludum nocti aequare.
crepundiorum taberna.
juicio: iudícium, ii n. Uso: - final, iudícium
diēi novíssimi; extremum Christi iudícium; sumario, promptum iudícium.
jukebox: phonógraphum americanum vel
públicum.
julio: (mes) Iúlius, ii m. Sin: mensis Iúlius //
Fis iulium, ii n. Sin: iouliensis eléctridis
mensura; iouliensis módulus.
jumbo: capacíssima navis vel aëronavis. Sin:
aëronavis Jumbo appellata.
jugarreta: inepta lúsio.
juglar: (en la edad media, el que se ganaba
la vida recitando versos y tocando música)
iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis cantor, poëta, citharoedus // (titiritero, jugador
de manos) v. prestidigitador.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus expressus. Uso: - gástrico, pancreático, sucus
gástricus, pancreáticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limón,
limónea pótio; sucus cítreus vel cítrinus; - de
naranja, aurantiata (pótio); sucus aráncinus
vel malosinensis; - de tomate, lycopérsici liquamen (-mĭnis n).
juguete: lúdicrum, i n. Sin: crepúndia, orum
npl; puerile lúdicrum; oblectamentum puerorum; ióculi, orum npl. Uso: divertirse, entretenerse con juguetes, crepúndiis delectari,
oblectari, lúdere.
juguetear: luxuriare. Sin: pueríliter lúdere.
jugueteo: delectátio, onis f. Sin: oblectátio,
oblectamen (-mĭnis n), oblectamentum; recreátio; iocus.
juguetería: (comercio de juguetes) crepundiorum mercatura // (tienda donde se venden)
jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus,
us m.
jungla: Bot iungla, ae f. Sin: iúngala; silvosa
régio; deserta silva; densa et áspera silva.
Uso: - tropical, silva trópica dénsior.
junk-mail, v. spam.
junta: collégium, ii n. Sin: coetus, us m; consílium; moderatorum vel curatorum collégium. Uso: - administrativa, consílium
administrativum; coetus (-us m) administratorum; - central, coetus primárius; consílium
primárium; - central de la Acción Católica,
Consílium primárium Actionis Cathólicae
Societati moderandae; - científica, coetus
scientíficus; “- Militar” (en la Argentina),
Consílium Militare, regendae Nationi praepósitum; - municipal, consílium municipale;
municípii administratorum coetus; - parroquial, consílium paroeciale vel parochiale; provincial, consílium provinciale.
juntar: áliquid conéctere álicui rei. Sin: copulare, colligare, coniúngere áliquid cum áliqua re vel álicui rei; adiúngere áliquid álicui
rei vel ad áliquid // juntarse, se commíttere;
committi; conecti inter se; coniungi; se
609
juntura
justificación: iustificátio, onis f. Sin: excusátio; purgátio; defénsio; probátio.
coniúngere; congregari; se congregare.
juntura, v. ensambladura.
jurado: (tribunal) delecti iúdices. Sin: iuratorum corpus, consílium, coetus (-us m) ;
iúdicum collégium; árbitri. Uso: - de honor,
selecti árbitri dignitatis // (individuo de dicho
tribunal) iuratus iudex // (conjunto de examinadores de un certamen) consílium práemiis
attribuendis. Sin: iúdices (praemiorum).
juramento: iuramentum vel adiuramentum, i
n. Sin: iusiurandum. Uso: prestar -, (coram
áliquo) iuramentum praestare; ius iurandum
dare.
justificativo: iustificatórius, a, um. Sin: excusatórius; excusans; probatórius; probativus.
justillo: thorácium, ii n.
juventud: iuventus, utis f. Sin: - femenina,
iuventus feminina; - quemada (gastada), iúvenes vítiis adusti; - socialista obrera, socialística iuventus operária; - subdesarrollada,
iuventus parum provecta vel progressa; iúvenes parum provecti vel progressi.
jurar: iurare. Uso: - en falso, falsum iurare;
acción de -, adiurátio.
jurásico: iurássicus, a, um.
jurídico: iurídicus, a, um. Sin: iuridicialis,e.
jurista: iuris peritus. Sin: iurisprudens, entis;
iuris studiosus, consultus, interpres.
justa: (pelea o combate singular, a caballo y
con lanza) hastilúdium, ii n. Sin: equestre
certamen; équitum certátio, decertátio, dimicátio // (fig, competición o certamen en un
ramo del saber) certamen, mĭnis n.
justar: hastis concertare vel concúrrere. Sin:
armis lúdere; lúdicram pugnam fácere; equítibus certare; equestre certamen inire.
justicia: iustítia, ae f. Sin: ius; iustum; áequitas; áequum; rectum. Uso: - militar, castrensis iurisdíctio; - original, iustítia originalis;
status innocéntiae; - social, iustítia socialis;
administrar -, ius réddere, vel dícere; iudícium exercere; obtener -, ius suum adipisci;
recurrir a la -, ius pétere vel postulare; in ius
ire.
610
K
kaki, v. caqui.
kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntárius
sui interemptor.
chil(i)ogramma, ătis n. Uso: cien kg, centum
chilogramma; mil -, mille chilogramma;
mille póndium (-ii n); tunna vel tonna
(tonelada)
kan, khan o jan: caganus, i m.
kilohertz, v. kilociclo.
Kant: Kántius, ii m.
kilolitro: chil(i)olitrum, i n.
kantiano: adj kantianus, a, um // sust kantista, ae mf. Sin: Kántii sectator.
kilometraje: chil(i)ometrorum mensura.
kilométrico: chil(i)ométricus, a, um.
kantismo: kantismus, i m. Sin: Kántii
doctrina; philosóphia kantiana.
kárate o karate: lucta carática. Sin: oppugnátio inermis iapónica.
kayak, v. canoa.
keniata: adj kenianus, a, um // sust Kenianus, i m.
Kenya: Kénia, ae f. Sin: Cívitas Keniana.
key (Inform), llave: clavis, is f.
kilómetro: chil(i)ómetrum, i n. Sin: mille
metra. Uso: - cuadrado, chil(i)ómetrum quadratum; 40 km de longitud, 40 chil(i)ómetra
in longitúdinem; velocidad hasta 140 km por
hora, velócitas usque ad centum quadraginta
chil(i)ómetra horália; dista un km y medio de
..., a (vel ab) ... chil(i)ómetro sesquiáltero
distat; estar a unos 20 km de ..., a (vel ab) ...
círciter viginti chil(i)ómetra abesse; el trecho
es largo unos 8 km, spátium círciter octo
chil(i)ómetra longum est.
keyboard (Inform), teclado: claviatura, ae f.
Sin: malleolorum ordo vel series.
kilovatio: chil(i)owattium; chil(i)ovátt(i)um,
ii n. Sin: mille vatt; kil(i)ovattiana mensura;
wattianae vel vattianae (wattenses vel vattenses) eléctridis mensurae.
KGB: sodálitas, lítteris compendiáriis KGB
insignis.
kilovatio-hora: kiliovattihora, ae f. Sin:
mille horae vattianae.
kill (Inform), forzar la terminación: occídere.
kimono: kimonum, i n.
kilociclo: chil(i)ocyclus vel chil(i)ocyclos, i
m.
kindergarten, v. jardín (- de infantes).
kiosco, v. quiosco.
kilográmetro: chil(i)ográmmetrum, i n.
Kirguizistán: Kirg(h)izistánia, ae f.
kilogramo:
chil(i)ogrammum,
i,
n;
611
Kirsch
Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel
cerasorum.
communistarum ex ómnibus natiónibus consílium.
kivi, v. kiwi.
Kosovo: Kosóvia, ae f.
kiwi: (fruto) kívium, ii n. Sin: grossulária sinensis.
kremlin: (sede de los órganos supremos de
la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m.
Sin: urbis Móscuae arx; Russiarum Republicarum sedes // (antigua residencia de los
zares) imperatória Móscuae domus. Sin:
Rússiae imperatorum régia.
knock-out: (golpe que pone fuera de combate) ictus últimus. Uso: que recibió o sufrió
un -, ictu último confectus; protrusus; quedar
-, protrusum esse.
kumel, v. cúmel.
koljós o koljoz: colchósicum práedium. Sin:
fundus pública auctoritate excolendus vel excultus; práedium pública auctoritate administrandum.
kurdo, v. curdo.
Kominform: ex communistarum factiónibus
informationum sedes.
Kuwayt o Kuwait: Cuváitum, i n; Cuvaitia,
ae f. Sin: Phylárchia Cuvaitensis.
Komintern: ómnium communistarum foederátio (-onis f). Sin: ómnium supremum communistarum
consílium;
supremum
kuwaytí o kuwaití : adj cuvaitensis, e. Sin:
cuvaitianus, a, um // sust Cuvaitensis, is m ;
Cuvaitianus, i m.
Kurdistán: Corduena, ae f.
612
L
lábaro: lábarum, i n. Sin: signum, vexillum
militare; (estandarte que usaban los emperadores romanos desde el tiempo de Constantino) vexillum cruce insignitum; vexillum
Christi nómine insignitum.
laberinto: (edificio compuesto de gran número de compartimentos) labyrinthos vel
labyrinthus, i m. Sin: aedes váriis et tortuosis
anfractibus distinctae // (caminos que se entrecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) ambāges (-is f) viarum // (parte del oído interno)
labyrinthus, i m // (complicación inextricable) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; láqueus; difficultas; error; ambages.
micum; officina chímica, - de idiomas, officina vel laboratórium linguarum; officina loquelaris; - en que se fabrican armas,
armorum officina.
laboriosidad: laboriósitas, atis f. Sin: operósitas; sedúlitas; sollértia.
laborismo: laborismus, i m. Sin: fáctio operária, operarum, operariorum; fáctio operariorum studiosa; Britannorum fáctio operária.
laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis operáriae sectator; operariorum órdinis studiosus; sodalis políticae factionis operariorum.
labial: labialis, e. Uso: letra -, líttera labialis.
laborterapia: ergotherapīa, ae f. Sin: ergotherapéutica, ae f.
labiodental: labiodentalis, e.
labradío o labrantío: arábilis, e. Sin: aratórius; aratro aptus; sationalis.
laborable: (que se puede laborar o trabajar)
profestus (no festivo); negotiosus (ocupado
en negocios); operosus. Uso: campo -, campus arábilis; días -, profesti dies; horas -,
horae operosae.
laboral: operárius, a, um. Uso: semana -,
septimana operária.
laboratorio: laboratórium, ii n. Sin: officina;
opifícium. Uso: - atómico, officina (generatória) atómica; - bacteriológico, biológico, bacteriológica, biológica officina; - científico,
officina naturae investigandae; - farmacéutico, - médico, laboratórium pharmacéuticum;
medicamentorum
officina;
fotográfico, officina photográphica; - mecánico, machinalis officina; - móvil, laboratórium móbile; - pirotécnico, laboratórium
pyrotéchnicum; - químico, laboratórium chí-
labrusca: labrusca, ae f.
laca: (sustancia aluminosa) lacca, ae f. Uso:
pintar de -, laccā oblínere vel obdurare // (fijador) v. esta voz.
lacayo: lacaius, ii m. Sin: pedísequus, i m;
anteámbulo, onis m; cursor; fámulus; sérvulus // fig ássecla; sectator; assentator; adulator.
lacónicamente: lacónice. Sin: concise;
presse; lacónica brevitate.
lacónico: lacónicus, a, um. Sin: brevíloquens, entis; compressus. Uso: estilo -, stilus
lacónicus.
laconismo: laconismus, i m. Sin: laconícitas;
613
lacre
breviloquéntia, ae f; compréssio; brévitas; lacónica brévitas vel concísio; contráctio dicendi. Uso: - telegráfico, telegráphica
breviloquéntia.
lacre: cera sigillaris, signatória, hispánica.
Sin: pix (picis f) signatória.
lacrimal: lacrimalis, e.
coctiliárius, ii m.
ladrillo: later, ĕris n. Uso: fábrica de ladrillos, laterária, ae f; fabricante de ladrillos, v.
ladrillero; fabricar ladrillos, láteres dúcere;
máquina para fabricar ladrillos, laterária
máchina.
lady: ánglica múlier conspícua. Sin: dómina
spectatae nobilitatis.
lacrimatorio: lacrimatórius, a, um. Sin: ad
lacrimationem áttinens.
lacrimógeno: lacrimógenus, a, um. Sin: lacrimosus; lácrimas éxcitans, éxciens, gignens.
lagar: (estanque pequeño donde se pisa la
uva para hacer vino) tórcular, aris n. Sin: calcatórium; vinárius lacus // (prensa para estrujar uva) prelum, i n. Sin: tórcular. Uso: eléctrico, eléctricum tórcular; eléctricum prelum vinárium.
lactancia: lactátio, onis f. Sin: lactatus, us m.
lácteo: lácteus, a, um. Sin: lácticus; lactárius.
lagarto: langa, ae f. Sin: langúrium; lacerta
víridis.
lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier
manjar compuesto de leche) lacticínium, ii n.
Sin: lactícinum; lactárium; lactárium opus;
en pl también lacténtia, ium n; caséoli, orum
m.
lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus
strúctilis.
láctico, v. lácteo.
lagoftálmico: lagophthálmicus, a, um. Sin:
ad lagophthálmiam spectans.
lagoftalmía: lagophthálmia sive -thalmīa, ae
f.
lacustre: lacustris, e. Sin: lacunalis.
lagoftalmo: lagothphalmus, a, um.
ladino: adj ladinus, a, um. Sin: románicus;
r(h)aetoromanus // (dialecto romano) r(h)aetoromanus, i m. Sin: lingua ladina; lingua
r(h)aetorománica.
ladrillado: pavimentum stratum. Sin: lacterícium pavimentum; pavimentum latérculis
factum.
ladrillar: (solum, pavimentum) látere stérnere, munire, tégere. Sin: latérculis stérnere.
ladrillero: (persona que tiene por oficio
hacer o vender ladrillos) laterárius, ii m. Sin:
lagópedo, v. lagópodo.
lagópodo: lagōpus, ŏdis m.
lágrima: lacrima, ae f. Uso: torrente de lágrimas, imber, bris m; lacrimarum imber;
abandonarse a las -, trádere se lácrimis;
arrancar lágrimas, lácrimas cíere, movere,
commovere, concitare; contener, refrenar, reprimir las -, lácrimas tenere, retinere, cohibere, compéscere, reprímere; lácrimis
temperare; derramar, verter lágrimas, lácrimas effúndere, profúndere, emíttere, demít-
614
lámpara
tere; derramar un torrente de lágrimas, vim
lacrimarum profúndere; deshacerse en lágrimas, collacrimare; lácrimis cónfici; in lácrimas effundi; lácrimis perfundi.
lagrimal, v. lacrimal.
laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus,
udis f; lama.
lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris,
e; plenus lacunarum vel lacunis.
laicizar: (de religioso o eclesiástico) ad laicorum órdinem redígere. Sin: ad laicorum
statum redúcere // (de leyes, costumbres, instituciones) ad laicorum mores redúcere vel
revocare. Sin: ad laicorum instituta redúcere;
ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta)
redúcere vel redígere.
laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecularis // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo.
Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo.
laja: (lancha, piedra plana) v. lastra.
laicado: (conjunto de los fieles no clérigos)
laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hómines
saeculares; laicorum ordo // (condición) laicatus, us m. Sin: laicorum status (-us m); laicalis condício.
lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin:
sacerdos tibetanus; sacerdos lama.
lamarquismo, v. transformismo.
laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; profanus; ad laicorum órdinem (vel statum) pértinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) áttinens; laicorum
princípiis (vel institutis, vel praescriptis) obnóxius; laicorum princípiis (vel institutiónibus, vel móribus) conformatus. Uso: estado -,
status laicalis; reducir al estado -, ad statum
laicalem redígere.
lamasería: monastérium Tibetanorum. Sin:
monachorum tibetanorum monastérium.
laicidad: láicitas, atis f. Sin: condício vel índoles laicalis; laicorum condício.
lameplatos: patinárius, ii m. Sin: lurco,
hélluo, gulo, onis m; homo edacíssimus.
laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum princípia, praescripta, instituta.
lámina: (plancha delgada de metal) lámina,
ae f. Sin: bráctea. Uso: - pequeña, lamella;
lámina tenuata, extenuata; ténuis lámina; muy pequeña, muy delgada, laméllula; - de
estaño, de acero, lamina ex stanno, ex
chálybe; - de mármol, crusta mármoris; - flexible de micrófono, bráctea vibrans.
laicista: (partidario del laicismo) laicismi
sectator. Sin: órdinis saecularis fautor // (perteneciente o relativo al laicismo) ad laicismum spectans.
laicización: réditus ad laicorum statum, vel
ad laicorum órdinem, vel ad laicorum iussa
ac praescripta. Sin: in laicalem condicionem
(vel statum) redáctio.
lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin:
vinum alexandrinum spumescens.
lamentable: (que merece lamentarse) paenitendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ...,
paenitendi fructus oriuntur ex + abl.
lampadario: (candelabro grande) lampadárium, ii n // (farola) v. farol, linterna.
lámpara: lampas, ădis f (ac sing lámpadem
sive lámpada; ac pl lámpades vel lámpadas).
615
lamparero
Sin: lámpada, ae f; lychnus, i m. Uso: - aplicada al yelmo, lucerna aptata cássidi; - eléctrica, lampas eléctrica; globus eléctricus;
lampas vi eléctrica acta; lychnus eléctride
actus vel accensus; - eléctrica colgante, pénsilis lychnus, eléctrica vi actus; - encendida,
lucerna ardens; - fluorescente, lampas fluorescens; - neón, lampas lucíflua; - portátil,
lanterna // - de aceite, lucerna, ae f; lychnus
óleo álitus; lucerna petróleo álita; fabricante
de lámparas de aceite, lucernárius; - de Aladino, Aladini lampas; - de estudio, lampas lucubratória; - de gas, lampas gásica; - de
petróleo, lampas vel lucerna petroleária; lampas petróleo acta, álita, alta; lampas petróleo
enutrita; - de pie, lampas stativa; encender la
-, lucernam accéndere.
lamparero: (el que hace lámparas) lámpadum fabricator (-oris m) // (el que las vende)
lámpadum ínstitor vel vénditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadárius, ii m.
lamparilla o lamparita: lýchnion, ii n. Sin:
lampádula; lampádium. Uso: - colgante, lampádula pendens; lampádium pénsile; - eléctrica, glóbulus eléctricus; - de alcohol,
fóculus aethanólicus; - de cama, de noche, de
dormitorio, lampádium lectuale; lýchnion cubiculare; - para leer, lampádium lectórium.
lanceta: lancéola, ae f. Sin: pugiúnculus;
scalpellum.
lancha: (bote, embarcación pequeña) cymba,
ae f. Sin: scapha; actuaríolum n vel actuaríola
f; lembus; linter, tris f. Uso: - automóvil, motora, - de motor, autoscafo, autóscaphus, i
m; autóscapha, ae f; cymba ( vel scapha, vel
actuaríola, vel linter) automatária; actuaríolum automatárium; - neumática, scapha cúmmea vel inflátilis; linter gummi conflata; pirata, paro vel myóparo, onis m; parúnculus;
- de pedal, scapha pedalícia; - de remo,
cymba remígera; - de socorro, de salvamento, scapha salvífica; linter auxiliaris.
lanchero: scaphárius, ii m.
landa: régio deserta. Sin: planíties inculta;
exterminata tellus (-uris f).
landgrave: landgrávius, ii m.
landgraviato: landgraviatus, us m. Sin: landgrávii dígnitas, munus, territórium, iurisdíctio, sedes (según los varios significados).
landó: landávium, ii n. Sin: petóritum vel petórritum, i n.
lanería: lanária taberna.
lampazo: (utensilio para fregar el suelo) v.
estropajo.
lampírido: lámpyris, ĭdis f. Uso: noctilūca,
ae f.
lana: lana, ae f. Uso: láneus; lanárius; - sintética, lana synthética; artículos de -, textília
lanária; vestes ex lana; fábrica de -, lanolinum; obra de -, lana; obrera de -, lanífica;
ópifex lanária; taller de lanas, officina lanária; trabajo de las lanas, lanifícium; el que
trabaja la -, laníficus; lanárius; ópifex lanárius.
lanero: adj lanárius, a, um. Sin: ad lanam
pértinens // sust lanárius, ii m. Sin: lanárius
negotiator, negótians; textílium lanariorum
negotiator // (almacén destinado a guardar
lana) receptáculum lanárium.
langosta: (insecto herbívoro) locusta, ae f //
(crustáceo) locusta marina.
lanificación o lanificio: (arte de labrar la
lana) lanifícium, ii n. Sin: lanae ars; ars lanífica // (obra de lana) lana, ae f.
616
lapicero
lanolina: lanolinum, i n.
lanzaminas: instrumentum globos ignívomos eíciens.
lansquenete: miles lanceatus. Sin: miles
mercen(n)árius lanceatus.
lanza: (arma ofensiva de asta larga y hierro
agudo) láncea, ae f. Sin: hasta. Uso: con la en ristre, elatā vel infestā hastā // (soldado,
jinete armado de -) hastatus, i m. Sin: hastatus miles (soldado de a pie); hastatus eques
(jinete) // (palo largo, unido al tiro delantero
del carro) temo, ōnis m // (tubo metálico que
termina en una manga de riego) fístula, ae f.
lanzacohetes: tormentum vel máchina rádios
pýrios emittens.
lanzada: (golpe que se da con la lanza) lánceae vel hastae ictus (-us m) // (herida que
con ella se hace) lánceae plaga vel vulnus
(-nĕris n).
lanzadera: - espacial, v. transbordador.
lanzagranadas: instrumentum pyróbolos
terrestres eiáculans. Sin: máchina pyrobolorum terréstrium expulsória vel propulsória.
lanzallamas: máchina flammívoma vel flammífera. Sin: instrumentum ignem évomens;
instrumentum ígnium vomitórium vel eiectórium.
lanzamiento: (acción de lanzar) iactus, us m.
Sin: iaculatus, us m; iniectus, us m; emíssio,
onis f; emissus, us m. Uso: - lateral (en el
fútbol), iniectus lateralis; - del disco, iactus
disci; - de la jabalina, teli iactus; iáculi emíssio; iaculátio hastae; - del martillo, iactus
mállei; - de la pesa, pónderis iactus; iactus
globi férrei // (como deportes) - del disco, certamen disci; - de la jabalina, certamen teli vel
iáculi; - del martillo, certamen mállei iaciendi;
- de la pesa, certamen pónderis iaciendi.
lanzamisiles: navis missília eiáculans. Sin:
máchina missílium propulsória.
lanzatorpedos: tubus silurívomus. Sin:
instrumentum siluros emittens; instrumentum
silurorum propulsórium vel expulsórium;
máchina silurorum propulsória; apparatus siluros propellens.
lanzazo, v. lanzada.
Laos: Laósium, ii n. Sin: Laósia, ae f.
laosiano: adj laosianus, a, um. Sin: laosiensis, e // sust Laosianus, i m.
laparascopia: laparoscópia vel laparescópia;
laparoscopīa vel laparescopīa, ae f. Sin:
ventris vel abdóminis inspéctio; interna
ventris inspéctio. Uso: hacer la -, ventrem
introspícere.
laparoscopio: laparoscópium vel laparescópium , ii n.
laparotomía: laparotómia vel laparetómia;
laparotomīa vel laparetomīa, ae f. Sin: ventris
séctio; abdóminis praecisura, scíssio, séctio.
Uso: hacer la -, ventrem secare; someterse a
una -, laparotómiae se subícere.
laparótomo: laparótomum vel laparétomum,
i n.
lapicera: (mango de la pluma de escribir)
cálamus, i m. Sin: stilus; cálamus scriptórius
vel chartárius. Uso: - fuente, cálamus stilográphicus; v. estilográfica; - sencilla, cálamus chartárius simplex; tomar la - en la
mano, cálamum súmere; stilum prehéndere.
lapicero: (instrumento en que se pone el
617
lapislázuli
lápiz) gráphidis vel haematitae theca // (lápiz)
haematites, ae f. Sin: lapis (-ĭdis m) scriptórius; v. lápiz // (portaplumas) pennígerum, i
n.
lapislázuli: lapis caerúleus. Sin: lapislázulus ; cyáneus.
phica.
larguero: (cada uno de los dos palos o barrotes que se ponen a lo largo de una obra
de carpintería) scapus, i m // (poste transversal de la meta, en el fútbol) v. poste.
lárice: larix, ĭcis f.
lápiz: gráphium, ii n. Sin: graphis, -ĭdis; haematites, ae f; plumbum; plumbatum; plumbatus stilus; lapis scriptórius. Uso: - bicolor,
haematites bícolor; - encarnado, - rojo, rubrīca, ae f; gráphium rubrum; cérula miniata;
- tinta, lapis atramentárius // - de color, stilus
pigmentárius; - de color azul, negro, verde,
gráphium caerúleum, nigrum, víride; - de
plomo, - plomo, plumbum, i n; plumbāgo,
gĭnis f // escribir con -, scriptório lápide exarare; pintarse los labios, los ojos, las cejas
con - de maquillaje, labia (vel labra, vel
labella), óculos, supercília fucare (vel fuco
illínere, vel fuco tíngere).
laringe: larynx, laryngis f. Sin: spirandi meatus (-us m); artéria áspera.
laringectomía: laryngectomīa sive -tómia;
laryngoëctomīa sive -tómia , ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) séctio.
laringitis: laryngitis, ĭdis f. Sin: laryngis
morbus; artériae ásperae inflammátio vel
morbus.
laringófono: laryngóphonum, i n.
laringografía: laryngográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae)
descríptio.
Laponia: Lappónia, ae f.
lapón: adj lappónicus, a, um. Sin: lapponensis // sust Lappo, ōnis m // (perteneciente o
relativo a Laponia) ad Lappóniam áttinens //
(lengua hablada por los lapones) lappónicus
sermo.
laringográfico: laryngográphicus, a, um.
Sin: ad laryngográphiam spectans.
laringógrafo: laryngógraphum, i n.
lardo: lardum sive láridum, i n. Sin: succídia,
ae f. Uso: pedazo de -, lardárium; lardi frustum.
laringología: laryngológia sive -logīa, ae f.
Sin: laryngoiatrīa; artériae ásperae medicina
vel cura.
largo: longus, a, um. Sin: productus; prolixus. Uso: letra, vocal, sílaba -, líttera, vocalis, sýllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del río, etc.,
secundum mare, flumen, etc. // (longitud)
longitudo, dĭnis f. Uso: la nave tiene trescientos cincuenta y un metros de -, navis longitúdinem trecentorum unius metrorum habet.
laringológico: laryngológicus, a, um. Sin: ad
laryngológiam pértinens.
laringólogo: (persona versada en laringología) laryngólogus, i m. Sin: laryngológiae peritus vel cultor // (médico especialista en
enfermedades de la laringe) laryngoiatros
vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) médicus.
largometraje: lóngior táenia cinematográ-
618
latín
laringorragia: laryngorrhágia sive -rhagīa,
ae f.
exonerare navem.
lastrón: tábula, ae f. Sin: grandis quadratus
(lapis); grande quadratum (saxum). Uso: - de
piedra, saxum.
laringorrágico: laryngorrhágicus, a, um.
laringoscopía o laringoscopia: laryngoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: laryngis vel artériae ásperae inspéctio. Uso: hacer la -,
laryngem vel artériam ásperam introspícere.
laringoscópico: laryngoscópicus, a, um. Sin:
ad laryngoscópiam áttinens (relativo a la laringoscopía); ad laryngoscópium spectans
(relativo al laringoscopio).
laringoscopio: laryngoscópium, ii n. Sin:
laryngis instrumentum exploratórium.
lata: hoja de -, v. hojalata // (envase hecho
de hojalata) vas vel vásculum metállicum.
Uso: - de cerveza, vas metállicum cervísiam
cóntinens.
lateranense: lateranensis, e.
latido: (movimiento de contracción y dilatación del corazón) palpitátio, onis f. Sin: palpitátio cordis; cordis pulsus (-us m).
latifundio: latifúndium, ii n. Sin: latus fundus; amplíssimus fundus; patentíssimum
práedium; ampla agri posséssio.
laringostenosis: laryngostenōsis, -is f.
laringotomía: laryngotomīa sive -tómia, ae
f. Sin: laryngis divisura.
laringotómico: laryngotómicus , a, um. Sin:
ad laryngotomīam pértinens.
latifundista: latifúndii vel latifundiorum dóminus, erus, herus, possessor. Sin: homo
bene praediatus, vel óptime praediatus, vel
fundis praedives.
laringótomo: laryngótomum, i n.
látigo: virga, ae f. Sin: férula; scútica.
lasaña: (plato de origen italiano) láganum, i
n. Sin: pasta segmentata.
latín: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina
lingua; latínitas. Uso: - actual, latínitas hodierna; - bárbaro, clásico, cristiano, eclesiástico, latínitas bárbara, clássica, christiana,
ecclesiástica; - elegante, sermonis latini elegántia; elegántia verborum latinorum; - literario, lingua latina litterária; - litúrgico,
latínitas litúrgica; - macarrónico, latínitas
macarónica vel culinaria; folenghiana lingua;
bárbara ac faceta latínitas; sermo macarónicus; - medieval, latínitas (vel lingua latina)
mediaevalis; médii aevi latínitas; - moderno,
latínitas moderna; - postclásico, latinus
sermo postclássicus; - viviente, latínitas viva;
vivens latínitas; latinum vivens; lingua latina
viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua latina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -,
láser: (dispositivo electrónico) laser indecl.
Sin: instrumentum laséricum // rayo -, rádius
laséricus; haz de -, rádii lasérici.
lastra: (lancha, piedra) lámina lapídea. Sin:
oblongus et grácilis lapis (-ĭdis m) // (bote)
cymba, ae f. Sin: scapha.
lastrar: (poner el lastre a la embarcación)
saburrare. Sin: navem arenā saburrare;
navem saburrā onerare vel gravare.
lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sábulum.
Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburrā
619
latinajo
latine ; aprender el -, latine díscere; enseñar
el - a alguien, áliquem latine docere; escribir
en -, latine scríbere; hablar -, latine loqui;
hablar bien el -, bene (vel pérbene) latine
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel
inquinate) latine loqui; hablar mediocremente el -, non péssime latine loqui; hablar
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en macarrónico, bárbaro ac faceto modo latine
loqui; folenghianā linguā uti; olvidar el -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetúdine sermonis latini
abhorrere; traducir al -, latine réddere vel
transferre; in latinum vértere, convértere,
transferre; - traducir del castellano al -, ex
(vel de) hispano sermone in latinum vértere.
latinajo: (latín malo) sermo latinus importunus, fastidíbilis, imperceptus, incomprehensus, fastidienter acceptus // (despectivamente,
voz o frase latina empleada en escrito o discurso español) latine dicendi modus hórridus; hórridum vel horrídius verbum latinum;
hórrida vel horridiora vocábula latina.
latinar: (hablar o escribir en latín) latine
loqui vel scríbere // (emplear con frecuencia
voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin:
Latinorum consuetúdinem loquendi imitari.
latinidad: (condición o carácter de lo latino)
latínitas, atis f // (lengua latina) v. latín //
(tradición cultural latina) latinae lítterae fpl.
Uso: - clásica, latínitas clássica // (conjunto
de los pueblos latinos) latini pópuli; genus latinum.
latinismo: latinismus, i m. Sin: locútio latina;
verbum latinum usurpatum vel aptatum; verbum (vel vox, vel vocábulum) latinitatem sapiens; locútio latinitatem rédolens. Uso: esta
palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit
vel rédolet; hoc verbum latinitate rédolet.
latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor
vel scriptor; in latinitate peritus; amator latinitatis; sermonis latini studiosus, peritus,
sciens; amans linguae latinae; litterarum latinarum callens; vir latinis lítteris doctus; latine doctus; latine scribendi peritus; latine
diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui
nunc latine scribunt; un buen -, bene latine
doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis
cultor; bonus latinitatis auctor; un óptimo -,
vir latine doctíssimus.
latinizado: latinizatus, a, um.
latinizar: (dar forma latina a voces de otra
lengua) latinizare. Sin: latinare; formam latinam verbis (vel vócibus, vel vocábulis) indúere; latinum fácere verbum; latinam fácere
vocem; ad latinas aures accommodare. Uso:
- el nombre y apellido, nomen et cognomen
latinitate donare // (dar carácter, aspecto latino, por ej. a un discurso) more latino conformare vel fíngere (v. gr. orationem) //
(educar según las costumbres latinas) ad
mores latinos informare // (introducir la cultura latina) latinae (vel Latinorum) humanitatis partícipem fácere // (adoptar una
costumbre o costumbres al modo de vivir de
los latinos) latinos mores indúcere, introdúcere; latinos mores sequi; consuetúdine uti latina; cultum latinum accípere, amplecti,
súmere.
latin lover: mulierárius latinus. Sin: muliercularis (vel mulierosus, vel femellárius) latinus; latinus feminarum captor.
latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso:
derecho -, latínitas, atis f; ius (iuris n) Látii.
latitud: latitudo, dĭnis f. Uso: grado de -, gradus (-us m) latitudinis.
latomias: latómiae vel lautúmiae, arum fpl.
620
lavadura
latón: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso:
de -, aurichalcus vel orichalcárius, a, um.
latréutico: latréuticus, a, um. Sin: ad divinum cultum áttinens.
vulcani vómitus (-us m) vel ructamen (-mĭnis
n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ignita matéria fluens. Uso: de -, lávicus; corriente de -, rivus vel amnis ígneus; rivus
vulcánius.
latría: latrīa, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo
débitus.
lavable: lavábilis, e. Sin: lotionis patiens; qui
(quae, quod) lavari potest.
laúd: lyra, ae f. Sin: cíthara; testudo, dĭnis f.
Uso: tocar el -, testúdine cánere.
laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudatórius.
lavabo: (pila provista de grifos y accesorios
para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; labellum; mallúvium; aqualis, is m; aquaemanale, is n; aquimanale; aquimanile;
aquiminale; aquiminárium // (cuarto para la
limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i
n. Sin: lavatórium; bálneum // (fragmento del
salmo 26 que se dice en el ofertorio de la
misa) lavabo indecl.
laudemio: laudémium vel laudímium, ii n.
lavacoches: autocinetorum lavator.
laudo: arbítrium, ii n.
lavada, v. lavadura.
laureado: laureatus, a, um.
lavadero: (lugar en que se lava) fullónica, ae
f. Sin: lavatórium; officina lavatória; céllula
lavatória.
láudano: ládanum vel lédanum, i n. Sin: ládanum medicamentum; medicamentum lenitivum.
laureando: láureā donandus, decorandus,
honestandus, ornandus. Sin: ad láuream candidatus.
laurear: (coronar con laurel) láureā coronare. Sin: láureā coronā donare.
laurel: (árbol) laurus, i f. Uso: corona de -,
corona láurea; coronado de -, laureatus //
(victoria, triunfo, gloria) victória, ae f. Sin:
triumphus; laus, glória. Uso: cargarse de laureles, magnam glóriam adipisci; cosechar
laureles por todas partes, ómnium úndique
laudem collígere; dormirse en los laureles,
partā gloriā velut repósito frui honore; in victória recúmbere; ganar laureles, glóriam adipisci; laudem sibi párere.
lava: lava, ae f. Sin: massa lávica vel vulcánia; magma (-ătis n) labens; magma flúidum;
lavado: lavátio, onis f. Sin: elútio; lótio; lotura. Uso: - de coche, autocineti lavátio; - de
ropa, linteorum lavátio // fig, - del cerebro,
lavátio cérebri. Sin: coërcítio mentis; coacta
opinionum mutátio // fig, - de dinero sucio,
pecúniae male partae collocátio.
lavadora: (máquina para lavar la ropa) lotória, ae f. Sin: máchina lavatória, elutória, lotória, eluacra; lavatórium eléctricum;
máchina linteorum lavatória; máchina línteis
lavandis. Uso: - automática, lavatórium autómatum; autómatum (automatárium, automáticum) labellum fullónicum; - de vajilla
automática, labrum autómatum vasis escáriis.
lavadura: (acción de lavar) lavátio, onis f.
621
lavamanos
Sin: lavamentum; ablútio; elútio; lótio; lotura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. lavazas.
lavamanos: aquinárium, ii n. Sin: labellum;
aquimanile, aquiminale, aquaemanale;
trúlleum n vel trúlleus m; v. lavabo.
lavatorio: (acción de lavar o lavarse) lavátio, onis f. Sin: lótio, onis f // (ceremonia litúrgica) lavatórium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavavajillas, v. lavaplatos.
lavazas: aqua eluacra.
lavanda, v. lavándula.
lavandera: (pannorum) lotária, ae f. Sin:
(pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f).
Uso: - planchadora, lotária vestiumque complanatrix.
lavandería: lavatórium, ii n. Sin: fullónium,
ii n; fullónica, ae f; officina lavatória; lavatória diaeta; taberna vestimentis lavandis.
Uso: - a vapor, (taberna) fullónica vapore
acta.
lavandero: lotor, oris m. Sin: lavator; fullo,
onis m; nacca, ae m.
lavándula: lavándula vel levándula, ae f. Sin:
cásia, ae f.
lavapavimentos: eléctricum pavimentorum
everrículum.
lavaplatos: (máquina para lavar los platos)
máchina elutória. Sin: máchina vasis lavandis; máchina escáriis lavandis; máchina escariorum lavatória; vasorum máchina
lavatória; máchina lavandis vasis escáriis //
(quien por oficio lava platos) escariorum lavator. Sin: patinarum lotor vel purgator
lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: pérlui;
corpus vel se ablúere.
lavarropa o lavarropas, v. lavadora.
lavativa, v. clister.
lávico: lávicus, a, um. Sin: lavae (gen); mágmatis labentis vel flúidi (gen).
laxante: medicamentum laxativum vel purgatórium.
laxativo: adj laxativus, a, um // sust lenimentum.
laxidad, v. laxitud.
laxismo: laxismus, i m (in re morali). Sin: in
instruendis móribus laxitudo (-dĭnis f) // fig
nímia indulgéntia vel tolerántia.
laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel
sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad nímiam tolerántiam inclinis.
laxitud: laxitudo, dĭnis f. Sin: láxitas; laxamentum.
laya: (pala con mango para remover la tierra) pala, ae f. Sin: bipálium.
lazada: (nudo hecho de manera que tirando
de los cabos se desata con facilidad) nodus
laxus . Uso: - doble, nodus laxus géminus //
(lazo, atadura o nudo de cintas o cosa semejante) v. lazo.
lazareto: (establecimiento sanitario para
aislar a los infectados o sospechosos de enfermedades contagiosas) valetudinárium, ii
n (contagiosis morbis curandis). Sin: contagiosorum valetudinárium; saeptum contagio-
622
lectorado
sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudinárium dedúcere // (hospital de leprosos) valetudinárium
leprosis
excipiendis
curandisque.
severitatis exemplum in áliquem édere; aprovecharse de la - de uno, documentum vel
exemplum cápere ex áliquo.
leccionario: lectionárium, ii n. Sin: pericoparum volumen (-mĭnis n).
lazarista: vincentianus sodalis (-is m).
lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m //
(atadura o nudo que puede desatarse con facilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la
lazada corrediza) láqueus míssilis vel móbilis // (fig, ardid, asechanza) láqueus, i m.
Sin: insídiae, arum fpl; fóvea, ae f.
lebrato: lepúsculus, i m. Sin: pullus leporinus.
leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac calefactum; - coagulada, lac coagulatum; - condensada, lac condensatum, spissatum,
densatum; - descremada, - desnatada, lac
despumatum; - fría, lac frígidum // - de
mujer, lac mulíebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, caprinum lac; - en polvo, lac pulveratum.
lechera: (mujer que vende leche) lactária, ae
f // (vasija) urcéolus lactárius. Sin: excípulum
lactárium.
leader, v. líder.
leasing: locátio in emptionem convertíbilis.
Sin: locátio emptionem admittens.
lección: (enseñanza que de una vez da un docente a sus discípulos) schola, ae f. Sin: léctio
vel praeléctio, onis f. Uso: - en latín, praeléctio latina; - escuchada, audítio, onis f; dar
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicúius scholas venire; scholis alicúius interesse; alicúius scholas frequentare;
audire áliquem; auditorem esse alicúius; - inaugural, praeléctio aditialis // (todo lo que en
cada vez señala el maestro a los discípulos
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: léctio.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; aprender la -, lectionem díscere // (forma particular de un texto) léctio, onis f. Sin: códicis
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus
vel corruptus // (enseñanza moral) institútio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones
de moral, praecepta offícii // (amonestación,
advertencia) admonítio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos enseña a conducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum.
Uso: servirle de - a uno, álicui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar,
lechería: taberna lactária.
lechero: adj lactárius, a, um // sust lactárius,
ii m. Sin: lactis vénditor vel ínstitor.
lechetrezna: euphórbia helioscópia.
lechón: (cochinillo de leche) pórculus, i m.
lechuga: lactuca, ae f.
lechuguino: amásius, ii m. Sin: amasiúnculus; delicíolum; mollis homo; v. petimetre.
lector: (quien lee habitualmente o por oficio)
lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee
ocasionalmente) legens; qui legit; (aficionado a la lectura) vir librorum studiosus //
(Inform, dispositivo electrónico) apparatus
legens.
lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit;
mulier librorum studiosa.
lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m
623
lectoralía
// (cargo de lector) lectoris offícium vel dígnitas.
lectoralía: praebenda theologalis.
lectura: (acción de leer) léctio, onis f. Sin:
actus legendi. Uso: - corriente, currens vel
velox léctio; - en voz alta, recitátio; - latinas,
lectiones latinae // afición a la -, legendi stúdium.
leer: légere. Uso: - en voz alta, recitare.
legación: (cargo de legado) legátio, onis f.
Sin: legationis munus vel offícium. Uso:
cumplir una -, legationem gérere, obire, perágere; emprender, aceptar una -, legationem
suscípere, súmere; mandar una -, legationem
míttere; rehusar una -, legationem recusare
// (personal que el legado tiene a sus órdenes) legátio, onis f. Sin: legati, orum mpl;
communis legátio. Uso: - de Italia en Varsovia, Itálica legátio Varsáviae // (sede de la -)
legationis sedes.
legado: (persona que una suprema potestad
eclesiástica o civil envía a otra para tratar
un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano
pontífice, legatus pontifícius // (manda o don
que se hace por testamento) legatum, i n. Sin:
pecúnia legata. Uso: anular el - de uno, legatum alicúius írritum fácere; caducar un -, legatum caducum vel írritum fíeri; dejar a uno
un -, legatum álicui dare; dejar a uno como el usufructo de todos los bienes, usum fructum (vel usum et fructum, vel usum fructumque) ómnium bonorum legare álicui; duplicar
un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum
exsólvere; pedir un - a alguien, ab áliquo legatum pétere, póscere, postulare; quitar a
uno un -, legatum álicui adímere.
legajo: pagellarum fascículus. Sin: scidularum vel schedularum fascículus.
legalidad: (calidad de legal) legálitas, atis f.
Sin: legitímitas; legalis hábitus (-us m); legítima forma // (régimen jurídico-político)
leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; conveniéntia cum légibus. Uso: permanecer en
la -, leges observare; salir de la -, leges perfríngere vel violare; ágere contra legem; fines
legis praeterire.
legalismo: íntegra legum observátio. Sin: rígida légibus obtemperátio; inflexíbilis iuris
conservátio.
legalista: adj plane vel absolute legítimus.
Sin: légibus rígide obtémperans; leges íntegre observans // sust ínteger legum observator. Sin: rígidus légibus oboeditor; inflexíbilis
iuris observator.
legalización: authenticátio, onis f. Sin: confirmátio; ratihabítio; (legalis) testificátio;
fídei públicae obsignátio; authénticae formae
comprobátio; públice adiecta fides.
legalizar: authenticare. Sin: confirmare,
comprobare; authénticum declarare; ratum
fácere, dúcere, habere.
legalmente: legáliter. Sin: legítime; iure; ad
normam legis; secundum legem.
legañoso: lippus, a, um.
legar: (dejar a alguien alguna manda en el testamento) legatum álicui scríbere vel ascríbere.
Sin: (testamento) legare; testamento relínquere. Uso: - dinero a uno, pecúniam álicui
legare // (enviar a uno como legado) áliquem
legare.
legendario: (concerniente o relativo a las leyendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
mirus; ad fábulam spectans. Uso: libros -,
libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-
624
lengua
mínibus sanctis gestis.
leguleyo: leguléius, i m. Sin: causídicus.
legible: legíbilis, e. Sin: lectu fácilis. Uso:
¡escribe, por favor, de manera legible!,
scribe, quaeso, legibíliter!
legumbre: olus, ĕris n.
legión: légio, onis f. Uso: - extranjera, légio
(mílitum) exterorum.
legislación: (ciencia de las leyes) legislátio,
onis f // (conjunto o cuerpo de leyes) leges,
um fpl; legislátio. Uso: - civil, legislátio civilis; - injustas, iniquae legum lationes.
legislador: legislator, oris m. Sin: legumlator; legum auctor, cónditor, inventor.
legislatura: (conjunto de los órganos legislativos) legumlatores, um mpl // (tiempo durante el cual funcionan los órganos
legislativos) legislationis spátium.
legitimación: legitimátio, onis f. Sin: confirmátio; ratihabítio; testimónium vel documentum fidei.
legitimar: (convertir algo en legítimo) legitimare. Sin: ratum fácere; confirmare // (probar o justificar la verdad de alguien o algo
conforme a las leyes) probum demonstrare
vel osténdere // (hacer legítimo al hijo que no
lo era) natálibus restitúere. Sin: nothum legítime natum pronuntiare.
legitimario: heres legítimus.
legitimidad: legitímitas, atis f. Sin: ius (iuris
n); iustítia; cum légibus conveniéntia.
legitimismo: legitimismus, i m. Sin: legítimi
regíminis rátio.
legitimista: legítimi regíminis fautor.
legua: léuga vel léuca, ae f.
Leitmotiv: (Mús, tema musical dominante o
recurrente ) melos (nom y ac en sing; pl.
mele) perductórium. Sin: symphóniae thema
(-ătis n) // (fig, motivo central o asunto que
se repite) iteratum propositionis (vel thématis) caput.
lejía: lixívia, ae f; lixívium, ii n.
lema: (letra que se pone a los emblemas,
armas, empresas, etc. ) títulus, i m // (frase
que por contraseña se escribe en los pliegos
cerrados de oposiciones y certámenes) sententíola, ae f. Uso: contraseñar un artículo
con un - , commentationem áliqua sententíolā
notare // (tema, proposición o texto que se
toma por asunto de un discurso) lemma, ătis
n // (fórmula breve que expresa la norma o
regla de conducta) dictum, i n. Sin: senténtia.
lencera: linteária, ae f.
lencería: líntea, orum npl.
lencero: linteárius, ii m.
lengua: lingua, ae f. Sin: sermo, onis m. Uso:
- actual, lingua hodierna; lingua praesens;
huius témporis lingua; nostri témporis lingua;
lingua recens vel recéntior; recéntior sermo;
- alemana, francesa, griega, inglesa, italiana, latina, lingua theodisca, francogállica,
graeca, ánglica, itálica, latina; - artificial, lingua artificialis, factícia, fictícia; sermo artificiosus vel commentícius; - áulica, lingua
áulica; - clásicas, clássicae linguae; - coloquial, lingua colloquialis; - criolla, créola lingua; - extranjera, lingua extránea vel
peregrina; - franca, lingua vehicularis; franca formada a base de palabras inglesas,
pidgin English, lingua piginánglica; - inter-
625
lenguado
nacional, lingua internationalis; - materna,
nativus sermo; nativa lingua; - moderna, lingua recens vel recéntior; recentis témporis
lingua; recentior sermo; - muerta, lingua
mortua; sermo iam non usitatus; lingua iam
non usitata; - nacional, lingua nationalis;
sermo pátrius; pátria lingua; - nativa, lingua
nativa; - oficial, lingua officialis; - optativa,
lingua optionalis; - romance, lingua románica; segunda -, secunda lingua; - universal,
lingua universalis; hóminum communis
sermo; - usual, sermo usitatus; - vernácula,
sermo vernáculus; lingua vernácula; - viva,
lingua viva vel vigens; sermo vigens atque
usitatus; lingua vigens atque usitata; - vulgar
(la que se habla en cada país o nación) lingua vulgaris, vulgaris sermo // uso vivo de la -,
linguae usus vivus; el uso de la - vernácula,
usus linguae vernáculae; en la - vernácula,
vernácule; vernáculo sermone; soltura de -,
linguae solútio; emplear la - vernácula, linguā vernáculā uti; escribir en la - materna,
nativā linguā scríbere; refrenar su -, linguam
continere, tenere, moderari; tener una cosa
en la punta de la -, rem in primóribus lábiis
habere; no tener uno pelos en la -, audacter
dícere vel loqui // fig, mala - (persona murmuradora o maldiciente), homo malae linguae; homo immoderatae linguae.
lenguado: sólea, ae f.
lenguaje: (lengua) lingua, ae f // (manera de
expresarse) orátio, onis f. Sin: sermo; locútio.
Uso: - corporal, sermo corporalis; - correcto,
puro, sermo ínteger vel incorruptus; - culto,
sermo urbanus; - familiar, coloquial, sermo
cot(t)idianus; quotidiana locútio; - incorrecto, sermo mendosus vel inquinatus; - técnico, sermo téchnicus; - terso, tornata orátio;
- de cocina, sermo culinárius vel coquinárius
// (estilo) stilus, i m. Sin: dicendi genus; rátio
loquendi. Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel túrgidum) dicendi genus.
lengüeta: língula sive lígula, ae f // (tira de
piel que tienen los zapatos en el cierre bajo
los cordones) obstráguli fulcīmen, mĭnis n.
Lenin o Lenín: Leninus, i m.
leninismo: leninismus, i m. Sin: leniniana
doctrina; plácita (-orum npl) leniniana. Uso:
profesar el -, leniniana plácita sequi.
leninista: adj leninianus, a, um // sust leninianus, i m. Sin: Lenini sectator; leninianae
doctrinae defensor vel fautor.
lenitivo: adj lenitivus, a, um. Sin: deleníficus; delenitórius; léniens; mítigans; sedans //
sust lenimentum, i n. Sin: fomentum; levamen (-mĭnis n), levamentum; remédium doloris; remédium analgéticum; medicamentum
dolóribus minuendis.
lente: lens, lentis f (ac lentem vel lentim, abl
lente vel lenti). Sin: lens vítrea; vitrum speculatórium; lenticulare vitrum; vitrum lenticulari formā. Uso: - cóncava, convexa,
bicóncava, biconvexa, lens cóncava, convexa, bicóncava, biconvexa; - planocóncava,
planoconvexa, lens plana cóncava, plana
convexa; - convergente, divergente, lens convergens, devergens; - menisco convergente,
lens cóncava convexa, - menisco divergente,
lens convexa cóncava; - electrónica, óptica,
telescópica, lens electrónica, óptica, telescópica; - de aumento, lens amplificatrix vel amplificatória; vitrum imágines amplíficans;
perspicillum rebus vel obiectis amplificandis;
- de contacto, lens (lentis f) insertícia; lens
ocularis adhaesiva // lentes m pl, v. anteojos.
lenticular: lenticularis, e. Sin: ad conspicilli
formam.
lentisco: lentiscus, i m.
lentitud: lentitudo, dĭnis f. Sin: tárditas, atis f.
626
letra
leña: ir, salir por -, ir a hacer provisión de -,
égredi lignatum vel ad lignandum.
leñador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae
m.
león: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i
m.
leonera: (aposento desarreglado) cella scrutorum.
letanía: litanīa, ae f; litanīae, arum fpl. Sin:
supplicátio litánica; preces litánicae. Uso: letanías de la Virgen o lauretanas, litaniae lauretanae; preces vel supplicationes lauretanae;
letanías del Sagrado Corazón, litaniae de Sacratíssimo Corde Iesu; letanías del Santo
Nombre de Jesús, litaniae de Sanctissimo
Nómine Iesu; letanías de la Preciosísima
Sangre, litaniae de Pretiosissimo Sánguine;
letanías de San José, litaniae de Sancto Ioseph; supplicationes Vírginis Sponso; letanías de todos los santos, litaniae sanctorum.
lepidóptero: lepidópterum, i n.
letargia , v. letargo.
lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl.
leprosería: leprosorum hospítium vel valetudinárium. Sin: nosocomīum leprosis segregandis.
letárgico: lethárgicus, a, um. Sin: veternosus.
leproso: leprosus, i m.
letargo: lethárgia sive lethargīa, ae f; lethargus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
-, atacado de -, v. letárgico.
leptismo: leptismus, i m. Sin: macies, ēi f;
corpus extenuatum.
letón: adj lettónicus vel lethónius, a, um //
sust Letton, ŏnis, m.
leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fissura.
Letonia: Lettónia vel Lethónia, ae f.
lesbiana: tribas, ădis f. Sin: fémina homóphila.
lesbiano, v. lesbio.
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbianismo) tríbadis próprius. Sin: féminae homóphilae próprius; tríbadum (gen pl).
lesión: láesio, onis f. Sin: vulnerátio.
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majestad, crimen laesae maiestatis; perduéllio
(-onis f).
Lesotho: Lesothum, i n.
letra: (signo gráfico) líttera, ae f. Sin: elementum; lítterae forma; typus (tipo). Uso: capital, capitalis líttera ; - cursiva, inclinata
líttera vel nota; - equivocada, typográphicum
mendum vel erratum; - gótica, líttera vel nota
góthica; - mayúscula, líttera maiúscula, grandis, grándior; - minúscula, minuta vel minúscula líttera; - negrita, crássior líttera; numerales, lítterae numerales; - redonda o
redondilla, recta líttera; - uncial, uncialis líttera; con - mayúsculas, grándibus lítteris; lítteris maiúsculis; con - minúsculas, minutis
lítteris // (conjunto de las palabras puestas
en música para que se canten) verba, orum
npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
lúdicra; - seria, verba séria; - de un oratorio,
carmen oratórium; componer la -, verba compónere // - de cambio, sýngrapha, ae f. Sin:
627
letrado
sýngrapha nummulária vel argentária. Uso: de cambio endosada, sýngrapha álteri
inscripta; firmar una -, sýngrapham (nummuláriam) conscríbere; pagar una - de cambio,
pecúniam per sýngrapham sólvere; protestar
una - de cambio, sýngrapham non solutam
denuntiare; armar pleito por una - de cambio, ágere ex sýngrapha; asignar dinero a
uno mediante una - de cambio, álicui pecúniam per sýngrapham crédere; exigir en
fuerza de una - de cambio, postulare áliquid
ex sýngrapha; firmar las - de cambio que se
han de traspasar a otros bancos, sýngraphas
ad álias argentárias transferendas obsignare
// - credenciales, lítterae créditi múneris testes; - patentes, patentes lítterae. Sin: públicum rescriptum // bellas o buenas -, literatura
vel litteratura, ae f. Sin: lítterae, arum fpl; litterarum sciéntia; disciplinae litterarum; humanitatis stúdia.
letrado: (sabio, docto o instruido) litteratus,
a, um. Sin: doctus; eruditus // sust homo litteratus. Sin: doctus vir // (abogado, doctor o
licenciado en derecho) iuris peritus vel consultus.
letrero: index, dĭcis mf. Sin: tábula nuntiorum.
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - públicas, fórica, ae f; fóricae, arum fpl.
leucemia: leucháemia sive -chaemīa,ae f.
leucémico: (concerniente o relativo a la leucemia) leucháemicus, a, um. Sin: ad leucháemiam pértinens // (afecto de leucemia)
leucháemicus. Sin: leucháemiā laborans vel
affectus.
leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m.
Sin: albi sánguinis glóbulus; alba sánguinis
céllula.
leucocitosis: leucocytosis,-is f. Sin: immódica leucocytorum multiplicátio.
leucoma: leucoma, ătis n. Sin: alba óculi labécula vel gutta.
leuconiquia: leuconychīa f. Sin: alba unguis
labécula.
leucorrea: leuchorrhoea vel leucorrhea, ae f.
Sin: album feminarum (vel mulíerum) proflúvium.
leva: (recluta de soldados) dilectus, us m //
(espeque o palanca) vectis, is m. Sin: vectícula. Uso: - de cambio, velocitatis commutator, vectícula, vectis.
levadizo: subductárius, a, um. Sin: levábilis.
Uso: puente -, pons elevábilis, móbilis, versátilis.
levantacoches, v. gato.
levantador: sublator, oris m. Uso: - de pesos,
pónderis vel pónderum sublator.
levantamiento: sublátio, onis f. Sin: elátio;
sublevátio. Uso: - de pesas, pónderum sublátio vel sublevátio; (como competición) certamen pónderis levandi.
levantar: - el ánimo, ánimum extóllere, erígere, levare; - el vaso, póculum tóllere; - en
hombros, áliquid (h)úmeris tóllere; - las
manos al cielo, attóllere manus ad caelum; nubes de polvo, púlveris nubes (vel nimbos)
excitare vel movere; - los ojos, erígere óculos; - las suertes de la patria, pátriam afflictam erígere; - una estatua a uno, álicui
statuam pónere, statúere, constitúere.
levantavidrios, v. elevalunas.
levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro-
628
Líbano
véniens sive véniens; ad auroram áttinens.
levita: (israelita dedicado al servicio del
templo) levita vel levites, ae m // (diácono)
diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Sin: levita vel
levites, ae m // (vestidura masculina de etiqueta) praefectícia , ae f (vestis). Sin: vestis
forensis; vestitus (-us m) forensis; forénsia,
ium npl; lacerna vel sýnthesis praefectória.
Uso: salió con -, vestitu forensi egressus est.
levitación: levitátio,onis f. Sin: elevátio prodigialis; elevátio praeter naturam.
levítico: levíticus, a, um. Sin: levitis, ĭdis //
(tercer libro del Pentateuco) Levíticus, i m.
levulosa: fructuosum, i n.
léxico: adj lexicalis, e. Sin: ad léxicon spectans // sust léxicon vel léxicum, i n. Sin: vocabulorum index, thesaurus, summa. Uso: electrónico, etimológico, informático, léxicon electrónicum, etymológicum, ordinatrale; - ilustrado, léxicon imagínibus auctum;
compilar un -, léxicon cóndere vel confícere.
lexicografía: lexicográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: ars léxica conficiendi.
lexicográfico: lexicográphicus, a, um. Sin:
ad léxica conficienda pértinens.
lexicógrafo: lexicógraphus, i m. Sin: léxici
scriptor vel cónditor.
nis; lex abortionum concedendarum; - aduaneras, leges quae portórium respíciunt; - civiles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
impuestos, la disciplina de los vehículos públicos, la circulación y cosas semejantes, civiles leges, quae portórium, fiscum,
vectigália, publicorum vehiculorum disciplinam, ambulántium itum et réditum et ália
huiúsmodi respíciunt; - criminal, empírica,
natural, sociológica, lex criminalis, empírica,
naturalis, sociológica; - de libertad religiosa,
lex de libertate religiosa; - del más fuerte, ius
fortíssimi cuiusque.
leyenda: (narración o relato de sucesos fabulosos) fábula, ae f. Sin: fábula commentícia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fábula
ficta; - maravillosa, fábula ac miráculum; poética, poética fábula; la - de Eneas, fábulae
quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las de la mitología, história fabularis; según la -,
sicut (est) in fábulis; ut est in fábulis // (historia o relación de la vida de uno o más santos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hómine
sancto gestae; vitae hóminum sanctorum; res
ab homínibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
Legenda Aurea; libro de leyendas, liber legendarum; liber qui est de rebus ab homínibus sanctis gestis // (explicación que
acompaña a un plano, mapa, cuadro o grabado) títulus, i m. Sin: inscríptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, státuam
inscríbere.
lezna: súbula, ae f.
lexicología: lexicológia sive -logīa, ae f.
liador : - de tabaco, v. arrollador.
lexicológico: lexicológicus, a, um. Sin: ad lexicológiam áttinens.
liana, v. bejuco.
lexicólogo: lexicólogus, i m. Sin: lexicológiae peritus.
libanés: adj libanensis, e; líbanus, a, um //
sust Libanensis, is m.
ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio-
Líbano (Estado del Oriente Medio): Líba-
629
libélula
nus, i m. Sin : Res Publica Libanensis.
libertario: libertárius, ii m. Sin: anárchicus;
nihilista; nímiae libertatis fautor vel studiosus.
libélula: libéllula, ae f.
liberal: (que obra con liberalidad) liberalis,
e. Sin: largus; largītor. Uso: ser -, largiri; largitate uti in áliqua re, erga áliquem; ser muy
-, magna esse liberalitate // (partidario de la
libertad política en los Estados) liberalis, e.
Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis libertatis stúdium. Uso: - desenfrenado, effrenus liberalismus; - económico, liberalismus
oeconómicus.
libertinaje: (desenfreno en las obras o en las
palabras) dissolútio, onis f. Sin: licéntia, intemperántia; immodéstia; impudicítia; licéntia libidoque; libertas effrenata, máxima,
nímia, procax; morum solútio; soluti vel dissoluti mores. Uso: - sexual, licéntia sexualis.
libertino: (entregado al libertinaje) intémperans, antis. Sin: immodestus; impudīcus; dissolutus; voluptati déditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
liberalización: plenioris libertatis concéssio.
Libia: Líbya, ae f; Líbye, es f.
Liberia: Libéria, ae f.
liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberianus, i m.
líbero: Dep lusor (-oris m) liber.
líbico, ca o libio, bia: adj líbycus, a, um. Sin:
libys, yos; libystīnus // sust Libys, yos (pl
Líbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, ĭdis f.
libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus;
luxuriosus; licentiosus.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis libertas; - condicional, libertas custodita; - fundamentales, libertates fundamentales; ilimitada, libertas illimitata; - personal, privati hóminis libertas; - política, libertas política; - provisional, libertas temporária; religiosa, libertas religionis; libertas religiosa; - religiosa y de conciencia, libertas religionis et conscientiarum; - sociales,
libertates sociales // - de los ciudadanos,
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi
quod cuique libet; - de enseñanza, libertas
docendi; - de imprenta, libertas rei pressóriae; libertas quidvis typis edendi; - de palabra, quidvis loquendi facultas vel licéntia; de pensamiento, quídlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domicílii eligendi; de trabajo, libertas opifícii.
libra: (medida de capacidad) lībra, ae f. Sin:
librale pondus. Uso: de una -, libralis, e;
media -, semilibra vel selibra; una - y media,
tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella
británnica vel ánglica. Sin: libra sterlíngica;
nummorum sterlingicorum libra.
libramiento: (acción de librar) liberátio,
onis f // (libranza) v. esta voz.
librancista: (el que recibe una libranza) sýngraphā (vel tésserā nummáriā) donatus; (el
que tiene una o más libranzas a su favor)
sýngraphā vel sýngraphis instructus, práeditus.
libranza: (orden de pago) sýngrapha, ae f;
sýngraphus, i m. Sin: téssera nummária.
630
libro
library (Inform), colección de funciones complejas: bibliotheca, ae f. Sin: librária, ae f (taberna) . Uso: shared - , bibliotheca mútua.
libre: (exento, dispensado) liber, bĕra,
bĕrum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto,
liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab
omni ónere immunis.
librea: (traje que llevan los criados de una
casa importante) schema, ătis n vel schema,
ae f. Sin: vestis vel sýnthesis famularis.
librepensador: liber suarum cogitationum
auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus
est; qui affirmat se esse religionis arbitráriae.
librera: (mujer que tiene por oficio vender
libros) librária, ae f // (esposa del librero) librárii vel bibliopōlae uxor.
librería: (tienda donde se venden libros) librária, ae f. Sin: bibliopólium; taberna librária. Uso: - Herder, domus librária “Herder”;
- Editorial Vaticana, Officina Librária Vaticana; Librária Editória Vaticana; - de lance, de ocasión, véterum librorum taberna // (biblioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, doméstica bibliotheca // (armario, estante para
libros) librárium, ii n.
librero: librárius, ii m. Sin: bibliopōla, ae m;
librorum vénditor, negotiator; negotiator librárius. Uso: - ambulante, bibliopola circumforáneus; - editor, librorum redemptor; - de
lance, - de ocasión, libéllio, onis m; - de
viejo, v. anticuario.
libresco: librárius, a, um. Sin: ex libris comparatus, sumptus, haustus.
libreta: (cuadernito de anotaciones o apuntes) libellus, i m. Sin: commentaríolum; parvus liber. Uso: - de ahorros, libellus
parsimóniae; libellus ad parsimóniam; cóm-
putus conditórius; - de la caja de ahorros, libellus aerárii.
libreto: libellus drámatis músici. Sin: melodrámatis textus (-us m); fábulae libellus.
librillo: chartae tabácinae libellus.
librito: (libro pequeño) libellus, i m. Sin: parvus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
manualis, palmalis // (cuadernito de papel
para fumar) v. librillo.
libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volumen, mĭnis n. Uso: - best seller en 1961,
liber, qui anno MCMLXI latissime divénditus est; - cristianos y paganos, eclesiásticos y
seculares, religiosos y profanos, libri christiani et pagánici, ecclesiástici et saeculares,
religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dĭcis m) maior; codex maior rationum; libellus rationum; - digitales, libri modo digitali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ad bene instituendum aptus; - escolares,
scholares libri; - espirituales, libri quibus
ánimi excoluntur; - fundamental del Orden
de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
estampas, liber imagínibus distinctus, ornatus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
scripti vel confecti; - prohibidos, libri improbatae lectionis // - con derecho de autor,
liber sub tutela iuris impressórii; - de a bordo,
diárium náuticum; - de aventuras, de cásibus
vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
sinualis, manualis; - de caja, pecúniae diárium; - de cantos, liber cantualis; libros de
consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. registro de cuentas; - de cuentos, liber commentícius; - de lectura, liber lectionis; libros
de préstamo, libri mútuo dandi; libros para
uso escolar, libri in usum scholarum //
¡abran los -!, aperite (vel evólvite)
libros!;¡cierren los -!, cláudite (vel compli-
631
licantropía
cate) libros!; querría sacar un - (de préstamo), velim librum mútuum accípere; pasar
al - mayor, in códicem maiorem rationum referre.
licantropía: (transformación de un hombre
en lobo) lycanthropīa, ae f. Sin: in lupum
convérsio // (trastorno mental) lycanthropia.
Sin: rábies lupina; insánia lycanthrópica.
licántropo: lycánthropus, i m.
lycanthropiā laborans vel affectus.
Sin:
liceísta: lycēi vel lycīi discípulus, alumnus,
scholaris.
licencia: (facultad o permiso para hacer
algo) licéntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis
f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licéntia gubernatória vel gubernationis; licéntia
vehículum gubernandi; - de enseñar, licéntia
docendi; quitar a uno la - de enseñar, álicui
licéntiam docendi detráhere; - para llevar
armas, licéntia armorum utendorum; con de los Superiores, cum facultate Superiorum;
Superiorum permissu // (permiso concedido
a un militar para ausentarse de su cuerpo)
commeatus, us m. Sin: dimíssio. Uso: - absoluta, míssio, onis f; darle a uno una -, álicui commeatum dare; estar de -, in
commeatu esse; commeatum accepisse vel
habere; mandar en - a uno, áliquem in commeatum míttere; pedir -, commeatum pétere;
tomarse una -, commeatum súmere // (exención de un servicio) commeatus, us m. Sin:
vacátio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione //
(abusiva libertad en obrar o decir) licéntia.
Sin: intemperántia; morum licéntia; verborum licéntia // (grado de licenciatura) licéntia, ae f. Sin: docendi facultas // - poética,
licéntia poética.
licenciado: licentiatus, i m. Sin: licéntiā donatus, potitus; láuream vel licéntiam adeptus;
docendi facultate práeditus.
licenciar: (dar permiso) licéntiam permíttere
(con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin:
licéntiam álicui dare ut + subj; cópiam vel potestatem fácere; libertatem dare ut + subj //
(dar licencia a soldados o funcionarios) míttere. Sin: dimíttere; exauctorare; áliquem
missum fácere; discedendi álicui facultatem
dare; míttere in commeatum; commeatum vel
missionem dare álicui; vacationem (v. gr. milítiae) dare álicui (- temporáneamente); rude
donare áliquem (- definitivamente). Uso: - al
ejército, dimíttere exércitum vel mílites //
(conferir la licencia universitaria) licéntiam
álicui tribúere. Sin: licéntiā áliquem ornare.
licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. licenciatura.
licenciatura: (grado de licenciado) licéntia,
ae f. Uso: conseguir la -, licéntiam adipisci.
licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolutus; impudīcus; morum licéntiae déditus; (de
dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
vida -, vita et licéntia.
liceo: lycēum vel lycīum. Uso: - científico,
lyceum scientíficum; lycium a doctrinis; clásico, lyceum clássicum; lycium ab humanitate; lycium, antiquitatis lítteris perdiscendis; - musical, lyceum musicale; - Hugo
Fóscolo, Lyceum Hugonis Fóscolo título;
Lyceum ab Hugone Fóscolo (appellatum);
de -, lycealis, e vel lycéius; ad lyceum spectans.
licitación: licitátio, onis f. Uso: - pública,
áuctio pública.
licopodio: lycopódium, ii n.
licor: (cuerpo líquido) liquor, oris m // (bebida alcohólica) liquor. Sin: alcohólicus
potus vel liquor; válida vel validíssima pótio.
Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, vá-
632
limador
lida pótio gentianina; - de nueces, liquor núceus.
licorexia: lycoréxia, ae f. Sin: intolerábilis
fames (-is f).
licorista: liquorárius, ii m. Sin: (el que hace
licores) liquorum confector; válidae potionis
effector; dúlcium potionum confector; (el que
vende licores) liquorum vénditor, ínstitor,
propōla; válidae potionis vénditor.
licoroso: liquorosus, a, um. Sin: válidae potionis vel potioni símilis.
licuable: liquábilis, e.
licuadora: liquatórium, ii n. Sin: liquefactórium.
licuefacción: liquefáctio, onis f. Sin: liquátio;
conflatura; conflátio; fúsio. Uso: - de la
nieve, de la cera, nivis, cerae tabes; - de un
metal, alicúius metalli fúsio, fusura, conflatura.
líder ductor, oris m. Sin: dux, ducis m; caput,
pĭtis n; partis auctor; factionis princeps; pártium dominator vel princeps; qui factioni
praeest. Uso: - de los comunistas, communistarum ductor vel caput; - de la democracia
cristiana, democrátiae christianae ductor; de los republicanos, eorum caput, quibus a re
pública nomen // (el que va a la cabeza de
una competencia deportiva) temporárius certáminis victor; principatum temporárie (vel
temporáliter) óbtinens.
liderazgo: dominátio, onis f. Sin: dominatus,
us m; principatus, us m; factionis réctio vel
gubernátio.
lientera o lientería: lientéria, ae f. Sin: lévitas intestinorum.
lientérico: (perteneciente o relativo a la lientería) ad lientériam pértinens // (que la padece) lientéricus, a, um.
lienzo: (tela) línteum, i n. Uso: de -, línteus //
(pared de un edificio, o trozo de muralla de
una fortificación) murus, i m.
liga: (banda de tejido elástico, para asegurar
las medias o los calcetines) períscelis, ĭdis f;
periscélium, ii n // (aleación, mezcla) mixtura, ae f. Sin: commixtura; temperatura //
(confederación que hacen entre sí los príncipes o Estados) foedus, dĕris n. Sin: foederátio; confoederátio; consociátio // (agrupación
o concierto de individuos o colectividades)
sodalícium, ii n. Sin: conspirátio; hetáeria.
ligación, ligada o ligadura: religátio vel ligátio, onis f. Sin: ligatura; vínctio.
lignita o lignito: lignites, ae f.
lija: (pez marino) squalus, i m.
lila: (arbusto) syringa, ae f. Sin: syringa vulgaris.
Liliput: regnum pumilionum. Sin: fabulosa
liliputianorum cívitas.
liliputiense: pumílio, onis m. Sin: córpore
brevis // fig, adj brevíssimus, a, um. Sin: minutíssimus.
lima: (instrumento para desgastar y pulir)
lima, ae f. Uso: fabricante de limas, limárius,
ii m; limarum ártifex // (fig, corrección, enmienda) censura, ae f. Sin: corréctio; emendátio; expolítio.
limado: limatus, a, um. Sin: politus. Uso: no -,
impolitus; rudis.
limador: limator, oris m. Sin: qui limat.
633
limadura
limadura: (acción y efecto de limar) limátio,
onis f // (partecillas muy menudas que con la
lima se arrancan de alguna pieza de metal o
de materia semejante) limatura, ae f.
limar: (pulir, desbastar con la lima) limare.
Sin: limā polire áliquid // (pulir una obra) limare. Sin: expolire, perpolire; limā pérsequi.
limonada: limonata, ae f. Sin: citrónea; citrónea pótio; limonata cítrina; cítrea vel cítrina pótio; posca citronata. Uso: efervescente, limonata fervescens, effervescens, effervens; - gasificada, limonata aëróphora.
limonero: citrus, i f. Sin: malus médica vel
assýria; limonis arbor; citrus limonum.
limbo: limbus, i m.
límite: limes, mĭtis m. Sin: términus; finis;
fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes transversus; fijar un -, finem impónere vel statúere
// fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque limítibus; límites de la naturaleza, naturae
fines; dentro de los - de su jurisdicción, intra
límites suae iurisdictionis; alcanzar los - de
edad, praescriptos aetatis límites attíngere.
limosna: (lo que se da gratuitamente para
socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso:
alargar la mano para recibir una -, manum
ad stipem porrígere; dar una -, stipem dare
vel porrígere (mendico); juntar la - en la iglesia, in templo stipem cógere vel collígere;
pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare
stipem ab áliquo; pedir una -, ab áliquo stipem pétere vel rogare; áliquem stipem rogare; repartir limosnas, stipem spárgere vel
largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sustentare; mendicando vívere; mendicantem vívere; stipe precária victitare // (en el uso
eclesiástico) eleemósyna, ae f. Uso: relativo
a la -, eleemosynárius; ad eleemósynam áttinens; dar limosnas, eleemósynas fácere;
pedir -, eleemósynam pétere.
limítrofe: limítrophus, a, um. Sin: finítimus.
limosnear: mendicare; v. mendigar.
limnología: (estudio científico de los lagos y
lagunas) limnológia sive -logīa; limnelógia,
ae f. Sin: de lácubus doctrina, disciplina,
sciéntia.
limosnero: (que da limosna con frecuencia)
largus vel liberalis erga páuperes // (pordiosero, mendigo) mendīcus, i m. Sin: mendīcans // (encargado de recoger y repartir
limosnas) eleemosynárius, ii m. Sin: eleemosynator; a largitiónibus // (el que en los
palacios de reyes, prelados, etc., reparte las
limosnas) magister largitionum. Sin: a largitiónibus. Uso: - del rey, eleemosynárius régius vel regis; magister largitionum (vel a
largitiónibus) regis; - del papa, eleemosynárius pontifícius vel Summi Pontíficis; magister largitionum (vel a largitiónibus) Romani
Pontíficis.
limitación: - de velocidad (señal de tránsito),
moderare (vel mínue, vel demínue, vel immínue) celeritatem.
limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans;
coangustans; in angustum deducens vel rédigens.
limnómetro: limnómetrum vel limnémetrum, i n.
limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum.
limón: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin:
limónium; cítreum; limóneum pomum;
malum cítreum; malum médicum vel assýrium. Uso: jugo, zumo de -, mali cítrei sucus.
634
línea
limpiabotas, v. lustrabotas.
Uso: ser linchado, ímpetu pópuli (vel turbae)
interire, intérfici; ab indignanti turba (vel pópulo) interire vel intérfici.
limpiachimeneas: (re)purgator camini.
limpiadientes: dentiscálpium, ii n.
limpiamanos: manutérgium, ii n.
limpiaparabrisas: vitritérgium, ii n. Sin: vitritersórium; crystallorum mundatórium; penicillus rotans.
limpiapipas: fumaríoli (vel fumisúgii) mundatórium. Uso: apretador del -, prelum, i n;
rascador del -, rádula, ae f; vaciador del -,
expulsor, oris m.
limpiar: nitidare.
limpidez: nitor, oris m. Sin: perspicúitas.
Uso: - de estilo, de lenguaje, orationis nitor
vel perspicúitas.
límpido: límpidus, a, um. Sin: nítidus; dilúcidus; perspícuus; purus; líquidus. Uso: estilo -,
límpidum dicendi genus.
limpieza: (acción) expolítio, onis f. Sin: purgátio. Uso: - étnica, purgátio éthnica //
(efecto, cualidad) mundítia, ae f vel mundíties, ēi f. Uso: - urbana, cívica mundítia.
limusina: limusina, ae f.
linchamiento: praesens supplícium. Sin:
praesens poena; interféctio lynchiana; ímpetus (-us m) pópuli.
linchar: praesenti supplício vel praesenti
poenā affícere, necare, fléctere. Sin:
lynchiano more (vel ritu lynchiano) necare,
trucidare, interfícere; tumultuárie (vel tumultuose) supplício affícere áliquem; tumultuárie poenam cápere de áliquo; tumultuárie
supplícium de áliquo (vel ex áliquo) súmere.
línea: línea, ae f. Uso: - equinoccial, aequinoctialis línea; - espiral, línea spiralis vel tortuosa; - genealógica, gentilícia línea; gótica, línea góthica; - isobárica, v. isobara;
- peatonales, líneae tránsitus péditum; tránsitus zebrinus; - recta, línea recta; - transversal, línea transversa // - de confín, confínium,
ii n; en - ascendiente, ex superiore línea; en
- colateral, ex transversa línea; en - descendiente, ex inferiore línea; en - perpendicular,
ad líneam; en - recta, rectā; in directum; ex
directa línea; trazar una -, líneam dúcere //
Dep, - de partida, itíneris inítium; (en el
campo de fútbol) - central, línea média vel
centralis; - laterales, líneae laterales; (en el
tenis) - lateral para dobles, línea lateralis ludi
dúplicis; - lateral para singles, línea lateralis
certáminis singularis; - media, línea mediana;
- del centro, línea servítii; línea primi missūs;
línea missionis // (formación de jugadores en
el fútbol) la - defensiva, manípulus trium defensorum; la - media (volantes), ácies média;
cursorum ácies; - de ataque, v. delantera //
(renglón) linéola, ae f. Uso: ya en sus primeras -, a primis ipsis linéolis; v. renglón // (vía
aérea) aërilínea, ae f. Sin: trames aérius; aérium iter; iter aëronáuticum; aërinávium sive
aëronávium iter; velivolorum iter // (vía férrea) tramen ferriviárium. Sin: limes (-mĭtis
m) ferratus; ferriviária línea; viae ferratae
línea vel decursus (-us m) // (vía marítima)
marítimum iter // (- eléctrica) funículus eléctricus. Sin: electriductus (-us m); filum electríficum vel eléctricum // (- telefónica) línea
telephónica. Sin: filum telephónicum; ductus
(-us m) vel traductus telephónicus; aérium
filum telephónicum; telephónica conexio //
fig rátio, onis f. Sin: lineamentum. Uso: - política, rátio rei públicae gerendae; - de conducta, forma vivendi; vitae institutum;
vivendi vel agendi rátio; trazar las - maestras
635
lineal
del mundo actual, lineamenta adumbrare
praecípua mundi, qui nunc est // - divisoria
(en autopistas), crepīdo (-dĭnis f) dissáepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente.
lineal: linealis vel linearis, e. Sin: lineárius, a,
um; ex líneis constans. Uso: dibujo -, pictura
linearis.
linesman, v. juez (- de línea).
linfático: lympháticus, a, um; v. anémico, escrofuloso // (fig, abúlico, flemático) v. estas
voces.
linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: consolidatórium.
linking (Inform): consolidátio, onis f. Uso:
dynamic -, consolidátio dynámica; static -,
consolidátio stática.
lino: linum, i n. Uso: - fino, cárbasus, i f sive
cárbasa, orum npl; de -, línteus; tela de -, línteum; el que teje lienzos, telas (de lino), linteárius, ii m.
linóleo: linóleum, i n. Sin: linóleum stratum.
linón: línteum subtile.
linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: diáthesis
(-is f) lymphática; v. anemia, escrofulismo.
linfoma: lymphoma, ătis n.
lingote: (trozo o barra de metal en bruto)
tálea, ae f. Sin: língula; later, ĕris m. Uso: de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de
hierro, ferri língula; tálea férrea; - de plata,
later argénteus; argentum grave, infectum,
non signatum; - de oro, palacra, palacrana,
palacurna; later auri vel áureus; tálea áurea;
rude auri pondus (-dĕris n).
linotipia: (máquina que compone y funde
mecánicamente los caracteres tipográficos
por líneas) lineotýpicum prelum vel praelum
// (arte de componer con dicha máquina) ars
lineotýpica. Sin: imprimendi modus lineotýpicus; lineotýpica composítio; linearis litterarum composítio.
linotípico: lineotýpicus, a, um. Uso: impresión -, lineotýpica impréssio; lineáribus litterarum formis (vel typis) impréssio.
lingüista: glottólogus, i m. Sin: linguarum
studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glottológiae cultor.
linotipista: lineotypista, ae m; lineotypístria,
ae f. Sin: lineotýpici preli ópifex (-fĭcis mf);
linearis litterarum compositionis peritus vel
perita.
lingüística: linguística, ae f. Sin: linguae vel
linguarum sciéntia, doctrina, perítia; glottológica disciplina.
linotipo: (máquina) lineotýpicum prelum //
(plancha o forma tipográfica obtenida con la
linotipia) linearis litterarum forma.
lingüístico: linguísticus, a, um. Sin: glottológicus; ad linguísticam spectans; (gen) linguae vel linguarum. Uso: desde el punto de
vista -, quod ad linguam pértinet.
linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lanterna gestábilis; eléctricum lampádium gestábile. Uso: - mágica, laterna mágica.
link (Inform), conexión, enlace: sust coniúnctio, onis f. Sin: vínculum, i n; ligamen, mĭnis
n // tr consolidare.
linternita: lucérnula, ae f. Sin: parvum
lumen.
liofilización: lyophilizátio, onis f.
636
lista
lipasa: lipasis, -is f.
lírica: lýrica, ae f vel lýrica, orum npl. Sin:
lyricorum cármina.
lipemanía: lypemánia sive -manīa, ae f. Sin:
atra bilis vel atrabīlis, is f.
lírico: lýricus, a, um. Sin: mélicus.
lipemaníaco: lypemániā (vel atrabīli) laborans vel affectus.
lirio: lílium, ii n. Uso: - de los valles, v. muguete.
lipemia: lipáemia sive -paemīa; lipháemia
sive -phaemīa.
lirismo: lyrismus, i m. Sin: ánimi afféctio;
spíritus (-us m) vel ímpetus (-us m) divinus;
instinctus (-us m) afflatusque lýricus; aestus
(-us m) vel fervor lýricus ingénii.
lipoma: lipoma, ătis n. Sin: adipoma.
lipotimia: lipothýmia sive -thymīa, ae f. Sin:
ánimae deféctio.
lisérgico: lysérgicus, a, um.
list (Inform), lista: (estructura de datos) catena, ae f.
liquen: lichen, ēnis m; lichēna, ae f.
liquidación: mércium divendítio. Sin: divendítio totalis; vendítio ex necessitate. Uso: de saldos o por fin de temporada, vendítio
rerum reliquarum.
liquidar: (hacer líquido algo sólido o gaseoso) liquare. Sin: liquefácere // (saldar, pagar
enteramente) - las deudas, nómina sólvere,
dissólvere, persólvere, expedire // (vender
mercancías en liquidación) merces divéndere
// (poner término a algo) - un negocio, negótium expedire.
líquido: adj líquidus, a, um // sust liquor, oris
m. Uso: - orgánico, liquor orgánicus.
lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella;
lira vel libella itálica; itálicus denárius // (instrumento músico) lyra, ae f. Sin: fides, ium
fpl. Uso: aprender a tocar la -, fídibus díscere; enseñar a uno a tocar la -, áliquem docere fídibus; saber tocar la -, fídibus scire;
tocar la -, lyrā (vel fídibus) cánere // (genio
poético, estro) spíritus poéticus. Sin: ingénii
vena // (constelación septentrional) Lyra, ae
f. Sin: fidícula.
lista: (catálogo) index, dĭcis m. Sin: album;
descríptio; númerus vel númeri mpl; tábula
vel tábulae; rátio. Uso: - civil, fiscus; - electoral, tábulae, arum fpl; fig, - negra, (secretus) invisorum (vel odiosorum, vel
vitandorum) libellus; - de contribuyentes,
censuales libri; - de empleados, publicorum
ministrorum index; - de gastos, rátio, onis f ;
- de libros, librorum index; - de vinos, vinorum charta; - de los esclavos, descríptio servorum; - de los filósofos, philosophorum
index; - de los jueces, album iúdicum; - de
los presos, rátio cárceris; - de los senadores,
album senatórium; - de los soldados, mílitum
númerus vel númeri; - de una comida, v.
menú // (recuento en alta voz que se hace de
las personas que deben estar en un lugar) catálogus, i m. Uso: pasar -, nómina pronuntiare; catálogum recitare // borrar a uno de la
-, erádere vel erípere áliquem albo; estar en
la -, in albo vel in númeris esse; poner a uno
en la -, alicúius nomen in índicem (vel in tábulas, vel in números) referre; nomen alicúius in albo ascríbere; alicúius nomen albo
ascríbere; míttere áliquem in album; áliquem
referre in album // (tira, de papel) (chartae)
scídula, ae f. Sin: (chartae) resegma, ătis n;
637
listín
(tira, de género) fascíola vel fáscia, ae f //
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae
f.
listín: index, dĭcis m. Sin: ordo scriptus.
listing, v. program.
listo: (hábil, mañoso, sagaz) hábilis, e; peritus, a, um; (diligente) díligens, entis; (pronto,
expedito, dispuesto) expeditus.
listón: (tabla angosta y larga) assérculum, i
n; assérculus, i m.
lisura: lévitas, atis f. Sin: levor, ōris m.
litántrax: lithanthrax, ăcis m.
litargírico: lithargýricus, a, um. Sin: ad
lithargýrium áttinens.
tica; historia de la -, litterarum história; períodos de la -, litterarum aetates; tratar de - en
forma histórica, de lítteris, explicatis ordínibus témporum, ágere // (conjunto de la producción literaria) litteratura, ae f. Sin:
lítterae, arum fpl; litterarum monumenta.
Uso: - cristiana, christianae lítterae; - cristiana antigua, christianae antiquitatis lítterae;
- griega cristiana, christiana gráecitas; - infantil, scriptiones púeris destinatae; ópera
puerorum índoli accommodata; - latina, Romanorum lítterae; latinae lítterae; - latina
cristiana, christiana latínitas; christianae latinitatis lítterae; christianorum lítterae latinae;
- moderna, litteratura moderna; - popular, litteratura popularis; - de ficción científica, litteratura fictionis scientíficae; - de pacotilla,
litteratura sórdida; libri sórdidi.
litiasis: lithíasis, is f. Sin: calculosis; calculorum morbus; ex cálculis labor; vesicae calculorum morbus.
litargirio: lithargýrium, ii n.
litio: líthium, ii n. Sin: líthium elementum.
literal: litteralis, e. Sin: ad verbum; ad verbum factus vel expressus.
literalmente: ad verbum. Sin: ad lítteram.
Uso: traducir -, ad verbum exprímere; transcribir -, ad lítteram transcríbere.
literario: litterárius, a, um. Sin: litterarum vel
disciplinarum (gen). Uso: cultura -, lítterae,
arum fpl; documento -, documentum litterárium; estudios -, stúdia litterarum; lítterae,
arum fpl.
litoclasa: lithoclāsis, -is f. Sin: rúpium fráctio.
litocromatografía, v. litocromía.
litocromía: lithochrómia sive -chromīa, ae f.
Sin: chromolithográphia sive -graphīa.
litocrómico: lithochrómicus, a, um. Sin: ad
lithochrómiam spectans.
litocromista: lithochromista, ae m.
literato: adj litteratus, a, um. Sin: doctus //
sust litteratus vir vel homo. Sin: vir lítteris
déditus; vir litterarum studiosus; vir lítteris
doctus vel eruditus.
literatura: (conocimiento de las obras y las
reglas literarias) litteratura, ae f. Sin: lítterae,
arum fpl. Uso: - hermética, litteratura hermé-
litófono: lithóphonum sive -phōnum, i n.
litofotografía: lithophotográphia sive -graphīa, ae f; v. fotolitografía.
litofotografiar, v. fotolitografiar.
638
liturgia
litofotográficamente, v. fotolitográficamente.
Sin: ora marítima.
litoscopio: lithoscópium, ii n.
litofotográfico, v. fotolitográfico.
litogenesia: lithogenética, ae f. Sin: lithogenética disciplina, sciéntia, rátio; de lápidum
orígine doctrina.
litosfera: lithosphaera, ae f. Sin: sólidum
terrae involūcrum.
litote: lítotes sive litōtes, is f.
litogénesis: lithogénesis, -is f.
litotomía: lithotómia sive -tomīa, ae f.
litografía: (arte de dibujar o grabar en piedra una imagen, escrito, etc., para reproducirlo después) lithográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: lithográphica ars // (cada una de las reproducciones obtenidas por el procedimiento
litográfico) lithográphica imago. Sin: imago
lithográphice impressa // (oficina en que se
ejerce el arte litográfico) lithográphica officina.
litotómico: lithotómicus, a, um.
litografiar: lithográphice imprímere vel píngere.
litotomista: lithotómiae peritus.
litotricia, v. litotripsia.
litotripsia: lithotrípsia sive -tripsīa, ae f. Sin:
calculorum tritura, comminútio, concísio; vesicae calculorum tritura.
litotríptico: lithotrípticus, a, um.
litotrítico, v. litotríptico.
litográficamente: lithográphice.
litográfico: lithográphicus, a, um. Sin: ad
lithográphiam (vel ad lithográphicam artem)
pértinens.
litotritor: lithotriptórium, ii n. Sin: instrumentum cálculis conterendis, comminuendis,
concidendis; instrumentum vesicae cálculis
conterendis.
litógrafo: lithógraphus, i m. Sin: lithográphiae peritus vel cultor.
litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, semilītra sive semilītrum.
litología: lithológia sive -logīa, ae f. Sin: de
lapídibus doctrina, disciplina, sciéntia.
Lituania: Lituánia, ae f.
litológico: lithológicus, a, um. Sin: ad lithológiam (vel ad doctrinam de lapídibus) áttinens.
litólogo: lithólogus, i m. Sin: lithológiae cultor (el que profesa la litología), peritus (el
que tiene en ella especiales conocimientos).
litoral: (costa de un mar) marítima régio.
lituano: adj lituanus, a, um // sust Lituanus,
i m.
liturgia: (conjunto de ritos y oraciones; ritual aprobado por la Iglesia) litúrgia sive turgīa, ae f. Sin: sacra vel divina litúrgia; sacri
vel públici ritus; sacrae vel públicae caerimóniae. Uso: celebrar la - de las Horas, Litúrgiam Horarum celebrare // (estudio teórico o
histórico de los ritos) de sacris rítibus rátio
639
litúrgico
vel disciplina ; de sacris caerimóniis doctrina.
litúrgico: litúrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad
ritus sacros spectans. Uso: acción -, áctio litúrgica; asamblea -, coetus (-us m) litúrgicus;
celebración -, celebrátio litúrgica; renovación -, renovátio litúrgica.
llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin:
círculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro,
círculus férreus.
llanto: deshacerse en -, in lácrimas effundi;
lácrimas profúndere; fatíscere vel fatisci in
lácrimas.
liturgista: liturgista, ae m. Sin: litúrgiae studiosus; peritus rei litúrgicae; disciplinae litúrgicae professor, magister.
llanura: planíties, ēi f. Uso: - baja, iacéntia
loca npl; demissa loca.
living-room, v. sala ( - de estar).
llapa, v. yapa.
llama: (animal) anchénia lama.
llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacónia,
adúltera, adulterina; - inglesa, clavis ánglica;
- de encendido, clavis ignitioni incitandae; de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo,
epistómium; el que fabrica llaves, clavicárius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guardar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de
la ciudad, claves urbis (in argumentum delati
impérii) deferre // (- musical) index, dĭcis m
// (corchete) uncus, i m. Sin: parénthesis uncinata. Uso: colocar, encerrar algo entre llaves, áliquid parenthésibus uncinatis
interclúdere //(en ciertas clases de lucha,
presa en el cuerpo o miembro del adversario)
prehénsio, onis f // Electr, spina (-ae f) contactūs.
llamada: advocátio, onis f. Sin: appellátio //
(toque para que la tropa entre en formación)
(e)vocátio, onis f. Sin: convocátio; appellátio
// - telefónica, telephonema, ătis n (dat y abl
pl -is). Sin: telephónica advocátio, evocátio,
appellátio, compellátio; - de larga distancia o
interurbana, telelóquium.
llamador: (persona que llama) appellator,
oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsábulum, i n. Sin: malléolus; pistillus. Uso: - pequeño, parvus malléolus // (botón del timbre
eléctrico) pressoríolum, i n. Sin: malléolus;
glóbulus; tintinnábuli glóbulus vel pulsábulum; malléolus eléctrica vi actus. Uso: apretar el -, parvum malléolum comprímere vel
dígito prémere; apriete el -, glóbulum ímprimas, premas, ímprime, preme.
llamamiento: arcessítio, onis f. Sin: arcessītus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: ¿cómo
te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel
quae (f) vocaris?; el que llama, advocator.
llana: (paleta con que extienden el yeso los
albañiles) trulla, ae f.
llavecita: clavícula, ae f.
llavero: (persona) claviculárius, ii m // (utensilio) claviculárium, ii n. Sin: clávium retináculum.
llegar: - en avión, en tren, en nave, aeroplāno, trámine, nave ádvehi; - el primero (en
una competencia), metam primum appétere.
llenarse: (hartarse de comer o beber) v. hartarse.
llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad-
640
locomotora
dúcere; gérere; portare, véhere. Uso: - un
asunto ante alguien, rem ad áliquem deferre;
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor,
oris m; el que lleva de un lugar a otro, circumductor, oris m; - sobre los hombros,
(h)úmeris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste.
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: indefletus.
llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacrimare, illacrimari. Uso: - a lágrima viva, vim
lacrimarum profúndere; effundi in lácrimas.
llover: plúere. Uso: llueve a cántaros, a
mares, urceatim pluit; torrentis modo imber
effúnditur; deja de -, imber désinit vel remittit; empieza a -, plúere íncipit; está por -,
imber ímminet.
Lloyd: socíetas marítima, quae vocatur
Lloyd . Sin: socíetas marítima Lloyd (appellata).
lluvia: plúvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: abundante, plúvia copiosa; magnus imber; ácida, plúvia ácida; - deshecha, torrencial,
imber máximus vel effusus; - de balas, imber
plúmbeus; imber glándium; imber plumborum vel plumbearum; plúmbea grando (-dĭnis
f); - de lágrimas, imber vel vis lacrimarum.
lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e;
plúvius.
load (Inform): (pasar datos de un disco a la
memoria) légere // (mover datos de la memoria a un registro) movere.
lobby: (grupo de personas influyentes, organizado para presionar en favor de determinados intereses) círculus fautorum //
(vestíbulo de un hotel o de otros estableci-
mientos como cines, teatros, restaurantes,
etc.) v. vestíbulo.
lobo: lupus, i m. Uso: - ártico, lupus árcticus.
locación, v. arrendamiento, 1ª acepción.
local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin:
diaeta, ae f; sedes, is f; conclāve, is n; locus,
i m. Uso: - nocturno, devertículum nocturnum; - públicos, oeci públici.
localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes
número notata.
localismo: (excesiva preocupación de uno
por el lugar en que ha nacido; afición al carácter local) oppidana iactátio.
localización: loci definítio, inquisítio, coartátio sive coarctátio.
localizar: (fijar, encerrar en límites determinados) loci situm definire vel circumscríbere
// (averiguar el lugar) loci situm inquírere //
(determinar o señalar el emplazamiento que
debe tener algo) locum coartare.
locativo: adj locativus, a, um // caso -, locativus, i m.
loción: lótio, onis f. Sin: lavátio; lotura. Uso:
- para después del afeitado, linimentum confectae rasurae.
locomoción: locomótio, onis f. Sin: véctio;
vectura; facultas se movendi. Uso: medios de
-, vehícula, orum npl; vecturae, arum fpl.
locomotor: motórius, a, um. Sin: ad movendum aptus.
locomotora: tractórium, ii n. Sin: currus vectórius vel tractórius; máchina vectória vel
tractória; currus ferriviárius tractórius. Uso:
641
locomóvil
- Diesel, máchina vectória diseliana; - eléctrica, vectória vel tractória máchina eléctrica;
- de maniobras, vectória máchina selectória;
- de vapor, movida por vapor, vaporítraha, ae
f; vectória máchina vaporária.
locomóvil: adj móbilis, e. Sin: qui, quae,
quod moveri potest // sust máchina móbilis.
Sin: machinamentum móbile.
locución: locútio, onis f. Uso: - divina, locútio divina; - elíptica, locútio ellíptica; - metonímica, locútio metonýmica.
locura: vesánia, ae f. Uso: - vacuna, vesánia
vaccīna vel bovīna.
locutor: annuntiator vel nuntiator, oris m.
Sin: núntius; locutor; praeco (-onis m); relator. Uso: - principal, locutor principalis; - de
radio, locutor vel relator radiophónicus; radiophónicus praeco; núntius vel nuntiator radiophónicus; - de televisión, núntius (vel
locutor, vel relator) televisíficus vel televisualis; televisíficae máchinae núntius.
locutora: annuntiatrix vel nuntiatrix, icis f.
Sin: núntia; locutrix. Uso: - de radio, de televisión, núntia radiophónica, televisífica.
“P2”.
lógica: lógica, ae f; lógice, es f; lógicum, i n;
lógica, orum npl. Sin: disciplina lógica. Uso:
- matemática, simbólica, lógica mathemática,
symbólica; - moderna, nova lógica; lógica recens.
lógicamente: (según las reglas de la lógica)
lógice. Sin: ratione; recta ratione; recte, dialéctice; subtíliter (con rigor lógico); contexte
(con ilación).
lógico: lógicus, a, um. Sin: ad lógicam disciplinam pértinens. Uso: es - que ..., cónsequens est (con inf o ut y subj); inde séquitur
vel conséquitur ut etc.
login, log-in (Inform), entrar en una red o
cadena: tr inire.
logística: (ciencia del cálculo y de los números) logística rátio, ars, disciplina // (arte de
situar las tropas en el terreno, alojarlas, alimentarlas, etc. y atender a su transporte)
rátio apparandi instruendique exércitūs //
(ciencia del estado mayor) v. estrategia //
(lógica matemática o simbólica) v. lógica.
logístico: logísticus, a, um.
locutorio: locutórium vel allocutórium, ii n.
Uso: - telefónico, v. cabina.
logoclonía: logoclonīa, ae f. Sin: sermonis
confúsio.
lodo: lutum, i n. Sin: aqua lutulenta.
logógrafo: logógraphus, i m.
logarítmico: logaríthmicus, a, um.
logogrifo: logogrīphus, i m.
logaritmo: logarithmus vel logarithmos, i m.
logia: (local donde se celebran asambleas
de francmasones) francomurariorum sedes
vel lóbium // (conjunto de individuos
francmasones) fratérnitas (vel socíetas, vel
lóbia) francomurária vel massónica. Uso: la masónica “P2”, socíetas francomurária
logomaquia: logomáchia sive -machīa, ae f.
Sin: verbosa pugna; concertátio verborum.
logorrea: logorrhea, ae f. Sin: profluéntia loquendi.
logout, log-out (Inform), salir de una red o
642
lubricar
cadena: tr exire.
lombriz: lumbrīcus, i m. Sin: vermículus;
vermis, is f. Uso: - intestinal, vermis intestinalis.
lona: (tela fuerte de algodón) tela xýlina //
(tela fuerte de cáñamo) v. cañamazo.
longaniza: lucánica, ae f; lucánicum, i n. Sin:
bótulus, i m.
longitud: longitudo, dǐnis f. Uso: Radio,
grado de -, gradus (-us m) longitúdinis; - de
onda, undulationis amplitudo.
loop (Inform), estructura de programa: ámbitus, us m.
lord: nóbilis vir. Uso: nóbilis Británniae (vel
Angliae) vir.
lordosis: lordosis, is f.
loro: psíttacus, i m. Uso: como -, psittacorum
more; repetir algo como un -, áliquid recínere.
losa: (piedra plana que sirve para varios
usos) lapis, ĭdis m. Sin: saxum; lámina lapídea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de
mármol, marmórea lámina // (- para pavimento o mampostería) saxum quadratum.
Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens
saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i
n. Sin: monumentum (sepulcri).
lotear: fundum dispertire. Sin: práedium in
portiúnculas divídere.
loteo: fundi partítio. Sin: divísio fundi in
portiúnculas.
lotería: (especie de rifa) sortítio, onis f. Sin:
sórtium álea; schedarum vel schedularum
sortítio; sortítio chartária; aleatória schedarum sortítio. Uso: - pública, nacional, pública álea; ludus fisci aleatórii; billetes de la
-, sortes, ium fpl; schedae vel schédulae aleatóriae; extracción de la -, sortítio, onis f;
ganar en la -, caerle o tocarle a uno la -, sórtium áleā quaestum fácere; ex sórtium álea
lucrum fácere; hacer una -, aleatóriam schedularum sortitionem habere; sórtium áleam
habere; hacer una - de beneficencia, aleatóriam schedularum sortitionem habere beneficéntiae causā; áleam sórtium habere (vel
édere) beneficéntiae causā; jugar a la -, áleā
lúdere; sórtium áleā lúdere; sórtium áleam
temptare; no ganar en la -, nummos in sórtium álea pérdere; ser afortunado en la -,
prósperā sórtium áleā uti; sórtibus felícibus
vel prósperis uti; tuve suerte en el juego de la
-, sórtium áleā ludens, prósperā (vel secundā)
fortunā frúitus (vel fructus) sum; no tuve
suerte, adversā fortunā frúitus sum // (juego
casero semejante a la -) - casera, - de familia,
numerorum álea; aleatórius ludus domésticus. Uso: cartón numerado de la - de familia,
scheda vel schédula aleatória // (lugar en que
se despachan los billetes de -) fiscus aleatórius.
lotero: fisci aleatórii exactor.
loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla.
lozanear (las plantas, los prados): pubéscere.
lubricación: lubricátio, onis f.
lubricante: adj lubríficus, a, um // sust axúngia, ae f. Sin: óleum axungiale, lubríficum,
lúbricans; unguentum lubricativum. Uso: depósito del - (en un motor), cupa, ae f.
lubricar: lubrificare. Sin: axúngiā (óleo lubrífico) oblínere.
643
lubrificación
lubrificación, v. lubricación
lubrificante, v. lubricante
el segundo - a Noruega, secundatus Norvégiae datus est // (trozo, pasaje) locus, i m.
Uso: - paralelos, loci símiles.
lubrificar, v. lubricar.
lugarteniente: legatus, i m. Sin: vicárius.
lucha: luctátio, onis f. Sin: lucta; luctamen
(-mĭnis n). Uso: - grecorromana, lucta
graeca-romana; - libre, luctátio líbera; luctátio nullā normā; luctátio sine normis; luctátio
exlex (-lēgis); - política, conténtio civilis; de clases, conténtio órdinum; órdinum dimicátio; clássium pugna; inter classes luctátio;
clássium oppósita disceptátio; conténtio
clássium sociálium.
luis: ludovicus áureus.
luisa, v. vincapervinca.
lujo: luxus, us m. Sin: luxúria; fastus; lautítia; magnificéntia. Uso: con gran -, magnā
luxúriā.
lujoso: luxuriosus, a, um. Sin: lautus; sumptuosus; magníficus.
luchador: luctator, oris m. Sin: decertator.
lula, v. calamar.
luchana: barba reducta.
lucidez: lucíditas, atis f. Uso: conservar la
plena -, lúcidam sibi plene servare mentem.
lumbrera: (cuerpo luminoso) luminare, is n
// (fig, persona insigne) lumen, mĭnis n. Uso:
- de elocuencia, lumen eloquéntiae; dicendi
lumen; - de sabiduría, de virtud, sapiéntiae,
virtutis lumen; las - del arte, lúmina artis.
luciérnaga: cicindela, ae f . Sin: noctíluca;
lámpyris, ĭdis f. Uso: - pequeña, lampyridiúncula.
luminar, v. lumbrera.
lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum
cessans.
luminosidad: luminósitas, atis f. Sin: cláritas; lucíditas; luculéntia.
ludibrio: ludíbrium, ii n; v. mofa.
luminoso: luminosus, a, um. Sin: lucens
(-entis); lúcidus; luculentus; clarus.
ludión: ludio (-onis m) cartesianus.
Lufthansa: Socíetas Anseática. Sin: socíetas
aëronáutica germánica; Aëronáutica Socíetas
Lufthansa appellata.
lugar: locus, i m ( en pl loca, orum n). Uso:
- libres, desocupados, loca vácua; - memorial, locus memorialis; el segundo -, secundatus, us m; en este -, hoc loco, hic; en ese -,
eo loco, illic; en primer -, primo loco; - de
prostitución, v. prostíbulo; ¡vuelve a tu -!,
redi, quaeso, ad locum tuum!; fue asignado
luna: luna, ae f. Uso: - creciente, luna crescens vel adulescens (-entis); - llena, luna
plena vel rotunda; media -, luna dimídia sive
dimidiata; semilūna vel luna semiplena; menguante, luna decrescens, senescens,
minor; - nueva, luna nova vel prima // media
- (en el sentido fig de islamismo, imperio
turco), falcata luna. Sin: dimídia luna. Uso: el
emblema de la media -, falcatae lunae vexillum // fig, - de miel, mellītum nuptiarum
tempus; primae coniúgii suavitates.
644
luz
lunación: lunátio, onis f. Sin: circúitus lunaris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronómicas
de 1968, lunationes astronómicae anni (vel
anno) 1968.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: paisaje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ;
superficie -, fácies lunaris; el variar de la luz
-, lunae lúminum varíetas.
lunario: (perteneciente o relativo a las lunaciones) ad lunationes áttinens // (almanaque
o calendario) v. estas voces.
lunático: lunáticus, a, um.
lunch: prandículum, i n. Sin: prandíolum;
ientáculum vel iantáculum; cénula; merenda;
gustátio.
lunes: dies lunae. Sin: féria secunda. Uso:
todos los -, cada -, síngulis diebus lunae.
lunfardo, v. caló.
Lunik: Lunare Míssile.
lupa: specillum, i n. Sin: perspicillum;
perspicillum vel conspicillum amplificatórium; lens amplificatória vel amplificatrix;
megaloscópium.
lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, cálceos
nitidare, expolire; cretā sutóriā (vel melantériā, vel atramento sutório, vel liquámine sutório) cálceos línere, circumlínere, úngere,
perúngere.
luteranismo: (doctrina de Martín Lutero,
confesión luterana) lutheranismus vel lutherismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plácita
Lutheri; religio lutherana // (comunidad de
los que viven en la confesión luterana) lutherani, orum mpl. Sin: Lutheri ásseclae; lutheranismi sectatores.
luterano: adj lutheranus, a, um // sust lutheranus, i m. Sin: Lutheri ássecla; lutheranismi
sectator.
luto: (duelo exterior causado por la muerte
de una persona) luctus, us m. Uso: - público,
luctus públicus; - por el hijo, luctus fílii (gen
objetivo); día de -, dies luctuosus; estar de -,
in luctu esse // (vestido negro que se usa por
la muerte de uno) vestis lúgubris. Uso: vestir
de -, vestem lúgubrem súmere; quitarse el -,
lúgubrem vestem depónere; luctum depónere.
luxación: luxátio, onis f. Sin: luxatura; diastróphia sive -trophīa.
Luxemburgo: Luxemburgum, i n. Sin: Lucemburgum; Luciliburgum.
lupanar, v. prostíbulo.
lúpulo: lupus, i m. Sin: lupus salictárius; húmulus lúpulus.
lupus: lupus, i m.
lurte, v. alud.
lustrabotas: calceorum polītor, mundator,
expurgator. Uso: - eléctrico, eléctricum calceamenti politórium; eléctricum instrumentum calceorum poliendorum.
luxemburgués: adj luxemburgensis, e. Sin:
luciliburgensis, e; Luxemburgi, Lucemburgi,
Luciliburgi (gen) // sust Luxemburgensis, is
mf. Sin:Luxemburgi íncola.
luz: lux, lucis f. Sin: lumen, mĭnis n. Uso: eléctrica, lux eléctrica, lumen eléctricum vel
súcinum; apagar la -, lumen (eléctricum) vel
lucem (eléctricam) exstínguere; encender la
-, lumen (eléctricum) vel lucem (eléctricam)
accéndere, excitare, expedire, ciēre; - de Ben-
645
gala, fax (facis f) bengalensis vel bengálica;
ignis bengalensis vel bengálicus // (de automotor) - cortas, lux candens; - largas, lux
praecandens vel plena; - (trasera) derecha, izquierda, lámpyris (-ĭdis f) déxtera (vel dextra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in
lucem proferre.
646
M
macaco: macacus, i m.
maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum;
testa flóribus excolendis; testum florale vel
florum; florígerum vas; vas flóribus servandis.
macarronea: macaronea, ae f.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pastilli, funículi, orum m; tubulati pastilli; pasta
tubulata vel segmentata; túbuli farinácei; farina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tubulata pasta suco condīta; - con jugo de
tomate, tubulata pasta lycopérsici liquámine
condīta; - con queso, pasta tubulata cáseo
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
íllita.
macarrónico: macarónicus vel macarrónicus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus;
bárbarus; semilatinus; culinárius. Uso: latín
-, latínitas macarónica; lingua folenghiana.
macedón, macedónico o macedonio: adj
macedónicus, macedónius; macedoniensis, e
// sust Mácedo, ŏnis m. Sin: Macedónius, ii
m.
mach: machiana mensura.
machete: (cuchillo grande que sirve para
desmontar, cortar la caña de azúcar y otros
usos) culter (-tri m) silváticus. Sin: oblongus
culter silváticus vel peracutus.
machismo: virile supercílium. Sin: ostentata
virílitas; virilitatis celebrátio; nímius virilitatis cultus; masculini principatūs defénsio.
machista: sust virilitatis propugnator vel celebrator. Sin: masculini dominatūs propugnator // adj virilitatem extollens. Sin:
masculinum dominatum propugnans vel célebrans; iactanter virilis; masculinae protérviae
(gen).
macillo, v. mazuelo.
macedonia: (ensalada de frutas) poma conditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum
commíxtio; poma sáccharo citreoque condīta.
macrocefalia: macrocephália sive -phalīa, ae
f. Sin: nímium calvae incrementum.
Macedonia: Macedónia, ae f.
maceración o maceramiento: macerátio,
onis f. Sin: subáctio.
macerar: macerare. Sin: subígere; tabefácere; emollire // fig afflígere; cruciare; enervare // macerarse, languéscere; macéscere;
tabéscere; macerari; se macerare; excruciari;
se excruciare; castigari; corpus cruciare vel
torquere.
macero: clavator, oris m.
macrobiótico: macrobióticus, a, um.
macrocéfalo: adj macrocéphalus, a, um. Sin:
macrocepháliā affectus; nímio calvae incremento laborans vel affectus; ad macrocepháliam vel ad macrocéphalum spectans // sust
macrocéphalus, i m. Sin: qui nímio calvae incremento laborat.
macroclima: macroclima, ătis n.
macrocosmo o macrocosmos: macrocosmus, i m. Sin: megacosmus; universum;
647
macroftalmo
mundus universus.
téria (vel e Madera) ínsula provéniens.
macroftalmo: macrophthalmus, a, um.
madera: lignum, i n. Uso: - de construcción,
matéria, ae f.
macrogameto: macrogamētes, is m.
madrás: téxtile madrasianum. Sin: textura
madrasiana.
macrogloso: macroglossa, ae f.
macromelia: macromélia sive -melīa, ae f.
Sin: nímia alicúius membri longitudo (excesiva longitud de un miembro); nímium alicúius membri incrementum (excesivo
desarrollo de un miembro).
macromolécula: macromolécula, ae f. Sin:
plúrium atomorum molécula.
macropodia: macropódia, ae f. Sin: nímium
pedum incrementum vel nímia pedum crassitudo, magnitudo (desarrollo o tamaño excesivo de los pies).
macropsia: macrópsia sive -cropsīa, ae f.
Sin: megalópsia sive -lopsīa.
madrastra: noverca, ae f. Sin: matrigna; matrastra. Uso: de -, novercalis, e; odios de -,
novercália ódia; ojos de -, novercales óculi.
madre: mater, tris f. Uso: lengua -, lingua parens; la - patria, mater pátria; maior pátria;
metrópolis; mátria, ae f; la - Tierra, Terra
Mater; parens ómnium terra; terra communis
ómnium nostrum parens; communis mater
ómnium mortálium; - de Dios, Dei Mater;
Dei Genetrix; Dei Parens; Deípara, ae;
Theótocos vel Theotōcos, i f // ¡- mía!,
papae! Sin: babae!
madreperla: matripérnula, ae f (gen matris
pérnulae). Sin: unionum vel margaritarum
concha (-ae f); concha margaritífera.
macroquilla: macrochília, ae f.
madrépora: madrépora, ae f. Sin: corállium
multíforum.
macroquiria: macrochíria, ae f.
macroscópico: macroscópicus, a, um.
madrepórico: madrepóricus, a, um. Sin: ad
madréporam pértinens.
macroscopio: macroscópium, ii n.
macuba: macubanum vel macubīnum tabacum.
maculatura: maculatura, ae f.
Madagascar: Madagascária, ae f. Uso: de -,
v. malgache.
Madeira o Madera: Matéria, ae f. Sin: Madera, ae f. Uso: de -, Materinus, a, um // (vino
que se obtiene en la isla de -) vinum materinum sive maderanum. Sin: vinum in Matéria
(vel in Madera) ínsula cultum; vinum e Ma-
madreselva: matrisilva, a f. Sin: caprifólium;
lonicera, ae f.
madrigal: matricale vel madrigale, is n. Sin:
carmen (-mĭnis n) matricale; ténerum carmen.
madrigalista: cárminum matricálium cantor
(-oris m) vel cantrix (-īcis f).
madriguera: cubile, is n. Sin: cavum // fig
latíbulum, i n; recessus, us m.
648
magia
madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo,
lustralis vel lústrica sponstrix (-īcis f); lustralis (vel lústricae) generationis parens; mater a
baptísmate; a lustrali (vel a lústrica) generatione parens; - de bodas, prónuba vel paranympha, ae f.
madroño: (el arbusto) árbutus, i f // (el fruto)
árbutum, i n.
maduración: maturátio, onis f. Sin: matúritas, atis f. Uso: - personal, personalis maturátio; - psicológica e histórica, hóminum
temporumque progressiones; alcanzar su -,
ad maturitatem pervenire; maturitatem adipisci; maturéscere; maturari; llevar a -, ad
maturitatem perdúcere; maturare (tr).
madurez: matúritas, atis f. Sin: maturátio.
Uso: - perfecta, quaedam quasi matúritas et
perféctio; - de los años, de los tiempos, aetatis, témporum matúritas.
maestra: magistra, ae f. Sin: praeceptrix
(-īcis f). Uso: - de primera enseñanza, ludi
magistra; elementárii ludi magistra; rudimentístria.
maestral: adj caurinus, a, um // sust magistralis, is m. Sin: Caurus vel Corus, i m; círcius
vel cércius, ii m.
maestranza: (conjunto de operarios) fabrorum (vel artíficum, vel opíficum, vel operariorum) collégium vel coetus (-us m);
operárii; opífices.
maestre: magister, tri m. Uso: gran - de los
masones, magnus magister massonum (vel
francomurariorum).
maestresala: architriclinus, i m. Sin: triclinárius; mensarum structor; instructor convívii.
maestría: callíditas, atis f. Sin: magna perítia; sollers indústria; praeclara ars; mirum artifícium.
maestro: magister, tri m. Uso: - de primera
enseñanza, ludi magister; litterator; elementárii ludi magister; rudimentista, ae m; - de
armas, - de esgrima, artis gladiatóriae magister vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi
magister; - de canto, - de capilla, phonascus;
magister chori canéntium; cantorum coetūs
magister; - de ceremonias, caerimoniárius vel
caeremoniārius; praefectus (vel magister vel
antistes,-stĭtis m) caerimoniarum vel caeremoniarum; - de música, magister músicae; de novicios, magister noviciorum vel novitiorum; - de obras, officinator, oris m; structorum vel caementariorum magister;
redemptor; conductor; - de retórica, rhetor;
- del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus)
Sacri Palátii Apostólici; - en artes, liberálium
ártium doctor.
mafia: máfia, ae f. Sin: sodalícium mafiosum; ímproba fáctio; perditorum hóminum
fáctio (-onis f) ; sodálitas scelestorum,
“mafia” vulgo appellata. Uso: - legal, mafia
legalis; “il capo di tutti i capi della mafia”,
caput cápitum máfiae.
mafioso: adj mafiosus, a, um. Sin: mafianus
// sust mafiosus, i m. Sin: gregalis mafianus;
factiosus vel pérditus homo.
maga: maga, ae f. Sin: saga.
magia: magīa, ae f. Sin: mágice (-es f); mágica, orum npl; mágica ars; disciplina mágica. Uso: - negra, ars mágica maléfica; oratoria, magia oratória; - sexual, magia sexualis; - subversiva, magia subversiva vel seditiosa // fig fascinátio, onis f. Sin:
incantamentum. Uso: - de la voz, allíciens
vocis suávitas; - del estilo, allíciens scribendi
suávitas.
649
mágico
mágico: mágicus, a, um. Sin: magus // fig
mirus; miríficus; mirábilis; mirandus; singularis; incredíbilis; divinus.
magnético: magnéticus, a, um. Sin: magnética vi práeditus vel instructus. Uso: aguja -,
pýxidis náuticae acus (-us m).
magisterio: (enseñanza) magistérium, ii n.
Sin: institútio; praecéptio. Uso: - pontificio,
Pontíficum Magistérium // (cargo de maestro) munus (-nĕris n) docendi. Sin: magistri
munus // (conjunto de maestros) magistri,
orum mpl.
magnetismo: magnetismus, i m. Sin: magnética vis vel virtus. Uso: - animal, magnetismus animalis; - terrestre, magnetismus
terrestris; dotado de -, v. magnético.
magistral: magistralis, e. Sin: fig excellens;
exímius; praeclarus; óptimus.
magistratura: magistratus, us m. Sin: iudicatus // (conjunto de los magistrados) ordo
magistrátuum; magistrátuum collégium.
magma: magma, ătis n. Sin: magma terrestre; férvida sílicum massa.
magnetita: magnetītes, is f vel magnetites, ae
m. Sin: siderītes, ae m.
magnetizable: ad vim magnéticam concipiendam aptus vel idóneus.
magnetización: magnetizátio, onis f. Sin:
magnéticae poténtiae indúctio; vírium magneticarum indúctio vel incússio.
magnetizado: magnetis vim habens. Sin:
magnetis vi práeditus.
Magna Charta: lex princeps. Sin: primária
lex.
magnetizador: magnetizator, oris m.
magnate: magnatus, i m. Sin: magnas, atis
m; princeps, cĭpis m; procer, ĕris m; unus e
primóribus civitatis. Uso: los -, primōres, um;
próceres, um; optimates, -ium vel -um; magnates, um.
magnetizar: magnetizare. Sin: magnéticam
vim incútere, ingérere, inflúere; magnética vi
imbúere // fig fascinare áliquem; áliquem ad
se allícere; áliquem mira quadam vi allícere,
excitare, permovere.
magnesia: magnésia, ae f. Sin: magnésium
oxydatum; óxydum magnésii.
magnetofón o magnetófono: magnetóphonum sive -tophōnum, i n; magnetophónium,
ii n. Sin: máchina echóica. Uso: - estereofónico, magnetóphonum stereophónicum; encender, apagar el -, magnetóphonum
accéndere, exstínguere; - muy sensible, magnetóphonum máxime sensíbile.
magnesiano: magnesíacus, a, um. Sin:
magnésium cóntinens.
magnesio: magnésium, ii n.
magnesita: magnesītes, is m; magnesītes, ae
m. Sin: magnésium carbónicum ; spuma
maris.
magnetógeno: magnetógenus, a, um.
magnetic (Inform): magnéticus, a, um.
magnetógrafo: magnetógraphum, i n.
magnéticamente: magnétice.
magnetología: magnetológia sive -logīa, ae f.
magnetogenia: magnetogénia, ae f.
650
majestad
magnetológico: magnetológicus, a, um. Sin:
ad magnetológiam áttinens.
lígio vel doctrina; relígio Mahometi; relígio a
Mahometo cóndita.
magnetómetro: magnetómetrum, i n.
mahón: xýlinum aegýptium.
magnetoscopio: magnetoscópium, ii n. Uso:
encender, apagar el -, magnetoscópium accéndere, exstínguere.
maicena: minutíssima zeae farina.
magnetotecnia: magnetotéchnica, ae f; magnetotéchnice, es f. Sin: magnetotéchnica doctrina, disciplina, sciéntia.
mailing list (Inform): grex, gregis m (Interneti). Uso: mailing list owner, moderator
(-oris m) gregis.
magnetotécnico: magnetotéchnicus, a, um.
Sin: ad magnetotéchnicam (ad magnetotéchnicen, ad magnetotéchnicam doctrinam)
spectans.
maillot: mácula víridis.
mail, v. e-mail.
mainframe: apparatus praegrandis.
maitines: matutinum, i n. Sin: horáriae
preces matutinae.
magnetoterapia: magnetotherapīa, ae f.
maître : dóminus, i m. Sin : magister, tri m.
Uso : - d’hotel: magister deversórii.
magnetotropismo: magnetotropismus, i m.
magnolia: magnólia, ae f. Sin: magnólia
grandíflora.
maîtresse: magistra, ae f. Sin: dómina.
mago: (miembro de la casta sacerdotal en la
religión zoroástrica) magus, i m. Sin: Persarum sacerdos // (persona versada en la magia
o que la practica) magus, i m. Sin: mágicae
artis peritus; mágica arte pollens vel potens
// fig magníficus homo. Sin: habilíssimus ártifex // (astrólogo) v. esta voz.
maíz: mais vel mays indecl n. Sin : máiza vel
máisa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae
f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum;
granum turcum; tríticum túrcicum. Uso:
- tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o
palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta
// (grano de esta planta) v. grano.
Mahoma: Mahometus, i m. Sin: Macometus, i m; Mahometes vel Mahumetes, is m.
majadería, v. tontería.
majadero, v. tonto.
mahometano: adj mahometanus, a, um. Sin:
macometanus, mahumetanus; musulmanus;
Mahometi (gen); ad Mahomam pértinens //
sust mahometanus, i m. Sin: mahumetanus
vel macometanus, i m; Mahometi sectator, ássecla, cultor; Macometi doctrinae sectator.
mahometismo: mahometismus, mahometanismus, macometismus. Sin: mahometana re-
majestad: (grandeza, superioridad y autoridad sobre otros) maiestas, atis f. Uso: delito
de lesa -, v. delito; reo de lesa -, v. reo // (título) maiestas. Uso: Su - (dicho a un rey),
Maiestas tua, vel Vestra Maiestas; Su - (dicho
de un rey), Maiestas Sua // su - el dinero, regina pecúnia.
651
make-up
make-up, v. maquillaje, afeite.
mal: malum, i n. Uso: - caduco, morbus comitialis vel caducus; morbus sacer; epilépsia;
- real, malum, quod revera est; - de mar, v.
mareo; - de ojo, fáscinum, i n; venefícium;
fascinátio; mal de párkinson, v. parkinsonismo; - de piedra, ex cálculis labor; v. litiasis; producir - de ojo, fascinare.
(-onis f); palustre contágium. Uso: contraer
la -, in palustrem morbum cádere vel delābi;
curar de la -, ex palustri morbo evádere vel
convaléscere; estar enfermo de -, palustri
morbo implicari; padecer -, consumirse de -,
morir de -, palustri morbo (palustri febri vel
febre; palustri contágio vel contagione) laborare, absumi (vel cónfici), mori.
Malabar: Malabária, ae f.
Malasia o Malaysia : Maláesia vel Maláisia,
ae f. Uso: Federación de -, Cívitas Foederata
Malaesiana.
malabar: (natural de Malabar) Malabariensis, is m // (perteneciente o relativo a Malabar) malabariensis, e. Sin: ad Malabáriam
áttinens.
malasio: adj malaesianus, a, um // sust Malaesianus, i m.
Malaca: Malacca, Malaca, Malacha, ae .
Uso: Estrecho de -, Malaccae Fretum (-i n) ;
Malacensis Fretus (-us m); Península de -,
Malacensis (sive Malachensis) Paenínsula.
malacia: avíditas edendi cibos acres.
Málaga: (ciudad de España) Málaca, ae f.
Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e.
málaga: (vino dulce que se elabora con la
uva de la tierra de Málaga) vinum malacitanum vel malacense.
malagueña: (aire popular propio y característico de la ciudad de Málaga) cantiúncula
malacitana.
Malawi (ant. Nyasalandia): Malávium, ii n;
Malávia, ae f.
malawiano: adj malaviensis, e // sust Malaviensis, is m.
malbaratador: adj pródigus, a, um. Sin: díssipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: effusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
pródigus; qui díssipat.
maldiciente: adj malédicus, a, um. Sin: maledīcens; ore (vel linguā) solutus, dissolutus,
effrenatus, ímpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutíssimae linguae esse // sust malédicax
vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; malédica lingua.
malandrín: latro, onis m. Sin: grassator;
praedo; fur, is m, fúrcifer, fĕri m; homo sceleratus vel iníquus.
maldición: (imprecación) v. esta voz // fig
pestis, is f; pernícies, ēi f (de personas o
cosas); calámitas, atis f (de cosas). Uso: ¡-!
malum!; male sit (v. gr. tibi)!
malaquita: molochitis, ĭdis f; molochites, is
f. Sin: malachita, ae f; malachites, is f.
maleabilidad: malleabílitas, atis f. Sin: tractabílitas, atis f.
malaria: malária, ae f. Sin: malus aër (áëris;
ac áërem vel áëra); morbus paluster vel
palustris; febris palustris; palustris contágio
maleable: malleábilis, e. Sin: dúctilis, e;
málleo óbsequens. Uso: ser -, málleo (vel
málleis) óbsequi // fig flexíbilis, e. Sin: flé-
652
mamadera
Malta: Mélita, ae vel Mélite, es f. Uso: isla
de -, ínsula Melitensis; Mélita ínsula.
xilis; tractábilis.
malecón: moles, is f. Sin: agger (-ĕris m);
munítio (-onis f); moles oppósita flúctibus.
maleta: vídulus, i m. Sin: bulga; averta; sácculus; sácculus viatórius; cista itinerária vel
viática. Uso: - de cuero, cista scórtea; hacer
uno la -, viáticum parare; res ad iter necessárias parare (disponer lo necesario para un
viaje); sárcinas (vel vasa) collígere (prepararse para irse de alguna parte, o dejar
algún cargo o empleo).
maletero: (el que hace maletas) vidulorum
(vel bulgarum, vel perarum) ópifex (-fĭcis m)
// (el que las vende) vidulorum vénditor vel
propōla // (botones) v. esta voz.
maletín: crumīna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerária vel viática.
malformación: defórmitas, atis f. Sin: distórtio; enórmitas.
malgache: adj madagascariensis, e // sust
Madagascariensis, is m.
Malí o Mali: Mália, ae f.
maltear: maltificare.
maltés: adj melitensis, e // sust Melitensis, is
m.
maltratar: male (vel acerbe, vel áspere) tractare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
péssime cum áliquo ágere.
maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin:
malthusiana (vel Malthúsii) doctrina, princípia, praecepta.
maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust
malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sectator; Malthúsii ássecla.
malva: malva, ae f. Uso: de color -, molóchinus.
malvasía: malvasiense, is n. Sin: vinum
monembasianum vel monobasianum.
malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n.
malversación: peculatus, us m. Sin: intervérsio; pecúniae públicae intercéptio.
malí: adj malianus, a, um // sust Malianus, i
m.
malintencionado: malévolus, a, um. Sin:
malévolens; infensus; male animatus vel affectus.
malla: - de red, mácula, ae f // - metálica,
saeptum reticulatum. Sin: rete férreum;
férreum retículum // (prenda para bañarse)
v. bañador, calzoncillos.
malta: maltus, i m. Sin: hórdeum thallitum.
Uso: cerveza de -, cervísia maltosa.
malversador: peculator, oris m. Sin: interversor; públicae pecúniae praedator, fraudator, interceptor.
malversar: peculari. Sin: intervértere; intercípere; peculatum fácere vel patrare; públicam pecúniam avértere.
Malvinas (Islas): Insulae Maclovienses.
mama: mamma, ae f. Sin: mamilla, mammilla, mámmula; uber, ĕris n.
mamadera: sugitórium, ii n.
653
mamar
mamar: úbera súgere vel ebíbere; dar de -,
mammare; mammas vel úbera praebere, dare,
admovere.
mancebía, v. casa (- de prostitución).
mambla: (montecillo redondo) acuminatus
collis // (túmulo) túmulus, i m.
mancha: mácula, ae f. Sin: commaculátio;
labes, is f; sordes, is f. Uso: lleno de manchas,
maculosus, maculentus, maculatus // fig mácula, ae f. Sin: labes; dédecus, cŏris n; ignomínia; turpitudo; vítium. Uso: hombre sin -,
vir ínteger castusque.
mambo: saltátio haitiana.
mameluco: (individuo de una milicia privilegiada de Egipto) aegyptíacus miles (-lĭtis m)
// (hombre torpe y tonto) stipes, pĭtis m. Sin:
caudex, dĭcis m; homo stultus, stólidus, stúpidus, fátuus, bardus // (calzones bombachos)
v. pantalón // (mono, traje de faena) amictus,
us m. Sin: operariorum amictus.
mamífero: adj mámmifer, ĕra, ĕrum. Sin:
mammalis; mammis práeditus vel instructus
// sust mammíferum, i n. Sin: ánimal mammale vel mammans; bélua (vel béllua) mammalis vel mammans.
mamografía: mammográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: mastográphia; radiológica mammae
investigátio vel inspéctio.
mancera, v. esteva.
manchita: macella, ae f. Sin: labécula; mácula parva.
mandadero, v. ordenanza.
mandar: - interinamente, impérium ínterim
tractare.
mandarín: Sinarum princeps (-cĭpis m). Sin:
sinensis magistratus vel purpuratus; régius
minister sinensis.
mandarina: naranja -, mandarinum, i n. Sin:
cítreum nóbile.
mandarinato: sinensis magistratus (-us m).
Sin: príncipum sinénsium potestas vel impérium.
mampara, v. biombo.
mamut: mamuthum, i n. Sin: élephas (-antis
m) vel elephantus primigénius.
mandarinero o mandarino: mandarinus, i f.
Sin: citrus nóbilis.
manada: manípulus, i m.
management: administrátio, onis f. Sin: gubernátio; régimen.
mánager: (persona que planifica, controla y
dirige un determinado tipo de organización
económica) moderator (-oris m) societatis
bonis gignendis // (persona que se encarga
de la dirección de los intereses económicos
de un deportista, cantante, un conjunto musical, etc.) procurator, oris m (artíficum, cantorum ...)
mandarinismo: opprimendi consuetudo.
Sin: insoléntia; arrogántia.
mandato: - de pago (cheque), mandatum
nummárium.
mandioca: mandiōca, ae f. Sin: manioca,
manihoca, mandioga, ae f.
mando : (autoridad) auctóritas, atis f. Sin:
potestas; dígnitas. Uso: - interino: impérium
fiduciárium // (Mec, dispositivo) moderamen,
654
maníaco
mĭnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, telemoderamen, mĭnis n; e longinquo diréctio;
guiar o conducir por medio de un - a distancia, telemoderari; - electrónico, moderamen
electrónicum.
mandolín o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidícula vellicata; fidículae mandolinianae. Uso: tocar el -, fídibus mandolini cánere.
brazo) mánica, ae f. Uso: - larga, mánica
longa; - demasiado cortas, mánicae nimis
curtae // (tubo largo de lona o de cuero) túbulus, i m // (red de forma cónica que se mantiene abierta con un aro que le sirve de boca)
máculae, arum fpl. Sin: retículum.
mangana: mánganum, i n.
manganeso: manganense, is n. Sin: mangánium, ii n.
mandrágora: mandrágoras, ae f.
mangánico: mangánicus, a, um.
mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis
m; cynocéphalus mormon; símia cynocéphala africana.
manecilla: (saetilla del reloj) horarum index
(-dĭcis mf) // (signo de figura de mano puesto
en los escritos para llamar la atención) manícula, ae f.
manejable: (de cosa) hábilis, e. Sin: flexíbilis; dúctilis; mollis // (de persona) tractábilis.
Sin: dócilis; fácilis.
manejo: (acción y efecto de manejar o manejarse) tractátio, onis f. Sin: usus, us m // (arte
de manejar los caballos) equitátio, onis f;
equi moderátio // (dirección y gobierno de un
negocio) negótium, ii n. Sin: negotiátio;
negótii géstio // (maquinación, intriga) tricae,
arum fpl. Sin: machinátio.
manera: modus, i m. Sin: rátio. Uso: - de
obrar, modus agendi; de esta -, hunc in
modum; comportarse a la - de alguien, in
(vel ad) modum alicúius (vel alicúius more)
se gérere; medir las cosas divinas a la - humana, humano módulo metiri divina; humanae mentis módulo metiri divina; vivo a mi -,
vivo meo modo vel more; de diversas -, diversímode.
manga: (parte del vestido en que se mete el
manguera: uter, utris m. Uso: - de jardín,
uter hórticus.
manguilla, v. manguito.
manguito: (abrigo que llevan las señoras
para cubrirse las manos) manúleus, i m. Sin:
manícium vel manúcium; pellícea (vel
pellīta, vel villosa) mánica // (media manga
que cubre desde el codo hasta la muñeca)
brevis mánica. Sin: mánica superpósita;
mánicae tegumentum.
mango: (árbol de las regiones tropicales)
mangífera índica; (fruto) mangus, i m // (empuñadura de la espada o del cetro) cápulus,
i m // (asidero de instrumento o utensilio)
manúbrium, ii n // (esteva) cápulus, i m. Sin:
manícula, ae f; stiva; buris (-is f); (asa) ansa,
ae f.
mangote: (media manga) v. manguito //
(manga ancha y larga) ampla mánica.
maní: árachis, ĭdis f.
manía: manīa sive mánia, ae f. Sin: furor; insánia; deméntia; insana cupīdo (-dǐnis f).
maníaco: maníacus, a, um. Sin: furiosus;
lympháticus.
655
manicomio
manicomio: manicómium, ii n. Sin: améntium valetudinárium; deméntium hospítium;
custódia psychiátrica; hospítium améntibus
recipiendis vel excipiendis.
manicura: (cuidado de las manos y especialmente de las uñas) mánuum vel únguium
cura vel expolítio // (mujer que cuida y embellece las manos, especialmente las uñas) mánuum vel únguium curatrix, politrix.
manicuro: mánuum vel únguium curator, polītor, expolitor.
manierismo: manierismus, i m. Sin: imitatória scribendi rátio; sollícita imitátio // fig affectátio, onis f. Sin: nímium stúdium; nímia
cura; artificiosa diligéntia.
manierista: (perteneciente o relativo al manierismo) ad manierismum pértinens // (que
cultiva el manierismo) manierismi cultor vel
sectator // fig, adj affectatus, a, um. Sin: fucatus; pútidus; perpolitus; sust ártifex affectatus.
manifestación: (acción y efecto de manifestar o manifestarse) manifestátio, onis f. Sin:
declarátio; publicátio; osténsio; exposítio;
significátio // (reunión pública para reclamar
algo o protestar por algo) manifestátio, onis
f. Sin: demonstrátio; públicus concursus (-us
m), conventus (-us m); cóntio; tumultus (-us
m). Uso: se realizan manifestaciones con violencia, demonstrationes violenter exhibentur.
manifestante: (adj, que toma parte en una
manifestación pública) manifestans, antis.
Sin: demonstrans; tumúltuans // sust manifestator, oris m. Sin: demonstrans, antis m;
vir tumultuosus vel seditiosus. Uso: los -, manifestantes vel demonstrantes.
manifestar: (declarar, dar a conocer) manifestare. Sin: monstrare, demonstrare; enun-
tiare; expónere, declarare; osténdere; patefácere; aperire // manifestarse (tomar parte en
una manifestación pública) demonstrare.
Sin: públice declarare vel reclamare; tumultuari. Uso: muchedumbres de personas se
manifestaron a causa de elecciones falsificadas, multitúdines hóminum propter electiones falsificatas demonstraverunt.
manifiesto: (aviso público) libellus, i m. Sin:
públicus libellus; núntius públicus;
núntius palam propósitus; núntium; títulus;
tabella. Uso: - publicitario, praecónium;
inscriptum praecónium; - de los festejos, festorum dierum núntius // (evidente, cierto)
manifestus, a, um. Sin: clarus; apertus; certus; évidens.
manija: manúbrium, ii n. Sin: cápulus vel cápulum. Uso: - de automóvil, versátile manúbrium; - para el papel secante, siccatórium.
manillar, v. manubrio.
maniobra: (artificio y manejo con que alguien interviene en un negocio) administrátio, onis f. Sin: gubernátio; usus, us m;
régimen, mĭnis n; artes, ium fpl; rátio, onis f.
Uso: hacer una falsa -, áliquid intempestive
ágere; hacer falsas -, male consúlere rebus
suis // (evolución o ejercicio de la tropa)
exercítium, ii n. Sin: exercitátio; decursus, us
m; decúrsio; decúrsio campestris; béllica
exercitátio. Uso: dirigir una -, campestrem
decursionem moderari; hacer ejecutar una militar, mílites in decursionem edúcere; presenciar una - militar, decúrsui mílitum
interesse // (simulacro de combate) simulacrum vel imago pugnae. Sin: certamen lúdicrum; simulacrum pugnae lúdicrum. Uso: naval, simulacrum navalis pugnae; ejecutar
una -, simulacrum vel imáginem pugnae
ciēre; certamen lúdicrum commíttere // (arte
de gobernar la embarcación) navis administrátio, régimen, usus. Sin: nauticarum rerum
656
mano
usus // (faena y operación que se hace a
bordo de los buques con su aparejo, velas,
anclas, etc.) artifícia, orum npl. Sin: náutica
ministéria npl. Uso: la - de los remos, remigátio; la - de las velas, velificátio; ejecutar
las -, armamenta compónere; ordenar las -,
iubere armamenta collocari vel aptari // (maquinación, intriga) artifícium, ii n. Sin: machinátio; máchina, ae f vel máchinae, arum
fpl; malae artes; perplexa rátio. Uso: - oculta,
artes occultae; clandestina consília, con una
- engañosa, per dolum; dolose.
maniobrabilidad: agílitas, atis f // fig ductílitas, atis f. Sin: ad cedendum proclívitas;
alienae voluntati obnoxíetas.
maniobrable: moderábilis, e. Sin: hábilis;
ágilis; versábilis; dúctilis; facíllime gubernábilis; gubernatu facíllimus // fig tractábilis, e.
Sin: facíllime suadíbilis vel cedens.
maniobrar: moderari. Sin: ágere; gubernare;
movere; exercere; exercitare // (disponer,
hacer mover tropas) movere. Sin: dispónere.
Uso: el general maniobró hábilmente, dux
perite cópias movit // (- una máquina) movere. Sin: administrare // fig occulte vel
cállide dirígere. Sin: ad suam voluntatem
fléctere.
maniobrero: moderator, oris m. Sin: gubernator; rector; regens // fig machinator, oris m.
Sin: cállidus moderator; machinator tectus ;
molītor vaférrimus.
manipulación: manipulátio, onis f. Sin:
adulterátio; péssima tractátio; suis cómmodis
aptátio; ad suam utilitatem convérsio.
manipulado: compósitus, a, um. Sin: conflatus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin:
suis cómmodis aptatus vel accommodatus.
manipulador: (persona) compósitor, oris m.
Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin:
molītor; adulterator; plasmator infīdus; péssimus tractator // (aparato) instrumentum
manu agitandum . Uso: - telegráfico, plectrum telegráphicum; - Morse, plectrum Morsianum; plectrum a Morse dictum.
manipular: compónere. Sin: confícere; conflare // fig machinari. Sin: moliri; strúere;
mala fide plasmare; suis cómmodis aptare vel
accommodare; ad suam utilitatem convértere.
manípulo: (división del ejército romano bajo
la república) manípulus, i m. Uso: por manípulos, per manípulos; manipulatim // (ornamento sagrado) manípulus, i m. Sin:
manipulare indumentum; ornatus (-us m) manipularis.
maniqueísmo: manichaeismus, i m. Sin: manichaeorum doctrina, háeresis, secta.
maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad
manichaeismum áttinens; manichaeismum
rédolens (que manifiesta maniqueísmo) //
sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sectator vel ássecla.
maniquí: (armazón) sustentáculum véstium
// (figura movible) exemplar fictícium; corpóreum simulacrum imitativum // (persona
encargada de exhibir modelos de ropa) indūtor, oris m; indūtrix, icis f. Sin: véstium indutor m; véstium indutrix f; véstium monstrator
vel ostentator m; véstium monstratrix vel ostentatrix f.
manivela: manúbrium, ii n. Sin: cupa; vectícula; vectis (-is m) versórius. Uso: pernio
de -, vectículae cardo (-dĭnis m).
mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus
dextra vel déxtera; - izquierda, manus sinistra
vel laeva; con las - entrelazadas, mánibus
implexis vel consertis; dar la -, manum
657
manojo
porrígere; darse la mano (en señal de amistad), iúngere dextras; iúngere amice dextras;
dextram dextrae commíttere; estar en manos
de uno, in mánibus alicúius esse; levantar la
-, manum tóllere; tener a mano, ad manum
habere // - de obra: (precio) manuprétium vel
maniprétium, ii n. Sin: óperis remunerátio vel
merces (-ēdis f). Uso: pagar la - de obra, manuprétium dare //- de obra: (conjunto de asalariados) operariorum summa. Sin: universi
operárii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinticinco hojas de papel) viginti quinque chartae
(vel chartarum) fascículus.
mantecoso: butyro pinguis vel plenus.
mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum,
i n; mantélium, ii n. Sin: tricliniare línteum;
mensae velamen (-mĭnis n). Uso: - del altar,
altaris línteum; sacrae mensae línteum; conjunto de manteles y servilletas para la mesa,
líntea convivália npl; tender el - sobre la
mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel
mantélio) mensam stérnere.
manteleta: pallíolum; pállula; epitógium; tegillum. Sin: alícula, ae f.
manteo: pállium, ii n.
manojo: manípulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manípulos vincire.
mantequera: (vasija en que se sirve la mantequilla) sinum, i n; sinus, us m.
manometría: manométria sive -metrīa, ae f.
manométrico: manométricus, a, um. Sin: ad
manométriam spectans.
manómetro: manómetrum, i n.
mantilla: calvática, ae f. Sin: hispánicum
amictórium.
manopla: (guante sin separaciones para los
dedos, salvo el pulgar) manūs operimentum
vel tégimen (-mĭnis n). Sin: chirotheca (sine
dígitis).
mantis: mantis, ĭdis mf. Sin : mantis religiosa.
mantisa: pars logarithmi decimalis. Sin: pars
decimalis addenda.
manoscopio: manoscópium, ii n.
manóscopo, v. manoscopio.
manto: (especie de mantilla grande, que
usan las señoras) amículum, i n.
manta: strágulum, i n. Sin: vestis strágula.
Uso: - de cama, v. frazada; - de viaje,
pállium, ii n.
manteca: butyrum, i n. Uso: - de cerdo, láridi
liquamen (-mĭnis n); láridum liquefactum;
adeps (ádipis mf) suillus vel suilla; - maître
d’ hôtel, butyrum “promus” (dictum).
mantecado: praemollis gélida sorbítio.
mantequero: (el que hace la manteca) butyri
ópifex (-fĭcis m) // (el que la vende) butyri
ínstitor.
mantón: tegillum, i n.
manuable : manualis, e. Sin: manuárius;
manu agitábilis, agitandus, movendus. Uso:
libro -, liber manualis.
manual: (manuable, manejable) v. manuable
//(que se ejecuta con las manos) manualis, e.
Sin: qui, quae, quod manu fit. Uso: trabajo -,
opus (ópĕris n) manuale; labor mánuum //
658
mapamundi
(libro) manuale, is n. Sin: breviárium; summárium; epítome, es f vel epítoma, ae f; enchiridion vel enchirídium, ii n; brevis liber;
liber manualis, elementárius, explanatórius;
isagógicus commentárius (-ii m) vel isagógicum commentárium (-ii n).
vel reparationes) necessáriae fpl.
manutergio: manutérgium, ii n.
manzana: (fruto del manzano) malum, i n //
(espacio urbano, delimitado por calles por
todos sus lados) ínsula, ae f.
manualmente: manu vel mánibus.
manzanal: maletum, i n.
manubrio: (empuñadura, manija) manúbrium, ii n. Sin: cápulus, i m // (manillar de
la bicicleta) versátile (vel volúbile, vel manuale) manúbrium. Sin: clavus bicornis //
(volante del automóvil) manúbrium, ii n. Sin:
gubernáculum; rota moderatrix; v. volante.
manufactura: (obra hecha a mano) manufactum, i n. Sin: opus manu factum, confectum, formatum; res manu facta // (obra hecha
con auxilio de máquina) opus fabrile. Sin: res
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fábrica, ae
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fábrica armorum.
manufacturación: fabricátio, onis f.
manufacturado: manu factus, confectus,
formatus.
manufacturar: fabricari vel fabricare.
manufacturing: fabricátio, onis f. Sin: fabricatórium opus.
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chirographárius // (papel o libro escrito a mano)
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel
manu scriptum; chirógraphum; liber manu
scriptus; libellus manu exaratus; idiógraphus
liber; lítterae autógraphae // (en paleografía)
codex (-dĭcis m) manu scriptus.
manutención: tutela, ae f. Sin: conservátio;
tractátio conservativa; efficiéntiae cura; poténtiae tuítio; refectiones (vel restitutiones,
manzanar, v. manzanal.
manzanilla: ánthemis, ĭdis f.
manzano: malus, i f.
mañana: cras. Sin: die crástino. Uso: para -,
in diem crástinum; pasado -, peréndie; peréndino die; postrídie huius diei; para pasado -,
in peréndium; in peréndinum diem; - por la , cras mane; - por la tarde, cras vésperi.
maoísmo: (doctrina) maotsetungana doctrina
vel rátio. Sin: maotsetungana instituta vel
plácita npl // (régimen) maotsetunganum régimen (-mĭnis n).
maoísta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad
maotsetunganam doctrinam pértinens // sust
maotsetunganae doctrinae fautor , sequax,
studiosus. Sin: maotsetunganorum institutorum fautor.
mapa: tábula (vel charta, vel forma) geográphica. Sin: topográphica tábula; topográphica
locorum descríptio; geográphicum diagramma (-ătis n). Uso: - ferroviario, charta
tráminum; - vial, tábula viária; mapas en colores, geográphicae tábulae colóribus illustratae.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
terrarum descríptio; (en un papel plano) tábula orbem terrarum describens; tábula totīus
orbis descriptionem cóntinens; terrarum orbis
659
maqueta
(-is m) in tábula depictus; (en una esfera)
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera
geográphica; spháerica vel sphaeralis terrarum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum
próstypis descriptus.
maqueta, v. boceto, esbozo.
maqui o maquis: tectus libertatis gállicae
propugnator.
maquiavélico: adj machiavéllicus vel machiavélicus, a, um. Sin: ad machiavellismum
áttinens (perteneciente o relativo al maquiavelismo); machiavellianam doctrinam rédolens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que
actúa con astucia y doblez) cállidus, a, um.
Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum //
(el que sigue las doctrinas del maquiavelismo) doctrinae machiavellianae sectator,
fautor, assertor.
maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin:
machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli
doctrina; Machiavelli de rebus políticis doctrina; Machiavelli in rebus políticis agendi
rátio; in rebus políticis agendi rátio a Machiavello commendata // (fig, modo de proceder
con astucia, doblez y perfidia) callíditas, atis
f. Sin: astútia; versútia; dolus; malítia. Uso: político, regíminis callíditas; rátio dolose rem
públicam gerendi.
maquiavelista: adj machiavellismo adhaerens // sust machiavellismi sectator.
maquillador: fucationum ártifex.
maquillaje: fucátio, onis f. Sin: cósmesis, -is
(ac -in); cosmetórium, ii n; tinctura; faciēi
(vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fucátio; faciēi vel unguiculorum medicátio, cultus; cosmetórii indúctio; pigmenti illítio //
(fig, engaño, artificio) - de las palabras, verborum fucátio.
maquillar: fucare. Sin: fuco illínere vel tíngere; medicare fáciem (vel vultum, vel os), el
rostro vel unguículos, las uñas // maquillarse,
se fucare. Sin: se fuco illínere vel tíngere
máquina: máchina, ae f. Sin: machinamentum; machinátio. Uso: - afeitadora, novácula
machinalis; - automática, máchina autómata;
- calculadora, máchina calculatória vel computandis númeris; - cibernéticas, máchinae
cybernéticae; machinamenta cybernética;
máchinae machinarum gubernatrices vel moderatrices; - eléctrica, máchina eléctrica; máchina eléctride acta; máchina vi eléctrica
acta; - electrónica, máchina electrónica; electrostática, máchina electrostática; - exploradora, speculatrix máchina; - fotográfica, máchina (vel machínula) photográphica;
- heladora, máchina gelúfica; - hidráulica,
máchina hydráulica; - incubadora, máchina
incubatória; - magnetoeléctrica, máchina
magnetoëléctrica; - sumadora, máchina additionalis; - taladradora, v. taladradora; - trilladora, máchina trituratória vel tritória // de cocinar, máchina coquinatória; - de coser,
consutórium; consutória máchina; máchina
sartória vel sartrix; sartoris máchina; máchina
suens vel cónsuens; máchina suendi vel consuendi ; - de coser zapatos, máchina sutoria;
sutoris máchina; - de coser grapas, v. abrochadora; - de envolver, máchina involutória;
- de escribir, dactylógraphum, i n; dactylográphium; máchina vel machínula scriptória,
dactylográphica, dactýlica; - de escribir blindada, dactylógraphum cataphractum vel loricatum;
de
escribir
eléctrica,
dactylógraphum electride actum; máchina
scriptória eléctride acta; - de escribir Olivetti,
dactylógraphum olivettianum; máchina
scriptória olivettiana; - de escribir portátil,
dactylógraphum manuale vel portábile; - de
escribir de oficina, dactylógraphum offícii; de grapas, uncinatórium, ii n; máchina uncinandis chartis; - de lavar, máchina lavatória;
- de rasurar, machínula rasória; - de rasurar
660
marcaje
eléctrica, rádula vel novácula eléctrica; machínula rasória eléctrica; - de vapor, vaporalis vel vaporária máchina; máchina vapore
impulsa vel acta // escribir a -, dactylographare. Sin: máchinā scríbere.
maquinal: (perteneciente o relativo a los
movimientos y efectos de la máquina) machinalis, e. Sin: mechánicus; machinárius // (fig,
ejecutado sin deliberación) sine consílio ac
mente. Sin: sine consílio ac ratione factus; ex
consuetúdine sine consílio factus.
maquinalmente: machináliter. Sin: mechánice // (fig, indeliberadamente) involuntárie.
Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente
ac ratione.
maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin:
instrumenta, orum npl; machinarum corpus
(-pŏris n) , apparatus (-us m), instructura.
maquinista: machinator, oris m. Sin: machinárius; máchinae ductor, rector, moderator.
Uso: - del tren, machinator vel ductor tráminis.
maquinita: machínula, ae f. Sin: machilla.
Uso: - de afeitar, rádula; machínula rasória;
- de cortar el pelo, tonsórium, ii n; machínula
tonsória; - para hacer o liar cigarrillos, machínula convolvendis hispánicis.
maquis, v. maqui.
mar: mare, is n. Uso: - Adriático, Hadriáticum (mare); - ártico, mare árticum; - Caribe,
- de las Antillas, Caríbicum mare; Antillarum mare; - Glacial, mare Glaciale; - Mediterráneo, Mediterráneum mare; mare
Internum; - Muerto, Mórtuum Mare.
marabú: (ave) cicónia gutturosa. Sin: cicónia gútture túmido // (adorno hecho de su
pluma) cicóniae gutturosae pluma.
marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; tabitudo, dĭnis f; consúmptio; cachéxia. Uso: senil, marasmus senilis.
maratón: cursus marathónius. Sin: marathónium certamen vel currículum; certamen cursórium marathónium. Uso: - olímpico,
marathónius cursus olýmpicus, olýmpius,
olympíacus; el que participa en un -, marathónii vel longíssimi currículi certator.
maratoniano: marathónius, a, um.
marbete: insigne, is n. Sin: nota; títulus; téssera; praescríptio.
marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso:
- comercial o de fábrica, signum legítimum;
domūs insigne; ergastérii vel officinae nota; digital, v. dactilograma; - registrada, insigne
públice inscriptum; nota públice inscripta;
vino de óptima -, vinum óptimae notae //
(Dep, el mejor resultado técnico) culmen,
mĭnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareció
una nueva - mundial, novum culmen mundanum ortum est.
marcación: notae impréssio, onis f. Sin:
distínctio.
marcado: Dep impeditus, a, um. Uso: no -,
non impeditus.
marcador: (rotulador) v. esta voz // (persona
que marca) signator, oris m. Sin: notarum vel
signorum impressor; notationum effector,
exactor, mensor // (futbolista que hace gol)
follis in portam impulsor. Sin: adversariorum
retis violator vel expugnator // (tablero)
index, dĭcis mf. Sin: tabella; tábula; tabella
inscriptória.
marcaje: (en deportes) adversárii custódia.
Sin: adhaerendi rátio.
661
marcapasos
marcapasos: - cardíaco, impulsórium cardíacum.
marcar: (poner una marca) signare. Sin: notare; notā distínguere; notam (álicui rei) imprímere // (meter un gol) rete violare. Sin:
follem in portam ingérere vel impéllere //
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin:
punctum sibi comparare // (en algunos deportes, contrarrestar el juego de su contrario
por medio de una vigilancia severa) adversárium prémere vel impedire.
marcha: (modo de caminar) gressus, us m.
Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel
pleno gradu; própere; apresurar la -, gressum
maturare; gradum áddere (sobrent grádui) //
(acción de marchar) Mil iter, itíneris n. Uso:
- apresurada, citato ágmine iter; - de longitud superior a la normal, magnum iter ; - militar, iter militare; - regular de un día (6-7
horas), iustum iter; tropas, columna en -,
agmen, mĭnis n; a largas -, citato ágmine; durante la marcha, in ágmine; cerrar la -,
agmen cláudere vel cógere; detener la -,
agmen constitúere; guiar la -, agmen dúcere
// (ejercicio militar) ambulátio, onis f. Uso:
adiestrar en la - a los soldados, mílites educare ambulatum; ejercitar con marchas a los
soldados, mílites ambulando exercere; ejercitar en la - a los soldados, mílites in ambulando exercere // Mil y en general, ininterrumpida, contínuum iter; a - forzadas,
magnis vel máximis itinéribus; durante la -,
in itínere; iter fáciens; sobre la - (de prisa),
festinanter, festinato, properanter, properato;
sobre la - (inmediatamente, en el acto) statim, ílico vel íllico, cito, confestim, extemplo;
abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter accelerare, inténdere, maturare; cortar la - a alguien, itínere áliquem interclúdere; dirigir la
- hacia alguna parte, iter áliquo facere, conferre, convértere, inténdere; áliquo conténdere; emprender la - hacia alguna parte,
áliquo versus iter íngredi, inire, incípere; iter
fácere incípere; estar en -, iter fácere; estar a
dos días de -, abesse iter duorum dierum; impedir la - a alguien, itínere áliquem prohibere; interrumpir la -, iter intermíttere
(suspenderla); iter omíttere vel supprímere
(abandonarla); proseguir la -, pérgere in itínere, iter pérgere vel continuare; iter non intermíttere; reanudar la -, rursus se in viam
dare // (ejercicio atlético) certamen ambulatórium. Sin: certátio ambulatória; ambulátio
certatória; ambulátio agonística // (desplazamiento de un conjunto de personas con un fin
determinado) ambulátio, onis f. Sin: pompa.
Uso: - de protesta, refragatória pompa; reclamátio ambulatória; ambulatória dissensionis
patefáctio // (expedición) expedítio, onis f.
Sin: milítia. Uso: la - sobre Roma, expedítio
vel milítia adversus Romam // (fig, curso,
desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las
ideas, cursus sententiarum, opinionum, doctrinarum; la - de los acontecimientos, cursus
rerum; la - del tiempo, procedens tempus //
(pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el
paso de un hombre o de un grupo en marcha)
concentus (-us m) ad gressum compósitus.
Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus;
agminalis concentus. Uso: - fúnebre, fúnebris
concentus ad gresssum compósitus; - real, regalis concentus ad gressum compósitus; ejecutar una -, concentum ad gressum
compósitum dare // (toque de caja o clarín
para que marche la tropa o para hacer los
honores supremos militares) týmpani cantus,
us m (de caja); tubae (vel clássici, vel búcinae) cantus (de clarín); incitati modi, orum
mpl // (grado de celeridad en el andar de un
buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin:
motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener
una - regular (funcionar bien), in effectu
esse; bene cúrrere vel moveri // (actividad o
funcionamiento de un mecanismo) motus, us
m. Uso: poner en - el motor, machinamentum excitare, incitare, expedire, ciēre // (mecanismo para el cambio de velocidades en un
vehículo) copulátio, onis f. Sin: commutátio
662
mareógrafo
// - atrás (acción de retroceder un vehículo
automóvil) regréssio, onis f vel regressus, us
m. Sin: retrocéssio; retrocessus (-us m); retrogradátio; retrogressus (-us m). Uso: dar atrás, retrocédere; retrógradi; recédere; introducir, meter la - atrás, insérere retrogressum;
mecanismo para la - atrás, mechanema regressioni aptum; árbol de la - atrás, arbúscula (-ae f) retrocessūs.
marchamar: stigma inscríbere + dat. Sin:
signum imprímere + dat; v. sellar.
marchamo: stigma, ătis n. Sin: signum, i n.
marciano: (adj, perteneciente o relativo al
planeta Marte) martianus, a, um. Sin: mártius; stellae Martis (gen) // (supuesto habitante del planeta Marte) stellae Martis
íncola. Sin: alienígenus stellaris; extraterrestris íncola.
marconígrafo: marconígraphum, i n; v. radiotelégrafo.
marconigrama: marconigramma, ătis n. Sin:
aérium núntium; núntium radiophónice missum; v. radiograma, radiotelegrama.
marea: aestus, us m. Sin: aestus marítimus.
Uso: - ascendente, v. flujo; - descendente, v.
reflujo; las grandes -, magni aestus; la - sube,
baja, aestus crescit, decedit; bajando la -, minuente aestu.
marear: ad náusam concitare vel movere.
Sin: stómachum movere. Uso: casi marea, ad
náuseam fere movet; este aroma me marea,
hic odor fastídium mihi affert // marearse,
nauseare vel nausiare. Sin: náuseā commoveri; náuseā áffici vel cónfici. Uso: - viajando
en avión, volans in áëre nauseare.
marejada: maris perturbátio vel elátio.
marco: (unidad monetaria alemana) marca,
ae f. Sin: marca germánica; nummus vel
numus Germánicus // (pieza que rodea, ciñe
o guarnece algunas cosas, y aquella en
donde se encaja una puerta, ventana, pintura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin:
forma; tábula marginata. Uso: pintura encerrada en un -, pictura (vel picta imago) septo
clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el a un cuadro, picturam tábulā marginata inclúdere.
marconigrafía: marconigráphia sive -graphīa, ae f; v. radiotelegrafía.
marconigráfico: marconigráphicus, a, um; v.
radiotelegrafista.
marconigrafista: marconigraphista, ae m;
marconigraphístria, ae f. Sin: marconigrámmatis addictus vel addicta; v. radiotelegrafista.
maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae
motus. Sin: subaquánea perturbátio; vasta
maris concússio; profundi maris aestus (-us
m) vel concussus (-us m); maris furentíssimus
aestus.
mareo: (efecto de marearse) náusea vel náusia, ae f. Sin: naupathīa vel pelagismus (con
el movimiento de la embarcación). Uso: - en
el avión, náusea aéria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nauseabundus; el que padece -, nauseator, oris m //
(incomodidad, molestia) incommóditas, atis
f. Sin: moléstia // (enfado) fastídium, ii n.
Sin: táedium; náusea // (ajetreo) quassátio,
onis f. Sin: iactátio; iactatus, us m // (agitación) ánimi concitátio, commótio, permótio,
iactátio; ánimi motus.
mareógrafo: maris aestūs index, dĭcis mf.
Sin: áestuum marinorum index.
663
mareta
mareta: levior maris fluctuátio.
marfil: ebur, éboris n. Uso: de -, ebúrneus;
ex ébore (factus, a, um); el que trabaja el -,
eborárius, ii m; faber eborárius // (parte dura
de los dientes cubierta por el esmalte)
substántia adamántina vel adamantēa.
margarina: margarina, ae f vel margarinum,
i n. Sin: butyrum margarinum.
margarita: (perla) margarita, ae f vel margaritum, i n // (planta, flor) bellis, ĭdis f.
margen: margo, gĭnis mf // - del río, ripa, ae
f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig,
ocasión, motivo, occásio, onis f. Sin: ansa, ae
f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; spátium dare.
marginación: exclúsio a sociali vita.
nere // (dejar márgenes) marginare // fig segregare. Sin: a vita sociali exclúdere; in extremam societatem detrúdere.
margrave: margrávius, ii m. Sin: marchícomes, ĭtis m.
margraviato: (dignidad, oficio) margraviatus, us m. Sin: margrávii dígnitas vel munus
// (jurisdicción) margrávii iurisdíctio vel
territórium.
María: Maria, ae f. Uso: - Santísima, Maria
Sanctíssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo;
Dei Mater; Deípara; Sancta (vel Augusta, vel
Alma) Dei Génetrix vel Génitrix, icis; - Auxiliadora, Maria Auxilium Christianorum;
Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -,
mensis marialis.
mariano: marialis, e. Sin: marianus; Mariae
dicatus vel consecratus.
marginado: ségregus, a, um. Sin: segrex,
grĕgis; a vita sociali exclusus; ad ínfimam
plebem redactus; ad extremam societatem
detrusus. Uso: sentirse socialmente -, in extremam societatem sentire se detrusum //
sust homo ségregus vel segrex; qui in margínibus humanae societatis est.
marginador: márginis vel márginum retináculum. Uso: - derecho, retináculum márginis
déxteri vel dextri; - izquierdo, retináculum
márginis sinistri vel laevi.
marginal: (perteneciente o relativo al margen) marginalis, e // (de importancia secundaria o escasa) secundárius, a, um. Sin: levis
(vel levioris, vel minoris) momenti // (que
está al margen) in márgine situs vel pósitus.
marihuana, marijuana, mariguana: marihuana, mariguana, marijuana, ae f.
marina: (fuerzas navales) classis, is f. Uso: mercante, actuáriae naves fpl.
marinar: (poner en escabeche) v. escabechar.
marine: manuballistárius clássicus. Sin:
classiárius americanus; classiárius Foederatarum Civitatum Américae Septentrionalis.
marinera: (prenda de vestir) náutica vestis.
Sin: nautalis hábitus.
marinero: nauta, ae m. Sin: classiárius.
marginalidad: status (-us m) marginalis.
Uso: condición de -, declívior status.
marinismo: marinismus, i m. Sin: mariniana
scribendi rátio; affectátio in scribendo.
marginar: (apostillar) notas márgini appó-
mariología: mariológia sive -logīa, ae f. Sin:
664
marroquí
marianarum quaestionum sciéntia.
mariólogo: mariólogus, i m. Sin: marianarum quaestionum peritus.
marmota: mus (muris m) alpinus // (persona
que duerme mucho) dormītor, oris. Sin: somniculosus homo.
maroma, v. cabo.
marioneta: neurospaston, i n. Sin: púpulus.
mariposa: papílio, onis m. Sin: - pequeña,
papiliúnculus.
maronita: adj maroníticus, a, um // sust maronita, ae m. Sin: christianus libanensis.
marqués: marchio, onis m. Sin: demarchus.
mariscal: marescallus vel mareschallus, i m.
Sin: milítiae magister. Uso: - de campo, summus milítiae magister; summus strategus.
marquesa: (la que tiene un marquesado)
marchionissa, ae f // (mujer del marqués)
marchionis uxor.
mariscala: marescalli uxor.
marisco: conchýlium, ii n.
marisma: palústria, ium npl. Sin: stagnosum
litus (-tŏris n); ora palustris; palus (-ūdis f) litórea; locus paluster vel palustris.
marismeño: stagnosus, a, um. Sin: paluster
sive palustris; ad stagnosum litus spectans.
marital: maritalis, e
marketing: rátio vel provísio negotiatória.
Sin: mercis vendendae promótio vel provéctio; meditata mércium diffúsio.
marquesado: (título o dignidad de marqués)
marchionatus, us m. Sin: marchionis dígnitas; demarchi munus (-nĕris n) // (jurisdicción) marchionis régio vel dício, onis f.
marquesina: (especie de alero o protección)
pénsilis subgrunda (-ae f) vel subgrundátio
(-onis f); pénsile subgrúndium; tectoríolum
pénsile // (cobertizo) próthyrum, i n. Sin:
tectum exsertum, proiectum; tegimentum vel
receptáculum columnatum. Uso: - de cristales, próthyrum vítreum.
marquetería: obra de -, intestīnum opus.
Uso: obrero en -, intestinárius, ii m.
marmita: olla, ae f. Sin: cáccabus. Uso: - catalítica, olla catalýtica; - silenciadora, óllula
silentiária.
marquisette: tela marchionissalis.
mármol: marmor, ŏris n. Uso: - con vetas
multicolores, marmor varietate macularum
conspícuum; de -, marmóreus; revestir de -,
marmorare.
marrasquino: sucus cerásinus. Sin: dalmáticus liquor; subamari cérasi liquor.
marro: ludus velitaris.
marmolista: (artífice que trabaja en mármoles) marmorárius, ii m // (que los vende) mármoris vénditor vel tractator.
marrón: (color castaño) castanearum color
// (de color castaño) castanearum colore (abl
de cualidad).
marmosete, v. viñeta.
marroquí: adj marokiensis, e. Sin: marokia-
marrajo: (tiburón) v. esta voz.
665
marroquín
nus; marochiensis; marochinus; marochianus; maroccanus // sust Marokianus, Marochianus, Maroccanus, Marochinus, i m //
(tafilete) v. esta voz.
marroquín, v. marroquí.
martillador o martilleador: malleator, oris
m. Sin: mállei tractator; percussor; pulsator.
martillar: (batir y dar golpes con el martillo) málleo túndere vel cúdere. // (fig, oprimir,
atormentar) vexare. Sin: púngere; pérsequi;
percútere; pulsare; instanter lacéssere.
marrubio: marrúbium vulgare.
Marruecos: Maróchium, ii vel Maroccum, i
n. Uso: de -, v. marroquí.
marsala: vinum marsalense vel lilybaetanum.
Marsella: Massília, ae f.
marsellés: adj massiliensis, e // sust Massiliensis, is m.
marsellesa: massiliense, is n . Sin: carmen
massiliense; Gallorum carmen pátrium.
marsupial: adj marsupialis, e // sust marsupialis, is mf vel marsupiale, is n. Sin: ánimal
marsupiale; bélua vel béllua marsupialis; en
pl marsupiales, ium m vel marsupiália, ium
n.
marta: meles vel melis, is f. Uso: de -, melīnus, a, um.
martilleo: pulsus vel percússio mállei. Sin:
percússio vel túnsio málleo facta.
martillo: (herramienta que sirve para golpear) málleus, i m. Sin: marcus. Uso: - pequeño, malléolus; márculus; tudícula, ae f; eléctrico, málleus eléctricus; málleus súcino
fluctu actus; el que trabaja a -, malleator //
(huesecillo del oído interno) málleus, i m.
martinete: (máquina que sirve para clavar
estacas o pilotes) festuca vel fistuca, ae f //
(macillo) pínnula, ae f // (mazo, generalmente
de gran peso, para batir algunos metales,
etc.) ponderosior málleus.
martingala: (artificio o astucia para engañar a alguien o para otro fin) dolus, i m //
(lance en el juego del monte) lusórii damni
duplicátio. Sin: pignus (-nŏris vel -nĕris n)
múltiplex.
mártir: martyr, ўris mf. Uso: morir -, martýrium consummare vel complere.
martagón: (planta) martagon, i n.
Marte: (dios de la guerra) Mars, Martis m.
Sin: deus bellator. Uso: de -, mártius, martialis , martianus // (planeta) stella Martis. Uso:
de -, mártius; el esplendor del planeta -, fulgor mártius.
martirio: (tormento o muerte padecidos por
la fe) martýrium, ii n. Uso: padecer el -, martýrio áffici; martýrium ferre // (fig, cualquier
sufrimiento grande) tormentum, i n. Sin: cruciatus, us m; máximus dolor. Uso: padecer
un -, cruciari; torqueri; tormento áffici; máximo dolore áffici.
martes: féria tértia. Sin: dies Martis.
martirizado: martýrio affectus.
martillada o martillazo: mállei ictus, us m.
Sin: ictus málleo vibratus vel inflictus.
martirizar: martyrizare. Sin: martýrio affícere, interfícere, necare // fig cruciare. Sin:
666
máscara
excruciare vel discruciare.
martirologio: martyrológium, ii n. Sin:
mártyrum index, dĭcis mf.
marxiano (relativo a Carlos Marx): marxianus, a, um. Sin: a Cárolo Marx excogitatus
vel definitus; ad Cároli Marx doctrinam pértinens.
marxismo: marxismus, i m. Sin: marxiana
doctrina; Márxii plácita (-orum npl) vel commenta (-orum npl).
marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxísticus; ad bona assequenda áttinens. Uso: doctrina -, doctrina marxística // sust marxista,
ae m. Sin: Cároli Marx sectator vel ássecla;
ássecla doctrinae marxianae; sectator placitorum marxisticorum; bonorum aequandorum fautor.
marzo: Mártius, ii m. Sin: mensis Mártius.
Uso: de -, Mártius, a, um.
más: a lo -, summum vel máximum; - y -,
plus plusque; - o menos, plus minus; plus minusve; por - de cincuenta días, per plus quinquaginta dies // (signo de la adición)
additionis signum vel index (-dĭcis mf).
masa: (magnitud física) massa, ae f. Uso: crítica, massa vel moles (-is f) crítica // (muchedumbre o conjunto numeroso de personas) multitudo, dĭnis f. Sin: magna multitudo.
Uso: la - de la población civil, magna cívium
multitudo; penetrar en las - populares, ad populárium multitúdines propius accédere.
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cáedere;
promíscue interfícere; efferate necare.
masacre: trucidátio, onis f. Sin: caedes, is f;
mactátio; mactatus, us m.
masaje: chirápsia, ae f. Sin: perfricátio; fricátio; fríctio; malaxátio, onis f. Uso: - suave,
fríctio lenis; - con aceite, perfricátio cum
óleo; salón de masajes, taberna tractatória;
aplicar, hacer masajes, malaxare; fricare;
tractare.
masajista: fricator, oris m; fricatrix, icis f.
Sin: tractator, tractatrix; alipta vel aliptes, ae
m; iatraliptes, ae m.
mascar: mándere. Uso: - tabaco, nicotiana
fólia mándere vel súgere.
máscara: (figura de cartón pintado que se
pone uno sobre el rostro para disfrazarse)
persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval,
indumentum oris; - de teatro, persona; persona cómica (de comedia); persona trágica
(de tragedia); con -, personatus; ponerse la -,
personam indúere, personā caput tégere; personam cápiti adícere; personam sibi accommodare vel sibi aptare; quitarse la -,
personam depónere (también en sentido figurado); quitarle a uno la -, desenmascararlo,
álicui personam démere; alicúius cápiti personam detráhere (también en sentido figurado) // (traje extravagante con que se
disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus
hábitus vel vestitus, us m; insólita vel inusitata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem
indúere; quitarse la -, alienam vestem exúere
vel depónere // (careta de colmenero o de esgrima) persona, ae f // (careta que se usa
para impedir la entrada de gases nocivos en
las vías respiratorias) persona, ae f. Sin: cassis, ĭdis f; masca, ae f. Uso: - antigás, masca
antigasalis; persona contra letíferos flatus
praemúniens; cápitis integumentum adversus
letíferos flatus ; - respiratoria, cassis ducendo spirítui; cassis ad spirandum apta //
(persona enmascarada) homo personatus.
Sin: homo personā tectus; qui personam
gerit; homo aliena (vel insólita, vel inusitata)
veste tectus; qui alienam (vel insólitam, vel
667
mascarada
inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extravagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum,
i n; praetextus, us m. Sin: species, ēi f;
nomen, mĭnis n. Uso: la - de la hipocresía,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras
la - de la ficción, involūcris simulationis tegi;
quitar a uno la -, detégere áliquem; evólvere
áliquem integumentis dissimulationis nudareque; quitarse uno la -, simulationem
abrúmpere, depónere; abrúmpere omnem
dissimulationem; se detégere; se aperire; nudare ánimum; patefácere se totum (álicui);
tomar la - de la virtud, virtutis spéciem vel
simulationem indúere.
mascarada: (festín de personas enmascaradas) festum (vel dies festus) personatorum //
(sarao de personas enmascaradas) personatorum congressus vel conventus (-us m) //
(comparsa de máscaras) personati, orum
mpl. Sin: personati hómines; personatorum
caterva, multitudo, turba; personata pompa;
personatorum spectáculum // fig ridícula simulátio (-onis f). Sin: immérita pompa.
mascarilla: (máscara que solo cubre la parte
superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum
oris tégimen (-mĭnis n). Uso: con -, ore involuto // (vaciado de yeso sacado sobre el rostro de una persona) os e gypso expressum.
Sin: vultus e gypso expressus.
mascarón: (cara disforme o fantástica que
se usa como adorno en ciertas obras de arquitectura) os deformatum. Sin: turpata oris
lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa,
rostrum, i n.
mascota: (persona, animal o cosa que sirve
de talismán, que trae buena suerte) amuletum, i n. Sin: fortunae pignus (-nŏris n) //
(animal de compañía) ánimal assectans.
masculinidad: masculínitas, atis f. Sin: virílitas; mos (moris m) masculinus vel virilis.
masculinización: virilis hábitus súmptio
(-onis f). Sin: virílium proprietatum súmptio;
virilitatis adulteratae comparátio.
masculinizar: virilem fácere vel réddere.
Sin: ad virilem morem convértere.
mascullar, v. farfullar.
máser o maser: instrumentum maséricum.
Sin: instrumentum úndulis amplificandis.
masificación: ad gregem redáctio (-onis f).
Sin: nímia aequátio.
masificar: ad gregem redígere. Sin: nímium
aequare; vulgarem fácere.
masilla: glútinum, i n. Sin: ferrumen, mĭnis
n.
masón: masso, onis m. Sin: francomurárius;
liber structor. Uso: - comunista, masso communísticus; v. francmasón.
masonería: secta massónica. Sin: massónica
fáctio; consociátio massonum; fratérnitas
massónica; fratérnitas factionis massónicae;
francomurariorum secta; francosocíetas
massónica; v. francmasonería.
masónico: massónicus, a, um. Sin: francomurárius; v. francmasónico.
masoquismo: masochismus, i m. Sin: algolágnia sive -lagnīa, ae f; algophília, ae f; masochianus libídinis furor.
masoquista: (perteneciente o relativo al masoquismo) masochianus, a, um. Sin: ad masochismum spectans // sust masochista, ae m.
Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libídine afflictus // fig homo
dolorum cúpidus.
668
matasellar
masora: masora, ae f. Sin: rabbínica vel masorética philológia; rabbínicum Bibliorum
stúdium.
dis (gen).
masoreta: masoreta, ae m. Sin: philólogus
masoréticus; rabbi indecl, Bibliorum studiosus.
mastoiditis: mastoidītes, is f. Sin: mastóidis
inflammátio.
mastoides: mastóides, is n.
mastología: mastológia sive -logīa, ae f.
masorético: masoréticus vel masoréthicus, a,
um.
masoterapia: maxotherapīa, ae f. Sin: malaxotherapīa.
mass media: instrumenta communicationis
socialis. Sin: subsídia multicommunicativa.
mastológico: mastológicus vel mastólogus,
a, um.
mastologista: mastólogus, i m.
mastranzo: méntula, ae f.
masturbación: masturbátio, onis f.
mastalgia: mastálgia sive -talgīa, ae f. Sin:
mammae vel mamillae dolor.
mastelcosis: mastelcosis vel masthelcosis, -is
f.
masturbador: masturbator, oris m.
masturbarse: masturbari. Sin: praeputiare.
matacandelas, v. apagador.
masticar: mándere.
masticatorio: adj masticatórius, a, um // (lo
que se mastica con fin medicinal) masticatórium, ii n.
mastín: mastinus, i m. Sin: molossus, i m.
mástique: mastícula, ae f. Sin: mástiche, es f.
mastitis: mastitis, ĭdis f. Sin: mammae vel
mamillae inflammátio.
mastodonte: mástodon, ontis m; mástodus,
dontis m. Sin: élephas primigénius // fig
homo pergrandis. Sin: homo immani córporis
magnitúdine.
mastodóntico: mastodónticus, a, um. Sin: ingens; enormis, abnormis, immanis.
mastoideo: mastoidēus, a, um. Sin: mastói-
matadero: laniena, ae f. Sin: laniárium; locus
animálium (vel animántium) mactationis.
matador: mactator, oris m.
matafuego: (instrumento) exstinctórium, ii n
// (oficial destinado a apagar los incendios)
v. bombero.
matanza: (mortandad de personas ejecutada
en una batalla, asalto, etc) interféctio, onis f.
Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los
armenios y los kurdos, interféctio Armeniorum ac Curdorum // (acción de matar los cerdos y de preparar su carne) mactátio, onis f
matar: mactare. Sin: cáedere; occídere; interfícere; necare.
matasellar: signum imprímere. Sin: sigillo
cursuali notare áliquid.
669
matasellos
matasiete: homo gloriosus.
materialidad: materiálitas, atis f. Sin: corporálitas; natura concreta; corpórea natura;
rerum vel córporum concrétio; vis concreta.
match: lusórium vel athléticum certamen
(-mĭnis n).
materialismo: materialismus, i m. Uso: práctico, materialismus prácticus.
matemática: mathemática, ae f; mathemátice, es f. Sin: mathemática, orum npl; mathemática ars, disciplina, doctrina. Uso:
estudiar -, mathemáticae (vel mathemáticis)
studere.
materialista: adj materialísticus, a, um. Uso:
explicación - de la historia, materialística
históriae explicátio // sust materialista, ae m.
Sin: unīus matériae assertor; qui ad corpus
ómnia refert; qui corpóream esse ánimi naturam contendit vel affirmat.
matasellos: sigillum cursuale.
matemático: adj mathemáticus, a, um // sust
mathemáticus, i m. Sin: mathemáticae (vel
mathemátices) peritus vel cultor.
matematismo: mathematicismus, i m.
mateología: mataeológia sive -logīa, ae f.
Sin: inanis doctrina; doctrina vácua et inanis.
mateólogo: mataeólogus, i m.
materia: (cosa física) materia, ae f; matéries,
ēi f. Uso: - bruta, matéria bruta; - incendiaria,
matéria incendiária; - nutritiva, nutrimentum,
i n; - prima o primera -, - en rama, res; matéria; infecta matéria; matéria rerum; matéria
rudis; infecta vel imperfecta rerum matéria
// (disciplina científica) v. asignatura.
material: adj materialis, e. Sin: corpóreus.
Uso: bienes -, bona externa; placeres -, voluptates, um fpl // sust matéria, ae f. Sin: res;
rerum matéria. Uso: - biológico, biológica
matéria; - explosivo, matéria displosiva; - incombustible, flammis inviolábilis matéria; pirotécnico, matéria pyrotéchnica; - radiactivo, res rádios elicientes; - de carpintería,
matéria; - de desecho de la fisión atómica,
matériae a disiecta átomo detractae; individuorum vel atomorum disiectūs resídua; - de
plástico, ex matéria plástica (vel plasta) factus.
materialización: materializátio, onis f. Sin:
reificátio.
materializar: materializare. Sin: reificare; ad
matériam referre; ad matériam redígere vel
redúcere; matériae addícere vel subícere; ad
rerum concretionem referre; corpóreum esse
(áliquid) existimare // materializarse, materialem fíeri.
maternalmente: materne. Sin: in modum
matris; materna caritate; materno ánimo.
maternidad: (estado o cualidad de madre)
matérnitas, atis f. Sin: matris munus vel offícium. Uso: las alegrías de la -, gáudia quibus
matres afficiuntur; fiesta de la - de la Santísima Virgen, festum Maternitatis Beatae Mariae Vírginis // (hospital donde se atiende a
las parturientas) maiocomīum, ii n.
materno: maternus, a, um. Sin: matris (gen).
matiné: (espectáculo que tiene lugar en las
primeras horas de la tarde) spectáculum
prima vésperi (horā) vel primo véspere.
matiz: (combinación de colores mezclados
con proporción) hármoge, es f. Sin: colorum
commissura; colorum commissurae et tránsitus // (cada una de las gradaciones que
670
Mauritania
puede recibir un color sin perder el nombre
que lo distingue de los demás) varíetas, atis f.
Sin: differéntia; dífferens coloris spécies (-ēi
f). Uso: hasta en el blanco se advierten muchos -, in candore ipso magna differéntia est;
colores de diversos -, várii colores // (grado
de intensidad que se puede dar a un sonido
en la ejecución de una partitura) cantūs vel
vocis fléxio (-onis f) // (matices en el sentido
fig. de rasgos que caracterizan una obra literaria) notae, arum fpl // (matices en el sentido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin:
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinión pública, públicae opinionis modi; hóminum
opinionis figurae.
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vaspicetum.
matraca: crepitáculum, i n. Sin: crótalum;
sistrum.
matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: matris dominatus (-us m), dominátio, domínium;
matriarchalis dígnitas; mulíerum dominátio.
vel in matrīce inscríbere; in albo ascríbere; in
album vel in tábulas referre; in matrículae órdinem referre.
matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar diligentemente la fidelidad -, fidelitatem conubialem strénue servare.
matrimonio: matrimónium, ii n. Sin: connúbium vel conúbium; coniúgium; núptiae,
arum fpl. Uso: - civil, matrimónium civile;
conúbium officiáliter (vel civíliter) coniunctum; - entre homosexuales, coniúgium vel conúbium inter viros homosexuales; - por la
Iglesia, conúbium ritu ecclesiástico coniunctum; relativo al -, conubialis; asistir a un -,
núptiis interesse; celebrar un segundo -, secundum matrimónium inire; contraer - (el
varón), áliquam uxorem dúcere; áliquam in
matrimónium dúcere; contraer - (la mujer),
álicui núbere; contraer - por el civil, matrimónium ritu civili iúngere; dar su hija en -,
fíliam (álicui) in matrimónium dare; pedir en
-, uxorem sibi póscere; prometer su hija en -,
fíliam (álicui) despondēre // ( marido y
mujer) cóniuges, um mpl.
matriarcal: matriarchalis, e.
matricial: matriculárius, a, um.
matrícula: (lista, catálogo) matrícula, ae f.
Sin: matrix, īcis f; album; index, dĭcis mf.
Uso: - de vehículo, v. patente // (conjunto de
estudiantes que se han matriculado) académici tirones.
matriculación: matriculátio vel immatriculátio, onis f. Sin: perscríptio; nóminis
perscríptio; in tábulas vel in album relátio.
matriz: (útero) matrix, īcis f. Sin: úterus, i m;
alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons primus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v.
esta voz // (parte de libro o talonario que
queda encuadernada al cortar o separar los
talones, cheques, títulos, etc., que la forman)
matrícula, ae f // iglesia, lengua -, ecclésia,
lingua matrix.
matronímico: matronímicus, a, um. Sin: ex
matris nómine ortus.
matutino: matutinus, a, um.
matriculado: in matrículam relatus. Sin: in
matrīce inscriptus; in album vel in tábulas relatus; in albo ascriptus.
maullar: felire.
Mauritania: Mauritánia, ae f.
matricular: immatriculare. Sin: in matrícula
671
mauritano
mauritano: adj mauritánicus, a, um. Sin:
maurus // sust Mauritánus, i m. Sin: Maurus,
i m.
mausoleo: mausolēum, i n. Uso: - leniniano,
mausolēum Leninianum.
mayor: (comandante) centúrio maior. Sin:
centúrio primorum órdinum // - de edad,
maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis;
emancipatus // libro -, liber rationum // comercio al por -, magna mercatura; mercatura
magnárii; precio al por -, prétium magnárii
vel magnárium.
maxifalda: máximum hypozónium, ii n.
maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum pértinens.
maximalismo: maximalismus, i m. Sin: íntegri propósiti vindicátio vel propugnátio.
maximalista: sust maximalista, ae m. Sin:
íntegri propósiti vindicator, propugnator,
consectator // adj ad summum tendens. Sin:
médiis consíliis contrárius; moderationis impátiens; ad íntegrum propósitum tuendum áttinens.
maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m
// (planta) bellis, ĭdis f.
mayal: (instrumento) pértica, ae f.
mayestático: maiestáticus, a, um. Sin:
maiestativus; maiestatem ínnuens; maiestatis
próprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m)
quasi maiestáticus.
mayéutica: (obstetricia) maiéutice, es f. Sin:
ars obstetrícia // (método socrático) maiéutica, ae f; maiéutice, es f. Sin: maiéutica ars,
rátio, disciplina.
mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m)
Maius.
mayólica: maiólica, ae f. Sin: albus lapis
(-ĭdis m) calcáreus.
mayonesa: ius (iuris n) magonianum. Sin: liquamen (-mĭnis n) magónicum.
mayordomía: - de casa o palacio, praefectura domūs vel palátii; - de una estancia,
villicátio vel vilicátio, onis f; víllici vel vílici
munus (-nĕris n).
mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae
m. Sin: praefectus aulae vel palátii; praepósitus domui; ministrorum vel famulorum magister; ministris vel fámulis praepósitus;
magister officiorum. Uso: - de una estancia,
víllicus vel vílicus, i m ; - de Su Santidad,
praefectus sacri palátii; pontificalis domūs
praefectus; - de un soberano, diaetarchus
domūs augustae.
mayoría: (parte mayor de los individuos que
componen una nación, ciudad o cuerpo; el
mayor número, la mayor parte) maióritas,
atis f. Sin: maior pars (partis f); maior númerus; pars multa; máxima pars; plures, ium pl;
plerīque; plures ex número (por ej, iúdicum,
de los jueces). Uso: - absoluta, maióritas absoluta; pars absolute maior; - relativa, maióritas relativa; maior relative númerus;
mayorías de opinión, maiores partes opinionum; - de votos, maióritas votorum; con
gran - de sufragios, magna maioritate suffragiorum; convicciones de la -, maioris partis
opinationes; ser elegido por - absoluta, absoluta maioritate éligi; tener - en el parlamento, in parlamento maioritatem tenere.
mayoridad: maiorénnitas, atis f.
mayorista: magnárius, ii m. Sin: negotiator;
magnárius negotiator.
672
mecanizar
mayoritario: maioris partis (gen). Sin: plúrium (gen); ad maiorem partem spectans.
machinátio, onis f. Sin: machinamentum; órganum.
mayúsculo: maiúsculus, a, um. Sin: grandis,
e // fig máximus, a, um. Sin: enormis, e; grandis.
mecánicamente: mechánice. Sin: arte machinali; machinatione quadam. Uso: movido
-, arte machinali actus, motus, permotus.
maza: (utensilio usado para machacar, apisonar, etc.) málleus, i m. Sin: mattéola; clava
// (bastón en forma de maza, usado como insignia) clava, ae f.
mecanicismo: mechanicismus, i m.
mazapán: (pasta) amygdálina (vel amygdálea) pasta albúmine condīta.
mazo: (martillo grande de madera) málleus,
i m. Sin: marcus, i m.
mazorca: (espiga densa y apretada de ciertas plantas gramíneas, como el maíz) panícula vel pannícula, ae f. Sin: panúncula vel
pannúncula.
mazuelo: malléolus, i m.
mazurca: saltátio polónica.
mazut, v. fuel-oil.
meandro: maeandrus, i m.
meato: (conducto, canal u orificio) meatus,
us m. Uso: - acústico, meatus acústicus.
Meca (La): Mecca, ae f. Sin: Mecha; Macoraba. Uso: de la -, Meccensis vel Mechensis,
e.
mecánica: (ciencia) mechánica, ae f. Sin:
mechánica vel machinalis disciplina, sciéntia;
machinalis vel mechánica rátio ac disciplina;
machinamentorum doctrina // (técnica) mechánica ars (artis f). Uso: darse a la -, mechánicae arti se dare // (aparato o resorte interior
que da movimiento a un ingenio o artefacto)
mecánico: (adj, relativo a la mecánica) mechánicus, a, um. Sin: machinalis, e. Uso: estudios -, stúdia mechánica; trabajo -,
mechánicus labor // (que funciona por un mecanismo o máquina) mechánicus. Uso:
miembros -, membra mechánica // (el que
profesa la mecánica) mechánicus, i m. Sin:
machinator; machinárius; ópifex (-fĭcis m)
vel faber (-bri m) mechánicus; mechánicus
operator. Uso: - dentista, ópifex dentárius.
mecanismo: mechanismus, i m. Sin: máchina; machinátio; machinamentum; mechanēma vel mechanisma, ătis n. Uso: eléctrico cinematográfico, eléctricum mechanēma cinemáticum; - electrónico, mechanema electrónicum;
- de encendido,
mechanema incensórium // fig rátio, onis f.
Sin: via; machinátio; mechanismus; machinalis rátio. Uso: - comerciales, rationes mercatóriae; - económicos, machinationes
oeconómicae; - financieros y monetarios, rationes nummáriae et pecuniáriae; - letal, mechanismus létifer; - productivos, rationes
effectrices; se ha transformado en un - contraproducente, conversum dénique in machinamentum est quod contrária effecit.
mecanización: machinizátio, onis f. Sin:
machinarum indúctio; machinalis operátio;
máchinis óperum efféctio.
mecanizado: machinizatus, a, um. Sin: máchinis instructus; machinis effectus.
mecanizar: machinizare. Sin: máchinis
673
mecanógrafa
instrúere (proveer de máquinas); áliquid máchinis vel machinamentis effícere (realizar
algo por medio de máquinas). Uso: - la industria nacional, nationalem indústriam machinalem fácere vel réddere.
mecanógrafa: mechanógrapha, ae f; v. dactilógrafa.
mecanografía: mechanográphia sive -graphīa, ae f; v. dactilografía.
rius; ígnifer funículus. Uso: - eléctrica, funículus incendiárius eléctricus; encender la -,
funem incendiárium succéndere.
mechero: (boquilla de los aparatos de alumbrado) fístula gasária // (encendedor de bolsillo) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; v.
encendedor.
mecografía: mecográphia sive -graphīa, ae f.
mecómetro: mecómetrum, i n.
mecanografiado: máchinā scriptus.
mecónico: mecónicus, a, um.
mecanografiar: mecanographare; v. dactilografiar.
mecanográfico: mechanográphicus, a, um.
mecanografista, v. mecanógrafo.
mecanógrafo: mechanógraphus, i m. Sin:
machinárius scriba; v. dactilógrafo.
mecanograma: mechanogramma, ătis n.
Sin: página dactylógrapho scripta, exscripta,
exarata; fólium dactylógrapho scriptum,
exscriptum, exaratum.
mecanoterapia: mechanotherapīa, ae f.
mecedora: (silla) sella oscillatória.
mecenas: maecenas, atis m. Sin: patronus;
litterarum vel artium patronus, adiutor, fautor,
protector; doctorum hóminum patronus. Uso:
un - munífico, munificentísimo, patronus muníficus, munificentíssimus.
mecenazgo: litterarum vel ártium patrocínium. Sin: doctorum hóminum patrocínium;
liberálitas maecenatiana; maecenatianum patrocínium.
meconio: mecónium, ii n.
medalla: (pieza de metal batida o acuñada)
nomisma vel numisma, ătis n. Sin: nummus,
i m. Uso: - de oro, de plata, de bronce, nomisma áureum, argénteum, áereum vel aéneum // (distinción honorífica) honorárium
nomisma (ătis n). Sin: honoríficum insigne
(is n). Uso: - conmemorativa, nomisma memoriale; nummus memóriā alicúius rei
inscriptus; - de oro al mérito, nummus áureus
honoris causā; nummus in honorem ex auro
cusus; - al valor civil, civile decus (cŏris n);
nomisma cívicae virtutis causā datum; - al
valor militar, militare decus; nomisma militaris virtutis causā tributum; conferir, otorgar una - de plata a uno, nummum
argénteum álicui deferre; hacerse con la - de
oro, ganar la - de oro, áureum nomisma (vel
nummum) ássequi, cónsequi, obtinere, reportare, merere, demerere.
medallita: nomismátulum, i n. Sin: nomismátium, ii; parvum nomisma.
medallón: emblema, ătis n. Sin: magnum nomisma (-ătis n).
médano, v. duna.
mecha: ellýchnium, ii n. Sin: funis incendiá-
674
medida
media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is
n; cáliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
nilón) nailonénsia vel naelónica tibiália; medias de seda, tibiália bombýcina; ponerse las
-, tibiália sibi indúcere // - aritmética, quántitas média.
mediación: mediátio, onis f. Sin: intercéssio;
intercessus, us m; interposítio.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: intercessor; sequester, tri m vel sequestris, is m; conciliator; deprecator.
mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra,
ae f; conciliatrix, icis f.
mediados: - del siglo sexto, médium sáeculum sextum.
media luna: (adorno) lúnula, ae f // (símbolo
de los musulmanes) luna dimídia vel dimidiata.
mediana: línea mediana.
médica: médica, ae f. Sin: médica mulier.
medicamento: medicamentum, i n. Sin: medicamen, mĭnis n; medicina; phármacum; remédium. Uso: - emoliente, medicamentum
mitigatórium; - por vía bucal, medicamentum ore sumendum.
medicamentoso: medicamentosus, a, um.
Sin: medicinalis, e; vim medendi habens.
medicar: medicare; medicari. Sin: mederi;
morbum curare vel levare; morbo occúrrere.
medicastro: medicaster, tri m. Sin: médicus
imperitus, ineptus, inútilis.
medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f.
Sin: sciéntia vel ars médica, medicinalis, medendi. Uso: - deportiva, medicina paláestrica;
- experimental, medicina experimentalis; preventiva, medicina ad praecavendumn
apta; - sedativa, medicina mitigatória // (medicamento) v. esta voz.
medicinal: medicinalis, e. Sin: médicus; medicamentosus.
medianera: (que media e intercede) mediatrix, icis f. Uso: medianera de todas las gracias, omnis grátiae (vel ómnium gratiarum)
mediatrix.
medianería: (pared común a dos casas contiguas) intergéries, ēi f. Sin: páries (-ĕtis m)
intergerivus vel médius.
medianero: (que media e intercede) mediator, oris m // (aparcero, mediero, labrador
que trabaja a medias con otro en una finca)
v. aparcero.
medianoche: média nox. Uso: a -, média
nocte; concúbia nocte; a - en punto, ad umbilīcum noctis.
medición: mensura, ae f. Uso: - meteorológicas, mensurae meteorológicae.
médico: médicus, i m. Uso: - auxiliar, médicus ássidens, auxiliárius, auxiliaris; - cirujano, chirurgus, i m; médicus vulnerárius; empírico, empíricus, i m; - oculista, médicus
oculárius; médicus ab óculis; - principal o director de un hospital, primus médicus; princeps medicorum; médicus primárius; - de
cabecera, assíduus aegroto médicus; - de
consulta, consultus médicus; - de oídos, médicus auriculárius; ir al -, médicum adire.
medida: (acción y efecto de medir) mensura,
ae f. Uso: - “curie”, mensura curiana; módulus curianus; - eléctricas, eléctricae mensu-
675
medidor
rae; - lineales, mensurae lineares; - de líquidos, liquidorum mensura, - de longitud, mensura longitúdinis; - de masa, mensura
massae; - de pesos, pónderum mensura; - de
tiempo, mensura témporis // (disposición,
prevención) consílium, ii n. Sin: áctio, onis f.
Uso: - compulsiva, áctio coërcitiva; - convenientes, accommodata rei consília.
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin:
mensurator; metītor // (contador de gas o
agua) v. contador.
medieval: mediaevalis, e. Sin: médiae aetatis; médii aevi (gen).
medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin:
médiae aetatis stúdium et admirátio
medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: médiae aetatis peritus vel studiosus.
medievo: médium aevum. Sin: média aetas
(-atis f).
medio: (cosa que puede servir para un determinado fin) subsídium, ii n. Sin: instrumentum; adiumentum; rátio. Uso: audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel
audivisífica; - clásicos, subsídia conventionália; - divinos, instrumenta divina; - lícitos,
lícitae rationes (vel subsídia); - ordinarios,
res usitatae; - radiales y televisivos, radiophónicae et televisíficae transmissiones; - terapéuticos, medendi rationes;
- de
comunicación, instrumentum communicationis; núntiis vulgandis instrumentum; - de comunicación interactivo, communicatórium
instrumentum interactivum; medios de comunicación modernos, instrumenta communicativa moderna; medios de comunicación
social, subsídia communicationis socialis;
medios de producción, média (-orum npl)
productionis; instrumenta bonis gignendis; de transporte, vehículum; determinar los -,
subsídia et vias indicare // (mitad) dimídium,
ii n. Sin: dimídia pars // (moderación entre
los extremos) mediócritas, atis f. Sin: moderátio; modus; médium. Uso: guardar el justo
-, médium quiddam tenere; mediocritatem tenere // (médium) v. esta voz // (espacio físico)
natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta natura; v. ambiente // (en el fútbol y otros deportes, cada uno de los jugadores de la línea
media) cursor vel lusor médius. Uso: - central, cursor médius céntricus vel centralis; derecho, cursor médius dextrae partis; zurdo, cursor médius sinistrae vel laevae partis; - volantes, citatíssimi cursores // (sector,
círculo o ambiente social) v. ambiente // (adj,
igual a la mitad de una cosa) dimídius, a,
um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en composición con substantivos y adjetivos. Uso: luna, dimídia luna; - mes, dimidiatus mensis;
- hora, semihōra; - pie, sémipes, pĕdis m //
(adj, que está igualmente lejos de los extremos) médius, a, um // (adv, no del todo) semi
indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borracho, semigravis; - crudo, semicrudus; - derruido, semírutus; - desnudo, seminudus; dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e;
- muerto, semimórtuus, séminex (-nĕcis), semiánimis, e sive semiánimus, a, um ; - quemado, semiambustus, semicrematus; rapado, semirasus; - salvaje, semibárbarus.
mediodía: (mitad del día) merídies, ēi f. Uso:
antes del -, ante merídiem; témpore antemeridiano; cerca del -, círciter merídiem; después del -, post merídiem; témpore
postmeridiano; al - en punto, ad umbilīcum
diei // (sur) v. esta voz.
medioeval, v. medieval.
medioevo, v. medievo.
mediopensionista: qui dimídiam pensionem
solvit.
676
megavatio
megalítico: megalíthicus, a, um. Uso: monumentos -, megalíthica monumenta.
medir: mensurare. Sin: metiri.
meditación: meditátio, onis f. Sin: commentátio. Uso: libro de meditaciones, commentationum liber.
mediterráneo: mediterráneus, a, um. Uso:
región -, regio mediterránea.
Mediterráneo (Mar): Mare Mediterráneum.
Sin: mare internum vel intestinum. Uso: mar
- oriental, orientale mare internum.
médium: médium, ii n. Sin: mánium evocator; mortuorum vel umbrarum consultor.
médula o medula: medulla, ae f. Uso: - espinal, spinalis medulla.
medusa: medusa, ae f.
meeting, v. mitin.
megalito: megálithus, i m.
megalocardia: megalocárdia sive -cardīa, ae
f.
megalocefalia: megalocephália sive -phalīa,
ae f.
megalocéfalo: adj megalocéphalus vel megalocephálicus, a, um // sust megalocéphalus, i m. Sin: cápito, onis m.
megalomanía: (manía o delirio de grandezas) megalománia sive -manīa, ae f. Sin: effrenata glóriae appeténtia; rerum magnarum
libido; immoderatum rerum magnarum stúdium // (estimación excesiva, morbosa, de
uno mismo) megalopsychīa, ae f. Sin: nímia
sui opínio; elatus ánimus; elatus sui ipsīus
sensus, us; elata sui ipsīus consciéntia.
Mefistófeles: Mephistópheles, is m.
mefistofélico: (perteneciente o relativo a
Mefistófeles) mephistophélicus, a, um // (diabólico, perverso) diabólicus, a, um. Sin: satánicus; perversus.
megalómano: adj megalománicus, a, um.
Sin: maiora concupiscens; nihil ánimo nisi
grande concípiens // sust megalómanes, is m.
Uso: ser un -, magna insane appétere; grándia
effrenate concupíscere.
megalópolis: megalópolis, is (gen pl -póleon) f. Sin: permagna urbs (urbis f).
mefítico: mephíticus, a, um.
megabyte: décies centena mília multiplorum.
megalopsia: megalópsia sive -lopsīa, ae f.
megaciclo: megacyclus, i m. Sin: megahértzium, ii n. Uso: 90 -, nonaginta megahértzia
vel megacycli.
megadina: megadyne, es f.
megatón: megatónium, ii n. Sin: mégaton indecl.
megáfono: megáphonum sive -phōnum, i n;
megaphónium, ii n. Sin: altísona tuba; vocis
amplificator.
megahertz: megahértzium, ii n.
megaterio: megathérium, ii n. Sin: mammíferum fóssile.
megatonelada, v. megatón.
megavatio: megaváttium, ii n. Sin: mensura
megavattiana.
677
megavoltio
megavoltio: megavóltium, ii n. Sin: megavoltiana mensura.
melena: capillamentum, i n. Sin: caesáries,
ēi f; capillus promissus; coma promissa. Uso:
- enmarañada, capillamentum perturbatum.
meiosis: meiosis, is f.
melindre: (fruta de sartén) láganum, i n //
(afectación de finura y delicadeza) delicatíssimum fastídium.
mejana: parva ínsula.
mejicano: adj mexicanus, a, um // sust Mexicanus, i m.
Méjico: (república y distrito federal) Méxicum, i n // (capital de la república y del distrito federal) Mexicópolis, is f.
mejora: meliorátio, onis f. Sin: in mélius
mutátio vel commutátio.
mejorar: meliorare. Sin: tr meliorem fácere,
effícere, réddere; in mélius mutare; intr meliorari; meliorem esse vel fíeri; in melius inclinari. Uso: - (tr) los servicios públicos,
ministéria pública meliorare, mejoró (intr)
mucho la red vial, rete viale multum melioratum est.
melindrosamente: delicátule. Sin: pútide.
Uso: hablar -, pútide loqui, dícere; nimis exquisite loqui.
melindroso: delicátulus, a, um. Sin: delicatus; dulcículus; pútidus vel putídulus; mollis;
mellitus; exquisitus. Uso: estilo -, pútida orátio; palabras -, mellita verba; el hablar -,
blandiloquéntia, ae f; - en el hablar, blandíloquens, entis; blandídicus; blandiloquéntulus;
in dicendo mólliter politus; hacerse el -,
pútide molliterque se gérere // (descontentadizo) v. esta voz.
melisa: apiastrum, i n.
melocotón: pérsicum, i n; v. durazno.
melancolía: melanchólia sive -cholīa, ae f.
Sin: maestítia; tristítia; maeror, oris m; ánimus maerens vel melanchólicus; ánimi aegritudo vel maestítia.
melocotonar: persicetum, i n. Sin: locus pérsicis arbóribus cónsitus.
melocotonero, v. duraznero.
melancólico: melanchólicus, a, um. Sin: tristis, e; subtristis; maestus. Uso: de carácter -,
tristítiā quadam perpétua et maerore affectus.
melanina: melaninum, i n. Sin: nigrum pigmentum.
melanosis: melanosis, is f. Sin: nigríties
cutis.
melanuria: melanúria, ae f.
melanúrico: melanúricus, a, um.
melaza: melláceum, i n.
melodía: (serie de sonidos sucesivos que halagan el oído) melódia sive -lodīa, ae f. Sin:
modus; modus músicus; modulátio; modi vel
móduli, orum; modulamen, mĭnis n; músicum modulamen; númeri, orum mpl. Uso: bailable, melódia saltationis; melódia saltatória vel sáltica; - suaves, suaves modulationes;
cantar - llorosas, flebílibus modis concínere;
componer la - (del drama lírico), modos fácere; entonar melodías, modos dare vel édere
// (dulzura y suavidad de la voz o del sonido
de un instrumento) suávitas, atis f // (tonada)
cantilena, ae f // (fig, serie de palabras agradables al oído) suávitas, atis f. Uso: la - de
678
memorial
los versos, vérsuum suávitas.
melopeya: melopóeia, ae f. Sin: cantūs composítio; modulationis rátio.
melódicamente: melódice. Sin: modulate;
numerose. Uso: cantar -, modulate cánere.
melódico: (concerniente o relativo a la melodía) melódiae, vel modorum, vel modulorum
(gen de pertenencia); ad melódiam (vel ad
modos, vel ad módulos) pértinens // (que
tiene melodía) melódicus, a, um. Sin: mélicus; modulatus; numerosus.
membrana: membrana, ae f. Sin: túnica; tunícula. Uso: - mucosa, túnica mucosa; de -,
membranáceus vel membranácius.
membrete: inscríptio, onis f.
membrillate: cydonites, ae mf.
melodiosamente: melodiose. Sin: modulate;
canore; suáviter; modulate suaviterque.
membrillero: (membrillo) v. esta voz // (arbusto rosáceo) cydónia, ae f. Sin: cydónia
arbor; arbor cydóniae.
melodioso: melodiosus, a, um. Sin: melōdus;
modulatus; canorus; dulcis; suavis; suáviter
vel dulcíssime modulatus. Uso: ser -, bene
sonare.
membrillo: (arbusto) cydónia vel cotónia, ae
f. Sin: cydónius, ii f // (fruto de este arbusto)
cydónium, ii n; cydóneum, i n. Sin: malum
cydóniae; cydónium malum.
melodrama: melodrama, ătis n. Sin: drama
(-ătis n) músicum, mélicum, lýricum; fábula
modulata vel mélica; ópera música.
memorándum: memorandum, i n. Sin: libellus, i m; libellus memorialis; commentárius, commentaríolus.
melodramático: (perteneciente o relativo al
melodrama) melodrámatis; fábulae modulatae vel mélicae (gen de pertenencia); ad melodrama (vel ad fábulam modulatam,
mélicam) áttinens // (que participa de las
cualidades del melodrama) melodramáticus,
a, um // (fig, exageradamente patético) nimis
vel summe pathéticus // (fig, enfático) inflatus, a, um. Sin: inflátior; túmidus.
memoria: memória, ae f. Uso: buena -, memória bona; - flaca, memória infirmior; lenta, memória lenta; - tenaz, memória tenax
// de -, memóriter // aprender una cosa de -,
encomendar una cosa a la -, áliquid memóriae mandare; áliquid memóriā complecti;
memóriā áliquid comprehéndere; cultivar,
ejercitar la -, memóriam cólere, exercere,
agitare; guardar algo en la -, habere in memória; memóriā continere vel custodire;
saber de -, memóriā tenere // en - de alguien,
ob (vel in) memóriam alicúius; memóriae alicúius; para eterna - de algo, ad perpétuam
rei memóriam // (Fís, dispositivo físico, generalmente electrónico, en que se almacenan
datos e instrucciones para recuperarlos y utilizarlos posteriormente) memóriae hórreum
vel conditórium.
melolonta: melolontha, ae f; melolonthe, es f.
melomanía: melománia sive -manīa, ae f.
Sin: immódicum músices stúdium.
melómano: melómanes, is m. Sin: melomániā affectus vel laborans; fanáticus músices
fautor; rei músicae nimis studiosus.
melón: melo, onis m. Sin: melópepo, ōnis m.
memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel libellus memorialis; commentárii, orum mpl.
679
memorialista
memorialista: memorialista, ae m. Sin: memoriálium scriptor; rerum scriptor; commentárii vel commentariorum scriptor.
menología: menológia sive -logīa, ae f.
memorización: memorátio, onis f.
menologio: menológium, ii n.
memorizar: memóriae mandare.
menonita: mennonista, ae m.
memory (Inform), memoria: memória, ae f.
menopausia: menopausa, ae f. Sin: menopausis, is f; menstruorum cessátio; menstruarum purgationum cessátio.
mención: méntio, onis f. Uso: recibir una honorífica, honorífica mentione decorari vel
condecorari.
mendeliano: Mendélii doctrinae fautor, assertor, defensor, sectator.
mendelismo: mendeliana genética doctrina.
Sin: doctrina genética ad mentem Mendélii.
mendicante: adj mendicus, a, um. Sin: méndicans; mendicabundus // sust mendicus, i m.
mendicidad: mendícitas, atis f. Sin: mendicátio.
mendigante, v. mendicante.
mendigar: mendicare; mendicari. Sin:
stipem collígere; cibum rogare; victum ostiatim quaeritare.
ĭdis f; lúnula.
menor: (persona que tiene menos edad que
otra) minor, oris m. Uso: - de edad, minorennis, is m; minore aetate; minor annis // (religioso de la Orden de San Francisco) frater
minor // al por -, minutim.
menos: lo -, mínimum, i n; más o -, plus
minus; al -, a lo -, por lo -, mínimum; mínime; saltem; lo - posible, quam mínime.
mensaje: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: cifrado, per notas núntius; - radiofónico, núntium radiophónicum; - secreto, núntius recónditus; - telefónico, núntium telephónicum;
- telegráfico, núntius telegráphicus; descifrar
un -, núntium detégere.
meninge: meninx, ingis f. Sin: cérebri membrana.
mensajería: (carruaje que para servicio público hace viajes periódicos a puntos determinados) públicus cursus. Sin: cursus
vehicularis; cursorum munus (-nĕris n) //
(empresa o sociedad que los tiene establecidos) socíetas mércibus tabellisque dispertiendis. Sin: socíetas dispertiendis diáriis et
commentáriis periódicis.
meningitis: meningitis, ĭdis f. Sin: meningis
inflammátio; cérebri membranarum inflammátio vel inflátio.
menstruación: (acción de menstruar) menstruátio, onis f // (menstruo de las mujeres)
ménstrua, orum npl.
menisco: (vidrio) lens (lentis f) cóncava et
convexa. Sin: lens convergens et devergens
// (Anat, cartílago) meniscus, i m. Sin: menis,
menstrual: menstrualis, e.
mendigo: mendicus, i m. Sin: méndicans;
mendicábulum, i n.
menstruante: ménstruans, antis.
680
mercado
mentol: mentolum, i n. Sin: álcohol (-ōlis m
y n) menta expressus vel expressum.
menstruar: ménstrua cíere vel péllere.
mensual: (que sucede o se repite cada mes)
ménstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que
dura un mes) ménstruus. Sin: unīus mensis //
(peón, obrero a quien se paga por mes) operárius cui ménstrua pecúnia (vel ménstrua
merces; vel ménstruum stipéndium, prétium,
salárium) sólvitur.
mensualidad: (sueldo o salario de un mes)
ménstruum, i n. Sin: ménstruum stipéndium
vel salárium; ménstrua merces vel pecúnia;
stips (-stipis f) vel solútio ménstrua; unīus
mensis aes (aeris n).
mensualmente: (todos los meses) ómnibus
ménsibus // (cada mes) síngulis ménsibus; in
síngulos menses // (cada treinta días) tricésimo quoque die.
ménsula: ancon, ōnis (ac -ona m).
mensura: mensura, ae f.
mensurabilidad: mensurabílitas, atis f.
menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla
de -, pastillus e sáccharo et menta confectus.
mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la
mente).
mentalidad: mentálitas, atis f. Sin: mens,
mentis f; ingénium; mentis hábitus (-us m)
vel habitudo (-dĭnis f); hábitus ánimi; ánimi
inclinátio; sentiendi rátio; mens animusque.
Uso: - hedonista, mens hedonística; mentis
affectus, qui ad voluptatem propendet vel
propendit; - de este mundo, huius sáeculi
mens; - de permisivismo sexual, mentis hábitus pro licéntia sexuali.
mentalmente: mente. Sin: ánimo; cogitatione; péctore; tácite secum.
menú: index (-dĭcis m) vel ordo (-dĭnis m)
cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculorum.
mercachifle: circulator, oris m. Sin: círcitor;
circúitor (vel circúmitor, vel circumforáneus)
ínstitor.
mercader: mercator, oris m. Uso: - ambulante, circulator; propōla (ae m) circumforáneus; vagus mercator; - de esclavos,
venalícius vel venaliciárius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
mercado: (lugar o edificio público destinado
a comprar, vender o permutar géneros y mercancías) mercatus, us m. Sin: núndinae, arum
fpl; macellum; forum nundinarum; rerum venálium domus (-us f); amplior taberna; multigéneris taberna. Uso: - al aire libre,
mercatus sub divo; día de -, núndinae, arum
fpl; dies mercurialis // (conjunto de operaciones comerciales) mercatus, us m. Sin: mercatura; nundinátio. Uso: - clandestino o
negro, commércium clandestinum, furtivum,
vétitum; mercatura clandestina, furtiva, vétita; annona excandefacta vel incensa; común, communis mercatus; mercatus consociatus; - internacional, mercatura internationalis; - laboral, mercatus laboris; - libre,
mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m);
líbera negotiátio; oeconómicus mercatus
liber; - de los libros, mercatura librorum //
comprar, vender a precio de - negro, prétio
immódico (immoderato, iniquo, iniquíssimo)
émere, véndere; ejercer el - negro, prétio immódico mercari; permitir el - negro, annonam excandefactam permíttere vel tolerare;
ser víctima del - negro, annonā excandefactā
vexari // (salida económica) commércium, ii
n. Uso: - internacional financiador, pecuniarum commércium inter Civitates // (ámbito
681
mercantil
que comprende a los productores y consumidores) mercatus, us m. Uso: - común europeo, mercatus communis europaeus;
consociatus Europae mercatus; Commúnitas
Europaea Mercatūs; Europaea rerum mercandarum commúnitas.
mercantil: mercatórius, a, um. Sin: negotiatórius; mercatoris, negotiatoris vel mercatorum, negotiatorum (gen). Uso: navío -, navis
mercatória vel negotiatória.
mercantilismo: (espíritu mercantil) mercandi stúdium. Sin: mercandi (vel quaestūs,
vel lucri) cupíditas; usus (-us m) vel mos
(moris m) mercatorum, negotiatorum. Uso:
por -, lucri causā; obrar por puro -, quaestu
et lucro duci // (sistema económico) mercantilismus, i m.
merced: (arbitrio) dício, onis f. Sin: arbítrium; nutus, us m; potestas. Uso: estar a
la -, in dicione esse; in dicionem esse; sub dicione esse.
mercedario: (religioso de la Orden de la
Merced) mercedárius, ii m. Sin: mercedónius; sodalis mercedónius; sodalis marialis
mercedónius captivis redimendis.
mercenario: adj mercenárius vel mercennárius, a, um. Sin: stipendiárius; conductícius;
mercede conductus. Uso: un ejército -, exércitus conductícius // (jornalero que trabaja
por estipendio o jornal) mercenárius vel mercennárius, ii m // (soldado que sirve por dinero a un gobierno extranjero) stipendiárius,
ii m. Sin: miles mercenárius.
mercurio: (metal) hydrargýrium, ii n. Sin:
hydrárgyrus vel hydrárgyros, i m; argentum
vivum // (planeta) Mercúrius, ii m. Sin: Mercúrii stella.
merendar: (tomar la merienda) merendare.
Sin: merendam cápere // (comer en la merienda) in merenda édere vel ad merendandum édere (v. gr. pernam, jamón).
merendita: meréndula, ae f. Sin: parva merenda.
merengue: placenta ovicata.
meretricio: (perteneciente o relativo a las
meretrices) meretrícius, a, um // (trato carnal
con una meretriz) meretrícium, ii n.
meretriz: méretrix, icis (gen pl -tricum vel
-trícium f). Sin: scortum, i n; lupa, ae f. Uso:
ejercer el oficio de -, meretricari.
mericismo: merychismus, i m.
meridiana: (siesta hecha después de comer)
v. siesta.
meridiano: adj meridianus, a, um // sust meridianum, i n. Sin: círculus meridianus; círculus meridianus terrestris.
meridión: merídies, ēi f.
meridional: meridianus, a, um. Uso: Australia -, Austrália meridiana.
merienda: (comida ligera antes de la cena)
merenda, ae f. Sin: antecénium, ii n; cénula,
ae f. Uso: tomar la -, v. merendar.
mercería: (conjunto de artículos menudos y
de poco valor) merces (-ium fpl) minutae //
(tienda en que se venden) institoris taberna,
ae f.
meristema: merístema, ătis n. Uso: concerniente o relativo al -, meristemáticus.
mercero: mércium negotiator vel vénditor.
meristemo, v. meristema.
682
mesita
mérito: méritum vel proméritum, i n. Sin:
laus; virtus. Uso: según el -, pro méritis; sin
-, nullo mérito.
meritocracia: meritocrátia sive -cratīa, ae f.
Sin: omnímoda mériti mensura.
meritocrático: meritocráticus, a, um. Sin: ad
omnímodam mériti mensuram spectans.
merlot: vinum rubrum burdigalense.
merluza: asellus, i m. Sin: merlúcius vel
merlúccius, ii m; salpa, ae f; asellus marinus;
gadus merlúcius. Uso: - a la catalana, asellus
cataláunico more; - a la vinagreta, asellus
frictus acetoque perfusus.
mensa vel tábula lusória; - de noche, mensa
cubicularis vel cubiculária // levantar la -,
mensam tóllere vel removere; poner la -,
mensam stérnere, instrúere, apparare, comparare, appónere; poner las cartas sobre la -,
detectis lúdere chartis; fig aperte loqui; palam
ágere; sentarse a la -, mensae accúmbere; ad
mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en
las asambleas políticas y otras corporaciones, conjunto de las personas que las dirigen)
delecti, orum mpl. Sin: consílium.
mescolanza, v. mezcolanza.
mesencefálico: mesencephálicus, a, um. Sin:
ad mesencéphalum pértinens.
mesencéfalo: mesencéphalus, i m.
merma: deminútio, onis f.
mesénquima: mesénchyma, ătis n.
mermelada: marmelada vel marmelata, ae f.
Sin: condimentum; poma vel mala (-orum
npl) condīta, conditánea, decocta; pulpa pomária; frúctuum liquamen (-mĭnis n); ius
(iuris n) pomárium concretum; frúctuum
composítio, condítio, conditura, confectura.
Uso: - de membrillo, cydoniatum, i n; hacer
una - de peras, liquamen de piris fácere.
mes: mensis, is m. Uso: cada -, síngulis ménsibus; a comienzos de -, mense ineunte; a mediados de -, médio mense; a fines de -, mense
exeunte vel vergente.
mesa: mensa, ae f. Uso: - electoral, sedes comitialis; - examinadora, magistrorum (arbitrorum, iúdicum) collégium; - plegadiza,
mensa plicátilis; - puesta, mensa instructa; redonda, mensa rotunda; - con un solo pie,
monopódium; sobre -, post cenam; inter
scyphos; vajilla de -, escária (vel cibária, vel
mensália) vasa; vianda que se sirve en la -,
daps, dapis f; mensa // - de carnicero, laniona
mensa; - de comedor, escária mensa; - de
juego, álveus vel alvéolus; ábacus; forus;
mesentérico: mesentéricus, a, um.
mesenterio: mesentérium, ii n.
mesenteritis: mesenterites, is f. Sin: mesentérii inflammátio vel inflátio.
meseta: (altiplanicie) alta planíties, ēi f; v.
altiplanicie // (porción de piso horizontal en
que termina un tramo de escalera) aréola, ae
f.
mesiánico: messiánicus, a, um. Uso: tiempo
-, tempus messiánicum.
mesianismo: messianismus, i m. Sin: Messīae exspectátio.
Mesías: Messīas, ae m // fig renovationis
mirus auctor.
mesita: ménsula, ae f. Sin: discus, i m. Uso:
- redonda, orbiculata ménsula; - de noche, armaríolum; ménsula cubiculária (vel cubicu-
683
mesmerismo
- del viaje, locus petītus; terra petīta; Roma
es mi -, Romam peto.
laris), lectuária, nocturna.
mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mesmérii doctrina.
metábasis: metábasis, is f.
mesocarpio: mesocarpus vel mesacarpos, i
m. Sin: média fructūs pars.
metabólico: metabólicus, a, um. Sin: ad metabolismum áttinens.
mesogástrico: mesogástricus, a, um.
metabolismo: metabolismus, i m. Sin: nutricationis rátio. Uso: - basal, metabolismus basalis.
mesogastrio: mesogástrium, ii n.
mesología: mesológia sive -logīa, ae f.
mesón: (establecimiento público donde se da
hospedaje y se sirven comidas) deversórium,
ii n. Sin: caupona // (partícula fugaz de radiación cósmica) meson, onis n.
metacarpo: Anat metacarpus, i m; metacárpium, ii n. Sin: média manus (-us f); prima
palmae pars (partis f).
metacismo: metacismus, i m.
metacrónico: metachrónicus, a, um.
mesonero: caupo, onis m.
metacronismo: metachronismus, i m.
mesozoico: mesozóicus, a, um.
metafísica: metaphýsica, ae f; metaphýsica,
orum npl. Sin: metaphýsica disciplina, sciéntia, doctrina.
mestas: aquae mixtae.
mestizo: adj mixtícius vel mistícius. Sin:
mixtus vel mistus; sánguine vel génere mixtus // sust mixtícius vel mistícius, ii m. Sin:
mixtus vel mistus, i m; homo mixtícius vel
mixtus.
meta: (término señalado a una carrera)
meta, ae f. Sin: calx, calcis f; constituta meta.
Uso: llegar a la -, ad calcem pervenire // (en
fútbol y otros juegos, portería) meta vel
porta, ae f. Sin: ostiárii vel ianitoris cella.
Uso: jugador que defiende la portería, iánitor, oris m; portárius, ii m // (fin a que se dirigen las acciones o deseos de alguien)
propósitum, i n. Sin: meta; consílium. Uso: fundamental, meta fundamentalis; alcanzar
la -, metam contíngere, attíngere; propósitum
ássequi; haber alcanzado la -, metam vel propósitum tenere; aspirar a una -, áliquid sequi,
pétere, sibi propónere; ad áliquid spectare //
metafísicamente: metaphýsice.
metafísico: (concerniente o relativo a la metafísica) metaphýsicus, a, um. Sin: ad metaphýsicam spectans // (obscuro y difícil de
comprender) abstrusus, a, um. Sin: recónditus; recónditus abstrususque // sust metaphýsicus, i m. Sin: metaphýsicus philósophus.
metafonía: metaphónia sive -phonīa, ae f.
metáfora: metáphora, ae f. Sin: translátio,
onis f; translatum verbum ; verbi translátio;
translata verbi significátio. Uso: - atrevidas,
acres imágines; fuera de -, nihil translatis verbis.
metafóricamente: metaphórice. Sin: per metáphoram; metaphórico sermone; translata
684
metaloterápico
verbi significatione.
a algo).
metafórico: metaphóricus, a, um. Sin: translatus.
metalocromía: metallochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: galvanochrómia sive -chromīa;
ars colorandis metallis.
metaforizar: translatione vel translatiónibus
uti.
metafragma: metaphragma, ătis n.
metalocrómico: metallochrómicus, a, um.
metalocromista: metallochromista, ae m.
Sin: metallochrómiae peritus.
metagénesis: metagénesis, is f. Sin: alternata
generátio.
metagenésico: metagenéticus, a, um. Sin: ad
metagénesin pértinens.
metal: metallum, i n. Uso: - alcalinos,
metalla alcálina vel alcálica; detector de metales, instrumentum metallum détegens.
metalengua, v. metalenguaje.
metalenguaje: metalingua, ae f. Sin: systema
symbolorum et signorum doctrinae metalinguísticae.
metalofobia: metallophóbia sive -phobīa, ae
f. Sin: metalli vel metallorum horror, pavor,
terror, metus, timor.
metalofonía: metallophónia sive -phonīa, ae
f.
metalografía: metallográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: metallorum (vel de metallis) doctrina, disciplina, sciéntia; metallorum
descríptio.
metalográfico: metallográphicus, a, um. Sin:
ad metallográphiam (vel ad metallorum doctrinam) pértinens.
metalepsis: metalepsis, is f.
metálico: metállicus vel metállinus, a, um.
Sin: ex metallo; e metallo factus vel constans.
metalingüística: metalinguística, ae f. Sin:
metalinguística doctrina.
metalógrafo: metallógraphus, i m. Sin: metallográphiae (vel de metallis doctrinae) peritus, cultor, studiosus.
metaloide: metallóides, is n.
metaloscopia: metalloscópia sive -scopīa, ae
f.
metalingüístico: metalinguísticus, a, um.
metalización: metallizátio, onis f.
metaloscópico: metalloscópicus, a, um. Sin:
ad metalloscópiam áttinens.
metalizado: metallizatus, a, um. Sin: metallo
obductus.
metalizar: metallizare. Sin: metallo obdúcere áliquid; léviter metallo tégere áliquid
(cubrir algo con una capa de metal); metalli
spéciem áddere álicui rei (dar brillo metálico
metaloterapia: metallotherapīa, ae f. Sin: per
metalla curátio.
metaloterápico: metallotherápicus, a, um.
Sin: ad metallotherapīam (vel ad curationem
per metalla) spectans.
685
metalurgia
metalurgia: metallúrgia sive -lurgīa, ae f.
Sin: metállica, ae f; sciéntia metallúrgica;
metallorum disciplina; ars metállica.
metaplásico: metaplásicus, a, um. Sin: ad
metáplasin pértinens.
metaplasmo: metaplasma, ătis n; metaplasmus vel metaplasmos, i m.
metalúrgica, v. metalurgia.
metapsíquica: metapsýchica, ae f. Sin: metapsýchica doctrina, disciplina, sciéntia.
metalúrgicamente: metallúrgice.
metalúrgico: (concerniente a la metalurgia)
metallúrgicus, a, um. Sin: ad metallúrgiam
(vel ad metállicam) pértinens. Uso: obreros -,
metallorum opífices, operárii, óperae // (el
que profesa la metalurgia) metallúrgicus, i
m. Sin: metállicus; metállicae (vel metallorum) ártifex; metállicae artis peritus vel cultor.
metapsíquico: metapsýchicus, a, um. Sin: ad
metapsýchicam áttinens.
metapsiquista: metapsychista, ae m.
metástasis: metástasis, -is f. Sin: morbi sedis
mutátio vel translátio.
metalurgista: artis metallúrgicae peritus.
metastático: metastáticus, a, um.
metamórfico: metamórphicus, a, um. Sin:
mutationi naturae obnóxius vel subiectus.
metatarso: metatarsos vel metatarsus, i m.
metamorfismo: metamorphismus, i m. Sin:
lenta immutátio naturae.
metamorfopsia: metamorphópsia, ae f.
metamorfosis: (transformación de una cosa
en otra; cambio de forma o estructura en la
evolución de los organismos) metamorphosis, is f. Sin: transformátio; formae mutátio,
immutátio, convérsio; convérsio in áliam formam; tránsitus (-us m) in áliam figuram //
(fig, mudanza que hace una persona o cosa
de un estado a otro) mutátio, onis f. Sin: immutátio; convérsio.
metano: methanum, i n. Sin: gásium palustre; gásium palustre methanum.
metanoducto: methaniductus, us m.
metanol: methanolum, i n.
metaplasia: metáplasis, is f.
metátesis: metáthesis, is f. Sin: translátio; litterarum translátio.
metempírico: metempíricus, a, um. Sin:
omnem experiéntiam exsúperans, evincens;
omne experimentum exsúperans; experiundi
facultates exsúperans.
metempsicosis o metempsícosis: metempsychōsis, is f. Sin: animarum migrátio.
metensomatosis: metensomatōsis, is f.
meteórico: meteóricus, a, um.
meteorismo: (abultamiento del vientre) meteorismus, i m. Sin: stómachi vel intestini inflátio; intestinorum turgor.
meteorito: meteoritus, i m; meteorites, ae m.
Sin: meteorolithus, i m; aërolithos sive aërolithus, i m; bolis, ĭdis f; lapis (- ĭdis m) aérius
(vel aéreus) vel cósmicus; caelestis fax (facis
f); stella tránsvolans; sidus (-dĕris n) volans
686
método
vel decíduum; lapis (e) caelo delapsus;
stellarum ignitum fragmentum.
meteoroscopia: meteoroscópia sive -scopīa,
ae f.
meteoro: meteoron vel meteorum, i n. Sin:
visum (-i n) caeleste.
meteoroscópico: meteoroscópicus, a, um.
Sin: ad meteoroscópiam spectans.
meteorofobia: meteorophóbia sive -phobīa,
ae f.
meteoroscopio: meteoroscópium, ii n.
metida de pata: áctio incauta et incállida.
meteorognomia: meteorognome, es f.
meteorognómico: meteorognómicus, a, um.
Sin: ad meteorognomen spectans.
meteorognosia: meteorognósia sive -gnosīa,
ae f.
meteorografía: meteorográphia sive -graphīa, ae f. Sin: meteororum descríptio.
meteorográfico: meteorográphicus, a, um.
Sin: ad meteorográphiam (vel ad meteororum
descriptionem) pértinens.
meteorología: meteorológia sive -logīa, ae f.
Sin: sciéntia vel disciplina meteorológica.
meteorológico: meteorológicus, a, um. Uso:
estación -, státio meteorológica.
meteorologista, v. meteorólogo.
meteorólogo: meteorólogus, i m. Sin: meteorológiae cultor vel studiosus (el que profesa
la meteorología); meteorológiae peritus, núbium observandarum peritus (el que tiene especiales conocimientos en meteorología).
metílico: methýlicus, a, um. Uso: álcohol -,
álcohol (-ōlis m y n) methýlicus vel methýlicum.
metilo: methylum, i n; methyle, is n.
metódicamente: methódice. Sin: ordinate;
ordinatim; ratione; cum méthodo; ex órdine;
certa ratione; ratione et órdine; via et ratione;
via et arte.
metódico: (hecho con método) methódicus,
a, um. Sin: ratione hábitus, factus, compósitus, institutus; via et ratione hábitus, compósitus. Uso: discusión -, orátio viā quadam et
ratione hábita; enseñanza -, docendi rátio et
via; praecepta ratione et viā trádita (enseñanzas impartidas con método); exposición -,
disserendi rátio // (persona que procede con
gran orden) ratione et viā se gerens; qui (vel
quae) via et ratione facit // (sistemático)
eodem semper more vivens; eādem semper
ratione agens.
metodismo: methodismus, i m.
metodista: methodista, ae mf // (concerniente
al metodismo) ad methodismum pértinens.
meteoromancia: meteoromantīa, ae f.
meteoromántico: adj meteorománticus, a,
um. Sin: ad meteoromantīam áttinens // sust
meteoromantes, is m.
meteoropatía: meteoropathīa, ae f.
método: méthodus, i f. Sin: rátio; via; habitus, us m; usus, us m; agendi rátio; rátio et
via. Uso: - analítico-gramatical, analýticogrammaticalis rátio; - aséptico, rátio inquinamenta praepediendi vel impediendi; Assimil, rátio Assimil; - audiovisuales, ins-
687
metodología
trumenta audiovisiva vel audiovisífica; - burocrático, publicorum officiálium hábitus,
usus, agendi rátio // - científico, ars et rátio;
interioris doctrinae rátio; via eruditíssima; crítico, críticae artis rátio; criticorum rátio; didáctico, docendi rátio, via, modus; ars docendi; didáctica méthodus; instituendi modus
vel genus (-nĕris n); - educativo, instituendi
púeros rátio; - experimental, méthodus experimentalis; - filológico, grammaticorum criticorumque via ac rátio; - histórico, méthodus
histórica; - inductivo, méthodus inductiva; Kneipp, via curandi kneippiana; curátio
kneippiana; - modernos, recentiorum témporum rationes; - Natura, naturae rátio; - natural, méthodus naturalis; méthodus quam
naturalem appellant; - naturales de regulación de la fertilidad, naturales rationes fecunditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova méthodus;
- pedagógico, rátio educandi; - radial, rátio
radiophónica; - sociológico, méthodus sociológica; - Structural Approach, méthodus
Structural Approach dicta; - técnico, téchnica
méthodus; technicorum rátio; - vital, viva
méthodus // - de combate, rátio proeliandi; de componer una obra, óperis peragendi via;
- de educación, instituendi modus ac rátio; de enseñanza, rátio docendi; méthodus institutória; docendi rátio ac disciplina; - de enseñanza del latín, linguae latinae docendae
rátio; - de investigación, investigandi rátio;
rátio pervestigationis; nuevos - de enseñanza,
novae docendi viae; - de vida, vitae rátio
metodología: methodológia sive -logīa, ae f.
Sin: méthodi (vel de méthodo) doctrina, disciplina, sciéntia.
metodológico: methodológicus, a, um. Sin:
ad methodológiam áttinens.
metonimia: metonýmia sive -nymīa, ae f.
Sin: transnominátio; denominátio; immutátio; mutata verba (-orum npl).
metonímico: metonýmicus, a, um. Sin: mutatus; immutatus; per metonýmiam dictus;
quod est próprium metonýmiae; quod metonýmiam constituit.
metonomasia: metonomásia sive -masīa, ae
f.
métopa: métopa, ae f.
metralla: pyróbola, orum npl. Sin: mydri,
orum mpl; missília, ium npl; bólides (-um pl
de bolis, ĭdis f); pilae igníferae; globi plúmbei
ac férrei; pýria vel pyrotéchnica grando
(-dĭnis f); missília ignífera, ignívoma, incendiária, férrea; glóbuli igníferi, ignívomi, incendiárii, férrei; glandes igníferae,
ignívomae, incendiáriae, férreae.
metrallar, v. ametrallar.
metrallazo: ballistátio, onis f. Sin: pyroballistátio; pyrobolátio; mydrobolátio; ballistae (pyroballistae, pyróboli, mydróboli) ictus
(-us m), coniectus (-us m) vel emíssio (disparo); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
(detonación).
métrica: métrica, ae f. Sin: metrológia sive
-logīa; ars vel res métrica; métricae leges;
doctrina métrica. Uso: innovaciones -, res
métricae novae; - latina, ars métrica latina;
licencia -, metiendi versus licéntia; - de los
poetas líricos, lyricorum ars métrica; regla
de -, métrica lex; régula artis métricae; versificationis lex.
métricamente: métrice. Sin: métrica ratione.
métrico: métricus, a, um.
metritis: metritis, ĭdis f.
metro: (unidad de longitud, superficie o vo-
688
micelio
lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: cuadrado, cúbico, metrum quadratum, cúbicum; medio -, semímetrum; - y medio, sesquímetrum; sesquiálterum metrum; alto
cuatro - y medio, quattuor semis metra altus;
cinco - más ancho, quinque metris látior //
(instrumento que se emplea para medir) metrum, i n. Sin: mensura (-ae f) métrica // (medida del verso) metrum, i n. Uso: - poéticos,
númeri ac modi // (apócope de metropolitano, ferrocarril) v. metropolitano.
tio, permíxtio, admíxtio, onis f. Sin: mixtura;
composítio. Uso: - confusa, v. mezcolanza; detonante o explosiva, gasum displodens vel
displosivum; - de plomo y estaño, aes ac stannum mixta; una - de varias cosas, váriae res
mixtae; una - de opiniones, varíetas opinionum // Mec mixtura áëris benzinique // (argamasa) arenatum, i n.
metrología: metrológia sive -logīa, ae f.
mezcladora: (aparato o máquina) mixtárium
vel mistárium, ii n (instrumentum). Sin: máchina mixtária, mixtória, miscens, permiscens.
metromanía: metrománia sive -manīa, ae f.
mezclador: mixtárius vel mistárius, ii m. Sin:
commixtor vel commistor.
metrómetro, v. metrónomo.
mezcladura, mezclamiento, v. mezcla.
metronómico: metronómicus vel metrométricus, a, um.
mezcolanza: collúvio, onis f; collúvies, ēi f.
Sin: confúsio.
metrónomo: metrónomum, i n.
metrópoli: (ciudad principal, cabeza de provincia o Estado) metrópolis, -is f. Sin: urbs
princeps vel caput; urbs provínciae caput;
urbs rei públicae (vel civitatis) princeps // (la
nación respecto de sus colonias) genitale
solum, i n. Sin: solum pátriae; solum natale.
metropolitano: (ferrocarril subterráneo que
circula por las grandes ciudades) ferrívia
subterránea; hamaxóstichus subterráneus;
tramen subterráneum // (ferrocarril elevado)
ferrívia aéria vel aérea; (tren elevado) aéreum
vel aérium tramen (-mĭnis n) // (arzobispo)
metropolites vel metropolita, ae m. Sin:
archiepíscopus.
mezquita: mesquīta, ae f. Sin: meschita;
mosquita; moschea; oratórium muslímicum.
Uso: - musulmana, mesquita muslímica.
mialgia: myálgia sive -algīa, ae f. Sin: musculorum dolor vel dolores.
miasma: miasma, ătis n. Sin: péstilens vel
péstifer afflatus (-us) m.
mica: pheugytes, ae m. Sin: pheugytes lapis,
ĭdis; lapis specularis.
micado: (emperador de Japón) Iapóniae imperator.
micelial, v. micélico.
México, v. Mejico.
micélico: mycélicus, a, um. Sin: ad mycélium spectans.
meyosis, v. meiosis.
mezcla: (acción de mezclar) mixtura, ae f //
(resultado de varias cosas mezcladas) míx-
micelio: mycélium, ii n.
689
micetografía
micetografía: mycetográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: fungorum descríptio.
micetógrafo: mycetógraphus, i m. Sin:
mycetográphiae cultor vel studiosus (el que
se ocupa en micetografía); mycetográphiae
peritus (el que es versado en micetografía).
micetología: mycetológia sive -logīa, ae f.
microbiofobia: microbiophóbia sive -phobīa,
ae f. Sin: microbiorum horror, pavor, terror,
metus, timor.
microbiología: microbiológia sive -logīa, ae
f. Sin: microbiorum vel de micróbiis doctrina,
disciplina, sciéntia.
microbiológico: microbiológicus, a, um. Sin:
ad microbiológiam áttinens.
micetológico: mycetológicus, a, um. Sin: ad
mycetológiam pértinens.
micetólogo: mycetólogus, i m. Sin: mycetológiae cultor vel studiosus.
micetosis, v. micosis.
microbiólogo: microbiólogus, i m. Sin: microbiológiae studiosus, cultor, peritus.
microbioscopio: microbioscópium, ii n.
microcefalía: microcephália sive -cephalīa,
ae f. Sin: cápitis exigúitas
micología: mycológia sive -logīa, ae f.
micológico: mycológicus, a, um. Sin: ad
mycológiam áttinens.
microcéfalo: adj microcéphalus, a, um // sust
microcéphalus, i m. Sin: homo exiguo cápite.
microciclo: micrócyclus, i m.
micologista, v. micólogo.
micólogo: mycólogus, i m. Sin: mycológiae
cultor; fungorum studiosus; fungorum naturae investigator vel inquisitor (el que se dedica al estudio de la micología); mycológiae
peritus (el que tiene especiales conocimientos
en micología).
micosis: mycosis, -is f. Sin: fungorum in córpore formátio.
microbacteria: microbactérium, ii n. Sin:
microbacillum.
micróbico: micróbicus, a, um. Sin: ad micróbia pértinens.
microbio: micróbium, ii n. Sin: microrganismus unicellularis. Uso: cultivar microbios en
vidrio, micróbia in vasis vítreis cólere.
microcircuito: minútulus circúitus (-us m)
eléctricus.
microcirugía: microchirúrgia sive -chirurgīa,
ae f.
microcitemia: microcytháemia, ae f.
microclima: microclima, ătis n.
micrococo: micrococcus vel micrococcos, i
m; micrococcum, i n.
microcomputadora: microcomputatrum, i n.
Sin: computátrulum; ordinátrulum.
microcosmo: microcosmus, i m. Sin: minor
mundus.
microelemento: microëlementum, i n.
690
microprocesador
microficha: microchártula, ae f.
micrografía: micrográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: exiguarum rerum descríptio.
microfilm o microfilme: micropellícula, ae
f. Sin: microtaeníola; photográphica pellícula; imáginum taeníola. Uso: microfilmes de
códices, photográphica códicum pellícula vel
taeníola.
microfilmar: pellículis vel taeníolis photográphicis áliquid artare.
microfítico: microphýticus, a, um.
micrófito: micróphytum, i n.
micrográfico: micrográphicus, a, um. Sin:
ad micrográphiam (vel ad exiguarum rerum
descriptionem) pértinens.
micrógrafo: micrógraphus, i m. Sin: micrográphiae cultor vel studiosus (el que profesa
la micrografía); micrográphiae peritus (el
que tiene especiales conocimientos en micrografía).
micrografófono: micrographóphonum sive
-graphophōnum, i n.
microfonía: microphónia sive -phonīa, ae f.
micrograma: microgramma, ătis n.
microfónico: microphónicus, a, um.
micrométrico: micrométricus, a, um.
micrófono: micróphonum sive microphōnum, i n; microphónium, ii n. Sin: microphónicus apparatus (-us m); microphónicum
instrumentum. Uso: - dinámico, direccional,
micróphonum dynámicum, directórium; micrófonos de radio España, microphónia radiodiffusionis Hispániae; acercarse al -, ad
microphónium accédere; arrimar el -, microphónium ori admovere; hablar por -, per microphónium verba fácere; regular el -,
micróphonum aptare; servirse del -, microphónico instrumento uti.
microfotografía: microphotográphia sive
-graphīa, ae f. Sin: microphotographema, ătis
n; microscópica imago photográphica.
microfotográfico: microphotográphicus, a,
um. Sin: ad microphotográphiam spectans.
microgameto: microgamētes, is m.
micromiceto: micromyceta, ae m.
micromilímetro: micromillímetrum, i n.
micromotor: micromotórium, ii n (machinamentum). Sin: parvum (vel pusillum, vel minutum) motórium.
microonda: microunda. Sin: minutíssima
unda eléctrica.
microfonógrafo: microphonógraphum, i n.
microftalmia: microphthálmia, ae f.
micrómetro: micrómetrum, i n. Sin: instrumentum minutíssimis metiendis rebus.
microondas: furnus brévibus actus undis.
microorganismo: microorganismus, i m.
Sin: minutíssimum corpus orgánicum.
micropelícula, v. microfilm.
microprocesador: microprocessórium, ii n
(mechanema); micromechanema, ătis n; mínimum mechanema electrónicum.
691
microprogramación
mielastenia: myelasthenīa, ae f.
del hombre o de los animales articuladas con
el tronco) membrum, i n. Sin: artus, us m.
Uso: - viril, membrum, i n; penis, is m; muto,
onis m; méntula, ae f; pars virilis; temblar en
todos los -, ártubus ómnibus contremíscere //
(parte de un todo) membrum, i n. Sin: pars,
partis f. Uso: - de un período, membrum; incisum vel incísio; nosotros somos miembros
de un gran cuerpo, membra sumus córporis
magni; - por -, membratim; articulatim // (individuo que forma parte de una comunidad
o cuerpo moral) sócius, ii m. Sin: membrum;
consociatus, i m; sodalis, is m; ássecla. Uso:
- perpetuo, sodalis perpétuus; - de la Asamblea de las Naciones Unidas, Unitarum Nationum Coetus párticeps (-cĭpis m); - de la
comisión, consílii membrum; - del Consejo
de Seguridad de las Naciones Unidas, Consílii Securitatis Nationum Unitarum; - de la
misma corporación, homo eiusdem córporis,
sodalitatis, sodalícii; - de la masonería, párticeps societatis (vel sectae) massónicae; - del
Opus Dei, sodalis “Operis Dei”; - de las Naciones Unidas, sodalis Nationum Unitarum;
- de la Real Academia Española, Regalis
Academīae Hispánicae sodalis; - de la Unión
Europea, sodalis Unionis Europaeae; - de
una asociación, societatis ássecla; los - de
una familia, domus, us f; familiares, ium;
todos los - de la familia, tota domus; - de un
partido, vir factionis; qui alicúius partes séquitur; - del senado, senator, oris m; vir vel
homo senatórius; no es - de ningún partido,
nullius partis est; ser - de aquel partido, illarum pártium esse // (cada una de las partes
principales de un edificio) ala, ae f.
mielatrofia: myelatróphia sive -trophīa, ae f.
miércoles: féria quarta. Sin: dies Mercúrii.
mielitis: myelītes, is f. Sin: medullae inflammátio vel inflátio.
mijo: mílium, ii n.
microprogramación: microprogrammátio,
onis f.
micropsia: micrópsia sive micropsīa, ae f.
micropsiquia: micropsychīa, ae f. Sin: ánimi
demíssio ; ánimus diffīdens vel demissus.
micropsíquico: micropsýchicus, a, um.
microscopia o microscopía: microscópia
sive -scopīa, ae f.
microscópico: microscópicus, a, um. Sin:
perpusillus; mínimus; minutus.
microscopio: microscópium, ii n. Uso: electrónico, microscópium electrónicum.
microsegundo: microsecunda, ae f.
microsurco: (sistema de grabación de discos
gramofónicos) minutis sulcis incísio ( -onis
f) // (disco grabado con tal sistema) microsulcus, i m. Sin: discus (sonans) sulcorum
minutorum; discus minutis sulcis incisus; minutorum sulcorum orbis (-is m) incisus.
microteléfono: microteléphonum (vel microteléphonon) sive -telephōnum, i n; microtelephónium ii n.
micrótomo: micrótomon, i n. Sin: instrumentum minutíssimis secandis rebus.
mikado, v. micado.
mieloma: myeloma, ătis n.
miembro: (cualquiera de las extremidades
milenio: millénnium, ii n. Sin: mille anni;
mille annorum spátium. Uso: varios -, plura
692
mimetzación
mília (vel míllia, ium npl) annorum.
milésima: millésima pars.
milésimo: millésimus, a, um.
miliamperio: milliampérium, ii n. Sin:
millésima pars ampérii.
miligramo: milligrammum, i n.
milímetro: millímetrum, i n. Uso: - cuadrado, cúbico, millímetrum quadratum, cúbicum.
militar: adj militaris, e. Sin: militárius; castrensis. Uso: disciplina -, militaris disciplina;
servicio -, servítium militare; militare vel milítiae munus (-nĕris n) // sust miles, lĭtis m.
Sin: militaris, is m; persona militaris; homo
vel vir militaris; militárius, ii m. Uso: los -,
mílites, um mpl; militares, ium mpl.
militarismo: militarismus, i m. Sin: armorum stúdium; nímium rei militaris stúdium;
nímium militaris apparatus stúdium.
millón: (mil millares) mílio vel míllio, onis
m. Sin: décies (déciens) centena mília (-ium
npl); décies centum mília; mílies (míliens,
míllies, mílliens) mille; millena mília. Uso:
un - y cien mil peregrinos, unus milio et centum mília peregrinatorum; un - y medio, unus
semis milio; dos, tres, cuatro ... -, duo, tres,
quattuor ... miliones vel milliones; vícies (víciens), trícies (tríciens), quadrágies (quadrágiens) ... centena mília; vícies, trícies,
quadrágies ... centum milia; un - de veces, décies cénties mílies; cien - , cénties centena
mília; mil -, miliardum, i n; décies mílies centena mília; casi dos - de km cuadrados, duo
fere miliones chiliometrorum quadratorum;
los - de refugiados, perfugarum centena décies mília // costa de dos o tres - de dólares,
sumptus (-us m) duorum triumve milionum
dollariorum. Uso: varios centenares de - de
marcos alemanes, complures centeni miliones marcarum Germanicarum; se necesitan
sesenta - de libras esterlinas, opus est sexaginta miliónibus libellarum Britannicarum //
(número muy grande indeterminado) sescenta mília. Sin: sescénties (sescéntiens); mílies. Uso: un - de mundos, sescenta mília
mundorum; millones y millones de seres humanos, innumerábiles hómines; complura
centena mília hóminum.
millonario: milionárius, ii m. Sin: praedives
homo.
millonésimo: milionésimus, a, um.
mimbre: vimen, mĭnis n. Uso: el que hace
objetos de -, viminárius, ii m.
mimeoclisador, v. mimeógrafo.
mimeografía: mimeográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: mimeográphica ars.
mimeografiado: mimeográphice éditus.
mimeografiar: mimeográphice édere vel
descríbere. Sin: mimeógrapho (vel per mimeógraphum, vel mimeógraphi ope) édere.
mimeográfico: mimeográphicus, a, um.
mimeógrafo: mimeógraphum, i n. Sin: apparatus (-us m) mimeográphicus; polýgraphum, i n; polygráphium, ii n;
polygráphicum instrumentum; máchina multiplicatória.
mimético: miméticus, a, um. Sin: imitativus.
mimetismo: mimetismus, i m. Sin: mímesis,
is f; imitátio, onis f; ingénita imitátio.
mimetización, v. mimetismo.
693
mimetizar
mimetizar: (imitar) mimetizare // mimetizarse, mimetizari (en sentido propio y figurado).
mímica: mímica, ae f. Sin: ars mímica; gesticulátio; stúdium gesticulandi.
mimografía: (tratado sobre la mímica o los
mimos) mimográphia sive -graphīa, ae f //
(arte de reproducir escritos, dibujos mediante el mimeógrafo) v. mimeografía.
mimógrafo: mimógraphus, i m. Sin: mimorum scriptor.
mimosa: mimosa, ae f. Uso: - púdica o vergonzosa, mimosa pudīca vel sénsilis.
mina: (lugar subterráneo de donde se extraen los metales o minerales) fodīna, ae f.
Sin: metalli vena; (por sinécdoque) metallum, i n vel metalla, orum npl. Uso: - natural, fodīna naturalis; - de bronce, aerária,
ae f; aeris fodīna; metallum vel metalla aeris;
metallum aerárium, aéneum, ahéneum; metalla aerária, aénea, ahénea; - de carbón, carbonária; carbonifodīna; carbonis vel
carbonária fodīna; metallum carbonárium vel
metalla carbonária; metallum vel metalla
carbonis; - de hierro, ferrária, ae f; ferrifodīna, ae f ; metallum vel metalla ferri;
metallum ferrárium; metalla ferrária; - de
metal, metallifodīna; - de oro, aurária, ae f;
aurifodīna vel auri fodīna; metallum vel metalla auri; metallum aurárium; metalla aurária; - de plata, argentária, ae f;
argentifodīna; metallum vel metalla argenti;
metallum argentárium; metalla argentária; de sal, salis fodīna // abandonar una -, metallum vel metalla intermíttere (por algún
tiempo), destitúere (para siempre); abrir una
-, metallum vel metalla institúere; explotar
una -, metallum vel metalla exercere; volver
a explotar una -, metallum intermissum vel
metalla intermissa recólere // (cavidad hecha
en la tierra para extraer metales o minerales)
cunículus, i m. Sin: cávea, ae f, suffóssio,
onis f; arrúgia, ae f //(artificio explosivo)
mina, ae f. Sin: ignívomus globus; globus ígnifer vel incendiárius. Uso: - antitanque teledirigida, ignívomus globus currífragus ac
telemoderatus; - magnética, mina magnética;
- marina, mina marina; - submarina, mina
subaquánea; globus ígnifer subaquáneus; subterránea, mina subterránea; globus ignívomus subterráneus; - terrestre, mina terrestris // colocar minas, minas collocare vel
dispónere; desactivar minas, minas frustrari;
encender minas, minas accéndere vel incéndere; preparar minas, minas instrúere vel parare; sacar minas, minas subdúcere vel
subtráhere // (galería subterránea hecha
para hacer saltar, por medio de la pólvora,
una roca, una fortaleza, etc.) cunículus, i m.
Sin: foramen, mĭnis n. Uso: - explosiva, cunículus incendiárius (ignívomus, pýrio púlvere repletus), foramen incendiárium
(ignívomum, pýrio púlvere repletum); prender, pegar fuego a una -, cunículum (vel foramen pýrio púlvere repletum) succéndere //
(torpedo) globus incendiárius, ígnifer, ignívomus (fijo); incendiárius globus natans (flotante); incendiárius globus vagans (de
corriente o a la ronza) // (fig, persona o cosa
que abunda en cosas dignas de aprecio, o de
que puede sacarse algún provecho o utilidad)
cópia, ae f. Sin: thesaurus, i m. Uso: - de argumentos, argumentorum thesaurus; - de
ejemplos, exemplorum cópia.
minar: (colocar minas) ignívomos globos
(subterráneos vel subaquáneos, subterráneas
o submarinas) cóndere // (hacer minas cavando la tierra y poniendo artificios explosivos para derribar muros, edificios, etc.)
cunículos re displodente práeditos ágere.
minarete: minaretum, i n.
mineral: adj mineralis, e. Sin: metállicus.
694
ministerio
Uso: aceite -, minerale óleum // sust minerale, is n. Sin: metallum.
mineralogía: mineralógia sive -logīa, ae f.
Sin: metallorum doctrina, descríptio, sciéntia.
minifalda: tunícula (vestícula, indúcula, túnica, gunna, cástula) mínima. Sin: gunna supérbrevis; hypozónium mínimum.
minigolf: pilamálleus minutus.
minimalismo: minimalismus, i m.
mineralógico: mineralógicus, a, um. Sin: ad
minerálium (vel ad metallorum) doctrinam
áttinens.
mineralogista: mineralógiae investigator.
Sin: metallorum doctrinae peritus.
minero: fossor, oris m. Sin: metallárius, ii m;
metállicus. Uso: - de carbón, fossor carbonárius; - de metal, metallifossor vel fossor metállicus.
minimalista: minimalista, ae m.
minimizar: extenuare. Sin: ad mínimum redígere; mínimi fácere.
mínimo: mínimus, a, um. Uso: como mínimo, mínimum; los que carecen del - vital,
qui mínimo subsídio carent ad vitam necessário.
minio: mínium, ii n. Uso: pintar, untar con -,
miniare; mínio colorare.
minestrone: sorbítio compósita.
miniar: miniare. Sin: minutíssime píngere;
subtílibus punctis píngere vel depíngere; subtili penicillo punctim píngere. Uso: - un libro,
minutis picturis librum ornare.
miniatura: (letra floreada, trazada con
minio en los antiguos manusritos) rubrīca, ae
f // (pintura de pequeñas dimensiones) minuta vel minutíssima pictura. Sin: imago
picta mínima; pictura minútulis punctis laborata. Uso: en -, minúsculus; pusillus; una
Roma en -, pusilla Roma; la casa es un Estado en -, domus pusilla res pública est //
(cosa menuda, de escaso tamaño) res minuta,
parva, pusilla.
miniaturista: minutarum imáginum pictor.
Sin: minutissimarum picturarum ártifex
(-fĭcis m).
minicomputadora: computatrum vel ordinatrum minutum. Sin: parvum instrumentum
computatórium.
miniordenador, v. minicomputadora.
ministerial: ministerialis, e. Uso: señorío -,
dominátio ministerialis.
ministerio: (cargo, empleo, oficio u ocupación) ministérium, ii n. Sin: munus, -nĕris n.
Uso: - pastoral, ministérium pastorale; cura
pastoralis; - sacerdotal, ministérium sacerdotale; dejar el - sacerdotal, munus sacerdotale
depónere // (empleo de ministro) ministri vel
administri (públici) munus // (cada uno de los
departamentos en que se divide la gobernación del Estado) ministérium, ii n; públicum
ministérium. Uso: - europeo, ministérium
europaeum; - de la agricultura, ministérium
agriculturae; - de la comunicación, ministérium communicationis; - de cultura y educación, ministérium cultūs atque educationis;
ministérium cultus reique culturalis; - de la
defensa, ministérium públicum rei defensionalis; - de la pública instrucción, ministérium institutionis públicae; ministérium a
pública institutione; ministérium públicum
695
ministra
rei institutóriae; administrátio institutionis
públicae, - del interior, ministérium rerum
domesticarum; ministérium administrationis
internae; - de la salud, ministérium valetúdinis; ministerios de la Santa Sede, ministéria
Sanctae Sedis; - de transportes, sedes administri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei
vehiculáriae) praepósiti // (edificio en que se
hallan las oficinas de cada departamento ministerial) sedes administri (públici). Uso: de agricultura, sedes administri agriculturae
praepósiti; - de asuntos exteriores, sedes administri éxteris negótiis praepósiti; - de asuntos sociales, sedes administri negótiis
sociálibus praepósiti; - del comercio exterior,
sedes administri commércio cum éxteris regiónibus praepósiti; - de comunicaciones,
sedes administri communicationi sociali
praepósiti; - de economía, de las finanzas,
sedes administri rei nummáriae públicae
praepósiti; - del exterior, sedes administri éxteris negótiis praepósiti; - de la industria y el
comercio, sedes administri indústriae et commércio praepósiti; - de la pública instrucción,
sedes administri públicae institutioni praepósiti; - del interior, sedes administri negótiis
domésticis (vel rebus internis) praepósiti; - de
justicia, sedes administri rei iudiciáriae praepósiti; - de la marina mercante, sedes administri rei marítimae mercatóriae praepósiti; de la salud, sedes administri saluti públicae
praepósiti; - del tesoro, sedes administri thesauriárii; - para el ambiente, sedes administri
rei ambitali praepósiti; - para el turismo y el
espectáculo, sedes administri rei periegéticae
et spectáculis praepósiti.
ministra: administra pública. Uso: - del exterior, ministra a rebus éxteris; - de relaciones
exteriores de los Estados Unidos, administra
rerum
exterarum
Confoederatarum
Civitatum Americanarum.
ministrante: ministrans, antis m. Sin: camillus christianus.
ministro: (persona que ejerce algún oficio,
empleo o ministerio) administer vel minister,
tri m. Sin: ministrator vel administrator.
Uso: - de justicia, iudex, dĭcis m; praetor, oris
m // (persona que dirige cada uno de los departamentos ministeriales en que se divide la
gobernación del Estado) administer públicus. Sin: reipúblicae administer; civitatis
moderator. Uso: - de la agricultura, administer rei agráriae; del comercio exterior, minister commércii éxteri; - de cultura,
administer públicus rei culturalis; administer
públicus cultūs civilis; administer cultūs reique institutóriae; - de defensa, minister defensionis; públicus administer a defensione;
administer civitati defendendae praepósitus;
administer públicus defensionis militaris vel
rei defensionalis; - de la ecología, administer
públicus rei oecológicae; - de economía, de
hacienda, rei nummáriae administer; público
aerário administrando praefectus; - de la economía y la tecnología, administer oeconómiae technologiaeque; - de instrucción
pública, minister públicae instructionis; - del
interior, minister a rebus interióribus; - de
justicia, administer iustítiae; administer a
rebus iudiciáriis; - de relaciones exteriores,
administer ab éxteris negótiis; administer
rerum exterarum; minister negotiorum exterorum; administer públicus rationum exterarum vel externarum; praepósitus éxteris
negótiis; - de salud pública, administer a sanitate pública; - del trabajo, administer óperi
accurando; - de transportes, administer públicus rei vehiculáriae // - plenipotenciario,
orator líberis cum mandatis; primer -, jefe de
gabinete, administer primárius; princeps minister; princeps administrorum; administrorum
práesidens;
praeses
consílii
administrorum; - sin cartera, administer sine
chartophylácio; consejo de ministros, consílium administrorum.
minoico: minóicus, a, um.
696
miología
minoración: minorátio, onis f. Sin: deminútio; imminútio; inferior condício; naturae impedimentum;
ínsitum
obstáculum;
abnórmitas.
minoría: minóritas, atis f. Sin: minor pars.
Uso: - étnica, minor pars allóphyla; - lingüística, minóritas linguística; minoría de alguna
nación, pars minor alicúius nationis; cives
stirpis número inferioris; cives número pauciores (en pl, también gentes pauciores número).
minorista: ínstitor, oris m. Sin: caupo, onis
m.
minué: minútula saltátio. Sin: statículus, i m;
saltátio gradu lénior.
(-dĭcis m) minutarum vel minutalis.
minuto: (témporis) minutum, i n. Sin: minuta, ae f; (horae) momentum. Uso: - de silencio, minuta taciturnitatis; observar un - de
silencio, unam minutam taciturnitatis servare
sive observare; sexagésima parte de un - de
tiempo, o sea segundo, secundum; punctum
(témporis); emplear 50’ y 1’‘, L (quinquaginta) momenta unumque (témporis) punctum insúmere; recorrer 100 m en menos de
10’‘, C (centum) metra celérius quam decem
punctis emetiri; recorrer 50 km en 4 horas,
30’y 32’‘, viam L (quinquaginta) chilometrorum quattuor horis, XXX (triginta) momentis, XXXII (duo et triginta) punctis confícere.
miocardíaco: myocardíacus, a, um. Sin:
myocárdii vel cordis músculi (gen).
minuendo: númerus deminuendus.
minuete, v. minué.
miocardio: myocárdium, ii n. Sin: cordis
músculus.
minueto, v. minué.
miocardiógrafo: myocardiógraphum, i n.
minúscula: líttera minuta vel minútior.
miocardiograma: myocardiogramma, ătis n.
minúsculo: minúsculus, a, um. Sin: pusillus.
Uso: letra -, v. minúscula.
miocardítico: myocardíticus, a, um.
minusvalidez: impedítio, onis f. Uso: graves
formas de -, graves impeditiones; v. minoración.
minusválido: (en lo físico) membris impeditus vel captus. Sin: sáucius; laesus // (en
lo psíquico) mente captus. Sin: non compos
mentis; inhábilis; naturā impeditus.
minuta: prima scríptio (-onis f). Sin: exemplum // (lista de los platos de una comida, o
que pueden servirse en un restaurante, etc.)
v. menú.
miocarditis: myocardītes, is f; myocardītis,
ĭdis f. Sin: myocárdii (vel cordis músculi) inflammátio.
mioceno: adj miocáenicus, a, um // sust miocaene, is n.
miografía: myográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: musculorum descríptio.
miógrafo: myógraphum, i n.
miograma: myogramma, ătis n.
miología: myológia sive -logīa, ae f.
minutero: minutárium, ii n. Sin: index
697
miológico
miológico: myológicus, a, um. Sin: ad myológiam pértinens.
miólogo: myólogus, i m. Sin: myológiae peritus vel peritíssimus.
áliud intendit.
mirada: obtutus, us m. Sin: prospectus, us m.
Uso: - alrededor, en torno, circumspectus, us
m; actus circumspiciendi; circumspectus in
omnes partes; dirigir la -, obtutum fígere.
mioma: myoma, ătis n.
miope: adj myops, ōpis. Sin: myópiā laborans; lusciosus; luscitiosus. Uso: ojos -, óculi
hébetes // fig hebes, ĕtis. Sin: retusus vel retunsus; parum acutus vel intéllegens // sust
myops, ōpis m. Sin: qui óculis non satis
próspicit; cuius óculi non longe conspectum
ferunt. Uso: alguien se vuelve -, ácies oculorum alicúius hebescit; óculi alicúius hebescunt; ser -, óculis non satis prospícere; non
longe videre // fig non longe videre; parum
videre vel intellégere.
miopía: myópia sive myopīa, ae f. Sin: luscítio; óculi hébetes; óculi non satis prospicientes; óculi non longe conspectum ferentes
// fig ingénium parum acutum. Sin: ingénium
hebes vel retusum, vel retunsum.
mirador: (que mira) aspíciens, entis (adj);
aspector, oris m (sust) // (galería o pabellón
desde donde se descubre una vista hermosa)
apopsis, is f (abl -i); apopsis, ĭdis f. Sin: locus
ex quo prospectatur // (balcón cerrado con
cristales y cubierto) maenianum, i n.
mirar: aspícere. Sin: intueri. Uso: - con buenos ojos, óculis aspícere aequis; - con malos
ojos, despícere; torvis óculis aspícere; ánimo
haud aequo intueri; - fijamente, defixis óculis
intueri.
miríada: mýrias, ădis f. Sin: decem mília;
dena mília.
miriagramo: myriogrammum, i n.
mirialitro: myriólitrum, i n.
miosis: myōsis, is f. Sin: pupillae contráctio.
miosota: myosōtis, ĭdis f. Sin: myosōta, ae f;
myosōton, i n.
miriámetro: myriómetrum, i n. Uso: - cuadrado, myriómetrum quadratum (=
100.000.000 m2, mílies centena mília metrorum quadratorum).
miosotis, v. miosota.
mioterapia: myotherapīa, ae f. Sin: musculorum curátio.
miriápodo: myriapus, ŏdis m. Sin: millépeda
vel centípeda, ae f.
mirilla: lamella collíneans.
mira: (señal fija hacia la cual se dirigen visuales) scopus, i m. Sin: meta; diréctio. Uso:
dirigir la -, tomar el punto de -, speculari;
estar a la -, andar a la -, quedar a la -, áliquid speculari // (intención) propósitum, i n.
Uso: poner la - en una cosa, rem sibi propónere; in áliquid inténdere; no tener ninguna política o temporal, nulla cómmoda política
vel temporália affectare; no tiene otra -, nihil
miriópodo, v. miriápodo.
mirística: myrística, ae f.
mirlo: mérula, ae f; mérulus, i m.
mirón (voyeur): contemplator libidinosus.
Sin: obscena observandi cúpidus; ad obscena
698
miscible
spectanda propensus.
mirra: myrrha, ae f. Sin: murra vel murrha,
ae f. Uso: de -, v. mirrado.
mirrado: myrrhatus, murratus. Sin: mýrrheus, múrreus, mýrrhinus vel múrrinus.
misa: missa, ae f. Sin: eucharístia, ae f; sacrum, i n; sacrifícium, ii n; sacrum missae;
missae sacrifícium; eucharísticum sacrifícium; sacra eucharístia; sancta missa. Uso: cantada, missa in cantu; sacrum sollemne;
sacrum sollemni ritu factum, peractum, celebratum; - conventual, missa conventualis; exequial, missa exsequialis; - cotidiana,
missa quotidiana; - dominical, missa dominicalis; dominicalis eucharístia; - fúnebre,
missa funebralis; - gregorianas, missae gregorianae; - negra, daemoníaca imitátio missae; - pontifical, missa pontificalis; sacrum
pontificali ritu peractum (celebrada) vel peragendum (a celebrarse); - privada o rezada,
missa lecta; - satánica, missa satánica; - solemne, missa sollemnis; missa sollémniter celebrata; - vespertina, missa vespertina; votiva, missa votiva; - votiva de la Santísima
Trinidad, Missa votiva Sanctíssimae Trinitatis // - de cuerpo presente, missa exsequialis;
missae sacrifícium exsequiale; - de difuntos,
missa de réquiem, missa defunctorum, missa
de requie; missa pro defunctis; sacrum in expiationem; - del Espíritu Santo, missa Spíritus Sancti; - en acción de gracias, missa
(votiva) pro gratiarum actione; - en el aniversario, missa in anniversário; - en latín, missa
latina; missa latine celebrata // asistir a -,
missae interesse; ayudar a -, altaris ministério fungi; sacerdoti sacrificanti (vel sacris
operanti) ministrare vel inservire; cantar -,
missam cantare; celebrar -, decir -, sacrum
fácere vel perágere; sacrifícium vel sacrum
missae celebrare; missam ágere vel celebrare;
(sacram) eucharístiam celebrare; sacris fácere
vel operari; escuchar -, missam auscultare vel
audire; durante la -, inter missam; ir a -, ad
missam venire; ad missam intrare; llegar
tarde a -, tárdius intrare ad missam; participar en la -, missam (vel missae sacrifícium)
participare; perder la -, sacro non interesse;
salir de la -, de missa discédere vel égredi.
misacantano: sacerdos novénsilis. Sin:
neomystes, ae m; novénsilis sacer administer.
misal: missale, is n. Sin: missale litúrgicum;
liber sacrificalis vel sacrificialis; liber sacrorum. Uso: - Romano, Ambrosiano ..., Missale Romanum, Ambrosianum ...
misantropía: misanthrópia sive -thropīa, ae f.
Sin: societatis evitátio; hóminum declinátio;
hóminum (vel géneris humani) ódium.
misantrópico: misanthrópicus, a, um. Sin:
hóminum fugax; hóminum societatem fúgiens.
misántropo: misánthropus, i m. Sin: qui hóminum societatem fugit.
miscelánea: (mezcla, unión de unas cosas
con otras) miscellánea, orum npl. Sin: sátura,
ae f // (obra o escrito en que se tratan muchas
materias inconexas y mezcladas) miscellánea, ae f ; miscellánea, orum npl. Sin: collectánea, orum npl; silva, ae f; scripta
miscellánea vel collectánea; multa et vária
scripta; scripta inordinata (escritos desordenados); scripta incompósita (escritos desordenados, toscos); scripta incompta (escritos
toscos).
misceláneo: miscelláneus, a, um. Sin: miscellus; mixtus. Uso: libro, código -, liber,
codex miscelláneus.
miscibilidad: temperabílitas, atis f.
miscible: temperábilis, e. Uso: - con agua,
699
misil
aquā temperábilis.
misil o mísil: míssile, is n (en pl missília vel
arma missília). Sin: rucheta vel rocheta, ae f;
telum míssile vel missíbile; míssile béllicum;
béllicus globus míssilis vel missíbilis. Uso: “scud”, rucheta scútica; - intercontinentales,
interplanetarios, missília intercontinentália,
interplanetária; - nuclear, míssile nucleare; con cabeza nuclear, rucheta cum displosivo
cápite nucleari.
misión: (acción de enviar) míssio, onis f.
Uso: - de legados, legatorum míssio // (poder
que se da a un enviado para que haga alguna
cosa; - diplomática) legátio, onis f // (viaje de
estudio, de exploración) peregrinátio, onis f;
(por mar) navigátio // (cometido) munus,
nĕris n. Uso: la - propia de Grecia, de Roma,
Gráeciae, Romae próprium munus; cumplir
la propia -, suo múnere fungi // (encargo)
mandatum, i n; mandatus, us m. Uso: dar a
uno la - de..., álicui mandare ut + subj //
(serie de sermones que predican los misioneros) míssio, onis f. Sin: sacrae ad pópulum
contiones // (viaje que hacen los predicadores evangélicos para difundir la religión) expedítio, onis f. Sin: legátio; sacra expedítio;
legátio de propaganda fide vel ad propagandam fidem.
tor; divini verbi sator. Uso: - apostólico,
christianae doctrinae praeco apostólico múnere.
misogamia: misogámia sive -gamīa, ae f.
Sin: nuptiarum ódium.
misógamo: adj misógamus, a, um // sust misógamus, i m. Sin: nuptiarum osor.
misoginia: misogýnia, ae f. Sin: mulíerum
ódium.
misógino: adj misógynus, a, um. Sin: in mulíeres malévolus // sust misógynus, i m. Sin:
mulíerum osor.
misterio: mystérium, ii n. Sin: arcanum.
Uso: - del dolor, doloris arcanum.
misterioso: mysteriosus, a, um. Sin: mýsticus; arcanus; secretus.
mística: mýstica, ae f. Sin: mýstica disciplina, sciéntia, rátio; rei mýsticae (vel de re
mýstica) doctrina. Uso: una - exagerada del
trabajo, plus aequo mýstica quaedam de labore rátio; alcanzar las cumbres de la -, mýsticae cúlmina attíngere.
místicamente: (de un modo místico) mýstice.
Sin: sensu mýstico // (misteriosamente) arcane. Sin: occulte.
misional: missionalis, e; v. misionero.
misionero: adj missionárius, a, um. Sin: missionalis, e. Uso: asociación -, consociátio
missionária; caridad -, cáritas missionalis;
celo -, zelus missionárius; estación -, státio
missionalis; obra -, opus missionale vel missionárium; viaje -, iter missionale; vocación
-, vocátio missionária // sust missionárius, ii
m. Sin: missionalis, is m; sacer missionalis;
Evangélii praeco (-onis m); Christi núntius;
christianae religionis (vel christianae veritatis) núntius, praeco, propagator; sacerdos ad
propagandam fidem legatus; fidei praedica-
misticismo: (doctrina mística) v. mística //
(estado de la persona que se dedica mucho a
Dios o a las cosas espirituales) mysticismus,
i m. Sin: mýsticum stúdium // (estado extraordinario de unión inefable con Dios por
el amor) status (-us m) mýsticus. Sin: mýstica condício.
místico: (que incluye misterio o razón
oculta) mýsticus, a, um. Sin: arcanus; secretus; recónditus; occultus; ábditus // (concer-
700
mnemónica
niente o relativo a la mística) mýsticus,a, um.
Sin: ad mýsticam doctrinam áttinens // (el
que se dedica mucho a Dios o a las cosas espirituales) mýsticus, i m. Sin: homo vel vir
mýsticus; homo vel vir stúdio mýstico déditus, vel mýsticis disciplinis addictus, vel mýsticis disciplinis initiatus ; divinarum rerum
contemplator vel scrutator // (el que escribe o
trata de mística) homo vel vir rei mýsticae
(vel mýsticae doctrinae, vel theológiae mýsticae) studiosus.
mistificador: adj fallax, acis. Sin: fraudulentus; ludificatórius // sust fraudator, oris m.
Sin: ludificator; adulterator.
mistificar: fállere. Sin: decípere; ludificare;
adulterare.
mistral: caurus narbonensis.
mistura, v. mixtura.
tos, ánimos, tumultum.
mitin: conventus, us m. Sin: coetus, us m; comítium; concursátio.
mito: mythus vel mythos, i m. Sin: fábula.
mitografía: mythográphia vel -graphīa, ae f.
Sin: fabularum doctrina.
mitógrafo: mythógraphus, i. Sin: fabularum
scriptor.
mitología: (ciencia de los mitos) mythológia
sive -logīa, ae f // (historia fabulosa de los
dioses, semidioses y héroes de la antigüedad)
história fabularis vel fabulosa. Sin: fábulae,
arum fpl; antiquae fábulae; deorum hominumque fábulae. Uso: - romana, antiquae
Romani pópuli fábulae.
mitológico: mythológicus, a, um. Sin: fabularis, e; fabulosus.
mitad: dimídium, ii n. Uso: a - de precio, dimidiato prétio; en la - de la cuesta, in médio
clivo; en la - de la página, in média página;
en la - del verano, média aestate.
mitólogo: mythólogus, i m.
mitomanía: mythománia sive -manīa, ae f.
mítico: mýthicus, a, um. Sin: fabulosus; fabularis, e.
mitómano: mythómanes, is m. Sin: mythomániā laborans; ad mythomániam proclivis.
mitificar: in fábulam tradúcere, extóllere,
erígere (áliquid vel áliquem).
mitón: manúcium, ii n.
mitra: mitra, ae f. Uso: - pequeña, mitella.
mitigación: laxamentum, i n. Uso: - de la ley,
legis laxamentum.
mitral: mitrae símilis.
mitigador, mitigante: mitigatórius, a, um.
Sin: mitigativus.
mitridatismo: immúnitas vel indémnitas a
venenis. Sin: assuetudo ad venena.
mitigar: mitigare. Sin: sedare. Uso: - la fiebre, la ira, el dolor, la severidad, febrim,
iram, dolorem, severitatem mitigare; - los
oleajes, la tempestad, los vientos, los ánimos,
el tumulto, sedare fluctus, tempestatem, ven-
mixto: mixtus, a, um.
mixtura: mixtura, ae f.
mnemónica: mnemónica, ae f. Sin: mnemó-
701
mnemónico
nica, orum npl; disciplina vel ars memóriae.
mnemónico: mnemónicus, a, um. Sin: memorialis, e; ad memóriae artem spectans.
mnemotecnia, mnemotécnica, v. mnemónica.
moaré: tela interundata.
mobiliario: adj móbilis, e. Sin: movens.
Uso: efectos, objetos, enseres -, mobília, ium
npl; movéntia, ium npl; res moventes vel
móbiles; res quae moveri possunt // (moblaje)
v. esta voz.
tíssimus; artículos de -, merces delicatae fpl;
res elegantiores fpl; - en el vestir, vestis hábitus; nueva - en el vestir, nova vestimenta;
novus véstium mos; vestido a la -, nove vestitus // poeta de -, poëta nunc ( vel tunc) máxime vigens vel placens; la - de hacer algo,
mos alicúius rei faciendae; ser - o de -, estar
de -, vigere vel placere; moris (vel in more)
esse; morem retinere; introducir - extranjeras, peregrinos mores indúcere vel inferre;
seguir la -, aliorum hábitum imitari; volverse
de -, in morem vértere; fuera de -, desuetus;
obsolétior; iam non in more; pasar o pasarse
de -, obsoléscere, exsoléscere.
modal: modalis, e.
moblaje: supellex, léctilis f (abl -e sive -i).
Sin: ornamentum, i n; ornamenta, orum npl;
instrumentum. Uso: - de una casa, supellex
doméstica; instrumentum domésticum;
domūs ornamentum
modelable: formábilis, e. Sin: quod formari
potest.
moca: (variedad de café) faba mocana // (infusión de café) pótio cafaeária mocana.
modelado: (acción) fíctio, onis f. Sin: composítio; formátio // (efecto) fictura, ae f.
mochila: mántica, ae f. Sin: sárcina; impedimentum; bulga; saccipérium dorsuale; saccus
úmeris suspendendus. Uso: llevar la -, sárcinam gestare; ponerse la -, sárcinam ad dorsum accommodare; quitarse la -, sárcinam
pónere vel depónere.
modelador: fictor, oris m. Sin: formator.
modalidad: rátio, onis f. Sin: condício.
modelar: formare. Sin: fíngere; accommodare.
modelista: minutorum specíminum rerum effector.
mochuelo: (ave rapaz nocturna) úlula, ae f.
moco: mucus, i m. Sin: pituíta. Uso: - de
pavo (planta), amarantus caudatus.
moda: (uso, modo o costumbre que está en
boga durante algún tiempo o en un determinado país) moda, ae f. Sin: consuetudo, dĭnis
f; mos, moris m; usus, us m; hábitus, us m;
mos et consuetudo; cultus modus. Uso: - del
país, cultus modus domésticus; - extranjera,
cultus modus peregrinus; - femenina, mundus
mulíebris; - nueva, hábitus novus; mos recen-
modelo: (representación en pequeña escala)
forma, ae f. Sin: exemplar; modus. Uso: - pequeño, formella; parva forma; - de una máquina, exemplar máchinae; - de una nave,
modus navis // (figura de barro, yeso o cera
que después se ha de reproducir en madera,
mármol o metal) exemplar, aris n. Uso: - de
arcilla, proplasma, ătis n; - de cera, exemplar
e cera factum; - de yeso, exemplar e gypso
factum // (vestido con características únicas,
creado por determinado modista) vestis (-is
f) exemplaris vel singularis // (persona o cosa
702
moderno
digna de ser imitada) exemplar, aris n. Sin:
exemplum; spécimen, mĭnis n. Uso: - eterno,
exemplar aeternum; - ideal, cogitata spécies;
- perfecto de beldad femenina, excellens mulíebris formae pulchritudo; - de integridad,
exemplum innocéntiae; - de prudencia, prudéntiae spécimen; - en su género, omni ex
parte in suo génere perfectus; una esposa -,
uxor raríssimi (vel singularis) exempli; un
obrero -, óptimus ópifex // delinear el - ideal
del orador, summum oratorem fíngere; oratorem exprímere; escoger a uno como -, delígere áliquem ad imitandum; proponer un a imitar, propónere álicui exemplar ad imitandum; servir de -, exemplo esse; tomar a
uno como -, áliquem sibi propónere ad imitandum; áliquem sibi exemplum propónere;
tomar a uno como - en algo, súmere ab áliquo (vel cápere de áliquo) exemplum alicúius rei // (hombre o mujer que posa para
pintor, escultor o fotógrafo) exemplar, aris n;
homo pictóri (statuário, photógrapho) propósitus; homo exemplaris causā pictori (statuário, photógrapho) propósitus; múlier
pictori (statuário, photógrapho) propósita;
múlier exempli imitandi grátiā pictori (statuário, photógrapho) propósita. Uso: - vivo,
nudum exemplar // (joven que exhibe los nuevos modelos de costura) adulescens vel
puella exemplum novum éxhibens; indutor,
oris m; indutrix, icis f; desfile de modelos, novorum exemplorum (vel exemplárium) transvéctio, procéssio; adulescéntium nove
vestitorum vel puellarum nove vestitarum
transvéctio, procéssio.
modem (Inform), contracción de “modulador-demodulador”: transmodulatrum, i n.
Sin: transmodulatórium.
moderado: moderatus, a, um. Sin: temperatus. Uso: - en política, in re pública moderatus vel temperatus.
moderador: moderator, oris m. Sin: tempe-
rator.
modernamente: moderne. Sin: moderna ratione; hodierno more.
modernidad: (calidad de moderno) modérnitas, atis f. Sin: nóvitas; moderna rátio //
(nuevos modos de vivir y pensar) hodierna
consuetudo; novi mores; recéntior cogitandi
agendique modus // (época actual) haec
aetas. Sin: haec témpora.
modernismo: modernismus, i m. Uso: - filosófico, histórico, bíblico, modernismus philosóphicus, históricus, bíblicus; - literario,
litterarum modernismus; modernismus in lítteris.
modernista: adj modernísticus, a, um // sust
modernista, ae m. Sin: modernismi sectator
vel fautor.
modernización: innovátio, onis f. Sin: ad
novum exemplar composítio; ad nova exempla composítio; ad novam formam redúctio;
ad nostrae aetatis morem redúctio; accommodátio ad praeséntia.
modernizador: novator vel innovator, oris
m. Sin: ad praeséntia accommodator.
modernizar: novare vel innovare. Sin: ad
novam formam redígere vel redúcere; ad
novum exemplar compónere; ad nova exempla compónere; ad nostrae aetatis morem (vel
rationem) redígere; ad praeséntia accommodare, novare, interpolare.
moderno: modernus, a, um. Sin: hodiernus;
novus; recens; recéntior; recentíssimus; nupérrimus; novellus; praesentáneus; nunc usitatus; huius (vel praesentis, vel nostrae)
aetatis; huius (vel nostri) témporis; nostri
témporis próprius; nostrorum témporum vel
dierum; nostri sáeculi; hodiernae vitae; qui
703
modificador
nunc (vel nostro témpore) est. Uso: los hombres -, hómines moderni vel hodierni; la vida
-, vita moderna; tiempos -, témpora moderna
vel hodierna; uso eclesiástico - del latín, modernus usus ecclesiásticus latinitatis.
sor; aculeatus vel acerbus irrisor.
mofarse: - de uno, áliquem ludíbrio habere;
sugillare vel suggillare áliquem; - de algo, sugillare áliquid; - de todo, ómnia in ludíbrium
vértere; v. burlarse.
modificador: mutator, oris m. Sin: commutator; transformator; qui immūtat.
mogólico, v. mongólico.
modismo: (expresión privativa de una lengua) peculiaris modus dicendi // (idiotismo)
v. esta voz.
mogote: (montículo) acuminatus collis (is m)
// (hacina de forma piramidal) acuminatus
méssium cúmulus.
modista: (persona que tiene por oficio hacer
prendas de vestir) vestíficus, i m; vestífica,
ae f. Sin: novorum véstium effector (-oris m)
vel effectrix (-icis f).
mohair: téxtile muhaiarense.
