Academia.eduAcademia.edu
JOSE JUAN DEL COL DICCIONARIO AUXILIAR ESPAÑOL-LATINO para el uso moderno del Latín Instituto Superior “Juan XXIII” Bahía Blanca 2007 JOSE JUAN DEL COL DICCIONARIO AUXILIAR ESPAÑOL-LATINO para el uso moderno del Latín Diccionario auxiliar español-latino para el uso moderno del latín - Bahía Blanca : Instituto Superior Juan XXIII, 2007. 1250 p. ; 23x17 cm. ISBN 978-950-9771-34-5 BAHIA BLANCA Instituto Superior Juan XXIII 2007 Iesu Christo, Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni, hoc recentis latinitatis lexicon auctor ex animo et perlibenter dedicat. © Instituto Superior Juan XXIII, Bahía Blanca, 2007 Vieytes 286 B8000AEF Bahía Blanca (Buenos Aires), Argentina Tel. +54 - 291 - 456-2117 E-mail: jjdc@juan23.edu.ar Queda hecho el depósito que marca la Ley 11.723 Reservados todos los derechos. Impreso en la Argentina - Printed in Argentina Impreso por Sapienza Industria Gráfica, Undiano 84, Bahía Blanca Cuidado de la edición: Adrián Mandará Composición y armado: Zulma Iglesias / Daniel Cirio PROLOGO Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el uso del latín como lengua viva. Sé perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseñanza o estudio del latín al que consideran idioma definitivamente muerto. Más animadversión experimentan varios hacia el uso del latín como lengua viva, viendo en esto una utopía. No entro en semejante discusión. Solo remito a mi trabajo ¿Latín hoy?, publicado en Roma a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el año 1999. En ese libro puntualizo signos de renacimiento del latín, tanto en el ámbito escolar curricular como en el ámbito extraescolar, en varios países de Europa (Austria, Bélgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Alemania ...) , en los Estados Unidos de América e incluso en algún país africano (Senegal y Nigeria, en Africa Occidental). La problemática del latín se centra en su inadecuada didáctica. Por tal motivo se propicia hoy una didáctica del latín que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del mismo, no solo a través de la lectura y estudio de los autores, sino también a través de la “producción”(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio ¿Latín hoy?, después de afirmar que “la más moderna didáctica de las lenguas reconoce como básico el principio que para aprender una lengua es indispensable usarla: usarla asiduamente” (p. 124), advierto que “omitir las referencias a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez más su actividad mental a la lengua que se quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje práctico” (ib.). No es el caso de que me explaye aquí sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo texto íntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en “Institucional” y luego en “Publicaciones” en el recuadro “Nuestro Rector”. El primer libro que aparece es justamente ¿Latín hoy?). La elaboración del presente diccionario me requirió, si bien con varias interrupciones, unas décadas de consultas y recolección de datos. Los libros y revistas de que me valí son los que constan en la bibliografía. Se trata de un trabajo de recopilación. No acuñé neologismos ni giros latinos. Tan solo, en varias ocasiones, apliqué el recurso de una estricta analogía para añadir voces derivadas de otras indicadas por tal o cual autor, máxime si eran voces de origen griego. En la recopilación practiqué cierta selección, dejando de lado neologismos que no me parecían adecuados o que solo encontraba excepcionalmente, como traenus o traenum para “tren”; posta (-ae f) o postae (-arum fpl) para “correo” y postalis, e para “postal”; sportum (-i n) para “deporte” y sportivus, a, um para “deportivo” (cf Perugini, s. v. treno, posta, postale, sport, sportivo); turista (cf Vox Latina fasc.159, p. 39; fasc. 161, p. 397), patriota (cf ib., fasc. 159, p. 61) ... Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. Así, v. gr., para “publicidad” fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano, Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blánquez Fraile, Pittàno, Chiesa, Iúvenis 95 V 12 y 95 VII 3. Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a “aggiornare” con neologismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histórica como es el latín, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin solución de continuidad, dado el constante y extraordinario avance científico-técnico de nuestra cultura y consiguientemente de nuestra habla. El mío es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se añade a otros dos aportes míos en favor de la causa latina. Son ellos: - el nº 3 de “Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII”, que lleva por título: Latinae voces locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Bahía Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1981; 29 p.); - el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus “Vivae Latinitatis voces locutionesque”. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum (Bahía Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente). Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latín es el primero del género para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de otro semejante en España o América Latina. Ojalá otros autores, con más competencia que yo, encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todavía a mediados del siglo pasado fue propuesto como lengua científica internacional; que es el sustrato de nuestro propio idioma y demás idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en sí y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables beneficios a la cultura científico-técnica y al mismo ámbito empresarial. Incluso hay quien lo ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el artículo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet), se pone de relieve justamente esto: “Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicación y tender puentes entre distintas culturas es el rasgo definitorio del latín e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre sí unos cuantos años, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolición de las barreras entre las gentes de todo el orbe.” Me place hacer constar que emprendí la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso, a un pedido que, allá por la década de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregación Salesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecónomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En realidad, él simplemente me había pedido compilar un pequeño léxico latino, para añadirlo luego como Apéndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos Aires, Editorial Don Bosco, 5ª ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edición. Sería algo así como el “Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno” que figura, como Apéndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier, edizione speciale, 2ª reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, “Eglogas”, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia afición), me complacía en ir anotando, constante y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latín moderno encontraba en revistas y libros. Y así, el “pequeño léxico” llegó a convertirse en el actual, más bien voluminoso. Me agrada hacer constar, por último, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente, en la fiesta litúrgica de San Juan Bosco de este año 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino porque Don Bosco, a quien la Iglesia llama “Padre y Maestro de la Juventud”, fue también un auténtico humanista. En 1884, León XIII, eximio latinista, refiriéndose a una súplica escrita en latín por el mismo Don Bosco, le comentó al cardenal Nina: “Me gusta el latín de don Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro”. Cuando el Cardenal se lo contó a don Bosco, le preguntó si había estudiado literatura. “Sí -le respondió don Bosco-. He leído todos los clásicos latinos y con los mejores comentarios”. Y le dio una retahíla de obras y autores (cf Memorias Biográficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Catequística Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123). Bajo los auspicios de don Bosco, confío, pues, el presente “diccionario auxiliar español-latino para el uso moderno del latín” a la comprensión y benevolencia de los eventuales usuarios, agradeciéndoles de antemano las observaciones, críticas y sugerencias que tuvieran a bien hacerme. Bahía Blanca, 31 de enero de 2007. Pbro. Lic. José Juan Del Col, sdb Rector del Instituto Superior Juan XXIII BIBLIOGRAFIA Aduléscens (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus). ALBERT Sigrides, Cottidie Latine Loquamur (Textus de rebus cottidianis hodiernisque), Saraviponti-Saarbrücken, 1987. ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, LatinoTheodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrücken, editio secunda, 2001. ALBERT Sigrides C., Emissiones 5. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005. ALBERT Sigrides C., Emissiones 6. Deliberationes de variis thematibus, Saraviponti 2005. BACCI Antonius, Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, Roma, Societas Libraria “Studium”, 1963. BADELLINO Oreste, Dizionario Italiano-Latino, Torino, Rosenberg & Sellier, 1961. BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Español-Latino, Barcelona, Editorial Ramón Sopena, 1960. BLÁNQUEZ FRAILE Agustín, Diccionario Latino-Español, Barcelona, Editorial Ramón Sopena, 4ª ed., 1961. CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Rosenberg & Sellier, 3ª ed., 1960. CASTIGLIONI Luigi - MARIOTTI Scevola, Vocabolario della Lingua Latina, Torino, Loescher Editore, 1966. CHIESA Antonio, Dizionario Italiano Latino (integrativo antico e moderno), Bologna, Tipografia Compositori, 1966. Diccionario Ilustrado VOX Latino-Español, Español Latino, Barcelona, Biblograf, 20ª ed. (reimpresión), 1996. EGGER Carolus, Lexicon nominum locorum, Officina Libraria Vaticana, 1977. EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Città del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4ª ed., 1986. EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae “Dialogorum de rebus recentioribus”, Saraviponti, editio secunda, 2004. FORCELLINI Aegidius, Lexicon totius Latinitatis, Bolonia, 1965. HELFER Christian, Index verborum Latinitatis recentissimae selectus. Iúvenis (Commentaríolus nubeculatus Latine scriptus). KYKKOTIS I., English-Modern Greek and Modern Greek-English Dictionary, London, Third Edition reprinted 1963. Latinitas (Commentarii linguae Latinae excolendae provehendae quarto quoque mense e Civitate Vaticana prodeuntes). Lexicon Medicum Anglicum-Russicum-Gallicum-Germanicum-Latinum-Polonum, Warszaw, Polish Medical Publishers, 1971. Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen “Latinitas”), Libraria Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997. LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press, reprinted, 1964. Lingua Latina in Interrete triumphat (el latín triunfa en Internet). LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo Pàtron, 1962. MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Città di Castello, Società Editrice Dante Alighieri, 18ª ed., 1964. MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien términos computatrales aprestados por Dracón, seudónimo de Konrad M. Kokoszkiewicz). MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970. MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino LatinoItaliano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori Editore, Milano, 1986. “Nuntii Latini”, Finnish Broadcasting Company (Radiophonia Finnica Generalis), 17.12.2004 - 26.5.2006. PABON José M., Diccionario Manual Griego-Español, Barcelona, Biblograf, 4ª ed., 1969. PACITTI Guerino, Piccolo Lessico (per un congresso internazionale dedicato al latino), Roma, Angelo Signorelli Editore, 1966. Palaestra Latina (Trimestres litterarum latinarum commentarii Caesaraugustae a sociis claretianis editi). PAVANETTO Cletus, Elementa linguae et grammaticae Latinae, LAS-Roma, 5ª ed., 2001. PERUGINI Angelo, Dizionario Italiano-Latino, Libreria Editrice Vaticana, 1976. PITTÀNO Giuseppe, Dizionario latino-italiano italiano-latino, Edizioni Scolastiche Mondadori, 3ª ed., 1965. SPRINGHETTI Aemilius, Lexicon Linguisticae et Philologiae, Romae apud Pontificiam Universitatem Gregorianam, 1962. TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-TournaiNew York, Desclée & C., 1964. Vocabula computatralia (en Internet). Vox Latina (Commentarii periodici quater in anno editi). Diccionarios principalmente consultados para la parte española ALONSO Martín, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1ª reimpr., 1968; tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958. El Pequeño Larousse Ilustrado, Coedición Internacional, 7ª ed., 2000. REAL ACADEMIA ESPAÑOLA, Diccionario de la Lengua Española, tomo I A/G; tomo II, H/Z, 22ª ed., 2001. ADVERTENCIAS En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinónimas, prefiriendo en lo posible las más cortas. También di la precedencia a las locuciones más cortas. En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latín. El lector, a su vez, tiene la posibilidad de elegir la opción u opciones que prefiera. Acentuación Todas las palabras de dos sílabas tienen el acento tónico o prosódico sobre la penúltima. Tal acento no se marca. En cambio, todas las palabras de tres o más sílabas llevan marcado el acento ortográfico sobre la penúltima, si es larga (v. gr. bā); sobre la antepenúltima, si es breve (v. gr. cĕ). En latín, el acento no cae nunca sobre la última sílaba ni antes de la antepenúltima. En algunos diccionarios, como el de Mir y Calvano, el acento ortográfico es en todos los casos una tilde como rayita oblicua que baja de derecha a izquierda. Ej: orígo, coctúra, antiquíssima , exprímitur... En otros diccionarios, se emplea este acento para las palabras esdrújulas o sobresdrújulas; se emplea, en cambio, una tilde como rayita horizontal para las palabras graves, cuya penúltima sílaba sea larga. Ej: orīgo, coctūra, tribūnal, clināmen, etc. Este diccionario trae la segunda modalidad, pero solo cuando parezca oportuna. Para la acentuación, al indicar el genitivo de un vocablo, se señala la sílaba larga o breve, según los casos, y siempre que parezca oportuno. Ej: caput, pǐtis; diadema, ătis; munus, nĕris ... ; imménsitas, ātis; pallor, ōris; praeceptrix, īcis ... Como simple recurso didáctico, se indica el genitivo “-us” de los vocablos de la cuarta declinación para que no se confundan con vocablos de la segunda declinación. En los demás casos, se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo. Un detalle que puede llamar la atención: el dativo de áliquis, en este diccionario se escribe álicui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3), prefieren escribir alícui, tomando “-cui” como bisílabo y no como monosílabo. En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pronunciación característica del latín, como la propia de aquel idioma: “geométria” y “geometrīa”, “democrátia” y “democratīa”, “theosóphia” y “theosophīa”, etc. Algún autor, como Perugini, adopta por regla ordinaria la pronunciación griega. Los más, al parecer, prefieren la pronunciación estilada en latín. Nótese que también en castellano hay varias voces de doble acentuación autorizada: “antinomia” y “antinomía”, “cardiaco” y “cardíaco”, “demoniaco” y “demoníaco”, “simoniaco” y “simoníaco”, “utopia” y “utopía”, etc. Cabe advertir, finalmente, que los signos ortográficos son optativos. Responden a una finalidad didáctica. Letras iniciales Por más que en latín esté difundida la costumbre de escribir con inicial mayúscula los adjetivos derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minúscula, en sintonía con la modalidad de los idiomas romances. Y así, pasteuriano (y no Pasteuriano) more purgare, para la traducción de “pasteurizar”; cartesianismus (y no Cartesianismus) para “cartesianismo”; voltiana (y no Voltiana) mensura para “voltio”, etc. Con inicial minúscula aparecen también escritos los nombres de sistemas filosóficos o literarios, como asimismo los de movimientos políticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus, hellenismus, latínitas, sexcentismus, gallicismus ... Aparecen igualmente con inicial minúscula nombres de religiones y sus seguidores, como también nombres de miembros de órdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o relígio islámica, islamíticus; anglicanismus o anglicanorum relígio; frater o sodalis franciscalis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ... Los ejemplos recién aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano, Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minúscula no es taxativa. En este diccionario la inicial mayúscula queda reservada para los nombres propios o los nombres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y así, por ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itálicus, a, um. Género En la mayoría de los sustantivos que tienen un género masculino y otro femenino, se hace constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fácil obtenerla de acuerdo a las normas morfológicas del latín. Ej: alumnus, i m vénditor, ōris m alumna, ae f vénditrix, īcis f Tabla de las abreviaturas abl abrev ac adj adv Aeron Agr Anat aprox Arm Arq Astron Autom Biol Bot Cinem coloq Com dat Dep dep Der Der Can despect dim Econ Electr Electrón Esgr etc. excl f fpl fig F. C. Filol Filos Fís Fisiol fm Fonét ablativo abreviatura acusativo adjetivo adverbio Aeronáutica Agricultura Anatomía aproximadamente Armamento Arquitectura Astronomía Automovilismo Biología Botánica Cinematografía coloquial Comercio dativo Deportes deponente Derecho Derecho Canónico despectivo diminutivo Economía Electricidad Electrónica Esgrima etcétera exclamativo femenino femenino plural figurado Ferrocarril Filología Filosofía Física Fisiología femenino y masculino Fonética Fotogr gen Geol Geom Gram hab Heráld Impr indecl indic inf Inform intr Ling Liturg Lóg m Mar Mec Med mf Mil mn mpl Mús n npl nom Opt Pat pl poét Pol por ej por ext pp prop Psicol Quím Radio Radiotecn Fotografía genitivo Geología Geometría Gramática habitante/s Heráldica Imprenta indeclinable indicativo infinitivo Informática verbo intransitivo Lingüística Liturgia Lógica masculino Marina Mecánica Medicina masculino y femenino Milicia masculino y neutro masculino plural Música neutro neutro plural nominativo Optica Patología plural poético Política por ejemplo por extensión participio pretérito proposición Psicología Química Radio Radiotecnia Rel Ret Sin sinc sing sobrent subj sust Teat Tecnol Telec Teol tr TV v. v. gr. Zool Religión Retórica sinónimo/s sincopado singular sobrentendido subjuntivo sustantivo Teatro Tecnología Telecomunicación Teología verbo transitivo Televisión véase verbi gratia, por ejemplo Zoología A abacería: condimentária, ae f. Sin: taberna condimentária. abanico: flabellum, i n. Sin: flabéllulum. Uso: - plegadizo, plicátile vel plicábile flabellum; agitar el -, v. abanicar. abacía: abbátia sive abbatīa, ae f. abaniquero: (el que hace abanicos) flabellorum ópifex (-fĭcis m) vel ártifex (-fĭcis m) // (el que los vende) flabellorum ínstitor vel vénditor (-oris m). Sin: flabellorum propōla. abacial: abbatialis, e. ábaco: (tabla o cuadro para el cómputo) ábacos, i m. Sin: tábula calculatória // (Arq, parte superior en forma de tablero que corona el capitel) ábacos. ab antiquo: antíquitus. Sin: ex antiquitate; ex omni antiquitate. abad: abba vel abbas, ātis m. Sin: coenobiarcha. Uso: nombrar a uno -, abbatem áliquem dícere. abasía: abasīa, ae f. Sin: ambulandi impoténtia vel difficultas. abastecimiento: supplementum, i n. Sin: suppeditátio. Uso: - de cosas, de mercaderías, rerum supplementum; mércium suppeditátio; res vel merces in supplementum; - de víveres, commeatus, us m ; cuidar del - general, rerum ómnium commeatum comparare vel providere; proveer al - del ejército, commeatum exercítui providere; impedirlo, exércitum commeatu interclúdere. abadejo: (bacalao) v. esta voz // (reyezuelo) régulus, i m. Sin: tróchilus. abadengo: tierras abadengas, bienes abadengos, privilegiária posséssio (-onis f). abadesa: abbatissa, ae f. Sin: antístita; sacrarum vírginum antístita vel moderatrix. abadía: (monasterio) abbatīa, ae f. Sin: coenóbium; monachorum coenóbium vel domus // (dignidad) abbatis munus (-nĕris n) vel dígnitas (-atis f) // (casa parroquial) cúria, ae f. abat-jour: umbráculum (-i n) lámpadis. Sin: lampas umbráculo instructa. abajo: ¡- el rey!, rex péreat vel moriatur!; ¡la república!, res pública finem hábeat! abdominal: abdominalis, e. Sin: ventralis, e. abdicar: se abdicare. Sin: múnere se abdicare. abecé: (abecedario) v. esta voz // (rudimentos de una ciencia o escuela) elementa, orum npl. Sin: prima elementa; inítia, orum. Uso: aprender el -, prima elementa díscere; enseñar el - a alguien, áliquem elementa docere; no sé el -, pénitus rudis sum. abalear, v. fusilar, tirotear. abanicar: ventiliare flabellum vel flabéllulum; - a alguien, véntulum flabello movere vel fácere álicui // abanicarse, ventum vel véntulum sibi movere flabello. 19 abecedario abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin: abecedárium // (serie de las letras de un idioma) litterarum ordo (-dĭnis m). Sin: lítterae, arum fpl // (cartel con las letras del alfabeto) tábula (-ae f) elementária. Sin: litterarum tabella vel tábula; tabella abecedária // (libro con las letras del -) litterarum vel abecedárius libellus // (lista en orden alfabético) index (-dĭcis m) in lítteras digestus. Sin: index litterarum órdine dispósitus. de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profundidad) profundum, i n. Uso: - del mar, del océano, maris, océani profundum // (diferencia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus, us m. Uso: - entre las áreas del llamado Norte desarrollado y las del Sur en vías de desarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis septentrionalis progressi atque australis adhuc progredientis. abjuración: abiurátio, onis f. abedul: betulla, ae f. abjurar: abiurare (áliquid). abeja: - domésticas, cícures apes, cicúrium ápium vel apum fpl. ablación: ablátio, onis f. abejaruco: apiastra, ae f. Sin: merops, ŏpis f. ablativo: ablativus, i m. Sin: ablativus casus (-us m). abejero: apiárius, ii m. ablefaria: ablephária, ae f. Sin: palpebrarum defectus (-us m) vel deféctio (-onis f). aberración: (error) error, oris m. Sin: erratum // (extravío, extravagancia) delirátio, onis f. abléfaro: pálpebris carens. abeto: ábies, ĕtis f. Uso: de -, abietárius, a, um; el que trabaja la madera de -, abietárius, ii m. ablepsia: (oscurecimiento de la vista) oculorum calīgo (-gĭnis f) // (pérdida de la vista) cáecitas, atis f. abigeato: abigeatus, us m. Sin: abáctio; furtum gregis. abnegación: (sacrificio que uno hace de su voluntad o de sus intereses en servicio de Dios o del prójimo; dedicación) devótio, onis f. Sin: devovendi se stúdium // (renunciamiento) abstinéntia, ae f. Sin: abnegátio sui; se abnegandi stúdium // (desinterés, altruismo) sui derelíctio (-onis f). Sin: aliorum, non sui cómmodi stúdium; sui ( vel suae utilitatis) neglegéntia. abiogénesis: abiogénesis, is f. Sin: nativa vel naturalis generátio; generátio nullo a parente profecta; a nullo vivente orta procreátio. abismo: abyssus, i f. Sin: praeceps (- cípitis n); praecipítium, ii n ( en pl praecipítia, ium); praerupta, orum npl; vorāgo (-gĭnis f); locus praeceps vel praeruptus; gurges (-gĭtis m). Uso: fig, arrojar a alguien a un -, áliquem in praeceps iácere; caer, precipitar en un -, in praeceps deferri; in praecipítium delābi; conducir, empujar a alguien a un -, áliquem in praeceps ágere vel deferre; estar al borde de un -, in praecípiti stare // (resquebrajadura abnegado: adj ábstinens, entis. Sin: aliorum, non sui cómmodi studiosus; non mercede animatus, ductus, impulsus. abocado: vino -, vinum lene, molle, suave. abogacía: advocátio, onis f. Sin: forense 20 abrebotellas munus (-nĕris n). // (acercarse una embarcación a otra, de intento) harpagones vel férreas manus in navem inícere // (fig, acercarse a uno para hablarle o tratar con él un asunto) álicui occúrrere. Sin: áliquem adire, convenire, cóngredi // (emprender o plantear un asunto difícil) rem vel causam attíngere. Sin: rem tractandam suscípere. abogada: advocata, ae f. Sin: patrona; causae patrona; causarum actrix (-icis f). abogado: advocatus, i m. Sin: iuris consultus; causae patronus; causae vel causarum actor; actor; causídicus. Uso: - civil, civilis controvérsiae actor; - consistorial, advocatus sacri Consistórii; - criminal, causae criminalis actor; - defensor, defensor; - del diablo, v. promotor de la fe; - del Estado, advocatus fidei; - de la paz y la justicia, advocatus pacis atque iustítiae; - de oficio, advocatus officialis; - de pobres, advocatus plebis. aborígenes : aborígines, um mpl. abort (Inform) : interrúmpere (processum vel programma) // sust interrúptio, onis f. abortar: abortare. Sin: abortum fácere. abolicionismo: motus (-us m) abolitórius. abortista: adj abórtui favens. Uso: cultura -, cultura quae abórtui favet // sust abortūs fautor (-oris m). abolicionista: adj abolitórius, a, um. Sin: ad motum abolitórium pértinens. Uso: movimiento -, motus abolitórius // sust abolitionis fautor vel propugnator, oris m. abortivo: adj abortivus, a, um // sust abortivum, i n. abolir: - el gobierno monárquico, régiam potestatem dissólvere. abominación: abominátio, onis f. aborto: abortus, us m. Sin: abórtio, onis f. Uso: - eugenésico, abortus eugenéticus; provocado, abortus procuratus; - terapéutico, abortus curationis causā factus; hacer un -, abortum fácere; provocar un -, abortum evocare vel procurare; abortioni óperam dare. abono: (acción y efecto de abonar) laetaminátio, onis f // (sustancia con que se abona) laetamen, mĭnis n. abotonadura: (acción de abotonar) v. abotonar // (botonadura, juego de botones) v. botonadura. abordable: adíbilis, e. abotonar: botonare. Sin: astríngere; néctere; glóbulis (vestem) astríngere, constríngere, néctere, conéctere, subnéctere, coërcere. abominable: abominábilis, e. abordaje: (acción de atracar el barco a un desembarcadero o muelle) appulsus, us m // (acción de tocar una embarcación a otra, de intento) harpagonum iniéctio (-onis f). Sin: in navem incúrsio (-onis f), incursus vel concursus (-us m). Uso: entrar, saltar al -, in navem transcéndere. abrasivo: abrasivus, a, um. abrazadera: (aro o sortija de metal, que sirve para asegurar alguna cosa) ánulus, i m. Sin: círculus. abordar: (arribar, atracar una nave) appéllere abrebotellas: extráculum, i n. 21 abrelatas abrelatas: apérculum, i n. Sin: apérculum pýxidum; (instrumentum vasculorum vel capsellarum) apertivum. natrum; máchina uncinandis chartis. abrevadero: aquátio, onis f. Sin: aquárium. abrochamiento: fibulátio, onis f. abreviación: breviátio vel abbreviátio, onis f. Sin: compéndium. Uso: - de una sílaba, sýllabae corréptio. abrochar: (cerrar o unir con broche o broches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare; fíbulā vel fíbulis retinere // (cerrar o unir con botones) glóbulis astríngere, constríngere, conéctere; v. abotonar. abrochadura, v. abrochamiento. abreviado: compendiárius, a, um. abreviador: adj compendiárius, a, um // sust breviator vel abbreviator, oris m. abrogación: abrogátio, onis f. Sin: abolítio. abrogador, v. abrogatorio. abreviar: breviare vel abbreviare. Sin: perstríngere; compéndio uti. abrogar: abrogare; v. anular, rescindir. abreviatura: (compendio o resumen) compéndium, ii n // (representación de una palabra por medio de una o varias de sus letras) abbreviatura, ae f. Sin: signum compendiosum; nota compendiária; simplem nota; lítterae stenográphicae fpl. Uso: escribir empleando abreviaturas, notis scríbere; notis verba excípere. abrogatorio: abrogatórius, a, um. abrojo: tríbulus, i m. absceso: abscessus, us m. Sin: apostēma, ătis n vel apostēma, ae f; suppurátio. Uso: abscesos, suppurántia, ium npl; suppurata, orum npl. absentismo: offícii neglegéntia. Sin: múneris neglegéntia vel infrequéntia (-ae f). abridor: (cápsulae) rescissórium vel scissórium, ii n. ábsida o ábside: Arq absis vel apsis, īdis (ac -īda) f. Sin: absīda, ae f. abrigo: epitógium, ii n. Sin: lacerna; superindumentum; amículum; súpparum, síparum, sípharum; súpparus, sípharus // (manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer, palla; - de piel, mastrūca vel mastrūga ; mantum pellícium // (lugar para resguardar de la lluvia, el viento, etc.) cásula. Uso: - en la montaña, cásula montana. absolución: absolútio, onis f. Uso: - sacramental, absolútio sacramentalis; recibir la sacramental, sacramentáliter absolvi. absolutismo: absolutismus, i m. Sin: absoluta potestas. abril: mensis Aprilis; simplem Aprilis, is m. absolutización: - de actitudes humanas, dominatus (-us m) humanarum voluntatum. abrir: aperire. Uso: ¡abran los libros!, aperite libros!; evólvite libros! absoluto: (independiente, ilimitado) absolutus, a, um // (que excluye toda relación) per se aestimatus. Sin: simplex, plĭcis; próprius. abrochadora: uncinatórium, ii n. Sin: unci- 22 abyección Uso: velocidad -, pernícitas per se aestimata. abstraído: in cogitatione defixus. absolutorio: absolutórius, a, um. abstruso: abdítior, ius. abstemio: abstémius, a, um. Sin: vinum non bibens; vinum recusans. abulia: abulīa, ae f. Sin: voluntatis deféctio; ánimi languor; consílii inópia. abstención: absténtio, onis f. Sin: abstinéntia; recusátio. Uso: - del voto, suffrágii omíssio. abúlico: abúlicus, a, um. Sin: infirmae voluntatis; iners, ertis. abundancia: abundántia, ae f. Sin: cópia; affluéntia; afflúitas. abstencionismo: absténtio (-onis f) recusatória. aburguesamiento: ad médium cívium órdinem conformátio vel accommodátio (-onis f). abstenerse: abstinere. Uso: - de votar: suffrágiis ferendis abstinere. aburguesarse: ad médium cívium órdinem se conformare vel accommodare. abstinencia: (virtud que consiste en privarse total o parcialmente de satisfacer los apetitos) continéntia, ae f. Sin: temperántia; moderátio // (privación de determinados alimentos) abstinéntia, ae f. abusar: abūti (áliqua re ad áliquid). Sin: male (immódice, intemperate, immoderate) uti áliqua re. Uso: - del poder, auctoritate vel potestate abuti; - del cargo para algo, público múnere abuti ad áliquid; dejar alguien que otro abuse de él, se abutendum álicui permíttere. abstracción: abstráctio, onis f. Sin: seiúnctio; separátio. Uso: hecha - de tal cosa, re postpósita, posthábita, omissa // (concepto abstracto) abstráctum, i n. Sin: cogitátio; res cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad de -, magna cogitandi vis vel facultas; las de los filósofos, philosophorum cogitationes ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -, res est cogitatione tantum et mente concepta. abusivamente: abusive, immódice, intemperanter, iniuste, perverse (según los varios sentidos). abusivo: non legítimus. Sin: iniustus, illícitus, iniúrius. Uso: acepción - de una palabra, imprópria verbi significátio. abstracto: abstractus, a, um. Sin: abstractus, sevocatus, seiunctus a sensibus; cogitatione seiunctus vel separatus; Ling incorporalis, e. Uso: ciencias -, recónditae subtilioresque disciplinae; recónditae artes; concepto -, universalis nótio; nótio adumbrata; cuestión -, infinita quáestio; en -, infinite; separatim cogitatione; ente -, quod est cogitábile tantum; nociones -, recónditae subtilioresque notiones; nombre -, nomen abstractum vel incorporale. abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, perversus, illícitus, non legítimus, immódicus usus (según los varios sentidos). Uso: - consumístico, pravus consumendarum rerum usus; - sexual, abusus sexualis; - de la libertad, licéntia; - de los placeres, libídinum intemperántia; - del vino, vini intemperántia. abyección: (envilecimiento) ánimi abiéctio (-onis f). Sin: ánimus abiectus. Uso: vivir 23 acabóse en la -, turpiter vívere; in sórdibus vívere // (condición de humildad o inferioridad) humílitas, atis f. acampada, v. acampar, campamento. acampador, v. campista. acabóse (el): esto es el -, res redit ad restim. acampar: téndere. Sin: sedem ad tempus statúere; tentória constitúere vel pónere. academia: (establecimiento de enseñanza para ciertas carreras o profesiones) ludus, i m. Sin: schola. Uso: - de Bellas Artes, Ingenuarum Artium Schola; Pulchrarum Artium Academīa; - de esgrima, ludus gladiatórius // (casa donde los académicos tienen sus reuniones) academīa, ae f . Sin: sedes // (sociedad de doctos) collégium, ii n. Sin: coetus; socíetas; sodálitas; sodalítium; academīa; studiosorum collégium; doctorum coetus vel socíetas. Uso: - artística, academīa vel sodalícium artium; sodálitas ártium studiosa; - artístico-literaria, collégium incrementis litterarum et ártium ; - científica, academīa disciplinarum, doctrinarum, scientiarum; - literaria, collégium vel coetus sodálium litteratorum; sodalícium litterarum; sodálitas litterarum studiosa; - Argentina de Letras, Academīa Argentina lítteris fovendis; Real Española, Academīa Regalis Linguae Hispánicae provehendae; - de Ciencias Naturales, Academīa Disciplinarum Naturalium; Pontificia - de las Ciencias, Pontificia Academīa Scientiarum; Pontifícium doctrinis provehendis Collégium; Pontifícia doctrinis provehendis Socíetas; - de música, collégium músicum; fundar una -, academīam institúere, constitúere, cóndere // (junta solemne) sollemnis conventus (-us m). Sin: amplissimus consessus; académicus coetus. acampsia: acámpsia, ae f. Sin: membri rigor. acanalado: (que tiene estrías) v. estriado. acanaladura, v. estría. acanalar: (hacer en algo una o varias estrías) v. estriar. acantilado: rupīna, ae f. Sin: locus praeruptus et directus. acantonamiento: copiarum státio (-onis f). acantonar: copias in castra pónere. acañonear, v. bombardear. acaparar: coémere. Sin: pignerari, praestinare, praeoccupare; alicúius rei nimietate potiri // fig acapararse el favor de alguien, praeoccupare grátiam alicúius; gratiam sibi conciliare vel grátiam inire ab áliquo, apud áliquem, ad áliquem; acapararse el favor del pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel apud plebem; acapararse todos los votos, ómnium suffrágia ad se rápere. acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator; dardanárius; coëmptor; turpis rerum congestor. académicamente: scholástico vel academicorum more. acaramelado: (bañado de caramelo) crustatus, a, um. Sin: liquefacto sáccharo crustatus; sáccharo contectus vel condītus // fig mellītus, a, um. Sin: mellífluus; mollis, e. académico: académicus, i m. Sin: sodalis collégii; academīae sodalis; sodalis académicus. acallar: - una controversia, controvérsiam compónere. acaramelar: liquefacto sáccharo crustare. 