Mohammed, v. Mahoma.
moharra: cuspis, ĭdis f.
modisto, v. modista.
modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, dicendi vel scribendi modus, forma; sententiarum orationisque forma; - de vivir, modus
vivendi.
modulación: modulátio, onis f. Sin: vocis
fléxio; sonoritatis fléxio. Uso: - de frecuencia, frequéntiae modulátio.
moho: (hongo muy pequeño que se cría en la
superficie de los cuerpos orgánicos) mucor,
ōris m // (capa que se forma en la superficie
de un cuerpo metálico por alteración química de su materia) robigo vel rubigo, gĭnis
f (- de los metales); ferrugo, gĭnis f (- del hierro); aerugo, gĭnis f (- del cobre). Uso: cubierto de -, robiginosus; robígine obductus.
moiré: undulatus, a, um.
modulador: adj modulatórius, a, um // sust
modulator, oris m // (dispositivo que realiza
la operación de modulación) modulatórium,
ii n. Sin: instrumentum modulatórium.
modular: modulari.
módulo: (aparato) módulus, i m. Uso: - espacial Huygens, módulus spatialis Huygens.
mofa: sugillátio vel suggillátio (alicúius,
contra alguno). Uso: - amarga, mordaz,
amara suggillátio; aculeata vel acerba ludificátio.
mojigatería: (disimulación) simulátio, onis
f. Sin: fallácia; fíctio; hypócrisis, is f // (beatería) pietatis simulátio vel spécies; pietatis
erga Deum simulátio; religionis ostentátio;
pervicácia religionis.
mojigato: (disimulado) simulator, ōris m.
Sin: fallax; fictor; hypócrita vel hypócrites,
ae m // (beato) virtutis simulator; religionis
ostentator vel simulator; homo religionis pérvicax.
mojón: (señal que se coloca en un camino
para que sirva de guía) signum viárium.
mofador: cavillator, oris m. Sin: derisor; irri-
704
mollear
moka, v. moca.
dere, onerare, incursare, cáedere.
mol, v. molécula-gramo.
molibdenita: molybdaenites, is f; molybdaenites, ae m.
molar: (adj, de la pieza dentaria lateral) molaris, e. Sin: ad dentem molarem pértinens //
sust dens (dentis m) molaris, molárius, maxillaris.
molibdeno: molybdaenus vel molybdaenos,
i m; molybdaena, ae f; molybdaenum, i n.
Moldavia: Moldávia, ae f.
molinero: molinárius, ii m. Sin: mólitor,
oris m; pistor; pistrinárius. Uso: de -, pistoralis, e.
molde: (objeto hueco preparado de modo
que dé su forma a la materia que se introduce
en él) forma, ae f. Uso: - de boj, búxea forma;
cera vaciada en un - de yeso, cera in formam
gypsi infusa // (conjunto de letras o forma ya
dispuesta para imprimir) forma multiplicábilis. Sin: exemplum multiplicábile
moldeador: formator vel conformator, oris
m. Sin: fictor; plasmator; plastes, ae m. Uso:
el que hace molduras de yeso, gypsoplastes
vel gypsoplasta, ae m.
moldura: torus, i m. Sin: crepīdo, dĭnis f;
crusta.
moldurar: toris ornare.
molécula: molécula, ae f.
molécula-gramo: grammimolécula, ae f.
molecular: molecularis, e. Sin: ad moléculam áttinens.
moledor: mólitor, oris m. Sin: molendinárius; pistrinárius.
moledura o molienda: molitura, ae f. Sin:
contrítio; commolendi actus.
moler: mólere vel emólere. Sin: molare;
frángere; contérere; térere. Uso: - a uno a puñetazos, pugnis áliquem contúndere, obtún-
molinillo: (instrumento pequeño que sirve
para moler) pistrilla, ae f. Sin: pistillum; molínula; rudis, is f; mixtárius. Uso: - de café,
machínula (vel pistrilla, vel molínula) cafeária vel molendo cafēo; pistrilla arábicis molendis fabis; - de pimienta, mola piperária;
machínula píperis molaris; pistrilla molendo
píperi; - para triturar la carne, tritábulum vel
tritórium carnis; máchina concisória (carnis);
instrumentum carni conterendae; encender,
apagar el - (eléctrico) de café, (eléctricam)
molínulam cafeáriam accéndere, exstínguere.
molino: (máquina) pistrīnum, i n. Sin: molīnum, i n ; molīna, ae f; moletrīna, ae f. Uso:
- eléctrico, pistrinum eléctricum; - de aceite,
de aceituna, v. almazara; - de agua, aquimolina, aquímola, hydráleta vel hydráletes, ae;
pistrinum aquárium vel hydráulicum; - de
vapor, mola vapórea; pistrinum vaporárium;
- de viento, ventímola, ae f; ventimolīna ; pistrinum ventilatum // (casa o edificio en que
hay un molino) molendinum, i n. Sin: molae,
arum fpl. Uso: fig, llevar el agua a su -,
ómnia ad suam utilitatem referre; cada cual
lleva el agua a su -, sibi quisque ruri metit; ad
suum quisque cómmodum refert quaecumque agit // (persona sumamente inquieta y
bulliciosa) irrequietus homo. Sin: ardálio,
onis m.
mollear: (ceder una cosa a la fuerza o presión) cédere (por ej, prementi córpori) // (do-
705
mollete
blarse por su blandura) flecti, inflecti. Sin:
torqueri.
tans.
monacato: monachatus, us m.
mollete: (panecillo) orbículus panis. Sin:
pastillum ovatum; pastillus ovatus.
monacillo, v. monaguillo.
Mónaco (estado): Monoecus, i m. Uso: de -,
monoecensis, e
molotov: ampulla molotoviana.
molusco: ánimal molluscum vel molle. Sin:
ánimal óssibus carens.
momentáneamente: momentáliter. Sin: ad
(vel in) praesens; in praesenti; in praesens
tempus.
momentáneo: momentáneus, a, um. Sin:
momentárius; temporáneus, a, um; brevis;
brevíssimus; exígui témporis (gen de cualidad).
momento: témporis momentum. Uso: a último -, último momento; en el - oportuno,
témpore opportuno; en un -, momento témporis; por el -, in praeséntia; por un -, paulisper; diferir para otro -, in áliud tempus
áliquid differre.
momia: cadaver medicatum, duratum, condītum. Sin: mórtui corpus medicatum.
momificación: córporum medicátio. Sin: cadáverum conditura.
momificar: mórtuum arte medicare. Sin:
exanimatum corpus medicare; córpora (odóribus) condire, medicare, curare.
mona: (simia) símia, ae f. Uso: fig, aunque
la - se vista de seda, - se queda, símia semper
símia etiamsi áurea gestit insígnia; dormir la
-, edormire crápulam.
monacal: monachalis, e. Sin: monásticus;
monáchicus; mónachus; monachorum vel
monacharum (gen pl); ad mónachos spec-
mónada: monas, ădis f. Sin: únitas; singuláritas.
monadología: monadológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina de monádibus vel de unitátibus.
monaguilla: puella ministra altaris. Sin:
puella Missae insérviens.
monaguillo: clerículus, i m. Sin: puer (vel
parvus) minister altaris; puer Missae insérviens; puer sacerdoti fámulans; puer sacris
ministrans; camillus christianus.
monaquismo: monachismus, i m.
monarca: monarcha, ae m; monarchus, i m.
monarquía: monárchia sive monarchīa, ae f.
Sin: singularis principatus vel dominatus
(-us); singulare impérium; unīus dominatus.
Uso: - absoluta, monárchia absoluta; - constitucional, monárchia temperata vel constitutionalis; regnum rei públicae institutis
convéniens.
monárquico: adj monárchicus, a, um. Sin:
monárchiae favens // sust monárchiae fautor.
monasterio: monastérium, ii n. Sin: coenóbium; ascetérion vel ascetérium; monachorum (vel monacharum) coenóbium vel
domicílium.
monástico: monásticus, a, um. Sin: monasterialis; monachalis; monáchicus; coenobialis;
706
monja
monastérii (gen).
nummárius. Uso: sistema -, rátio aerária.
mondadientes, v. escarbadientes.
mongol: adj mongólicus vel mongúlicus, a,
um // sust Móngolus vel Móngulus, i m.
mondadora: obrera - de arroz, oryzae runcatrix vel purgatrix (-icis f). Sin: múlier oryzae
purgandae addicta.
mongolfiera, v. aeróstato.
Mongolia: Mongólia vel Mongúlia, ae f.
mondadura: (acción y efecto de mondar) decorticátio, onis f. Sin: córticis detráctio.
mondar: (quitar la cáscara) deglúbere. Uso:
lugar donde se monda, decorticatórium; purgatórium.
moneda: (pieza de metal acuñada para servir en las transacciones) nummus vel numus,
i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata,
de bronce, numus áureus, argénteus, aéneus //
(dinero) res nummária. Sin: pecúnia; nummi,
orum mpl. Uso: papel -, chartácea pecúnia;
valor de la -, pecúniae vis; nummorum vis;
nummi prétium; pagar en - italiana, nummis
itálicis (vel Itáliae nummis, vel libellis itálicis) péndere vel sólvere; pagar en libras esterlinas, nummis ánglicis (vel libellis
ánglicis) péndere // fig, pagar en la misma -,
par pari referre; par pro pari referre; pari respondere; par pari respondere; pária páribus
respondere.
monedero: (bolsa o cartera donde se lleva
el dinero en metálico) marsúpium vel marsúppium, ii n. Sin: crumīna, ae f; theca nummária; nummorum sácculus. Uso: - lleno,
marsúpium bene nummatum; marsúpium
plenum ássium // (el que acuña la moneda)
monetárius, ii m. Sin: ópifex monetae; monetae cusor. Uso: - falso, paracharactes, ae m;
monetae adulterator; monetárius adulter.
mongólico: (adj y sust, de Mongolia) v. mongol // (que padece mongolismo) mongolismo
affectus vel afflictus.
mongolismo: mongolismus, i m.
mongoloide: géneri mongólico símilis, e.
monigote: (muñeco o figura grotesca) neurospaston, i n. Sin: larva, ae f; púpulus, i m;
móbile lignum // (persona insignificante y de
poco carácter) truncus, i m. Sin: caudex,
dĭcis m; stipes, pĭtis m.
monismo: monismus, i m.
monista: adj monísticus, a, um. Sin: monismo favens; ad monismum pértinens // sust
monista, ae m. Sin: monismi sectator.
monitor: (persona encargada de enseñar la
práctica de alguna disciplina) mónitor, oris
m // (dispositivo electrónico) monitórium, ii
n. Sin: monitúrium; monitórium electrónicum; machinamentum vel instrumentum monitórium; machínula monitória.
monitor (Inform) monitórium, ii n. Sin:
album visíficum; tábula dilúcida descriptória;
machinamentum visíficum descriptórium.
monitorio: monitórius, a, um.
monegasco: adj monoecensis, e; sust Monoecensis, is m.
monetario: monetalis, e. Sin: monetárius;
monja: mónacha, ae f (dat y abl pl -ábus).
Sin: monialis, is f; sanctimonialis; nonna, ae
f (dat y abl pl -abus); nonna coenobialis;
707
monje
virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanctimonialis; convento de monjas, coenóbium
monacharum; hacerse -, mónacha fio; cúltui
divino sacrari; se cúltui divino sacrare.
sincínium; cántio solitária; cantus homophónicus.
monje: mónachus, i m. Sin: coenobita, ae m;
nonnus, i m. Uso: hacerse -, mónachus fio //
fig, el hábito no hace al -, barba non facit philósophum; non omnes qui habent cítharam
citharoedi.
monofásico: monophasis (gen). Sin: unīus
phasis (gen).
mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae
f. Sin: indutórium, ii n; túnica bracata; indumentum bracatum // (simio) símius, ii m.
monofisita: monophysīta, ae m. Sin: eutychianus.
monódico: monódicus, a, um.
monofisismo: monophysismus, i m. Sin:
doctrina eutychiana.
monofisitismo, v. monofisismo.
monoaural, v. monofónico.
monofónico: monophónicus, a, um.
monobásico: monobásicus, a, um.
monocigoto: monozygotum, i n.
monogamia: monogámia sive -gamīa, ae f.
Uso: observar la -, unam uxorem habere
(dicho de una persona), síngulas uxores habere (dicho de varias personas).
monocotiledón: adj unīus cotylédonis (gen)
// sust monocotyledon, ŏnis f.
monogámico: monogámicus, a, um. Sin: ad
monogámiam áttinens.
monocotiledóneas: monocotylédones, um f.
monogamista: adj monogamísticus, a, um.
Sin: monogámiae favens, entis // sust monogamista, ae m. Sin: monogámiae fautor.
monocigótico: monozygóticus, a, um.
monocotiledóneo, v. monocotiledón.
monocromasia: monochromatismus, i m.
Sin: colorum únitas.
monocromático: monochromáticus, a, um.
Sin: monochromus; monochrómatus; unicolorus; unícolor, oris; unīus coloris (gen).
monóculo: (que tiene un solo ojo) monóculus, i m // (lente para un solo ojo) monospecillum, i n. Sin: monóculum, i n.
monocultivo: unīus plantarum géneris cultura.
monodia: monódia, ae f. Sin: monódium;
monógamo: (casado con una sola mujer)
monógamus, i m. Sin: qui unam uxorem
habet. Uso: son monógamos, síngulas uxores
habent.
monogénesis: monogénesis, -is f.
monogenia, v. monogénesis.
monografía: monográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: de re peculiari scriptum; libellus de áliqua (vel de síngula) re; investigátio monográphica; como ejercicio académico, también
scripta exercitátio. Uso: - histórica, unīus
facti história; escribir la historia romana por
708
monoteísmo
monografías, res gestas pópuli Romani carptim perscríbere.
monográfico: monográphicus, a, um. Uso:
método -, méthodus monográphica.
monografista: monographīae auctor, oris m.
Sin: rerum peculiárium scriptor vel studiosus.
monograma: monogramma, ătis n. Uso: el de Cristo, Christi (vel christianum) monogramma.
monolingüe: unīus sermonis (gen).
monolítico: monolýthicus vel monólythus, a,
um.
monolito: monólythus, i m. Sin: monólythus
lapis, ĭdis m (piedra monolítica); columna
monólytha (columna monolítica); monólythum monumentum (monumento monolítico).
monólogo: monólogus, i m.
tórium habens; uno machinamento motus;
unimotralis, e // sust monomotórium, ii n.
Sin: unimotórium; unimotrum.
monopatín: monopedírota, ae f. Sin: áxula
rotalis gubernábilis.
monoplano: monóplanum sive -plānum, i n.
Sin: aërinavis vel aëronavis unum planum
habens.
monopolio: monopólium, ii n. Sin: unīus
vendítio. Uso: - de la administración y uso
de los medios de producción, una auctóritas
administrandi instrumenta bonorum effectionis iisque utendi; - de la enseñanza, monopólium instructionis.
monopolista: (monopolístico) v. esta voz //
(persona que ejerce monopolio) v. monopolizador.
monopolístico: monopolísticus, a, um. Sin:
ad monopólium spectans.
monopolización: monopolizátio, onis f. Sin:
in monopólium redáctio.
monomanía: monománia sive -manīa, ae f.
monomaniaco o monomaníaco: adj monomaníacus, a, um. Sin: monomániā laborans
vel affectus // sust monómanes, is m.
monometalismo: monometallismus, i m.
monometalista: monometallista, ae m. Sin:
mometallismi fautor vel sectator.
monométrico: monométricus, a, um. Sin:
unīus metri vel mensurae.
monopolizador: monopōles, is m; monopōla,
ae m.
monopolizar: monopolizare. Sin: monopólium
exercere; in monopólium redígere;
privilégium (alicúius rei vendendae)
excípere.
monosilábico: monosýllabus, a, um. Sin:
unīus sýllabae (gen).
monosílabo: monosýllabum, i n. Sin: unīus
sýllabae vox vel verbum.
monomio: monómium, ii n.
monomotor: adj monomotórius, a, um. Sin:
unimotórius; unius motórii (gen); unum mo-
monoteísmo: monotheīsmus, i m. Sin: unīus
dei cultus (-us m) vel relígio.
709
monoteísta
monoteísta: adj monotheísticus, a, um. Sin:
ad unīus dei cultum pértinens // sust monotheīsta, ae m. Sin: unīus dei cultor.
par a viandas, escárium vel escarum anábathrum.
montado: - sobre ruedas, subrotatus, a, um.
monotipia: (máquina) v. monotipo // (arte)
monotypīa, ae f. Sin: composítio per síngulas
lítteras; singularum litterarum composítio.
monotipista: monotypista, ae m. Sin: monótypus, i m.
monotipo: monótypum, i n. Sin: monotýpicum prelum; máchina monotýpica.
monotonía: monotónia sive -tonīa, ae f. Sin:
unīus modi tenor; nulla varíetas; varietatis caréntia. Uso: con -, sine varietate; eodem semper tenore; uno tenore; sine ulla varietate;
nulla varietate; simíliter atque uno modo.
monótono: monótonus, a, um. Sin: unísonus
vel unum tenorem servans (de la voz); aequalis, e; sine ulla varietate; nulla varietate;
semper idem (éadem, idem); simíliter atque
uno modo. Uso: discurso -, orátio nulla varietate práedita vel delectans; vida -, éadem
semper vita; voz -, vox languens.
monovalente: monóvalens, entis. Sin: monobásicus.
montaje: instrúctio, onis f. Sin: composítio;
coniúnctio; máchinae vel machinarum
instrúctio; (en el cine) pellículae cinematográphicae composítio.
montante: (espadón grande que se esgrime a
dos manos) romphaea vel rhomphaea, ae f.
Sin: ingens gládius vel ensis (-is m) // (listón
o columna pequeña) scapus (-i m) vel asser
(-ĕris m) cardinalis.
montaña: mons, montis m. Uso: - rusa,
currículum retroflexum; montes rússici.
montañero: studiosus móntium lustrator.
Sin: scandendi montes ávidus vel cúpidus;
montanis lustratiónibus affectus.
montañismo: stúdium móntium scansionum.
Sin: móntium ascendendorum stúdium; montanae excursiones vel exercitationes. Uso:
hacer -, montes lustrare; móntium ascensus
factitare.
monseñor: (título que se da a los prelados)
dóminus vel domnus, i m. Sin: meus dóminus
// (título de honor que concede el Papa a determinados eclesiásticos) cappellanus honorárius, vel praelatus honorárius, Summi
Pontíficis.
montar: (subir sobre un animal o a un vehículo) ascéndere. Sin: inscéndere, conscéndere. Uso: - a caballo, (in) equum ascéndere
// (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri,
vectari; in equo ire; equum ágere, régere, impéllere // (armar o poner en su lugar las piezas de cualquier aparato o máquina)
dispónere. Sin: collocare.
monstruo: monstrum, i n // fig (persona muy
mala) monstrum, i n. Sin: monstrum hóminis; homo diritate taetérrimus; (persona muy
fea) foedíssimum monstrum; homo pravae
foeditatis.
monte: mons, montis m. Uso: echarse al -,
in silvis latitare // - de piedad, mutuária (vel
mutuatícia, vel mutuática) páuperum mensa.
Sin: mutuária mensa in subsídium miserorum
vel egéntium; mutuária mensa a pietate.
montacarga: anábathrum onerárium. Uso: -
montecillo: montículus, i m.
710
moralista
montenegrino: adj nigromontanus, a, um;
sust Nigromontanus, i m.
moqueta: tapete pro pavimento stratum.
mora: (fruto de la morera) morum, i n. Uso:
- silvestre, rubum // (tardanza) mora, ae f.
Sin: dilátio, ségnitas.
Montenegro: Nigromóntium, ii n.
montería: (arte de cazar) ars venatória //
(caza de jabalíes, venados y otros animales
de caza mayor) venátio, onis f. Sin: venátio
atque insectátio.
montero: (persona que busca y persigue la
caza en el monte) explorator, oris m. Sin:
vestigator; indagator; pressor.
montículo, v. montecillo.
montón: congéries, ēi f Sin: congestus, us
m. Uso: - de cadáveres, congéries cadáverum; - de piedras, lápidum congestus; a montones, copiosíssime; satis superque.
montura: (cabalgadura, bestia para cabalgar) sellare iumentum, i n. Sin: iumentum
sellárium (v. gr., ásinus, mulus, equus, camelus) // (silla de montar) ephíppium, ii n. Sin:
fultura // (arreos de caballerías) iumentorum
phálerae (-arum fpl) vel ornatus (-orum mpl).
monumental: monumentalis, e. Sin: monumentárius.
monumentalidad: magnificéntia, ae f. Sin:
magnitudo, dĭnis f; ampla moles.
monumento: monumentum, i n. Uso: - sepulcral, monumentum sepulcrale; - del holocausto, monumentum holocausti; construir
un - en honor de alguien, fácere álicui monumentum.
monzón: híppalus, i m. Sin: ventus monsónius.
moquero: mucínnium vel mucínium, ii n.
Sin: lintéolum.
moral: adj moralis, e. Sin: éthicus. Uso: conducta -, recta agendi rátio; enseñanza -, officiorum praecepta; hombre -, homo bonus,
honestus, ínteger, probus, bene moratus; libertad -, ánimi libertas; obligación -, offícii
necéssitas; preceptos -, praecepta morália;
morales praeceptiones; regla -, régula
morum; sentimiento -, consciéntia offícii //
(ciencia que enseña las reglas que deben seguirse para hacer el bien y evitar el mal)
éthica, ae f; éthice, es f. Sin: morum vel moralis disciplina. Uso: - conyugal, doctrina coniugalis; doctrina de coniúgii móribus
dirigendis; - individual, éthica individualis //
(estado de ánimo) ánimus, i m. Uso: levantar
la - de uno, iacentem alicúius ánimum erígere, refícere, augere; levantar la - de las tropas, milítibus ánimos áddere // (moralidad)
v. esta voz.
moralidad: morálitas, atis f. Sin: mores;
morum condício; honestas; intégritas; próbitas. Uso: - privada, privati mores; mores doméstici vel íntimi; - pública, públici mores;
mores pópuli vel civitatis; - de los ciudadanos, morálitas cívium; norma de -, recte
agendi rátio ac norma; bene vivendi rátio.
moralismo: moralismus, i m.
moralista: moralista, ae m // (autor de obras
de moral) de móribus scriptor // (profesor de
moral) moralis disciplinae magister vel doctor. Sin: moralis sciéntiae professor // (persona que estudia moral) moralis disciplinae
cultor // (maestro de moral) magister virtutis
vel morum; vivendi (vel recte vivendi) praeceptor // fig vitiorum insectator. Sin: morum
castigator, emendator, reprehensor.
711
moralización
moralización: morum corréctio (-onis f).
Sin: corruptorum morum emendátio.
moralizador: mónitor ad virtutem. Sin:
corruptorum morum emendator.
moralizar: (reformar las malas costumbres
enseñando las buenas) mores corrígere vel
emendare; mores fíngere, formare, informare; mores recte conformare // (discurrir
sobre moral) de móribus disputare, dissérere,
dissertare.
moralmente: moráliter. Sin: morali ratione;
sensu morali; ad régulam morum; secundum
praecepta morália. Uso: obligar -, ex ánimi
consciéntia obligare.
moratoria: dilátio, onis f. Sin: prolátio; procrastinátio.
mordaz: mordax, acis. Sin: dicax; acerbus;
asper; amarus. Uso: ser -, aculeata usurpare
verba.
mordaza: (instrumento que se pone en la
boca para impedir el hablar) oris obturamentum. Sin: pannus ad os claudendum. Uso:
poner -, álicui in os pannos farcire; fig alicúius os obturare; álicui os opprímere; alicúius
linguam comprímere // (aparato usado para
apretar) búccula, ae f. Uso: - del freno, freni
búccula.
mordazmente: mordáciter. Sin: acerbe; ácriter; áspere; amare.
moreno: fuscus, a, um. Sin: subniger, gra,
grum. Uso: oso -, ursus subnigro pilo.
morfema: morphema, ătis n.
morbidez: (calidad de mórbido) v. morbosidad // (calidad de blando, muelle, delicado,
suave) mollitudo, dĭnis f. Sin: mollítia; mollíties; tenéritas. Uso: - de la lana, de la carne,
mollítia lanae, carnis; - de las manos, mollitudo mánuum.
morfínico: morphínicus, a, um. Sin: morphini vel morphinae (gen); ad morphinum
vel ad morphinam áttinens.
morbífico: morbíficus, a, um.
morfinismo: morphinismus, i m.
morbosidad: morbósitas, atis f. Sin: immoderátio; effrenátio; intemperántia; morbosa
afféctio, condício; status (-us m) morbosus;
túrbidus ánimi hábitus (- us m).
morfinomanía: morphinománia sive -manīa,
ae f. Sin: morphini sumendi insánia, furor,
concupiscéntia; morphini insánia vel deméntia; morphini effrenata cupido; morphini abusus (-us m).
morboso: morbosus, a, um. Sin: mórbidus;
pathológicus // fig immódicus, a, um. Sin:
immoderatus; abnormis; anormalis.
morcilla: bótulus, i m. Sin: botellus; sanguículus.
mordacidad: mordácitas, atis f. Sin: dicácitas; acérbitas; aspéritas; amaritudo.
morfina: morphinum, i n; morphina, ae f.
Sin: mórphium, ii n; venenum somníferum.
morfinómano: morphinómanes, is m. Sin:
morphinae studiosíssimus; morphinomániā
laborans vel affectus; morphino obnóxius;
morphini sumptioni déditus vel deditíssimus.
morfología: morphológia sive -logīa, ae f.
Sin: formaevel formarum descríptio. Uso: griega, graeci sermonis morphológia; - latina, latinitatis morphológia.
712
mortificación
morral: retículum, i n. Sin: pera. Uso: - pequeño, pérula.
morfológico: morphológicus, a, um.
morganático: morganáticus, a, um. Uso: matrimonio -, matrimónium morganáticum.
morgue: cella fúnebris. Sin: cella lúgubris;
cella corpóribus defunctorum excipiendis;
cadáverum (vel córporum mortuorum) repositórium.
morillo: ferrum focárium. Sin: férreum fulcimentum.
morir: mori dep intr. Sin: e vita discédere,
excédere, migrare; vitā fungi vel defungi;
vitam finire; últimum spíritum réddere. Uso:
- de pulmonía, pneumóniā correptus vitā
functus est; murió a los 82 años, octogésimum secundum annum agens vitā functus
est.
morisco: arábicus, a, um.
mormón: mormo vel mormon, onis m. Sin:
mormonianus.
morrena: saxorum terraeque aggestus (-us
m).
morrión: (especie de gorro militar) v. chacó.
morse: (alfabeto) alphabetum morsianum.
mortadela: murtatum vel myrtatum, i n. Sin:
tomáculum; tomácina; murtatum fárcimen
(-mĭnis n).
mortaja: sudárium, ii n. Sin: línteum; fúnebre línteum.
mortal: mortalis, e. Sin: mortíferus; mórtifer;
mortíficus; letalis; létifer. Uso: pecado -, peccatum mortale.
mortalidad: (calidad de mortal) mortálitas,
atis f. Sin: vitae mortalis condício // (casos
de muerte) mortuorum númerus.
morterete: mortaríolum, i n. Sin: exíguum
mortárium.
mormónico: mormónicus, a, um.
mormonismo: mormonismus, i m.
moro: (de la antigua Mauritania) Maurus, i
m // (maometano) v. esta voz.
morosidad: (ir u obrar con lentitud) morósitas, atis f. Sin: dilátio; tárditas // (retrasarse
en un pago) tárditas, prolátio, procrastinátio
in solvendo; lentum esse in solvendo.
moroso: (que va u obra con lentitud) morosus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que
se retrasa en un pago) lentus in solvendo.
morra: jugar a la -, dígitis micare cum áliquo.
mortero: (utensilio para machacar) mortárium, ii n. Sin: pila. Uso: mano de -, pistillum, i n; moler en el -, in mortário térere //
(argamasa) arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n // (pieza de artillería) mortárium. Sin: mortárium béllicum vel ignívomum; instrumentum
pyróbolos
emittens;
máchina
pyrobolorum expulsória; instrumentum pyrobolorum expulsórium.
mortificación: (acción y efecto de mortificarse) mortificátio, onis f. Uso: - corporal,
voluntária córporis castigátio, afflictátio, macerátio; voluntárius córporis cruciatus (-us
m); - de las pasiones, cupiditatum (vel libídinum) refrenátio vel continéntia // (lo que
mortifica) contumélia, ae f. Sin: iniuria;
713
mortificante
corréctio; obiurgátio; reprehensio; acris
obiurgátio; contumeliosa reprehensio.
mosquito: culex, lĭcis m.
mostacera o mostacero: sinapiárium, ii n.
mortificante: contumeliosus, a, um. Sin: ánimum frangens vel debílitans.
mortuorio: (relativo al muerto o a las honras que por él se hacen) mortuárius, a, um.
Sin: mortualis, e // (preparativos para enterrar a los muertos) funus, nĕris n. Sin: exsequiae, arum fpl; iusta funébria npl; iusta
exsequiarum npl.
mostaza: sināpi n indecl; sināpe, is vel
sināpis, is f (ac -im, abl -e vel -i).
mostrador: expositórium, ii n. Sin: cartíbulum (ostentationum); ostentus, us m; ássulae,
arum fpl; mercatória mensa.
mote: (apodo) v. esta voz.
mosaico: musivum, i n. Sin: opus musivum,
tessellatum, segmentatum, vermiculatum
Uso: pavimento de -, tessellatum; solum vel
pavimentum tessellatum.
motel: deversórium vehiculárium vel autocinéticum. Sin: deversórium ad viam situm;
deversórium viae autocinéticae; deversórium
autocineto vehéntium vel uténtium.
mosaiquista o mosaísta: musivárius, ii m.
Sin: tessellárius; tessellator.
motete: cantiúncula, ae f. Sin: breve cánticum; polyphónica cántio.
mosca: (insecto; pelo que nace al hombre
entre el labio inferior y el comienzo de la
barba) musca, ae f.
motivación: motivátio, onis f. Sin: incitamentum.
moscatel: adj apianus, a, um // (sust, vino -)
muscatum, i n; apianum vinum.
moscón: assectator, oris m. Sin: interpellator;
molestus vel importunus homo; taediosus
mulíerum sectator.
mosquete: manuballista, ae f. Sin: pyroballista; sclopetum; manuballista ignívoma
vel ignífera.
mosquetero: manuballistárius, ii m. Sin:
pyroballistárius; sclopetárius; miles manuballistā (vel pyroballistā) armatus vel instructus.
mosquitero: conopēum, i n; conópium, ii n.
Sin: retículum; conopēum vel retículum contra cúlices.
motivo: (dibujo ornamental repetido) praecípuum argumentum // (tema de una composición musical) modus músicus. Sin:
modulata phrasis; módulus (músicus) iteratus; musicata cantilena // (causa o razón de
una cosa) causa, ae f. Sin: rátio; motivum.
Uso: motivos políticos, rationes políticae.
moto, v. motocicleta.
motocicleta: motobírota, ae f. Sin: autobírota; motócyclus; motocýclula; bírota motória, autómata, automática, automatária;
bícyclus automatárius; autócypes, pĕdis m.
Uso: - con sidecar, autobírota cum adiecto
císio; ir en -, autobírotā vehi; viajar en -, iter
autobírotā fácere // - de pequeña cilindrada y
rueda de diámetro reducido, birótula automatária.
motociclismo: motocyclismus, i m. Sin: res
714
motóscafo
autobirotulária.
motociclista: motocyclista, ae m. Sin: autobirotárius; motóriae bírotae ductor; bírotae
automatáriae gubernator; býcicli automatárii
moderator; autobírotā vehens.
motocross: certamen autobirotarum campestre.
motocultivo: motocultura, ae f. Sin: agrorum
cultura machinarum automatariarum adiumento.
rium; - de explosión, motórium displosórium;
machinátio a displosione; machinamentum
motórium displodendi vi práeditum; - de
vapor, motórium vapóreum vel vaporárium;
- de dos cilindradas, machinátio bimodiolata;
- de cuatro cilindradas, machinátio quatermodiolata; - de doce cilindros, machinamentum duódecim cylindris práeditum; - de
varias cilindradas, machinátio plurimodiolata vel polymodiolata; - de cuatro tiempos,
motórium tetráchronum // encender, apagar
el -, motórium accéndere, exstínguere.
motora: cymba automatária.
motonáutica: motonáutica, ae f. Sin: ars
náutica motória.
motonáutico: motonáuticus, a, um. Sin: ad
motonáuticam spectans.
motonave: motonavis, is f. Sin: navis automatária; navis motralis.
motoneta: motocýclula, ae f. Sin: birótula
automatária.
motoniveladora: automatárius chamulcus
(fossórius).
motopatín, v. escúter.
motor: (adj, que comunica movimiento) motórius, a, um. Sin: movens, entis; qui (quae,
quod) movet // (máquina que mueve ciertos
aparatos) motórium, ii n. Sin: motrum; machinamentum; machinátio; machinamentum
motórium; motória máchina vel machinátio.
Uso: - Diesel, machinátio disélia; motórium
machinamentum diselianum; - eléctrico, motórium sive motrum (vel machinamentum
motórium) eléctricum; de -, motórius; motralis, e; gas de los -, gásium motrale; - accionado por nafta (gasolina, bencina), motrum
benzinárium // - de avión, aëronavis propulsórium; - de combustión, motórium benziná-
motorbote: navígium automatárium.
motorismo: motorismus, i m.
motorista: (persona que conduce una motocicleta) v. motociclista // (persona que practica el motorismo) motorista, ae m //
(maquinista de tranvía o de barco con motor)
machinator, oris m. Sin: motori addictus.
motorización: motorizátio, onis f. Sin: (machinamentorum) motoriorum instrúctio.
motorizado: motorizatus, a, um. Sin: machinatus; automatáriis máchinis ( machinatiónibus, machinamentis) munitus, práeditus,
instructus; (machinamentis) motóriis instructus. Uso: ejército -, exércitus motorizatus vel
machinatus.
motorizar: motorizare. Sin: (machinamentis) motóriis instrúere; automatáriis máchinis
munire; automatáriis vehículis instrúere.
motor scooter, v. escúter.
motóscafo: scapha automatária. Sin: automatária linter (- tris f) vel cýmbula; automatárium navígium.
715
motriz
motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis movendi; vis tractória; vis quā áliquid movetur;
máquina -, máchina tractória.
motu proprio: lítterae motu próprio datae
fpl. Uso: - del Papa (bula pontificia), Lítterae
Apostólicae motu próprio datae fpl.
xus; - neolatino, motus neolatinus; - sísmico,
motus sísmicus; - vibratorios, motus vibratórii // - de la calle, viae concursátio; - de capitales en sentido bancario, pecuniarum
rátio; - de capitales en sentido comercial, pecuniarum exercitátio; - de las máquinas, machinarum meatus (-us m).
moviola: movíola, ae f. Sin: instrumentum
retractórium.
mountain bike: bírota montana.
mouse (Inform), ratón: mus, muris m. Sin:
músculus, i m.
movible: móbilis, e. Sin: agitábilis; ágilis.
Uso: fiestas -, festa mobília // (que gira, que
da vueltas) versátilis, e.
moza: (joven) puella, ae f. Sin: adulescens;
iúvenis // (soltera) caelebs, lĭbis f // (camarera) ministra vel administra, ae f. Sin: tricliniária; dómnula tabernária.
mozárabe: adj mozarábicus, a, um // sust
Mózarabs, ăbis m.
movilidad: mobílitas, atis f.
movilización: (acción y efecto de movilizar)
mobilitátio, onis f. Sin: dilectus vel delectus,
us m; ad arma convocátio. Uso: - en masa,
delectus (-us m) tumultuárius; - general, ómnium cívium ad arma convocátio // fig, - general de las conciencias, generalis
conscientiarum motus (-us m).
movilizado: (incorporado a filas) mobilitatus, a, um. Sin: conscriptus; collectus; ad
arma convocatus.
movilizar: (convocar a filas) mobilitare. Sin:
delectum habere, institúere, ágere; ad arma
convocare // fig ciēre vel conciēre. Sin: móbilem vel álacrem réddere.
movimiento: motus, us m. Sin: mótio, onis
f; meatus, us m. Uso: - corporal, mótio corporalis; - históricos con finalidades políticas,
incepta quae civitatis temperationem contingunt; - insurreccional, seditiones et motus; Internacional de los Países No Alineados,
Motus Internationalis Civitatum Non Consociatarum; - obrero y sindical, opíficum motus
eorumque collegiorum; - reflejo, motus refle-
mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: iúvenis, is m // (soltero) caelebs, lĭbis m // (hombre que sirve en las casas o al público en
oficios humildes) minister, tri m. Sin: fámulus; fámulus domésticus; calator; mercenárius sive mercennárius. Uso: - recadero o
para recados, cadete, tabellárius; diríbitor m;
- de bar, tricliniárius, ii m; thermopōla, ae m;
thermopólii minister; tabernae potóriae minister vel fámulus; - de café, cafeopōla, ae m
; tabernae cafeáriae minister vel fámulus; - de
cervecería, minister cervisiárius; - de cocina,
v. pinche; - de comedor, tricliniárius; cíbifer; qui cibos apponit; - de cordel, - de
cuerda, - de estación , gérulus; báiulus; - de
cuadra, agāso, ōnis m; - de matadero, laniárius administer; - de mulas, múlio, onis m;
servus a iumentis; - de pastelería, gérulus
dulciárius; - de restaurante, caupónius, ii m;
caupónius puer.
muaré, v. moaré.
muceta: pallíolum, i n. Sin: amículum.
muchachear: pueríliter ágere vel se gérere.
716
muestra
Sin: ineptire.
muecas a uno, áliquem subsannare.
muchacho: puer, púeri m. Sin: adulescens,
entis m; púsio, onis m.
muecín: muazzinus, i m. Sin: sacer árabum
praeco.
muco: muccus vel mucus, i m. Sin: pituíta,
ae f; humor mucosus.
muela: (piedra de molino) mola, ae f. Sin:
molaris lapis, mola machinária // (piedra redonda de afilar) cos, cotis f // (nombre de los
dientes grandes posteriores a los caninos)
genuinus vel molaris dens (dentis m) // (cerro
elevado y plano) molaris mons.
mucosa: mucosa, ae f.
mucosidad: mucósitas, atis f. Sin: natura
mucosa.
mucoso: mucosus, a, um. Sin: muculentus;
pituitosus.
mudanza: (cambio de domicilio) domicílii
translátio.
mudarse: domicílium immutare vel transferre.
muelle: (pared de fábrica a lo largo de un río
o de un puerto, para facilitar el embarque y
desembarque de cosas y personas) agger, ĕris
m. Sin: moles, is f; obiectus (-us m) saxorum;
moles flúctibus oppósita; iactus (-us m) in
altum petrarum obex (óbicis m) // (andén)
crepīdo, dĭnis f // (resorte de metal) elatérium, ii n. Sin: tendículum.
muérdago: viscum, i n.
mueblaje, v. moblaje.
mueble: adj móbilis, e. Uso: bienes -, movéntia, ium npl; res moventes vel móbiles; bona
mobília // sust móbile, is n. Sin: épiplum; armárium (armario); arca, ae f; en pl, también
supellex, léctilis f; ornamentum, i n; ornatus,
us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (singulares colectivos). Uso: casa provista de
muebles, domus instructa; proveer de muebles
una casa, domum instrúere; v. moblaje.
mueblista: (persona que hace muebles) supelléctilis fabricator vel ópifex // (persona
que vende muebles) supelléctilis vénditor.
mueca: sanna, ae f. Sin: subsannátio, onis f;
os distortum; oris distórtio vel depravátio.
Uso: hacer muecas, os distorquēre (torcer la
boca); distorquere labra (torcer los labios);
contráhere frontem (arrugar la frente); contráhere vultum (contraer el rostro); contráhere nares (fruncir las narices); hacerle
muerte: mors, mortis f. Uso: - natural, mors
naturalis; - prematura, mors immatura; condenar a -, cápite vel cápitis damnare; dar -, mortificare; occídere; morte affícere; vitā privare.
muesca: incisura, ae f. Sin: scalptura.
muestra: (trozo de tela o porción de un producto o mercancía, que sirve para conocer
la calidad del género) spécimen, mĭnis n.
Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spécimen
sine prétio // (ejemplar o modelo que se ha
de copiar o imitar) spécimen // (rótulo de las
tiendas que indica la naturaleza del comercio) signum, i n. Sin: indícium // (fig, señal,
demostración o prueba de una cosa) monstrátio vel demonstrátio, onis f. Uso: dar muestras de valor, virtutis signa édere (vel
spécimen praebere) // (exposición, exhibición) exhibítio, onis f. Uso: - de trabajos artísticos, exhibítio artificiorum.
717
muestrario
muestrario: exempla collecta npl. Sin: mércium exemplária; propósita exempla vel specímina; exemplária órdine digesta.
sum. Sin: strágula vel vestis villosa.
muftí: mahometanorum religionis magister
vel moderator.
multa: multa vel mulcta, ae f. Sin: multátio;
poena; poena pecuniária; pecúnia poenalis;
mulctatícia pecúnia. Uso: condonar, perdonar una -, remíttere multam; imponer una - a
alguno, multam impónere álicui vel in áliquem; multā áliquem multare; álicui multam
dícere vel irrogare; incurrir en una -, multam
commíttere; hay que pagar multas, poenae
solvendae sunt.
mugrón, v. esqueje.
muguete: convallária, ae f. Sin: convallária
maialis; lílium convállium; aster (-ĕris m) átticus.
mujer: múlier, ĕris f. Sin: fémina. Uso: - consagrada, sanctimonialis, is f ; sanctimonialis
múlier; - cortesana, - pública, méretrix, icis
f; méretrix múlier; - histérica, hystérica, ae f;
hystérica fémina; - hombruna, - de ánimo varonil, virāgo, gĭnis f; - de su casa, domíseda,
ae f.
mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulierárius; mulierculárius; mulierosus homo; mulíerum sectator vel studiosus; feminarum
prosecutor vel pedísequus. Uso: el ser -, mulierósitas.
mujeril: mulíebris, e. Sin: femíneus.
mulso: mulsus, a, um.
multar: multare vel mulctare. Sin: multā áliquem damnare vel punire; pecúniā áliquem
multare.
multicelular: multicellularis, e.
multicolor: multícolor, oris. Sin: multicolorus; multicolórius; multicoloris, e.
multicultural: multiculturalis, e.
multiculturalismo: multiculturalismus, i m.
multilateral o multilátero: multiláterus, a,
um.
mulero: múlio, onis m. Sin: servus a iumentis.
muleta: (palo con puño atravesado que sirve
a los enfermos para apoyarse al andar) férula, ae f. Sin: báculum; subalare báculum vel
fulcrum; báculum orthopáedicum vel rostratum. Uso: apoyarse en las - , báculis (subaláribus báculis vel fulcris; báculis orthopáedicis
vel rostratis) inniti; caminar con muletas, llevar muletas, báculis levare membra.
muletilla: (bordón, en la conversación) v. estribillo.
multimillonario: multimilionárius, ii m.
multinacional: adj multinationalis, e // sust
socíetas multinationalis.
multiplicación: multiplicátio, onis f.
multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: númerus multíplicans. Uso: aparato -, instrumentum polygráphicum.
multiplicando: númerus multiplicandus.
multiplicar: multiplicare.
muletón: tegumentum gausápinum vel villo-
718
mundo
multíplice: múltiplex, plĭcis.
faciendi.
multiplicidad: multiplícitas, atis f.
mundialmente: per totum (vel per universum) orbem. Uso: - famoso, per totum orbem
famosus.
múltiplo: adj múltiplex, plĭcis // sust múltiplus, i m. Sin: númerus multiplicativus.
multitasking (Inform): procéssio (-onis f) vel
processus (-us m) múltiplex.
mundanal, v. mundano.
mundanería: res mundanae, saeculares,
terrenae.
mundanidad: mundánitas, atis f. Sin: mundana vánitas, cupíditas, vita; res voluptuáriae;
voluptária vita. Uso: engolfarse en las mundanidades, se totum voluptatum blandimentis ingurgitare.
mundano: (perteneciente o relativo al
mundo) mundanus, a, um. Sin: ad mundum
pértinens // (que atiende demasiado a las
cosas del mundo) mundanus, a, um. Sin:
mundialis, frívolus, voluptuárius; voluptátibus addictus. Uso: gloria -, mundialis glória;
mujer -, múlier voluptuária; múlier voluptátibus dédita; sabiduría -, mundana sapiéntia.
mundial: mundialis, e. Sin: mundanus; universalis; pancósmius; totīus orbis terrarum;
ómnium géntium vel nationum; universi géneris humani. Uso: competencias -, certámina mundana; guerra -, bellum mundanum,
universale, ómnium géntium; solidaridad -,
solidaríetas mundialis.
mundialismo: mundialismus, i m. Sin: pancósmia (vel totīus mundi) rátio.
mundialista: pancósmius, a, um. Sin: ad universum terrarum orbem áttinens.
mundialización: rátio áliquid pancósmium
mundillo: (arbusto) glóbulus nivis // (calentador de cama) v. calentador.
mundo: mundus, i m. Sin: orbis, is m; universum, i n; univérsitas rerum; orbis terrarum; terrae, arum fpl (tierra, planeta);
hómines, um mpl; humanum vel hóminum
genus; gens humana; omnes gentes (género
humano); humana socíetas; hóminum consórtio; consociátio humana (sociedad humana). Uso: el - actual, haec aetas; mundus
huius témporis; el - agrícola, res tota agricolaris; el - antiguo, orbis antiquus; véteres, um
mpl (los antiguos) vel vétera, um npl (las
cosas antiguas); véteres nationes; el - circundante, res quae circum sunt; el - contemporáneo, mundus qui nunc est; el - deportivo,
orbis gýmnicus; el - espiritual, mundus spiritalis; el - exterior, res externae; el - islámico,
orbis islámicus; - mecánico-técnico, mundus
machinalis idemque téchnicus; el Nuevo -,
terrae novae; orbis novus ; el otro -, vita futura; vita quae est post mortem; Tercer -, Tértius, qui dícitur, Mundus; regiones tértii
órdinis; el - del trabajo, óperum atque artificiorum orbis (-is m); mundovisión, vísio pancósmia // del -, mundialis, e; alegrías de este
-, vitae gáudia; las cosas del -, res humanae;
el curso del -, rerum cursus (-us m); elementos del -, mundiália elementa; el fin del -,
finis mundi; en este -, in terris; in his terris;
en los confines del -, in últimis terris; hasta
las regiones más lejanas del -, in últimas
oras; partes del -, orbis terrarum partes; todas
las partes del -, omnes géntium partes; riquezas del -, orbis terrarum divítiae; señor del -,
dóminus totīus orbis; señores del -, dómini
terrarum; un - de cosas, rerum máxima cópia;
un - de gente, magna hóminum frequéntia //
719
municipal
aunque se hunda el -, péreant omnes licet; etsi
fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post
hómines natos; post hóminum memóriam; huir
del -, vitare turbam; fúgere celebritatem; recorrer el -, orbem terrarum pererrare vel pervagari; venir al -, in vitam venire; nasci; in lucem
prodire; in lucem súscipi vel edi; tan pronto
como venimos al -, simul atque éditi sumus;
vivir en medio del -, in celebritate versari.
muñón: mánculum, i n. Sin: artus truncus vel
mútilus; bráchium mútilum, truncum, mancum; trunca manus.
mural: adj muralis, e. Sin: parietalis; parietárius // sust pictura parietalis.
muralista: paríetum pictor.
murena: murena, ae f.
municipal: municipalis, e. Uso: consejeros -,
curatores rei municipalis; consejo -, consílium curatorum rei municipalis.
municipalidad: (ayuntamiento) municipálitas, atis f. Sin: municipalis cúria; municipales
magistratus // (sede) domus (-us m) municipalis.
municipalización: municipalizátio, onis f.
Sin: in municípii potestatem redáctio.
municipalizar: municipalizare. Sin: município commíttere; municípii potestati attribúere; in municípii potestatem redígere.
municipio: (comuna) municípium, ii n . Uso:
ciudadano del -, múniceps, cĭpis m // (sede)
aedes (-ium fpl) magistri urbis.
muñeca: (figura de mujer que sirve de juguete) pupa vel púpula, ae f. Sin: pusíola;
icúncula; imagúncula; icúncula puellaris.
Uso: fábrica de muñecas, puparum officina
vel ergastérium // (fig, muchacha hermosa y
delicada) púpula, ae f. Sin: dulcíolae, arum fpl.
muñeco: (figurilla humana) pupus vel púpulus, i m // (joven fatuo y afeminado) homúnculus, i m. Sin: pusillus homo.
muñequería: (tienda de muñecas) puparum
taberna // (gran cantidad de muñecas) magna
puparum cópia.
muriático: muriáticus, a, um. Uso: ácido -,
muriáticum, i n.
murciélago: vespertílio, onis m. Sin: vesperūgo, gĭnis m.
muro: murus, i m. Uso: - almenados, muri
pinnati; murorum pinnae; - de adobes, murus
macériae; el - de Berlín, Berolini murus;
murus Berolinensis.
muscular: muscularis, e. Sin: musculorum
(gen pl); lacertorum (gen pl).
musculatura: musculorum compages (-is f)
vel summa.
musculoso: musculosus, a, um. Sin: lacertosus; torosus.
muselina: mossulinum, i n. Sin: cárbasus, i f;
cárbasum, i n; en pl cárbasa, orum; mausiliense téxtile (-is n); mausiliensis cárbasus;
pannus mossulinus. Uso: - de lana, lana mossulina.
museo: musēum vel musaeum, i n. Uso: Británico, Museum Británnicum; - Europeo,
Museum Europaeum vel Europae; - Nacional, Museum Nationale; - Técnico, Museum
Téchnicum; - Vaticano, Museum Vaticanum
vel Vaticánicum; - de ciencias naturales, museum disciplinarum naturálium; - de cuadros,
- de pinturas, v. pinacoteca.
720
musicoterapia
museografía: museográphia sive -graphīa, ae
f.
culum canéntium, loquéntium, saltántium.
Uso: actor de un -, músici drámatis hístrio
(-onis m).
museográfico: museográphicus, a, um.
musicalidad: canor, oris m.
museógrafo: museógraphus, i m.
musicalizar: áliquid músicis notis excípere.
Sin: áliquid músicis modis aptare, vestire, ornare; álicui rei modos aptare. Uso: - una canción, carmen músicis modis aptare.
museología: museológia sive -logīa, ae f.
museológico: museológicus, a, um.
museólogo: museólogus, i m. Sin: peritus
rerum museálium
musicar, v. musicalizar.
music-hall: varietatum theatrum.
muserola: fiscella, ae f. Sin: oris vínculum.
música: música, ae f; músice, es f. Sin: música, orum npl; músici modi. Uso: - casera,
cantus (-us m) domésticus; - clásica, música
clássica; músici modi clássici; - instrumental,
cantus nervorum; tibiarum nervorumque cantus; cantus vel concentus músicis instrumentis datus; - moderna, música recéntior vel
hodierna; - popular, música popularis; - profana, música profana ; - ratonera, música
horríbilis vel felina; - sagrada, música sacra;
- vocal, vocum concentus; concentus voce
(vel vócibus) datus; - vocal e instrumental,
vocum nervorumque cantus // - de Bach, música bachiana; - de cámara, symphónia convivalis (vel convivialis), doméstica,
cameralis; concentus paucis instrumentis
datus; - de cuerda, música árcubus effecta;
grupo de - jazz, grex musicorum iázzicis númeris canéntium // componer la -, modos fácere; poner música a un texto para que
pueda ser cantado, verba modis músicis ornare; v. musicalizar.
musicabilidad: musicabílitas, atis f.
músico: músicus, i m. Sin: modulator; aeneator (tocador de trompeta; clarinero); tibīcen,
cĭnis m (tocador de flauta); córnicen, cĭnis m
(tocador de cuerno) … Uso: - ambulante,
músicus circumforáneus; - de orquesta,
symphoníacus.
musicografía: musicográphia sive -graphīa,
ae f.
musicógrafo: musicógraphus, i m. Sin: musicorum scriptor.
musicología: musicológia sive -logīa, ae f.
Sin: doctrina musicológica; sciéntia músicae
artis. Uso: relativo a la -, musicológicus; instituto de -, institutum musicológicum.
musicólogo: musicólogus, i m. Sin: músicae
studiosus; modorum peritus; músicae artis
peritus; musicorum perstudiosus; históriae ac
téchnicae musicalis cultor, peritus, studiosus.
musicomanía: musicománia sive -manīa, ae
f.
musicable: músicis modis aptábilis.
musicómano: musicómanes, is m.
musical: adj músicus, a, um. Sin: canorus;
melodus // sust músicum drama. Sin: spectá-
musicoterapia: musicotherapīa, ae f.
721
musivo
musivo: musivus, a, um. Sin: tessellatus; vermiculatus.
muslim o muslime, v. musulmán.
muslímico, v. musulmán.
musulmán: adj musulmanus, a, um. Sin:
múslimus; muslímicus // sust musulmanus, i
m. Sin: múslimus, i m. Uso: - fundamentalista, múslimus fundamentalísticus; v. mahometano, islámico.
mutación: mutátio, onis f. Uso: - cromosómica, mutátio chromosómica; - puntual, mutátio punctualis.
mutilación: mutilátio, onis f.
muting: instrumentum sonum mínuens.
mutismo: mútitas, atis f. Sin: mutum os; linguae deféctio; mutum esse // fig tacitúrnitas,
atis f.
mutualidad: auxílii vel adiumenti vicissitudo (-dĭnis f).
mutuamente: ínvicem. Uso: amarse -, ínvicem dilígere; denigrarse -, ínvicem se obtrectare; saludarse -, salutare ínvicem.
mutuante: mútuans homo.
mutuo: adj mútuus, a, um // sust pecúnia
mútua.
muzárabe, v. mozárabe.
mystery evenings: vésperae arcanae.
mystery shows: exhibitiones arcanae.
722
N
nabo: rapa, ae f; rapum, i n.
amplificandae stúdium; pátriae amplificandae stúdium. Uso: - psicopático, nationalismus psychopáticus.
nácar: concha, ae f.
nacido: - con estrella, homo sídere dextro
éditus.
nación: nátio, onis f. Sin: cívitas, atis f; gens,
gentis f; pátria, pópulus. Uso: - autónomas,
civitates sui iuris vel adeptae sui iuris statum;
- altamente industrializadas, civitates quae
in operosis artifíciis plúrimum profecerunt; poco industrializadas, nationes in operosis
artifíciis paulum progressae; - occidentales,
pópuli ad occasum habitantes; pópuli regionem occidentem colentes; - orientales,
Orientis civitates; - progresista, nátio incrementis crescens; - Unidas, Nationes Unitae
vel Counitae; Coniunctae (vel Consociatae,
vel Sociatae) Nationes; Asamblea General de
las - Unidas, Coetus Unitarum Nationum;
Consejo de seguridad de las - Unidas, Unitarum Nationum Consílium securitati tuendae.
nacional: nationalis, e. Sin: pátrius; domésticus; nationis, gentis, pátriae (gen). Uso:
bandera -, pátriae vel nationis vexillum; pátrium vexillum; carácter -, character (-ēris m)
nationalis; equipo -, pátrius manípulus; géntica turma; himno -, pátrium carmen; lengua
-, pátrius sermo.
nacionalidad: nationálitas, atis f. Sin: nátio;
cívitas; civitatis fruítio.
nacionalismo: nationalismus, i m. Sin: suae
gentis stúdium; nímium própriae nationis
(vel própriae civitatis, vel suae gentis) stúdium; flagrantíssimum pátriae stúdium; suae
nationis (vel própriae civitatis) gloriátio; suae
gentis admirátio; gentis (vel nationis) suae
nacionalista: adj nationalísticus. Sin: nationem immoderate colens; pátriae nimis studens; ad pátriam amplificandam proclivis.
Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis stúdium; sentido -, nationalísticus sensus (-us m)
// sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae admirator, fautor; pátriae (vel nationis suae)
amplificandae fautor; immoderatus pátriae
cultor.
nacionalización: nationalizátio, onis f. Sin:
publicátio; in públicum redáctio; públicae tutelae tradítio.
nacionalizar: nationalizare. Sin: publicare;
in públicum redígere; públicum fácere; públicae tutelae trádere.
nacionalsocialismo, v. nazismo.
nacionalsocialista: (perteneciente o relativo
al nacionalismo) socialísticus nationalis. Sin:
ad socialismum nationalem pértinens // (partidario del nacionalsocialismo) socialista
(-ae m) nationalis.
nadador: adj nans, nantis. Sin: natans, antis.
Uso: apasionado -, nandi studiosus; hábil -,
nandi peritus // sust natator, oris m (indica
una cualidad característica); nans, nantis vel
qui natat (el que nada en una circunstancia
determinada) // no -, non natator m; non natatrix f.
nadar: nare. Sin: natare. Uso: que sirve para
-, natatórius; sitio en donde se nada, natábulum; natatórium; natatória.
723
nadería
nadería: frívolum, i n. Sin: nugamenta, orum
npl; res nullīus momenti; res levíssima; en pl,
también nugae vel tricae, arum f. Uso: decir
naderías, nugari; perder el tiempo en naderías, nugas ágere.
Napoleón: Napóleo, onis m.
napoleónico: napoleónicus, a, um. Sin:
Napoleonis (gen); ad Napoleonem spectans.
napolitano: adj neapolitanus, a, um // sust
Neapolitanus, i m.
nadir: ínferi caeli vertex (-tĭcis m).
nafta: naphta vel naphtha, ae f. Sin: óleum
bituminosum vel terrígenum. Uso: - sin
plomo, benzinum non plumbatum.
naftalina: naphtalinum, i n; naphtalina, ae f.
Sin: sucus bituminosus; pulvis naphtae;
hydrocarburum contractum.
naïf, naíf o naif: (ingenuo) simplex, plĭcis.
Sin: ingénuus; nativus; artifício carens; artifícii expers (-ertis) // (dicho de estilo pictórico) nativa simplicitate pictus.
nailon: nylum, i n. Sin: nailon indecl; téxtile
(-is n) nailónicum vel nailóneum; matéria
plástica nailonensis. Uso: de -, nylónius, nailónicus, nailóneus, naelónicus.
naipe: charta vel chártula lusória. Sin: scida
vel scídula lusória; lusória página. Uso: juego
de naipes, de cartas, chartarum (chartularum,
scidarum, scidularum) lusus (-us m) vel ludus
(-i m); jugar a los -, chartare; chartis (chártulis, chartis lusóriis, scidis, scídulis) lúdere;
mezclar los -, chartas (chártulas, scidas, scídulas) confúndere; baraja de naipes, v. baraja.
nana: (canción de cuna) v. arrorró, berceuse.
naranja: aráncium, ii n; aráncia, ae f. Sin:
arántium vel aurántium; arántia vel aurántia;
malum arántium vel aurántium; malum
áureum, sínicum (vel sinense), púnicum;
cítreum sinense.
naranjada: aurantina (aurántia, arántia, arántina) potio (-onis f). Sin: mali sinensis sucus.
naranjal: aurantiárium, ii n. Sin: locus aurántiis (vel citris sinénsibus) cónsitus.
naranjero: (perteneciente o relativo a la naranja) ad aráncium pértinens // (persona que
vende naranjas) aurantiárius, ii m // (naranjo) v. esta voz.
naranjo: aurántius, ii f. Sin: citrus (-i f) sinensis; malus arántia; citrus arántia. Uso: amargo, dulce, citrus sinensis amara, dulcis.
narcisismo: narcissismus, i m. Sin: sui adorátio,venerátio, cultus (-us m), admirátio;
nímia sui existimátio; narcissianum vítium.
narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cultum sui, vel ad suam adorationem) áttinens;
narcissiani vítii próprius // sust sui adorator,
venerator, amator, mirator; (homo) se ipse
amans; in se depériens; narcissiano vítio affectus.
nanismo: nanismus, i m. Sin: nani natura.
narciso: narcissus, i m.
nanómetro: nanómetrum, i n. Sin: mínima
longitúdinis mensura.
napoleón: nummus napoleónicus.
narcoanálisis: narcoanálysis, is f. Sin: soporatae mentis indago (-gĭnis f); obnubilati
ánimi perscrutátio.
724
NASA
narcodólar: narcodollárium, ii n. Sin: dollárium e medicamentis stupefactivis provéniens.
narcosis: narcosis, is f. Sin: sopor (vel torpor,
vel veternus) artificiosus vel innaturalis; sopítio chirúrgica.
narcoterapia: narcotherapīa, ae f. Sin: sopítio medicamentosa; medicinalis somni indúctio; soporífera curátio; cura ope narcótici.
narcótico: adj narcóticus, a, um. Sin: sómnifer; somníficus; sopórifer; veternosus //
sust narcóticum, i n. Sin: sopor, oris m; remédium (vel medicamentum) narcóticum,
somníferum, somníficum, soporíferum, veternosum. Uso: suministrar un -, álicui narcóticum dare; tomar un -, remédium
somníferum súmere.
narcotina: narcotīnum, i n; narcotīna, ae f.
narcotismo: narcotismus, i m. Sin: nímia
narcoticorum súmptio vel ingéstio.
narcotización: narcotizátio, onis f. Sin: soporis artificiosi indúctio; chirúrgica sopitionis efféctio.
narcotizado: narcotizatus. Sin: soporatus.
narcotizador: narcotizans, antis. Sin: sopōrans.
catura medicamentorum stupefactivorum;
mercatura pharmacorum psychotropicorum
vel stupefactivorum; mercatura medicáminum psychotropicorum.
nardo: nardus, i f; nardum, i n. Uso: que produce -, nárdifer, fĕra, fĕrum; de -, nárdinus;
aceite de -, nárdinum (sobrent óleum); vino
perfumado de -, nárdinum (sobrent vinum).
nariz: sonarse, limpiarse las -, se emúngere;
nares emúngere; sonarse las - con el pañuelo,
lintéolo (vel mucínnio) se emúngere; torcer
uno las -, narem contorquere, detorquere,
contráhere.
narrador: narrator, oris m. Uso: - chistoso,
acroama, ătis n; - escrupuloso (de historia),
auctor religiosíssimus; - de fábulas, de anécdotas, fabulator.
narrativa: narrativa, ae f. Sin: modus vel
rátio narrandi; narrandi ars; scripta fabulátio;
narrativum scribendi genus (-nĕris n).
narrativo: narrativus, a, um. Sin: narratórius; narrationis (gen). Uso: estilo -, stilus
narrationis; fluidez -, narrátio fácile fluens; literatura -, narrationes, um fpl; poema -,
poëma (-ătis n) narrativum; prosa -, prosa
narrativa.
narria: tráhea vel traha, ae f.
narval: narvalus, i m.
narcotizar: narcotizare. Sin: soporare; soporem arcéssere, indúcere, praebere; narcótico
(vel medicamento somnífico) áliquem soporare vel sopire. Uso: - con veneno, narcótico
veneno áliquem soporare vel sopire.
narcotraficante: narcomercator, oris m. Sin:
mercator rerum narcoticarum.
narcotráfico: narcomercatura, ae f. Sin: mer-
nasa: (cesta de boca estrecha que llevan los
pescadores para echar la pesca) sirpículus
(vel scirpículus) piscatórius.
NASA (abrev de National Aeronautics and
Space Administration): Nationalis Aëronáuticae et Spatialis Americanorum (septentrionálium) Administrátio, Consílium Supremum
Civitatum Foederatarum Américae Septen-
725
nasal
trionalis negótiis aériis et aethériis praepósitum, NASA vulgo appellatum. Sin: socíetas
exploratória, cui nomen NASA; institutum
navigationi siderali praepósitum (N.A.S.A.).
nasal: nasalis, e. Sin: nasi vel nárium (gen).
Uso: e náribus ductus; náribus (vel per nares)
enuntiatus, pronuntiatus; consonantes -, consonantes nasales; consonantes quae per nares
pronuntiantur; pronunciación, sonido -, pronuntiátio, sonus nasalis; voz -, vox e náribus
ducta.
nasalidad: nasálitas, atis f. Sin: e náribus resonántia; nasalis rátio soni; nasalis quálitas
vocis; nasalis pronuntiandi rátio.
nasalización: nasalizátio, onis f. Sin: ad nasalem sonum tránsitus (-us m).
nasalizar: nasalizare. Sin: nasalem fácere,
réddere; e náribus pronuntiare; nasalem
sonum tribúere (álicui sýllabae vel vocábulo).
rum natationis genus; - estilo mariposa, natationis certamen papilionum more; - mezcolanza, natationis certamen vário génere; estilo rana, natationis certamen ranae more;
certamen natatórium ranae in modum, vel
péctore aquam findente; - zambullida del
trampolín, natationis certamen de suggestu
desultório, vel de contignatione.
natalidad: natálium index (-dĭcis mf). Sin:
natorum númerus vel summa. Uso: caída de
la tasa de -, númerus natorum iam restrictus;
descenso de la -, natorum (vel prolis) decrementum; incremento de la -, prolis incrementum; el problema de la -, de propaganda prole
(vel de natorum número) quáestio; regular la
-, natorum continere númerum.
natatorio: natábulum, i n.
natillas: lac et ova arómatis condīta. Uso: heladas, lac ovaque gelata.
nativismo: nativismus, i m.
nasofaringe, v. rinofaringe.
nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ōris m) lácteus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lácteum mulsum (-i n); cramum battutum.
natación: (arte de nadar) ars natandi // (acción y efecto de nadar) natátio, onis f. Uso: sincronizada, natátio synchronizata; - a la
braza, natátio brácchiis contendens; - estilo
libre, natátio génere sponte delecto; - estilo
mariposa, natátio papilionum more; - estilo
rana, natátio ranae more; - de costado, láteris
natátio; natátio a látere (vel obliquo córpore);
- de espalda, dorsi vel tergi natátio; natátio
supino córpore // (como deporte) certamen
natatórium. Sin: natationis certamen. Uso: masculina, femenina, de 100 m, natationis
certamen inter viros, inter mulíeres, in longitúdinem metrorum C; - de espalda, natationis
certamen supino córpore; - estilo libre, líbe-
NATO (abrev de North Atlantic Treaty Organization): Consociátio ex pacto Atlántico.
Sin: Consociátio Atlántica, quae est NATO;
Consociátio a pacto Atlántico Septentrionali;
Consociátio a pacto Océani Atlántici septentrionalis; Institutum a Pacto Atlántico Septentrionali;
confoederátio
NATO;
Consociátio militaris NATO.
natrón: natrum, i vel nátrium, ii n.
natural: naturalis, e. Uso: al -, icónicus.
naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, inanimarum rerum natura; respeto por la -, observántia erga rerum naturam; rerum naturae
observántia.
naturalidad: naturálitas, atis f. Sin: naturae
(vel naturali rationi) congruéntia // fig candor;
726
navegable
ingenúitas; simplícitas. Uso: con -, naturáliter; ingénue; simplíciter.
naturalismo: (sistema filosófico) naturalismus, i m. Sin: rátio naturalis; physicarum
legum sufficiéntia; universorum ad naturam
redáctio; naturalis órdinis celebrátio // (corriente literaria) naturalismus. Sin: veri repraesentátio; véritas in describendo; veritatis
imitátio; veri repraesentandi stúdium.
de natura.
naturista: adj ad philosóphiam de natura
pértinens // sust naturista, ae mf. Sin: philosóphiae de natura sectator.
naumaquia: naumáchia, ae f. Sin: navale
próelium; pugna navalis; naválium proeliorum spectáculum.
nautilo: náutilus, i m.
naturalista: (concerniente o relativo al naturalismo) naturalísticus, a, um. Sin: ad naturalismum spectans // (que profesa la doctrina
filosófica del naturalismo) naturalista, ae m.
Sin: naturalismi fautor, sectator; universorum
ad naturam redactor; rationis naturalis cultor;
naturalis órdinis celebrator // (que sigue la teoría estética del naturalismo) veritatis imitator. Sin: descriptor scrupulosus; veri
repraesentandi studiosus; veritatis imitandae
assertor // (persona que profesa la historia
natural o tiene en ella especiales conocimientos) phýsicus, i m. Sin: vir physicorum
peritus; rerum naturae (vel rerum naturálium) inquisitor; naturae investigator, speculator, studiosus; naturálium scientiarum
peritus; históriae naturalis cultor.
naturalización: (acción de naturalizar) naturalizátio, onis f. Sin: civitátis concéssio,
communicátio, dátio, donátio, largítio. Uso:
certificado de -, diploma civitatis // (acción
de naturalizarse) naturalizátio. Sin: civitatis
consecútio, acquisítio, adéptio.
naturalizado: naturalizatus, a, um. Sin: in
civitatem ascriptus, receptus, ascītus.
naturalizar: naturalizare. Sin: álicui civitatem concédere, dare, impertire; áliquem in civitatem ascríbere, recípere, suscípere,
asciscere; áliquem civitate donare.
navaja: novácula, ae f. Uso: - de afeitar, rasórium; novácula rasória; tonsórius culter
(cultri m); está mellada la -, nováculae ácies
hébetat.
nave: (barco) navis, is f. Sin: navígium. Uso:
- capitana, navis praetória vel imperatória; corsaria, - pirata, praedonum navis; navis pirática vel praedatória; - costera, navis orária;
- espacial, navis vel navícula sideralis; navígium spatiale vel siderale; aëronavis sideralis
circúmvolans; - espacial Challenger, navis
sideralis, cui nomen Challenger; - mercante,
navis mercatória vel negotiatória; - oceonográfica, oceanográphica navis; - pequeña,
navícula vel navicella; - de carga, navis onerária vel vectória; - de guerra, navis béllica;
- de pesca, navígium piscatórium; tomar una
-, navem súmere // (parte de una iglesia comprendida entre dos muros o dos filas de arcadas) navis, is f. Sin: aula; spátium; ala
aedis. Uso: - central, aula média; médium
spátium; navis média, maior, principalis; - lateral, navis lateralis vel minor; - transversal,
ala vel aula transversa; - de templo, sacrae
aedis ala.
navecilla: (nave pequeña) navícula, ae f. Sin.
navicella; navigíolum // (naveta de incienso)
v. naveta.
navegable: navigábilis, e.
naturismo: naturismus, i m. Sin: philosóphia
727
navegación
navegación: navigátio, onis f. Uso: - aérea,
aërinavigátio vel aëronavigátio; navigátio
aéria; per áethera navigátio; - automática,
navigátio automatária; - espacial, navigátio
sideralis; - fluvial, navigátio fluminalis; - a
vela de tres días, triduana velificátio; tridui
velificátio.
socialismus nationalis; exaggeratum (vel effrenatum) suae gentis (vel nationis suae) amplificandae stúdium.
‘ndragheta: bruttianorum praedonum grex
vel caterva.
Neandertal: de -, neanderthalensis, e.
navegador: navigator, oris m. Sin: nauta, ae
m.
nebulizador: nebulizatórium, ii n. Sin: vaporis effusórium.
navegante, v. navegador.
nebulizar: nebulizare.
naveta: (vaso o cajita para ministrar el incienso) acerra, ae f. Sin: árcula; cýmbium (incensi); vásculum vel excípulum turíferum.
nebulosa: Astron nebulosum, i n. Sin: stella
nebulosa; stellarum nébula.
Navidad: Christi Natalis. Sin: Natívitas
Christi vel Dómini; Natália Iesu; natale Dómini; natalis Domínicus ; dies natalis Dómini; festum natalícium Dómini ; festum
Nativitatis Dómini; festum nativitatis Domínicae ; dies festus Iesu Christi natalis; Nascentis Iesu sollémnia. Uso: tiempo de -,
tempus (-pŏris n) natalícium.
nebulosidad: nebulósitas, atis f. Sin: calīgo
(-gĭnis f); fulīgo (-gĭnis f); caelum núbibus
obductum vel obtectum // fig obscúritas, atis
f. Sin: incertum, i n; res (rei f) obscura.
navideño: natalícius, a, um. Uso: paz -, pax
natalícia; regalo -, donum natalícium; tiempo
-, tempus natalícium.
necesidad: la - carece de ley, necessitas caret
lege; necéssitas dat legem, non ipsa áccipit.
neceser: árcula (mulíebris). Sin: myrotheca;
capsa mundo asservando; capsa mundícinis
asservandis.
necrobiosis: necrobiosis, -is f.
nazi: adj socialismi nationalis próprius. Sin:
ad hitlerianam factionem áttinens. Uso: dictadura -, dictatura nazistarum // sust nazista,
ae m. Sin: factionis hitlerianae ássecla vel
fautor; hitlerianae factioni addictus; effrenatus gentis (vel nationis) suae fautor; v. nacionalsocialista.
necrocomio: necrocomīum, ii n.
necrodulía: necrodulīa, ae f.
necrofagia: necrophágia sive -phagīa, ae f.
necrófago: necróphagus, a, um.
nazifascismo: fascálium hitlerianorumque
dominatus (-us m).
nazifascista: fascálium hitlerianorumque
fautor.
nazismo: nazismus, i n. Sin: hitlerianismus;
necrofilia: necrophília sive -philīa, ae f. Sin:
libīdo in mórtuos; perversa in mórtuos libīdo.
necrófilo: (perteneciente o relativo a la necrofilia) ad necrophíliam spectans // (que padece necrofilia) necróphilus, a, um. Sin:
728
nefrología
mortuorum amore incensus.
dáverum mortuorum inspéctio.
necrofobia: necrophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: mortuorum horror, pavor, terror; nímius
mortuorum metus vel timor.
necroscópico: necroscópicus, a, um. Sin: ad
necroscópiam spectans.
necrografía: necrográphia sive -graphīa, ae
f.
necrotomía: necrotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: cadáveris séctio.
necrotómico: necrotómicus, a, um. Sin: ad
necrotómiam pértinens.
necrógrafo: necrógraphus, i m.
necrolatría: necrolatrīa, ae f. Sin: mortuorum cultus (-us m).
Nederland, v. Holanda.
nederlandés, v. holandés.
necrolátrico: necrolátricus, a, um. Sin: ad
necrolatrīam pértinens.
nefralgia: nephrálgia sive -algīa, ae f. Sin:
renum vel rénium dolor.
necrología: necrológia sive -logīa, ae f.
necrológico: necrológicus, a, um. Sin: ad necrológiam áttinens.
necrologio: necrológium, ii n. Sin: mortilógium.
necromancia o necromancía: necromantīa,
ae f. Sin: mortuorum (vel inferorum) evocátio; divinátio per mórtuos vel per cadávera;
divinátio per umbras mortuorum; ex mortuorum umbris vaticinátio.
nefrálgico: nephrálgicus, a, um. Sin: ad
nephrálgiam áttinens.
nefrectasia: nephréctasis, -is f. Sin: renis dilatátio.
nefrectomía: nephrectómia sive -tomīa, ae f.
Sin: renis exstirpátio vel evúlsio.
nefrítico: (referente a los riñones) nephríticus, a, um. Sin: ad renes spectans // (que padece de nefritis) nephríticus. Sin: ex rénibus
laborans.
necromanía: necrománia sive -manīa, ae f.
necrómano: necrómanes, is m. Sin: necromániā laborans vel affectus.
nefritis: nephritis, ĭdis f. Sin: renum vel rénium morbus; renum inflammátio; renalis
pássio; vítium renale. Uso: sufrir de -, laborare ex rénibus.
necrómetro: necrómetrum, i n.
necrópolis: necrópolis, is f. Sin: coemetérium; sepulcretum; cepotáphium.
nefrografía: nephrográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: renum descríptio.
nefrolitiasis: nephrolithíasis, is f.
necropsia, v. necroscopia.
necroscopia: necroscópia sive necroscopīa,
ae f. Sin: necrópsia; cadáveris inspéctio; ca-
nefrología: nephrológia sive -logīa, ae f. Sin:
de rénibus doctrina; de renum morbis disciplina.
729
nefrológico
nefrológico: nephrológicus, a, um.
nefrólogo: nephrólogus, i m. Sin: naturae
renum peritus vel studiosus.
nefropatía: nephropáthia sive -pathīa, ae f.
Sin: renum afféctio (-onis f); morbi renales.
nefropexia: nephropéxia, ae f.
nefroplejía: nephroplégia, ae f.
nefroplético: ad nephroplégiam pértinens.
nefroptosis: nephroptōsis, -is f. Sin: renis
mobílitas.
nefrorragia: nephrorrhágia sive nephrorrhagīa, ae f. Sin: haemorrhágia sive haemorrhagīa renalis.
nefrorrágico: nephrorrhágicus, a, um. Sin:
ad nephrorrhágiam áttinens.
Uso: a mis pedidos opuso una - absoluta,
quae petíveram, plane recusavit; recibir una
-, repulsam ferre; responder con una -, recusare.
negativo: (que incluye o contiene negación
o contradicción) negans, antis. Sin: negatórius; negativus; infitialis, e. Uso: partícula -,
negans partícula; respuesta -, negátio, onis f;
dar una respuesta -, negare (roganti); hacer
una señal, un ademán -, renúere // (dicho de
resultados) írritus, a, um. Sin: nullus. Uso:
con éxito -, infelíciter; las tratativas tuvieron
un éxito -, páctio ad írritum cécidit // (dicho
de efectos) perniciosus, a, um // Mat Fís negativus, a, um. Uso: cantidad -, quántitas negativa; electricidad -, electrícitas (vel
electris) negativa // (Fotogr, prueba negativa)
negativa, ae f . Sin: imago negativa vel versa;
imago inverse colorata.
negatrón, v. electrón.
negligé, v. deshabillé.
nefrosis: nephrōsis, is f. Sin: sýndrome (-es f)
nephrótica; nephropáthia dégener.
nefrospasmo: nephrospasmus, i m. Sin: renis
spasmus (-i m), spasma (-ătis n), cruciatus
(-us m).
nefrotomía: nephrotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: renis incísio vel séctio.
nefrotómico: nephrotómicus, a, um. Sin: ad
nephrotómiam spectans.
negación: Gram, doble -, duplicata negátio;
duplicata negans partícula; duplicatae negationis usus.
negativa: (negación) negátio, onis f. Sin: negántia; infitiátio. Uso: persistir en la -, pernegare; negitare // (repulsa o no concesión de
lo que se pide) recusátio, onis f. Sin: repulsa.
negociable: negotiábilis, e. Sin: commerciábilis; mercátilis; mercábilis; mercalis //
(Econ, susceptible de ser comprado o vendido) vendíbilis, e. Sin: venalícius; venalis.
Uso: todo es -, ómnia sunt venália.
negociación: negotiátio, onis f. Sin: páctio;
pactum; conventum; pactum et conventum.
Uso: dirimir controversias con negociaciones, controvérsias pactis et conventis dirímere vel resólvere; entrar en negociaciones
sobre algo, conditiones alicúius rei tentare;
entraron en negociaciones de paz, de pace
ágere coeperunt; de pace agi coeptum est.
negociante: vénditor, oris m. Sin: ínstitor.
Uso: - al por mayor, negotiator; mercator.
negocio: (cualquier ocupación, empleo o trabajo) negótium, ii n // (utilidad que se logra
730
neófito
en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar
todo lo que sabe a -, ómnia vitare quae lucrum sápiant // (local en que se negocia o comercia) taberna mercatória. Sin: taberna
institória vel venditionalis. Uso: - de antigüedades, palaeopólium, ii n.
negra: (Mús, nota cuya duración es la mitad
de una blanca) semimínima, ae f.
negrero: adj ad nigritarum venalícium pértinens // sust nigritarum vénditor, venalícius,
venaliciárius // fig vexator, oris m. Sin: oppressor.
negrilla o negrita: crassiores lítterae fpl. Sin:
litterarum notae crassiores fpl. Uso: en -,
crassióribus lítteris; crassiore litterarum
formā.
negritud: nigritudo, dĭnis f. Sin: nigríties, ēi
f.
negro: (individuo de color negro) nigrita, ae
m. Sin: homo nigrícolor // trabajo en -, ópera
clandestina, illegítima, illícita.
negro spiritual: cantus (-us m) religiosus nigritanus. Sin: religiosus nigritarum americanorum cantus.
negus: Aethiópiae imperator. Sin: Aethiópiae
rex regum.
nemoroso: nemorensis, e. Sin: nemoralis;
silvestris.
nenia: nénia, ae f.
neocapitalismo: neocapitalismus, i m. Sin:
capitalismus innovatus; nova cephalaeocrátia
sive -cratīa; nova opum capitálium rátio.
neocapitalista: sust neocapitalismi fautor vel
defensor. Sin: cephalaeocrates, is m; capita-
lismi redintegrati fautor vel defensor // adj
neocapitalismi próprius. Sin: capitalismi redintegrati próprius.
neoclasicismo: neoclassicismus, i m. Sin:
instaurata imitátio classicorum; redintegratum doctae antiquitatis stúdium.
neoclásico: adj neoclássicus, a, um. Sin: ad
neoclassicismum áttinens // (partidario del
neoclasicismo) neoclassicismi sectator vel ássecla. Sin: redintegratae doctae antiquitatis
fautor.
neocolonialismo: neocolonialismus, i m.
Sin: novus colonialismus; nova colónica
dício; novum coloniarum genus; novum colónicae dicionis genus.
neocolonialista: adj neocolonialismi (vel
novi colonialismi) próprius. Sin: innovatae
colónicae dicionis próprius; ad neocolonialismum (vel ad novum colonialismum) spectans // sust neocolonialismi (vel novi
colonialismi) fautor.
neocriticismo: neocriticismus, i m. Sin: innovata kantiana doctrina.
neodarwinismo o neodarvinismo: neodarvinismus, i m. Sin: innovata darviniana doctrina.
neofascismo: neofascismus, i m. Sin: fascismus innovatus; renovatus fascálium motus
(-us m); fascálium fáctio innovata.
neofascista: adj ad neofascismum pértinens.
Sin: ad renovatum fascálium motum próprius
// sust neo-fascista, ae m. Sin: neofascismi ássecla vel sectator ; neofascismo addictus; innovato fascálium mótui addictus; renovati
fascálium regíminis ássecla vel sectator.
neófito: neóphytus, i m. Sin: religione re-
731
neogamia
cens; in religione (vel in christiana religione)
recens; a sacro Baptísmate recens.
nova luna; prima luna.
neomicina: neomycina, ae f.
neogamia: neogámia sive -gamīa, ae f.
neón: (tubo fluorescente) neon, onis n.
neogriego: lingua neograeca. Sin: sermo
neograecus; recéntior lingua graeca.
neonato: neonatus, i m. Sin: modo natus; recens natus.
neogüelfismo: neoguelfismus, i m.
neonazi: adj neohitlerianus, a, um // sust
novus hitlerianus (-i m). Sin: novi hitleriani
motūs ássecla vel sectator.
neogüelfo: neoguelfus.
neohebreo: sermo neohebráicus. Sin: lingua
neohebráica; recéntior sermo hebráicus.
neolatín: neolingua latina. Sin: sermo neolatinus; recéntior lingua latina .
neolatino: neolatinus, a, um. Uso: raza -,
neolatinum genus (-nĕris n); idioma -, v. neolatín.
neonazismo: novorum hitlerianorum motus
(-us m).
neopaganismo: neopaganismus, i m. Sin:
neogentílitas; neopagánitas; novus paganismus; nova gentílitas vel pagánitas.
neoplasia: neoplásia, ae f. Sin: neoplasma,
ătis n.
neolítico: neolíthicus, a, um.
neologismo: neologismus, i m. Sin: verbum
novatum vel novum; novatum vocábulum;
novum nomen vel vocábulum. Uso: abundancia de neologismos, novarum conditarum
vocum cópia; acuñar neologismos, verba vel
nómina novare; verba nova cóndere, effíngere, párere; introducir neologismos, novas
indúcere voces.
neoplásico: ad neoplásiam (vel ad neoplasma) spectans. Sin: neoplásiae vel neoplásmatis (gen).
neoplasma, v. neoplasia.
neoplatonicismo, v. neoplatonismo.
neoplatónico: neoplatónicus, a, um.
neólogo: verborum novator. Sin: novorum
nóminum inventor vel cónditor.
neoplatonismo: neoplatonismus, i m. Sin:
neoplatónica, orum npl.
neomaltusianismo: neomalthusianismus, i
m. Sin: novus malthusianismus.
neotérico: neotéricus, a, um.
Neo-Vulgata: Neo-Vulgata, ae f.
neomaltusiano: adj ad prolis moderationem
áttinens // sust natálium temperationis
propugnator. Sin: moderationis pártuum defensor.
neozoico: adj neozóicus, a, um // sust aetas
(-atis f) neozóica.
Nepal: Nepália, ae f.
neomenia: neoménia, ae f. Sin: novilúnium;
732
neumotórax
nepalés: adj nepalianus, a, um // sust
Nepalianus, i m.
nepiología: nepiológia sive -logīa, ae f. Sin:
de infántibus doctrina, disciplina, sciéntia.
nepotismo: nepotismus, i m. Sin: cognatos
vel nepotes fovendi stúdium; nímium (vel immódicum, vel immoderatum) cognatos fovendi stúdium.
nepotista: cognatorum vel nepotum fautor.
Neptuno: Neptunus, i m.
mática doctrina vel disciplina.
neumático: (tubo de goma lleno de aire comprimido para cubrir la llanta de la rueda)
pneumáticum, i n. Sin: pneumática cummis
vel gummis (-is; ac -im f); inflata cummis vel
gummis; uter (utris m) pneumáticus vel aérius; cúmmeum rotae involūcrum. Uso: - de
auxilio, pneumáticum subsidiárium; controlar la presión de los -, inspícere pneumaticorum pressionem vel pressum; el - se desinfla,
e pneumático ventus éffluit // adj pneumáticus, a, um. Sin: spiritalis; inflátilis; áëre vel
vento inflatus. Uso: máquina -, máchina
pneumática.
nervio: nervus, i m. Uso: - óptico, nervus ópticus; nervus ocularis vel oculárius.
neumatoma: pneumatoma, ătis n.
nerviosidad, v. nerviosismo.
neumatosis: pneumatosis, -is f.
nerviosismo: nervosismus, i m. Sin: irrequietudo, dĭnis f; irréquies, etis f; ánimi vel nervorum irritátio, conténtio; mentis perturbátio;
mens fastidiosa.
neumectomía: pneumectómia vel -tomīa, ae
f. Sin: pulmonis detráctio, exstirpátio, evúlsio.
nervioso: nervosus, a, um. Sin: nervis laborans; fastidiosus; irritábilis.
neumococo: pneumococcos vel pneumococcus, i m.
neumología: pneumológia sive -logīa, ae f.
nestorianismo: nestorianismus, i m. Sin:
Nestórii doctrina; nestoriana háeresis.
nestoriano: adj nestorianus, a, um. Sin: ad
Nestórium eiusque doctrinam pértinens //
sust Nestórii doctrinae fautor vel sectator.
net (Inform), red: rete, is n (abl rete vel reti,
gen pl rétium).
netserver (Inform): (computadora) computatrum móderans. Sin: moderatrum // (programa) daemon (-ŏnis m) móderans.
neuma: Mús neuma, ătis n; neuma, ae f.
neumólogo: pneumólogus, i m.
neumonía, v. pulmonía.
neumónico, v. pulmoníaco.
neumonitis, v. pulmonía.
neumorragia: pneumorrhágia sive pneumorrhagīa, ae f.
neumotoma: pneumatoma, ătis n.
neumotórax: pneumothorax, acis m. Sin:
pulmonis exsiccátio vel siccátio.
neumática: Fís pneumática, ae f. Sin: pneu-
733
neuralgia
neuralgia: neurálgia sive -algīa, ae f. Sin:
nervorum dolor vel angor.
neurografía: neurográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: nervorum descríptio.
neurálgico: neurálgicus, a, um. Sin: ad neurálgiam (vel ad nervorum dolorem) áttinens //
(doloroso) acerbus, a, um. Sin: gravis, e; dolorem áfferens // fig summum momentum habens.
neurología: neurológia sive -logīa, ae f. Sin:
nervorum doctrina, disciplina, sciéntia.
neurastenia: (astenia o debilidad del sistema
nervioso) neurasthénia sive -asthenīa, ae f.
Sin: nervorum debílitas, languor, infírmitas
// (mal humor, displicencia, espíritu quisquilloso) morósitas, atis f // (excitabilidad) ánimus (-i m) irritábilis.
neurólogo: neurólogus, i m. Sin: neurológiae
cultor.
neurasténico: (que sufre neurastenia)
neurasthénicus, a, um. Sin: néuricus; aeger
nervis; nervis laborans; neurasthéniā laborans; nervorum debilitate affectus. Uso: volverse -, néuricum éffici vel fíeri.
neurológico: neurológicus, a, um. Sin: ad
neurológiam pértinens.
neuroma: neuroma, ătis n.
neurona: neuro, onis m. Sin: céllula neurónica.
neuronal: neuronalis, e.
neurina: neurinum, i n.
neurópata: adj neuropáthicus, a, um.. Sin: e
nervis laborans; nervorum infirmitate affectus // sust neuropáthicus, i m. Sin: qui nervorum dolore laborat, vexatur, affícitur.
neurítico: neuríticus, a, um. Sin: nervi vel
nervorum inflammatione affectus.
neuropatía: neuropáthia sive neuropathīa, ae
f. Sin: nervorum infírmitas, dolor, angor.
neuritis: neuritis, ĭdis f; neurites, is f. Sin:
nervi vel nervorum inflammátio.
neuropático: neuropáthicus, a, um. Sin: ad
neuropathīam (vel ad nervorum infirmitatem)
áttinens.
neurobiología: neurobiológia sive -logīa, ae
f.
neurobiológico: neurobiológicus, a, um. Sin:
ad neurobiológiam spectans.
neurobiólogo: neurobiólogus, i m. Sin: neurobiológiae peritus.
neurocirugía: neurochirúrgia sive -chirurgīa,
ae f. Sin: nervorum chirúrgia.
neurocirujano: neurochirurgus, i m. Sin:
neurochirúrgiae peritus vel cultor.
neurósico, v. neurótico.
neurosis: neurōsis, is f. Sin: nervorum morbus vel angor. Uso: por causa de la -, propter
(vel ob) nervorum valetúdinem.
neurótico: adj neuróticus, a, um. Sin: neurosi laborans; neurosi affectus; nervis laborans; (perteneciente o relativo a la neurosis)
ad neurosin vel ad nervorum morbum spectans // sust neuróticus, i m. Sin: homo nervis
laborans; homo nervorum morbo affectus vel
vexatus.
734
nictálope
neurotomía: neurotómia, ae f. Sin: nervi séctio (sección quirúrgica de un nervio); nervorum séctio (disección de los nervios).
nevatilla: motacilla, ae f.
nevazo: ningor, ōris m. Sin: copiosae nives;
plúrima nix; ingens nivis casus (-us m).
neutonio, v. newton.
neutralidad: neutrálitas, atis f.
neutralismo: neutralismus, i m. Sin: nullíus
vel neutríus partis stúdium; média mentis posítio; ánimus a pártium stúdio alienus.
neutralista: neutralista, ae mf. Sin: neutralitatis fautor; neutríus factionis fautor vel suffragator; neutris pártibus favens vel addictus
// adj neutrarum pártium stúdii próprius; ad
neutralitatem (vel ad neutralismum) pértinens.
nevera: (sitio donde se guarda nieve) nivárium, ii n. Sin: cella nivária; locus glaciéi asservandae; púteus nívibus asservandis //
(heladera) v. frigorífero.
New Age: Aetas Nova.
new look: nova se gerendi et vestiendi rátio.
Sin: hábitus atque vestitus innovatus.
newton: neotoniana mensura.
nexo: nexus, us m. Uso: - causal, nexus causalis; - telefónicos, nexus telephónici.
neutralizable: neutralizábilis, e.
Nicaragua: Nicaraqua vel Nicaragua, ae f.
neutralización: neutralizátio, onis f. Sin: in
írritum redáctio.
neutralizado: neutralizatus, a, um.
nicaragüense: adj nicaraquanus, a, um. Sin:
nicaraguensis, e // sust Nicaraquanus, i m.
Sin: Nicaraguensis, is m.
neutralizador, v. neutralizante.
nicaragüeño, v. nicaragüense.
neutralizante: neutralizans, antis.
nicho: aedícula, ae f (para estatuas); lóculus,
i m vel loculamentum, i n (para colocar los
cadáveres); columbárium, ii n (para urnas
funerarias).
neutralizar: neutralizare. Sin: neutralem
fácere; írritum fácere; in (vel ad) írritum
redígere; Quím neutram solutionem afferre.
Uso: - un veneno, venenum restínguere.
neutrino: neutrinus, a, um.
neutrón: neutro vel neutron, onis m; neutrónium, ii n. Uso: bomba de neutrones, bomba
neutrónica; utilizar los - para fines pacíficos,
neutrones ad utilitatem hóminum adhibere.
nicociana, v. tabaco.
nicotina: nicotinum, i n; nicotina, ae f. Sin:
nicotianum virus; nicotiana vis; venenum nicotinum vel nicotianum. Uso: intoxicación de
-, inféctio ex nicotina, vel e veneno nicotiano;
extraer la -, v. desnicotinizar.
neutrónico: neutrónicus, a, um.
nicotinismo: nicotinismus, i m. Sin: nicotini
toxicátio.
nevada: ningor, ōris m. Sin: cópia nivis.
nictálope: adj y sust nýctalops, ōpis (ac sing
735
nictolopía
-opa, pl -opas). Sin: lusciosus.
nielar: nigello caelare.
nictalopía: nyctalópia, ae f; nyctalópsia, ae
f. Sin: luscítio, onis f
Níger: (río de Africa occidental) Niger, gris
m (ac -grim; abl -gri) // (estado de Africa occidental) Nigerium, ii n. Sin: Res pública Nigritana. Uso: natural de la República de
Níger, v. nigerino.
nictofobia: nyctophóbia sive -phobīa, ae f.
Sin: noctis (vel tenebrarum) horror, pavor, terror, metus, timor.
Nigeria: Nigéria, ae f. Uso: natural de -, v.
nigeriano.
nictofonía: nyctophónia sive -phonīa, ae f.
nictografía: nyctográphia sive -graphīa, ae f.
nictografiador: adj nyctográphiam exercens
// sust qui nyctográphiam exercet.
nigeriano: adj nigerianus, a, um // sust Nigerianus, i m.
nigerino: adj nigeriensis, e // sust Nigeriensis, is m.
nictográfico: nyctográphicus, a, um.
Nigricia, v. Sudán.
nidal: (lugar señalado donde la gallina u
otra ave doméstica va a poner sus huevos)
lóculus, i m.
nidificación: nidifícium, ii n. Sin: nidi aedificátio vel constrúctio.
nidificar: nidulari. Sin: nidum fácere,
cónstruere, exstrúere, strúere, fabricare,
aedificare, locare, pónere.
nido: nidus, i m. Uso: - de pájaro, nidus avis
// (fig, casa o habitación de uno) domus própria. Sin: domúncula // (fig, lugar donde se
juntan gentes de mala conducta) latíbulum, i
n. Sin: receptáculum.
niebla: nébula, ae f. Sin: caligo, gĭnis f. Uso:
- espesa, nébula densa, crassa, atra, nigra; leve, nébula levis vel tenuis.
niel: nigellum, i n.
nielado: (acción y efecto de nielar) nigello
caelatura (-ae f) // (pp de nielar) nigello caelatus.
nigth-club, v. cabaret.
nigromancia o nigromancía, v. necromancia.
nigromante: necromántius, ii m. Sin: mortuorum evocator.
nihilismo: (negación de toda creencia) nihilismus, i m. Sin: eorum doctrina qui ómnia
ad níhilum révocant // (negación de todo
principio de conducta) eorum doctrina qui
omnem vivendi rationem negant // (negación
de toda autoridad religiosa, política y social)
anárchica (vel anarchicorum) doctrina. Sin:
eorum doctrina qui omnem auctoritatem negant; doctrina ómnia subvertens.
nihilista: (negador de toda creencia) sust nihilista, ae m. Sin: nihilismi sectator; qui
omnia ad níhilum révocat; adj ómnia ad níhilum révocans // (negador de todo principio
de conducta) sust qui omnem vivendi rationem negat; adj omnem vivendi rationem negans // (negador de toda autoridad religiosa,
política y social) sust qui omnem auctorita-
736
nivel
tem negat. Sin: rerum ómnium subversor,
turbator; nullius legis fautor; adj omnem auctoritatem negans; ómnia subvertens vel turbans; nulli legi favens.
nilón, v. nailon.
ninfomanía: nymphománia sive -manīa, ae f.
Sin: hysterománia, ae f; furor vel fervor uterinus.
niñera: nutrícula, ae f. Sin: gérula; nutrix,
īcis f; infántium nútrix vel nutrícula; (ancilla)
parvulorum custos.
niñería: infantílitas, atis f. Sin: inéptiae,
arum fpl; inéptiae vel nugae pueriles.
nystagma áttinens.
nistagmo: nystagma, ătis n; nystagmus, i m.
Sin: nictátio; musculorum óculi convúlsio,
spasmus, spasma (-ătis n).
nistagmógrafo: nystagmógraphum, i n.
nitidez: nitíditas, atis f. Uso: - de los tipos,
typorum nitíditas; - visual, acúitas visualis.
nitral: nitrária, ae f. Sin: nitrifodina.
nitrato: sal nitratum. Sin: sal ácidi nítrici.
nítrico: nítricus, a, um.
niño: puer, púeri m. Uso: - explorador, puer
explorator.
nipón, v. japonés.
nitro: nitrum, i n. Sin: sal nítricum.
nitrogenado: nitrógenus, a, um. Sin: nitrógeno práeditus.
níquel: nichélium, ii n. Sin: nic(c)olum.
niquelado: (acción y efecto de niquelar) v.
niqueladura // (pp de niquelar) nichélio obductus, obtectus, tectus.
niquelador: nichélii fabricator. Sin: nichélii
tractandi ártifex.
niqueladura: nichélii obdúctio.
niquelar: nicheliare. Sin: nichélio tégere (vel
obtégere) áliquid; nichélium obdúcere álicui
rei.
nirvana: nirvana, ae f; nirwana indecl.
níspero: (fruto) méspilum, i n; (árbol) méspilus, i f.
níspola, v. níspero (fruto).
nistágmico: nystágmicus, a, um. Sin: ad
nitrógeno: nitrógenum, i n; nitrogénium, ii
n.
nitroglicerina: nitroglycerinum, i n. Sin: nitroglýcera, ae f.
nitroso: nitrosus, a, um.
nivel: (instrumento para apreciar la inclinación de superficies planas) libella, ae f. Sin:
amussis, is (ac -im, abl -i). Uso: estar a -, ad
libellam respondere // (altura a que llega la
superficie de un líquido) altitudo, dĭnis f.
Uso: - del río, flúminis altitudo // (altura que
algo alcanza, o a la que está colocado) libra,
ae f. Sin: libramentum; fastígium, ii n. Uso:
el - del agua, libramentum aquae; - del mar,
libra maris; a - del mar, ad maris libram, pari
libra cum áequore maris; bajo el - del mar,
infra maris libram; sobre el - del mar, supra
maris libram; monasterio situado a 580 m
sobre el - del mar, monastérium quingentis
737
nivelación
octoginta metris supra maris libram situm;
estar al mismo -, pari libramento stare; esse
pari línea cum áliqua re // (grado, condición)
gradus, us m. Sin: fastígium; condício; ordo.
Uso: - social, dignitatis gradus; dignitatis fastígium; alto - social, summa dígnitas; altíssimus dignitatis gradus; de bajo - social, ténui
loco ortus; obscuro loco natus; - muy avanzado, locus altíssimus; bajo - moral, mores
depravati; - de moralidad, moralitatis ordo; superiores de instrucción, superiores educationis órdines // a nivel legislativo, ex lege;
alcanzar el - de alguien, alicúius fastígium
(vel áliquem) aequare; estar al mismo - de alguien, esse pari libra cum áliquo; ponerse al
- de alguien en alguna cosa, se exaequare
cum áliquo; adaequare se álicui vel áliqua re;
no todos los alumnos están al mismo -, non
ómnium discipulorum ingénia pária sunt.
nivelación: (acción de poner a nivel) librátio,
onis f. Sin: libramentum // (acción de igualar
una cosa con otra) aequátio vel exaequátio,
onis f.
nivelar: (poner a nivel) librare. Uso: - perfectamente, perlibrare // (poner a igual altura
dos o más cosas materiales) librare. Sin: aequare vel coaequare // (fig, equilibrar) aequare. Sin: coaequare vel exaequare //
nivelarse, v. nivel.
no alineación: seiúnctio a máximis Civitátibus.
bílitas éxigit.
nobleza: nobílitas, atis f. Uso: - de linaje, géneris nobílitas; patrícia nobílitas // (conjunto
o cuerpo de los nobles de un estado o de una
región) hómines nóbiles.
noche: nox, noctis f. Uso: al comienzo de la
-, prima nocte; a media -, media nocte; a
altas horas de la -, ya muy avanzada la -,
multa nocte; adulta nocte; concúbia nocte;
hasta muy entrada la -, ad multam noctem;
de -, nocte, noctu, nocturno témpore; era de
-, nox erat; la - entre el 20 y el 21 de diciembre, nocte, qua dies XX et XXI mensis Decembris inter se iungebantur; dar las buenas
-, faustam noctem augurari; ¡buenas -!,
bonam noctem (tibi vel vobis exopto, precor)! bene dormi (vel dormite)!; mólliter
cubes (vel cubetis)!; serenam noctem tibi (vel
vobis) óminor; día y -, dies noctesque, noctes
diesque, noctes et dies, noctes atque dies; fatigar día y -, diem noctemque fatigare.
noción: nótio, onis f. Uso: - de progreso,
nótio progressūs.
nocividad: nocimentum, i n.
no comment: nullum verbum! Sin: síleo;
nihil dico; non iúdico.
no conformista: conformitatis non studiosus.
no creyente: átheos vel átheus, a, um. Sin:
non credens; fidei contrárius; a fide aversus.
Nobel: premio -, práemium Nobelianum.
Uso: escritor premio -, scriptor práemio Nobeliano honoratus.
noctambulación, v. noctambulismo.
no beligerancia: non belligerántia. Sin: nulla
belligerántia.
noctambular: noctambulare. Sin: nocte (vel
de nocte) ambulare vel vagari.
nobelio: nobélium, ii n.
noctambulismo: noctambulismus, i m. Sin:
noctambulátio; noctámbuli agendi rátio.
noblesse oblige: nobílitas cogit. Sin: hoc no-
738
no proliferación
noctámbulo: adj noctámbulus, a, um. Sin:
noctuabundus; noctívagus, noctu vagans;
nocte (vel noctu) ámbulans, errans, vagans //
sust noctámbulus, i m. Sin: somnámbulus;
qui noctu ámbulat, errat, vagatur.
nombre: nomen, mĭnis n. Uso: - artístico,
nomen fictícium; - gentilicio, nomen gentilícium; - propio de lugar, v. topónimo; tomar
el - de sor María, nomen cápere Sororem
Mariam.
noctívaro, v. noctámbulo.
nomenclador: index, dĭcis mf. Uso: - profesional, públicus index; públicus index munus
geréntium.
nodal: cardinalis, e. Sin: instar nodi.
node (Inform), nodo: nodus, i m. Uso: un
nodo de Internet, nodus Interneti.
nodriza: nutrix, īcis f. Sin: nutrícia, ae f. Uso:
salario de la -, nutrícia, orum npl; nutricationis stipéndium vel remunerátio.
nódulo: tuber, ĕris n. Sin: nodus; nódulus;
genículum.
nomenclatura: nomenclatura, ae f. Sin: nomenclátio; nóminum index, ordo, séries;
index verborum; nómina; vocábula.
nomenklatura: primores communistae mpl.
nominal: nominalis, e. Sin: nómine; verbis
tantum.
nominalismo: nominalismus, i m.
Noel: vir natalis (qui dícitur). Sin: vir nómine
Natalis.
nogal: iuglans, andis f. Sin: nux, nucis f; nux
iuglans.
no intervención: a bello dissénsio (-onis f).
Sin: in bello nulla intercéssio; nulla socíetas
in bello.
nómada: adj nomádicus, a, um. Sin: vagans;
vagus; errans; errabundus. Uso: pueblos -,
pópuli nomádici; gentes vagae; vagi pópuli;
tribu -, nomádica tribus (-us f) // sust nomas,
ădis m. Uso: vivir como -, llevar una vida -,
(passim) vagari; vagari et errare; aliunde álio
perpétuo commigrare; ser un -, vagum esse.
nomadismo: nomadismus, i m. Sin: errátio;
vita errática; consuetudo vel mos vagandi; in
alia loca contínua migrátio vel transgréssio;
nullam sedem habere.
nomadizar, v. nómada (vivir como -).
nominalista: adj nominalísticus, a, um. Sin:
ad rerum naturam spectans // sust nominalista, ae m. Sin: nominalismi studiosus vel
fautor.
nominativo: adj nominatim ascriptus // (caso
de declinación) nominativus, i m. Sin: nominativus casus (-us m); casus nominandi; rectus casus.
nomología: nomológia sive -logīa, ae f. Sin:
(de) condendis légibus doctrina vel rátio.
nomotético: nomothéticus, a, um.
noosfera: noosphaera, ae f.
nopal: ficus Indica.
no proliferación: nulla (alicúius rei) propagátio, diffúsio, amplificátio. Uso: tratado de
- - nuclear, pactum arma atómica non propagandi; consílium arma atómica contrahendi.
739
nordeste
nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m)
vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtriones et orientem solem // (región al -) régio
inter septemtriones et orientem solem spectans.
normando: adj normannus, a, um. Sin: normanniensis, e // sust Normannus, i m. Sin:
Normanniensis, is m.
nórdico: septentrionalis vel septemtrionalis,
e.
noroeste: (punto del horizonte) occasus (-us
m) solstitialis. Sin: inter septemtriones et occasum solis // (región) régio inter bóream et
occasum solis spectans. Uso: viento del -,
caurus vel corus, i m.
noria: týmpanum, i n. Sin: ántlia; náora; máchina hydráulica.
norma: (escuadra que usan los artífices)
norma, ae f // (regla que se debe seguir o a
que se deben ajustar las operaciones) norma,
ae f. Sin: praeceptum; régula; lex. Uso: - alimentarias, praecepta alimentária; - científicas, normae scientíficae; - directiva, norma
directória; - éticas, normae morales; - general, norma generalis; - preceptivas, normae
praeceptivae; normas de circulación, de tránsito, commeandi vel commeatūs praecepta;
leges viáriae; normas de urbanidad en la
mesa, urbanitatis praecepta in convíviis servanda; según - dadas recientemente, iuxta
normas recens datas.
normal: normalis, e. Sin: legítimus; regularis; consuetus. Uso: escuela -, magistérium;
schola normalis vel magistralis.
normalidad: normálitas, atis f. Sin: consuetudo; reguláritas.
normalista: (perteneciente o relativo a la escuela normal) ad scholam normalem pértinens // (alumno/na de una escuela normal)
normalista, ae mf. Sin: scholae normalis
alumnus vel alumna.
normalizar: ad normalem condicionem redúcere.
Normandía: Normánnia vel Normándia, ae
f.
normativo: praeceptivus, a, um.
norte: (punto cardinal) septémtrio vel septéntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nórdicum
mare; mare Germánicum; polo -, nórdicus
polus; polus árcticus vel borealis; viento del
-, bóreas, ae m; septémtrio, onis m; áquilo,
onis m.
norteafricano: (natural del norte de Africa)
Africae septentrionalis íncola, ae m // (perteneciente o relativo a esta parte de Africa) ad
Africam septentrionalem pértinens. Sin: Africae septentrionalis incolarum próprius.
Norte América: América Septentrionalis.
norteamericano: sust Américae Septentrionalis íncola, ae m // adj ad Américam Septentrionalem
áttinens.
Sin:
Américae
Septentrionalis incolarum próprius; v. estadounidense.
Noruega: Norvégia, ae f. Uso: república de -,
res pública norvégica.
noruego, ga: sust Norvegus, i m; Norvega,
ae f // adj norvégicus, a, um. Sin: norvegiensis, e.
nosocomio, v. hospital.
nosografía: nosográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: morborum descríptio.
740
notificación
nosográfico: nosográphicus, a, um.
nosología: nosológia sive -logīa, ae f. Sin: de
morbis doctrina.
nosológico: nosológicus, a, um. Sin: ad nosológiam pértinens.
nostalgia: (pena de verse ausente de la patria o de los deudos o amigos) nostálgia sive
-algīa, ae f. Sin: desidérium. Uso: - de la patria, pátriae desidérium; natalis vel pátrii soli
desidérium; - de los suyos, de los amigos,
desidérium suorum, amicorum; consumirse
de -, desidério aestuare, cónfici, flagrare,
oblanguéscere // (pena que causa el recuerdo
de algún bien perdido) desidérium, ii n. Sin:
acerbum rei desidérium.
nostálgico: nostálgicus, a, um. Uso: deseo -,
desidérii ardor, aestus (-us m), flamma.
nota: (apunte de algunas cosas o materias)
annotátio, onis f. Sin: explicátio; nota; commentárium. Uso: - críticas, annotationes críticae, vel de re crítica; - etimológicas, notae
etymológicae; - filológicas, annotationes philólogae, vel de re philóloga // (advertencia,
explicación fuera del texto) nota, ae f. Sin:
annotátio. Uso: - marginales, notae marginales // (calificación escolar) punctum, i n.
Uso: libreta de notas, punctorum (acceptorum) libellus vel libéllulus // (comunicación)
notátio. Sin: commentárium; nota. Uso: - informativas, notationes, um fpl; - diplomáticas, notae diplomáticae; libellus legati; legati
commentária npl // (observación que se hace
a un libro o escrito) animadvérsio, onis f.
Sin: annotátio; nota // (reparo o censura desfavorable) vituperátio, onis f. Sin: animadvérsio // (cuenta, factura de gastos) rátio,
onis f. Sin: index; ordo; nota. Uso: - de los
gastos, rátio expensarum; nota súmptuum; de las viandas, index escarum; ordo ferculorum // Mús nota, ae f. Sin: nótula. Uso: - mu-
sical, nota música; nótula musicalis; signum
músicum; músicae signum // (característica)
nota, ae f. Sin: signum. Uso: - distintiva,
distinguens nota; - características, insignitae
notae // digno de -, notatione dignus. Sin: notábilis; conspícuus; insignis // - de crédito,
sýngrapha fiduciária; v. crédito // tomar - de
algo, áliquid notare vel animadvértere.
Nota Bene: Animadverte.
notario: (escribano) scriba, ae m. Sin: librárius; appáritor (escribano de magistrado público) // (funcionario público que da fe)
tabéllio, onis m. Sin: libéllio, onis m; scriba
públicus.
noticia: núntius, ii m; núntium, ii n. Sin: notítia. Uso: - radial, núntius radiophónicus; televisiva, núntium televisíficum; dar noticias por la radio, núntia (vel rerum núntia)
radiophónicis undis vulgare, divulgare, diffúndere, édere, emíttere.
noticiario: (sección de un periodico en la
que se dan noticias diversas, generalmente
breves) notitiárium, ii n. Sin: chrónica, orum
npl; notitiarum rubrīca; conspectus (us m)
rerum. Uso: - semanal, conspectus rerum
hebdomadalis // (programa de radio o televisión) v. noticioso.
noticiero: (persona que da noticias por oficio) v. reportero // (programa de radio o televisión) v. noticioso.
noticioso: (programa de radio o televisión en
que se transmiten noticias) commentárii,
orum npl. Sin: acta, orum npl. Uso: - radial,
acta radiophónice transmissa; núntia radiophónica; núntii radiophónici.
notificación: notificátio, onis f. Sin: declarátio; denuntiátio; significátio. Uso: - previa,
annuntiátio praevia; - de multa, multae indí-
741
noúmeno
cium.
noúmeno: noúmenon, i n.
novato: novénsilis, e.
novedad: (estado o calidad de nuevo) nóvitas, atis f // (suceso reciente) res nova. Uso:
deseo de -, rerum novarum cupíditas; manía
de -, nímia rerum novarum cupíditas; nímium
rerum novarum stúdium; ninguna -, nihil
novi // (noticia reciente) recens núntium vel
núntius.
novela: fábula, ae f. Sin: commentícia fábula;
fábula ficta; fábula románica vel romanensis;
fábula milésia; fabulosa vel fabularis narrátio. Uso: - cinematográfica, cinematográphica fábula; - histórica, fábula histórica;
fábula in histórico génere versans; - obscena,
turpis vel lasciva fábula amatória; - policíaca,
fábula criminalis; - psicológica, fábula
psychológica; - radiofónica, fabella radiophónica; - de amor, - rosa, fábula amatória
vel milésia; - de horror, fábula horrífica; - del
género de ficción científica, fábula ex génere
fictionis scientíficae.
novelador, v. novelista.
novelesco: fabulosus, a, um. Sin: commentícius; fictus; cásuum inopinorum refertus; cásibus inopinatis intextus.
novelista: fabulator, oris m. Sin: fabularum
scriptor, auctor, narrator; fabulosarum (vel
fictarum, vel commenticiarum) narrationum
scriptor; fabularum romanicarum auctor; milesiarum fabularum narrator.
novelística: ars fabulandi vel narrandi.
novena: novendiália, ium npl. Sin: novendiales preces; sacrum novendiale; novendialis
supplicátio. Uso: - predicada, novendiales divini verbi contiones supplicationesque;
hacer una -, novendialem supplicationem
ágere; hoy comienza la - de la Asunción de
la Virgen, hoc die in honorem Mariae sidéribus acceptae supplicationi novendiali inítium
est.
novia: (mujer que mantiene relaciones amorosas con fines matrimoniales) sponsa, ae f.
Sin: desponsa; desponsata; pacta; uxor futura. Uso: estoy de - con uno, álicui sponsa
(vel destinata) sum; áliquem sponsum hábeo
// (mujer que acaba de casarse) nova (vel recens) nupta.
noviazgo: sponsália, -ium vel -iorum npl.
Sin: desponsátio; promíssio nuptiarum vel
matrimónii.
novicia: novítia vel novícia, ae f. Sin: soror
novítia.
noviciado: novitiatus vel noviciatus, us m.
Sin: tirocínium; sacrum (vel novitiorum) tirocínium. Uso: hacer el -, novitiatum perágere;
tirocínium pónere; terminar el -, tirocínium
depónere; casa de -, novitiatūs domus.
novicio: (que no ha profesado todavía) novítius vel novícius, ii m. Sin: religiosae sodalitatis tiro (-onis m); iunior religiosi órdinis
alumnus. Uso: - clérigo, novítius cléricus; lego, novítius laicus; maestro de novicios,
magister novitiorum // (principiante en un
arte u oficio) tiro, onis m. Sin: tirúnculus; incípiens, entis.
noviembre: November, bris m. Sin: mensis
November.
novelístico: ad fábulas áttinens.
novelita: fabella, ae f.
novillos: hacer -, no ir a la escuela, v. rabona.
742
nulidad
novilunio: interlúnium, ii n. Sin: interménstruum.
novio: (hombre que mantiene relaciones
amorosas con fines matrimoniales) sponsus,
i m. Sin: desponsus; desposatus; pactus; maritus futurus. Uso: estoy de - con una, áliquam sponsam hábeo; áliquam mihi
despondi // (hombre recién casado) novus vel
recens maritus.
no-violencia: non-violéntia, ae f. Sin: nulla
violéntia; pacífica rátio; modus sui gerendi
lenis, humanus, aequus.
novocaína: novocaína, ae f; novocaínum, i n.
nube: nubes, is f. Uso: - electrónica, nubes
electrónica; - radiactiva, nubes radiante vi
agens; - tóxica, nubes toxicata; - de gas,
nubes gásica; - de polvo, pulvérea nubes.
nubecilla: nubécula, ae f.
dandi; nuditatis stúdium; nudománia sive
-manīa // (en arte) nudi córporis repraesentandi rátio.
nudista: nudista, ae mf. Sin: hologymnus, i
m; nudismi fautor (-oris m) vel fautrix (-icis
f); nudismi sectator vel sectatrix; homo nuditatis studiosus; mulier nuditatis studiosa; sui
ipsius nudator vel nudatrix.
nudo: (lazo) nodus, i m. Uso: - corredizo,
nodus currax (acis) vel laxus; currax láqueus,
- gordiano o irresoluble, nodus górdius;
nodus inextricábilis; desatar el -, nodum sólvere, resólvere, exsólvere, expedire // (punto
difícil de una cuestión) nodus, i m. Sin:
cardo. Uso: el - de la cuestión, totīus quaestionis cardo (-dĭnis m); ese es el - de la cuestión, de eo omnis est controvérsia; desatar el
- de una cuestión, rem sólvere vel expedire //
(- en los árboles) nodus. Sin: artículus; genículum // (unión) vínculum, i n. Sin: nexus, us
m // (punto donde se cortan dos sierras montañosas) nodus.
núbil: núbilis. Sin: matrimónio apta.
nuégado: (pasta) nucatum, i n.
nuclear: (perteneciente o relativo a la energía nuclear) nuclearis, e. Sin: atómicus. Uso:
armas -, arma atómica vel nucleária;; centrales -, centrales nucleares; nucleares electrificinae, energía -, vis atómica vel nuclearis;
energía - para usos civiles, vis nuclearis ad
usus civiles; física -, phýsica nuclearis; fisión
-, físsio nuclearis; materia -, materia nuclearis; misil -, míssile nucleare; programas -,
prográmmata nucleária; v. atómico.
núcleo: núcleus, i m. Sin: íntima pars. Uso: atómico, atómicus núcleus; - de la célula, núcleus cellularis.
Nueva Guinea: Nova Guinea. Uso: de - , adj
novoguineanus, a, um; sust Novoguineanus,
i m.
Nueva Zelanda: Nova Zelanda (vel Zelándia). Uso: de - , adj novozelandiensis, e; sust
Novozelandiensis, is m.
nuevo: novus, a, um. Uso: hombre -, homo
novus; - provincias, novae provínciae.
nucléolo: nucléolus, i m.
nuez: (fruto del nogal) nux, nucis f. Sin: inglans, andis f. Uso: - moscada, nux fragrans
vel moschata; - vómica, nux vómica; - de
coco, cocci nux.
nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi córporis stúdium; mos vel rátio córporis nu-
nulidad: núllitas, atis f. Sin: nihil; níhilum;
inánitas; (de persona) homo vel mulier níhili,
743
number
vel nullo número, vel nulīus pónderis. Uso:
ser una -, nihil esse; esse níhili; estimar una
-, pro níhilo dúcere, habere, putare; nihil aestimare vel péndere.
nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apostólica, Nuntiatura Apostólica; Apostólici Núntii legátio, munus, dígnitas, offícium // (sede
del nuncio) Apostólici Núntii sedes.
number (Inform), número: númerus, i m.
nuncio: (mensajero enviado) núntius, ii m.
Sin: legatus // (representante diplomático del
Papa) Núntius Apostólicus.
numeración: numerátio, onis f. Uso: - arábiga, Arabum numerátio; - romana, Romanorum numerátio.
numerador: (guarismo) numerator, oris m //
(aparato) instrumentum números notans.
numeral: numeralis, e. Uso: letra -, signum
numerale.
número: (expresión de una cantidad) númerus, i m. Uso: - arábigo, númerus arábicus vel
índicus; - cardinal, númerus cardinalis; - entero, totus númerus; - fraccionario, quebrado, númerus fractus; - impar o par, par
(paris) vel impar númerus; - postal, númerus
cursualis directórius; - romano, númerus romanus; - telefónico, númerus telephónicus; de fax, númerus telecopialis vel telecopiatralis // (en las publicaciones periódicas cada
una de las aparecidas en distinta fecha de
edición) libellus, i m. Sin: fascículus; opúsculum; commentárius vel commentárium; númerus. Uso: - único, commentárius
singularis; commentárium, quod númerus
únicus dícitur.
nurse: puerorum custos (-odis f). Sin: nutrícia; nutrix (-īcis f).
nursery: puerorum cubículum.
nutria: lutra, ae f.
nutrición: victus, us m. Sin: cibus; alimentum; nutricátio; nutricatus, us m; alimónia.
Uso: - deficiente, defectuosa, subalimentátio;
subnutricátio; ciencia de la -, nutriológia sive
-logīa, ae f.
nutritivo: nutritórius, a, um. Sin: nútriens.
Nyasa, Nyassa, Nyasaland o Nyasalandia:
Nyasalándia, ae f. Uso: de -, nyasalandianus,
a, um; nyasalandiensis, e ; natural de -, Nyasalandianus, i m; Nyasalandiensis, is m; v.
Malawi.
nylon, v. nailon.
numeroso: numerosus, a, um. Sin: abundans;
copiosus; ingens; frequens; número frequens.
numismática: numismática vel nomismática ,
ae f. Sin: nummorum doctrina, disciplina,
sciéntia; nomísmatum rátio; res nummária.
numismático: adj numismáticus vel nomismáticus, a, um // (persona que se dedica a la
numismática) vir (viri m) nummorum (vel rei
nummáriae) peritus.
744
Ñ
ñapa: (propina, yapa) v. estas voces.
ñoño: (apocado) pusillánimis, e // (de corto
ingenio) hebes, ĕtis; obtusus; tardus // (beato)
pietatis simulator // (soso) insulsus; insípidus;
infacetus; illépidus.
ñoqui: glóbulus, i m. Uso: ñoquis de papas,
glóbuli ex túbere solani subacti.
745
O
oasis: óasis, is f. Sin: amoenus in deserta
vastitate locus // fig perfúgium; receptus, us
m; lenīmen (-mĭnis n); levamen (-mĭnis n);
refrigérium; solácium.
obcónico: cono everso símilis.
obedecer: oboedire (álicui). Sin: párere, vel
obtemperare, vel óbsequi (álicui).
obediencia: oboediéntia, ae f. Sin: oboedítio,
onis f.
obertura: praecéntio, onis f. Sin: proóemium; músicum (vel symphoníacum) proóemium, exórdium.
obesidad: obésitas, atis f. Sin: corpuléntia;
pinguedo, dĭnis f; sagĭna, ae f.
obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; crassus; saginatus. Uso: ser -, córpore amplo (vel
obeso) esse; volverse -, corpus fácere.
obispa: epíscopa, ae f. Uso: - protestante,
protestántica epíscopa.
obispado: (cargo y dignidad de obispo)
episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m;
episcopale munus; episcopalis dígnitas // (territorio o distrito asignado a un obispo) dioecesis, is f // (local o edificio donde funciona
la curia episcopal) episcópium, ii n. Sin:
episcopalis sedes vel cúria.
obispo: epíscopus, i m. Sin: póntifex, fĭcis m;
antistes, stĭtis m. Uso: - auxiliar, castrense,
coadjutor, diocesano, residencial, sufragáneo, titular, episcopus auxiliaris vel auxiliárius, castrensis, coadiutor, dioecesanus,
residentialis, suffragáneus, titularis.
obituario: (sección necrológica de un periódico) fúnebris núntius, vel fúnebre núntium
// (libro parroquial en que se anotan las partidas de defunción y de entierro) obituárius
(vel mortualis) liber // (necrología) necrológia sive -logīa, ae f.
objeción: obiéctio, onis f. Sin: recusátio;
contradíctio; opposítio; oppósitus, us m;
obiectum, en pl también obiecta, orum;
obiecta senténtia vel opínio; verba contra
dicta; id quod contra dícitur. Uso: - de conciencia, consciéntiae repugnántia; repugnántia ex consciéntia; hacer objeciones, obícere;
contra dícere; refutar las -, obiecta refutare.
objetivación: e vero aestimátio. Sin: rerum
certarum stúdium.
objetivar: comprobare. Sin: confirmare; demonstrare.
objetividad: obiectívitas, atis f. Sin: obiectiva rátio; áequitas; iudícium sincerum, íntegrum, aequum; intégritas iudícii; íntegra
véritas. Uso: por escrúpulo de -, íntegrae veritatis stúdio.
objetivo: (lente de un aparato de óptica,
vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum,
i n. Sin: obiectivum photográphicum; orbículus photográphicus; lens (lentis f) vel lentícula obiectiva; lens photográphica;
lenticulare vitrum // (fin, objeto, término de
un acto) consílium, ii n. Sin: finis; propósitum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar
los -, definire propósita; v. objeto // adj obiectivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, pósitus; fig ínteger; expers cupiditatis; ab omni
opinionis arbítrio seiunctus.
746
obrero
objeto: (fin o intento a que se dirige o encamina una acción u operación) propósitum, i
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu
amissae res // (asunto) v. esta voz.
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradictor; repugnans; contra dicens; se opponens.
Uso: - de conciencia, repugnator consciéntiae
causā.
obligatoriedad: obligatoríetas, atis f. Sin: coërcítio; obligátio.
obligatorio: obligatórius, a, um. Sin: imperatus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso:
cosa -, res imperata; educación -, institútio
scholástica obligatória; ser -, ad áliquid offício teneri.
obliteración: oblitterátio, onis f. Sin: infirmátio // Med occlúsio partis cavae.
oblación: oblátio, onis f. Sin: largítio.
oblativo: oblativus, a, um.
obligación: (escritura por la cual se compromete uno a efectuar una cosa) nomen, mĭnis
n. Sin: spónsio; stipulátio; obligationis chirógraphum. Uso: - comercial, sýngrapha, ae
f; emitir obligaciones, obligationes emíttere //
(aquello que alguien está obligado a hacer)
munus, nĕris n. Sin: negótium; offícium.
Uso: - escolares, múnera scholária; scholae
múnera; desempeñar, ejercer sus obligaciones profesionales y cívicas, suae artis suaeque civitatis múnera sustinere // (imposición
o exigencia moral) obligátio, onis f. Sin: offícium. Uso: - escolar, ad frequentandam
scholam obligátio; - moral, offícium morale;
- regulares, obligationes regulares; eximir a
uno de la - de comparecer en juicio, vadimónium missum fácere.
obligacionista: sýngraphae subscriptor vel
sponsor.
obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el
parlamento holandés no está - a seguir el sufragio del pueblo, parlamentum nederlándicum obligatum non est suffrágium pópuli
sequi.
obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi;
per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latín,
in lingua latina e praecepto versari.
oboe: (instrumento músico de viento) óboës ,
is f. Sin: altísona tíbia gállica; tíbia dúplici
língula práedita // (oboísta) oboísta, ae m.
Sin: altísonā tíbiā gállicā canens.
óbolo: óbolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes
minutum; parva pecúnia. Uso: - de San
Pedro, Petrina stips.
obra: opus, óperis n. Sin: labor; áctio; actus,
us m; factum; negótium. Uso: - buenas, recte
facta; bene facta; ópera bona; - inspirada,
opus quasi divina manu perfectum; - literarias, ópera litterária; - maestra, opus
praestantíssimum; opus summo artifício perfectum; - musical, opus músicum; melodrama, ătis n; drama músicum, lýricum,
mélicum; - pia, opus pium; - públicas, ópera
vel incepta pública; opera público cómmodo
destinata; - sociales, ópera sociália; - de asistencia, institutum rebus subsidiáriis dispensandis vel administrandis; - de jardinería, opus
topiárium; obras de misericordia, misericórdiae ministéria; caritatis offícia // (edificio en
construcción) aedifícium aedificatórium. Sin:
sedes aedifícii aedificatórii.
obrera: operária, ae f. Sin: operatrix, īcis f;
officinatrix, īcis f; ópifex, fĭcis f.
obrero: operárius, ii m. Sin: operator; officinator; ópifex, fĭcis m; ártifex, fĭcis m; faber,
bri. Uso: - especializado, operárius qualifica-
747
obrita
tus; operárius singulari perítia práeditus; - no
especializado, operárius non qualificatus; extranjeros, operárii peregrini; operárii hóspites; - occidental, oriental, operárius occidentalis, orientalis; - de la industria,
operárius machinali indústriae addictus; disminución de los -, diminútio operariorum;
asumir obreros, operários condúcere // adj
operárius, a, um. Sin: ad operárium vel ad
operários spectans; v. trabajador.
obrita: opella, ae f.
observación: (acción y efecto de observar)
observátio, onis f. Sin: considerátio; notátio
vel annotátio; perspéctio; deliberátio. Uso: críticas, annotationes vel deliberationes críticae de + abl; - empírica, observátio empírica; observátio experimento collecta //
(estudio de los fenómenos meteorológicos)
observátio. Uso: - astronómicas y meteorológicas, observationes astronómicae et meteorológicae
//
(reparo,
advertencia)
animadvérsio, onis f. Uso: - crítica, gramatical, crítica, grammática animadvérsio in +
ac.
observador: observator, oris m. Sin: spectator. Uso: buen -, acer spectator; - extranjeros,
observatores externi; observadores en los organismos de la Unión Europea, observatores
in órganis Unionis Europaeae.
observancia: (cumplimiento exacto) observántia, ae f. Sin: obtemperátio; servátio; observátio; oboediéntia, ae f; officiorum
explétio; múnerum exsecútio. Uso: - monasterial, coenobialis disciplina; - de la ley,
praecepti conservátio.
observatorio: observatórium, ii n. Sin: spécula; speculatórium; turris observatória vel
speculatória. Uso: - astronómico, spécula astronómica; turris astrorum speculatrix; turris
sidéribus speculandis; turris ad astra specu-
landa; - solar, observatórium solare.
obsesión: obséssio, onis f. Sin: posséssio //
fig angor, ōris m; anxíetas; anxietudo; mánia
sive manīa. Uso: - diabólica, daemoníaca obséssio.
obsesivo: obsessivus, a, um. Sin: ánxifer;
mentem urgens; ánimum percrúcians. Uso:
neurosis -, neurosis obsessiva.
obseso: obsessus, a, um. Sin: possessus; vexatus a dáemone // fig energúmenus, a, um.
Sin: furens; furiatus; furibundus.
obstáculo: obstáculum, i n. Sin: impedimentum; obiex vel obex, óbicis mf. Uso: - lingüísticos y culturales, linguística atque culturália
obstácula; carrera de obstáculos, currículum
per obstácula; - en pruebas de velocidad,
cursórium impedimentum; - en pruebas
de saltos, obiex saltu superandus vel superanda.
obstetra: artis obstetríciae peritus m vel perita f.
obstetrical, v. obstétrico.
obstetricia: obstetrícia, ae f. Sin: obstétrica
disciplina, doctrina, sciéntia (la - como ciencia); obstetrícia, orum npl; ars obstétrica vel
obstetrícia; obstetricandi ars (la - como profesión).
obstétrico: obstétricus vel obstetrícius, a,
um.
obstrucción: obstrúctio, onis f. Sin: sáeptio;
impedítio; interclúsio.
obstruccionismo: impedimenta, orum npl.
Sin: morae, arum fpl; instructum impedimentum; dolosum moramentum; morarum insértio, interposítio, interiéctio; morarum
748
oceánico
interiectus (-us m) vel interpósitus (-us m).
Uso: hacer -, impedire, obstrúere; obstare;
offícere; morari; strúere impedimenta álicui;
cuiusvis géneris impedimenta strúere; impedimenta afferre, inferre, fácere; moras interpónere, intersérere, obícere, afferre.
obstruccionista: adj moratórius, a, um. Sin:
dilatórius; súbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedītor;
obstructor; dilator; morarum fabricator, inventor; impedimentorum fautor vel interpósitor; qui omni ope ófficit, obstat, obsistit
álicui (vel consíliis, vel coeptis alicúius).
obstruir: obstrúere. Sin: obtrúdere; interclúdere; praeclúdere; saepire; obturare; cláudere.
obturador: obturáculum, i n. Sin: instrumentum denti obturando // Fotogr luminosae expositionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis
index (dĭcis mf).
obús: (pieza de artillería) tormentum béllicum. Sin: magna ballista // (granada) granata, ae f. Sin: globus férreus.
oca: (ánsar) anser, ĕris m // (juego de mesa)
ludus ánseris. Uso: jugar a la -, ánsere lúdere; ánseris ludo indulgere.
ocarina: anserina, ae f. Sin: tíbia fíctilis budriensis.
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; fortuítus; temporárius; in casu pósitus; per occasionem factus vel hábitus. Uso: discurso -,
orátio per occasionem hábita; inscripciones -,
inscriptiones temporáriae.
ocasionalmente: occasionáliter. Sin: ex occasione; per occasionem; data vel oblata occasione; casu; casuáliter; fortuíte.
ocasionar: occasionem praebere, dare,
praestare, offerre. Sin: causam inferre;
locum dare.
occidental: occidentalis, e. Sin: occíduus;
occidualis; ad (vel in) occidentem (solem)
vergens; ad occidentem solem versus; ad occasum spectans.
occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin:
rerum occidentálium stúdium (estudio) vel
cultus (predilección por las cosas de Occidente).
occidentalista: occidentalista, ae m. Sin:
rerum occidentálium cultor, fautor, studiosus
// adj ad res occidentales pértinens.
occidentalización: occidentalizátio, onis f.
Sin: rationis occidentálium indúctio.
occidentalizar: occidentalizare. Sin: occidentálium rationem indúcere.
occidente: (punto cardinal) óccidens, entis
m. Sin: occasus, us m; óccidens sol; occasus
solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu
solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orientem (vel ad exortum); en -, in parte caeli occasūs // (región situada en la parte oeste)
occídua terra, tellus (-ūris f), régio. Sin: occidentis partes, terrae, regiones // (conjunto formado por los Estados Unidos y diversos
países que comparten básicamente un mismo
sistema social, económico y cultural) óccidens, entis m. Uso: en -, in occidente.
Oceanía: Oceanīa, ae f. Uso: natural de -,
Oceánius, ii m; Oceaniensis, is m.
oceánico: (perteneciente o relativo al océano) oceánicus, a, um. Sin: oceánius; oceanīnus // (perteneciente o relativo a Oceanía)
oceánius, a,um; oceaniensis, e.
749
océano
océano: océanus, i m. Uso: - Artico, Océanus
Glacialis Septemtrionalis; - Atlántico, Atlánticus Océanus; - Indico, Océanus Indicus; Pacífico, Océanus Pacíficus.
oceanografía: oceanográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: océani descríptio.
oceanográfico: oceanográphicus, a, um. Sin:
ad oceanográphiam áttinens.
oceanógrafo: oceanógraphus, i m.
ocelote: feles (is f) párdalis (-is f).
ocena: ozena, ae f.
ocio: (cesación del trabajo, diversión u ocupación reposada, especialmente en obras de
ingenio) ótium, ii n.
gura.
octava: (combinación métrica de ocho versos) octástichon, i n. Sin: octoni versus; octo
vérsuum strophe (-is f) vel stropha; octonária
strophe; stropha octonis vérsibus exarata;
stropha ex octonis compósita vérsibus. Uso:
poesía en octavas, carmen ex octonis vérsibus compósitum; poema en octavas, poēma
octonis vérsibus constans vel digestum //
(Mús, intervalo de ocho grados) septem
vocum intervallum; (serie diatónica de estos
ocho grados) diapāson indecl. Sin: septem
discrímina vocum // (Rel, período de ocho
días que se prolonga en cada una de las principales fiestas del año) octava, ae f. Sin: octo
dies; octo dierum spátium; (último día de los
ocho antedichos) octava, ae f. Uso: la - de
Pascua, octo dies post Pascham.
octavario: supplicátio dierum octo. Sin: supplicátio in octavum diem; supplicátio dierum
octo indicta.
oclocracia: ochlocrátia sive -cratīa, ae f.
oclología: ochlológia sive -logīa, ae f.
octógono: octogōnum, i n; v. octágono.
oclusión: occlúsio,onis f. Uso: - intestinal,
íleus, i m; occlúsio intestini; que sufre - intestinal, íleo affectus.
oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante
-, cónsona occlusiva.
ocre: ochra, ae f.
octacordio: octachordon vel octachordum, i
n.
octaedro: octáhedron vel octáhedrum, i n.
octagonal: octagonalis, e. Sin: octagōnus,
octogōnus, octagónius; octángulus; octo ángulis (abl pl).
octágono: adj, v. octagonal // sust octagōnum vel octagōnon, i n. Sin: octángula fi-
octubre: October, bris m. Sin: mensis (-is m)
October.
ocular: adj ocularis, e. Sin: oculárius; óculi
vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocularis vel oculatus; testis et spectator // (sistema de lentes) oculárium, ii n. Sin:
specillum oculárium.
oculista: oculárius, ii m. Sin: ópticus; ophthálmicus, i m; médicus ocularis vel oculárius; oculorum médicus; médicus ab óculis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmólogo.
oculística: oculária, ae f; v. oftalmología.
ocultación: (acción de ocultar) abscónsio,
onis f.
750
odontotomía
ocultismo: occultismus, i m. Sin: occultarum
sciéntia rerum; rerum occultarum disciplina.
Uso: relativo al -, occultísticus.
ocultista: occultista, ae m. Sin: rerum occultarum cultor // adj ad res occultas spectans.
ocupación: (acción y efecto de ocupar) occupátio, onis f; occupatus, us m // (- militar)
occupátio. Sin: invásio; obséssio; oppréssio.
Uso: la - española, occupátio hispanensis; militar, occupátio militaris // (trabajo) occupátio. Sin: opus; negótium; stúdium. Uso: full-time, opus contínuum; - intelectuales,
ánimi stúdia; atender a sus -, sua negótia
ágere; buscar -, opus quáerere; sin -, otiosus
// (empleo, oficio) munus, nĕris n.
boresque suos narravit // (serie de desventuras) labores, um mpl. Sin: aerumnae, arum
fpl; mala, orum npl; longa malorum séries;
innúmeri prope dolores; infinita prope séries
malorum. Uso: después de sufrir una larga -,
multis perfunctus labóribus.
odometría: odométria sive -metrīa, hodométria sive -metrīa, ae f.
odómetro: odómetrum vel hodómetrum, i n.
Sin: vecturae index (-dĭcis mf); itíneris mensórius index.
odontalgia: odontálgia sive -algīa, ae f. Sin:
déntium dolores.
odontálgico: odontálgicus, a, um.
ocupacional: ad opus (vel ad munus) pértinens.
ocupado: opus fáciens. Sin: múnere fungens.
odontología: odontológia sive -logīa, ae f.
Sin: odontoiatrīa; de déntibus doctrina vel
rátio; déntium sciéntia; dentária disciplina;
odontoiátrica doctrina vel disciplina.
ocupador, v. ocupante.
ocupante: adj óccupans, antis // sust occupator, oris m.
ocurrir: fíeri. Sin: accídere, evenire.
odalisca: odalysca, ae f. Sin: paelex, pelex,
pellex, ĭcis f; régia paelex; paelex túrcica ; ancilla gynaecéo addicta.
odeón: odēum, i n; odīum, ii n. Sin: músicum theatrum.
odontológico: odontológicus, a, um. Sin:
odontoiátricus; ad dentáriam disciplinam áttinens.
odontólogo: (especialista en odontología)
odontólogus, i m // (dentista) odontoiátricus,
i m; odontoiatrus, i m; médicus dentárius;
odontológiae peritus.
odontómetro: odontómetrum, i n. Sin:
instrumentum déntibus metiendis.
odontoscopio: odontoscópium, ii n.
odio: ódium, ii n. Sin: offénsio; simultas; ánimus infensus, inimicus; inimica mens; aversa
voluntas. Uso: - racial, ódium phyléticum.
odisea: (poema de Homero) Odyssēa sive
Odyssīa, ae f. Sin: Ulíxea peregrinátio //
(viaje largo y aventuroso) iter longum et periculosum. Uso: contó su triste -, errores la-
odontotecnia: odontotéchnice, es f. Sin: ars
dentária.
odontoterapia: odontotherapīa, ae f. Sin:
déntium curátio.
odontotomía: odontotómia sive -tomīa, ae f.
751
odre
odre: uter, utris m.
oeste: óccidens, entis m. Sin: occasus, us m.
Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar
al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel
ad occidentem) vérgere, spectare; vérgere in
occidentem; viento del -, ventus occidentalis;
viento que sopla del -, aura spirans ab occidente; ventus ab occidente véniens.
ofensiva: Mil oppugnátio, onis f. Sin: belli
illátio. Uso: abandonar la -, oppugnationem
relínquere; ab oppugnatione desístere; lanzar
una -, oppugnationem incípere, inferre; armis
ággredi; bellum inferre; rechazar la -, oppugnationem propulsare; tomar la -, priorem
práelio hostes lacéssere; priorem bellum
inferre álicui vel in áliquem.