24 accidentalmente acardiotrofia: acardiotróphia sive -trophīa, ae f. Sin: cordis extenuátio; cor extenuatum; cor naturali vi carens. acatólico: (adj y sust) acathólicus. acariasis: acariasis, is f. accesible: (que tiene acceso) accessíbilis, e. Sin: adíbilis; intrábilis álicui // (de fácil acceso) accessu fácilis. Sin: fácilis áditu vel pérvius álicui (tratándose de lugar); ad quem fácilis est áditus (tratándose de persona) // (inteligible) comprehensíbilis, e // (fácil de entender) intellectu fácilis. Sin: ad intellegendum fácilis // (fácil de lograr) accessíbilis, e. accesibilidad: accessibílitas, atis f. acariciar: mulcere, demulcere, permulcere. Uso: - voluptuosamente, palpare, palpari, attrectare, contrectare // (fig, tocar suavemente) mulcere, permulcere (v. gr. ánimum, el ánimo) ; blandiri (v. gr. áuribus, los oídos) // (fig, pensar en alguna cosa con placer) fovere (v. gr. spem, una esperanza). ácaro: ácarus, i m. Uso: los - de la roña, scabiei ácarus. acartonado, v. apergaminado. acceso: (entrada) accessus, us m. Sin: áditus, ingressus, intróitus, us m // (entrada al trato o comunicación con uno) admíssio, onis f // (arrebato, exaltación) ímpetus, us m (v.gr. ímpetus irae). Sin: aestus, us m // (acometimiento de una enfermedad) accéssio, onis f (v.gr., accéssio morbi). Sin: ímpetus, aestus, us m; vehementia // tiempo de -, v. access time. acatafasia: acataphásia sive -phasīa, ae f. Sin: sermonis perturbátio. accesorio: adiunctus, a, um. Sin: secundárius; minor; parvus. acatalepsia: acatalépsia sive -lepsīa, ae f. Sin: nulla cognoscendi fírmitas; cognitionum ómnium dubitátio. accesorios: armamenta (-orum npl) additícia. acarrear: curru véhere. acarpo: acarpus, a, um. Sin: frúctibus carens; stérilis. access time (Inform), tiempo de acceso: tempus (-poris n) accessūs; quantisper ad discum adītur. acataléptico: acatalépticus, a, um. Sin: incrédulus; de rebus vel cognitiónibus ómnibus dúbitans. accidentado: (escabroso, abrupto) iníquus, a, um. Sin: praeruptus // (víctima de un accidente) membris captus vel correptus. acataposis: acatáposis, -is f. Sin: (imposibilidad de deglutir) nulla glut(t)iendi facultas; (dificultad de deglutir) glutiendi difficultas. accidental: (no esencial) accidentalis, e. Sin: secundárius // (casual) fortuītus, a, um. Sin: casualis, e; qui (quae, quod) casu fit. acatarrado, v. catarro. accidentalidad: casus, us m. acatarrar: catharrum concitare. Sin: destillationem excitare; pituītam ciēre, conciēre; v. catarro. accidentalmente: accidentáliter. Sin: casu; casuáliter; fortuīto 25 accidente accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin: fortuītus vel necopinatus casus // (desgracia) calámitas, atis f. Sin: malum; infortúnium; casus; adversus (acerbus, miserábilis) casus. Uso: - automovilístico, casus vehicularis vel autocinéticus; calámitas vehiculária vel autocinética; - ferroviario, calámitas ferriviária; casus ferriviárius; - de gas, calámitas gasalis; - de trabajo, adversus casus in ópere; vulnus (fortuītus) in ópere vel in ópera; - de tránsito, de circulación, de carretera, casus viárius; sinister casus viárius; calámitas viária vel vehiculária // (privación repentina de sentido, de movimiento) v. síncope // Gram áccidens, entis n. Uso: - gramatical, áccidens grammaticale. Sin: definítio flexionalis // Filos, Teol áccidens, entis n. acechar: explorare. Sin: observare; intr speculari. Uso: acechar, observar con disimulo, dissimulanter vel tecte speculari, observare, explorare, scrutari. acedera: rumex, mĭcis mf. acederilla: óxalis, lĭdis (ac -lĭda) f. acéfalo: (sin cabeza) acéphalus, a, um. Sin: cápite carens vel destitutus // (sin jefe) moderatore carens // (sin una autoridad suprema) supremo moderatore carens. aceitar: óleo úngere vel perúngere. Sin: óleo lubricare, perfúndere, subígere. aceite: óleum, i n. Uso: - combustible, óleum ad comburendum aptum; óleum ad exardescendum fácile; - diesel, óleum diselianum; mineral, óleum metállicum; - vegetal, óleum hérbidum; óleum vegetábile; óleum e semínibus extractum; - de hígado de bacalao, óleum hepáticum; - de oliva, óleum ex olivis pressum; echar - al fuego, óleum flammae vel igni adícere. acción: actio, onis f. Sin: actus, us m; ópera; factum. Uso: - católica, áctio cathólica; - clarividente, áctio próvida; - militar, áctio militaris; - políticas, actiones políticae; proletaria, áctio proletaria; - recíproca, áctio recíproca; - social cristiana, socialis áctio christiana; - violentas, actiones violentae; de conjunto, communis ópera; ómnium ópera; communis ómnium ópera; hombre de -, actor rerum // (Com, título) actio, onis f. Sin: charta actionária; títulus; sýngrapha; sýngrapha pecúniae. Uso: - bancaria, collocatae pecúniae sýngrapha; títulus collocatae pecúniae; - hipotecaria, hypothecária áctio; áctio pigneratícia; adquirir acciones de una sociedad, societatis sýngraphas émere. aceitera: (alcuza) vas (vasis n) oleárium. Sin: vas ólei; ólei ampulla; ampulla oleária; lécythus; guttus // aceiteras (vinajeras, vinagreras) ólei acetique ampullae. aceituna: oliva, ae f. accionariado: sócii (-orum mpl) pecuníarii óperis. aceleración: accelerátio, onis f. Sin: festinátio; properátio; motus citátior. Uso: períodos de -, aetates quibus res accelerantur. accionista: actionárius, ii m. Sin: actionis possessor; actionum consors vel detentor; párticeps negótii; sócius pecuniárius; collocatae pecúniae sýngraphae vel syngrapharum dóminus. acelerador: Autom acceleratórium, ii n. Sin: incitatórium; acceleratrum; pedale accelerationis; pedale motórium; pedale adminículum. Uso: apretar el -, acceleratórium prémere. acebo: ilex, ílicis f. acelerar: accelerare. 26 acertijo acelga: beta, ae f. acepilladora: máchina (-ae f) runcinatória. acento: (mayor intensidad con que se pronuncia determinada sílaba de una palabra, tónico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; inténtio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - intensivo, accentus intentivus, intensivus, dynámicus; - prosódico, - tónico, accentus; accentus tónicus; vocis accentus; vocábuli accentus // (pronunciación particular) sonus, i m // (entonación especial) vox, vocis f. Uso: - airado, indignationis vox; - lastimero, vox miserábilis vel flébilis; el - de la verdad, vox veritatis // (modulación de la voz) modulátio, onis f. Sin: moderamentum vocis; voculátio. Uso: - melódico, músicum modulamen; - métrico, accentus métricus; - rítmico, accentus rhýthmicus // (signo que se pone sobre una vocal) accentus, us m. Sin: accentūs nota; accentūs index ; nota vocis. Uso: - escrito u ortográfico, accentus orthográphicus vel orthógraphus; - agudo, grave, circunflejo, accentus acutus, gravis, circumflexus; poner el - sobre ..., accentum pónere in + abl. acepillar: (alisar con cepillo la madera o los metales) runcinare. Sin: rúncinā abrádere vel polire // (limpiar, quitar polvo con cepillo de certa, esparto, etc.) penículo mundare vel fricare. Uso: - un vestido, penículo vestem detergēre, excútere, mundare. aceptación: acceptátio, onis f. Sin: accéptio; admíssio; probátio. Uso: simple -, acceptátio pura. aceptador: acceptator, oris m. acequia: rívulus, i m. Sin: canalícula; canalículus. acera: crepīdo, dĭnis f. Sin: viae vel sémitae crepīdo; fáscia gradíbilis. Uso: poner aceras, marginare vias. acercarse: approximare intr. Sin: prope, propius, próxime accédere ad … // fig applicare se vel ánimum ad …. Uso: - más al pueblo (para comprenderlo y ayudarlo …), se própius ad multitudinem applicare. acentuación: enuntiandi sonus (-i m). Sin: inténtio vocis; accentus, us m. Uso: reglas de -, prosódia sive prosodīa // fig commendátio; momentum álicui rei tributum. acerería: chálybis officina (-ae f) vel fornax (-acis f). Sin: officina chalybéia ; ergastérium chálybi efficiendo. acentuado: accentu distinctus vel notatus (-a, - um). Sin: accentu ictus; accentuatus. acería, v. acerería. acentuar: (dar acento prosódico a las palabras) acúere. Uso: - una sílaba, sýllabam acúere vel efferre; hay que - la penúltima sílaba, paenúltima sýllaba acuenda (est) // (poner el acento ortográfico) accentu sýllabam distínguere; sýllabae notam appónere // fig áliquid in lúmine pónere; álicui rei vim áddere. acero: chalybéia, ae f Sin: chalybs, ўbis m. Uso: de -, chalybéius // fig fortíssimus, a, um. acerola: tuber, ĕris n. acertijo: (enigma o adivinanza que se propone como pasatiempo) aenigma, ătis n // (cosa o afirmación muy problemática) res ambigua vel obscura. Sin: quáestio ambigua. Uso: resolver un -, aenigma sólvere. acepción: sensus, us m. Sin: significátio; verbi significátio; nóminis vis (ac vim, abl vi; pl vires -ium f). 27 acetato acetato: acetatum, i n. arsénico, ácidum arsenici; - bórico, ácidum bóricum; - carbónico, ácidum carbónicum; cianhídrico, ácidum hydrocyánicum; - clorhídrico, ácidum hydroclóricum; - desoxirribonucleico, ácidum disoxyribonucléinicum; - fénico o carbólico, v. fenol; - lisérgico, ácidum lysérgicum; - muriático, ácidum salis vel muriáticum; - nítrico, ácidum nítricum vel nitri; argentum nítricum; - oxálico o sacárico, ácidum oxálicum vel sácchari; - salicílico, ácidum salicýlicum; - sulfúrico, ácidum sulp(h)úricum vel sulp(h)urosum; - tartárico, ácidum tartáricum vel tartarale. acetileno: acetilene, is n. Sin: gásium acetilénicum. acetilsalicílico (ácido): ácidum (-i n) acetylsalicýlicum. acetona: acetonum, i n. Sin: acetónium; acetona; acēto, onis m. acetre: (h)ámula, ae f. Sin: lustralis aquae sítula; lústricae aquae sitella; aquae benedictae sítula vel sitella, aquae lustralis (h)ámula. acimut: azimutum, i n. achaque: (indisposición) valetúdinis incómmodum (-i n). Sin: valetudo incómmoda // (enfermedad generalmente leve) invaletudo, dĭnis f. Sin: adversae vel infirmae valetúdinis incómmodum. Uso: los - de la vejez, senectutis incómmoda (-orum npl) vel molestiae (arum fpl). acimutal: azimutalis, e. acinesia: acinésia sive -nesīa, ae f; acínesis, is f. Sin: musculorum immobílitas. acinético: ad acínesin (ad acinésiam sive acinesīam) pértinens. achicador: Mar sentináculum, i n // (el que achica el agua en la sentina; el que saca el agua de las zanjas o subterráneos de las minas) sentinator, oris m. aclamar: (dar voces la multitud en honor de alguien) acclamare álicui // (conferir por voz común algún cargo u honor) salutare vel consalutare áliquem (v. gr., ducem, por jefe). achicar: (extraer el agua de una embarcación, dique, etc.) sentinare. aclimatación: acclimatizátio, onis f. Sin: caeli vel loci assuetudo; caelo vel loco assuetudo. achicoria: cichórium, ii n. Sin: cichorēum. Uso: - silvestre, indívia; íntibum vel íntubum; íntibus vel íntubus m f. aclimatado: caeli solique naturae assuetus. aciano: cýanus, i m. acianoblepsia: acyanoblépsia sive -blepsīa, ae f. aclimatar: caelo vel loco assuefácere // aclimatarse, caelo vel loco assuefíeri; solo caeloque assuéscere; caeli solique naturae assuéscere; ad caeli solique naturam assuéscere. acidez: acor, ōris m. Sin: acíditas. aclimatizador, v. acondicionador. ácido: adj ácidus, a, um // sust ácidum, i n. Uso: - acético, ácidum acéticum; - agarícico, v. agricina ; - amínico, ácidum amínicum; - acloropsia: achlorópsia sive -ropsīa, ae f. Sin: víridis coloris cáecitas. 28 acordeón acmé: morbi discrimen (-mĭnis n). Sin: (morbi) crisis , apex, culmen; máxima morbi vis // fig apex, ápicis m. Sin: culmen; summus apex ; summum culmen. áliquo). acompañamiento: comitatus, us m // Mús músicus succentus (-us m). Sin: cóncinens (cómitans, sociata) música. Uso: bailar con musical, ad artis músicae concentum saltare. acne o acné: ac(h)ne, es f. acogida: accéptio, onis f. Sin: admíssio. Uso: - del otro, alterīus accéptio. acomplejado: sibi diffīdens. acondicionado: temperatus, a, um. acolchado: adj tomento gossýpino fartus (-a, -um). Sin: coactis gossýpinis obductus // sust cúlcita, ae f. Sin: cúlcita plúmea; strágulum fartum. acondicionador: - de aire, instrumentum áëri temperando. Sin: instrumentum áëris temperandi. acolchar: tomento gossýpino farcire. Sin: coactis gossýpinis obdúcere. aconfesional: constitutae religionis expers (-ertis). acolchonar, v. acolchar. acopio, v. montón. acolia o acolía: achólia, ae f. Sin: nulla secernendae bilis facultas (supresión de la secreción biliar); secernendae bilis difficultas, deminútio vel imminútio (disminución de la secreción biliar). acoplado: remulcum, i n. Sin: currus auxiliaris vel supplementárius. acoplamiento: copulátio, onis f. Sin: coniúnctio; consociátio; iunctura. Uso: - en el espacio, copulátio extra-atmospháerica. acolitado: acolythatus, us m. acoplar: copulare. Sin: coniúngere; consociare. acólito: (monaguillo) v. esta voz // (clérigo; ministro de la Iglesia, cuyo oficio es acompañar y servir en el altar al sacerdote) acólythus vel acólitus, i m. Sin: acolūthus vel acolūtus, i m. acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: cataphractus, aeratus, crustatus // sust loricata (navis). Sin: navis loricata, cataphracta, aerata, ferrata. acometedor: oppugnator, oris m. Sin: provocator. acorazar: loricare. Sin: aere (ferro, lamnis, brátteis) contégere. acomodable: accommodábilis, e. acordarse: (ponerse de acuerdo) consentire. Sin: convenire, congrúere, concordare cum áliquo. acomodación: accommodátio, onis f. acomodador: (persona que designa los asientos) designator vel dissignator, oris m. acorde: Mús accordum, i n. Sin: concentus. acompañado: comitatus, a, um (por alguien, acordeón: accórdeon, ei n. Sin: phys(h)ar- 29 acosar mónice, es f; physharmónicum instrumentum vel órganum; órganum didúctile; harmónica didúctilis. Uso: - de boca, v. armónica. acrobático: acrobáticus, a, um. Sin: ad funámbulum (vel ad funámbulos) áttinens. acrobatismo: funambulorum ars, disciplina, spectáculum. acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere áliquem. Sin: insectari, adoriri, prémere áliquem; instare álicui ut + subj. acrocéfalo: acrocéphalus, a, um. acoso: oppugnátio, onis f. Sin: aggréssio; irrúptio; incursus, us m. acrofobia: acrophóbia sive -phobīa, ae f. acromasia: achromásia, ae f. Sin: colorum deféctio vel defectus. acostarse: cubare. Sin: ir a -, cúbitum ire. acostumbrado: fuera de lo -, praeter sólita; más de lo -, plus sólito; ultra sólitum; según lo -, more sólito. acromático: achromáticus, a, um. Sin: íridis colóribus carens. acromatismo: achromatismus, i m; v. acromasia. acotación, v. nota. acotiledóneas, v. criptógama. acromatopsia: achromatópsia sive -topsīa, ae f; v. daltonismo. acrasia: acrásia, ae f. Sin: córporis elementorum discrepántia. acrómico: coloris expers vel carens. acreditado: (que tiene crédito o reputación) fide dignus. Sin: auctoritatem consecutus // (autorizado oficialmente) públice missus. acromio o acromion: acrómium, ii n. Sin: acromos vel acromus. acrónfalo: acrómphalos vel acrómphalus, i m. Sin: summa umbilīci pars. acreditar: grátiam auctoritatemque álicui tribúere // Com acceptum ferre vel referre álicui. Sin: in acceptum referre álicui. acróstico: adj acróstichus, a, um // sust acróstichis, ĭdis f. Sin: carmen acróstichum. acreedor: créditor, oris (pecuniosus) m. Uso: - hipotecario, créditor hypothecárius; pigneratícius créditor. acrotera, acrótera o acroteria: acrotéria, orum npl. acribia: exquisita diligéntia. acroterio: acrotérium, ii n. acrílico: vitrum pléxicum vel pléxile. acta: acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl; lítterae, arum fpl; perscripta acta; perscríptio. Uso: actas de entrega o devolución, perscriptiones rerum traditarum vel redditarum; - de matrimonio, tábulae nuptiales; consignar en -, áliquid tábulis conscríbere; áliquid lítteris consignare; áliquid in tábulis consignare, acrobacia: funámbuli ludus (-i m) vel exercitátio (-onis f) // fig res perdiffícilis. acróbata: petaurista vel petauristes, ae m. Sin: funámbulus; petauristárius. 30 actor actividad: actívitas, atis f. Sin: áctio; ópera; indústria; návitas; opus. Uso: - apostólica, ópera vel indústria apostólica; opus apostólicum; - científica, ópera doctrinalis; agitátio studiorum; - comercial, mercatura; actividades cotidianas, óperae cotidianae; - económica, áctio oeconómica; - educativa, institutória rátio; - humana, humana návitas; - individual, áctio unīus cuiusvis; - industrial, res technicorum vel fabriles; - intelectual, mentis ópera ac labor; - nacional, labor nationis suae; - productiva, opus fructuosum; pública, ópera pública; - social, ópera vel návitas socialis; - voluntaria, voluntária ópera; - del espíritu, mentis agitátio; - de los sindicatos, návitas collegiorum opíficum. conscríbere, referre, perscríbere; áliquid in tábulas consignare …; firmar el -, acta obsignare vel subscríbere; redactar el -, acta scríbere. actínico: actínicus, a, um. actinio: actínium, ii n. actinografía: actinográphia sive -graphīa, ae f. actinógrafo: actinógraphum, i n. actinograma: (Fís, registro obtenido con el actinógrafo) actinogramma, ătis n // Med, v. radiografía. actinología: actinológia sive -logīa, ae f. activismo: activismus, i m. Sin: nímia indústria vel návitas. actinomancia: actinomántia sive -mantīa, ae f. activista: activista, ae m; activístria, ae f. Sin: homo vel múlier actuósior. actinometría: actinométria sive -metrīa, ae f. activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filosofía -, philosóphia activa; principio activo, princípium activum // Ling activus, a, um. Uso: verbo -, verbum activum vel agens // (diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a, um. Sin: sollers, ertis; ímpiger, gra, grum; indústrius; navus; assíduus. Uso: - en escribir, scribendo ímpiger; es un hombre muy -, vir est singularis indústriae // Econ accéptum, i n. actinométrico: actinométricus, a, um. Sin: ad actinométriam spectans (concerniente a la actinometría); ad actinómetrum pértinens (relativo al actinómetro). actinómetro: actinómetrum, i n. actitud: (disposición de ánimo manifestada exteriormente) agendi rátio (-onis f). Sin: se gerendi modus // (disposicón psíquica) hábitus, us m. Sin: status; voluntas; propósitum; mens; ánimus; affectus; afféctio; disposítio. Uso: - hostil, afféctio simultatis; - moral, hábitus moralis; - pasiva, socordia; - pastoral, pastoralis agendi rátio; asumir una -, hábitum assúmere. acto: actus, us m. Sin: actum; áctio. Uso: académico, áctio académica; - conyugal, coniugalis actus (-us m); coniúgii actus; actus cóniugum; coniugale commércium; amplexus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus; - inmoral, dédecus; turpitudo; - oficial, actus officialis; - público, actus públicus; - redentor de Cristo, Christi actus rédimens; - reflejo, actus qui non voluntate nostra fit. activación: excitátio, onis f. Sin: impulsus, us m. actor: actor, oris m. Sin: ártifex, fĭcis m. Uso: 31 actora - cinematográfico, actor cinematográphicus; - cómico, comoedus; actor cómicus; mimus; comoediarum actor; primer -, actor primarum pártium; qui agit primas partes (fig priores partes); - trágico, tragoedus; actor trágicus; de pantomima, de varietés, lúdius; - de primera, praeclarus scaenárius ártifex; - de teatro, actor vel ártifex scáenicus; hístrio scáenicus // (que demanda en juicio) petītor, oris m. Sin: actor. tes accommodátio. actualizado: ad hodiernas disciplinas instructus. Sin: disciplinis hodiernis instructus. actualizar: áliquid renovare. Sin: ad diem adaequare; ad praesens tempus aptare; ad praeséntia vel ad témpora accommodare; ad praesens tempus revocare vel referre // actualizarse (culturalmente) hodiernis vel recentióribus doctrinis mentem instrúere. Sin: ad hodiernas vel recentiores doctrinas mentem omnino conformare; ad hodiernas disciplinas se omnino instrúere vel conformare. actora: petītrix, icis f. actriz: actrix, icis f. Sin: ártifex scáenica; mima. Uso: - cinematográfica, actrix cinematográphica. actualmente: actuáliter. Sin: hoc témpore; praesenti témpore; hodiernis tempóribus; in praesenti; in praeséntia; in praesens; nunc, hodie. actuación: efféctio, onis f. Sin: exsecútio; áctio. Uso: - práctica, áctio et usus. actual: actualis, e. Sin: hodiernus; praesens; nostrae aetatis; praesentis témporis; actu exsistens vel vigens; qui, quae, quod nunc est; ad praesens tempus spectans; ad praeséntia pértinens. Uso: tiempo -, tempus hodiernum. actuar: perfícere; effícere. acuarela: aquarellum, i n. Sin: hidatográphia sive hidatographīa; tabella vel pictura aquária; imago ex aquato colore; tábula vel imago aquatis colóribus picta. actualidad: actuálitas, atis f. Sin: praesens res vel tempus; praeséntia, orum npl; hoc tempus; huius témporis; nostra aetas; nostra témpora. Uso: cuestión de -, quaestio ad praesens tempus máxime áttinens; la constante de un escrito, etiamnunc alicúius scripti vis et auctóritas; en la -, hodiernis tempóribus; ser de -, cádere in tempus nostrum; ad praeséntia referri vel pertinere. acuático: aquáticus, a, um. Sin: aquátilis, e. acuchillar: cultro percútere áliquem. acueducto: aquae ductus vel aquaeductus, us m. Sin: aquaedúctio. acuerdo: consensus, us m. Sin: consénsio; conspirátio; concordia; foedus (-dĕris n). Uso: - adicional, foedus vel pactum additícium; - bilaterales, stipulationes inter duas partes contractae; - internacional, mútua nationum consénsio, conspirátio, concórdia. actualización: renovátio, onis f. Sin: accommodátio; ad diem adaequátio; conformátio nostro témpori vel nostrae aetati; accommodátio ad praeséntia vel ad témpora. Uso: cultural, hodiernae doctrinae comparátio; recentioris doctrinae comparátio; - en la enseñanza, institútio ad hodiernam doctrinam conformata; - de la vida religiosa, religiosae vitae (vel disciplinae) ad hodiernas necessita- aculturación: alienae culturae assúmptio vel indúctio (-onis f). Sin: alieni cultus humani assúmptio vel indúctio. 32 adecuación ad sonos pértinens; ad audiendos sonos áttinens; ad sonos accipiendos vel percipiendos aptus. Uso: nervio -, auditionis nervus; nervus acústicus; tubo -, tubus acústicus; túbula acústica. acúmetro: acúmetron vel acúmetrum, i n. Sin: métiens vim auditūs instrumentum. acumulador Fís, Electr: adj cúmulans vel accúmulans, antis // sust accumulatórium, ii n. Sin: accumulatrum; accumulatórium eléctricum; instrumentum eléctridi cumulandae. adagio: (proverbio) provérbium, ii n // Mús lene; lente; pacate; tranquille. acumular: stipare. adamita: adj adamianus, a, um // sust adamita, ae m. Sin: adamianus, i m. acuñador: adj cudens, entis. Sin: signans // sust cusor, oris m. Sin: signator. Uso: - de monedas, monetárius; officinator monetae; monetae signator; signator monetárius // Ling, - de neologismos, novator (-oris m) verborum. Sin: inventor (-oris m) verborum novorum. adaptabilidad: adaptabílitas vel aptabílitas, atis f. adaptación: aptátio, onis f (ad + ac). Sin: accommodátio vel conformátio; congruéntia; exaequátio. Uso: - biológica, biológica accommodátio; - radial, televisiva, cinematográfica, accommodátio radiophónica, televisífica, cinematográphica; - sensorial, sénsuum congruéntia; - social, socialis exaequátio. acuñar: (imprimir o sellar por medio de cuño y troquel una pieza de metal) cúdere. Sin: (formā) signare // (fabricar o producir) fácere. Sin: effícere; effíngere. Uso: - monedas, nummos cúdere // Ling, - vocablos, verba fácere vel párere; - nuevos vocablos, nova effícere vel effíngere vocábula; nova verba párere. adaptado: aptatus, a, um. Uso: - a las nuevas exigencias, novis postulatis (vel indigéntiis) aptatus. acupuntura: acupunctura, ae f. adaptarse: se conformare. Uso: - a formas de pensamiento y vida, se ad cogitandi et vivendi formas conformare. acusar: vocare áliquem in crimen. Uso: - a alguien de corrupción, áliquem in crimen corruptionis addúcere // ser acusado, venire in crimen. adder (Inform), sumador, órgano de adición: additórium, ii n. acusativo: accusativus, i m. Sin: casus accusativus. Uso: doble -, géminus accusativus. address (Inform): (memory location) locus (memóriae, in memória) // (net location, URL) inscríptio (interretialis vel interneti) // (e-mail) inscríptio (cursualis) electrónica // (to select a memory selection) locum (memóriae) elígere. acusma: acusma, ătis n. acústica: acústica, ae f. Sin: acústica disciplina, doctrina, sciéntia, rátio; sonóritas; euphónia sive euphonīa. adecuación: aequátio, adaequátio, exaequátio, onis f. Sin: accommodátio. acústico: acústicus, a, um. Sin: auditórius vel sonorus; ad sonorum disciplinam spectans; 33 adecuar adecuar: aequare, adaequare, exaequare. Sin: accommodare. lae dolor; glandularum dolores. adenosis: adénosis, -is f. Sin: glandularum morbus. adelantarse, v. sobrepasar. ¡adelante!: (para ordenar o permitir que alguien entre) intra! adenoso, v. glanduloso. adenotomía: adenotómia sive -tomīa, ae f. Sin: glándulae vel glandularum séctio. adelanto: (progreso) - profesional, próprii múneris progressus (-us m). Sin: múneris progressus, procéssio, proventus. adenótomo: adenotómicus culter (-tri m). Sin: adenotómicum instrumentum. adelfa: rhododendros, i f; rhododendron, i n. Sin: rhododaphne, es f. adepto, ta: sectator vel assectator, oris m; sectatrix, icis f. Sin: ássecla. adenalgia: adenálgia sive -algīa, ae f. Sin: glandularum dolores. aderezo: (acción de aderezar) ornatus, us m. Uso: - en el cuerpo y vestido, córporis vestiumque cultus. adenenfrasia: ademphraxis, is f. Sin: glandularum obstrúctio. adeudar: Com expensum ferre vel referre. adenitis: adenes, nitis f; adenites, tĭdis f. Sin: glandularum inflammátio vel inflátio. adeudo: expensi látio (-onis f). Sin: expensum álicui latum; pecuniae expensae látio. adenodermia: adenodérmia, ae f. Sin: aegra glandularum cutis afféctio. adherencia: adhaeréntia, ae f. adhesión: adháesio, onis f. Sin: sequela. adenografía: adenográphia sive -graphīa, ae f. Sin: glandularum descríptio. adenoideo: (-entis). glándulae formam adhesivo: adj agglutinatórius, a, um. Sin: glutinosus; viscosus; glutíneus // sust táenia (-ae f) glutinosa. Sin: schida adhaesiva; schédula agglutinatória. habens adenoides: adenóides, is f. adianto: adiantum, i n. Sin: capillus Véneris. adenoiditis: adenoiditis, -is vel -tĭdis f. Sin: adenóidis inflátio vel inflammátio. adicional: additícius, a, um vel additionalis, e. Uso: protocolo -, protocollum (vel fóederis testimónium) additionale. adenología: adenológia vel -logīa, ae f. Sin: glandularum sciéntia, doctrina, disciplina; de glándulis doctrina. adenoma: adenoma, ătis n. adicionar: áddere áliquid álicui rei vel ad áliquid. Sin: adícere; adiúngere. adenopatía: adenopathīa, ae f. Sin: glándu- adicto: (unido o agregado a otro en algún 34 administrador cargo o ministerio) v. agregado // (drogadicto) v. esta voz. tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - calificativo, adiectivum qualificativum; - determinativo, adiectivum determinativum vel discretivum. adiestrador, ra: exercitator, oris m; exercitatrix, icis f. Sin: exércitor; magister. Uso: de caballos, equorum dómitor, vel gubernator, vel magister. adjuntar: inclúdere. Sin: adiúngere; adícere. adjunto: profesor -, adiutor académicus. adiestramiento: exercitátio, onis f; v. entrenamiento. administración: (acción y efecto de administrar) administrátio, onis f. Sin: procurátio, rátio, dispensátio. Uso: - defectuosa, vitiosa procurátio; - doméstica, rei domésticae administrátio, procurátio, cura; - extraordinaria, extraordinária administrátio vel procurátio; municipal, administrátio municipalis; administrátio municípii vel municipiorum; civitatis administrátio; - ordinaria, ordinária vel consueta administrátio; - provincial, administrátio provincialis; - pública, procurátio rei públicae; - de la ciudad, administrátio úrbica; - de Correos, públici cursus procurátio; - de la justicia, iudicandi munus; - de los bienes de la Santa Sede, Consílium Apostólicae Sedis bonis (vel ópibus) administrandis; consejo de - , consílium administrationis // (casa u oficina) administrationis domus (-us f) vel sedes (-is f) // (En los Estados Unidos de América y otros países, equipo de gobierno que actúa bajo un presidente) administrátio, onis f. Uso: la - Aeronáutica y Espacial de los norteamericanos, Administrátio Aëronáutica et Spatialis Americanorum septentrionálium. adiestrar: (hacer diestro a uno) áliquem déxterum (vel ágilem) réddere // (enseñar, instruir) instrúere vel institúere áliquem áliqua re, ad áliquid. Sin: formare áliquem ad áliquid; condocefácere (referido a animales). adinerado: nummatus, a, um. adiós: ¡adiós! (fórmula de despedida) vale vel váleas! (para uno); valete vel valeatis! (para dos o más). Sin: vive ac vale!; vívite ac valete!; vale vel valete pancreátice; te vel vos valere iúbeo; bene vale et bene ámbula; bene valete et bene ambulate; cura, ut quam óptime váleas; curate, ut quam óptime valeatis; valetúdinem tuam cura diligenter; valetúdinem vestram curate diligenter // le, les dice -, eum (eam), eos (eas) valere iubet; dar un triste -, dícere triste vale; dar el último - a alguien, supremum vale álicui dícere. adiposidad: adipósitas, atis f. Uso: epidemia de la -, epidemīa vel pestiléntia adipositatis. aditamento: additamentum, i n. Sin: mantisa. Uso: - técnico, additamentum téchnicum; mantisa téchnica. administrador: administrator, oris m. Sin: curator vel procurator. Uso: - Apostólico, Administrator Apostólicus; - de los bienes parroquiales, neócorus; sacrarum áedium curator vel procurator; - de un hospital, curator nosocomīi súmptibus coërcendis; - de un hotel, administrator deversórii vel xenodochīi; - de una estancia, v. mayordomo; ser buen, mal - de los bienes privados, res familiares tueri, neglégere; ser buen, mal - de los aditivo: adj additivus, a, um // sust additivum, i n. adjetivación: adiectivorum usus (-us m). adjetivo: adj adiectivus, a, um // sust adiec- 35 administrar bienes públicos, res públicas vel públicum aerárium tueri, neglégere. tico, instituendi modum in usum recípere; una lengua, sermonem in usum recípere. administrar: administrare. Sin: curare, procurare // (conferir) administrare. Uso: - los sacramentos, sacramenta administrare. adoquín: silex, lĭcis mf. Sin: lapis silex; saxum silex. adoquinado: adj pavimentatus, a, um. Sin: sílice stratus; lapídibus constratus // sust stratura, ae f. Sin: stratum, pavimentum; silíceum pavimentum. administrativo: administrativus vel administratórius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad administrationem (vel ad res administrandas) pértinet (vel pertinebat …). Uso: estado -, administratórius status; administratória condício; funciones -, múnera administrativa; genio -, rerum civílium gerendarum perítia. adoquinar: sílice stérnere. adoración: adorátio, onis f. admirablemente: admirabíliter. adorador: adorator, oris m. admirador: admirator, oris m. adorno: ornatus, us m. Sin: ornamentum; exornátio. Uso: - artificial, ornamentum factícium vel artificiale; - artificioso del estilo, calamister; calamistrum; cincinnus. admirativo: admirativus, a, um. admisión: (acción de admitir) admíssio, onis f. Sin: approbátio // Mec admíssio. Uso: válvula de -, valva vel válvula admissionis. adrede: consulto. Sin: consílio, stúdio, cogitate; de indústria. adrenalina: adrenalina, ae f; adrenalinum, i n. ADN: mínima hóminis pars, ADN nuncupata. Sin: praecípuum elementum, quod ADN siglis nuncupatur. aduana: (tarifa) portórium, ii n. Sin: vectīgal, ālis n. Uso: derechos de - sobre las mercaderías de tránsito, portórium circumvectionis; exento de -, portório immunis; retiro de la -, portórii solútio; imponer derechos de - sobre algo, portórium vel vectigal impónere álicui rei; portórium alicúius rei institúere; imponer derechos de - sobre las mercaderías extranjeras, peregrinorum mércium portória instituére; pagar los derechos de - por algo, pro áliqua re portórium dare, vel vectigal péndere; portório penso expedire // (oficina de la aduana) telónium, ii n; telóneum, i n. Sin: portitorum vel publicanorum sedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) // (administración que percibe los derechos de -) portoriorum administrátio. adobar: (curtir las pieles) v. curtir. adoctrinamiento: erudítio, onis f. Sin: institútio; erudítio factiosa. adoctrinar: edocere; perdocere. Sin: factiose erudire. adolescente: adulescens, entis m f. adopción: adóptio vel adoptatio, onis f. Uso: - a distancia, adoptátio e longinquo. adoptar: adoptare. Uso: - párvulos, párvulos adoptare // fig in usum recípere; in communem usum recípere. Uso: - un método didác- 36 aerolínea aduanero: adj vectigalis, e // sust pórtitor, oris m. Sin: publicanus; telonárius; vectigálibus praefectus. aeroclub: aëronáuticus círculus (-i m). Sin: sodalícium aérium. aerodinámica: aërodynámica, ae f. Sin: aërodynámica sciéntia, doctrina, rátio, ars. aducir: afferre, proferre. Uso: - un ejemplo, afferre áliquid exempli causā vel grátiā; - muchos ejemplos, exemplorum copiā uti vel niti; - como excusa o pretexto una enfermedad, morbum excusare; habere excusationem morbi; valetúdinem córporis obténdere; uti excusatione valetúdinis; - como motivo que …, causari (con ac e inf, o con quod y subj); obténdere vel rationem obténdere (con ac e inf). aerodinámico: aërodynámicus, a, um. aeródromo: aëródromus, i m; v. aeroestación, aeropuerto. aeroestación: státio (-onis f) aëronáutica. Sin: státio aëronávium, aëroplanorum, aërovehiculorum; v. aeródromo, aeropuerto. adulación: adulátio, onis f. Uso: con -, adulanter. aerofagía: aërophágia sive - phagīa, ae f. Sin: áëris devorátio vel deglútio. adúltera: adúltera, ae f. Sin: moecha. aerofaro: aërópharus, i f. adulterar: corrúmpere. Sin: depravare; vitiare. aerofobia: aërophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: áëris impatiéntia, pavor, horror. adúltero: adulter, ĕri m. Sin: moechus, i m. aerófobo: aëróphobus, i m. adventicio: adventícius, a, um. aerófono: aërophōnum sive aëróphonum, i n. adventista: adventista, ae m. Uso: - del séptimo día, adventista septem dierum. aerofoto, v. aerofotografía (imagen). aerofotografía: (arte) ars aërophotográphica // (imagen) aërophotographema, ătis n; imago aërophotográphica. adverbio: advérbium, ii n. adversativo: adversativus, a, um. advertencia: (aviso) admonítio, onis f. aerofotometría: aërophotométria sive aërophotometrīa, ae f. adviento: adventus, us m. aerógrafo: aërógraphum, i n. aeriforme: aëriformis, e aerograma: aërogramma, ătis n; v. radiograma. aerobio: aëróbium, ii n. aerolínea: aërolínea vel aërilínea, ae f. Sin: aviolínea; via aéria; aérium vel aëronávium iter; aérius commeatus. aerobús: aérium laóphorum. Sin: aérium coenautómaton. 