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumeliosus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus,
hostilis. Uso: ser -, acerbe láedere.
oferta: oblátio, onis f. Sin: largítio; donátio;
exhibítio; proposítio. Uso: - especial, oblátio
favorábilis; condiciones opportuníssimae //
(don) donum, i n. Sin: res oblata; eleemósyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien
o servicio) res venales. Uso: - superior a la
demanda, rerum venálium redundántia;
rerum venálium nímia (vel effusa) affluéntia;
la - es superior a la demanda, rerum venálium cópia affluit; res venales effuse áffluunt.
off limits: (Mil, dicho de lugar donde están
prohibidos el acceso, el tránsito, etc.) áditus
vétitus // (fig, prohibido, vedado) prohíbitus,
a, um. Sin: vétitus.
off line: Dep extra líneam. Sin: extra líneam
collocatus.
offset: impréssio contrária. Sin: impréssio
vel excúsio gráphica offsetiana; impréssio
gráphica cylindris gúmmeis facta.
off side: Dep extra ludum. Sin: posítio anómala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
vel stare; patear en -, seorsum proícere.
oficial: adj officialis, e. Sin: públicus; legítimus; iure pollens; auctoritate (vel pública
auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletín
-, pública acta; carta -, lítterae públicae; epístula públice missa; documentos -, officiália
documenta; invitación -, invitátio públice
allata; lengua -, sermo públicus; noticia -,
núntius públice allatus; noticia no -, officiosus núntius; relaciones - o diplomáticas, públicae rationes vel necessitúdines; pública
officiorum (vel necessitúdinum) víncula; representante -, públice legatus // (empleado de
una oficina) minister, tri m. Uso: - de cancillería, commentariensis, is m // (funcionario)
minister públicus. Sin: officialis, is m // Mil
praefectus, i m. Sin: officiárius, ii m; centúrio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; ductor mílitum; tribunus mílitum; praepósitus
milítibus; praefectus mílitum (de infantería),
équitum (de caballería), fabrum vel fabrorum
(de los zapadores), mílitum naválium (de
marina). Uso: - inferior, subalterno, inferioris órdinis ductor; - superior, centúrio primorum órdinum; superioris órdinis ductor; - de
marina, officiárius rei náuticae; centúrio classiárius; navalis centúrio.
oficialidad: (conjunto de oficiales del
Ejército o de parte de él) impéria, orum
npl. Sin: praefecti mílitum // (goce del carácter o cualidad de cosa oficial) auctóritas, atis
f.
oficializar: auctoritate probare. Sin: públicum réddere.
oficialmente: officiáliter. Uso: no -, inofficiáliter; non officiáliter; anunciar - algo, áliquid officiáliter nuntiare.
oficiar: (presidir una celebración litúrgica)
752
oftalmología
sacra fácere vel celebrare. Sin: offícia divina
perágere vel persólvere.
oficina: (lugar donde se trabaja, prepara o
gestiona algo) sedes, is f. Sin: offícium, ii n;
graphēum, i n. Uso: - administrativa, offícium bonis administrandis; - telefónica, offícium telephónicum; telephónii sedes;
translocutória officina; - de cambio, taberna
cambiária; - del catastro, offícium públicis
censūs tábulis praepósitum ; - de correos,
epistularum diribitórium; diribitórium cursuale; aedes (-ium fpl) tabelláriae; públici
cursūs diribitórium; - de informaciones,
sedes nuntiatorum; sedes núntiis divulgandis;
- de recaudación, aerárium; fiscus; - de telégrafos, officina telegráphica vel telegraphiária; telégraphi sedes; - de turismo, sedes
procurandis itinéribus; de -, graphealis, e; donde trabajan los empleados públicos, pública sedes vel státio.
oficinista: minister, tri m. Sin: officialis, is
m; v. empleado (- de oficina).
oficio: (profesión mecánica o manual) ministérium, ii n. Sin: ars; artifícium. Uso: ser del
-, peritum esse; las herramientas del -, ferramenta; instrumenta; fabrília // (ocupación habitual) ministérium. Sin: offícium; munus,
nĕris n. Uso: - decisivo, decretórium munus;
- interino, ópera fiduciária; - manual, fabrílitas, atis f; - público, públicum mandatum;
desempeñar un -, múnere fungi; offícium gérere; munus exsequi vel praestare; desempeñar un - público, magistratum gérere vel
habere // (servicio, favor) benefícium, ii n.
Sin: offícium. Uso: ofrezco mis buenos -, benefícia mea práebeo // - divino, sacra, orum
npl. Sin: divinum offícium; divinus cultus.
Uso: - divinos radiados, sacra radiophónica //
(oración litúrgica de la Iglesia católica) Litúrgia Horarum. Sin: horáriae preces; offícium divinum. Uso: recitar el - divino, horas
canónicas recitare; divinum offícium persól-
vere.
oficioso: (hacendoso y solícito en ejecutar lo
que está a su cuidado) díligens, entis // (que
se manifiesta solícito por ser agradable y útil
a alguien) officiosus, a, um. Sin: óbsequens;
actuosus; sédulus // ( que proviene de una
autoridad, pero sin tener carácter oficial)
certa fide destitutus. Sin: públicae auctoritatis
expers.
ofiografía: ophiográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: serpéntium descríptio.
ofiología: ophiológia sive -logīa, ae f. Sin:
serpéntium (vel de serpéntibus) doctrina, disciplina, sciéntia.
ofiológico: ophiológicus, a, um. Sin: ad
ophiológiam spectans.
ofrenda: oblátio, onis f. Sin: donum; donária,
orum npl.
oftalmia u oftalmía: ophthálmia sive -thalmīa, ae f. Sin: oculorum morbus, inflammátio, inflátio.
oftalmíaco: (persona afecta de oftalmia)
ophthalmíacus, i m. Sin: qui opthálmiā laborat, vexatur, affícitur; qui ex óculis laborat //
(relativo a la oftalmia) ophthalmíacus. Sin:
ad ophthálmiam (vel ad oculorum morbum)
pértinens.
oftalmiatría: ophthalmoiatrīa, ae f. Sin: oculorum curandorum rátio.
oftálmico: (relativo a los ojos) ophthálmicus,
a, um. Sin: ad óculos áttinens // (relativo a la
oftalmia) v. oftalmíaco.
oftalmología: ophthalmológia sive -logīa, ae
f. Sin: oculorum sciéntia, disciplina; de curandis óculis doctrina, rátio.
753
oftalmológico
oftalmológico: ophthalmológicus, a, um.
Sin: ad ophthalmológiam (ad doctrinam de
curandis óculis) spectans.
oftalmotonómetro: ophthalmotonómetrum,
i n.
ohm, v. ohmio.
oftalmólogo: ophthalmólogus, i m. Sin: ophthálmicus, i m; médicus oculárius; oculorum
médicus.
oftalmometría: ophthalmométria sive -metrīa, ae f.
oftalmométrico: ophthalmométricus, a, um.
ohmio: (resistencia) resisténtia óhmica //
(unidad de resistencia) óhmium, ii n.
oídio: oídium, ii n.
oído: auditus, us m. Uso: tener -, tener buen
-, tener - musical, sonos scite dignóscere;
artem músicam callere.
oftalmómetro: ophthalmómetrum, i n.
oftalmometroscopio: ophthalmometroscópium, ii n.
oftalmoneuritis: ophthalmoneurites, is f.
Sin: neurites óptica.
oftalmopatía: ophthalmopáthia sive -pathīa,
ae f.
oftalmorragia: ophthalmorrhágia sive -rrhagīa,
ae f.
oftalmorrágico: ophthalmorrhágicus, a, um.
Sin: ad ophthalmorrhágiam pértinens.
oftalmoscopia: ophthalmoscópia sive -scopīa,
ae f.
oftalmoscópico: ophthalmoscópicus, a, um.
oftalmoscopio: ophthalmoscópium, ii n. Sin:
introspiciendis óculis instrumentum.
oftalmospasmo: ophthalmospasmus, i m.
oftalmotermómetro: ophthalmothermómetrum, i n.
oftalmotomía: ophthalmotómia sive -tomīa,
ae f.
OIT: Consílium internationale labori provehendo.
ojal: (en la ropa) ocellus, i m; vestis ocellus;
(en el calzado) ansa vel ánsula, ae f // (agujero en ciertas cosas) foramen, mĭnis n.
ojeada: obtutus, us m. Sin: oculorum obtutus
vel coniectus. Uso: echar una -, conícere óculos in + ac.
ojiva: arcus (-us m) acutus. Sin: fornix, ĭcis
m; fenestella acuto arcu ornata.
ojival: ogivus, a, um. Sin: acutus.
ojo: óculus, i m. Uso: - artificial de vidrio,
artificialis óculus ex vitro confectus; - clínico, morborum visu cognítio vel observátio;
fig attenta perspéctio; - de buey, (ventana circular u ovalada) fenestella ovata vel símilis
ovo, (planta herbácea) óculus túrgidus vel
búbulus; - de gato, quarzum galbum; - de la
balanza, agina, ae f; a ojos vistas, manifesto;
aperte; palam.
ola: unda, ae f. Sin: fluctus, us m. Uso: - de
calor, calor áffluens; caloris affluéntia; - de
entusiasmo, ánimi inflammátio unanímiter
prófluens; - de frío, nímia frigōris vis.
754
omelette
oleada: unda ingens vel permagna. Sin:
undae ictus (-us m) vel ímpetus (-us m)
olimpíaco u olimpiaco, v. olímpico.
oler: me huelo esto, hoc súbolet mihi.
olimpíada u olimpiada: (fiesta o juego que
se hacía cada cuatro años en la ciudad de
Olimpia) olýmpia, orum npl // (período de
cuatro años comprendido entre dos celebraciones consecutivas de juegos olímpicos)
olýmpias, ădis f. Uso: cálculo de las -, olympíadum rátio; contar por olimpíadas, annos
ex olympíadum ratione numerare // - invernales, olýmpia hiberna.
olfatear: (oliscar) olfácere. Sin: náribus percípere // (como hacen los perros de caza)
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et investigare; indagare et odorari // (fig y coloq,
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspícere
(naturam alicúius rei); diligenter investigare;
sagáciter pervestigare.
olímpico: olympíacus, a, um. Sin: olýmpicus. Uso: estadio -, stádium olýmpicum; juegos -, olýmpia, orum; olýmpia certámina;
ludi olýmpici; llama -, flamma olýmpica;
ignis olýmpicus; vencedor en los juegos -,
olympionīces, ae m; vencer en los juegos -,
olýmpia víncere.
olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m.
Uso: - agudo, (nárium) sagácitas // (fig, sagacidad) sagácitas, atis f. Sin: callíditas; astútia; versútia; vafrítia. Uso: tener el - fino
(en sentido propio y figurado) sagáciter odorari.
olivar: olivetum, i n. Sin: olētum; locus olivis cónsitus.
óleo: oleum, i n. Uso: - santo, opobálsamum;
administrar los santos óleos, áliquem opobálsamo inúngere vel línere.
oleoducto: oleiductus, us m. Sin: ductus oleárius; olei terrígeni ductus.
oligarquía: oligárchia sive -archīa, ae f. Sin:
optimátium (vel optimatum) impérium vel
dominatus (-us m); prócerum vel príncipum
dominátio, potentatus (-us m); paucorum poténtia, potentatus, dominatus; pauci et optimates.
olla: (vasija redonda que sirve para guisar)
olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; ollárius; - pequeña, óllula; ollícula; - en figura de
cohombro, cúcuma, ae f; - pequeña en figura
de cohombro, cucumella vel cucúmula // (remolino que forman las aguas de un río en
ciertos parajes) gurges, gĭtis m.
ollero, v. alfarero.
olmeda: ulmárium, ii n. Sin: ulmētum, i n.
oligárquico: adj oligárchicus, a, um. Sin: ad
oligárchiam (vel ad paucorum dominatum)
áttinens // sust oligárchiae (vel paucorum poténtiae) amicus vel fautor.
oligoceno: adj oligocáenicus, a, um // sust
oligocaene, is n.
oligohemia: oligoháemia sive -haemīa, ae f.
Sin: sánguinis defectus (-us m) vel deminútio.
olmedo, v. olmeda.
OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberandae.
ombligo: umbilīcus, i m. Uso: el - del mundo,
umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum.
omelette, v. tortilla.
755
ómnibus
omnisciencia: omnisciéntia, ae f. Sin: rerum
ómnium sciéntia.
onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis;
minoris longitúdinis unda; - eléctrica o hertziana, eléctrica unda; - electrónica, unda
electrónica; - electromagnética, unda electromagnética; - etérea, aethérea (aethéria, aéria)
unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda
luminosa vel lucíflua; - mecánica, unda mechánica; - media, unda média; médiae amplitúdinis unda; - óptica, unda visualis vel
óptica; - radial, radiofónica, radiophónica
unda; - radioeléctrica, unda radioëléctrica; sonora, unda sonora, canora, acústica, audíbilis; - televisiva, unda televisífica, televisória, televisualis; - térmica, unda thermántica
vel calefáciens; - ultracorta, unda supérbrevis vel brevíssima.
omnisciente u omniscio: omnísciens, entis.
Sin: ómnia sciens.
ondear: undare. Sin: fluctuare; fluitare; in
vento fluitare.
OMS (abrev de Organización Mundial de la
Salud): Institutum pancósmium sanitati provehendae.
ondina: nympha, ae f. Uso: - marina, fluvial,
lacustre, nympha marina, fluvialis, lacustris.
ómnibus: laóphorum, i n. Sin: coenautocinetum; vehículum commune; raeda longa vel
pública; omnivectórium (autocinetum); autocinetum laóphorum; autovehículum maius;
vehículum ómnibus patens, datum, concessum; públicum vehículum ómnibus patens.
Uso: - aéreo, v. aerobús.
omnipotente: omnípotens, entis. Sin: cunctípotens; (ómnium) potentíssimus.
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubique praesens; omni loco praesens.
onanismo: (coito con eyaculación extravaginal) onanismus, i m. Sin: onaniana luxúria;
onaniana impudicítia // (masturbación) v.
esta voz.
onanista: onanista, ae m.
oncógeno: oncógenus, a, um. Sin: ad tumores formandos idóneus vel aptus.
oncología: oncológia sive -logīa, ae f. Sin: de
tumóribus disciplina, sciéntia; de tumorum
orígine (vel formatione) doctrina vel rátio.
oncológico: oncológicus, a, um. Sin: ad oncológiam spectans.
ondulación: (disposición del cabello en
ondas) capillorum undulátio (-onis f). Sin:
crines in undas flexi; capillus léniter inflexus.
Uso: - permanente, cincinni durábiles; comptus (-us m) durábilis; undulátio pérmanens;
mujer con - permanente, mulier crínibus vibratis, vel capillo vibrato, vel crispato capillo,
vel cincinnata capillos // (movimiento que
imita el de las ondas del mar) undulátio. Uso:
número de ondulaciones, númerus vel cópia
undulationum.
ondulatorio: undulatórius, a, um.
onfalocele: omphalocele, es f. Sin: umbilīci
hérnia.
ónice: onyx, ўchis (ac- ўca, ac pl -ўcas) mf.
oncólogo: oncólogus, i m. Sin: oncológiae
peritus vel studiosus.
oncotomía: oncotómia sive -tomīa, ae f.
onicofagia: onychophágia sive -phagīa, ae f.
Sin: mos rodendi (arrodendi, circumrodendi)
ungues.
756
opalescente
onicófago: onychóphagus. Sin: onychophágiā affectus; qui (quae) ungues ródere (arródere, circumródere) solet.
ontogénesis: ontogénesis, -is f.
ontología: ontológia sive -logīa, ae f. Sin: de
ente doctrina, disciplina, sciéntia.
onírico: oníricus, a, um. Sin: sómnio símilis.
ontológico: ontológicus, a, um. Sin: ad ontológiam pértinens.
onirismo: onirismus, i m.
oniromancia u oniromancía: oniromantīa,
ae f. Sin: divinátio per sómnia; ex sómniis
vaticinátio; sómnium interpretátio.
ontologismo: ontologismus, i m. Sin: sermo
de ente; de ente absoluto assértio.
on line: Inform, directe colligatus.
ontologista: ontologista, ae m. Sin: ontologismi assertor vel defensor
onocrótalo: onocrótalus, i m. Sin: truo, ōnis
m.
ontólogo: ontólogus, i m. Sin: ontológiae studiosus.
onomancia u onomancía: onomantīa, ae f.
Sin: ex nómine divinátio.
O.N.U.: Unitarum (vel Coniunctarum) Nationum Coetus (-us m). Sin: Sociatarum Nationum Institutum; Foederatarum Nationum
Consílium; Consociátio Nationum; Consociátio Nationum Unitarum; Nationes Sociatae; Consílium Internationale, quod vulgo
dícitur ONU; Unitarum Nationum Consílium, quod O.N.U. siglis plerumque nuncupatur.
onomástica: onomástice, es f. Sin: onomástica disciplina, sciéntia, rátio; de nomínibus
própriis doctrina.
onomástico: adj onomásticus, a, um. Sin:
nominalis, e; nóminis vel nóminum (gen) //
día -, nominalis dies (diēi mf). Sin: festum
nominale; dies festus nóminis; dies ex nómine festus; dies nómini sacer. Uso: índice -,
index (-dĭcis mf) nóminum; celebrar el -,
diem onomásticum (vel nominalem diem) celebrare.
ooblasto: ooblastus, i m.
oolítico: oolíthicus. Uso: concreciones -, oolíthica sedímina.
oolito: oolīthos vel oolīthus, i m.
onomatopeya: (imitación o recreación del
sonido de algo en el vocablo que se forma
para significarlo) verbi formátio per soni
imitationem // (vocablo que imita o recrea el
sonido de la cosa o la acción nombrada)
onomatopóeia, ae f. Sin: verbum rem ipsam
sono réferens; nóminis fíctio.
oología: oológia sive -logīa, ae f. Sin: de ovis
disciplina, sciéntia, rátio.
oológico: oológicus, a, um. Sin: ad oológiam
(vel ad doctrinam de ovis) áttinens.
oomancia u oomancía: oomantīa, ae f.
onomatopéyico: onomatopóeicus, a, um.
Uso: palabra -, verbum rem ipsam sono réferens.
opalescencia: opalescéntia, ae f.
opalescente: opalescens, entis. Sin: ópali co-
757
opalino
lóribus nitens; ópali colores réferens.
opalino: opálinus, a, um. Sin: versícolor;
versicolórius.
ópalo: ópalus, i m.
opción: óptio, onis f. Sin: eléctio; facultas
eligendi. Uso: opciones contra la vida, optiones adversum vitam; - incondicional en favor
de la vida, sine condiciónibus pro vita eléctio; - o amor preferencial por los pobres,
óptio páuperum et amor pótior erga eos.
OPEC (abrev de Organization of the Petroleum Exporting Countries): Consílium Civitatum óleum terrígenum exportántium.
ópera: (poema dramático puesto en música)
drama (-ătis n) músicum; fábula modulata;
ópera música; melodrama; drama mélicum.
Uso: - bufa, festivum drama músicum; - cómica, iocosum vel cómicum drama músicum;
comóedia mélica // (teatro donde se representan óperas) theatrum músicum vel melodramáticum.
operación: (acción y efecto de operar) áctio,
onis f. Sin: operátio; actus, us m; res, rei ; res
gesta vel acta (acción realizada); res gerenda
vel agenda (acción a realizar). Uso: - de la
mente, mens, mentis (pensamiento, apreciación, juicio); cogitátio (el imaginarse); cogitatum (la cosa imaginada); opínio (la idea
que uno se forma acerca de algo); coniectura
vel suspício (conjetura) // (ejecución de algo)
operátio, onis f. Sin: labor; opus, ĕris n. Uso:
- química, chémica operátio; es una - fatigosa, res est magni laboris // Mat calculátio,
onis f. Sin: cálculus; computátio; supputátio;
rátio. Uso: - aritmética, matemática, rátio
arithmética, mathemática; - equivocada, cálculi error; ejecutar, resolver una -, rationem
dúcere, subdúcere, habere; cálculum pónere
// (negociación o contrato sobre valores o
mercaderías) negótium, ii n. Sin: operátio.
Uso: - bancaria, operátio argentária; negótium ad argentáriam spectans; - comercial,
negótium; operátio commercialis; - financiera, negótium nummárium vel pecuniárium; negótium de re pecuniária; rátio in re
nummária; efectuar - bancarias, negótia ad
argentáriam pertinéntia gérere, curare, éxsequi // (Med, intervención quirúrgica) séctio,
onis f. Sin: séctio vel curátio chirúrgica; séctio a chirurgo peracta; curátio ex manu. Uso:
- cesárea, v. histerotomía; - quirúrgica, operátio chirúrgica; - de apéndice, resecátio appendīcis; - del corazón, séctio chirúrgica
cordis; - de próstata, próstatae séctio chirúrgica; sala de operaciones, quirófano, conclave chirúrgicum; afrontar, soportar, sufrir
una - quirúrgica, someterse a una -, sectionem (chirúrgicam) subire; sectioni súbici; se
secari pati; hacer una - a alguien, sectionem
chirúrgicam álicui perágere; áliquem secare;
es necesaria la -, ad manum veniendum est;
la - salió bien, recte cessit séctio vel curátio;
sin -, sine ferro, sine sectione; tengo que sufrir una - quirúrgica, séctio quirúrgica mihi
est subeunda // (Mil, toda acción y trabajos
propios de la guerra) res (bello) gesta vel
acta (- realizada); res (bello) gerenda vel
agenda (- a realizar). Uso: - bélicas, actiones
béllicae; bellum; base de operaciones, sedes
belli; estación apta para las -, aestas apta rei
gerendae; tempus anni béllicae rei aptum; el
feliz éxito de las -, res próspere gestae; plan
de operaciones, belli gerendi rátio vel rationes; omnis vel totīus belli (gerendi) rátio;
confiar a alguien la dirección (o el mando
supremo) de las -, bellum álicui dare vel deferre; áliquem praefícere bello (vel bello gerendo); ad áliquem summam vel impérium
totīus belli deferre; diferir las -, rem extráhere; dirigir las -, res gérere; empezar las -,
bellum inferre (álicui); apenas empezadas las
-, vixdum incohatis rebus; todas las - se detuvieron, tota administrátio belli cónstitit.
758
oportunismo
operado: ferro curatus. Sin: sectione chirúrgica curatus vel tractatus.
operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis
f. Uso: - telefónico, v. telefonista.
biectiva opinátio; intercambio de opiniones,
opinionum collátio, cambiar de -, senténtiam
mutare; de senténtia desístere; e senténtia recédere.
opinion-maker: opinionis públicae conformator, formator, effector.
operante, v. operativo, eficaz.
operar: (obrar una cosa, especialmente las
medicinas, y hacer el efecto para que se destina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem
esse; prodesse + dat // (efectuar una operación quirúrgica) secare. Uso: hacerse -, dejarse -, se secari pati.
opio: ópion vel ópium, ii n. Uso: “- del pueblo“, “ópium pópuli”.
operating system (Inform), sistema operativo: systema internum.
opiomaníaco u opiómano: opiómanes, is m.
Sin: opiomániā laborans; ópii insane cúpidus; vesana ópii cupídine affectus vel impulsus; ob sumptum ópium demens vel insanus.
operatividad: operandi possibílitas vel facultas.
operativo: operativus, a, um. Sin: óperans;
operatórius. Uso: posibilidades -, possibilitates operativae.
operatorio: operatórius, a, um. Sin: sectionis
vel curationis (gen); ad chirúrgiam áttinens.
Uso: acto -, séctio vel curátio; sala -, cubículum operatórium; aula operatória; técnica -,
chirúrgia; curátio.
opiomanía: opiománia sive -manīa, ae f. Sin:
ópii libido; insana (vel furiosa, vel vesana)
ópii cupīdo
opíparamente: opípare. Sin: laute; spléndide. Uso: banquetear - , epulari saliarem in
modum.
opíparo: opíparus, a, um. Uso: banquete -,
opípare apparatum convívium; comida -, saliares dapes vel épulae.
oponente: adversárius, a, um. Sin: contrárius.
opereta: músicus lusus (-us m). Sin: música
opella ; festivum drama músicum; festiva fábula modulata; drama mélicum brévius.
oporto: vinum portucalense.
operista: (músico que compone óperas) drámatum musicorum scriptor.
oportunidad: opportúnitas, atis f. Sin: occásio.
operístico: ad drama músicum spectans. Sin:
drámatis músici próprius.
oportunismo: opportunismus, i m. Sin: opportunitatis sérvitus (-utis f); agendi rátio
témpori (vel tempóribus) morígera; opportunitati serviendae (vel opportunitátibus serviendis) rátio vel consuetudo; eorum agendi
rátio, qui opportunitati (vel opportunitátibus)
sérviunt; eorum agendi rátio, qui témpori (vel
opinión: opínio, onis f. Sin: opinátio; senténtia. Uso: - políticas, opiniones políticae; pública, pública opínio; vulgi vel pópuli
existimátio; ómnium opínio; - subjetiva, su-
oponible: ad opponendum aptus.
759
oportunista
tempóribus) sérviunt; lo hizo por -, id fecit,
tempóribus insérviens.
oportunista: opportunista, ae m. Sin: opportunitati (vel opportunitátibus) sérviens; témpori vel tempóribus insérviens; tempóri vel
tempóribus morígerus; qui tempóribus servit.
Uso: ser -, témpori vel tempóribus servire;
opportunitati vel opportunitátibus inservire;
duabus sellis sedere.
oposición: adversátio, onis f. Sin: repugnántia. Uso: - constructiva, dissénsio éfficax //
(partido que en un país se opone a la política
del gobierno) fáctio oppósita. Sin: adversa
fáctio vel pars // Astron oppósitus, us m. Sin:
interiectus, -us m.
opositor: adversator, oris m. Sin: adversárius; repugnans; contradictor; refragator.
Uso: - del gobierno, adversárius regíminis; el
jefe de los -, repugnántium véluti dux.
opoterapia: opotherapīa, ae f; opotherapéutice, es f. Sin: curandi rátio per sucos (vel
succos); sucorum animálium cura; curandi
rátio per animálium sucos.
cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum
taberna // (establecimiento donde se fabrican
anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitrorum oculariorum officina // fig vísio, onis f.
Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova
quaedam vísio christianā fide patefacta.
óptico: ópticus, a, um Uso: aparatos -,
instrumenta óptica; ilusión -, illúsio óptica;
nervio -, nervus ópticus // (comerciante de
objetos de óptica) ópticus, i m. Sin: oculárius; oculariárius; oculariorum (vel vitrorum
oculariorum) vénditor // (persona con titulación oficial para trabajar en materia de óptica) faber (-bri m) ópticus. Sin: oculariorum
faber, compósitor, ópifex (-fĭcis m).
optimismo: (como sistema filosófico) opínio
eorum qui ómnia naturā óptimā esse arbitrantur // (como cualidad personal) optimismus,
i m. Sin: óptima rerum interpretátio; meliorum rerum exspectácio; mens (vel consílium,
vel rátio, vel senténtia) ad óptima , vel ad meliora, réferens ómnia; ánimus meliora , vel
óptima, (semper) praeságiens, exspectans,
proponens, credens; ánimus ad bonam spem
proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimismus coli potest.
opoterápico: opotherápicus, a, um.
opresión: oppréssio, onis f. Uso: - económica, social, política y también religiosa de
la persona humana y de sus derechos, oppréssio oeconómica, socialis, política atque
etiam religiosa personarum humanarum iuriumque ipsarum.
opsimatía: opsimathīa, ae f.
optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, optativus, i m; modus optativus.
óptica: óptica, ae f; óptice, es f. Sin: optica
ars, disciplina; phýsica oculária // (establecimiento donde se comercian anteojos) perspi-
optimista: (partidario del optimismo) qui
ómnia naturā óptima esse arbitratur // (que
suele ver las cosas bajo su aspecto más favorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fautor; melioris partis conspector; meliora
(semper) exspectans, praeságiens, praeséntiens, prospíciens; óptima ómnia iúdicans;
ómnia in meliorem partem intérpretans ; qui
ad bonam spem proclivis est ; qui sibi meliora promittit vel proponit . Uso: ser -, ómnia
interpretari in meliorem partem; sibi meliora
promíttere vel propónere // adj optimísticus,
a, um.
optometría: optométria sive -metrīa, ae f.
Sin: oculorum aciēi metiendae rátio.
760
orden
optómetro: optómetrum, i n. Sin: metiendae
oculorum aciēi instrumentum.
orange, v. naranjada.
orangután: símia (-ae f) Sátyrus (-i m).
opúsculo: opúsculum, i n. Sin: libellus; éxilis
libellus.
oquedal: procēra silva.
oración: (plegaria) orátio, onis f. Sin: prex,
precis f; precátio. Uso: - mental, sacra meditátio, contemplátio, commentátio; divinarum
rerum meditátio; supernarum vel caeléstium
rerum contemplátio; rezar las - de la mañana, preces matutinas fúndere; précibus matutinis Deum deprecari; precationem
matutinam ad Deum fácere; precatione matutina uti // Gram proposítio, onis f. Sin: senténtia; enuntiátio; enuntiatum. Uso: - causal,
enuntiatum causale; - concesiva, concessivum enuntiatum; - condicional, enuntiátio vel
senténtia condicionalis; proposítio hypothética; - consecutiva, enuntiatum consecutivum; senténtia vel enuntiátio consecutiva; declarativa, proposítio enuntiativa; - final,
enuntiatum finale; enuntiátio finalis; - infinitiva, enuntiátio infinitiva; - interrogativa,
senténtia interrogativa vel interrogatória; principal o regente, senténtia primária; regens enuntiátio vel enuntiatum; - relativa,
enuntiátio relativa; - subordinada, senténtia
subordinata vel secundária.
orador: orator, oris m. Sin: rhetor, ŏris m.
Uso: - ideal, orator perfectus; summus orator;
perfecti oratoris exemplar; - que improvisa,
extemporalis rhetor.
oral: (relativo a la boca) oris (gen) // (transmitido de viva voz) oralis, e. Sin: verbalis;
verbis prolatus // (examen o parte de él que
consiste únicamente en preguntas y respuestas verbales) examen coram (vel ore, vel
voce, vel modo orali) faciendum (a rendir)
vel factum (rendido).
orante: orans, antis m.
oratorio: (capilla privada) oratórium, ii n.
Sin: sacellum; aedícula; sacrárium // (drama
musical de asunto religioso) oratórium. Sin:
concentus oratórius; sacrum carmen músicum; opus (óperis n) músicum sacrum. Uso:
- de Beethoven, oratórium beethovenianum
//- festivo (en colegios o parroquias de los
Salesianos de Don Bosco, lugar donde se
reúne la juventud los días de fiesta para cumplir con sus deberes religiosos y divertirse
honestamente), oratórium festivum.
órbita: (trayectoria cerrada de un cuerpo)
órbita, ae f. Sin: orbis; gyrus; círculus. Uso:
describir, cumplir órbitas, in orbem agi; in
órbitam verti; in orbem duci; in órbitam volare; describir órbitas alrededor de la tierra,
terram cursu ambire; terram circumvolitare;
poner en -, in órbitam (vel in circúitum) proícere // Astron órbita, ae f. Sin: tractus recurrens. Uso: - lunar, órbita lunae; los astros
describen sus -, sídera orbes suos confíciunt
// (cavidad, cuenca del ojo) orbis, is m // (fig,
esfera, ámbito, espacio) fines, ium mpl. Uso:
mantenerse en la propia -, se suis fínibus
contineri.
orbital u orbitario: orbitalis, e. Sin: orbītus;
orbicularis. Uso: movimiento -, motus orbitalis; vehículo -, vehículum orbitale; vuelo -,
orbītus vel orbicularis volatus (-us m).
orbitar: in orbem agi vel duci. Sin: in órbitam verti vel volare. Uso: - alrededor de la
tierra, terram cursu ambire; terram circumvolitare.
orden: (organización y disposición armoniosa de las cosas) ordo, dĭnis m // (mandato)
761
ordenación
mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac
mandatum; - de pago bancario, mandatum
nummárium, pecúniae perscríptio; gyrus argentárius; perscríptio ambulatória vel circularis; cumplir las - de los superiores, antístitum
iussa éxsequi // (sucesión, distribución regular) ordo, dĭnis m. Uso: - cronológico, ordo
témporis; - del día, ordo rerum agendarum;
en - alfabético, litterarum órdine; alphabética ratione; en - cronológico, servato témporis órdine // (instituto religioso aprobado por
el Papa) ordo, dĭnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, órdines virorum religiosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus)
iesuitarum // (grado del sacramento del
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines
// (cuerpo de personas unidas por alguna
regla común o por una distinción honorífica)
ordo, dĭnis m. Uso: - de las Naciones Unidas,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballeros de Malta, Ordo Meliténsium Equitum; ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y
estructuras que constituyen una sociedad)
ordo, dĭnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - jurídico, ordo iurídicus; - público, disciplina rei
públicae; - social, ordo socialis; rerum sociálium ordo.
ordenación: (orden, disposición) ordinátio,
onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que
se confieren las órdenes sagradas) ordinátio,
onis f. Sin: consecrátio. Uso: - sacerdotal, ordinátio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal,
ordinationem sacerdotalem recípere.
ordenador: adj ordinativus, a, um // sust ordinator, oris. Sin: dispósitor vel instructor //
(máquina electrónica) v. computadora.
ordenamiento: (acción y efecto de ordenar)
ordinátio, onis f. Sin: rátio. Uso: - escolar,
scholarum rátio; - de los estudios, rátio studiorum; disciplinarum rátio // (conjunto de
normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurídico,
legum praecepta; iudiciales societatis institutiones; iudiciorum rátio // (ordenación del superior para que se observe una cosa)
mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum //
(constitución) constitútio, onis f. Sin: ordinátio; conformátio; forma. Uso: - democrático,
democrática institútio; - del Estado, temperátio rei públicae; constitútio pópuli; Civitatis
(vel rei públicae) forma, ordinátio, conformátio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordinátio.
ordenanza: (soldado que está a las órdenes
de un oficial o de un jefe para los asuntos del
servicio; empleado que en ciertas oficinas
desempeña funciones subalternas) appáritor, oris m. Sin: stator; minister; fámulus; sérvulus // (conjunto de preceptos o
reglamentos) leges et instituta // (mandato,
disposición, arbitrio y voluntad de alguien)
iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum;
decretum; plácitum.
ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin:
bene dispónere; bene vel recte compónere.
Uso: - un Estado, rem públicam compónere,
dispónere, constitúere // (conferir las órdenes
sagradas) ordinare. Sin: órdines conferre álicui; sacramentáliter ordinare vel consecrare.
Uso: - sacerdote, áliquem sacerdotem creare;
Christi ministrum áliquem sacrare; sacerdótio augere áliquem; ordenarse de sacerdote,
sacerdótio augeri.
ordinal: ordinalis, e.
ordinariez: vulgáritas, atis f. Sin: vílitas;
vulgaris condício; ánimi abiéctio.
ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: promiscus vel promíscuus; plebéius; sórdidus //
(común, corriente) ordinárius, a, um. Sin:
consuetus; sólitus. Uso: comida -, cibus cotidianus // (prelado) Ordinárius, ii m. Uso: castrense, Ordinárius castrensis; - del lugar,
762
organización
Ordinárius loci // - de la misa, ordinárium, ii
n.
ordinativo: ordinativus, a, um.
oreja: (órgano externo de la audición) auris,
is f // (parte del zapato) lígula, ae f.
orfanato: orphanotrophīum, ii n; orphanotrophēum, i n. Sin: domus pupillaris;
pupillorum hospítium. Uso: - de niños,
domus pupillorum; - de ninas, domus pupillarum.
(conjunto de órganos que constituyen un ser
vivo) hóminis fabricátio. Sin: humanae naturae figura, conformátio, temperátio // (conjunto de leyes, usos y costumbres por que se
rige un cuerpo o institución social) instituta,
orum npl. Sin: corpus; compāges, is vel
compāgo, gĭnis f. Uso: el - del Estado, rei públicae disciplina, corpus, compages, rátio,
forma, conformátio, temperátio; poderosos internacionales, valéntia internationália
instituta; - social, corpus sociale; - de derecho público, públicum institutum.
organista: organista, ae m. Sin: organárius;
órgani modulator, moderator, pulsator; qui
órganum tractat vel pulsat. Uso: el que sabe
tocar el órgano hidráulico, hydraula vel
hydraules, ae m.
orfebre: áurifex, fĭcis m. Sin: aurárius, ii m.
orfelinato, v. orfanato.
organdí: ventus téxtilis.
organero: organárius, ii m. Sin: organorum
fabricator, faber, ópifex.
orgánicamente: orgánice.
organicismo: organicismus, i m.
orgánico: (relativo a los seres vivientes) orgánicus, a, um. Sin: animalis, e. Uso: cuerpos -, córpora animália; seres -, animántia;
gignéntia npl; defecto -, vítium naturae //
(que tiene armonía y proporción) compósitus, a, um. Sin: cohaerens; concinnus; cóngruens.
organigrama: organogramma, ătis n.
organillo: orgánulum, i n. Sin: órganum versátile; órganum parvum, portátile, manuale;
órganum manubriatum.
organismo: (ser vivo orgánico) ánimal, alis
n. Sin: ánimans, antis mf; en pl animántia,
ium n // (el cuerpo humano) organismus, i m.
Sin: corpus orgánicum; hóminis corpus //
organización: organizátio, onis f. Sin: institutum; institútio; constitútio; consílium; composítio; consociátio; disposítio; moderátio;
ordinátio; temperátio. Uso: - adecuada del
trabajo humano, consentánea óperis humani
disposítio; - bilaterales, consociationes mútuae; - civiles o eclesiásticas, instituta sive civília sive religiosa; - culturales, instituta
disciplinis excolendis; - económica, constitútio oeconómica; - escolar, scholae ordinátio et disciplina; - financiera, institutum
nummárium; - internacionales, consília internationália; nationum consília; consília
inter nationes obtinéntia; consociationes
omnes nationes inter se copulantes; - internacional del trabajo, consílium internationale labori accurando (OIT); - Internacional
para la Alimentación y la Agricultura (FAO),
Consílium víctui et agriculturae accurandis,
compendiáriis lítteris FAO appellatum; - jurídica, iuris temperátio, ordinátio, composítio; - jurídico-política de la comunidad
mundial, iuridicialis et política ordinátio ómnium populorum; - multilaterales, consociationes quasdam nationes inter se copulantes;
- mundial, moderátio mundi; - nacional de
763
organizado
asistencia religiosa y moral de los obreros,
collégium operáriis in re morali ac religiosa
tutandis; - profesionales, instituta artes profiténtia // - del Estado, rei públicae temperátio
vel constitútio; forma rei públicae; - de las
Naciones Unidas, Organizatio Nationum
Unitarum; - de las provincias, ordinátio provinciarum; - de los estudios, studiorum ordo
vel rátio; organizaciones de los laicos, ordinatae laicorum consociationes; - del trabajo,
laboris temperátio.
organizado: organizatus, a, um. Sin: ordinatus; constitutus; institutus; cónditus; compósitus; apparatus; instructus.
organizador: organizator, oris m. Sin: ordinator; compósitor; constitutor; moderator;
machinator; instructor; apparator; qui instítuit
vel ápparat.
organizar: organizare. Sin: ordinare; constitúere; institúere; compónere; dispónere; cóndere; apparare; comparare; praeparare;
praeordinare. Uso: - los estudios, stúdiis órdinem dare; - una fiesta, diem festum apparare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; los juegos, ludos apparare // organizarse, se
parare, vel se comparare ad áliquid.
órgano: (parte de un ser organizado destinada para desempeñar alguna función necesaria para la vida) membrum, i n. Sin:
órganum; pars córporis. Uso: - sexuales, órgana sexuália; el - del oído, sensus (-us m)
audiendi; los - del sentido, sensus, uum mpl;
eae partes córporis, quae ad sentiendum valent; los - de la circulación, sánguinis cursus;
los - de la reproducción, de la respiración,
de la sensación, etc., procreationis, respirationis (vel respiratūs), sensūs (vel sentiendi
actūs) instrumenta, etc; - para trasplante, órganum transplantandum; abastecedores de
órganos para trasplantar, praebitores organorum transportandorum; donación de órga-
nos, organorum donátio // (instrumento músico) órganum, i n. Sin: órganum músicum.
Uso: - hidráulico, hydráulus, i m; hydráulia,
orum n; hydráula vel hydráules, ae m; órganum hydráulicum; - eléctrico, electrónico,
pneumático, tubular, órganum eléctricum,
electrónicum, pneumáticum, tubulatum // (en
una máquina, pieza, dispositivo o mecanismo
elemental que sirve para accionar, gobernar,
transmitir o guiar un movimiento) pars, partis
f. Sin: instrumentum // (fig, persona o cosa
que sirve para la ejecución de un acto o un
designio) ministérium, ii n; minister, tri m.
Uso: - colegiales, ministéria collegiália; - directivos, ministri dirigentes mpl; órganos de
vigilancia, ministri vigilantes // (fig, medio
de difusión portavoz de un partido, agrupación, etc.) commentárius, ii m; ephémeris,
ĭdis f. Uso: - oficial, ephémeris pública.
organografía: organográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: membrorum descríptio.
organográfico: organográphicus, a, um. Sin:
ad organográphiam (vel ad membrorum descriptionem) pértinens.
organógrafo: organógraphus, i m. Sin: organográphiae peritus.
organología: organológia sive -logīa, ae f.
Sin: de membris disciplina, sciéntia, rátio;
doctrina de membrorum conformatione.
orgásmico: orgásmicus, a, um.
orgasmo: (culminación del placer sexual)
orgasmus, i m // (exaltación de la vitalidad
de un órgano) órgani incitátio // (eretismo) v.
esta voz.
orgía: órgia, orum npl. Sin: comissátio; bacchátio.
orictognosia: oryctognósia sive -gnosīa, ae f.
764
original
orictografía: oryctográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: fossílium descríptio.
orictología: oryctológia sive -logīa, ae f. Sin:
de fossílibus doctrina, disciplina, sciéntia.
orictozoología: oryctozoológia sive -logīa,
ae f.
orientación: (posición de un objeto, de un
edificio, etc. con relación a los puntos cardinales) situs, us m. Sin: posítio; positura //
(fig, dirección, tendencia) diréctio, onis f.
Sin: facultas cursum dirigendi; inclinátio;
propénsio; rátio et inclinátio; norma directória; orientátio. Uso: - características, normae
directóriae peculiares; - pastoral, rationes
pastoralis múneris sustinendi; - de la mente
hacia la verdad, diréctio rationis ad veritatem, - del pensamiento humano, humanae
mentis propénsio vel proclívitas; dar una profesional, aptas trádere normas ad próprium suscipiendum munus (nĕris n); aptas
impertire normas ad próprium obeundum
munus // (iniciación) initiátio, onis f. Sin:
initiamenta, orum npl; inítia, orum npl. Uso:
- profesional, initiátio professionalis.
oriental: orientalis, e. Sin: ad orientem vergens vel spectans; in orientem versus; orientis
(gen). Uso: lujo -, régius apparatus (-us m);
pérsica luxúria; pérsicus apparatus; las zonas
-, orientis (solis) partes vel regiones; los -,
orientales, ium; orientales gentes; orientis
(solis) pópuli; los reyes -, orientis reges.
orientalismo: orientalismus, i m. Sin: rerum
orientálium stúdium; res orientálium imitandi
stúdium; (cultivo de las lenguas de Oriente)
linguarum orientis stúdium.
orientalista: orientalista, ae m. Sin: studiosus
rerum orientálium; linguis orientálibus doctus; linguarum orientis callens, cállidus, peritus, studiosus.
orientar: (determinar la posición o dirección
de algo respecto a un punto cardinal) situm
agnóscere // (dirigir o encaminar hacia un fin
determinado) dirígere. Sin: convértere; vértere; áliquem ad áliquid hortari, informare,
institúere. Uso: - la vida, vitam ad certam rationis normam dirígere // orientarse, (dirigirse hacia) dirígere se ad áliquid; ad áliquid
se convértere; (hallar el camino) viam reperire, invenire. Uso: - en la vida, suam gubernare vitam; - en una cosa, áliquid recte
perspícere.
Oriente: orientis partes vel regiones fpl. Uso:
Cercano o Próximo -, Oriens Propinquus; Medio, Médius Oriens; Extremo -, Extremus
Oriens; extremae orientis partes (-ium fpl) //
Gran -, francomurariorum corpus primárium,
vel collégium praecípuum.
orient-express: orientalis hamaxóstichus cítior.
orífice: áurifex, fĭcis m.
oriflama: auriflamma, ae f. Sin: auri flamma;
vexillum áureā (vel auri) flammā ornatum.
original: (concerniente al origen) primigénius, a , um. Sin: innatus; congénitus. Uso:
pecado -, peccatum oríginis vel originale;
peccatum congénitum vel hereditárium //
(que no es copia) nativus, a, um. Uso: código
-, nativus codex (-dĭcis m) // (singular, que se
distingue por ser fruto de la creación espontánea) novus, a, um. Sin: plane singularis;
próprius ac singularis; singularis et novus;
mirus. Uso: carácter -, própria ac singularis
índoles; un ingenio -, ingénium plane singulare; un tipo -, mirum vel singulare caput
(pĭtis n) // (ejemplar o modelo del que se
copia) exemplum, i n. Sin: exemplar, aris n;
archétypum; primigénium exemplar. Uso: vicioso, mendosum exemplar; el - y la copia,
primigénium exemplar et imago ex eo
765
originalidad
descripta vel efficta; el - del autor, exemplar
ipsīus auctoris manu scriptum; consultar el , primiformem códicem adire; reconstruir
críticamente el -, archétypum (vel exemplum
primigénium) ad criticorum rationes statúere.
orogénesis: orogénesis, -is f. Sin: móntium
origo.
originalidad: nóvitas, atis f. Sin: propríetas;
insoléntia (de algo nuevo y desacostumbrado); rátio primigénia. Uso: - en el escribir,
en el pintar, scribendi, pingendi nóvitas; - en
el modo de escribir, novum dicendi genus; en los pensamientos y sentimientos, sententiarum sensuumque nóvitas // (fig, de caracteres, dotes) nóvitas. Sin: singuláritas;
authentícitas; índoles nativa.
orográfico: orográphicus, a, um. Sin: ad
móntium descriptionem spectans.
orografía: orográphia sive -graphīa, ae f. Sin:
móntium descríptio.
oropel: (lámina de latón que imita al oro)
áurea bráctea // fig fucus, i m. Sin: dissimulátio.
oropéndola: gálbulus, i m. Sin: gálgulus.
orozuz, v. regaliz.
orilla: (parte de la tierra contigua a un río,
mar, etc.) áequoris limen (-mĭnis n).
orinal: lásanum, i n. Sin: scáphium; matella;
mátula; matéllio (-onis m); trulla.
orla: margo, gĭnis f. Uso: - de luto o negra,
margo lúgubris.
ornamental: ornativus, a, um. Sin: ornamentárius.
ornamento: ornamentum, i n. Sin: ornatus,
us m. Uso: ornamentos de arquitectura, appaginéculi, orum m.
ornitología: ornithológia sive -logīa, ae f.
Sin: ávium (vel de ávibus) doctrina, disciplina, sciéntia.
ornitológico: ornithológicus, a, um. Sin: ad
ornithológiam (vel ad ávium doctrinam) áttinens.
ornitólogo: ornithólogus, i m. Sin: ornithológiae cultor, studiosus, peritus.
ornitorrinco: ornithorhyncos
nithorhynchus, i m.
vel
or-
orquesta: (lugar para los músicos en teatros,
conciertos, etc.) orchestra, ae f. Sin: symphoniacorum, vel canéntium suggestus (-us m),
suggestum (-i n) // (conjunto de músicos que
intervienen en la ejecución de una obra instrumental) symphoníaci vel symphónici,
orum mpl. Sin: chorus instrumentalis; symphoníaca sodálitas, manus, cohors; symphoniacorum agmen, manípulus, grex. Uso:
miembro de la -, symphoníacus vel symphónicus, i m // (obra conjunta de tales músicos)
symphónia sive -phonīa, ae f. Sin: orchestra,
ae f; musicorum symphónia; concentus músicus. Uso: el concierto de la -, symphónia, ae
f; cantar con acompañamiento de -, ad orchestram cánere; dirigir la -, symphóniae
moderari.
orquestación: symphoniacorum pártium
conscríptio. Sin: orchestralis óperae composítio // (fig, cosa concertada, puesta en escena para engañar) scaena, ae f. Sin: fábula;
fábula compósita.
orquestador: symphoniacorum pártium
conscriptor. Sin: orchestralis óperae compósitor.
766
ortopedia
orquestal: orchestralis, e. Sin: symphoníacus. Uso: música -, symphónia sive -phonīa;
symphoniacorum concentus (-us m).
orquestar: (instrumentar una composición
musical para orquesta) symphoniacorum
partes conscríbere. Sin: orchestralem óperam
compónere // (fig, organizar algo) áliquid
dispónere, apparare, praeparare // (fig, concertar, armonizar) compónere. Sin: conciliare, concordare.
orquestina: orchestrina vel orchestrínula, ae
f. Sin: pauci symphoníaci mpl; parvus
symphoniacorum grex.
ortoépico: orthoépicus, a, um.
ortofonía: (corrección de los defectos de la
voz y de la pronunciación) emendátio vocis
vitiosae // (pronunciación considerada como
correcta o normal) orthophónia sive -phonīa,
ae f. Sin: rectus vocis sonus.
ortofónico: orthophónicus, a, um.
ortofonista: orthophonista, ae m.
ortogonal: orthogónius, a, um. Sin: orthogōnus; orthogonalis; perpendicularis.
ortogonalmente: orthogonáliter. Sin: perpendiculáriter.
orquídea: orchis, is f.
orsal, v. off side.
ortocromático: orthochromáticus, a, um.
ortocromía: orthochrómia sive -chromīa, ae
f.
ortodoxia: (entre católicos, conformidad con
el dogma católico) orthodóxia sive -doxīa, ae
f. Sin: vera doctrina; vera (christianorum) relígio // fig sincera fides.
ortodoxo: adj orthodoxus, a, um. Sin: rectae
doctrinae cóngruens; verae religioni convéniens // sust verae religionis ássecla, sectator;
veram doctrinam sequens // (calificativo con
que se distinguen ciertas Iglesias de la Europa oriental separadas de Roma) orthodoxus. Uso: Iglesias -, Ecclésiae orthodoxae;
personas que profesan la doctrina de las
Iglesias ortodoxas, orthodoxi, orum mpl.
ortografía: orthográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: (parte de la gramática normativa que da
reglas para el adecuado uso de las letras y
otros signos de la escritura) recte scribendi
sciéntia vel doctrina. Sin: recta scribendarum
vocum rátio; disciplina nóminis recte scribendi // (conjunto de normas que regulan la
escritura de una lengua) recte scribendi régulae vel praecepta // (forma correcta de escribir respetando las normas de la
ortografía) rectus lítteras scribendi modus.
Uso: error de -, mendum scripturae; scribendi mendum; cometer errores de -, verba
mendose scríbere; observar la -, verba recte
scríbere.
ortográfico: orthográphicus, a, um. Sin: orthógraphus.
ortógrafo: orthógraphus, i m.
ortopeda: orthopaeda, ae m. Sin: orthopáedicus, i m; médicus orthopáedicus; médicus
membris corrigendis.
ortodromia: orthodrómia, ae f.
ortoepía, ortoepia u ortoepeya: orthoépia
sive -ëpīa, ae f. Sin: recta litterarum et verborum enuntiátio.
ortopedia: orthopaedīa, ae f. Sin: orthopáedica ars; membrorum corréctio; ars de pue-
767
ortopédico
rorum membris recte conformandis.
ortopédico: (perteneciente o relativo a la ortopedia) orthopáedicus, a, um. Uso: instrumentos -, orthopáedica instrumenta; zapatos
-, orthopáedici cálcei // (ortopedista) v. ortopeda.
ortopedista, v. ortopeda.
cillátio electrónica; las - del péndulo, pénduli
oscillationes // fig nutátio, onis f. Sin: fluctuátio; ánimi fluctuátio; ánimus parum sibi
constans.
oscilador: oscillatórium, ii n. Sin: instrumentum oscillatórium.
oscilante: oscillans, antis. Sin: nutans // (en
sentido moral) mutábilis, e. Sin: dubitatione
áestuans.
ortóptero: orthópteron vel orthópterum, i n.
ortoscopia: orthoscópia sive -scopīa, ae f.
oscilatorio: oscillatórius, a, um. Sin: nutans,
antis.
ortoscópico: orthoscópicus, a, um.
oscilógrafo: oscillógraphum, i n. Sin:
instrumentum nutatiónibus perscribendis.
ortoscopio: orthoscópium, ii n.
oruga: (larva) eruca, ae f // (planta herbácea) eruca brássica // (vehículo dotado de
llantas articuladas) carrus cingulatus. Sin:
vehículum ericiatum.
orujo: (hollejo de la uva, después de exprimida y sacada toda la sustancia) vinácea, ae
f; vináceum, i n vel vináceus, i m; vinácium
vel vinácius.
orza: (vasija) úrceus, i m. Sin: cadus, i m.
orzuelo: (granillo que nace en el borde de
los párpados) hordéolus, i m.
oscilograma: oscillogramma, ătis n.
osciloscopio: oscilloscópium, ii n.
oscurantismo: obscurantismus, i m. Sin: culturae evulgandae timor; progredientis doctrinae ódium, táedium, fastídium.
oscurantista: sust obscurantista, ae m. Sin:
retrógradus; progredientis doctrinae osor.
Uso: ser -, progredientis doctrinae lucem abnúere, renúere, fastidire // adj ad progredientis doctrinae ódium pértinens.
oscurecimiento: obscurátio, onis f. Sin: inumbrátio; obumbrátio. Uso: - de guerra, belli
causā lúminum obumbrátio vel occultátio.
osadito: audáculus, a, um.
osamenta: ossa, ium npl. Sin: ósseus apparatus (-us m); óssea trama.
osezno: ursae cátulus.
osario: ossárium vel ossuárium, ii n. Uso: de guerra, ossárium bello caducorum.
osificación: ossificátio, onis f. Sin: in os convérsio.
oscar: práemium ansgarianum.
osito: úrsulus, i m. Uso: - de peluche, úrsulus
pánneus vel panníceus.
oscilación: oscillátio, onis f. Sin: nutátio; iactátio; iactatus (-us m). Uso: - electrónica, os-
osmanlí, v. otomano.
768
osteopático
osmio: ósmium, ii n.
i n.
ósmosis: ósmosis, -is f. Sin: mútua penetrátio
// fig opinionum commércium. Sin: mútua
imitátio.
osteogénesis, v. osteogenia.
osmótico: osmóticus, a, um. Sin: ad mútuam
penetrationem áttinens // fig mútua imitatione
nixus. Sin: in opinionum commércio consistens.
oso: ursus, i m. Uso: - amaestrado, ursus
condocefactus; - blanco, marítimo, polar,
ursus albus vel marítimus; - hormiguero,
myrmecóphagus, i m.
osteítis:osteítes, is f. Sin: óssium inflammátio.
ostensivo: ostensivus, a, um. Sin: qui ostendi
potest.
osteogenia: osteogénia, ae f. Sin: osteogenética doctrina, disciplina, sciéntia.
osteógeno: osteógenus, a, um.
osteografía: osteográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: óssium descríptio vel considerátio.
osteología: osteológia sive -logīa, ae f. Sin:
óssium (vel de óssibus) doctrina, disciplina,
sciéntia.
osteológico: osteológicus, a, um. Sin: ad osteológiam (vel ad óssium doctrinam)
spectans.
osteólogo: osteólogus, i m. Sin: osteológiae
(vel de óssibus doctrinae) peritus.
ostensión: osténsio, onis f.
ostensorio: ostensórium, ii n. Sin: theca vel
sphaera radiata; sphaera augusta; radiata Augusti Sacramenti theca.
osteoma: osteoma, ătis n. Sin: ossilāgo, gĭnis
f; tumor ósseus sanábilis.
osteomalacia: osteomalácia sive -malacīa, ae
f. Sin: óssium mollitudo (-dĭnis f).
ostentación: ostentátio, onis f. Uso: - de riquezas, opum maiorum ostentátio.
osteometría: osteométria sive -metrīa, ae f.
ostentativo: ostentatícius, a, um. Sin: ad ostentationem paratus; ostentandi vim habens.
osteomielalgia: osteomyelálgia sive -algīa,
ae f.
osteoblasto: osteoblastus, i m vel osteoblasta,
ae f.
osteomielitis: osteomyelitis, ĭdis f. Sin: osteomyelites, is f; óssium medullarum inflammátio vel exasperátio.
osteoclasia: osteoclasis, is f. Sin: ossis vel óssium fractura, fráctio.
osteófago: osteóphagus, i m.
osteópata: osteopathīae peritus.
osteopatía: osteopáthia sive -pathīa, ae f. Sin:
ossigénius vel ósseus morbus.
osteofonía: osteophónia sive -phonīa, ae f.
osteopático: osteopáthicus, a, um.
osteófono: osteóphonum sive osteophōnum,
769
osteoplasma
osteoplasma: osteoplasma, ătis n.
ostrogodo: ostrogothus, i m.
osteoporosis: osteopórosis, is f.
otalgia: otálgia sive -algīa, ae f. Sin: áurium
dolor vel dolores.
osteorragia: osteorrhágia sive -rrhagīa, ae f.
osteosarcoma: osteosarcoma, ătis n. Sin: óssium tumor.
otálgico: otálgicus, a, um. Sin: ad otálgiam
(vel ad áurium dolorem) spectans.
osteosclerosis: osteosclerosis, -is f.
OTAN (Organización del Tratado del Atlántico Norte), v. NATO.
osteoscopio: osteoscópium, ii n.
otero: collículus, i m. Sin: túmulus.
osteotomía: osteotómia sive -tomīa, ae f. Sin:
ossis vel óssium séctio.
otitis: otites, is f. Sin: auris vel áurium inflammátio.
osteotómico: osteotómicus, a, um. Sin: ad
osteotómiam (vel ad ossis, vel ad óssium sectionem) pértinens.
otocisto: otocystis, is f.
osteótomo: osteótomum, i n.
otografía: otográphia sive -graphīa, ae f. Sin:
áurium descríptio.
otófono: otóphonum sive otophōnum, i n.
osteotrofia: osteotróphia sive -trophīa, ae f.
otolito: otólithos vel otólithus, i m.
ostiariado: ostiariatus, us m. Sin: ostiárii ministérium; ostiariatus ecclesiásticus.
ostiario: ostiárius, ii m. Sin: iánitor ecclésiae;
ecclésiae custos.
otología: otológia sive -logīa, ae f. Sin: áurium ( vel de áuribus) doctrina, disciplina,
sciéntia.
otológico: otológicus, a, um. Sin: ad otológiam (vel ad áurium doctrinam) pértinens.
ostpolitik: ars política ad orientem áttinens.
ostra: óstrea vel óstria, ae f; óstreum, i n;
conchýlium. Uso: que abunda en ostras, ostreosus.
otólogo: otólogus, i m. Sin: otológiae (vel de
áuribus doctrinae) peritus.
ostracismo: ostracismus, i m.
otomana: (sofá otomano) othomanum, i n.
Sin: túrcicus léctulus vel torus; túrcicum
scimpódium.
ostrero: (persona que vende ostras) ostreárius, ii m Sin: ostrearum vénditor // (lugar
donde se crían y conservan vivas las ostras)
ostreárium, ii n. Sin: ostrearum vivárium.
otomano: adj túrcicus, a, um // sust Othomanus, i m. Sin: Turca, ae mf; Túrcicus, i m.
otopatía: otopáthia sive -pathīa, ae f.
ostricultura: ostrearum cultura.
otorragia: otorrhágia sive -rrhagīa, ae f.
770
oxiacanta
otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us
m).
otorrinolaringología: otorhinolaryngológia
sive -logīa, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatrīa,
ae f; áurium, nárium gutturisque (vel de áuribus, náribus guttureque) disciplina, sciéntia,
rátio; áuribus, náribus gutturique medendis
doctrina.
otorrinolaringólogo: otorhinolaryngólogus,
i m. Sin: áurium, nárium gutturisque (vel fauciumque) médicus.
ovejero: (perro) canis pastorícius.
overdose: nímia medicamenti stupefactivi
súmptio. Sin: immódica medicamenti stupefactivi súmptio vel iniéctio.
overdrive: instrumentum velocitati multiplicandae vel augendae.
overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de
capacidad): redundántia, ae f.
overol: superindumentum operárium.
otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricularis duríties.
ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cóntrahi;
se collígere; se complicare.
otoscopia: otoscópia sive -scopīa, ae f. Sin:
auricularis inspéctio.
OVNI (abrev de Objeto Volador No Identificado): inexplicata res volans.
otoscopio: otoscópium, ii n. Sin: áuribus introspiciendis instrumentum.
óvolo: (Arq, adorno en forma de huevo) ornatus (-us m) ovatus.
ototecnia: ototéchnice, es f.
ovulación: ovulátio, onis f. Sin: óvuli éxitus
(-us m).
ototomía: ototómia sive -tomīa, ae f.
oval: ovalis, e. Sin: ovatus; ovo símilis; ovi
figuram habens.
ovular: (relativo al óvulo) ad ovum (vel ad
óvulum) spectans. Sin: ad generativam céllulam femíneam pértinens // (relativo a la ovulación) ad ovulationem áttinens.
ovalar : ovatum fácere. Sin: ovi figurā donare.
óvulo: ovum, i n. Sin: óvulum (humanum).
ovárico: ad ovárium áttinens.
oxalemia: oxalháemia sive -haemīa, ae f.
ovario: ovárium, ii n.
oxálico: oxálicus, a, um.
ovariotomía: ovariotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: ovariectómia; oophorectómia; ovárii incísio.
oxaluria: oxalúria, ae f.
oveja: fig, - negra de la familia, famíliam
deshonestans mf. Sin: famíliam ignomíniā
máculans.
oxford: linum xílinum oxoniense.
oxhídrico: oxhýdricus, a, um. Uso: soldar
con llama -, oxhýdricā flammā ferruminare.
oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha,
771
oxidable
ae f. Sin: alba spinus.
oxidable: oxydábilis, e. Sin: oxygénio tractábilis, temperábilis, commiscíbilis; robígini
vel sítui obnóxius; robíginem vel situm cóntrahens.
oxidación: oxydátio, onis f. Sin: oxýgeni admíxtio; robíginis vel sitūs obdúctio.
Uso: por -, oxýgeno admixto (abl absoluto).
oxidado: oxydatus, a, um. Sin: robiginosus;
galvanizatus; robígine obductus; aeruginosus. Uso: inteligencia - por larga inacción,
ingénium longa robígine laesum.
oxidante: ad oxýgenum admiscendum aptus
vel idóneus.
oxidar: (combinar el oxígeno con un metal)
oxydare. Sin: áliquid oxýgeno temperare; álicui rei vel cum áliqua re oxýgenum admiscere // (herrumbrar, enmohecer) robíginem
vel situm álicui rei obdúcere vel indúcere.
Sin: robígine áliquid tégere vel obtégere // fig ,
- a uno, affricare álicui robíginem suam (=
comunicar por el frotamiento su moho a alguien).
oxidarse: (convertirse en óxido) oxydari.
Sin: óxydum fíeri // (herrumbrarse, enmohecerse) robígine vel situ obduci, rodi, consumi, carpi. Sin: robíginem vel situm tráhere,
contráhere; ferrúgine tegi; robígine infestari
// fig in aerúginem incídere. Uso: - por el
ocio, marcéscere ótii situ.
óxido: (combinación del oxígeno con un
cuerpo simple) óxydum, i n. Uso: - carbónico, - de carbón, óxydum carbónicum; carbónei óxidum; carbóneum oxydatum //
(capa de óxido que se forma en la superficie
de algunos metales) robīgo, gĭnis f // (orín,
moho, herrumbre de los metales) situs, us m
(moho de las cosas desusadas largo tiempo);
aerūgo, gĭnis f (cardenillo, especialm del
cobre o bronce); ferrūgo, gĭnis f (orín o moho
del hierro); cadmēa vel cádmia, ae f (- de
cinc); carborūgo, gĭnis f (- de carbono).
oxigenación: oxygenátio, onis f. Sin: oxýgeni indúctio.
oxigenado: (pp de oxigenar) oxygenatus, a,
um. Sin: oxýgeno ditatus, impletus, imbutus,
obductus. Uso: agua -, aqua oxigenata; aqua
oxýgeno imbuta vel medicata // (respirable,
saludable) spirábilis, e. Sin: salūber vel salūbris, -bris, -bre. Uso: aire -, aër oxýgeno
abundans, ditatus, dives; aër purus, spirábilis,
salūber // (descolorado por el oxígeno) flavus
oxýgeno. Uso: cabellos -, capilli oxýgeno decolorati; coma oxýgeno flava; crines oxýgeno flavescentes.
oxigenar: (combinar el óxigeno formando
óxido) oxygenare. Sin: oxýgenum áddere,
dare, indúcere, obdúcere álicui rei; áliquid
oxýgeno ditare, implere, imbúere // (volver
respirable, salubre) spirábilem réddere (por
ej, áërem vel áëra). Sin: áërem in locum immíttere (literalm, hacer entrar aire en un
lugar); salūbrem réddere (por ej, áërem vel
locum) // (descolorar mediante el oxígeno)
oxýgeno flavum réddere áliquid. Uso: - los
cabellos, oxýgeno comam flavam réddere;
oxýgeno capillum flavum réddere.
oxigenarse: oxýgeno ímbui vel impleri. Sin:
oxýgenum imbíbere // (fig, airearse) liberiore
caelo frui.
oxígeno: oxýgenum, i n; oxygénium, ii n.
Uso: - envasado, oxýgenum metállicis capsis
conclusum; tienda de -, tentórium oxygénium; de -, oxygénicus vel oxygénius.
oxihemoglobina: oxyhaemoglobina, ae f.
oxítono: oxýtonos vel oxýtonus, a, um.
772
ozonosfera
oyente: adj áudiens, entis. Sin: auscultans,
antis // sust auditor, oris m; auditrix, icis f.
Sin: auscultator m; auscultatrix f.
ozonador: instrumentum ozono conficiendo.
ozonar, v. ozonizar.
ozonización: ozonizátio, onis f. Sin: ozónica
tractátio, temperátio; ozónii infúsio; aquae
sterilizátio.
ozonizador: (que ozoniza) ozonizator, oris m
// (aparato destinado a producir ozono) v.
ozonador.
ozonizar: ozonizare. Sin: ozónio saturare;
oxýgenum in ozónium vértere.
ozono: ozónium, ii n. Uso: capa de -, v. ozonosfera; de -, ozónicus.
ozonometría: ozonométria sive -metrīa, ae f.
ozonométrico: ozonométricus, a, um.
ozonómetro: ozonómetrum, i n.
ozonoscópico: ozonoscópicus, a, um.
ozonoscopio: ozonoscópium, ii n.
ozonosfera: ozonosphaera, ae f. Sin: ozónii
régio caelestis.
773
P
pabellón: (tienda de campaña en forma de
cono) tentórium, ii n. Sin: tabernáculum; papílio, onis m // (colgadura plegadiza que cobija y adorna una cama, un trono, altar, etc.)
v. cortina // (bandera nacional) v. bandera //
(edificio por lo común aislado, pero que
forma parte de otro o está contiguo a él) áedium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedifícium // (nombre que se da a las habitaciones
de los jefes en los cuarteles) praefectorum
diaeta (-ae f) // (ensanche cónico con que termina la boca de algunos instrumentos de
viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una exposición, de un hospital, papílio, onis m; - de
la oreja, aurícula vel légula
pabilo o pábilo: (torcida o mecha de la vela)
(cérei vel candelae) filum, i n vel fila, orum
npl.
pace-maker: instrumentum excitatórium.
Sin: instrumentum cordi stimulando; v. marcapasos.
pactable: tractábilis, e. Sin: conventionalis;
pactioni obnóxius. Uso: todo es -, ómnia sunt
conventionália.
pacto: pactum, i n. Sin: páctio; convéntio;
contractus (-us m); foedus, -dĕris n. Uso: bilateral, pactum synallagmáticum vel mútuum; - internacional, pactum internationale;
- lateranense, páctio inter Apostólicam
Sedem et Itáliam ínita; - político, foedus políticum; - de autonomía, pactum autonómiae;
- de no-agresión, foedus non-aggressionis; de Varsovia, pactum varsaviense; militare
foedus varsaviense.
padecer: pati. Sin: pérpeti; laborare con abl
o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex cápite laborare // (soportar) ferre // (aguantar,
tolerar) tolerare.
padilla: patella, ae f. Sin: sartāgo, -gĭnis f;
pátina.
padrastro: vítricus, i m.
pachorriento: lentus, a, um. Sin: segnis, e;
piger, gra, grum.
paciente: (que tiene paciencia) pátiens, entis.
Sin: tólerans (alicúius rei); animaequus //
(enfermo que está sometido a tratamiento
médico) aegrotus, i m. Sin: aeger, gri m; aegrotus, i m; valetudinárius, ii m.
pacifismo: pacifismus, i m. Sin: irenismus;
pacis stúdium vel sollicitudo; universalis
pacis provéctio; indefessa pacis praedicátio;
motus bello prohibendo.
pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor,
studiosus, suasor.
padre: (nombre que se da a ciertos religiosos
y a los sacerdotes) pater, tris m. Uso: - conciliar, Pater conciliaris; Concílii Pater; - de
la Iglesia, Pater ecclesiásticus; reverendo de la Orden de los Mínimos, reverendus Pater
ex Ordine Minimorum; - Guardián; Antistes
(-stĭtis m) sacri órdinis Franciscanorum;
Franciscalis famíliae Moderator, Rector,
Praesul, Antistes; Franciscanae famíliae Custos.
padrinazgo, v. patronazgo.
padrino: - de bautismo o confirmación, patrinus, i m. Uso: - de bautismo, cómpater, tris
m; sponsor lústricus vel lustralis; lustralis vel
774
paguro
lústricae generationis parens // - de bodas,
auspex, -pĭcis m; prónubus; paranymphus //
(protector y acompañante de alguien en un
desafío, concurso, etc.) árbiter, tri m. Uso: en un duelo, singularis certáminis árbiter vel
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la
vida) patronus, i m.
pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagánicus;
éthnicus; gentilis, e ; idolátricus. Uso: costumbres -, gentílium mores // sust paganus, i
m. Sin: éthnicus, i m; gentilis, is m; idolólatra
vel idolólatres, ae m; deorum (vel idolorum)
cultor; qui idōla colit.
paella: orīzae vel oryzae patella (-ae f).
pagar: sólvere. Sin: péndere. Uso: - al contado, pecunia praesenti (vel numerata) sólvere; nummis praeséntibus sólvere;
pecúniam praesentem (vel numeratam) péndere.
paga, v. salario.
pagaré, v. letra de cambio.
pagable: solúbilis, e. Sin: solutionem admittens.
pagaya: remus utrimque pálmulā instructus.
padrón: tábulae (-arum fpl) públicae vel censóriae. Sin: cívium index (-dĭcis m).
pagadero, v. pagable.
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: solvendo idóneus // (persona encargada de
pagar) stipendiorum distributor.
paganamente: éthnice. Sin: gentíliter; ethnicorum vel paganorum more; gentílium more.
página: página, ae f. Sin: pagella; plágula.
Uso: - impresa, plágula typis descripta; marcada, página signata; - web, página interretialis; - web particular, propia, interretialis página doméstica; v. sitio; al pie de -,
in ínfima vel in ima página; in páginae calce;
ad ínfimam páginam; in ínfimo páginae márgine; en las - de los diarios, in diariorum páginis; abrir en la - 10, páginam décimam
aperire.
paganidad, v. paganismo.
paganismo: paganismus, i m. Sin: pagánitas;
gentílitas; gentilismus; deorum vel idolorum
cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores,
instituta, etc.; paganorum relígio vel doctrina.
Uso: abandonar el -, defícere a cultu idolorum.
paganizar: (profesar el paganismo) éthnice
vívere. Sin: gentílium more vívere; idolólatras imitari; paganorum religioni et doctrinae
indulgere; ethnicorum vel paganorum mores
imitari (imitar las costumbres de los paganos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir
sus principios) // (introducir el paganismo o
elementos paganos) éthnicis móribus accommodare. Sin: paganitate imbúere.
paginación: paginarum disposítio vel composítio.
pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus
// (acción de pagar) solútio, onis f. Sin: persolútio; prétii solútio. Uso: - a cuenta, antecessus, us m; - anticipado, promútuum, i n;
prétium promútuum; prétii solútio in antecessum; - al contado, repraesentátio; prétium
praesens; - de la deuda, totīus débiti exsolútio; día de -, dies pecúniae; exigir - anticipado, prétium promútuum exígere.
pagoda: Indorum vel índicum templum. Sin:
templum buddhísticum.
paguro: pagurus, i m.
775
país
país: cívitas, atis f. Sin: nátio, onis f. Uso: los
- extranjeros, éxterae civitates; - altamente
civilizado, nátio perpolita; - desarrollados,
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconómicis profecerunt; - altamente
desarrollados, civitates machinali indústria
máxime florentes; - en vía de desarrollo, pópulus progrédiens; natio quae ad progressionem nítitur; cívitas, cuius oeconómicae
progressiones sunt in cursu; - subdesarrollado, cívitas egentior; natio ópibus inferior;
cívitas quae minus in rebus oeconómicis processit; cívitas quae minus in ópibus profecit;
nátio quae ópibus minus valet, ad rem oeconómicam quod pértinet; - occidentales, civitates occidentales.
paisaje: (extensión de terreno que se ve
desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs
(-us m) loci, regionis, terrarum // (extensión de
terreno considerada en su aspecto artístico)
amóenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agradable, amoena régio; régio situ (vel naturā)
amoena; loca amoena; amoenitates locorum
// (pintura o dibujo que representa cierta extensión de terreno) pictura topiária. Sin: opus
topiárium; régio in tábula depicta; pictura
óperis topiárii. Uso: un lindo -, amoenus
locus pictus; régio situ (vel naturā) amoeníssima; amoenitates pictae picturā topiáriā.
jaula, annosa vulpes láqueo non cápitur.
pajaza: stramentum, i n.
paje: puer áulicus. Sin: pedísequus, i m.
pajita: festuca vel festúcula, ae f. Sin: paléola; cánnula. Uso: - para beber, cánnula potória.
pajizo: (de color de paja) flávidus, a, um.
Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari colore (abl).
pajonal: paleárium, ii n.
Pakistán: Pakistánia vel Pachistánia, ae f.
Sin: Cívitas Pakistaniana.
pakistaní : adj pakistanianus vel pachistanianus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachistanianus, i m.
PAL (abrev de Phase Alternation Line): phasis (-is f) alternatae líneae (= phasis alternans
singularum linearum).
paisista, v. paisajista.
pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; batillus, i m. Sin: pala, ae f; bipállium // (hoja de
hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retículum, i n; retículus,
i m // (parte ancha del remo, con la cual se
hace fuerza en el agua) palma vel pálmula,
ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrágulum // (antipendio
o pintura de altar) (altaris) tábula, ae f.
pájaro: avis, is f. Sin: vólucris, is mf; ales,
álĭtis mf; passer, ĕris m. Uso: - carpintero,
picus, i m; - mosca, todus; anthóphilus; - solitario, montícola solitárius // fig, matar dos
- de un tiro, una mercede duas res ássequi; de
eadem fidélia duos paríetes dealbare; más
vale - en mano que ciento volando, arripienda quae offeruntur; - viejo no entra en
palabra: verbum, i n. Sin: vocábulum; vox,
vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivérbium, ii n; - enclítica, enclíticum, i n; verbum
enclíticum; - interrogativa, interrogationis
verbum; - técnicas, technicorum verba; vocábula téchnica; palabras del uso común,
verba e médio sumpta; - por -, ad lítteram, ad
verbum, verbo // (promesa verbal muy for-
paisajista: pictor topiárius. Sin: topiorum vel
amoenitatum pictor; amoenorum locorum
pictor.
776
palco
mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empeñar la -, fidem dare álicui de áliqua re; fidem
suam obligare; fidem interpónere; dar su en garantía de algo, suam fidem in rem interpónere; dar su - por otro, fidem álicui dare
de áltero; faltar a su -, fidem datam fállere;
fidem violare, fállere, frángere, amíttere, láedere; mantener la -, fidem servare, exsólvere,
sólvere; fidem datam conservare.
palabrería: inanis loquácitas (-atis f).
palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax,
acis; gárrulus.
palacete: villa urbana. Sin: peramoena domúncula.
palaciego, v. cortesano.
palacio: palátium, ii n. Sin: ampla (vel magnífica) domus. Uso: - municipal, domus vel
aedes pública; cúria urbana vel municipalis;
aedes municipalis; - presidencial, aedes
(-ium fpl) praesidiales vel praesidales; - principesco, praetórium; - real, régia domus; - del
deporte, stádium tectum; gýmnica domus;
palátium exercitationum agonálium; - de los
congresos, aedifícium convéntibus aptum; de Justicia, Iustítiae palátium; - de 7 pisos,
aedes VII contignationum; - de Vidrio, Palátium Vítreum; Unitarum Nationum Sedes.
palanca: vectis, is m. Sin: vectículus; clavis
(-is f); clavícula. Uso: - de cambio en un
coche, - del interruptor, commutatórium;
vectis vel vectículus commutatórius, mutatórius; - del freno (en la bicicleta, etc.), phalanga freni. En la máquina de escribir: espaciadora interlineal, manubríolum linearum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis
solvendae chartae; - del cambio de interlineación, clavícula stativa interspatiorum; - de
los marginadores, vectículus márginum; - de
los marginadores automáticos, vectículus
márginum automatorum; - para bloquear el
carro, clavícula sistendo cárrulo; - para fijar
y anular los topes, clavícula obícibus ponendis vel auferendis; - para soltar el carro, vectículus solvendo cárrulo.
palangana: catinus, i m; catinum, i n. Sin:
labrum; polubrum vel pollubrum; pelvis, is f;
trúlleus vel trúlleum; vas, vasis n.
palanganero: pelvis vel lebētis sustentáculum.
palanganita: mallúvium, ii n. Sin: labellum.
palanqueta: vectículus, i m. Sin: clavícula.
palatal: palatalis, e. Sin: palati (gen). Uso:
sonido -, sonus palatalis.
Palatinado: Palatinatus, us m.
paladín: (caballero del séquito de Carlomagno) comes (-mĭtis m) palatinus // (fig,
defensor denodado de alguien o algo) vindex, -dĭcis m. Sin: defensor.
palafito: palátio, onis f. Sin: sública, ae f; sublícium; cásula sublícia vel stagnátilis; casa
palis innixa; palustris casa.
palafrenero: strator, oris m. Sin: agāso, onis
m; equorum vel stábuli curator.
palatino: (relativo al Palatinado) palatinus,
a, um. Sin: ad Palatinatum spectans. Uso: escuela -, schola palatina // (relativo al paladar) palati (gen).
palco: (tablado o palenque donde se coloca
la gente para asistir a una función) tabulatum, i n. Sin: suggestum, i n; suggestus, us
m; púlpitum; tabulátio; contabulátio; pódium
// (lugar del teatro en que se representa la escena) scaena, ae f. Sin: scaenárium; theatrale
777
paleador
saeptum; theatralis plúteus.
paleofitográfico: palaeophytográphicus, a,
um.
paleador: ablator palā utens. Sin: homo palā
vel vatillo ámovens (nives, terram). Uso: - de
nieve, nivis everriator vel depulsor.
palenque: (valla de madera) vallum, i n //
(terreno cercado con madera u otros materiales) saeptum, i n.
paleoántropo: palaeoánthropos, i m. Sin: neanderthalensis homo.
paleoantropología: palaeoanthropológia
sive -logīa, ae f. Sin: humanorum fossílium
stúdium.
paleoarqueología: palaeoarchaeológia sive
-logīa, ae f.
paleoarqueológico: palaeoarchaeológicus, a,
um.
paleoarqueólogo: palaeoarchaeólogus, i m.
paleofitógrafo: palaeophytógraphus, i m.
paleofitología: palaeophytológia sive -logīa,
ae f.
paleofitológico: palaeophytológicus, a, um.
paleogeografía: palaeogeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: antiquarum continéntium
restitútio.
paleografía: palaeográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: palaeográphica disciplina, sciéntia,
ars; antiquarum scripturarum stúdium; véteris scripturae doctrina.
paleográfico: palaeográphicus, a, um. Sin:
antiquarum scripturarum (gen); ad palaeográphiam pértinens.
paleocristiano: palaeochristianus, a, um.
paleógrafo: palaeógraphus, i m. Sin: antiquorum códicum interpres (-ĕtis m) vel inventor; antiquarum scripturarum studiosus.
paleoecología: palaeoëcológia sive -logīa,
ae f. Sin: antiquorum sítuum restitútio.
paleolítico: adj palaeolíthicus, a, um // sust
palaeolíthicum aevum.
paleoeslavo: adj palaeoslávicus, a, um // sust
antiqua slavorum lingua; Cyrilli Methodiique
sermo.
paleología: palaeológia sive -logīa, ae f.
paleoetnología: palaeoethnológia sive -logīa,
ae f.
paleoetnológico: palaeoethnológicus, a, um.
paleológico: palaeológicus, a, um. Sin: ad
palaeológiam áttinens.
paleólogo: palaeólogus, i m.
paleontografía: palaeontográphia sive -graphīa, ae f.
paleoetnólogo: palaeoethnólogus, i m.
paleontógrafo: palaeontógraphus, i m.
paleofilólogo: palaeophilólogus, i m.
paleofitografía: palaeophytográphia sive
-graphīa, ae f.
paleontología: palaeontológia sive -logīa, ae
f. Sin: fossílium investigátio; fossílium vel
antiquorum animántium stúdium; fossílium
778
palma
(vel de fossílibus) doctrina, disciplina, sciéntia.
pala puede agarrar de una vez) quod vatillum cóntinet.
paleontológico: palaeontológicus, a, um.
Sin: ad palaeontológiam spectans; ad antiquorum animántium stúdium pértinens.
paletó: superindumentum, i n. Sin: lacerna;
amículum manicatum.
paleontólogo: palaeontólogus, i m. Sin: palaeontológiae cultor, peritus, studiosus; fossílium investigator; fossílium vel antiquorum
animántium studiosus.
paleozoico: adj palaeozóicus, a, um. Sin:
animántium originis aetatis (gen) // sust palaeozóicum aevum. Sin: animántium oríginis
aetas.
paleozoología: palaeozoológia sive -logīa, ae
f. Sin: fossílium animálium stúdium.
paleozoólogo: palaeozoólogus, i m. Sin: fossílium animántium studiosus.
palia: (lienzo que se pone sobre el cáliz)
palla, ae f. Sin: cálicis operimentum, tegumentum, tegimentum, tegmentum // (cortina
o mampara exterior que se pone delante del
sagrario) velum, i n.
paliar: palliare. Sin: pállio amicire vel indúere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
tégere; contégere.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigatórius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
levamentum, i n. Sin: linimentum; medicamentum mitigatórium.
palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarbadientes) v. esta voz.
Palestina: Palaestina, ae f.
palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaestinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus,
i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus;
Arabs (-ăbis m) palaestinensis.
palestra: palaestra, ae f Sin: gýmnica palaestra; stádium.
paleta: (tabla o plancha de rueda hidráulica,
ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de albañil) trulla, ae f // (badil u otro instrumento semejante con que se remueve la lumbre)
vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel
batillus, i m // (raqueta) retículum, i n; retículus, i m // (tabla donde dispone sus colores el
pintor) (pictoris) tabella vel ássula. Sin:
pictória tabella; colorum tabella.
palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus,
i m. Sin: codex (-dĭcis m) erasus, rescriptus,
abrasus.
palíndromo: palíndromus, i m. Sin: versus
palíndromus.
palingenesia: palingenésia sive -genesīa, ae
f; palingénesis, -is f. Sin: nova vel iterata generátio; novus ortus (-us m).
palinodia: palinódia sive -odīa, ae f. Sin: retractátio; recantátio.
palio: (insignia pontifical) pállium, ii n. Sin:
pontificale pállium // (dosel portátil) fastígium pénsile; v. baldaquín.
palisandro: iacaranda brasiliensis.
paletada: (golpe que se da con la paleta) vatilli ictus (-us m) // (porción que la paleta o la
palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal-
779
palmar
mera) palma, ae f. Uso: de -, palmárius; palmaris, e; adornado con palmas, palmatus //
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso:
batir palmas, pláudere // (fig, victoria, gloria,
triunfo) palma, ae f. Sin: láurea; laus; práemium. Uso: la - de la elocuencia, eloquéntiae
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuencia, eloquéntiae laude duci; conseguir la -,
palmam ássequi; dar, ceder a uno la - de
algo, palmam dare álicui in áliqua re, palmam
alicúius rei álicui deferre; llevarse la -, palmam ferre; láuream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam
álicui negare; recibir la -, palmam accípere;
tener la - en algo, in áliqua re (vel alicúius
rei) palmam habere vel possidere.
palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos,
fústibus áliquem verberare; no se necesitan
palabras, sino palos, non opus est verbis, sed
fústibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui.
palmar: (relativo a la palma) palmárius, a,
um; palmaris, e // (claro, patente) apertus, a,
um. Sin: clarus; manifestus; perspícuus, planus; évidens, entis. Uso: prueba -, certum argumentum // (sitio o lugar donde se crían
palmas) palmárium, ii n.
palomita: (roseta de maíz tostado) v. roseta.
palmario, v. palmar (claro, patente).
palmatoria: (férula o varita de palma) palmatórium, ii n. Sin: palmatória férula // (especie de candelero bajo) palmatória , ae f.
Sin: candelabrum manubriatum; candelabrum cápulo instructum.
palmera: palma, ae f. Sin: arbor palmae;
palma dactylífera. Uso: bosque de palmeras,
palmetum; palmarum silva vel nemus; fruto
de la -, palma vel pálmula; dáctylus, i m;
hoja, ramo de -, palma; que lleva un ramo de
palmeras, pálmiger, gĕra, gĕrum; que produce palmeras (dátiles), rico en palmeras,
pálmifer, ĕra, ĕrum; abundante en palmeras,
palmosus; de -, pálmeus; palmárius; palmaris.
palmeral: palmetum, i n.
paloduz, v. regaliz.
paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, columba internúntia, epistularis, viatrix; - silvestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
columbináceus.
palomar: columbárium, ii n.
palomino: (pollo de la paloma) columbinus,
i f. Sin: colúmbulus; pullus columbinus.
palomo: (macho de la paloma) columbus, i
m. Uso: - mensajero, columbus internúntius,
rémeans, viator.
palpable: palpábilis, e. Sin: tractábilis vel
attrectábilis; táctilis; tangíbilis; contrectábilis
// fig apertus, a, um. Sin: perspícuus; manifestus; évidens.
palpar: attrectare. Uso: el que palpa, attrectator.
palpitación: palpitátio, onis f. Uso: - del corazón, cardiopalmos, i m; (frequens) cordis
palpitátio.
paludismo: malus aër. Sin: aër infestus, malignus, mórbidus, nocens, nocivus, perniciosus.
pampa: planum latum ac diffusum. Sin: páscua, orum npl; gramínea páscua; planíties
Américae Australis.
pan: panis, is m. Uso: - ácimo, panis ázymus;
- blanco, panis albus, cándidus, níveus, sili-
780
pandemónium
gíneus, e silígine; - dulce, focale, is n; placenta, ae f; - dulce Motta, mottianum libum;
- dulce de España, dulcis panis hispánicus; dulce de Milán, mediolanense libum (frúctibus fartum); mediolanensis placenta; - eucarístico, panis eucharísticus; - íntegro o
integral, panis cibárius; - media-luna, panis
lunatus; - negro, panis ater, niger, rúbidus;
panis pleni sécalis; - rallado, panis rasus, tritus, contritus, comminutus; - tostado, panis
tostus // - con levadura, fermentatus panis; de cebada, panis hordáceus; - de centeno, secálinus panis; - de España, panis hispánicus;
- de habas, panis fabáceus; - de jengibre,
libum piperatum; - de munición, panis militaris vel castrensis; - de trigo, panis tritíceus; en varitas, v. grisín. Uso: cesta de -, panárium vel panaríolum, i n; hacer pan, panem
confícere, fácere; la obra de hacer -, panifícium.
panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri
favos.
panamá: (sombrero) pétasus stramentícius.
Sin: pílleus stramentícius; pétasus páleā concinnatus; ex pálea galerículus // (tela) tela panamensis.
Panamá: Pánama, ae f. Sin: Panámia; Panamensis Nátio vel Respública. Uso: Canal de
-, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Panamensis; Fossa Panamensis.
panarabismo: panarabismus, i m.
pancarta: pannus inscriptus.
pancracio: pancrátion vel pancrátium, ii n.
páncreas: páncreas indecl; páncreas, ae f.
Sin: pancreática glándula.
pana: mancunianum, i n.
panacea: panacēa, ae f. Sin: panax, ăcis m;
pánace, es f; pánaces, is n; panchrestum medicamentum.
panadería: furnária, ae f. Sin: (taberna) panária; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes furnáriae exercendae.
panadero : pistor, oris m. Sin: furnárius; pánifex, fĭcis m; artócopus, i m; siliginárius
(- que cocina con flor de harina). Uso: el
lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n;
oficio de -, furnária, ae f; panária ars; ser -,
furnáriam vel pistrinum exercere.
pancreático: pancreáticus, a, um. Sin: ad
páncreas áttinens. Uso: canal -, canalis pancreáticus; jugo -, pancreáticus sucus.
pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: páncreae
inflammátio; pancreáticae glándulae inflammátio.
pancromático: panchromáticus, a, um. Sin:
omnes colores réferens.
panda: (mamífero) ailurus fulgens vel minor.
pandemia: pandémia sive -demīa, ae f. Sin:
effusa pestiléntia. Uso: - global, pandémia
globalis.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
pandémico: pandémicus, a, um.
panafricanista: panafricanista, ae m. Sin:
panafricanismi fautor.
panafricano: panafricanus, a, um.
pandemónium: (lugar en que hay mucho
ruido y confusión) pandaemónium, ii n. Sin:
strépitus (-us m); magna confúsio; perturbátio
máxima; máximus tumultus; convícium.
781
pandera
pandera, v. pandero.
panfleto: libellus satýricus, famosus, criminosus.
pandereta: tympaníolum, i n.
pandero: týmpanum, i n. Uso: tocador de -,
tympanista, ae m; tocar el -, tympanizare;
týmpanum pulsare
pandilla: (grupo de gente que se reúne para
algún fin) grex, gregis m. Sin: caterva; globus; manus (-us f); socíetas. Uso: - criminal,
malefactores consociati mpl; malefactorum
grex; praedatória manus; latrocínium.
panecillo: panicellus vel panículus, i m. Sin:
pastillum vel pastillus; orbículus panis. Uso:
- candeal, panículus similagíneus, vel e símila factus; - embutido; pastillum farctum vel
fartum; - salado, crústulum sale condītum.
panegírico: panegýricus, i m. Sin: panegýricus sermo; panegýrica celebrátio, commemorátio, laudátio.
panegirista: panegyrista, ae m. Sin: laudator;
praeco; praedicator.
pangermanismo: pangermanismus, i m. Sin:
Germanos coniungendi stúdium.
pangermanista: pangermanista, ae m. Sin:
Germanos coniungendi studiosus // (relativo
al pangermanismo) ad pangermanismum
pértinens.
pánico: terror, oris m. Sin: terror pánicus;
casus (-us m) pánicus; súbitus terror; lympháticus metus.
panificable: panificábilis, e. Sin: ad panem
faciendum áttinens.
panificación: panificátio, onis f. Sin: panifícium; panis conféctio.
panificadora: sedes furnáriae exercendae.
panificar: panificare. Sin: panem fácere,
confícere.
panislámico: panislámicus, a, um.
panel: (lámina, plancha, hoja de metal u otra
materia) lámina, ae f. Uso: - aislante, lámina
separativa vel seclusória; - radiante, radiosa
lámina; - solar, lámina solaris.
paneslavismo: panslavismus, i m. Sin: Slavorum unitatis stúdium.
panislamismo: panislamismus, i m.
panislamista: panislamista, ae m.
panizo: panīcum, i n; panícium, ii n.
panocha, v. mazorca.
paneslavista: (perteneciente o relativo al paneslavismo) ad panslavismum spectans //
(partidario del paneslavismo) panslavista, ae
m. Sin: Slavorum unitatis fautor; Slavorum
unitati favens.
paneuropeo: paneuropaeus, a, um.
panfletista: libelli satýrici auctor.
panoja, v. mazorca.
panoplia: panhoplon vel panhoplum, i n.
panorama: prospectus, us m. Sin: circumspectus; conspectus; panorama, ătis n;
vísio. Uso: - internacional, orbis prospectus;
- del mundo contemporáneo, mundi, qui nunc
est, prospectus; - predominantemente nega-
782
pantufla
tivo del mundo presente, conspectus máximam
partem
improbandus
huius
témporis;¡qué lindo -!, o praeclarum prospectum!
pantano: (terreno anegado por las aguas estancadas, y de fondo más o menos cenagoso)
palus, ūdis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
aquarum receptáculum.
panorámico: prospectivus, a, um. Sin: panorámicus.
panteísmo: pantheīsmus, i m. Sin: doctrina
ómnia Deum esse affirmans.
pansexualismo: pansexualismus, i m.
panteísta: (que sigue la doctrina del panteísmo) pantheīsta, ae mf. Sin: pantheīsmi fautor, sectator // (perteneciente o relativo al
panteísmo) v. panteístico.
pantalla: (superficie blanca que sirve para
proyectar sobre ella imágenes fotográficas o
cinematográficas) album, i n. Sin: quadrum
visíficum; album lúcidum vel visíficum. Uso:
- cinematográfica, album; cinematographēi
album, tela, tábula; in cinemateo línteum late
extentum; - óptica, album línteum; - televisiva, album televisíficum, televisórium, visíficum; vitrum televisíficum; album
televisífici scrínii; teleorámatis album; vítrea
teleorámatis fácies; - de computadora, scrínium, ii n; quadrum visíficum computatóriae
// (aparato que se coloca delante de la luz
para que no ofenda los ojos o para dirigirla
hacia donde se quiera) umbráculum, i n. Sin:
radiáculum // - calefactora, radiatórium eléctricum; - de chimenea, ignis umbráculum vel
umbella.
pantalón: bracae, arum fpl. Sin: sarabara vel
saraballa, ae f; sarabarum vel saraballum, i n.
Uso: - corto, bracae constrictae; - vaquero,
bracae rudes, spissae, crassae; - de deporte,
campestre, is n; - de golf, bracae follicantes;
sarabara follículans; ponerse los -, bracas sibi
indúere; bracis se indúere.
panteístico: pantheísticus, a, um. Sin: ad
pantheīsmum spectans.
pantera: panthera, ae f. Sin: párdalis, is f
(- hembra); pardus, i m (- macho).
pantografía: pantográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: pantográphica ars.
pantográficamente: pantográphice. Sin: per
pantógraphum.
pantográfico: pantográphicus, a, um. Sin: ad
pantográphiam pértinens.
pantógrafo: pantógraphum, i n; pantográphium, ii n. Sin: instrumentum pantográphicum; v. escobilla.
pantómetra: pantómetrum, i n.
pantomima: pantomimus, i m. Uso: representar una -, pantomimum ágere.
Pantalón (personaje de la comedia véneta):
ridiculárius lúdio (-onis m). Sin: ridiculárius
Venetorum lúdius (-ii m).
pantomimo: pantomimus, i m.
pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin:
bráculae, arum fpl; femorália vel feminália,
ium npl.
pantufla: sólea, ae f. Sin: crépida; sandálium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus;
vendedor de pantuflas, soleárius.
pantomímico: pantomímicus, a, um.
783
paño
paño: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus,
i m. Sin: línteum. Uso: - basto, línteum grossum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, línteum ténue; - semifino, semilínteum; - de cocina, tersórium; pannus tersórius; - de lino
burdo, pannus domésticus; - para forros, línteum vestiárium; - para trabajos de mano,
línteum ad acūs opus.
pañolito o pañuelito: sudaríolum, i n. Sin:
lintéolum.
pañuelo: lintéolum, i n. Sin: sudárium; (para
limpiarse la nariz) nasitérgium; muccínium,
mucínnium, mucínium, ii n; (para la cabeza,
para el cuello) ricínium; - islámico, v. velo;
(para limpiarse el sudor) sudárium orárium.
Uso: cubrirse el rostro con el -, sudário fáciem operire; sonarse, limpiarse las narices
con el -, sudário nares emúngere.
Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Póntifex
(-fĭcis m); Romanus Póntifex, Póntifex Máximus; Augustus Póntifex; Pastor Supremus;
Iesu Christi Vicárius. Uso: el - Benedicto
XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pontíficem Máximum elígere, creare, renuntiare;
ser -, pontificatum máximum obtinere; Iesu
Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel personam in terris ágere, sustinere.
papa: (la planta) solanum tuberosum // (el
tubérculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ĕris
n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m).
Uso: - fritas, túbera solani fricta; solani túberum ségmina fricta; - al horno, tuber solanum
assum; papas sin pelar o cocidas con su
monda, poma terréstria non mundata, vel non
purgata; cultivador de papas, solani túberi
(vel túberum) cultor.
papable: papábilis, e. Sin: summo pontificatu dignus; summo pontificátui aptus.
papada: collum obesum. Sin: obesum guttur
(-ŭris n).
papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us
m; pontifícia dígnitas // (los papas) pontífices, um mpl.
papagayo: (ave) psíttacus, i m. Uso: repetir
algo como un -, áliquid recínere // (orinal) v.
esta voz.
papahígo: (vela) súpparum, i n; súpparus, i
m.
papal: papalis, e. Sin: pontifícius; pontificalis. Uso: misa -, missa papalis.
papalina: (gorra o birrete) galerículum, i n //
(cofia de mujer) mitella, ae f.
papalino: (perteneciente o relativo al Papa)
pontifícius, a, um.
papanatas: caudex, dĭcis m. Sin: stipes, pĭtis
m; homo stólidus.
Papá Noel: Pater Natalícius.
papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: blanco, charta pura; - borrador, adversária,
orum npl; - carbón, - carbónico, - de calco,
charta transcriptícia, carbónea, duplicatória; celofán, cellóphana, ae f; cellophánia membrana; - ecológico, charta oecológica; - hectográfico, charta hectográphica; - higiénico,
charta hygiénica, purgatória, mundatória; impreso, charta typis impressa; - moneda,
charta vel scheda nummária; - pergamino, apergaminado, membrana; membranum;
pergamena; charta membránea vel membranácea; - pintado, charta picta vel ornamentária; - rayado, lineata página; lineatum fólium;
- reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
dentata; - secante, charta bíbula; bíbulum
fólium; - sellado, - timbrado, charta (públice)
784
papista
signata; - transparente, charta translúcida //
- de carta, charta epistularis; - de desechos,
charta inútilis vel vetus; - de embalaje, charta
emporética; - de escribir, charta scriptória; de estraza, emporética, ae f (charta); charta
inepta; chartae ineptae fpl; - de fumar, charta
tabácina; - de oficio, charta maior; librito de
- de fumar, chartae tabácinae libellus; - de
seda, charta bombýcina; sérica charta; - de
vidrio, - de lija, charta vitrária; charta vitréola; charta vítreo púlvere aspersa; comerciante en -, chartárius, ii m // de -, chartáceus;
fábrica de -, officina chartária // (escrito o
impreso) scriptum, i n. Uso: está entre mis -,
inter mea scripta est // (parte de la obra dramática que representa cada actor) pars, partis f; partes, pártium fpl. Uso: desempeñar el
- principal, primas partes ágere; interpretar
un -, partem ágere // (fig, quehacer o función
que uno desempeña en la vida) partes, ium
fpl. Sin: persona, ae f (por analogía con el
lenguaje teatral); munus, nĕris n (incumbencia); offícium, ii n (deber). Uso: - de acusador,
partes accusatoris; aprender el propio - , partes
díscere; cumplir bien su -, suas partes explere; susceptam personam recte (vel bene)
gérere; desempeñar el propio -, fungi vice
sua; hacer mal -, susceptam personam male
gérere.
papelera: (mueble) loculamentum, i n. Sin:
loculamentum chartulárium; armárium //
(cesta para tirar los papeles que no sirven)
sirpículus vel scirpículus, i m. Sin: quasillus;
sirpículus chartárius; sirpícula chartária;
chartária cista, córbula, cístula, cistella. Uso:
tirar a la -, in sirpículum conícere, inícere,
deícere, proícere; v. canasto.
vénditor; qui chartas vendit.
papel moneda: schedinummus, i m. Sin: pecúnia chartácea; nummus chartáceus; pecuniária chártula; scida vel scídula nummária,
nummária chártula. Uso: papeles moneda de
cinco ( diez, cien, quinientos) euros, schedinummi quinque (decem, centum, quingentorum) euronum; veinticinco mil liras en moneda, nummáriae chártulae viginti quinque milium libellarum; retener oficialmente
los papeles moneda falsificados, officiáliter
retinere schedinummos falsificatos.
papelorio: chartarum fárrago (-gĭnis f).
papelote o papelucho: (papel o escrito despreciable) lítterae inanes fpl. Sin: scripta vília
npl; tábulae incónditae fpl.
paperas: scrófulae, arum fpl; v. parotiditis.
papiro: papyrus, i f; papyrum, i n. Uso: de -,
papýrius.
papirografía: papyrográphia sive -graphīa,
ae f. Sin: papyrográphica ars.
papirográfico: papyrográphicus, a, um. Sin:
ad papyrográphiam áttinens.
papirógrafo: papyrógraphus, i m. Sin: papyrográphiae cultor.
papirología: papyrológia sive -logīa, ae f.
papirólogo: papyrólogus, i m. Sin: papyrológiae peritus vel cultor; papyrorum studiosus
vel interpres (-ĕtis m).
papelería: chartária vel chartarum taberna.
papisa: papissa, ae f.
papelero: (persona que fabrica papel) chartarum ópifex (-fĭcis m). Sin: chartárius; qui
chartas cónficit // (persona que vende papel)
chartopōla, ae m. Sin: chartárius; chartarum
papismo: papismus, i m.
papista: papista, ae mf. Sin: papismi (vel Ro-
785
papita
mani Pontíficis) fautor m, fautrix f.
Geom, parábola vel parábole. Sin: órbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per áëra ferri.
papita: glóbulus solanianus.
páprika: cápsicum, i n.
parabólico: parabólicus, a, um.
Papúa y Nueva Guinea: Papua Nova Guinea.
Papuasia o Papúa: Papuásia, ae f.
pápula: pápula, ae f. Sin: pústula; ulcus
(-cĕris n).
parabrisa, v. parabrisas.
parabrisas: crystallum contra auram. Sin:
vítreus plúteus; antīcum (autoraedae) vitrum;
vitrum (autocineti) antérius; antiaérium vitrum; vítrei ventorum óbices; vítreae ventorum óbices.
paquebote: actuária, ae f.
paquete: (lío o envoltorio) involūcrum, i n.
Sin: fascis (-is m); fascículus; compactura;
sarcínula. Uso: - postal, cursualis fascis vel
sarcínula; involucrum público cursu missum
vel mittendum; fascis vel fascículus público
cursu missus vel mittendus; - de cartas, fascículus vel volumen epistularum; - de cigarrillos, hispanicarum vel convolvellorum
fascículus (atado); hispanicarum capsella
(cajetilla), - de libros, fascis vel fascículus librorum; librorum compactura; - de tabaco,
contusi tabaci cápsula // (conjunto de cartas
o papeles) - accionario, summa syngrapharum sócii pecuniárii // (paquebote) v. esta
voz.
paquidermo: pachyderma, ătis n.
paracaídas: decidículum, i n. Sin: desultórium; umbella pénsilis vel adapértilis; umbella salvífica; umbella descensória; umbella
descénsui moderando; umbráculum ad descensum remorandum; umbella lapsum cóhibens.
paracaidismo: decidículo utendi ars (artis f).
paracaidista: decidiculárius, ii m. Sin:
(homo, iúvenis) decíduus; salvífica umbella e
caelo labens; (si se trata de militar) decíduus
miles (-lĭtis m); aëronauta decíduus.
paracentesis: paracéntesis vel -centēsis, is f.
Sin: a látere púnctio.
parachoques: collisionis repugnáculum vel
defensáculum. Sin: pértica antipulsória; collisionum tutela; transtillum collisus propulsans.
Paquistán, v. Pakistán.
paquistaní, v. pakistaní.
par: adj par, paris // sust par, paris mf; par,
paris (pl pária, ium) n. Uso : seis - de gemelos siameses, sex pária geminorum siamicorum.
parábola: (alegoría que encubre una cosa
importante) parábola, ae f; parábole, es f //
paraclasa: paráclasis vel paraclāsis, -is f.
Sin: terrae fractura; terrestris crustae fractura.
parada: (lugar o sitio donde se para) státio,
onis f. Sin: mánsio. Uso: - de automóviles, de
coches de punto, vehiculorum státio // (quite)
repulsa, ae f. Sin: ímpetūs reiéctio // (Mil, formación de tropas para pasarles revista o
786
paraíso
hacer alarde de ellas en una solemnidad) mílitum recénsio vel inspéctio. Sin: ostensionalis pompa militaris.
amplificativa de un texto) paráphrasis, is f.
Sin: líbera vel liberior interpretátio; circúitus
(-us m) vel circúmitus (-us m) eloquendi.
paradigma: (ejemplo o ejemplar) paradigma, ătis n. Sin: exemplar; spécimen, mĭnis
n // (Leng, cada uno de los esquemas formales en que se organizan las palabras para sus
respectivas flexiones) prospectus, us m. Sin:
schema; schemáticum exemplum; structura
verborum primária.
parafrástico: paraphrásticus, a, um.
paradoja: paradōxon vel paradōxum, i n.
Sin: mirum; mirábile; absurdum; senténtia e
communi sensu abhorrens.
paragolpes, v. parachoques.
paradójico: paradōxus, a, um. Sin: mirábilis;
mirus; inauditus; contra vel praeter opinionem ómnium.
paradojismo: rátio paradōxi própria.
paraescolar: praeterscholaris, e.
paragénesis: paragénesis, -is f. Sin: metallorum formátio.
paragenésico: paragenéticus, a, um. Sin: ad
paragénesin spectans.
parágrafo: Gram parágraphus, i mf. Sin: artículus; incisum.
paraguas: umbella vel umbrella, ae f. Sin:
umbráculum; umbella pluvialis vel pluviátilis; pluviale tegumentum vel tutáculum; plicátile tegmen (-mĭnis n). Uso: fábrica de -,
umbellarum officina; tienda de -, v. paragüería; abrir el -, umbrellam disténdere; cerrar
el -, umbrellam plicare.
paraestatal: civitatis institutorum símilis.
Paraguay: (República) Paraguaia vel Paraguaya, ae f. Sin: Paraquária // (río de América) Paraquárius flúvius.
parafango, v. guardabarros.
parafasia: paraphásia sive -phasīa, ae f. Sin:
loquelae perturbátio; abnormis loquela; abnormis loquendi rátio.
parafernales: bienes -, bona quae extra
dotem sunt.
parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin:
petrólei sédimen (-mĭnis n).
parafinar: paraffinum indúcere.
parafrasear: circúmloqui. Sin: paráphrasi
vel circumlocutione uti; áliis verbis significare.
paráfrasis: (explicación o interpretación
paraguayo: adj paraguaianus, paraguayanus,
paraquarianus, a, um // sust Paraguaianus,
Paraguayanus, Paraquarianus, i m.
paragüería: umbellarum taberna.
paragüero: (persona que por oficio hace paraguas) umbellarum ópifex (-fĭcis m) // (persona que por oficio vende paraguas)
umbellarum vénditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum repositórium.
paraíso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caeléstium vel beatorum sedes; cáelitum regnum; aeterna caeléstium gáudia // (fig, lugar
787
paralaje
encantador) ese lugar es un -, ille locus
amoeníssimus est; nullus illo amóenior locus;
una paz de -, suavíssima pax; numquam interpellata quies (= una quietud jamás interrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro
colocado en la parte más elevada, gallinero)
cávea summa.
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f.
neas - entre sí, parallelae líneae; líneae aequis
intervallis inter se distantes; vidas -, vitae parallelae // fig símilis, e. Sin: par // (círculo del
globo terrestre paralelo al Ecuador) círculus,
i m. Sin: parallelus; parallelus círculus // (fig,
cotejo o comparación de una cosa con otra)
comparátio, onis f. Sin: collátio; conténtio.
Uso: hacer un -, áliquid cum áliqua re comparare, conferre, compónere; contentionem
fácere; comparationem habere.
paralalia, v. parafasia.
paralelogramo: parallelogrammon vel
parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i
m; parallelogramma, ătis n.
paralasis, v. paralaje.
paralaxi, v. paralaje.
paralela: parallelos vel parallela línea. Sin:
línea páribus intervallis distans.
paralelamente: parallelo modo. Sin: parallela ratione; pari intervallo vel páribus intervallis; tractu pari; recta alicuius rei
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre
- con, currit parallelo cursu una cum + abl;
la selva se extiende - al río, silva recta flúminis regione pértinet // fig páriter. Sin: item;
simul; concórditer; unanímiter.
parálisis: parálysis , is f. Sin: apoplexīa, ae
vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - espástica, parálysis spástica; - infantil, poliomyelitis epidémica; - progresiva, parálysis
progrédiens; apoplexis diútina; ataque improviso de -, necopinata apoplexis; desplomarse por un ataque de -, necopinata
apoplexi corrúere; estar afecto, aquejado de
-, parálysi detineri, laborare, languere; padecer de - progresiva, apoplexi diútina conflictari; sufrir un ataque de -, parálysi córripi.
paralítico: paralýticus, a, um.
paralelas: (barras paralelas para ejercicios
gimnásticos) hastae parallelae. Sin: ásseres
paralleli; tigna parallela.
paralelepípedo: parallelepípedum, i n;
parallelepípedus, i m.
paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom,
estado de dos líneas o planos que son paralelos) aequilatátio; aequábilis rátio // (similitud) similitudo, inis f. Sin: similitúdinis rátio
// (simetría estilística) concínnitas, atis f.
paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a,
um. Sin: aeque distans. Uso: círculos paralelos, círculi paralleli; líneas - a algo, líneae
páribus intervallis ab áliqua re distantes; lí-
paralizado: parálysi correptus, affectus, laborans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lánguidus; remissus. Uso: - por algo, áliqua re óbrutus; - por
el frío, nímio frígore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
torpere intr; torpéscere vel languéscere intr.
paralizar: parálysi affícere. Sin: paralýticum
fácere vel réddere; membrorum usu destitúere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare.
parallel (Inform), paralelo: (hardware) parallelus, a, um // (software) simul óperans.
paralógico: paralogísticus, a, um. Sin: fallax;
788
parasitario
captiosus.
entis.
paralogismo: paralogismus, i m. Sin: falsa
rátio vel ratiocinátio; fallax argumentátio.
paranomasia, v. paronomasia.
paralogizar: male vel vitiose ratiocinari. Sin:
falláciter argumentari.
paramédico: artis salutaris minister (-tri m).
Sin: adiutor a rebus médicis; medendi artis
adiutor.
paramentos: (vestiduras sacerdotales) sacra
vestimenta. Sin: sacrae vestes; sacerdotália
ornamenta // (adornos del altar) sacra ornamenta. Sin: sacra supellex (-léctilis f); sacrae
supelléctiles; paramenta vel vestimenta litúrgica.
parámetro: Mat parámetron vel parámetrum,
i n // fig régula; partes, ium fpl; régula et iudícium; certa iudicandi nota. Uso: - interior,
ánimi partes; parámetros de normalidad,
normalitatis régulae.
paramilitar: paramilitaris, e. Sin: milítiae símilis.
paramnesia: paramnésia sive -mnesīa, ae f;
parámnesis, -is f. Sin: memória abnormis;
memóriae anomália.
páramo: páramus, i m.
paraninfo: (padrino de bodas) auspex, pĭcis
m. Sin: prónubus; paranymphus // (salón de
actos académicos en ciertas universidades)
auditórium, ii n. Sin: aula magna; magna
éxedra; oecos vel oecus (-i m) máximus.
Uso: - pequeño, exédrium.
paranoia: paranóia, ae f. Sin: améntia, deméntia; insánia; mentis alienátio.
paranormal: metapsýchicus, a, um. Sin:
ánimi facultates exsúperans.
parapeto: (muralla detrás de la cual se colocan los sitiados para defenderse contra el
fuego enemigo) lorīca, ae f. Sin: plúteus //
(pretil o antepecho) crepīdo, dĭnis f.
paraplejia o paraplejía: paraplégia sive
-plegīa, ae f. Sin: inferioris córporis parálysis.
parapléjico: paraplégicus, a, um. Sin: (relativo a la paraplejía) ad paraplégiam pértinens; (afecto de paraplejía) paraplégiā
affectus, debilitatus, mancus.
parapsicología: parapsychológia sive -logīa,
ae f.
parapsicológico: parapsychológicus, a, um.
parapsicólogo: parapsychólogus, i m.
parar: refrenare. Sin: retinere, coërcere, sístere, inhibere. Uso: - una máquina, un motor,
máchinam, motórium sístere vel inhibere.
pararrayo: fúlminar, aris n. Sin: fulminívorum; alexiceraunon, i n; adversus fúlmina
munimen (-mĭnis n); fulminaris antenna; apparatus fulmen avertens; (apparatus) receptor
fúlminum; (apparatus) aversor fúlminum;
(apparatus) deductor fúlminis. Uso: - radiactivo, (apparatus) rádians fúlminum dissolutor.
parasitario: (relativo a los parásitos) ad parasītos áttinens // (provocado por la presencia de parásitos) ob parasītos. Sin:
parasitorum causā.
paranoico: paranóicus, a, um. Sin: demens,
789
parasiticida
parasiticida: medicamentum parasītis internecivum. Sin: venenum parasītis interimendis.
parasítico: parasíticus, a, um. Sin: ad parasītum spectans.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasitátio; parasitorum vel parasítica ars // fig parasitorum mos vel ars; parasítica vivendi rátio.
parásito o parasito: parasītus, i m; parasīta,
ae f. Sin: ánimal parasíticum; ánimal alienis
impensis altum vel nutritum // fig parasītus, i
m. Sin: parasitaster, stri m, alienā mensā vivens.
parasitología: parasitológia sive -logīa, ae f.
Sin: de parasītis doctrina.
parasol, v. sombrilla.
parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar
un -, v. parchar.
parcial: (no completo) mancus, a, um // (que
procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser
-, non aequo ánimo esse; ser - en juzgar,
aequo ánimo non iudicare.
parcialidad: (prevención en favor) grátia, ae
f. Sin: favor et grátia. Uso: delito de -, grátiae
crimen; sospecha de -, suspício grátiae //
(prevención en contra) iníquitas, atis f. Sin:
iniquus ánimus; non aequus ánimus.
pardillo: (ave) lóxia, ae f. Sin: pýrrula.
parecer: opínio, onis f. Sin: senténtia. Uso:
según mi -, mea quidem opinione; según tu -,
tuā quidem senténtiā; ut tua fert opínio.
pared: páries, ĕtis m. Uso: - divisoria, medianera, páries vel murus médius.
parataxis: parataxis, is f. Sin: coordinátio
enuntiatorum.
paratífico: paratýphicus, a, um. Sin: paratypho affectus.
paratifo: paratyphus, i m. Sin: benígnior
typhi morbus.
paratiroides: parathyroídes, is f. Sin: glándula parathyroídes.
parcela: partícula, ae f. Uso: - de terreno,
agri partícula; agellus partitionalis; fundi divisi partícula.
pareja: par, paris m, f, n. Sin: bini; gémini.
Uso: - homosexuales, pares homosexuales; de bueyes, iugum boum; bini boves; - de gemelos, fratres gémini; y simplem gémini,
orum; noble - de hermanos, par nóbile fratrum; tres o cuatro - de amigos, tria vel quattuor amicorum pária; - de novios, sponsi,
orum m vel sponsus et sponsa; - de esposos,
cóniuges, um m vel vir et uxor; - en dificultad, cóniuges in difficultátibus versantes //
(compañero o compañera en los bailes) consaltator m, consaltatrix f.
parénesis: paráenesis, -is f. Sin: hortátio, exhortátio, adhortátio, onis f.
parcelación: fundi partítio vel divísio.
parchar: consarcinare. Sin: resarcire; sarcire; recompónere; refícere; reparare. Uso: una cubierta, ceratum vel cerotum gúmmeae
rotae agglutinare; - un neumático, ceratum
vel cerotum pneumático agglutinare.
parenético: paraenéticus, a, um. Sin: exhortativus; hortativus; suasórius; monitórius.
parénquima: parénchyma, atis n.
parenquimatitis: parenchymatites, is f.
790
parlamentar
paréntesis: (signo ortográfico) parénthesis,
is f. Sin: interposítio; interclúsio; interiéctio;
parénthesis (vel interpositionis, vel interclusionis, vel interiectionis) nota; paréntheses (el
signo completo); parénthesis aperta (la primera mitad); parénthesis clausa (la segunda).
Uso: signos del -, parénthesis signa vel notae;
abrir un -, parénthesin inire vel inchoare; parénthesin apertam pónere; cerrar un -, parénthesin cláudere vel conclúdere; parénthesin
clausam pónere; colocar, encerrar algo entre
-, áliquid parenthésibus interclúdere // (oración o frase incidental) parénthesis, is f. Sin:
interposítio; interclúsio; interiéctio; proposítio interiecta. Uso: intercalar un -, áliquid interpónere // (fig, digresión) abrir un breve -,
a propósito declinare aliquantum; entre -,
óbiter; dicho sea entre - (incidentalmente)
óbiter dictum sit.
parentético: parenthéticus, a, um. Sin: interpósitus.
parergón: parergon vel parergum, i n. Sin:
additamentum; accéssio; appendix (-īcis f);
ornamentum ádditum.
paresia: páresis , is f. Sin: musculorum relaxátio vel remíssio.
pariente: propínquus, (consanguíneo) cognatus vel consanguíneus, a, um; (no consanguíneo) affinis, e. Uso: ser - de alguien,
cognatione vel affinitate cum áliquo coniūnctum esse.
parietal: parietalis, e.
parietaria: parietária, ae f.
parificación: parificátio, onis f. Sin: aequiparátio; paritatis concéssio; aequabílitas; aequálitas; parílitas; aequátio iuris; aequi iuris
condício.
parificado: parificatus, a, um. Sin: par factus, effectus; aequiparatus; paritate donatus.
Uso: escuela -, schola parificata.
parificar: parificare. Sin: aequare; aequiparare; parem fácere vel réddere; paritatem concédere vel largiri; aequum ius tribúere; aequo
iure pónere. Uso: - una escuela privada,
scholam privatam públicis parificare.
paritario: peraequatus. Sin: párilis; parithéticus; páribus pártibus constans. Uso: comisión -, consílium párile vel parithéticum.
parking, v. aparcamiento, estacionamiento.
parestesia: paraesthesis, -is f ; paraesthésia
sive paraesthesīa, ae f. Sin: abnormis sentiendi facultas; sensibilitatis perturbátio.
Parkinson: (enfermedad de -) v. párkinson.
párkinson: morbus parkinsonianus.
parestésico: paraesthésicus, a, um.
parhelio: parhélius vel parhélios, ii m; parhélium, ii n.
paria: (habitante de la India, de ínfima condición social, fuera del sistema de las castas)
pária m indecl. Sin: indus ínfimi órdinis, vel
ínfimae plebis, vel ínfimae condicionis // fig
homo ínfimi órdinis; homo contemptíssimus.
parkinsonismo: parkinsonismus, i m, v.
párkinson.
parlamentar: (hablar, platicar) loqui. Sin:
cólloqui; sermonem conferre cum áliquo //
(hacer o escuchar proposiciones para la entrega de una plaza o para un armisticio, contrato, etc.) ágere de áliqua re. Uso: - sobre la
rendición, el armisticio, ágere de condiciónibus deditionis, indutiarum; - acerca de la
791
parlamentario
compra o venta de una mercadería, ágere de
merce emenda vel vendenda.
parlamentario: (militar que se envía a parlamentar) orator, oris m. Sin: legatus; caduceator // (miembro de un parlamento)
parlamentárius, ii m. Sin: dóminus parlamentaris; legatus (vel delegatus, vel orator) popularis vel pópuli; sócius consílii (vel concílii)
públici; legumlator popularis // (perteneciente al parlamento) parlamentárius, a, um.
Sin: parlamentaris, e; próprius legatorum pópuli; contionis vel cúriae (gen), públici consílii sive concílii (gen); ad parlamentum
pértinens.
parlamentarismo: parlamentarismus, i m.
Sin: legumlatorum populárium régimen.
parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin:
parlamentarismi sectator vel ássecla; (coetus)
legumlatorum populárium fautor.
parlamento: parlamentum, i n. Sin: públicum consílium vel concílium; coetus (-us m)
legatorum populárium; públicus legum latorum coetus; oratorum populárium coetus; públicus coetus légibus ferendis. Uso: europeo, europaeum parlamentum; coetus legatorum populárium Europae; - nacional,
parlamentum nationale; disolución del -, dissolútio parlamenti.
parte de los patronos) laboris suspénsio vel
intermíssio. Sin: imperata óperum intermíssio // (interrupción de la actividad laboral
por parte de los trabajadores) v. huelga //
(especie de pájaro) clunipulsans avícula.
parodia: (imitación burlesca de una obra
seria de literatura) paródia sive parodīa, ae
f. Sin: ridícula alicúius óperis (vel scripti, vel
libri) imitátio // (cualquier imitación burlesca
de una cosa seria) paródia, ae f. Sin: áliquid
in ridículum deflexum; iocosa vel ridícula alicúius rei imitátio. Uso: hacer la - de algo, áliquid per ridículum detorquere; imitando per
iocum áliquid irridere // (imitación burlesca
de una música seria, o aplicación de una
letra burlesca a una melodía seria) paródia,
ae f. Sin: ridícula cárminis (vel cántici) imitátio; carmen (vel cánticum) in risum deflexum.
parodiar: parodiare. Sin: paródiam fácere;
imitando deridere; per paródiam imitare; per
ridículum detorquere.
paródico: paródicus vel parodísticus, a, um.
paronimia: paronýmia, ae f. Sin: paronymorum quálitas.
paronímico: paronýmicus, a, um. Sin: ad paronýmiam (vel ad parónyma) spectans.
parlanchín, v. palabrero.
parónimo: parónymum, i n.
parlante, v. altavoz.
paroniquia: paronýchia sive -nychīa, ae f.
parlotear, v. charlar (hablar mucho ...).
paronomasia: paronomásia, ae f. Sin: agnominátio; suppárile, is n; verborum ludus vel
lúsio; eruditus verborum ludus.
parmesano: (natural de Parma) Parmensis,
is m // (perteneciente o relativo a esta ciudad) parmensis, e. Sin: ad Parmam áttinens //
(queso) parmensis, is (cáseus m).
paro: (suspensión del trabajo industrial por
parótida: (cada una de las dos glándulas salivales situadas debajo del oído) parotis, ĭdis
f. Sin: salivária (vel salivae) glándula //
(tumor inflamatorio en estas glándulas) v.
792
parroquia
parotiditis.
parotiditis: parotitis, ĭdis f. Sin: parotites, is
f; parótidum (vel salivae glandularum) inflammátio.
paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una
enfermedad, morbus et accéssio; morbi accéssio; - de la fiebre, febris accéssio, accessus
(-us m), accensus (-us m), ímpetus (-us m); del dolor, summi vel acérrimi doloris inténtio
// - espiritual, pasional, ímpotens ánimi effrenátio; ánimi exacerbátio, concitátio; nímia
excitátio vel irritátio. Uso: - de la rabia, irarum ardor; irae fervor.
parqué: (piso formado de tiras de madera)
coassátio vel coaxátio, onis f. Sin: contabulátio; contignátio; lígneum pavimentum; pavimentum duráteum // (piso formado con
losetas de madera) pavimentum vel tessellatum lígneum. Sin: pavimentum e lígneis tessellis; e duráteis tessellis pavimentum. Uso:
hacer un -, duráteis tessellis compíngere pavimentum; coassare vel contabulare lígneis
tessellis pavimentum.
parquet, v. parqué.
parquímetro: parcómetrum, i n. Sin: stationis autocinéticae instrumentum mensurale.
parpadeante: nictans, antis.
parra: pérgula, ae f. Sin: tríchila; umbráculum; pergulana; pergulana vitis (-is f); camerária vel camarária vitis.
parpadear: palpebrare. Sin: nictare.
parpadeo: palpebrátio, onis f. Sin: nictátio.
parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de
vastas proporciones); sílvula vel prátulum (si
es de proporciones modestas). Uso: - municipal, sílvula municipalis; - nacional, silva pública vel communis // (jardines) horti, orum
mpl. Sin: viridárium vel viridiárium. Uso: pequeño, hórtuli, orum mpl; - de atracciones,
horti oblectatórii; circus lusórius // (recinto)
saeptum vel consaeptum, i n. Sin: státio. Uso:
- arqueológico, consaeptum archaeológicum;
- olímpico, consaeptum olympiorum; - de
animales, - zoológico, vivárium; therotrophīum; viridárium zoológicum; hortus
zoológicus; las fieras encerradas en el -, inclusae vivário ferae; - de automóviles, consaeptum autocinetorum; státio autocinética;
- de caza, saeptum venationis; - de diversiones, consaeptum recreatórium // (sitio o paraje donde se colocan las municiones de
guerra en los campamentos) armamentárium, ii n. Uso: - de artillería, tormentorum
saeptum // (sitio donde se sitúan los víveres y
vivanderos) receptáculum, i n.
párrafo: (signo ortográfico) parágraphus, i
mf // (cualquiera de las divisiones de un escrito o impreso, en que después de punto
final se pasa a otro renglón) parágraphus.
Sin: artículus; comma, ătis n.
parrilla: (útil de cocina) cratícula, ae f; cratículum, i n. Sin: retículum; parva crates;
clatri vel clathri mpl; forículae fpl; cancelli
mpl. Uso: - con termostato, cratícula cum
thermóstato; - de irradiación concentrada,
cratícula coacta radiatione calefacta., - para
asar comidas, cratículum ad cibos assandos.
párroco: párochus, i m. Sin: cúrio, onis m.
Uso: el Sr. -, dóminus párochus; - de campaña, cúrio rústicus; - de pueblo, pagi cúrio.
parroquia: paróchia vel paróecia, ae f. Uso:
habitantes de dicho territorio, parochiani vel
curiati, orum; iglesia de la -, ecclésia parochialis vel paroecialis; paróchiae vel paróeciae templum; templum parochiale vel
paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis
793
parroquial
(-is f) cúriae // (conjunto de personas que
constituyen la clientela de un comerciante o
industrial) assídui vel assueti emptores (-um
m ). Sin: emptorum clientela.
participante: párticeps, cĭpis. Sin: partícipans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
naciones, athletae participantes ex octoginta
duabus natiónibus exoriundi.
parroquial: parochialis vel paroecialis, e.
Sin: paróchiae vel paróeciae (gen). Uso: casa
-, domus paroecialis; párochi domus; curionis
sedes.
participar: participare. Uso: - de un experimento, experimentum participare; - de la sagrada liturgia, sacram litúrgiam participare.
parroquiano: (feligrés) parochianus vel paroecianus, i m. Sin: curiatus; curialis // (el
que acostumbra comprar en una misma
tienda lo que necesita) emptor assíduus vel
assuetus // (el que acostumbra servirse de un
artesano, oficial, etc., con preferencia a
otros) accedens, entis m. Uso: ser - de alguien, accédere álicui vel ad áliquem.
parte: pars, partis f. Uso: cuatro cinco -,
quáttuor quintae partes; la - libre de Berlín,
pars líbera Berolini; líbera cívitas Berolinensis; - naturales, pudendas, pudenda, orum
npl; - pudendas de la mujer, interfemínium;
pudenda muliébria // de - de uno, alicúius nómine. Uso: de tu -, tuo nómine; de - de su tío,
pátrui sui nómine; de - de uno, alicúius nómine; alicúius mandatu vel iussu (por mandato de uno).
partenogénesis: parthenogénesis, -is f. Uso:
- artificial, parthenogénesis artificiosa; parthenogénesis arte quaesita.
participio: particípium, ii n. Uso: - presente,
pretérito, futuro activo, futuro pasivo, particípium praesens, praetéritum, futurum activum, futurum passivum.
partícula: (parte pequeña) partícula, ae f.
Sin: portiúncula; fragmentum; parva pars.
Uso: - alfa, beta, elemental, partícula alpha,
beta, elementária vel elementícia; partículas
alfa, alpha-partículae; - cargadas de electricidad, partículae electricitate oneratae vel
onustae // Gram partícula. Sin: vócula. Uso:
- afirmativa, enclítica, interrogativa, negativa, partícula affirmativa (vel vócula assensum signíficans), enclítica, interrogativa,
negativa (vel negans partícula).
particular: adj particularis, e. Sin: peculiaris; specialis; próprius; singularis. Uso: en -,
speciáliter, peculiáriter, peculiari modo; (con
distinción o separación) separatim; seorsum
vel seorsus; privatim; (singular o especialmente) singillatim; singulatim; in primis
(sobre todo) // sust homo privatus.
parterre: aréola, ae f. Sin: área; pulvinus,
pulvínulus; violárium; florale, is n. Uso: llevar el agua a los -, aquam in áreas irrigare;
dividir en parterres, areis distínguere; in
áreas divídere.
particularidad: peculiáritas, atis f. Sin: speciálitas; singuláritas; propríetas.
participación: participátio, onis f. Sin: communicátio. Uso: - activa y responsable, activa
et responsábilis participátio; - social y política, socialis politicaque communicátio.
particularista: (partidario del particularismo) particularista, ae m. Sin: singularitatis
studiosus; peculiarium rerum studiosus //
(perteneciente o relativo al particularismo)
ad particularismum pértinens.
particularismo: particularismus, i m. Sin:
stúdium singularitatis.
794
partido
particularizar: singillatim vel particulatim
commemorare. Sin: síngula pérsequi,
enarrare, recensere, referre; partes singillatim
éxsequi.
particularmente: (especialmente) praecīpue.
Sin: praesertim // (con individualidad y distinción) particulatim.
partida: (acción de partir) proféctio, onis f.
Sin: digréssio. Uso: señal de la -, v. señal //
(registro o asiento de bautismo, confirmación, matrimonio o entierro) annotamentum,
i n. Sin: annotátio // (copia certificada de alguno de estos registros o asientos) testimónium, ii n. Sin: consignátio. Uso: dar, enviar,
leer una -, testimónium vel consignationem
dare, míttere, légere; escribir una -, testimónium scríbere // (artículo de una cuenta)
nomen, mĭnis n. Sin: pars, partis f; rátio
perscripta; nómina, um npl. Uso: - doble, nómina dúplici exemplari exarata; - registrada,
perscríptio; registrar una -, nomen perscríbere; partidas (contables) de caja, nómina
arcária; transcripción de las - contables, nóminum perscríptio; nómina transcriptícia (el
efecto de transcribir); - del debe y del haber,
codex (-dĭcis m) accepti et expensi; registrar
en la - del debe y del haber, referre nomen in
códicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa
o paisanos armados y sin sujeción a un
mando militar superior) concursatores, vel
excursores, vel procursatores. Sin: clandestini bellatores; occulti dispersique bellatores;
non legítimi bellatores; non legítimi occultique bellatores; factiosi (afiliados a un bando)
bellatores // (conjunto poco numeroso de
gente armada, con organización militar u
otra semejante) armatorum globus vel manus
(-us f) // (cuadrilla, reunión de personas para
el desempeño de algunos oficios o para ciertos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; caterva // (excursión) excúrsio, onis f. Sin:
decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo,
in rus decúrrere; hacer una - de caza, vena-
tum ire // (mano de juego) lúsio, onis f; lusus,
us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lúsio;
echar una - de ajedrez, latrúnculis lúdere //
(competencia concertada entre jugadores) v.
partido.
partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel
consectator; ássecla. Uso: - del aborto, v.
abortista; - de la libertad, libertatis fautor; de un partido político, factionis políticae ássecla; partidarios de un equipo, cuiusdam
manus sectatores vel ásseclae.
partidismo: factiósitas, atis f. Sin: pártium
favor vel stúdium.
partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pártium; partis alicúius studiosus, cúpidus, sectator.
partido: (competición deportiva) lusus, us m.
Sin: lúsio, onis f; ludus; certamen; certátio;
conténtio; concertátio; conténtio vel dimicátio lusória; lúdicrum certamen. Uso: - amistoso, concertátio officiosa; - eliminatorio,
certamen exclusórium; - individual, certamen singulare (mulíerum certamen singulare:
simple dames; virorum certamen singulare:
simple messieurs); - doble, certamen duplex
(duplex mulíerum certamen: double dames;
duplex virorum certamen: double messieurs;
duplex certamen mixtum: doble mixto); dúplio, onis f; - de fútbol, lúsio pilaris; pedilusórium certamen; certamen pedifóllicum;
certamen folle pedibusque ludéntium; follis
calciumque conténtio; cálcium follisque certamen; follis pedumque certamen; pilae coriáceae certamen // disputar un -, certamen
commíttere; empezar el -, certamen incohare;
hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de
naipes, latrúnculis, ebúrneis pilis, lígneis vel
búxeis pilis (o simplem glóbulis), chártulis
(vel chartis, vel scidis, vel scídulis) lúdere;
ganar el -, victóriam adipisci, párere, reportare ex áltera manu; ludo víncere; hacer un -
795
partisano
regular (normal, reglamentario), legítime lúdere; el - terminó 0 a 0, certamen sine victória alterutrīus ágminis finem hábuit; perder
el -, ab áltera manu superari; concertatione
vinci // intervalo entre los dos tiempos, intervallum; intermíssio; intermissus, us m; interstítium; resultado del -, certáminis éxitus
(-us m) ; después del -, lusu peracto, lusione
peracta; primer tiempo del -, certamen prius;
segundo tiempo del -, alterīus partis certamen; los dos tiempos del -, duo statuta témpora // (conjunto de personas que siguen y
defienden una misma facción, opinión o
causa) fáctio, onis f. Sin: pars, partis f; partes,
ium fpl; secta, ae f. Uso: - civil, fáctio cívica;
- comunista, (política) fáctio communística
vel communistarum; - conservador, política
fáctio conservativa; - democristiano, - demócrata cristiano, fáctio christiano-democrática; secta democrática christiana; - fascista,
fascalium vel fascalis fáctio, pars; - hitleriano, fáctio hitleriana; - laborista, fáctio laboratória vel operariorum; - nacional
socialista, fáctio nationalis socialística; obrero, fáctio política operariorum; - opuestos al gobierno, factiones regímini oppósitae;
- político, fáctio política; política pars vel
secta; - políticos, políticae partes; - político
nacional conservador, fáctio política nationalis conservativa; - popular, fáctio popularis; los - populares, populares partes; socialista, fáctio socialistarum vel socialística; - social demócrata, fáctio socialis democrática; fáctio demócratum socialium;
fáctio socialismi democrátici; el - UNO, fáctio UNO appellata // - de la izquierda, fáctio
sinistra; - de los ecologistas, fáctio rem oecológicam defendens; - de los verdes, prásina
vel prasinorum fáctio; política fáctio oecologistarum; - de los negros, fáctio hóminum nigrocolorum; miembro del - demócrata
cristiano, sodalis factionis políticae demócratum christianorum // afiliarse al - hitleriano,
factioni hitlerianae nomen dare; era de aquel
-, erat illarum pártium.
partisano: bellator popularis; v. guerrillero.
partitocracia: factionum impérium vel potestas.
partitura: partitura, ae f. Sin: (in)tabulatura;
partítio; distribútio; músicae partes fpl;
vocum et sonorum ómnium descríptio; ómnium musicarum vocum descríptio vel designátio; exscripta sonorum signa música.
partner: (socio) sodalis, is m // (pareja en
juegos, deportes) collusor, oris m.
partnership: sodálitas, atis f.
parto: partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Sin:
partitudo, dĭnis f; pártio, onis f; parturítio,
onis f.
parusía: parusīa, ae f. Sin: alter Christi adventus (-us m).
parvenu: homo novus.
pasa: (uva seca) uva passa. Sin: ástaphis, ĭdis
f.
pasadizo: tránsitus, us m. Sin: transítio; pérvium; v. pasillo.
pasado: (tiempo que pasó) elapsa aetas. Sin:
tempus elapsum; anteacta aetas; superior
aetas; exactum aevum. Uso: - mañana, v. mañana.
pasador: (barreta corrediza para asegurar
una puerta) péssulus, i m; péssulum, i n. Sin:
claustellum; claustrum; paxillum; v. cerrojo.
pasaje: (sitio o lugar por donde se pasa) meatus, us m. Sin: tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, subtertránsitus; tránsitus vel ductus
subterráneus; subpóntium; subterráneae viae
tractus; cryptopórticus // (trozo de un libro,
796
paseo
escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de
una novela, fábulae locus; - paralelos, v.
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. boleto.
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; peregrinator; vector vel convector, insessor vel
ínsidens (- en medio de transporte, generalmente hablando) , hospes, pĭtis (- en avión o
buque) m. Uso: - de avión, vector vel viator
aéreus; aérius viator vel peregrinator; volans,
antis.
tradúcere, transcúrrere tr; - la vida en algo,
aetatem ágere in áliqua re; - en promedio dos
horas ante la computadora cada día, apud
ordinatrum in médio binas horas síngulis diebus ágere; - por alto, praeterire vel omíttere;
dejar - tiempo, transmíttere tempus; dejar la ocasión, occasionem amíttere // Autom
praetérvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio
de locomoción) dare viam + dat // Com, - al
mayor , in códicem maiorem rationum referre.
pasarela: pontículus, i m.
pasamanería: (taller donde se fabrican pasamanos) segmentorum vel taeniarum officina // (tienda donde se venden) segmentária
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum taberna.
pasamano: (género de galón o trencilla) segmentum, i n. Sin: táenia; limbus; fascíola;
vitta // (baranda, barandilla) scalare mánuum fulcīmen (-mĭnis n) vel fulcimentum;
v. baranda.
pasamontañas: píleus montanus (láneus).
Sin: láneum totíus cápitis tegumentum.
pasante: (profesor que vigila los estudios de
los alumnos y cuida de que aprovechen las
lecciones que les dan) repetītor, oris m; v.
ayudante.
pasaporte: sýngraphus, i m. Sin: commeatūs
sýngraphus; liber commeatus; commeatūs diploma (-ătis n); diploma líberi commeatūs;
lítterae (-arum fpl) patentes; libellus terminalis; sýngraphus, quo liber tránsitus datur.
Uso: conceder el -, sýngraphum concédere;
commeatum dare; pedir el -, sýngraphum pétere; líberum commeatum rogare vel impetrare.
pasar: (de tiempo) transire intr. Sin: praeterire intr. Uso: - el tiempo, tempus consúmere,
pasatiempo: oblectátio, onis f. Sin: oblectamentum; oblectamen (-mĭnis n); ludimentum.
pascua: pascha, ae f; pascha, ătis n. Sin: pascha Dómini; dies paschalis. Uso: - florida,
dies Resurrectionis Dómini; solemnidad de -,
Paschae sollémnitas; Sollémnia Páschatis vel
Paschae.
pase: (en el juego del fútbol, acción de pasar
la pelota a otro jugador del mismo equipo)
pilae transmíssio. Uso: habilidad en los -, perítia in pila transmittenda; efectuar un -,
pilam (vel follem) álicui remíttere; ad áliquem pilam transmíttere; efectuar pases,
pilam sóciis (vel ad sócios) remíttere; oppugnatóribus vel incursóribus pilam suppeditare.
pasear: ambulare. Sin: deambulare; inambulare; obambulare; perambulare; spatiari; en
un medio de transporte, vectari vel gestari.
Uso: - a caballo, en carroza, ferri (vel gestari,
vel vehi, vel vectari) equo (vel in equo), curru
(vel in curru, in éssedo); - en bote, navículā
(vel scaphā, vel cymbā) vehi; - por las calles
de la ciudad a pie, ambulare pédibus per
urbem; - por las calles de la ciudad en coche,
raedā (vel autocineto) vehi per urbem.
paseo: (lugar o sitio público para pasearse)
797
pasiflora
ambulátio vel deambulátio f. Uso: - cubierto
de árboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (acción de pasear)
ambulátio, onis f. Sin: obambulátio, onis f;
gestátio (en un vehículo). Uso: - espacial, sideralis obambulátio; ir de -, ambulatum ire;
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambulationem fácere vel confícere.
pasiflora: passiflōra, ae f.
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edificio) andron, ōnis m. Sin: mesaula, ae f; ambulatiúncula; ambulacrum. Uso: al fondo del
-, in extremo ambulacro.
pasión: (acción de padecer): pássio, onis f.