37 aerolito aerolito: aërólithus, i m. Sin: báetulus, báetylus; bolis, ĭdis f ; ardens lapis. aeronaval: aëronavalis, e. Sin: aérius et navalis. aerología: aërológia sive -logīa, ae f. Sin: áëris doctrina. aeronave: aëronavis vel aërinavis, is f. Sin: aërovehículum vel aërivehículum; navis aéria; aérium navígium vel vehículum. aerometría: aërométria sive -metrīa, ae f. Sin: áëris metiendi rátio, sciéntia, doctrina. aeronavegación: aëria navigátio (-onis f). Sin: aërinavigátio. aerómetro: aërómetrum, i n. Sin: instrumentum aërométricum; áëris mensurae index; áëris metiendi instrumentum. aeronavegante: (persona que navega por el aire como pasajero) v. pasajero (- de avión) // (aeronauta) v. esta voz. aeromodelismo: formellarum aëronaválium fingendarum ars. Uso: dedicarse al -, formellis aëronaválibus fingendis studere. aeroplano: aëroplanum sive aëróplanum, i n; v. avión. aeropuerto: aëroportus sive aëriportus, us m. Sin: portus aëronáuticus; aëronávium portus; aëriarum návium portus; v. aeródromo, aeroestación, campo de aviación. Uso: - de Fiumicino, aëroportus ad Fossam Traianam; aëriportus, cui nomen “Fiumicino”; área del -, área aëroportuensis vel aëriportuensis. aeromodelista: formellarum aëronaválium fictor (-oris m). Sin: studiosus formellarum aëronaválium fingendarum artis. aeromodelo: formella aëronavalis. Sin: exemplar aëroplani sive aëróplani, aërovehículi, aëronavis. aeróscafo: aëróscapha, ae f. aeromóvil: aërovehículum, i n. Sin: aérium vehículum; v. aeronave. aeroscala, v. aeroestación. aeromoza, v. azafata. aeroscopía: aëroscópia sive -scopīa, ae f. aeronauta: aëronauta, ae m. Sin: aérius nauta, viator, navigator. aeroscopio: aëroscópium sive -scopīum, ii n; aëróscopum, i n. aeronáutica: (ciencia y arte) aëronáutica, ae f. Sin: aëronáutica (vel artis aëronáuticae) sciéntia, doctrina, rátio; ars per áërem navigandi; aériae navigationis perítia // (navegación) aéria navigátio (-onis f); aériae navigationes // (organización de los servicios de navegación aérea) indústria (-ae f) aëronáutica vel volandi // (cuerpo militar) classis (-is f) aérea. aerosilla, v. telesilla, teleférico. aerosol: aërosolum, i n. Sin: sparsivus liquor nebulosus. aerospacial: aëronáuticus-sideralis. aerostación: aërostátio, onis f. Sin: státio aëronáutica; aëriarum návium státio. aeronáutico: aëronáuticus, a, um. aerostática: aërostática vel aëristática, ae f. 38 afeminación Sin: aërostática scientia, doctrina, ars. loqui vel dícere. aerostático: aërostáticus, a, um. afectado: (amanerado, falto de sencillez) affectatus, a, um. Sin: pútidus, molestus; molestus nimisque díligens; arcessitus (dicho de lenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas); simulatus, fictus, mentitus (fingido, aparente). aeróstato: aëróstatum vel aëróstaton, i n. Sin: anemóplanum sive anemoplānum; globus vel follis aërostáticus; globus hydrógeno impletus. afectividad: affectívitas, atis f. Sin: affectiones ánimi. aerotecnia o aerotécnica: aërotéchnia, aëritéchnia, aërotéchnica, aëritéchnica, ae f. Sin: aërotéchnica vel aëritéchnica sciéntia, disciplina, ars. afecto: affectus, us m. Sin: benevoléntia; amor. aerotécnico: aërotéchnicus vel aëritéchnicus, a, um. afectuosamente: affectuose vel affectiose. Sin: amanter; benévole; benigne; affectuoso ánimo. aeroterapia: aërotherapīa vel aëritherapīa, ae f. afectuosidad: amabílitas, atis f. Sin: benevoléntia. aerotermo: aërothérmicus vel aërithérmicus, a, um. Uso: horno -, furnus aërothérmicus. afectuoso: affectuosus vel affectiosus, a, um. Sin: benévolus; benignus. aerotransportado: aërovectus vel aërivectus, a, um. Sin: per áëra vel per áërem vectus. afeitadora: rasórium, ii n. Sin: máchina vel machínula rasória. Uso: - eléctrica, rasórium eléctricum; máchina vel machínula rasória eléctrica; novácula eléctrica; novácula eléctride acta; v. rasuradora. aerotropismo: aërotropismus vel aëritropismus, i m. aerovía: vía aéria vel aérea. Sin: trames aérius vel aéreus. afeitar: barbam tondere vel (ab)rádere // afeitarse con navaja, nováculā barbam rádere // (poner afeites) v. afeite. afasia: aphásia sive aphasīa, ae f. Sin: locutionis amíssio (pérdida total de la facultad del lenguaje); locutionis deféctio, defectus, perturbátio (pérdida parcial). afeite: (cosmético) pigmentum, i n. Sin: fucus. Uso: - femenino, mulíebre oris vel faciei medicamen; poner afeites, fuco illínere; fucare vel infucare; pigmentis illínere. afección: afféctio, onis f. afectación: affectátio, onis f. Sin: ostentátio, simulátio, moléstia. Uso: elegancia sin -, elegántia sine moléstia; con -, v. afectadamente. afemia, v. afasia. afectadamente: pútide. Uso: hablar -, pútide afeminación: mollíties, ei f; mollítia, ae f. afelio: aphélium, ii n; aphélius, ii m. 39 afeminadamente Sin: cultus delicátior; mores effeminati. societatem). afeminadamente: effeminate. Sin: mólliter; muliébriter. afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tésserā práeditus vel instructus. Uso: - a un partido, factiosus, factionárius; - al partido hitleriano, factioni hitlerianae adscriptus. afeminado: effeminatus, a, um. Sin: delicatus; mollis. afiliar: ascríbere. Sin: aggregare; cooptare. Uso: - a un partido, in factionem ascríbere. afeminar: effeminare. Sin: mollire, emollire; enervare. afinar: - un instrumento, instrumento ratas voces restitúere. Sin: nervos temperare; fides téndere; órgana compónere vel moderari. Afganistán : Afg(h)anistánia, ae f. afgano: adj afg(h)anus, a, um // sust Afg(h)anus, i m. afinidad: affínitas, atis f. Uso: - electiva, affínitas electiva. afiche, v. cartel. afirmación: affirmátio, onis f. Sin: asseverátio. aficionado: adj voluptuárius vel voluptárius, a, um // sust amator, oris m. Sin: cultor voluptuárius vel voluptárius. Uso: - al deporte, athléticae (vel rei athléticae) amator; - al fútbol, pedilúdii amator; v. diletante. afirmativo: (que afirma) assevērans. Uso: de modo -, asseveranter, affirmative // (que denota o implica la acción de afirmar) affirmativus. Uso: partícula -, partícula affirmativa; confirmativa coniúnctio; de modo -, affirmative. afiladera: cos, cotis f. Uso: - eléctrica de cuchillos, eléctrica cultrorum lima. afilador: acutiator, oris m. Sin: acutárius, cotiárius, samiator, samiárius; faber acuminárius; qui ácuit cote ferrum vel ferramenta // (instrumento para afilar) acutárium, ii n. Sin: mola vel máchina acuminária //(correa de afilar) tentipéllium, ii n. Sin: cos (cotis f) ferro acuendo. afluencia: affluéntia, ae f. Sin: frequéntia; frequentátio. Uso: - a las urnas, suffragiorum frequéntia; - de coches, affluéntia vel frequéntia vehicularis. afiladura: exacútio, onis f. afonía: aphónia sive aphonīa, ae f. Sin: vocis privátio vel amíssio (- total) ; vocis deféctio, defectus (-us m), tenúitas (- parcial). afluente: amnis (-is m) vel flúvius (-ii m) ínfluens. afilalápices: cuspidamentum, i n. Sin: (instrumentum) cuspidárium, spiculárium, acuminárium; scriptórii lápidis cuspidamentum. afónico: (- total) áphonus, a, um. Sin: voce carens; sine voce; qui est sine voce; (- parcial) quem vox defecit. Sin: cuius vox obscura vel obscurata est. afilar: acúere, exacúere. Sin: acuminare. afiliación: affiliátio, onis f. Sin: adscríptio, inscríptio; aggregátio; cooptátio (in quandam aforismo: aphorismus, i m. Sin: senténtia; 40 agente dictum, effatum. agachadiza: (gallina) rustícula, ae f. afrancesado: gállice contaminatus vel inquinatus. Sin: more gállico formatus vel conformatus. agamia: ágama germinátio (-onis f). afrancesar: gállice contaminare vel inquinare. Sin: more gállico formare, conformare, institúere. ágape: (convite de caridad entre los primeros cristianos) ágape, es f. Sin: fraternum vel caritatis convívium. afrasia, v. afasia. agarícico: agarícicus, a, um. Africa: Africa, ae f. Uso: - Central, Africa Centralis vel Media; - Occidental, Africa Occidentalis; - del Norte, Africa Septentrionalis; - del Sur, Africa Australis, Meridiana, Meridionalis; - del Suroeste, Africa Australis-Occidentalis. agaricina: ácidum agarícicum. ágamo: ágamus, a, um. Sin: non sexualis. agárico: agáricum vel agáricon, i n. agave: agave, es f. agazaparse: se complicare. africaans: língua (-ae f) africana-nederlándica. agencia: (oficio o encargo de agente) procurátio, onis f. Sin: administrátio // (oficina o despacho del agente) procurationis sedes (-is f). Uso: - comercial, tractatórium; rebus mercandis sedes; mercaturae provehendae sedes; - inmobiliaria, praediorum procurátio; - publicitaria, nuntiorum venditationis procurátio; sedes áedibus vendendis; - reconocidas, procurationis sedes (a príncipe domo) recógnitae; - de cambio, taberna argentária; de colocaciones, sedes opifícibus assumendis; - de una compañía, consociationis sedes; - de informes, offícium informatórium; - de transportes, sedes rebus transferendis; - de turismo, sedes periegética; sedes delectabílibus peregrinatiónibus provehendis; - de viajes, itínerum procuratrix vel procurátio; sedes itíneri parando vel procurando; sedes itinéribus parandis; itínerum procurandorum sedes. africanista: africanarum rerum studiosus vel peritus. africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afrícitas; índoles géntium Africae própria // sust Africanus, i m. afroamericano: adj afroamericanus, a, um. Sin: nigritarum americanorum próprius vel peculiaris; ad nigritas (vel nigricolores) americanos pértinens // sust Afroamericanus, i m. afroasiático: adj afroasianus, a, um // sust Afroasianus, i m. afrodisíaco: medicamentum (-i n) aphrodisíacum vel venérium. afta: apththae, arum fpl. Sin: oscedo, dĭnis f. agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, commentaríolum; adversária, orum npl; memorialis libellus; ordo agendorum. aftosa: febris (-is f; ac -em vel -im; abl -e vel -i) epizoótica. agente: (fuerza que obra) vis (ac vim; abl vi; 41 aggiornamento pl vires, -ium). Sin: id quod éfficit vel agit // (el que obra) effíciens, entis m. Sin: agens // (persona que obra con poder de otra) procurator, oris m // (cosa que produce un efecto) causa, ae f. Sin: vices vel partes alicúius agens; personam alicúius agens vel sústinens. Uso: - bancario, curator nummulárius; - diplomático, legati minister; - ejecutor, appáritor; coactor; - electoral, studiosus suffragator; competitoris fautor; - fiduciario, curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publicus; tributorum exactor; - patológico, morbi causa; - provocador, concitator minister; - secreto, speculator tectus; explorator; - secretos rusos de la KGB, tecti ministri rússici e sodalitate, litteris compendiáriis KGB insigni; tóxico, virus; venenum; tóxica vis; - de bolsa, de cambio, de cambio y bolsa, chrematista; nummulárius; nummis mercandis curator; curator pecúniae permutandae; nummorum commutator; - de circulación, miles viatórius; - del contraespionaje, exploratorum explorator; - de negocios, negotiator; curator vel confector negotiorum; - de policía, minister vel custos públicus; urbis custos; vigil, ĭlis; - de policía secreta, miles occultus a pública tutela; - de seguridad, públicae securitatis custos; - de transportes, bastagárius; mércium expeditor; missionum procurator; qui negótium mércium advectandarum gerit; - de viajes, itínerum procurator. agio: cóllybus, i m. Sin: permutationis fructus. agiotador, v. agiotista. agiotaje: pecúniae nundinátio (-onis f). Uso: ejercer el -, nundinari; pecuniā vel mércibus nundinari; lucra fácere prétiis (mércium) vitiatis. agiotista: nundinator, oris m. agitación: agitátio, onis f. Sin: instigátio. agitador: (varilla de vidrio que se usa para revolver líquidos) agitatórium, ii n. Sin: vírgula agitatória // (persona que provoca conflictos sociales o políticos) agitator, oris m. Sin: turbator vel perturbator; instimulator; concitator. Uso: - popular, seditiosus, i m; vulgi vel plebis turbator, concitator, cóncitor; qui ágitat vel exágitat (agitabat vel exagitabat). aglobulia: aglobúlia, ae f. Sin: glóbuli deminuti mpl; globulorum rubrorum deminútio, deféctio, defectus. aglutinación: glutinátio vel agglutinátio, onis f. aglutinante: ágglutinans, glútinans, conglútinans, antis. Sin : agglutinatórius ; agglutinativus, glutinativus; ligatórius. aggiornamento, v. actualización. agilidad: agílitas, atis f. Sin: celéritas. Uso: espiritual, celéritas ánimi; ánimi mobílitas; de estilo, expedita et fácile currens orátio; de ingenio, celéritas ingénii; ingénium ad ómnia versátile; - de movimientos, céleres motus mpl; - de pensamiento, céleris mens; en correr, pernícitas, velócitas. agnosia: agnósia sive agnosīa, ae f. agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: agnóstica doctrina vel philosóphia; mentis hábitus agnósticus. agnóstico: adj agnósticus, a, um. Sin: ad agnosticismum áttinens // sust agnósticus, i m. Sin: agnosticismi sectator, studiosus, fautor. ágilmente: agíliter. Sin: perníciter; celériter; mobíliter; expedite. 42 agronómico agradecido: benefícii vel beneficiorum memor (-ŏris). Sin: gratus in vel erga áliquem. Uso: ser - con alguien, gratus erga áliquem sum; gratum gérere ánimum erga áliquem; álicui gratiam habere pro áliqua re; erga áliquem gratus vel memor sum pro áliqua re; mostrarse - con alguien, álicui gratum se praebere; álicui gratiam referre. agonal, v. agonístico. agonfiasis: agomphosis,- is f. Sin: déntium vacillátio; dentes vacillantes. agonía: agónia sive agonīa, ae f. Sin: mortis agon (-onis m). Uso: en la -, in último spíritus agone; in supremo vitae agone; in mortis discrímine; sin -, sine ulla agónia. agregación: adiúnctio, onis f. Uso: proceso de -, processus adiunctionis. agonística: res agonística. agregado: adj addictus, a, um // sust addictus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - comercial, cultural, militar, legationi in re negotiatória, culturali, militari addictus; - diplomático, aggregatus diplomáticus; - de embajada, públicae legationi addictus. agonístico: agonísticus, a, um. Sin: agónicus. agonizante: moribundus, a, um. Sin: intermóriens, intermórtuus; ánimam iam agens. agonizar: intérmori. Sin: ánimam ágere; in últimis vel in extremo esse; in último vitae discrímine esse. agresión: impugnátio, onis f. Sin: aggréssio; lacessítio. agorafobia: agorophóbia sive -phobīa, ae f. agresividad: aggressívitas, atis f. Sin: provocandi vel aggrediendi stúdium. agorero: augur, ŭris m. Sin: augurator. agosto: Augustus, i m. Sin: mensis Augustus. agresivo: infensus, a, um. Sin: infestus; pugnax. agotado: (dicho de persona) defatigatus vel fatigatus, a, um. Sin: confectus; defessus; enervatus; fractus // (dicho de libro) iam non venalis. Sin: qui iam non prostat; qui iam venalis non prostat. agresor: aggressor, oris m. Sin: impetītor; attemptator vel attentator. agricultura: agri vel agrorum cultura. Sin: agri cúltio; res rústica. agotamiento: defatigátio vel fatigátio, onis f. Sin: enervátio; lassitudo. Uso: - nervioso, nervorum imbecíllitas, debilitátio, infírmitas, conféctio. agrimensor: agrimensor, oris m. Sin: agri vel agrorum mensor; simplem mensor. agrimensura: agrorum mensura (-ae f). agracejo, v. bérbero. agronomía: agronómia sive -nomīa, ae f. Sin: agrária disciplina vel doctrina; agri colendi ars vel sciéntia; agrorum culturae rátio. agraciar: áliquid álicui concédere, largiri, dilargiri. agradable: placíbilis, e. agronómico: agronómicus, a, um. Sin: ad agráriam sciéntiam vel doctrinam spectans; 43 agrónomo mal, aqua cálida; - tibia, aqua tépida; - tónica, aqua tónica vel chininata; - de cal, aqua calcis; - de cebada, aqua hordácea; - de Colonia, aqua coloniensis; odoramentum coloniense; - de cristalización, aqua crystallizationis; - de pozo, aqua puteana vel putealis; - de Seltz, aqua selterana // sacar -, aquare // fig, estar con el - al cuello, in extrema spe salutis esse; hacérsele a uno - la boca, sentire sibi moveri salivam; llevar el - a su molino, omnia ad utilitatem suam referre; ómnia in rem suam convértere; tomar - en harnero, escribir en el -, dar palos en el -, imbrem in cribrum gérere; in aqua scríbere; litus arare; vires in ventum effúndere; frustra laborare; óleum et óperam pérdere; se parecen como dos gotas de -, tam símiles sunt quam ovo ovum. ad disciplinam vel rationem colendorum agrorum pértinens. agrónomo: agrónomus, i m. Sin: agrorum culturae peritus vel peritíssimus; agráriae disciplinae peritus. agrupación: congregátio, onis f. Sin: coetus; manus; globus. agrupar: congregare. Sin: conglobare. agrura: ácrium pomorum sata npl. agua: aqua, ae f. Uso: - acídula, aqua acídula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal, aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta, sacra, lustralis, lústrica; - caliente, cálida aqua; - carbónica, v. agua de Seltz; - corriente, aqua fluens vel prófluens; - destilada, aqua stillata vel stillatícia; aqua artifício stillata; aqua chémice pura; - dulce, aqua dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua saccata vel percolata; - fluvial, - de río, aqua fluvialis; - freática, aqua subterránea; - fría, aqua frígida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada, aqua gásio medicata; - helada, aqua congelata; aqua gelu districta; aqua glácie concreta; - hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua viva vel sáliens; - marina, - de mar, aqua marina; - mineral, aqua mineralis, medicata, medicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua oxygénio medicata vel ditata; - no potable, aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; pluvial, - de lluvia, aqua plúvia, pluvialis, pluviátilis; - potable, aqua potábilis, potória; aqua potulenta, poculenta, pocularis, bíbilis; aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta; aqua pótui apta; aqua salubri potu; aqua potu salubris; - residuales, deflúvium (fabricarum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - salada, aqua salsa; - subterránea, - de fondo, aqua subterránea; - sulfurosa, aqua sulphúrea, sulphurosa, súlphurans, sulphurata; - ter- aguabenditera, v. pila. aguacero, v. turbión. aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importunus visitator; homo molestus vel importunus; interpellator; interventor. aguafuerte: imago (-gĭnis f) aquā nitratā incisa. Sin: tábula aquā ácidā caelata. aguamanil: aquimanile, aquiminale, aquaemanale, is n. Sin: aquiminárium; aquale, is n. aguamarina: beryllus (-i m) caerúleus. aguamiel, v. vino. aguapié, v. vinillo. aguar: aquā dilúere vel temperare (áliquid) // fig remíttere; mitigare; lenire. aguardiente: aqua ardens. Sin: aqua vitae; stillatícia pótio vitígena. aguarrás: aqua résinae vel resinalis. Sin: 44 aire óleum terebínthinum. agusanarse: putréscere. Sin: corrumpi; verminare. agudeza: (perspicacia, viveza de ingenio) mentis acumen vel celéritas. Sin: ingénii alácritas vel vis; subtile vel acre ingénium; acer mentis obtutus (-us m) vel contúitus (-us m). Uso: - de juicio, subtile iudícium; iudicandi subtílitas // (perspicacia de la vista, oído u olfato) acúitas. Uso: - visual, acúitas visualis // (fig, dicho agudo) argútia, ae f. Sin: lepos, ōris m; sal, salis mn (pl sales m) ; facete dictum. agustiniano: augustinianus, a, um. agustino: adj augustinianus, a, um // sust augustinianus, i m. aguzanieves: motacilla, ae f; v. pezpita. aguzar: acúere vel exacúere (v.gr. mentem, ingénium). agudizar: acúere. Sin: acutum fácere vel réddere // agudizarse (agravarse una enfermedad) ingravéscere. ahijado, da: fílius lustralis; fília lustralis. agudo: argutus, a, um. ahorcadura: suspéndium, ii n. águila: - bíceps, áquila biceps f. ahorcamiento, v. ahorcadura. aguinaldo: strena, ae f. ahorcar: láqueo suspéndere. Uso: digno de ser ahorcado, dignus, qui láqueo suspendatur // ahorcarse, se suspéndere; láqueo se suspéndere; vitam suspéndio vel láqueo finire. ahorcable: crucis offa (-ae f). agüista, v. bañista. aguja: acus, us f. Uso: - horaria, sagíttula vel lancéola; index (-dĭcis m) horárius vel horalis; v. manecilla; - imantada, de marear o magnética, acus magnética; - náutica, acus náutica; v. brújula; - de balanza, examen; de bitácora, - de ferrocarril, mutatórium; régula versátilis vel declinatória; - del reloj de sol, horológii umbilicus vel gnomon // (obelisco) obeliscus, i m // (capitel) capitellum vel capítulum, i n // (chapitel) pinnáculum, i n. Sin: pyramidale vel coniforme culmen // (hoja de pino) acúleus, i m // (púa) ver esta voz. ahorro: compéndium, ii n. Uso: - de leña, ligni compéndium; - de trabajo, óperae compéndium // caja de ahorros, v. caja ; libreta de ahorros, v. libreta. Aids, v. Sida. Airbus: Officina Europaea, cui nomen Airbus. aire: aër, áëris m. Uso: - acondicionado, aër accommodatus vel temperatus; áëris temperátio vel temperamentum; áëris temperátio machinalis; áëris temperamentum machinale; - comprimido, aër compressus vel pressus; contaminado, viciado, aër corruptus; denso, aër crassus vel spissus; - húmedo, aër (h)úmidus; - leve, aër ténuis; - nítido, aër nítidus; - pestilencial, aër péstilens; - puro, aër agujero: foramen, mĭnis n. Uso: - en la capa de ozono, lacuna ozónica; lacuna vel hiatus in ozonosphaera. agusanamiento: putredo, dĭnis f. Sin: cáries. 45 airón purus; - rarefacto, aër extenuatus; al - libre, subdialis, e; sub dio vel sub divo; in áëre patenti // Mús cantiúncula, ae f. Sin: sincínium; monódium; v. canción. ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculorum lusus; ludus latrunculárius. Uso: partido de -, latrunculorum certamen; tablero de -, tábula latrunculária; jugar al -, latrúnculis (vel ad latrúnculos) lúdere. airón: árdea, ae f. ajemez: bífora, ae f. Sin: fenestra bíforis; angusta fenestella, columnā interpositā. aislacionismo: segregationismus, i m. Sin: ab aliorum rebus secrétio vel seiúnctio. ajenjo: absínthium, ii n. aislacionista: (adj y sust) segregationista // adj ad seiunctionem ab aliorum rebus áttinens // sust seiunctionis ab aliorum rebus fautor. ají: piperitis (-is vel -tĭdis f) acrior. ajo: álium vel állium, ii n. Uso: de -, alliáceus; olor a -, odor alliáceus. aislado: segregatus, a, um. Sin: relegatus; seclusus; separatus. ajuar: supellex vel suppellex, léctilis f. aislador: (que aísla) ségregans. Sin: disiungens; séparans; quod séparat vel seiungit ab áliqua re // (cuerpo que intercepta el paso a la electricidad, al calor o al sonido) interceptor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr, adj diffusionem impédiens; diffusioni repugnatórius; propagationi resistens; quod intércipit fluxum eléctricum; quod intercludit fluentum eléctricum; sust insulatrum, i n; (fluxus eléctrici) interceptórium vel disiunctórium; (fluento eléctrico) repugnatórium. ajustar: - algo a las condiciones, áliquid metiri rerum condiciónibus. ajusticiar: (último) supplício affícere. Sin: (cápitis) supplícium de áliquo súmere; supplício necare vel occídere; ser ajusticiado, supplício (cápitis) áffici; morte multari. ala: ala, ae f. Uso: - derecha, izquierda, ala dextra, laeva; - del sombrero, ala vel margo (-gĭnis mf); - de un ejército, ala; cornu; cortarle a uno las -, incídere pennas álicui; renacerle a uno las -, pennas álicui renasci. aislamiento: segregátio, onis f. Sin: relegátio; separátio. Uso: celda de -, custódia singularis // Fís, Electr insulátio, onis f. Sin: intercéptio; disiúnctio. alabarda: hasta, ae f. Sin: hasta securífera; ansata hasta; securis hastata. alabardero: hastatus, i m. Sin: hastatus miles; miles hastā (securíferā vel ansatā) armatus. aislar: segregare. Sin: disiúngere, seiúngere, seclúdere, separare // Fís, Electr insulare. Sin: intercípere; disiúngere // aislarse, sponte segregari. Sin: semetipsum a societate seiúngere. alabastrita o alabastrites: alabastrites, ae m (ac -en). ajedrecista: latrunculorum lusor (-oris m). alabastro: alabastrum, i n; alabaster, stri m. ajedrecístico: ad ludum vel ad lusum latrunculorum spectans. álabe: (Tecnol, parte de una rueda hidráu- 46 alba lica) pinna, ae f. alameda: (sitio poblado de álamos) populetum, i n // (paseo cubierto de árboles) v. paseo. alacena: armárium parietale vel parietárium. Sin: armárium paríeti insertum. álamo: pópulus, i f. Uso: - blanco, pópulus alba. alado: alatus, a, um; ales, álitis. Sin: pennatus vel pinnatus // fig vólucer, cris, cre. Uso: estilo -, v. estilo; con paso -, pinnato gradu. alano, v. bulldog. alajú: libum mellitum vel aromáticum. Sin: panis mellitus. alarma: señal de -, perículi signum. Sin: signum monitórium; perículi index. Uso: - sofisticada, signum monitórium summo artifício confectum; aparato de -, apparatus (-us m) periculorum index; silbato, silbido de -, monitórius síbilus; sirena de -, sirena sibilatrix vel monitória; sonido de -, monitórius sónitus; timbre de -, monitórium tintinnábulum; monitórius tinnitus; suena la -, monitórius sónitus (vel tinnitus) elícitur, éditur, pérsonat; tinnit vel strepit perículi index // fig sollicitudo, dĭnis f. Sin: timor; trepidátio. alambicamiento: expréssio, onis f // fig cavillátio; mentis inténtio vel agitátio. alambicar: sucum exprímere vel elícere // fig ingénium inténdere. Sin: mentem acúere, fatigare, torquere. alambique: fornácula, ae f. Sin: fornácula stillatícia; clíbanus stillatícius. alambrada: saeptum (-i n) reticulatum. alarmado: sollícitus, a, um. Sin: trépidans, trépidus; sollicitúdine affectus. alambrado: adj reticulatus, a, um. Sin: retialis; cancellatus // sust retículum, i n. Sin: opus reticulatum; structura reticulata; retículum vel rete férreum. Uso: campo -, ager vel campus reticulato ópere cinctus; ventana -, fenestra reticulata. alarmante: sollícitans. Sin: sollicitúdine affíciens; turbans, perturbans, conturbans. alarmar: áliquem sollicitare. Sin: áliquem turbare, perturbare, conturbare; áliquem sollicitúdine affícere. alambrar: (guarnecer de alambre) retículo vel reti (vel rete) férreo ornare, exornare, adornare, instrúere, munire // (cercar con alambre) reticulo férreo saepire; reti férreo cíngere. alarmismo: anxíetas, atis f. Sin : trepidátio; terrores iaciendi vel differendi stúdium. alarmista: adj pavefáciens, entis. Sin: terríficus; terríloquus; qui, quae terrorem íncutit; qui, quae terrores iacit vel differt. alambre: aeris filum (-i n). Sin: filum metállicum (férreum vel aéneum). Uso: - de púas, ferrum hirsutum; filum spinosum.; filum férreum (vel metállicum) aculeatum; aculeatum ferri filum; filum spinis instructum; - del teléfono, del telégrafo, v. cable. Alaska: Alasca, ae f. Uso: - ártica, Alasca árctica; de -, alascanus; natural de -, Alascanus, i m. alba: alba, ae f. Sin: alba túnica; vestis alba; líntea sacerdotalis; sacerdotis túnica. alambrecarril, v. teleférico. 47 albacea albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin: testamenti curator; curator ex testamento. dela, óffula murtati; - de chorizo, óffula tomácinae. albaceazgo: ex testamento curatoris munus (-nĕris n). albahaca: ócimum, i n. albornoz: (bata amplia) sábanum, i n. Sin: gáusapa; linteamen balneare; línteum balneárium // (capa grande, con capucha) byrrhus, i m. albanés: adj albanus, a, um; albaniensis, e // hab Albani, orum; Albanienses, ium. alboroto: strépitus, us m. Sin: fragor; tumultus. Albania: Albánia sive -banīa, ae f. álbum: album, i n. Sin: tábula. Uso: - fotográfico, album photográphicum. albañal, v. alcantarilla. albúmina: albúmina, ae f. Sin: albumen; albumentum. albañil: structor, oris m. Sin: murárius; caementárius; faber caementárius. albuminoide: albuminóides, is mf. albarda: (pieza principal del aparejo de las caballerías de carga) clitellae, arum fpl; v. basto // (silla de montar) sella (-ae f) baiulatória. alcabalero, v. exactor. alcachofa: cínara vel cýnara, ae f. Sin: cárduus hortensis vel horténsius. Uso: - silvestre, v. alcaucí, alcaucil; cabezuela de -, fructus vel caput cárdui hortensis, horténsii, sativi. albaricoque: armeníacum, i n. Sin: armeníacum malum; arménium pomum. albaricoquero: armeníaca, ae f. Sin: armeníaca malus, arbor, prunus. alcahuete, ta: (persona que procura, encubre o facilita un amor ilícito) leno, onis m; lena, ae f. albatros: larus, i m. alcaide: castellanus, i m. Sin: castello praepósitus. albergador, ra: dóminus, dómina deversórii. albergue: deversórium, ii n. Sin: devertículum. Uso: - de la juventud, deversórium recipiendis iuvénibus; - pequeño, hospitíolum. alcaidesa: castellana, ae f. Sin: castelli dómina. alcalde: sýndicus, i m. Sin: urbis magister; praefectus cívium; rector civitatis; (de aldea) rector vici; praefectus pagi; burgimagister. albinismo: albinismus, i m. albino: adj albícomus, a, um // sust homo albícomus. alcaldía: domus (-us f) vel sedes (-is f) municipalis. albóndiga: artócreas, atis n. Sin: offa. álcali: alcálium, ii n. Sin: álcali indecl; sal (salis m) álcalis; sal (salis n) álcale; sal po- albondiguilla: óffula, ae f. Uso: - de morta- 48 alcuzcuz tássicum. mitorio. alcalímetro: alcalímetrum, i n. alcohol: álcohol, ŏlis mn; alcóholum, i n; álkohol; alkóholum. Uso: - etílico, aethanolum; álcohol aethýlicus; - metílico, álcohol methýlicus; alcóholum methýlicum; v. metano; puro, alcóholum merum; tomar -, alcóholum súmere vel absúmere. alcalino: alcalīnus sive alcálinus; alcálicus, a, um. Uso: sustancias -, substántiae alcalīnae. alcaloide: alcalóides, is m. alcohólico: (que tiene alcohol, referente al alcohol) alcohólicus vel alkohólicus, a, um. Sin: alcóholum cóntinens; ad alcóholum pértinens. Uso: bebidas - y no -, potulenta alcohólica et analcohólica // (que bebe alcohol con exceso) ebriosus. Sin: vinolentus, vinosus; alcóholi vel alcóholo indulgens; alcohólibus vel alcóholis déditus. alcalosis: alcalosis, is f. alcance: (talento) v. capacidad. Uso: estar al - (de la mano), esse in promptu; ad manum esse. alcancía: theca (-ae f) nummária. alcoholimetria: alcoholimétria sive -metrīa, ae f. Sin: alcóholis mensura. alcanfor: cámphora, ae f. alcanforado: camphoratus, a, um. Sin: cámphorā imbutus, aspersus, mixtus. alcoholímetro: alcoholímetrum vel alkoholímetrum, i n. alcanforar: cámphorā imbúere vel aspérgere. alcoholismo: alcoholismus, i m. Sin: ebriósitas; ad ebriositatem proclívitas, propénsio, inclinátio; alcóholum nimis sumptum. alcantarilla: (sumidero para las aguas llovedizas) proflúvium, ii n; (sumidero para las aguas inmundas) cloaca, ae f. alcantarillar: proflúvia vel cloacas confícere. alcoholizado: ebriosus Sin: alcóhole affectus; alcoholismo affectus, laborans, adustus; vi alcohólicā affectus. alcaparra: cápparis, is f. alcoholizar: alcáholo imbúere vel infícere. alcatraz, v. pelícano. alcohometría, v. alcoholimetría. alcaucí o alcaucil: (alcochofa silvestre) scólymos, i m. Sin: cínara silvestris; cárduus silvester vel silvestris // (alcachofa cultivada) v. alcachofa. alcohómetro, v. alcoholímetro. Alcorán, v. Corán. alcornoque: suber, ĕris n. Uso: corteza del -, cortex, tĭcis mf. alce: alces, is f. Uso: caza de los -, venátio álcium. alcuzcuz: cuscussus, us m. alcoba: zotheca, ae f. Sin: cubículum; v. dor- 49 alcuza alcuza: (vasija en que se tiene el aceite para el uso diario) vas (-sis n; vasa, orum npl) ólei. Sin: vas oleárium; ólei ampulla; ampulla oleária; lécytus; gut(t)us; v. aceitera // (vinagreras) v. vinagrera. alejarse: abire. Sin: recédere; evádere. alelí o alhelí: leucóion vel leucóium, ii n. alemán: adj germanus vel germánicus, a, um. Sin: teutiscus; teutónicus, theodiscus. Uso: idioma -, lingua germánica vel theodisca; germánicus vel theodiscus sermo; en -, germánice vel theodisce; sermone Germanorum, germánico, theodisco; República Democrática -, Democrática res pública Germániae orientalis // sust Germanus, i m. Sin: Teutiscus; Teuton, ŏnis m. aldaba: ansa, ae f. aldea: pagus, i m. Sin: vícus, oppídulum. Uso: - global, vicus universus. aldeano: vicanus. aldehuela: vículus, i m. Alemania: Germánia, ae f. Uso: - meridional, Germánia meridionalis, meridiana, meridialis; - occidental, Germánia occidentalis; oriental, Germánia orientalis; - unificada, Germánia coadunata; ex - democrática oriental, Democrática quondam Germánia orientalis; República Federal de -, Res pública Foederata Germániae; Foederatae Germániae Civitates; la - nazi, Germánia nazística; la socialista oriental, Germánia socialística orientalis. aleación: mixtura, ae f. Sin: temperátio; temperatura. Uso: de buena, mala -, bonus, adulterinus, a, um; plata de óptima -, argentum óptimae notae. aleatoriedad: álea (-ae f) dúbia. aleatorio: fortuítus. Sin: incertus; dúbius. alegar: - razones, rationes praetéxere. alegato: adiunctum, i n. Sin: charta áddita vel adiuncta; fólium ádditum vel adiunctum. alergia: allérgia sive -lergīa, ae f. alérgico: allérgicus, a, um. alegoría: allegória sive -gorīa, ae f. Uso: servirse de alegorías, rem per imágines significare. alergista, v. alergólogo. alergología: allergológia sive -logīa, ae f. alegóricamente: allegórice. Uso: hablar -, figuratis verbis uti; translatis verbis loqui; imágine uti. alergólogo: allergólogus, i m. alero: subgrunda vel suggrunda, ae f. Sin: subgrúndium vel suggrúndium; suggrundátio. alegórico: allegóricus, a, um. Sin: translatus; figuratus. alerta: (situación de vigilancia o atención) index, dĭcis mf. Uso: - roja, index ruber // (adv, con vigilancia y atención) intentis óculis. Sin: intento ánimo. Uso: estar -, cavere; vigilare; intentis óculis vel intento ánimo ma- alegorizar: allegorizare. alegreto: hilárius, a, um. alegro: hílaris, e; hílarus, a, um. 50 alfombrilla nere; hay que estar -, cavendum vel vigilandum est; cauto opus est. seanum vel morsense; estudio del -, abecedária (ars); el que aprende el -, abecedárius. alesaje: modíoli lumen (-mĭnis n). alfajía: scándula, ae f. Uso: fabricante de alfajías, scandulárius. aleta: ala, ae f. Sin: pinna. Uso: - de hélice, hélicae vel hélicis ala // (Dep, calzado en forma de aleta de pez que usan las personas para impulsarse en el agua, al nadar o bucear) pinnae natatóriae. alfajor, v. alajú. alfalfa: herba (-ae f) médica. alfanumérico: alphanuméricus, a, um. aletargado, v. letárgico. alfarería: figlina vel figulina, ae f. alexifármaco: adj alexiphármacus, a, um. Sin: contra venenum // sust alexiphármacum vel alexiphármacon; remédium contra venenum. Uso: tomar un -, alexiphármacum súmere; remedio uti adversus venenum. alfarero: fígulus, i m. Sin: fictiliárius; ollárius. alférez: (portaestandarte) sígnifer, ĕri m. Sin: vexillárius; praecursor; antesignanus // (subteniente) súbtenens, entis m. Sin: subcenturionis vicárius vel adiutor; alter a subcenturione. ALF: Academīa Latinitati Fovendae. alfa: alpha, ae f. alfil: mório, ōnis m. alfabéticamente: alphabétice. Sin: alphabético órdine; litterarum órdine; per ordinatam litterarum sériem. Uso: ordenar -, alphabétice vel litterarum órdine dispónere; ad (vel in) lítteram digérere. alfiler: acus, us m. Sin: acúcula, acícula; spínula. Uso: - de gancho, acus tecta vel tuta. alfiletero: (especie de canuto para tener en él alfileres y agujas) ácuum theca (-ae f). Sin: aciculárium; aciárium; acutenáculum. alfabético: alphabéticus vel alphabetárius, a, um. Sin: abecedárius. Uso: en orden -, litterarum órdine dispósitus; v. alfabéticamente. alfombra: tapete, is n; tapetum, i n. Sin: peripetasma, ătis n (dat y abl pl -mătis); peristroma, ătis n (dat y abl pl -mătis). Uso: - tendida, stratum tapete; - para pasillos y escaleras, longum tapete. alfabetización: alphabética institútio (-onis f). Sin: alphabéticae institutionis indúctio; disciplina elementorum. alfabetizar: (prima) elementa docere. Sin: inítia vel rudimenta docere. alfombrar: tapétibus vel tapetis ornare; peripetásmatis vel peristrómatis exornare; - las paredes, tapétibus paríetes ornare. alfabeto: alphabetum, i n. Sin: abecedárium; litterarum ordo vel forma; ordo litterárius; lítterae elementáriae. Uso: - latino, eslavo, glagolítico…, alphabetum latinum, slávicum, glagolíticum …; - Morse, alphabetum mor- alfombrilla: tapete cálceis purgandis. Sin: stratum sub pédibus peripetasma. 51 alfombrista alfombrista: tapetárius, ii m. algomanía: algománia sive -manīa, ae f. alfónsigo: pistácium, ii n. algometría: algométria sive -metrīa, ae f; v. algesimetría. alforja: pera, ae f. Sin: saccipérium; saccipério, ōnis m. Uso: - pequeña, pérula. algómetro: algómetrum, i n; v. algesímetro. alga: alga, ae f. alguacil: appáritor, oris m. algarrobo: (árbol) ceratóniae síliquae arbor // (fruto) ceratónia síliqua. alhorre, v. meconio. alhucena, v. espliego. algazara: clamor (-oris m) ingens. aliáceo: alliáceus, a, um. álgebra: álgebra, ae f. Sin: algébrica vel algebráica disciplina, doctrina, sciéntia; cálculus litteralis; ars supputandi vel ratiocinandi per lítteras. aliado: (dicho de un Estado, de un país, de un ejército, etc) foederatus, a, um. Sin: fóedere coniunctus. Uso: estado -, cívitas foederata; estar - con alguien, coniunctum esse cum áliquo // sust sócius, ii m. Uso: los -, foederati, orum mpl; - político, sócius políticus; - del pueblo romano, sócius pópuli romani. algebraico: algébricus vel algebráicus. Sin: ad álgebram áttinens. algébrico, v. algebraico. algesimetría: algesimétria sive algesimetrīa, ae f. Sin: metiendi doloris rátio vel ars. alianza: consociátio, onis f. Uso: - de partidos, coniúnctio factionum; - de centro-izquierda, consociátio medio-sinistra. algesímetro: algesímetrum, i n. Sin: doloris index; metiendo dolori instrumentum. aliarse: fóedere se coniúngere cum áliquo. Sin: societatem coniúngere (vel fóedere iungi) cum áliquo. algesiómetro, v. algesímetro. algodón: (planta) xylon vel xylum, i n. Sin: gossýpium vel gossýpion, ii n; coton, onis m Uso: - hidrófilo, gossýpium hydróphilum; de -, xýlinus vel gossýpinus, a, um; - en rama, coacta gossýpina npl; coactília gossýpina; tomentum gossýpinum; borra de -, lanugo xýlina; hilado o tejido de esta borra, linum xýlinum; tela xýlina; xýlinum línteum; téxtile xýlinum; pólvora de -, xylon explodens. alícuota: pars, partis f. Sin: summae pars; quota pars. Uso: según - fijas, secundum quotas partes statutas. alienable: alienábilis, e. alienación: alienátio, onis f // (trastorno intelectual) alienátio mentis. Sin: améntia; deméntia. alienista, v. psiquiatra. algofilia: algophília sive -philīa, ae f. Sin: insana doloris voluptas vel cupido aliento: de un -, uno quasi hálitu; hasta el úl- 52 almadreñas timo -, ad extremum spíritum; dar los últimos -, ánimam édere vel efflare. aljibe: cisterna, ae f. aljofaina, v. palangana. aligátor: alligator, oris m. alloza, v. almendruco alimentación, v. nutrición. alma: ánima, ae (dat y abl pl -abus) f. Uso: colectiva, ánima civitatis; las - del Purgatorio, ánimae in purgatório detentae; defuncti admissa expiantes; las - de los difuntos, ánimae defunctorum. alimenticio: artículos -, cibária, orum npl; v. género. alimento: alimentum, i n. Sin: nutrimentum; cibus, i m; pábulum; en pl edúlia, orum n. Uso: - artificiales, edúlia artifício parata; - de muchas calorías, cibus multarum caloriarum. almacén: (tienda donde se venden artículos domésticos) taberna venditícia, venditória, mercatória. Uso: - grande, pantopólium // almacenes (establecimiento comercial donde se venden géneros al por menor) pantopólium, ii n // (depósito) apotheca, ae f. Sin: hórreum; receptáculum; conditórium; repositórium; receptáculum mércium; rerum receptáculum. Uso: - de trigo, cella frumentária. alineado: collineatus, a, um. Uso: naciones no alineadas, civitates non collineatae. alinear: collineare. Sin: ordinare; ad líneam digérere vel dispónere; órdine pónere; in órdinem collocare, pónere, dispónere // alinearse, órdinem fácere; pares incédere vel procédere. almacenaje: locárium, ii n. Sin: mércium receptáculi locátio. alisado: levigatus, a, um. alisadura: rei polítio (-onis f). almacenamiento: mércium stipátio (-onis f). Sin: condítio in receptáculo, vel in hórreo, vel in apotheca. alisios: vientos -, etésiae, arum fpl. Sin: trópici efflatus. almacenar: hórreo vel receptáculo cóndere. Sin: merces in hórreum repónere. Alitalia: Alitália , ae f. Sin: Aëronáutica Socíetas Alitália appellata; socíetas aëronáutica itálica. almacenero: (tendero) apothecárius, ii m // (guardalmacén) rerum receptáculi custos (-odis m). aliteración: allitterátio, onis f. Sin: adnominátio vel agnominátio; consonátio litterarum; homoeopróphoron, i n. almáciga: gluten, tĭnis n; glútinum, i n. alivio: allevátio, onis f. Sin: levátio, mitigátio; lénimen, lenimentum; levamen, levamentum, allevamentum; solátium. Uso: - del dolor, de la fatiga …, allevátio doloris, laboris… almadía, v. armadía. almadraba, v. atunara. almadreñas: sculpóneae, arum fpl. 53 almagesto almagesto: almagestum, i n. duratus. almanaque: calendárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f; fasti, orum mpl; composítio anni. Uso: - astronómico, ephémeris astronómica vel mathemática. almidonar: ámylo firmare vel durare. almazara: trapetum, i n; trapetus, i m; trapes, etis m. Sin: tórcular oleárium. alminar, v. minarete. almilla: ságulum, i n. Uso: - sin mangas, v. corpiño // (faja del pecho) v. sostén. almiranta: (nave del almirante) praetória navis (-is f). Sin: princeps navis // (mujer del almirante, navarchi vel admiralis uxor. almeja: cónchula (-ae f) decussata. Sin: mítulus, i m. almirante: navarchus, i m; navarcha, ae m. Sin: classis navarchus, praefectus, imperator; admiralis, is m; amirálius, ii m. Uso: insignia de -, vexillum vel insigne navis praetóriae; buque -, v. almiranta. almenado: pinnatus, a, um. almenaje: pinnarum órdines. Sin: pinnae, arum fpl. almenar: pinnis cíngere. almirez: v. mortero. almendra: amýgdala, ae f; amýgdalum, i n. Sin: amýgdala nux (nucis f). Uso: aceite de -, óleum amygdálinum; óleum amýgdalis expressum. almohada: cervīcal, alis n; cervicale, is n (abl cervicali). Sin: cervicárium; pulvīnar; pulvinus; cervical cápitis. almendrado: amygdálinus, a, um. almohadilla: tinctórium signatórium. Sin: pulvillus signatórius vel umíficus. almendrero, v. almendro. almendro: amýgdalus, i f. Uso: del -, amygdáleus, a, um. almohadón: pulvinar, aris n; pulvinus, i m. Uso: - de aire, pulvinus aérifer; pulvinus áëre refertus; - calorífero, thermóphorum. almendruco: amara nux (nucis f). almohaza: strígilis, is f. almíbar: mulsum, i n. Sin: sciropum; syropus. Uso: en -, mellitus, a, um. almohazar: strígili detergēre, defricare, subrádere. Sin: penículo detergere. almibarado: (pp de almibarar) mulso condītus // fig múlseus, a, um. almóndiga, v. albóndiga. almoneda, v. subasta. almibarar: mulso condire. almorrana, v. hemorroide. almidón: ámylum vel ámulum, i n. almorzar: prandēre. Sin: prándium súmere. Uso: después de -, post prándium; pransus, a, almidonado: amylatus, a, um. Sin: ámylo 54 alpino um; sin -, impransus; invitar a -, ad prándium invitare vel vocare. alopático: allopáthicus, a, um. alopecia: alopécia sive -pecīa, ae f. almuédano, v. muecín. alorritmia: abnormis vel enormis arteriarum pulsus (-us, m). Sin: non aequa pulsūs íctuum intervalla. almuerzo: prandium, ii n. Sin: prándium meridianum. Uso: - frugal, prandículum; prandíolum; durante el -, inter prandendum; tomar el -, v. almorzar. alotropía: allotrópia sive -tropīa, ae f. Sin: formae variátio. alocroario: allochróicus, a, um. Sin: versícolor, oris; colorem várians. alotrópico: allotrópicus, a, um. alocroico, v. alocroario. alpaca: (mamífero) alpaca sive álpaca, ae f // (fibra textil) alpaca sive álpaca, ae f. Sin: alpacae lana // (aleación) alpacca, ae f. Sin: alpacha. alocroísmo: allochroīsmus, i m. alocromasia: (enfermedad de la vista) allochromásia sive -masīa, ae f // (cambio de color) v. alocroísmo. alpargata: spártea, ae f. Sin: cannábina; sólea spártea vel cannábina; cálceus spárteus vel cannábinus. alocución: allocútio, onis f. Uso: - radial, allocútio radiophónica. Alpenstock: báculus alpinus vel álpicus. Sin: báculum álpicum; báculus montanus. alodial: allodialis, e. Sin: immunis, e; tributorum vel tributis immunis; aliena potestate immunis. Alpes: Alpes, ium fpl. Uso: de los -, v. alpino; que habita en los -, álpicus vel inalpinus. alodio: allódium, ii n. alpinismo: alpinismus, i m. Sin: alpinae excursiones, exercitationes; stúdium alpinarum scansionum; Alpium ascensus; móntium ascensus; móntium lustrátio, ascensus, escensus; móntium stúdium. alófono: alieni sermonis. alógeno: adj allógenus, a, um. Sin: alienígenus; allophylus // sust alienígena, ae mf. Sin: allógenus, i m; allophylus, i m. alpinista: alpinista, ae m. Sin: Alpium lustrator vel oríbates (-ae m); oríbates; vir alpinus; móntium ascensor vel lustrator; montívagus, i m // (persona aficionada a ascensiones en los Alpes) Alpium amator; scandendi Alpes ávidus, cúpidus; studiosus Alpium lustrator; voluptárius móntium lustrator; studiosus móntium ascensor. alojamiento: hospítium, ii n. Sin: deversórium; habitátio. alojar: hospítio excípere // alojarse, deversari. alopatía: allopáthia sive -pathīa, ae f. Sin: allopáthica curátio. alpino: adj alpinus vel álpicus, a, um. Sin: alpensis, e; sust alpinus, i m; las tropas -, al- 55 alquería pini, orum mpl. alquitranado: bituminátio, onis f. Sin: picátio. alquería: (casa de campo) domus (-us f) rústica // (establecimiento agrícola) villa, ae f. Sin: fundus; villa rústica; rústicum praedium. alquitranar: bituminare. Sin: picare; catrámine illínere; pice obtinere. altanería: supérbia, ae f . Sin: ánimi elátio; contémptio. Uso: con -, superbe; elate; contemptim; insolenter. alquilador: locator, oris m (que da en alquiler); conductor, oris m (que toma en alquiler). Uso: - de cuartos amueblados, cubiculorum locator; - de vivienda, áedium locator. altar: altare, is n; altar, aris n. Sin: ara. Uso: - consagrado, altare consecratum; - inmóvil o fijo, altare immóbile vel fixum; - mayor, altare máximum, ara máxima; - movible o portátil, altare móbile vel portátile; - papal, altare papale; - de madera, altare lígneum vel duráteum; - de mármol, altare marmóreum; de piedra, altare lapídeum; consagrar un -, altare vel aram consecrare; erigir un -, altare cóndere, constitúere, fácere. alquilar: (dar en alquiler) locare // (tomar en alquiler) condúcere. alquiler: (dar en alquiler) locátio, onis f; (tomar en alquiler) condúctio, onis f . Uso: - anual, ánnua habitationis pénsio; - de almacén, locárium; - de coches, locátio autocinetorum; - mensual, ménstrua áedium pénsio // (precio en que se alquila algo) prétium locationis (de parte del locatario); prétium conductionis (de parte del alquilador). Uso: costo del - de una habitación, prétium pro habitatione conducta erogandum; ¿cuánto pagas de - ?, quanti hábitas?; pago un - elevado, magni hábito // de -, conductícius, a, um. altarcito: árula, ae f. altavoz: altilóquium, ii n. Sin: altísonum; altísona tuba; megaphonum vel megalophonum; vocis amplificator vel propagator; vocis amplificandae instrumentum; v. megáfono. alte, v. malvavisco. alquimia: alchímia, ae f. Sin: ars metallum vel metalla mutandi; auri conficiendi ars; metalli mutátio. alterable: mutábilis, e. Sin: qui, quae, quod vitiari potest. altercado: altercátio, onis f. Sin: convícium. alquímicamente: alchimístice. álter ego: alter ego. Sin: alter idem. alquímico: alchimísticus, a, um. alternador: alternator, oris m. alquimista: alchimista, ae m. Sin: alchímiae studiosus vel professor. alternancia: alternamentum, i n. alquitrán: catranum, i n. Sin: catramen, mĭnis n; catranum; bitumen; píceum bitumen; pix, picis f. alternativa: óptio, onis f. Uso: - política, óptio política; vices públicae. alternativamente: alternatim. Sin: vicissim; 56 alud alternis vícibus; in vicem; per vices. crusta. alternativo: optivus, a, um. altramuz: lupinus, i m. alterno: corriente -, v. corriente. altruismo: altruīsmus, i m. Sin: alterīus stúdium; aliorum cura; communis utilitatis stúdium; benevoléntia erga álios. alteza: (tratamiento honorífico) celsíssimus vir, celsíssimus princeps // (elevación, sublimidad) excélsitas ánimi; elátio et magnitudo ánimi. altruista: altruīsta, ae m. Sin: alterīus studiosus, aliorum curiosus; alieni curiosus; communis utilitatis studiosus; aliorum cómmodis insérviens. altillo, v. desván. altimetría: altimétria sive -metrīa, ae f. Sin: altitúdinis mensura; altitúdinis metiendae rátio, doctrina, disciplina; v. hipsometría. altura: (elevación sobre la superficie de la tierra) altitudo, dĭnis f. Uso: - de una persona, celsitudo córporis, procéritas córporis; estar, ponerse a la - de su cometido, rebus agendis idóneus sum, fio; estar, ponerse a la - de los tiempos, tempóribus par sum, fio. altímetro: adj altimétricus, a, um. Sin: ad altitúdinem metiendam spectans // sust altímetrum, i n. Sin: altitúdinis index; altitúdini metiendae instrumentum vel index; v. hipsómetro. alubia, v. poroto. alucinación: alucinátio, allucinátio, halucinátio, hallucinátio, onis f. Sin: mentis error; species falsa. Uso: tener alucinaciones, vanas imágines accípere; padecer alucinaciones, alucinari, allucinari, halucinari, hallucinari. Sin: décipi, falli, illudi. altiplanicie: oropédium, ii n. Sin: alta vel édita planíties; montis vel montana planíties; régio in dorso montis porrecta. altiplano, v. altiplanicie. altisonante: altísonans, antis; altísonus, a, um. alucinado: alucinatus, allucinatus, halucinatus, hallucinatus, a, um. Sin: alucinatione captus, deceptus, laborans. alto: (altura) altitudo, dĭnis f. Uso: la nave tiene setenta y dos metros de -, navis in altitúdinem septuaginta duorum metrorum exténditur // ¡alto! ¡alto ahí!: siste!, consiste! Sin: gradum siste! // - el fuego, ignistítium, ii n. alucinante: alucinatórius, a, um. alucinar: (producir alucinación) in errorem indúcere // (fig ofuscar, seducir o engañar con arte) cápere, decípere; illúdere (con dat o in y ac); irretire. altoparlante: megáphonum sive megaphōnum, i n; megaphónium, ii n. Sin: megalophonum; amplificatórium (instrumentum); repercussórium; vocis amplificator; v. altavoz. alucinógeno: adj alucinatórius, a, um // sust medicamentum alucinatórium. alud: labina, ae f. Sin: nívium moles; nívium moles décidens vel delabens (cuando se está altorrelieve: éctypa imago (-gĭnis f). Sin: alta 57 aludir desarrollando); nives devolutae vel delapsae fpl; devolutus nívium lapsus; ingens nívium moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae un -, nívium moles de monte devólvitur vel lábitur; caminos obstruidos por los -, viae nívium mólibus interclusae. vione vexati (perjudicados por el -); aquarum alluvione óbruti (ahogados por el -); alluvione e suis sédibus deturbati (echados de sus moradas por el -). alveolitis: alveolitis, ĭdis f. Sin: alveorum inflammátio vel inflátio. Uso: - dental, alveolitis dentária; déntium alveolorum inflammátio; - pulmonar, alveolitis pulmonária; pulmonum alveolorum inflátio. aludir: áliquem vel áliquid significare. Sin: áliquem designare; áliquid tángere; significatione áliquem appellare; de áliqua re mentionem inícere; allúdere + dat; annúere; adumbratim memorare; léviter tángere vel attíngere. alvéolo: alvéolus, i m. Uso: - pulmonar, alvéolus pulmonaris vel pulmonárius. alumbrar: auro vel argento illuminare. alverja, v. arveja. alumbre: alumen, mĭnis n. alza: - en el precio de los víveres, prétii áuctio; pretiorum durítia. Sin: grávitas vel saevítia annonae; annonae cáritas, grávitas, augmentum. aluminio: alumínium, ii n. alumna: alumna, ae f. Sin: discípula (dat y abl pl -abus). alzacoches, v. críquet. alumnado: cuncti alumni; scholástici; discípuli mpl. alzacuello: cóllulum, i n. Sin: focale; colli amictus (-us m) vel corona. alumno: alumnus, i m. Sin: scholaris; scholásticus; discípulus. Uso: - interno, ephebēi vel collégii alumnus; convictor; contubernalis. alzapaño: velipéndium, ii n. ama: - de casa, domíseda, ae f; - de leche, nutrix, icis f; - de llaves, rei domésticae curatrix; - seca, assa; nutrix assa; sicca nutrix. alunizaje: lunae appulsus (-us m). Sin: in lunam appulsus vel descensus. amado: bien -, percarus, a, um. Sin: summópere dilectus. alunizar: lunam contíngere. Sin: in lunam appellere, descéndere, contíngere, égredi. amaestrado: condocefactus, a, um. alusión: allúsio, onis f. Sin: memorátio; méntio. Uso: hacer - a, v. aludir. amaestrador: magister, tri m. Sin: doctor. Uso: buen - (domador), domandi peritus magister. alusivo: signíficans. Uso: discursos - a algo, sermones quibus méntio inícitur de áliqua re. amaestrar: condocefácere. aluvión: allúvies, elúvies, dilúvies, ēi f. Sin: elúvio, onis f; aquarum allúvio vel collúvio; inundátio. Uso: víctimas del -, aquarum allu- amago: simulátio, onis f. Sin: lúdicra versútia; falsus córporis motus (-us m). 58 ámbar amainar: - la bandera, vexillum demíttere, subdúcere, submíttere; - las velas, vela dedúcere vel subdúcere. cuppédia. amarra: Mar ora, ae f. Sin: retináculum; rudens, entis m (gen pl rudentum); funis; restis (ac -im vel -em, abl -i vel -e). Uso: las - de la nave, retinácula navis; cortar las -, oras praecídere; soltar las -, sólvere oras. amalgama: Quím amálgama vel hamálgama, ae f // fig mixtura, ae f. Sin: commixtio; rerum mixtura; diversarum rerum congregátio vel coniúnctio. amarradero: navis státio (-onis f). amalgamación: amalgamátio, onis f. amarradura, v. amarre. amalgamar: miscere vel commiscere // amalgamarse, misceri. amarrar: appéllere. Sin: applicare; alligare; deligare; religare; áncoram iácere; navem ancorálibus firmare; rudéntibus (vel fúnibus, vel réstibus) navem alligare. amante: (varón) amans, antis; amator, oris m; amásius, ii m; is qui amat // (mujer) ea quae amat; amata, ae f; pelex, lĭcis f (concubina de un hombre casado); múlier amata, adamata, dilecta. amarre: appulsus, us m. Sin: applicátio; alligátio; religátio; áncorae iaculátio vel iactátio. amanuense: amanuensis, is m. Sin: servus vel minister a manu. amasadera, v. artesa. amasador: subactor, oris m; qui massam súbigit // (panadero) pistor, oris m. amaraje: descensus (-us m) in mare. Sin: super mare descénsio, demíssio, delápsio, delapsus (-us m). amasadora: subactrix, icis f; quae massam súbigit // (máquina de amasar) máchina subactória. amaranto: amarantus vel amaranthus, i m. amasadura: subáctio, onis f; subactus, us m. amarar: aequorari. Sin: in mare descéndere, appéllere, desilire; ad aequor appéllere vel delabi. amasar: subígere. Sin: dépsere; glutinare, conglutinare. Uso: - harina, subígere farinam; - pan, dépsere panem. amargamente: amare. Sin: amáriter. amargar: (volver amargo) amarum fácere. Sin: amaricare; amarificare // (causar aflicción o disgusto) áliquem maerore affícere; álicui maerorem afferre // amargarse, tristitiam ex áliqua re excípere. amaurosis: amaurosis, -is f. amargo: (dulce) v. amarguillo; (licor) amarellus, i m. ambages: ambages, um fpl. Uso: sin -, missis ambágibus. amarguillo: amarellum, i n. Sin: subamara ámbar: - amarillo, súccinum, i n; - gris, par- amatista: amethystus, i f. amatorio: amatórius, a, um; v. erótico. 59 ambidextro dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, azabache, ambrum nigrum. naturae loca; res externa; res externae; circumstántiae, arum fpl. ambidextro o ambidiestro: adj ambidexter, ĕra, ĕrum; ambidexter, tra, trum // sust ambidexter, tri m. ambigüedad: ambigúitas, atis f. ámbito: (espacio comprendido dentro de límites determinados) ámbitus, us m. Sin: circúitus, us m. Uso: en su - natural, in suo ámbitu naturali // (espacio ideal) ámbitus, us m. Sin: spátium, ii n; fines, ium mpl; régio, onis f . Uso: - político o estatal, ámbitus qui respúblicas et civitates complectitur; - social, ámbitus socialis; fines rei socialis; - de acción, ámbitus actionis; - de la acción pública, publicarum rerum régio; - de la escuela, regio scholae; - de la vida, vitae spátium. ambientación: ámbitūs assuetudo (-dĭnis f). Sin: accommodátio ad áliquid (vel álicui rei). ambiental: ambitalis, e. Sin: circumiectalis, e. Uso: asuntos -, res circumiectales; problemas -, problémata circumiectália. ambientar: assuefácere. Sin: aptare; (áliquem) moribus temporibusque accommodare; móribus assuefácere; caelo assuefácere (habituar al clima). Uso: - un personaje, in momento histórico áliquem collocare; ad témpora sua áliquem referre // ambientarse, assuefíeri; assuéscere; se accommodare; caelo assuefíeri vel assuéscere; móribus assuefíeri vel assuéscere; locorum morumque adiunctis assuéscere; móribus se accommodare. ambivalencia: ambivaléntia, ae f. Sin: anceps rátio, condício, status; duplex rátio. ambivalente: anceps, cípitis. Sin: duplex; ambifárius. Uso: todo crecimiento es -, quaevis progréssio ad utramque partem valet; ambivalente, sin duda, el trabajo, profecto labor vim habet in utramque partem. ambiente: - artístico, artíficum ámbitus (-us m); - científico, disciplinarum naturálium ámbitus; - corrompido, morum temporumque vitia, vel corruptelae, vel turpitúdines; - doméstico, domésticus convictus; doméstica consórtio; - favorable, secundi hómines mpl; - histórico, témporum ac rerum adiuncta npl; - hostil, hómines ímprobi mpl; - literario, litteratorum ámbitus; - moral, morum condiciones; - periodístico, diurnariorum ámbitus; obrero, opíficum ordo; opífices mpl; - religioso, ámbitus sacer; religiosae vitae condiciones; - social, socialis ámbitus; socialis vitae condiciones; témpora et personae // geofísico, ámbitus, us m. Sin: circumiectus, us m; ambiéntia, ium npl; circumiecta, orum npl; circumiacéntia, ium npl; circumfusa, orum npl; locorum natura; rerum locorumque adiuncta; circumiecta natura; circumiacentia ambón: ambo, ōnis m. Sin: cáthedra; púlpitum; suggestus, us m; v. púlpito. ambulancia: autoárcera, ae f. Sin: árcera automatária; autoraeda infirmis (excipiendis); autoambulatórium (vehículum); autocinetum aegrorum; autovehículumm sauciorum; autoárcera infirmorum vel sauciorum. ambulante: ámbulans, antis. Sin: ambulatórius; circumforáneus. Uso: vendedor -, ambulator; ínstitor; círcitor; circulator. ambulatorio: (que sirve para caminar) ambulatórius, a, um // (dispensario) ambulatórium, ii n. Sin: ambulatórium médicum vel valetudinárium. ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f . 60 aminoácido ametrallador: adj ballistárius, a, um. Uso: fusil -, parvum tormentum automatárium // sust ballistárius, ii m. Sin: ignífera missília iáculans. amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vérsibus alternis constans. Uso: verso -, versus amoebaeus. amenaza: amenazas a la vida humana, vitae humanae minationes; hóminum vitae impendentes minationes; amenazas contra la vida, perícula in vitam intentata; - frontal a toda la cultura de los derechos del hombre, minae adversum iúrium humanorum omnem cultum. ametralladora: (autómatum) polýbolum, i n. Sin: mydróbolum vel -on, i n; mydríbalum, i n; mydribalatrix, icis f (máchina); pyroballista, ae f; ballista ignífera vel ignívoma. ametrallamiento: missílium ignivomorum iactus (-us m). América: América, ae f. Uso: - Española, América Hispánica; Iberoamérica, HiberoAmérica; - Latina, Sud -, América meridiana vel australis; Centro -, - Central, Média América; - del Norte, América septentrionalis vel septemtrionalis. ametrallar: mydribalare. Sin: mydris percútere, ferire; mydros iácere, conícere, inícere, inferre, fúndere, effúndere; ignívoma vel ignífera missília conícere, iácere, iactare, iaculari; ignívomis vel igníferis missílibus ággredi, verberare, percútere, confríngere, diffríngere, cáedere; igníferos vel ignívomos glóbulos conícere; igníferas vel ignívomas glandes conícere. americana: (prenda de vestir) thorácium americanum; thorax (-ācis m) americanus; v. campera. amianto: amiantus, i m. Sin: ásbestos, i m. americanada: americanorum more gestum // fig res mira. amiba, v. ameba. americanismo: americanismus, i m. amida: ammida, ae f. americanista: americanista, ae m; americanístria, ae f. amigable: amicábilis, e. Sin: amicalis. americanización: americanizátio, onis f. Sin: morum americanórum indúctio. amigablemente: amicabíliter. Sin: amicáliter. americanizar: americanizare. Sin: mores americanos indúcere vel indúere. amígdala: amýgdala, ae f. Sin: tonsilla. Uso: inflamación de las -, v. amigdalitis; supuración, ulceración de las -, tonsillarum suppurátio vel ulcerátio. americano: adj americanus, a, um // sust Americanus, i m. amigdalitis: amygdalites, tĭdis f. Sin: amýgdalae inflammátio; tonsillarum inflátio. amerindio: Indus americanus m. Sin: autochthon (-ŏnis m) americanus. amina: amina, ae f. ametista, v. amatista. aminoácido: aminoácidum, i n. 61 amistoso amistoso: amicábilis, e; no -, inamicábilis. amoniacal, v. amoníaco. amito: amictus, us m. Sin: epomis, ĭdis f; líneus amictus; línea epomis. amoníaco: sust sal ammoníacum n; sal ammoníacus m; (gas compuesto de ázoe e hidrógeno) vapor ammoníacus; (disolución de gas amoníaco en agua) liquor ammoníacus // adj ammoníacus, a, um. amnesia: amnésia sive -nesīa, ae f. Sin: memóriae amíssio (pérdida); memóriae deféctio (debilidad notable). Uso: estoy sujeto a frecuentes -, memória saepe me déficit. amonio: ammónium, ii n. Amnesty International: Amnéstia (-ae f) Internationalis. Sin: socíetas internationalis ab amnéstia; sodálitas ab amnéstia internationali; amnéstia inter gentes. amor: amor, oris m. Sin: diléctio. Uso: - conyugal, coniugalis amor; - divino, cáritas; materno, matris amor; materna cáritas. amoral: sensus moralis expers. Sin: legis moralis néglegens. amnistía: amnéstia sive -nestīa, ae f. Sin: impúnitas; vénia et oblívio; vénia et impúnitas; vénia incolumitasque; oblívio rerum ante actarum vel praeteritarum; poenarum remíssio et oblívio; oblívio factorum dictorumque. Uso: - parcial, amnéstia particularis vel partialis; - total, amnestia totalis; - general, ómnium factorum dictorumque oblívio; política, discordiarum oblívio. amorcillo: áliger puer Cupīdo. amorfo: amorphus, a, um. Sin: informis; formā carens. amortiguador: antipulsórium, ii n. amortizable: amortizábilis, e . Sin: exstinguíbilis; solúbilis. amnistiar: amnéstiam concédere. Sin: amnéstiam decérnere; oblivionem praestare vel sancire, véniam et impunitatem dare vel largiri; véniam in praetéritum donare. amortización: amortizátio, onis f. Sin: exstínctio; solútio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gradária solútio; - de una deuda, aeris alieni solútio vel exstínctio; débitae pecúniae solútio; - de un crédito, iusti créditi solútio; créditae pecúniae solútio. amoblado: (supelléctile) instructus, a, um. amoblar: (supelléctile) instrúere (por ej, domum, una casa; conclave, un cuarto). amortizado: amortizatus, a, um. Sin: exstinctus; solutus. amok: amok n indecl. amoladera, v. afiladera. amortizador (de coche, avión): elastérium, ii n. Sin: amortizatórium; attenuatórium; extenuatórium. amolador, v. afilador. amonestación: monítio, onis f. amortizar: amortizare. Sin: exstínguere, restínguere; sólvere, exsólvere, dissólvere, persólvere. Uso: - en cuotas, pensiónibus sólvere; gradatim vel sensim exstínguere; - en amonestar: monere. 