Sin: perpéssio; cruciatus, us m. Uso: la - de
Jesucristo, Iesu Christi pássio // (apetito o
afición vehemente a algo; perturbación o
afecto desordenado del ánimo) cupíditas, atis
f. Sin: cupido; stúdium; ardor; ánimi motus
(-us m), mótio, permótio. Uso: - política, (ardens) civílium vel politicarum rerum stúdium; - humanas, motus animorum; humanae
cupídines; tener - por algo, alicúius rei amore
(vel cupiditate, vel stúdio) ardēre; quadam re
accendi, ardere, flagrare.
pasional: qui (quae, quod) ad amorem
movet, éxcitat, impellit; qui amore incendit,
inflammat // (apasionado) fácilis ad amoris
ignem concipiendum. Sin: ad amorem proclivis; ad amoris ignem concipiendum proclivis. Uso: crimen -, scelus (-lĕris n) vel
crimen ob vehementem amorem perpetratum.
pasionista: sodalis a Passione Christi.
pasivamente: passive. Sin: inerter; non actuose; non repugnanter; Gram formā vel significatione passivā.
pasividad: passívitas, atis f. Sin: tolerántia;
inértia; incúria // Com solvenda nómina npl.
pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum
patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi
modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris
n) alienum; débita (-orum npl); data (-orum
npl).
paso: (medida) passus, us m // (acción de
pasar) tránsitus, us m. Uso: - por un puente,
tránsitus per pontem // (lugar o sitio por
donde se pasa de una parte a otra) tránsitus,
us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel
commeatus, us m; transítio. Uso: - a nivel,
ferríviae (vel viae ferratae) transgressus; barrera del - a nivel, repágula, orum npl; también en sing, repágulum; el - a nivel está
cerrado con barreras, viae ferratae transgressus, binis repágulis demissis, praepedītur; de cebra, tránsitus zebrinus; tránsitus péditum; - por debajo, - inferior, subtertránsitus;
dar el - a uno, viam dare álicui; decédere viā
(vel de via, vel in via) álicui // (- entre montes) saltus, us m // (modo de andar) incessus,
us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso:
- marcial, militar, gressus more mílitum; con
- marcial, gressu militari; - vacilante, inseguro, gressus títubans, vacillans, labans; a lento, rápido, lento, citato gradu // (estampa
o huella que queda impresa al andar) vestígium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, vestígia alicúius pérsequi // (cada una de las
mudanzas que se hacen en los bailes; - de
baile) motus, us m // (pasaje de un libro o escrito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig,
avance) gressus, us m. Uso: - hacia la democracia, gressus in directionem democrátiae //
- a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim;
pedetemptim; per gradus.
pasquín: contumeliosus libellus. Sin: probrosum carmen.
pasquinada: Paschini sátira. Sin: dictérium
in vulgus éditum.
798
pastor
pasquinar: áliquem famosis libellis lacéssere.
pass-partout: (llave maestra) clavis communis // (soporte de cartón, tela u otro material,
que en un cuadro enmarca la lámina, grabado, etc.) imáginum saeptum.
password (Inform) contraseña: signum, i n.
Sin: verba aditiália npl. Uso: - de cada uno,
verba aditiália singulorum; v. contraseña.
pasta: pasta, ae f. Sin: pasta subacta; farina
subacta. Uso: - dentífrica, - de dientes, pasta
dentária; - hectográfica, pasta (vel massa)
hectográphica vel polygráphica; pastas para
sopa, farinae pastilli (-orum mpl); cintas, tirillas de -, pastae segmenta; quien hace la -,
farinae subactae ópifex (-fĭcis m); fábrica de
pastas para sopa, o alimenticias, pastae conficiendae officina; vendedor de -, farinae subactae vénditor vel negotiator.
pastel: pastillum, i n. Sin: crústulum. Uso: dulce, scriblita, ae f; crustum; libum (- de
queso, harina, huevos, aceite); fárreum (- de
harina de trigo candeal); - de carne, artócreas, ătis n; pulmentum // (confusión, lío)
confúsio, onis f. Sin: perturbátio, permíxtio,
onis f // (intriga) fallácia, ae f. Sin: consília
clandestina vel dolosa npl // (lápiz compuesto
de materia colorante amasada con agua de
goma) xerógraphum, i n. Sin: pigmentum áridum. Uso: pintar al -, áridis colóribus (vel
pigmentis áridis) píngere.
pastelería: (local donde se hacen pasteles,
pastas u otros dulces) pistrina, ae f. Sin: officina cuppedinária, libária, crustulária //
(tienda donde se venden) dulciária (vel crustulária, vel cuppedinária) taberna. Sin: dulciárii (vel crustulárii, vel cuppedinárii)
taberna // (arte con que se trabajan) ars (artis
f) dulciária.
pastelero: dulciárius, ii m. Sin: placentárius;
libárius (vendedor de hogazas); scriblitárius;
crustulárius; cuppedinárius; pistor; pistor dulciárius.
pastelillo: suavillum, i n. Sin: dulcíolum;
cuppédium; cuppédia, ae f; crústulum;
pastillus. Uso: - con crema, suavillum cum
cremōre.
pastelista: xerógraphus, i m. Sin: pictor qui
pigmentis áridis útitur; pictor qui xerógraphis
(vel áridis colóribus) útitur.
pasteurización: pasteurianus (lactis) purgandi modus. Sin: sterilitatis efféctio; malorum gérminum privátio.
pasteurizado: pasteuriana ratione purgatus.
Sin: micróbiis morbíferis privatus.
pasteurizar: pasteuriano more purgare. Sin:
lac a malis germínibus liberare.
pastilla: pastillus vel pastíllulus i m. Sin: pílula; quádrula; glóbulus; orbículus. Uso: medicinal, orbículus medicinalis; - de carbón, quádrula compressi carbúnculi; - de
chocolate, quádrula chocolatae; fabricante de
pastillas, pastillárius.
pasto: (acción de pastar) pastus, us m. Sin:
pástio // (pienso, forraje) pábulum; páscua,
orum npl. Uso: - en las montañas, páscua
montana; - segado verde, fárrago, gĭnis f //
(cosa que sirve para el sustento del animal)
cibus, i m. Sin: victus, us m // (sitio en que
pasta el ganado) páscuum, i n ; pásculum, i
n.
pastor, ra: pastor, oris m; pastrix, īcis f. Uso:
- evangélico-luterana, pastrix evangélico- lutherana, - metodista, pastor methodista; - de
la Iglesia Pentecostal, pastor Ecclesiae Pentecostalis; - de ovejas, actor (conductor, guía)
799
pastoral
pécori.
pastoral: adj pastoralis, e. Sin: pastoris vel
pastorum (gen); episcopalis vel epíscopi (relativo al pastor/prelado). Uso: báculo -, báculus vel lítuus episcopalis; episcopale
báculum; caridad -, cáritas pastoralis; carta -,
episcopales lítterae; ministerio -, pastorale
ministérium, offícium, munus // (parte de la
teología relativa al ministerio sacerdotal)
disciplina (vel doctrina, vel rátio) pastoralis
// (especie de drama bucólico) bucólicum
carmen // (pieza musical) pastoralis concentus (-us m).
pata: (pie y pierna de los animales) pes,
pedis m. Sin: úngula. Uso: - hendida, bífida
úngula // (hembra del pato) anas (ánatis vel
ánĭtis f) vel anser (-ĕris m) fémina // (base o
apoyo de algo) pes, pedis m (de mesas, sillas,
etc.); fulcrum (de camas) // patas de rana
(para el buceo) pinnae natatóriae.
patentar: (inventum) legítime consignare.
Sin: (inventum) diplómate vel lítteris paténtibus munire; inventum iure tutum réddere;
inventum privilégio munire.
patente: adj patens, entis. Sin: apertus; certus; clarus; évidens; manifestus. Uso: letras -,
patentes lítterae // (título librado por un rey o
gobierno para conferir ciertos privilegios o
derechos) diploma, ătis n. Uso: - de invención, diploma inventi (vel inventorum); inventionis públicum diploma // (inscripción
oficial y placa que llevan los vehículos) notáculum, i n. Sin: pármula, ae f; insigne, is n;
número de -, notáculi númerus // (documento
oficial que acredita o autoriza) diploma. Sin:
libellus; lítterae, arum fpl; testimoniales, ium
fpl. Uso: - provisional, diploma temporárium;
- revocable, diploma revocábile; - de idoneidad, idoneitatis testimónium; - de piloto, diploma volandi.
paternalismo: liberálitas domínica.
patada: calcis vel pedis ictus (-us m). Uso:
la - inicial (en el fútbol), primus pilae (vel
follis) ictus; dar patadas (las bestias), calcitrare; dar patadas en el suelo, terram pédibus
quátere; dar una - a alguien, áliquem calce
pétere vel ferire; v. puntapié.
Patagonia: Patagónia, ae f.
patata, v. papa.
patear: - la pelota (en el fútbol), (pilam vel
follem) pede expéllere; v. chutar.
patena: pátena vel pátina; patēna, ae f. Sin:
eucharística patēna; eucharístici cálicis opérculum.
patentado: diplómate ornatus, exornatus,
práeditus, munitus. Sin: facultatis documentum éxhibens.
paternalista: adj ad liberalitatem domínicam
áttinens // sust liberalitatis domínicae ostensor.
paternidad: patérnitas, atis f. Sin: patris ánimus; paternus amor; paterna cáritas; patris
munus (-nĕris n). Uso: - responsable, patérnitas cónscia; patérnitas sui offícii cónscia; - y
maternidad responsables, patérnitas maternitasque responsales; el ejercicio de la - responsable, paternitatis cónsciae munus.
paterno: paternus, a, um. Sin: pátrius. Uso:
es deber -, hoc pátrium est.
patéticamente: pathétice. Sin: flebíliter;
maeste; triste.
patético: pathéticus, a, um. Sin: flébilis;
flexánimus; maestus; tristis; affectus movens;
ánimos cómmovens; commotionem súsci-
800
patología
das, patinátio rotalis; competición de -, patinandi certamen (-mĭnis n).
tans; commovendi vim habens.
patetismo: pathética rátio. Sin: commovendi
vis.
pathos: pathética vis. Sin: commovendi (vel
concitandi) vis; afféctuum veheméntia.
patíbulo: patíbulum, i n; patíbulus, i m.
patilla: (porción de pelo que crece por delante de las orejas) bárbula, ae f. Sin: bárbula
maxillaris; barba súpera; capillorum basella
(-ae f).
patín: pátinus, i m; pátinum, i n. Sin: calopódium; sólea vel cálceus lábilis; sólea
ferrata vel férrea; cálceus ferratus vel férreus;
calopódium ferratum; crépida férrea; - de
ruedas, pedírrota; rotalis pátinus; sólea vel
cálceus rotalis; sólea subrotata; cálceus
subrotatus.
pátina: pátina, ae f. Sin: crusta; stratura; glútinum; subtilis concrétio; aerugo (-gĭnis f) nóbilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo
(-gĭnis f); situs, us m.
patinar: patinare. Sin: pátinis decúrrere, excúrrere, labi; sóleis ferratis (vel cálceis
fĕrreis) prolābi; pedírrotis prolabi; ( - sobre
hielo) super gláciem patinare; super gláciem
sóleis rotálibus (vel cálceis subrotatis) cúrrere
vel procúrrere.
patinazo: lapsus, us m.
patio: (espacio descubierto que se deja en el
interior de las casas) caváedium, ii n. Sin:
cavum áedium; implúvium; aula (de palacio
real o principesco). Uso: - cubierto, testudo,
dĭnis f; - de San Dámaso, Aula Damasiana //
(el piso bajo de los teatros) fóruli, orum mpl.
patituerto: valgus, a, um. Sin: varus.
patizambo, v. patituerto.
pato: anser, ĕris m. Sin: anas, ătis (gen pl
ánatum vel anátium) f. Uso: - Donald, Donaldus Anser.
patofobia: pathophóbia sive -phobīa. Sin:
nosophóbia sive -phobīa.
patinadero: lúbricus locus.
patinador: patinator, oris m. Sin: ferratā
sóleā ludens; sóleis férreis cursor; sóleis
ferratis prolābens; pedírrotis prolabens. Uso:
- sobre hielo, super gláciem sóleis férreis (vel
pedírrotis) prolabens.
patinaje: patinátio, onis f. Sin: patinandi ars,
ludus, lusus (-us m); per pátinos decúrsio,
decursus, delapsus (-us m); sóleis vel cálceis
labílibus prolápsio. Uso: - artístico, patinátio
artificiosa; certamen patinorum (vel solearum ferratarum, vel solearum subrotarum) artificiosum; ludus artificiosus solearum
ferrearum, vel solearum rotálium; - sobre
hielo, super gláciem patinátio; - sobre rue-
patogénesis: pathogénesis, -is f. Sin: morbi
vel morborum origo (-gĭnis f).
patogenia: pathogénia, ae f. Sin: doctrina de
morborum orígine.
patogénico: pathogénicus, a, um. Sin: ad pathogéniam spectans.
patógeno: pathógenus, a, um. Sin: pathogénicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
según el contexto) morbus óritur.
patología: pathológia sive -logīa, ae f. Sin:
morborum sciéntia, doctrina, disciplina.
801
patológico
patológico: pathológicus, a, um. Sin: (relativo a la parte de la medicina que estudia las
enfermedades) ad morborum doctrinam pértinens // (perteneciente al conjunto de síntomas de una enfermedad) ad morborum
naturam áttinens; ad morbi causam spectans.
Uso: estado -, aegri condício; proceso -,
morbi cursus (-us m).
patólogo: pathólogus, i m. Sin: pathológiae
studiosus, peritus, cultor.
patria: pátria, ae f. Uso: madre -, mater pátria; metrópolis, is f; pátria ómnium nostrum
parens.
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m.
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: patriarchae dígnitas; patriarchale munus; patriarcalis sedes; patriárchica iurisdíctio.
patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patriárchicus; patriarchae (gen).
patrimonio: patrimónium, ii n. Sin: res familiaris; bona paterna npl; paternae vel pátriae opes (-um fpl). Uso: - religioso,
patrimónium sacrum.
patrio: pátrius, a, um. Sin: pátriae vel rei públicae (gen). Uso: amor -, pátriae amor vel
cáritas; cáritas erga pátriam, vel in pátriam;
fiesta -, pátriae dies (diei mf); himno -, carmen (-mĭnis n) pátrium.
patriota: patriota, ae m. Sin: pátriae vel rei
públicae amans; pátriae studiosus; qui de re
pública bene sentit. Uso: ardiente -, vir pátriae amantíssimus; como verdadero -, tamquam patriota verus; gran -, magnus patriota;
ser buen -, bene (óptime, studiose, studiosíssime) de re pública (vel de pátria) sentire.
immódicum pátriae suae stúdium; immoderatum suae nationis stúdium; nímius vel stólidus pátriae amor; nímium rerum
domesticarum stúdium; nímium nationis
(suae) amplificandae stúdium; oríginum elátio vel supérbia. Uso: - lugareña, oppidana
iactátio; immódicum soli natalis stúdium.
patriotero: pátriae vel suae civitatis studiósior. Sin: nímius suae gentis fautor; immódicus pátriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nímius nationis amplificandae fautor.
patrióticamente: pátrio amore. Sin: pátria
vel pátriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel
óptime) de re pública sentit; se afana - por el
bien de la patria, pátriae saluti studiose (vel
studiosíssime, vel actuose, vel actuosíssime)
cónsulit vel próspicit; se comporta -, pátriae
caritate permotus agit.
patriótico: patrióticus, a, um. Sin: civilis; pátriae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pietatis) in pátriam plenus. Uso: ánimo -, civilis
ánimus; canción -, cánticum patrióticum; demostraciones -, significationes in pátriae honorem vel laudem; discurso -, orátio pietatis
in pátriam plena; guerra -, bellum pro pátriae
libertate susceptum; poesías -, cármina civília; poeta -, poëta pátria caritate incensíssimus; sentimientos -, stúdia erga pátriam;
escribir poesías -, cármina in pátriam scríbere; pátriam carmínibus celebrare.
patriotismo: patriotismus, i m. Sin: pátriae
vel pátrius amor; pátriae (vel civitatis, vel rei
públicae) cáritas, stúdium, píetas; píetas in
(vel erga) pátriam; amor rei públicae; amor
in pátriam. Uso: por -, pátriae causā; rei públicae causā; pátriae caritatis causā; demostrar -, se pátriae amantíssimum praebere;
ómnia e re pública fácere; tener -, pátriam
amare; bene de re pública sentire.
patriotería: de rebus pátriae iactátio. Sin:
802
payaso
patrística: patrística, ae f. Sin: patrológia
sive -logīa.
patrístico: patrísticus, a, um. Uso: época -,
aevum Patrum Ecclésiae.
patrullar: circumire. Sin: circuitionem (nocturnam) fácere; excúbias ágere per (urbem);
manipuláriter explorare vel custodire; exploratório vel custodiário múnere fungi.
patrullero: coche -, v. coche.
patrocinador: patrócinans, antis. Sin: patronus; fautor; advocatus; defensor // (que patrocina una actividad con fines publicitarios)
pecuniarum largitor industrialis.
pauperismo: pauperismus, i m. Sin: paupertas diffusa.
pausa: (breve intervalo) pausa, ae f.
patrocinar: patrocinari. Sin: favere álicui;
fovere vel protégere áliquem; patrocínium
alicúius suscípere; patrocínio áliquem tégere
// (apoyar o financiar una actividad con fines
publicitarios) praecónii causā pecúniam
praebere.
pava: (hembra del pavo) gallina índica // (tetera que se emplea para el mate) v. tetera.
pavimentación: pavimentátio, onis f. Sin:
pavimenti constrúctio vel obdúctio. Uso: - de
las calles, stratura viarum.
patrocinio: patrocínium, ii n.
patrología, v. patrística.
patrón: - de bote o de lancha, naviculárius,
ii m. Sin: nauclerus.
patronato: (derecho, poder o facultad que
tienen el patrono o patronos) patronatus, us
m. Sin: patroni condício, dígnitas, ius. Uso:
derecho del -, ius patronatūs // (fundación de
una obra pía) tutelare collégium. Sin: benéficum sodalícium.
patronazgo, v. patronato.
patrono: patronus, i m. Sin: herus, i m.; defensor; custos; tutor; advocatus. Uso: - de la
ciudad, patronus urbis; - celestial ante Dios,
caelestis apud Deum Patronus; - principal,
patronus principalis; - de la diócesis, patronus dioecesis.
patrulla: manípulus exploratórius, custodiárius, vígilans. Sin: excubiarum manus (-us f);
vígilum manípulus; vígiles circuitores.
pavimentar: pavimentare. Sin: pavimentum
fácere, collocare, stérnere, strúere. Uso: - una
calle, viam munire vel stérnere; - un camino,
iter munire; - con adoquines, saxo prismático
vel rectiángulo stérnere; - con baldosas cuadradas, saxo quadrato (vel quadratis latérculis) stérnere; - con ladrillos, latéribus
stérnere ; - con piedras, lápide (vel saxo, vel
sílice) munire, stérnere, perstérnere, constérnere.
pavimento: pavimentum, i n. Sin: solum;
stratum; constratum; stratura. Uso: - de madera, contabulátio; hacer el -, pavimentum
fácere, stérnere, constérnere, substérnere; el
que hace pavimentos, pavimentárius, ii m.
pavo: gallopavo, onis m. Sin: gallus índicus;
gallus americanus. Uso: - real, pavo, onis m.
payasada: scurrílitas, atis f. Sin: scurrilis
iocus (-i m); scurrile dictum, factum.
payaso: scurra, ae m. Sin: ioculator; ridiculárius; homo levis vel scurrilis. Uso: - de circo,
maccus; sánnio, onis m; ridiculárius circensis.
803
paz
paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata
vel procincta; pax innixa armis; pax armata
ac véluti in procinctu, - mundana, pax mundana.
PC, v. computadora.
peaje: (derecho de tránsito) portórium, ii n.
Sin: vectīgal, ālis n; portórii vectigal; vehiculare vectīgal; vectīgal transitioni impósitum. Uso: exención de los derechos de -,
portórii immúnitas, atis f; exento, libre, eximido de los derechos de -, immunis portórii;
cobrar, exigir, hacer pagar el -, portórium
exígere; imponer un -, portórium impónere;
pagar el -, portórium dare; vectīgal péndere;
por el -, en concepto de -, portórii nómine //
(- de puente, carretera, autopista) rotárium, ii
n. Uso: exigir -, rotárium postulare, exígere,
expóscere; sin pagar el -, rotário non persoluto; sistema de -, systema rotárii colligendi.
n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso:
- actual, habitual, peccatum actuale, habituale; - formal, material, peccatum formale,
materiale; - mortal, venial peccatum mortale
(vel mortíferum, vel grave), veniale (vel
leve); - interno, externo, peccatum internum,
externum; - manifiesto, peccatum manifestum vel patens; - oculto, peccatum occultum
vel latens; - original, peccatum originale;
primigénia noxa; hereditárium peccatum; personal, peccatum personale; - contra Dios,
contra el prójimo, contra sí mismo, peccatum
contra Deum, contra próximum, contra se
ipsum; - de comisión, de omisión, peccatum
commissionis, omissionis; - del corazón, de
la boca, de obra, peccatum cordis, oris, óperis.
pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; peccatis obnóxius; qui peccat vel peccavit.
pecaminoso: peccaminosus, a,um.
peajero: pórtitor, oris m.
peán: paean, ānis m (ac paeāna vel paeānem). Sin: victóriae cantus (-us m) vel
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus;
festivum cánticum; triumphalis cantus.
peatón: (persona que va a pie por una vía
pública) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans sive
deámbulans; viator; pédibus ámbulans, iens,
incedens; qui pédibus it. Uso: lugar reservado para los -, locus pedítibus (vel ambulántibus, vel viatóribus) reservatus.
pechera: (guarnición de encaje que se pone
en la abertura de la camisola por la parte del
pecho) v. entredós // (pedazo de lienzo o paño
que se pone en el pecho para abrigarlo)
rheno, onis m.
pechuga: (pulli) thorax, ācis m. Sin: avis
pectus (-ŏris n).
peciolado: pedunculatus, a, um.
pecíolo o peciolo: pedúnculus, i m. Sin: pedículus; petíolus.
peatonal: pedítibus destinatus. Sin: vehículis
vétitus vel interdictus; ad pédites pértinens.
pecios: relíquiae (-arum fpl) navígii.
peca: lentícula, ae f. Sin: lentīgo, gĭnis f;
ephēlis, ĭdis f.
pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentíginum
plenus.
pecable: peccando obnóxius.
pectoral: adj pectoralis, e. Sin: péctoris
(gen). Uso: cruz -, crux pectoralis vel encólpia // sust pectorale, is n. Sin: encólpium.
pecado: peccatum, i n. Sin: peccamen, mĭnis
804
pedestal
peculiaridad: peculiáritas, atis f. Sin: singuláritas; (quod) próprium (est) alicúius vel alicúius rei. Uso: - étnicas, civília instituta a
maióribus trádita.
peculio: pecúlium, ii n. Uso: - adventicio,
castrense, profecticio, pecúlium adventícium,
castrense, profectícium.
pedagogía: (como ciencia) paedagógia sive
-gogīa, ae f. Sin: disciplina paedagógica, puerilis, de adulescéntibus educandis; puerítiae
disciplina. Uso: historia de la -, puerítiae disciplinae história // (como arte) educandi ars.
Sin: paedagógica ars; ars puerorum instituendorum.
pedagógico: paedagógicus, a, um. Sin: ad
paedagógiam (vel ad educandi artem) áttinens.
pedagogo: (ayo) paedagogus, i m // (preceptor, maestro) institutor, oris m. Sin: praeceptor;
magíster
(-tri
m);
educator
praeceptorque; púeri vel iuventutis educator
// (perito en pedagogía) artis educandi studiosus, cultor; artis púeros excolendi magister.
pedal: pedale, is n. Sin: pedale adminículum
vel instrumentum. Uso: - de piano, plectrocýmbali pedale; oprimir el - para el cambio
de velocidad de un coche, pedale commutationis (vel copulationis) prémere; sacar el pie
del - de cambio, pedem efferre a pedali copulatório.
pedalada: bírotae propúlsio. Sin: pedálium
versátio, impulsus (-us m), ictus (-us m).
pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedália
ágere, impéllere, movere, versare; bírotam
pédibus ágere vel propéllere; pedálibus uti;
pedálibus vel bírotā insístere.
pedante: adj pútidus, a, um. Sin: nímium díligens; ineptiarum studiosíssimus; molestus;
morosus; diffícilis; insuavis. Uso: discurso -,
orátio pútida; sermo pútidus; no seas -, ne pútidus sis // sust scíolus, i m. Sin: morosus vel
diffícilis homo; umbráticus doctor; homo
prae lítteris fátuus; minutioris eruditionis
amator.
pedantería: morósitas, atis f. Sin: affectátio;
moléstia; subtílitas; nímia diligéntia vel sevéritas; inéptiae, arum fpl.
pedantesco: pútidus, a, um. Sin: ineptus; inepte pedestris; pedestris ac pútidus; inepti
paedagogi vel grammatistae (gen).
pedantismo, v. pedantería.
pedazo: frustum, i n. Sin: fragmen (-mĭnis
n); fragmentum; pars, partis f; partícula; pórtio. Uso: - de pan, frustum panis; cortar en
pedazos, in frusta secare vel divídere; - de
paño, pannículus; - de papel, scida, scídula,
scheda, schédula.
pederasta: paederastes, ae m. Sin: paedicator
vel pedicator, oris m; paedīco vel pedīco, onis
m. Uso: - activo, cinaedus, i m; - pasivo, páthicus, i m.
pederastia: (abuso deshonesto cometido
contra los niños) paederástia, ae f. Sin: paedicátio vel pedicátio, onis f; paidophília.
Uso: practicar la -, paedicare vel pedicare //
(sodomía) v. esta voz.
pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepīdo,
dĭnis f; fundamentum. Uso: - artístico de una
mesa, trapezóphorum; - cuadrado de columna, plinthus, i m // (fig, fundamento)
caput, pĭtis n. Sin: cardo, dĭnis m; fundamentum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fundamenta libertatis, pacis.
805
pedestrismo
pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a
través del campo) pedum vel currendi exercitátio // (deporte de carrera a pie) celeritatis
vel currendi certamen.
pediatra o pedíatra: paediater, tri m. Sin:
paediatros vel paediatrus; puerorum médicus;
paediatrīae cultor, doctor; médicus paediatrīae studiosus, peritus, peritíssimus, médicus
puerítiae peritus.
pediatría: (rama de la medicina) paediatrīa,
ae f. Sin: puerorum curandorum rátio, disciplina, doctrina // (ejercicio de la pediatría)
ars púeros curandi. Sin: puerorum medicina
(-ae f) vel curationes (-um fpl).
pediátrico: paediátricus, a, um. Sin: ad paediatrīam spectans.
pedicura: pedicura, ae f. Sin: pedum purgatrix (-icis f).
pediluvio: pedilúvium, ii n. Sin: pedum lótio
vel lavátio; pedum in aquam immérsio.
pedo: péditum, i n. Sin: ventris flatus (-us m).
Uso: - ruidoso, ventris crépitus (-us m); soltar un -, péditum réddere vel emíttere; v.
peer.
pedofilia: paedophília sive -philīa, ae f; v. pederastia.
pedología: paedológia sive -logīa, ae f. Sin:
de púero sciéntia, disciplina, doctrina.
pedológico: paedológicus, a, um. Sin: ad
paedológiam pértinens.
pedometría: paedométria sive -metrīa, ae f.
pedómetro: paedómetrum, i n.
pedrada: (acción de despedir o arrojar con
impulso una piedra) lápidis ictus (-us m).
pedrea: lapidátio, onis f. Sin: lápidum coniéctio.
pedrero: (operario que labra las piedras) v.
cantero.
pedunculado, v. peciolado.
pedúnculo: pedúnculus, i m. Sin: pedículus;
pedícinus; pedíolus.
peer: pédere. Sin: ventris flatus emíttere, expéllere; inflationes emíttere, discútere; crépitus ventris emíttere.
pegadura: glutinamentum, i n.
pegajoso: (que se pega con facilidad) glutinosus, a, um. Sin: glutíneus; viscosus. Uso:
resina en extremo -, resina quam glutinosíssima // (que se comunica con facilidad, contagioso) contagiosus, a, um. Uso:
enfermedad -, morbus contagiosus // (fig, pesado, sobón) importunus ac molestus.
pegar: - con cola, glutinare; conglutinare; v.
encolar.
pegote: (emplasto que se hace con una materia pegadiza) v. emplasto // (parche) v. esta
voz.
peinada: péctio, onis f.
peinado: (acción de arreglar o arreglarse el
cabello) péctio, onis f. Sin: oppexus, us m;
oppexus capillorum // (forma de arreglarse
el cabello) comptus, us m. Sin: ornatus (-us
m) comae; (comarum) ornatus (-us m) vel
cultus (-us m); forma capillorum; compti capilli; caput comptum; crines culti, compósiti,
bene dispósiti, ornati // (pp de peinar) pexus
vel depexus, a, um. Sin: pectinatus; comptus
806
pelícano
// - de lana, carminátio, onis f vel carminatus,
us m.
pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, según
el contexto) pellagra óritur.
peinador: pectinator, oris m. Sin: comptor.
Uso: - de lana, carminator; lanárius pectinárius // (prenda o lienzo ajustado al cuello con
que se protege el vestido de quien se peina o
afeita) involūcrum, i n; invólucre, is n. Sin:
involumentum.
pelagrología: pellagrológia sive -logīa, ae f.
Sin: pellagrae (vel de pellagra) doctrina, disciplina, sciéntia.
peinadura: (acción de peinar o peinarse) v.
peinada.
pelagroso: (concerniente o relativo a la pelagra) ad pellagram (vel ad pellis aegrae morbum) áttinens // (que padece pelagra)
pellagrā (vel pellis aegrae morbo) laborans.
peinar: (desenredar el cabello) pectinare.
Sin: péctere; depéctere // (componer el cabello) capillos (vel comam, vel crines) cólere,
cómere, compónere, digérere, dispónere.
Uso: bien peinado, comptus, a, um // (desenredar, limpiar el pelo de algunos animales)
péctere vel depéctere. Sin: pilos vel capillos
péctere, depéctere // (desenredar o limpiar la
lana de algunos animales) carminare. Sin:
péctere, depéctere; lanam péctere.
pelagrólogo: pellagrólogus, i m. Sin: pellagrológiae peritus.
pelar: (descortezar) glúbere vel deglúbere.
Sin: deglubare; glabrare; deglabrare; decorticare. Uso: - las papas, solani túbera deglúbere vel deglubare; v. mondar.
peldaño: gradus, us m // fig ascensus, us m;
progressus, us m.
pelear: certare, conténdere, conflígere, dimicare cum áliquo de áliqua re.
peinarse: (desenredarse, alisarse el cabello
con el peine) capillos (comam, caesáriem, capillos, crines, caput) pectinare vel péctere //
(arreglarse el cabello) capillos cólere vel cómere. Uso: - para adelante, capillos revocare
a vértice; - para atrás, capillos retroágere.
pelele: larva, ae f. Sin: homo stramíneus (figura humana de paja); homo e pannis factus
(figura humana de trapos) // (fig, persona
simple e inútil) inútilis vel vecors homo.
peinazo: tígnulum, i n.
pelendengue, v. perendengue.
peine: pecten, tĭnis m. Sin: crinales dentes.
Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil,
crinale ebur (éboris n).
peletería: (oficio de adobar y componer pieles) pellesuína, ae f. Sin: coriorum confectura; péllium subactarum conféctio //
(comercio de pieles finas) mercatura péllium
// (tienda donde se venden) pellionis vel
pelliária taberna.
peineta: (peine convexo que usan las mujeres
para adorno o para asegurar el peinado) crinale, is n.
pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae
morbus.
pelagrógeno: pellagrógenus, a, um. Sin:
peletero: péllio, onis m. Sin: pellárius;
pellionárius.
pelícano: pelicānus, pellicānus, pelecānus, i
m. Sin: platálea; plátea; cofānus.
807
película
película: (piel delgada y delicada) pellícula,
ae f. Sin: cutícula; pellis subtilis, ténuis;
membránula; membránulum // (cinta de celuloide) pellícula, ae f. Sin: taeníola. Uso: - cinematográfica,
cinemática
vel
cinematográphica pellícula; táenia vel taeníola cinematográphica; cinematográphica
imáginum séries; cinematográphicae séries //
- cómica, pellícula cómica; - didascálica,
pellícula didascálica; - documentales, pellículae documentáriae; - eróticas, cinemáticae
pellículae eróticae; - fotográfica, photopellícula; pellícula vel bráctea photográphica; muda, pellícula muta; - policial, pellícula
criminalis; - pornográfica, pellícula pornográphica; - moralmente positivas, cinematográphicae pellículae honestati obsequentes; preferida, pellícula, quam mavis; - psicológica, pellícula psychológica vel psýchica; románticas, pellículae cinematográphicae, in
quibus ténerum quiddam et blandum insit; sexuales, cinemáticae pellículae sexuales; sonora, pellícula sonans, sonora, sónitans,
sonígera; - subtitulada, pellícula cum paucis
verbis versionis subter scriptis // - de acción,
pellícula periculosis cásibus plena; pellícula
audácibus inceptis casibusque plena; - de
cow boys, pellícula armentariorum; - de dibujos animados, pellículae picturatae; - de
terror, pellícula cinematográphica horrífica;
- en blanco y negro, pellícula albo et atro colore; - en colores, pellícula panchromática //
actor de una -, pellículae hístrio (-onis m) vel
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresión
de una -, excéptio cinemática; máquina de
películas, máchina cinematográphica; cinephotomáchina; hacer películas, cinematográphicam artem exercere; imágines cápere;
proyectar una -, pellículam (táeniam, taeníolam) exhibere, exprímere, didúcere, versare.
peligro: perículum, i n. Sin: discrimen, mĭnis
n. Uso: - de muerte, perículum mortis; summum vitae discrimen.
peligrosidad: peligrósitas, atis f. Sin: condício periculosa.
peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel
non tutus ; male fidus; perículis plenus.
pella: (masa apretada de forma más o menos
redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca,
butyri glaeba.
pelliza: vestis (-is f) pellícea vel pellita
pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: axilares, pili subalares; - a la garçon, comptus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
tónsilis; curtata coma; mujer de - corto, múlier decurtato capillo vel crine; - largo,
capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
sin pelos, dépilis; depilatus; glaber, bra,
brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
el - al huevo, in ovo pilum quáerere; in scirpo
nodum quáerere.
pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus;
orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable,
follis imprensábilis; - de cuero, pila coriácea;
coriáceus uter; - de fútbol, pedifollis, is m;
podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de
goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenilúdii; - de viento, follis; inflatus follis; - para
deportes, harpastum; sphaera lusória; globus
lusórius; - para jugar a la pared, pila trigonalis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato,
follis pugilatórius // juego de -, pila, ae f;
pilae lusus vel ludus; pilaris lúsio; afición al
juego de la -, stúdium pilae; jugador de -, pilícrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e
paríete repercussa; juego de la - de voleo, volátilis pilae ludus; ludus follis transvolantis,
vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus
pilae vascónicae; lugar del juego de la -,
sphaeristérium; apoderarse de la -, lusórium
globum arrípere; folle vel pilā potiri; arrojar
808
pendiente
la - al arco, follem portae inferre; follem per
portam iácere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pilā lúdere; parar la -, follem
retinere; pasar la -, pilam ad sócium transmíttere; patear la -, follem impíngere, propéllere, promovere; perder la -, pilam amíttere.
pelotazo: pilae ictus (-us m).
pelotear: pilā lúdere. Sin: pilam líbere iácere
vel percútere.
pelotita: pílula, ae f. Sin: follículus; glóbulus; orbículus; spháerula; parva pila.
pelotón: (conjunto de personas en tropel)
manípulus, i m // (grupo de soldados) contubérnium, ii n. Sin: mílitum manípulus. Uso:
- de ejecución, manípulus supplício sumendo.
adorna). Uso: - de damas, cíniflo, onis m.
peluquín: parvum capillamentum.
pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso:
- convencional, poena conventionalis; - de
muerte, poena capitalis; cápitis poena; supplícium extremum.
penacho: crista (-ae f) plumátilis vel plúmea.
Sin: panícula plumátilis, plumata, plumosa;
plumátilis panículae ornamentum.
penal: adj poenalis, e. Sin: poenárius; criminalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m)
poenalis. Sin: máxima poena; iactus undecim
metrorum; ictus a metro undécimo. Uso:
área de -, área (-ae f) poenalis; cometer un -,
poenáliter ágere; poenáliter lúdere; ¡oh, qué
bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti
sumus!
peltre: stannum plumbo temperatum.
peluca: galērus, i m; galērum, i n. Sin: galerículum; capillamentum; corýmbium; coma
ficta, appósita, suppósita, suppositícia; capillamentum fictícium; crines empti.
peluche: (tejido) densus mollisque villus.
Sin: lúdicris conficiendis villus.
peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris
uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor //
(la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo,
etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en
cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum
concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el
pelo).
penalidad: poenálitas, atis f. Sin: poenalis
condício vel sánctio; poena.
penalista: adj poenalis causídici próprius //
sust poenalista, ae m. Sin: causídicus; poenalis iuris consultus vel advocatus; iuris poenalis peritus vel prudens; criminálium causarum
tractator.
penalmente: poenáliter. Sin: per poenam; actione poenali; senténtia poenali.
penalti o penalty, v. penal.
penalty area, v. área, penal.
pendenciero, v. camorrista.
peluquería: tonstrina, ae f. Sin: comarum fucatarum officina.
peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el
pelo); capillorum concinnator; comarum fucatarum ártifex (en cuanto lo arregla o
pendiente: (que pende) pendens, entis // (inclinado) inclinatus // (que está por resolverse
o terminarse) suspensus; iniudicatus; in suspenso relictus; adhuc sub iúdice; nondum
compósitus, diremptus // (joya o adorno) in-
809
péndola
auris, is f. Sin: stalágmium, ii n; baca vel
bacca; pendens baca.
péndola: (péndulo de los relojes) perpendículum, i n. Sin: horológii perpendículum vel
libramentum // (reloj de -) péndula, ae f. Sin:
horológium oscillatórium; horológium perpendículo actum (vel péndulo munitum).
pendolario, v. calígrafo.
mentalis paeniténtia; sacramento de la -, paeniténtiae sacramentum; hacer -, paeniténtiam
habere vel ágere // (expiación de una culpa)
culpae expiátio (-onis f). Uso: hacer - de los
pecados, peccata expiare; commissa vel admissa lúere, expiare // (pena que impone el
confesor) poena, ae f. Uso: cumplir uno la -,
ágere paeniténtiam // (acto de mortificación)
voluntária afflictátio (-onis f). Sin: cruciatus
(-us m) sponte susceptus ad commissa expianda; voluntária admissorun poena.
pendolista, v. calígrafo.
pendular: alternatim oscillans. Sin: in contrária flúctuans.
péndulo: adj péndulus, a, um. Sin: pénsilis;
pendens; suspensus // sust péndulum, i n.
Sin: perpendículum; libramentum. Uso: - oscilante, péndulum oscillans vel oscillatórium
// - de reloj, v. péndola.
pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel
-i) m; colis, is m; v. miembro (- viril).
penetración: (acción de penetrar) penetrátio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (inteligencia, comprensión) perspicácitas, atis f.
Sin: perspiciéntia; ingénii subtílitas vel acumen (-mĭnis n).
penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; pervádere; íngredi; prógredi; insinuari vel insinuare, vel se insinuare
pénfigo, v. ponfólico.
penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae
f. Sin: medicamentum penicíllinum. Uso:
curar con la -, morbum penicillinā tractare;
inyectar la -, penicillinam inícere; suministrar la -, penicillinam praebere.
penitencia: (arrepentimiento) paeniténtia vel
poeniténtia, ae f. Uso: - sacramental, sacra-
penitencial: paenitentialis, e. Sin: paenitentiárius.
penitenciaría: - Apostólica, (Sacra) Paenitentiaria (-ae f) Apostólica. Sin: Sacrum Tribunal (-alis n) Paenitentiariae Apostólicae;
Sacrum Consílium (-ii n) admissis paeniténtium expiandis // (cárcel) carcer, ĕris m. Sin:
ergástulum.
penitenciario: adj paenitentiárius, a, um.
Sin: paenitentialis, e; (relativo a la cárcel)
carceralis; ergastularis // sust paenitentiárius,
ii m. Sin: sacerdos paenitentiárius; praefectus
admissis paeniténtium expiandis. Uso: Cardenal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam
Regens; - mayor, Cardinalis paenitentiárius
maior.
pensador: investigator, oris m. Sin: cogitator; intellector; meditator; sápiens; philósophus; ingénium. Uso: un agudo -, homo
(-mĭnis m) ad excogitandum acutus; un gran
-, magnum ingénium; profundo -, doctíssimus (rerum) investigator; subtilis investigator; libre -, liber suarum cogitationum iudex
(-dĭcis m); liber suarum cogitationum auctor;
homo ab omni superstitione liber; homo liberioris de rebus divinis iudícii // (el que se dedica a estudios filosóficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
pensamiento: (potencia o facultad de pen-
810
penumbra
sar) cogitátio, onis f. Sin: mens; ánimus;
mentis vel cogitandi vis // (acción y efecto de
pensar) cogitatum, i n; en pl, también cogitationes. Sin: cogitamen, mĭnis n; cogitamentum // (trinitaria) v. esta voz.
pecúniā), habitatione et mensa apud áliquem
frúitur. Uso: estar de - en casa de uno, habitare apud áliquem // (persona que tiene o
cobra una pensión) v. pensionado.
pentaedro: pentahedrum, i n.
pensil o pénsil: pénsilis, e. Sin: haud columnatus; nulla columnā sustentus.
pensión: (estipendio) benefícium, ii n. Uso:
ir en -, benefício ótia pétere // (cantidad que
se da a uno por méritos y servicios propios o
extraños, o bien por pura gracia del que la
concede) benefícium, ii n. Sin: stipéndium.
Uso: - anual, benefícium ánnuum // (cantidad que se paga por alojamiento y/o comida)
pénsio, onis f. Sin: viáticum; pactum pro habitatione et mensa prétium; pactum pro victu
prétium; pecúnia, quae pro victu sólvitur; pecúnia data vel danda pro victu. Uso: - completa, entera, plena pénsio; costo - completa,
pecúnia pro pernoctatione et victu solvenda;
media -, dimídia pénsio; pagar la -, pactum
pro habitatione et mensa prétium sólvere;
pactum pro victu prétium sólvere; pro victu
pecúniam dare vel sólvere // (pupilaje, casa
donde se reciben huéspedes) v. pensionado.
pensionado: (casa donde se reciben huéspedes) convictus, us m. Sin: hospítium; hospítii
vel convictūs sedes; communis victūs sedes;
hospítium meritórium. Uso: un - hermosísimo, pulchérrima convictūs sedes // (colegio
de alumnos internos) v. internado // (que
tiene o cobra una pensión) pensionatus. Sin:
pensionárius; beneficiárius; benefíciis tributis
fruens; qui benefício vel stipéndio fruitur.
Uso: maestra -, magistra pensionata.
pensionista: (persona que está en un colegio
o casa particular y paga cierta pensión) convictor, oris m. Sin: contubernalis; pensionárius; qui in convictu (vel in sede convictūs)
moratur vel est; qui pro habitatione et mensa
prétium pactus est; qui, pacta mercede (vel
pentagonal: pentagōnus, a, um.
pentágono: adj pentagōnus, a, um // sust
pentagōnum, i n; pentagónium, ii n. Sin:
quinquángulum // (edificio de Washington,
que alberga el secretariado de Defensa y el
estado mayor de las fuerzas armadas de los
EE. UU.) pentagōnum Vasintóniae aedifícium.
pentagrama: pentagramma, ătis n. Sin: musicarum notarum aréola.
pentarquía: pentárchia sive -archīa, ae f. Sin:
quinque virorum dominatus (-us m) vel potentatus (-us m).
pentatleta: pentathleta, ae m; pentathlus, i
m.
pentatlón: pentathlum, i n. Sin: quinquértium; certamen quinquepertitum, quínquiplex
(-plĭcis), quíncuplex. Uso: - moderno, aetatis
nostrae pentathlum; pentathlum recens; - individual, por equipos, pentathlum singulorum, per manípulos.
Pentecostés: Pentecoste, es f.
pentodo: pénthodus vel pénthodos, i f .
penúltimo: paenúltimus, a, um; paene últimus. Sin: próximus ab último vel ab extremo;
próximus (a) postremo.
penumbra: paenumbra, ae f. Sin: sublustris
umbra; Astron paenumbra.
811
penuria
penuria: penúria, ae f. Sin: egestas, atis f; inópia.
péptico: pépticus, a, um. Sin: concoctioni insérviens; ad concoctionem spectans.
peón: (el que camina, anda o ejecuta su
papel a pie) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans;
deámbulans; v. peatón // (infante o soldado
de a pie) pedes, dĭtis m (en pl, también mílites, um vel pedestres, ium) // (obrero) operárius, ii m (en pl, también óperae, arum f).
Uso: - caminero, viae vel viarum curator; de albañil, operárius structor // (pieza en el
juego de ajedrez) latrúnculus, i m. Uso:
mover un -, latrúnculum dare (hacia adelante) vel redúcere (hacia atrás) // (pieza en
el juego de damas) cálculus, i m // (juguete)
v. trompo.
peptona: peptonum, i n.
peonada: (trabajo que realiza un jornalero
en un día) ópera diurna // (conjunto de peones que trabajan en una obra) v. peonaje.
peonaje: (conjunto de soldados de infantería) pédites, um mpl. Sin: pedestres, ium mpl;
péditum vel pedéstrium caterva, turma, cópia
// (conjunto de peones que trabajan en una
obra) operárii, orum mpl. Sin: óperae, arum
fpl; operarum vel operariorum caterva, turma,
cópia.
pequinés: catellus pekinensis.
pera: (fruto del peral) pirum, i n. Uso: - silvestre, pirum silvestre; - en almíbar, pirum
sáccharo condītum // (llamador o interruptor
en forma de pera) pírula, ae f.
peral: pirus, i f. Uso: - silvestre, achras, ădis
f.
peralte: (mayor elevación de la parte exterior de una curva en relación con la interior)
peraltum, i n.
perborato: sal perbóricus m; sal perbóricum
n.
percal: (tela de algodón) percala, ae f. Sin:
leve gossýpium; tela ex levi cotone (vel gossýpio, vel xylo).
peonia: paeónia, ae f.
percepción: percéptio, onis f. Sin: comprehénsio; cognítio; intelléctio. Uso: - subliminal, subcéptio; - de la cultura, percéptio
cultūs civilis.
peonza, v. trompo.
perceptibilidad: perceptibílitas, atis f.
pepino: (planta) citríolus, i f. Sin: cúcumis
sativus // (fruto) citríolum, i n.
perceptible: perceptíbilis, e. Sin: percipíbilis.
pepita: cálculus, i m. Uso: - de oro, áureus
cálculus.
percha: (listón de madera o metal con colgaderos para la ropa) tendícula, ae f. Sin: uncínulus; uncus. Uso: colgar en la -,
tendículae (vel uncínulo, vel unco) impónere,
suspéndere // (mueble para colgar ropa, sombreros u otros objetos) v. perchero.
pepsicola: pepsicola, ae f.
pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin:
pépticum elementum vel medicamentum;
sucus pépticus; énzyma (-ae f) péptica.
perchero: véstium sustentáculum. Sin: paenulárium; fulcimentum vestiárium. Uso: col-
812
perfeccionamiento
gar en el -, sustentáculo vel paenulário suspéndere.
percusión: percússio, onis f; percussus, us m.
Sin: pulsátio; ictus, us m. Uso: de -, pulsátilis.
percusionista: músicus pulsator.
percusor: (el que hiere) percussor, oris m.
Uso: percusores de los clérigos, clericorum
percussores // (pieza) percussórium, ii n.
perderse: (errar el camino) viā décipi. Sin:
errore viae falli.
pérdida: perdítio, onis f. Sin: amíssio; amissus, us m; iactura; damnum; detrimentum.
Uso: - de tiempo, témporis iactura; perdítio
témporis.
perdigón: (grano de plomo) glóbulus, i m;
glóbulus plúmbeus. Sin: metállica glans
(glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones,
metállicis glándibus pétere vel ferire.
perdigonada: (tiro de perdigones) glándium
metallicarum (vel plumbeorum globulorum)
ictus (-us m) vel coniéctio (-onis f).
regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari;
iter ágere, fácere, habere // (ir en romería a
un santuario) pietatis causā peregrinari.
peregrino: (que anda por tierras extrañas)
peregrīnans, antis; peregrinator, oris m. Sin:
ádvena; viator; péregre advéniens // (que por
devoción o por voto va a visitar un santuario) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrinator; pietatis causā peregrinator. Uso: apostólico, peregrinator apostólicus; la marcha de los -, agmen religiosum peregrinántium.
perejil: petroselinum vel petroselinon, i n.
perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente
// (adorno femenino de poco valor) inane ornamentum. Sin: nugatórium ornamentum;
mulíebre ornamentum; en pl, también mundus mulíebris.
perentorio: (concluyente, decisivo) decretórius, a, um. Sin: firmíssimus; omnino status
vel constitutus; en el lenguaje jurídico, peremptórius. Uso: edicto -, peremptórium
edictum.
perestroika: immutátio, onis f. Sin: renovátio; política renovationis, perestroika dicta.
perdiz: perdix, īcis mf.
¡perdón!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!;
excusa (me)!; hábeas me excusatum!
perecuación: peraequátio, onis f.
peregrinación: (viaje por tierras extrañas)
peregrinátio, onis f. Sin: peragrátio; itínerum
suscéptio vel lustrátio // (viaje a un santuario) sacra vel pia peregrinátio. Uso: hacer
una - a Lourdes, sacram peregrinationem Lapurdum fácere.
peregrinar: (andar por tierras extrañas) pe-
perfección: perféctio, onis f. Sin: absolútio;
conféctio; consummátio; expolítio; perpolítio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana
perféctio; - evangélica, evangélica perféctio;
a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amussim; ad perfectum; perfecte; óptime; plane; absoluta, absolútio et perféctio.
perfeccionamiento: perféctio, onis f. Sin:
absolútio; progréssio; profectus (-us m); progressus (-us m). Uso: - moral, emendátio;
moralis perféctio; atender al propio - moral,
se ipsum emendare; seipsum meliorem fácere
vel réddere; progressionem fácere ad virtu-
813
perfeccionar
tem; prógredi in virtute; contribuir al - de
algo, álicui rei excolendae (vel perficiendae,
vel absolvendae) conferre; promover el - de
la humanidad, hóminum ánimos excólere.
perforación: (acción de perforar) perforátio,
onis f. Sin: perfóssio; perfossura; fossura //
(efecto de perforar) terebramen (-mĭnis n).
Sin: térebra, ae f.
perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) áliquid ad perfectionem perdúcere, addúcere;
áliquid perfícere vel absólvere // (hacer mejor
una cosa) áliquid mélius réddere; áliquid excólere vel perpolire. Uso: máquina de un modelo
muy
perfeccionado,
máchina
exquisitiore artifício facta // perfeccionarse
en un arte, artem pénitus díscere.
perforador: perforator, oris m. Sin: perfossor.
perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin:
máximae perfectionis stúdium.
perfeccionista: adj máximam perfectionem
affectans vel áppetens // sust perfectionista,
ae m. Sin: máximae perfectionis studiosus.
perfectible: perfectíbilis, e.
perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus;
completus; consummatus; excultus; perpolītus; ómnibus númeris absolutus.
perfil: (postura en que solo se deja ver un
lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso:
de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obliquum; figuras de -, catágrapha, orum npl;
oblíquae imágines; esbozar, representar, pintar a uno o una cosa de -, áliquem vel áliquid
(vel imáginem alicúius vel alicúius rei) ex
obliquo delineare, effíngere, adumbrare, píngere // (contorno de una figura) lineamenta,
orum npl. Sin: figura líneis circumducta; extrema lineamenta npl ; primae líneae fpl. Uso:
trazar el - de uno, figuram alicúius adumbrare vel descríbere; figuram alicúius summis
lineamentis (vel primis líneis) circumdúcere.
perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus;
expressus.
perforadora: perforáculum, i n; chartarum
perforáculum. Sin: máchina pérforans;
instrumentum perforatórium.
performance: (ejecución) exsecútio, onis f.
Sin: conféctio; efféctio; effectus, us m // (función, espectáculo) spectáculum, i n // (resultado obtenido) éxitus, us m. Sin: successus,
us m; Dep, éxitus certáminis agonístici.
perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimentare; odore vel odóribus imbúere, perfúndere,
suffire; bonis odóribus perfúndere áliquem
vel áliquid // perfumarse, se odóribus imbúere, perfúndere, suffire.
perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
bonus vel suavis odor.
perfumería: myropólium, ii n. Sin: unguentária, ae f; arómatum taberna; taberna unguentária.
perfumero o perfumista: myropōla, ae m
vel myrépsius, ii m. Sin: unguentárius; aromatárius; v. ungüentario.
pergamino: pergamēna, ae f. Sin: membrana, ae f; membranum, i n; charta pergamena; membrana scriptória. Uso: - sutil,
membránula; de -, membráneus; fabricante o
vendedor de pergaminos, membranárius, ii m
// (documento escrito en -) diploma membranáceum. Sin: diploma ex membrana.
pérgola: (armazón que sostiene la parra u
otra planta trepadora) v. emparrado.
814
periódico
periantio, v. perianto.
perihelio: perihélios vel perihélius, ii m; perihélium, ii n.
perianto: perianthum vel perianthon, i n; perianthus vel perianthos, i m. Sin: perigónium;
floris involūcrum.
perilla: (porción de pelo que se deja crecer
en la punta de la barba) bárbula, ae f.
pericardio: pericárdium, ii n. Sin: cordis involūcrum.
perimetral o perimétrico: perimétricus, a,
um. Sin: circumcurrens.
pericarditis: pericardites, is f; pericarditis,
tĭdis f. Sin: pericárdii (vel cordis involucri)
inflammátio vel inflátio.
perímetro: perímetrus, i m. Sin: ámbitus vel
circúitus, us m.
pericarpio: pericárpium, ii n; pericarpum, i
n. Sin: séminis involūcrum.
pericia: perítia, ae f. Sin: dextéritas; callíditas; experiéntia; ars.
perimisio: perimýsium, ii n. Sin: externa
musculorum membrana vel membránula.
perineo: perineus vel perinaeus, i m; perinaeum.
perineumonía, v. pulmonía.
pericondrio: perichóndrium, ii n; perichondrus vel perichondros, i m.
pericondritis: perichondrites, is f. Sin: perichóndrii vel perichondri inflammátio.
periferia: (circunferencia) circumferéntia, ae
f. Sin: ámbitus; circúitus, circumflexus, us m;
circinátio vel circumdúctio, onis // (alrededores de una ciudad) periphéria sive -pherīa, ae
f. Sin: subúrbium, ii n; extrema urbis pars
(partis f); perímetrus; ámbitus; circúitus, us
m. Uso: parroquia de -, paróecia suburbana.
periférico: (de los alrededores de una ciudad) periphéricus, a, um. Sin: subúrbii (gen);
extremus; suburbanus.
perifollo: (planta, flor) anthriscum, i n.
perífrasis : períphrasis, is f. Sin: circúitus, us
m; circumlocútio; circuítio; verborum circuítio, circúitus, ámbitus; verborum comprehénsio, coniúnctio; coniuncta verba.
perigonio, v. periantio.
perineumónico, v. pulmoníaco.
perinola, v. trompo.
periódicamente: periódice. Sin: certis períodis; statis tempóribus; certo témpore; per intervalla; certis témporum intervallis.
periodicidad: periodícitas, atis f. Sin: tempus
periódicum; certa témporum intervalla
(-orum npl).
periódico: adj periódicus, a, um. Sin: certis
vel statis tempóribus recurrens, revertens, rédiens; certo témpore recurrens. Uso: fiebres -,
febres periódicae; publicaciones -, publicationes periódicae // (impreso que se publica
periódicamente) periódicum, i n. Sin: commentárium; commentárius; commentárius
periódicus; commentárii (-orum mpl) periódici; fólia periódica; chronográphicon, i n.
Uso: - semanal, v. semanario; - sexuales, periódica sexuália; - trimestral, periódicum trimestre; el - “Newsweek”, periódicum
“Newsweek”; el - “Playboy”, periódicum,
815
periodismo
cui títulus est “Playboy” // (diario) v. esta
voz.
periodismo: diurnalismus, i m. Sin: commentariorum vel diurnariorum ars, offícium,
proféssio, opus.
periostitis: periostites, is f; periostitis, ĭdis f.
Sin: óssium tegumenti (vel tegimenti, vel tegmenti) inflammátio.
peripatético: peripathéticus, a, um.
periplo: périplus, i m. Sin: circumnavigátio.
periodista: diurnárius, ii m; diurnária, ae f.
Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnárius)
scriptor; redactor diurnárius; epheméridis vel
epheméridum scriptor; acta diurna narrans.
Uso: los -, diariorum vel epheméridum
scriptores.
periscópico: periscópicus, a, um. Sin: ad periscópium áttinens.
periscopio: periscópium, ii n. Sin: instrumentum circumspíciens.
periodístico: diurnárius, a, um. Sin: epheméricus; diurnalísticus; diurnalárius.
perisperma: perisperma, ătis n. Sin: séminis
involūcrum.
período: (espacio de tiempo) períodus, i f.
Sin: aetas, atis f; témporis spátium. Uso: cuaresmal, quadrageni ieiúnii maioris dies; eneolítico, aetas aeneolíthica; - glaciar, aetas
glacialis; - infecundos, témpora conceptioni
non apta; témpora quae fecunditate carent; paleolítico, aetas palaeolíthica; - de gobierno,
períodus regíminis; - de la decadencia, senescens aetas; - de los orígenes, antiquior
aetas; - de transición, aetas média; segundo de su cargo de presidente, secunda períodus
múneris sui praesidentis // Gram períodus, i
f. Sin: ámbitus, circúitus, us m; orationis circúitus; verborum ámbitus. Uso: - hipotético,
períodus hypothética; hypothéticum enuntiatum // Med circúitus, us m.
peristáltico: peristálticus, a, um. Uso: contracciones -, contractiones peristálticae; movimiento -, motus (-us m) peristálticus.
perióstico: perióstii (gen). Sin: ad perióstium
(vel ad periósteon) pértinens.
periostio: perióstium, ii n. Sin: periósteum
vel periósteon, i n; óssium tegumentum, tegimentum, tegmentum.
periostiotomía: periostiotómia sive -tomīa,
ae f. Sin: perióstii séctio.
periostiótomo: periostiótomum, i n.
peristilo: peristylum, i n; peristýlium, ii n.
perito: adj y sust peritus. Uso: - científicos,
periti scientífici.
peritoneo: peritonaeum vel peritonēum, i n.
Sin: abdóminis membrana; intérior ventris
membrana.
peritonitis: peritonites, is f; peritonitis, ĭdis
f. Sin: peritonaei inflammátio; abdóminis
membranae inflammátio.
perla: margarita, ae f; margaritum, i n;
gemma, ae f. Uso: adornado de perlas, margaritatus; que produce perlas, margarítifer,
margarílifer, gémmifer; vendedor de perlas,
joyero, margaritárius, ii m.
permanencia: permánsio; mánsio; remánsio,
onis f. Sin: commorátio; demorátio.
permanente: adj pérmanens, entis. Sin: diuturnus; duraturus; perennis; permansurus;
816
persecución
stábilis // (ondulación artificial del cabello)
pérmanens undulátio. Sin: coma calamistrata.
permeabilidad: permeabílitas, atis f. Sin: penetrabílitas.
permeable: permeábilis, e. Sin: penetrábilis;
pérvius.
permisividad: permissívitas, atis f. Sin:
nímia permittendi consuetudo.
permisivismo: permissivismus, i m. Sin:
nímia permittendi rátio. Uso: - sexual, licéntia sexualis.
peronospora: peronóspora, ae f.
perpendicular: perpendicularis, e; perpendiculárius, a, um. Sin: ad perpendículum directus, o simplem directus, rectus. Uso: línea -,
recta línea; línea ad perpendículum; en dirección -, (directe) ad perpendículum; ser -, ad
perpendículum esse; directum esse.
perpendicularmente: perpendiculáriter. Sin:
ad perpendículum; ad líneam; recto libramento; directe ad perpendículum. Uso: caer
-, ad líneam ferri; estar - , perpendículo respondere.
perrera: canis cávea. Sin: cubile canis (o,
según el contexto, canum).
permisivo: permissivus, a, um.
permiso: (licencia o consentimiento para
hacer o decir algo) permíssio, onis f. Sin:
permissus, us m; permissum, i n; concéssio;
facultas; licéntia. Uso: - de abatir lobos, licéntia lupos sternendi; pedir - a uno, licéntiam ab áliquo pétere.
permutación: permutátio, onis f. Uso:
Gram, - de la vocal radical, permutátio vocalis.
permutar: permutare. Sin: commutare; mutare; permutationem fácere.
pernera: bracae vel bracarum crus (cruris n).
pernil: (de pantalón) v. pernera; (de puerco)
v. jamón.
pernio: cardo, dĭnis m. Uso: - de manivela,
vectículi cardo.
perrería: (muchedumbre de perros) canum
caterva // (conjunto de personas malvadas)
improborum grex (gregis m). Sin: cívium vel
hóminum faex (faecis f).
perro: canis, is m. Uso: de -, caninus, cananus, catulinus; - cazador o de caza, canis venator vel venáticus; - dogo o de presa, v.
buldog- faldero, catellus; - lebrel, vértragus
vel vértagus, i m; - lebrero, canis leporárius
vel leporinus; - lobo, crocottas, ae m; - moloso, molossus, i m; molossus canis; - pastor,
canis pastoralis vel pecuárius; - pequeño, cátulus vel catellus, i m; - rabioso, canis rabiosus vel rábidus; - ratonero, canis captor
múrium (vel rattorum); - de aguas, canis
aquáticus; - de corral, - de guardia, canis catenárius; custos vel canis villáticus, vígilans;
- de lanas, canis lániger // - que ladra no
muerde, canis tímidus veheméntius latrat
quam mordet.
persa: adj pérsicus, a, um // (natural de Persia) Perses, ae m // (idioma que se habla en
Persia) lingua pérsica.
perogrullada: patens proposítio.
Perogrullo: de -, patens, entis. Sin: perspícuus; manifestus; apertus.
persecución: persecútio, onis f. Sin: insectá-
817
persecutorio
tio; vexátio; cruciatus, us m. Uso: - política,
política persecútio.
persecutorio: persecutórius, a, um.
perseguible: iudício persequendus vel dignus.
perseguidor: persecutor vel insecutor, oris
m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: encarnizado, vexator et hostis.
perseguir: áliquem vexare, exagitare, lacéssere, cruciare, insectari vel consectari. Sin:
saevire in áliquem; hostíliter áliquem pétere.
Persia: Pérsia, ae f; Persis, -ĭdis f.
persiana: (especie de celosía para ventanas)
persiana, ae f. Sin: transenna volúbilis; fenestrae postis (-is m), transenna, valva ; complicábilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri
(-orum mpl) vel clatra (-orum npl).
persiano, v. persa.
persignarse, v. santiguarse.
persona: (Filos, supuesto inteligente) persona, ae f; - divina, persona divina // (individuo de la especie humana) homo, mĭnis m
vel vir, viri m (hombre), mulier, ĕris f (mujer).
Sin: persona; caput, pĭtis n; quidam, quaedam. Uso: - amable, lépidum caput; - competentes, periti hómines; - culta, vir doctus
vel múlier docta; - esforzada, caput audax; física, phýsica persona; - querida, carum
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum
sola); sine árbitris; remotis árbitris; soli
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por
sí mismo); praesens, entis (estando presente);
tantos pareceres cuantas -, quot cápita tot
senténtiae; personas de criterio, prudentes; de mal agüero, homo calamitosus; fascinator, oris m; una familia de seis - , sex cápitum
família; las - de servicio, fámuli, orum mpl;
vi a varias personas, plures vidi; no hay - que
..., nemo est qui + subj; una - conocida por
mí, solo de nombre, quidam notus mihi nómine tantum // (cuerpo) corpus, pŏris n. Uso:
cuidado de la -, córporis (vel cutis) cura; temblaba en toda su -, toto córpore tremebat //
(accidente gramatical) persona, ae f.
personaje: (sujeto de distinción o dignidad)
vir (viri m) clarus, praeclarus, claríssimus.
Sin: amplíssimus vir // (ser humano o simbólico de una obra literaria) persona, ae f. Uso:
- principales y secundarios, primarum et secundarum pártium personae; - de teatro,
actor; scaénicus vel scaenáticus, i m; scáenicus actor; - de una novela, persona fábulae;
crear un - novelesco, fábulae personam confíngere.
personal: (adj, en persona) traducir mediante una perífrasis con ipse, a, um; ej.: una
visita - del cónsul, ipsīus cónsulis adventus //
(de la persona, propio) próprius, a, um. Sin:
personalis, e. Uso: beneficio -, benefícium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
córpori úsui sunt; méritos -, própria alicúius
promérita vel mérita; ventajas -, própria alicúius cómmoda; a título -, próprio ipsīus nómine vel meo, tuo, suo ... nómine; por interés
-, propter suum emolumentum; aportar algo
-, áliquid sui afferre // (privado) privatus, a,
um. Uso: consideraciones -, privatarum
rerum respectus (-us mpl); desgracia -, privata calámitas; por iniciativa -, privato consílio; estudios, ocupaciones -, privata stúdia //
(original) singularis, e. Sin: próprius ac suus.
Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
Der y Gram) personalis, e; ad personam
spectans // (conjunto de los empleados) personae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; ministéria, orum npl; officiálium corpus. Uso: docente, docéntium corpus; jefe del - (de trabajadores), operariorum moderator; (de funcionarios) ministrorum vel officiálium
818
perspectiva
moderator; jefe del - del protocolo, officiorum magister.
personalidad : (persona notable) vir
praestans, clarus, clarissimus, amplíssimus.
Uso: las más altas - del Estado, príncipes in
re pública; una gran -, vir magnus et illustris
// (en cuanto desempeña un papel en la vida
pública) persona, ae f. Uso: tener en la Iglesia una - que no puede suprimirse, in perpétuum habere in Ecclésia personam //
(individualidad) ingénium, ii n; persona; personálitas // (cualidades naturales) natura, ae
f. Sin: índoles; ánimus; quod cuiusque próprium est; quod quisque habet sui // (cualidades adquiridas, costumbres) mores, um m.
Sin: ingénium et mores, natura et mores // compleja, ánimus haud simplex; - rígida, inflexible, ingénium ásperum vel intractabile //
cambiar de -, novum sibi indúere ingénium;
mores mutare; desarrollar la - humana, hóminum dignitatem augere; formar la -, mores
conformare; formarse la - a imitación de uno,
se in alicúius mores formare; tener una doble -,
duabus quasi a natura personis indutum esse;
tener una - original, ingénio atque ánimo singularem esse; tener una - rica y compleja,
váriā multiplicique naturā esse.
personalismo: personalismus, i m. Sin: doctrina de personae dignitate.
personalista: personalista, ae m. Sin: personalismi sectator, ássecla, professor.
personalización: ad personam conformátio
vel accommodátio.
personalizar: notam personalem tribúere.
Sin: áliquid personae aptare.
personificación: (acción y efecto de personificar) personificátio, onis f. Uso: la - de la
necedad, stúltior stultíssimo; la - de la sabiduría, sapientíssimus ómnium; la - de la vir-
tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, vítium es // (figura retórica) ficta persona. Sin:
fíctio (-onis f) personae; personarum fíctio;
prosopopóeia, ae f.
personificado: personā donatus. Sin: hóminis formā donatus. Uso: es la justicia -, est
ipsa iustítia.
personificar: (atribuir vida o acciones de
persona a un animal o a una cosa) ánimal vel
rem personam constitúere; hóminis formam
álicui tribúere. Sin: ánimal vel rem humana
spécie indúere // (representar a una persona
determinada) alicúius personam gérere, sustinere, obtinere, ferre, indúere; alicúius partes
ágere, sustinere, obtinere; alicúius vice fungi;
alicúius múnere fungi; alicúius pártibus
fungi.
perspectiva: (arte de representar los objetivos en relieve) perspectiva ars. Sin: gráphice
delineandi ars; ars res pingendi (vel effingendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
prospectu suo // (obra o representación ejecutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; gráphica profunditatis repraesentátio. Uso: plano o dibujo
en -, scaenográphia sive -graphīa, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; representar algo en -, áliquid in suo prospectu
pónere // (conjunto de objetos que se presentan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspectus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
alto) // (punto de vista desde el cual se considera o se analiza un asunto) iudicandi rátio.
Sin: sentiendi modus; ámbitus, us m. Uso: en
la - materialista, in materialístico ámbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspectátio,
onis f. Sin: praestolátio; spes (spei f) vel timor
(según el contexto). Uso: - de mayor bienestar, exspectátio commodioris vitae; la - de
una vida semejante, huius vitae proposítio;
819
pertenencia
abrirse a una - internacional, prospéctui
internationali patéscere; se presenta una alegre -, laeta exspectátio arrīdet.
pertenencia: (derecho a la propieda de una
cosa) domínium, ii n. Sin: propríetas; pertinendi condício.
pértiga: pértica, ae f. Uso: - de barquero,
contus, i m.
guno, álicui permolestum esse; álicui óneri
esse intolerábili.
pésame: commiserátio, onis f. Uso: dar a alguien el - por el fallecimiento del padre, de la
madre, etc., commiserationem suam álicui
significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum álicui testari (declarare) ob ...;
suum álicui maerorem testari ob ...
pesar: (intr, tener tal peso) péndere.
pertinente: pértinens, entis. Sin: áttinens;
spectans ; respíciens; qui pértinet, áttinet,
spectat, réspicit ad + ac.
pertrechos : apparatus, us m.
Perú: Perúvia, ae f.
peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peruvianus, i m.
perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus;
depravatus; pravus, ímprobus; sceleratus; vitiosus.
pesa: pondus, dĕris n. Uso: pesas de la balanza, póndera; - de gimnasia, halter, ēris m
(ac pl -ēras).
pesario: pessárium, ii n.
pesca: (acción de pescar) piscátio, onis f;
piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, piscárius sive piscatórius; - con anzuelo, piscatus hamátilis; barco de -, navis piscatória; la
- del atún, piscátio thynnária; la pasión de la
-, piscatus vel piscandi voluptas.
pescadería: piscária, ae f. Sin: taberna piscatória; forum piscárium vel piscatórium.
pescadero: ichthyopōla, ae f. Sin: piscárius,
ii m; píscium ínstitor vel vénditor.
pescado: (pez comestible) piscis, is m // (producto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en
salazón, salsamentum.
pesacartas: epistularum statérula.
pesadilla: (sueño angustioso) íncubus, i m;
íncubo, ōnis m. Sin: nocturna suppréssio;
angor nocturnus vel somnialis; anxiosum
sómnium; formidamen (-mĭnis n) somniale;
noctis visum tremendum. Uso: tener una -,
in somno angi; in somno angóribus vexari //
(grave preocupación) terror, oris m. Sin:
angor; ingens (vel gravis, vel intolerábilis)
cura; cura et sollicitudo; onus intolerábile.
Uso: esto es mi -, haec cura me sollícitat; esto
es una - para mí, hoc est mihi magnae sollicitúdini; hoc me angit; hoc óneri mihi est;
hoc permolestum mihi est; ser una - para al-
pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos
coches) transtrum, i n.
pesebre: (sitio donde los animales comen el
forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin:
praesépium vel praesáepium; praesaepes vel
praesaepis, is f // (nacimiento, representación
del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin:
praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl)
vel cunábula (-orum npl).
pesebrera: praesépia, ium npl.
peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus
820
pétalo
vel hispánicus.
pesimismo: (como sistema filosófico) pessimismus, i m. Sin: doctrina eorum, qui ómnia
in detérius réferunt // (como tendencia personal) pessimismus. Sin: mens in detérius
ómnia réferens; mens ad deteriora convertens
(vel réferens) ómnia; ánimus ómnia in peiorem partem intérpretans; rerum peior interpretátio; mens detérrima ómnia iúdicans;
naturalis ánimi inclinátio ad ómnia in detérius referenda; rátio ómnia in peiorem partem
interpretandi; in rerum quandam peiorem interpretationem inclinare // (como tendencia a
prever lo peor) ánimus mala semper óminans. Sin: mali providéntia; ánimus ad trístia
ac maesta quaeque conversus; rátio in peius
ómnia detorquendi; mentis ad detérrima
ómnia proclívitas // (como tendencia a temer
lo peor, malos resultados) infelicis rerum éxitus timor. Sin: mens detérrima ómnia exspectans vel timens.
pesimista: (que profesa el pesimismo) pessimista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator,
ássecla // (que propende a ver y juzgar las
cosas por el lado más desfavorable) detérius
ómnia réferens. Sin: péssime séntiens de áliqua re; atra videns ómnia; peiora timens.
Uso: ser -, (como tendencia personal) detérius interpretari; ómnia in detérius referre; res
in peius vértere; detérrima ómnia iudicare;
péssimam putare suarum rerum condicionem; (como tendencia a prever lo peor) meliora desperare; ómnia semper desperare; de
se et de ómnibus rebus desperare; (como tendencia a temer lo peor, malos resultados) adversos rerum éxitus metúere; deteriora
semper timere; omnes rerum éxitus adversos
praemetúere, praesagire, praedícere, praemonere, praenuntiare, ominari, vaticinari.
peso: pondus, dĕris n. Uso: - atómico, pondus
atómicum; - bruto, pondus íntegrum vel
totum; - específico, pondus specíficum; -
neto, pondus próprium vel certum // (Dep,
atleta) - mosca, (athleta, ae m) a musca vel
pónderis muscae; - pluma, a pluma vel pónderis plumae; - ligero o liviano, a parvo póndere, vel parvi pónderis, vel pónderis levis; medio o mediano, a medio póndere vel pónderis médii; - medio ligero o medio-mediano
o “Welter”, a velteriano póndere, vel pónderis velteriani, vel a parvo (levi) póndere
médio, vel parvi (levis) pónderis médii; - pesado, a máximo póndere, vel pónderis máximi; - semipesado, a semimáximo póndere,
vel a máximo póndere dimídio, vel pónderis
semimáximi, vel máximi pónderis dimídii //
(entidad, sustancia e importancia de algo)
pondus. Uso: - político y económico, pondus
políticum atque oeconómicum.
pespuntar: filo duplicato vel geminato súere.
pespunte: sutūra duplicata. Sin: ictus duplicatus; punctum retroversum.
pestillo: (pasador o cerrojo con que se asegura una puerta) v. pasador.
pesuña: (pedis) úngulae (-arum fpl).
pesuño: (pedis) úngula (-ae f).
petaca: (estuche para guardar el tabaco) tabaci sácculus. Sin: capsella púlveri nicotiano
asservando; tabaci cistella; nicotiana thécula;
tabaci cápsula. Uso: - de oro, áurea theca nicotiano púlveri asservando; v. tabaquera //
(estuche para guardar los cigarros) theca
(vel pyxis, vel pyxidícula) volúminum tabacinorum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
capsella tabaci fascículis asservandis; theca
vel capsella volumínibus tabácinis asservandis; theca nicotianis bacillis asservandis; capsella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
cigarorum capsella.
pétalo: pétalum vel pétalon, i n. Sin: fólium;
821
petardo
floris bráttea.
petrodólares: dollária e petróleo percepta.
petardo: (morterete) v. esta voz // (cohete
lleno de pólvora, que hace explosión con estruendo) petardum, i n; petarda, ae f. Sin:
parvus vel minutus pyróbolus (-i m) chartáceus; parvum vel minutum pyróbolum chartáceum; cucullus nitrati plenus. Uso: de -,
petardárius.
petrogénesis: petrogénesis, is (ac -in) f.
petroglífero: petroglýphicus, a, um. Uso:
signo -, signum petroglýphicum.
petición: petítio, onis f. Uso: - de dilación o
indulgencia, petítio dilationis vel indulgéntiae.
petrografía: petrográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: petrarum descríptio; disciplina vel sciéntia petrográphica.
petimetre: tróssulus, i m. Sin: bellum
pomum; bellus homo vel homúnculus; totus
de cápsula; levis et mulierosus homo; élegans
adulescens et fucatus.
petróleo: petróleum, i n. Sin: óleum bituminosum, vivum, incendiárium. Uso: - bruto,
terrae óleum; óleum terrígenum; pozo de -,
púteus (-i m) petroleosus, petrolearis, petroleárius; petrólei púteus vel fons; bituminosi ólei
púteus; yacimiento de -, v. petrolífero; zona
petrolífera, locus vel régio petrólei (vel bituminosi ólei) dives, abundans.
petirrojo: eríthacus, i m. Sin: eríthacus rúbeus.
petral: antilena vel antelena, ae f. Sin: antela,
ae f.
petrarquismo: petrarchismus, i m. Sin: Petrarchae poëtae imitátio (imitación de Petrarca); Petrarchae cárminum stúdium
(afición a Petrarca).
petrarquista: (imitador de Petrarca) Petrarchae poëtae imitator // (aficionado a Petrarca) Petrarchae cárminum studiosus.
petrificación: petrificátio, onis f. Sin: in petram vérsio; in lápidem convérsio.
petrificado: petrificatus, a, um. Sin: lapídeus
factus.
petrogenia: petrogénia, ae f. Sin: petrarum
orīgo.
petrolero: (buque) petroleária, ae f (navis,
scapha) // (vendedor de petróleo) petrólei
mercator // (relativo al petróleo) petroleárius,
a, um. Sin: ad rem petroleáriam pértinens.
Uso: sociedades -, societates petroleáriae; yacimientos -, campi petroleárii.
petrolífero: petroleosus, a, um. Sin: petróleo
áffluens, abundans; petrólei abundans vel
dives (-vĭtis). Uso: yacimiento -, cubile petroleosum; petrólei fodīna.
petrología: petrológia sive -logīa, ae f.
petrológico: petrológicus, a, um.
petrólogo: petrólogus, i m.
petrificar: petrificare. Sin: lapire; in lápidem
(vel in petram) convértere vel vértere; in
saxum mutare // petrificarse, lapidéscere.
Sin: duréscere.
petroquímica: petroleária chémia, chímia,
chémice (-es f).
petroquímico: petrochémicus. Sin: petroleá-
822
pichón
rius-chémicus; ad petroleáriam chémiam áttinens. Uso: industria -, industria petrochémica vel petroleária-chémica.
pez : piscis, is m. Uso: - espada, xíphias, ae
m; - de oro, v. dorada.
pezón: (teta, mama) papilla, ae f // (rabillo
que sostiene la hoja, la flor o el fruto de las
plantas) petíolus, i m. Sin: pedúnculus; pedículus.
pezpita o pezpítalo: motacilla, ae f.
pezuña, v. pesuña.
pianista: (persona que toca el piano por oficio) plectrocymbalista, ae m; plectrocymbalístria, ae f. Sin: plectrocýmbali pulsator
(-oris m) vel pulsatrix (-īcis f) // (fabricante
de pianos) plectrocymbalorum (vel plectrocýmbalûm) ártifex (-fĭcis m) vel fabricator //
(persona que los vende) plectrocýmbalûm
vénditor vel mercator.
tris palaestra; equestre gymnásium; equinum
stádium.
picadillo: (guisado de carne cruda picada
con tocino, verduras y ajos u otros aderezos)
minūtal, alis n. Sin: tritumen, mĭnis n; penthíacum; comminuta caro.
picado: (picadillo) v. esta voz // (que tiene en
la piel cicatrices de pústulas variolosas) pustularum cicatrícibus obtectus // (dicho de un
avión) en -, ad perpendículum; vuelo en -, volatus ad perpendículum; avión que bombardea en -, aëroplanum ad perpendículm
aggrédiens; tirarse en -, praecípitem se ferre
in + ac.
picadora: tritábulum, i n. Uso: - de carne,
carnis tritábulum; - de hielo, glaciēi tritábulum; - de verdura, - de legumbres, (h)ólerum
tritábulum.
piano: plectrocýmbalum, i n. Sin: clavicýmbalum; clavile, is n. Uso: - de cola, clavile
aliforme; plectrocýmbalum caudatum; - de
media cola, semicaudatum plectrocýmbalum; afinar el -, plectrocýmbalum téndere vel
conténdere; estudiar -, in stúdium plectrocýmbali incúmbere; plectrocýmbalo óperam
dare; tocar el -, plectrocýmbalum pulsare.
picadura: (acción de picar) púnctio, onis f //
(efecto de picar) punctum, i n. Uso: - pequeña, punctiúncula, ae f; - de una aguja,
quod acu punctum est; vulnus (-nĕris n) acu
punctum // (mordedura) punctum (de insectos); morsus, us m (mordisco de aves, de serpientes); ictus, us m (herida: de avispas, de
serpientes); aculeatus ictus (de escorpiones)
// (tabaco picado) concisum vel contusum tabacum. Uso: - de hebras, tabacum in fibras
concisum.
pianoforte, v. piano.
picaflor: todus, i m. Sin: anthóphilus, i m.
pianola: automatárium vel automáticum clavile (-is n). Sin: mecháculm plectrocýmbalum vel clavicýmbalum
picamaderos: picus, i m.
picapedrero: lapicīda vel lapidicīda, ae m.
Sin: lapidicaesor; quadratárius.
piar: pipiare, pipilare, pipire.
picaza, v. urraca.
picadero: (lugar o sitio donde los picadores
adiestran los caballos y las personas aprenden a montar) hyppódromus, i m. Sin: eques-
pichón: columbus, i m. Uso: tirar al -, emíttere in columbas.
823
pickles
pickles, v. encurtidos.
pícrico: pícricus, a, um.
pick-up: (Radiotecn, dispositivo captador)
excípulum, i n; sonorum excípulum. Sin:
(instrumentum) phonóphorum.
pictografía: pictográphia sive -graphīa, ae f.
Sin: pictogramma, ătis n; expréssio per figuras.
picnic: (gira campestre) excúrsio campestris
// (comida al aire libre) prandíolum (-i n)
aprīcum. Sin: cénula subdivalis; gustátio,
onis f. Uso: lugar apto para -, locus aptus ad
prandíolum edendum; organizar un -, prandíolum parare.
pictográfico: pictográphicus, a, um.
picnómetro: pycnómetrum, i n.
pico: (boca córnea de las aves) rostrum, i n
// (parte que sobresale en la superficie de algunas cosas) apex, ápicis m // (herramienta
de cantero y cavador) úpupa, ae f. Uso: golpe
de -, úpupae ictus (-us m) // (parte de algunas
vasijas , por donde se vierte el líqido) rostrum // (mechero de candil) myxa, ae f // (cúspide de una montaña) cacumen vel culmen,
mĭnis n. Sin: vertex, tĭcis m; summus vertex
// (montaña puntiaguda) mons praeceps vel
praeruptus. Sin: iugum. Uso: que está a -,
cortado a -, praeruptus, abruptus; praeceps et
praeruptus; rocas a -, recta saxa // (picamaderos, pájaro carpintero) picus, i m. Uso: verde, picus víridis // fig, - de oro, vir eloquentíssimus. Sin: vir summae facúndiae; vir
dicendi peritíssimus.
picola: dolābra, ae f. Uso: - de alpinista, dolabra montana.
picoso: varíolis infectus.
picotazo: rostri ictus (-us m). Sin: rostri vulnus (-nĕris n) // fig iaculátio, onis f.
picotear: rostro percútere, ferire, vulnerare.
picrato: sal (salis m) pícricus; sal (salis n) pícricum.
pictórico: gráphicus, a, um.
pie: pes, pedis m. Uso: - plano, pes planus;
de pies a cabeza, ab únguibus ad vérticem //
- artístico de una mesa, trapezóphorum; - de
la balanza, librae basis (-is; ac -im vel -em,
abl -i); - de mueble, de aparato: pes; fulcrum,
fulmentum // - de cerdo (cocido), unguella
vel ungella, ae f; - de león, leontopódium; al
- de la letra, v. literalmente; al - de página,
v. página // dar - para una cosa, tamquam
ansam dare ut ...; alicúius rei ansam dare;
tomar - (ocasión o motivo) de una cosa, ex
áliqua re ansam súmere; ab áliqua re véluti
scintillam pétere.
piedad: (virtud que inclina hacia los actos
del culto divino) píetas, atis f. Sin: ánimus
pius // (compasión) misericordia, ae f. Sin:
miserátio.
piedra: (sustancia mineral dura y sólida)
petra, ae f. Sin: lapis, ĭdis f; saxum. Uso: de -,
lapídeus; sáxeus; - berroqueña, v. granito; ciega, lapillus; - falsa, gemma vítrea; - filosofal, philosophalis lapis; lapis philosophorum; - fundamental (la primera que se pone
en los edificios), lapis primárius; auspicalis
lapis; poner la primera -, lápidem auspicalem
pónere, iácere, fígere, statúere; poner la primera - de una iglesia, impónere primárium
ecclésiae lápidem; - infernal, sal nitratum argenti; en pl, sales nitrati argenti; - jaspeadas,
lápides ovati; - miliar (miliaria), mojón, miliárium; lapis miliárius; - pómez, pumex,
mĭcis m; de - pómez, pumíceus; - preciosa,
gemma vel margarita; hecho de - preciosas,
824
pijama
gémmeus; - sagrada, petra sacra; - triangulares (en forma de espina de pescado), lápides
spicati // - de afilar, asperón, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lĭcis m;
lapis vivus; - de escándalo, offendículum, i
n; ser la - del escándalo, péssimum exemplum esse; - de molino, muela, mola, ae f,
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque,
cotícula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae
f (en sentido figurado); piedras en bruto, lápides assi // no dejar - sobre -, (aedifícium,
urbem, arcem) fúnditus (vel a fundamentis)
disícere, dirúere, evértere, tóllere, delere; el
que de ustedes esté sin pecado, arroje la primera -, qui sine peccato est vestrum, primus
(por ej, in áliquam) lápidem mittat // (cálculo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) cálculus, i m // (granizo) grando,
dĭnis f.
piel: pellis, is f. Uso: - adobada, concinnata
pellis; - de armiño, pellis armellínea; - de cabrito, pellícula haedīna; abrigo de - , árnacis,
ĭdis f; vestis pellícea; casaca de -, scórtea, ae
f; cubierto de -, vestido de pieles, pellitus, a,
um; curtidor de pieles, v. peletero.
pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affectátio.
pietista: adj pietísticus, a, um // sust pietista,
ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator.
pieza: (porción de tela) pannus, i m. Sin: tela;
pannículus // (sala o aposento) cubículum, i
n. Sin: domūs membrum. Uso: - de recibo,
salutatórium; salutatórium cubículum //
(composición suelta de música vocal o instrumental) opúsculum músicum. Sin: pars,
partis f. Uso: ejecución de la -, cantus, us m;
- de violín, cantus fídibus // - teatral, fábula
scáenica vel dramática // - de ajedrez, cálculus, i m.
piezoelectricidad: piezoëlectris, ĭdis f. Sin:
piezoëléctrica vis.
piezoeléctrico: piezoëléctricus, a, um.
piezométrico: piezométricus, a, um. Sin: ad
piezómetrum spectans.
piezómetro: piezómetrum, i n.
Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rúbeae, Rufae.
Sin: indi qui “pelles rufae” vocantur; indi, indígenae e cute rufa.
pigmentar: peculiarem colorem indúcere.
pielitis: pyelites, is f.
pigmentario: ad pigmentum pértinens.
piemia: pyháemia sive pyhaemīa, ae f.
pigmento: pigmentum, i n. Sin: color; fucus.
piémico: pyháemicus, a, um.
pigmeo: (individuo perteneciente a los pueblos enanos que viven en las selvas de la región ecuatorial de Africa y en grupos
aislados en las Filipinas, Borneo y Nueva
Guinea) pygmaeus, i m. Uso: de los -,
pygmaeus, a, um // (fig, individuo muy pequeño) nanus, i m. Sin: pumílio, onis m; púmilus; homúnculus; homúncio, onis m.
pienso, v. forraje.
piercing: pertundículum, i n. Uso: - de oro,
plata, metal, pertundículum áureum, argénteum, metállinum.
pigmentado: peculiari colore obductus.
Pierrot, v. bufón.
pijama, v. piyama.
825
pila
pila: (pieza de piedra o de otra materia
donde cae o se echa el agua para varios
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautismal, cántharus, i m; sacer fons; salutaris lavacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina,
urnárium; aquárium; aquárius álveus; labelli
alvéolus; pila fullónica; - de fuente, conceptáculum, i n ; - del agua bendita, labrum
aquae lustralis vel lústricae; lustrale labrum;
(en las casas) ámula, ae f.; aquae benedictae
vásculum // Electr accumulatórium, ii n. Sin:
pila; lampádium manuale, lampas (ădis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: eléctrica, pila eléctrica vel eléctrea; pila eléctridis vim praebens, fundens, gignens; - eléctrica de Volta, pila voltiana // - atómica, pila
atómica // (montón) strues, is f. Uso: - de ladrillos, strues láterum // (pilar de puente) v.
pilar.
pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o
columna aislada de un edificio) pila. Sin: columna // (pilón de fuente) aquárium, ii n //
(hito o mojón que sirve de señal en los caminos) v. mojón.
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n.
pildora: pílula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso:
- anticonceptiva, pílula anticonceptionalis;
pílula qua conceptus impediatur vel impeditur; tomar píldoras, pílulas súmere.
pileta: (pila pequeña) labellum, i n; v. lavabo
// (pila pequeña que solía haber en las casas
para tomar agua bendita) lustralis (vel lústricae) aquae vásculum, labellum, sítula //
(piscina) piscina, ae f. Uso: - de natación, natatórium, ii n; natatória, ae f; natatus, us m ;
piscina natatória // (lavabo) v. esta voz.
pillaje: latrocínium, ii n. Sin: grassátio; depraedátio.
pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po-
pulare, populari; praedas ágere, fácere, auferre.
pillería: (acción propia de un pillo) néquiter
vel ímprobe factum. Sin: indignum fácinus;
flagítium; scelus, lĕris n.
pillo: (persona falta de escrúpulos) nequam
indecl. Sin: ímprobus; scelestus; fúrcifer //
(niño vagabundo o callejero que comete pequeños delitos) v. pilluelo.
pilluela: mónnula, ae f. Sin: puella impróbula vel pétulans.
pilluelo: mónnulus, i m. Sin: puer impróbulus, audáculus, pétulans.
pilórico: pylóricus, a, um.
piloro: pylōrus, i m. Sin: stómachi inférius
óstium. Uso: estrechamiento del -, pylōri sténosis (-is f).
pilotaje: (acción y efecto de pilotar) gubernátio, onis f. Sin: moderátio; moderamen; régimen (-mĭnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avión, aëronavis
moderátio; - de buque, navis gubernátio //
(ciencia y arte que enseñan el oficio de piloto) gubernandi ars.
pilotar: gubernare, régere, moderari. Uso: sé
- un avión, aëroplanum gubernare scio.
piloto: (el que guía un buque, avión o vehículo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: de automóvil, autocineti gubernator; autoraedae rector; - de avión, aëronavis vel aériae
navis gubernator, rector; aëroplanīga, ae m;
volator; - de avión de caza a reacción, gubernator aëroplani insectationis aërihaustórii; de buque, navis gubernator; navígii rector; de planeador, gubernator velívolans // (luz
roja) lumen, mĭnis n. Uso: - posterior, lumen
826
pintoresco
postīcum.
pimentero: píperis arbor (-ŏris f).
pimienta: piper, ĕris n. Uso: granito de -, píperis granum.
pimiento: (planta) siliquastrum, i n. Sin:
cápsicum ánnuum // (fruto) piperitis, -is vel
- ĭdis f . Uso: pimientos en escabeche, piperítides aceto maceratae.
pinacoteca: pinacotheca, ae f; pinacothece,
es f.
pintarrajear: ridículas imágines delineare
vel píngere.
pincel: penicillum, i n; penicillus, i m.
pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forcícula.
pinchar: perforare. Uso: - un neumático,
pneumáticum perforare.
pincharse: (ponerse una inyección) cutem
terebrare.
pinchazo: (punzadura o herida que se hace
con instrumento o cosa que pincha) punctura,
ae f. Sin: púnctio, onis f. Uso: - de un neumático, pneumátici perforátio // fig morsus, us
m. Sin: vellicátio; stímulus; acúleus. Uso: los
- del dolor, stímuli doloris; sentir los - de los
envidiosos, dente ínvido morderi.
pinche: (mozo de cocina) sublíngio, onis m.
Sin: servus vel fámulus culinárius.
ping-pong: tenilúdium tabulare vel mensale.
Sin: mensale pililúdium; ludus pilae mensalis.
pingüino: aptenódytes, is f. Sin: aptenódytes
patagónia.
pintamonas: malus vel imperitus pictor.
pintar: píngere vel depíngere. Uso: - a la
acuarela, aquatis colóribus píngere; - al encausto, a fuego, encausto píngere; inúrere
picturas; - al fresco, udo colores illínere; - al
óleo, oleatis colóribus píngere; óleo dilutis
colóribus píngere; - al temple, al aguazo, a
la aguada, colóribus aquā dilutis píngere; colóribus aquā glutinatā dilutis (vel temperatis)
píngere; colóribus aquā glutineque dilutis
(vel temperatis) píngere; - con esmalte, maltham indúcere álicui rei; malthā áliquid illínere, obdúcere, tégere, contégere; - de perfil,
obliquam imáginem fácere.
pintarse: - la cara, las uñas, los labios, los
ojos, las cejas, fáciem (vel vultum, vel os),
ungues (vel unguículos), labia (vel labra, vel
labella), óculos, supercília fucare, vel fuco
illínere, vel fuco tíngere; nitentem crustam
faciēi, únguibus, lábiis, óculis, supercíliis indúcere; nitenti crustā fáciem, ungues, lábia,
óculos, supercília tégere vel contégere.
pintor: (persona que profesa o ejercita el
arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pingendi ártifex. Uso: - excelente, pingendi claríssimus arte; apellēa insignis in arte; - de
cosas groseras y viles, rhyparógraphus, i m;
- de paisajes, v. paisajista; - en porcelana,
pictor porcellanárius; - de retratos, pictor
imáginum; anthropógraphus, i // (persona
que tiene por oficio pintar puertas, paredes,
etc.) dealbator, oris m. Sin: tector.
pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lectíssimis colóribus. Uso: describir algo -, áliquid colóribus píngere; áliquid verborum
colóribus depíngere; áliquid gratis colóribus
ornare.
pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin:
venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl;
827
pintorrear
playas -, amoena lítorum // (vivo, animado,
lleno de imágenes) flóridus, a, um. Sin: vívidis colóribus descriptus, expressus, ornatus.
Uso: estilo -, flóridum dicendi genus.
piocele: pyocele, is n.
Pío XII: Pius Papa Duodécimus.
piógeno: pyógenus, a, um. Sin: pyogénicus;
suppuratórius; pus ciens.
pintorrear, v. pintarrajear.
pintura: (tabla, lámina o lienzo en que está
pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tábula
vel tabella picta. Uso: - histórica, pictura
histórica; - inspirada, tábula quasi divina
manu picta; - mural, paríetis pictura; pictura
parietária; - ornamental, pictura ornamentalis; - a la acuarela, tábula aquatis colóribus
depicta; tábula dilutis colóribus óleo depicta;
- al encausto, encáustica, ae f (sobrent ars);
pictura encáustica; - al fresco, v. fresco; - al
óleo, tábula dilutis colóribus óleo depicta ; al pastel, tábula dilutis colóribus picta; tábula
xerochromática; ejecutó grandes -, picturas
fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f.
Sin: gráphice, es f; ars pingendi vel picturae
// (procedimiento de pintura) pictura, ae f.
Sin: rátio picturae // (la imagen pintada)
imago, gĭnis f // (fig, descripción o representación viva y animada de una persona o cosa
por medio de la palabra) imago, gĭnis f. Sin:
descríptio, repraesentátio. Uso: la - de los
caracteres, naturarum imago.
pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos
se aproximan para agarrar o sujetar algo)
forceps, cĭpis mf. Sin: forfex , fĭcis f; forpex,
pĭcis f. Uso: agarrar las -, fórcipem arrípere.
pinzón: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i
m.
piña: (fruto del pino) pínea, ae f. Sin: nux
(nucis f) pínea // (ananá) v. esta voz .
piñón: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin:
rota dentata. Uso: - grande, rota dentata
maior // (simiente del pino) núcleus píneus.
piojo: (insecto) pedículus vel pedúculus, i m.
Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis
vel léndinis mf.
piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus
// fig sórdidus, a, um.
piolet: dolabra glacífraga.
piolín, v. cordelito.
piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin:
puris fluxus (-us m) vel efflúxio (-onis f).
pipa: infundíbulum, i n. Sin: infumíbulum;
fumaríolum; fumisúgium; nicotianum infundíbulum vel infumíbulum; fumaríolum
tabácinum. Uso: - encendida, infundíbulum
succensum; gran surtido de pipas, fumisugiorum magna cópia // borla de la -, apex,
ápicis m; cabeza de la -, vásculum vel caput;
cañón de la -, fístula vel (h)arundo (-dĭnis f);
codo de la - (para vaciar la saliva), convexum; fúndulus; cordoncillo de la -, funículus
fumaríoli; desobturador de la -, everrículum;
tapa de la -, vásculi opertórium // cargar la -,
fumisúgium refercire tabaco; infumíbulum
nicotianis fóliis farcire; llenar la - de tabaco
de la mejor calidad, tabaco óptimae notae fumaríolum refercire, implere, replere.
pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infundíbulo (vel infumíbulo, vel fumaríolo, vel fumisúgio) fumum súgere. Sin: nicotianum
fumum súgere, haurire; infumíbulum (nicotianis fóliis fartum) súgere; (tabaci) fumum
ex infundíbulo haurire; ex infumíbulo odoratos tráhere nidōres.
828
pirómano
pique: echar a - (hundir) una embarcación,
navem deprímere.
piréxico, v. pirético.
pirheliómetro: pyroheliómetrum, i n.
piquera: (agujero o puerta pequeña que se
hace en las colmenas) alvearis foramen
(-mĭnis n).
pírico: pýricus vel pýrius, a, um. Sin: ígneus.
pirita: pyrites, ae m. Sin: lapis igniárius.
Uso: - arsenical, pyrites arsenicalis.
piqueta: (herramienta) dolabella, ae f.
piquete: (grupo de soldados) mílitum turma.
Uso: - de guardia, stativum praesídium; stativa mílitum turma // (pequeño grupo) manípulus, i m. Uso: - de honor, manípulus
honoríficus // (destacamento agrupado en
torno de la bandera) vexillum, i n.
piragua: linter, tris f; lintris, is f. Sin: cymba;
scapha; phaselus; navícula monóxyla.
piritoso: pyríticus, a, um.
pirobalística: pyroballistária ars (artis f) vel
doctrina (-ae f). Sin: pyrobolária ars vel doctrina.
pirobolista: pyroballistárius, ii m. Sin: pyrobolárius.
piroelectricidad: vis pyroëléctrica.
piragüismo: líntrium (vel cymbarum, vel
scapharum, vel phaselorum, vel navicularum
monoxylarum) certamen (-mĭnis n).
pirata: pirata, ae m. Uso: - aéreo o del aire,
abductor; pirata caelestis; praedo (-onis m)
aérius; - informático, v. hacker; - marítimo,
praedo marítimus; jefe de piratas, archipirata, ae m; praedonum dux.
pirograbado: (procedimiento para grabar)
pyrográphia sive -graphīa, ae f // (talla obtenida pirograbando) encáustum, i n. Sin:
pyrográphica imago; v. encausto.
pirograbar: pyrográphice incídere. Sin: igne
(vel ignis ope) incídere.
pirografía, v. pirograbado.
piratear: piráticam ágere, fácere, exercere.
Sin: pirático vívere modo vel ritu.
pirográfico: pyrográphicus, a, um.
piratería: pirática, ae f. Sin: pirática ars vel
vita; piráticum fácinus vel opus. Uso: practicar la -, v. piratear.
pirógrafo: pyrógraphum, i n.
pirático: piráticus, a, um.
piromancia o piromancía: pyromantīa, ae f.
Sin: divinátio ex igne.
pirético: pyrécticus, a, um. Sin: febrícitans,
antis. Uso: hallarse en estado -, febricitare;
febris aestu iactari.
pirexia: pyréxia sive pyrexīa, ae f. Sin: febris
(ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m)
vel ardor; febris ardentíssima.
pirología: pyrológia sive -logīa, ae f.
piromanía: pyrománia sive -manīa, ae f. Sin:
ignem subiciendi insanum stúdium.
pirómano: pyrómanes, is m. Sin: ignem
subiciendi vesane studiosus.
829
piromántico
ticos) piscina, ae f. Sin: natábulum; natatórium stagnum; v. pileta (- de natación).
piromántico: pyrománticus, a, um.
pirometría: pyrométria sive -metrīa, ae f.
Piscis: Pisces, ium mpl.
pirómetro: pyrómetrum, i n. Sin: instrumentum pyrométricum.
piróscafo: pyróscapha, ae f; v. buque (- de
vapor).
pirosfera: pyrosphaera, ae f.
pirosis: pyrosis,-is f. Sin: stómachi acor
(-ōris m).
pirotecnia: pyrotéchnica, ae f; pyrotéchnice,
es f. Sin: pyrotéchnica ars.
piroténico: (concerniente o relativo a la pirotecnia) pyrotéchnicus, a, um. Sin: ad pyrotéchnicam áttinens. Uso: espectáculo -,
spectáculum pyrotéchnicum // (el que conoce
y practica el arte de la pirotecnia) pyrotéchnicus, i m.
piroxeno: pyróxenum, i n.
pírrico: pýrrichus vel pýrrhichus, a , um.
pirronismo: pyrrhonismus, i m.
pirueta: hacer una -, circumverti.
pisada: (huella o señal que deja el pie en la
tierra) vestígium, ii n. Sin: gradus, gressus,
us m // fig vestígium, ii n. Sin: exemplum;
exemplar. Uso: seguir las - de uno, alicúius
vestígia pérsequi vel calcare.
pisapapeles: chartarum pressórium.
pisaverde, v. lechuguino, petimetre.
piscina: (estanque destinado al baño, a la
natación o a otros ejercicios y deportes acuá-
piscolabis: (refrigerio o aperitivo que se
hace entre las comidas principales) v. lunch,
tentempié.
piso: (pavimento natural o artificial) solum,
i n. Sin: pavimentum; stratum. Uso: - empedrado, pavimentum lapídeum vel silíceum; de baldosas, de ladrillo, pavimentum testáceum vel laterícium; - de madera, pavimentum duráteum; lígneum pavimentum;
constratum, i n; - de mármol, solum marmóreum; - de mosaico, pavimentum tessellatum
vel musivum; - de piedra, pavimentum lapídeum; - de sílice, pavimentum silíceum //
(cada una de las plantas de un edificio situadas en diferentes planos) tabulatum, i n. Sin:
contignátio, onis f; tabulátio; contabulátio;
domūs contignátio; conclávium ordo Uso: subterráneo, tabulatum subterráneum; bajo, planta baja, pedeplana, orum npl; planum tabulatum; plana tabulátio (contabulátio,
contignátio); primero, segundo ... -, primum,
secundum ... tabulatum; prima, secunda ... tabulátio; último -, últimus vel summus conclávium ordo; casa de tres -, domus trium
tabulatorum; domus quae tres tabulationes
habet; domus quae tribus constat contignatiónibus.
pisón: pavícula, ae f. Sin: lígneus málleus.
pisoncito: (lígneus) malléolus.
pista: (espacio acotado para ciertos tipos de
carreras, juego o competiciones, en hipódromos, velódromos, estadios, campos de tenis,
etc.) currículum, i n. Sin: iter; campus; palaestra. Uso: - ecuestre, equorum palaestra;
campus equis excercendis; - de esquí, iter
nárticum; currículum nivale; - de patinaje,
830
pizarra
currículum sóleis férreis prolabéntium; - de
tenis, campus tenilusórius // (espacio destinado al baile) currículum, i n. Uso: - de
baile, currículum saltatórium; locus saltatórius // (terreno acondicionado para el despegue y aterrizaje de aviones) campus, i m. Sin:
currículum aëronávium. Uso: - para el despegue de aviones, campus aëroplanis sustollendis; campus ex quo aëroplana extolluntur; de aterrizaje, campus in quem aëroplana
descendunt // (cada una de las bandas paralelas de una cinta o un disco magnéticos) sémita, ae f. Uso: - magnética, sémita
magnética.
está colocado el fulminante) (cápsulae) fúndulus, i m // (llave en forma de émbolo que
tienen diversos instrumentos músicos) fúndulus. Sin: túbulus ambulátilis.
pita: (agave) agāve, es f.
pitecántropo: pithecánthropus, i m.
piteco: pithēcus vel pithēcos, i m.
pitillera: hispanicarum (vel convolvellorum)
theca vel capsella.
pitillo, v. cigarrillo.
pistero: símpulum, i n. Sin: simpúvium.
pistilo: (floris) pistillum, i n.
pistola: pistólium, ii n. Sin: pistórium, ii n;
pistória, ae f; manuballístula; pyroballístula;
sclopellum; sclopétulum; pistólium machinale; manualis ballístula; ballístula (vel manuballístula) ignívoma vel ignífera; parva
ballista manualis. Uso: - automática, manuballista (vel manuballístula) ignívoma automatária // disparar con la -, manuballístulā
displódere; disparar tiros de -, ignitos glóbulos
e pyroballístula deícere; tener a mano la -, pistólium ad manum habere // - libre, certamen
manuballístulā sine fulcímine adhíbitā; certamen manuballístulae sine fulcímine adhíbitae; -, tiro rápido, certamen manuballístulā
adhíbitā, celériter glándibus iaciendis.
pistolero: manuballistulárius, ii m. Sin: pyroballistulárius; praedo manuballistulárius;
latro manuballístulā armatus.
pistoletazo: manuballístulae ictus, vel coniectus (-us m), vel emíssio; pistólii ictus vel
explósio.
pistón: (émbolo de bomba) v. émbolo //
(parte o pieza central de la cápsula donde
pito: (sonido muy agudo) síbilus, i m (en pl
también síbila, orum n) // (instrumento) sibilatórium, ii n. Uso: tocar el -, sibilare; síbilum édere; síbila dare, édere, fúndere,
effúndere // (vasija de barro) fíctile, is n //
(claxon, bocina) búcina vel búccina, ae f. Sin:
tuba // no vale un -, pro níhilo ducendum est;
no se me da un - de tus amenazas, tuas minas
huius non fácio.
pitorro: (canuto) v. esta voz // (pitón, tubo
que tienen los botijos, pisteros y porrones
para moderar la salida del líquido) epistómium, ii n. Sin: fístula; fistella; cánnula.
pituita: pituíta, ae f.
pituitario: pituitárius, a, um. Uso: glándula
-, glándula vel membrana pituitária.
píxide: pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum.
piyama: pygama, ae f. Sin: vestis (-is f) vel
túnica cubicularis, cubiculária, cubitória, dormitória, nocturna.
pizarra: (roca) ardésia, ae f. Sin: lapis (-ĭdis
m) séctilis; schistos lapis niger // (hoja plana
y delgada de -, para techos y cobertizos)
831
pizarrín
scándula, ae f (ex ardésia) // (trozo de - negra
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis
niger vel caerúleus. Sin: tábula nigra vel caerúlea; lapídea tábula scriptória // (encerado
para escribir o dibujar en él) tábula, ae f.
Sin: tábula scriptória, litterária, scholaris.
Uso: ¡ve a la -!, i (procede, progrédere, veni)
ad tábulam!; ¡escribe esto en la -, por favor!,
inscribe quaeso hoc tábulae!; inscribe quaeso
hoc in tábula!
vel inservire; voluptátibus indulgere vel se
dédere; suas libídines explere vel satiare.
plagiar: alicúius scripta furari vel imitari.
plagiario: sust plagiárius, ii m. Sin: plagiator; alieni scripti furator; alicúius vel alicúius
rei imitator; qui áliquid ab áliquo súrripit //
adj plagiatícius, a, um.
plagio: plágium, ii n. Sin: alieni scripti furtum; alicúius vel alicúius rei imitátio, imitamentum. Uso: cometer un -, plágium
commíttere; furtum fácere; áliquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
pizarrín: lapis (-ĭdis m) scriptórius.
pizarrón, v. pizarra (encerado).
pizca: coloq mica, ae f. Sin: mícula; hilum;
frústulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica
salis.
pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scriblita; moretum; compressa placenta.
pizzería: placentária, ae f (taberna). Sin: moreti (vel pistarum, vel placentarum) taberna;
taberna scriblitária.
placa: (lámina, plancha o película) lámina,
ae f. Sin: bráctea vel bráttea; placa // Fotogr
lámina photográphica // Impr lámina typográphica // (insignia) insigne, is n. Sin: phálera, ae vel phálerae, arum f.
placard, v. alacena.
placebo: medicamen vácuum.
placer: voluptas, atis f. Sin: delectátio; oblectátio; delectamentum; delectamen (-mĭnis n).
Uso: - carnales, córporis (vel libidinosae) voluptates; - espirituales, ánimi oblectamenta
vel voluptates; - sensibles, bona quae sénsibus capiuntur; placeres de la mesa, oblectamenta convivália; voluptates vini et
epularum; los placeres de la vida, vitae gaudia; entregarse a los -, suae libídini indulgere
plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata
// (manta escocesa) pannus laculatus. Sin:
Scotorum strágula (vel vestis) laculata. Uso:
llevar el -, pannum laculatum gestare; ponerse el -, strágulā laculatā amiciri.
plan: (proyecto, intención de realizar algo)
consílium, ii n. Sin: rátio (-onis f). Uso: operativo, praestituta óperis temperátio; - político, de república consílium; - quinquenal,
programma quinquennale; quinquennalícium
inceptum; quinquennalis administrationis
rátio; - de acción, agendi rátio vel consílium;
- de guerra, belli gerendi consílium; - de inversión, pecúniae collocandae rátio; planes
de desarrollo económico, oeconómicae progressionis consília; consília de oeconomicarum rerum incremento; planes para alejar el
peligro del terrorismo, rationes ad perículum
terrorismi avertendum // - de estudios, studiorum rátio. Sin: ordo studiorum; disciplinarum rátio; studiorum currículum // (plano ,
representación esquemática) descríptio vel
discríptio, onis f. Sin: spécies; figura. Uso: regulador de una ciudad, aedilícia urbis
rátio; descríptio urbis vel aedificiorum; forma
urbis; moderandae urbis descríptio; praestituta rei exstructóriae (urbis) temperátio; rátio
aedificatória; rátio aedifícia exstruendi // -
832
plano
de cuentas, discríptio computationum (sive
compútuum) et nóminum.
praecipuis lineamentis propónere. Sin: opus
summis lineamentis adumbrare.
plancha: (utensilio para planchar la ropa)
complanatórium, ii n; complanatória, ae f.
Sin: pressórium; ferrum pressórium; instrumentum complanatórium; ferrum vel ferramentum
politórium;
complanatórium
rugarum; prelum vestiárium. Uso: - con termostato, prelum vestiárium thermostato armatum vel práeditum // (lámina ) lámina, ae
f. Uso: - eléctrica, eléctrica lámina //(en el
windsurf) velitábula, ae f.
planeo: aërivolátio, onis f. Sin: aërivolatus
vel aërovolatus, us m.
planchado: complanátio, onis f. Sin: laevigátio (linteorum).
planchadora: complanatrix, icis f. Sin: laevigatrix; véstium complanatrix; linteorum
laevigatrix.
planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; planetes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
(-dĕris n) errans. Uso: - Júpiter, Iovis stella;
stella Iovialis; Iuppiter stella errática // (especie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sacerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
planetario: planetárius, a, um; planetaris, e.
Sin: planetarum (gen pl); ad planetas pértinens. Uso: sistema -, planetarum motus et rationes.
plancton: plancton, onis n.
planificación: planificátio, onis f. Sin: praedisposítio; praestituta rerum dispensátio vel
ordinátio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum
dispensátio; - demográfica, praestituta temperátio demográphica; una razonable - del
trabajo humano, rationalis ordinátio praestituta óperis humani; promover e imponer una
masiva - de los nacimientos, provéhere et iniúngere vastíssimam natorum moderationem.
planctónico: planctónicus, a, um. Sin: planctonis símilis; ad plancton spectans.
planificar: ad rationem praestitutam descríbere.
planeación: planátio, onis f. Sin: libratus volatus (-us m); volatus labens.
planimetría: planimétria sive -metrīa, ae f.
Sin: plana metiendi ars, rátio, doctrina.
planeador: velívolum, i n. Sin: anemoplanum; aëronavis velífera. Uso: piloto de -, aëronavis velíferae gubernator.
planímetro: planímetrum, i n.
planear: (descender en planeo) per áëra delābi; in áëre pendēre; suspensum esse; librato
volatu vehi // (cernerse en el aire como las
aves) in áëre versari. Sin: suspensum esse;
per áëra delabi // (proyectar, organizar) áliquid descripte praestitúere vel praefinire //
(trazar o formar el plan de una obra) rem
plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: áequus
// (liso) levis, e // (representación gráfica)
descríptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl;
adumbrátio; forma; disposítio; delineátio,
distribútio. Uso: - catastral, censória práedii
(vel fundi) descríptio; - de un edificio, aedifícii forma; aedificandi descríptio vel rátio; -
planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro
cálido complanare. Uso: - un vestido, una
camisa, vestem, indúsium cálido ferro complanare.
planisferio: planispháerium, ii n.
833
planta
de los itinerarios de los ferrocarriles, itínerum ferriviariorum descríptio; levantar el de una casa, designare (delineare, adumbrare, descríbere) domum // (superficie
plana) planum, i n. Sin: aequum, i n; locus
planus vel aequus. Uso: - inclinado, devexum, i n; planos de sustentación, alae, arum
fpl; fig, estar en el mismo - que alguien, in
aequo stare álicui; ponerse en el mismo - que
alguien, aequari cum áliquo // (distancia relativa de los objetos que figuran en un cuadro) prospectus, us m. Uso: primer -, frons,
frontis f ; segundo o último -, recessus, us m;
en el primer -, a fronte; priore parte // estar en
el primer -, conspícuum vel eminentem esse;
in promptu esse; in fronte esse; estar en segundo, en último -, in recessu esse; que está
en primer -, éminens, entis (en sentido propio
y figurado); conspícuus (en sentido figurado); figura de primer -, fig princeps, cĭpis;
caput, pĭtis n; que está en segundo -, reductus
(en sentido propio); las partes que están en
segundo -, reducta, orum n; abscedéntia, ium
n.
planta: (árbol) arbor, ŏris f. Sin: planta. Uso:
- decorativa, planta decorativa // (parte inferior del pie) planta, ae f. Sin: planta pedis;
solum, i n; vola, ae f; basis , -is (ac -im, abl -i)
f (en los animales); hasta la - del pie, usque
ad imos pedes // (diseño en que se da idea
para la fábrica o formación de una cosa)
forma, ae f. Sin: descríptio; adumbrátio; delineátio; spécies; linearis descríptio. Uso: topográfica, linearis locorum descríptio; - de
la ciudad, forma urbis // (plan que determina
las diversas dependencias y empleados de
una oficina, universidad u otro establecimiento) fórmula, ae f. Sin: númeri; ordo; séries. Uso: estar, quedar en -, in númeris esse,
manere; salir de -, desínere in númeris esse //
(piso) tabulatum, i n; v. piso. Uso: - baja, pedeplanum, i n; pedeplana, orum npl; pedeplanae (aedes); tabulatum inférius; contignátio
inférior; planus pes (pedis m); en - baja, in
pedeplanis; cuartos, departamentos en baja, conclávia quae plano pede sunt; edificio
en - baja, aedes (áedium fpl) plano pede aedificatae; construir una - baja, aedifícium
plano pede institúere; habitar en - baja, plano
pede habitare.
plantación: (acción y efecto de plantar)
plantátio, onis f. Sin: sátio; consítio; posítio;
satus, us m // (conjunto de lo plantado) plantária, ium fpl. Sin: sata, orum npl // (terreno
en el que se cultivan plantas de una misma
clase) locus (arbustis) cónsitus. Sin: seminárium; arbustum; sationes, um fpl; culta, orum
npl. Uso: - de vástagos, surculorum posítio //
(árboles plantados) plantárium, ii n. Sin: arboretum; arbustum.
plantar: plantare. Sin: (sembrar) sérere;
(meter en tierra) fígere // (concerniente o relativo a la planta del pie) plantaris, e.
plantear: (establecer) statúere // (suscitar)
movere. Uso: - un problema, quaestionem
movere // (exponer) pónere vel propónere.
Uso: - un problema, quaestionem pónere;
quaestionis fórmulas propónere.
plantígrado: adj plantígradus, a, um // sust
plantígradus, i m.
plantilla: (suela interior del zapato) sólea, ae
f; parva sólea. Uso: - anatómica, sólea anatómica.
plasma: plasma, ătis n.
plasmabilidad: plasmabílitas, atis f. Sin: capácitas formationis.
plasmable: plasmábilis, e. Sin: fingíbilis; flexíbilis; formábilis; formationis capax .
plasmador: plasmator, oris m. Sin: formator;
fictor; conflator; confector.
834
platillo
plasmar: plasmare. Sin: fíngere; effíngere;
formare; conformare; configurare; confícere;
conflare.
plástica: (arte de plasmar o formar cosas de
barro, yeso, etc.) plástica, ae f; plástice, es f.
Sin: fingendi vel effingendi ars, rátio, doctrina // (dicho de un material) v. plástico.
plásticamente: plástice.
plástico: (adj, perteneciente o relativo a la
plástica) plásticus, a, um. Sin: ad effingendi
artem (vel rationem, vel doctrinam) áttinens.
Uso: artes -, artes fingendi; artes quae in effectu pósitae sunt; artes quae rerum formas
imitantur vel effingunt // (perteneciente o relativo a materias o productos plásticos) plásticus, a, um. Uso: sustancia -, res plástica;
materia -, materia plástica; productos -, plástica, orum n // (dúctil, blando, que se deja
moldear fácilmente) mollis, e. Sin: (ad fingendum) fácilis. Uso: arcilla -, fácile lutum //
(fig, aplicado al estilo o a la frase que por su
concisión, exactitud y fuerza expresiva da
mucho realce a las ideas o especies mentales) expressus, a, um. Sin: vivus // sust res
plástica. Sin: plástica matéria vel matéries
(-iēi f); res plástice effecta. Uso: - verde, víridis plástica; plástica oecológica.
plastificación: plastificátio, onis f. Sin: rei
plásticae obdúctio.
platabanda, v. arriate.
plataforma: (superficie llana horizontal más
elevada que lo que la rodea) suggestus, us m;
suggestum, i n // (suelo o azotea de ciertas
construcciones) área vel aréola aequa. Sin:
stratum; contignátio vel contabulátio (- de tablas). Uso: certamen de zambullidas desde
la - de 10 m, natationis certamen de contignatione, metra X alta // (programa o conjunto
de reivindicaciones o exigencias que presenta un grupo político, sindical, profesional) propósitum, i vel propósita, orum n.
Uso: - política, propósitum políticum; - reivindicativa, vindicationis propósita et consília // (andén de una estación de ferrocarril)
crepīdo, dĭnis f. Sin: viae ferratae crepīdo //
- de vehículo, stratum currūs //- petrolífera,
artificiosa ínsula petroleária.
plátano: plátanus, i f. Uso: de -, plataninus.
platea: cávea, ae f. Sin: caváedium; cávea
média.
plateado: argentatus, a, um. Sin: inargentatus.
plateadura: argenti indúctio.
platear: argento obdúcere. Sin: álicui rei argentum indúcere.
plastificado: plastificatus, a, um. Sin: plásticā contectus. Uso: libro con tapa -, liber
tecturā plastificatā munitus.
platería: (arte y oficio del platero) argentárii
(vel argentíficis, vel fabri argentárii) ars //
(taller del platero) argentárii officina //
(tienda del platero) argentárii taberna.
plastificar: plastificare. Sin: rem plásticam
obdúcere; plásticā uti; plásticam adhibere.
platero: argentárius, ii m. Sin: argéntifex,
fĭcis m; argentárius faber (-bri m).
plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argénteus; argentárius; ad argentum spectans; moneda de -, argénteus, i m; - de buena ley,
argentum probum // (dinero) pecúnia, ae f.
platillo: (plato pequeño) patella, ae f. Sin:
paténula; catillus; catillum; scutella. Uso: de la balanza, trútina; statera; lanx, lancis f
// (címbalo) cýmbalum, i n. Sin: discus (ex
835
platina
aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos
(ex aurichalco) collídere.
platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina
platónica.
platina: (parte del microscopio en que se coloca el objeto que se quiere observar) catinus, i m.
plausibilidad: plausibílitas, atis f.
platinado: (acción y efecto de platinar) plátini obdúctio.
platinar: plátino obdúcere, obtégere, tégere.
platino: plátinum, i n. Sin: alútia, ae f; alútia,
orum npl; aurum album; leucochrysus, i m.
platirrinos: símiae platyrhinae.
platito, v. platillo (plato pequeño).
plausible: plausíbilis, e. Sin: plausu dignus;
probábilis.
plausiblemente: plausibíliter.
playa: (ribera del mar o de un río grande)
acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tŏris n);
(lugar llano y espacioso, explanada) área, ae
f. Uso: - de estacionamiento, área stativa; de estacionamiento reservada para los clientes, área stativa pro cliéntibus sepósita.
play-boy: tróssulus, i m. Sin: iúvenis voluptuárius vel voluptárius; iúvenis dives et voluptuárius.
plato: (vajilla de mesa) pátina, ae f. Sin: catinus; catinum. Uso: - pequeño, catillus; catínulus; - sopero, scuta vel scutra; scutella; - de
papel, patella chartácea; un - de caldo, quantum iuris scutella cóntinet // (platillo de la
balanza) lanx, lancis f. Sin: trútinae vel librae
lanx // (vianda o manjar que se sirve en los
platos) férculum, i n. Sin: daps, dapis f (generalm en pl). Uso: carta o lista de platos, v.
menú; - preferido, dapes quae prae céteris áliquem delectant; - típico, peculiare férculum;
saborear algún -, férculum quoddam degustare // (servicio) missus, us m. Sin: mensa;
cena. Uso: primero, segundo, tercer -, prima,
secunda (vel áltera), tértia cena vel mensa; de o para la entrada, promulsis, ĭdis f; v. entrada // (piñón grande de bicicleta, etc.) v.
piñón // (disco de arcilla que sirve para ejercitarse en el tiro al plato o tiro al vuelo) catinus, i m. Sin: discus, i m. Uso: tirar al -,
emíttere in discum // - volador, orbis (discus,
globus, clípeus) volans.
plebiscito: plebiscitum, i n. Sin: plebis scitum vel decretum.
platónicamente: platónice.
plectro: plectrum, i n. Sin: tínnulum.
platónico: platónicus, a, um.
plegadera, v. cortapapeles.
player: lusor, oris m; v. jugador.
plaza: (espacio libre) plátea, ae f. Sin: área;
forum. Uso: - abierta, plátea prospéctui patens; - interior, caváedium; - Mayor, Plátea
Maior; - San Pedro, Plátea Petrina; Area Petriana; Forum Petrianum; - de la Concordia,
Forum Concordiale; - de Mayo, área, nómine
Maii nota; - de toros, área taurorum; taurorum circus (-i m) // (mercado) forum, i n //
(ciudad o lugar con guarnición, - fuerte) óppidum, i n. Sin: locus munitus.
plazoleta: platéola, ae f. Sin: aréola.
plebiscitario: unánimis, e; unánimus, a, um.
Sin: ómnium consensu.
836
pliego
pleiteador, v. camorrista.
nímia sánguinis cópia // fig redundántia, ae f.
Sin: replétio; affluéntia. Uso: - de palabras,
nímia verborum abundántia; nímium verborum proflúvium.
pleitista, v. camorrista.
plenario: adj plenárius, a, um // (pleno, reunión general) séssio plenária.
pletórico: plethóricus vel pletóricus. Sin:
sánguinis abundans // fig redundans, antis
Sin: abundans; repletus; áffluens.
plenipotenciario: legatus cum líberis mandatis. Sin: legatus cum summa potestate; legatus cum auctoritate, vel cum mandatis;
legatus cum pública auctoritate.
pleura: pleura, ae f. Sin: pulmonis vel pulmonum membrana, membránula.
pleno: (reunión o junta general) v. plenario.
pleuresía, v. pleuritis.
pleonasmo: pleonasmus, i m. Sin: redundántia; nimíetas; verborum redundántia vel nimíetas. Uso: usar muchos -, verborum
redundántiā (vel nimietate) uti.
pleurítico: (que padece pleuresía) pleuríticus, a, um. Sin: láteris dolore laborans //
(concerniente o relativo a la pleura) pleuríticus, a, um; ad pleuritem (vel ad pleurítidem)
pértinens.
pleonásticamente: pleonástice. Sin: redundanter; verborum redundántiā vel nimietate;
verborum cum redundántia. Uso: escribir,
hablar -, magna cum verborum redundántia
scríbere, loqui.
pleuritis: pleuritis vel pleurites, is f; pleuritis,
ĭdis f. Sin: pléurisis, is f; pleurae inflammátio; láteris vel láterum dolor (-ōris m).
pleurocentesis: pleurocéntesis, is f.
pleonástico: pleonásticus, a, um. Sin: redundans; supérfluus.
plesimetría: plessimétria sive -metrīa, ae f;
plessométria sive -metrīa.
pleuroneumonía: pleuropneumónia sive
-pneumonīa, ae f. Sin: pleuropulmonites, is
f; pleuropneumonitis, ĭdis f. Uso: - simple,
pulmonis eiusque membranae inflammátio; doble, pulmonum eorumque membranae inflammátio.
plesimétrico: plessimétricus vel plessométricus, a, um.
pleuroperineumonía: pleuroperipneumónia
sive -pneumonīa, ae f.
plesímetro: plessímetrum vel plessómetrum,
i n.
pleurotomía: pleurotómia sive -tomīa, ae f.
Sin: pleurae (vel pulmonis membranae) séctio.
pleroma: plerōma, atis n.
plesiosauro: plesiosauros vel plesiosaurus, i
m.
plétora: (abundancia de sangre) plethória,
plethōra vel pletōra, ae f. Sin: pletūra; sanguis
(-guĭnis m) redundans; sánguinis abundántia;
plexiglás, v. acrílico.
plexo: plexus, us m.
pliego: (hoja de papel, especialmente de
837
plinto
forma cuadrangular y doblada por la mitad)
plágula, ae f // (fascículo de 8, 16 o más páginas de opúsculo o libro) fascículus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m.
cium, ii n. Sin: plúmeum stratum; cúlcita plumis farta.
plinto: plinthus, i f.
pluralidad: (el mayor número) maior pars
(partis f) // (multiplicidad) multiplícitas, atis
f.
plioceno: adj pliocáenicus, a, um // sust pliocaene, is n. Sin: aetas (-atis f) pliocáenica.
pluralismo: pluralismus, i m. Uso: - cultural,
pluralismus culturalis.
PLO, v. OLP.
pluralista: (partidario del pluralismo) pluralista, ae m. Sin: multiplicitatis studiosus vel
fautor // (relativo al pluralismo) pluralísticus,
a, um. Sin: ad pluralismum áttinens. Uso: sociedad -, socíetas pluralística.
plomada: perpendículum, i n.
plomero: (fabricante de objetos de plomo)
plumbárius, ii m. Sin: zincárius; plumbárius
ártifex // (persona especializada en la instalación, mantenimiento y reparación de las
conducciones de agua y otros fluidos, así
como de otros servicios sanitarios y de calefacción en los edificios) faber (-bri m)
hydráulicus.
pluma: (órgano producido por la epidermis
de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso:
comenzar a cubrirse de plumas, pluméscere
// (conjunto de plumas) plumae, arum fpl //
(- de metal para escribir o dibujar) pénnula,
ae f. Sin: cálami vel stili apex (ápicis m),
cuspis (-pĭdis f), acumen (-mĭnis n); cuspis
scriptória; stilus plumbatus // - fuente, estilográfica, stilógraphum, i n. Sin: cálamus
stilográphicus; v. estilográfica // - esferográfica, v. bolígrafo.
pluricelular: pluricellularis, e.
plurilateral: pluriláterus, a, um.
pluripartidismo: plúrium factionum moderátio.
plusvalía: valor (-ōris m) excedens. Sin: valorem excedens, entis m; augmentum valoris;
aucta rerum (vel prétii) aestimátio; aestimátio
óperis (vel óperum) crescens.
plutocracia: plutocrátia sive -cratīa, ae f. Sin:
dívitum régimen, impérium, dominatus (-us
m), dominátio.
plutócrata: plutócrata vel plutócrates, ae m.
plutocrático: plutocráticus, a, um.
plumero: (mazo de plumas atado a un
mango, que sirve para quitar el polvo) penículus vel pennículus, i m. Sin: penicillus; penículus plúmeus // (caja donde se ponen las
plumas) calamárium, ii n. Sin: pennárium;
graphiárium; theca calamária vel pennária //
(instrumento para ahuyentar las moscas, cazamoscas) muscárium, ii n.
plutonio: plutónium, ii n. Uso: de -, plutonianus.
plumón: (colchón lleno de pluma) plumá-
pluvímetro, v. pluviómetro.
Plutón: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m.
pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implúvius. Uso:
capa -, pluviale, is n; cásula pluvialis.
838
poema
pluviometría: pluviométria sive -metrīa, ae f.
Sin: hyetométria sive -metrīa, ae f.
ciari vel ardere.
podágrico: podágricus, a, um.
pluviométrico: pluviométricus, a, um. Sin:
hyetométricus; ad pluviómetrum spectans.
pluviómetro: pluviómetrum, i n. Sin: hyetómetrum; plúviae metiendae instrumentum.
podagroso: podagrosus, a, um. Sin: pédibus
aeger; pédibus laborans.
podartritis: podarthrites, is f; podarthritis,
ĭdis f.
pneuma: pneuma, ătis n. Sin: spíritus, us m.
podenco, v. perro (- de caza).
población: (conjunto de pobladores) populátio, onis f. Sin: populósitas; pópulus; cívium (vel hóminum, vel incolarum) númerus;
hómines, um mpl; cives, ium mpl; íncolae,
arum mpl.
poblamiento: (proceso de asentamiento de
un grupo) incolarum dedúctio.
pobo, v. álamo.
pobreza: paupertas, atis f. Sin: egestas; inópia; penúria. Uso: - de espíritu, ánimi inópia; - de ingenio, tárditas ingénii; tardum
ingénium; - de la lengua, sermonis inópia vel
egestas; - de vocablos, penúria verborum;
vocum páucitas.
poder: potestas, atis f. Sin: poténtia; impérium; dominatus, principatus (-us m); dício,
iurisdíctio (-onis f). Uso: - absoluto, absoluta
potestas; - abusivo, arbitratus, us m; - adquisitivo, poténtia emendi; - ejecutivo, potestas
exsecutória, exsecutiva, administrativa, gubernativa; - espiritual y temporal, rerum divinarum humanarumque potestas; - interino,
potestas fiduciária; - judicial, potestas iudicialis vel iudiciária; - legislativo, potestas legífera; potestas legum ferendarum; públicos, públici magistratus; rerum publicarum rectores.
poderío: potestas, atis f. Uso: - atómico, potestas atómica.
pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o
trabaja en ellos) puteárius, ii m.
podología: podológia sive -logīa, ae f. Sin:
pedes curandi ars.
pocilga: suíle, is n. Sin: porcinárium, ii n;
porcorum stábulum.
podólogo: podólogus, i m.
pocillo: (jícara) pocillum, i n. Uso: - con platito, pocillum cum catillo, patella, scútula,
scutella; - de café o té, pocillum cafeárium
vel theanum; tassa, ae f; - de porcelana, pocillum porcellánicum.
podagra: podagra, ae f. Sin: pedum dolor.
Uso: enfermar de -, in podagrae morbum incídere; padecer -, laborare ex pédibus; sufrir
de un acceso de -, podagrae dolóribus cru-
podómetro: podómetrum, i n. Sin: mensórius pássuum index (-dĭcis mf); instrumentum
pássibus numerandis.
poema: (obra en verso) poëma, ătis (gen pl
poématum vel poëmatorum; dat y abl pl poématis vel poëmátibus) n. Sin: carmen, mĭnis
n. Uso: - épico, poëma épicum vel heróicum;
épicum carmen; - lírico, poëma lýricum vel
mélicum.
839
poemita
poemita: poëmátion vel poëmátium, ii n.
Sin: breve heróicum carmen. Uso: - erótico,
poëmátium amatórium.
poesía: (composición en verso) poësis, is (ac
-in) f. Sin: vincta vel poética orátio; obstricta
númeris orátio; astricta vérsibus orátio; concretam cármina, um npl // (cada uno de los
géneros poéticos) - dramática, poësis scáenica vel dramática; - lírica, carmen lýricum;
póësis lýrica; - macarrónica, poësis macarónica , macarrónica, macaronea, folenghiana.
poeta: poëta, ae m. Uso: - cómico, cómicus
poëta; - dramático, poëta scáenicus; - elegíaco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lírico,
poëta lýricus; vates (- is m) lýricus; - nacional, vates pátrius; - trágico, trágicus poëta;
tragoediarum poëta; - que improvisa, extemporalis poëta.
cum, i n. Sin: polona vel polónica lingua; polonus vel polónicus sermo (-onis m).
polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris
tegmen (-mĭnis n), tégimen (-mĭnis n); tegmentum ; superior cálceus. Uso: - de cuero,
ócrea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de
paño, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de
fieltro, impília, ium npl.
polaquiuria: pollachiúria sive -chiurīa, ae f.
Sin: abnormis vel enormis ac frequens mingendi stímulus.
polar: polaris, e. Uso: bestias -, béluae polares ; círculo -, polaris círculus; estrella -,
stella polaris; luz -, lux polaris.
polaridad: poláritas, atis f.
polarimetría: polarimétria sive -metrīa, ae f.
poética: (poesía, arte de componer obras poéticas) poética, ae f. Sin: ars poética; póësis,
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesía) liber vel disputátio de
arte poética. Sin: commentátio artis poéticae.
polarimétrico: polarimétricus, a, um.
polarímetro: polarímetrum, i n.
polariscopio: polariscópium, ii n.
poetisa: poétria, ae f. Sin: vates, is f.
polarización: polarizátio, onis f.
poetizar: poëtare vel poëtari.
polarizado: polarizatus, a, um.
pogromo: internécio, onis f (hebraeorum).
Sin: plurimorum trucidátio.
pointer (Inform), puntero, indicador: index,
dĭcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -,
struis index.
poker o póquer: pokerianus ludus (-i m) sive
lusus (-us m).
polarizador o polarizante: polarizator, oris
m.
polarizar: polarizare. Sin: ad polum convértere vel dirígere // fig ad unum convértere
vel inténdere.
polca: polcha, ae f. Sin: bohémica saltátio.
Uso: bailar la -, v. polcar.
pokerista: pokerianus lusor.
polcar: bohémice saltare.
polaco: adj polonus vel polónicus, a, um //
sust Polonus, i m // (lengua polaca) polóni-
polea: tróchlea vel tróclea, ae f. Sin: orbícu-
840
policía
lus; réchamus; orbículus tractórius vel vectórius. Uso: por medio de una -, trochleatim.
polémica: conténtio, onis f. Sin: controvérsia; conténtio dicendi; acris conténtio; certátio dialéctica. Uso: - literaria, litterária
conténtio; sin -, sine controvérsia; sine ulla
controvérsia; sostener una -, controversari;
controvérsiam habere cum áliquo de áliqua re;
acerbe cum áliquo conténdere; trabar una -,
controvérsiam fácere; controvérsiam inferre
in áliquem; v. polemizar.
polémico: concertatórius, a, um. Sin: pugnax, acis; bellatórius. Uso: discurso -, orátio
pugnax; elocuencia -, concertatórium genus
dicendi; escritor -, pugnax scriptor; estilo -,
stilus bellatórius // (dicho de cosas) concertationis vel contentionis plenus. Uso: escritos -,
libri contentionis pleni.
polemizar: (entablar una polémica) contentionem suscípere // (sostener una polémica)
concertare vel digladiari cum áliquo. Sin:
controvérsiam habere cum áliquo; pugnáciter
cum áliquo de áliqua re certare.
polemoscopio o polemóscopo: polemoscópium, ii n.
polen: pollen, lĭnis n; pollis, ĭnis mf. Sin: floris pollen vel pollis.
polenta: polenta, ae f; polentum, i n. Sin:
puls, pultis f.
poleo: pulégium, ii n.
poliadenitis: polyadenites, is f; polyadénia
sive -adenīa, ae f. Sin: multarum vel plúrium
glandularum inflammátio.
poliandria: polyándria sive -andrīa, ae f.
Uso: practicar la -, multos vel plures habere
viros; multis vel plúribus viris nuptam esse.
poliándrico: polyándricus, a, um.
poliarquía: polyárchia sive -archīa, ae f. Sin:
multorum vel plúrium impérium; multorum
vel plúrium dominatus, potentatus, régimen.
poliartritis: polyarthritis, ĭdis f.
policéfalo: polycéphalus, a, um.
polichinela: Polecenella, ae m. Sin: maccus,
i m; bucco, onis m; maccus neapolitanus ;
neapolitanus lúdio (-onis m) vel lúdius (-ii
m).
policía: (conjunto de los reglamentos que
mantienen el orden público) disciplina pública. Sin: civilis disciplina // (administración encargada de mantener dicho orden)
públicae securitatis administrátio vel cura.
Sin: rei públicae quietis (vel securitatis) cura.
Uso: - caminera, viarum custódia, custódia
viatória; - judicial, iudiciária custódia; - municipal, municipalis custódia; - secreta, tácita
custódia, custódia secreta; - urbana, urbana
(urbis, civitatis) custódia // (cuerpo de los
agentes de -) biocolytae, arum mpl. Sin: custodes, um mpl; custódiae, arum fpl; aediles,
ium mpl; públici, orum mpl; ministri vel administri públici; corpus biocolýticum; públicae securitatis custodes, curatores, tutores.
Uso: - aérea, aediles aérii; - caminera, mílites
viatórii; - científica, públici scientiali ratione
usi mpl; - secreta, tácitae custódiae; custodes
occulti; tecti vígiles; occulti securitatis civitatis custodes; ser vigilado por la - secreta, tácitis custódiis observari vel asservari //
(agente de -) biocolyta, ae m. Sin: custos,
odis m; aedilis, is m; vigil, ĭlis m; públicus
custos, minister, administer; públicae securitatis custos, minister, tutor; miles a pública
securitate vel tutela; minister a protectione civili; públicus custos urbanus. Uso: mujer -,
vigil pública; agente de - secreta, tectus vel
occultus públicae securitatis custos; vigil ar-
841
policíaco
canus vel secretus; agente de - de tránsito,
miles viatórius // sede de la -, státio biocolytarum.
poliemia: polyháemia sive -haemīa, ae f. Sin:
nímia ( vel enormis, vel abnormis) sánguinis
abundántia.
policíaco o policiaco: (perteneciente o relativo a la policía) biocolýticus, a, um. Sin: ad
disciplinam públicam pértinens // (propio de
los agentes de policía) vígilum vel publicorum gen pl // (severo) severus, a, um. Sin:
acerbus; acer, acris, acre.
poliéster: polyester, eris m. Uso: de -,
polyestérius.
poliestesia: polyaesthesis, is f; polyaesthésia
sive -aesthesīa, ae f. Sin: sensibilitatis excessus (-us m); nímia (vel enormis, vel abnormis) sentiendi facultas.
policial, v. policíaco.
policitemia: polycytháemia sive -haemīa, ae
f.
policlínica: (clínica u hospital en una ciudad) polyclínicum, i n; polyclínica, ae f. Sin:
polyclínicum nosocomīum // (clínica de enfermos ambulantes) ambulatórium medicábulum. Sin: ambulatórium valetudinárium;
valetudinárium adventícium.
policromía: polychrómia sive -chromīa, ae f.
Sin: colorum varíetas.
policromo o polícromo: polýchromus, a,
um. Sin: polycrhromáticus; multícolor; multicolorus; versícolor.
polidactilia: polydactýlia sive -dactylīa, ae f.
polidáctilo: (que tiene muchos dedos) polydáctylus, a, um.
polifagia: polyphágia sive -phagīa, ae f. Sin:
vorácitas.
polifonía: poliphónia sive -phonīa, ae f. Sin:
multísonus concentus. Uso: - sagrada, polyphónia sacra.
polifónico: polyphónicus, a, um. Sin: multísonus.
poligamia: polygámia sive -gamīa, ae f. Sin:
uxorum plurálitas; matrimónium múltiplex.
Uso: practicar la -, plures uxores dúcere vel
habere.
polígamo: sust polýgamus, i m. Sin: plúrium
uxorum vir // adj polygámicus.
poligenia: polygénesis, is f. Sin: origo múltiplex.
poligenismo: polygenismus, i m.
poligenista: polygenista, ae m. Sin: polygenismi sectator.
polideportivo: polygýmnicus, a, um.
poliédrico: polyhédricus, polyháedricus,
polyháedrius, a, um. Sin: polyhedri formam
habens.
poliginia: polygýnia, ae f.
políglota, v. polígloto.
poliedro: polýhedrum vel polýedrum, i n.
poliedrometría: polyhedrométria sive -metrīa, ae f.
poliglotía o poliglotismo: polyglóttia, ae f.
Sin: plúrium vel multarum linguarum sciéntia.