62 anacámptico una serie de años, in annos sólvere; - un crédito, créditum sólvere; - una deuda, pecúniam débitam sólvere; débitum álicui sólvere; - una deuda al contado, pecúniam praesentem sólvere; no estar en condiciones de - las deudas, solvendo non esse. amplitud: - de ideas, ánimi mentisque amplitudo. ampolla: (vasija de vidrio o de metal) ampulla, ae f. Sin: phíala. Uso: pequeña -, ampúllula; lagúncula; fabricante de ampollas, ampullárius, ii m // (tubito de vidrio) túbulus (-i m) vítreus. Sin: vítreum subtilíssimum vel tenuíssimum // (vejiga) púsula vel pústula ae f // (vinajera) v. esta voz. amperaje: amperiana (eléctridis) ténsio. ampere, v. amperio. amperímetro, v. amperiómetro. ampulosamente: inflate. Sin: túmide; túrgide. Uso: hablar, escribir -, ampullari; sesquipedálibus verbis ampullari. amperio: ampérium, ii n. Sin: amperiana (eléctridis) mensura. Uso: - hora, amperhora, ae f. ampulosidad: verborum tumor (-oris m) vel pompa (-ae f). Sin: ampullae; ampullae et sesquipedalia verba. amperiómetro: amperómetrum, amperiómetrum, i n. ampliación, v. amplificación. ampuloso: inflatus, a, um. Sin: túrgidus; túmidus; v. discurso, estilo, lenguaje. ampliador: (aparato o máquina que amplía) amplificatória, ae f (máchina). amputación: amputátio, onis f. Sin: exséctio, truncátio. ampliadora, v. ampliador amueblado, v. amoblado. ampliar, v. amplificar. amueblar, v. amoblar. amplificación: amplificátio, onis f. Sin: ampliátio // Fotogr maiorátio vel ampliátio photográphica; (fotografía, texto, plano, etc., ampliados) antítypum amplificatum n. Uso: - electrónica, amplificátio electrónica. amuleto: amuletum, i n. Sin: res averrunca; en pl también práebia, orum n. amura: propes, pĕdis m. anabaptista: anabaptista, ae m; anabaptístria, ae f. Sin: iterandi baptismi assertor m, assertrix f. amplificador: Fís, Electr amplificatórium, ii n. Sin: amplificatrum; máchina amplificatória; instrumentum amplificatórium // (altavoz) v. esta voz. anabiosis. anabiosis, -is f. Sin: resuscitátio. amplificar: amplificare // (reproducir fotografías, planos, textos, etc., en tamaño mayor del original) amplificare. Sin: in maius iterare. Uso: el que amplifica, amplificator. anabolismo: anabolismus, i m. anabrosis: anabrosis, -is f. anacámptico: anacámpticus, a, um. 63 anacardo anacardo, v. caoba. litterarum ignorántia, ignorátio, inscítia, insciéntia; plena litterarum ignorántia; litterarum elementorum ignorántia. anacoluto: anacoluthum vel anacoluthon, i n. Sin: orationis inconsequéntia. analgesia: analgésia sive -gesīa, ae f. Sin: indoléntia, indolória, ae f; doloris suppréssio, caréntia, vacúitas; doloris sensus amíssio, privátio, adémptio, detráctio. anacoreta: anachoreta, ae m. anacorético: anachoréticus, a,um. anacreóntico: anacreontīus, vel anacreontēus, vel anacreónticus, a, um // sust anacreontīus, ii m (versus, númerus); anacreontīum, ii n (metrum). analgésico: adj analgésicus vel analgéticus, a, um. Sin: indolórius; dolorem áuferens vel arcens. Uso: remedios -, indolória, orum // sust anódynum, i n; medicamen analgésicum; analgésicum medicamentum. anacrónico: anachronísticus, a, um. Sin: desuetus; obsoletus; a témporis ratione abhorrens. análisis: (descomposición de un cuerpo en sus principios constitutivos) resolútio, onis f // (examen que se hace de algún asunto, obra, etc.) análysis , is (ac -im, abl -i) f. Sin: investigátio, pervestigátio; inquisítio; explicátio; analýtice, es f. Uso: - aritmético, científico, espectral, estético, filosófico, gramatical, histórico, lógico, matemático, psicológico, químico, análysis arithmética, scientífica, spectralis, aesthética, philosóphica, grammaticalis, histórica, lógica, mathemática, psychológica, chímica vel chémica; - espectroscópico, spectroanálysis, is f; - de la sangre, sánguinis (elementorum) inspéctio vel inquisítio; - de la sociedad humana, análysis societatis humanae; - por computadora, ordinatralis análysis; análysis computatória; hacer el - de algo, alicúius rei síngulas partes dispícere. anacronismo: anachronismus, i m. Sin: error chronológicus; falsa vel errata témporum computátio // fig res a nostris abhorrens tempóribus; quod a ratione témporis abhorret vel alienum est; quod a nostris móribus abhorret. Uso: caer en anacronismos, rectum témporum órdinem non servare. anaerobio: adj anaëróbicus vel anaëróbius, a, um // sust anaëróbium, ii n. Sin: anaëróbicum vel anaëróbium bactérium; bactérium sine oxýgeno vivens. anagógico: anagógicus, a, um. anagrama: anagramma, -ătis n. Sin: nomen inversis lítteris compósitum. analista: analysta, ae m. Sin: análysim exercens. analectas: selecta, orum npl. Sin: excerpta, orum npl; v. antología, florilegio. analíticamente: analýtice. Sin: per análysim vel per analýticen; analýtica ratione; singillatim, singulatim (detalladamente). analfabeto: adj analphabetus, a, um. Sin: illitteratus; nésciens lítteras; ignarus alphabeti // sust analphabetus, i m. Sin: illitteratus; litterarum ignárus. analítico: analýticus, a, um. Sin: explicatórius; resolutórius. analfabetismo: analphabetismus, i m. Sin: 64 anatema analizador: (persona) analyzator, oris m. Sin: decompósitor; solutor // fig explorator, oris m // (aparato) analyzatórium, ii n. Sin: decompositórium; solutórium. mata; fóruli. anaranjado: (de color de naranja) lúteus, a, um // (el segundo color del espectro solar) lúteum, i n; lúteus color. analizar: Quím analyzare. Sin: decompónere, sólvere, dissólvere, resólvere; análysim fácere // fig investigare, pervestigare; indagare; inquírere (per partes); explorare; examinare; scrutari, perscrutari; perpéndere. anarquía: anárchia sive anarchīa, ae f. Sin: rerum evérsio, subvérsio, perturbátio; dominatione vacare; légibus carere; sine légibus esse; nullae leges; nulla res pública. Uso: moral, morum perturbátio et confúsio; provocar la -, disturbare vitae societatem. análogamente: analógice. Sin: per analógiam; analógica ratione. anárquicamente: anárchiam. analogía: analógia sive -logīa, ae f. Sin: propórtio; similitudo. Uso: por -, per analógiam; similitúdine; per similitúdinem; simíliter. anárchice. Sin: per anárquico: adj anárchicus, a, um. Sin: seditiosus; turbulentus; légibus carens vel resolutus; nullīus légibus obnóxius; legum impátiens. Uso: Estado -, cívitas légibus resoluta // sust anárchicus, i m. Sin: eversor, subversor; rerum perturbator. analógicamente, v. análogamente. analógico: analógicus, a, um; ad analógiam spectans. Uso: calculadora analógica, computatrum vel computatórium analógicum. anarquismo: (movimiento social) anarchismus, i m // (doctrina) anarchicorum doctrina vel rátio. análogo: análogus, a, um. Sin: símilis; affinis; similitúdinem habens. Uso: de manera -, símili modo. anarquista: anarchista, ae m. Sin: seditionum fautor; nullīus legis fautor; rerum novarum cúpidus. anamnesis: anamnēsis, is f // (reminiscencia) recordátio, onis f. anamorfosis: anamorphosis, -is f. anastático: anastáticus, a, um. Uso: edición -, edítio anastática. ananá: (fruto) ananasum, i n; ananasa, ae f. Sin: malum píneum // (árbol) ananasus, i f. Sin: pínea americana. anastigmático: anastigmáticus, a, um. anastigmatismo: anastigmatismus, i m. anaplastia: chirúrgia sive -rurgīa (-ae f) anaplástica. anastomosis: anastomosis, is f. anaquel: plúteus, i m. Sin: loculamentum; pegma, -ătis n; fórulus; repositórium; armárii loculamentum. anástrofe: anástrophe, es f. anatema: anáthema, ătis n. Sin: excommunicátio. anaquelería: plútei, orum mpl. Sin: pég- 65 anatematizar anclaje: ansárium, ii n. anatematizar: anathematizare. Sin: excommunicare // fig públice exsecrari. anclar: áncoram iácere vel pónere. Sin: navem subdúcere; ad áncoram deligare. Uso: estar, permanecer anclado, stare, consístere ad áncoram; buque anclado, navis ad áncoram deligata. anatocismo: anatocismus, i m. Anatolia: Anatólia, ae f. anatomía: anatómia sive anatomīa, ae f; anátome, es f; anatómice, es f. Sin: córporis séctio, incísio, concísio. Uso: - comparativa, anatómia comparativa. áncora, v. ancla. andadera o andaderas: (utensilio para enseñar a andar) (infántium) habenae, arum fpl. anatómico: adj anatómicus, a, um. Sin: ad córporis sectionem áttinens. Uso: disección - , séctio anatómica // sust anatómicus, i m. andador o andadores, v. andadera. anatomista: anatomista, ae m. Sin: anatómiae studiosus, magister, doctor, peritus. Andalucía: Vandalícia, ae f. Sin: Andalúsia; Báetica, Bóetica. ancestral: avītus, a, um // fig priscus, a, um. Sin: antīquus, antiquíssimus. andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. andalusianus; andalusiensis, e // hab Vandaliciani, orum. Sin: Andalusienses, ium. anchoa: áphia, ae f. Sin: áphye, es f; ápua, ae f. andamio: tabulatum, i n; tabulátio, onis f. Sin: contignátio. anchura: - de una vía, v. trocha. andante: Mús aequabíliter. Sin: léniter; moderatus músicus modus; temperata symphónia; modulátio aequábilis vel lenis; modulátio aequábilis vel lenis fluens. anciano: adj (en oposición a joven) vetus, véteris // sust senex, senis m. Sin: homo vel vir provectae aetatis; (en oposición a joven) homo vel vir vetus. Uso: - venerable, venerábilis vel venerandus senex; asilo de ancianos, v. asilo; no es lícito dejar a los - en soledad, non licet hómines véteres in solitúdine relínquere. andantino: Mús aequabílius; lénius; modulátio lenior. andas: lectica vel lectícula, ae f. Sin: sandápila; gestatórium; portatória; férculum; sella baiulatória, gestatória, portatória. ancla: áncora, ae f. Uso: echar - o anclas, áncoram vel áncoras iácere; levar el - o anclas, áncoram vel áncoras tóllere, sólvere; cable del -, ancorale, is n; del -, ancoralis, e; ancorárius, a, um; provisto de -, ancoratus; está el buque sobre el -, navis ad áncoram deligata est. andén: crepido, dĭnis f; v. plataforma. Andes: Andae, arum fpl; Andes, ium fpl. Sin: Andes montes; Andina iuga. Uso: de los -, andinus, a, um andinismo: andinismus, i m. Sin: andinae 66 anestesiar anemógrafo: anemógraphum, i n. excursiones, exercitationes; stúdium andinarum scansionum. anemología: anemológia sive -logīa, ae f andinista: andinista, ae m. Sin: scandendi Andes (Andas) ávidus, cúpidus; studiosus Andium (Andarum) lustrator. anemomancia o anemomancía: anemomántia sive -mantīa, ae f. anemómetro: anemómetrum, i n. Sin: index (-dĭcis) ventorum motūs vel ímpetūs; mensórius ventorum index; mensórium ventorum instrumentum; instrumentum venti vel ventorum mensórium. andino: andinus, a, um. andrógino: adj ambiguo sexu. Sin: dúplici sexu // sust andrógynus, i m. anécdota: anédoctum, i n. Sin: narratiúncula; historíola, historiúncula; fabella, fábula. Uso: - divertida, faceta narratiúncula; lépida historíola. anémona o anemona: anémone, es f. anemone, v. anémona. anemoscopia, v. anemomancia. anecdotario: anecdotorum colléctio; narratiúnculae collectáneae fpl; anécdota, orum npl; narratiúnculae, fabellae, historíolae fpl. anemoscopio: anemoscópium, ii n. Sin: venti vel ventorum index (-dĭcis m); ventorum mutationum index. anecdótico: anecdóticus, a , um. Sin: ad anécdota pértinens. anepigráfico: sine título. anecdotista: (que escribe anécdotas) anecdotorum scriptor. Sin: narratiuncularum scriptor // (que refiere o gusta de contar anécdotas) fabulator; qui narratiúnculas narrat. aneritroblepsia, v. aneritropsia. aneritropsia: anerythrópsia sive -thropsīa, ae f. Sin: nulla rubri coloris cernendi facultas. aneroide. aneróides, is n. Sin: barómetrum sine líquido. aneléctrico: aneléctricus, a, um. anemia: anháemia sive -haemīa, ae f. Sin: sánguinis inópia, debílitas, deféctio, infírmitas. Uso: sufrir de -, anháemiā laborare. anestesia: anaesthésia sive -sthesīa, ae f. Sin: sensationis privátio, amótio, adémptio; nulla sentiendi facultas vel imminuta sentiendi facultas (privación total o parcial de la sensibilidad). Uso: - local, anaesthésia localis; por medio del éter, v. eterización. anémico: adj y sust anháemicus. Sin: sánguine débilis; anháemia laborans. anemografía: anemográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ventorum descríptio, tractátio, tractatus (-us m). anestesiar: anaesthetizare. Sin: anaesthésiam afferre; soporare; anaesthesiā soporare; sensu alienare áliquem; sentiendi facultatem auferre. anemográfico: anemográphicus, a, um. 67 anestésico anestésico: adj anaesthéticus, a, um. Sin: indolórius; sentiendi facultatem áuferens // sust anaesthéticum, i n. Sin: anaesthéticum medicamentum; medicamentum sensum áuferens. ángel: ángelus, i m. Uso: - custodio o de la guarda, ángelus tutelaris vel custos // fig, es un -, vir est exímiā venustate (en extremo hermoso), mitíssimus et leníssimus (muy afable), probatíssimus (muy bueno), purus castusque (inocente). anestesista: anaesthéticus, i m. Sin: médicus anaesthéticus. angelical: angélicus vel angelianus, a, um; ad ángelos pértinens; fig ángeli símilis; ínnocens, purus. Uso: alma -, mens ab omni labe puríssima; coros -, chori angelorum; salutación -, salutátio angélica; vida -, vita integérrima. aneurisma: aneurysma, ătis n. Sin: (dilatación de una arteria) arteriae amplificátio vel dilatátio; (dilatación anormal del corazón) abnormis dilatátio cordis. aneurismático: aneurysmáticus, a, um. Sin: ad aneurysma áttinens. angélicamente: angélice. anexo: adj annexus, a, um // sust additamentum, i n. Sin: adiuncta, orum npl. Uso: - estadístico, additamentum statísticum. angelología: angelológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de ángelis. angina: ángina, ae f. Sin: angor. Uso: - diftérica, ángina diphthérica vel diphtherítica; de pecho, ángina vel angor péctoris. anfibio: adj amphíbius, a, um // sust ánimal anceps. Sin: amphíbia béstia; ánimal in utraque sede vivens. Uso: avión -, amphíbia aëronavis; coche -, amphíbium autocinetum. angiocolitis: angiocholites, is f. anfibolia, v. anfibología. angiografía: angiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: venarum arteriarumque descríptio. anfibología: amphibólia sive -bolīa, ae f; amphibológia sive -logīa, ae f. Sin: verborum ambigúitas; ambígue dictum. angiógrafo: angiógraphum, i n. angiología: angiológia sive -logīa, ae f. Sin: de venis arteriisque doctrina, disciplina, sciéntia. anfibológicamente: amphibológice. Sin: aequívoce; ambígue. angioma: angioma, ătis n. anfibológico: amphíbolus, a, um. Sin: ambíguus; dúbius; flexíloquus. anglicanismo: anglicanismus, i m. anfractuosidad: anfractus, us m. Sin: recessus, us m; sinus, us m. anglicano: adj y sust anglicanus. angarillas: (andas) lectīca, ae f. Sin: férculum. Uso: ser llevado en -, lecticā vehi, ferri, gestari, deferri // (vinagreras) ampullarum theca. anglicismo: anglicismus, i m. Sin: ánglica, angla, británnica vox; ánglica locútio vel díctio; Anglorum verbum vel phrasis; ánglicum verbum; locútio Angliae própria. 68 animador anglicista: (versado en inglés) ánglice sciens // (aficionado a lo inglés) rerum anglicarum cultor. angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxíetas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel angóribus cónfici. anglofilia: Angliae stúdium. Sin: benevoléntia erga Anglos. angustiar: angore vel maerore affícere // angustiarse, estar angustiado, angore premi vel áffici. Sin: ánimo angi; afflictari de áliqua re. anglófilo: Angliae studiosus vel amans. Sin: in Anglos benevoléntior; Angliae et Anglorum amator. anhídrido: anhydrides, is f. Uso: - carbónico, anhydrides carbónica; carbóneum dioxydatum; carbónei dióxidum; - sulfúrico, sulp(h)ur dioxydatum. anglofobia: formīdo (-dĭnis f) Anglorum. Sin: Angliae et Anglorum ódium; hostílitas in Anglos. anhidro: anhydrus, a, um. Sin: aquā carens; siccus. anglófobo: osor Anglorum. Sin: Angliae et Anglorum hostis. anilina: anilinum, i n; anilina, ae f. Uso: fábrica de -, anilinificina, ae f. anglófono: anglóphonus. anilla: (anillo de gimnasia) círculus, i m. Sin: ánulus. Uso: fabricante de anillos, anulárius, ii m. anglomanía: anglománia sive -manīa, ae f. Sin: anglicizátio, onis f; imitandi ánglicos mores stúdium. anillo: ánulus, i m; círculus, i m. Uso: - del Pescador, ánulus piscatórius vel piscatoris ; anillos de Saturno, circelli Saturni planetae. anglómano: anglicizans, antis mf. anglosajón: adj ánglicus-saxónicus; anglisaxónicus // sust Anglus-saxo (Angli-sáxonis …); Anglosaxo, ŏnis m // (lengua) lingua anglosáxona vel anglosaxónica. animación: (acción y efecto de animar o animarse) animátio, onis f. Sin: concitátio, incitátio Uso: - social, socialis animátio; incitátio socialis; estar lleno de -, alacritate efferri; carecer de -, motu carere; frigere // (vivacidad) alácritas, atis f. Sin: motus, us m; calor, fervor // (movimiento o concurso de gente) celébritas, atis f. Sin: frequéntia // (manifestación de los actos característicos de la animalidad) vitalis vis. Sin: animátio. Angola: Angólia vel Angola, ae f. angolés: adj angol(i)ensis, e; angolanus, a, um // sust Angol(i)ensis, is m; Angolanus, i m. angora: (cabra) capra ancyrana // (conejo) cunículus ancyranus // (lana) lana ancyrana. animado: (dotado de vida) animatus, a, um; ánimans, antis. Uso: ser -, ánimal, alis n; ánimans, antis mf, en pl también n. anguila: anguilla, ae f. Uso: - ahumada, anguilla fumigata vel suffīta. animador: animator, oris m. Sin: incitator; hortator; fautor. anguloso: (que tiene ángulos) angulatus // (de rasgos muy salientes) angulosus. 69 animal anisocoria: anisocória sive -corīa, ae f. Sin: impar pupillarum amplitudo vel amplificátio. animal: ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis mf. Uso: - doméstico, ánimal domésticum vel cicur; - racional, irracional, ánimal rationale, irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a hombre) béstia, ae f // fig bélua, ae f. Sin: pecus (-ŭdis f). anisotropía: anisotrópia sive -tropīa, ae f. aniversario: adj anniversárius, a, um // sust anniversárius dies; dies memorialis; anniversária memória. Uso: - de matrimonio, anniversárius matrimónii; - de sacerdocio, sacerdótii natalis; sacerdotalis múneris natalis; ab ínito sacerdótio anniversárius dies; del nacimiento, dies anniversárius natalis; dies natalis y simplem natalis, is m; celebrar el - del nacimiento, natalem diem festum habere; - de la muerte, anniversárius fúneris dies; celebrar el - de la muerte de uno, anniversárium mortis alicúius diem celebrare // oficio y misa que se celebran en sufragio de un difunto el día en que se cumple el año de su fallecimiento, anniversáriae exsequiae; pro defuncto anniversária sacra. animar: animare. Sin: incitare; ánimum áddere. animismo: animismus, i m. Sin: spirítuum doctrina. animista: adj animísticus, a, um. Sin: ad animismum spectans // sust animista, ae m. Sin: animismi sectator vel fautor. ánimo: ánimus, i m. Uso: - eufórico, ánimi hiláritas vel iucúnditas; ánimus hílaris vel iucundus. animosidad: (entusiasmo, ardor; valor, esfuerzo) animósitas, atis f. Sin: ánimus // (aversión, ojeriza, hostilidad) animósitas. Sin: ódium; simultas. ano: podex, dĭcis m. anódico: anhódicus, a, um. anodino: adj anódynus, a, um. Sin: mitigativus, mitigatórius; dolorem sedans, mínuens, levans, áuferens // (insignificante, insubstancial) fláccidus, a, um. Sin: nihil signíficans; flexíloquus // sust medicamentum (-i n) anódynum, mitigativum, mitigatórium. animoso: animosus, a, um. Sin: animatus; intrépidus; álacer. anión: ánio, onis m; anion, ontis n. aniquilación: annihilátio, onis f. Sin: exinanítio; exstínctio; excídium; dissolútio; eradicátio. ánodo: ánhodus, i f. aniquilamiento, v. aniquilación. anofeles: anópheles, is m. Sin: anópheles culex (-lĭcis m). aniquilar: annihilare. Sin: annullare; nullificare; ad níhilum redígere. anomalía: anomália sive -malīa, ae f. Sin: enórmitas; inaequálitas; irreguláritas. anís: (planta) anisum vel anicetum, i n // (aguardiente anisado) v. anisado. anómalo: anómalus, a, um. Sin: enormis, abnormis; inaequalis. anisado: anisatum, i n. Sin: pótio anisata. anonimia: anonýmia sive -nymīa, ae f. 70 antecedencia anónimo: adj ignotus, a, um. Sin: clanculárius; cuius nomen non constat; anónymus; innominatus; sine nómine. Uso: comprador -, emptor anónymus; denuncias -, denuntiationes anónymae; escritor -, ignoti nóminis scriptor vel auctor; scriptor clanculárius, ignotus, incertus; pintor -, pictor anónymus; poesías -, cármina ab incertis scriptóribus vulgata; sociedad -, anónyma socíetas; socíetas nulli inscripta nómini; versos -, sine auctore versus // (escrito en que no se indica nombre de autor) sine nómine vel sine auctore scriptum // (carta sin firma) lítterae sine nómine scriptae; anónyma epístula // (secreto del autor que oculta su nombre) v. incógnito. anseático: hanseáticus, a, um. anorexia: anoréxia sive anorexīa, ae f. Sin: cibi fastídium. antagonista: antagonista, ae m. Sin: colluctator; adversárius; áemulus. anormal: adj anormalis, e. Sin: abnormis, enormis // (dicho de persona cuyo desarrollo físico o intelectual es inferior al que corresponde a su edad) mentis imminutione (vel debilitate) laborans (- mental); córporis imminutione laborans (- físico) // (infrecuente) insólitus, a, um. Sin: insuetus; inusitatus. antártico: antárcticus, a, um. Uso: círculo -, círculus antárcticus. ansia: anxíetas, atis f. Sin: anxitudo, dĭnis f // (anhelo) avíditas, atis f. Sin: exspectátio. antagónico: antagonísticus, a, um. antagonismo: antagonismus, i m. Sin: aemulátio (alicúius vel cum áliquo); conténtio (cum áliquo de áliqua re); repugnántia; riválitas; luctátio; luctamen // (oposición en opiniones) opinionum opposítio. Sin: sententiarum discrepántia vel discrepátio; opinionum vel opinationum conténtio díscrepans. Antártida: Antárctica Terra. Sin: régio antárctica; cóntinens antárctica. anteayer: núdius tértius. Uso: está ausente desde -, nunc est dies tértius, cum abest. anormalidad: anormálitas, atis f. Sin: abnórmitas. antebrazo: antibráchium vel antibrácchium, ii n. anosmia: anósmia sive anosmīa, ae f. Sin: olfactūs deféctio vel defectus (-us m). antecama: cubiculárium tapete (-is n). Sin: stórea; teges (tégetis f). anotar: notare. Sin: consignare; perscríbere. antecámara: anticámera, ae f. Sin: procoeton, onis m. anoxia: defectus (-us m ) oxygénii. antecedente: adj antecedens, entis. Sin: praecedens; anteactus; anterior // sust antecedens; en pl antecedéntia (-ium n); anteriora (-um n); ante acta (-orum n); ea quae antea evenerunt vel facta sunt; ante facta (-orum n). anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affectus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin: tardus; ignavus; lentus; iners; segnis. anquilosis: ankylosis vel anchylosis, is f. ánsar: anser, ĕris m. antecedencia: antecéssio, onis f; antecessus, us m. Sin: praecedéntia; antegradátio; prae- 71 antecesor anteojero: ( el que hace anteojos) ópifex (-fĭcis m) ópticus. Sin: vitrorum oculariorum ópifex // (el que los vende) vitrorum oculariorum vénditor (-oris m). gressus. antecesor, v. predecesor. antedata: antídata, ae f. Sin: anterior data; superioris diei ascríptio. anteojo: (- de larga vista o catalejo) perspicillum (-i n) speculatórium. Sin: instrumentum speculatórium; telescópium // (gemelos) tubus (-i m) bilens. antedatar: superiorem diem ascríbere. Sin: diem transactum indicare. anteojos: oculária, orum vel ium npl. Sin: perspicillum; perspicilla, orum npl; vitra oculária; oculária vítrea. Uso: - acromáticos, oculária vitra nitidíssima; - ahumados, oculária fumigata; - bicolores, vitra oculária bino colore distincta; - cóncavos, bicóncavos, oculária cóncava, bicóncava; - convexos, biconvexos, oculária convexa, biconvexa; - negros, oculária nigra vel atra; - de sol, vitra oculária nigranti fulígine íllita; llevar -, gérere oculária; ponerse los -, oculária sibi impónere. antediluviano: antediluvianus, a, um. Sin: ante dilúvium exsistens vel factus; dilúvio antiquior, antiquius // fig vetérrimus, a, um. Sin: obsoletus. antehélix: ánthelix, ǐcis f. antelio: anthélios, ii m. antemeridiano: antemeridianus, a, um. Sin: ante merídiem. antemural: antemurale, is n. antepecho: crepīdo, dinis f; v. pretil. Uso: de pozo, púteal, alis n; v. brocal. antena: (de nave, radio, televisión) antemna vel antenna, ae f. Uso: - emisora, transmisora, antemna emissória vel emissionis; exterior, antemna in tecto pósita; - interior, antemna in conclavi pósita; - receptora, antemna receptória; - satelital, antemna satellítica; supertelescópica, antemna hypertelescópica vel supertelescópica; - telescópica, antemna telescópica; - telescópica dipolo, antemna telescópica dipólica; - de radio, antemna radiophónica; - de televisión, antemna televisiva vel televisífica // (mástil de telegrafía y telefonía para captar y emitir las ondas hertzianas) malus (-i m) antemnae vel antemnalis // Zool cornu, us n; cornus, us m. Sin: cornículum. antepenúltimo: antepaenúltimus, a, um. Sin: tértius ab último; tértius a postremo. antepuerta: porta (-ae f) antīca. antera: anthēra, ae f. anterior: (en el espacio) antīcus, a, um. Sin: antérior, oris; antecedens, entis. Uso: los dientes -, dentes adversi // (en el tiempo) supérior, oris . Uso: el año -, superiore anno; el día -, prídie // (en el tiempo y en el espacio) prior, oris. Uso: el suegro -, socer (socri m) prior; la suegra -, socrus (-us f) prior; los pies -, priores pedes; Homero es anterior a Hesíodo, Homerus ante Hesíodum fuit. antenista: antemnae ártifex (-fĭcis m). anteriormente: in antecessum. anteojeras: oculorum tutamen (-mĭnis n). Sin: córium oculare. antesala: vestíbulum, i n. Sin: procoeton, 72 anticoncepcional onis n; átrium. Uso: hacer -, exspectare, opperiri. tus // sust catholicorum osor; nóminis cathólici inimicus. antevíspera: nudiustertianus dies. anticiclón: anticyclo, onis m. Sin: áër antiturbíneus. antiabortista: oppugnator abortūs m; oppugnatrix abortūs f. Sin: contrárius abórtui m; adversatrix abórtuum evocandorum f. anticipo: (Ret, anticipación) anticipátio, onis f. Sin: prolepsis, is f // (Econ, dinero anticipado) promútuum, i n. Sin: promútua pecúnia; pecúnia ante soluta. antiaéreo: antiaéreus, a, um. Sin: aëroplanis vel aëronávibus infensus; velívolis oppósitus. Uso: armas -, arma antiaéria; arma aëroplanis infensa; cañón -, tormentum aëronávibus infensum; defensa -, defensio antiaérea; defensio ad velívola arcenda; refugio -, suffúgium antiaérium. anticlerical: adj anticlericalis, e. Sin: clero infensus; cléricis infestus; clericátui vel religioni adversus; religionem perosus // sust anticlericalis, is m; cleri vel clericatūs adversator; clericorum osor. Uso: ser -, a sacris administris (vel a cléricis) abhorrere; sacros adversari ministros. antialcohólico: antialcohólicus, a, um. antialemán: Germanis infensus vel inimicus. anticlericalismo: anticlericalismus, i m. Sin: hostílitas contra clerum, cléricos, clericatum; ódium cleri; clericorum ódium, simultas, offénsio; aliena a sacris administris voluntas; alienus vel aversus a cléricis ánimus. antialérgico: antiallérgicus, a, um. antiatómico: antiatómicus, a, um. anticoagulante: adj anticoagulativus, a, um. Sin: coagulationem cóhibens // sust anticoágulans, antis n; anticoágulum, i n. antibacteriano: antibacterianus, a, um. Sin: antibactéricus. antibala: antiglandulárius, a, um. anticomunismo: anticommunismus, i m. Sin: ódium communistarum; hostílitas in communistas; communistarum doctrinae factionisque ódium. antibiótico: adj antibióticus, a, um. Sin: bacillis nocens // sust antibióticum, i n. Sin: medicamentum antibióticum; substántia micróbiis mortífera. anticomunista: adj anticommunísticus, a, um. Sin: communistis inimicus vel adversus // sust communistarum adversárius, despector, persecutor. anticanceroso: anticancerosus vel anticanceráticus, a, um. anticarcinógeno: anticarcinógenus, a, um. anticoncepción: anticoncéptio, onis f. Uso: práctica de la -, anticonceptionis usus; v. contracepción. anticátodo: anticáthodus, i f. anticatólico: adj anticathólicus, a, um. Sin: catholicorum odiosus; rei cathólicae pernóxius; doctrinae cathólicae infensus vel infes- anticoncepcional: anticonceptionalis, e. Sin: anticonceptivus. 73 anticonceptivo anticonceptivo: adj anticonceptivus, a, um. Sin: antifecundativus; atócius; conceptioni offíciens; fecundationem impédiens. Uso: medios o recursos -, subsídia anticonceptionália; mentalidad -, mens contra conceptionem; píldora -, pílula anticonceptiva // sust anticonceptivum, i n. Sin: anticoncípiens; atócium. Uso: usar anticonceptivos, atócia adhibere. anticristo: antichristus, i m. Sin: pseudochristus. anticuario: (persona que hace profesión o estudio particular del conocimiento de las cosas antiguas) anticuárius, ii m. Sin: antiquitatis studiosus // (persona que las colecciona o negocia con ellas) véterum librorum coëmptor vel vénditor; rerum antiquarum mercator. anticonformismo: anticonformismus, i m. Sin: conformitatis ódium; inimicítia adversus conformitatem. anticuerpo: anticorpus, pŏris n. Sin: antígena, orum npl. anticonformista: anticonformista, ae m. antidemocrático: antidemocráticus, a, um. Sin: antipopularis; aversus a pópulo. anticongelante: adj gelu mínuens, commínuens, cóhibens. Sin: antigélidus; gelifúgius // sust antigélidum, i n. Sin: anticoágulum; liquor gelifúgius; liquor gelu mínuens; congelationem cóhibens. antideportivo: ab athlética vel a re athlética alienus. Sin: lúdicris exercendis contrárius. antidetonante: substántia antipulsatória. antidiftérico: antidiphthéricus vel antidiphtheríticus, a, um. anticonstitucional: anticonstitutionalis, e. Sin: constitutioni contrárius vel adversus; civitatis formae infensus. antidivorcista: divórtio contrárius, a, um. anticorrosivo: adj anticorrosivus, a, um. Sin: anticorrodens, antirodens, antierodens // sust anticorrosivum, i n. Sin: anticorrodens, entis n. antidopaje, v. antidoping. antidoping: probátio (athletarum) de re stupefactiva. anticresis: antichrēsis sive antíchresis, is f. Sin: mútuus usus. antidroga: éfficax contra medicamenta stupefactiva. anticristianismo: antichristianismus, i m. Sin: ódium Christianorum; stúdium adversus Christianos; doctrinae Christi ódium. antieconómico: antioeconómicus, a, um. Sin: rei oeconómicae contrarius vel infestus. antiemético: antieméticus, a, um. Uso: medicamento -, medicamentum antieméticum. anticristiano: antichristianus, a, um. Sin: christianis contrarius, infensus, infestus, nóxius, inimicus; doctrinae Christi contrárius; christianos pérsequens // sust christianorum adversárius, despector, persecutor; Ecclésiae Christi osor; christianae religionis inimicus. antiesclavismo: luctátio (-onis f) vel motus (-us m) contra servitutem. antiespasmódico: adj antispamódicus, a, 74 antimilitarismo um. Sin: mítigans, mitigatórius // sust antispasmódicum, i n. Sin: mitigatórium; medicamentum antispamódicum; medicamentum mitigatórium. antiguerrillero: adj y sust bellatóribus tectis aversus, contrárius, rénitens. antiherrumbre: res robíginem práecavens vel áuferens. antiestético: antiaesthéticus. Sin: invenustus, a, um. antifascista: antifascista, ae m. antihigiénico: valetúdini contrárius vel nocens. Sin: infensus curae valetúdinis vel sanitatis. antifebril, v. antipirético. antihumanístico: antihumanísticus, a, um. antiflogístico: adj antiphlogísticus, a, um. Sin: inflammationem sedans vel mítigans // sust antiphlogísticum, i n. antiimperialismo: antiimperialismus, i m. Sin: imperialis potestatis ódium. antiimperialista: adj imperiosae dominationis contrárius vel adversus // sust antiimperialista, ae m. Sin: imperialis potestatis osor. antífona: antíphona sive antiphōna, ae f. antifonario: antiphonárium, ii n. Sin: liber antíphonas (et responsória) cóntinens. antiincendio: contra vel adversus incéndium. antigangrenoso: qui, quae, quod gangraenam súpprimit. antiinfortunio: contra vel adversus infortúnium. antigás: antigasalis, e. Uso: máscara -, masca antigasalis. antiitaliano: Italis infensus vel inimicus. antijurídico: non iuridicialis. Sin: non legítimus. antígeno: antígenum, i n. antigravedad, v. ingravidez. Antillas: Antillae, arum fpl. Sin: Antiliae. Uso: mar de las -, mare antilíacum. antigubernamental: regímini contrárius vel infensus. antilógico: antilógicus, a, um. Sin: antithéticus; contrárius; oppósitus. antigüedad: (tiempo antiguo) antíquitas, atis f. Sin: vetustas; antiqua vel vetus aetas // (los hechos sucedidos en tiempo antiguo) antiqua, orum npl; res antíquae // (los hombres antiguos) antiqui, orum mpl. Sin: véteres; prisci; véteres vel antiqui hómines; prisca gens // (pl, monumentos u otros objetos artísticos o literarios de tiempo antiguo) antiqua vel antiquitatis monumenta. Sin: ópera antiqua. antílope: cervus áfricus. antimafia: contrárius máfiae. antimateria: antimatéria, ae f. Sin: matéria matériae contrária. antimilitarismo: antimilitarismus, i m. Sin: rei militaris ódium vel fastídium; doctrina militáribus stúdiis contrária. antiguerrilla: belli tecti propulsátio (-onis f). 75 antimilitarista antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: antimilitarismi fautor; militáribus stúdiis contrárius vel aversus. antipatía: antipathīa, ae f. Sin: repugnántia, aversátio, avérsio; ánimus alienus vel aversus ab áliquo; aversa mens vel voluntas ab áliquo; naturalis ánimi repugnántia. antimisil: contra missília. Uso: aparato -, contra missília instrumentum. antipático: antipáthicus, a, um. Sin: invisus; molestus; importunus; repugnans; aversus. antimonárquico: antimonárchicus, i m. Sin: régio dominátui infensus, contrárius, infestus. antipatriótico: a patrio amore alienus. antimonio: anthimónium, ii n. Sin: stíbium. antipatriotismo: a patriae amore (vel caritate) alienátio (-onis f). antinacional: antinationalis, e. Sin: nationi contrárius, infensus, adversárius. antipedagógico: antipaedagógicus, a, um. Sin: educationi contrárius vel hostilis. antinatalista: política -, política adversus nascentes decreta. antiperistáltico: antiperistálticus, a, um. Uso: movimiento -, antiperistalsis, is f. antinefrítico: antinephríticus, a, um. Sin: qui, quae, quod ad nephrítidi medendum valet. antipiresis: antipyrēsis, is f. Sin: febris remédia. antipirético: adj antipyréticus vel antipýricus, a, um. Sin: febrim arcens, depellens vel sedans, mítigans // sust antipyréticum i n. Sin: febris remédium; medicamentum antipyréticum vel antipýricum. antineurálgico: antineurálgicus, a, um. antiniebla: contra nébulam. antinomia: antinómia sive antinomīa, ae f; en pl también leges contráriae; normae sibi ínvicem adversantes. Uso: las - de Kant, antinómiae kantianae. antipirina: antipyrina, ae f; antipyrinum, i n; v. antipirético. antípoda: adj antípodus, a, um // sust régio antípoda f; en pl antípodae, arum f; antípodes, um m // (habitante) qui regionem antípodam íncolit; en pl también antípodes, um vel antíchthones, um Sin: qui contráriam terrae partem íncolit // fig prorsus contrárius. Uso: ser los - o estar en los -, inter se repugnare; cosas que están en los -, repugnántia, ium npl. antinomismo: antinomismus, i m. antioxidante, v. antiherrumbre. antipapa: antipapa, ae m. Sin: pseudopóntifex; illegítimus Póntifex. antiparasitario: antiparasíticus, a, um. Sin: insectis infensus vel adversus. antipoético: antipoéticus, a, um. Sin: rudis; pedestris; vulgaris; a póësi alienus. antiparlamentario: antiparlamentaris, e. Sin: contrárius cóetui legatorum populárium. antipolítico: rei políticae adversus vel contrárius. 76 antitoxina vel putrédinem, vel tabem repellens; inquinamenti immunitatem impértiens. antiprotestante: antiprotestánticus, a, um. antiprotón: antiproto vel antiproton, onis m. antisísmico: antisísmicus, a, um. antirrábico: antirábidus, a, um. Sin: contra rábiem fáciens; antihydrophóbicus. antisocial: antisocialis, e. Sin: rei sociali contrárius vel infestus. antirracional: rationi contrárius. antitanque: currífragus, a, um. Sin: loricatis cúrribus infestus. antirradar: instrumentum (-i n) radioëléctricum detectórium turbans. antiterrorismo: antitromocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: antiterrorismus; consílium vel inceptum contra tromócratas; luctátio contra perpetuos terrores; conténtio adversus terroristas vel territores. antirreligioso: religioni contrárius, infensus, inimicus. antirreumático: antirheumáticus, a, um. Sin: articulorum vel ártuum dolores sedans, mítigans. antiterrorista: adj antitromocráticus, a, um. Sin: antiterrorísticus; perpétuo terrori contrárius; terroris regímini adversus; contra perpétuos terrores // sust antitromócrates, is m. Sin: antiterrorista, ae mf; antitérritor; antitromocrátiae fautor. antirrobo: instrumentum (-i n) furtum práecavens. antirromano: antiromanus, a, um. Sin: Romanis infensus, adversus, inimicus. antítesis: antíthesis, is f. Sin: contraposítio; contrapósitum; antíthetum; opposítio negationis. Uso: por -, per oppositionem negationis // fig dispáritas (alicúius rei); conténtio; contrárium. Uso: ser la - de alguien, álicui dissimíllimum esse. antisemita: adj antisemíticus, a, um. Sin: a Semitis, Iudaeis, Hebraeis abhorrens; Semitis infensus // sust antisemita vel antisemites, ae m. Sin: Semitarum osor. antisemítico: antisemíticus, a, um. Sin: semitis infestus, hostilis; ad Iudaeorum ódium áttinens. antitetánico: adj antitetánicus, a, um // sust antitetánicus liquor. Sin: tétani antídotum n vel antídotus f. antisemitismo: antisemitismus, i m. Sin: Semitarum ódium; contra pópulum iudáicum simultas; alienus ab Hebraeis ánimus. antitético: antithéticus, a, um. Sin: contrárius, adversus, repugnans (álicui rei) ; alienus (ab áliqua re). antisepsia: antisepsis, -is f. antitóxico: adj antitóxicus, a, um // sust medicamentum (-i n) antitóxicum. antiséptico: adj antisépticus, a, um. Sin: qui, quae, quod putrédini obstat; tabem repellens, súpprimens // sust antisépticum, i n. Sin: medicamentum antisépticum; tabis medicamentum; putrédinis remédium; inquinamentum, antitoxina: antitoxina, ae f. Sin: medicamentum antitoxínicum; toxinarum remédium. 77 antivariólico antropólogo: anthropólogus, i m. Sin: anthropologista, ae m; anthropológiae cultor, peritus. antivariólico: antivariólicus, a, um. Uso: vacunación -, vaccinátio antivariólica. antología: anthológia sive -logīa, ae f. Sin: florilégium; anthológica, orum npl; scripta selecta. Uso: - poética, cármina selecta; selecta poëtarum cármina; - latina, selecta latinitatis (vel latini sermonis) scripta. antropómetra: anthropometres, ae m. Sin: anthropométriae peritus. antropometría: anthropométria sive -metrīa, ae f. antonomasia: antonomásia sive -masīa, ae f. Sin: pronominátio. Uso: por -, per excelléntiam dictum. antropométrico: anthropométricus, a, um. antropomórfico: anthropomórphicus, a, um. antracita: anthracites, is m. antrisco: anthriscus, i m. antropomorfismo: anthropomorphismus, i m. Sin: anthropomorphítica háeresis. antropocéntrico: anthropocéntricus, a, um. antropomorfita: anthropomorphīta, ae m. antropofagia: anthropophágia sive -phagīa, ae f. Sin: humanae carnis esus (-us m); humana carne vesci, ali; humanam carnem édere, manducare. antropomorfo: adj anthropomorphus, a, um. Sin: hóminis formam habens // sust anthropomorphus, i m. antropotomía: anthropotómia sive -tomīa, ae f. Sin: humani córporis séctio. antropófago: anthropóphagus, i m. Sin: humanae carnis edax (-acis). antropozoico: anthropozóicus, a, um. Uso: era -, aetas anthropozóica. antropografía: anthropográphia sive -graphīa, ae f. anual: ánnuus, a, um. antropográfico: anthropográphicus, a, um. anualidad: (importe anual) ánnuum, i n; ánnua, orum npl. Sin: ánnuus réditus. antropógrafo: anthropógraphus, i m. antropolatría: anthropolatrīa, ae f. Sin: hóminis adorátio. anuario: liber annalis vel memorialis. anulación: annullátio, onis f. Sin: adnihilátio; rescíssio; resolútio. Uso: - de un crédito por pago, solútio iusti créditi; solútio rerum creditarum. antropología: anthropológia sive -logīa, ae f. Sin: sciéntia anthropológica; humanae naturae descríptio, doctrina, sciéntia. Uso: - cultural, anthropológia culturalis. anular: rescíndere, resólvere (v. gr. stipulationem, testamentum); dissólvere vel tóllere (v. gr. iudícia, leges). antropológico: anthropológicus, a, um. Uso: razones -, anthropológicae rationes. 78 aparato anunciación: annuntiátio, onis f. ¿cuántos - tienes?, quot annos es natus/a? quot annos habes? // (que ocurre cada año) quotannalis, e. Uso: inundaciones que se repiten cada año, inundationes quotannales. anunciador, ra: nuntiator vel annuntiator, oris m; nuntiatrix vel annuntiatrix, icis f. Sin: praeco; pervulgator; laudativi núntii vulgator. añoranza: desidérium, ii n. Uso: - del pasado, praetériti témporis desidérium. anunciante: adj nuntians, antis // sust, v. anunciador. aorta: aorta, ae f. Sin: artéria vel arteriarum máxima. anunciar: nuntiare. Uso: - con anticipación, praenuntiare. aortitis: aortae inflammátio (-onis f). anuncio: núntius, ii m; notítia, ae f. Uso: central, núntius centralis; - oficial, núntius officialis; - publicitario, praecónium, ii n; praecónium mercatórium géneris laudativi; pl laudativa venditorum núntia; - en un diario, praecónium diurnárium; núntius diurnárius; núntius per epheméridem éditus; núntius in diario relatus; arte de delinear anuncios, ars tábulas praedicativas delineandi. apagacigarros: volúminum exstinctórium (-ii n). apagador: exstinctórium, ii n // (matacandelas, apagavelas) bacillum vel tegillum exstinctórium. Sin: bacillum flammae restinguendae. apagón: fluoris eléctrici abrúptio (-onis f). anuria: anúria sive anurīa, ae f. Sin: urinae cessátio. aparador: (mueble) ábacus, i m. Sin: armárium; armárium promptuárium. Uso: - pequeño, armaríolum. anverso: pars adversa. Uso: - de una moneda, pars adversa alicúius nummi. aparato: (máquina) instrumentum, i n. Sin: máchina; machinamentum. Uso: - deportivo, instrumentum oblectatórium; instrumentum ad lúdicram exercitationem aptum; - escénico, disposítio scáenica; - estéreo-electrofónico, stereoëlectrophōnum sive stereoëlectróphonum, i n; electrophōnum sive electróphonum stereophónicum; - o máquina fotográfica, instrumentum photográphicum, máchina photográphica; - investigador, percontatrum, i n; - magnetofónico, instrumentum magnetophónicum; portátil, instrumentum portátile vel portábile; - telefónico, telephónicum instrumentum; - de radio, v. radio; - de radiografía, instrumentum roëntgenianum, - de televisión, instrumentum televisórium, v. televisor // (conjunto de cosas o personas para algún fin) appara- anzuelo: hamus, i m. Uso: sedal con -, iáculum hamatum. añalejo: calendárium ( -ii n) ecclesiásticum. año: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus intercalaris; - en curso, annus currens; - entrante, initurus annus; - escolar, scholaris annus; luz, annus lúminis; annus luce mensus; santo, annus sacer, piacularis; el - pasado, anno próxime praetérito; en el - de gracia…, anno post Christum natum…, anno a Christo nato…, anno a reparata salute…, anno Dómini vel anno Dómini Nostri…, anno christiano …; felicitar el - nuevo, faustum fortunatumque novum annum ominari; 79 aparcadero tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus audiovisualis; - burocrático, apparatus chartocráticus; - crítico, apparatus críticus; genital, genitale, is n; genitália, ium n pl; militar, apparatus militaris; - modernos de diagnosis, recentíssima diagnóstica adiumenta; - respiratorio, órganum respiratórium vel respirationis. o cosa) figura, ae f. Uso: asumir la - de uno, indúere figuram alicúius // (cosa que parece y no es) spécies, ēi f. Sin: simulacrum; fucata spécies. Uso: - de verdad, fucata (vel simulata, vel ementita) veri spécies, apariencias de virtud, simulacra virtutis. apartadero: F.C. declinatórium, ii n. Sin: mutatória, orum npl; rotália mobília; orbitarum devertículum. aparcadero: autoraedarum statio; área stativa autocinetorum; v. estacionamiento. apartado, v. casilla (apartado postal). aparcamiento, v. aparcamiento. apartamento: diaeta, ae f; v. departamento. aparcar: in statione (autoraedarum) constitúere, statúere; vehículum in statione sístere; autocinetum statúere. apartar: áliquem avértere, abdúcere, avocare, defléctere, abstráhere, deterrere ab + abl. Uso: - a los ciudadanos de votar, cives ab votis ferendis deterrere; no dejarse - del propio propósito, a suo consílio non deterreri; fírmiter suum consílium tenere; apartarse del camino, viā devértere; de viā defléctere. aparcería: locátio pártibus facta. Sin: ius partiárium. aparcero: colonus partiárius. apareamiento: copulátio generatória. apartheid: segregátio nigritarum. Sin: segregátio hóminum coloratorum. aparejo: instrumentum, i n. Sin: instrúctio; structura. Uso: - técnico, machinamentorum instrúctio; structurae machinales; aparejos de navegación, instrumenta navi regendae; aparejos de pesca, piscatóriae artis instrumenta. apasionadamente: cúpide vel cupidíssime. Sin: flagranter; ardenter; studiose vel studiosíssime; flagranti vel vehementi stúdio. apasionado: cúpidus vel studiosus alicúius rei. Uso: - por la caza, studiosus venandi; - por la literatura, studiosus litterarum; estar - , alicúius, vel alicúius rei, studiosum vel studiosíssimum esse; alicúius rei studio flagrare, ardere, teneri; áliqua re ardere vel captum esse. aparente: apparens, entis // (fingido, simulado) simulatus, a, um. Sin : fictus ; speciosus. aparición: (acción de aparecer) conspectus, us m. Sin: adventus, us m. Uso: la - del sol, solis ortus; la - de un libro, libri edítio // (visión) vísio, onis f. Sin: visus, us m; visum, i n; manifestátio, apparítio. Uso: - milagrosa, prodigialis visus, vel vísio, vel manifestátio; la - de San Miguel Arcángel, Apparítio Sancti Michaelis Archángeli; v. espectro, fantasma. apasionamiento: veheméntia, ae f. Sin: ánimi ardor. apasionarse: (aficionarse con exceso a una cosa) álicui rei, in áliquid studere; vehementer áliquid cúpere, expétere, optare; áliqua re capi; alicúius rei voluptate (amore, studio, apariencia: (aspecto exterior de una persona 80 apetito delectatione) capi // (aficionarse con exceso a una persona) amore alicúius capi. Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini. apepsia: apépsia sive apepsīa, ae f. Sin: digestionis difficultas vel defectus. apatía: apáthia sive apathīa, ae f. Sin: (impasibilidad del ánimo) indoléntia; nihil sentire; non dolere; nullus doloris sensus; (falta de vigor o energía) torpor, ánimi torpor; lentitudo; socórdia; ignávia; inértia; segnítia. apercepción: appercéptio, onis f. Sin: percipiendi sensus vel consciéntia. apergaminado: mácie confectus. apático: apáthicus, a, um. Sin: (impasible) sensūs expers; (falto de vigor o energía) torpens; lentus; socors; ignavus; iners; segnis. aperitivo: (sólido y/o líquido) gustátio, onis f. Sin: gustatiúncula; gustatórium; promulsis (-ĭdis f); gustátio apertiva vel aperitiva; cibi appeténtiam movens vel urgens; (solamente líquido) própoma, ătis n. Sin: silatum; absinthiatum; pótio apertiva; occursária pótio. apear: áliquem ad pedes dedúcere vel addúcere. apegado: - a la vida, vitae cúpidus. apego: stúdium, ii n. Sin: ánimi adiúnctio. aperos: instrumenta, orum npl. Uso: - de jardinería, instrumenta hórtica. apelación: (acción de apelar) appellátio, onis f. Uso: derecho de -, v. derecho; tribunal de -, v. tribunal. apertura: apértio vel aperítio; adapértio, onis f. Sin: apertura. Uso: solemne -, sollemnis apértio // fig ánimus patens. apelar: appellare. Sin: provocare. Uso: - a la lealtad de alguien, ad fidem alicúius confúgere; - a la piedad de alguien, alicúius misericordiam captare; - al pueblo, ad pópulum appellare vel provocare apesadumbrado: maestus áliquā re. Sin: maerore vel maestítiā affectus. apesarado, v. apesadumbrado. apétalo: apétalus, a, um. Sin: foliorum expers; fóliis carens. apellido: cognomen, mĭnis n. Uso: nombre y -, nomen cognomenque. apetencia, v. apetito. apéndice: (cosa adjunta o añadida a otra) appendix, īcis f. Sin: supplementum; additamentum. Uso: - de un libro, appendix; extrema libri (óperis, volúminis) pars; - del ciego, appendix intestina, cólica; intestinorum appendix. Uso: operación del -, resecátio appendicis; operar de -, v. operar. apetito: (impulso instintivo) cupíditas, atis f. Sin: appetitus, us m; appetítio // (gana de comer) appeténtia, ae f. Sin: appetítio; cibi vel edendi cupíditas, avíditas, appeténtia. Uso: falta de -, cibi fastídium; avivar, abrir o despertar el -, cibi cupiditatem excitare vel concitare; appetentiam cibi fácere; comer con -, libenter édere vel cibum súmere; hacer volver el -, aviditatem cibi appetendi revocare; perder el -, appeténtiam amíttere; tener -, cibum appétere; no tener -, cibum fastidire; apendicitis: appendicitis, ĭdis f; appendicites, is f. Sin: appendīcis inflammátio; cólicae vel intestinae appendīcis morbus. Uso: lo operaron de -, cólica appendix resecta est ei. 81 apetitoso no tengo -, mihi cibi cupíditas non est. zado, reprobari, improbari; repulsam ferre. apetitoso: (que excita el apetito) appeténtiam éxcitans vel fáciens. Sin: palatum súscitans; salivam movens // (gustoso) sápidus, a, um. Sin: suavi vel grato sapore. aplazo: reprobátio, onis f. Sin: improbátio; repulsa. aplicación: usus, us m. Sin: applicátio. Uso: - técnicas, rei téchnicae vel rerum technicarum applicationes; las - de la energía atómica a objetivos pacíficos, vis atómica ad usus béllicos adhíbita; las - de la radio, marconiani inventi usus (-ŭum mpl); - de un invento, inventi usus. apicultor: apiárius, ii m. Sin: apiculárius; méllifex (- fĭcis), mellárius; ápium cultor. apicultura: ápium cultura vel cura. Sin: mellifícium; apiária; ars apiária. apilamiento: coacervátio, onis f. aplicarse: se applicare. Sin: óperam dare; se convértere ad áliquid; studere álicui rei. Uso: - a distribuir comida, in cibis distribuendis óperam dare. apilar: congérere. Sin: coacervare. apio: ápium, ii n; ápius, ii m. Uso: - cultivado, doméstico, ápium sativum vel hortense. aplique: (aparato de luz fijado a la pared) lampas (eléctrica) parietária. Sin: parietáriae lámpadis fulcrum. apirético: apyréticus vel apýretus, a , um. Sin: febri carens. Apocalipsis: Apocalipsis, is (ac -in) f // (fig, catástrofe) calámitas, atis f. apirexia: apyréxia sive apirexīa, ae f; apyressis, is f. Sin: febris deféctio vel defectus. apocalíptico: apocalýpticus, a, um. Sin: arcanus; recónditus // fig calamitosus; terríficus; terríficans. aplanadora, v. bulldózer. aplaudir: - fragorosamente a alguien, álicui máximos plausus tribúere vel impertire. apócopa, v. apócope. aplauso: plausus, us m. Uso: - estruendoso, fragor plaudéntium et acclamántium; strepens (vel crépitans, vel résonans) plausus; largo -, longus plausus. apócope: apócopa, ae f; apócope, es f. Sin: amputátio (extremae) lítterae vel sýllabae. aplazamiento: dilátio, onis f. Sin: dilatátio; procrastinátio. apócrifo: adj apócryphus, a, um. Sin: adulterinus; falsus; fictus; non authénticus. Uso: carta -, lítterae adulterinae; libro -, liber falso inscriptus álicui; liber súbditus vel subditícius; liber ignoti auctoris; liber apócryphus vel apocrýphicus (libro cuya inspiración divina no es segura) ; testamento -, testamentum suppósitum. aplazar: (diferir) dilatare // (desaprobar) reprobare, repéllere, improbare. Uso: ser apla- apocrisiario: apocrisiárius vel aprocrisárius, ii m. aplazado: (diferido) dilatus, a, um. Sin: procrastinatus // (desaprobado) improbatus, a, um. 82 apostema apodíctico: apodícticus, a, um. Sin: certus; certíssimus; firmíssimus. christianae religionis (vel doctrinae) defensor, adsertor, vindex; los - de la literatura cristiana, christiani apologetae. apodo: cognomen, mĭnis n. Sin: cognomentum; ridículum vel irrisórium nomen; nomen ádditum. Uso: - jocoso, nomen ioci causā fictum; - mordaz, nomen despectūs causā fictum. apólogo: apólogus, i m. Sin: fábula, fabella; narratiúncula ficta. apoplejía: apopléxia sive -plexīa, ae f; apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Sin: (súbiti) sánguinis ictus (-us m). Uso: - parcial, parálysis; nervorum remíssio; morir de -, apopléxiā arreptum vel correptum perire; ictu sánguinis exstingui; padecer -, apoplexi arreptum vel correptum esse apódosis: apódosis, is f. Sin: reddítio; secunda pars períodi vel músicae phrasis. apófisis: apóphysis, -is f. Sin: ossis tubérculum vel eminéntia. apofonía: apophónia sive -phonīa, ae f. apopléjico o apoplético: apoplécticus vel apoplectus, a, um. apógrafo: apógraphum vel apógraphon, i n. Sin: exemplar. aporía: apória sive aporīa, ae f. Sin: aporiátio, onis f. apoliticismo: apolitícitas, atis f. Sin: política quies. apostar: sponsionem fácere. Sin: pígnore cum áliquo certare vel conténdere; áliquem sponsione provocare vel lacéssere. Uso: algo, áliquid in pignus dare, pónere; pignus cum áliquo pónere de áliqua re; - cualquier cosa, quovis pígnore certare vel conténdere + prop inf. apolítico: apolíticus, a, um. Sin: haud políticus; rerum civílium incuriosus. apologética: apologética, ae f. Sin: apologética disciplina, doctrina, ars; religionis defénsio; veritatis defénsio. apostasía: apostásia sive -stasīa, ae f. Sin: apostátio; apostatus, us m; apostatátio; apostatatus, us m; a religione deféctio. apologético: apologéticus, a, um. Sin: laudativus, laudatórius; defensórius. Uso: escrito -, apologéticum, i n. apóstata: apóstata, ae m; apostatrix, icis f. Sin: religionis desertor, desertrix; a vera religione tránsfuga mf; ad impietatem vel ad falsam religionem tránsfuga. apología: apológia sive -logīa, ae f. Sin: defénsio (defensa), purgátio (justificación), laudátio vel praecónium (encomio). Uso: hacer la - de alguno o de alguna cosa, áliquem vel áliquid dilaudare, laudibus efferre, in caelum ferre, ad caelum tóllere; hacer la - (en defensa) de alguien, áliquem deféndere vel purgare de + abl. apostatar: apostatare. Sin: apostásiam fácere; religionem desérere; a vera religione defícere; a fide cathólica recédere. apostema: apostēma, ătis n. Sin: abscessus, us m; suppurátio. apologista: apologista, ae m. Sin: apologeta; laudator; praeco; defensor. Uso: - cristiano, 83 apostilla apreciación: diiudicátio, onis f (muy buena, excellens; buena, bona; satisfactoria, medíocris vel probábilis; suficiente, suffíciens; insuficiente, vitiosa vel non suffíciens). apostilla: annotátio, onis f. Sin: notátio; nota; commentaríolus; annotamentum. Uso: breve -, annotatiúncula. apostillar: annotare. Sin: impónere, appónere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum annotatiónibus instrúere. apremiar, v. acosar. aprendiz: discípulus, i m. Sin: tiro (-onis m); alumnus; novítius. apóstol: apóstolus, i m; apóstola, ae f // (fig, propugnador, ra) fautor m, fautrix f; auctor m, auctrix f. aprendizaje: discéntia, ae f. Sin: discipulatus vel alumnatus, us m; novitiatus, us m; tirocínium; praeparatória exercitátio; práevium tirocínium. Uso: - escolar, discéntia scholaris; - del latín, discéntia latina vel linguae latinae. apostolado: apostolatus, us m. Sin: apóstoli munus (-nĕris n). Uso: - de la oración, apostolatus orationis. apostolicidad: apostolícitas, atis f. aprensión: anxíetas, atis f. Sin: anxietudo (-dĭnis f); anxitudo; sollicitudo. apostrofar: áliquem apostrophare. Sin: áliquem compellare, appellare; in áliquem apóstrophem fácere; áliquem apóstrophe increpare, obiurgare; áliquem vehementer álloqui; in áliquem ínvehi. aprensivo: ánxius, a, um. Sin: tímidus; pávidus; saluti nimis cónsulens. apresto: apparátio, onis f. Sin: praeparátio. apóstrofe: apóstrophe, es f; apóstropha, ae f. Sin: compellátio; allocútio véhemens. apretar: - el gatillo, lígulam concútere vel addúcere. apóstrofo: apóstrophus, i f. aprietapapeles: chartae pressórium (-ii n); delantero, pressórium prius chartae. apotegma: apophthegma, ătis n. Sin: effatum; senténtia. a priori: in antecessum. apotema: apothēma, ătis n. apriorismo: apriorismus, i m. Sin: iudícium a priori factum; experiéntiae praetermíssio vel negléctio. apoteosis: (deificación de los héroes, entre los paganos) apotheōsis, is f. Sin: in deos (vel in deorum númerum) cooptátio, relátio; in deorum númerum referre. apriorístico: apriorísticus, a, um. aprisco: ovile, is n. Sin: caulae vel caullae, arum fpl. apoyo: (lo que sirve para sostener) firmamentum, i n. Sin: sustentáculum; fulcrum; fultura. Uso: - del papel (en la máquina de escribir), chartae sustentáculum // fig adiumentum. aprobable: approbábilis, e. aprobación: probátio, onis f. Uso: merecer la -, probationem mereri; disfrutar el gozo de 84 arbitrar la -, probationis gáudio pérfrui. Arabia: Arábia, ae f. Uso: - meridional, Arábia meridiana; - Saudita, Arábia Saudiana; de - Saudita, arábicus saudianus; hab Arabes saudiani. apropiado: aptus (+ dat; in vel ad + ac). Sin: idóneus (+ dat; in vel ad + ac); aptus ac próprius. arábigo, v. árabe. aprovisionamiento, v. abastecimiento. arabismo: arabismus, i m. aproximadamente: círciter. Sin: fere; ferme. Uso: - mil pasos, ad quinque mília pássuum. aracnoideo: arachnoidēus, a, um. arado: aratrum, i n. Uso: - mecánico, aratrum automáticum; - de ruedas, plaumoratum, i n. aproximativo: approximativus, a, um. aptitud: ingénium fácile ac propensum (ad + ac). Uso: - para la música, ingénium fácile ac propensum ad rem músicam. aradura: arátio, onis f. Uso: - mecánica, automatária arátio. apuesta: (acción de apostar) spónsio, onis f Uso: hacer una -, v. apostar; ganar la -, sponsionem víncere; áliquem sponsione víncere; perder la -, sponsionis condemnari; sponsione vinci // (cosa que se apuesta) pignus, nŏris n. Sin: sponsionis pignus. arameo: adj aramaeus vel aramáicus, a, um. Uso: idioma -, lingua aramaea. arancel: - de aduanas, index (-dĭcis m) rerum vectigálium. arándano: myrtillus, i m. Sin: baca caerúlea. apuntador: mónitor scáenicus. Sin: theatri mónitor; inspirator theatralis. arandela: orbículus, i m. apuntar: (asestar un arma) collineare. araña: (arácnido) arámea, ae f ; arámeus, i m // (especie de candelabro) lychnuchus, i m. Sin: funale, is n; lampadárium; crystállinum candelabrum; pendens lampadárium. apuntes: nótulae, arum fpl. Sin: adversária, orum npl. Uso: - de lecciones, adversária scholástica. arañar: rádere. aquiescencia: assensus, us m. Sin: assénsio. arañazo: lacerátio, onis f. Sin: vulnúsculum; levis cutis lacerátio. aquilón: áquilo, onis m. Sin: bóreas, ae m. ara: (altar) v. esta voz // (piedra consagrada del altar) petra sacra. Uso: - portátil, ara portátilis. arañita: araméolus, i m. árbitra: árbitrix, icis f. Sin: árbitra; disceptatrix. árabe: adj arábicus, a, um. Uso: lengua -, sermo arábicus; Arabum lingua // sust Arabs, ăbis m. arbitraje: arbitratus, us m. Sin: arbitrátio. arbitrar: arbitrari. Sin: iudicare; iudício aes- 85 arbitrariamente arcabucería) áliquem archibúsio vel ballistā ignívomā necare, interfícere, prostérnere. timare; árbitri senténtiam ferre. arbitrariamente: (por arbitrio o al arbitrio) ad arbítrium alicúius. Sin: meo, tuo, etc. arbítrio vel arbitratu; ad voluntatem vel ad libídinem; ex voluntate vel ex libídine // (con arbitrariedad) sine causa. Sin: témere; inconsiderate; inconsulte. arcabucero: ballistárius, ii m. arcabuz: archibúsium vel archabúsium, ii n. Sin: ballista ignívoma; férrea fístula. arcaduz: (cañería por donde se conduce el agua) fístula, ae f. Sin: tubus // (cangilón de noria) v. cangilón. arbitrario: (que depende del arbitrio) arbitrárius, a, um. Sin: arbítrio; (ex) arbítrio factus; ad arbítrium vel ad libídinem factus // (que implica arbitrariedad) non iustus. Sin: iniquus; temerárius; inconsideratus; inconsultus; sine causa. arcaico: (primitivo) archáicus, a, um // (relativo al arcaísmo) priscus; vetustus; vetus (-tĕris); obsoletus; inusitatus. Uso: palabras -, verba prisca vel obsoleta. árbitro: árbiter, tri m. Sin: iudex, dĭcis m. Uso: Dep agonótheta, ae m; agonis vel ludi árbiter; (lúdicri) certáminis iudex; el oficio de -, árbitri vel iúdicis munus; agonothésia, ae f. arcaísmo: archaismus, i m. Sin: verbum priscum, vetustum, obsoletum; vetus vocábulum. Uso: utilizar o emplear arcaísmos, quaedam nimis antique dícere. árbol: (planta) arbor, ŏris f. Uso: - frutal, pomífera arbor; - de Cardán, arbúscula cardánica; - de levas, arbúscula eccentricorum; de Navidad, arbor natalícia, Nativitatis arbor; christarbor // (palo o mástil del navío) malus, i m // - genealógico, stemma, ătis n. Sin: stemma genealógicum; gentis vel gentile stemma; propáginum diagramma (-ătis n); componer el - genealógico, famíliae propágines subtéxere; gentis orígines subtéxere // (barra fija o giratoria) asser, ĕris m. Uso: acodillado, asser cubitatus; - motor, de mando o de impulsión, asser motórius; - de balancín, asser libramenti; - de distribución, asser distributionis; - de transmisión, asser impulsionis. arcaísta: qui vel quae archaismos saepe ádhibet. arcaizar: archaismos adhibere. arcángel: archángelus, i m. Sin: cáelitum ágminum princeps. arcano: adj arcanus, a, um. Sin: occultus; secretus; abscónditus // sust arcanum, i n (ordinariamente en pl arcana, orum). Sin: res arcana, secreta, abscóndita. arcedianato: archidiaconatus, us m. arcediano: archidiācon, ŏnis m; archidiáconus, i m. arboladura: Mar armamenta, orum npl. arboleda: árbores, um fpl. archicofradía: archifratérnitas, atis f. Uso: la - del santísimo rosario, archifratérnitas sanctíssimi rosárii. arcabucear: (disparar un arcabuz) archibúsium vel ballistam ignívomam explódere // (matar a una persona con una descarga de archiducado: (cargo de archiduque) archi- 86 arengar ducatus, us m // (funciones de archiduque) archiducis munus (-nĕris n) // (territorio perteneciente al archiduque) archiducatus; archiducis dício, régio, territórium. blicos, tábulae públicae; guardar una cosa en un -, v. archivar // Inform scapus, i m. Sin: plica, ae f. arcipreste: archiprésbyter, tĕri m. archiducal: archiducalis, e. Sin: archiducis (del archiduque). arco: (arma para disparar flechas) arcus, us (dat y abl pl árcubus) m // (Geom, porción de curva) arcus, us m; apsis (hapsis), sīdis (ac sīda, ac pl -sīdas) f // (Arq, fábrica en forma de -) arcus, us m. Sin: curvatura; fornix (-ĭcis m). Uso: - triunfal, arcus triumphalis vel ovans // (Fís, - voltaico) arcus (-us m) voltianus; arcus Voltae // - iris, arcus plúvius, caelestis, ímbrifer, purpúreus // (vara delgada en que se fijan cerdas para herir las cuerdas del violín, contrabajo, etc.) arcus, us m // (portería, meta en deportes) pali, orum mpl. Uso: enviar la pelota fuera del -, extra palos míttere follem. archiduque: árchidux, ucis m. Sin: Magnus Dux. archiduquesa: archiducissa, ae f. Sin: Magna Dux. archimandrita: archimandrita vel archimandrites, ae m. archipiélago: archipélagus, i n. Sin: mare ínsulis refertum. archisinagogo: archisynagogus, i m. ardilla: sciurus, i m. Sin: sciuríolus vel scuríolus. architecture (Inform), descripción de los sistemas: architectura, ae (computatralis vel ordinatralis) f. área: área, ae f. Uso: Dep, - de castigo (de penal o penalti) o de gol, área (iactūs) poenalis; área iactūs válidi; - de juego, campus; área ludi // (medida de superficie equivalente a cien metros cuadrados) área, ae f. Sin: decámetrum quadratum. architriclino: architriclīnus, i m. archivador: chartulárium, ii n. archivar: in tabulário repónere, servare, custodire, recóndere, inclúdere. Sin: in tabulárium referre; tabulário consignare vel mandare. arena: fig, bajar a la -, (in) certamen descéndere. archivero: archivárius, ii m. Sin: chartulárius; chartárius; cartóphylax, ācis m; tabulárius; tabulárii praefectus; tabulário praepósitus. arenación: curátio arenária. Sin: arenitherápia sive -therapīa. arenales: (h)arenifodina, ae f. Sin: arenária; arenárium. archivista, v. archivero. arenga: allocútio, onis f. Sin: cóntio. Uso: pronunicar una -, v. arengar. archivo: archīvum vel archīum, i n. Sin: tabulárium; chartárium; chartophylácium. Uso: - doméstico, tablinum vel tabulinum; musical, archivum rerum musicarum; - pú- arengar: allocutionem habere (apud + ac). Sin: contionem habere. 87 arenque arenque: aringus, haringus, harengus, i m. Uso: - ahumado, aringus fumo et sale duratus; - asado, aringus frictus; - en salmuera, aringus muriā vel salsúgine perfusus. tum, i n. areómetro: areómetrum, i n. argumentador: argumentator, oris m. areotectónica: areotectónica architectura (-ae f). Sin: militaris architectura; munímina vel munimenta struendi ars, rátio, doctrina. aria: - musical, cantus, us m. Sin: cántio; modus músicus; modulamen, mĭnis n; modus; númerus. argamasa: arenatum, i n. Sin: calcestrum, i n; calcina; arenae et coementi mixtura; v. hormigón. árido: áridus, a, um. Sin: arens; siccus; exsiccatus; exsuccus; exilis, grácilis. argumentación: argumentátio, onis f. Sin: ratiocinátio. arieta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus. argamasar: dépsere lutum. ario: árius, a, um. Uso: lengua -, lingua ária sive ariana. árgana: érgata, ae f. Sin: máchina ad trahendum apta. arista: (intersección de dos planos) arista, ae f. arganeo: árganum, i n. árgano, v. árgana. aristocracia: aristocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: optimátium dominatus vel principatus (-us m); optimates (-um vel -ium mpl); primores civitatis. Argelia: Algéria, ae f. Sin: Icósium, ii n; Icositánia; Numídia. argelino: adj algeriensis, e; algerianus, a, um // sust Algeriensis, is m; Algerianus, i m. aristocrático, ca: adj aristocráticus, a, um. Sin: óptimas, ātis (abl sing optimati; gen pl optimatum vel optimátium); nóbilis // sust vir nóbilis; múlier nóbilis. Uso: los -, aristocrátici, orum mpl; delecti; nóbiles; potentes; príncipes; próceres. Argentina: Argentina vel Argentínia, ae f. Uso: la República -, Argentina Res pública. argentino: adj argentinus, a, um; argentinensis, e // hab Argentini, orum; Argentinenses, ium mpl. aristotélico: aristotélicus, a, um. Sin: aristotelēus, aristotelīus, a, um. argento: - vivo, vivum argentum. Sin: hydrogyrus, hydrargyrus. aristotelismo: Aristótelis vel peripateticorum doctrina. argolla: férreus círculus. Sin: orbile, is n; canthus, i m // (juego) malleorum ludus. aritmética: arithmética, ae f; arithmétice, es f; arithmética, orum npl. Sin: númeri, orum mpl. argonauta: (molusco) v. nautilo. aritmético: adj arithméticus, a, um // sust arithméticus, i m. Sin: arithméticae peritus; argument (Inform), argumento: argumen88 armadura vir militaris; plaza de armas, óppidum, i n; locus munitus; castrum, castellum // alzarse en armas, seditionem fácere; arma movere contra áliquem; rebellionem fácere; arrojar las -, arma abícere vel proícere; deponer las -, ab armis discédere; empuñar las -, arma cápere vel súmere; entregar las -, arma trádere; estar bajo las -, in armis esse; stipéndia fácere; hacer sus primeras -, tirocínium depónere (también en sentido fig); llamar a las -, ad arma vocare vel concitare; llevar armas, arma vel telum ferre; esse, stare cum armis vel cum telo; morir con las - en la mano, in armis mori; pugnans óccido, cado, péreo, occumbo, morior; pasar a uno por las -, armis áliquem interfícere, occídere, necare; presentar las -, salutationem more militari fácere; rendir el - (en señal de respeto al Santísimo), arma demíttere // (cada uno de los principales cuerpos militares) milítiae genus (-nĕris n); el - de artillería, tormentárii, orum mpl; el - de caballería, equitatus, us m; équites, um mpl; el - de infantería, peditatus, us m; pédites, um mpl // (pl, tropas o ejércitos de un Estado) cópiae, arum fpl. Sin: armati, orum mpl; vires, vírium fpl; exércitus, uum mpl // (blasón, escudo de armas) insigne, is n; las de familia, géneris vel famíliae insigne; gentilícium insigne // (fig, medios para conseguir algo) arma, orum npl. Sin: auxílium; subsídium; adiumentum. arithmétices cultor. aritmia: (falta de ritmo) arhýthmia vel arrhýthmia, ae f. Sin: concentus, vel sonorum, vel vocis discrepántia (en sentido musical); orationis, verborum, vérsuum discrepántia (en sentido literario). aritmógrafo, v. aritmómetro. aritmómetro: máchina computatrix, calculatrix, calculatória. Arizona: Arizona, ae f. Uso: de -, arizonensis, e. Arkansas: Arcansia, ae f. Uso: de -, arcansiensis, e. arlequín: sánnio, onis m. Sin: lúdio; mimus; scurra; vénetus lúdio; Arlequinus, i m; scurra centunculatus. arma: telum, i n. Uso: - arrojadiza, míssile, is n; - automática, telum autómatum vel automatárium; - atómicas, arma vel missília atómica; atómici belli instrumenta; arma vi atómica displodéntia; - biológicas, arma biológica; - blanca, ferrum, i n; gládius, ii m; ensis, is m (poét); - convencionales, arma conventionália; arma usitata; - defensivas, arma ad tegendum (apta); - de fuego, telum ignívomum, igníferum, plumbívomum; en pl también arma ignívoma; - nucleares, arma vel missília nucleária; - ofensivas, tela vel arma ad nocendum (apta); - químicas, chémica arma; comercio de armas, armorum negotiátio; armamentorum mercatura; fábrica de armas, armorum officina; producción de armas, armorum fabricátio; fabricar - atómicas, atómica arma parare vel fabricare // compañero de armas, commílito, onis m; armorum vel belli sócius; gente de armas, mílites; cópiae; hecho de armas, pugna vel próelium; hombre de armas, miles, lĭtis m; armadía: ratis vel rates, is f. armadillo: porcellus loricatus. armador: (el que por su cuenta arma o equipa una embarcación) naviculárius, ii m. Sin: nauclerus. Uso: ejercer el oficio de -, naviculáriam exercere. armadura: (conjunto de armas) armatura, ae f. Uso: - ligera, levis armatura; - de armas de hierro, armatura; militaris ornatus (-us m) // (pieza o conjunto de piezas unidas unas 89 armamentismo con otras en que o sobre que se arma algo) compāges, is f; compāgo,-gĭnis f. Sin: coassátio; contabulátio; contignátio; fultura; pagmentum // (conjunto de vigas de madera que forman el tejado) materiátio; tignorum compages // - de la cama, sponda, ae f. oculariorum. Armenia: Arménia, ae f. Uso: de -, v. armenio. armenio: adj arménius, a, um. Sin: armeniensis, arménicus; armeníacus // hab Arménii, orum; Armenienses, ium. armamentismo: ad (augenda) arma conténtio (-onis f). Sin: áemula rei militaris augendae studia // (conjunto de armas) v. armamento. armería: (museo de armas) armamentárium, ii n // (arte de fabricar armas) ars (artis f) armamentária // (tienda en que se venden armas) armorum taberna (-ae f). armamento: (prevención de todo lo necesario para la guerra) belli (vel béllicus, vel militaris) apparatus (-us m). Sin: armamentárium, ii n; belli comparátio; armorum conflátio, comparátio; armorum apparatus; armamenta vel arma béllica; belli instrumenta. Uso: control de los -, belli apparatūs inspéctio // (conjunto de armas al servicio de un cuerpo armado) armamenta, orum npl; instrumenta milítiae. Uso: - gigantescos, immánia béllica arma; - tradicional y atómico, apparatus armorum usitatorum et atomicorum; invertir sumas fabulosas en -, in rem militarem pecúniam impéndere amplíssimam; reducción de los -, armorum deminútio (vel diminútio) // (Mar, equipo y provisión de un buque) navis armamenta, orum npl. armero: (fabricante de armas) armorum faber (-bri m) vel ártifex (-fĭcis m). Sin: armamentárius faber, ópifex, operarius // (vendedor de armas) armorum vénditor (-oris m). armiño: armellinus, i m. Sin: mus pónticus; de - , armellíneus, a, um. armisticio: indútiae, arum fpl. Uso: después del -, datis indútiis; durante el -, indutiarum témpore; per indútias; conceder un - de dos años, indútias biénnii dare; hacer un -, fácere vel inire, vel pacisci indútias; observar el -, indútias conservare; violar el -, indútias violare; indutiarum fidem rúmpere. armonía: (combinación de sonidos agradables) harmónia sive -monīa, ae f. Sin: sonorum concentus vel consensus (-us m); sonorum vel vocum concórdia; vocum concentus // (proporción y correspondencia de las partes de un todo) concórdia, ae f. Sin: conveniéntia; cohaeréntia. Uso: - de lo creado, mundi cohaeréntia // (amistad y buena correspondencia) mútua coniúnctio (-onis f). Sin: consénsio; concórdia; voluntas concors vel conséntiens. Uso: la - de los pueblos, mútua populorum coniúnctio; - espiritual, animorum conspirátio atque consensus; de pensamiento y acción, quaedam cogitandi agendique similitudo; - de voluntades, armario: armárium, ii n. Uso: - frigorífico, v. frigorífero; - ropero, vestiárium; armárium vestiárium; - pequeño donde se guardan los zapatos, armaríolum cálceis servandis; - con cajoncitos, armárium loculatum; - con vidrieras, armárium vítreum; - de luna, armárium speculatum; fabricante de armarios, armariárius, ii m // - empotrado, v. alacena. armazón: fultura, ae f. Sin: compāges, is f; compāgo, gĭnis f. Uso: - del avión, fuselaje, aëronavis álveus vel habitáculum; - de la bicicleta, del automóvil, bírotae, autoraedae compages; - de los lentes, fultura vitrorum 90 arquiepiscopal arpa: harpa, ae f. Sin: psaltérium. Uso: tocar el -, psállere. conspirátio et quasi concentus voluntatum // (Mús, arte que trata de la formación, sucesión y modulación de los acordes musicales) ars vel disciplina harmónica. Sin: doctrina institutionis harmónicae. arpegio: fídium impúlsio (-onis f). Sin: concitata fídium vibrátio; harpae concentus (-us m). armónica: (instrumento músico) harmónica, ae f. Sin: harmónica flátilis vel inflanda. arpeo: hárpaga, ae f. arpista: psaltes, ae m; psáltria, ae f. Sin: qui, quae psaltério (vel harpā) canit. armónico: harmónicus, a, um . Sin: cónsonus, cónsonans; concinnus; concors; cóngruens; modulatus (bien modulado); numerosus (bien ritmado). Uso: sonidos -, soni sibi cónsoni vel consonantes. arpón: iáculum hamatum. arqueo: arcae recognítio (-onis f). Sin: scrínii recognítio; nummáriae arcae recognítio; acceptae pecúniae renumerátio. armonio: harmónium, ii n. Sin: harmónicum instrumentum; plectrum pneumáticum. arqueología: archaeológia sive -logīa, ae f. Sin: antiquitatis sciéntia; antiquitatum (vel vetustarum rerum) doctrina; stúdia antiquitatis; res archaeológica; antiquitatis monumenta. Uso: - clásica, archaeológia clássica; - cristiana, rei christianae antiquíssimae stúdium; christianae antiquitates; - grecorromana, stúdia antiquitatis graecae romanaeque; - submarina, subacuática, archaeológia subaequórea. armoniosamente: harmónice. Sin: concórditer; congruenter; modulate. armonioso: harmónicus, a, um. Sin: numerosus; modulatus; cónsonus; concors. armonizar: (estar en armonía) concínere cum áliquo, vel cum áliqua re, vel inter se. Sin: congrúere, convenire, consentire cum áliquo vel inter se // (poner en armonía) concinnare. Sin: conciliare; concordem réddere. arqueológico: archaeológicus, a, um. Sin: ad archaeológiam vel ad antiquitatis doctrinam spectans. arnés: (armadura) armatura, ae f // (pl, guarniciones de las caballerías) stramenta, orum npl; arma vel ornamenta equéstria. arqueólogo: archaeólogus, i m. Sin: archaeológiae studiosus, cultor, peritus; rerum antiquarum sciens, investigator, peritus. aro: (círculo o anillo de hierro, madera, etc.) círculus, i m (férreus, lígneus …) // (juguete de niños) trochus, i m. arquero: (Dep, portero, guardameta) ianitor, oris m. Sin: portárius; portae custos. aroma: aroma, ătis n (dat y abl pl aromátibus vel arómatis). Sin: odor; odor suavis. Uso: quemar aromas, incéndere odores. arquetipo: archétypon vel archétypum, i n. arquidiócesis: archidioecēsis, is f. aromático: aromáticus, a, um. Sin: fragrans; odoratus; odórifer; suave olens. arquiepiscopal, v. arzobispal. 