842
polisémico
polígloto o poligloto: polyglotta, ae m. Sin:
multilinguis; qui multis linguis útitur; multarum linguarum peritus vel intéllegens; plúrium linguarum peritus // (escrito en varias
lenguas) polyglóttius, a, um.
poligonal: polygónius, a, um. Sin: multángulus vel multiángulus.
polígono: polygōnum, i n; polygónium, ii n.
Sin: mult(i)ángula figura // (campo de tiro)
campus iaculatórius.
poligrafía: polygráphia sive -graphīa, ae f.
Sin: scripta polygráphica.
polinización: pollinátio, onis f.
polinomio: polynómium, ii n.
polinosis: pollinosis, is f. Sin: rhinitis pollinosa.
poliomielítico: poliomyelíticus, a, um. Sin:
ad poliomyelítidem áttinens.
poliomielitis: poliomyelites, is f ; poliomyelitis, ĭdis f. Sin: morbus poliomyelíticus, poliomielíticus, polyomyelíticus, polymyelíticus;
parálysis infantilis.
poliopía: polyópsia sive -opsīa, ae f; polyopsis, is f. Sin: vísio (-onis f) múltiplex; visus
(-us m) múltiplex et abnormis.
poligráfico: polygráphicus, a, um.
polígrafo: (el que se dedica al estudio de la
poligrafía) polýgraphus, i m // (autor que ha
escrito sobre materias diferentes) scriptor várius, múltiplex, versátilis. Sin: variarum
rerum scriptor; variorum argumentorum
scriptor; multorum librorum scriptor; várius
et múltiplex et copiosus in scribendo.
polimatía: polymathīa, ae f.
poliopsia, v. poliopía.
polióptico: polyópticus, a, um. Sin: ad
polyópsiam (vel ad polyopsin) spectans.
pólipo: pólypus, i m.
políptico: adj polýptychus, a, um // sust polýptychum, i n. Sin: tábula polýptycha.
polimetría: polymétria sive -metrīa, ae f.
polirritmia: polyrhythmus, i m.
polimétrico: polymétricus, a, um.
polirrítmico: polyrhýthmicus, a, um.
polimita: polýmitus, a, um.
polimorfismo: polymorphismus, i m; polymórphia, ae f.
polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures
habens (vel praebens) formas.
polisarcia: polysárcia sive -sarcīa, ae f. Sin:
obésitas, atis f; pinguitudo, dĭnis f; corpus
(-pŏris n) obesum; pingue corpus.
polisemia: polysémia, ae f. Sin: vária significátio; varíetas vel multitudo significationum; sénsuum multiplícitas .
Polinesia: Polynésia, ae f.
polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynésius,
ii m // adj polynesianus, polynésius, polynesíacus, a, um.
polisémico: polysēmus, a, um. Sin: polysemantus; plurívocus; multa vel plura signíficans; plures sensus (vel significationes)
habens. Uso: vocablo -, vocábulum polyse-
843
polisílabo
mum.
polisílabo: adj polysýllabus, a, um. Sin: plurisyllábicus, multisyllábicus; plúrium syllabarum // sust vocábulum polysýllabum. Sin:
vocábulum plúrium syllabarum.
polisilogismo: polysyllogismus, i m. Sin:
syllogismus múltiplex.
polisíndeton: polysýndeton vel polysýndetum, i n.
polispasto: polyspaston, i n.
Politburó: Consílium Supremum Unionis
Soviéticae. Sin: Centrale Consílium Soviéticum; Supremum Consílium Soviéticum.
politécnico: adj polytéchnicus, a, um. Uso:
escuela -, schola polytéchnica; instituto -,
polytéchnicum institutum // sust polytéchnicum, i n.
politeísmo: polytheísmus, i m. Sin: idololatrīa vel idolatrīa, ae f; plúrium deorum cultus
(-us m). Uso: profesar el -, multos vel plures
deos cólere.
politeísta: adj polytheísticus, a, um. Sin: idololátricus // sust polytheísta, ae m. Sin. idolólatra vel idolólatres, ae m; plúrium deorum
cultor; qui multos deos colit.
política: (arte, doctrina u opinión referente
al gobierno de los Estados) política, ae f; polítice, es f. Sin: politológia, ae f; sciéntia vel
disciplina política; ars política; disciplina de
re pública administranda; moderandae rei públicae disciplina; rem públicam (vel res públicas) administrandi sciéntia; rei públicae
administrandae sciéntia vel ars. Uso: - agraria, rátio agrária; - exterior, política éxtera;
rei públicae gerendae rátio ad externa negótia
quod áttinet; - financiera, política pecuniária;
disciplina súmptuum insumendorum; - fiscal,
disciplina fisci administrandi; - interna, política interna; domésticae rei públicae gerendae rátio; - social, política socialis; disciplina
socialis vitae provehendae // (asuntos que interesan al Estado) res (rei f) política. Uso:
campo de la -, politicarum rerum província;
los hechos de la -, públicae res; rei públicae
eventa vel facta; darse a la -, rei públicae
óperam dare; rem públicam capéssere // (arte
o traza con que se conduce un asunto) política, ae f. Sin: disciplina. Uso: - familiar, familiaris disciplina; - laborales, óperum
disciplinae; - positiva, política positiva; - racional, política rationalis; la - del gobierno,
regíminis política.
politicastro: politicaster, tri m. Sin: rerum
publicarum affectator; homo rudis in re política.
político: adj políticus, a, um. Uso: actividad -,
operósitas política; política actuósitas; contrastes -, política discídia; perspicacia -, iudícium intéllegens rei públicae; voluntad -,
voluntas política; abandonar la vida -, a
públicis negótiis se removere; darse a la
vida -, rem públicam capéssere; desarrollar
una actividad -, rem públicam gérere; participar de la vida -, vitam políticam participare
// sust políticus, i m. Sin: homo vel vir políticus; vir in re pública versans. Uso: políticos
de ambos sexos, mulíeres virique polítici;
- versadísimo, homo in rebus políticis
apprime versatus; homo in rebus políticis
plúrimum versatus; - de gran valor, rei
públicae gerendae vir scientíssimus.
politización: pónderis polítici adiéctio.
politizar: vim políticam adícere vel excitare.
politología: politológia sive -logīa, ae f. Sin:
politicorum negotiorum perítia; políticae artis
stúdium.
844
pólvora
politólogo: politólogus, i m. Sin: politicorum
negotiorum peritus; políticae artis studiosus.
poliuria: polyúria sive -urīa, ae f. Sin: nímiae urinae eiéctio vel emíssio (-onis f).
poliúrico: (concerniente o relativo a la poliuria) polyúricus, a, um. Sin: ad polyúriam
pértinens // (que la padece, adj y sust ) polyúricus. Sin: polyúriā laborans vel affectus; nímiae urinae eiectione (vel emissione)
laborans.
polivalencia: polyvaléntia, ae f. Sin: multivaléntia.
polivalente: polývalens, entis. Sin: multívalens.
póliza: (papeleta que sirve para diferentes
objetos) scheda, ae f. Sin: schédula, ae f;
scida, scídula; téssera, tessérula; chártula //
(instrumento formal del contrato de seguro)
cautionis schédula vel sýngrapha. Uso: - de
seguro contra los infortunios, chártula tutandis infortunatis; - de seguro del coche, chártula tutandae autoraedae; - de seguro de vida,
chártula tutandae vitae.
pollo: (cría de las aves) pullus, i m // (gallo
joven) pullus gallináceus; gallus iuvencus.
Uso: - asado, pullus gallináceus assus; - al
limón, pullus gallináceus cítreo condītus;
carne de -, caro gallinácea.
polo: Fís polus, i m. Uso: - magnético, polus
magnéticus // Astron polus, i m. Sin: axis (-is
m); caeli axis; vertex (-tĭcis m); caeli vertex;
cardo (dĭnis m); caeli cardo Uso: - norte,
polus aquilonaris; axis septentrionalis o simplem axis; septemtrionalis caeli cardo; - sur,
polus australis; meridianus caeli cardo //
(cualquiera de los extremos del eje de la Tierra) polus, i m. Sin: (mundi) vertex vel cardo.
Uso: - antártico, austral, sur, polus antárcticus, australis vel austrīnus, meridianus; meridianus mundi cardo vel vertex; -ártico,
boreal, norte, polus árticus, bóreus vel borealis, septentrionalis, gélidus, glacialis; septentrionalis mundi cardo vel vertex // (en
sentido lato) - norte, septentrionalis régio; sur, meridiana regio. Uso: viaje al - norte,
iter ad septemtriones // (juego) polylúdium,
ii n // - acuático, v. waterpolo.
Polonia: Polónia, ae f.
poltrona: arciséllium, ii n. Sin: cáthedra ; sólium; léctulus vel lectícula; molle arciséllium.
Uso: - pequeña, cathédrula.
polizonte, v. agente (- de policía).
pollada: pullátio, onis f // (conjunto de chiquillos de una misma madre) proles, is f. Sin:
súboles, is f.
pollera: (sitio en que se crían pollos) gallinárium, ii n. Sin: pullárium // (vendedora o
criadora de pollos) pullária, ae f // (falda externa del vestido femenino) v. falda.
polvareda: púlveris nubes (-is f), globus,
nimbus, turbo (-bĭnis m). Sin: pulvis (-vĕris
m) crassus, densus, opacus, niger, ater.
polvillo: pulvísculus, i m. Sin: minutus vel
tenuíssimus pulvis.
pollero: (vendedor o criador de pollos)
pullárius, ii m.
polvo: pulvis, vĕris m. Uso: - dentífrico, pulvis dentárius; - radiactivo, pulvis radioactivus.
pollito: púllulus, i m. Sin: gallináceus pullus
tenellus.
pólvora: pulvis pýrius vel pýricus. Sin: pulvis nitratus.
845
polvorín
polvorín: púlveris pýrii repositórium vel receptáculum.
pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante
el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontífice.
pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso:
untar con -, capillari úngere, inúngere, unctitare; uncto madefácere, insuccare, insucare.
pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones
-, pontificália , ium npl; sollémnia pontificália; misa -, pontificale, is n; sacrum pontificale; missa pontificalis // (libro que contiene
las ceremonias pontificias y las de las funciones episcopales) liber (-bri m) pontificalis.
pomelo: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; citrum grande vel paradisíacum; grandis cedris,
ĭdis f.
pomología: pomológia sive -logīa, ae f. Sin:
de arbóribus pomíferis sciéntia; de colendis
frúctibus doctrina; de pomis colendis et servandis disciplina.
pontificalmente: pontificáliter. Sin: pontificali ritu; more pontificali; insígnibus pontificálibus.
pomposo: pomposus, a, um. Sin: pompáticus, pompatus; magníficus; gloriosus.
pontificar: (oficiar de pontífice) pontificare;
dep pontificari. Sin: sollémnia sacra fácere
vel celebrare; pontíficis ritu sacra sollémnia
fácere; sacrum vel sacra pontificali ritu fácere // (hablar con tono dogmático y suficiente) arrogantem se praebere; se quasi
oráculum iactare // (actuar de ese modo) se
nímia auctoritate gérere; contumáciter ómnia
ágere.
ponche: póncium, ii n. Sin: pánsium; aromática pótio; calda odorata; cálida arómatis condīta; cónacum vel coníacum ovárium; ovum
vino (vel lacte) et sáccharo condītum.
pontífice: póntifex, fĭcis m. Uso: el Augusto
-, Augustus Póntifex; el Romano - , Romanus
Póntifex; el Sumo -, Summus Póntifex; summus sacrorum Antistes (-stĭtis m).
poncho: páenula americana.
pontificio: pontifícius, a, um. Sin: Pontíficis
(gen).
pomológico: pomológicus, a, um. Sin: ad pomológiam áttinens.
pomólogo: pomólogus, i m. Sin: pomológiae
(vel de frúctibus doctrinae) peritus.
ponderable: ponderábilis, e.
ponedero: (lugar destinado para que pongan
huevos las gallinas y otras aves) lóculi, orum
mpl // (lugar en que se halla el nidal de la
gallina) lóculus, i m. Sin: nidamentum.
pontón: (barco chato que sirve en los puertos para diversos usos) ponto, onis m.
pontonero: faber, bri (gen pl fabrûm, más
usado, y fabrorum). Uso: dos compañías de
pontoneros, duae fabrûm centúriae.
póney, v. poni.
pony, v. poni.
poni: ecúleus vel éculus, i m. Sin: mannus;
mánnulus.
pool: consórtio, onis f. Sin: consociátio.
pontezuelo: pontículus, i m.
pop: popularis, e.
846
pornografía
popcorn: máizae grana tosta npl.
tum; - sobre los beneficios, pars lucri.
pope: pope, es m. Sin: papas, ae m; sacerdos
orthodoxus vel Ecclésiae orthodoxae.
porche: (soportal, cobertizo) nubilárium, ii
n.
popelín, v. popelina.
porcino: porcinus, a, um. Sin: suīllus.
popelina: papalinum, i n.
pordioseo: mendicátio, onis f.
popular: popularis, e. Sin: vulgi vel plebis
(gen).
pordiosería, v. pordioseo.
pordiosero: mendīcus, i m. Sin: mendīcans.
popularidad: aura popularis. Sin: aura vulgi;
popularis grátia vel glória; plebis vel pópuli
favor. Uso: buscar -, auram popularem captare; popularem glóriam expétere.
populismo: populismus, i m. Sin: nímius
favor in plebem.
populista: sust populista, ae m. Sin: populismi fautor // adj populismo favens, entis; ad
populismum spectans.
porfía: a -, certatim. Sin: certámine.
porfiar: (disputar y altercar obstinadamente) certare vel concertare. Sin: conténdere.
pórfido: porphyrites, ae m. Sin: porphyrites
lapis (-ĭdis m); porphyréticum marmor (-ŏris
n). Uso: de -, porphyréticus, a, um.
pormenores: peculiaria lineamenta.
populoso: frequens, entis. Sin: pópulo frequens. Uso: muy -, frequentíssimus; pérfrequens.
popurrí: cento, onis m // fig rerum collúvio
(-onis f).
pormenorizar: síngula enarrare, recensere,
referre. Sin: particulatim vel singulatim dissérere; partes singillatim éxsequi; res vel mínimas enarrare.
porno, v. pornográfico.
porcelana: porcellana, ae f. Sin: porcellánica; argilla porcellánica; argilla sinensis //
(vasija o figura de -) porcellanum, i n. Sin:
vas porcellanum; opus vel vas porcellánicum;
res ex porcellana; res ex argilla sinensi. Uso:
de -, porcellanus, a, um; pintor en -, porcellanárius, ii m ; vajilla de -, porcellanae,
arum fpl.
porcentaje: centésima, ae f (pars, partis f).
Sin: centésimae (partes, ium fpl). Uso: el debido -, débitae centésimae partes; - del 2, del
3 ... por ciento, binae, ternae ...centésimae
( partes); - del ciento por ciento, álterum tan-
pornofilm: pellícula cinematográphica obscena.
pornografía: (tratado acerca de la prostitución) pornográphia sive -graphīa, ae f // (carácter obsceno de obras literarias o
artísticas) obscénitas, atis f // (obras literarias o artísticas de este carácter) obscenitates fpl; scripta obscena; libídines, um fpl
(figuras obscenas: en pintura, escultura,
etc.); tábulae (arum fpl) obscenae; lascivíssimae picturae (pinturas obscenas).
847
pornográfico
pornográfico: pornográphicus, a, um. Sin:
obscenus vel obsceníssimus; lascivus vel lascivíssimus; procax; impudīcus; turpis; ad libídinem instigatórius. Uso: escritor -,
scriptor obscenus; lenguaje -, verborum obscénitas; imágenes, pinturas -, lascivíssimae
imágines, picturae; material -, res pornográphicae.
(navis); (navígium) aëroplanígerum vel aëroplaníferum.
pornógrafo: pornógraphus, i m. Sin: scriptor
obscenus, lascivus, procax.
portada: (parte anterior de una cosa) v.
frontis // (primera plana de un libro impreso)
frons, frontis. Sin: tegumentum vel integumentum; libri frons, involūcrum, tegumentum; frons volúminis; liminaris página. Uso:
- de revista, commentárii integumentum.
pornoshop: rerum obscenarum taberna. Sin:
rerum ad libídinem instigántium taberna.
portabloc: sustentáculum, i n. Sin: retináculum; sustentáculum epheméridis rebus commemorandis.
portacargas: ónerum repositórium.
porosidad: porósitas, atis f. Sin: pumicósitas.
portadocumentos: tesserarum thécula.
poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus;
spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abundans.
portador: pórtitor, oris m. Sin: portator; gestator; allator. Uso: - de telegramas, pórtitor
vel allator telegraphématum.
porotito: phasellus, i m. Sin: phaseolinus.
portaequipaje o portaequipajes: retináculum sarcinale. Sin: sarcinarum sustentáculum
vel receptáculum.
poroto: phaséolus vel phaselus, i m; faséolus
vel fasíolus m.
porra: fustis, is m. Sin: báculus; férula. Uso:
- de goma de la policía, fustis cúmmeus; báculus cummatus; férula cúmmea vel cummata; férula turbae disperdendae.
porrón: rhýtium, ii n. Sin: cornículum vítreum.
port (Inform): (conector) portus, us m //
(ajustar un programa para otra plataforma)
transferre. Sin: transportare.
portaestandarte: vexillárius, ii m. Sin: sígnifer vel vexíllifer, fĕri m.
portafolio o portafolios: (para documentos)
chartarum vel documentorum theca // (para
dinero) sácculus, i m. Sin: búrsula; marsúpium; crumena; búlgula nummária.
portafotografías: photographiarum (vel imáginum photographicarum) theca.
portahelicóptero: (béllica) navis helicóptera
gestans.
portaagujas: ácuum pulvillus.
portaalfileres: spinularum pulvillus.
portalámpara o portalámparas: lychnuchus, i m. Sin: lámpadis fulcrum vel fultura.
portaaviones: aëroplanígera, ae f (navis).
Sin: aëroplanífera vel aëroplanóphora
portalápiz: graphiorum vásculum. Sin: haematītae (vel lápidis scriptórii) theca; v. lápiz.
848
pórtico
portapapeles, v. portafolio.
porte: (lo que se paga porque lleven una
cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin:
látio; vecturae vel lationis prétium; impensae,
arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados,
vecturae prétio soluto // (modo de gobernarse
y portarse) agendi rátio // (actitud, continente) hábitus, us m. Sin: gestus, us m; hábitus vel gestus córporis. Uso: - altivo, fastus
(us m); - arrogante, insoléntia; - austero, austéritas; - desenvuelto, hábitus liber et expeditus; - desgarbado, acérbitas; - grave,
grávitas; - lleno de dignidad, dígnitas; - modesto, modéstia; - pudoroso, pudor; - rudo,
aspéritas.
portaplumas: pennígerum, i n.
porteador, v. changador.
portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se
gérere. Sin: ágere; fácere. Uso: - ásperamente con uno, áliquem áspere tractare; bien, mal hacia uno, bene, male de áliquo
mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene,
male, prudenter ... se gérere; - como un hermano, como un amigo, fraterne, amice fácere; - liberalmente, cortésmente con uno,
áliquem liberáliter habere.
portera: iánula, ae f. Sin: iánitrix, icis f; (ancilla) ostiária, ae f; atriensis, is f; iánuae custos (-odis f).
portallaves: clávium thécula.
portamicrófono: micróphoni vel microphōni
sustentáculum.
portamonedas: crumina, ae f. Sin: marsúpium; pascéolus.
portañuela: (bracarum) lacínia, ae f.
portapantalla: (albi, telae vel tábulae) tenáculum, i n.
portátil: gestábilis, e. Sin: portábilis.
portatoalla: pendilínteum, i n. Sin: manutérgii sustentáculum.
portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis.
Sin: ferculorum cistella.
portaviones, v. portaaviones.
portavoz: (bocina) búcina, ae f. Sin: megáphonus sive megaphōnus; vocislator (-oris m)
; vocis amplificator; transmittendae voci túbulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolocutor; alicúius nómine nuntiator. Uso: - del
curso, prolocutor classis.
portazgo, v. peaje.
portería: (habitación o garita donde está el
portero) ostiárium, ii n. Sin: ianitoris cubículum; ostiárii cella vel céllula; adductórium //
(meta, en el fútbol) porta, ae f. Sin: óstium.
Uso: postes de la -, (retis) statúmina, um npl;
pali, orum mpl; red de la -, néxile rete; llevar
la pelota hacia la - opuesta, follem ad oppósitam portam perdúcere.
portero: iánitor, oris m. Sin: ostiárius, ii m;
portárius, ii m; atriensis, is m // (jugador que
defiende la meta de su bando) portárius, ii m.
Sin: iánitor; iánitor retis; custos portae // eléctrico, citóphonum sive citophōnum , i n.
Uso: hablar por el - eléctrico, citóphono
cólloqui.
portezuela: (dim de puerta; puerta de carruaje) ostíolum, i n.
pórtico: pórticus, us f. Uso: - cuádruple, quadra pórticus // (vestíbulo del templo): pronāon
vel pronāum, i n; pronāos vel pronāus, i m
(templi). Uso: - de Bernini, pórticus berni-
849
portilla
niana.
posclásico: postclássicus, a, um.
portilla: fenestella orbiculata. Sin: foramen
(-mĭnis n) rotundum; fenestella ovata vel símilis ovo.
posconciliar: postconciliaris, e.
portillo, v. portezuela.
portón: portale, is n. Sin: porta praecípua.
Uso: - de bronce en el Vaticano, aénea áedium vaticanarum porta; aénea Pontifícii Palátii porta.
portorriqueño, v. puertorriqueño.
portuario: portuárius, a, um. Sin: portuensis;
portensis.
Portugal: Lusitánia, ae f. Sin: Portugália.
portugués: adj lusitanus, a, um. Sin: lusitánicus; portugálicus. Uso: literatura -, lítterae
lusitánicae // sust Lusitanus, i m // lengua -,
lingua lusitana.
portulano: pórtuum descríptio.
posdata, post scriptum: postscriptum, i n.
Sin: áddita verba npl ; extremae epístulae
adiecta vel áddita.
posdiluviano: postdiluvianus, a, um.
pose: (afectación) ostentátio, onis f. Sin: affectátio; iactátio; gloriátio; gloriosa ostentátio. Uso: darse -, efferre vel se efferre
magnífice; iactare se; se ostentare; darse por algo, se iactare in áliqua re; ostentare áliquid; dándose -, gloriose vel pútide.
posesión: posséssio, onis f. Uso: dar la - de
algo, possessionem alicúius rei álicui dare;
entrar en - de algo, in possessionem alicúius
rei venire; estar en - de algo, possidere áliquid; possessionem alicúius rei habere vel tenere; quedar en - de algo, in possessione
alicúius rei manere vel permanere; tomar de algo, possidere vel occupare áliquid; potiri
áliqua re vel alicúius rei.
porvenir: futurum, i n. Sin: venturum; futura, ventura, eventura npl ; tempus (-pŏris n)
futurum.
posesivo: possessivus, a, um.
posada: caupona, ae f. Sin: deversórium; v.
mesón
posguerra: de -, post bellum exstans.
posadero: caupo, onis m.
posar: (ponerse en disposición de ser retratado) se pictori propónere (- ante el pintor);
se photógrapho propónere (- ante el fotógrafo).
posesorio: possessórius, a, um.
posibilidad: possibílitas, atis f. Sin: facultas
(v. gr. áliquid faciendi); potestas. Uso: - positivas del ferrocarril, ferríviae possibilitates
positivae; eso está fuera de toda -, nullo
modo fieri potest; existen varias - teóricas,
plures possibilitates theoréticae exstant.
posibilismo: possibilismus, i m.
posbautismal: postbaptismalis, e.
posbélico: postbéllicus, a, um.
posibilista: sust possibilista, ae m. Sin: ad
média consília proclivis // adj possibilísticus,
a, um. Sin: possibilismi próprius; ad possibi-
850
postal
lismum pértinens.
posible: possíbilis, e. Sin: qui, quae, quod
fíeri potest. Uso: ¿cómo es - que ...?, qui potest?; ¿cómo era -?, qui fíeri póterat?; cuantos más sea -, quam plúrimi; en lo -, ut potest;
es -, potest; fíeri potest; si es -, si potest; es que, fíeri potest ut ...; el mayor tiempo -,
quam diutíssime; eso ya no es -, id fíeri iam
non potest; lo más a menudo -, quam saepíssime; lo más pronto -, quam primum; quam
brevíssime; quam celérrime; quam citíssime;
lo más tarde -, quam seríssime; todo lo que te
es -, quantum potes; hacer lo -, hacer todo lo
-, ómnia fácere, experiri, moliri, temptare (ut
...).
posición: iudícium, ii n. Uso: - especial, privilégium; status (-us m) peculiaris; - explícita, explícitum iudícium.
posindustrial: postindustrialis, e. Sin: post
quaestuosarum ártium incrementum.
positiva: (Fotogr, prueba positiva) v. positivo.
positivismo: positivismus, i m. Sin: eorum
rátio qui censent res experimentis solúmmodo cognosci posse.
cóndita, data // (Fotogr, prueba -) pellícula
positiva . Sin: imago vel bráctea rectis colóribus impressa.
positón o positrón: pósito, onis n.
posliminio: postlimínium, ii n. Uso: por el
derecho de -, postlimínio.
posmeridiano: pomeridianus, posmeridianus, postmeridianus, a, um. Sin: post merídiem.
poso: (sedimento del líquido contenido en
una vasija) sedimentum, i n. Sin: sédimen,
mĭnis n; resíduum; subsidéntia, ae f; faex,
faecis f; quod subsēdit (= lo que se ha depositado) . Uso: - de café, cafēi faex.
posología: (Med, parte de la farmacología
que trata de las dosis en que deben administrarse los medicamentos) posológia sive
-logīa, ae f. Sin: pharmacoposológia; de
metiendis medicamentis doctrina; de medicamentorum temperatione (vel de medicamentis temperandis) doctrina vel rátio; de
dósium proportione doctrina // (Med, dosificación de un medicamento) medicamenti
temperátio. Sin: medicamentorum portio vel
portiones; (medicamenti) pártium (vel portionum) descríptio vel explicátio.
positivista: positivista, ae m. Sin: qui rebus
solúmmodo credit experiendo cógnitis; rebus
tantum credens experiendo cógnitis.
posoperatorio: sectionem chirúrgicam súbsequens.
positivo: (adj, que en todo busca la realidad
de las cosas, lo práctico y útil) prudens, entis.
Sin: expertus, usu peritus; callens, cállidus.
Uso: hombre -, homo usu peritus; homo
rerum gerendarum peritus; juicio -, iudícium
positivum // Gram, nombres -, nómina positiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto
al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin:
cónditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n)
ex légibus ortum; ley -, lex positiva, scripta,
postal: adj cursórius, a, um. Sin: cursualis,
e; tabellárius; vehicularis; públici cursūs.
Uso: código -, númerus cursualis directórius;
giro -, charta nummária; sýngrapha cursualis;
mandatum cursuale // sust chártula cursória,
cursualis, epistolaris, diribitória. Sin: públici
cursūs chártula, scida, scídula. Uso: - ilustrada o con vista/s, chártula picta; - multicolor de felicitación, pagínula vel chártula
optativa multícolor.
851
poste
poste: (madero, piedra o columna para
servir de apoyo o de señal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longúrius, ii m; fustis, is
m; sustentáculum // (pilar o puntal) pila, ae
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dĭcis mf);
- telefónico, telegráfico,
malus telephónicus, telegráphicus; - telefónicos, telegráficos, sustentácula filorum telephonicorum, telegraphicorum; - de la
electricidad, malus electricitatis; postes de
una red eléctrica, sustentácula filorum electricorum // (cada uno de los dos palos verticales de la portería de fútbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longúrius;
fustis.
postillón: auriga cursualis. Sin: veredárius.
postizo: fictus, a, um. Sin: suppositícius; simulatus; haud naturalis.
postre: appendix, īcis f. Sin: bellária, orum
npl; pulchrália, ium npl; tragémata, um npl;
prándii appendix; secunda mensa. Uso: - variados, cópia bellariorum; a los -, in postrema
mensa; comer el -, bellária (vel mensam secundam) comédere // a la -, postremo; dénique.
postridentino: post actum Concílium Tridentinum.
postema, v. apostema.
postsinodal: postsynodalis, e.
póster: tábula picta. Sin: parietária imago.
Uso: colgar un -, tábulam pictam paríeti affígere.
postulación: postulátio, onis f.
postergar: (dejar atrasado algo) procrastinare. Sin: differre; proferre; prorogare //
(tener en menos o apreciar a alguien o algo
menos que a otra persona o cosa) parvi péndere. Sin: praetermíttere; praeterire; neglégere.
postulador: postulator, oris m. Sin: petītor;
rogator. Uso: - de las causas de canonización
de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro
causis canonizationis Servorum Dei.
posteridad: postéritas, atis f. Sin: pósteri,
orum mpl.
postulante: (Der Can) póstulans, antis m //
(candidato, aspirante a un cargo) supplex,
plĭcis m. Sin: petītor, oris m.
postigo: (puerta chica abierta en otra
mayor) ostíolum, i n // (cada una de las puertecillas hechas en las ventanas o puertaventanas) postīcum, i n. Sin: postícula; forícula;
fenestella; valva vel válvula; forícula vel válvula ad fenestram occludendam // (tablero
con bisagras o goznes para cubrir cuando
conviene la parte acristalada de puertas y
ventanas) plicátiles valvae.
postulado: postulatum, i n.
postulanta: (Der Can) póstulans, antis f.
póstumo: póstumus, a, um. Sin: postremus;
últimus // escritos -, scripta post auctoris
mortem édita; libro -, liber (-bri m) post mortem scriptoris éditus vel vulgatus.
postilar, v. apostillar.
postura: (situación o modo en que está
puesta una persona, animal o cosa) positura,
ae f. Sin: posítio, onis f; pósitus, us m; status,
us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, supínitas.
postilla, v. apostilla.
potable: potábilis, e. Sin: salūbris; bíbilis;
852
práctica
potu salūbris;
aptus.
pótui aptus; ad bibendum
potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potássicum carbonatum.
potásico: potássicus vel potáxicus, a, um.
Sin: potássii vel potáxii (gen); potássio vel
potáxico compósitus.
potentiale, is n. Sin: dýnamis, is f; vis, róboris
f. Uso: - eléctrico, potentiale eléctricum;
eléctrica dýnamis; - magnético, potential
magnéticum; - de fricción, vis frictionis; - de
movimiento, movendi vis.
potencialidad: potentiálitas, atis f. Sin: poténtia; facultas; potestas; capácitas; vis.
potencialmente: potentiáliter.
potasio: potássium vel potáxium, ii n. Sin:
kálium; cálium carbónicum.
pote: (vaso de barro de diversas formas y
usos) pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum. Uso: - de
mostaza, sinapiárium; - de tabaco, pyxis tabaci; v. bote.
potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare;
álere.
potenciómetro: potentiómetrum, i n. Sin:
potentialis index.
poterna: postīca, ae f.
potencia: (capacidad para ejecutar algo o
producir un efecto) poténtia,ae f. Sin: vis (ac
vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad generativa) vis genitalis // (poder y fuerza, especialmente de un Estado) potestas, atis f.
Sin: dício, onis f; impérium // (Nación o Estado soberano) res pública vel respública.
Sin: cívitas; pópulus; impérium. Uso: grandes -, civitates potentiores; res públicae dominantes; impéria potentiora; la - romana,
pópulus romanus; la gigantesca - romana,
moles impérii Romani // (facultad del alma)
poténtia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma,
ánimi facultas; - intelectiva, ingénii facultas
// (persona o entidad poderosa o influyente)
potens, entis; en pl, también praepotentes,
ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vírium,
víribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel
dominatus; - infernales, Averni vires // Mat
potestas, atis f. Sin: númeri iterata multiplicátio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -,
quattuor ad tértiam potestatem evéhere // Fís
poténtia, ae f.
potencial: (que tiene o encierra en sí potencia) potentialis, e // (que puede suceder o
existir) potentialis, e // sust poténtial, alis n;
pot-pourri: carnes oleraque vária.
potro: (caballo desde que nace hasta la
muda de dentición de leche) equinus pullus
// (antiguo instrumento de tortura; aparato
de gimnasia) ecúleus, i m.
pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) sítulus, i m; sítula, ae f. Sin: alvéolus // (brocal
del pozo) púteal, alis n.
pozo: púteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: artesiano, púteus artesianus; - de agua, púteus aquarius; - de petróleo, petrolífero, púteus oleíferus vel petroleosus; fons oleárius;
propio de o relativo a los - , putealis, e; puteanus, a, um.
práctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et
usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas,
usus conceptioni officientes; - ilegales, actiones lege vétitae; - impropia, praxis imprópria;
en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in
usu vitaque communi; llevar a la -, poner
algo en -, áliquid effícere; áliquid ad effectum dedúcere; áliquid ad rem addúcere vel
853
prácticamente
dedúcere; teoría y -, rátio et usus; ars et usus;
sciéntia atque usus; rerum cognítio et usus;
en la teoría y en la -, cogitatione (vel opinione) ac re // (destreza, habilidad adquirida)
perítia, ae f. Sin: experiéntia alicúius rei;
rerum experiéntia // prácticas de piedad,
prácticas religiosas, pietatis offícia. Sin: pia
exercítia; pietatis offícia; religionis et pietatis
offícia.
prácticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in
actione vitae.
practicabilidad: accessibílitas, atis f.
practicable: (que se puede practicar o poner
en práctica) actu fácilis. Sin: factu fácilis //
(transitable) pérvius, a, um. Sin: patens; accessíbilis; áditu fácilis.
practicante: (que practica y profesa su religión) religionis observans (-antis). Sin: religionis cultor, studiosus, díligens; rítibus
religiosis óbsequens // (el que en los hospitales cuida de los enfermos bajo la dirección
del médico) mediastinus, i m. Sin: médici minister, adiutor, auxiliator // (persona que por
tiempo determinado se instruye en la práctica de la cirugía y medicina, al lado y bajo
la dirección de un facultativo) tiro, onis m.
Sin: novícius vel novítius, ii m.
práctico: (concerniente o relativo a la práctica) prácticus, a, um. Sin: effectivus; ad
usum áttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars
in actu consistens; ciencias -, artes in agendo
pósitae; ejercicio -, exercitátio; experimento
-, usus et experiéntia; enseñanzas, lecciones
-, praecepta quae ad institutionem vitae spectant; filosofía -, philosóphia activa; philosóphia quae in actione versatur; habilidad,
aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudéntia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, experimentum; vida -, vita práctica; vitae usus;
áctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe-
rítia; en la vida -, inter vitam prácticam //
(conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin:
sciens, entis (alicúius rei), instructus (áliqua
re, in áliqua re, ad áliquid). Uso: - en política,
gnarus rei públicae; médico -, médicus ex usu
medens; no -, (homo) ignarus (alicúius rei);
no ser - en hacer algo, ignarum esse alicúius
rei faciendae // (experimentado, experto, versado) peritus, a, um (alicúius rei, áliqua re,
ad áliquid). Sin: usu peritus (alicúius rei);
versatus, exercitatus (in áliqua re); instructus
(áliqua re, in áliqua re, ad áliquid); (alicúius
rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicúius
rei, álicui rei, ad áliquid); rudis (alicúius rei,
in áliqua re); - del oficio, in arte exercitatus;
- de la vida, in rebus versatus, in rebus atque
usu versatus; - de los lugares (baquiano), locorum sciens, peritus, prudens; - en el arte
militar, rei militaris peritus; in re militari
exercitatus; no - en el arte militar, rei militaris imperitus; poco - en el arte militar, rei militaris inexpertus; - en los negocios,
negotiosus; in rebus tractandis versatus vel
exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse
alicúius rei faciendae; exercitatum esse ad
áliquam rem faciendam; ser muy - en algo,
magnum usum habere in áliqua re; peritíssimum vel prudentíssimum esse alicúius rei //
(útil) útilis, e // (de uso fácil, cómodo) usu
fácilis, e. Sin: hábilis (que se puede manejar
o llevar fácilmente) // (Mar, técnico que, por
el conocimiento del lugar en que navega, dirige el rumbo de las embarcaciones en la
costa o en un puerto) peritus gubernator.
Uso: - de costa, orae (vel lítoris) peritus vel
dux; peritus orae gubernator; - de puerto,
portūs peritus vel dux; peritus portūs gubernator; - de río, amnis peritus; peritus amnis
gubernator.
pradera: prata, orum npl. Sin: campi hérbidi; hérbida rura; arva viridántia.
pradería, v. pradera.
854
preciosidad
prado: pratum, i n. Sin: campus hérbidus;
herbosus campus; hérbida tellus (-ūris f)
pragmática: pragmática, ae f. Sin: disciplina pragmática.
pragmático: pragmáticus, a, um. Sin: ad
pragmatismum spectans.
cédere; praeire // (tener una persona primacía sobre otra u otras en algo) antecédere áliquem (vel álicui) áliqua re. Sin: antecéllere
áliquem (vel álicui) áliqua re vel in áliqua re;
anteire áliquem (vel álicui) áliqua re.
preceptivo: praeceptivus, a, um.
precinto: fáscia fiscalis.
pragmatismo: pragmatismus, i m. Sin: pragmática rátio vel doctrina.
pragmatista: pragmatista, ae m; pragmatistes, ae m.
pralina: amýgdala sáccharo involuta. Sin:
amýgdalum sáccharo involutum.
praxis: praxis, is f. Sin: práctica; áctio.
prebenda: praebenda, ae f.
precalentar: praecalefácere.
precario: precárius, a, um. Sin: temporárius;
ad tempus; incertus; mutábilis.
precaución: cáutio, onis f. Sin: provísio;
praecavendi rátio. Uso: tomar precauciones,
praecavere.
precedencia: (anterioridad) praecedéntia, ae
f. Sin: antecéssio, onis f; antecessus, us m //
(prioridad, preferencia, superioridad) prior
locus. Sin: pótior dígnitas; ordo pótior; ius
antecedendi.
precedente: adj praecēdens, entis. Sin: antecēdens; anteactus, anterior; prior; superior //
sust antecéssio, onis f. Sin: anteactum; antefactum. Uso: sin precedentes, sine exemplo;
crear un -, exemplum indúcere, pónere, statúere.
preceder: (anteceder) praecédere. Sin: ante-
precio: prétium, ii n. Uso: bajo -, vílitas, atis
f; bajo - de los víveres o de los comestibles,
annonae vílitas, annona láxior; - caro de las
cosas, cáritas; rerum ómnium cáritas; - subido de la mano de obra, cáritas operariorum; - subido de los víveres, annonae cáritas;
- usurario, prétium feneratórium; - de lista,
prétium in índice exhíbitum; - de la mano de
obra, manuprétium vel maniprétium, ii n // a
mitad de -, prétio dimidiato; a un - altísimo,
permagno; permagno prétio; plúrimi; al más alto posible, quam plúrimo; a bajo -,
parvo; parvo prétio; al - más bajo posible,
quam mínimo prétio; a un - ínfimo, insignificante, mínimo, vilíssime; - al por mayor, prétium magnárium; - al por menor, prétium
institórium; ¿a qué -?, quanti?; ¿qué - tiene?,
quanti est?; a cualquier -, quanticumque vel
quantocumque // baja el - de alguna cosa,
prétium alicúius rei retro abit, prétium alicúius rei minuitur vel deminuitur; comprar, vender a un - alto, émere, véndere magno, vel
magno prétio; contener los -, prétia continere; establecer, fijar el - de una cosa, álicui
rei prétium constitúere vel statúere; pagar el
-, prétium péndere vel persólvere; pagar el de una revista, commentariorum prétium depéndere, péndere, sólvere; poner el - a una
cosa, álicui rei prétium impónere vel pónere;
sube el - de alguna cosa, prétium alicúius rei
augetur; res cárior fit.
preciosidad: (cualidad de precioso) pretiósitas, atis f // (cosa preciosa o exquisita) res
magni prétii. Sin: res exquisita, pretiosa, pre-
855
preciosismo
felicis recordationis; mi - en este cargo, qui
ante me hoc múnere functus est.
tiosíssima; res máximi prétii.
preciosismo: (extremado atildamiento del
estilo) orationis pútida affectátio. Sin: exquisitioris orationis stúdium; decus affectatum //
(tendencia al refinamiento excesivo) pretiosismus, i m. Sin: pretiósitas.
preciosista: pretiosista, ae m. Sin: pretiosismi fautor.
precisamente: (justa y determinadamente)
próprie. Sin: definite // (con precisión) accurate. Sin: diligenter; exacte; ad amussim //
(necesaria, forzosa o indispensablemente)
absolute. Sin: certe vel certo; haud dúbie;
profecto // (en las respuestas afirmativas)
plane. Sin: planíssime; vere, veríssime; ita;
ita plane.
preclásico: praeclássicus, a, um.
precomprimido: praecontractus, a, um. Uso:
hormigón -, calcestrum praecontractum.
preconciliar: praeconciliaris, e.
precristiano: praechristianus, a, um. Sin:
ante aevum christianum.
precursor: (que precede) praecursórius, a,
um // (que anuncia, que presagia) praenúntius. Uso: signo -, praenúntium, ii n; significátio; ser un signo - de algo, significare
áliquid // (el que anuncia una cosa) praenúntius, ii m // (el que va delante, antecesor)
praecursor, oris m. Sin: antecessor, oris m .
Uso: el - (San Juan Bautista), Praecursor,
oris; Antecursor.
predecesor: decessor, oris m. Sin: antecessor; praedecessor. Uso: los -, maiores; priores; superiores; qui ante fuerunt vel vixerunt;
los - y los sucesores, priores et sequentes;
nuestro - de feliz memoria, Decessor Noster
predecir: praedicare. Sin: porténdere; praenuntiare; vaticinari.
predestinación: Teol praedestinátio, onis f //
(determinación de los acontecimientos futuros) fatum, i n.
predestinar: ad áliquid delígere // Teol praedestinare.
predicación: Rel praedicátio, onis f. Sin:
sacra cóntio; rerum divinarum nuntiátio.
predicador: (que predica) praedicator, oris
m. Sin: praeco, onis m; orator; hortator; contionator, oris m // (orador sagrado) sacer orator vel contionator; orator a sacris; Evangélii
praeco.
predicamento: Filos praedicamentum, i n.
Sin: categória, ae f // (fama, grado de estimación en que se halla alguien) aestimátio, onis
f. Sin: fama. Uso: gozar de -, famā vel aestimatione valere.
predicar: (publicar, hacer patente y clara
una cosa) praedicare. Sin: contionari.
Uso: - el Evangelio, Evangélium praedicare;
salutis núntium ferre // (exhortar, ensalzar,
inculcar) - la guerra, ad bellum ánimos (hóminum) inflammare; - la paz, la virtud,
pacem, virtutem (vel ad pacem, ad virtutem)
hortari vel adhortari; pacem, virtutem praedicare vel suadere; - la verdad, inculcare veritatem; fig , - a los sordos, cantare surdo;
cánere surdis; surdo narrare fábulam // (pronunciar un sermón) sacram orationem (vel
contionem) habere. Sin: orationem de rebus
divinis (vel de rebus sacris) habere; ad (vel
apud) christianum pópulum contionem habere // (fig, reprender, amonestar, regañar)
áliquem obiurgare. Sin: áliquem gráviter mo-
856
prejuicio
nere, admonere, reprehéndere; increpare áliquem.
preferencial: praeferentialis, e. Uso: amor -,
praeferentialis diléctio (erga + ac).
predisposición: praedisposítio, onis f. Sin:
disposítio; proclívitas; propénsio; inclinátio.
preferible: praeferendus, a, um. Sin: anteponendus; anteferendus; praeponendus; pótior,
optabílior; mélior. Uso: es - ..., mélius est +
inf.
predominancia: dominántia, ae f. Sin: praevaléntia; praepoténtia.
predominio: (poder, superioridad) praedominatus, us m. Sin: dominatus, us m; principatus, us m; domínium; impérium. Uso:
propósito de -, dominandi consílium // (influjo o fuerza dominante que se tiene sobre
alguien o algo) auctóritas, atis f. Sin: potestas; efficácia; vis. Uso: tener -, pollere; valere; vigere; auctoritatem, potestatem,
efficáciam, vim habere.
prefabricación: praefabricátio, onis f. Sin:
praefabricatus, us m; praeconstrúctio; domūs
praestrúctio.
prefabricado: adj praefabricatus, a, um. Sin:
praestructus; praeconstructus // sust domus
praestructa.
prefabricar: praefabricare. Sin: praestrúere;
ántea strúere.
prefacio: (prólogo) v. esta voz // (parte de la
misa que se reza antes del canon) praefátio,
onis f.
prefecto: praefectus, i m. Sin: magister; antistes (-stĭtis m). Uso: - Apostólico, Praefectus Apostólicus; - de las ceremonias
pontificias, pontificálium caerimoniarum (vel
caeremoniarum) praefectus.
prefectura: (dignidad, empleo o cargo de
prefecto) praefectura, ae f. Sin: praefecti dígnitas vel munus (-nĕris n) // (oficina o despacho del prefecto) praefecti sedes // Rel, apostólica, Praefectura apostólica.
preferiblemente: potíssimum. Sin: pótius; in
primis; prae céteris; prae áliis.
prefijo: Gram praefixum, i n. Sin: praevérbium; praeposítio // - telefónico, praefíxum, i
n. Sin: númerus praefixus.
preglaciar: praeglacialis, e.
pregonero: laudator, oris m. Sin: praedicator.
pregunta: interrogátio, onis f. Sin: percontátio // (cuestión) quaestio, onis f // (lo preguntado) quaesitum, i n.
preguntar: quáerere. Sin: percontari; rogare
vel interrogare. Uso: - a alguien, ab (vel ex,
vel de) áliquo percontari; - alguien sobre
algo, áliquem (vel ex áliquo) de áliqua re rogare vel interrogare; - a alguien su opinión,
áliquem rogare senténtiam; yo me pregunto,
intra me intérrogo.
prehelénico: praehellénicus, a, um.
prehistoria: praehistória, ae f. Sin: aetas
praehistórica; aetas ante hominum memóriam.
prehistórico: praehistóricus, a, um.Sin: perantíquus; priscus; ante hóminum memóriam. Uso:
edad -, aetas praehistórica vel fabularis.
prejuicio: praeiudícium, ii n. Sin: praeiudicatum; falsa vel fallax opínio; anticipatum iudícium; opínio praeiudicata vel praesumpta;
857
prelado
témere concepta opínio. Uso: atarse a prejuicios, praeiudicatis opiniónibus praepediri;
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel
praesumpta opinione duci.
prelado: antistes, stĭtis m. Sin: praesul, ŭlis
m; praelatus, i m. Uso: Rel, - doméstico, Antistes Urbanus; Antistes domus Pontíficis
Máximi; domésticus antistes Summi Póntificis.
prelatura: Rel Antístitis vel Práesulis dígnitas, honor, munus (-nĕris n).
prelavado: lavátio initialis.
preludio: (lo que precede y sirve de entrada;
preparación o principio a algo) exórdium, ii
n. Sin: inítium; intróitus, us m; praelúdium;
praenuntiátio // (lo que se toca o canta para
ensayar la voz, probar los instrumentos o
fijar el tono antes de comenzar la ejecución
de una obra musical) praelúsio, onis f. Sin:
prolúdium // (composición musical independiente destinada a preceder la ejecución de
otras obras; obertura) praecéntio, onis f. Sin:
proóemium; praelúdium.
prelusión: praelúsio, onis f.
premio Nobel de literatura, de química, práemium nobelianum litteraturae, chemīae; Nobel de la paz, práemium pacis nobelianum; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Física fue asignado conjuntamente
a tres investigadores, phýsicae práemium nobelianum contributum est tribus investigatóribus // (de persona galardonada con el
premio Nobel) práemio illo a Nobel nuncupato laureatus vel decoratus; práemio nobeliano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
Uso: fue distinguido con el - Nobel, práemio
nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asignar a uno el primero, el segundo -, primum,
secundum práemium álicui adiudicare vel attribúere; entregar, otorgar a uno el primer -,
primum práemium álicui deferre; obtener el
primer -, primum práemium ferre; ser distinguido con el - Nobel de la paz, Práemio Nobeliano pacis áffici; ser estimado digno del de la victoria, nicetério dignum haberi.
premisa: praemissa, ae f (proposítio); praemíssio, onis f. Sin: antecēdens, entis. Uso: la
- mayor del silogismo, syllogismi proposítio
maior; prótesis, is f; la - menor, praemissa
minor; apódosis, is f.
premonstratenses: praemonstratenses, ium
m.
premeditación: praemeditátio, onis f. Sin:
praecogitátio; praecēdens meditátio.
premiar: práemio áliquem affícere. Sin: álicui práemium dare vel tribúere. Uso: trabajos
premiados, ópera práemio decorata; - a los
vencedores de un concurso, práemiis ornare
vel decorare eos qui in certámine palmas tulerunt; práemio donare eos qui victores e certámine discesserunt.
premio: práemium, ii n. Uso: - científico,
práemium scientíficum; - pecuniario, práemium pecuniárium, - Nobel, práemium nobelianum; práemium a Nobel institutum;
premura: (prisa, urgencia, instancia) celéritas, atis f. Sin: festinátio; properátio, onis f;
properántia, ae f // (aprieto, apuro) discrimen, mĭnis n. Sin: angústiae, arum fpl.
prenatal: praenatalis, e. Sin: antegenitalis.
prendedor: acus, us f. Uso: - grande, magna
acus; - pequeño, acícula; spínula; - para los
cabellos, acus comatória vel crinalis.
prendería: scrutárium, ii n. Sin: venálium
supellectílium taberna.
858
presbicia
prenotación: praenotátio, onis f. Sin: praesignátio. Uso: - de un sitio, loci condúctio vel
praenotátio.
prenotar: praenotare. Sin: praesignare;
praeoccupare. Uso: - un sitio, locum condúcere; locum in antecessum constitúere.
prensa: (máquina que sirve para prensar o
comprimir) prelum, i n. Uso: - hidráulica,
prelum hydráulicum; - para imprimir, prelum typográphicum // (imprenta) prelum, i n.
Sin: impréssio, onis f; res pressória; ars librária, typográphica, guttenbérgia // (conjunto
de publicaciones periódicas y especialmente
diarias) ephemérides, um fpl; diária, orum
npl; diurna, orum npl; scriptiones typis impressae, exaratae, éditae, excusae; scripta
typis impressa, exarata, édita, excusa; scripta
in vulgus édita. Uso: - clandestina, páginae
typis occulte exaratae; - diaria y periódica,
diurni et per intervalla éditi commentárii; porno, opúscula obscena; - y propaganda,
acta diurna et divulgátio // la invención de la -,
artis typográphicae excogitátio vel invéntio;
artis typográphicae inventum (la invención
concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo pósitus; libertad de -, rei libráriae libertas; los
representantes de la -, epheméridum procuratores ; problema de la -, quáestio de scriptis
prelo éditis // (conjunto de personas dedicadas al periodismo) diurnárii, orum mpl. Uso:
agente de -, cum diurnáriis commércii curator; conferencia de -, conventus diurnáriis
edocendis // difundir la - católica, scripta et
commentários de re cathólica vulgare. Sin:
vender diariamente la - católica, cathólica
scripta cotidie venditare.
preocuparse: sollícitum esse. Uso: - de alguien, sollícitum esse pro áliquo; - de (o por)
algo, sollícitum esse alicúius rei (vel áliqua
re, vel de áliqua re, vel in áliqua re, vel circa
áliquid, vel propter áliquid); in sollicitúdine
esse de áliqua re; curis áffici áliqua re; no - en
absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre áliquid.
preparación: praeparátio, onis f. Uso: - de
un libro, libri conféctio vel composítio; en (de un libro) confícitur vel compónitur.
preparado: praeparatus, a, um.
prepararse: parare se. Sin: se comparare.
preposición: praeposítio, onis f. Uso: preposiciones que rigen el acusativo, el ablativo,
praepositiones accusativae, ablativae.
prepósito: praepósitus, i m. Uso: - provincial, general de la Compañía de Jesús, Societatis Iesu praepósitus provincialis,
generalis.
presa: (acción de prender) prehénsio, onis f.
// (acequia, zanja de riego) derivátio, onis f
(flúminis). Sin: fóssula; canalículus; rívulus
// (muro grueso de piedra u otros materiales
que se construye a través de un río, arroyo o
canal, para detener el agua a fin de derivarla
fuera del cauce) agger, ĕris m. Sin: opus,
óperis n; moles, is f. Uso: cerrar los ríos con
presas, flúmina opéribus obstrúere; construir
una - en un río, molem in flumen edúcere.
presagiar: praesentire vel praesagire áliquid.
prenunciar: praedícere. Sin: praenuntiare;
porténdere; ante nuntiare.
presbiacusia: presbyacūsis, is f. Sin: senilis
súrditas; auditūs defectus (-us m).
preocupación : (cuidado, desvelo) sollicitudo, dĭnis f. Uso: - ecológica, oecológica
sollicitudo.
presbicia: presbyópsia sive -opsīa, ae f. Sin:
presbyópia sive -opīa, ae f; visūs defectus
(-us m); hypermetrópsia sive -opsīa; senilis
859
présbita
videndi debílitas vel infírmitas.
présbita o présbite: presbytes, is m; presbyta, ae m. Sin: presbyópsiā laborans; presbyopīā affectus; qui (quae) contuetur
longinqua. Uso: ser -, seníliter videre; senum
modo cérnere.
presbiterado: presbyteratus, us m. Sin: sacerdótium; presbýteri dígnitas. Uso: recibir
el -, presbyteratūs órdinem accípere vel recípere.
presbiterio: (área del altar mayor hasta el
pie de las gradas) presbytérium, ii n // (reunión de los presbíteros con el obispo) presbytérium, ii n.
presbítero: présbyter, ĕri m.
prescribir: praescríbere. Sin: praecípere;
praestitúere // (recetar) praescríbere.
prescripción: praescríptio, onis f. Uso: - adquisitiva, usucápio, onis f; usus et auctóritas;
praescríptio acquisitiva;
- extintiva,
praescríptio exstinctiva; adquirir por -, usucápere // (tratamiento ordenado por el médico, receta) plácitum, i n. Uso: - médicas,
medicorum plácita.
prescriptible: praescriptíbilis, e. Sin:
praescriptioni vel usucapioni obnóxius
preselección: prior seléctio.
presencia: (asistencia) praeséntia, ae f. Sin:
aspectus, us m; conspectus, us m. Uso: - de
Dios, praeséntia Dei; en - de alguien, coram
áliquo; in praeséntia, in conspectu, in aspectu
alicúius; en - del pueblo, coram pópulo;
palam pópulo; en mi -, in conspectu meo; admitir a su -, coram admíttere áliquem; hacer
acto de -, interesse; ir, venir a la - de uno, in
conspectum alicúius venire, íngredi; venire
coram ; fig, - de ánimo, praeséntia ánimi;
praesens ánimus // (figura del cuerpo) forma,
ae f. Sin: spécies, ēi f. Uso: de buena -, córpore vel forma praestanti; pulcher aspectu ;
de mala -, spécie deformis.
presentación: praesentátio, onis f. Sin:
monstrátio, osténsio, exhibítio. Uso: - de la
Virgen María en el Templo, Praesentátio Vírginis Maríae in Templo; fiesta de la - de la
Virgen, Festum Mariae Vírginis ad templum
deductae; Festum Mariae Vírginis Deo a paréntibus devotae.
presentador: praesentator, oris m. Sin: ostentator; praesentans; monstrans, ostendens,
éxhibens; introductor // (persona que presenta y comenta un espectáculo, o un programa televisivo o radiofónico) praeco, onis
m.
presentar: (introducir a uno en la casa o en
el trato de otro, a veces recomendándolo personalmente) áliquem ad áliquem (in conspectum alicúius) dúcere, dedúcere, prodúcere;
áliquem álicui praesentare; permítame presentarle el Profesor ..., concede ut tibi praesentem professorem ...; - una persona a otra
con una recomendación, áliquem álicui trádere et commendare // (mostrar, dar a conocer algo) monstrare. Sin: exhibere. Uso: la
cosa presenta dificultades, res (multas) éxhibet difficultates // presentarse, comparecer,
sese praesentare; se offerre; se ipse coram offerre. Uso: - a alguien, áliquem adire; - en
público, in públicum prodire // (proponer) una propuesta de ley, legem rogare.
presente: praesens, entis. Sin: assistens;
astans, antis. Uso: al -, de -, in praesens, in
praesenti, ad praesens, nunc; tener -, ob óculos habere; ante óculos propónere; mente recogitare // ¡-! adsum!, praesens (sum)!, asto!
// Gram tempus praesens // (obsequio, regalo) donum, i n. Sin: munus, nĕris n.
860
presidio
presentir: praesentire. Sin: odorari; subodorari. Uso: - el porvenir, quid futurum sit odorari.
preservativo: adj praeservativus, a, um. Sin:
múniens, entis; tuens; tutans; ad praecavendum aptus // (remedio) praeservativum, i n.
Sin: antídotum, i n; antídotus, i m (adversus
áliquid); remédium praesumptum. Uso:
tomar un -, medicamento se praemunire //
(condom) praeservativum, i n. Sin: tegumentum; tutamentum; munimen, mĭnis n ; penis
integumentum vel tegumentum; penis involūcrum vel opérculum // (pesario) pessárium,
ii n. Sin: pessum; péssulum.
presidencia: (acción de presidir) moderamen, mĭnis n // (dignidad o cargo del presidente) praesidéntia, ae f. Sin: praesidatus, us
m; praesidentis offícium; práesidis munus
(-nĕris n); práesidis dígnitas; praefectura.
Uso: bajo la - de alguien, áliquo práeside;
sub moderámine alicúius; conferir la -, áliquem praefícere álicui rei; ejercer la -, álicui
rei praeesse vel praesidēre; praesidatum administrare // (palacio del presidente) práesidis palátium vel sedes.
presidencial: praesidentialis, e. Sin: praesidialis, e; práesidis (gen). Uso: juramento -,
ius iurandum praesidentiale; silla -, sella
praesidentialis.
presidencialismo : praesidentialismus, i m.
Sin: summum práesidis impérium.
presidencialista: praesidentialista, ae m. Sin:
praesidentialismi fautor.
presidenta: (mujer que preside) antístita, ae
f. Sin: moderatrix, praepósita;
praeses,
sĭdis f // (jefa del Estado) praeses, sĭdis f. Sin:
práesidens, entis f; rei públicae summa curatrix vel moderatrix // (mujer del presidente)
praesidentis vel práesidis (reipúblicae) uxor
(oris f).
presidente: praeses, sĭdis m. Sin: práesidens,
entis m; praepósitus, i m. Uso: - actual, práesidens hodiernus; - interino, rei públicae praeses ínterim delectus vel lectus; - transitorio,
práesidens transitórius; - vitalicio, praeses
sempiternus; - de la república, praepósitus vel
praeses rei públicae; princeps vel moderator
Reipúblicae; - de Alemania, Germániae práesidens; - de Cuba, Cubanorum moderator; - de
Italia, praeses Rei públicae itálicae; - de los
Estados Unidos de Norte América, praeses Foederatarum Civitatum Américae Septemtrionalis; - del Politburó, práesidens Supremo
Consílio Soviético; - del consejo de ministros,
praeses administrorum publicorum; praeses
consílii administrorum; - del senado, praeses
senatūs; - de un partido político, praepósitus
factoni políticae; - de una sociedad, societatis
magister; - de un congreso, praeses congressūs; - de una comisión, praeses consílii
álicui rei faciendae, procurandae, administrandae, provehendae ...; - de la Conferencia Episcopal, práesidens cóetui episcoporum; - del
Instituto de Estudios Romanos, Instituti Romanis stúdiis provehendis praeses; presidentes
de juntas parroquiales, práesides consiliorum
paroeciálium // vice -, vicepráesidens. Sin:
propraeses, ĭdis, m.
presidiario: praesidiárius, ii m. Sin: ergastulárius.
presidio: (guarnición de soldados en una
plaza fuerte) v. guarnición // (ciudad o fortaleza que se puede guarnecer de soldados)
praesídium, ii n. Sin: arx, arcis f; munimen,
mĭnis n; propugnáculum; óppidum; arx praesídio munita // (establecimiento penitenciario) ergástulum, i n // (conjunto de
presidiarios) ergástuli, orum mpl; ergástula,
orum npl // (ayuda, socorro) auxílium, ii n.
Sin: subsídium, ii n // (amparo, defensa) patrocínium, ii n. Sin: praesídium; tutamentum;
861
presión
praesídium (comité elegido por el Soviet Supremo).
presión: pressio, onis f. Sin: pressus, us m;
pressura // fig instántia, ae f. Sin: sollicitátio;
flagitátio; ímpetus, us m. Uso: alta -, hyperténsio, onis f (sánguinis); baja -, lentus sánguinis pressus; - arterial, préssio vel pressus
arterialis; arteriosa préssio; - atmosférica,
préssio vel pressura atmospháerica; - sanguínea o de la sangre, préssio vel pressus sánguinis; arteriotónia sive -tonīa, ae f; varias para que los hombres sigan la nueva moda,
várii ímpetus, quibus hómines adducuntur, ut
novam modam sequantur; - de aceite, pressura ólei; - de la imitación, ímpetus imitandi;
- del aire, áëris préssio vel pressus; - del oxígeno, préssio oxygénii; - de los neumáticos,
pneumaticorum préssio, hacer -, prémere;
pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato
para medir la - sanguínea o tensión arterial,
tonómetrum, i n.
preso: (encarcelado) carceratus vel incarceratus. Sin: cárcere detentus, clausus, inclusus; in cárcere inclusus vel detentus; in
custódia carcerali detentus. Uso: visitar a los
-, cárcere clausos invísere.
prestación: (acción y efecto de prestar)
praestátio, onis f. Sin: dátio; praebítio. Uso: del juramento, praestátio iurisiurandi // - social, benefícium sociale.
prestamista: fenerator vel faenerator, oris m.
Sin: mutuatárius; mútuans homo.
préstamo: (acción y efecto de prestar) mutuátio, onis f. Sin: versura; mútui dátio; permutátio // (lo que se presta) commodatum, i
n. Sin: créditum; mútuum. Uso: a título de -,
mútuo; dado, prestado a título de -, mútuus,
a , um // (dinero que se presta) pecúnia mútua
vel crédita. Uso: - otorgados, créditae summae; préstamos sin interés o con un interés
mínimo, pecúniae sine fénore, vel parvis tantum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel créditae (si se trata de - otorgados); sobre prenda, pecúnia pósito pígnore crédita
// amortizar un -, aes mútuum réddere; dar a
-, commodare; crédere; mútuum dare; dar dinero a -, pecúniam dare mútuam; pedir un -,
mútuo pétere; pedir dinero a -, pecúniam mútuam rogare; quáerere pecúnias mútuas fénore; recibir en -, mútuo accípere; recibir
dinero en -, pecúniam mútuam ab áliquo accípere; tomar a -, mútuum accípere, cápere,
súmere ab áliquo; versuram fácere ab áliquo;
commodatum accípere; mutuari áliquid;
tomar dinero a -, mutuari pecúnias; súmere
ab áliquo pecúnias mútuas.
prestar: mútuum dare. Sin: mútuo dare áliquid; commodare; praestare. Uso: el -, commodátio; praestátio; mútui dátio, onis f; - a
interés, fenerare vel fenerari; - a interés elevado, pecúniam occupare grandi fénore; - sin
interés, commodare áliquid álicui; áliquid
álicui mútuum dare; - dinero, pecuniam dare
mútuam álicui; - dinero a interés, pecúniam
fénori dare álicui; pecúniam fenerari; - dinero al cinco por ciento, fenerari pecúniam
quinis centésimis; pecúniam quinis centésimis ánnuis mutuari; pedir prestado dinero a
alguien, pecúniam mútuam pétere ab áliquo;
pedir prestado un objeto, áliquid utendum
pétere; recibir prestado algo de alguien, áliquid ab áliquo mutuari; áliquid ab áliquo mútuum accípere vel súmere (con interés,
fénore); tomar prestado algo de alguien, áliquid ab áliquo mutuari.
prestidigitación: (arte o habilidad para
hacer juegos de manos) ars vel perítia praestigiarum // (juego de manos) praestígiae,
arum fpl. Uso: hacer -, praestígias ágere;
praestigiarum ludos ágere.
prestidigitador: praestigiator, oris m. Sin:
agyrta, ae m.
862
preventivo
prestigiador, v. prestidigitador.
prestigio: auctóritas, atis f. Sin: dígnitas; auctóritas et grátia; auctóritas et nomen. Uso:
gozar de - ante alguien, auctoritate et grátiā
apud áliquem florere vel valere; gozar de
gran -, multum auctoritate valere.
presumible: coniecturalis, e. Sin: probábilis,
e; veri símilis, e. Uso: es -, veri símile est;
praesumi potest; no es -, haud veri símile est
+ inf.
aestimátio; sumptūs vel súmptuum aestimátio; expensae vel expensarum rátio // (cómputo anticipado de los gastos e ingresos)
praesúmptio futuri accepti et expensi. Sin:
praesumptiva dandi accipiendique composítio // (motivo, causa o pretexto con que se
ejecuta una cosa) praesuppósitum, i n. Uso:
- esencial, essentiale praesuppósitum.
presurización: pressus temperatus.
presurizar: pressum temperare.
presumiblemente: probabíliter. Sin: veri simíliter; ut veri símile est; quantum praesumi
potest; ut suspicari licet. Uso: hará - esto,
veri símile est eum hoc facturum esse.
prêt-à-porter: vestis prompta.
presumir: (conjeturar) conícere. Sin: coniectare; putare; suspicari. Uso: como se
puede -, ut suspicari licet // (jactarse) sibi
arrogare, tribúere, assérere. Uso: - sabiduría,
sibi sapiéntiam arrogare.
preternatural: praeternaturalis, e.
presunción: nímia sui fidúcia.
presunto: praesumptus, a, um. Sin: probábilis; coniectus; opinatus.
presuponer: praesuppónere.
presupuestar: praecalculare. Sin: ante aestimare; sumptus praevidere; praecomputare;
sumptus ante computare; sumptum vel sumptus in antecessum aestimare; aestimationem
fácere alicúius rei; expensae vel expensarum
rationem inire.
presupuesto: adj praesuppósitus, a, um. Sin:
suppósitus; praesumptus // (cómputo anticipado de los gastos) praecomputátio súmptuum. Sin: futuri sumptūs (vel futurorum
súmptuum) aestimátio, computátio, iudícium; sumptus in antecessum aestimatus; futuri sumptūs (vel futurorum súmptuum)
pretendiente: candidatus, i m. Sin: petītor //
(- a la mano de una mujer) procus, i m.
pretextar: praetexare. Sin: praeténdere;
praetéxere; allegare; proferre; in médium
proferre.
pretexto: praetextum, i n; praetextus, us m.
Sin: obtentus, us m; spécies, ēi f; causa ficta
o simplem causa. Uso: con este -, hoc praetextu; con el - de la antigua amistad, praetexto véteris amicítiae; buscar un -, causam
confíngere; hallar un -, causam reperire; alegar como -, dar por -, v. pretextar.
pretil: (murete o vallado de piedra u otra
materia, que se pone en los puentes y en otros
parajes para preservar de caídas) crepīdo,
dǐnis f.
pretina: (cinturón con hebilla para sujetar
ciertas prendas de ropa) cinctura, ae f.
preventivo: adj praeventivus, a, um. Sin:
praemúniens, entis; ad praecavendum aptus.
Uso: guerra -, bellum praeventivum; medidas -, praecautiones, um fpl; prisión -, custódia ad praecavendum; sistema -, systema
863
prever
praeventivum; detener a uno en prisión -, in
públicae custódiae loco cautionis causā áliquem detinere; poner a uno en prisión -, dare
áliquem in custódiam cautionis causā // ( remedio -) antídotum, i n; antídotus, i f.
prever: prospícere. Sin: praevidere; antevidere vel ante videre; praesentire; praesagire;
praenóscere
previsión: prospiciéntia, ae f. Sin: providéntia. Uso: - social, providéntia socialis.
prima: v. primo, ma // (cantidad que cobra
el asegurador por el seguro) vectīgal, alis n.
Uso: - de seguro, vectīgal societati tutelari //
(hora canónica) Prima, ae f.
prima bailarina: praesultrix, icis f.
primacía: (primer lugar o superioridad de
una cosa) principatus, us m. Sin: primus vel
princeps locus; primae partes. Uso: dar a alguien la -, primas (vel primas partes) álicui
tribúere vel concédere; tener la -, príncipem
esse in áliqua re; primas (vel primas partes)
obtinere; priores partes ágere // (dignidad o
empleo de primado) primatis dígnitas. Sin:
primatus, us m; summa dígnitas vel auctóritas. Uso: - del Sumo Pontífice, summus vel
supremus Ecclésiae principatus; totius Ecclésiae principatus.
primado: (primer lugar, grado, superioridad) v. primacía // (primero y más preeminente de todos los arzobispos y obispos de un
reino o región) primas, atis m. Sin: antistes,
stĭtis m. Uso: Abad -, Abbas (-atis m) Primas
(-atis).
primario: primárius, a, um. Sin: primus.
primavera: (estación) ver, veris n. Uso: “la
- de Praga“, “ver pragense” // (planta) prímula veris; bellis, ĭdis f .
primero: primus, a, um. Uso: el - de la clase,
antescholárius, ii m; princeps discipulorum;
princeps inter discípulos; el - de una lista,
primus in tábula.
primitivo: adj primitivus, a, um. Sin:
primigénius; prístinus; priscus; vetustíssimus; primus. Uso: costumbres -, prisci
vel antíqui mores (-um mpl); estado -,
prístinus status (-us m); hombre -, homo primigénius, primitivus, priscus; el pueblo -,
prisca gens; palabras -, primigénia verba;
primitiva et nativa verba // sust homo primigénius vel primaevus. Uso: los -, primi mortálium.
primo, ma: (hijo, ja del hermano del padre)
pátrui fílius, fília; (de la hermana del padre)
amitinus m, amitina f, o bien ámitae fílius,
fília; (del hermano de la madre) avúnculi fílius, fília; (de la hermana de la madre) consobrinus, consobrina.
primordial: primordialis,e. Sin: primigénius; primitivus; priscus; prístinus; antíquus;
antiquíssimus. Uso: edad -, antiquíssima
aetas.
princesa: principissa, ae f. Sin: princeps,
cĭpis f; princeps fémina. Uso: - hereditaria,
principissa hereditária, - real, principissa regalis // (mujer del príncipe) príncipis cóniux
vel cóniunx (-iŭgis f), vel uxor (-oris f) // (hija
del príncipe) príncipis fília // (hija del rey)
régia virgo (-gĭnis f), múlier régio génere
orta; e domo régia princeps fémina.
principado: (título o dignidad de príncipe)
principatus, us m. Sin: príncipis dígnitas //
(territorio o lugar sobre el que recae este título) príncipis dício (-onis f). Sin: régio príncipis império subiecta // (primacía, ventaja o
superioridad) v. primacía.
príncipe: princeps, cĭpis m. Uso: - elector,
864
privilegio
elector princeps; - heredero, princeps hereditárius; princeps impérii successioni destinatus; - real, princeps regalis vel régius; - de la
sangre, princeps régii sánguinis // fig, - azul,
sponsus perfectus. Sin: princeps áureus.
prisionero: ( - de guerra) captivus, i m. Uso:
los - alemanes, germani captivati; tomar,
hacer - a alguien, áliquem cápere // (persona
que está presa) v. preso.
prisma: prisma, ătis n.
principiante: (el que empieza a estudiar o
aprender un oficio, arte, etc.) tiro, onis m
(alicúius rei, vel áliqua re, vel in áliqua re).
principio: (inicio, origen) princípium, ii n.
Sin: inítium; origo // (principios de una comida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab
ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab
ovo usque ad mala.
prior: (superior del convento) prior, oris m.
Sin: (coenóbii) antistes (-stĭtis m), magister
(-tri m), moderator (-oris m) // (párroco o
cura) v. estas voces // gran - de una orden
ecuestre, equestris órdinis magister prior.
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenóbii) antístita vel praeses (-sĭdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenóbii vel coenóbio) praefecta; (coenóbio) praepósita.
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris offícium vel dígnitas; magistérium; coenóbii magistérium. Uso: - de una orden ecuestre,
equestris órdinis magistérium.
priori: a -, ex antecapto iudício.
prioridad: (precedencia) prióritas, atis f. Sin:
praecedéntia; pótior (vel princeps, vel primus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas
(vel primas partes) álicui dare, tribúere, deferre, concédere; obtener la -, primas (vel primas partes) obtinere // (anterioridad en
tiempo) antecéssio, onis f. Sin: praegressus,
us m, praegréssio, onis f; antíquitas.
prioritario: prior, prius. Sin: superior; praecípuus; pótior.
prismático: prismáticus, a, um // prismáticos, prismática perspicilla npl; v. anteojos.
privacy: vita privata vel íntima. Sin: íntimae
res; vita doméstica.
privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -,
cena privata; en la vida -, in vita privata //
sust homo privatus.
privatización: ad privatam administrationem
alicúius negótii (vel societatis) translátio
(-onis f).
privatizar: ad privatam administrationem
áliquid transferre.
privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privilégio vel benefício donatus; iure praecípuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occupare privilegiatum.
privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privilégium. Uso: - legal, praecípua lex; praecípuum ius; los - de las mujeres, muliébria iura;
tener, conceder, quitar el - de hacer algo, habere, dare, adímere privilégium alicúius rei
faciendae // (condición privilegiada) peculiaris condítio. Sin: praecípuum cómmodum.
Uso: posiciones de -, praecípua cómmoda; es
- de nuestra patria, pátriae nostrae peculiaris
condítio est // (ventaja) cómmodum, i n. Uso:
- exclusivo, sui solīus cómmodum // (don,
prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
tribúitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licéntiae dabat ei glória; es - de los
doctos, doctorum hóminum est; es - de
pocos, ad paucos récidit.
865
pro
pro: - y contra, in utramque partem. Uso:
después de evaluar el - y el contra, re attente
perpensa; disputar en - y en contra, in utramque partem disputare; no hablar ni en - ni en
contra, in neutram partem disputare; valuar
el - y el contra, quid cómmodi, quid detrimenti ex áliqua re futurum sit, perpéndere.
probabilidad: probabílitas, atis f. Sin: veri
similitudo.
probabilismo: probabilismus, i m.
aetas; resolver un -, quaestionem enodare,
sólvere, persólvere // fig difficultas, atis f.
Sin: nodus, i m; res diffícilis. Uso: - central,
quod caput est.
problemática: quaestiones, um fpl. Sin:
complexus (-us m) quaestionum. Uso: - demográfica, quaestiones demográphicae; - del
trabajo, complexus quaestionum ad laborem
spectántium.
problemáticamente: problemátice. Sin: ambígue; dúbie.
probabilista: probabilista, ae mf.
probable: (verosímil) probábilis, e. Sin: veri
símilis; credíbilis; probabilitatem habens //
(que se puede probar) demonstrábilis, e. Sin:
demonstrationem admittens.
probablemente: probabíliter. Sin: veri simíliter; cum probabilitate.
probador: (en tiendas de ropa, habitación en
que se prueban las prendas de vestir) cella
vel céllula, ae f.
probeta: (tubo de ensayo) vítreus túbulus.
Sin: ampulla vítrea; vásculum; probatórium
(vas, vasis n).
probidad: próbitas, atis f. Sin: intégritas.
problema: problema, ătis (gen pl: problematorum; dat y abl pl: problématis). Sin: quáestio, onis f; causa. Uso: - demográfico,
quáestio de multitudinis incremento; - ecológico, oecológica quáestio; - filológico, quáestio philológica; el gran -, summa quáestio; morales acerca de la natalidad, morales
quaestiones cum augescente natorum número
coniunctae; - pastorales, pastorália problémata; problemas con la policía, incómmoda
cum públicis custódibus; problemas de nuestro tiempo, quaestiones quas recens invexit
problematicidad: dubíetas, atis f. Sin: ambigúitas.
problemático: problemáticus, a, um. Sin:
dúbius; incertus; ambíguus; anceps.
problematismo, v. problematicidad.
procedimiento: processus, us m. Sin: modus,
i m; modus procedendi; rátio; agendi rátio;
ordo; rátio et ordo; via; rátio et via. Uso: químico, chémicus vel chímicus processus; forzoso del pensamiento, necessárius ratiocinandi ordo // (Der, modo de proceder en justicia) áctio, onis f. Sin: iudícium; quáestio
iudicialis. Uso: seguir el -, iure ágere.
procedure (Inform), procedimiento: procedura, ae f. Sin: processus, us m; forma procedendi; certus procedendi modus.
procesador (Inform y Tecnol): elaboratórium, ii n. Sin: processórium. Uso: - de datos,
elaboratórium datorum; - de textos, téxtuum
elaboratórium.
procesal: processualis, e. Sin: iudicialis.
Uso: actas -, acta processuália.
procesión: procéssio, onis f. Uso: - general y
solemne del Santísimo Sacramento, procés-
866
profanar
sio generalis et sollemnis (vel solemnis)
Sanctíssimi Sacramenti.
proventus poëtarum; - del espíritu, ánimi
fetus.
proceso: (procedimiento) processus, us m.
Uso: - jurídico, processus iurídicus; - ratificatorio, processus ratificationis; - de beatificación de Juan Pablo II, processus
beatificationis Iohannis Pauli II; - de pacificación, processus pacificationis.
producible: producíbilis, e. Sin: ad producendum aptus.
process (Inform): processus, us m.
processor (Inform) : procesador, v. esta voz
// (Central Processing Unit, unidad central
de proceso): processórium centrale.
proclamación: renuntiátio, onis f. Sin: declarátio. Uso: - oficial de los vencedores, pública
victorum renuntiátio.
procreación: procreátio, onis f.
procrear: procreare.
procurador: (el que ejecuta algo en nombre
de otro) procurator, oris m. Uso: - general,
procurator generalis // (el que por oficio, en
los tribunales, hace, a petición de una de las
partes, todas las diligencias necesarias)
actor causarum.
producción: (acción de producir) prodúctio,
onis f. Sin: conféctio. Uso: - cinematográfica, imágines vel pellículas cinematográphicas édere; - económica, oeconómica
efficiéntia; - teatral, ludos scáenicos exhibere
// (cosas producidas) proventus, us m. Sin:
fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum
mpl. Uso: - económica, opes, opum fpl; - metalífera y aurífera, metallorum aurique fetura; - de aceite, ólei proventus; - de vino,
vinearum proventus; aumento de la -, provéntuum auctus (-us m); garantizar la -, apparatus bonis gignéndis fovere // fig, - de
oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas,
producir: prodúcere. Sin: gígnere; effícere;
párere.
productividad: productívitas, atis f. Sin: fecúnditas; fertílitas; ferácitas; ubertas. Uso: económica, productívitas oeconómica; - de
la tierra, de los campos, fecúnditas terrae,
agrorum; - de la vid, ferácitas vitis // fig, - de
la mente, fecúnditas ánimi.
productivo: productivus, a, um. Sin: fecundus; ferax; fértilis; fructuosus.
producto: (cosa producida) productum, i n;
productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: productos de la tierra, fructus praediorum //
(Mat, cantidad que resulta de la multiplicación) productus, us m. Sin: multiplicationis
effectus; summa ex multiplicatione effecta.
Uso: - agrícolas, (ea) quae terra gignit; ea
quae e terra gignuntur; - elaborados, res
manu factae; - importados, res péregre invectae; - industriales, fructus officinarum; artifícia operaque; - primarios, res primigéniae; sintéticos, res chémicis artifíciis effectae; res
synthétice (vel per sýnthesin) factae.
productor: productor, oris m. Sin: fabricator;
producens, entis; qui cónficit; qui fábricat vel
fabricatur. Uso: - agrícola, arator; agrícola //
(obrero) v. esta voz.
profanación: profanátio, onis f. Sin: contaminátio; deturpátio; violátio.
profanador: profanator, oris m. Sin: profanans; contaminator; sacrílegus.
profanar: profanare. Sin: contaminare; vio-
867
profano
lare; deturpare; foedare; pollúere. Uso: - un
lugar, alicúius loci sanctitatem violare.
profano: profanus, a, um. Sin: non sacer.
Uso: mezclar lo sacro con lo profano, miscere sacra profanis // fig imperitus; indoctus;
rudis.
profase: prophasis, is f.
profecía: prophetía, ae f; prophetátio, onis f.
Sin: praedíctio; vaticinátio; praedictum; vaticínium; rerum futurarum praedíctio.
profesar: profiteri. Sin: públice fateri vel
confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem
profiteri.
profesión: (acción y efecto de profesar) proféssio, onis f. Uso: - de fe, proféssio fidei;
emitir la - de fe, emíttere professionem fidei
// (ceremonia eclesiástica en que alguien profesa en una orden o congregación religiosa)
proféssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae
proféssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncupátio; - temporal, perpetua,
temporária, perpétua proféssio; emitir, hacer
la - religiosa, professionem (religiosam) fácere // (actividad permanente) ars, artis f.
Sin: munus, nĕris n; proféssio. Uso: - académica, professio académica; - anterior, munus
prístinum; - humilde, ars húmilis vel sórdida;
- liberales, artes ingénuae; - noble, elevada,
ars nóbilis vel ingénua; de -, professione; farmacéutico de -, professione pharmacopōla;
por -, pro múnere; enseñar latín por -, linguam latinam pro múnere docere; ejercicio
de la -, professionis exercitátio; ejercer una -,
artem factitare vel exercere; múnere fungi;
munus obire; ejercer la - de médico, medicinam exercere, fácere, profiteri.
profesional: adj professionalis, e. Sin: professionis, múneris, ministérii, artis (gen de
pertenencia); professionis vel artis próprius;
ad áliquod munus (vel ministérium) pértinens; ad áliquam artem áttinens; ad artem
exercendam spectans. Uso: actividad -, actívitas professionalis; asesoramiento -, consultátio professionalis; asociación -, artíficum
socíetas; collégium artem profiténtium; consociátio (socíetas, sodálitas; sodalícium) ad
áliquam artem (vel ad áliquod munus) pértinens; competencia -, professionalis competéntia; enfermedad -, morbus professionalis;
escuelas -, scholae professionales; scholae
vel ludi váriis artibus exercendis; experiencia
-, próprii múneris prudéntia; créditi sibi múneris prudéntia et usus (-us m); institutos -,
instituta professionália; instrucción -, institútio váriis ártibus exercendis; secreto -, secretum professionale; tareas -, múnera cuiusque
própria vel sua // sust ártifex, fĭcis m. Sin:
artem prófitens, exercens, fáctitans; qui artem
áliquam exercet, profitetur, fáctitat; qui áliquo múnere fungit.
profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin:
in negótiis máxima diligéntia.
profesionalismo: artis vel múneris exercítium.
profeso: (religioso que ha profesado) professus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - religioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
vota professus; sodalis religiosam vitam professus; sodalis religiosa vota professus.
profesor: professor, oris m. Sin: magister;
doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar,
v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; doctor, professor doctor; - emérito, professor
vel praeceptor eméritus; - improvisado, professor subitárius; - principal, classis magister
(vel professor) principalis; - suplente, professor vicárius; - titular, ordinárius professor vel
magister; legítimus magister; - universitario,
professor académicus vel universitárius; professor studiorum universitatis; scholarum al-
868
programa
tioris órdinis magister // - de antropología,
professor anthropológiae; - de clínica, clínicae disciplinae praeceptor vel professor; - de
educación física, paláestricae artis exercitator, magister, praeceptor; professor athléticae; - de elocuencia latina, latinae
eloquéntiae professor; - de enseñanza media,
professor scolae médiae; - de escultura,
sculpturae professor; - titular de filología clásica, ordinárius professor académicus philológiae clássicae; - de filosofía, philosóphiae
praeceptor; - de filosofía escolástica, professor philosóphiae scholásticae; - de física,
professor phýsicae; - de fisiología, professor
physiológiae; - de gimnasio, professor
gymnasialis; - de historia natural, históriae
naturalis professor; profesores de intercambio, professores vicissim delegati; - de latín,
professor latinitatis; linguae latinae praeceptor; latinarum litterarum doctor vel professor;
- de lenguas vivas, professor linguarum vivarum; - de matemática, professor mathemáticae disciplinae; - de música, professor
músices vel músicae
profesora: professorissa, ae f. Sin: profestrix, doctrix, praeceptrix, institutrix , icis f.
profesoral: professoralis, e. Sin: professórius; cathedrárius. Uso: de manera -, ut professorem decet.
profilaxis: prophylaxis, is f. Sin: morbi cáutio; morborum cáutio vel cautiones; morbi
avertendi precautiones.
prófugo: prófugus, i m. Sin: réfugus; réfuga,
ae m; fugitivus; exsul; extorris; tránsfuga.
Uso: - ilegales, prófugi illegales.
profundidad: profúnditas, atis f. Sin: profundum, i n; altitudo; altum; ima npl. Uso: - marinas, márium profunda vel ínfima; imae
maris látebrae; víscera maris; ínfima ponti; de erudición, altíssima erudítio; - de ingenio,
altitudo ingénii; alta mens; - de la verdad, veritatis profundum; - de miras, summa prudéntia; tener - de ánimo, alto ánimo esse.
profundización: fig profundior inquisítio.
Sin: áltior perspéctio vel pervestigátio.
profundizar: fig áliquid áltius perspícere vel
perscrutari. Sin: fúnditus inspícere; pénitus
intellégere; in áliquid pénitus se insinuare; in
íntimam alicúius rei penetrare rationem.
prognosis: prognōsis, is f. Sin: praenótio;
praeiudícium; praeságium; praevísio; praenoscéntia. Uso: - de una enfermedad, morbi
cursus praeiudícium; praeiudicatus morbi
cursus vel éxitus.
program (Inform), programa: sust programma, ătis n. Uso: - listing, textus prográmmatis // tr programmare.
profeta : propheta, ae m. Sin: vaticinator.
profetisa: prophetissa, ae f.
profetizar: prophetare. Sin: vaticinari; futura
praedícere vel praenuntiare.
profiláctico: adj prophylácticus, a, um. Sin:
ad morborum cautiones áttinens; ad valetúdinem tuendam aptus. Uso: curas -, morborum cautiones vel curationes // (preservativo)
remédium prophylácticum; v. preservativo.
programa: (proyecto ordenado de actividades) rátio, onis f. Sin: forma; propósitum;
propósita npl; consílium, ii n; consília npl;
programma, ătis (dat y abl pl: prográmmatis)
n; ordo rerum agendarum. Uso: - comunes,
commúnia agendi consília; - máximo, íntegra
forma vel rátio (alicúius rei); - mínimo, mínima forma vel rátio; - político, moderandae
rei públicae consília; - práctico, exsequendarum rerum propósita; prográmmata discipli-
869
programación
narum propósita; scholae propósita et instituta; - de gobierno, principatūs forma; - del
Pontificado, Pontificatūs forma; - de vida,
vitae rátio; establecer el - del día, diem dispónere; exponer, proponer, determinar el de gobierno, futuri principatus formam descríbere, propónere, statúere; realizar el propio -, suum institutum perfícere vel cónsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias
para llevar a cabo un proyecto) programma,
ătis n. Uso: - atómico, programma atómicum;
- deportivo, programma ad córporis exercitationes spectans; - escolar, currículum; scholae vel studiorum instituta; ordo vel rátio
studiorum; - informático, ordinatrale programma; - nuclear, programma nucleare; operativo, programma operatórium; - pastoral, programma pastorale; - político, programma políticum; - religiosos, prográmmata
religiosa; - de computación, programma ordinatrale vel computatrale; renunciar a los nucleares, prográmmata nucleária depónere
// (serie de cine, teatro, etc. o emisión de televisión, radio, etc.) programma, ătis n. Sin:
index, dĭcis mf. Uso: - radial, - radiofónico,
index radiophónicus; programma radiophónicum; programas de cine, prográmmata cinemática
vel
cinematográphica;
prográmmata cinematographēi vel cinematēi;
- de televisión, televisivum programma; spectáculum vel spectamen televisíficum; televisionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las condiciones de un examen, etc.) libellus, i m.
Sin: rátio, onis f; index, dĭcis mf; charta explicativa; libellus prográmmatis. Uso: - de diversiones, ludorum libellus ; - de un
espectáculo, spectáculi index; - de una función de teatro, ludi scáenici charta explicativa // - genético, structura genética. Sin:
programma genéticum.
programación: programmátio, onis f. Sin:
rerum agendarum rátio; rerum exsequendarum consílium vel propósitum.
programado: propósitus, a, um. Sin: instructus; adumbratus.
programador, ra, v. programer.
programar: programmare. Sin: propónere;
designare; statúere; constitúere.
programático: programmáticus, a, um.
programer o programmer (Inform), programador: (programador humano): programmator, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
órdinis instrumentorum electronicorum praeparator, oris m; praeparatrix, icis f// (dispositivo programador) programmatrum, i n. Sin:
programmatórium.
programmable (Inform): programmábilis, e.
progresar: profícere in áliqua re. Sin: prógredi ad áliquid, in áliqua re; progressum fácere in áliqua re, progressum habere in áliqua
re Uso: - algo en la filosofía, in philosóphia
áliquid profícere.
progresión: progréssio, onis f. Sin: gradátio;
gradus, us m. Uso: - aritmética, geométrica,
progréssio arithmética, geométrica; (en la
música) - ascendente, descendente, crescens,
decrescens progréssio.
progresismo: progressismus, i m. Sin: progressionis stúdium.
progresista: sust progressista, ae mf. Sin:
progressismi fautor // adj progressionis studiosus. Sin: ad progressionem pértinens.
progresivamente: progressive. Sin: per progressionem; per gradus; gradatim; proficienter.
progresivo: progressivus, a, um. Uso: de manera -, modo progressivo.
870
proliferación
progreso: (acción de ir hacia adelante) procéssio, onis f. Sin: processus; progressus, us
m; progréssio. Uso: - científico, scientífica
progréssio; progressus scientíficus; doctrinarum processus; - comercial, progressus
mercatórius; - económico, oeconómica progréssio; - moderno, progrédiens haec aetas; políticos y económicos, progressus polítici
atque oeconómici; - religioso, progressus religiosus; - social, socialis processus; - técnico, progressus téchnicus; progréssio rei
téchnicae; progressus ártium; ártium technicarum progressus; inventorum processus; tecnológico desenfrenado, technológicus
progressus effrenatus; el - de los pueblos, populorum progréssio; - de los tiempos, progrédiens aetas; instrumentos de -, progressionis
instrumenta // hacer progresos, processus habere (in áliqua re); procédere; no hacer -,
nihil profícere in áliqua re; fomentar el - de
los pueblos, populorum progressionem provéhere; hacer algún -, áliquid profícere (in
áliqua re), progressionis aliquantum habere;
no oponerse al - de los pueblos, progredienti
populorum viae (vel culturae) non offícere
vel non adversari // (aumento, perfeccionamiento) profectus, us m. Sin: incrementum;
auctus, us m. Uso: - científico, scientiarum
incrementum; - espiritual, profectus ánimi; técnico, ártium incrementa; los - del cristianismo, rei christianae incrementa; el - de la
ciudad, incrementum urbis // (desarrollo de
la civilización) progressus, us m. Sin: civilis
cultūs progressus; hóminis cultus progrédiens. Uso: - social, incrementum cultūs civilis; incrementum progressionis socialis.
prohibición: prohibítio, onis f. Sin: interdíctio; interdictum; vétitum. Uso: - de estacionamiento (de coches), commorationis
interdíctio; - de caza, venationis vétitum; - de
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, interdictum retráhere.
prohibicionismo: prohibitionismus, i m.
prohibicionista: prohibitionista, ae mf.
prohibitivo: prohibitivus, a, um.
prohibitorio: prohibitórius, a, um. Sin: próhibens; vetans; interdicens.
prohibido: prohíbitus, a, um. Sin: vétitus; interdictus; negatus; inconcessus. Uso: libros , libri prohíbiti; libri improbatae lectionis //
(en señalización) - adelantarse, ne praetergrediaris; - cazar, venari non licet; noli venari; ne veneris ; - pescar, piscari non licet;
noli piscari; ne pisceris; - estacionar, ne sistas; - fumar, fumare non licet; fumare vétitum; noli fumare; ne fumes; - girar a la
derecha, ne flectas dextrorsum; - girar a la
izquierda, ne flectas sinistrorsum; - girar a
derecha y a izquierda, neutro flectas.
prójimo: Rel próximus, i m. Sin: hómines,
um mpl; álii, orum mpl.
prolapso: ptosis, is f. Uso: - del estómago,
stómachi ptosis.
prolegómeno o prolegómenos: prolegómenon, i n; prolegómena npl. Sin: praefátio;
proóemium; prólogus; prolóquium.
proletariado: proletariatus, us m. Sin: proletárii, orum mpl; classis proletária; proletária
(vel operária, vel aerária) plebs (plebis f) ;
páuperes; egentes. Uso: dictadura del -, dictatura proletariatūs.
proletario: sust proletárius, ii m // adj proletárius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
fortunae carens // fig plebéius, a, um. Sin: popularis, e.
proliferación: proliferátio, onis f. Sin: propagátio; multiplicátio. Uso: tratado internacional sobre la prohibición de la - nuclear,
871
proliferar
tractatus (-us m) internationalis de proliferatione nucleari vitanda.
el cumplimiento de una -, promissum exígere
vel flagitare.
proliferar: velocíssime propagari.
prometer: promíttere. Sin: polliceri; pollicitari; spondere; fidem dare, obligare, obstríngere. Uso: - montes de oro, - el oro y el moro,
auri montes polliceri; mária montesque
polliceri.
prolijidad: (cuidado, esmero) accurátio, onis
f. Sin: stúdium; sedúlitas; diligéntia; cura díligens // (cualidad de verboso) prolíxitas, atis
f. Sin: prolixitudo (-dĭnis f); loquendi profluéntia; nímia verba npl; orationis nímia longitudo (-dĭnis f).
prolijo: (cuidadoso, esmerado) accuratus, a,
um. Sin: studiosus; sédulus; díligens; sollícitus; exquisitus // (largo, dilatado) prolixus,
a, um. Sin: effusus; diffusus; profusus; diu
productus; verbosus; loquax; multíloquus.
Uso: discusión -, diu producta disceptátio.
prologar: praefari.
prólogo: prólogus, i m. Sin: proóemium;
praefátio; prológium; prolóquium; praeámbulus; prolegómena npl; óperis exordium;
sermo práevius. Uso: - breve, praefatiúncula.
prolusión: prolúsio, onis f. Sin: prolúdium;
praelúsio; praelúdium; exórdium.
promedio: (término medio) médium, ii n;
média, ae f. Sin: média rátio vel quántitas;
summa intermédia. Uso: - de vida, summa intermédia annorum, quos hómines vivunt; en
-, in médio; in summa intermédia // (media
aritmética de dos o más cantidades) médius
númerus.
promesa: (acción de prometer) promíssio,
onis f. Sin: pollicitátio // (lo prometido) promissum, i n. Sin: fides, ei f; data fides (= palabra dada, fe empeñada). Uso: - de
garantía, spónsio, onis f; cumplir, mantener
una -, promissum fácere, sólvere, absólvere,
servare, tenere; promisso stare; satisfácere
promisso; fidem praestare vel servare; exigir
prometido, da: (persona que ha contraído
esponsales legales o que tiene una mutua
promesa de casarse) sponsus, i m; sponsa vel
pacta, ae f.
promoción: (acción y efecto de promover)
promótio, onis f // (elevación o mejora de las
condiciones de vida, de productividad, etc.)
provectus, us m. Sin: provéctio. Uso: posibilidad de - cultural, posse ad altiores humani
cultūs gradus ascéndere.
promocional: ad provectionem (vel ad proventum) áttinens.
promotor, ra: promotor, oris m; promotrix,
icis f. Sin: pérmovens; prómovens; fautor; favens; impulsor; molītor; suasor; auctor;
instructor. Uso: - de la fe, fidei promotor.
pronaos: pronaus vel pronaos, i m; pronaon
vel pronaum, i n. Sin: templi vestíbulum vel
átrium.
pronombre: pronomen, mĭnis n. Uso: - demostrativo, enclítico, indefinido o indeterminado, interrogativo, personal, posesivo,
relativo, pronomen demonstrativum, enclíticum, indefinitum, interrogativum, personale,
possessivum, relativum.
pronominal: pronominalis, e.
pronóstico: prognósticum, i n. Sin: prognōsis, is (ac -in) f; praevísio; praedíctio; praenoscéntia;
praeságium; auspícium;
872
pronunciar
praesénsio; vaticinátio. Uso: - reservado,
prognosis anceps (ancípitis), dúbia, incerta,
suspensa; - del tiempo, témporis prognósticum; praedíctio tempestatis; praenuntiátio
tempestatis; tempestatis futurae praeságium.
prontitud: promptitudo, dĭnis f. Sin: praeséntia ánimi; celéritas; alácritas; vivácitas.
Uso: con -, prompte, alácriter, sollícite, studiose.
pronunciación: (acción y efecto de pronunciar) pronuntiátio, onis f; pronuntiatus, us m.
Sin: enuntiátio; appellátio; prolátio; litterarum enuntiátio vel appellátio; enuntiandi
rátio; pronuntiandi modus; lítteras appellandi
rátio vel modus. Uso: - antigua, antiqua pronuntiátio; litterarum appellátio antiqua; - clásica, pronuntiatus “clássicus”; pronuntiandi
rátio “clássica”; - correcta, emendata verborum vel litterarum pronuntiátio; - figurada,
figurata pronuntiátio; - latina o del latín, appellátio latina; pronuntiatus latinus; latini sermonis appellátio vel prolátio; litterarum
latinarum appellátio; - litúrgica del latín, litúrgica litterarum latinarum appellátio; - moderna del latín, hodierna latine appellandi
rátio; - nacional, pronuntiatus nationalis; nacional del latín, linguae latinae appellátio
(vel appellandae rátio) nationalis; - “restituta”, “restituta” pronuntiátio; - tradicional,
litterarum appellátio translatícia; - tradicional del latín, pronuntiatus latinus translatícius; - uniforme, pronuntiatus uniformis; - de
la “u” francesa, pronuntiátio lítterae “u”
gállicae; marcar, señalar la -, indicare verborum sonum; signare litterarum appellationem
// (suma de las propiedades que distinguen la
fonética de un idioma) locútio, onis f. Uso: francesa, inglesa, etc., locútio gállica, ánglica, etc. // (modo de hablar o pronunciar
según la conformación de los órganos vocales y con relación al uso) sonus, i m. Sin: locútio; expréssio; os, oris n; vox; sonus vocis;
vocis impréssio. Uso: - afectada, pútida lo-
cútio; - ágil, ligera, prompta locútio; os
promptum; - agradable, suave, lenis, suavis
vocum vel litterarum expréssio; - andaluza,
sonus andalúsius; - arrastrada, lata locútio;
lata verborum expréssio; - buena, pronuntiátio bona; rectus vocis sonus; - clara, clara vel
distincta pronuntiátio; explanata vocum expréssio; - confusa, os confusum; confusa litterarum expréssio; - elegante, ornata
pronuntiátio; - extranjera, peregrínitas; oris
peregrínitas; sonus peregrinus; - mala, oris
právitas; - nasal, vox nasalis; rhinophónia, ae
f; - ronca, rauca vel fusca pronuntiátio; - rústica, agrestis (vel rudis, vel rústica) pronuntiátio; os rústicum; oris rustícitas // corregir
un defecto de -, oris vítium expugnare; equivocarse en la -, in appellandis lítteris offéndere; tener una - afectada, pútide loqui vel
dícere; putídius exprímere lítteras; tener una
- ágil, prompte loqui vel dícere; tener una agradable, suave, léniter vel suáviter loqui,
dícere; voce suavi (vel leni) esse; tener una
buena -, tener una - clara, plane loqui vel dícere; álicui est os planum vel explanatum; lítteras suis quasque sonis enuntiare; tener una
- confusa, álicui est os confusum; lítteras obscurare; lítteras neglegéntius obscurare; tener
una - rústica, rústice loqui vel dícere; tener
una - uniforme, aequabíliter loqui vel dícere.
pronunciamiento: (alzamiento militar contra el gobierno) sedítio, onis f. Sin: tumultus,
motus, us m; rebéllio, onis f.
pronunciar: (articular, proferir) pronuntiare.
Sin: proferre; dícere; appellare; enuntiare.
Uso: no sabe - la “r”, lítteram “r” appellare
(vel dícere) non potest; - claramente las letras, lítteras exprímere; - confusamente las
letras, lítteras obscurare; - distintamente las
palabras, explanate verba proferre; - el latín
en forma distinta de los romanos, latinum
sermonem non ut Romani proferre // (decir)
dícere. Uso: - un discurso, orationem dícere
vel habere; - el nombre de Mario, Márium dí-
873
pronunciarse
cere // (declarar con autoridad) dícere. Sin:
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dícere senténtiam; senténtiam pronuntiare vel ferre; - la
sentencia de muerte contra alguien, constitúere supplícium in áliquem; - un juramento,
ius iurandum iurare.
pronunciarse: (manifestar el ánimo, la intención) senténtiam (vel quid áliquis sentiat,
qué piensa uno) de áliqua re dícere. Sin: de
áliqua re sententiam aperire, vel se aperire;
aperire se, senténtiam, sensus (meos, suos,
etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dícere (de
áliqua re); sobre esta cuestión no me pronuncio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) senténtiam dícere (vel ferre) de áliqua re //
(declararse) - a favor de algo, probare áliquid; - en contra de algo, recusare áliquid; por un partido, partem, cuius áliquis sit, profiteri; - vencido, manus dare; victum se profiteri.
pronuncio: pronúntius, ii m. Uso: - Apostólico, Pronúntius Apostólicus.
propagación: propagátio, onis f. Sin: divulgátio; disseminátio. Uso: tratado sobre la de las armas nucleares, tractatus de propagatione armorum nucleárium.
propagador: (persona) propagator, oris m.
Uso: - de la fe, Christiani nóminis propagator
// (aparato) vocis propagatórium, ii n; v. resonador.
propaganda: (publicidad desarrollada para
propagar o difundir un producto, una materia, un espectáculo, etc.) (alicúius rei) divulgátio. Sin: (alicúius rei) praecónium,
publicátio, celebrátio, praedicátio, proposítio;
(alicúius rei) pervulgátio commendativa; laudativus alicúius rei núntius; laudativum alicúius rei núntium. Uso: - comercial,
venditátio; núntium laudativum rei vendendae; mercis praecónium vel elógium; - elec-
toral, ambítio; - radial, praecónium radiophónicum; praecónium radiophónice emissum; notítiae divulgátio radiophónica; televisiva, praecónium televisuale; praecónium televisífice emissum // hacer - de algo,
áliquid divulgare, evulgare, pervulgare, propónere, illustrare, suadere; alicúius rei praecónium fácere vel edícere; venalis rei édere
praecónia; áliquid pervulgare cum laude; áliquid laudando extóllere; áliquid dilaudando
vulgare; áliquid láudibus efferre vel extóllere;
hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
escritos de alguien, alicúius scripta praecónio
venditare; hacer - mediante carteles, clamosis tabellis édere praecónia // Colegio de Propaganda Fide, Ephebēum Urbanianum de
Propaganda Fide; Collégium Urbanianum
christiano nómini propagando; Sagrada Congregación de Propaganda Fide, Congregátio
de Propaganda Fide; Sacrum Consílium
christiano nómini propagando.
propagandista: laudator, oris m. Sin: annuntiator; fautor; vulgator; praeco; praedicator,
suasor, instigator. Uso: - electoral, v. agente
(- electoral) ; - de algún partido, alicúius
factionis (vel partis) fautor, propugnator, suasor.
propagandístico: praecónius, a, um. Sin:
propagatórius; núntiis vulgandis aptus; ad
suasionem aptus.
proparoxítono: proparoxýtonus, a, um. Uso:
vocablo -, proparoxýtonum verbum.
propedéutica: propaedéutica, ae f. Sin: propaedéutica disciplina, doctrina, institútio;
práevia alicúius disciplinae institútio; práevia
institútio.
propedéutico: propaedéuticus, a, um. Sin:
praeparatórius; introductórius.
propensión: propénsio, onis f. Sin: incliná-
874
proporcionado
tio; proclívitas; facílitas.
propiciatorio: propitiatórius, a, um. Sin: placatórius; propítians; placans.
propiedad: (dominio sobre una cosa) propríetas, atis f. Sin: posséssio, onis f ; mancípium; domínium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprietatis usus; transformación de la - de privada
a colectiva, translátio bonorum a privatis ad
commune // (lo que se posee) posséssio, onis
f. Sin: propríetas, atis f; bona, orum npl; res
(própria, familiaris). Uso: cosas de - de alguien, res ex possessione alicúius; las -, possessiones; substántiae; opes, um; bona, orum ;
patrimónium; - privada, privata posséssio;
privata bonorum posséssio; - privada de los
medios de producción, privata posséssio
instrumentorum bonis gignendis; función social de la -, sociale proprietatis munus (-nĕris
n); proprietatis munus in universorum utilitatem; perder toda su -, totam possessionem
suam amíttere; ómnia sua amíttere // (- como
derecho) domínium, ii n. Sin: mancípium;
ius; ius possidendi vel domínii; ius proprietatis. Uso: - colectiva, común, domínium
commune; - privada, domínium privatum;
derecho de -, mancípium; rerum domínium;
ius possidendi; ius domínii; ius proprietatis;
derecho de - privada, ius privati domínii; ius
bona privatim possidendi; ius bona privata
possidendi; ius res ut suas privatim possidendi; derecho de - sobre los bienes muebles
e inmuebles, rerum domínium, vel movéntium, vel solidarum; carácter social del derecho de -, iuris proprietatis índoles socialis //
dar en -, mancípio dare; estar en -, in mancípio esse; pasar en -, in mancípium cédere; recibir en -, áliquid in mancípio accípere;
recuperar el derecho de -, ius mancípii recuperare vel recípere // (cualidad o atributo)
propríetas, atis f. Sin: próprium, ii n. Uso: características de cada cosa, singularum
rerum síngulae proprietates; - ortográficas,
orthográphicae proprietates; las - de los animales, animálium proprietates; - en el lenguaje, verborum propriorum usus (-us m);
hablar con -, próprie dícere.
propietario, ria: possessor, oris m; possestrix, icis f
propileo: propylaeum, i n.
propina: corollárium, ii n. Sin: mercédula;
munúsculum; parvum corollárium; parva
merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien,
corollárium dare álicui; corollárium álicui
aspérgere; álicui supra constitutum áliquid
adícere; como -, pro mercedis cúmulo.
proponedor, ra: propósitor, oris m; propósitrix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
consílii impulsor.
proporción: propórtio, onis f. Sin: symmétria; eurýthmia; commensus (-us m); commensus
proportionis;
congruéntia;
conveniéntia; concínnitas. Uso: - aritmética,
geométrica, continua, propórtio arithmética,
geométrica, contínua; a cada uno en -, pro
rata parte; secundum ratam partem; con la
debida -, cum débita proportione; en - del
trabajo hecho, pro ratione laboris et óperae;
en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
cuiusque víribus.
proporcionadamente: pro portione. Sin:
cum proportione; cum débita proportione;
servata proportione // fig apte. Sin: accommodate; appósite; convenienter; congruenter.
proporcionado: proportionatus, a, um. Sin:
aptus; idóneus; appósitus; aequatus; accommodatus;
convéniens;
consentáneus,
cóngruens. Uso: - a los tiempos, tempóribus
par; - a las condiciones sociales, rerum condicionibus par; societatis condicionibus par;
cuerpo bastante -, corpus satis proportiona-
875
proporcional
tum; pena - al delito, poena digna scélere.
nem pétere; el asunto no admite -, res dilationem non récipit, vel non pátitur.
proporcional: proportionalis, e. Sin: aequábilis; respondens.
proporcionalidad: aequabílitas, atis f. Sin:
apta pártium composítio.
proporcionalmente: proportionáliter. Sin:
proportionabíliter; aequabíliter; cum proportione; pro rata; pro rata parte; pro portione;
secundum ratam partem.
proposición: Filos enuntiatum, i n; enuntiátio, onis f // Gram proposítio.
propuesta: propósitum, i n. Uso: - de ley, rogátio; res proponendae fpl; - de transmisiones
en latín, propósitum emissionum latinarum.
propulsión: propúlsio, onis f; propulsus, us
m. Sin: impúlsio. Uso: - de cuatro ruedas,
impúlsio quattuor rotarum.
propulsor: adj propulsórius, a, um. Sin: propulsans, antis; propellens, entis; propellendo
idóneus; propellendi vim habens // (persona)
propulsor, oris m. Sin: propulsator; impulsor
// (aparato) propulsórium, ii n.
prorrata: rata, ae f. Sin: rata pars vel pórtio;
pénsio, onis f. Uso: a -, pro rata; pro portione;
pro rata parte vel portione.
prorratear: pecúniam ratis pártibus sólvere.
Sin: pecúniam pensiónibus sólvere; pecúniam pro ratis pártibus (vel pro ratis, vel pro
portionibus) partiri vel distribúere.
prorrateo: solútio in ratas partes (vel in ratas
pensiones) divisa.
prórroga: prorogátio, onis f. Sin: prolátio;
dilátio. Uso: conceder una -, prolationem
permíttere; tempus dare; pedir una -, dilatio-
prorrogación, v. prórroga.
prosa: prosa, ae f. Sin: prosa orátio; soluta
orátio; soluta número orátio; metro soluta
orátio; orátio pedestris; sermo pedester. Uso:
simple -, nuda orátio; sermo merus; - lírica,
prosa lýrica; - poética, carmen solutum; - rítmica, prosa numerosa; orátio numerosa; en -,
in oratione; en - o en poesía, vel soluta vel
astricta oratione; vel soluta vel obstricta númeris oratione; sive númeris astricta sive
prosa oratione; sive vincta sive soluta oratione; sive ligata sive soluta oratione; escribir
en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti;
soluta oratione conscríbere; mezclar poesía
con -, versus admiscere orationi.
prosaico: (relativo a la prosa) prosáicus, a,
um. Sin: prosárius; prosalis, e; prosus; soluta
oratione conscriptus // (falto de idealidad o
elevación) a póësi alienus. Sin: incomptus;
incónditus; pedester, stris, stre// (insulso, vulgar) insulsus, a, um. Sin: vulgaris; rústicus.
prosapia: prosápia, ae f; prosápies, ēi f.
proscenio: proscáenium, ii n. Sin: scaenae
ostíolum.
proscribir: (expulsar a una persona del territorio nacional) proscríbere. Sin: patriā expéllere; in exsílium míttere // (fig, prohibir
una costumbre o uso) interdícere. Uso: - las
armas nucleares, atómica arma interdícere.
proselitismo: proselytismus, i m. Sin: proselytorum comparátio; novorum asseclarum
conquisítio; stúdium prosélytos faciendi.
Uso: - filosófico, proselytismus philosóphicus; - político, proselytismus políticus; stúdium álios perducendi in suas partes; religioso, proselytismus religiosus; stúdium
876
protagonista
prostatitis: prostatites, is f. Sin: próstatae inflammátio; urethrae glándulae inflátio.
ad suam religionem álios convertendi.
prosélito: prosélytus, i m. Sin: novus ássecla,
sectator, discípulus.
prostatómetro: prostatómetrum, i n.
prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin:
scriptor prosáicus; prosae orationis scriptor;
solutae orationis scriptor.
prostatotomía: prostatotómia sive -tomīa, ae
f. Sin: próstatae (vel urethrae glándulae) séctio.
prosodia: prosódia sive -odīa, ae f. Sin: res
prosodíaca; prosodíaca rátio. Uso: error de -,
prosodíacum mendum; obrita de -, opella de
re prosodíaca; reglas de -, métricae leges vel
normae; prosódiae leges; prosodíacae régulae; versificandi leges; métricae cárminum
leges vel normae.
próstesis: prósthesis vel próthesis, is f. Sin:
litterarum apposítio.
prosódico: prosódicus vel prosodíacus, a,
um. Uso: acento -, accentus métricus; licencia -, licéntia métrica vel poética; desde el
punto de vista -, ad prosódiam quod áttinet.
prostitución: prostitútio, onis f. Sin: meretrícium. Uso: vivir de -, vulgato córpore
quaestum fácere // fig dehonestamentum, i n.
Sin: dédecus, cŏris n.
prosopopeya: (personificación) prosopopóeia, ae f. Sin: fíctio personae; fictae personae indúctio; personarum ficta indúctio // fig
insoléntia. Sin: arrogántia; supérbia; supercílium.
prostituir: prostitúere. Sin: prostérnere; vulgare; venúndare vel venúmdare // fig túrpiter
áliqua re abuti.
prospecto: compendiária descríptio. Sin: explanatória tabella; brevis scripti explanátio;
gráphicum alicúius rei praecónium.
próstata: próstata, ae f. Sin: glándula
urethrae; mictualis viae glándula.
prostatalgia: prostatálgia sive -algīa, ae f.
Sin: próstatae dolor; urethrae glándulae dolores.
prostatectomía: prostatectómia sive -tomīa,
ae f. Sin: próstatae detráctio; próstatae tumoris exstirpátio.
prostático: prostáticus, a, um. Sin: próstatae
(= de la próstata); ad próstatam spectans.
prostibulario: lupanaris, e.
prostíbulo: prostíbulum, i n. Sin: lupanare,
is n; lupanárium, ii n.
prostituirse: sese prostitúere. Sin: pudicítiam suam prostitúere // fig túrpiter se gérere.
prostituta: prostituta, ae f. Sin: méretrix, icis
f; lupa vel lupana; prostíbula, ae f; prostíbulum, i n.
prostituto: (pp de prostituir) prostitutus, a,
um // adj prostíbilis, e.
protagonista: (personaje principal de una
obra literaria o cinematográfica) actor praecípuus. Sin: máximi momenti actor, primae
partis actor vel persona. Uso: - de una novela,
prima fabulosae narrationis persona // (persona o cosa que en un suceso desempeña la
parte principal) protagonista, ae m. Sin: princeps in agendo; effector praecípuus; primas
partes agens.
877
prótasis
prótasis: (primera parte del poema dramático; exposición) prótasis, is f. Sin: proposítio
// (primera parte del período) prótasis, is f.
Sin: prior pars períodi.
protección: protéctio, onis f. Sin: patrocínium; tutela; praesídium; defénsio.
proteccionismo: protectionismus, i m. Sin:
protéctio contra concurréntiam externam; públicum suarum mércium patrocínium; pública suarum mércium tutela; domesticarum
mércium tutela.
proteccionista: protectionista, ae m. Sin:
protectionismi fautor, sectator, professor.
protector, ra: adj protectivus, a, um. Sin:
protegendo idóneus; damnum avertens; incolumitatem tutans // sust protector, oris m; protectrix, icis f. Sin: patronus, i m ; patrona, ae
f; tutor, oris m ; tutrix, icis f; defensor, oris m ;
defenstrix, icis f; adiutor, oris m ; adiutrix,
icis f; fautor, oris m ; fautrix, icis f, custos,
odis mf; praeses, ĭdis mf; praestes, stĭtis mf.
Uso: - de la ciudad, custos urbis; - de la libertad, praeses libertatis; nombrarse un cardenal -, Patrem Cardinalem patronum sibi
adsciscere.
protectorado: (dignidad, cargo o virtud de
protector y su ejercicio) protectoris vel patroni dígnitas, munus, auctóritas, potestas //
(parte de soberanía que un Estado ejerce
sobre otro) protectoratus, us m. Sin: política
militarisque tutela // (nación en que se ejerce
esta soberanía) cívitas (vel res pública) tutelata. Sin: cívitas álii civitati subiecta.
protectoría, v. protectorado.
proteína: proteínum, i n; proteína, ae f.
prótesis: (adición de letras al principio de
un vocablo) v. próstesis // (pieza o aparato
que remplaza un órgano o parte de él) próthesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso:
- dental, dentaria, próthesis dentária.
protesta: (acción y efecto de protestar) reclamátio vel reclamitátio, onis f. Sin: protestátio; refragátio; recusátio; expostulátio. Uso:
manifestación de -, multitudo cívium reclamántium; permiso de -, licéntia reclamitationis; - popular, protestátio popularis //
(promesa con aseveración o atestación de
ejecutar algo) protestátio, onis f. Sin: testátio; declarátio; proféssio; affirmátio.
protestante: sust protestans, antis mf. Sin:
novator, oris m; novatrix, icis f; reformator,
oris m; reformatrix, icis f; reformatae Ecclésiae sectator, sectatrix // adj protestánticus, a,
um.
protestantismo: protestantismus, i m. Sin:
protestántium doctrina, relígio, reformátio;
novatores; reformatores; Ecclésiae reformatae sectatores.
protestantización: protestantizátio, onis f.
protestantizar: protestantizare.
protestar: (expresar la oposición a alguien o
a algo) reclamare álicui vel álicui rei. Sin: reclamitare; refragari; expostulare áliquid; expostulare de áliqua re cum áliquo;
expostulationem fácere de áliqua re // (afirmar con ímpetu un sentimiento, una actitud,
una opinión) protestari. Sin: testari; profiteri;
sollemniter declarare // (Der, realizar el protesto de una letra de cambio u otro documento) sýngrapham protestari. Sin:
sýngrapham insolutam reícere; sýngrapham
praefinito témpore non solutam auctoritati
deferre vel demandare; sýngrapham definito
témpore non solutam públice expostulare; de
sýngrapha stato témpore non soluta públice
expostulare.
878
proveedor
protesto: sýngraphae protestátio, onis f. Sin:
legítima vel pública de non soluta stato témpore sýngrapha expostulátio. Uso: hacer el de una letra de cambio, v. protestar.
protomártir: protomartyr, ўris mf.
protisto: protistus, i m.
protón: proton, onis m; protonum, i n.
protoblástico: protoblásticus, a, um.
protónium: protónium, ii n.
protoblasto: protoblastus, i m.
protonotario: protonotárius, ii m. Uso: apostólico, protonotárius apostólicus.
protocolar: (perteneciente o relativo al protocolo) protocollaris, e. Uso: normas -, officiorum vel caerimoniarum normae //
(conforme a costumbre) mori recepto consentáneus. Sin: normae tráditae cóngruens //
(protocolizar) v. este verbo.
protocolizar: in protocollum referre. Sin:
protocollo áliquid consignare; in acta referre;
in tábulas referre; in públicas tábulas referre;
in tábulis descríbere; in públicis tábulis
descríbere.
protocolo: (serie ordenada de los documentos que un notario autoriza y custodia) protocollum, i n. Sin: acta, orum npl; codex,
dĭcis m; tábulae, arum fpl; fórmulae, arum
fpl; tabulae públicae; actorum index // (ceremonia diplomática o palatina establecida
por decreto o costumbre) officiorum vel caerimoniarum rátio. Sin: officiorum vel caerimoniarum normae. Uso: según el -, ex
officiorum órdine; ex caerimoniarum normis
// (acta o cuaderno de actas relativas a un
acuerdo, conferencia o congreso diplomático) protocollum, i n. Sin: fóederis testimónium. Uso: - de Kyoto, protocollum
kyotianum.
protoevangelio: protoëvangélium, ii n.
protofito: protophytum, i n.
protohistoria: protohistória, ae f.
protomédico: protomédicus, i m. Sin: archiater, tri m; archiatrus, i m.
protoplasma: protoplasma, ătis n.
prototípico: prototýpicus, a, um.
prototipo: (ejemplar original o primer
molde en que se fabrica una figura u otra
cosa) exemplar primum. Sin: archétypum vel
archétypon, i n; protótypum, i n; protótypus,
i m // (fig, modelo de una virtud, vicio o cualidad) exemplar, aris n; exemplum, i n. O
bien se emplea un adjetivo, como únicus, singularis, princeps; por ej., el - de los generales, únicus imperator; el - de los educadores,
educator princeps.
protozoario: protozoon, i n. Sin: protistus, i
m; protistum, i n.
protozoo, v. protozoario.
protuberancia: protuberántia, ae f. Sin:
tumíditas; tuméntia; eminéntia; prominéntia.
provecho: emolumentum, i n. Uso: para
su propio -, próprii emolumenti grátiā;
atender tan solo a su propio -, nihil nisi sua
ipsius emolumenta spectare; ¡buen -!, sapiat
tibi!
proveedor, ra: práebitor, oris m; práebitrix,
icis f. Sin: provisor; procurator; administrator.
879
proverbial
proverbial: proverbialis, e. Uso: ser -,
in provérbio esse; volverse -, venire in
provérbium (vel in consuetudinem provérbii).
provisoriamente, v. provisionalmente.
providencial: providentialis, e. Sin: próvidens. Uso: oportunidad -, providentialis opportúnitas.
provocador, ra: adj provocatórius, a, um //
sust provocator, oris m; provocatrix, icis f.
provincial: adj provincialis, e. Uso: Ecónomo -, Oecónomus provincialis; Superior -,
Superior provincialis // (sust, Superior religioso) provincialis, is m. Sin: religiosae provínciae praepósitus. Uso: el Padre -, Pater
Provincialis.
provincialato: (dignidad, oficio o empleo de
provincial o provinciala) provincialatus, us
m. Sin: provincialis munus (-nĕris n), offícium, gradus (-us m) // (tiempo que dura esta
dignidad) provincialis diutúrnitas.
provincialismo: provincialismus, i m. Sin:
provinciale verbum; provincialis locútio.
provinciano, na: provincialis, is mf.
provisión: (acción y efecto de proveer) provísio, onis f. Sin: suppeditátio; praebítio; provisus, us m // (mercaderías provistas)
práebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzinam comparare vel recípere; provisiones de
boca, obsónium, ii n; - de víveres, commeatus, us m; provisiones para el viaje, viática,
orum npl; comprar provisiones, ir de provisiones, obsonare.
provisional: provisórius, a, um. Sin: temporárius; temporalis; ad tempus; transiturus.
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presidente -, praeses (-sĭdis m) ad tempus delectus,
vel ínterim delectus.
provisionalmente: provisórie. Sin: temporárie; temporáliter; ad tempus; ínterim; intérea.
provisorio, v. provisional.
proyección: (acción y efecto de proyectar)
proiéctio, onis f. Sin: proiectus, us m. Uso: cinematográfica, proiéctio cinematográphica; - de imágenes, imáginum proiéctio;
imágines luce proiectae // (resonancia o alcance de un hecho o de las cualidades de una
persona) proiéctio, onis f. Sin: repercússio;
effúsio.
proyectar: (idear, trazar o proponer el plan
y los medios para la ejecución de algo) consílium inire de áliqua re. Sin: rationem institúere, formare, designare // (hacer ver una
película en la pantalla o en la pared) praebere. Sin: exhibere; proícere (imágines) in
adversum album (vel in adversum paríetem).
Uso: ¿qué se proyecta?, quid praebetur?; quid
exhibetur?
proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza)
telum, i n. Sin: iáculum; míssile // (bala) v.
esta voz.
proyectista: adumbrator, oris m. Sin: designator; delineator; descriptor; auctor.
proyecto: (designio, pensamiento de hacer
algo) consílium, ii n. Sin: propósitum. Uso: irreales e inútiles, propósita irreália et inutília; - de vida, vitae propósitum; concebir un
-, consílium inire, cápere, suscípere; trabajar
en un importante -, consílio máximi momenti
óperam dare // (bosquejo, esbozo) delineátio,
onis f. Sin: rei adumbrátio vel descríptio;
adumbrata imago // (proposición) rogátio,
onis f. Uso: - de ley, legis rogátio; presentar
un - de ley, rogationem ferre; rechazar un de ley, rogationem antiquare.
880
psicografía
proyector: (aparato que sirve para proyectar imágenes sobre una pantalla) proiectórium, ii n. Sin: proiectrum; imagínibus
proiciendis máchina. Uso: - de cine, proiectórium cinematográphicum vel pellicularum;
- de diapositivas, de filminas, proiectórium
diapositivarum; proiectórium imáginum stativarum // (aparato formado por una lámpara potente
y un espejo cóncavo
combinados de modo que los rayos luminosos alumbren objetos muy distantes como buques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces proíciens.
prueba: (test, ensayo, experiencia) tentamentum vel temptamentum, i n. Sin: tentamen vel temptamen, mĭnis n; probátio //
(ensayo de espectáculo) praelúsio, onis f.
Uso: - general, ómnium praelúsio // (Impr,
muestra de la composición tipográfica) antítypum, i n. Sin: typorum exemplar; exemplar typis edendorum; prelo excusae
plágulae; typis exaratae plágulae; typis impressae páginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plágulae emendandae vel
corrigendae; - ya corregidas, páginae emendatae vel correctae; primera, segunda, tercera ... revisión de las -, plágulae vel páginae
typis impressae primo, secundo, tértio ... recógnitae (revisión hecha) vel recognoscendae
(revisión a hacerse); corrección de - tipográficas, exemplorum vel plagularum emendátio; corregir las pruebas, páginas prelo
expressas emendare vel corrígere; entregar a
uno las -, plágulas vel páginas prelo excusas
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel
typis impressas) álicui dare (vel réddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las
-, álicui (vel ad áliquem) plágulas corrigendas
míttere; recibir las -, emendandas páginas accípere; revisar las -, plágulas recognóscere.
prusiano: adj borússicus, a, um. Sin: prússicus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Borussianus; Prussus; Prússicus.
pseudónimo, v. seudónimo.
psicastenia: psychasthénia sive -asthenīa, ae
f. Sin : neurasthénia sive -asthenīa.
psicasténica: psychasthénica, ae f. Sin:
psychasthénica doctrina, disciplina, sciéntia.
psicasténico: psychasthénicus, a, um. Sin: ad
psychasthéniam pértinens (relativo a la psicastenia); psychasthéniā laborans (afecto de
ella).
psicoanálisis: psychanálysis vel psychoanálysis, is f.
psicoanalista: psychanalista vel psychoanalysta, ae m; psychoanalýticus, i m. Sin: psychoanálysis peritus vel studiosus.
psicoanalítico: psychanalýticus vel psychoanalýticus, a, um. Sin: ad psychoanálysin áttinens.
psicoanalizar: ánimum (alicúius) psychoanálysi investigare.
psicodinámica: psychodynámica doctrina.
psicofármaco: psychophármacum, i n. Sin:
medicamentum psychotrópicum; medicamentum ánimi perturbationum.
psicofísica: psychophýsica, ae f; psychophýsice, es f. Sin: psychophýsica doctrina, disciplina, sciéntia.
psicofísico: psychophýsicus, a, um.
Prusia: Prússia, ae f. Sin: Borússia. Uso: oriental, Borússia orientalis.
psicografía: psychográphia sive -graphīa, ae
f.
881
psicográfico
psicográfico: psychográphicus, a, um. Sin:
ad psychográphiam spectans.
psicógrafo: psychógraphum, i n.
affectus; (mulier) psychopathīā affecta; qui
vel quae psychopathīā laborat; qui vel quae
ánimi affectione laborat; qui vel quae mente
infirma est; qui vel quae mentis infirmitate
laborat // (psiquiatra) v. esta voz.
psicograma: psychogramma, ătis n.
psicopatía: psychopathīa, ae f. Sin: mentis
infírmitas; ánimi afféctio; peculiaris ingénii
(vel mentis) alienátio; améntia; deméntia.
psicokinesia, v. psicoquinesia.
psicóloga: psychóloga, ae f. Sin: humani
ánimi investigatrix.
psicología: psychológia sive -logīa, ae f. Sin:
psychológica doctrina, disciplina, sciéntia;
ánimi investigátio vel pervestigátio; humani
ánimi investigátio; de hóminum ánimo doctrina. Uso: - aplicada, psychológia in rebus
collocata; - empírica, psychológia empírica;
- estructuralista o de la forma, psychológia
structuralis; - etnológica, psychológia géntium; - experimental, psychológia experimentalis; - social, psychológia socialis; veterinaria, psychológia veterinária.
psicopático: psychopáthicus, a, um. Sin: ad
psychopathīam spectans.
psicopatología: psychopathológia sive
-logīa, ae f. Sin: de mentis infirmitate (vel de
mentis alienatiónibus) doctrina, disciplina,
sciéntia.
psicopedagogía: psychopaedagógia sive
-paedagogīa, ae f.
psicopedagógico: psychopaedagógicus, a,
um.
psicopedagogo, ga: psychopaedagogus, i m;
psychopaedagoga, ae f.
psicológicamente: psychológice.
psicológico: psychológicus, a, um. Sin:
ánimi (gen); ad ánimum pértinens; ad humani ánimi investigationem áttinens.
psicólogo: (el que profesa la psicología)
psychólogus, i m. Sin: psychológiae cultor,
studiosus, peritus; ánimi investigator, inquisitor; humani ánimi investigator // (conocedor del alma humana) humani ánimi
prudens.
psicomancia: psychomantīa, ae f. Sin: divinátio per evocatos manes.
psicoquinesia: psychocinesis, is f.
psicosis: psychosis, is f. Sin: ánimi vel mentis
turbátio, conturbátio, perturbátio; mentis alienátio vel inaequabílitas // fig psychosis. Uso:
- de guerra, psychosis béllica.
psicosomático: psychosomáticus, a, um.
psicotecnia: psychotéchnica, ae f; psychotéchnice, es f.
psicotécnico: psychotéchnicus, a, um.
psicometría: psychométria sive -metrīa, ae f.
psicópata: (persona que padece alguna enfermedad mental) psychopáthicus, i m;
psychopáthica, ae f. Sin: (vir) psychopathīā
psicoterapeuta: (varón) psychotherapéuta,
ae m. Sin: psychotherapīae vel psychotherapéutices peritus, studiosus, cultor // (mujer)
psychotherapéutria, ae f. Sin: psychothera-
882
publicación
pīae vel psychotherapéutices perita, studiosa,
cultrix.
psychiatrīam pértinens // (hospital o clínica)
valetudinárium psychiátricum. Sin: valetudinárium mente captis curandis.
psicoterapéutica, v. psicoterapia.
psicoterapéutico: psychotherapéuticus, a,
um. Sin: ad psýchicas curationes pértinens.
psicoterapia: psychotherapīa, ae f.
psicoterápico: psychotherápicus, a, um. Sin:
ad psychotherapīam áttinens.
psíquico: psýchicus, a, um. Sin: ánimi vel
animorum (gen); ad ánimum áttinens. Uso:
debilidad -, ánimi vel mentis infírmitas; estado -, ánimi status (-us m) vel condício; por
causas -, propter causas psýchicas.
psitacismo: psittacismus, i m.
psitacosis: psittacosis, is f.
psicótico, ca: adj psychóticus, a, um. Sin:
psychosi laborans // sust psychóticus, i m;
psychótica, ae f.
psoriasis: psoríasis, is f. Sin: scábies, ei f.
pterodáctilo: pterodáctylus, i m.
psicotónico: psychotónicus, a , um. Sin: ánimum corróborans; ánimi vigorem ácuens vel
stímulans.
pterópodos: pterópodes, um mpl. Sin: pterópodes vespertiliones.
psicrometría: psychrométria sive -metrīa , ae
f.
ptialina: ptyalīna, ae f. Sin: ptyalinum elementum.
psicrométrico: psychrométricus, a, um. Sin:
ad psychrométriam spectans.
ptialismo: ptyalismus, i m. Sin: nímia salivae
secrétio.
psicrómetro: psychrómetrum vel psychrómetron, i n.
púa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus adamántina; - de fonógrafo, de gramófono, acus
phonográphica, grammophónica; - de zafiro,
acus sapphirina.
psique, psiquis: psyche, es f. Sin: ánimus.
psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel
psychiatros, i m. Sin: insanorum vel deméntium médicus; mentis morborum médicus;
infirmae mentis médicus; animarum curator.
psiquiatría: psychiatrīa, ae f. Sin: psychiátrica, ae f; psychiátrice, es f; psychiátrica doctrina, disciplina; de morbis mentis sciéntia;
doctrina de mentis morbis curandis; ars deméntibus medendi; mentis insanae curátio;
deméntium medicina.
psiquiátrico: psychiátricus, a, um. Sin: ad
pub: pública potória taberna. Sin: thermopólium ánglicum; caupona ánglica.
publicable: publicábilis, e. Sin: editioni idóneus; ad publicandum aptus.
publicación: (acción y efecto de publicar)
publicátio, onis f. Sin: divulgátio; prolátio;
promulgátio // (acción de publicar una obra)
publicátio, onis f. Sin: edítio // (obra publicada) publicátio, onis f. Sin: opus, óperis n;
scriptum; scriptum éditum; liber, bri m. Uso:
publicaciones, scripta, orum npl; scripta
883
publicador
prelo édita; - oficial, publicátio officialis; periódica, publicátio periódica; scriptum periódicum; scriptum statis intervallis éditum;
vulgati per intervalla commentárii.
venálium rerum édere praecónia; hacer - de
algo en los diarios, áliquid amplíssimo praecónio in diáriis celebrare; dejarse influenciar
por la -, praecóniis moveri.
publicador, ra: publicator, oris m; publicatrix, icis f. Sin: praeco; enuntiator; vulgator.
publicista: (periodista) diurnárius, ii m //
(persona que escribe generalmente de varias
materias) publicista, ae m. Sin: scriptorum
vel scriptionum vulgator, pervulgator, éditor
// (persona que ejerce la publicidad) praecónii vel praeconiorum auctor. Sin: núntii vel
nuntiorum auctor; vulgator vel divulgator
nuntiorum laudativorum; praeco; hortator,
bucinator vel buccinator, laudator mércium;
revocator. Uso: los -, diurnárii scriptionumque editores // (persona versada en derecho
público) iuris públici peritus.
publicar: (genéricam) vulgare, divulgare,
evulgare, pervulgare. Sin: édere; emíttere;
públice dare; in lucem édere, pródere,
proferre, emíttere, dare; in públicam lucem
édere vel dare; in vulgus édere, pródere, emíttere, propónere, dare; in públicum édere,
dare, emíttere, evulgare, pervulgare, propónere; foras édere, míttere, efferre, emíttere,
dare // (por medio de la imprenta) publicare.
Sin: typis édere, vulgare, evulgare; áliquid
typis descriptum vulgare, édere; áliquid in
públicum propónere typis descriptum. Uso: un libro, librum publicare, édere, vulgare; un libro a sus expensas, librum suis súmptibus typis édere; - en una revista, per commentários evulgare; hacer - algo, áliquid
typis excudendum curare // ser publicado,
publicari. Sin: vulgari; in públicum prodire
vel proponi; foras dari; in lucem emitti, prodire; in vulgus prodire.
publicidad: (condición o carácter de público
que se da a una cosa) divulgátio, onis f. Sin:
pervulgátio; propagátio. Uso: dar - a una
carta, epístulam pervulgare // (divulgación
de noticias o anuncios de carácter comercial) praecónium, ii n. Sin: praedicátio; laus,
laudis f; laudátio; revocámina, um npl; praecónium laudativum; divulgátio vel pervulgátio commendatícia; laudis divulgátio; laudis
praecónium vel praecónia. Uso: - clamorosa,
clamosum praecónium; clamor venditórius
vel venditandi; clamosa praedicátio; - comercial, mercatória praecónia npl; - luminosa,
mural, radial, televisiva, revocámina luminosa, murália, radiophónica, televisiva ; secretos de la -, praeconiorum arcana; hacer -,
publicitar: praeconari.
publicitario: (concerniente a la publicidad)
divulgatórius, a, um. Sin: pervulgatórius;
praedicatórius; praecónius; laudatórius sive
laudativus; revocatórius nuntiorum vel divulgationis (gen); ad praecónium (vel ad laudationem; vel ad laudis divulgationem)
spectans. Uso: agencia -, ii, qui praecóniis faciendis sunt praepósiti; anuncio, aviso, mensaje -, (alicúius rei) praecónium; núntius;
laudativus núntius; laudativa notítia; material
-, laudativa núntia npl // (apto para la publicidad) ad praecónium aptus, idóneus, accommodatus. Sin: divulgationi vel propagationi
favens // (persona que ejerce la publicidad)
v. publicista.
público: (notorio, conocido por todos) públicus, a, um. Sin: communis; notus; vulgatus, divulgatus, pervulgatus; ómnium. Uso:
de dominio -, notus et pervulgatus // (el pueblo en general) hómines, um mpl. Sin: pópulus; cives, ium mpl; vulgus, i n. Uso: la
opinión del -, hóminum opínio; agradar al -,
pópulo placere; ab ómnibus probari // (asistencia, concurrencia) spectatores, vel spec-
884
puericultura
tántium consessus (los espectadores); auditores, vel ii, qui audiunt (los oyentes); corona,
ae f (los que escuchan a un orador). Uso: el
- presente, praesentes; el - de las gradas,
spectatores in grádibus; el - de los lectores,
lectores; el - de un teatro, theatrum, i n ; uno
del - (de un orador) , unus e corona; en -, a la
vista de todos, in público; el - lleva en hombros a un jugador, turba lusorem úmeris gestat; sacar al -, v. publicar.
puchero: (vasija de barro que sirve para cocinar la comida) cácabus vel cáccabus, i m.
Sin: pultárius, ii m (para la polenta). Uso: pequeño, caccábulus, i m; cucumella vel cucúmula // (alimento diario y regular) victus,
us m. Sin: alimentum, i n vel alimenta, orum
npl. Uso: ganarse el -, se sustentare; parare
ea quae ad victum suppéditant; necessária ad
cultum redímere.
puches, v. gachas.
pucho: (punta o colilla de cigarrillo) ciccum, i n. Sin: trúnculus fumíficus; fragmentum fístulae nicotianae; nicotiani bacilli
ciccum; nicotianae fístulae ciccum. Uso: puchos que humean, cicca fumántia.
pudding, pudin o pudín: scriblita ánglica.
pudendo: pudendus, a, um. Uso: partes -, v.
parte.
rimum profecerunt; - poco industrializados,
nationes in operosis artifíciis apparandis paulum progressae; - recién industrializados, civitates recens ártibus et artifíciis instructae; jóvenes y débiles, pópuli emergentes copiisque inferiores; - pobres, civitates egentiores,
tenuiores, fortunis ínopes; - prósperos, acomodados, opulentos, desahogados, nationes
florentiores; - ricos, opulentiores vel ditiores
pópuli; pueblos en vías de desarrollo, nationes, quae ad progressionem nituntur; civitates ad progressionem nitentes; pópuli ad
profectum civilem contendentes; pópuli, qui
ad profectum civilem nituntur; nationes quarum oeconómicae res sunt in cursu; - subdesarrollados, nationes minus progressae;
civitates humanitatis cultu minus provectae;
populi in rebus oeconómicis paulum progressi.
puente: pons, pontis m. Uso: - aéreo, pons
aérius; - colgante, pons pénsilis; - giratorio,
pons versátilis vel versábilis; - levadizo, pons
subductárius, levábilis, móbilis; - pasadizo
(de calle, carretera o vía del tren) via superobducta; pons vel arcus (-us m) super
viam; pons viae impósitus; pons viam traíciens; - de hierro, madera, piedra, pons férreus, lígneus, lapídeus vel sáxeus; - de
mando, pons gubernatórius; - de un navío,
forus, i m; stega, ae f // (tabla para embarcar
y desembarcar) pontículus, i m.
puentecillo: pontículus, i m.
pueblito: oppídulum, i n. Sin: vicus, i m.
pueblo: (ciudad) óppidum, i n // (aldea)
pagus, i m. Sin: vicus // (nación) nátio, onis
f. Sin: gens, gentis f; cívitas, atis f; pópulus, i
m. Uso: - desarrollados, gentes progressae;
civitates opulentiores; civitates, quae in rebus
oeconómicis profecerunt; civitates oeconómica progressione praestantes; - indigentes,
menesterosos, pópuli egeni; - industrializados, civitates, quae in operosis artifíciis plú-
puerco: porcus, i m. Sin: sus, suis mf; verres
vel verris, is m; maialis, is m ( puerco castrado) // (término injurioso) maialis, is m.
Sin: homo turpis, corruptus, spurcíssimus.
puerco espín o puerco espino: echinus, i m.
Sin: erícius; crináceus vel crinácius, ii m;
hystrix vel histrix, ĭcis f.
puericultura: puericultura, ae f. Sin: puero-
885
puerperal
rum cultura vel cultus (-us m) // (como ciencia) de púeris fovendis doctrina, disciplina,
sciéntia; praecepta (-orum npl) de púeris excolendis.
puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad
puerpérium pértinens.
ferior, postumatus, us m; asignar el primer a uno, primas ( vel primas partes) álicui tribúere, concédere, dare, deferre; obtener el
primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: mercatória mensa; ménsula institória.
púgil: pugil, ĭlis (abl -i) m.
puerro: porrus, i m.
pugilato, v. boxeo.
puerta: iánua, ae f. Sin: porta; óstium; foris,
is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cataracta, ae f; cóchlea; fenestra púnica; claustra,
orum npl; - doble, porta portae oppósita; - de
seguridad, porta securitatis causā dispósita;
empujar la -, iánuam péllere, impéllere, propéllere; entrar por la -, per ianuam (vel per
forem) íngredi; tirar de la -, iánuam tráhere;
de - en -, ostiatim.
pugilismo, v. boxeo.
pugilista, v. púgil.
pugilístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugilationem vel ad púgilem pértinens.
pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v.
electoral.
puertaventana: fenestrata foris, is f.
pulchinela, v. polichinela.
puerto: (lugar de la costa dispuesto por el
hombre para dar abrigo a los barcos) portus,
us m. Uso: - aéreo, v. aeropuerto; - franco,
portus liber vel immunis // (garganta o boquete en las montañas) angústiae, arum fpl
(móntium). Sin: fauces, ium fpl (móntium).
pulga: pulex, lĭcis m.
pulgar: pollex, lĭcis m.
pulgón: bruchus, i m.
Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i
m.
pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bruñido) politus, expolitus, a, um.
puertorriqueño: adj portudivitensis, e. Sin:
portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin:
Portoricensis, is m.
pulidor: (instrumento que sirve para pulir)
expoliatórium, ii n. Sin: expoliatória máchina
// (persona que pule) polītor, oris m. Sin:
pólio vel póllio, onis m.
puesta: - al día, v. actualización; - a punto,
postrema inspéctio máchinae; - en marcha,
versátio machinamenti motórii; - en órbita,
in órbitam immíssio.
puesto: - de guardia, v. guardia; - militar,
praesídium; praesídium stativum; - de socorro, promptae curationis locus (-i m; pl loca,
orum n); - de trabajo, locus operandi // - in-
pulimento: polítio vel expolítio, onis f. Sin:
politura. Uso: - literario, orationis expolítio.
pulir: expolire. Uso: el dolor pule los ánimos, dolor éxpolit ánimos.
pulley machine: máchina bracchiorum et
tergi lacertis exercendis.
886
puntera
pullman: (coche de lujo en ciertas líneas de
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin:
currus exédrii (vel éxedrae) instar // (autocar)
v. autopullman.
pullover, v. pulóver.
pulmón: pulmo, onis m. Uso: - artificial,
pulmo artificialis; - de acero, pulmo chalybéius.
pulmonar: pulmóneus, a, um. Sin: pulmonárius.
pulmonía: pulmonites, is f. Sin: pneumónia
sive -monīa , ae f; pneumonitis, ĭdis f;
peripneumónia sive -monīa; pulmonis (vel
pulmonum) inflammátio. Uso: enfermo de -,
pulmonárius; pneumónicus; peripneumónicus.
pulóver: thorax, acis m. Sin: láneus thorax;
strictória lánea; v. jersey. Uso. - oscuro, thorax ( vel thorax láneus) fuscus.
pulpa: pulpa, ae f.
púlpito: púlpitum, i n. Sin: suggestus, us m;
suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir
al -, suggestum ascéndere.
pulso: (latido intermitente de las arterias)
pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteriarum vel venarum pulsus. Uso: - débil, pulsus
lánguidus vel exíguus; - fuerte, firme, pulsus
végetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber;
- lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stábilis; - irregular, inaequalis venarum percussus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar
el -, venam tángere, tentare vel temptare, tenere; pulsum venarum attíngere; pulsum notare // - de teléfono, telephónica mensura.
pulverizador: pulveratórium, ii n. Sin: diffusórium; nimbus.
punch: cálida alcohólica pótio.
punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae
catervae ássecla.
punta: acumen, mĭnis n. Sin: cuspis, ĭdis f;
(de torre campanaria, de montaña) apex
(ápicis m); vertex (-tĭcis n); cacumen, culmen
(-mĭnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel lánceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua
vel língula, ae f; provisto de -, aculeatus; provisto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspidatus ...; hora de -, tempus máximae
frequéntiae.
puntal: fultura, ae f.
pulpo: pólypus vel pulpus, i m // fig sanguisuga, ae f.
pulsación: (acción de pulsar) pulsátio, onis
f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us
m // (latido de una arteria) artériae pulsus;
palpitátio. Sin: arteriosa pulsátio.
pulsador: pulsábulum, i n. Sin: malléolus
(pulsatórius). Uso: - eléctrico, malléolus
eléctrica vi actus; apretar el -, malléolum
comprímere vel dígito prémere.
pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n.
puntapié: pedis ictus (-us m). Uso: dar un a uno, áliquem pede (vel calce) pétere, percútere, cáedere, ferire; dar puntapiés, calcitrare;
calces remíttere; dar puntapiés contra uno,
cálcibus áliquem pétere vel cáedere; (multis)
pedis ictibus áliquem concídere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
punteado: Mús, sust pulsus, us m. Sin: vellicátio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
puntera: (contrafuerte de cuero que se coloca en la punta de algunos zapatos) cálcei
887
puntero
spículum. Uso: - de charol, spículum lúcidum.
puntero: (punzón para señalar) rádius, ii m.
Sin: virga.
puntilla: dentículi, orum mpl. Uso: - de tul,
dentículi tutelenses; andar, caminar de puntillas, summis pedum dígitis gradi.
punto: (signo de puntuación) punctum, i n.
Sin: interpúnctio. Uso: dos -, duo puncta; final, punctum finale; - pequeño, punctum
pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta)
reticéntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum
et comma; punctum et vírgula; punctum cum
vírgula; vírgula punctata // (puntada de costura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura.
Uso: - ruso, punctum spinarum speciem ímitans; - de adorno, punctum oculatum vel
exornativum; - de cadeneta, punctum catenulatum; - de cordón, punctum funiculare; - de
cruz, punctum decussatum, - de espada,
punctura transversária; - de trencilla o de espiga, punctum granulatim factum; punctum
órdinem grani ímitans; - por encima, punctum imbricatum // (punto o materia diferente
de que se trata en un discurso) punctum, i n.
Uso: - esencial, rei caput; puntos de disensión, puncta dissensionis; - pequeño, púnctulum; punctillum; los - principales de la
gramática latina, grammáticae latinae puncta
praecípua; aquí finca el -, hoc opus; hic labor
est; tocar el - justo, rem acu tángere // - de
ebullición, punctum ebullitionis; - de fusión,
de licuefacción, fusurae vel liquationis calor
// - culminante, summum, i n; culmen (-mĭnis
n); fastígium; vertex (-tĭcis m) // (fig, modo
de ver) - de vista, opínio, onis f. Sin: rátio;
respectus, us m; senténtia; cogitatum; sensus,
us m; iudicandi vel iudícii rátio. Uso: desde
todos los - de vista, ómnibus pártibus; omni
ex parte; ómnibus númeris; desde diversos de vista, non una ex parte; desde algún - de
vista, áliqua ex parte // Geogr, los cuatro -
cardinales, quattuor mundi cárdines // hasta
cierto -, aliquátenus; quadámtenus; hasta qué
-, quousque vel quo usque; quátenus; hasta
tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque ádeo,
ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profecturus sum // - muerto (del émbolo), quietis
locus; - muerto inferior, inférior quietis
locus; - muerto superior, supérior quietis
locus.
puntuación: (acción y efecto de puntuar) interpúnctio, onis f. Sin: interpunctum; verborum interpúnctio // (manera de puntuar)
interpungendi rátio // (signos de puntuación)
interpuncta vel interpunctiones verborum.
Sin: interductus, uum mpl; interpuncta intervalla. Uso: marcar, señalar la -, v. puntuar.
puntual: (que llega a un lugar o parte de él
a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin:
promptus // (pronto, diligente, exacto en
hacer las cosas a su tiempo) díligens, entis.
Sin: exactus; accuratus; álacer vel álacris.
puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar
a un lugar o partir de él a la hora convenida)
tempestívitas, atis f. Sin: promptitudo, dĭnis f
// (cuidado y diligencia en hacer las cosas a
su debido tiempo) diligéntia, ae f. Sin: accurátio; sedúlitas.
puntualización: pressa definítio. Sin: circumscripta explicátio.
puntualizar: presse vel bréviter definire.
puntualmente: punctuáliter. Sin: tempestive;
in témpore.
puntuar: (poner en la escritura los signos
ortográficos) interpúngere. Sin: punctis
distínguere vel notare. Uso: - un texto, textum
interpúngere // (calificar el acto de un examen o señalar los puntos en cualquiera com-
888
purificador
petición) punctis notare.
berosa vel olitória; túberum pultícula. Uso: de habas, pultícula fabácea; - de papas, solani túberum pultícula; solani tuberosi pultícula; - de sémola, similago, gĭnis f.
punzón: perforáculum, i n.
puñado: pugnus, i m. Uso: un - de dinero,
pugnus aeris; un - de heno, manípulus feni;
un - de sal, pugnus vel pugillus salis.
puñetazo: cólaphus, i m. Sin: pugni ictus
(-us m). Uso: dar un -, cólaphum álicui dúcere; dar puñetazos, colaphizare; álicui cólaphos infríngere; áliquem pugnis cáedere,
contúndere, incursare; reñir a puñetazos,
pugnis conténdere vel certare; estoy magullado de puñetazos, obtusus sum pugnis.
puño: (mano cerrada) pugnus, i m. Uso: de
propio -, sua ipsius manu; cartas de mi -, mea
manu scriptae lítterae; apretar el -, manum
comprímere // (adorno que se pone en la bocamanga) brachiale vel bracchiale, is n; manúleus, i m; pars mánicae reflexa vel replicata
// (mango de ciertas cosas) cápulus, i m. Sin:
manícula, ae f. Uso: - de la bicicleta, bírotae
cápulus.
pupila: (abertura del iris) pupilla vel púpula,
ae f. Uso: amar a uno como a la - de sus ojos,
áliquem in óculis ferre vel gestare; áliquem
in delíciis habere // (prostituta) v. esta voz //
(alumna interna) convictrix, icis f. Sin: contubernalis, is f // (huérfana, respecto de su
tutor) pupilla, ae f.
pupilaje, v. internado.
pupilo: - de un colegio, convictor, oris m.
Uso: medio -, semiconvictor; v. interno.
purasangre: sust purus sanguis (-guĭnis m).
Sin: équus generosus; puro sánguine equus //
adj generosus, a, um. Sin: boni séminis
(gen).
puré: (pasta) pultícula, ae f. Sin: pultícula tu-
pureza: (cualidad de puro) mundítia, ae f;
mundíties, ei f. Sin: purítia; púritas; intégritas. Uso: - de estilo, de lenguaje, incorrupta
orationis intégritas; sermonis mundítia //
(- de costumbres) morum sánctitas. Sin:
morum innocéntia et intégritas // (castidad)
cástitas, atis f. Sin: castimónia; pudicítia; innocéntia ánimi; ánimi candor; ánimus purus
et incorruptus // (virginidad) virgínitas, atis f.
purga: (remedio): purgamentum, i n. Sin:
purgatórium; pótio purgatória; medicamen
(-mĭnis n) vel medicamentum purgatórium,
purgativum, purgans; médica pótio purgativa
vel cathártica; coelióticum, i n; cathárticum,
i n. Uso: “- nacional“, “purga genética”.
purgación: purgátio, onis f. Sin: alvi purgátio; alvum purgare, repurgare, ablúere.
purgante: adj purgans, antis. Uso: Iglesia -,
Ecclésia éxpians // (medicina que purga)
v. purga.
purgativo: purgativus, a, um. Sin: purgatórius.
purgatorio: purgatórium, ii n. Sin: ignis (-is
m) purgatórius vel piacularis; flamma expiatrix; piacularis flamma // fig assíduus cruciatus (- us m).
purificación: (acción de purificar o purificarse) purificátio, onis f. Sin: castificátio,
onis f // festividad de la - de la Virgen María,
Purificátio Beatae Mariae Vírginis. Sin: Festum Mariae se purificanti sacrum.
purificador: adj purificatórius, a, um //
(paño con que se enjuga el cáliz; lienzo en
que se limpia los dedos el sacerdote en el
889
purificar
altar) sacrum línteum vel lintéolum. Sin: (sacrum) lintéolum detergens vel abstergens;
lintéolum cálici detergendo. Uso: limpiar el
cáliz con el -, cálicem sacro línteo detergēre
vel abstergēre.
purificar: purificare. Sin: castificare; purgare; purum réddere. Uso: que purifica, castíficus, a, um.
purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis
exáctio, affectátio, stúdium, amor; puri sermonis exáctio diligentíssima vel (en mal sentido) molestíssima; pátrii sermonis tutela vel
custódia. Uso: - exagerado, nímium vel pútidum puri sermonis stúdium // neo-, neopurismus, i m. Sin: instauratum puri sermonis
stúdium; instaurata sermonis púritas.
pusilánime: pusillánimis, e; pusillánimus, a,
um.
pusilanimidad: pusillanímitas, atis f.
puta, v. meretriz.
putsch: subitánea convérsio rerum.
puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteolanus pulvis (-vĕris m).
puzle o puzzle: (crucigrama) lítterae decussatae. Sin: lítterae implexae.
purista: purista, ae m. Sin: puri sermonis
exactor, amator, affectator, studiosus. Uso: exagerado, nímius incorruptae linguae amator; verborum reprehensor nimis árrogans.
puritanismo: puritanismus, i m.
puritano: sust puritanus, i m. Sin: puritanismi fautor vel sectator // adj puritanus, a,
um.
puro: (cigarro) volumen (-mĭnis n) tabáceum. Sin: volumen tabácinum; volumen tabaci.
purpurado: Cardinalis, is m. Sin: Pater purpuratus.
purulencia: puruléntia, ae f.
purulentamente: purulente.
purulento: purulentus, a, um. Sin: pure vel
sánie plenus.
pus: pus, puris n. Sin: puris tabes (-is f).
890
Q
quántico, v. cuántico.
quepis: kepísium, ii n. Sin: galerículum; cappícula proiecturā munita.
quebrado: Mat fractus númerus.
queratina: ceratina, ae f.
quebrantador: exstinctor, oris m.
queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin:
córneae inflammátio.
quebrantapiedras: saxífraga, ae f.
quebrar: decóquere. Sin: defícere; corrúere;
decóquere creditóribus; facultátibus défici //
- fraudulentamente, creditores decoquendo
fraudare. Uso: estar próximo a -, in aere
alieno vacillare.
queda: domuegréssio vétita vel interdicta.
quehacer: negótium, ii n. Sin: opus, óperis
n; ópera, ae f.
queilofagia: cheilophágia sive -phagīa, ae f.
Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us
m).
quelotomía: cheletómia sive -tomīa, ae f.
Sin: chelae caesura; hérniae séctio.
quemado: ustus, a, um. Sin: combustus;
exustus; perustus; arsus; crematus; concrematus.
querer: velle. Uso: ¿qué quieres?, quid vis?;
quid tibi vis?
querosén o queroseno: liquor kerosénicus.
quesera: (la mujer que hace o vende queso)
caseária, ae f Sin: caseorum coctrix vel vénditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v.
quesería // (vasija de barro, que se destina
para guardar y conservar los quesos) vásculum caseárium. Sin: theca caseária.
quesería: (lugar donde se hace el queso) caseale, is n. Sin: officina caseária // (tienda en
que se vende queso) taberna caseária.
quesero: adj caseárius, a, um // (persona que
hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: caseárius, ii; caseorum ópifex; cásei coctor vel
vénditor
quesillo o quesito: caséolus, i m.
quemador: ignis iniectórium, ii n.
quemadura: ústio, onis f. Sin: combústio;
exústio; ustura.
quemarropa: a -, (desde muy cerca) cómminus. Sin: prope; própius; próxime // (de modo
brusco) aspériter. Sin: acerbe; ácriter.
queso: cáseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: fresco, cáseus recens; - lombardo, cáseus acídulus; - parmesano, parmensis cáseus; - rallado, cáseus tritus; - suizo, helvéticus
cáseus; - de bola, de Holanda, cáseus bátavus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
ovinus, vaccīnus cáseus; hacer -, cáseum fácere; cáseos figurare.
quepi, v. quepis.
quicio: cardo, dĭnis m. Uso: fuera de -, v.
891
quiebra
fuera (- de sí); sacar de - a uno, deturbare vel
deícere áliquem de mente; salir uno de su - o
de sus -, ánimo abalienari. Sin: mente labi;
de potestate exire; non esse apud se.
quilogramo, v. kilogramo.
quilolitro, v. kilolitro.
quilombo: (lupanar) v. prostíbulo.
quiebra: decóctio, onis f. Sin: naufrágium
fortunarum; fortunarum ruīna; rationum conturbátio, turbátio; bonorum céssio. Uso: - de
un banco, argentáriae dissolútio; - del Estado, públici aerárii dissolútio // fig ruīna, ae
f. Sin: labes, is f; naufrágium.
quietismo: quietismus, i m. Sin: indifferéntia; apathīa.
quietista: quietista, ae m. Sin: quietismi sectator vel fautor.
quijada: maxilla, ae f.
quilometraje, v. kilometraje.
quilométrico, v. kilométrico.
quilómetro, v. kilómetro.
quilovatio, v. kilovatio.
quimera: (monstruo fabuloso) chimaera, ae f //
fig allucinátio vel alucinátio; hallucinátio vel
halucinátio. Sin: commentum; imago (-gĭnis f)
vana; vana spécies. Uso: perseguir quimeras,
vanas spécies mente sequi; sus esperanzas son
quimeras, eius spes inanes sunt.
quijero: canalículus declinans.
Quijote: Quixotus, i m. Uso: Don -, Dóminus
Quixotus.
quilate: cerátium, ii n; cerates, is m. Sin: síliqua, ae f. Uso: oro de diez -, aurum decem
siliquarum.
quilífero: chýlifer, a, um.
quilificación: chylificátio, onis f. Sin: cibum
in chylum redígere vel convértere.
quilificar: chylificare.
quilla: carina, ae f.
quilo: (linfa) chylus vel chylos, i m // (kilo)
v. kilogramo.
quilociclo: chiliocyclus, i m. Sin: mille cycli.
química: chímia sive chimīa; chémia sive
chemīa, ae f. Sin: chémice, es f; chémica vel
chímica, ae f; chémica disciplina, doctrina,
sciéntia, ars. Uso: - aplicada, chémia ad
usum transferenda; - farmacéutica, medicamentária chímica; - inorgánica, chímica
anorgánica; desarrollo de la -, chémicae artis
incrementum; posibilidades ofrecidas por la
- en las producciones sintéticas, facultas res
plúrimas chímicis artifíciis efficiendi.
químicamente: chímice vel chémice. Sin:
chímico modo; ad chímicae praescripta; ope
artis chímicae.
químico: (concerniente o relativo a la química) chímicus vel chémicus, a, um. Sin:
chemicalis, e; ad chémiam vel ad chímicam
áttinens. Uso: fórmula -, chímica fórmula //
(el que profesa la química) chímicus, i m.
Sin: chimista vel chemista, ae m; chímiae vel
chímicae cultor, studiosus, peritus.
quilográmetro, v. kilográmetro.
químico-física: chímica-phýsica.
892
quintaesencia
quimificación: chymificátio, onis f. Sin:
chymósis, is f; cibi in chymum convérsio; digéstio.
quimificar: chymificare. Sin: cibum in
chymum redígere vel convértere.
quimioterapia: chimiotherapīa vel chemitherapīa, ae f. Sin: chímica medicina; curátio
vel curationes per chímica medicamenta.
quimioterápico: chimiotherápicus vel chemitherápicus, a, um.
quimismo: chimismus vel chemismus, i m.
quimiurgia: chemiúrgia sive -urgīa, ae f. Sin:
chémica elaborátio; chímica conféctio.
junto de -) nugália, ium npl.
quincallero: (que fabrica quincalla) nugarum (vel nugálium, vel gerrarum) confector
// (que vende quincalla) nugivendus, i m. Sin:
nugigérulus; nugarum vénditor. V. baratillero.
quincena: (espacio de quince días) seméstrium, ii n. Sin: dimidiatus mensis; quindecim dierum spátium // (pago que se recibe
quincenalmente) quindecim dierum merces
(-ēdis f), salárium, stipéndium.
quincenal: (que dura una quincena) bishebdomadalis, e. Sin: semiménstruus; seméstrii
(gen); dimidiati mensis (gen); quíndecim dierum (gen); bis in mense; alternis hebdómadis.
quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: convertir en - el alimento, v. quimificar.
quinina o quinino: chininum, i n.
quimono, v. kimono.
quinoleína: chinolinum, i n.
quimotropismo: chimiotropismus, i m. Sin:
motus (-us m) vel impulsus (-us m) chímicis
medicamentis impertitus.
quinqué: lucernárium, ii n.
quinario: quinárius, a, um. Uso: verso -, quinárius versus.
quincalla: nugae, arum fpl. Sin: nugália, ium
npl; nugamenta, orum npl; gerrae, arum fpl.
quincallera: (que fabrica quincalla) nugarum (vel nugálium, vel gerrarum) confectrix
(-icis f) // (que vende quincalla) nugivenda,
ae f. Sin: nugigérula; nugarum vénditrix
(-icis f).
quincallería: (fábrica de quincalla) nugália
vel nugária officina. Sin: nugarum (vel nugálium, vel gerrarum) officina // (tienda o lugar
donde se vende) nugália vel nugária taberna.
Sin: nugarum taberna, v. baratillo // (con-
quinquenal: quinquennalis, e. Sin: quinquennalícius. Uso: plan -, quinquennalícium
inceptum; consílium efficiendi áliquid per
quinquénnium; establecer un plan -, quinquénnium ad áliquid perficiendum (vel
gerendum) statúere, decérnere, edícere.
quinta: (casa de campo) villa, ae f. Sin:
domus rústica // (establecimiento agrícola)
villa, ae f. Sin: fundus, i m; rus, ruris n; rústicum práedium. Uso: en su -, rure suo // (reclutamiento) conscríptio, onis f.
quintaesencia: (última esencia o extracto de
algo) quinta esséntia. Sin: íntima natura;
praecípua vis, virtus, rátio alicúius rei; praecípuum alicúius rei elementum // (fig, lo más
puro, intenso y acendrado de algo) excelléntia, ae f. Sin: flos, floris m; robur, bŏris n; me-
893
quintal
dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis;
la - del ingenio, acris ingénii ácies.
nibus hariolátio vel divinátio. Uso: profesar
la -, ex mánibus hariolari vel divinare.
quintal: quintale, is n. Sin: centum chiliográmmata; mille hecatongrámmata; centumpóndium, ii n; pondus (-dĕris n) centenárium.
quiromante: chiromantes vel quiromantis, is
m. Sin: fatíloquus; sortílegus; ex mánibus haríolus, fatíloquus, sortílegus; dívinans e
manūs líneis; chiromántice callens vel peritus.
quinterno: (cuaderno de cinco pliegos)
quintárium, ii n. Sin: quinquefólium; quinque
fólia npl; libellus; fascículus; paginarum fascículus; exíguus codex (-dĭcis m).
quinteto: (combinación de cinco versos de
arte mayor) pentástichon, i n. Sin: stropha
quinis vérsibus modulata vel constans //
(composición de cinco voces o instrumentos)
quincínium, ii n. Sin: quinticínium; quínio,
onis f; quíntuplex melos (nom y ac); quinque
voces vel instrumenta; quinque fídium
symphónia; cantus a quinque symphoníacis
éditus // (agrupación de cinco músicos) quinque symphoníaci. Sin: quinque músici; quinque musicorum chorus.
quiosco: (edificio pequeño donde se suelen
vender periódicos, flores, etc.) tríchila, ae f.
Sin: aedícula; cásula; tabérnula; tabernáculum; ábacus venalícius vel venditionalis.
Uso: - de periódicos, epheméridum tabérnula
vel tabernáculum; diariorum vel commentariorum tabérnula.
quiragra: chiragra vel cheragra, ae f. Sin:
mánuum morbus articularis; arthritis manus
tenens.
Quirinal: Quirinalis collis.
quirófano: cámera operationis. Sin: conclave quirúrgicum; cubículum corpóribus secandis.
quirógrafo: chirógraphum, i n.
quiromancia: chiromantīa, ae f. Sin: ex má-
quiromántico: (perteneciente o relativo a la
quiromancia) chirománticus, a, um. Sin: ad
chiromantīam spectans // (persona que la
profesa) v. quiromante.
quirospasmo: cheirospasmos vel cheirospasmus, i m; chirospasma, ătis n. Sin: manūs
nervorum disténtio.
quirúrgico: chirúrgicus, a, um.
quisquilla: (pequeñez o menudencia) res neglegenda. Sin: pusilla res; res vel quaestiúncula nullīus momenti; parvi momenti res; en
pl , también quisquília, orum n; quisquiliae,
arum f; nugae; inétiae // (camarón) cámmarus, i m.
quiste: (vejiga) cystis, is f. Sin: vesica, ae f.
Uso: - pequeño, vesícula; - sebáceo, atheroma, ătis n.
quitamanchas: (producto) matéria máculis
eluendis // (persona que tiene por oficio quitar las manchas de la ropa) fullo, onis m.
quitanieves: autómaton vel autómatum nives
diffindens, dírimens, averrens, converrens,
everrens. Sin: instrumentum nivi dirimendae,
diffindendae; instrumentum nívibus dimovendis; máchina nívibus dimovendis; máchina nives everrens.
quitanza: ápocha, ae f (acceptae pecúniae).
Sin: acceptilátio vel accepti látio. Uso: extender una -, apochare; ápocham dare vel
894
Qumran
conscríbere; pecúniam acceptam ferre.
quitasol, v. sombrilla.
quite: Tauromaquia deviátio, onis f. Sin: repúlsio; ímpetūs reiéctio.
quiz: quáestio, onis f. Sin: quaestiúncula, ae
f; quaesitum, i n; quaesita, orum npl; propósita quáestio; quaestiones lusóriae fpl. Uso:
proponer un -, quaestionem pónere; v. rompecabezas.
Qumran: Cumranum, i n. Uso: de -, Cumranensis, e.
895
R
rabadilla: (en las aves) clunis, is f.
rábano: ráphanus, i m. Sin: raphánulus; rápulum, i n; rápula, ae f.
rabárbaro, v. ruibarbo.
tilis, e; génticus; géneris, stirpis, gentis (gen).
Uso: conflicto -, conténtio phylética; discriminación -, discriminátio phylética; odio -,
phyléticum ódium.
racimo: racemus, i m. Uso: - de bananas,
arienarum racemus.
rabdomancia: rhabdomantīa, ae f. Sin. divinátio per virgam.
rabdomante: rhabdomantes vel rhabdomantis, is m. Sin: áquilex (-lĕgis vel -lĭcis) m;
rhabdomantīae peritus; radioaesthésiae peritus; vaticinator per virgam.
rabdomántico: rhabdománticus, a, um. Sin:
ad rhabdomantīam vel ad radioaesthésiam
pértinens.
rabí: (rabino) rabbi indecl; v. rabino.
rabia: (ira, enojo, enfado grande) rábies, ei
f. Sin: furor, oris m // (enfermedad) rábies, ei
f. Sin: mánia hydrophóbia.
rabina: rabbina, ae f.
rabínico: rabbínicus, a, um. Sin: magistri iudaici (gen).
rabino: rabbinus, i m. Sin: magister hebraeus
vel iudáicus; magister iudaeorum; legis hebráicae doctor. Uso: el magisterio de los -,
rabbínicum magistérium.
raciocinar: (escarum) tésseras institúere.
Sin: (ciborum) portiones tribúere.
racionado: per tésseras distributus (dicho de
comida).
racional: (perteneciente o relativo a la
razón) rationalis, e. Sin: rationábilis, e; rationis (gen) // (arreglado a ella) rationi convéniens, consentáneus; ratione susceptus;
ratione innixus. Uso: seguir un método -, ratione pérsequi áliquid // (dotado de razón) rationalis, e. Sin: rationábilis; rationis párticeps
(-cĭpis); ratione práeditus. Uso: animal -, ánimal rationale; naturaleza -, natura rationalis
vel rationábilis.
racionalismo: rationalismus, i m. Sin: humanae rationis principatus (-us m); eorum opínio
qui soli rationi ómnia tribuenda esse státuunt.
racionalista: rationalista, ae m. Sin: rationalismi fautor, sectator; qui ómnia ratione perséquitur; qui humana tantum ratione nítitur;
qui censet ómnia rationi tribuenda esse.
racionalizar: rationalizare.
rabona: hacer o hacerse -, scholam desérere;
hacer - por divertirse, scholam desérere relaxandi ánimi causā; scholas neglégere oblectandi ánimi causā.
racionamiento: (ciborum) tesserarum institútio. Sin: (escarum) demensa vendítio vel
distribútio.
racial: phyléticus, a, um. Sin: éthnicus; gen-
racismo: razismus i m. Sin: stírpium discri-
896
radical
men (-mĭnis n); discriminátio phylética; elátio phylética discriminatrix; própriae stirpis
elátio; phyléticum ódium; rábies éthnica; stúdium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque
stirpis véluti cultus. Uso: toda apariencia de
-, quaevis spécies iniqui inter gentes discríminis.
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor;
phyléticus osor; allophylorum osor; própriam
stirpem extollens; géneris sui acérrimus assertor; stirpis (vel gentis suae, vel géneris sui)
acérrimus vel immódicus assertor.
racket: (estafa) illícita pecúniae exáctio
(-onis f).
radar: radar indecl. Sin: radárium, ii n; radar,
aris n; radiodetector; radiotelémetrum; apparatus (-us m) radárius; radioëléctricum instrumentum; instrumentum radioëléctricum
detectórium; instrumentum radioëléctricum
explorationis; radioëléctricum instrumentum
praemonitórium vel praenúntians. Uso: - contra la niebla, radárium contra nébulam; manejar el -, radar (vel radárium, vel apparatum
radárium) administrare.
radiación: (emisión o difusión de energías
en forma de rayos rectilíneos) radiátio, onis f.
Sin: radiorum emíssio vel diffúsio. Uso: atómica, radiátio vel irradiátio atómica; electromagnética, radiátio electromagnética;
rádii electromagnétici; sucíneae eléctridis
rádii; - ultravioletas, radiationes ultravioláceae // (radiodifusión) v. esta voz.
radiactividad: radioactívitas, atis f. Sin: vis
rádians; irrádians vis; vis rádiis agens; vis rádios diffundendi; radiorum áctio; radiorum
edúctio; radios eliciendi facultas; concretam
vis radiorum. Uso: - artificial, radioactívitas
artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem
radioactivam investigare.
radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rádios
edens vel elíciens; rádiis agens; radiante vi
agens vel práeditus. Uso: cobalto, hierro,
yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, radioiódium; cuerpo, corpúsculo -, corpus, corpúsculum radios edens; elemento -,
elementum radioactivum; material -, res rádios elíciens; metal -, metallum radiante vi
práeditum ; metallum radiante vi agens; nube
-, nébula infecta rádiis; polvillo -, pulvis
(-vĕris m) radiante vi agens; volver - una
cosa, álicui rei vim radiorum incútere.
radiador: (aparato de calefacción) caloríferum, i n. Sin: radiatórium, ii n; radiator, oris
m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instrumentum caloríficum // (serie de tubos por los
cuales circula el agua destinados a refrigerar
los cilindros de algunos motores de explosión) radiatórium, ii n. Sin: túbuli radiatórii;
v. refrigerador.
radial: radialis, e; v. radiofónico.
radiante: rádians, antis.
radiar: (emitir señales, palabras o sonidos
por radiodifusión) transmíttere, míttere,
emíttere. Sin: édere; diffúndere; radiophónice emíttere // (Fís, despedir rayos de luz
o de calor) radiare vel radiari. Sin: rádios
emíttere vel fúndere.
radical: (relativo al principio de una cosa)
radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingénitus; radicalis, e; radícitus agens. Uso: vicio -, vítium
innatum vel ingénitum // (completo, total) radicalis, e. Uso: curación -, radicalis curátio;
curátio, quae radícitus (vel stírpitus, vel pénitus, vel fúnditus) evellit morbum eiusque
causas; - novedad cristiana, radicalis nóvitas
christiana; remedio -, remédium radicale (vel
gravíssimum, vel efficacíssimum) // (partidario de reformas absolutas en materia política) extrema sequens, entis. Sin:
897
radicalismo
radicalmente: radicáliter. Sin: radícitus; pénitus; fúnditus. Uso: estar - ordenado a, esse
radicáliter ordinatum in + ac; transformar -,
radícitus transformare.
num sinuale, - de cinco válvulas, scrínium
undísonum quinque fístulis instructum; las
ondas de la -, radioëléctricae undae; radiophónicae undae; aethériae undae; - transistor,
instrumentum transistorianum ; - transistor
para coche, undísonum scriníolum autoraedis paratum; radiophónulum autocinetis paratum vel aptum; por -, radiophónice //
(estación emisora) radiophōnum emissórium; státio emissória vel radiophónica. Uso:
- Nacional de España, Státio Radiophónica
Hispánica; - Vaticana, Radiophónium Vaticanum; Vaticana Státio Radiophónica; estudios
de - Barcelona, Officina Stationis Barcinonensis // apagar la -, radiophōnum exstínguere; disminuir, bajar el volumen de la -,
radiophónii vim demíttere; encender, prender
la -, radiophōnum accéndere; escuchar la -,
radiophónium auscultare; oír por -, radiophónice audire; mandar un telegrama por -, radiotelegráphiā áliquid míttere; transmitir por
-, per rádium diffúndere vel míttere; radiophónice nuntiare.
radicar: radicari in + abl.
radioactividad, v. radiactividad.
radiestesia: radiaesthésia sive -aesthesīa; radioaesthésia sive -aesthesīa, ae f.
radioactivo, v. radiactivo.
extremarum rerum (novarum) sectator; rei
públicae fúnditus innovandae studiosus;
rerum radícitus commutandarum studiosus;
qui rem públicam radícitus commutare cupit
vel nítitur. Uso: diputados, senadores -, deputati, senatores radicales; partido -, fáctio
radicalis; fáctio extrema sequens; fáctio
eorum, qui rem públicam radícitus commutare nituntur; miembro del partido -, radicalis,
is m.
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radicálium doctrina, theória, systema; rerum pénitus (vel radícitus) commutandarum stúdium;
stúdium áliquid (v. gr. sciéntiam, religionem)
radícitus reformandi (vel fúnditus renovandi).
Uso: - político, civitatis fúnditus innovandae
rátio vel stúdium.
radiestesista: radiaesthesista vel radioaesthesista, ae mf. Sin: radiaesthésiae cultor vel peritus.
radio: (metal) rádium, ii n // Geom rádius, ii
m // (rayo) v. esta voz // (aparato de radio)
radiophōnum sive radióphonum, i n; radiophónium, ii n. Sin: radiatórium, ii n; máchina
radophónica; capsella radiophónica vel undísona; instrumentum radiophónicum; apparatus radiophónicus; scrínium vel scriníolum
undísonum; vibrans scrínium; arca vel máchina radiátilis; radiophónicum instrumentum transmittens; máchina radios (vel sonos)
emittens. Uso: - portátil, radiophōnum portábile vel portátile; - de bolsillo, radiophō-
radioaficionado: radioamator, oris m. Sin:
amator rei radiátilis; radiophóniae operator
voluptuárius; rei radiophónicae studiosus.
radiobiología: radiobiológia sive -logīa, ae
f.
radiocasete: radiocasetophōnum
-casetóphonum, i n.
sive
radiocomedia: ludus radiophónicus. Sin: fábula radiophónica.
radiocomunicación: radiocommunicátio,
onis f. Sin: radiophónica communicátio;
radiophónicus núntius.
898
radiografía
radiocronista: chronista (-ae m) radiophónicus. Sin: relator radialis; evéntuum per vias
aéreas núntius. Uso: - deportivo, agonálium
rerum per vias aéreas núntius.
radiaesthésia sive -aesthesīa, ae f.
radiodifundido: radiodiffusus, a, um. Sin:
radiophónice diffusus. Uso: noticia -, radiophónicus núntius; núntius radiophónice diffusus vel transmissus.
radiofaro: radiópharus, i f. Sin: pharus rádians.
radiodifundir: radiare. Sin: radiodiffúndere;
radiophónice diffúndere, divulgare, nuntiare;
radiophónice núntios diffúndere.
radiodifusión: radiodiffúsio, onis f. Sin: radioëmíssio; radionuntiátio; radiodivulgátio;
radiophónica diffúsio, divulgátio, emíssio,
transmíssio, propagátio; diffúsio radiátilis.
Uso: Sociedad Española de -, Socíetas vel
Consociátio Radiophónica Hispánica.
radiodifusor: radiodiffusor, oris m. Sin: radionuntiator.
radiodifusora: státio radiophónica emittens.
radioelectricidad: radioëlectris, ĭdis f.
radioeléctrico: radioëléctricus, a, um. Uso:
señal -, radioëléctricum signum.
radioestesista: radioaesthesista vel radiaesthesista, ae mf.
radiofonía: (parte de la física) radiophonīa
sive -phónia, ae f. Sin: radiophónica doctrina ,
disciplina, sciéntia // (radiodifusión) v. esta
voz // (la actividad pertinente a la radio) radiophonīa, ae f. Sin: res radiophónica vel radiátilis; ars radiophónica. Uso: por -,
radiophónice.
radiofónico: radiophónicus, a, um. Uso:
transmisión -, transmíssio radiophónica.
radiofonista: radiophonista, ae m; radiophonístria, ae f. Sin: radiophónicus recitator; radiophónica recitatrix (-tricis ).
radiófono: radiophōnum sive radióphonum;
radiophónium, ii n.
radiofonógrafo: radiophonógraphum, i n.
Sin: radiophónium cum phonógrapho
coniunctum.
radiofrecuencia: radiofrequéntia, ae f. Sin:
radiophonicarum undarum frequéntia.
radioemisión, v. radiodifusión.
radioemisora: státio radiophónica emittens.
Sin: radiophónicum instrumentum transmittens.
radiogoniometría: radiogoniométria sive
-metrīa, ae f.
radiogoniómetro: radiogoniómetrum, i n.
radioescucha: radioáudiens, entis m. Sin: radioauditor; radioauscultator; rádii auditor; radiophoni
auditor
vel
auscultator;
radiophōnum áudiens.
radioestación: státio radiophónica.
radiografía: (procedimiento para hacer fotografías por medio de los rayos X) radiográphia sive -graphīa, ae f // (fotografía obtenida
por este procedimiento) radiográphica
imago. Sin: radiophotográphica imago. Uso:
sacar la - de algo, v. radiografiar.
radioestesia: radioaesthésia sive -aesthesīa;
899
radiografiar
radiografiar: (fotografiar por medio de los
rayos X) radiographare. Sin: áliquid vel alicúius rei imáginem radiográphice exprímere.
// (radiotelegrafiar) v. esta voz.
radiográfico: radiográphicus, a, um. Uso:
placa -, lámina vel bráctea radiográphica.
radiograma: radiogramma, ătis n. Sin: marconigramma, ătis n; radiotelegramma, ae f ;
radiotelegraphema, ătis n ; núntius radiotelegráphicus; núntius radiophónice transmissus;
núntium radiophónice transmissum; núntius
per áethera transmissus; núntium per radiophónicas undas missum.
radiogramófono: radiogrammóphonum sive
-grammophōnum, i n.
radiómetro: radiómetrum, i n.
radionovela, v. radioteatro.
radiorreceptor: radioreceptórium, ii n. Sin:
radioreceptor, oris m (apparatus, us m); radiophōnum (vel radióphonum, vel radiphónium)
receptórium, recípiens, receptans; instrumentum receptórium radiophónicum.
radioscopía: radioscópia sive -scopīa, ae f.
Sin: examen radioscópicum.
radioscópico: radioscópicus, a, um.
radiotaxi: autocinetum meritórium ab arcessītu radiophónico.
radioteatro: fábula radiophónica. Sin: ludus
radiophónicus.
radiogramola, v. radiogramófono.
radioisótopo: radioisotópium, ii n.
radiotecnia: radiotéchnica, ae f.; radiotéchnice,es f. Sin: ars radiotéchnica.
radiolocalización: radiolocalizátio, onis f.
radiolocalizador: radiolocalizatórium, ii n;
v. radar.
radiolocalizar: radiolocalizare. Sin: obstáculum per radioundas antevidere.
radiología: radiológia sive -logīa, ae f. Sin:
radiológica doctrina, disciplina, sciéntia.
radiotécnico: adj radiotéchnicus, a, um. //
sust radiotéchnicus, i m.
radiotelefonema: radiotelephonema, ătis n.
Sin: telephonema radiotelephónicum.
radiotelefonía: radiotelephonīa sive -phónia,
ae f. Sin: radiotelephónica communicátio.
radiotelefónico: radiotelephónicus, a, um.
radiológico: radiológicus, a, um. Uso: estado, resultado -, status (-us m) radiológicus;
investigación -, investigátio radiológica.
radiólogo: radiólogus, i m. Sin: médicus radiólogus; radiológiae studiosus vel peritus.
radiomensaje: radionúntius, ii m vel radionúntium, ii n. Sin: núntius radiophónicus;
núntium radiophónicum; aérius vel aéreus
núntius; aérium vel aéreum núntium.
radiotelefonista: radiotelephonista, ae m; telephonístria, ae f. Sin: radioteléphoni (vel radiotelephónii) administer; radioteléphoni
administra.
radioteléfono: radioteléphonum sive -radiotelephōnum, i n; radiotelephónium, ii n.
radiotelefotografía: radiotelephotográphia
sive -graphīa, ae f.
900
raid
radiotelegrafía: radiotelegráphia sive -graphīa, ae f. Sin: radiotelegráphica ars; transmíssio radiotelegráphica (como arte);
radiotelegráphica doctrina, disciplina, sciéntia (como ciencia).
radiotelegrafiar: radiotelegraphare. Sin: per
rádium telegraphare; núntios per rádios transmíttere; radiotelegráphice scríbere (álicui vel
ad áliquem); radiotelegráphice nuntiare (áliquid álicui); radiotelegráphice communicare
(cum áliquo de áliqua re).
radiotelegráfico: radiotelegráphicus, a, um.
Sin: ad radiotelegráphiam áttinens.
radiotelegrafista: radiotelegraphista, ae m;
radiotelegraphístria, ae f. Sin: radiotelegráphiae
minister; rei telegráphicae addictus; radiotelegráphicus ártifex (-fícis mf); per rádium
telegraphista; minister per rádium lítteris
mittendis.
radiotelégrafo: radiotelégraphum, i n; radiotelegráphium, ii n. Sin: radiotelegráphicum
instrumentum.
radioterapeuta: médicus radiotherápicus.
radioterapéutico: radiotherápicus, a, um.
radioterapia: radiotherapīa, ae f. Sin: radiotherápica curátio.
radioterápico, v. radioterapéutico.
radiotomía: radiotómia sive -tomīa, ae f.
radiotransmisión: radiodiffúsio, onis f. Sin:
radiocommunicátio; radiophónica emíssio,
nuntiátio, evulgátio.
radiotransmisor: radiophōnum vel radiophónium emittens, emissórium, propagatórium. Sin: instrumentum radiophónicum
emittens; instrumentum emissórium (vel
transmissórium) radiophónicum.
radiotransmitir: radiophónice transmíttere,
diffúndere, divulgare, propagare.
radiotropismo: radiotropismus, i m.
radiovisión, v. televisión.
radiotelegrama: radiotelegramma, ătis n.
Sin: radiotelegraphema, ătis n; radiográphicum telegramma ; radiotelegráphicus núntius; radiotelegráphicum núntium.
radiotelescopio: radiotelescópium, ii n.
radioyente, v. radioescucha.
rafaelesco: Raphaelis Sánctii more factus.
ráfaga: ictus (- us m) venti. Sin: ímpetus (-us
m) venti; flatus (-us m) venti.
radioteletipia: radioteletýpia, ae f.
radioteletipo: radiotelétypon, i n. Sin: radioteletýpicum instrumentum.
radiotelevisión: radiotelevísio, onis f. Sin:
radiotelehorasis, is f; radiotelehorama, ătis n
radiotelevisivo: radiotelevisivus, a, um. Sin:
radiotelevisíficus; radiotelevisórius.
raglán: epéndytes, ae m. Sin: epéndytes raglianianus.
ragú: minūtal, ālis n. Sin: sátura, ae f; pulpamentum; ius cárneum (guisado de carne).
raid: (incursión súbita) incúrsio , onis f Sin:
procursátio; procursus (-us m). Uso: - aéreo,
incúrsio aëronáutica; aérea excúrsio; aéreus
procursus // (viaje, excursión) excúrsio, onis
901
raíl
f // (como competición) rápidus procursus.
Sin: rápida procursátio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mĭnis n); velocitatis
certamen.
raíl, v. carril.
raíz: radix, īcis f. Uso: - cuadrada, cúbica,
radix quadrata, cúbica; extracción de la cuadrada, radicis quadratae investigátio; extraer la -, radicem extráhere // Gram radix.
Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f.
rajá: Indorum princeps (-cĭpis m), régulus.
Sin: índicus régulus.
rami, orum mpl // fig divísio in partes.
ramificar: ramificare. Sin: ramos édere, diffúndere, prodúcere; ramis diffundi // ramificarse: partiri; dívidi; dígeri (in ramos, in
bráchia, in córnua).
ramillete: (ramo de flores formado artificialmente con flores cortadas) florum fascículus.
ramilletera: florum vénditrix (-icis f).
ramito: rámulus, i m. Sin: ramúnculus; súrculus.
rallador: rádula, ae f. Sin: scóbina, ae f; scóbina culinária.
ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, áliquid
stultítiae vel deméntiae; cada uno tiene su de locura, nemo stultítiae omnino expers est.
rallar: comminúere. Sin: scóbinā abrádere,
comminúere; ad scobes (vel ad mículas) redígere.
rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum
mpl // - de lanzamiento, turris aëroplanis (vel
missílibus) eiciendis.
rallo, v. rallador.
rana: (cierto juego de destreza) turrícula loculata. Sin: turris columbária.
rally: autocinetorum certamen (-mĭnis n).
RAM, abrev de “random access memory”
(Inform), memoria de acceso aleatorio: memória volátilis. Uso: dynamic -, memória
dynámica; static -, memória stática.
rama: (cada una de las partes en que se considera dividida una ciencia, arte, etc.) pars,
partis f. Uso: ramas del saber, doctrinae partes; váriae doctrinarum partes.
rambla: (suelo por donde las aguas pluviales corren cuando son muy copiosas) pluvialis via.
ramera, v. meretriz.
ramificación: ramificátio, onis f. Sin: ramorum propagátio; in ramos divísio, partítio;
rancho: (pábulo que se hace para muchos en
común) cibus, i m. Sin: victus, us m; cibatus,
us m; cibátio, onis f. Uso: - de los soldados,
militaris pastus (-us m), cibus, victus // (finca
donde se crían caballos y otros cuadrúpedos)
práedium rei pecuáriae curandae.
rapé: tabacum pulveratum, pulvéreum, contritum, sternutatórium. Sin: pulvis (-vĕris m)
nicotianus, sternutatórius; pulvis tabaci; tabacum in púlverem redactum vel contusum.
Uso: una toma de -, tabaci pulvérei (vel pulverati) mica; nicotiani púlveris mica; oler -,
tabacum pulvéreum (vel nicotianum púlverem) odorari vel olfácere; tomar -, pulverato
tabaco (vel tabaco pulvéreo) uti; nicotianum
púlverem náribus tráhere vel haurire; pulvéreo tabaco nares opplere; tabacum contusum
náribus tráhere vel haurire.
902
rastrillo
rarefacción: rarefáctio, onis f. Sin: relaxátio;
dilatátio. Uso: - del aire, del hielo, rarefáctio
áëris, glaciēi.
rapsoda: rhapsodus, i m.
rapsodia: rhapsódia sive -odīa, ae f.
rapsodo, v. rapsoda.
rapto: (impulso, arrebato) impulsus (-us m)
irrefrenábilis. Sin: ímpetus (-us m) imperiosus.
rascacielos: caeliscálpium, ii n. Sin: caelifrícium; septizónium; aedes (-ium fpl) superéditae; aeditíssimae vel celsíssimae aedes;
assurgentes ad caelum aedes; caelum perfricantes (vel scabentes) aedes. Uso: - de 110
pisos, caeliscálpium, centum decem contignatiónibus práeditum.
raptor: ablator, oris m.
rascador: rádula, ae f.
raqueta: (bastidor con mango que sujeta una
red o pergamino o ambas cosas) retículum, i
n; retículus, i m. Sin: retículum percussórium; retículum manubriatum; lusórium retículum; pilaris retículus. Uso: jugar a la -,
manubriato retículo lúdere.
raso: (tela de seda lustrosa) rasum téxtile.
Sin: sérica, orum npl.; pannus rasus vel attálicus.
raspador: raspatórium, ii n. Sin: rádula. Uso:
- de acero, chalybéia rádula.
raquialgia: rhachiálgia sive -algīa, ae f. Sin:
(dorsi) spinae dolor vel dolores.
raspilla, v. miosota.
raquianestesia: rhachianaesthésia sive -aesthesīa, ae f.
rastra: (grada, instrumento de agricultura)
v. grada.
raquicentesis: rachicéntesis vel rhachicéntesis, is f.
rastrillar: (pasar la rastra por los sembrados) cratire. Sin: occare, occaecare; péctine
vérrere. Uso: - el terreno, terram rastro erádere; péctine vérrere humum // (recoger con
el rastro la parva) tritam messem rastro
collígere, cógere, racemari // - para desterronar, glebas infríngere vel in púlverem redígere.
raquídeo: rhachídeus, a, um. Sin: rháchidis
(= del raquis).
raquis: (columna vertebral) rhachis, ĭdis f.
raquítico: adj rhachíticus, a, um. Sin: rhachítide laborans; detortis membris; córpore
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exíguus, a,
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus,
levis, ténuis // sust rhachíticus, i m. Sin: qui
rhachítide laborat.
raquitis: rhachitis, ĭdis f. Sin: scoliosis; spinae distórtio, defórmitas, právitas, curvatura,
curvamen (-mĭnis n), morbus.
rastrillo: (instrumento que sirve para recoger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
n. Sin: pecten, tĭnis m; rastri, orum mpl. Uso:
- pequeño, rastellus, i m; allanar la tierra con
el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, péctine vérrere; recoger el heno con el -,
péctine faenum collígere // (verja levadiza a la
puerta de algunas plazas de armas) cataracta, ae f. Sin: erícius vel herícius.
903
rastro
rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, huella) v. pisada.
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, rasura pilorum.
rasuradora: novácula, ae f. Uso: - eléctrica
de baterías, novácula pilis eléctricis íncita vel
acta; - eléctrica con cabeza móvil, novácula
eléctrica cultellis versatílibus; v. afeitadora.
pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae óperae; conceder un
- de descanso, tempus vacivum laboris álicui
dare.
ratón: mus, muris m. Sin: sorex, rĭcis m.
Uso: de -, murīnus; soricīnus.
ratonera: (trampa para ratones) muscípula,
ae f, muscípulum, i n.
rasurar: rádere. Sin: rasitare.
rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus.
Uso: - de cloaca, mus decumanus vel decimanus.
rata parte, v. prorrata.
ratear: per evulsionem furari. Sin: in público
auferre; palam spoliare.
ratera: (ratonera grande para ratas) v. ratonera.
ratería: fúrtulum, i n. Sin: ablátio occulta;
evúlsio furtífica.
ratero: latrúnculus circumforáneus.
ratificación: ratificátio, onis f. Sin: confirmátio; comprobátio; ratihabítio; obsignátio;
pública confirmátio; confirmátio públice
data; pública fides. Uso: - de la constitución,
ratificátio constitutionis.
ratificar: ratificare. Sin: confirmare; approbare; sancire; ratum habere, dúcere, fácere.
Uso: - la constitución europea, constitutionem europaeam sancire.
ravioles: líxulae, arum fpl. Sin: rabíolae,
arum fpl; pastilli farti.
raya: (guión largo) línea, ae f. Uso: dos -,
binae linéolae; duae líneae; dos - horizontales, verticales, duae líneae horizontales, verticales // (separación de los cabellos que deja
ver la piel) capillorum discrimen (-mĭnis n).
Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel
discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sulcum dúcere.
rayo: rádius, ii m. Uso: rayos alfa, alpharádii; rádii alpha; - catódicos, rádii cathódici;
- cósmicos, rádii cósmici; - directo, tangente,
rádius directus, tangens; rayos gama, rádii
gamma; rayos láser, rádii lasérici; - luminosos, rádii luminosi; rayos ultravioleta, solis
rádii perviolácei vel ultraviolácei; - visual, rádius visualis; rayos X, roentgeniani rádii; X
rádii; rádii líttera “X” designati.
rayón: rayon n indecl. Sin: radíolum, i n;
radiosum (séricum).
raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus,
nĕris n; gens, gentis f. Uso: la - humana,
genus humanum; gens humana, hóminum
genus; de pura -, purae stirpis; semínii puri.
rating, v. clasificación.
rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus
sepósitum. Sin: subseciva vel subsiciva tém-
razia: praedátio, onis f. Sin: depraedátio;
vastátio; populátio; depopulátio; diréptio.
Uso: hacer una -, praedari; depraedari.
904
real
razón: (facultad de discurrir) mens, mentis f.
Sin: rátio, onis f // (argumento o demostración) rátio. Sin: argumentum. Uso: dar - a alguien, álicui assentiri (de áliqua re); tener -,
recte dícere vel fácere; fuerza de la -, rationis
vis; razones de la fuerza, vis rationes; ¡tienes
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f.
Sin: rátio. Uso: - política, rátio política; con
-, (óptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ratione; nulla vel sine causa; iniúriā; immérito;
con o sin -, iure aut iniúriā // (derecho, justicia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n.
razonable: rationábilis, e. Sin: rationalis;
iustus; rationi cóngruens, consentáneus, convéniens; cum ratione cohaerens.
razonablemente: rationabíliter. Sin: rationáliter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte.
reacción: (acción que resiste o se opone a
otra, obrando en sentido contrario a ella) repúlsio, onis f vel repulsus, us m; repercússio;
opposítio; repugnántia; repugnátio; vis contrária. Uso: avión a -, aëronavígium inversa
(vel contrária) vi propulsum; vencer la fuerza
de -, obtúndere ímpetum repulsūs // (tendencia tradicionalista en lo político) véterum
institutorum stúdium; legum atque institutorum pristinorum stúdium // (en sentido cultural, social ...) reáctio, onis f. Sin: rerum
pristinarum stúdium; regredientis humanitatis stúdium; regressus (-us m) ad véteres cogitandi agendique rationes. Uso: - escéptica,
reáctio scéptica // (Med, efecto secundario
de un remedio o terapia) reáctio, onis f // Fís,
Quím reáctio. Uso: - en cadena, reáctio catenata; reáctio continuata; vis contrária et contínua.
reaccionar: renīti álicui. Sin: obnīti, resístere, obsístere, offícere, adversari, repugnari
álicui.
reaccionario: adj reactionárius, a, um. Sin:
adversárius; obnixus; obsistens, obnītens; rebellis, e. Uso: ánimo -, voluntad -, obnixus
ánimus; obnixa voluntas; obsistens animus
vel voluntas; obnitens ánimus vel voluntas;
obnitendi voluntas // sust reactionárius, ii m.
Sin: (contrario a las innovaciones) novis
rebus repugnans, resistens, obnitens, obsistens; (tradicionalista) regredientis humanitatis studiosus; véteris cogitandi agendique
rationis studiosus vel fautor; pristinarum
rerum fautor; véteris moris tenax; retrógradus; laudator témporis acti; (en sentido político) legum atque institutorum pristinorum
studiosus.
reactivación: redintegrátio, onis f. Sin: renovátio; restaurátio; restitútio; ad prístinum
usum renovata aptátio; ad prístinam navitatem excitátio; ad prístinum munus (-nĕris n)
redúctio.
reactivar: redintegrare. Sin: renovare; restaurare, restitúere; resuscitare; ad usum íterum aptare.
reactivo: adj in contrárium agens. Sin: vim
contráriam habens; contrárius // Quím reactivus, a, um; réagens // sust contrária vis; vis
repercútiens vel contra agens; vis vel áliquid
in contrárium agens // Quím reactivum, i n //
(test) proba, ae ; v. test.
reactor: (avión que usa motores de reacción)
v. jet // (parte de una central nuclear) reactórium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atómico, reactrum atómicum; ergastérium energiae
atómicae; - nuclear, reactórium vel reactrum
nucleare; núcleo del -, medulla reactralis vel
reactri.
reafirmar: rursus vel íterum affirmare. Sin:
dénuo confirmare, assérere, asseverare.
real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura
pósitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita-
905
real
tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera
est.
real ( Inform) realis, e. Uso: floating point
value, númerus vel valor realis.
realeza: regálitas, atis f. Sin: regalis maiestas, dígnitas, potestas. Uso: - de la Virgen
María, regalis dígnitas Beatae Vírginis Mariae; fiesta de la - de Cristo, sollémnitas Domino Nostro Iesu Christo universorum regi
dicata; vivir la - cristiana, christianam regalitatem vívere.
realidad: reálitas, atis f. Sin: res, rei f; res
ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; sociológica, reálitas sociológica; - temporales, realitates temporales; - teológicas, veritates theológicae; veritates divínitus patefactae;
la - de la vida, reálitas vitae; ajeno a la -, ab
ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que
..., res quidem se mea senténtiā sic habet ut
...; respetar la - objetiva, fidem veritatis servare.
realismo: (doctrina o sistema de los filósofos
que atribuían realidad a las ideas generales)
realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae
ut sunt // (sistema estético) realismus. Sin:
verismus; veritatis repraesentátio vel imitátio;
veri imitandi doctrina; nuda rerum imitátio;
accurata vel diligentíssima rerum imitátio;
verae speciēi rerum stúdium // (justo sentido
de lo real) realismus. Sin: prudéntia; rectum
vel sanum rerum iudícium // (doctrina u opinión favorable a la monarquía) opínio monárchiae favens. Sin: senténtia régiae
potestati favens // (partido de los fautores de
la monarquía) partes (-ium fpl) monárchiae
(vel régiae potestatis, vel regis) fautorum.
Sin: monárchiae fautores.
realista: (adj, práctico, experimentado) prudens, entis. Sin: ad realismum pértinens; ad
veri imitationem áttinens // (provisto de un
justo sentido de la realidad) recto vel sano
rerum iudício práeditus // (sust, partidario
del realismo en filosofía) realista, ae m. Sin:
realismi sectator, studiosus, professor // (en
campo artístico) veri vel veritatis imitator.
Sin: realitatem íntuens; qui verum imitatur;
nímius naturae imitator; qui rerum veritatem
imitatur vel repraesentat; qui veram rerum
speciem intuetur // (partidario de la monarquía) monárchiae (vel régiae potestatis, vel
regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum natura iúdicans; juicio, pensamiento -, iudícium
íntegrum; mens íntegra; de manera -, no teórica, re, non cogitatione.
realización: (el llevar a cumplimiento) efféctio vel conféctio (-onis f) . Sin: effectus, us
m. Uso: - práctica, práctici effectus mpl //
(resultado) effectus. Sin: éxitus (-us m) // (la
cosa hecha) opus, óperis n. Sin: res, rei f.
realizar: realizare. Sin: (áliquid) éxsequi;
perfícere; effícere, confícere; ad effectum addúcere, dedúcere, perdúcere; ad rem vel in
rem addúcere; ad éxitum perdúcere. Uso: - el
propio perfeccionamiento, ad ánimi perfectionem sese perdúcere; - un pensamiento, cogitatum ad effectum dedúcere; - un proyecto,
consílium éxsequi; propósitum ad rem addúcere; - un sueño, sómnium verum evádere;
poder - algo, parem esse álicui rei exsequendae // realizarse, ad effectum perduci. Sin:
fíeri; certum vel verum fíeri.
realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; reáliter.
realpolitik: ars política realis.
realquilar: íterum locare.
reanimación: (conjunto de medios terapéuticos destinados a restablecer las funciones
vitales) redanimátio, onis f. Sin: reféctio vírium; ad vitam revocátio.
906
rebelde
reanimador: redanimationis peritus vel cultor.
reasunción: resúmptio, onis f. Sin: nova assúmptio; in prístinum statum restitútio.
reanimar: (restablecer las funciones vitales)
redanimare. Sin: a morte revocare // (confortar; dar vigor; restablecer las fuerzas) refícere. Sin: relevare; renovare; confirmare;
refovere // (infundir ánimo y valor) relaxare.
Sin: extóllere, tóllere; attóllere.
rebaja: minútio, deminútio, imminútio, onis
f. Sin: dedúctio; detráctio; remíssio; laxamentum; levamentum. Uso: - de los víveres,
annonae laxátio; - en el pasaje, itíneris deductum prétium; - en el precio, prétii minútio; hacer alguna - sobre una cosa, áliquid
dedúcere (vel detráhere) de áliqua re; hacer
una - del 5, del 10 %, quinas, denas centésimas partes dedúcere de áliqua re.
reanudar: renectare. Sin: renovare; restaurare; rursus annéctere. Uso: - relaciones internacionales, necessitúdines inter gentes
(vel inter nationes) renovare.
reaparecer: íterum vel rursus apparēre. Sin:
dénuo comparēre, apparēre , parēre, exstare,
occúrrere, videri, prodire; dénuo in conspectum
venire.
rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa)
áliquid dedúcere (vel detráhere) de áliqua re.
Uso: - el precio, prétium minúere vel imminúere; - el precio de los víveres, annonam laxare vel temperare.
rebajo: canalis, is m.
reaparición: nova apparítio. Sin: nova manifestátio vel vísio; iterata vísio; iteratus visus
(-us m); recúrsio; redítio.
rearmar: rursus armare. Sin: arma resúmere;
dénuo armis ditare, instrúere, munire. Uso: una nave, navis armamenta redintegrare, refícere, renovare.
rearme: (acción de rearmar) armaturae renovátio. Sin: nova armorum aggerátio, coacervátio, colléctio, comparátio, cumulátio,
conflátio, praeparátio; comparandorum armorum stúdium; cópiae armorum apparandae
aestuátio, concertátio, furor, insánia // (efecto
de rearmar) novus béllicus apparatus (-us m).
Sin: novi armorum apparatus.
reaseguro: reassecurátio, onis f. Sin: nova
cáutio; confirmátio; assecurationis assecurátio.
reasumir: resúmere vel reassúmere. Sin: rursus assúmere; íterum recípere vel excípere.
rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; lamínula. Uso: - de embutido, de mortadela, de
queso, farcíminis, murtati, cásei lamínula; de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum;
cortar en rebanadas, v. rebanar.
rebanador: concisórium, ii n.
rebanar: in frusta secare.
rebautizar: rebaptizare. Sin: íterum baptizare.
rebeco: ibex, ĭcis m.
rebelarse: rebellare. Sin: rebellionem fácere.
Uso: - contra uno, rebellare in áliquem.
rebelde: adj rebellis, e. Sin: rebellans, antis
mf; indócilis, e // sust rebellis, is m; rebellatrix, icis f. Sin: rebellans, antis mf; qui, quae
déficit (vel defecit) ab áliquo. Uso: - comunistas, rebelles communistici.
907
rebelión
rebelión: rebéllio, onis f. Sin: sedítio; deféctio. Uso: apresurar una -, admaturare defectionem; inducir a uno a la -, áliquem ad
defectionem incitare.
rebobinado: - rápido (por ej., de cinta en un
grabador), recursus, us m.
rebotar: (botar cualquier objeto al chocar
en algún sitio) resilire. Sin: resultare; repércuti; solo resultare. Uso: rebotó la pelota en
el arco, resíluit follis in portam // (rechazar
una cosa a otra que choca con ella) repercútere. Sin: retúndere; recútere.
rebote: (acción y efecto de rebotar) repercússio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pelota, pila solo resultans; de -, recussu;
repercussu o bien se resuelve con resíliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resilientem pilam remíttere // (fig, de rechazo, de
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effícitur ut ... // (cada uno de los botes
que después del primero da el cuerpo que rebota) resultus, us m.
rebuscado: (afectado) v. esta voz.
recadero: cúrsitans administer. Sin: privatus
appáritor.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in morbum recídere. Sin: in morbum íterum incídere; in morbum rursus cádere vel incídere //
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos
de alguna cosa) in áliquem recídere. Sin: ad
áliquem pervenire vel redundare. Uso: hacer
- la culpa sobre uno, culpam in áliquem conferre; que la pena recaiga sobre él mismo,
poena in ipsum récidat.
recaída: relápsio, onis f; relapsus, us m. Sin:
recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem
culpam lapsus; repetitum delictum, fácinus,
nefas; incurrió en varias - (en la culpa) sáepius in culpam relapsus est; - en la enfermedad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
- en el comunismo, relápsio in communismum.
recalcitrante: recálcitrans, antis. Sin: recusans; detrectans; reluctans; repugnans.
recalentar: recalefácere. Sin: ad saturitatem
(vel ad satietatem) calefácere vel excalfácere.
recamador: plumárius, ii m.
recamadora: plumária, ae f. Uso: - en oro,
aurivestrix, icis f.
recamar: acu píngere vel ornare.
recamo: acu pingendi ars. Sin: plumária ars
// (obra recamada) opus acu pictum.
recapitulación: recapitulátio, onis f. Sin:
colléctio; summárium; epítoma, ae f.
recapitular: recapitulare. Sin: summatim
collígere, dícere, expónere; capitulatim
dícere; presse dícere; bréviter vel celériter
perstríngere; in pauca referre; summa rerum
cápita retractare vel repétere; rerum cápita
summatim repétere; comprehéndere.
recargo: onus óneri ádditum vel superádditum // (cantidad o tanto por ciento que se recarga a algo, especialmente por retraso en el
pago) tributum adiectum. Sin: tributi accéssio vel additamentum; supertaxa, ae f; supertaxátio; taxae additamentum // (Med,
aumento de calentura) febris incrementum.
recaudación: (acción y efecto de recaudar)
pecúniae (vel pecuniarum) exáctio, coáctio,
colléctio, conquisítio. Sin: tributorum exáctio
// (cantidad recaudada) pecúnia exacta,
coacta, collecta; pecúniae exactae, coactae,
908
recesivo
collectae. Uso: hacer una buena -, magnam
pecúniam (vel magnas pecúnias) fácere, cógere, collígere; oficina de la -, exactorum officina.
recaudador: exactor, oris m. Sin: collector;
coactor.
recebo: (arena o piedra muy menuda) glárea,
ae f.
Sin: recéptio // (ocultamiento o encubrimiento) occultátio, onis f. Sin: celátio.
receptáculo: (cualquier recipiente o cavidad
en que puede contenerse algo) receptáculum,
i n. Sin: conceptáculum; conceptus, us m.
Uso: - de basura, receptáculum purgamentorum // (parte axial de la flor; extremo del pedúnculo) receptáculum.
receptador: occultator, oris m.
recensión: recénsio, onis f. Sin: existimátio;
iudícium; censura; libri existimátio; censura
libri. Uso: - favorable, desfavorable, óptimum, péssimum iudícium; hacer la - de un
libro, librum recensere vel recognóscere; iudicare de libro; de libro iudícium (vel censuram) fácere, institúere; libri censuram
scríbere.
recensionar: recensere. Sin: recognóscere;
examinare; perpéndere; ponderare.
recepción: (acción y efecto de recibir) recéptio, onis f. Sin: accéptio. Uso: - radial, radiorecéptio; recéptio radiophónica; - televisiva,
recéptio radiotelevisiva // (admisión en un
empleo, oficio o sociedad) admíssio, onis.
Sin: assúmptio; cooptátio // (ceremonia o
fiesta que se celebra para recibir personas)
admíssio, onis f. Uso: - oficial, pública admíssio; pública ac sollemnis admíssio; solemne - de ciudadanos, amigos, colegas ...,
sollemnis civium, amicorum, collegarum ...
admíssio; dar una espléndida -, liberalíssime
vel honorificentíssime coram excípere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel,
empresa, etc., encargado de recibir y atender
a los clientes) recéptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde
se inscriben los nuevos huéspedes, los congresistas que llegan, etc.) offícium receptórium.
receptación: (acogida) receptátio, onis f.
receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: recípere; accípere // (ocultar o encubrir) abscóndere. Sin: occultare; recóndere; celare.
receptividad: (capacidad de recibir) receptívitas, atis f. Sin: receptabílitas // (Med, predisposición a contraer ciertas enfermedades
de carácter infeccioso) propénsio ad certos
morbos contrahendos.
receptor: adj recípiens, entis // (persona que
recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris
m. Sin: recípiens, entis m // (dicho de un aparato) receptórium, ii n. Sin: exceptórium; exceptáculum; instrumentum acceptórium vel
receptórium. Uso: - automático, receptórium
autómatum, automatárium, automáticum; radiofónico, receptórium radiophónicum;
máchina receptrix radiophónica; - telefónico,
receptórium telephónicum; - de bolsillo, radiophonum manuale vel fundale; - televisivo
de mesa, (receptórium) televisórium mensale.
receptoría: receptória, ae f. Sin: receptória
vel acceptória sedes.
recesión: recéssio, onis f; recessus, us m. Sin:
secéssio; decéssio; coacta ab ópere cessátio;
res oeconómica iacens.
recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oeconómicam iacentem spectans.
909
receta
receta: (prescripción facultativa) graphárium, ii n. Sin: praeceptum médicum vel médici; médici praescriptum; praescríptio
médica vel medicamentária; iátrica praescríptio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin:
composítio vel rátio (férculi conficiendi).
recetario: praescriptionum medicarum
collectus (-us m), libellus, breviárium. Sin:
formularum medicarum codicillus, index
(-dĭcis m), volumen (-mĭnis n).
recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor
// (antesala) v. esta voz // (saloncito de audiencia) salutatórium, ii n. Sin: exédrium, ii
n ; salutatórium conclāve vel cubículum.
recibimiento: recéptio vel accéptio. Sin: admíssio.
recibo: (escrito en que uno afirma haber recibido algo) ápocha, ae f. Sin: relatória, ae f;
accéptio, onis f; acceptilátio vel accepti látio;
ápocha solutae pecúniae; acceptae pecúniae
testimónium; receptionis scriptura, scheda,
schédula, sýngrapha; receptionis declarátio,
significátio, testimónium. Uso: talonario de
recibos, apocharum volumen; acusar -, acceptam pecúniam denuntiare; dar un -, apochare; acceptationis lítteras trádere; entregar
un -, ápocham subscriptam trádere; acceptam
pecúniam referre; escribir, extender un -,
ápocham conscríbere álicui; acceptum áliquid testari vel referre; firmar un -, ápocham
subsignare.
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum
iteratum) aptabílitas (-atis f).
recicable: ad iterandum (vel ad usum iteratum) aptus vel idóneus. Sin: qui, quae, quod
íterum iterumque adhiberi possit.
reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum
aptátio.
reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus
reiectis uti.
recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m;
relápsio; reincidéntia; morbus recidivus; iterata vel nova lápsio; iteratus vel novus lapsus.
recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: consaeptum vel conseptum; saepimentum; consaeptus, us m.
recioto: (vino espumante de Verona) veronense vinum.
recipiente: receptórium vel exceptórium, ii
n. Sin: receptáculum vel exceptáculum; excípulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal,
crystállinum excípulum; - para guardar conservas, salsamentárium; - para guardar residuos, excípulum purgamentárium.
reciprocidad: reciprócitas, atis f. Sin: reciprocátio; vicissitudo (-dĭnis f); mútuum; rátio
mútua.
recíproco: recíprocus, a, um. Sin: mútuus.
recitación: recitátio, onis f. Sin: díctio; orátio; pronuntiátio.
recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis
f. Sin: récitans.
recital: (concierto compuesto de varias
obras ejecutadas por un solo artista en un
mismo instrumento) monódia sive -odīa, ae f
// (lectura o recitación de composiciones de
un poeta) recitátio, onis f. Sin: cárminum recitátio.
recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntiativus; declamatórius.
reclamación: reclamátio, onis f. Sin: expos-
910
recogerse
tulátio. Uso: - de los curdos, reclamátio Curdorum; - de una deuda, exáctio // (querella)
querela, ae f. Sin: querimónia. Uso: hacer públicas, querelas públice testari de + abl;
públice queri de + abl // (reivindicación)
vindicátio, onis f. Sin: flagitátio. Uso: reclamaciones de la humanidad, flagitationes humanae famíliae.
reclusorio: reclusórium, ii n. Sin: carcer, ĕris
m; víncula, orum npl; custódia, ae f.
reclamante: adj y sust reclamans vel reclámitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso:
muchedumbre de reclamantes, turba reclamántium.
reclutamiento: (acción y efecto de reclutar)
dilectus vel delectus, us m. Sin: mílitum conquisítio; ad milítiae munus convocátio. Uso:
oficina de -, státio conquisitionis vel evocationis // (conjunto de los reclutas de un año)
conscripti, orum mpl; mílites modo conscripti; novi mílites; tirones mílites; exércitūs
vel milítiae tirones.
reclamar: (protestar) reclamare vel reclamitare álicui. Uso: - contra las diferencias
entre los sueldos de las mujeres y de los varones, contra differéntias inter mercedes feminarum et virorum reclamitare //
(reivindicar) vindicare áliquid sibi. Uso: - derechos, iura vindicare // (pedir o exigir con
derecho o con instancia algo) expostulare.
Sin: póscere; depóscere, exígere, repétere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum áliquo.
reclame, v. publicidad.
reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v.
propaganda // (pájaro que se utiliza para
atraer a otros) illex, lĭcis m.
reclinatorio: reclinatórium, ii n. Sin: genuflexórium; génibus flectendis scabellum;
scamnum génibus ponendis; scamnum Deo
supplicando.
reclusión: reclúsio, onis f. Sin: custódia; captívitas; carcer, ĕris m, in cárcere detineri.
recluso: reclusus, a, um. Sin: carceratus; carcerárius; in cárcere (vel in custódia, vel in
vínculis) cónditus, detentus, inclusus, clausus; in custódiam (vel in cárcerem, vel in víncula) tráditus.
recluta: (mozo alistado para el servicio militar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
miles; miles tiro; exércitūs vel milítiae tiro.
Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
los reclutas de un año, v. reclutamiento.
reclutar: conscribere. Sin: conquírere; milítiae ascríbere; scríbere, conscríbere, légere
mílites; (mílitum) dilectum habere vel fácere;
conquisitionem ágere vel fácere; exércitum
scríbere vel conscríbere.
recobrarse: (volver en sí de una enfermedad)
revaléscere. Sin: convaléscere; réfici; se refícere // (recuperarse de un daño recibido) acceptum damnum resarcire.
recogedero: (parte en que se recogen o allegan algunas cosas) collectáculum, i n. Sin:
locus in quo dispersa colliguntur // (instrumento con que se recogen) collectórium, ii n.
Sin: instrumentum ad res colligendas.
recogedor: collector, oris m. Sin: coactor //
(utensilio para recoger la basura) v. recogedero.
recogedora: collectrix, icis f.
recogerse: (abstraerse) se collígere vel recollígere. Sin: in se ipse secédere; secum
ánimo recogitare.
911
recogimiento
recogimiento: meditátio, onis f. Sin: cogitátio; atténtio; atténtio ánimi; cogitátio in se
conversa. Uso: - interior, meditátio; contemplátio; lugar de -, recessus, us m; secessus,
us m; estar en profundo -, in meditatione defixum esse.
recombinación: Biol recombinátio, onis f.
recomendable: commendábilis, e. Sin:
commendandus; commendatione dignus.
recomendación: commendátio, onis f. Uso:
carta de -, lítterae commendatíciae, commendatítiae, commendatóriae.
recomendado: commendatus, a, um. Sin:
laudatus; in prétio hábitus.
recomendante: adj commendans, antis. Sin:
suffrāgans; favens // sust commendator, oris
m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae áliquem commendat.
recomendar: commendare. Sin: suffragari;
favere; - las almas a Dios, ánimas Deo commendare.
reconcentrado: totus in áliqua re. Sin: in cogitatione vel in contemplatione alicúius rei
defixus.
reconcentrarse: totum esse in áliqua re.
reconocer: (distinguir) internóscere. Sin:
dignóscere; noscitare; cérnere, discérnere, secérnere // (examinar detenidamente) recognóscere // (admitir) admíttere Uso: - las
propias obligaciones pecuniarias, suum
nomen admíttere; - a uno como jefe, áliquem
príncipem habere // (confesar) fateri vel confiteri // (declarar solemnemente) agnóscere.
reconocimiento: (acción y efecto de reconocer o reconocerse) agnítio, onis f. Sin: cogní-
tio; recognítio; explorátio; speculátio // (gratitud) gratus ánimus. Sin: grata mens.
reconstituyente: adj corróborans vel róborans, antis. Sin: récreans; refíciens; reconstítuens; vires redíntegrans. Uso: cura -, cura
reconstítuens // sust corroboramentum, i n.
Sin: remédium róborans vel corróborans;
pótio tonótica; medicina salutem refíciens.
reconstrucción: reconstrúctio, onis f. Sin:
restitútio; reaedificátio; nova constrúctio.
Uso: - material, restitútio materialis; - óptica,
reconstrúctio óptica.
reconstruir: reconstrúere. Sin: reaedificare;
íterum aedificare.
reconvención: (acción de reconvenir) admonítio, onis f. Sin: redargútio; obiurgátio //
(Der, demanda contra quien promovió el juicio) reconvéntio, onis f. Sin: actionis retórsio;
mútua accusátio vel áctio; vocátio íterum in
ius; áltera in ius vocátio.
reconvenir: (censurar, reprender a alguien
por lo que ha hecho o dicho) redargúere. Sin:
increpare, obiurgare // (Der, ejercitar acción
contra quien promovió el juicio) reconvenire.
Sin: actionem retorquere; actorem vicissim
convenire; crimen ínvicem intentare álicui.
récord: summum, i n. Sin: primatus, us m;
principatus, us m; vertex (-tĭcis m); alicúius
rei principatus (-us m); contentionis vel certáminis principatus. Uso: - mundial, primatus
mundanus; principatus in orbe terrarum; hoy
el - del salto de longitud es de ocho metros y
doce centímetros, hodie vertex saltūs in longitúdinem est octo metrorum et duódecim
centimetrorum (8 m, 12 cm); batir el -, summum attíngere; alicúius rei principatum cónsequi vel ássequi; detener el -, alicúius rei
principatum obtinere, retinere, detinere, conservare.
912
rectilíneo
recorrido: (acción y efecto de recorrer) percursátio, onis f. Sin: decursus, us m // (espacio que ha recorrido, recorre o ha de
recorrer alguien o algo) spátium, ii n // (ruta,
itinerario prefijado) trames, mĭtis m. Uso: ferroviario, trames ferriviárius.
recortaduras: reségmina, um npl.
recorte: (cosa recortada) segmentum, i n.
Sin: resegmen, mĭnis n. Uso: - de diario, segmentum e diário exsectum; - de papel, chartae resegmen; - de tejido, téxtilis ( vel texti,
vel textūs) segmentum // - de tiempo, subsicivum vel subsecivum tempus; trabajo hecho
en los - de tiempo, ópera (-ae f) subsiciva;
opus (óperis n) subsecivum.
recreación: (acción y efecto de recrear) reféctio, onis f. Uso: - espiritual, reféctio ánimi
// (diversión para alivio del trabajo) relaxátio, onis f. Sin: relevamen, mĭnis n; relevátio;
quies; réquies; delectamentum; delectátio //
(juego) ludus, i m. Sin: lúdicra, orum npl.
recrear: (crear o producir de nuevo) recreare. Sin: refícere; restitúere; íterum fácere.
Uso: - los espíritus abatidos, afflictos ánimos
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delectare.
recrearse: recreari. Sin: delectari; ánimum
refícere et recreare.
recreativo: lúdicer, cra, crum. Sin: delectando idóneus; delectandi causā cónditus;
ánimum vel ánimos relaxans (que descansa),
récreans vel refíciens (que recrea), delectábilis vel delectans (que divierte). Uso: medios
-, auxília ad ánimi relaxationem.
recreo: (acción de divertirse) ludus, i m. Sin:
lúsio, onis f; lusus, us m; lusitátio; lúdicrum;
delectátio; delectamen, mĭnis n; delectamentum; oblectamentum; quies; réquies. Uso:
sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis
ánimi // (en los colegios, suspensión de la
clase para descansar o jugar) pausa, ae f.
Sin: ¡se terminó el -!, pausa finita est!; pausa
finitur!
recrudecimiento: recrudescéntia, ae f.
Sin: exasperátio; exacerbátio; inténtio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recrudescéntia morbi; - del dolor, doloris inténtio.
recrudescencia, v. recrudecimiento.
rectangular: rectangularis, e. Sin: rectángulus vel rectiángulus; orthogónius; rectiánguli
formam habens.
rectángulo: adj, v. rectangular. Uso: triángulo -, triángulum recto ángulo (= con un ángulo
recto) // sust rectángulum vel rectiángulum, i
n. Sin: rectagōnum; orthogōnum.
rectificación: rectificátio, onis f. Sin: corréctio; emendátio; polítio.
rectificador: (Mec, operario mecánico que
maneja una rectificadora) rectificator, oris m.
Sin: corrector // (Electr, aparato que transforma una corriente alterna en corriente
continua) rectificatórium, ii n (fluenti). Sin:
directórium (fluenti).
rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f //
(Mec, máquina para rectificar piezas metálicas) rectificatórium, ii n. Sin: máchina metallis poliendis.
rectificar: rectificare. Sin: corrígere; emendare // (Quím, purificar líquidos por destilación) purgare vel perpurgare. Sin: dénuo
destillare.
rectilíneo: rectilíneus, a, um. Sin: rectis líneis constans // (del carácter o comportamiento de las personas exageradamente
913
rectitud
rectas) immódice vel nimis rectus.
rectitud: próbitas, atis f. Sin: intégritas; ánimus probus vel ínteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de
vida, proba vita; con -, recte; iuste.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
línea -, recta viā; rectā; in directum // (justo)
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin:
ínteger, gra, grum // (porción del intestino)
interáneum, i n. Sin: intestinum rectum.
rector: (persona a cuyo cargo está el gobierno y mando de una comunidad, hospital
o colegio) v. director // (superior de Instituto
religioso) superior, oris m. Sin: moderator;
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Moderator Supremus Societatis Salesianae // (superior de un convento) prior, oris m. Sin:
coenóbii antistes, stĭtis m // (párroco o cura
propio) párochus, i m. Sin: cúrio, onis m //
(persona que rige una universidad o centro
de estudios superiores) rector, oris m. Sin:
moderator. Uso: - de universidad, universitatis (studiorum) rector; práesidens universitatis; práesidens universitárius; rector
universitatis; máximi athenaei moderator;
studiorum universitatis moderator; el - magnífico de la universidad, rector magníficus
universitatis.
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rector) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rectoris vel moderatoris munus (-nĕris n),
offícium, dígnitas // (oficina del rector) rectoris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutúrnitas. Sin: tempus quo rectoris
munus exercetur.
rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris
vel moderatoris (gen); ad rectores pértinens
// (sust, habitación del párroco en algunos lu-
gares) cúria, ae f. Sin: párochi vel curionis
domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus;
cúriae domus vel sedes.
rectoría: (empleo, oficio del rector) v. rectorado // (jurisdiccion del rector) rectoris iurisdíctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recuerdo: memória, ae f. Uso: - nostálgico,
memória desidérii plena; perder el -, memóriam depónere; transmitir el -, pródere áliquid memóriae // (acción de recordar)
recordátio, onis f // (recordatorio) monumentum, i n // (souvenir, cosa que se regala en
testimonio de buen afecto) mnemósynum, i
n. Sin: imagúncula; memoráculum; memoriale.
recuperabilidad: recuperabílitas, atis f; (en
sentido moral) revocabílitas (a vítiis ...); (en
sentido sanitario) sanabílitas (a morbo).
recuperable: recuperábilis, e. Sin: recuperativus; (en sentido moral) a vítiis revocábilis,
e; redemptionem admittens; (en sentido sanitario) sanábilis vel servábilis.
recuperación: recuperátio, onis f. Sin: recéptio; nova acquisítio, comparátio; (en sentido
moral) redémptio; a vítiis revocátio vel eréptio; ad virtutem redúctio; (en sentido sanitario) sanátio; restitútio sanitatis vel
valetúdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, económica, incrementum oeconómicum; - de
ciudades, de la libertad, recuperátio úrbium,
libertatis; comunidades de - de drogadictos,
communitates sanandis homínibus tóxico dependéntibus.
recuperar: recuperare. Sin: reparare; íterum
acquírere; (en sentido moral) redímere; a vítiis revocare; e vítiis erípere; ad virtutem redúcere. Uso: - una posición, locum repétere.
recurrente: (persona que entabla o tiene en-
914
redactor
tablado un recurso) flagitator, oris m. Sin:
postulator // (que vuelve a ocurrir o aparecer
especialmente después de un intervalo) sáepius rédiens. Sin: certo témpore recurrens.
recurso: (medio, expediente) adiumentum, i
n. Sin: subsídium; instrumentum Uso: - audiovisuales, instrumenta auditória-visuália; didácticos apropiados, apta subsídia ad docendum; - oratorios, adiumenta dicendi; - radiofónicos, subsídia radiophónica; - técnicos,
subsídia téchnica; no me faltan recursos para
... , mihi adiumenta non desunt ad ...; procurarse recursos para hacer frente a cualquier
contingencia, subsídia comparare ad omnes
res // (bienes, medios de subsistencia) opes,
opum fpl. Sin: facultates, um fpl. Uso: recursos para vivir, vivendi opes vel facultates;
acaparamiento de los -, naturae opes a paucis
avidíssime coëmptae; agotados ya los - de la
patria, exhaustis iam pátriae facultátibus; esterilización de los -, naturae opes extenuatae;
sin recursos, sine ópibus vel facultátibus;
cada cual según sus propios -, pro sua quisque facultate; pro suis quisque ópibus // (Der,
apelación) recursus, us m; recúrsio, onis f.
Sin: appellátio; provocátio; libellus appellationis. Uso: entablar -, libellum appellationis dare vel praebere // - a la anticoncepción,
anticonceptionis usus.
red: (aparejo hecho con hilos, cuerdas,
alambres, etc., trabados en forma de mallas
para pescar, cazar, cercar, sujetar) rete, is n.
Sin: retículum, i n; retículus, i m. Uso: - barredera, everrículum; - metálica, rete metállicum; férreum retículum; - de alambre, rete
férreum; - de compra, retículum penuárium;
- de pescar, piscatórium rete; sagena, ae f; para cazar aves, transenna, ae f ; el que hace
o vende redes, retiárius // (conjunto de elementos organizados para determinado fin)
rete, is n. Sin: intextus, us m. Uso: - ferroviaria, ferriviarum rete; - telefónica, rete telephónicum; filorum rete vocem reddéntium; -
televisiva, intextus televisíficus; - vial, - de
carreteras, rete viale vel viárium; viárius intextus; viária rátio; la - de los nervios, nervorum implicátio // Dep ictus (-us m) válidus;
v. gol.
redacción: (acción y efecto de redactar)
scríptio vel conscríptio, onis f. Sin: composítio; conféctio; redáctio; digéstio. Uso: la - de
un diario o de una revista, epheméridis (vel
commentárii vel commentariorum) conscríptio vel composítio // (lugar u oficina donde
se redacta) auctorum vel scriptorum sedes.
Uso: la - de un diario, epheméridis vel diárii
scriptorum sedes // (conjunto de los redactores) scriptores. Sin: compositores; scriptorum
vel compositorum collégium. Uso: la - de un
diario, epheméridis (vel diárii) scriptores vel
compositores; la - de una revista, commentárii scriptorum collégium; collégium commentáriis conficiendis // consejo de -, (de
diario) consilium epheméridi (vel diário) apparando, moderando, edendo; (de revista)
consílium commentário apparando, moderando, edendo; consílium commentáriis apparandis, moderandis, edendis; jefe de -,
redactor prínceps (-cĭpis m); compositorum
caput (-pĭtis n) .
redactar: scríbere vel conscríbere. Sin: perscríbere; compónere; redígere; digérere. Uso:
- un decreto, decretum perfícere, - un diario,
acta diurna edenda curare; diário edendo
praeesse; - una ley, legem scríbere.
redactor: scriptor vel conscriptor, oris m.
Sin: compósitor; redactor; digestor. Uso: publicitario, scriptor nuntiorum laudativorum; - de diario, diarii (vel epheméridis, vel
actorum diurnorum) conscriptor vel compósitor; qui epheméridi edendae óperam dat; qui
epheméridem (vel acta diurna) conscribit; qui
actis diurnis edendis praeest; - de periódico,
periódici redactor; - de revista, commentárii
(vel commentariorum) conscriptor vel com-
915
redactora
pósitor; - jefe de diario, diárii moderator primárius; diárii concinnator princeps.
redactora: auctrix, icis f. Sin: redactrix, icis
f.
redada: retis iactus (-us m) vel coniectus (-us
m). Sin: comprehénsio raptim facta. Uso: de malhechores, perditorum hóminum captura; scelestorum complúrium comprehénsio.
redecilla: retículum, i n; retículus, i m. Sin:
retíolum, i n. Uso: - para el cabello, vesica,
ae f.
redención: redémptio, onis f. Sin: liberátio.
redentor, ra: sust redemptor, oris m; redemptrix, icis f. Sin: liberator; servator. Uso: el (Jesucristo), Redemptor vel Reparator, oris
m; humanae salutis Auctor; humanae Reparator naturae; - del mundo, mundi Redemptor
// adj redemptórius, a, um.
redentorista: redemptorista, ae m. Sin: sodalis redemptorianus vel ligorianus; sodalis a
Sanctíssimo Redemptore.
redil, v. aprisco.
redimibilidad: redimibílitas, atis f. Sin: redemptionis possibílitas.
redimible: redimíbilis, e. Sin: redemptíbilis.
rédito: réditus, us m. Sin: proventus, us m.
Uso: - de la producción, proventus productionis // (interés del dinero) usura, ae f. Sin:
fenus sive faenus, nŏris n.
redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens;
renascens; renatus; resurgens.
redobladura, redoblamiento: duplicátio,
onis f. Sin: geminátio; congeminátio; condu-
plicátio; reduplicátio.
redoble: fragor, ōris m. Sin: crépitus (-us m);
strépitus (-us m); sónitus (-us m) ; concrepátio. Uso: - de tambor, týmpani fragor.
redoma: guttus, i m.
redonda: (Impr, tipo de letra) v. letra.
redondilla: (combinación métrica de cuatro
octosílabos) v. cuarteta // (letra redonda) v.
letra.
reducir: (disminuir o aminorar) minúere vel
deminúere. Sin: dedúcere; astríngere, contráhere. Uso: - al mínimo, áliquid minúere quo
non minus // (volver algo al lugar donde estaba o al estado que tenía) redúcere. Sin: in
prístinum restitúere // - a ceniza, in cínerem
vértere; - a la miseria, ad inópiam redígere.
reducto: tutáculum, i n. Sin: tutamen, mĭnis
n ; tutamentum // Mil munimentum minus;
propugnáculum adiunctum; béllicum receptáculum.
reductor: (adj, que reduce o sirve para reducir) rédigens, entis. Sin: mínuens // sust
(apparatus) redactor, oris m. Sin: (apparatus)
aptator vel adaptator. Uso: - de presión, instrumentum pressioni minuendae.
redundancia: (sobra o demasiada abundancia de cualquier cosa o en cualquier línea)
redundántia vel exundántia, ae f // (repetición
inútil de un concepto) redundántia. Sin: verborum vel orationis redundántia; fusa nimis
orátio.
redundante: redundans vel exundans, antis.
Sin: exúberans; superabundans. Uso: estilo -,
redundans dicendi genus.
redundar: redundare vel exundare. Sin:
916
reexpedir
abundare, superabundare, superafflúere // (resultar, venir a parar en beneficio o daño de
alguien o algo) - en honor, honori verti; honori esse álicui; esto redunda en su honor,
hoc illi decōri est; - en fastidio, fastídio (vel
táedio, vel moléstiae) esse álicui.
reduplicación: reduplicátio, onis f. Uso: - de
ADN, reduplicátio ipsīus ADN.
reedición: nova edítio. Sin: edítio iterata; áltera edítio.
reedificación: reaedificátio, onis f. Sin: nova
aedificátio, áltera eréctio.
reeditar: íterum vel dénuo édere.
dere; débitam pecúniam sólvere. Uso: - en
cuotas, pensiónibus sólvere.
reembolso: refúsio, onis f. Sin: repensátio;
persolútio; pecúniae reddítio; pecuniária restitútio; restitutória solútio; iusti créditi solútio; acceptae pecúniae solútio vel restitútio.
Uso: - de gastos, súmptuum compensátio;
impensa (-ae f) réddita vel reddenda; efectuar el -, pecuniam sólvere; aes alienum sólvere; débitum réddere, débitam pecúniam
réddere ; créditam pecúniam álicui sólvere ;
enviar un paquete contra -, fascem míttere
impensis tabellário solvendis (ab áliquo); fascículum míttere solutione tabellário danda.
reemplazable: permutábilis vel commutábilis. Sin : subrogábilis vel surrogábilis.
reeducación: (acción de reeducar) nova educátio. Sin: áltera institútio; reformátio; emendátio // (conjunto de técnicas o ejercicios
para recuperar las funciones normales de
una persona) exercitátio refectória. Sin: habilitatis recuperátio.
reeducar: rursus educare. Sin: dénuo institúere, cólere, fíngere; reformare; corrígere //
(volver a enseñar, mediante movimientos y
maniobras reglados, el uso de los miembros
o funciones, perdido o viciado por ciertas enfermedades) exercendo refícere. Sin: gradatim resanare.
reelegibilidad: reeligibílitas, atis f. Sin:
novae electionis idonéitas.
reelegible: reeligíbilis, e. Sin: íterum eligíbilis.
reembolsable: refusíbilis, e. Sin: repensábilis; restitutionem admittens; restitutioni obnóxius; in restitutionem cadens.
reembolsar: refúndere. Sin: repéndere; persólvere; débitum réddere; aes alienum réd-
reemplazar: surrogare. Sin: supplere; substitúere; álicui succédere; alicúius vicem supplere; locum alicúius occupare; in locum
alterīus succédere, subintrare, subintroire.
reemplazo: sufféctio, onis f. Sin: supplétio;
subrogátio; substitútio.
reencarnación: reincarnátio, onis f. Sin: metempsychōsis, is f; nova incarnátio.
reencarnar: reincarnare. Sin: rursus incarnare; -se, reincarnari vel rursus incarnari.
reestructuración: nova disposítio.
reestructurar: recompónere. Sin: íterum
dispónere.
reexaminación: recognítio, onis f. Sin: nova
considerátio; álterum examen.
reexaminar: recognósere. Sin: rursus examinare, perpéndere, repéndere.
reexpedir: remíttere. Sin: rursus míttere.
917
reexportación
reexportación: reexportátio, onis f.
refacción: (alimento moderado para reparar
fuerzas) ientáculum, i n. Sin: reféctio; cibi
súmptio; v. tentempié // (compostura, reparacion de lo estropeado) reparátio, onis f.
Sin: reféctio.
refaccionar: restitúere. Sin: refícere; reconcinnare; restaurare; v. reparar.
refección, v. refacción.
refectorio: refectórium, ii n. Sin: cenáculum;
cenatórium; oecus refectórius.
referee, v. árbitro.
referencia: (noticia o información sobre alguien o algo) relátio, onis f; relatus, us m.
Uso: como punto de -, quasi caput ad quod
réliqua referuntur // (relación, dependencia)
relátio, onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis
f); respectus, us m; vínculum. Uso: - a Dios,
necessitúdinis rátio cum Deo.
referendario: referendárius, ii m.
referéndum: plebis scitum. Sin: rogátio; ad
pópulum provocátio; suffrágium pópuli; interrogátio pública. Uso: - sobre la constitución europea, suffrágium pópuli de
constitutione europaea; convocar un - popular, rogare pópulum; disponer un -, suffrágium pópuli institúere; hacer un -,
suffrágium pópuli fácere; someter el texto de
la constitución a un -, textum legis fundamentalis ad suffrágium pópuli deferre.
refinación: polítio, expolítio, perpolítio, onis
f. Sin: exacútio; purgátio; politura; purgatura.
refinado: (sobresaliente en una condición
buena) excellens, entis. Sin: éminens;
praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus;
(dicho de persona solamente) perhumanus;
perurbanus // (fig, astuto, malicioso) astutus,
a, um. Sin: cállidus; vafer; dolosus; versutus.
refinamiento: exacútio, onis f. Sin: purgátio;
polítio, expolítio, perpolítio; perféctio.
refinar: polire, expolire, perpolire. Sin: purgare, expurgare.
refinería: fábrica eliquatória. Sin: officina
álicui rei purgandae vel expoliendae. Uso: del azufre, del azúcar, del oro, de la plata,
etc., officina súlphuri, sáccharo, oro, argento,
etc. purgando vel expoliendo; - del petróleo,
ergastérium petróleo (vel óleo terrígeno) purgando.
reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f;
proiectórium; lucis proiectórium; lucis
proiector vel repercussor (apparatus); luminare repercussórium; spéculum lucem reflectens; lampas (-ădis f) vel lumen (-mĭnis n)
revérberans; lampas lucem proíciens vel revérberans. Uso: - eléctrico, pharus eléctrica;
lampas eléctrica vi acta lucis fasces proíciens.
reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus;
reverberatus; resíliens. Uso: luz -, lumen repercussum.
reflejar: refléctere. Sin: referre; réddere; reverberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
el lago, domūs imáginem lacus récipit, reddit, refert; estas cifras reflejan el estado financiero, hae notae aerárium reddunt; el
alma se refleja en los ojos, ánimus per óculos
(vel ex óculis) éminet.
reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a,
um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario)
involuntárius. Sin: suā sponte factus // (acto
reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus
reflexus; involuntária nervorum agitátio.
918
reformado
Uso: - condicionado, incondicionado, reflexus condicionatus (vel condicionalis), absolutus vel non condicionatus // (destello, luz
reflejada por un objeto) repercussus, us m.
Sin: repercússio; reverberátio; lux reflexa vel
remissa.
reflexión: (acción y efecto de reflexionar) cogitátio vel recogitátio, onis f. Sin: meditátio;
commentátio; deliberátio; considerátio; refléxio. Uso: - ontológica, refléxio ontológica; psicológica, refléxio psychológica; - pública,
refléxio pública; después de madura -, re diligenter perpensa ; re attente considerata; con
-, cogitate; considerate; prudenter; sin -, inconsiderate; témere // (acción y efecto de reflejar o reflejarse) repercússio, onis f. Sin:
repercussus, us m; reverberátio; refléxio.
Uso: - parcial, total, repercússio partialis, totalis; - del sonido, phonocámpsia, ae f; sonorum repercússio; v. fonocámptica.
reflexionar: deliberare.
reflexivo: (de persona) consideratus, a, um.
Sin: prudens; cautus; circumspectus; meditativus; ad meditationem proclivis; cautus in
decernendo; nihil témere agens; naturā cogitabundus // Gram reflexivus, a, um. Sin: refractivus; retransitivus.
reflorecimiento: reflorítio, onis f. Sin: nova
florítio // fig renovátio, onis f. Sin: recreátio;
redintegrátio; instaurátio vel restaurátio; novátio; restitútio. Uso: - de las letras, de las
ciencias, de las artes, litterarum, scientiarum,
ártium renovátio vel instaurátio; - de las costumbres cristianas, christianorum morum
instaurátio; - de los estudios, novátio vel renovátio studiorum; - de las virtudes, virtutum redintegrátio; novi virtutum flores.
reflujo: recessus, us m. Sin: decessus;
recessa, ae f; ampōtis, is f. Uso: flujo y -,
accessus et recessus; aestus marítimi
accedentes et recedentes, aestūs (vel
áestuum) accessus et recessus; durante el
- de la marea, recedente aestu.
reforestación: silvarum redintegrátio. Sin:
árborum restitútio; árborum complantátio vel
consítio; silvarum reféctio; árborum culturae
renovátio.
reforestar: arbóribus redonare. Sin: íterum
arbustare vel silvéscere; rursum arbóribus
vestire; árborum culturam renovare; silvas refícere vel reparare; campos (colles, montes)
silvis vestire, revestire, tégere, retégere.
reforma: (acción de reformar o reformarse)
reformátio, onis f. Sin: emendátio; corréctio,
reparátio; renovátio; rerum mutátio; in mélius
redáctio. Uso: - agraria, emendátio agriculturae; - de las costumbres, morum reformátio;
- democráticas, económicas, reformationes
democráticae, oeconómicae; - escolar, reformátio scholaris; studiorum rationis innovátio;
studiorum rátio ac disciplina innovata; studiorum rátio novis consíliis elaborata; - evangélica, reformátio evangélica; - internas,
reformationes internae; - litúrgica, reformátio
litúrgica; - militar, milítiae rátio novis consíliis fulta; - política, nova rei públicae instituta
legesque; - religiosa, reformátio religiosa; sacrorum emendátio vel instaurátio; relígio in
prístinum restituta; - tributaria, nova tributorum descríptio constituta // hacer la - escolar,
studiorum rationem ac disciplinam innovare;
hacer la - política, novis légibus ac institutis
rem públicam ordinare; reclamar - políticas,
reformationes políticas postulare; hacer una
- religiosa, sacra mundare // (religión reformada; Iglesias protestantes) reformátio, onis
f. Uso: - luterana, lutherana sacrorum
constitútio; - evangélico-luterana, reformátio
evangélico-lutherana; v. protestantismo.
reformado: adj reformatus, a, um. Sin:
correctus; emendatus // sust reformatus, i m.
919
reformador
Sin: ássecla Lutheri, vel Calvini, vel Zwingli
...
reformador, ra: reformator, oris m; reformatrix, icis f. Sin: emendator; corrector; instaurator. Uso: - religioso, religionis reformator;
sacrorum corrector et emendator.
reformar: reformare. Sin: emendare; corrígere; in mélius mutare. Uso: - el Estado,
novis institutis ac légibus rem públicam
instaurare; - el propio pensamiento, senténtiam suam retéxere.
reformativo: reformatórius, a, um. Uso: deliberaciones -, deliberationes reformatóriae.
reformatorio: sust reformatórium, ii n. Sin:
emendatória domus; aedes púeris corrigendis
// adj reformatórius, a, um. Sin: emendatórius.
reformismo: reformismus, i m. Sin: reformistarum doctrina vel fáctio (facción, bando,
partido). Uso: - político, politicarum reformationum stúdium; publicarum mutationum
praedicátio.
reformista: reformista, ae m. Sin: reformismi sectator, defensor, praedicator. Uso: político, politicarum reformationum fautor;
publicarum mutationum suasor.
refracción: refráctio, onis f. Sin: reverberátio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m);
lux repercussa; radiorum duplicátio, repercussus, repercússio. Uso: - atmosférica, refráctio atmospháerica.
refractar: (dicho de rayos luminosos) refléctere. Sin: reverberare; repercútere; replicare;
refríngere; resilire. Uso: - los rayos, radios
refríngere vel replicare.
refractario: refractórius, a, um. Sin: refrin-
gens.
refracto: refractus, a, um. Sin: repercussus;
reflexus; reverberatus.
refrangibilidad: refringibílitas, atis f.
refrangible: refringíbilis, e. Sin: repercussíbilis; reverberábilis.
refrendación: authenticátio, onis f. Sin: authenticitatis approbátio, confirmátio, testátio;
contrascríptio; subscríptio; áltera obsignátio.
refrendar: authenticare. Sin: approbare; confirmare; recognóscere; authénticum fácere
vel réddere; authénticum declarare.
refrescadura: refrigerátio, onis f. Sin: frigidátio; refrigescéntia.
refrescante: refrígerans, antis. Sin: refrigeratórius; refrigerativus; refrigerosus.
refrescar: (renovar, reproducir una acción;
renovar un sentimiento, dolor o costumbre
antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restaurare; refícere. Uso: - el recuerdo de alguna
cosa o de alguien, memóriam redintegrare
alicúius rei vel alicúius; - algo en la memoria
de uno, redígere áliquid in memóriam alicúius; - una llaga, vulnus refricare // (atemperar, moderar o disminuir el calor de algo)
refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, nímios calores temperare; la verdolaga refresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca)
refrígerat intestina // (intr, templarse o moderarse el calor del aire) refrigéscere. Uso: el
tiempo ha refrescado, caelum mitéscere coepit; nimii calores remiserunt.
refresco: (bebida fresca o fría) refrígerans,
antis n. Sin: pótio (-onis f) refrígerans, refrigeratória, refrigerativa, refrigeratrix; frígida,
ae f; pótio frígida. Uso: tomar un - en el bar,
920
regañina
potionem frígidam in thermopólio súmere //
(alimento moderado que se toma para fortalecerse y continuar en el trabajo) v. refrigerio // (pequeña fiesta o agasajo en que se
toman cosas apetitosas de comer y beber)
gustátio, onis f. Sin: gustátio dulciária; cuppédiae, arum fpl; potiones (-um fpl) et cuppédia (-orum npl). Uso: ofrecer un - a los
amigos, amicos potiónibus cuppediisque recreare.
refrigeración: refrigerátio, onis f. Sin: frigidátio; refrigescéntia. Uso: - de los cilindros,
cylindrorum refrigerátio; - por agua, refrigerátio aquária vel per aquam; - por aire, refrigerátio per áërem.
refrigerador: (adj y sust) refrígerans, antis //
(aparato e instalación para refrigerar) refrigeratórium, ii n. Sin: frigidárium.
refrigeradora, v. frigorífico.
refrigerante: adj refrígerans, antis. Sin: frigoríficus; refrigerativus; frigidárius; refrigeratórius // (aparato que sirve para enfriar un
producto cualquiera) v. refrigerador.
refrigerar: refrigerare. Uso: - los miembros
en el agua, membra refrigerare aquā // refrigerarse: refrigerari. Uso: - a la sombra o en
el agua, umbrā aquāve refrigerari.
refrigerativo: refrígerans, antis. Sin: refrigeratórius. Uso: bebidas -, refrigerántia, ium
npl; potiones refrigerantes; remedios -, refrigerántia; remédia refrigerántia.
refrigerio: (alivio que produce una cosa
fresca) refrigérium, ii n. Sin: refrigerátio.
Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra,
refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel
sub umbra // (alimento moderado que se
toma para reparar las fuerzas y continuar en
el trabajo) refectiúncula, ae f. Sin: gustátio;
gustum, i n; gustus, us m; convivíolum; prandículum; prandíolum; cénula; áliquid cibi.
Uso: tomar un -, gustare; merendare; áliquid
cibi attíngere vel cápere // (alivio o consuelo)
levamen, mĭnis f. Sin: levamentum; solácium
vel solátium; solamen, mĭnis n; solamentum.
Uso: procurar - a alguien, álicui levamento
esse.
refuerzos: (tropas que se suman a otras para
aumentar su fuerza) auxília, orum npl. Sin:
subsídia, orum npl; auxiliárii mílites, vel auxiliárii, orum mpl. Uso: enviar -, cópias subsídio míttere.
refugio: (asilo, amparo) refúgium, ii n. Sin:
perfúgium; suffúgium; receptórium vel receptáculum; asylum; latíbulum. Uso: - antiaéreo, suffúgium antiaérium; - contra las
incursiones aéreas, adversus aëronávium incursiones perfúgium, refúgium, receptáculum; receptáculum aéreis (vel aëronávium)
incúrsibus cavendis; - antiatómico, suffúgium antiatómicum vel antinucleare; - atómico, suffúgium atómicum vel nucleare; montano, montanum refúgium, deversoríolum, hospitíolum; - de los soldados, mílitum
receptáculum.
regadera: nasiterna vel nassiterna, ae f. Sin:
sítula; alvéolus. Uso: regar con una -, nassiternā irrigare.
regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel
glycyrriza, ae f. Sin: glycurhítia; liquirítia //
(trozo de la raíz de esta planta) radix
glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhízinus.
regalo: donum, i n. Sin: munus, nĕris n. Uso:
- de bodas, donum nuptiale; hacer un -,
donum dare; artículo para -, apophoréticum,
i n; apophoreta, orum npl.
regañina: severa corréctio.
921
regar
regar: irrigare. Sin: irrorare; aquā aspérgere
vel conspérgere.
regata: (carrera entre varias lanchas)
cymbarum (vel scapharum, vel líntrium) certamen (-mĭnis n) vel certátio (-onis f). Sin:
cymbarum cursus (-us m); remigántium certamen // (carrera entre varias embarcaciones
ligeras) certamen náuticum. Sin: navicularum certamen vel certátio; navigiorum vel návium certamen // - con veleros, con buques
de vela, certamen cursūs velífici; certamen
návium velivolarum; certamen navigiorum
velis instructorum.
regatear: conténdere de prétio.
regencia: (acción de regir o gobernar) diréctio, onis f. Sin: curátio; procurátio; administrátio. Uso: - de un Estado, rei públicae
administrátio; civitatis procurátio // (gobierno de un Estado durante la menor edad
del soberano) (vicária) regni procurátio; consejo de -, supremum consílium regno regendo; supremum regno administrando
consílium // (cargo de regente) regentis dígnitas, auctóritas, munus.
regenerar: (renovar moralmente) regenerare. Sin: recreare; resuscitare; rursus generare.
regente: regens, entis m. Sin: rector, oris m
(vicárius); procurator; administrator; moderator; negotiorum gestor.
regicidio: regicídium, ii n.
réferens; - comunista, régimen communísticum; - corporativo, consociata collégia ártium artificumque; - democrático, régimen
democráticum; populare régimen; pópuli dominatus (-us m); popularis civitatis régimen;
- fascista, régimen lictórium; lictória dício;
fascale régimen; fascálium dício; - hitleriano,
políticum systema hitlerianum; - monárquico, régius dominatus; régium impérium
vel régimen; - parlamentario, régimen parlamentare; - político, - de un Estado, régimen
políticum; civitatis genus (-nĕris n); públicae
administrationis forma; públicae rei forma;
rerum publicarum réctio; - presidencial, régimen praesidiale; - republicano, impérium
populare; - totalitario, tyránnicum civitatis
impérium // - dietético, diaeta, ae f. Sin: victūs rátio; diaetética curátio // Gram constrúctio, onis f.
regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
n. Sin: légio, onis f. Uso: - de artillería, regimentum tormentárium; - de caballería, regimentum equitatūs; - de infantería,
regimentum peditatūs; péditum légio; que
forma parte del -, legionárius // fig agmen,
mĭnis n. Sin: turma.
región: (división territorial) régio, onis f.
Uso: - centrales, septentrionales, regiones
centrales vel médiae, septentrionales; pobre, régio pauper vel inops // (Zool, cada
una de las partes en que se considera dividido el exterior del cuerpo) zona, ae f. Uso: ilíaca, zona coxalis.
regional: regionalis, e. Uso: gobierno -, administrátio regionalis.
régimen: régimen, mĭnis n. Sin: forma; disciplina; réctio; administrátio; moderamen,
mĭnis n; moderátio; procurátio; impérium.
Uso: - capitalista, plutocrátia, ae f ; - central,
régimen centrale; - colonial, rei públicae colónica (vel colónico more) administrátio; rei
públicae administrátio formam coloniarum
regionalismo: (vocablo o giro privativo de
una región determinada) regionalismus, i m
// (dicho de doctrina política y social) rátio
regionalis // (amor o apego a su región) regionis própriae stúdium.
regionalista: regionalista, ae m. Sin: regio-
922
regla
nalismi fautor, cúpidus, studiosus; regionis
própriae fautor // adj ad regionis própriae stúdium áttinens.
regionalización: ad ius regionale accommodátio.
regionalizar: ad ius regionale accommodare.
regir: Gram recípere. Sin: exígere; régere.
Uso: “cum” rige el ablativo, “cum” récipit
(vel éxigit, vel regit) ablativum.
register (Inform), registro, registrar(se): sust
regestrum, i n // tr nomen áddere vel profiteri.
registrable: aptus vel idóneus ad referendum
in tábulas // (grabable) incisórius, a, um (in
magnetophónio).
registrador: (el que tiene por oficio registrar) contrascriptor, oris m // (persona que
está a la entrada o puerta de un lugar para
reconocer los géneros y mercaderías que entran o salen) scrutator, oris m.
registrar: (examinar con detención una
cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari;
inspícere // (transcribir en los libros de un registro público las resoluciones de la autoridad o los actos jurídicos de los particulares)
públice inscríbere. Sin: áliquid in acta referre
vel míttere; públicis lítteris mandare; in tábulas públicas (vel in tábulis públicis) referre;
in albo descríbere; in album referre; in tábulas vel in album transferre // (poner de manifiesto las mercancías para que sean
examinadas o contadas) aestimandas merces
patefácere // Ling, - una voz en el diccionario, vocábulum ingérere, insérere, recípere //
(grabar) incídere.
registro: tábulae, arum fpl. Sin: commentárius, ii m; commentárium, ii n; commentárii,
orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl;
libellus, i m; album, i n; codex, dĭcis m. Uso:
- civil, anágraphe, es f; cívium album vel
index (-dĭcis m); liber cívium index; públicae
cívium tábulae; cúriae offícium registrationis; incolarum civitatis rerumque familiárium
tabulárium; del - civil, anagráphicus; - públicos, públicae tábulae; - de apuntes, adversária, orum npl; - de caja, de las entradas y
salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et
expensi; - de cuentas, liber censualis; - de
los impuestos, tabellae tributáriae; - de tarjetas, chartotheca; - de una administración,
chartae (-arum fpl) negotiales; tábulae vel códices rerum administrandarum; anotar en un
-, in albo descríbere; in album ascríbere vel
referre; in tábulas referre, conferre, ascríbere,
exscríbere, perscríbere; tábulis mandare; in
libellum (in tábulas, in commentários, in
acta) referre; anotar en el - civil, in cívium
album referre; in públicas cívium tábulas referre; inscribir bienes en los - públicos, in públicas tábulas bona referre vel descríbere;
tener un -, commentárium (vel tábulas, vel rationem) confícere; tener los - de comercio,
tábulas rationum descríbere // (departamento
de la administración pública) civicarum
rerum officina // (timbre de voz o sonido)
tonus, i m // (pieza de órgano) pinna, ae f //
(acción de registrar) v. inspección.
regla: (instrumento) régula, ae f. Uso: - graduada, régula in gradus diducta; - de madera,
lígnea régula // (norma) lex, legis f. Sin: rátio,
onis f; norma; régula; praescriptum, praeceptum; praecéptio. Uso: - empírica, praeceptum
ex rerum usu sumptum; - gramatical, grammática lex, grammáticae norma, régula, praeceptum, praescriptum; grammaticorum lex
vel praescriptum; grammáticum praeceptum;
grammática praecéptio; - sintáctica, syntaxis
praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene,
v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel rationes; reglas de acentuación, v. acentuación
// (ley universal que comprende lo sustancial
que debe observar un cuerpo religioso) ré-
923
reglamentación
gula, ae f . Uso: la - de San Benito, régula
Sancti Benedicti.
reglamentación: ordinátio, onis f. Sin: ordo;
rátio.
reglamentar: normis constitúere. Sin: ordinare; órdine pónere; (rem) dispónere, distribúere.
reglamentario: legítimus, a, um. Sin: regularis, e; ex instituto.
reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dĭnis m;
normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis
vel carcerária disciplina; - escolar, lex scholástica; lex quae in scholis exercetur; ordinationes scholásticae vel scholares; - vial,
ordinátio viária.
regresión: regressus, us m. Sin: regréssio, retrocéssio, onis f.
regresivo: regrédiens, entis. Sin: regressivus.
regreso: (en sentido propio y figurado) regressus, us m.
regulable: moderábilis, e.
regulación: temperátio, onis f. Sin: moderátio; moderamen (-mĭnis n). Uso: - térmica,
caloris temperátio.
regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator;
dispósitor; temperator. Uso: plan -, rátio
(-onis f) aedificatória; rátio aedifícia
exstruendi // (dispositivo) moderamen, mĭnis
n. Uso: - del sonido, moderamen sónitus; - de
velocidades, rota moderatrix velocitatum;
moderamen velocitatis.
regular: tr (rem) moderari. Sin: dirígere; ordinare; temperare // (ajustar una cosa) ordinare. Uso: - el reloj, horológium diligenter
vel diligéntius ordinare; - los precios, prétia
continere // (persona que vive bajo una regla
o instituto religioso) regularis, is m. Sin: sodalis religiosus; religiosus alicúius órdinis sodalis // (ajustado y conforme a regla) iustus,
a, um. Sin: legítimus; compósitus. Uso: ejército -, iustus exércitus; gobierno -, iustum
vel legítimum impérium // (fijo) fixus, a, um.
Sin: certus; status; statutus; status ac certus.
Uso: renta -, status ac certus réditus // (uniforme, sin cambios grandes o bruscos ) aequalis vel aequábilis, e. Sin: uniformis;
certus; certus et aequábilis. Uso: movimiento
-, motus aequábilis; motus certus et aequábilis.
regularidad: (calidad de regular) reguláritas, atis f. Sin: aequabílitas; ordo; rátio; iusta
rátio vel conformátio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
vel astrorum; - de los fenómenos naturales,
vicissitúdines rerum et órdines; - del movimiento, aequabílitas motūs; motus aequábilis;
motus certus et aequábilis; - del pulso, aequus vel stábilis arteriarum pulsus; - de vida,
vitae rátio bene ac sapienter instituta; - en la
modulación de la voz, vocis conformátio; con
-, ratione et viā (con método); guardar una
gran - en la conducta, recte atque órdine fácere // (puntualidad) diligéntia, ae f. Uso: con
la mayor -, diligentíssime // (justa proporción) commóditas, atis f. Sin: áequitas; conveniéntia; congruéntia. Uso: - de miembros,
commóditas et áequitas membrorum // (adecuada disposición) composítio, onis f. Sin:
conformátio; concinnátio. Uso: - de una figura geométrica, symmétria, ae f; - de una
frase, composítio; - de miembros, apta membrorum composítio; - de rasgos, (recta) lineamentorum conformátio; congruéntia et
aequálitas pártium; conveniéntia pártium; en la colocación de las palabras, verborum
conformátio (justa colocación); verborum
concínnitas (simetría) // (exacta observancia
de la regla o instituto religioso) observántia,
924
reintegrar
ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (perfección que resulta de observar las reglas estéticas) perféctio, onis f. Sin: absolútio;
perféctio atque absolútio. Uso: - de una obra
literaria, elegántia.
regularización: ad ius disposítio. Sin: ad
legem conformátio.
regularizar: ad legem vel ad ius dispónere,
conformare.
regularmente: (comúnmente) generáliter.
Sin: reguláriter; plerumque; persaepe. Uso:
condiciones - reiteradas, condiciones reguláriter iteratae // (conforme a reglas) ad
legem; recte; órdine.
rehabilitación: rehabilitátio, onis f. Sin: curátio // fig famae reddítio, redintegrátio, renovátio; infámiae detráctio; ad (vel in)
íntegrum restitútio; in pristinum restitútio.
Uso: - en el honor, in prístinam dignitatem
(vel in prístinum honorem) restitútio.
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hábilem
réddere; in prístinum statum restitúere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem
restitúere // rehabilitarse, bonam sibi famam
reconciliare vel redintegrare.
reimpresión: reimpréssio, onis f. Sin: áltera
impréssio. Uso: - de la primera edición, nova
impréssio primae editionis.
reinar: regnare. Sin: imperare; régere. Uso:
- interinamente, regnum ínterim tractare.
reincidencia: reincidéntia, ae f. Sin: iterata
lápsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum
fácinus (-nŏris n), scelus (-lĕris n), delictum.
Uso: - en el pecado, sáepius iteratum peccatum; - en la enfermedad, in morbum relápsio.
reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel
quae eandem culpam committit. Uso: fiebres
-, recidivae febres; pecador -, recidivus peccator; ser -, íterum delínquere; idem fácinus
renovare; in eandem culpam plúries relabi;
sáepius in idem crimen relabi.
reincorporación: recorporátio vel reincorporátio, onis f.
reincorporar: recorporare vel reincorporare.
Sin: rursus incorporare; dénuo corporare; íterum cooptare; redintegrare.
reingreso: iterata ingréssio. Sin: iteratus ingressus (-us m) vel intróitus (-us m).
reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y vegetal, regna animale et vegetale.
Reino Unido de Gran Bretaña: Regnum
Unitum Británniae.
reinserción: iterata insértio (-onis f).
reimprimir: reimprímere. Sin: íterum (rursus, rursum, dénuo) imprímere; íterum typis
imprímere; íterum typis remandare, exarare, descríbere, exscríbere.
reinsertar: íterum insérere.
reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formositatis regina; - del trigo, de la manzana, etc.,
regina frumenti vel trítici, mali, etc. // (pieza
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
ŏnis f (ac Amázonem vel Amázona).
reintegración: redintegrátio, onis f. Sin: restitútio; restaurátio; in íntegrum restitútio; in
prístinum revocátio.
reintegrable: redintegrábilis vel reintegrábilis, e. Sin: reinstaurábilis.
reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin:
925
reír
restaurare; in íntegrum restitúere; in prístinum revocare.
reír: ridēre. Uso: - a carcajadas, effuse ridere; - para sus adentros, occulte maligneque
subridere.
reivindicable: vindicábilis, e. Sin: repetíbilis, flagitábilis (reclamable); recuperábilis
(recuperable).
reivindicación: vindicátio, onis f. Sin: repetítio; recuperátio; vindíciae, arum fpl. Uso: de la libertad, libertatis vindicátio; - de los
bienes, vindicátio bonorum; hacer muchas -,
multa repétere; no hacer ninguna -, nullam
rem flagitare; tratar de apoderarse de algo
por una injusta -, iniustis vindíciis áliquid pétere.
reivindicar: vindicare áliquid sibi vel ad se.
Sin: áliquid repétere, flagitare, recuperare.
Uso: - un derecho, ius vindicare, repétere,
pérsequi; - el antiguo dominio sobre el mar,
marítimum impérium recuperare vel recípere;
- el honor de uno, alicúius famae consúlere;
- la libertad del pueblo, pópulum in libertatem vindicare vel repétere.
reinvidicatorio: vindicationis (gen). Sin:
repetitionis, recuperationis (gen); ad vindicationem (vel ad repetitionem, vel ad recuperationem) spectans.
reja: (red de barras de hierro, que se pone
en las puertas, ventanas y otras partes, para
adorno, seguridad y defensa) clathri vel clatri, orum mpl. Sin: cataracta, ae f; cancelli,
orum mpl; transenna, ae f. Uso: rejas de hierro, clathri férrei; ventana con -, clatrata fenestra; fenestra clathris munita; proveer de
rejas , clatris munire vel cláudere.
rejilla: (celosía o reja pequeña que cierra algunas aberturas) transénnula, ae f. Sin: retí-
culum, i n; retículus, i m // (redecilla para
poner el equipaje en los vagones de ferrocarril, en los ómnibus ...) retículum vel retículus. Sin: retináculum; retináculum (vel rete)
sarcinárium // (parte de las hornillas y hornos que sostiene el combustible) cratícula, ae
f; cratículum, i n.
rejuela: (reja pequeña) v. rejilla.
relación: (correspondencia o trato) relátio,
onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis f); commércium; coniúnctio; vínculum. Uso: - afectiva, caritatis necessitudo; - amistosas,
rationes amicales; buenas - con ..., bonae
coniunctiones cum + abl; - carnal, carnalis
relátio; - científicas, doctorum mútuae rationes; - comerciales, mercatóriae relationes;
negotiationum rationes; mútua commércia;
- conyugales, maritales amplexus; - diplomáticas, rationes vel relationes diplomáticae;
públicae rationes vel necessitúdines; públicae necessitúdinis rationes; legationum commércia; - diplomáticas con la Santa Sede,
rationes (vel civitatum coniunctiones) cum
Apostólica Sede; públicae necessitúdinis rationes cum Apostólica Sede; - diplomáticas
entre la Sede Apostólica y Rusia, públicae necessitúdinis rationes inter Sedem Apostólicam et Rússiam; - epistolar, epistularum
commércium; - fortuitas, connexiones sive
conexiones fortuítae; - futuras, relationes futurae; - homosexuales, rationes homosexuales; - humanas, humanae necessitúdines; internacionales, públicae Civitatum rationes;
rationes públicae inter nationes; res rationesque inter nationes; públicae rationes quae
inter nationes intercedunt; - interpersonales,
inter personas necessitúdines; - jurídicas, relationes iurídicae; - lógica, relátio lógica; normales, relationes normales; - públicas,
públicae rationes; públicae necessitúdinis rationes; - real, relátio realis; - recíprocas de
convivencia, mútua commércia in humano
convictu; - sociales, relationes sociales; - de
926
relativismoe
amistad, amicítiae necessitudo vel coniúnctio; amicítia et coniúnctio; - de vecindad, vicinitatis coniúnctio // contraer relaciones
con uno, cum áliquo rationem contráhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in
amicítia cum áliquo; amicítiam cum áliquo
gérere; tener - con alguien, cum áliquo rationem habere; consuetúdine uti cum áliquo;
tener - comercial con alguien, negótium habere cum áliquo; se da una - recíproca, recíproca relátio habetur // (trato de carácter
amoroso) coniúnctio, onis f. Uso: entablar
una - sexual, coniunctionem sexualem inire
cum + abl // (conexión) relátio, onis f. Sin:
coniúnctio; respectus, us m. Uso: entablar relaciones de ayuda, coniunctiones auxiliares
inire // (relato, exposición, informe) relátio,
onis f; relatus, us m. Sin: narrátio, renuntiátio,
exposítio (rerum gestarum, dictorum ...).
Uso: - escrita, scripta relátio; - radiofónica,
relátio radiophónica; hacer una -, relationem
fácere vel proferre // con - a, quod pértinet
vel áttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum.
relacional: necessitúdinis (gen). Uso: esencial dimensión -, essentialis necessitúdinis
rátio.
relâche, v. relajación.
relais, v. relé.
relajación: (acción y efecto de relajar o relajarse, en sentido de descanso o esparcimiento) relaxátio, onis f. Sin: laxamentum,
remíssio; oblectátio. Uso: - física, córporis
(vel vírium) remíssio, deféctio, imminútio; espiritual, ánimi (vel mentis) relaxátio, laxamentum, remíssio // - moral, dissolútio, onis
f. Sin: mores lapsi ad mollítias; ánimi remíssio et dissolútio; ánimi remíssio ac láxitas;
ánimi debilitátio, debílitas, infírmitas. Uso: de la disciplina, disciplinae remíssio, incúria,
neglegéntia; remíssior disciplina, - en la pie-
dad, en la caridad, pietatis, caritatis lánguor;
píetas, cáritas lánguens, languescens, defervescens.
relajante: refectórius, a, um. Sin: relaxandi
vim habens; (espiritualmente) ánimum (vel
mentem) laxans, levans, állevans, récreans.
relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el ánimo
con el juego, laxare ánimum lusu; - el ardor
de la virtud, virtutis stúdium laxare vel remíttere; - la disciplina, disciplinam remíttere vel
debilitare; - las costumbres, mores remissos
(vel resolutos) réddere.
relajarse: (en el sentido de distraer o esparcir su ánimo) relaxare ánimum. Sin: relaxari
ánimo; relaxare se áliqua re (- con alguna
cosa) vel ab áliqua re (dejando a un lado alguna cosa) // (- en la vida espiritual) ánimi
torpōre (vel languore) áffici. Sin: languori
(vel torpōri, vel neglegéntiae) se dare.
relanzamiento: (reactivación) novus impulsus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
m).
relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus
promovere // (repeler) reícere. Sin: retorquere; responsórie ícere.
relativamente: comparate. Sin: ad áliquid
quod pértinet, áttinet; ratione hábita alicúius
rei. Uso: - al hijo, ad fílium quod pértinet; a lo que escribes, quod scribis; - a las propias
fuerzas, pro suis cuiusque víribus; - a los propios medios, pro sua cuiusque facultate.
relatividad: relatívitas, atis f. Uso: teoría de
la -, theória relativitatis.
relativismo: relativismus, i m. Uso: - espiritual, relativismus spiritalis; - ético, relativismus
éthicus;
que
predomina
incontrovertible, relativismus, qui aperte do-
927
relativista
minatur; relativismus incontradicibilis.
relativista: sust relativista, ae m // adj relativísticus, a, um.
relativo: (que guarda relación con alguien o
con algo) ad áliquem vel ad áliquid pértinens
// (no absoluto) ideas -, notiones, quae collatione (vel comparatione) hábita intelleguntur; velocidad -, velócitas comparative dicta
// Gram relativus, a , um. . Uso: pronombre -,
pronomen relativum.
relator, ra: relator, oris m; relatrix, icis f //
(informador, ra) núntius, ii m; núntia, ae f.
relax, v. relajación.
relé: Electr commutamen, mĭnis f. Sin:
instrumentum eléctricum temperatórium.
relectura: iterata léctio // (nueva interpretación) nova interpretátio.
releer: relégere. Sin: íterum légere.
relevador, v. relé.
relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo
(-dĭnis f); pondus (-dĕris n); grávitas.
relevante: gravis, e. Sin: grandis; notábilis;
magni momenti vel pónderis; consideratione
dignus.
relicario: (lugar donde se guardan las reliquias) reliquiárium, ii n // (estuche) reliquiárium, ii n. Sin: reliquiarum cápsula, theca,
custódia.
relieve: (labor o figura que resalta sobre el
plano) eminéntia, ae f. Sin: prominéntia;
proiectura, ae f; proiectus, us m. Uso: - en
mármol, ex mármore prominéntia // (grabado, esculpido) alto -, emblema, atis n;
éctypum opus (óperis n); bajo -, caelamen,
mĭnis n; crusta, ae f ; caelatum opus; próstypon, i n; bajo - cincelado, toreuma, ătis n;
caelatura; éctypon, i n; anaglyptum vel anaglýpticum opus (en pl anaglypta, orum); effígies (-ēi f) éminens; imago ( -gĭnis f) éctypa
// esculpir, modelar en -, áliquid ita scúlpere,
effíngere, ut ália in umbris, ália in eminéntia
videantur // (fig, importancia) momentum, i
n. Sin: grávitas. Uso: personaje de -, vir clarus vel clarissimus; amplíssimus vir; vir auctoritate gravis; poner algo de -, áliquid in
lucem proferre; áliquid in lúmine pónere; áliquid illustrare; gravitatem (vel momentum)
alicúius rei proferre vel extóllere.
religión: (sentimiento y culto religioso) relígio, onis f. Sin: cultus, us m; sacrorum ritus
(-us m). Uso: - heterodoxa, relígio heterodoxa // (orden, instituto religioso) relígio,
onis f. Sin: ordo, dĭnis m; congregátio religiosa vel monástica. Uso: - benedictina, relígio benedictina.
religiosa: (mujer que pertenece a una orden
o congregación religiosa) sanctimonialis, is f.
Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo;
sanctimonialis múlier; sacra virgo; virgo devota; virgo Deo devota; múlier religiosa; múlier Deo consecrata.
religiosidad: religiósitas, atis f.
religioso: (piadoso, que practica la religión)
religiosus, a, um. Sin: pius; religionis colens;
religionis praeceptis obtémperans. Uso: prácticas -, religiones // (que pertenece a una
orden o congregación religiosa) religiosus, i
m. Sin: religiosus sodalis; pius vir religiosus;
vir Deo consecratus.
reliquia o reliquias: relíquiae, arum fpl. Sin:
lipsana, orum npl. Uso: besar las -, relíquias
venerari osculando.
928
remiendo
rellano: praecínctio, onis f. Sin: scalarum
aréola; scalarum aréola intercalaris.
horologiorum fábrica vel officina // (tienda
donde se venden) horologiorum taberna.
reloj: horológium, ii n. Uso: - atómico, horológium atómicum; - despertador, horológium expergíficum; v. despertador; eléctrico, horológium eléctricum; - electrónico, horológium electrónicum; - hidrostático, - de agua, clépsydra, ae f ; horológium
hydrostáticum vel hydráulicum; horológium
aquátile vel aquárium; horológium ex aqua; solar, solárium, ii n; horológium solárium vel
solare // - de arena, horológium arenárium
vel ex arena; - de bolsillo, horológium gestábile, manuale, portábile; - de cuarzo, horológium quárzicum vel e quarzo; - de pared,
horológium pénsile; - de péndola, horológium oscillatórium; horológium perpendículo actum; horológium perpendículi
libramento actum; - de precisión, chronómetrum, i n; perfectus horarum index; - de pulsera, horológium brachiale vel bracchiale;
horológium armillare; - de repetición, horológium sonábile, sonans, sonax (-acis); - de
ruedas, horológium rotale vel rotábile // dar
cuerda al -, horológium inténdere vel retorquere; horológii machinationem instrúere vel
ágere; horológio machinationem dare; el falla, horológium aberrat vel mentitur; ¿funciona el -?, estne horológium in actu?; miramos el - para saber qué hora es, horológium
inspícimus, ut sciamus, quota sit hora; poner
el - en hora, horológium ordinare, temperare,
accommodare, instrúere, compónere; mi anda, marcha bien, horológium meum recte
metitur; adelanta, velócius vel ócius movetur; atrasa, retardatur vel léntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minutis cítius progréditur; va diez minutos atrasado, decem minutis retardatur; se paró,
súbstitit vel cónstitit; désiit moveri.
relojero: (el que hace relojes) horologiárius,
ii m. Sin: horologiorum ártifex (-fĭcis m), fabricator, ópifex (-fĭcis m) // (el que los vende)
horologiorum vénditor, negótians, negotiator
// (el que los repara) horologiorum refector.
relojería: (arte de hacer relojes) ars horológia conficiendi. Sin: ars horológica vel horologiária // (taller donde se hacen relojes)
remanencia: Fís remanéntia, ae f.
remanente: réliquum, i n.
remango: replicatura, ae f vel replicátio, onis
f. Sin: refléxio; recolléctio; invérsio.
remanso: aqua stagnans.
rematar: (tirar al arco, en el fútbol) follem
(vel pilam) in portam iácere vel míttere.
rembolso, v. reembolso.
remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refícere;
reparare; concinnare; reconcinnare.
remendón: veteramentárius, ii m. Sin: sarcinator, oris m; sarcītor; refector; reparator.
Uso: sastre -, consūtor, oris m; zapatero -, veteramentárius sutor.
remera: (prenda de vestir) intérula, ae f.
remero, ra: remigator, oris m; remigatrix,
icis f. Sin: remex, -mĭgis m; rémigans, antis.
Uso: banco de los -, transtrum, i n.
remesa: (remisión que se hace de una cosa)
míssio, onis f. Uso: - de dinero, pecúniae míssio; pecúnia missa; - de dinero por cheque,
pecúniae míssio per mandatum nummárium
// (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f)
missa.
remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: reféc-
929
remise
tio, reconcinnátio, onis f.
ris cálcei reféctio.
remise: coche de -, autoraeda meritória. Sin:
autocinetum meritórium.
rémora: (pez marino) rémora, ae f. Sin:
echenēis, neĭdis f; reméligo, gĭnis f // (fig,
cosa que detiene o dificulta) rémora, ae f.
Sin: mora; impedimentum; retardátio; tárditas; repágulum, i vel repágula, orum.
remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis;
qui mittit lítteras.
remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi cápulus; pala del -, palma vel pálmula, ae f //
Dep remígium, ii n; remigátio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, certátio. Uso: practicar el -, remigare.
remordimiento: consciéntiae morsus (-us
m). Uso: sentir -, consciéntiae morsu cruciari.
remplazable, v. reemplazable.
remplazar, v. reemplazar.
remoción: (de cosas, sobre todo de vehículos) ablátio, onis f // (privación de cargo o
empleo) privátio, onis f. Sin: amótio vel remótio; destitútio.
remolacha: beta, ae f. Sin: betáceus, i m; beta
vulgaris vel pátula. Uso: cultivo de -, betarum
cultura.
remolachero: (persona que se dedica al cultivo de remolacha) betarum cultor.
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: trahens; tractórius; remulco trahens // sust remulcator, oris m. Sin: currus (-us m)
remulcans vel tractórius; currus remulco trahens // (embarcación que remolca) navis vel
navígium remulcans. Sin: navis vel scapha
tractória; navis remulco trahens; linter ad
naves remulco adducendas.
remolcar: remulcare. Sin: remulco dedúcere
vel tráhere. Uso: cable de -, remulcum; vehículo remolcado, currus (- us m) remulcatus.
remolino: vertex vel vortex, tĭcis f.
remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n;
- en el que se viaja y se vive, v. roulotte.
remonta: (compostura del calzado) anterio-
remplazo, v. reemplazo.
remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lucrativus; fructuosus; lucrosus.
renacentista: adj anagenéticus, a, um. Sin:
ad renascéntiam áttinens // sust renovationis
homo; “homo novus”.
renacimiento: (acción de renacer) novus
ortus (-us m). Sin: renovátio (-onis f); nova
natívitas; ad vitam restitútio vel revocátio.
Uso: el - de la vegetación, renascentes herbae
// (actividad nueva dada a las artes o ciencias) renascéntia, ae f. Sin: reviviscéntia; regenerátio; renovátio; recreátio; restaurátio;
renovata alácritas. Uso: - artístico, literario,
político, restitútio ártium, litterarum, rei públicae; - del latín y griego, latinitatis et graecitatis renovátio // (período histórico del
siglo XVI) anagénesis, is f. Sin: renascéntia;
renascéntia litterarum; renatae vel renovatae
lítterae; lítterae redintegratae; renatae vel renovatae artes; renatae (renovatae, renascentes, reviviscentes) artes ac lítterae; aetas
renatarum litterarum et ártium; aetas e renascéntibus (vel e reviviscéntibus) ártibus nuncupata; aetas, quae a renascéntibus ártibus
nuncupatur. Uso: los autores del -, renascéntiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit-
930
renta
terarum ingénia; desde el comienzo del -,
inde a renatis sáeculo XV lítteris; ab exórdio
vel a primórdiis renatarum litterarum; desde
la época del -, ab aetate litterarum redintegratarum; después del -, post renatas sáeculo
XV lítteras; post renatas latinas lítteras; post
renatas véterum lítteras artesque; en el período del -, renatarum litterarum témpore; florescéntibus de íntegro lítteris; lítteris
renovatis.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riñones).
Uso: enfermedad -, nephropathīa, ae f.
rendez-vous, v. cita, entrevista.
rendición: (acción y efecto de rendir) expugnátio,onis f. Uso: - de una plaza, óppidi expugnátio // (acción y efecto de rendirse)
dedítio (álicui vel ad áliquem). Uso: - incondicional, dedítio sine ulla condicione; aceptar la - de uno, áliquem in deditionem
accípere vel recípere; obligar a uno a la -, áliquem ad deditionem redígere; áliquem in (vel
ad) deditionem impéllere vel compéllere //
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de
cuentas, rationum reddítio (-onis f). Sin: accepti et expensi rátio.
rendimiento: rédditus vel réditus, us m. Sin:
proventus, fructus, us m.
rendirse: dedi vel se dédere álicui. Sin: in deditionem venire, deditionem subire; fácere
deditionem álicui vel ad áliquem; arma trádere.
renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix,
icis f. Sin: abdicator; desertor; apóstata, ae m.
renegador: abnegator, oris m.
renegociar: dénuo pacisci. Sin: retractare;
novas pactiones fácere (cum áliquo de áliqua
re); (álicui) novas condiciones propónere.
renglón: línea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: por -, per síngulos versus; escribir dos - a
uno, áliquid litterarum ad áliquem dare; leer
entre renglones, plus quam significatur intellégere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
ne lítteram) quidem scríbere; una carta de
pocos -, lítterae paucorum vérsuum.
reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
- hembra, tarandrus fémina; - macho, tarandrus mas (maris m); de -, tarandrīnus.
renombrado: famosus, a, um. Sin: céleber,
-bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; ínclitus; insignis, e; famā ingens vel praestans;
notíssimus.
renombre: nomen vel renomen, mĭnis n.
Sin: fama, glória, laus, celébritas, opínio.
Uso: de gran -, magnae opinionis; de - internacional, internationáliter notíssimus; adquirir -, famam cónsequi.
renovable: renovábilis vel innovábilis. Sin:
iterábilis; iterationem vel continuationem admittens.
renovación: renovátio, vel novátio, vel innovátio, onis f. Sin: redintegrátio; instaurátio
vel restaurátio. Uso: - democrática, renovátio
democrática; - disciplinaria, disciplinae
instaurátio; - doctrinal, doctrinae redintegrátio;
- de las costumbres cristianas, christianorum
morum renovátio; - de los juegos, instaurátio
ludorum; secreto de la -, íntima renovationis
vis.
renovador, ra: renovator, vel novator, vel innovator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instaurator; restitutor; redintegrator // adj
novationem prómovens; novandi vim habens; progressum inducens vel súscitans.
renta: (beneficio que se obtiene de una cosa)
réditus, us m. Sin: proventus, us m; vectīgal,
931
rentabilidad
alis n. Uso: - neta, sólidi réditus mpl; la economía es una gran -, magnum vectigal est
parsimónia; - del petróleo, petrólei réditus;
constituir una - vitalicia, réditus ad vitae tempus duraturos institúere // (beneficio anual)
pénsio, onis f. Sin: ánnuum, i vel ánnua,
orum; ánnua pecúnia. Uso: señalar una - a
alguien, ánnuam pecúniam statúere álicui //
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel práedii merces //
(deuda pública) pública nómina.
reojo: mirar de -, limis aspícere, intueri,
spectare; limis óculis aspícere; obliquis óculis aspícere // (fig, mirar con enfado o prevención hostil) áliquem despícere.
reología: rheológia sive -logīa, ae f.
reómetro: rheómetrum, i n.
reoscopio: rheoscópium, ii n.
reóstato: rheóstatum, i n; rheóstatus, i m.
rentabilidad: rentabílitas, atis f.
rentado: (que tiene renta para mantenerse)
qui redítibus fruitur // (que disfruta de un seguro social) pensionárius cautionis socialis.
reparar: reparare. Sin: refícere; restitúere;
restaurare. Uso: - carreteras, stratas restitúere; v. refaccionar.
rentar: réditum vel proventum párere.
rentista: (persona que recibe renta) redituárius, ii m; redituária, ae f.
renuncia: abrenuntiátio, onis f.
renunciante: renúntians, antis. Sin: de iure
suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntiator, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae
de suo iure cedit.
renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimíttere. Uso: - al cargo, múnere se abdicare; - a
cargos civiles, civílibus offíciis renuntiare.
renunciatario: renuntiatárius, ii m. Sin: is,
cuius in favorem áliquis renuntiat.
reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (laesae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majestad, maiestatem láedere vel minúere.
reóforo: rheóphorus, i m; rheóphorum, i n.
reógrafo: rheógraphum, i n.
reparación: reparátio, onis f. Sin: restitútio;
redintegrátio, reféctio; sartura. Uso: - de
culpa, satisfáctio.
reparo: (cosa que se pone por resguardo)
praesídium, ii n. Sin: munimen, mĭnis n; munimentum; tutela; defénsio. Uso: - contra la
lluvia, munimen ad imbres.
repartición: (acción y efecto de repartir) digéstio, onis f. Sin: distribútio; divísio // (dependencia
en
una
organización
administrativa) pars administratória.
repartir: (distribuir algo dividiéndolo en
partes) distribúere. Sin: divídere // (entregar
a personas distintas lo que han encargado o
deben recibir) réddere. Sin: trádere. Uso: cartas, lítteras réddere; epístulas trádere //
(cargar una contribución o ganancia por
partes) vectīgal distribúere.
reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis
f. Sin: área; régio, séctio, státio, onis f. Uso:
- de reanimación, státio redanimationis // (acción y efecto de repartir) tradítio, onis f. Uso:
- de cartas, perlátio cursualis; epistularum vel
litterarum tradítio.