91 arquisinagoga arquisinagoga: archisynagōga, ae f. familiares compónere; arreglárselas, rem (res) expedire; sibi ipsi consúlere. arquisinagogo: archisynagōgus, i m. arquitecto: architectus, i m. Sin: aedificandi peritus. arreglarse: (acicalarse) corpus curare, ornare, exornare. Uso: - delante del espejo, ornari ante spéculum; (dicho del hombre afeminado) occupatum esse inter péctinem speculumque. arquitectónico: architectónicus, a um. Sin: architécticus. arreglo: - de una diferencia, composítio, conciliátio, onis f. arquitectura: (arte de proyectar y construir edificios) architectura, ae f. Sin: architectónice, es f; artes architectónicae; architectorum sciéntia vel doctrina; ars aedifícia exstruendi // (estilo de un eficicio) structura, ae f . Sin: forma et artifícium. Uso: - de estilo antiguo, antiquae structurae genus. arremangarse: bráchia denudare vel renudare. arquitecta: architetrix, icis f. arrendador, ra: (que da en arrendamiento) locator, oris m; locatrix, icis f; locator vel locatrix alicúius rei ex condicto // (que toma en arrendamiento) conductor, oris m, conductrix, icis f; conductor vel conductrix alicúius rei ex condicto. arquitrabe: epistýlium, ii n. arrabal, v. suburbio. arrendamiento o arriendo: (acción de dar en -) locátio, onis f. Sin: locátio alicúius rei ex condicto vel ex condicto prétio // (acción de tomar en -) condúctio, onis f. Sin: condúctio ex condicto (prétio). arraigado: radicatus, a, um. Sin: fixus, defixus; adhaesus, adhaerens. arrancador: Autom machinamenti motórii incitamentum. Sin: accensionis adiutórium; incitatrum. arrendante, v. arrendador. arrendar: (ceder en arrendamiento) locare // (tomar en arrendamiento) condúcere. Sin: redímere. arranque: (de una máquina) expedítio, onis f. Sin: mótio, emótio; velocitatis resúmptio; Autom célere motionis princípium. Uso: mecanismo de -, v. arrancador. arrendatario, v. arrendador. array (Inform), tabla o matriz: matrix, icis f . Sin: séries, -ēi f. arreo: (atavío, adorno) ornatus, us m // (pl, guarniciones de las caballerías) arma vel ornamenta equéstria; stramenta, orum npl. arrebato: - del alma, ánimi sublátio; - de ira, súbita ira. arrepentimiento: paeniténtia, ae f. Uso: - activo, malefactorum paeniténtia. arrebol: (afeite encarnado) v. colorete. arresto: (captura) comprehénsio, onis f // (prisión) custódia, ae f. Uso: - domiciliario, arreglar: - las cuentas de la familia, rationes 92 arrugar custódia doméstica. arrobarse, v. extasiarse. arrianismo: arianismus, i m. Sin: Arii háeresis; ariana doctrina. arrocero: oryzae cultor (-oris m). arrodillada: genufléxio, onis f. Sin: genuflexus (-us m); fléxio génuum; génuum infléxio. arriano: adj arianus vel árius, a, um; sust Arii, vel arianismi, vel háeresis arianae discípulus, ássecla, fautor, sectator. arrodillado: genuflexus, a, um. Sin: genu flexo, inflexo, submisso. Uso: - con ambas rodillas, génibus flexus vel pósitus. arriar, v. amainar. arriata o arriate: pulvinus, i m. Sin: área, ae f. Uso: - de violetas, violárium; - pequeña, pulvínulus; aréola. arrodilladura: génuum flexura (-ae f). arrodillarse: génua fléctere. Sin: génua inclinare vel submíttere; procúmbere génibus; in génua procúmbere; in génua subsídere. Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad génua alicúius procúmbere; ante pedes alicúius procúmbere; ad génua se álicui submíttere. arriba: ¡- España!, Sursum Hispánia! arribismo: ámbitus, us m. Sin: ambítio; glóriae avíditas; escendendi cupíditas; effrenus, effrenatus, immódicus ámbitus. Uso: - en política, perveniendi stúdium; sollicitudo honorumque conténtio; immódicus publicorum múnerum ámbitus; effrena, vel effrenata, vel immódica dignitatum potestatumque ambítio. arrollador: - de tabaco, involutor, oris m. arrollar: (envolver una cosa en forma de rollo) invólvere; convólvere. Sin: complicare. arrorró: lallus, i m; lallum, i n; lalla indecl. Sin: nénia; neníola; somníferum carmen; somnífera cantilena. arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glóriae áppetens vel cúpidus; effrenatus et audax alicúius rei captator; repentinus homo; qui celériter ad honores pérvenit. arroyada: rívuli cursus (-us m). arriendo, v. arriendamiento. arroz: oryza, ae f. Uso: - seco, oryza condīta; - a la milanesa o a la valenciana, oryza Mediolanénsium vel Valentinorum more condita; cultivo del -, oryzae cultura; oryzarum cultus (-us m); paella de -, oryzae patella. arritmia: (Pat, irregularidad en las pulsaciones) arhýthmia sive arhythmīa; arrhýthmia sive arrhythmīa, ae f. Sin: arteriarum pulsus exlex, abnormis, enormis. arrítmico: arhýthmicus vel arrhýthmicus, a, um. Sin: arrhythmus. arrozal: oryzae sationes (-um fpl). arrugar: - las narices, corrugare nares; - el ceño, la frente, el entrecejo, frontem obdúcere; supercílium tóllere vel attollere; contráhere supercília // (mostrar desabrimiento o ira por algo) aversari vel fastidire áliquid. arrobamiento, v. éxtasis. arrobar: admiratione vel stupore áliquem affícere. Sin: singulari voluptate perfúndere // 93 arruinado arruinado: (venido a menos) aere alieno obaeratus. Sin: aere alieno demersus vel oppressus. piedra, artefacta lapídea. arteria: artéria, ae f. Uso: - coronaria, artéria coronária vel cordalis // (fig, gran vía de comunicación) principalis vel óptima via. arrullar: (dormir al niño con arrullos) lallare. Sin: cantilenam (infanti) cánere vel insusurrare; cantilenam insusurrando infantem sopire. arterioesclerosis, v. arteriosclerosis. arteriografía: arteriográphia sive arteriographīa, ae f. arrullo o arrurrú, v. arrorró. arsenal: (depósito o almacén general de armas y otros efectos de guerra) armamentárium, ii n //(establecimiento marítimo) navale, is n ; navália, ium npl // (fig, depósito de noticias, datos, etc.) receptáculum, i n. Sin: repositorium. arteriosclerosis: arteriosclerosis, -is f. artesanado, v. artesanía. artesanía: (profesión) artifícium. Sin: munus fabrile; opíficum artes vel múnera // (clase social) opífices, um mpl. Sin: collégium vel corpus opíficum. Uso: obra de artesano, opus fabrile. arsenical: arsénicus, a, um. Sin: arsénici (gen sing); ad arsénium pértinens // (que contiene arsénico) arsénicum cóntinens. artesanito: púsio (-onis m) operárius. arsénico: adj, v. arsenical // sust arsénicum, i n. Uso: - blanco, arsénicum album. artesano: ópifex, fĭcis m. Sin: ártifex, fĭcis m; faber, bri m; fabricator; officinator. arsis: arsis, is (ac -im) f. Sin: ictus, us m; sublátio, onis f. artesiano: artesianus, a, um. Uso: pozo -, púteus artesianus. arte: ars, artis f. Uso: - clínico, ars clínica; culinario, ars culinária vel coquinária; - médico, ars médica vel salutaris; el - del apostolado, apóstoli munus; Bellas Artes, bonae (óptimae, ingénuae, liberales) artes vel disciplinae; - gráficas, artes gráphicae; - industriales, artes quaestuosae; - liberales, artes liberales; - mágicas, mágicae vel magae artes; - mecánicas, artes fabriles vel operosae; obra de -, opus summo artifício factum; opus summā vel politíssimā arte perfectum; artes y oficios, artes et artifícia; artes y ciencias, artes et stúdia, artes et disciplinae; las de la paz y de la guerra, belli pacisque artes; con -, arte, ex arte, áffabre. ártico: árcticus, a, um. Sin: septemtrionalis vel septentrionalis, e. articulación: (de miembros del cuerpo) articulátio, onis f. Sin: articulamentum; commissura; ártuum nexus // (de piezas) iunctura, ae f . Sin: vertículae, arum fpl; catenátio móbilis // (pronunciación clara y distinta) explanátio, onis f. Sin: explanata vocum impréssio. articular: (unir, enlazar) commíttere. Sin: iúngere; coniúngere // (pronunciar clara y distintamente) (voces vel verba) articulare. Sin: explanare; exprímere; distincte proferre; voces exprímere vel enuntiare. Uso: - las letras, lítteras suis sonis enuntiare. artefacto: artefactum, i n. Uso: artefactos de 94 artístico articulito: commentatiúncula, ae m. loqui. artículo: (escrito en periódico o revista) artículus, i m. Sin: scriptum; commentátio; caput. Uso: - breve, capítulum; commentaríolus; - de fondo, commentátio princeps; caput primárium vel penuárium; artículus primus, princeps, praecípuus; primárium vel praecípuum scriptum; penuárius vel penárius artículus // (cosa con que se comercia o que se consume) res, rei f. Sin: merx, mercis f. Uso: artículos de consumo, bona quae usu consumuntur; artículos de exportación, res quae exportantur; artículos de importación, res quae importantur; artículos de lujo, merces delicatae; res ad luxúriam pertinentes; luxúriae instrumenta; artículos de la moda femenina, mulíebris hábitus res; - de platino, res ex platino confecta; artículos de primera necesidad, merces víctui atque úsui necessáriae // Gram artículus, i m // (cada una de las disposiciones de un tratado, ley, etc.) caput, pĭtis n. Sin: capítulum; artículus; locus; pars. Uso: - de fe, sacrae doctrinae caput; - de ley, caput legis; artículos del tratado de paz, pacis condiciones // en el - de la muerte, in artículo mortis. Sin: in supremo mortis agone vel discrímine. artificioso: (hecho con artificio) artificiosus, a, um. Sin: fictícius; fictus; fucatus // (doble, engañoso, astuto) dolosus. Sin: cállidus, astutus. artillería: (material de guerra que comprende cañones, ametralladoras, etc.) res tormentária. Sin: plumbívoma vel béllica tormenta; pyroballistária arma; ballistária vel pyroballistária, ae f. Uso: - antiaérea, ballistária antiaérea; tormenta (béllica) adversus aérios incursus; tormenta ignívoma contra aëronavium incursiones; - motorizada, ballistária autovectábilis; disponer la -, tormenta dispónere // pieza de -, tormentum, i n // (cuerpo de artilleros) (mílites) tormentárii Sin: (mílites) ballistárii vel pyroballistárii; mílites tormentis (béllicis) addicti; cohors tormentária, ballistária, pyroballistária. Uso: oficial de -, ductor tormentariorum, ballistariorum, pyroballistariorum (comandante de un destacamento); praepósitus ministério tormentário (encargado del empleo de la -). artillero: (miles) tormentárius Sin: (miles) ballistárius, pyroballistárius, pyrobolárius; librator; tormenti béllici librator. artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fictícius, factícius; arte factus vel cónditus. Uso: colores -, factícii colores; fuegos -, ignes artificiosi vel festi; lago -, lacus strúctilis; ojo -, óculus artificiosus; rosa -, rosa artificialis; piedras preciosas -, factíciae gemmae. artimaña: (trampa) fraus, fraudis f Sin: dolus // (coloq, artificio o astucia para engañar a uno, o para otro fin) v. treta. artista: ártifex, fĭcis m. Sin: officinator; qui in arte (vel ártibus) versatur. Uso: - perfecto, perfectus ártifex; - de teatro, scáenicus, i m; scáenicus ártifex. artificialmente: artificiáliter. Sin: artificiose. Uso: ser alimentado -, artificiáliter nutriri. artificio: artifícium, ii n // (fig, doblez) dolus, i m. Sin: simulátio, dissimulátio; fraus. artísticamente: arte. Sin: áffabre; artificiose; artificiáliter. Uso: hecho -, fabrefactus vel fabre factus. artificiosamente: artificiose. Sin: artifício; ficte; fucate; contorte; pútide; nímio adhíbito artifício. Uso: hablar -, pútide dícere vel artístico: artísticus, a, um. Sin: áffabre factus, cónditus, fictus; plenus artis. Uso: muy -, 95 artralgia as: princeps, cĭpis mf. Uso: - del ciclismo, birotariorum princeps; los corredores ases, principes cursores. summo artifício factus; politíssima arte perfectus; obras -, ópera arte facta; perfección -, artifícium et expolítio; producción -, ópera et artifícia; carencia de sentido -, nulla ars; dar forma - a una obra , artifício opus perfícere vel confícere; tener gusto -, artis sensu pollere; artis iudício pollere; sensum vel iudícium habere. asado: assum, i n. Sin: caro assa vel assata; cibus assatus. Uso: - de ánade o pato, buey, cordero, lechón, ternera, vaca, assum anatinum, búbulum, agninum, porcellinum, vitulinum, vaccinum; quien prepara asados, assorum confector; quien vende asados, assorum vénditor vel tabernárius; tienda de asados, assorum taberna // (pp de asar) assatus. Uso: - en el horno, in furno assatus. artralgia: arthrálgia sive -thralgīa, ae f. Sin: articulorum dolores. artrálgico: ad arthrálgiam áttinens. artrítico: adj arthríticus, a, um. Sin: articulorum vel artuum (gen) ; arthrítide (articulorum vel artuum inflammatione) laborans, vexatus, affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust arthríticus, i m; arthrítica, ae f. Sin: qui vel quae arthrítide laborat, vexatur, affícitur. asador: (quien asa carne) assator, oris m; assatrix, icis f // (varilla de metal en que se pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us n (dat y abl pl véribus vel vérubus). Sin: verutum, i n. Uso: - pequeño, verrículum // (aparato mecánico) veru vel verutum versátile. Sin: veru machinatione versatum; assatória machínula; machinátio cárnibus assandis; machínula versando veruto. Uso: con motorcito eléctrico, veru vel verutum eléctricum; veru eléctrica vi motum. artritis: arthritis, tĭdis (ac -in). Sin: articularis vel articulárius morbus; vítium articulare vel articulárium; articulorum vel artuum inflammátio. Uso: padecer o estar afecto de -, articulari vítio áffici; articulari morbo laborare, vexari, áffici. asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mercennarius; mercede conductus // sust salariarius, ii m. Sin: conductus; operárius conductus; mercede conductus. artritismo: arthritismus, i m. artrodia: Anat arthródia sive arthrodīa, ae f. asalto: (- a personas) ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis f // (- a lugares) oppugnátio, onis f // (Esgr, acometimiento) petítio, onis f. Uso: parar, evitar el -, petitionem effúgere vel vitare // (Esgr, juego) castellorum expugnátio. Sin: ludus castellorum. Uso: jugar al -, castellorum expugnatione lúdere; castellorum expugnationi indulgere. artrología: arthrológia sive -logīa, ae f. Sin: de córporis artículis doctrina vel rátio. artrópodo: árthropus, pŏdis m. arveja: vícia, ae f. arzobispal: archiepiscopalis, e. Sin: ad archiepíscopum spectans. Assam: Assámia, ae f. Uso: de -, assamianus, a, um; assamiensis, e. arzobispo: archiepíscopus, i m. Sin: metropolīta. asamblea: conventus, us m. Sin: consílium. Uso: - constituyente, conventus constitutio- 96 asegurarse nalis; - General de las Naciones Unidas, Conventus Generalis Nationum Unitarum; ordinaria, ordinárium consílium; miembro de la -, conventūs sodalis (-is m); - solemne, conventus sollemnis. ductrix (-icis f). Sin: anábathri minister vel ministra. ascesis: ascesis, is f. asceta: ascetes vel asceta, ae m; ascétria, ae f. asbestino: asbestinus, a, um. ascética, v. ascetismo. asbesto: asbestos, i f. Sin: amiantus, i m. ascético: ascéticus, a, um. ascáride: áscaris, -ĭdis f. ascetismo: (profesión de la vida ascética) ascetismus, i m. Sin: ascesis, is f; vita ascética; ascéticae vitae proféssio // (doctrina de la vida ascética) ascética disciplina. Sin: ascéticae vitae rátio; ascesis doctrina. ascendencia: ascendéntia, ae f. ascendiente: (influencia moral) auctóritas, atis f. Sin: dígnitas // (antecesores) ascendentes, ium mpl. Sin: maiores; avi; proavi. asearse: corpus curare, ornare, exornare. Sin: se ornare; ornari; se fíngere; fingi. ascensión: (acción y efecto de ascender) ascénsio, onis f. Sin: scánsio. Uso: - de Cristo, Ascénsio; Ascénsio Dómini // (fiesta con que se celebra el misterio de la -) Festum Iesu Christi caelos ascendentis. Sin: Sollemnia divini Redemptoris ad caelum escendentis. asediar: obsidēre. Sin: circumvallare. asedio: obsídio, onis f. Sin: circumvallátio. aseguración: assecurátio, onis f. Sin: cáutio de áliqua re; testificátio. ascensor: anábathrum, i n. Sin: scansórium; ascensórium; célla scandens; céllula scansória; pénsilis céllula; máchina scansória; pegma scansórium vel scandens. Uso: - eléctrico, anábathrum eléctricum; anábathrum eléctrica vi actum; - pequeño, anabathríolum; - destinado para elevar pesos, v. montacargas // botón del -, anábathri malléolus vel parvus malléolus; cabina del -, cella scansória; puerta del -, anábathri ostíolum; bajar en -, anábathro descéndere, dévehi, deferri; subir en - al tercer piso, anábathro ad tértium tabulatum escéndere, ascéndere, évehi, elevari, ferri; per anábathrum ad tértiam domūs tabulationem escéndere; tomar el -, anábathro uti; el - no funciona, anábathrum non movetur; el - se rompió, anábathrum vitiatum est. asegurado: (pública) cautione tutus. Uso: casa -, domus cauta. asegurador: cautor, oris m. Sin: cautionis dator. aseguradora: socíetas vel sodalícium sarciendis damnis. Uso: - para la protección del paisaje, socíetas locorum amoenitátibus tuendis; - sobre la vida, socíetas cautioni exercendae. asegurar: - el coche, cautionem sólvere de autoraeda. asegurarse: - contra algo, sibi cavere de áliqua re. ascensorista: anábathri ductor (-oris m) vel 97 asentador asentador: (cuero para suavizar las navajas) v. afiladora. asesora: assestrix, icis f. Sin: consiliatrix. asexuado o asexual: non sexualis, e. aseo: (limpieza) mundítia, ae f; mundíties, ēi f // (adorno, compostura) elegántia, ae f. Sin: exornátio; nitor. asfaltado: bitúmine stratus vel obductus, a, um. asepsia: asepsis, is f. Sin: inquinamenti immúnitas. asfalto: asphaltus, i m. Sin: bitumen, mĭnis n. Uso: - artificial, asphaltus artificialis; bitumen artificiale; de -, asphálticus; bituminosus. aséptico: asépticus, a, um. Sin: inquinamento carens; inquinamento (inquinamenti, ab inquinamento) immunis; omni inquinamento immunis. asfíctico o asfíxico: asphýcticus, a, um. Sin: spíritus vel ánimae interclusione laborans. aserción: assértio, onis f. asfixia: asphýxia sive -phyxīa, ae f. Sin: suffocátio; spiritūs vel ánimae interclúsio. Uso: producir -, v. asfixiar; morir de -, interclusā ánimā exspirare. aserradero: officina serrária vel serratória. aserrín: scobis, is f. Sin: serrago, gĭnis f. asfixiante o asfixiador: spíritum vel ánimam intercludens // fig molestus; obtundens; fatigans. asesor: assessor, oris m. Sin: curator; consiliarius; consiliator. Uso: - eclesiástico, ecclesiásticus curator; - eclesiástico de la Acción Católica, sacerdos consiliárius sodalitatis ab Actione Cathólica; sacerdos Actionis Cathólicae sodálibus cónsulens; sacerdos consociationis curator Actioni Cathólicae provehendae; sacerdos Actionis Cathólicae sóciis vel sodálibus addictus; - eclesiástico de los hombres de Acción Católica, sacerdos homínibus cónsulens in Actionis Cathólicae agmínibus militántibus; - eclesiástico de las jóvenes de Acción Católica, sacerdos puellis cónsulens in Actionis Cathólicae societatem adscitis; - eclesiástico de los jóvenes de Acción Católica, sacerdos catholicorum iúvenum sodalitatis curator vel consiliarius; eclesiástico de las mujeres de Acción Católica, sacerdos muliéribus cónsulens Actionis Cathólicae societati addictis; - económico del presidente, consiliárius oeconómicus praesidentis; - del juez, scabinus, i m; assessor iúdicis. asfixiar: suffocare. Sin: ánimam interclúdere; spíritum praeclúdere vel suffocare, asphýxiam afferre // asfixiarse, se suffocare Sin: ánimam sibi interclúdere; asphýxiā se occídere. asfódelo: asphódelus vel asphódilus, i m. Asia: Asia, ae f. Uso: - Menor, Asia minor; oriental, Asia orientalis. asiático: asianus vel asiáticus, a, um. asiento: (mueble para sentarse) sedile, is n. Sin: sedes, is f; subséllium; sella; scamnus; (en un triclinio) accúbitus (-us m); (plaza en un vehículo, en un espectáculo público) sedulária, orum npl; (diván semicircular) sigma, ătis n. Uso: - almohadillados, scamna tomento strata; - cómodo, sella cómmoda; hileras de asientos, subselliorum órdines; - re- 98 asistencia servado, sedes reservata; asientos de la galería (o paraíso), archiséllia; asientos de platea, sellae; - de madera, sedile lígneum; - de mármol, sedile e mármore // (anotación en registro o libro de contabilidad) transcríptio vel descríptio, onis f // (apuntamiento de una cosa para que no se olvide) annotamentum, i n; annotátio, onis f. Sin: perscríptio. asimetría: asymmétria sive -metrīa, ae f. Sin: inaequálitas; enórmitas; pártium inaequálitas; rerum ordo discors, díscrepans, abnormis; non apta (vel díscrepans, abnormis, enormis, díssona, discors, ábsona, exlex) pártium composítio. asimétrico: asymmétricus, a, um Sin: asýmmeter, tra, trum; inaequalis; enormis; discors. asignación: - familiares, scídulae nummáriae familiares; - a los miembros de familias reinantes, ánnuus réditus; ánnua públice decreta; - de gastos, statutus sumptus; - de una suma, pecúniae assignátio, destinátio, erogátio; destinata pecúnia; destinata álicui rei pecúniae summa. asimilación: assimilátio, onis f. Sin: appropriátio. Uso: - de la comida, cibi concóctio vel conféctio // Gram, litterarum attráctio. asimilar: (asemejar, comparar) assimulare vel assimilare áliquem álicui vel áliquid álicui rei. Sin: assímilem fácere áliquem álicui; assímile fácere áliquid álicui rei // (Fisiol, apropiarse los órganos las substancias necesarias para su conservación o desarrollo) in naturam suam áliquid vértere. Sin: confícere vel concóquere cibum // (fig, adoptar ideas o cosas ajenas) áliquid sibi arrogare vel assúmere. Sin: áliquid in usum suum (vel in suam rem) convértere; áliquid in sucum et sánguinem convértere. asignar: destinare. Uso: - una suma, pecuniam (vel pecúniae summam) álicui rei (vel in áliquid) destinare. asignatura: disciplina, ae f. Sin: doctrina. Uso: - auxiliares, disciplinae auxiliares; científicas, sciéntiae; - humanísticas, disciplinae humanísticae, humanae, spirituales; jurídicas, disciplinae iuris civilis; - literarias, doctrinae liberales; lítterae, arum; - principales, disciplinae principales; - técnicas, technicorum disciplinae. asincronismo: asynchronismus, i m. asincrónico o asíncrono: asynchrónicus, a, um. asilado, da: (persona que encuentra asilo con protección oficial) asyli petitor (-oris m); asyli petitrix (-icis f). asíndetos: asýndeton vel asýndetum, i n. Sin: dissolútio. asilo: asylum, i n. Sin: perfúgium. Uso: - político, asylum políticum // (establecimiento benéfico) hospítium, ii n. Uso: - de ancianos, gerontocomīum, ii n; senum hospítium; domus egenis sénibus recipiundis; - para expósitos, v. inclusa; - de huérfanos, v. orfanato; - de niños, v. guardería; - para los pobres, ptochotrophīum; ptochēum vel ptochīum; - de sordomudos, hospítium surdorum mutorumque. asísmico: asísmicus, a, um. Sin: contra (vel adversus) terrae motus munitus vel praemunitus. asistencia: assisténtia, ae, f . Sin: cura; curátio; opitulátio; patrocínium; auxílium. Uso: activa, pasiva, assisténtia activa, passiva; hospitalaria, curátio nosócoma, curátio in valetudinário; - pediátrica, curátio puerorum; técnica, téchnica vel technicorum cura; - a 99 asistente los desocupados, auxílium opíficum ópere caréntium; - a los discapacitados, impeditorum vel membris captorum opitulátio vel auxílium; - a los heridos, vulneratorum curátio; - a los matrimonios, assisténtia matrimóniis; - a los pobres, opitulátio páuperum. asistente: (el que cuida) adiutor, oris m. Sin: curator; custos. Uso: - eclesiástico, sacerdos curator; - médico, mediastinus, i m; - social, curator socialis; socialis adiutor // (soldado destinado al servicio personal de un jefe u oficial) fámulus militaris. Sin: tiro (-onis m) duci addictus. asistir: (estar o hallarse presente) interesse vel adesse + dat. Uso: - a las funciones religiosas, rebus divinis interesse; - al sepelio, sepulturae adesse // (socorrer) adesse + dat. Sin: praesto vel auxílio esse + dat // (servir o atender a alguien) ministrare + dat. Sin: assístere + dat; adstare vel astare + dat. Uso: a los enfermos, a los moribundos, infirmis, moribundis assístere; - a alguien en la hora de la muerte, alicúius horā mortis ei adstare (vel astare). asma: asthma, ătis n. Sin: anhélitus (-us m); anhelátio; spíritūs difficultas; spirandi difficultas vel aspéritas. asmático: (relativo al asma) asthmáticus. Sin: ad asthma pértinens // (que padece asma) asthmáticus, i m. Sin: anhelator; spirandi difficultate (vel asperitate) laborans. asociación: associátio, onis f. Sin: consociátio, sociátio, socíetas; assocíetas; congregátio, consórtium, consórtio; sodálitas, sodalícium; coetus; collégium. Uso: - católica, cathólica consociátio; - católica de asistencia social, cathólica socíetas cívibus iuvandis; - cultural, eruditorum consociátio; - deportiva, consociátio ludicrorum certáminum; athléticae ludis excolendis coetus; - ecológica Greenpeace, sodálitas oecológica Greenpeace; sodálitas, cui nomen est ánglicum Greenpeace; - económico-social, consociátio oeconómicae socialique rei provehendae; - estudiantil, studiosorum iúvenum consociátio; - ilegal, illícita fáctio; Internacional de Energía Atómica (en sigla inglesa IAEA), Internationalis Atómicae Energīae Associátio; - laical, consociátio laicalis; sodalícium laicale; - Latina, Sodálitas Latina; - política, factio; - profesional, collégium; - pugilística, consociátio pugilatūs; Sionista, Associátio Sionística; - terrorista “Hamas”, sociátio tromocrática, quae est “Hamas”; - de hombres, coetus hóminum; de las ideas, notionum nexus (-us m); - de los trabajadores, collégium opíficum; - de obreros solamente, socíetas ex solis opifícibus conflata; - de obreros y dueños, socíetas ex opíficum et dominorum ordínibus conflata; para la defensa del ambiente, sociétas locorum amoenitátibus tuendis. asociado: associatus, i m. Sin: consociatus, sociatus, sócius, assócius, consócius; adscriptus; partionárius. asocial: insociábilis, e. Uso: societatem repugnans vel recusans. asociar: consociare (cum + abl). Sin: coniúngere (cum + abl); adiúngere ( + dat; ad vel in + ac); aggregare (ad vel in + ac); ascíscere (+ dat; ad vel in + ac). Uso: - a Turquía a la Unión Europea, Túrciam in Unionem Europaeam ascíscere. asociarse: - a o con alguien, se álicui sócium adiúngere; societatem cum áliquo inire; - a una corporación, sodalício se sócium adiúngere. asociativo: associativus, a, um. asolar: assolare. 100 astenia asomarse: prominere. Uso: No te asomes por la ventanilla, noli ex fenestella prominere. asonancia: assonántia, ae f. Sin: assonátio; soni congruéntia vel similitudo; imperfecta consonántia. aspirador: (adj, que aspira) aspirans, antis. aspiradora: (aparato de limpieza que aspira el polvo) aspiratrum, i n. Sin: aspiratrum púlveris; púlveris ántlia; ántlia exhauritória; hauritória máchina; púlveris hauritórium. Uso: de mano, manuale púlveris hauritórium. asonantado: ássonans, antis. asonantar: assonare. Sin: simíliter desínere vel cádere. asonante: adj ássonans, antis; sust vox ássonans. aspa: (cruz decusata) v. cruz. aspecto: (semblante) aspectus, us m. Uso: eufórico, aspectus hílaris, hílarus, iucundus // (elemento, faceta o matiz de algo) rátio, onis f. Sin: aspectus; res; fácies; forma. Uso: - deontológico, rátio deontológica; - esenciales, essentiales rationes; - estructurales, structurarum formae; - fundamentales, fácies primáriae; - moderno, aspectus modernus; institucionales, institutorum formae; - positivos y negativos, fácies positivae et negativae; aspectus positivi et negativi; psicológico, res psychológica; - social, socialis rátio; - de descuido y abandono, aspectus neglectus atque derelictus; bajo el - histórico, sub aspectu histórico; bajo otro -, sub álio aspectu; bajo varios -, sub váriis aspéctibus. asperón: cos, cotis f. aspersorio: aspersórium, ii n. Sin: aspergillum vel aspergillus; lústricum aspersórium. aspiración: Mec inspirátio, onis f // (vivo anhelo) appetítio, onis f. aspirado: aspiratus, a, um. Uso: la “p” aspirada, “p” aspiratum. aspirante: (que aspira a algún estado, empleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin: candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans statum clericorum; - a hermano lego, aspirans statum fratrum laicorum; - a la elocuencia, a la inmortalidad, candidatus eloquéntiae, immortalitatis; - al sacerdocio, sacerdótii candidatus; iúvenis sacerdótium affectans; - a un empleo, candidatus alicúius múneris. aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso: pastilla de -, pílula vel pastillus aspirinae. assembler (Inform): (assembly language, codificador de instrucciones) lingua machinalis. Sin: assembler, i m; compositória lingua // (compiler, programa productor de programas) compilatrum, i n (assembleri). Sin: compilatórium, ii n. associative memory (Inform) memoria asociativa, almacenador asociativo: memória associativa. asta: hasta, ae f. Uso: - de una balanza, scapus, i m; bandera a media -, vexillum in medio hastili; vexillum in medio palo propósitum. astasia: standi vel consistendi difficultas. astenia: asthénia sive -thenīa, ae f. Sin: languor; vírium deféctio vel defectus (falta de fuerzas); vírium debílitas vel remíssio (decaimiento considerable de fuerzas). 