932
repetidor
repasar: (volver a pasar por un mismo sitio
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire
viam vel iter; viam repétere; iter relégere; por una calle, redire viam // (recorrer lo que
se ha estudiado) recensere. Sin: repétere.
Uso: - las lecciones, dictata secum repétere;
memóriā recensere dictata; - mentalmente las
reglas, praecepta repétere // (volver a mirar,
examinar o registrar una cosa) recognóscere;
recólere // (volver a explicar la lección) rursus vel dénuo explicare. Sin: lectionem relégere, recólere; íterum lectionem légere //
(- en su mente, en su memoria) recogitare.
Sin: recólere; áliquid memóriā vel ánimo repétere; secum revólvere; secum recogitare de
áliqua re; áliquid cum ánimo revólvere;
secum ánimo reputare. Uso: repaso conmigo
toda mi jornada, totum diem meum scrutor
// (reconocer muy por encima un escrito, pasando por él la vista ligeramente o de corrido) áliquid strictim (vel cursim) légere.
Uso: - un libro, librum strictim attíngere.
repasata, v. regañina, reprimenda.
repaso: (acción y efecto de volver a pasar)
retránsitus, us m. Sin: retransítio, onis f; réditus, us m; redítio; iteratum tránsitus; recursus,
us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto
o estudiado) recénsio, onis f. Sin: reléctio; repetítio; iterátio; retractatus, us m (el repetir);
recensítio, onis f (el releer). Uso: doy un - a
la parte que he de declamar, ítero declamationis partem // (reconocimiento de algo después de hecho, para ver si le falta o sobra
algo) recognítio, onis f. Sin: recénsio.
repatriación: (regreso espontáneo a la patria) remigrátio, onis f. Sin: in pátriam réditus
(-us m) vel revérsio; domum redítio // (devolución de un extranjero al país de origen) in
pátriam remíssio vel restitútio.
repatriar: (regresar a la patria) repatriare.
Sin: remigrare; domum redire; in pátriam re-
dire, reverti, se recípere; pátriam repétere //
(devolver algo o a alguien a su patria)
domum remíttere. Sin: in pátriam redúcere
vel restitúere.
repercusión: repercússio, onis f; repercussus,
us m. Sin: resultátio; reverberátio; resonántia;
redundátio; redundántia.
repercutir: (intr, rebotar) repércuti. Sin: referri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
el sonido repercute, sonus resultat // (tr, rayos, sonidos, etc.) repercútere. Sin: reverberare; réddere, regérere; referre; refléctere;
remíttere; replicare. Uso: - los rayos, rádios
replicare vel reverberare; - la voz, vocem remíttere, reiectare, repercútere // (Med, rechazar, repeler, hacer que un humor retroceda o
refluya hacia atrás) repéllere. Sin: reícere;
nóxios humores álio avértere // (recaer sobre)
recídere. Sin: redundare; redire (in áliquid vel
in áliquem). Uso: el castigo (de alguien) repercute sobre su familia, poena in eius famíliam récidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infámia ad amicos redundat.
repertorio: (lista de obras dramáticas que
habitualmente ejecuta un artista) repertórium, ii n // (colección de obras o noticias)
index, dĭcis mf. Sin: thesaurus.
repetición: iterátio, onis f. Sin: repetítio.
repetidamente: iteratim. Sin: íterum iterumque; íterum atque íterum; íterum ac sáepius;
saepe sáepius; crebro; frequenter.
repetidor: (alumno que repite un curso) v.
repitiente // (el que repasa a otro la lección)
repetītor, oris m. Sin: submagister; promagister; subsidiárius vel domésticus magister;
hypodidáscalus // Telec amplificatórium
instrumentum // (TV, emisor de débil potencia, que retransmite los programas difundidos por una estación principal) státio
933
repetir
rius; - fotógrafo intruso, reptícius imáginum
auceps.
mutatória. Sin: apparatus mutatórius.
repetir: iterare.
repetitivo: iterativus, a, um.
repique: sacri aeris concentus; sacrorum
aerum concentus. Sin: campani aeris concentus.
repisa: plúteus, i m.
reposera: sella dormitória. Sin: sella flexíbilis, fléxilis, plicátilis; reclīnis sella; fléxile ac
plicátile subséllium; scimpódium vel oblonga
ac plicátilis sella; sedile (-is n) cubitórium.
reposición: reposítio, onis f.
repositorio: repositórium, ii n. Sin: receptáculum; reconditórium.
repitiente: adj répetens, entis. Sin: íterans //
sust alumnus répetens (scholam); eiusdem
scholae iterator.
replicar: replicare. Sin: iterare; repétere;
respondere.
repoblación: incolarum redintegrátio.
repoblar: novis íncolis frequentare.
repostería: (oficina donde se fabrican confituras, pasteles, embutidos, etc.) v. confitería, pastelería // (despensilla en que se
guardan provisiones de esta clase) cellárium,
ii n. Sin: promptuárium vel promptárium; céllula penaria vel penuária; céllula promptuária // (lugar donde se guardan los objetos del
servicio de la mesa) armárium, ii n. Sin: arca;
repositórium; armárium promptuárium; v.
aparador.
repollo: brássica capitata vel cumana.
repostero, v. confitero, pastelero.
reportaje: relátio, onis f. Uso: - fotográfico,
scriptum photographématis illustratum.
reporter, v. reportero.
reporterismo: (oficio de reportero) relatoris
munus (-nĕris n) // (información periodística)
relátio, onis f (diurnorum relátio; diurnorum
núntii vel núntia, si se trata de diarios; commentariorum relátio; commentariorum núntii
vel núntia, si se trata de revistas).
reportero: relator, oris m. Sin: auceps (-cŭpis
m) notitiarum (cazador de noticias). Uso: de diario, diurnorum vel diurnárius relator;
nuntiorum explorator; - de radio, relator stationis radiophónicae; - de revista, commentariorum relator; - de televisión, relator
stationis televisíficae; - gráfico, relator photógraphus vel photográphicus; photodiurná-
represalia: represáliae, arum fpl. Sin: hostimentum; vis vi repulsa. Uso: actos de -, actus
represaliarum; derecho de -, clarigátio, onis f;
ius represaliarum; por -, título represaliarum;
clarigationis causā; hacer represalias, vim vi
repéllere; pária páribus respondere; par pro
pari referre.
represaliar: represáliis uti (contra áliquem).
Sin: represáliis pléctere (vel affícere) áliquem.
representación: (acción y efecto de representar) repraesentátio, onis f. Sin: descríptio;
relátio. Uso: - gráfica de un plano, descríptio
aedificandi // (figura, imagen o idea que sustituye a la realidad) effígies, ēi f. Sin: imago,
gĭnis f. Uso: - pictóricas, formae ac figurae //
(obra dramática) spectáculum, i n. Sin:
934
reprobado
spectamen, mĭnis n; fábulae áctio; exhibítio
spectáculi; ludus scáenicus. Uso: - religiosa,
spectáculum sacrum; sacer ludus scáenicus //
(hecho de representar a una casa comercial)
negotiorum procurátio // (cuerpo de representantes) v. delegación // - proporcional,
procurátio proportionalis.
aetatis philosophorum; mal - de la latinidad,
malus auctor latinitatis // (sostenedor, partidario) auctor, oris m. Sin: cógnitor. Uso: el de una idea, de un parecer, senténtiae auctor
vel cógnitor // (actor o actriz) actor, oris m;
actrix, icis f. Sin: scáenicus, i m; scáenica, ae
f.
representador: repraesentator, oris m. Sin:
repraesentans.
representar: (hacer presente algo) repraesentare // (actuar en nombre o por cuenta de
otro; hacer las veces de otra persona o colectividad) alicúius vice (vel múnere) fungi;
alicúius vicárius sum // - los intereses de alguien, alicúius negótia procurare // (ejecutar
una obra de teatro) fábulam dare, ágere, perágere // (interpretar un papel de una obra
dramática) alicúius personam gérere vel
ágere // (informar, referir) referre. Sin: renuntiare.
representante: (persona que hace las veces
de otra) vicárius, ii m; vicária, ae f. Uso: ser
el - de alguien, alicúius vice (vel offício, vel
pártibus) fungi; alicúius personam gérere; ser
el - de la ciudad, de una firma o sociedad comercial, de una sociedad civil, civitatis, societatis (nóminis), collégii personam gérere
// (persona que representa a un ausente,
cuerpo o comunidad) repraesentans, antis m.
Sin: legatus vel delegatus, i m; curator vel
procurator, oris m; núntius; orator. Uso: - del
drama inglés, repraesentans drámatis ánglici;
- del rey, regis legatus; - de una empresa, societatis bonis gignendis procurator; representantes de otras Iglesias cristianas,
repraesentantes aliarum ecclesiarum christianarum; representantes de varias naciones y
gobiernos, repraesentantes variarum nationum regiminumque; representantes de todos
los partidos, repraesentantes ómnium factionum politicarum; enviar a uno como -, áliquem legare; áliquem legatum míttere //
(persona que gestiona los contratos y asuntos profesionales) curator negotiorum. Uso:
ser el - de uno, de una firma o sociedad, alicúius, societatis (vel nóminis) negótia (vel rationes) procurare // (el que sirve de modelo,
de ejemplo) exemplar, aris n. Sin: auctor;
princeps. Uso: noble - de su ciudad, egrégius
auctor civitatis suae; el principal - de la democracia, homo florens prae céteris in ratione populari; - de la época antigua,
exemplar aevi prioris; el más autorizado - de
la filosofía contemporánea, princeps huius
representativo: (que se puede tomar como
representación de otra persona o cosa) repraesentativus, a, um . Sin: signíficans; significativus // (característico, ejemplar,
modélico) praecípuus, a, um. Sin: excellens;
princeps (-cĭpis) // régimen -, forma rei públicae repraesentativa.
represión: représsio, onis f. Sin: coërcítio;
cohibítio; refrenátio.
represivo: repressivus, a, um. Sin: réprimens; coërcitivus; coërcitórius. Uso: medida
-, coërcítio.
reprimenda: reprehénsio, onis f. Sin: obiurgátio; severa corréctio.
reprimido: repressus, a, um. Sin: coércitus;
cohíbitus; refrenatus.
reprobado: (censurado) vituperatus, a, um.
Sin: exprobratus; reprehensus; correptus //
(que no aprobó un curso o examen) reprobatus, a, um. Sin: improbatus. Uso: alumno -,
935
reprochar
alumnus improbatus.
reprochar: áliquem reprehéndere vel obiurgare. Sin: áliquem verbis increpare, increpitare, corrípere, exprobrare.
reproducción: (acción y efecto de reproducir
o reproducirse) generátio, onis f. Sin: procreátio; progenerátio, regerminátio. Uso: - por
segmentación, scissipáritas, atis f; segmentária procreátio vel generátio; generátio per
scissionem hábita; técnicas de - artificial,
modi generationis artificiosae // (cosa que reproduce o copia un original) exemplum, i n.
Sin: exemplar, aris n. Uso: una - fotográfica
del Códice B, exemplar Códicis B photográphice expressum // (copia de un texto, una
obra u objeto de arte) imago, gĭnis f.
reproducible: regenerábilis, e. Sin: rursus
producíbilis; potis effingi vel éxprimi.
reproducir: (volver a producir o producir de
nuevo) regenerare. Sin: procreare; rursus prodúcere // (volver a hacer presente lo que
antes se dijo o alegó) repétere. Sin: éadem
dícere vel fácere // (sacar copia de un original) imitari. Sin: exprímere.
reproductivo: reproductivus, a, um. Sin: ad
gignendum vel ad procreandum aptus.
reprueba: novum argumentum. Sin: cértior
probátio.
reps: crispum, i n. Uso: - de seda, crispum
séricum.
república: (como Estado) res pública vel respública, vel Respública. Sin: cívitas. Uso: autónoma, província líbera; - comunistas o
socialistas, públicae res communísticae vel
socialísticae; - democrática, popularis res pública; - federal, res pública foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pública
praesidialis vel praesidalis // - Democrática
Alemana, Res pública Democrática Germánica; - Federal de Alemania, Foederata Res
pública Germánica; - Arabe Unida, Respública Arábica Unita; - Federal de Austria,
Res pública Foederatarum Austriae Civitatum; - Centroafricana, Respública Africae
Médiae; - Popular China, Res pública Popularis Sinensis; - de Colombia, Columbiana
Respública; - de Sudáfrica, Respública Africae Australis.
republicanismo: rei públicae stúdium.
republicano: (dicho del ciudadano de una
república) republicanus, i m. Sin: rei públicae civis // (partidario de este género de gobierno) rei públicae studiosus, fautor,
propugnator. Sin: popularis impérii (vel popularis rei públicae) fautor, assertor; communis libertatis studiosus vel amans; is, cui a
república nomen.
repuesto: piezas de -, partes subsidiáriae, additíciae, supervacáneae.
repulgo, v. dobladillo.
requesón: coágulum, i n. Sin: lac coagulatum; meta (-ae f) lactis; coágulum recoctum;
coacti lactis massa; cocta massa cásei recocta.
requisar: exquírere. Sin: expostulare, exígere.
requisición: conquisítio, onis f.
requisito: condício, onis f. Sin: res necessária.
requisitoria: accusátio, onis f. Sin: criminátio; criminosa orátio.
resarcible: reparábilis, e. Sin: qui (quae,
936
resfrío
quod) potest sarciri, resarciri, reparari.
resarcimiento: satisfáctio, onis f. Sin: compensátio; restitútio; medela damni.
resarcir: resarcire vel sarcire. Sin: reparare;
refícere; damna sarcire vel compensare.
resbaladero: (adj, resbaladizo) v. esta voz //
(lugar resbaladizo) lúbricum, i n // (paraje
en que hay hielo para resbalar) glácies consistens.
resbaladizo: lúbricus, a, um. Sin: lápsilis; lábilis. Uso: de un modo -, lúbrice.
resbalón: lapsus, us m. Sin: lápsio, prolápsio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps
(-cipĭtis).
diáriae // (guardia o custodia) - monetaria,
nummi repósiti; aerárium cónditum; - metálica, subsidiária vis metalli; - de oro, cónditum auri aerárium; pretiósius aerárium //
(porción de superficie que se protege) saeptum, i n. Sin: loci reservati; loca reservata.
Uso: - nacional, parque nacional, saeptum
públicum; saeptum beluarum plantarumque;
- de caza, venátio reservata; fines venatórii;
privata venationis loca // (territorio reservado) - de indios, autóchtonum terra própria
// (Dep, jugador que aguarda para actuar)
vir vel lusor subsidiárius // (excepción) excéptio, onis f. Uso: - mental, tácita excéptio;
epichéia; interpretátio restrictiva.
reservación: (acción y efecto de reservar) reservátio, onis f // (reserva de habitaciones, de
localidades para un espectáculo) praenotátio, onis f. Sin: praesignátio; v. prenotación.
resbaloso, v. resbaladizo.
rescate: (acción y efecto de rescatar) redémptio, onis f. Sin: liberátio // (dinero con
que se rescata, o que se pide para ello) prétium, ii n (pro redemptione).
rescindir: rescíndere vel scíndere. Sin: dissólvere; abrogare; írritum fácere. Uso: - un
contrato, pactionem rescíndere.
reservado: (que se reserva o debe reservarse) reservatus, a, um. Sin: repósitus, sepósitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
sitios -, loci reservati; loca reservata // (callado; reacio en manifestar su interior) tácitus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
(cauteloso) cautus, a, um // (prudente, circunspecto) circumspectus. Sin: prudens; modestus; verecundus.
reseña: (acción y efecto de reseñar) recénsio,
onis f; recensus, us m. Sin: recognítio;
descríptio; numerátio; relátio. Uso: - cronológica, notátio témporum // (narración sucinta)
brevis relátio, exposítio, narrátio // (información crítica o comentario sobre una obra literaria o científica, etc.) commentárium, ii n;
commentárius, ii m. Sin: iudícium; recognítio; censura; v. recensión // (revista que se
hace de la tropa) mílitum lustrátio.
reservar: reservare. Sin: sepónere, repónere;
excípere, exclúdere; destinare. Uso: hacerse
-, condúcere; me hice - un camarote en el
“Queen Mary”, domúnculam vel céllulam
conduxi navis “Reginae Marīae”.
reserva: (cuerpo de tropas) subsidiárii, orum
mpl. Sin: auxília vel subsídia, orum npl; mílites subsidiárii vel auxiliárii; cópiae subsi-
resfrío: pituíta, ae f. Sin: gravedo; destillátio;
perfríctio; cápitis gravedo. Uso: agarrar un -,
perfrictionem sibi contráhere.
resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gravédine vel pituítā affectus, correptus, laborans // (sust, catarro, constipado) v. estas
voces.
937
resguardar
resguardar: saepire. Sin: protégere; munire.
residence
disiuncta.
(house) :
diaeta
deversória
residencia: (lugar en que se reside, casa, domicilio) commorátio, onis f. Sin: sedes, is f;
domicílium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundária; para menores, commorátio minóribus hospítium praebens; permiso de -, permíssio residéntiae vel habitandi; vénia commorandi //
(casa suntuosa) residéntia, ae f. Sin: mánsio.
Uso: - del presidente, residéntia práesidis; de los reyes, residéntia regum // (centro hospitalario en el que hay enfermos internados)
v. hospital.
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel domicílii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum
domorum spectans.
residente: resīdens, entis. Sin: cómmorans;
sedem vel domicílium habens.
ánimo ábiit; no -, no saber - a algo, áliquid
iniquo ánimo ferre; áliquid aegre (vel moleste, vel gráviter) ferre.
resina: resina, ae f. Uso: - sintética, artificial,
resina synthética, artificialis, artificiosa, arte
facta.
resistencia: (acción y efecto de resistir o resistirse) resisténtia, ae (contra + ac) f. Sin:
obstántia; renīsus, us m; fírmitas, firmitudo
(-dĭnis f); constántia; patiéntia; tenácitas.
Uso: - armada, resisténtia armata; - física,
córporis patiéntia; sin -, sine ulla resisténtia;
sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad
resisténtiam aptus adversus + ac // (conjunto
de personas que se oponen a los invasores o
a una dictadura) resisténtia, ae f // Electr resistórium, ii n. Sin: rheóphorum, i n; rheóphorus, i m.
resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin:
obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resistens // (que pertenece a la resistencia) resistens, entis.
residual: resíduus, a, um. Sin: réliquus.
residuo: resíduum, i n. Sin: réliquum; resídua, orum npl. Uso: - químicos, resídua chemicália; - radiactivos, resídua radiactiva;
purgamentum radioactivum.
resignado: pátiens, entis. Sin: aequus; acquiescens; tólerans; pacatus; quietus; sorte
sua contentus.
resignarse: acquiéscere. Sin: obtemperare;
parēre; óbsequi; aequo ánimo ferre, pati, tolerare. Uso: - a las circunstancias, témpori
cédere vel parēre; - a la propia suerte, fortunae (suae) succúmbere; in sua sorte quiéscere; - a la voluntad de alguien, álicui (vel
alicúius voluntati) óbsequi; - a la voluntad de
Dios, ad Dei nutum se totum accommodare
vel compónere; se fue resignado, aequo
resistir: resístere. Uso: - a la demagogia, demagógiae resístere.
resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fascículus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de
papel de carta, fascículus chartae epistolaris.
resoli o resolí: rosólium, ii n. Sin: ros (roris
m) solis; dulcíssima aromática pótio.
resolver: (desatar una dificultad o dar resolución a una duda) resólvere. Sin: sólvere,
exsólvere. Uso: - un problema, un enigma,
quaestionem, aenigma sólvere; quaestionis,
aenígmatis nodum expedire vel exsólvere.
resonador: resonatórium, ii n. Sin: vocis
propagatórium.
938
responsabilidad
resonancia: (prolongación del sonido) resonántia, ae f. Sin: resonátio, repercússio, onis
f // (sonido producido por repercusión de
otro) repercussus, us m. Sin: sonus percussus
// (fama) nomen, mĭnis n.
resonar: (repercutir el sonido) resonare. Sin:
sonum vel sónitum réddere.
resorte: (muelle de metal) elatérium, ii n.
Sin: lámina vel lamella mollis, fléxilis, flexíbilis, elástica; spira férrea.
respaldar, v. respaldo.
respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; reclinatórium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, reclinatórium sellae; arcus vel dorsum sellae.
respeto: respectus, us m. Sin: observántia
(vel débitus honor) in áliquem. Uso: - humano, inanis pudor; inanis humani iudícii
pudor; malus pudor; - por los demás, ceterorum observántia; con el debido -, cum reveréntia; sin - humano, nullo ad humana iudícia
respectu.
respiración: respirátio, onis f. Sin: respiratus, spíritus, us m; ánima; efflatus, us m; exhalátio. Uso: - afanosa, spiritus angustior;
angústiae (-arum fpl) spíritūs; - animal, cutánea, vegetal, respirátio animalis, cutánea, vegetalis; - artificial, respirátio artificiosa,
artificialis; curátio oxygénia; - boca a boca,
ósculum salutare; - débil, spíritus rarus,
ánima ténuis (especialmente de un moribundo); dificultad de -, spirandi difficultas;
anhelátio; spíritus gravis; órganos de la -, órgana respirationis.
respiradero: spiráculum, i n. Sin: spiramentum; fístula; púteus; os exhalationis.
respirador: respiratórium, ii n. Sin: instrumentum respiratórium. Uso: - automático,
respiratórium automatárium.
respirar: respirare. Sin: spirare; ánimum vel
spíritum ágere, accípere, collígere, dúcere,
recípere, tráhere. Uso: - afanosamente, spíritum crebro collígere; - levemente, lenem spíritum ágere; - a pleno pulmón, aperto péctore
salutíferum áëra dúcere.
respiratorio: respiratórius, a, um. Sin: spiritalis; spirábilis; spirandi (gen); spíritus (gen).
Uso: aparato -, víscera spirabília npl; vías -,
meatus (ŭum mpl) spirandi vel spíritūs; órgano -, órganum respiratórium.
responder: respondere. Uso: responde ahora
a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea,
quae te interrogo; ¿quién sabe -?, quis responsum dare scit?; ¿quién sabe - a esta pregunta?, quis huic quaestioni respondere scit?
responsabilidad: responsabílitas vel responsálitas, atis f. Sin: onus, óneris n; munus,
nĕris n; offícium, ii n; culpa, ae f (culpabilidad); auctóritas, atis (peso, valor del cargo).
Uso: - conformes a las aptitudes naturales,
múnera et offícia ingénio uniuscuiusque consentánea; - específica, peculiaris responsálitas; - específica sobre el ambiente de vida,
offícium de vitae loco; - financiera, onus
nummárium; - misionera, responsabílitas
missionalis; - social, socialis obligátio; - subjetiva, subiectiva responsálitas; tremenda -,
grave onus; responsabilidades del matrimonio, responsabilitates cóniugum; conciencia
de la propia -, offícii sui consciéntia; sibi créditi múneris consciéntia; consciéntia múnerum exsequendorum // la - de amar la vida
humana, offícium vitam humanam amandi;
la - de este empeoramiento, onus talis conversionis in peius; es cosa de gran -, res est
magni óneris vel pónderis; es decisiva la - de
la familia, decretória est famíliae responsálitas; esto implica muchas y graves -, hoc
multa graviaque imponit ónera; la - recae
939
responsabilización
sobre alguien, eventus in caput alicúius récidit // achacar a uno la - de algo, ab áliquo rationem pétere; culpam (alicúius rei) in
áliquem derivare vel conícere; asumir la - de
algo, áliquid in se recípere; alicúius rei rationem in se recípere; causam in se transferre;
cargar con la - (culpa) de algo, alicúius rei
culpam suscípere; ejercer la propia -, offícia
sua éxsequi; estar exento de -, culpā vacare;
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offício teneri
recte educandi prolem; tomo sobre mí la -,
perículum (el riesgo) vel culpam (la culpa)
in me recípio; praesto perículum vel culpam
// bajo mi -, me auctore (a instigación mía);
meo perículo (por mi cuenta y riesgo); sin -,
nullo rationis reddendae offício.
responsabilización: responsalitatis vel responsabilitatis iniúnctio.
responsabilizar: responsalitatem vel responsabilitatem iniúngere.
responsable: sust responsalis vel responsábilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor,
responsor; (promotor de una empresa) alicúius rei dux (vel auctor, vel caput, vel princeps); qui praestat áliquem (que da garantía
por uno) vel áliquid (por algo); qui spondet
pro áliquo (quien se hace garante de alguien). Uso: los - de la mala condición de la
educación, responsábiles de mala condicione
educationis; ser - de algo, áliquid praestare;
áliquid in se recípere; auctorem esse alicúius
rei; hacer a uno -, ab áliquo rationem pétere
// adj responsalis vel responsábilis, e. Sin:
offícii sui cónscius (concienzudo); obnóxius
(culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad
y maternidad, responsalis paternitatis ac
maternitatis exercitátio; de manera -, modo
responsali.
responsablemente: responsabíliter.
responsorial: adj responsorialis, e // (libro
de los responsorios) responsoriale, is n. Sin:
responsoriorum liber vel volumen.
respuesta: (acción de responder) respónsio,
onis f // (lo que se responde) responsum, i n.
Uso: - telegráfica, telegráphicum responsum;
esperar - positiva del gobierno de Israel,
responsum positivum ab regímine israheliano
exspectare.
restablecer: - críticamente un texto, textum
ad criticorum rationem exígere. Sin: textum
crítice (vel ad críticam rationem) corrígere
vel emendare.
restar: Mat dedúcere (númerum de vel ex
alio). Sin: subdúcere; detráhere; deductionem
fácere.
restauración: restaurátio, onis f. Sin: reféctio; restitútio; instaurátio. Uso: - económica,
restaurátio oeconómica; - de una antigua cubierta, restitútio vetusti cuiusdam integumenti; - de una casa, restitútio domūs.
restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus;
renovatus.
restaurador: restaurator, oris m. Sin: refector; restitutor; repostor.
restaurán, v. restaurante.
restaurante: caupona, ae f; caupónium, ii n.
Sin: refectória, ae f (taberna); taberna deversória vel refectória; domus cenatória. Uso: de hotel, cenátio, onis f; - chino, caupona sinensis; - musical, caupona música; estar en
un -, in caupona esse; ir al -, cauponam
adire, ad cauponam deverti; quedar en un -,
in caupona manere vel morari.
restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare;
restitúere; redintegrare.
940
retículo
restorán, v. restaurante.
resucitación: resuscitátio, onis f.
resucitado: resuscitatus, a, um. Sin: in vitam
redux; ad vitam revocatus vel reductus; redivivus; reviviscens.
anástasis, is f;: réditus ad (vel in) vitam; reviviscéntia, resuscitátio (a mortuis); ad vitam
restitútio; - de los muertos, mortuorum ad
vitam revocátio; Pascua de -, sollémnia (vel
sacrum sollemne) ob memóriam anástasis
Domini Nostri Iesu Christi.
retablo: sacra tábula toréumatis decorata.
resucitador, ra: resuscitator, oris m; resuscitatrix, icis f. Sin: vitae restitutor.
resucitar: (volver a la vida a un muerto) resuscitare. Sin: ad vitam revocare; vitam réddere // (volver a la vida) resuscitari. Sin:
resúrgere; revivíscere; ab ínferis excitari.
retaguardia: auxiliare vel auxiliárium agmen
(-mĭnis n). Sin: agmen postremum.
retahíla: longa séries (-ei f). Uso: - de palabras, flumen verborum; - de reglas, fastidiosa praeceptorum séries.
resultado: éxitus, us m. Sin: eventus; effectus; (favorable) successus // (situación) status, us m. Uso: - final, status finalis // sin -,
sine effectu, vel sine ullo effectu.
retama: genista, ae f.
resumen: summárium, ii n. Sin: compéndium; epítoma, ae f.
retardatario: morator, oris m. Sin: tardans,
retardans.
resumir: recapitulare. Sin: compendiare;
comprehéndere; summatim expónere;
bréviter recensere; in compéndium redígere;
in artum contráhere; per cápita recensere.
retardo: retardátio, onis f.
retardador: Cinem cinematográphicum sufflamen (-mĭnis n).
retención: (acción y efecto de retener) reténtio, onis f // (parte o totalidad retenida de un
sueldo, salario u otro haber) dedúctio, onis f.
Sin: pecúniae subdúctio, subtráctio; pars salárii retenta // Med reténtio.
resurgimiento: resurréctio, onis f. Sin: renovátio. Uso: - italiano, renata Italorum nátio;
libertas ítalae genti restituta vel redintegrata;
aetas a resurgente Italia nuncupata; aetas,
quae a resurgente Italia nuncupatur; escritores (poetas, pintores, escultores) del - italiano, aetatis scriptores (poëtae, pictores,
sculptores vel statuárii) e resurgente Italia
nuncupatae; guerra del - italiano, bellum Itáliae in libertatem vindicandae; bellum pro
restituenda Itáliae libertate et unitate; Italorum bellum ad libertatem repetendam; historia del - italiano, redintegratae Italae gentis
história.
reticente: réticens, entis. Sin: tacens, tácitus;
silens.
resurrección: resurréctio, onis f. Sin:
retículo: retículum, i n; retículus, i m. Sin:
retentiva: retinéntia, ae f. Sin: virtus retentória; facultas retinendi; memória.
retentivo: retinendi vi práeditus.
reticencia: reticéntia, ae f. Sin: siléntium;
dissimulátio. Uso: con -, reticenter; dissimulanter, ex dissimulato.
941
retina
retíolum.
retina: rétina, ae f. Sin: membrana reticulata;
retículum oculare vel oculárium; óculi retículum; reticulata óculi membrana.
retirada: recessus, us m. Sin: recéssio; recéptio, onis f; receptus; secessus; discessus.
Uso: batirse en -, emprender la -, discédere,
recédere, se recípere; loco cédere.
retirado: (distante, apartado de un lugar)
distans, antis Sin: remotus // (dicho de un militar) miles stipéndiis confectis vel stipéndia
eméritus. Sin: miles dimissus vel missus //
(dicho de un funcionario, obrero, etc.) eméritus. Sin: rude donatus; cui rudis data vel donata est. Uso: generales -, generales,
postquam rude donati sunt // (lejos de la vida
pública) solitárius. Sin: a civitatis tumultu remotus. Uso: llevar una vida -, vitam solitáriam ágere; vida - entre las paredes
domésticas, vita umbrátilis.
retirar: retráhere vel abstráhere. Uso: - los
soldados de Irak, mílites ex Iráquia abstráhere; - a los soldados israelíes de la región de
Gaza, ex regione Gaza mílites israhelianos
retráhere.
retiro: (acción y efecto de retirarse) recessus,
us m. Sin: secessus, us m; receptus, us m; valedíctio; rudis, is f. Uso: dar a uno el -, rudem
dare vel donare; lograr el -, rudem accípere;
rude donari; recibir su -, rudem accípere //
(ejercicio de devoción que consiste en practicar ciertas devociones retirándose por uno
o más días de las ocupaciones ordinarias)
sacer recessus // (situación del militar, funcionario, obrero, etc., retirado) commeatus,
us m. Sin: dimíssio; míssio; vacátio; liberátio
(a múnere, a milítia). Uso: - provisorio, definitivo, dimíssio temporária, perpétua; - limitado, ilimitado, míssio ad diem, sine die (vel
in perpétuum); pasar a -, discédere ab armis;
missionem accepisse vel habere; pedir -, missionem pétere // (sueldo, haber o pensión que
perciben los retirados) stipéndium, ii n. Sin:
benefícium.
retocar: (revisar) retractare // (corregir)
corrígere. Sin: emendare // (perfeccionar) expolire.
retoque: (de obra literaria, de arte, etc.) expolítio, onis f. Sin: recognítio; corréctio;
emendátio.
retórica: (arte que enseña las reglas del bien
decir) rhetórica, ae f; rhetórice, es f. Sin: rhetórica ars (artis f); dicendi ars, bene dicendi
sciéntia vel ars. Uso: las reglas de la -, dicendi praecepta; libros de -, libri rhetórici //
retóricas (sofisterías o razones que no son
del caso) vanilóquium, ii n. Sin: inanis sonus;
inanis fúnditus sonus.
retorsión: retórtio, onis f. Sin: refutátio; repúlsio; reiéctio.
retortijones: (de tripas) tórmina, um npl.
retractación: retractátio, onis f; retractatus,
us m. Sin: revocátio; reprobátio; corréctio;
emendátio.
retractar: revocare. Uso: - las propias palabras, v. retractarse.
retractarse: dicta revocare; verba sua revocare vel recantare; orationem suam retéxere.
retractista: pictor imáginum vel iconicorum.
Sin: anthropógraphus.
retraso: commorátio, onis f. Uso: por - de los
carteros, propter commorationem tabellariorum.
retrato: effígies, ēi f. Sin: imago, gĭnis f; si-
942
reumático
mulacrum. Uso: - fotográfico, effígies luce
expressa; - al natural, effígies icónica; simulacrum icónicum; - en colores, effígies colóribus expressa; - en lápiz o pluma, imago
líneis adumbrata; - en madera, metal, piedra,
etc., státua; simulacrum; signum; hacer el de uno, alicúius spéciem exprímere; alicúius
imáginem fíngere vel effíngere; hacer el - de
uno en pintura, en escultura, en cincel, en
lápiz, alicúius imáginem (vel simulacrum)
penicillo, scalpro, caelo, gráphide réddere.
retreta: (toque militar que se usa por la
noche para avisar a los soldados que se recojan al cuartel) recéptui signum. Sin: militaris
sonus recéptui canens.
retrete, v. excusado.
retribución: retribútio, onis f. Sin: remuneratio; compensátio; merces, edis f. Uso: - honesta, iusta merces.
retributivo: retributioni insérviens. Sin: ad
retribuendum aptus; ad mercedem pértinens.
retroactividad: retroactívitas, atis f. Sin: retrotráctio; vis in praetéritum valens.
retroactivo: retroactivus, a, um. Sin: in praetéritum valens vel vigens; in antecessum
quoque vigens; qui (quae, quod) in praetéritum valet vel viget. Uso: dar efecto - a una
ley, statúere vel effícere ut lex in praetéritum
(vel in antecessum) quoque váleat; emanar
una ley -, in praetéritum ferre legem; tener
aplicación -, retrorsum valere; vim retro habere; la ley tiene valor -, lex in antecessum
quoque viget.
retroceder: retrocédere; retro cédere Sin: recédere; retrógradi; retro gradi; movere;
pedem (vel gradum, vel gressum) referre, retráhere, vértere // fig deteriorem fíeri. Sin:
peiorem fíeri. Uso: hacer - (por ej., una cinta
de grabador), retroágere vel retorquere.
retroceso: (acción y efecto de retroceder) retrocessus, us m. Sin: recéssus vel regressus,
us m; retrocéssio, regréssio, revérsio, onis f .
Uso: - rápido (por ej., de una cinta de grabador) recursus, us m // (empeoramiento) deterior condício; mutátio in peius.
retrogradación: retrogradátio, onis f. Sin:
retrogressus, retrocessus, regressus, us m.
retrogradar: retrógradi. Sin: retrocédere.
retrógrado: retrógradus, a, um. Sin: a progressione aversus; rerum novarum reprobator
vel osor; véterum rerum studiosus; misoneísta, ae m.
retrogresión, v. retroceso.
retroproyector: proiectórium supracapitale.
Sin: proiectórium lúminis diurni.
retrospectivo: retrospíciens vel retro aspíciens, entis. Sin: retro respíciens; ad praetéritum respíciens.
retrovisor: spéculum retroscópicum vel
anoscópicum. Sin: spéculum retro prospíciens.
retruécano: (inversión de términos) verborum invérsio // (juego de palabras) verborum
ludus.
reuma o reúma, v. reumatismo.
reumático: (que padece reuma) rheumáticus,
a, um. Sin: arthríticus; articulari morbo affectus vel vexatus; rheumatismo laborans // sust
rheumáticus, i m. Sin: qui articulari morbo
laborat, vexatur, affícitur // (relativo al reumatismo) rheumáticus. Sin: arthriticus. Uso:
dolores -, articulorum vel ártuum dolores;
943
reumatismo
dolores articulares; sufrir fuertes dolores -,
magnos articulorum dolores habere.
reumatismo: rheuma, ătis n; rheuma, ae f.
Sin: rheumatismus, i m; arthritis, ĭdis f; morbus articularis; vítium articulárium; dolor
rheumáticus; dolor articulorum vel ártuum.
Uso: - articular, rheumatismus articularis; muscular, rheumatismus muscularis; tener -,
padecer de -, rheumatismo (articulari morbo,
articulorum vel ártuum morbo) laborare, vexari, áffici.
reunión: (acción y efecto de reunir) iúnctio,
onis f. Sin: coniúnctio // (acción y efecto de
reunirse) congregátio, onis f. Sin: congréssio;
consociátio; coadiunátio; colléctio, onis f.;
coetus, conventus, congressus, consessus, us
m; concílium; coítio; círculus; conventículum; conciliábulum; séssio; consultátio. Uso:
- anual, consessus ánnuus; ánnua séssio; clandestina, secreta, conventus clandestinus;
- muy concurrida, conventus frequentíssimus, celebérrimus, máximus; - cumbre,
summi gradus congréssio vel conventus; - familiar, congréssio familiárium; - festivas, celebrationes; - parlamentaria, consessus
parlamentariorum; - plenaria, generalis coetus; - de despedida, congressus valetudinárius; - de médicos, medicorum concílium vel
coetus; - de profesores, consultátio vel consílium magistrorum // realizar una -, concílium habere; levantar , disolver una -,
concílium vel coetum dimíttere.
reunir: (a personas o animales) congregare.
Sin: collígere; cógere // reunirse, convenire
intr. Sin: congregari.
revacunación: revaccinátio, onis f. Sin: nova
vaccinátio.
revacunar: revaccinare. Sin: dénuo (vel íterum, vel rursus) vaccinare; dénuo vaccīnum
pus (puris n) insérere.
reválida o revalidación: revalidátio, onis f.
Sin: convalidátio; recognítio; ratihabítio; approbátio; confirmátio.
revalidar: revalidare. Sin: convalidare;
ratum habere vel fácere; recognóscere; approbare; confirmare.
revalorización: revalorátio, onis f.
revaluación: (nueva evaluación) iterata existimátio // (incremento del valor de una moneda o de otra cosa) valoris auctus (-us m).
revaluar: (volver a evaluar) íterum existimare // (elevar el valor de una moneda o de
otra cosa) valorem augere.
revelación: (acción de revelar) revelátio,
onis f. Sin: patefáctio; manifestátio; reserátio;
nuntiátio; aperítio vel apértio // (manifestación divina) Revelátio. Sin: véritas divínitus
trádita; res divino afflatu patefacta; véritas
Deo aperiente accepta.
revelado: adj revelatus, a, um. Sin: manifestatus; patefactus; reseratus. Uso: verdades reveladas por Dios, veritates Deo revelante (vel
aperiente) acceptae // (Fotogr, operación de
revelar) lamellae photográphicae detéctio o
bien brácteae photográphicae detéctio (según
se trate de plancha o de película fotográfica).
revelador: ( que revela) revelator, oris m //
(baño para revelar la fotografía) revelatórium, ii n.
revelar: (mostrar, descubrir) manifestare.
Sin: patefácere; reserare; pródere; pándere;
detégere; retégere. Uso: - los artilugios de
uno, malas artes alicúius in médium proferre;
- una fotografía, imáginem luce impressam
medicatā aquā detégere // (manifestar de
parte de Dios) divínitus revelare vel manifestare.
944
revisionista
revendedor: propōla, ae m. Sin: ínstitor.
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de localidades, tesserarum vénditor iniquus.
reventa: iterata vendítio. Uso: - de localidades, vendítio tesserarum iniqua.
reventar: (deshacer o romper aplastando
con violencia) elídere. Sin: protérere; rúmpere; dirúmpere; displódere // (fig, causar
gran daño a una persona) vexare áliquem.
Sin: protérere // (estallar) rumpi. Sin: dirumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidiā,
irā rumpi; - de risa, cachinnum tóllere; risu
solvi.
reventón: rúptio, onis f. Sin: dirúptio. Uso: de neumático, gummis dirúptio.
reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viriditatem resúmere. Sin: víridem colorem recuperare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivíscere. Sin: revívere.
reverencial: reverentialis, e. Sin: reveréntiā
plenus; reverenter práestitus. Uso: temor -,
metus (-us m) reverentialis.
reverenciar: reveréntiam álicui praestare.
reverendísimo: reverentíssimus vel reverendíssimus. Sin: ádmodum vel perquam reverendus.
reverendo: (digno de reverencia) venerábilis, venerandus; veneratione vel honore dignus; colendus // (título o tratamiento que se
aplica a eclesiásticos y religiosos) reverendus, a, um. Uso: el - padre Gregorio, reverendus pater Gregórius; el muy - padre
Miguel, ádmodum (vel perquam) reverendus
pater Michael // sust reverendus, i m.
reversibilidad: reversibílitas, atis f. Sin: ad
invertendum idonéitas.
reversible: (que puede usarse por el derecho
o por el revés) reversíbilis, e. Sin: versátilis,
vertíbilis, revertíbilis; ad invertendum aptus
vel idóneus.
reversión: revérsio, onis f. Sin: regréssio;
restitútio.
reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una
moneda, pars aversa alicúius nummi.
revés: (bofetada) álapa, ae f. Sin: inversa
manu percússio.
revestimiento: (acción y efecto de revestir)
indúctio, onis f // (capa o cubierta con que se
resguarda o adorna una superficie) tegimentum, i n. Sin: involucrum; operimentum.
revestir: vestire vel revestire. Sin : contégere; tégere.
revisar: recognóscere. Sin: recognitioni (vel
exámini, vel eximinationi) trádere, subícere,
súbdere.
revisión: (acción de revisar) revísio, onis f.
Sin: recognítio; inspéctio; examen, mĭnis n;
examinátio; emendátio; corréctio. Uso: - médica, explorátio médica; médici inspéctio; de las cuentas, calculorum vel rationum recognítio; - de pruebas tipográficas, recognítio; - de un libro, libri emendátio.
revisionismo: revisionismus, i m. Sin: recognítio et emendátio; rerum anteriorum (vel superiorum) recognítio. Uso: - político,
condicionis políticae recognítio.
revisionista: (perteneciente o relativo al revisionismo) ad rerum anteriorum recognitionem áttinens; (perteneciente o relativo al
revisionismo político) ad condicionis políticae recognitionem spectans // (partidario o
seguidor del revisionismo) revisionista, ae m.
945
revisor
Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) recognitionis fautor; (en lo político) rerum politicarum recognitionis fautor.
revisor: revisor, oris m. Sin: recógnitor; examinator; inspector. Uso: - de boletos, inspector; perforator; - de cuentas, dispunctor;
rationum cógnitor; inspector rei nummáriae,
sive rerum nummariarum; - de tareas, de
pruebas de imprenta, corrector vel emendator.
revista: (inspección exacta, examen detallado) recognítio, onis f. Sin: inquisítio. Uso:
pasar - a algo, áliquid recognóscere vel inquírere // (inspección de la tropa, de los caballos, etc.) recénsio, onis f. Sin: recessus, us
m; lustrátio. Uso: - naval, návium recognítio
vel recénsio; navalis decúrsio; pasar - al ejército, exércitum recensere, lustrare, recognóscere; exércitūs recensionem ágere //
(publicación periódica) commentárius, ii m;
commentárium, ii n. Sin: commentárius periódicus; commentárii periódici; acta periódica; recénsio; periódicum; recognítio;
chronográphicon, i n. Uso: - semanal, quincenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatrimestral, commentárii periódici singulis
hebdomádibus, bis in mense (vel sexto décimo quoque die), síngulis ménsibus, alternis
ménsibus, quater in anno (vel quarto quoque
mense), ter in anno (vel quinto quoque
mense) éditi; commentárii hebdomadárii, bis
ménstrui, ménstrui, bimestres, trimestres,
quatrimestres vel quadrimestres; recénsio
hebdomadária, bis ménstrua, ménstrua, bimestris, trimestris, quatrimestris vel quadrimestris; - bibliográfica, librorum recénsio; científica, scientiarum recénsio; (commentárium) periódicum scientíficum; acta (-orum
npl) periódica scientífica; - deportiva, ephémeris lusória; recénsio rei athléticae; - ilustrada, ephémeris imagínibus ornata;
commentárius periódicus picturatus; - lingüísticas mensuales, ménstrui linguarum
commentárii; - literaria, litterarum recognítio
vel acta; commentárii lítteris excolendis; muy difundida, vulgatíssimi commentárii; oficial, commentárius officialis; - pequeña,
commentaríolus; - porno, ephémeris obscena; - teatral, fabularum recognítio; la - Latínitas,
commentárii,
qui
Latínitas
inscribuntur; commentárii, quibus Latínitas
index, nomen, títulus; commentárii Latinitatis; la - Vox Latina, periódici commentárii,
quibus est index Vox Latina; commentárii
Vocis Latinae; la - Macadam, commentárius
Macadam inscriptus.
revistita: commentaríolus, i m. Uso: - gráfica, commentaríolus nubeculatus; commentaríolus pictográphicus vel scaenográphicus.
revival: (retorno o reactualización de un estilo, de elementos o de temas artísticos del
pasado, o de modas consumistas de un pasado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata
vitálitas // Teatro nova in scaenam prodítio.
Sin: spectáculum redintegratum, renovatum,
in prístinum restitutum.
revivificación: revivificátio, onis f. Sin: reviviscéntia; ad novam vitam suscitátio vel excitátio.
revocabilidad: revocabílitas, atis f. Sin: revocábilis índoles (-is f).
revocable: revocábilis, e. Sin: mutábilis; precárius.
revocar: (anular una concesión, un mandato, una norma legal o una resolución) revocare. Sin: rescíndere; irritare; abrogare //
(enlucir o pintar de nuevo una pared) trullizare. Sin: calce oblínere, illínere, perpolire;
trullizationem vel tectórium indúcere. Uso: una pared, paríetem trullizare; paríetem tectório polire vel expolire; paríeti tectórium indúcere vel obdúcere; - con yeso, gypsare; -
946
rezo
con una mano de blanco, dealbare; albo polire vel expolire.
revolucionarismo: rerum evertendarum consílium vel stúdium.
revocatorio: revocatórius, a, um.
revolucionarista: rerum evertendarum áppetens.
revolcarse: volutari. Sin: se volutare; provolvi. Uso: - en el suelo, humi volvi vel volutari.
revolución: (vuelta completa de una rueda)
convérsio, onis f. Sin: circúitus, us m; versátio. Uso: revoluciones por minuto, conversiones per minutum (factae); conversiones
síngulis minutis, vel in síngula minuta // (movimiento de un astro en el curso de su órbita)
circúitus, us m. Sin: convérsio; revolútio; ámbitus, us m. Uso: - del sol, solis circúitus; las
- celestes, caeli mutationes vel conversiones
// (perturbación, rebelión; cambio violento
en las instituciones políticas) revolútio, onis
f. Sin: rebéllio; sedítio; evérsio; rerum perturbátio , evérsio, convérsio, mutátio; popularis tumultus; cívium sedítio; rerum civílium
mutátio; rerum improvisa evérsio; rerum publicarum evérsio, convérsio, perturbátio; rei
públicae perturbátio, convérsio, dissolútio.
Uso: - cultural, sedítio ab hóminum cultura
appellata; - francesa, sedítio vel revolútio
francogállica; gállica rerum convérsio; evérsio rerum francogállica; - mundial, revolútio
universalis; toto orbe terrarum rerum mutátio; - rusa, rússica rerum mutátio.
revolucionario: adj seditionárius, a, um. Sin:
seditiosus; turbulentus; rerum evertendarum
(vel commutandarum) cúpidus; rerum novarum cúpidus; ad res evertendas pértinens //
sust revolutionárius, ii m. Sin: seditionárius;
eversor; subversor; rei públicae subversor;
turbulentus vel seditiosus homo; rerum novarum cúpidus homo; genéricam rebellis, is m.
Uso: hacer propaganda -, turbulenta dissérere; ser -, públicis commutandis (vel evertendis) rebus studere; rerum novarum
molitorem esse.
revólver: manuballístula, ae f. Sin: pyroballístula; ignívoma manuballístula vel manuballista; manualis pyróbolus; manuballístula
vel pyroballístula versátilis; pistólium vel
pistórium rotábile; sclopétulum. Uso: - del
microscopio, vertículum; tiro de -, ictus (-us
m) manuballístulae; disparar tiros de -, ignitos glóbulos e manuballístula (vel e pyroballístula) deícere.
revoque: tectórium, ii n. Sin: trullizátio; tectórium vel albárium opus.
revuelta: sedítio, onis f. Sin: rebéllio. Uso: popular, sedítio popularis; incitar a una -, ad
seditionem áliquem incitare, excitare, concitare, impéllere, stimulare, instimulare; suscitar una -, seditionem concitare, movere,
conflare.
revulsivo: adj revulsivus, a, um. Sin: revocatórius // sust revulsivum, i n (medicamen,
mĭnis n). Sin: medicamentum revocatórium.
rey: (pieza del juego de ajedrez) Rex, regis
m.
Reyes: día de -, dies Epiphaniae; regalos de
-, epiphaniae dona vel múnera.
reyezuelo: (dim de rey) régulus, i m // (pájaro) régulus. Sin: tróchilus, i m.
rezar: precari. Sin: orare, rogare. Uso: - las
oraciones de la mañana, preces matutinas
fúndere.
rezo: (acción de rezar) precátio, onis f. Sin:
prex, precis (de ordinario preces, um fpl); ro-
947
Rhodesia
gátio; deprecátio; recitátio // (oficio eclesiástico) sacrae vel horáriae preces. Sin: horáriae
precationes; divinum offícium.
(moral) sevéritas, atis f. Uso: - científico, subtilis rei (vel doctrinae) investigátio; - lógico,
disserendi subtílitas.
Rhodesia: Rhodésia, ae f.
rigorismo: rigorismus, i m. Sin: rigoris affectátio; inflexíbilis hábitus; nímius rigor,
nímia sevéritas; severa iudicandi rátio.
rhodesio: adj rhodesianus, a, um // sust
Rhodesianus, i m.
rhum, v. ron.
ría: (parte del río más próxima a su desembocadura en el mar) flúminis in mare óstium.
ribera, v. orilla.
ribosoma: ribosoma, ătis n.
Richter: escala -, richteriana metiendi rátio.
rícino: rícinus, i m. Uso: aceite de -, rícini
óleum; rícini sucus.
riel: órbita, ae f. Sin: ductória órbita. Uso: ferroviario, órbita vel régula ferriviária; rieles, gémini axes; gémini ferratae viae axes
(-ium mpl); binae láminae viae ferratae; rieles de acero, ferriviáriae régulae chalybéiae;
el tren corre sobre los -, tramen géminos axes
terit; prohibido atravesar los -, nequaquam
licet órbitas transversare.
rienda: habena, ae f. Uso: a - suelta, citato
equo; dar - suelta a la fantasía, ingénio habenas permíttere; dar - suelta a las pasiones, libidínibus indulgere, inservire; libídini se
dédere totum; se libidínibus permíttere.
rifa: (juego) sortítio, onis f; v. lotería // (contienda, pendencia) rixa, ae f. Sin: iúrgium;
convícium.
rifle, v. fusil.
rigor: rigor, oris m; (del tiempo) aspéritas;
rigorista: sust rigorista, ae m. Sin: rigorismi
fautor; rigoris affectator; exactor disciplinae
gravíssimus; rigidorum morum probator //
adj inflexíbilis, e. Sin: ad severitatem proclivis; severe iúdicans.
rima: (consonancia o asonancia de dos
voces) consonántia, ae f. Sin: homoeoteléuton, i n; terminationis idéntitas; consonántia
verba; verba simíliter desinéntia; idem verborum éxitus; vocum vel verborum símilis
éxitus; v. asonancia, consonancia. Uso: - alternante, consonántia alternata; - cruzada,
consonántia clausa; - doble, consonántia duplex; - encadenada, consonántia catenata; imperfecta, consonántia imperfecta; - interior, consonántia média vel interna; - leonina,
consonántia leonina; - partida, consonántia
partita // (composición en verso, del género
lírico) octava -, octástichum; octoni versus;
carmen vel poëma octástichis (vel octonis)
vérsibus constans; sexta -, hexástichum; carmen hexástichum; carmen hexástichis strophis; tercia -, trístichum; carmen vel stropha
ternis vérsibus constans; búsqueda de la -,
homoeoteléuti stúdium; en -, extremis sýllabis consonántibus; por exigencia de -, homoeoteléuti causā.
rimador: versificator, oris m. Sin: versíficus;
versificandi peritus; consonántium verborum
auctor.
rimar: (ser una palabra asonante, o más especialmente, consonante de otra) simíliter
desínere, cádere; consonare. Sin: extremis lítteris (vel extremis sýllabis) consonare //
948
risada
(hacer versos rimados) versus simíliter desinentes (vel cadentes) fácere; versus extremis
sýllabis consonantes fácere.
rinólogo: rhinólogus, i m. Sin: rhinológiae
cultor (que profesa la rinología); rhinológiae
peritus vel peritíssimus (que tiene conocimientos especiales de ella).
rimero, v. montón.
rinómetro: rhinómetrum, i n.
rinalgia: rhinálgia sive -algīa, ae f. Sin: nárium dolor.
rinanto, v. gallocresta.
rincón: (ángulo) ángulus, i m // (escondrijo o
lugar retirado) recessus, us m.
ring: (recinto redondo, pista para pruebas
deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamentum; athletarum tabulatum // (cuadrilátero
para el boxeo) pugilatūs suggestum (-i n) vel
suggestus (-us m); pugilatūs vel púgilum palaestra; suggestus quadratus; suggestus quadratus et fúnibus circumsaeptus.
rinoplastia: rhinoplástice, es f.
rinorragia: rhinorrhágia sive -rrhagīa, ae f.
Sin: nárium haemorrhágia; haemorrhágia ex
náribus; naris sanguinátio; nasalis sánguinis
fluxus.
rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi proflúvium.
rinoscopia: rhinoscópia sive -scopīa, ae f.
Sin: nárium inspéctio; rhinoscópica inspéctio.
riña: rixa, ae f. Sin: altercátio; iurgium.
rinitis: rhinites, is f. Sin: nárium inflammátio.
rinoceronte: rhinóceros, ōtis (ac -otem vel
-ota) m.
rinofaringe: rhinopharynx, ngis f.
rinofaringitis: rhinopharyngitis, ĭdis f. Sin:
rhinopharyngis inflammátio, exasperátio;
nárium fauciumque inflammátio.
rinofonía: rhinophónia sive -phonīa, ae f.
Sin: vox per nares édita; vox quae per nares
egéritur.
rinolaringología: rhinolaryngológia sive
-logīa, ae f.
rinología: rhinológia sive -logīa, ae f. Sin:
nárium (vel de náribus) doctrina, disciplina,
sciéntia; nárium stúdium disciplinaque.
riñón: ren, renis (gen pl renum vel rénium)
m. Uso: - artificial, ren artificiosus.
risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, cachinnus (-i m); cachinnátio; - espasmódica,
sardónica, risus spásticus; - inextinguible,
magnus risus; cachinnalis risus; estallido de
-, effusus ac strepens risus; cachinnus //
caerse, desternillarse, morirse de -, risu
corrúere, émori, moriri, dirumpi; dissilire
risu; cachinno cóncuti; causar - / mover, provocar a -, risum movere, commovere, excitare, concitare; contener la -, risum tenere,
continere, compéscere; convertir algo en objeto de -, áliquid in risum vértere; ser motivo
de - para uno, dare risum álicui; rísui vel irrísui álicui esse; álicui risum praebere; tomar
algo a -, risu áliquid excípere; tomar todo a -,
ómnia ad ridículum referre.
risada, v. risotada.
949
risotada
risotada: cachinnus, i m; cachinnátio, onis f.
ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti,
reste) f. Uso: - de ajo, restis állii, álii, hálii; de cebollas, cepae vel cepis restis.
ristre: lanza en -, hastā protentā, porrectā, infestā.
ritmar: modulari. Sin: rhýthmice modulari;
rhythmo ditare; rhýthmice ordinare; númeris
dispónere; certo número distínguere.
rítmica: (ciencia del ritmo) rhýthmica, ae f;
rhýthmice, es f. Sin: ars rhýthmica; numerorum rátio, ars, moderátio.
rítmicamente: rhýthmice. Sin: numerose;
concinne; ad (vel in) númerum; ad (vel per)
números; rhýthmica ratione; ad rhythmi normas. Uso: bailar -, in númerum vel ad números saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in
modum) cánere; caminar, marchar -, numerose incédere; hablar -, numerose (vel in
modum) dícere; alzar los brazos -, in númerum tóllere brachia vel bracchia.
rítmico: rhýthmicus, a, um. Sin: modulatus,
numerosus, concinnus. Uso: canto -, modulatus (vel numerosus, vel modulatíssimus) cantus; prosa -, numerosa orátio; no -,
incompósitus; enormis; su prosa tiene cadencia -, eius orátio numerose cadit; disposición
- de las palabras, verborum constrúctio et
númerus.
ritmo: (orden acompasado en la sucesión o
acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m.
Sin: rátio; modus; certae vices. Uso: - biológico, rhythmus biológicus; - biológicos del
propio organismo, certae sui córporis vices;
- del mundo, certae vices rerum; - naturales,
vices naturales; el acostumbrado - de trabajo, sueta operandi rátio; el - de la vida,
vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace-
lerado, lento, celériter, pigre; con - regular,
aequa ratione ac témpore; sin -, extra modum
// (disposición periódica y armoniosa de
voces y cláusulas en el lenguaje; proporción
simétrica de los tiempos fuertes y débiles en
una frase musical) rhythmus, i m. Sin: modulátio; númerus; númeri, orum mpl; harmónia; concínnitas; númerus músicus; númerus
modusque; numerorum modorumque rátio.
Uso: - libre, númerus solutus; - poético, poéticus númerus; - quebrado, infracti et concisi
númeri; - regular, astrictus númerus; - en la
prosa, orationis solutae númeri; prosae orationis númerus; con -, in númerum; sin -,
extra númerum.
rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus
ritus; - demoníaco, ritus daemoníacus vel
daemónicus; - paganos de expulsión de demonios, ritus pagánici daemoniorum expellendorum; según el - ortodoxo, ritu
orthodoxo.
ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo instrumental que precede y a veces sigue un
trozo de canto) proóemium, ii n (obertura);
postcínium, ii n. Sin: repetitum cánticum
(canto que se repite), repetendum cánticum
(que ha de repetirse) // (verso intercalar;
grupo de versos intercalares) versus (-us m)
intercalaris; versus intercalares // repetir el
acostumbrado -, eandem cantilenam cánere.
Sin: éadem semper decantare.
ritual: (ceremonial) caerimóniae, arum fpl //
(libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin:
liber ritualis; sacrorum rítuum liber // adj ritualis, e. Sin: rítuum próprius; ad ritus sacros
áttinens.
ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nímia observántia rítuum.
ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi
sectator, fautor; rítuum studiosus, peritus,
950
rodar
callens; rítuum observantíssimus; sciéntiā
rítuum eruditus.
rivalidad: (competencia) certamen, mĭnis n.
Sin: certátio // (enemistad) riválitas, atis f.
Sin: aemulatus, us m; simultas, atis f; aemulátio prava, vitiosa, ínvida, infesta.
rizadillo: niño de pelo -, puellus cincínnulo
capillo; cincinnátulus puer.
rocambolesco: várius mirificusque.
rociador: nimbus, i m. Sin: - eléctrico, nimbus eléctricus.
rock and roll o rock’n’roll: “nuta et vólvere”. Sin: saltátio “nuta et vólvere”; música
géneris, quod Rock’n’roll dícitur; modi
músici nutántium seque torquéntium.
rizado: crispus, a, um. Sin: cincinnatus. Uso:
de pelo -, cincinnatus; algo -, cincinnátulus,
cincínnulus.
rococó: adj túrgidus, a, um. Sin: túmidus; inflatus; rócocus. Uso: estilo -, túrgidum vel inflatum dicendi genus // sust rococo indecl.
Sin: barōcus; ars baroca; túrgida artis rátio;
nimis exquisitum váriumque genus.
rizo: (ensortijado) v. rizado // (mechón de
pelo ensortijado) cincinnus, i m. Uso: - pequeño, cincínnulus, i m.
rodaballo: rhombus, i m.
rodaja: (pieza circular y plana, de cualquier
materia; ruedecilla) orbículus, i m. Sin: rótula // (tajada circular) lamínula orbicularis.
Sin: segmentum orbiculare. Uso: - de mortadela, lamínula murtati.
rizoso, v. rizado.
roast-beef, v. rosbif.
robar: (cosa robada) furtum, i n. Sin: raptum; res furtiva.
robo: furtum, i n. Uso: - con fractura o con
escalo, furtum fractis claustris factum.
robot: robotum, i n. Sin: autómatum, i n; máchina automatária; homo machinalis, mechánicus, automatárius, artificialis; homo se
ipsum movens; autómaton (-i n) “robot”.
Uso: moverse como robots, robotorum in
modum se movere; portarse como un -, in roboti modum se gérere.
rodaje: (conjunto de ruedas) rotae, arum fpl.
Sin: rotarum congéries (-ei f) vel acervus //
(preparación, aprendizaje, práctica) experimentum temporárium // (Cinem, proceso de
grabación de una película) pellículae cinematográphicae impréssio // (funcionamiento
controlado de un motor nuevo) motorii (vel
machinationis, vel rotarum) composítio. Sin:
perfecta autoraedae machinamenti commissura vel accommodátio; rotarum disciplina.
rodamiento: Mec volutátio, onis f. Uso: - de
bolas, volutátio globularis.
robótica: robótica, ae f. Sin: ars robótica.
robótico: robóticus, a, um.
robotización: robotorum indúctio.
robotizar: roboto vel robotis instrúere.
rodar: (filmar o impresionar una película cinematográfica) pellículam imprímere. Sin:
pellículam cinematográphicam parare // (moverse una cosa por medio de ruedas) volvi.
Sin: devolvi; vehi // (caer) prolapsum vel
praecípitem cádere; praecípitem cádere, ferri,
provolvi.
951
rodeo
rodeo: rodeo: (accion de rodear) circúitus,
us m. Sin: circumdátio, onis f // (camino más
largo o desvío del camino derecho) flexus, us
m. Sin: circúitus, us m; a recta via defléctio //
(deporte que consiste en montar a pelo potros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectáculum equestre // (reunión del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier
otro fin) circúitus équitum // (modo ambiguo
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, perplexe vel oblique; sin rodeos, simplíciter, sincere, aperte; missis ambagibus; andar con
rodeos, ambágibus uti; circumlocutiónibus
uti; per circumlocutiones verba fácere; con
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simplíciter; sincere; aperte; missis ambagibus //
buscar rodeos, moras néctere. Sin: rem
cállide differre.
Rodesia, v. Rhodesia.
rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, pósitis
(vel flexis, vel inclinatis) génibus; génibus
submissis; inflexo genu; génibus nixus; caer
de rodillas, génibus se devólvere; pronis génibus cádere; procúmbere genu sive génua;
génua pónere álicui (ante alguien); doblar la
-, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodillarse; estar de rodillas, génibus niti; génua
subsídere // (paño basto u ordinario que sirve
para limpiar) pannus vel pánnulus, i m. Sin:
gáusape, is n; gáusapum, i n; abstersórius
pannículus.
rodillazo: genu ictus (-us m).
rodillera: (cosa que se pone para comodidad, defensa o adorno de la rodilla) genuale,
is n.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m.
Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor,
cylindrus premens // (de máquina de escribir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, izquierda del -, caput dextrum, laevum
cylindri.
rodio: rhódium, ii n.
rododendro: rhododendrum vel rhododendron, i n.
rodrigón: pedamen, mĭnis n; pedamentum, i
n. Sin: adminículum.
rogación: (acción de rogar) rogátio, onis f.
Sin: supplicátio // rogaciones (letanías en
procesiones públicas) rogationes, um fpl.
Sin: arvalis vel arvorum lustrátio; ambarvalis
lustrátio.
rogativa: ad Deum supplicátio vel deprecátio
// rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litanīa,
ae f; litanīae, arum fpl; preces rogatóriae vel
públicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad impetrandam pluviam públicae preces; celebrar
las -, litanīas celebrare, ágere, perágere.
rogatorio: rogatórius, a, um. Sin: rogationis
(gen); ad rogationem spectans.
rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum
Alpinorum rubor (-ōris m).
rojete, v. colorete.
rojo: (radical, revolucionario) russatus, a,
um // sust (ássecla) rússeus vel russatus, i m.
Uso: los -, russati, orum mpl; la facción de
los -, russata fáctio.
rol: (rollo) v. esta voz // (papel, función) partes, ium fpl. Sin: munus, nĕris n // (lista o
enumeración) index, dĭcis mf.
rollo: rótulus, i m. Sin: volumen, mĭnis n;
952
romántico
scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel
chartarum) rótulus vel volumen; plagularum
scapus; chartarum glomus (glómeris n) // fotográfico, pellícula photográphica // (carrete cinematográfico) volúbilis discus cinematográphicus.
ROM, abrev. de “read-only-memory ” (Inform): memória fixa.
romadizo: pituíta, ae f. Sin: destillátio nárium; nasi pituíta; v. coriza.
romana: (balanza) romana, ae f. Sin: statera
romana.
romance: adj románicus, a, um. Sin: romaniensis vel romanensis, e // (lengua romance)
lingua románica vel romaniensis. Sin: sermo
románicus vel romaniensis; neolatina lingua;
sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a romano sermone derivata // (idioma español)
hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: escribir en -, hispane vel vernácule scríbere.
romancero: (persona que canta romances)
romanticorum vel flebílium cárminum cantor
// (colección de romances) romántica vel flebília cármina. Sin: romántica (vel flebília)
cármina collecta vel collectánea.
romancista: (dicho de la persona que escribía
en lengua romance, por contraposición a la
que escribía en latín) scriptor romaniensis.
románico: románicus. Uso: estilo -, stilus románicus.
romanidad: románitas, atis f. Sin: res romanae; mores et instituta Romanorum; spíritus
romanus; índoles romana; quálitas antiqui
cultus romani; Romanorum instituta legesque; Romanorum cogitandi agendique rátio
// (en sentido católico) cathólicae romanitatis
instituta ac mores. Sin: romana et cathólica
cogitandi agendique rátio. Uso: apego a la -,
cathólicae romanitatis stúdium.
romanismo: (entusiasmo por Roma) romanismus, i m. Sin: rerum romanarum stúdium;
favor in romanum nomen // (conjunto de instituciones, cultura o tendencias políticas de
Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto
romano) vox romanae dialecti.
romanista: romanista, ae m. Sin: rerum romanarum studiosus (estudioso de la romanidad); iuris romani peritus (que profesa el
derecho romano o tiene en él especiales conocimientos); linguarum romanicarum studiosus; romanénsium litterarum studiosus
(versado en las lenguas romances y en sus
correspondientes literaturas).
romanizar: romanizare. Sin: (adoptar la civilización romana) vitae cúltui Romanorum
conformare, aptare; cúltui atque humanitati
Romanorum conformare; cúltui moribusque
Romanorum conformare // (difundir la civilización romana) mores Romanorum indúcere.
romanticismo: romanticismus, i m. Sin: (escuela literaria de la primera mitad del siglo
XIX) romanticorum schola, doctrina, ars //
(época de la cultura occidental en que prevaleció tal escuela literaria) romántica aetas
// (cualidad de romántico, sentimental) ánimi
(nímia) mollitudo (-dĭnis f). Sin: immódica
mollitudo.
romántico: (concerniente o relativo al romanticismo o que participa de sus cualidades) románticus, a, um. Sin: ad
romanticismum pértinens // (partidario del
romanticismo) romanticismi (vel scholae románticae) ássecla vel fautor. Uso: los -, romántici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
commentícius, a, um. Sin: fictus // (sentimental) mollis, e. Sin: mollículus; suavis; tener;
tener atque mollis. Uso: espíritu -, molle pec-
953
romanza
tus; señorita -, mollis puella; - como soy, quā
mollítiā sum ánimi; hay en su ánimo algo -,
ténerum quiddam atque molle inest in eius
ánimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso)
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenitates lítorum et orarum.
romanza: románticum carmen. Sin: suave
cánticum; carmen flébile, cómmovens; cántio
melōda vel permulcens; carmen commovendis ánimis aptum.
rombo: (figura geométrica) rhombus, i m.
Sin: scútula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m.
romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus;
rhombi vel scútulae instar.
romería: devota vel sacra peregrinátio.
fex (-fĭcis mf) núcibus frangendis.
rompeolas: moles (-is f) fluctífraga. Sin:
moles flúctibus obiecta, oppósita , restans.
rompeviento: tunícula vento arcendo vel
prohibendo.
ron: rhómium, ii n. Sin: rhumum; cánneus;
sícera náutica.
roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ronchissans. Sin : stertens; proflans; ronchísonus
// (pez marino) sparus cántharus.
roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ronchissare. Sin : stértere; proflare; ronchos
édere; dormiendo ronchos édere.
roncha: (rebanada) lamínula, ae f. Uso: - de
embutido, farcíminis lamínula.
romero: (peregrino) peregrinator, oris m.
Sin: peregrinus; peregrinator, peregrinus ad
loca sacra // (arbusto) ros (roris m) marinus.
rompecabezas: (problema o acertijo de difícil solución) aenigma, ătis n. Sin: res vel
quáestio abstrusa, obscura, inexplicábilis; intricata (vel perplexa, vel perdiffícilis) quáestio; inceptum abstrusum; opus árduum //
(juego que consiste en reconstituir un dibujo
recortado caprichosamente) subvertículum,
i n. Sin: devertículum; coagmentationis
ludus.
rompehielos: (buque para navegar entre los
hielos) navis gláciem frangens, effringens,
diffringens, confringens, infringens, perfringens. Sin: navis glacífraga.
rompehuelgas: óperis desertionem recusans.
Sin: condictam óperis cessationem (vel intermissionem, vel desertionem) recusans.
rompenueces: nucifrangíbulum, i n. Sin: for-
ronco: raucus. Uso: voz -, vox rauca.
ronda: (acción de rondar) circuítio sive circumítio, onis f. Sin: nocturna lustrátio, circuítio, circumítio; nocturnus circúitus vel
circúmitus, us m // (grupo de personas que
andan rondando) circitores, um mpl. Sin: circuitores; vígiles; excubitores; exploratores;
vígiles nocturni . Uso: hacer una -, circuitionem fácere, ágere, obire; circuíre sive circumire; lustrare; vísere; ir de - por la ciudad,
urbem circuíre, circumire, lustrare, vísere;
pasa la -, vígiles circumeunt // (reunión nocturna de mozos para tocar y cantar por las
calles) iúvenum turma (vel globus, vel
manus) noctu festive óppidum lustrántium.
rondar: (dar vueltas alrededor de una cosa)
circuíre vel circumire. Uso: - las fortificaciones, circumire munitiones // (recorrer de
noche una población para vigilar o pasear)
v. ronda // (dicho de los mozos: pasear las
calles donde viven las mozas a quienes ga-
954
rosmarino
lantean) puellarum (vel dominularum) vias,
domos vel fores perlustrare, circuire, circumire.
rondó: circuítio vel circumítio, onis f. Sin:
circúitus vel circúmitus, ámbitus, us m.
rondón: (animal) cýpselus, i m. Sin: apus,
ŏdis m // de -, inconsulto. Sin: témere.
ronquera: ráucitas, atis f. Sin: vox rauca;
fauces raucae.
roquete: rocchettum vel rochetum, i n.
rosa: rosa, ae f. Uso: - silvestre, rosa silvestris; - de oro, áurea rosa; agua de rosas (esencia de rosas), rosáceum, i n; róseum óleum;
óleum rosáceum vel rosatum; rosae sucus;
sucus rosárius; vino de rosas, rosatum, i n //
fig, - de los vientos, orbis ventorum. Sin:
ventorum diagramma (-ătis n), descríptio,
diágraphe (-es f).
rosal: (arbusto) rosárium, ii n // (plantío de
rosales) rosetum, i n. Sin: rosárium.
ronquido: rhoncus vel ronchus, i m.
ronzal: (de cuero) numella, ae f. Uso: atado
con -, numellā vinctus.
roña: (sarna) scábies, ei f. Sin: psora, ae vel
psorae, arum f.
roñoso: (que tiene o padece roña) scabiosus,
a, um. Sin: scaber, bra, brum; psóricus.
rosario: (rezo de la Iglesia) rosárium, ii n.
Sin: sacrum rosárium; rosárium marianum
vel mariale; rosárium Mariae Vírginis; sacrum Beatae Vírginis rosárium; marialis rosárii precátio; prex marialis rosárii. Uso:
rezar el -, rosárium recitare; rosárii preces
persólvere vel proferre; Beatam Vírginem rosário precari; rezar el - en honor de la Virgen,
Beatam Vírginem rosário cólere // (sarta de
cuentas) gránulae, arum fpl. Sin: corona rosácea; rosárii corona; marialis corona; corona
precatória.
ropa: - blanca, líntea, orum npl. Sin: linteámina, um npl. Uso: - de cama, strágulum, i
n; - de marca, óptimae notae vestimentum; para lavar, lavanda, orum npl; lavandária,
orum npl; lavar la -, líntea lavare; ablúere
véstium sordes; planchar la -, rugata líntea
rádere; líntea complanare; secar la - al sol,
líntea (in) sole siccare; líntea solis vapore
apricare; tender la - (lavada), mádida líntea
expónere.
roscón: scriblita, ae f.
ropavejero: scrutárius, ii m.
roséola: roséola, ae f.
ropera: (la que cuida de la ropa de una comunidad) vestíplica vel vestíspica, ae f.
roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae
granum tostum, frictum, igne inflatum.
ropero: (armario) vestiárium, ii n. Sin: armárium vestiárium; arca vestiária. Uso: - de
pared, vestiárium paríeti insertum; v. alacena
// (el que cuida de la ropa de una comunidad)
vestíspicus, i m.
rosetón: roso, onis m. Sin: fenestra instar
rosae; rosáceum ornamentum; fenestra circularis colúmnulis exornata.
rosbif: assum craticulatum. Sin: iuvenci caro
assata; iuvenci carnis lámina assata.
rosca: (vuelta circular o espiral de una cosa)
spira, ae f // (pan o bollo en forma de -) spira.
rosmarino: ros (roris m) marinus.
955
rosoli
rosoli o rosolí, v. resoli.
vel assaturas) vendit.
rosquilla: (bollo en figura de rosca): crústulum, i n.
rotocalco: (periódico ilustrado) rotochalcus,
i m. Sin: libellus váriis colóribus distinctus,
commentárius periódicus picturis exornatus;
libellus ex chalcographeo rotábili.
rosticería, v. roticería.
rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fácies, ēi
f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus distortus; vultus distortus ac perturbatus; - hermético, vultus herméticus; - melancólico, os
in maestítiam flexum.
Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra
Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclésiae
Consílium lítibus iudicandis. Uso: auditor de
la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae
Rotae.
rotación: (de disco) cursus, us m. Sin: rotátio.
rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i
m.
rotary: socíetas vícibus convéniens.
rotocalcografía: rotochalcográphia sive -graphīa, ae f. Sin: rotochalcográphicus processus
(-us m).
rotocalcográfico: rotochalcográphicus, a,
um.
rotograbado: heliográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: heliográphica ars, incísio, imago.
rotonda: (edificio, sala o cenador de planta
circular o semicircular) holus, i m // (plaza
circular) área orbiculata.
rotor: (parte giratoria de una máquina eléctrica o de una turbina) rotatórium, ii n. Sin:
máchina rotalis.
rotulación: notáculi (vel insignis metállici)
applicátio. Uso: - de vehículos, numeralis vehiculorum distínctio.
rotate (bits) (Inform): rotare. Sin: vólvere.
rotativa: rotativa, ae f. Sin: rotábile typographēum; rotábile prelum vel praelum; máchina
typográphica rotábilis; machinamentum rotabílibus (vel rotántibus) litterarum formis
instructum.
rotativo: rotativus, a, um. Sin: rotátilis, versátilis, e; rotatórium habens motum.
roticería: (tienda donde se venden asados)
assária, ae f. Sin: assorum vel assaturarum taberna.
roticero: assárius, ii m. Sin: assatórius; tostor; assorum (vel assarum cárnium, vel assaturarum) vénditor; qui assa (vel assas carnes,
rotulador: (instrumento semejante a un bolígrafo o estilográfica, que escribe o dibuja
mediante una escobilla o pincel de fieltro)
gráphium coáctile.
rotular: notáculo (vel insigni metállico)
instrúere. Sin: láminā distínguere; láminam
(vel notáculum, vel insigne metállicum)
applicare (álicui rei). Uso: - un coche, una
motocicleta, autocinetum, bírotam automatáriam notáculo instrúere.
rótulo: (título, inscripción que se pone a una
cosa indicando lo que es) títulus, i m. Sin:
inscríptio; notáculum; scídula vel schédula;
chártula; tabella // (cartel anunciador) v. car-
956
rueda
tel.
rotura: (acción de romper) rúptio, onis f.
Sin: fráctio. Uso: - de la dirección, fráctio gubernáculi; - del freno, fráctio suffláminis //
(efecto de romper) ruptura, ae f. Uso: reparar
la - del carro, ruptum currum refícere // Med
fractura, ae f.
rubí: rubinus, i m. Sin: carbúnculus; anthrax,
ăcis m. Uso: - 401, carbúnculus quadringentésimus primus.
rubín, v. rubí.
rubia: (planta) rúbia, ae f.
rubidio: rubídium, ii n.
roturación: fóssio vel effóssio, onis f.
rubio: flavus, a, um. Sin: subflavus. Uso:
pelo -, subflavus capillus; flava coma; flavi
capilli.
rouge, v. colorete.
roulette, v. ruleta.
rublo: rublus, i m. Sin: nummus rússicus.
roulotte: remulcata cásula. Sin: domúncula
móbilis; domúncula vectábilis; domúncula
autoraedae (adiuncta); habitáculum remulcatum.
round: certáminis pars. Sin: congressus, us
m. Uso: primer -, congressus primus.
routine (Inform), v. procedure.
rozamiento: fríctio, onis f. Uso: cálculo del
coeficiente de -, frictionis rátio; coeficiente
de -, frictionis vis.
rozar: (intr, dicho de una cosa: pasar tocando y oprimiendo ligeramente la superficie
de otra) stríngere vel perstríngere. Sin: libare;
léviter tángere vel attíngere. Uso: - las aguas,
aquas léviter attíngere; summas undas stríngere; - la piel, summam cutem perstríngere;
- la tierra caminando, terram léviter attíngere.
rúbrica: (epígrafe, título) títulus, i m. Sin:
inscríptio, onis f; epigramma, ătis n // (parte
de un libro o revista) pars, partis f // (norma
litúrgica) rubrīca, ae f.
rubricar: (poner uno su rúbrica en un documento o escrito con o sin la firma) rubricare
// (firmar un despacho o papel y ponerle el
sello o escudo de armas) breviata subscriptione subsignare, obsignare, subnotare.
rubriquista: normarum liturgicarum studiosus.
ruda: ruta, ae f.
rudimental o rudimentario: rudis, e. Sin:
elementárius; inchoatus atque rudis; informis. Uso: conocimiento - del idioma, elementária sermonis cognítio; forma - de los
sistemas económicos, rudis rátio rerum oeconomicarum.
Ruanda o Rwanda: Ruanda, ae f.
ruandés: adj ruandensis, e // sust Ruandensis, is m.
rubéola: rubéola, ae f. Sin: rosséllia; rubentes púsulae, pústulae, pustillae.
rueda: rota, ae f. Uso: - anterior, rota moderatrix vel rectrix; - dentada, rota dentata vel
denticulata; rota déntibus instructa vel armata; - hidráulica, rota hydráulica, aquaria;
aquílega rota; - maciza (sin rayos), týmpanum, i n; - motriz o posterior, rota motrix; -
957
rufián
pequeña, rotella; orbículus; - de cohetes, rota
ignívoma; - de la fortuna, rota vel rotella fortunae; - de molino, mola; molare saxum; - de
molino de viento, ventírota; - de Oro de
París, rota áurea parisiensis; de dos -, bírotus,
a, um; de cuatro -, quadrírotus, a, um; - a -,
rotā tangente rotam; cambiar la - del coche,
autoraedae rotam immutare // (círculo o
corro formado de personas o cosas) v. círculo, corro.
rufián: (el que hace el tráfico de mujeres públicas) leno, ōnis m. Sin: lenocinator; meretricum tutor // (hombre vicioso y
despreciable) infamis, pérfidus, ímprobus
homo.
rufianear: lenocinari. Sin: lenocínium profiteri.
rufianería: lenocínium, ii n.
rufianesco: lenónius, a, um. Sin: lenonis vel
lenonum (gen); ad lenocínium áttinens.
rugby: harpasti ludus. Sin: harpastilúdium;
ludus pilae ovatae; ludus follis ovati.
rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis
plenus, óbsitus, sulcatus; cute contractā deformis.
ruibarbo: rhabárbarum vel rabárbarum, i n.
Sin: rheubárbarum; reupónticum; rhaeum.
ruido: strépitus, us m. Sin: crépitus, us m;
fragor, ōris m; stridor, ōris m. Uso: - parásito
(en la radio), undae radiophónicae interruptae vel perturbatae; meter -, strépere.
ruina: (acción de caer o destruirse algo)
ruīna, ae f // (pérdida grande de los bienes de
fortuna) fortunae naufrágium. Uso: - de su
patrimonio, patrimónii (vel rei familiaris)
naufrágium // ruinas, escombros, pariétinae,
arum fpl.
ruiseñor: luscínia, ae f; luscínius, ii m. Sin:
aēdon, ōnis f.
rulero, v. bigudí.
ruleta: (juego de azar) ludus rótulae // (rueda
horizontal giratoria que se usa para este
juego) rótula (lúdicra). Sin: rotella; discus;
vérsile rotábulum.
Rumania o Rumanía: Rumánia, ae f. Sin:
Románia; Dacorománia; Dácia.
rumano: (natural de Rumania) Rumenus vel
Romenus, i m. Sin: Dacoromanus; Dacus //
(adj) ruménicus, a, um. Sin: románicus; dacoromanus; dacorománicus; dácicus // (lengua -) lingua dacorománica; dacoromanus
sermo.
rumba: rumba, ae f. Sin: saltátio cubana.
run (Inform), ejecutar, realizar las operaciones especificadas por un programa de un ordenador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a program, fac ut programma operetur // (sust,
running) operátio, onis f // (cadena, serie de
datos) catena, ae f.
runa: (cada uno de los caracteres que empleaban en la escritura los antiguos escandinavos) runa, ae f.
rúnico: rúnicus, a, um.
rupia: (unidad monetaria de la India) rúpia,
ae f. Sin: nummus índicus.
ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; fráctio //
fig violátio, onis f. Sin: intermíssio, repudiátio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirúptio; alienátio; discórdia. Uso: - de un
958
rutina
matrimonio, matrimónium ruptum; - de un
tratado, violátio fóederis, violatum vel ruptum foedus; - entre amigos, amicítiae dirúptio.
rural: ruralis, e. Sin: rústicus; ruris (del
campo) vel agrorum (de los campos).
rusco: ruscus, i m. Sin: ruscus aculeatus.
rush: nisus, us m. Sin: ímpetus extremus.
Rusia: Rússia, ae vel Rússiae, arum f.
ruso: adj russus, a, um. Sin: rússicus. Uso:
en idioma -, rússice // sust Russus, i m.
rústico: rústicus, a, um. Sin: rusticanus; impolitus; inurbanus // folleto, libro a la rústica
o en rústica, libellus, liber filo compactus
crassioreque charta munitus.
rustidera: pátina assatória.
rustir, v. asar.
ruta: (carretera, camino) v. estas voces. Uso:
- espaciales, itínera astronáutica // (derrota
de un viaje) cursus, us m. Sin: diréctio. Uso:
- de un avión, aëronavis cursus; - de una embarcación, navis diréctio; marítimus cursus
// (itinerario) itinerárium, ii n.
rutina: assíduus usus. Sin: assuetus vel iteratus modus agendi; consueta vitae rátio; sueta
operandi rátio // (Inform, secuencia invariable de instrucciones que forma parte de un
programa y se puede utilizar repetidamente)
v. procedure.
959
S
sábado: sábbatum, i vel sábbata, orum n. Sin:
dies sábbati vel Saturni. Uso: - santo, praelúdium anastásis Dómini Nostri; misa del santo, sacrum sollemne ob praelúdium anastásis Dómini Nostri; observancia del -, sabbatismus; sábbati observántia; observar el -,
sabbatizare; sábbatum cólere.
sabana: tesca vel tesqua, orum n.
sábana: línteum, i n. Sin: linteamen, mĭnis
n; lecti línteum vel linteamen; strágulum; línteum strágulum; cubiculare línteum. Uso: santa, Sancta Sindon (-ŏnis f); Sacrum Línteum.
sabañón: (en las manos) ulcus (-cĕris n) ex
hiberno frígore. Sin: tumor ex hiberno frígore; tumor a frígore; ulcus a frígore; ulcus
quod fit ex frígore hiberno; vítium frígoris;
(en los pies) pérnio, onis m; pernículus vel
perniúnculus, i m.
saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto
con valor de presente). Uso: - de memoria,
memóriā áliquid tenere; - de oídas, famā áliquid accepisse; - de buena fuente, certis auctóribus áliquid comperisse; hacer - algo a
alguien, áliquem certiorem fácere de áliqua
re; no sabe qué hacer, incertus est quid agat;
¿quién sabe esto?, quis hoc scit?; ¿quién
sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?;
sin saberlo, ínsciens vel imprūdens, entis; a -,
scílicet // (dicho de una cosa, tener sabor) a, sápere vel resípere áliquid. Uso: el vino
sabe a pescado, vinum résipit piscem // (oler
a) olere vel redolere áliquid, vel áliqua re, vel
ex áliqua re. Uso: sabe a azafrán, olet crocum; sabe a azufre, súlphure olet; nada tiene
que sepa a la Academia, nihil olet ex Academīa.
sabidillo: adj erudítulus, i m // sust scítulus,
i m. Sin: littério, onis m.
sabihondo o sabiondo: adj inanem doctrinam ostentans // sust scíolus, i m. Sin: árrogans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
(vel vácuae) doctrinae ostentator.
sablazo: (golpe y herida de sable) acínacis
ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi
gládii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense
percútere, cáedere, ferire, fódere, confódere;
incurvo gládio ferire.
sable: acínaces, is (ac -em vel -en) m. Sin:
falcatus ensis vel gládius; ensis vel gládius
incurvus.
sabotaje: iniúria, ae f (acción contra el derecho); interpellátio, onis f (molestia); mora, ae
f ( retardo); impedimentum, obstáculum, i n
(obstáculo); communis óperis intercéssio vel
corrúptio; occulta evérsio; occulta vel fraudulenta vastátio; occulta ac dolosa vastátio.
saboteador: interpellator, oris m. Sin: intercessor; morator; impedītor; obstructor; occultus vastator, eversor, direptor; óperis
intercessor vel interpellator; qui opus intercedit vel interpellat.
sabotear: occulte vel fraudulenter evértere,
pervértere, vastare, dirúere, dirípere, interpellare. Sin: occulte doloseque evértere (pervértere ...); eversione dolose affícere;
communi óperi adversari (vel detrimentum
afferre); secreto impedire vel disturbare.
sabueso: segúsius, ii m. Sin: canis segúsius,
venator, indagator, vestigator.
960
saco
saca: pera, ae f. Sin: saccellus m vel saccellum n; sácculus.
sacarosa: saccharosis, is f.
sacatapón, v. sacacorchos.
sacabotas: furca (-ae f) caligaris. Sin: instrumentum cálceis detrahendis.
sacabuche: sambuca, ae f. Sin: grandis tuba;
magna vel máxima tuba.
sacaclavos: clavi ereptor, oris m. Sin: instrumentum clavorum extractórium.
sacacorchos: extráculum vel extraháculum,
i n. Sin: extractórium; obturáculi vel córticis
extractórium; tormentum cochleatum;
instrumentum lagoenarum apertivum.
sacamuelas: (persona que tiene por oficio
sacar muelas) déntium extractor vel evulsor
// (dentista) v. esta voz // (charlatán, embaidor) v. charlatán
sacapuntas: acuminárium, ii n. Sin: acuminárium ferrum vel instrumentum.
sacarífero: sacchárifer, a, um. Sin: sáccharum ferens vel cóntinens; ad sáccharum spectans.
sacarificación: saccharificátio, onis f. Sin:
sácchari conféctio; in sáccharum transformátio vel mutátio.
sacarificar: saccharificare.
sacarígeno: saccharígenus, a, um.
sacarimetría: saccharimétria sive -metrīa, ae
f. Sin: sácchari mensura.
sacarímetro: saccharímetrum, i n.
sacarina: saccharina, ae f, saccharinum, i n.
sacerdocio: sacerdótium, ii n. Sin: presbyteratus, us m; sacerdotalis ordo; sacerdotis
munus, offícium, dígnitas, honor. Uso: - ministerial, sacerdótium ministeriale; - de las
mujeres, sacerdótium feminarum; ejercer el
-, fungi sacerdótio; recibir el -, sacerdótium
recípere, assúmere, suscípere; sacerdótio augeri.
sacerdotal: sacerdotalis, e. Sin: sacerdotis
(del sacerdote), sacerdotum (de los sacerdotes); ad sacerdotis vel ad sacerdotum offícium
pértinens.
sacerdote: sacerdos, otis m. Sin: présbyter;
Dómini minister. Uso: novel -, sacerdos novénsilis; sacerdótio recens; a (vel in) sacerdótio recens; recens sacerdótio auctus vel
initiatus (v. misacantano); ser ordenado -, sacerdótio augeri; sacro initiari presbyteratūs
órdine.
sacerdotisa: sacerdotissa, ae f.
saco: (costal) saccus, i m // (chaqueta, americana) iacca, ae f. Sin: thorax, ācis m; thorácium; thorace, es f; tunícula; thorax
manicatus vel americanus; thorácium manicatum vel americanum; thorace manicata vel
americana; tunícula manicata vel americana;
curta tunícula. Uso: - a propósito para proteger del viento, tunícula vento prohibendo;
mangas del -, iaccae mánicae // (especie de
bolsa abierta por arriba) saccus, i m. Uso: de cuero, odre para líquidos, cúlleus vel cúleus, i m; cúlleum vel cúleum, i n; fabricante
de cueros, culeárius vel culleárius // (saqueo)
populátio, onis f. Sin: depopulátio; praedátio;
diréptio. Uso: entrar, meter, poner a -, populari, depopulari; praedari; dirípere.
sacaromicetos: saccharomycetes, um mpl.
961
sacra
sacra, v. sacro.
sacralidad: sacrálitas, atis f. Sin: sacertas,
atis f; sacra índoles vel forma.
sacralización: sacrátio, onis f.
sacralizar: sacralizare.
sacramental: sacramentalis, e. Uso: vínculo
-, vínculum sacramentale.
sacramentalmente: sacramentáliter. Sin: sacramentali ratione; sacramentali praeséntiā;
sub speciebus sacramentálibus.
sacramentar: álicui viáticum atque unctionem infirmorum (vel extremam unctionem)
administrare. Sin: viático atque unctione infirmorum (vel extrema unctione) áliquem
munire. Uso: Jesús sacramentado, Iesus sub
speciebus sacramentálibus (delitescens);
Iesus in sacramento altaris (abscónditus).
sacramento: sacramentum, i n. Uso: administrar, recibir los -, sacramenta administrare
vel suscípere.
sacrificio: (ofrenda que se hace a la divinidad) sacrifícium, ii n. Sin: sacrum. Uso: eucarístico, domínicum, i n; sacrifícium eucharísticum; - expiatorio, piáculum; piamen,
mĭnis n; piamentum; sacrifícium lustrale; sacrifíciuum vel sacrum piaculare; celebrar el
santo - de la misa, Missam celebrare, ágere,
fácere; sacrum fácere; sacrifícium divinum
celebrare; eucharísticum sacrifícium offerre;
eucharísticā hóstiā litare // (fatiga, esfuerzo,
perjuicio) con tu -, incómmodo tuo; con - de
tu salud, incómmodo valetúdinis tuae; causar
a uno - de tiempo y dinero, nummorum temporisque iacturam álicui afferre; soportar un
-, damnum pati // (situación áspera) áspera,
orum npl. Sin: dura; grávia, iniucunda. Uso:
- heroicos, incómmoda fortíssimis viris
digna; soportar sacrificios con la ayuda del
Señor, áspera (vel dura, vel grávia, vel iniucunda) Dei grátiā tolerare; hacer - de todo
por el bien común, sua ómnia remíttere societatis (vel communitatis) saluti // (acto de
abnegación) espíritu de -, devovendi se stúdium. Uso: hacer - de sí y de la propia vida
por el Estado, se vitamque suam rei públicae
condonare vel donare.
sacrilegio: sacrilégium, ii n. Sin: violata relígio; indigna tractátio rei sacrae. Uso: cometer un -, sacrilégium commíttere, fácere,
admíttere, patrare, perpetrare.
sacrílego: adj sacrílegus, a, um. Sin: ímpius
// sust sacrílegus, i m. Sin: profanator.
sacristán: sacrista, ae m. Sin: aedítuus; aedítimus vel aedítumus; templi custos; sacrárii
custos. Uso: ser -, ejercer el oficio de -, aedituare; aeditimari vel aeditumari.
sacristía: sacristīa, ae f. Sin: sacrárium; secretárium; templi ádytum (vel ádyta); templi
penetrália.
sacro: (cada una de las tres hojas que se solían poner en el altar para que el sacerdote
pudiera leer cómodamente algunas oraciones y otras partes de la misa sin recurrir al
misal) sacrum, i n. Sin: praecatória (altaris)
tabella; charta glóriae.
sacudidor: (instrumento con que se sacude)
púlveris excussórium. Uso: - de alfombras,
apparatus tapétibus quatiendis.
sádico: adj sádicus, a, um. Sin: sadísticus;
sadiana libídine affectus; ad sadismum áttinens // sust sadista, ae m.
sadismo: sadismus, i m. Sin: sadiana libido
(-dĭnis f); sadianus furor; sadianus libídinis
furor.
962
salame
sadomasoquismo: sadomasochismus, i m.
asunto jocoso) exódium, ii n. Sin: comoedíola; fabella cómica vel festiva; músicus lusus;
iocosa dramática composítio.
sadomasoquista: sadomasochista, ae m.
saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla.
saetera: (aspillera para disparar saetas) fenestella in árcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las
que se suelen abrir en las escaleras y otras
partes) angústior fenestella.
saetilla: (manecilla del reloj) lancéola, ae f.
Sin: gnomon, ōnis m; index, dĭcis m.
safari: africana venátio vel expedítio.
safra, v. zafra.
saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana //
(leyenda mitológica de la antigua Escandinavia) saga, ae f. Sin: fábula mýthica.
sagita: sagitta, ae f.
sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagittárius, ii m.
Sagitario: (signo zodiacal) Sagittárius, ii m.
sagrario: (parte interior del templo, en que
se reservan o guardan las cosas sagradas,
como las reliquias) sacrárium, ii n. Sin: sacellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo
res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, pénetral (-ālis n) vel penetrale (-is n) ánimi; de la conciencia, íntimi sensus mpl; - de la
familia, íntima famíliae coniúnctio // (lugar
donde se guarda y deposita a Cristo sacramentado) tabernáculum, i n.
sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal marítimus; - gema, sal fossícium; - de cocina, sal
coquinárium; nátrium chloratum.
sala: aula, ae f. Sin: conclāve, is n; oecus, i
m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del consistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de
operaciones, chirurgīum; aula operatória;
sala chirúrgica; - de audiencia, auditórium; de las audiencias, admissionum aedes (-is f);
- de baile, saltatórium; aula saltatória; oecus
saltatórius; - de cine, cinematographēi aula;
theatrum cinematográphicum; - de conciertos, odēum, i n; theatrum músicum; - de conversación, éxedra; - de descanso, diaeta
quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel
remissionis (ánimi); - de entrada, adductórium; - de espera, procoeton, ōnis m; prooecus (-i m) praestolatórius; conclave (-is n) vel
átrium exspectatórium; exspectántium exédrium; oecus vel conclave exspectántium; de estar, éxedra, ae f; - de estudio, stúdium;
- de fumar, fumárium; - de hospital, cubitórium; - de lectura, oecus lectionis; legéntibus
éxedra; - de las máquinas o de los motores,
machinationum cubículum; - de masajes,
oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus
diurnáriis docendis vel edocendis; - de primeros auxilios, locus promptae curationis; de profesores, oecus magistrorum; - de recibo
o de visitas, cubículum vel conclave salutatórium; - de recreo, diaeta recreatória; diaeta
delectationis vel delectamenti; - para televisión, diaeta televisória, televisualis, televisionis.
Sahara: Sáhara vel Sahara, ae f. Uso: - Español, Sáhara Hispánica; del -, saharensis, e.
salamandra: (ser fantástico) salamandra, ae
f // (especie de calorífero de combustión
lenta) lacónicum anthrácinum.
sainete: (poesía dramática pequeña y de
salame: tomáculum, i n. Sin: tomácina; v.
963
salamín
mortadela.
salamín: botellus, i m.
salar: salire vel sállere; salsare; sale aspérgere, conspérgere, condire; salem aspérgere
(álicui rei).
salario: salárium, ii n. Sin: merces, edis f; stipéndium; operariorum merces. Uso: - bajo,
mercédula; - intermedio, salárium intermédium; - mínimo, salárium mínimum; merces
mínima; precios de los -, prétia mercedum.
salazón: salsugo, gĭnis f. Sin: salsamentum.
Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de
-, salsamentárius.
salchicha: salsícium, ii n. Sin: isícium vel insícium, insicíolum; lucánica, ae f; bótulus,
botellus; farcīmen, mĭnis n; tuccetum vel tucetum; hilla, ae f; hillum, i n. Uso: fábrica
de salchichas, salsamentária officina; - de
Viena, botellus vindobonensis; hacer salchichas, isícia plassare; intestinum farcire.
salchichería: taberna suária, botulária, salária, salsamentária. Sin: salsamentárii vel botulárii taberna.
salchichero: tomaculárius, ii m. Sin: botulárius; isiciárius; salsamentárius; porcinárius;
v. choricero.
salchichón: tomáculum vel tomaclum, i n;
tomácina, ae f. Uso: - con guisantes, tomácina pisis conferta.
niae solútio, onis f // (finiquito de un crédito)
créditae pecúniae solútio // (finiquito de las
cuentas) rationum exaequátio // (cantidad
que en una cuenta resulta a favor o en contra
de uno) resíduum vel réliquum, i n.
saledizo, v. salidizo.
salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cónchula salária.
salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Sociedad -, Salesiana Sodálitas; Pia Socíetas Salesiana Sancti Ioannis Bosco; Socíetas Sancti
Francisci Salésii // sust salesianus, i m. Sin:
sodalis vel sócius salesianus; Societatis
Sancti Francisci Salésii sodalis.
salicilato: salicylatum, i n.
salicílico: salicýlicus, a, um. Uso: ácido -,
ácidum salicýlicum.
salicilina: salicylina, ae f.
salida: (acción y efecto de salir) éxitus, us m.
Sin: exítio, abítio; ábitus, us m; discéssio;
discessus, us m; egressus, us m. Uso: - de
casa, domuegréssio; - de casa por la noche,
nocturna domuegréssio; la hora de - de los
trenes, hora tráminum exeúntium // (partida
de data o de descargo en una cuenta) rátio
perscripta. Sin: débitum. Uso: salidas, rationes perscriptae; débita; expensa // - de baño,
sábanum vel sávanum, i n. Sin: linteamen
balneare; línteum balneárium.
salidizo: proiectura, ae f. Sin: écphora, ae f.
saldar: (liquidar enteramente una cuenta)
aes alienum sólvere, dissólvere, exsólvere,
persólvere, exstínguere. Sin: nomen sólvere;
pecúniam débitam sólvere; pecúniam creditori sólvere; álicui satisfácere.
saldo: (finiquito de una deuda) débitae pecú-
saliente: (parte saliente) v. salidizo.
salina: salifodina, ae f. Sin: salinae, arum fpl.
salinero: (concerniente o relativo a las salinas) salinárius, a, um // (el que trabaja en las
964
salsera
salinas) salinator, oris m.
salmodiar: (cantar salmodias) psállere. Sin:
psalmódias cánere vel decantare.
salinidad: salsedo, dĭnis f. Sin: sali quántitas.
salino: salinus, a, um. Sin: salárius; salinárius.
salir: exire. Sin: égredi. Uso: - a luz, in
lucem prodire, in vulgus prodire; ¿puedo -?,
licetne mihi foras ire?
salita: exédrium, ii n. Sin: áulula; atríolum;
zothécula; parva aula, parvum conclave.
salmón: salmo, onis m.
salmonete: mullus, i m.
salmuera: múria, ae f. Sin: salsamentum;
salsura; salsugo, gĭnis f. Uso: pescado en -,
muriáticum; carnes en -, muriática, orum.
salobre: salmaster, stra, strum. Sin: salmácidus; salmácius; salsus.
salol: salolum, i n.
salitral, v. nitral.
salitre, v. nitro.
salitroso, v. nitroso.
salivación: salivátio, onis f. Sin: salivae fluxus (-us m).
salival: salivalis, e. Sin: salivárius; salivosus;
ad salivam spectans.
salivar: salivare. Sin: salivam emíttere vel
cíere.
salmear: psállere. Sin: psalmizare; psalmos
recitare (- recitando); psalmos cánere (- cantando).
salmista: psalmista, ae m. Sin: psaltes, ae m;
psalmógraphus; psalmorum auctor vel scriptor.
salmo: psalmus, i m. Uso: recitación o canto
de los -, psalmódia; libro de los -, psaltérium;
liber psalmorum.
salmodia: psalmódia sive -odīa, ae f. Sin:
psalmorum recitátio (- recitada); psalmorum
cantus (- cantada).
salón: éxedra, ae f. Sin: oecus; conclave;
oecus magnus vel máximus; conclave magnum vel máximum; perampla aula. Uso: con aire acondicionado, conclave áëre (autómate sive automatárie) purgato; conclave
autómato áëris temperamento práeditum; - de
actos, aula magna; - de baile, saltatórium, ii
n; oecus saltatórius; - de estar, éxedra; - de
fumar, conclave fumatórium; (- en los teatros
para pasear durante los entreactos) v. foyer;
(- para audiciones, reuniones doctas, etc.)
auditórium.
saloncito o saloncillo: exédrium, ii n. Sin:
atríolum; zothécula; sellária, orum npl.
salpicadura: aspergo, gĭnis f. Sin: aspérsio;
aspersus, us m.
salpullido, v. sarpullido.
salsa: salsa, ae f. Sin: intinctus, us m; condimentum; conditura; ius, iuris n; liquamen,
mĭnis f; liquamentum. Uso: - blanca, condimentum album; - picante, embamma, ătis n;
con -, iurulentus vel iussulentus; - de manteca, butýreum ius.
salsera: (vasija en que se sirve salsa) salsá-
965
saltadero
rium, ii n. Sin: iuris capēdo (-dĭnis f).
saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin:
locus sáltibus faciendis vel dandis.
saltador: (persona que tiene oficio o ejercicio en que necesita saltar) saltator, oris m.
Sin: desultor. Uso: - con esquíes, desultor
nartatórius.
saltamontes: mantis (-tĭdis f) religiosa. Sin:
insectum oranti símile.
saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire
ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por encima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in
collum alicúius invádere; collum alicúius
amplexu pétere; - de alegría, exsultare; gáudio exsultare; nímia voluptate gestire; - a la
vista, apparere; manifestum esse // (omitir)
omíttere vel míttere. Sin: praetermíttere;
praeterire; missum fácere. Uso: - palabras,
verba praetermíttere; - la comida, abstinere
se cibo.
salterio: psaltérium, ii n. Sin: liber psalmorum.
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus cápite deorsum pósito; - triple, saltus ternus; a pie juntillas, saltus iunctis pédibus; - a piernas abiertas, saltus crúribus varicatis; a saltos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim,
exsultim; saliendo; saltitando; - con esquíes,
desultura nartatória; de un -, saltu; - de altura, saltus in altum vel in altitúdinem; - del
caballo, saltus ecúlei; - de frente, saltus recto
córpore; - de lado, saltus a látere; - de longitud, saltus in longum vel in longitúdinem; de longitud con impulso, saltus in longum
ímpetu capto; - de pértiga o con garrocha,
saltus perticárius, perticalis, perticatus; saltus
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstácu-
los, pro síngulis equis, aut equis per manípulos impedimenta superántibus, magnum
práemium delatum, propósitum, datum, tributum // dar un - mortal, cernuare; cápite deorsum pósito vel misso saltare; ejercitarse en
el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
dare, édere, fácere; superar de un -, saltu superare // (cascada de agua) aquae deiectus,
lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Niágara, deiectus Niágarae.
saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermissus; non contínuus.
salud: valetudo, dĭnis f. Sin: salus, ūtis f.
Uso: - buena, bona (vel cómmoda, vel íntegra, vel firma, vel próspera) valetudo; - delicada, ténuis (vel minus cómmoda, vel
imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel
infirma, vel aegra, vel incómmoda) valetudo
// ¡-!, salve!; salvus sis!; felíciter tibi!; ¡a tu -!,
¡a la - de usted , bene te!, bene tibi!; ¡a vuestra -!, ¡a la - de ustedes!, bene vos!, bene
vobis! ; ¿cómo va su -? quam vales? qua es
valetúdine? // beber, brindar a la - de uno, v.
brindar; cuidar de su -, valetúdini indulgere,
inservire, óperam dare, párcere; descuidar la -,
valetúdinem neglégere; parum valetúdini
párcere; desearle a uno buena salud, salutem
álicui precari, áliquem salvere iubere; la disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -,
gozar de buena -, bene vel recte valere; bona
valetúdine frui; próspera valetúdine esse;
gozar de perfecta -, vender o verter -, óptime
vel pancrátice valere; íntegra valetúdine esse;
esse incorrupta sanitate; óptima valetúdine
uti; no estar bien de -, infirma valetúdine
esse; aegra esse valetúdine; valetúdine incómmoda esse; perder la -, valetúdinem
amíttere; recuperar la -, sanari, consanéscere; valetúdinem recuperare vel reciperare;
sanitatem recípere; tener poca -, tener una delicada, ténui esse valetúdine
saludar: salutare. Sin: valedícere; consalu-
966
salvoconducto
tare; persalutare; salutem dícere, dare, ferre,
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosamente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blándius) salutare; - a uno en nombre de
otro, salutem dícere álicui nómine alicúius;
álicui alicúius salutem nuntiare; - oficialmente a uno, álicui officiáliter valedícere; - a
uno por escrito, salutem álicui scríbere; - con
la voz, con la mano, con seña, voce, manu,
nutu salutare; - inclinando la cabeza, inclinato cápite salutare; salúdalo de mi parte,
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; salvus sis; te salvere iúbeo; después de saludarse, salute data acceptaque.
saludo: salus, utis f. Sin: salutátio; persalutátio. Uso: - de bienvenida, salutátio gaudialis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(fórmula de cortesía al terminar una carta),
multam salutem! // devolver el -, áliquem resalutare; enviar un -, salutem míttere, mandare, impertire ; enviar mil -, los más
cordiales -, multam salutem álicui impertire;
álicui salutem plúrimam impertire; álicui salutem plúrimam et pleníssimam impertire;
hacer el - militar, salutationem more militari
fácere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare.
salva: (saludo hecho con disparo simultáneo
de varias piezas de artillería) tormentária
consalutátio. Sin: tormentorum explosiones
honoris causā; tormentorum strépitus (vel
fragor, vel crépitus) salutandi causā emissus;
salutátio tormentorum bellicorum fragōre
facta. Uso: resuenan reiteradas - de cañones,
tormenta plúrimis emissiónibus salutis causā
résonant // - de aplausos, máximus plausus;
la sala resonó de una - de aplausos, a cuncto
consessu plausus est múltiplex datus.
salus, utis f // (consecución de la gloria y
bienaventuranza eterna) salvátio, onis f.
salvado: furfur, ŭris m. Sin: purgamentum.
Uso: pan de -, furfúreus panis.
salvador: servator, oris m. Sin: conservator;
salutis auctor, effector; soter, ēris (ac -era m);
qui salutem dat, dedit, etc.; también salvator
con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo,
- del género humano, Iesus Christus humani
géneris salvator, servator, sospitator; nuestro
-, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui
nos servavit.
Salvador (El): Salvatória, ae f. Uso: República del -, Salvatoriana Respública.
salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auctrix (-īcis f); sospitatrix; sóspita.
salvadoreño: adj salvatorianus, a, um // sust
Salvatorianus, i m.
salvamento: conservátio, onis f. Sin: salvátio; incolúmitas.
salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner
en seguro) servare. Sin: conservare; salvum
fácere; liberare // salvarse, salvari. Sin: salvum fíeri; perículum vitae effúgere; (e) perículo vitae evádere; se (e) perículo vitae
erípere // (dicho de Dios: dar la gloria y bienaventuranza eterna) salvare.
salvavidas: salutis cíngulum. Sin: orbis súbreus; gúmmeus círculus vel orbis. Uso: inflar el -, gúmmeum orbem áëre inflare vel
tumefácere.
salvabarros, v. guardabarros.
salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella
vel pátina suppositória.
salvación: (acción de salvar o salvarse) conservátio, onis f // (efecto de salvar o salvarse)
salvoconducto: sýngraphus, i m. Sin: fides,
ei f; fides pública; fides público (vel públice)
967
samaritano
data; scriptum fidem públicam dans. Uso:
gracias al -, fide pública interpósita; conceder un - a alguien, fidem (públicam) álicui
dare; obtener un -, fidem (públicam) accípere; pedir un -, fidem (públicam) postulare.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samarítida, ae vel Samaritis, tĭdis f // (dicho de persona que ayuda
a otra desinteresadamente) vir liberalis et benéficus; mulier liberalis et benéfica.
Samoa: Insulae Samoanae.
samovar: rússica authepsa.
San: sanctus, a , um. Sin: divus. Uso: San
Pedro, Sanctus Petrus; Divus Petrus; iglesia
de San Juan, templum divo Ioanni sacrum vel
dicatum; imagen de San Juan , divi Ioannis
imago vel simulacrum.
sanativo: sanativus, a, um. Sin: salútifer; salutaris; salūber.
sanatorio: sanatórium, ii n. Sin: valetudinárium; valetudinárium infirmis chrónicis. Uso:
- de recuperación, recreatórium.
sanción: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis
// (autorización o aprobación) sánctio, onis.
Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabítio.
sancionador: confirmator, oris m.
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposición) sancire. Sin: statúere; decérnere // (autorizar o aprobar) probare vel approbare.
Sin: admíttere; confirmare // (aplicar una
sanción o castigo) punire. Sin: multare;
poenā áliquem multare vel affícere.
sandalia: sandálium, ii n. Sin: crépida; cáliga; sólea; soccus (especialmente la de los
frailes). Uso: - pequeña, ligera, sócculus; -
de mujer, soccus mulíebris; en, con sandalias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
sandalias, soleárius, ii m; sandaliárius; ponerse las -, sandália (vel crépidas, vel sóleas,
vel soccos) sibi indúere; quitarse las -, sandália démere vel depónere.
sandía: (planta) cúcumis, mĕris m. Sin: angúria; citrullus; cucúrbita angúria; cúcumer
citrullus // (fruto) angúrium, ii n; melo (-ōnis
m) índicus; cucúmeris citrulli fructus.
sándwich: pastillum fartum vel farctum. Sin:
pastillum sanduicense; orbículus panis fartum. Uso: - de jamón, pastillum pernā fartum; pastillum pernae quadrā fartum;
pastillum lamínulis pernae fartum.
saneamiento: Agr bonificátio, onis f. Uso: de terrenos paludosos, exsiccátio paludum //
fig, - moral, corréctio et emendátio morum.
sanear: ad sanitatem redúcere. Sin: sanum
fácere. Uso: - una comarca, regionem insalubrem salubrem réddere vel fácere; - un terreno, incultum silvestremque locum cultum
fertilemque réddere; - pantanos, paludes salubres réddere; palústria loca exsiccare in arvorumque formam redígere // fig, - las
costumbres, mores ad virtutem conformare.
Sin: mores in mélius commutare.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y extraer sangre con fines terapéuticos) álicui
venam ferire, aperire, incídere; álicui sánguinem e (vel a, vel de) venis detráhere, dedúcere, haurire // (intr, arrojar sangre)
sánguinem emíttere.
sangre: sanguis, guĭnis m. Sin: cruor, oris m.
Uso: relativo a la -, haemáticus.
sangría: (acción y efecto de abrir o punzar
una vena para sacar sangre) venae séctio.
Sin: phlebotómia sive -tomīa; sánguinis de-
968
saque
tráctio // (fig, gasto continuo sin compensación) immódicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecúniae erogátio.
sanidad: sánitas, atis f. Sin: valetudo, dĭnis
f.
sanitario: sanitárius, a, um. Sin: medicīnus;
ad sanitatem pértinens. Uso: agentes -, valetúdinis operárii; sanitatis opífices; boletín -,
v. boletín; cordón -, loci obstrúctio valetúdinis causā; estructuras -, institutiones sanitatis; personal -, valetúdinis curatores.
San Salvador: (república) Salvatoriana Respública // (ciudad) Soterópolis, is f.
sánscrito: adj sánscritus, a, um. Sin: sánschratus; sanscríticus; índicus; Indorum (gen)
// sust lingua sánscrita, sánschrata, sanscrítica. Sin: antiquorum Indorum sermo.
santabárbara: receptáculum navale armorum.
ágere et celebrare dies festos.
santiguarse: signo crucis signari vel se signare.
santimonia: (cualidad de santo) v. santidad.
santo: adj (de especial virtud y ejemplo)
sanctus, a, um // (sagrado, consagrado)
sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo
(-mĭnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti,
orum mpl; - del cielo, caeles, lĭtis, caelícola ,
ae m; caelestis íncola // - y seña, téssera. Uso:
dar el - y seña, tésseram dare.
Santo Domingo: (república) Dominiciana
Respública // (ciudad) Dominicópolis, is f.
santón: (hombre que profesa vida austera y
penitente fuera de la religión cristiana) asceta non christianus // (coloq, hombre hipócrita o que aparenta santidad) pietatis
simulator.
santuario: sanctuárium, ii n. Sin: sacra
aedes; templum; locus sacer; sacrárium .
Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore
ánimi sacrário.
Santa Klaus: sanctus Nicolaus.
Santa Sede: Sancta Sedes (-is f).
santidad: sánctitas, atis f. Sin: sanctimónia;
sanctitudo, dĭnis f.
santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanctitatis effector, dator, largitor.
santurrón: (nimio en los actos de devoción)
in externis pietatis áctibus nímius // (gazmoño, hipócrita que finge ser devoto) pietatis
simulator vel ostentator. Sin: religionis ostentator; superstitiosae pietatis ostentator; pietatis spéciem prae se ferens; simulator;
hypócrita; fictor; fallax; duplex.
santificante: sanctíficans, antis. Sin: sanctíficus; sanctum effíciens.
santurronería: simulata píetas. Sin: religionis ostentátio vel simulátio.
santificar: sanctificare. Sin: sanctum réddere
vel effícere; ad sanctitatem addúcere vel
perdúcere. Uso: - las fiestas, diei festi religionem cólere; dies festos pie celebrare; dies
festos sancte religioseque ágere; religiose
sapo: (juego) v. rana.
santificación: sanctificátio, onis f.
saque: (acción de sacar la pelota) pilae iactátio. Uso: - de esquina, v. corner.
969
saqueador
saqueador: praedator,oris m. Sin: depopulator; direptor; spoliator; vastator; devastator.
saquear: depraedari. Sin: exspoliare, spoliare; expilare.
saqueo: praedátio, onis f. Sin: depopulátio.
sarampión: boa vel bova, ae f. Sin: morbilli,
orum mpl.
sarcasmo: (burla sangrienta, ironía mordaz
y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mordax) irrisus (-us m); acerba (vel contumeliosa, vel mordax) irrísio; verborum acérbitas,
dicácitas, acúlei (-orum mpl). Uso: pinchar
a uno con sarcasmos, áliquem cárpere salse
dictis (vel verborum acúleis, vel convíciis) //
Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -,
v. sarcásticamente.
sarcásticamente: acerbe. Sin: contumeliose;
mordáciter.
sarda: (pez) v. sardina.
sardina: sarda, ae f. Sin: sardina, sardella,
sárdula. Uso: - salada, sarda salīta; sardinas
en aceite, sardae óleo condītae; sardae sub
óleo (in thecis inclusae); sardinas en latas,
sardae in thecis (inclusae); sardinas en salmuera, sardae in múria (natantes).
sardio, v. sardónica.
sardo: (de Cerdeña) sardus, a, um. Sin: sardiniensis, e; sardōus // (hab) Sardus, i m //
(lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sardōa,
sardiniensis, Sardíniae.
sardónica o sardónice: sardónicha, ae f; sárdonyx, ўchis f.
sardónico: sardónius vel sardónicus, a, um.
Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mordax; malignus.
sarga: (tela) serga, ae f. Sin: sérica.
sarcástico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis;
aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -,
acerba (vel salsa, vel amara) dicta.
sarcófago: sarcóphagus, i m vel sarcóphagum, i n.
sarcolema: sarcolemma, ătis n. Sin: musculorum membrana vel tégumen (-mĭnis n), tegmentum, tegimentum, tegumentum.
sarcología: sarcológia sive -logīa, ae f. Sin:
musculorum (vel de músculis) doctrina, disciplina, sciéntia.
sarcoma: sarcoma, ătis n. Sin: tumor malignus.
sarcomatoso: sarcomatosus, a, um. Sin: sarcómate affectus; ad sarcoma áttinens.
sargento: óptio, onis m. Sin: óptio pedestris;
praefectus manipularis vel manipulárius;
summus decúriae instructor Uso: - primero
de infantería, óptio maior pedester; - de artillería, óptio tormentárius; - de gendarmería,
praefectus manipularis mílitum a pública tutela.
sarna, v. acariasis.
sarpullido o sarpullo: impetīgo, gĭnis f.
sarraceno: adj saracenus, a, um. Sin: saracénicus // sust Saracenus, i m.
sartén: sartāgo, gĭnis f. Sin: patella; fretale, is
n.
sastra: (mujer del sastre) vestífici múlier //
(mujer que tiene el oficio de sastre) vestífica,
970
save
ae f. Sin: sartrix, īcis f; sarcinatrix, īcis f.
satírico: adj satíricus, a, um // sust satíricus,
i m. Sin: satirógraphus.
sastre: vestītor, oris m. Sin: véstifex, fĭcis m;
vestíficus. Uso: - remendón, sarcinator.
sastrería: (oficio de sastre) ars vestiária. Sin:
vestíficis ars // (taller de sastre) vestificīna,
ae f. Sin: vestifícium; officina vestiária; véstium officina; sarcinatoris officina; sartoris
opifícium.
satán, satanás: Satan m indecl. Sin: sátanas,
ae m.
satánico: satánicus, a, um. Sin: diabólicus;
satanísticus // fig nefandus; nefárius.
satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus satánicus vel daemoníacus.
satelital: satellíticus, a, um.
satélite: satelles, lĭtis m. Uso: - artificial, telesatelles; satelles artificialis, artificiosus,
factícius, arte factus; luna artificialis, artificiosa, arte facta; - artificial de reconocimiento, satelles artificiosus speculatórius; comercial, telesatelles commercialis; - de comunicaciones, satelles telecommunicatórius;
vía -, ope satéllitis artificialis; - con una perrita a bordo, satelles cátulam cóntinens //
lanzar un -, satéllitem proícere vel propéllere;
el - gira en el espacio, arte factus satelles per
inane fertur, vel per caeléstia spátia circumágitur.
satisfacción: (reparación de un agravio) satisfáctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria,
iniúriam vindicare // (expiación de la culpa)
satisfáctio culpae. Sin: purgátio // (presunción) arrogántia, ae f. Sin: iactátio; supérbia;
nímia sui confidéntia // (vanagloria) inanis
glória. Sin: gloríola; elátio; inánitas; vánitas
// (confianza o seguridad del ánimo) confidéntia, ae f. Sin: fidúcia; sui confidéntia //
(cumplimiento del deseo o del gusto) satisfáctio, onis f. Sin: adimplétio; delectátio,
oblectátio; gáudium; laetítia; suávitas // (una
de las tres partes del sacramento de la penitencia) satisfáctio, onis f.
satisfacer: (pagar enteramente lo que se
debe) creditori satisfácere // (hacer una obra
que merece el perdón de la pena debida) expiare. Sin: purgare; satisfácere // (aquietar y
sosegar las pasiones del ánimo) sedare. Sin:
placare // (dar solución a una duda o a una
dificultad) respondere. Sin: satisfácere //
(deshacer un agravio u ofensa) iniúriae (vel
de iniúriā) satisfácere álicui.
sátrapa: sátrapa, ae m. Sin: sátrapes, ae vel
sátrapes, is m.
saturación: saturátio, onis f. Sin: satúritas;
satíetas; plénitas.
saturnismo: saturnismus, i m.
satén: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum séricum.
sauce: salix, ĭcis f. Uso: - llorón, salix babilónica.
satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus;
levitate donatus.
sauna: vaporárium, ii n. Sin: bálneum vapóreum.
sátira: sátira, ae f. Sin: satíricum, i n ; carmen
satíricum.
sauquillo: glóbulus nivis; v. mundillo.
save (Inform), conservar: servare vel con-
971
saxofón
servare. Sin: (data in disco) repónere.
saxofón o saxófono: saxóphonum vel saxophōnum, i n; saxophónium.
saxofonista: saxophonista, ae m.
saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gonnella vel gunnella. Sin: lacínia; cástula; subúcula; stola; hypozónium; hemitúnica
inferior.
secador: instrumentum siccatórium. Sin: exsiccator, oris m. Uso: - de cabello, machínula
favónia; flabellum favónii vel áfrici; instrumentum flaturale (cápitis capillis siccandis);
manúbrium capillorum siccíficum, siccativum, siccatórium.
secadora: (máquina) máchina siccatória.
secante: papel -, charta bíbula.
scotch: (whisky escocés) víschium scóticum
// (cinta adhesiva) taeníola glutinativa.
sección: (cada una de las partes en que se divide un conjunto de objetos) lóculus, i m. Sin:
loculamentum; régio; província. Uso: - de
calzado, calceamentorum lóculus vel régio; de discos, discorum lóculus; - de los juguetes,
crepundiorum loculamentum; - de libros de
ciencia ficción, librorum de sciéntia fabulari
lóculus; - de perfumes, unguentorum lóculus;
- de vestidos, véstium lóculus // (parte de un
escrito) pars, partis f. Sin: séctio, onis f;
caput, pĭtis n (capítulo); artículus (subdivisión). Uso: en la primera - de este libro, in
sectione prima huius libri // (en los medios de
comunicación, espacio que se reserva para
un tema determinado) séctio, onis f. Uso: la
- de propaganda, séctio rebus propagandis
vel evulgandis; séctio núntiis monitisque propagandis // (cada una de las partes en que se
divide una empresa, organización, etc.) pars,
partis f. Sin: séctio; administrátio. Uso: jefe
de -, caput partis; la - del puerto, administrátio portūs.
scout: puer explorator m; exploratrix puella
f.
secesionismo: secessionismus, i m. Sin: secessionis stúdium.
screen (Inform): scrínium, ii n. Sin: quadrum; v. pantalla.
secesionista: secessionista, ae m. Sin: secessionis auctor, fautor, studiosus.
screenmode (Inform): modus (imáginem) exhibendi.
secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtónia gigantēa.
secadero: officina siccatória.
secreción: secrétio, onis f. Sin: excrétio; excreta, orum npl; córporis eiectamentum vel
sayal, v. sayo.
sayo: sagum, i n. Sin: ságulum.
scan (Inform), escanear: scándere (páginam,
imáginem).
scanner (Inform) aparato de teledetección,
apparatus investigatórius. Sin: instrumentum
exploratórium // (aparato que sirve para digitalizar un documento: texto o imagen)
scansórium, ii n. Sin: apparatus ópticus ad legendam imáginem.
schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m.
schola cantorum, v. capilla (cuerpo de cantores de alguna iglesia).
972
sector
effúsio.
secretaria: secretária, ae f. Sin: scriba, ae f;
múlier a secretis.
secretaría: (cargo de secretario) secretárii
vel scribae offícium. Sin: secretárii vel scribae munus (-nĕris n) // (oficina donde trabaja) secretária, ae f. Sin: secretárii vel
scribae sedes // - de Estado, Officium públicis expediendis negótiis.
secretariado: secretariatus, us m. Sin: secretárii vel scribae offícium (cargo de secretario), sedes (oficina donde despacha). Uso: de oficina pública, ministérium a negótiis vel
a tábulis públicis // (cuerpo o conjunto de secretarios) secretárii, orum mpl. Sin: scribae,
arum mpl.
secretario: (persona encargada de recibir la
correspondencia, extender las actas, etc.) secretárius, ii m. Sin: scriba; a secretis; ab arcanis; adiutor ab actis vel ab epístulis. Uso: jefe, secretárius princeps, primus, caput; - nacional del consejo de seguridad, secretárius
nationalis consílii securitatis; - particular, secretárius particularis, - privado, secretárius
privatus; - de una asociación, scriba alicúius
consociationis, - de una cofradía, scriba alicúius sodalitatis, sodalícii, collégii; - de comisión, ab actis consílii álicui rei curandae,
accurandae, administrandae; - de embajada,
legatorum ássecla; legati ássecla et administer; - del intendente municipal, ab actis urbis
praefecti; ser - de uno, esse álicui a manu,
vel ab actis, vel ab epístulis // (máximo dirigente de algunas instituciones) secretárius, ii
m. Sin: praefectus; praepósitus. Uso: - General, Secretárius Generalis; - de Estado, públicis negótiis praefectus; Civitatis (vel rei
públicae) negótiis praepósitus; cardenal - de
Estado, cardinalis públicis (Ecclésiae) negótiis praefectus; - de la Congregacion para los
seminarios y universidades, Secretárius Con-
gregationis de Semináriis et Universitatibus
studiorum; - de la ONU, Secretárius Coetūs
Unitarum Nationum // - de cámara, scriba
cubiculárius.
secreter: armárium scriptórium.
secreto: adj arcanus, a, um. Sin: occultus //
sust res (rei f) arcana vel occulta. Uso: - epistolar, opertum litterarum.
secta: secta, ae f. Uso: - filosófica, philosophorum secta; - satánica, secta satánica vel
satanística; adherir a - satánicas, sectis satánicis adhaeréscere vel adhaerēre; adepto de
una -, sectae assectator.
sectario: adj sectárius, a, um. Sin: factiosus
// sust sectárius, ii m. Sin: consectator; homo
factiosus.
sectarismo: sectarismus, i m. Sin: factiósitas;
stúdium factiosum; própriae factionis stúdium.
sector: (Geom, porción de círculo) sector,
oris m. Sin: círculi pars // (Geom, porción de
esfera) - esférico, sector spháericus // (parte
de una ciudad , de un local o de cualquier
otro lugar) área circumscripta. Sin: régio definita // (cada una de las partes de una colectividad, grupo o conjunto que tiene
caracteres peculiares y diferenciados) pars,
partis f. Sin: sector; séctio; província; régio;
campus. Uso: - científico, técnico, económico, província doctrinarum, ártium, rerum
oeconomicarum; - industrial y de los servicios sociales, província ártium et commúnium ministeriorum; - social, rerum
sociálium província vel campus; determinados - de apostolado, certae apostolatūs provínciae; - de la Cámara del Senado, sector
Cámerae Senatūs (centrum, ala dextra, ala sinistra).
973
sectorial
sectorial: partis próprius.
secuaz: sectator, oris m. Sin: assectator.
secuencia: sequéntia, ae f.
secuencial: (relativo a la secuencia) sequentialis, e.
secuestración: sequestrátio, onis f.
secuestrador: sequestrator, oris m. Sin: sequester, stri m; sequestris, is m; ablator, oris
m; sequestrationis auctor. Uso: - de aviones u
otros vehículos, abductor; - de personas, abductor, ablator, plagiárius.
secuestrar: (retener indebidamente a una
persona) áliquem sequestrare, cápere, segregare // (forzar al piloto o chofer a dirigir el
vehículo a un sitio determinado por el asaltante) abdúcere // (depositar judicial o gubernativamente una alhaja) sequestrare. Sin:
in sequestro pónere; pónere apud sequestrum; pónere sequestro // (embargar judicialmente) áliquid occupare. Sin: pignerari.
secuestro: (acción y efecto de secuestrar) sequestrum, i n vel sequestrátio, onis f. Sin: obdúctio. Uso: - de avión u otro vehículo,
abdúctio; - de bienes, occupátio; - de personas, sequestrátio; plágium; obdúctio hóminum.
secular: (seglar) saecularis, e. Sin: profanus;
láicus. Uso: la propia índole -, própria índoles saecularis; sacerdote - (no religioso), sacerdos saecularis.
secularismo: saecularismus, i m.
secularización: (acción de hacer secular lo
que era eclesiástico) saecularizátio, onis f //
(acción de dar a una cosa carácter secular)
profano úsui addíctio // (introducción de cos-
tumbres seculares) saeculorum morum indúctio // (reducción de un sacerdote católico
al estado laical) ad saecularem statum redáctio; ad sáeculum remíssio // (regreso al estado laical) ad sáeculum regréssio vel réditus
// (autorización a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) facultas ad statum saecularem degendum.
secularizado: (hecho secular lo que era religioso) saecularizatus, a, um // (dicho de sacerdote católico) ad saecularem statum
redactus, vel ad sáeculum remissus (reducido
al estado laical); ad sáeculum regressus; sacerdótio abdicatus (vuelto al estado laical) //
(dicho de religioso: autorizado para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) indulto saecularizationis donatus.
secularizar: (hacer secular lo que era eclesiástico) saecularizare // (dar a una cosa carácter secular) profano úsui addícere vel
destinare // (introducir costumbres seculares)
saeculares mores indúcere // (reducir a un sacerdote católico al estado laical) ad saecularem statum redígere. Sin: ad sáeculum
remíttere // (autorizar a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) álicui
indultum saecularizationis concédere; áliquem indulto saecularizationis donare // secularizarse, ad sáeculum redire vel régredi.
secundario: secundárius, a, um. Sin: secundanus; secundus; secundi órdinis. Uso: partes
-, secundae partes.
secuoya, v. secoya.
seda: séricum, i n. Sin: bombyx, īcis m. Uso:
- artificial, séricum factícium; - basta, séricum crudum vel rude; - falsa, pannus pseudoséricus; - genuina, séricum genuínum; lavable, séricum lavábile; de -, séricus; bombýcinus; ataviado con telas de -, sericatus;
fábrica de -, sericorum vel bombycinorum
974
según
officina; mercader de -, sericárius; sericárius
negotiator vel negótians; vestido de -, vestis
sérica vel bombýcina.
sedal: (hilo o cuerda de la caña de pescar)
línea, ae f. Sin: linum; línea piscatória; seta
vel saeta piscatória.
sedante: adj sedans, antis. Sin: léniens;
mólliens; mítigans // sust medicamentum mitigatórium; v. lenitivo.
sedar: sedare. Sin: lenire; mollire; mitigare;
placare; pacare. Uso: - las pasiones, cupiditates (vel appetitiones, vel túrbidos ánimi
motus) sedare, moderari, continere.
sedativo: adj sedativus, a, um. Sin: mitigatórius // sust medicamen (-mĭnis n) sedativum. Sin: medicamentum mitigatórium;
medicamen dolóribus sedandis.
sede: sedes, is f. Uso: - Apostólica, Santa -,
Apostólica Sedes (-is f); Sancta Sedes; - central, sedes princeps vel caput; - filial, sedes
filialis vel additícia.
sedentario: sedentárius, a, um. Sin: sellulárius. Uso: vida -, vita sedentária vel sellulária;
sedentárium vivendi genus.
sedería: (comercio de la seda) sericorum vel
bombycinorum mercatura, mercátio, negotiátio // (tienda de géneros de seda) sericorum
vel bombycinorum taberna // (conjunto de
géneros de seda) sérica, orum npl. Sin: bombýcina, orum npl.
vel sedimentum depónere: // sedimentarse,
subsídere.
sedimentario: sedimentárius, a, um. Sin: ad
sedíminis depositionem spectans.
sedimento: sédimen, mĭnis n. Sin: sedimentum; subsidéntia; retrimentum.
segadora: messória, ae f. Sin: máchina messória; máchina falcata; falces mechánicae;
falcata máchina automatária. Uso: - de césped, v. cortacésped.
segmentación: segmentátio, onis f. Sin: in
segmenta partítio vel divísio. Uso: engendrar
por -, per scissionem gígnere vel generare.
segmento: segmentum, i n. Uso: - esférico,
segmentum spháericum.
segregación: segregátio, onis f. Sin: separátio; seiúnctio; remótio. Uso: - celular, in cella
segregátio; custódia in segregata cella; ab
ómnibus in segregata cella separátio; - racial,
segregátio phylética.
segregacionismo: segregationismus, i m.
Sin: phylética separátio.
segregacionista: (partidario de la segregación racial) segregationista, ae m. Sin: segregationismi fautor // (perteneciente o relativo
a esta segregación) phyléticae separationis
próprius; ad phyléticam segregationem pértinens.
seguidero, v. falsilla.
sedición, v. revuelta.
seguir: ¿quién sigue?, quis subséquitur?
sedimentación: sedimentátio, onis f. Sin:
subsidéntia; sedíminis vel sedimenti deposítio.
según: - la corriente, secundā aquā; secundo
flúmine; - las fuerzas de cada uno, como
cumple a un hombre, pro parte virili.
sedimentar (depositar sedimento) sédimen
975
segundero
segundero: secundárium, ii n.
segundo: adj secundus, a, um. Sin: inferior;
secundárius // (sexagésima parte del minuto)
secundum, i n. Sin: secunda, ae f; minutum
secundum; minuta secunda; momentum
témporis; punctum témporis. Uso: en 32 -,
triginta duabus secundis; intra triginta duas
secundas; intra triginta duo secunda // (persona que en una institución sigue en jerarquía a quien la dirige o preside)
submoderator, oris m. Uso: - de a bordo, progubernator.
segundogénito: adj secundogénitus, a, um.
Sin: secundo loco génitus, natus, ortus // sust
secundogénitus, i m.
segundón: (hijo segundo de la casa) v. segundogénito // (hijo no primogénito) natu
minor. Sin: iúnior.
segur: (hacha grande para cortar) securis,
is f // (hoz para segar) falx, falcis f. Sin: falx
messória.
seguridad: secúritas, atis f. Sin: fírmitas; fidéntia; certa fides vel spes. Uso: - jurídica,
iuridicialis secúritas; - nacional, secúritas nationalis; - social, secúritas socialis; cáutio socialis; cerradura de -, claustra munitíssima
npl; falta de - en el trabajo, defectus securitatis in labore perpetrando; instalación de -,
apparatus munitus; apparatus perículi expers;
llave de -, clavis securitatis; margen de -, tuti
fines mpl; intra tutos fines; medida de -, praecáutio iudiciária vel iudicialis; por -, securitatis causā; salida de -, éxitus saluti
prospiciendae; válvula de -, válvula tutelaris;
opérculum tutelare; garantizar la - de los
participantes, securitatem participántium
praestare.
seguro: (contrato en que se asegura una
cosa que corre peligro) cáutio, onis f. Sin: as-
securátio. Uso: - médico, assecurátio aegrotorum; - personal, providéntia ad sibi cavendum in pósterum; - social, assecurátio
socialis; - contra el granizo, cáutio contra
grándinis damna; - contra los infortunios,
cáutio contra infortúnia; cáutio contra res adversas; - contra los rayos, cáutio de perículo
fúlminis; cáutio contra fúlmina; - contra el
robo, cáutio contra furtum; cáutio de periculo
furti; - de accidentes, cáutio pro casu infortúnii; cáutio contra luctíficos casus; cáutio pro
casu laesionis corporalis; - del coche, cáutio
de (própria) autoraeda tutanda; cáutio (própriae) autoraedae tutandae; - de desempleo,
cáutio pro casu defectūs laboris; - de enfermedad, assecurátio valetudinária; assecurátio
aegrotorum; cáutio de valetúdine tutanda;
cáutio pro casu aegritúdinis; - de incendios,
cáutio contra incéndia; cáutio contra incéndii
perícula; cáutio de perículo incéndii; cáutio
contra incensionum damna; cáutio perículi
quod est a vi ignis; cáutio periculorum quae
ab incéndiis sunt; - de invalidez, cáutio pro
casu invaliditatis; - de mercancías, cáutio sarcinarum; assecurátio sarcinarum; - de vejez,
cáutio pro casu senectutis; - de vida, cáutio
pro vita; assecurátio vitae; vitae cáutio; para el resarcimiento de un daño, cáutio indemnitatis (ex incéndiis, ex infortúniis, ex
furtis) // contrato de - del propio coche, páctio própriae autoraedae tutandae; póliza de -,
sýngrapha vel schédula cautionis; cáutio securitatis; prima de -, securitatis práemium;
práemium ex cautione (facta); sociedad de
seguros, socíetas securitatum vel cautionum
// - de arma de fuego, retináculum, i n. Sin:
sufflamen, mĭnis n.
selección: seléctio, onis f. Sin: deléctio; delectus, us m. Uso: - natural, artificial, radiofónica, seléctio naturalis, artificialis,
radiophónica // (Dep, seleccionado) delecta
manus. Sin: lusores delecti vel dilecti. Uso: finlandesa femenina, fínnica delecta manus
puellarum.
976
semáforo
seleccionar: selígere. Sin: delígere; elígere.
signata.
selectas, v. analectas.
sello: (instrumento que sirve para estampar
divisas, letras, etc.) sigillum, i n. Sin: signatrum vel signatórium; bacellus vel bacillus
signatórius; bacillum signatórium. Uso: gentilicio o de familia, sigillum gentilícium;
fabricante de sellos, sigillárius // (señal que
imprime el sello) signum, i n. Sin: nota;
forma // (viñeta de papel que se usa como
señal del pago de algún derecho) pittácium.
Sin: signum; sigillum. Uso: - especial o extraordinario, pittácium peculiare; - falsificado, signum adulterīnum; - fiscal, pittácium
públicum; rei públicae signum vel pittácium;
signum vel notáculum chartae públicum; postal, signum vel sigillum cursuale, epistolare , vehiculárium; pittácium cursuale vel
epistolare (vel epistolárium); téssera epistolaris // poner el sello sobre algo, áliquid obsignare. Sin: áliquid sigillo notare.
selectividad: selectívitas, atis f. Sin: seligendi facultas.
selectivo: selectivus, a, um. Sin: séligens.
selenio: selénium, ii n; selenum, i n.
selenita: (yeso) selenites, ae m // (posible habitante de la Luna) lunae íncola.
selenografía: selenográphia sive -graphīa, ae
f. Sin: lunae descríptio; doctrina de luna.
selenógrafo: selenógraphus, i m. Sin: selenográphiae studiosus, peritus, cultor; naturae
lunae peritus.
selenología: selenológia sive -logīa, ae f.
Sin: lunae vestigátio; doctrina de rebus lunáribus.
selva: silva, ae f. Uso: habitante de las -, silvícola, ae m; silvícolens; silvicultor.
selenólogo: selenólogus, i m. Sin: lunae inquisitor; rerum lunárium studiosus.
selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; silvis frequens, refertus, plenus.
Seleucia: Seléucia, ae f.
semafórico: semaphóricus, a, um.
self-control: sui moderátio.
semaforista: semaphorista, ae m. Sin: semáphoro vel semáphero praepósitus.
self-made-man: suae fortunae faber.
self-service, v. autoservicio.
sellado: obsignatus, a, um. Sin: sigillo notatus.
selladura: obsignátio, onis f. Sin: impréssio
notae vel sigilli; sigillo notátio.
sellar: (imprimir el sello) signare. Sin: obsignare; signo munire; (gúmmeo) sigillo notare. Uso: papel sellado, scídula