101 astenopía astenopía: asthenópia sive -nopīa, ae f. Sin: cernendi infírmitas vel debílitas; oculorum sensus vel ácies hebes (-bĕtis; abl -bĕti). asterisco: asteriscus, i m. Sin: stéllula. Uso: marcado con -, asterisco vel stellulā signatus, distinctus. phīa, ae f. astrofotográfico: astrophotográphicus, a, um. Sin: ad astrophotográphiam spectans. astrofotometría: astrophotométria sive -metrīa, ae f. Sin: astrorum lucis metiendae rátio, disciplina, doctrina, sciéntia. asteroide: asteróides, is m. astigmático: astigmáticus, a, um. astrografía: astrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: astrorum descríptio. astigmatismo: astigmatismus, i m. astrolabio: astrolábium, ii n. astilla: ássula, ae f. astrólatra: astrólatra, astrólatres, ae m; astrólatris, trĭdis f. astillero: navália, ium npl. Sin: navale; navale armamentárium; naválium officina. astral: astralis, e. Sin: sidéreus; ad astra áttinens. astringente: stýpticus, a, um. Sin: astrictórius; astrictóriam vel astringendi vim habens; alvum vel ventrem astringens, óbstruens, súpprimens, cómprimens. Uso: acción -, vis astringendi; remedios -, stýptica medicamenta; medicamenta astringéntia, obstruéntia, suppriméntia, compriméntia. astro: - cinematográfico, cinematográphiae lux, lumen, sidus, astrum. astrodinámica: astrodynámica, ae f; astrodynámice, es f. Sin: astrodynámica disciplina, doctrina, sciéntia; síderum mótuum stúdium. astrofísica: astrophýsica, ae f; astrophýsice, es f. Sin: astronómia phýsica; astrophýsica disciplina, doctrina, sciéntia. astrofísico: adj astrophýsicus, a, um // sust astrophýsicus, i m. Sin: síderum indagator. astrofotografía: astrophotográphia sive -gra- astrolatría: astrolatrīa, ae f. Sin: astrorum cultus. astrologar: (averiguar mediante la astrología) astrologizare. Sin: astrológiam exercere; notare vitam alicúius ex natali die // (pronosticar mediante la astrología) astrológiā áliquid divinare, vaticinari, hariolari, augurare. astrología: astrológia sive -logīa, ae f. Sin: mathēsis, is (ac -im vel -in); caeli interpretátio; ex astris vel sidéribus divinátio, hariolátio. Uso: - psicológica, astrológia psychológica. astrológico: astrológicus, a, um. Sin: ad astrológiam (vel hariolationem, vel divinationem ex astris) pértinens. astrólogo: astrólogus, i m. Sin: síderum aestimator; caeli vel síderum interpres; qui futura vaticinatur sidéribus contemplandis. astrómetro: astrophotómetrum, i n. Sin: astrorum luci metiendae instrumentum. astronauta: astronáuta, ae m; astronáutria, ae f. Sin: náuta sideralis m; astronáutis, ĭdis f. 102 ataque astronáutica: astronáutica, ae f; astronáutice, es f. Sin: res astronáutica; astronáutica doctrina, disciplina, sciéntia. astronáutico: astronáuticus, a, um. Uso: traje -, vestis astronáutica. narum // (tema o argumento) assumpta matéria. Sin: óperis propósitum; argumentum propósitum; res propósita // (negocio, ocupación, quehacer) v. negocio. atabacado: tabaco cóncolor. Sin: tabaci colori símilis; tabácini coloris (gen). Uso: aliento -, spíritus vel hálitus tabaco infectus. astronave: astronavis, is f. Sin: navis vel aëronavis sideralis; aérium navígium siderale. Uso: la - americana “Challenger”, navis sideralis americana, cui nomen “Challenger” (provocatrix). atabalero, v. tímpano (tañedor de tímpano). astronavegación: astronavigátio, onis f. atacante: oppugnator, oris m. astronomía: astronómia sive -nomīa, ae f. Sin: sideralis disciplina, rátio; síderum sciéntia, investigátio, cognítio. atache, v. broche. astronómico: astronómicus, a, um. Sin: ad astronómiam (vel ad síderum doctrinam) áttinens. Uso: observaciones -, caelestes (vel astrorum) observationes; hacer observaciones -, motus stellarum observitare vel observare; telescopio -, astroscópium astrónomo: astrónomus, i m. Sin: síderum interpres, spectator; astronómiae (vel sideralis sciéntiae) cultor vel peritus. astroquímica: astrochímica sciéntia vel doctrina. asueto: féria, ae f. Uso: día de -, dies feriatus. Asunción: (cap. del Paraguay) Assúmptio, onis f (in Paraquária). Sin: Assumptionópolis, is f // (elevación al cielo de la Virgen María) Virgo Maria in caelum assumpta. Sin: Deípara Virgo caelo recepta // (fiesta de la -) sollemnia honori caelestis Reginae caelo receptae. asunto: ( cosa, caso) res, rei f. Sin: negótium, ii n. Uso: - interno de China, res interna Si- atabal, v. tímpano. atado: fascis, is m. Sin: involucrum. Uso: de cigarrillos, v. paquete. atadura: religátio, onis f. Sin: alligatura, ae f. atajo: (senda por donde se abrevia el camino) compendiária, ae f. Sin: compendiárium; compéndium; via compendiária; viae compéndium; via transversa; transversum iter; iter compendiárium. Uso: ir por atajos, compéndiis ire; per compéndia ire; llegar por un -, compendiáriā pervenire. atalaya: spécula, ae f. ataque: ímpetus, us m. Sin: aggréssio, onis f; ictus, us m. Uso: - aéreo a Gaza, ímpetus aérius in Gazam; - aéreos de los aliados, ímpetus aérii foederatorum; - apoplético, sánguinis ictus; ictus mali súbitus; sufrir un apoplético, apoplexi árripi vel córripi; - atómico, atómicus ímpetus; - contra los derechos civiles, ímpetus in iura civília; informático, ímpetus ordinatralis; - suicida, ictus suicidiárius; - terrorista, ímpetus terrorísticus; - de una enfermedad, morbi irrúptio. 103 atar atar: alligare. Uso: el que ata, alligator. ataraxia: ataraxīa, ae f. Sin: ánimi tranquíllitas, serénitas, imperturbabílitas; perfecta ánimi quies; immota tranquíllitas ánimi. atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus negótii; occupatíssimus in áliqua re. Uso: estar muy -, multa ágere; multis negótiis distineri. ataúd: cápulus, i m. Sin: féretrum; arca; lígnea arca. alguna cosa) - al juicio de uno, iudício alicúius stare; - al orden cronológico, témporum órdinem servare. atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: petítio; insídiae. Uso: - dinamitero, petítio dynamite patrata. atentar: impétere, pétere, appétere áliquem. atenuante: attenuátio, onis f. Sin: excusátio. atenuar: (minorar o disminuir) extenuare. Uso: - la verdad, veritatem extenuare. atávico: atávicus, a, um. atavismo: atavismus, i m. Sin: índoles ex átavis accepta, orta, hábita, suscepta. atavío: cultus, us m. Sin: ornatus; hábitus; vestitus. ataxia: ataxīa, ae f. Uso: Psicol, - mental, mentis ataxia. ateo, a: sust átheus, i m; áthea, ae f. Sin: Dei negator, negatrix; divinitatis infitiator, infitiatrix; religionis expers. Uso: - militante, Dei infitiator et osor; ser -, Deum esse negare vel infitiari // adj átheus, atheísticus; irreligiosus. aterciopelado: velluto símilis. ateroma: atherōma, ătis n. atáxico: atáxicus, a, um. Sin: ad ataxīam pértinens (relativo a la ataxia); ataxiā laborans (que padece ataxia). ateísmo: atheísmus, i m. Sin: irrelígio; Dei negátio; divinitatis infitiátio; religionis contemptus. Uso: profesar el -, Deum esse negare vel infitiari; - de Estado, nulla Civitatis (vel rei públicae) relígio; res pública a religione aliena. ateísta: atheísta, ae m. atención: cura, ae f. Uso: - pastoral, pastoralis cura; ¡-!, atténdite!; animadvértite!; cavete! aterrizaje: ad terram lapsus (-us m). Sin: apparatus (-us m) desultórius; aëroplanorum vel aëronávium appulsus (-us m). Uso: - forzoso, appulsus vel descensus invitus. aterrizar: terram vel solum attíngere, cápere, contíngere. Sin: (ad terram vel solum) descéndere, labi, delabi; terram attíngere; in terram desilire, prosilire; ad terram appellere. Uso: - sobre la luna, in Lunam descéndere; al -, in appellendo. ateneo: athenaeum, i n. Uso: Pontificio - Salesiano, Pontifícium Athenaeum Salesianum. aterrorizar: terrere, exterrere, conterrere. Sin: terrorem álicui inícere, inferre, afferre, incútere; áliquem in terrorem conícere, addúcere, compéllere. Uso: estar aterrorizado, terrore percelli, perfundi, commoveri; metu frangi vel examinari. atenerse: (acomodarse uno en sus acciones a atestado: testimónium, ii n. Sin: documen- 104 átomo-gramo atmósfera: atmosphaera, ae f. Sin: aër terrae circumiectus vel circumfusus; simplem aër // fig atmosphaera. Uso: - amigable, atmosphaera amicalis. tum. atestar, v. certificar. ático: (piso que está bajo el tejado de una casa) átticum, i n. Sin: áttica pars domūs vel áedium. atmosférico: atmospháericus, a, um. Sin: áëris vel caeli (gen). Atila: Áttila, ae m. Uso: de -, attilanus, a, um. atolón: atollum, i n; atollus, i m. Sin: ínsula corrálica. atildado: compósitus, a, um. Sin: comptus; élegans; bellus. atolondrado, v. inconsiderado. atolondramiento, v. inconsideración. atípico: atýpicus, a, um. Sin: extraordinárius; enormis. Atlántico: Atlánticum, i n. Sin: océanum Atlánticum. Uso: Pacto del - Norte, Pactum (Océani) Atlántici Septentrionalis. atlas: atlas, antis m. Sin: tábulae, arum fpl; tábulae geográphicae; terrarum tábulae. atleta: athleta, ae m; athlétria, ae f. Sin: agonista vel agonistes, ae m; peritíssimus vel fortíssimus lusor. Uso: - olímpico, athleta olýmpicus // (persona membruda) vir vel múlier firmo córpore. atómico: atómicus, a, um. Uso: bomba -, pyróbolum atómicum; pyróbolus atómicus; desintegración - o nuclear, átomi disiúnctio vel dissolútio; atomorum disiectus (-us m); energía -, vis atómica; era -, atómica aetas; sáeculum átomo-phýsicum; explosión -, dirúptio vel displósio atómica; guerra -, bellum atómicum; peso -, pondus atómicum. atomismo: atomismus, i m. atomista: atomista, ae m. Sin: atomismi fautor. atomística: atomística, ae f. Sin: phýsica vel phýsice (-es) atómica. atlética, v. atletismo. atlético: athléticus, a, um. Uso: arte -, ars athlética; condición -, condício athlética; constitución -, córporis fírmitas; ejercicios -, athlética, ae f; tipo -, athléticum caput. atletismo: athletismus, i m. Sin: athlética, ae f; res athlética; athlética exercitátio; athléticae stúdium; stúdium se (vel corpus) exercendi. Uso: - acuático, athletismus aquáticus; - ligero, pesado, athlética levis, gravis; - masculino, femenino, athlética certámina inter viros, inter mulíeres // (doctrina) ars vel disciplina athlética. atomístico: atomísticus, a, um. átomo: átomus, i f. Sin: corpúsculum; corpúsculum insecábile vel indivíduum; indivíduum. Uso: bombardear el -, átomum verberare; constitución del -, átomi constitútio, composítio, structura; desintegrar el -, átomum scíndere, disiúngere, dissociare, dissólvere, fíndere, diffíndere, diffríngere; estudiar el -, átomos explorare, investigare, scrutari, perscrutari. átomo-gramo: grammátomus, i m. 105 atonal tráctio modalis vel modorum // (gravedad) v. esta voz. atonal: número carens. atonía: atónia sive atonīa, ae f. Sin: languor; torpor. Uso: - estomacal, stómachi inértia vel resolútio; stómachus torpens, fláccidus, enervatus; - visceral, víscerum torpor. atónico: (que padece atonía) átonus. Sin: torpens, torpescens; fláccidus; enervatus; atóniā (vel torpore, vel languore) laborans // (perteneciente o relativo a la atonía) atóniae, torporis, languoris (gen); ad atóniam spectans // Gram, v. átono. átono: (sin acentuación) átonus, a, um. Sin: sine accentu; accentu carens // (sin vigor) v. atónico. atormentar: vexare. Sin: cruciare, excruciare; exagitare; torquere // atormentarse, angi (áliqua re, de áliqua re, de áliquo). Sin: cruciari, excruciari; se afflictare; se cruciare. atornillador, v. destornillador. atornillar: cóchleam vólvere. Sin: clavum cochleatum impéllere, immíttere, ingérere (in ferrum, en el hierro; in lignum, en la madera …). atrabiliario: adj hypocondríacus, a, um. Sin: melanchólicus; melanchóliā laborans; atrā bili suffusus vel laborans; (relativo a la atrabilis) ad atrabilem spectans // fig iracundus, a, um. Sin: rábidus; stomachosus // sust melanchólicus, i m. Sin: qui melanchóliā laborat. atrabilis: atrabilis, is f; atra bilis. Sin: melanchólia; nigra bilis; melanchólicus umor. atracarse: (comer o beber con exceso) ingurgitari. Sin: se ingurgitare; édere ac bíbere áffatim; se cibo ac vino onerare. atractivo: adj attractivus, a, um. Sin: gratus; iucundus; illíciens; delectationis plenus; aptus ad alliciendos ánimos; (de lugar) amoenus; (de persona) venustus (físicam), lépidus (moralm). Uso: de manera -, attractivo modo // sust attractívitas, atis f. Uso: suscitar cierto -, attractivitatem quandam exhibere. atraer: allícere. Uso: - al estudio del latín, ad linguam latinam addiscendam allícere. atraillar: (atar con traílla) cópulā vincire // (conducir teniendo la traílla) canem vel canes fune tráhere; canem corrígiā dúcere; canem cópulā tenere; canem cópulā vinctum ágere. atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel retractus, a, um; (antiguo, no al día) obsoletus; vetustus. Uso: sueldos -, stipéndia praetérita; stipéndia non soluta; stipéndia retro débita. atraso: tardátio, onis f. atrepsia: at(h)répsia sive -repsīa, ae f. Sin: nutritionis vel alimóniae caréntia; córporis vel vírium extenuátio; vires attenuatae. atresia: atresīa, ae f. Sin: foráminis (córporis) occlúsio. atribución: attribútio, onis f. Sin: assignátio; adiudicátio // (facultad) potestas, atis f. Sin: munus; mandatum. atribulado: sollícitus, a, um. Sin: calamitosus; aerumnosus; afflictus; excruciatus; aerumnis, misériis, rebus adversis, rerum angústiis affectus, vexatus, cruciatus, pressus, conflictatus. Uso: estar -, in angústiis esse; aerumnas pérpeti. atracción: vis attrahendi. Uso: - modal, at- 106 audiencia atributivo: attributivus, a, um. atributo: Gram attributum, i n. Sin: attribútio; res attributa // (cualidad o propiedad) nota; próprium; attributum (perfección divina). atricomía: at(h)ricómia sive -comīa, ae f. Sin: capillorum deflúvium, amíssio, spoliátio. atril: plúteus, i m; plúteum, i n. Sin: anagnostérium; librorum fulcimentum. roba, ae f. Uso: - deportivo, vestis campestris; vestido solemnemente con - universitario, robā universitária sollemniter vestitus. atún: thynnus vel thunnus, i m // (propio o relativo al -) thynnárius, a, um; ad thynnum spectans. atunera: thynnária piscátio. Uso: ejercer la -, thynnáriam piscationem exercere. atunero: thynnárius, ii m. audibilidad: audibílitas, atis f. Sin: soni inténtio; facultas audiendi. atrio: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. atriquia: athríchia sive athrichīa, ae f. Sin: alopécia; capilli, capillorum deféctio, inópia, caréntia. atriquiasis, v. atriquia. atrofia: atróphia sive atrophīa, ae f. Sin: tabes; extenuátio; nutrimenti desértio. Uso: del corazón, cor enervatum; cor naturali vi carens. atrofiado: átrophus vel atróphicus, a, um. Sin: atróphiā affectus vel laborans. atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, debilitare, minúere, auferre; atróphiā vel tabe affícere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabéscere; contabéscere; debilitari; consumi; átrophum fíeri; vim pérdere, amíttere; atróphiā vel tabe áffici. atrófico: atróphicus, a, um. Sin: átrophus; tabíficus; enervatus; extenuatus; torpens; naturali vi destitutus; atróphiā vel tabe affectus, laborans // (perteneciente a la atrofía) atróphiae, extenuationis (gen); ad atróphiam áttinens. atuendo: (atavío, vestido) vestis, is f. Sin: audible: audíbilis, e. audición: audítio, onis f. Sin: acroāma, ătis n. Uso: - estereofónica, acroama stereophónicum; - musical, audítio musicalis; - radiofónica, audítio vel acroama radiophónica; serie de audiciones, series auditionum; escuchar radiofónicas, auditiones radiophónicas auscultare; - de teatro por radio, fábulae áctio radiophónica; fábula scáenica radiophónica. audiencia: (acto de oír o atención para oír) audiéntia, ae f. Uso: dar - a uno, audire; dare vel dédere aures suas álicui; álicui dicendi potestatem fácere // (acto de oír los jueces) audiéntia, ae f. Uso: - en tribunal, iudícium; día de -, iudiciárius dies // (lugar donde se da -) auditórium // (tribunal de justicia) tribunal, alis n // (edificio en que se reúne el tribunal) iustítiae palátium. Sin: aedes iurídici conventūs // (admisión a presencia de un príncipe o autoridad) admíssio, onis f. Sin: áditus, us m; allóquium; collóquium; collocútio; facultas conveniendi. Uso: - privada, domésticum collóquium; - pública, pública admíssio; - general pontificia, pública admíssio a Summo Pontífice facta; condescendencia en dar audiencias, admissionum facílitas; dar o conceder, recibir en - a alguien, áliquem 107 audiofrecuencia admíttere, excípere; áditum dare álicui; no dar - a alguien, áliquem non admíttere; áditum negare álicui; áliquem arcere; presentarse a una - con alguien, venire in collóquium (vel collocutionem, vel allóquium) cum áliquo; procurar - a uno con alguien, dare álicui admissionem alicúius; álicui áditum patefácere ad áliquem; es fácil tener una - con él, áditus ad eum fácilis est. audiofrecuencia: audiofrequéntia, ae f. Sin: frequéntia audíbilis. audiolingual: áudio-lingualis, e. subsídiis instructi. áulico: áulicus, a, um. aumentar: tr augere, adaugere. Sin: augmentare // intr augéscere. Sin: adaugéscere; créscere, incréscere. aumento: incrementum, i n. Sin: augmentum; additamentum; adauctus (-us m); amplificátio. Uso: - de la población, natorum incrementa; númerus hóminum in dies crescens; - de precios, rerum prétium adauctum; pretiorum adauctus; - de sueldo, stipéndii vel salárii additamentum; augmentum salárii. audiómetro: audiómetrum, i n. audión: áudio, onis m. Sin: valva amplificatrix. audiovisual: audiovisualis, e. Sin: audivisivus, audivisíficus, audíficus-visivus, audíbilis et visíbilis. Uso: aparatos -, instrumenta audiovisuália; todo el sector de los -, universus apparatus (-us m) audiovisualis. auditivo: auditórius, a, um. Sin: auscultatórius. auditor: auditor, oris m. Sin: audiens, entis. Uso: - de la nunciatura, Apostólici Núntii auditor vel adiutor; - de la Rota, auditor sacrae Romanae Rotae; - de Su Santidad, auditor vel iurisconsultus Summi Pontíficis. auditorio: (concurso de oyentes) auditórium, ii n. Sin: auditores; audientes; qui áudiunt; auditorum turba // (sala destinada a conferencias, discursos, lecturas) auditórium, ii n // (sala destinada a conciertos y recitales) auditórium músicum. aula: aula, ae f. Sin: auditórium. Uso: - escolar, schola; conclave scholare; - didácticamente equipadas, oeci ad docendum aureola: nimbus, i m. Sin: corona; áurea corona; corona radiata; corona nitens, fulgens, renitens, refulgens // (distinción) insígnia, ium npl. Uso: la - de la gloria, insígnia glóriae; la - de la virtud, insígnia virtutis // (fama) laudes, um fpl. Uso: estar rodeado de una - de gloria, glóriae láudibus florere. auricular: adj auricularis, e . Sin: auriculárius. Uso: confesión -, conféssio auricularis; testigo -, testis auricularis // (pieza de ciertos aparatos que sirve para escuchar) auscultábulum, i n. Sin: auscultatórium; excípulum; concha auditória vel auricularis; auditória cófia; auriculare exceptáculum. Uso: - de radio, radiophónicum excípulum; radiophónica caláutica vel cófia; - de teléfono, auscultábulum telephónicum; biceps (-cípitis) adminículum; translocutórium instrumentum; tomar, levantar el -, auscultábulum súmere, tóllere; biceps adminículum ad os (vel ad aurem) appónere; translocutórium instrumentum ori (vel auri) admovere. aurora: aurora, ae f. Uso: - austral, boreal, aurora australis, borealis. auscultación: auscultátio, onis f. Uso: - del tórax, thoracis auscultátio. 108 auto-arrancador auscultador, v. cofia. auténticamente: authéntice. Sin: certa fide; cum vel ex auctoritate. ausente: absens, entis. Uso: estar - , absentare; estando yo ausente, me absente. ausentismo, v. absentismo. auspiciador: praecónii causā pecúniae práebitor (-oris m). auspicio: auspícium, ii n. Sin: augúrium; omen, óminis n. Uso: con el - de las Naciones Unidas, auspício Nationum Unitarum. Australasia: Australásia, ae f. autenticar: (autorizar o legalizar alguna cosa) authenticare. Sin: authénticum fácere vel réddere; ratum fácere vel habere; approbare; confirmare; obsignare; subsignare; recognóscere; vidimare. Uso: - un acta de nacimiento, de defunción, oríginis, óbitūs testimónium fide públicā obsignatum confirmare; - una firma, ratam effícere manum alicúius; - con firma, subsignare; subscripto nómine ratum fácere áliquid; - con sello, obsignare // (acreditar, dar fama) auctoritatem afferre (vel adiúngere) álicui rei. Sin: álicui rei fidem fácere, afferre, adiúngere, áddere. Australia: Austrália, ae f. australiano: adj australianus, a, um // sust Australianus, i m. Austria: Austria, ae f. austríaco: adj austríacus, a, um. Sin: áustricus, áustrius // sust Austríacus, i m. Sin: Austrius, ii m. austro: auster, tri m. autarcía, v. autarquía. autarquía: autárchia sive -archīa, ae f. Sin: autonómia; sufficiéntia; plena rerum suarum sufficiéntia. Uso: - económica, in re oeconómica plenum suarum rerum domínium. autenticidad: authentícitas, atis f. Sin: (calidad de auténtico) auctóritas; fides; certa fides; veritatis fides; authéntica rátio. Uso: comedias de incierta -, fábulae vel comoediae ambíguae, incertae; libros de incierta -, libri dúbiae fidei; negar la - de una cosa, alicúius rei fidem abrogare // (verdad, sinceridad) véritas; sincéritas. Uso: - cristiana, vera christianae legis proféssio. auténtico: authénticus, a, um. Sin: sincerus; certus; verus; germanus; veri nóminis (gen); fide dignus; auctoritate práeditus. Uso: amistad -, amicítia veri nóminis; copia -, authénticum, i n; exemplar authénticum; documentos sin duda -, certíssima monumenta. autillo: úlula, ae f; v. mochuelo. autárquico: autárchicus, a, um. Sin: autónomus; nulli obnóxius; suarum rerum dóminus. Uso: producto -, res in própria Natione confecta vel effecta; - en sentido económico, in re oeconómica nulli obnóxius. auto: (automóvil) v. esta voz. autoalienación: autoalienátio, onis f. autoanálisis: autoanálysis, is f. autenticación: authenticátio, onis f. Sin: testátio; obsignátio; (pública) confirmátio. auto-arrancador, v. arrancador. 109 autobiografía autobiografía: autobiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: sui ipsīus vita. natus (-us m) vel dominátio. autócrata: autócrates, is m. Sin: déspota; dominator; tyrannus; vir imperiosus. autobiográfico: autobiográphicus, a, um. auto-blindado, autoloricata, ae f Sin: autocataphrácta; autoráeda loricata.; autocurrus loricatus vel cataphractus; currus aeratus automatárius. autobús: laóphorum, i n. Sin: coenoautocinetum, coenautocinetum; coenoautoraeda, coenautoraeda; coenoautocurrus, coenautocurrus; autoraeda longa vel pública; autovectura pública vel urbana; autocinetum laóphorum; autovehículum vel vehículum públicum. Uso: - que corre sobre rieles, v. autovía; - turístico, laóphorum periegéticum; tomar el - número 24, vehículum públicum 24° número signatum conscéndere; v. colectivo. autocráticamente: tyránnice. Sin: tyrannorum more. autocrático: tyránnicus, a, um. Sin: imperiosus. Uso: poder -, tyránnicum vel immódicum impérium. autocrítica: sui ipsīus censura. Uso: - de la Iglesia, Ecclésiae stúdium censórie inquirendi in se ipsam. autóctono: adj indígenus, a, um // sust autocthon, autochton, autochthon, ŏnis m. Sin: indígena, ae mf. autodeterminación: autodeterminátio, onis f. autocamión, v. camión. autocar: autocurrus, us m. Sin: autopetóritum vel autopetórritum; automatárium petóritum vel petórritum. autocicleta, v. motocicleta. autoclave: autoclavis, is f. Sin: clavis autómata vel autocinética. autoconciencia: autoconsciéntia, ae f. Sin: sui ipsīus consciéntia. autodidáctico: autodidácticus vel autodidactus, a, um. autodidacto: autodidactus, i m. Sin: sui ipsīus magister; sibi ipsi magister; absque alieno auxílio eruditus. Uso: ser -, magistrum (vel praeceptorem) habuisse nullum. autodominio: continéntia, ae f. Sin: sui ipsīus temperátio. autocontrol: sui custódia vel temperántia. Sin: sui ipsīus vigilántia. autódromo: autódromus, i m. Sin: autocinetódromus; autocurrículum; currículum autoraedis. autocosechadora, v. cosechadora (- automotriz). autoencendido: accensus spontáneus. Sin: accénsio spontánea. autocracia: autocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: despotismus; tyrannis (-ĭdis f); tyránnicum impérium; impérium singulare; unīus domi- autoerotismo: autoerotismus, i m. autoescuela: schola autocinetistarum. 110 automatizar autolesionismo: autolaesionismus, i m. Sin: autolaesionis crimen, culpa, fácinus; voluntária vulnerátio. autofecundación: sui ipsīus praegnátio. autofinanciación: pecúniae própriae collátio vel suppeditátio. Sin: sui ipsīus nummorum suppeditátio. autolesionista: autolaesionista, ae m. Sin: murcus, i m; sui ipsīus vulnerator. autofinanciamiento, v. autofinanciación. automación: automátio, onis f. Sin: automatizátio; autómata vel automatária áctio, ópera, operátio; machinalis áctio vel ópera; automatáriae operationes; hóminum ópera máchinis demandata. auto-formación: auto-formátio, onis f. autógeno: autógenus, a, um; autógenis, e. Uso: soldadura -, autógena ferruminátio. autómata: autómatum vel autómaton, i n. Sin: automatárium, ii n. Uso: de -, relativo al autómata, autómatus; automatárius // (persona sin voluntad) autómatus vir; autómata múlier. Sin: homo attónitus vel stupens; mulier attónita vel stupens; homo vel mulier sensu et voluntate carens. autogestión: própria géstio, administrátio, réctio, curátio (-onis f). Sin: géstio autónoma. autogiro: autogyrus, i m; v. helicóptero. autogobierno: régimen (-mĭnis n) autónomum. autógrafo: adj autógraphus, a, um. Sin: chirógraphus; idiógraphus; propriā manu scriptus; meā, tuā, suā ipsīus manu scriptus. Uso: carta -, lítterae autógraphae; lítterae manu scriptae; epístula autógrapha; un ejemplar de Virgilio, idiógraphus liber Vergílii // sust autógraphum, i n. Sin: chirógraphum, i n; chirógraphus, i m; idiógraphum; manu scriptum (-i n) ; mi (tu, su …) -, meā (tuā, suā …) manu scriptum // (firma) autógraphum, i n. Sin : nóminis scríptio autógrapha. Uso: pedir un -, autógrapham nóminis scriptionem postulare. automáticamente: autómate vel automátice. Sin: ratione autómata; (suā) sponte; ultro; per se; ipse. Uso: las hojas de la puerta se abrieron -, valvae se ipsae aperuerunt // (fig, maquinal e indeliberadamente) sine voluntate; usu irrationali. automático: (que funciona en todo o en parte por sí solo) automáticus, a, um. Sin: autómatus; automatárius; se ipse (ipsa, ipsum) movens // (que ocurre por sí mismo) qui (quae, quod) sponte suā fit // (maquinal e indeliberado) non voluntárius. Sin: irrationalis. autoinducción: autoindúctio, onis f. automatismo: automatismus, i m. Sin: res machinalis, automática, autómata, automatária // fig irrationalis status vel condício. autointoxicación: autointoxicátio, onis f. autolatría: autolátria sive -latrīa, ae f. Sin: quasi divinus sui ipsīus cultus. automatización, v. automación. autolesión: autoláesio, onis f. Sin: autovulnerátio; autotómia. automatizar: automatizare. Sin: áliquid automatáriā ratione instrúere; automatáriam rationem indúcere. 111 automotor automotor: adj automatárius, a, um // (vehículo) autovehículum, i n. Sin: autocurrus; vehículum automatárium; currus automatárius // (aparato que ejecuta ciertos movimientos sin intervención directa de acción exterior) automatárium, ii n. Sin: automatária máchina; automatárium instrumentum; automatárius apparatus. automotriz: adj automatária // sust automatária máchina. automóvil: autocinetum, i n. Sin: autoraeda; autocurrus; automóbilis, is m; automóbile, is n; autómatum; currus motórius, automóbilis, automatárius; automóbilis vectura, raeda; automatária vel motória raeda; autómatum vel automatárium vehículum Uso: - blindado, autocinetum loricatum; - cubierto, autocinetum intectum; - eléctrico, autocinetum eléctricum; - con motor de 35 caballos de fuerza y ocho cilindros, (auto)raeda machinamento 35 E(quinarum) V(írium) octoque cylindris; - con motor posterior, automatária raeda ab tergo propulsa; - de cilindrada pequeña, vehículum exiguo machinamento propulsum; ir en -, autocineto vel autoraedā vehi. automovilismo: automobilismus, i m. Sin: autocinetismus; res autocinética // Dep automobílium certamen vel competítio // (pasión por el-) automobílium cupíditas vel cupīdo. automovilista: autoraedárius, ii m. Sin: autoraedae (vel autocineti, vel automóbilis) rector vel ductor. automovilístico: autocinéticus, a, um. Sin: automobilísticus; autoraedárius; ad autoraedam (vel ad autocinetum, vel ad automóbilem) spectans. Uso: accidente -, casus autocinéticus; incremento -, autocinéticum incrementum; industria -, res autocinética; autocinetorum fabricátio. autonomía: autonómia sive -nomīa, ae f. Sin: autarcīa, autarchīa; suis légibus vivendi potestas. Uso: - absoluta, autonómia absoluta; local, autonómia localis; - moral, máximum ius moráliter eligendi; - personal, autonómia personalis; - de vuelo, volatūs autonómia; del Tíbet, Tibeti vel tibética autonómia; gozar de -, suis légibus vívere; sui iuris esse; no tener -, alieno império parēre. autonomismo: autonomismus, i m. autónomo: autónomus, a, um. Sin: autocephálicus; independens; némini obnóxius. autoómnibus, v. autobús. autooruga: autocinetum vel automóbile ericiatum; automóbilis ericiatus. autopista: via vehiculária vel autocinética . Sin: autostrata; autovia; cúrruum via; strata autocinética; autoraedarum (vel autocinetorum, vel autovehiculorum) via; currículum automobílium; iter autocinéticum; currículum automobílibus aptum; latior via vehicularis; via autovehículis strata. Uso: sobreelevada, via autocinética pilis impósita. autopsia: autópsia sive -opsīa, ae f. Sin: necroscópia; cadáveris séctio, inspéctio, examinátio; secti córporis (vel cadáveris) inspéctio. Uso: practicar una -, cadaver secare atque inspícere. autopullman: autómatum vel autocinetum pullmanianum. Sin: raeda pullmaniana; longum autocinetum pullmanianum; coenoautocinetum pullmanianum; coenoautómatum; autómatum plaustrum; automatárium pilentum; longum autómatum; longa vel longíssima autoraeda. Uso: pequeño -, autocinetum pullmanianum minutum. autor, ra: (quien es causa de alguna cosa) 112 autostop auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la inventa) inventor, oris m // (causa, responsable) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m; scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano, sacer, profanus auctor; - de libros, librorum auctor; - de tragedias, trágicus scriptor; tragoediógraphus; - cinematográfico, v. escenarista // (el que ha hecho alguna obra artística) ártifex, fĭcis m. autoridad: (poder, mando) auctóritas, atis f. Sin: potestas; impérium; ius (iuris n). Uso: doméstica, impérium domésticum; - legal, ius ac potestas; - moral, moralis auctóritas; pública, auctóritas pública; potestas pópuli; - real, régia potestas; - suprema, summa auctóritas; aumentar la - de uno, alicúius auctoritatem amplificare; burlarse de la - de uno, auctoritati alicúius illúdere; dar plena - a alguien, álicui plenam auctoritatem dare; debilitar la - de uno, alicúius auctoritatem imminúere vel deminúere // (crédito, prestigio) auctóritas. Sin: auctóritas et fides. Uso: la - de los filósofos, philosophorum auctóritas; la - de los testimonios, rerum auctóritas; persona que goza de -, (vir, homo …) auctoritate gravis; de mucha -, (vir, homo …) gravíssimus; es una - competente, bonus est auctor; es una - en algo, auctor est alicúius rei; fundado en la - de alguien, in auctoritate alicúius pósitus; adquirir - sobre uno, apud áliquem vel ab áliquo auctoritatem (vel dignitatem) sibi conciliare vel parare; apud áliquem vel ab áliquo gratiam inire; fundarse en la - de alguien, auctore áliquo uti (ad áliquid); quitar - a algo, álicui rei fidem abrogare; tener -, auctoritate apud áliquem valere vel uti; auctoritate vel gratiā valere (de persona); auctoritatem vel pondus habere (de escritos, documentos) // (ascendiente político) grávitas, atis f. Sin: dígnitas // (persona investida de poder, mando o magistratura) - civiles, potestates civiles vel civitatis; comunales, municípii moderatores; - comunistas, potestates communísticae; - políticas, públicas, públicae auctoritates; públici magistratus; - religiosas, potestates religiosae; responsables, auctoritates quas penes res est; las supremas - eclesiásticas, rei ecclesiásticae summae potestates; las - supremas de los Estados, supremi civitatum moderatores vel rectores; supremi rerum publicarum moderatores. autoritario: imperiosus, a, um. Sin: despóticus; práepotens; auctoritate abūtens. autoritarismo: praepoténtia, ae f. autorización: alicúius rei faciendae potestas vel facultas. Sin: approbátio; permissus (-us m) ; licéntia. Uso: - por parte del Estado, approbátio públicis ab auctoritátibus. autorizado: auctoritate (potestate, facultate, iure, permissu, véniā) práeditus, pollens, munitus. Sin: cum auctoritate. Uso: estar - a hacer algo, áliquid faciendi auctoritatem habere vel auctoritate pollere, valere, uti. autorizar: álicui auctoritatem (vel potestatem) dare, fácere, concédere, tribúere. Sin: permíttere; facultatem indulgere vel permíttere; ius concédere // (dar fe el escribano o notario en un documento) testari. Sin: públicā fide instrumentum firmare, ex iure et légibus obsignare // (aprobar algo) ratum dúcere áliquid. autorrealización: autorealizátio, onis f. autorretrato: sui picta imago (-gĭnis f). autoservicio: ministrátio própria. Sin: se quisque ministrat. autostop o autoestop: autocineti transeūntis reténtio. Sin: cúrruum automobílium reténtio. Uso: practicar el -, autoraedas transeūntes retinere; hacer un -, autocinetum tránsiens re- 113 autostopista tinere. f. Sin: caterva; multitudo; ingens númerus. autostopista o autoestopista: autocineti transeūntis retentor vel retentrix. Sin: petitor vel petitrix convectionis. avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctoritate defendo // Com sýngraphae cautionem fácere vel interpónere; sýngraphae alterum subscríbere nomen cautionis grátiā. autosuficiencia: propriarum rerum sufficiéntia. autosuficiente: se ipse expédiens. Sin: sibi providere valens; rebus suis sufficienter práeditus. autosugestión: autosuggéstio, onis f. Sin: sui persuásio; sui ipsīus instigátio, impulsus, permótio. autotanque: autocinetum cisterninum. Sin: autocarrum vel autovehículum cisterninum; autocarrus cisterninus; exceptáculum automatárium; automatárius currus exceptórius. autovía: (autopista) v. esta voz // (autorriel) autoplaustrum, i n. Sin: autosarracum vel autoserracum, i n; automatárium plaustrum. auxiliador, ra: auxiliator, oris m; auxiliatrix, icis f. Uso: María -, Maria Auxiliatrix. avance: progréssio, onis f. Uso: - rápido (por ej., de cinta en un grabador) procursus, us m. avanzada: (partida de soldados) prima státio (-onis f). avanzado: liberior, ius. Sin: immoderatus; immódicus; novus; rerum novarum cúpidus. avanzar: (ir hacia adelante) próvehi. Uso: se puede, está permitido -, próvehi licet // hacer - (por ej., una cinta de grabador), promovere. ave: avis, is f. Sin: vólucris, is f (generalm en pl: vólucres, um). Uso: - acuátil o acuática, avis aquátilis; - brava, avis fera; - exótica, avis exótica; - migratoria, pasajera, de paso, avis migrans; peregrina vólucris; - nocturna, avis nocturna; - de corral, cohortis avis; - del país, vérnula avis. auxiliar: adj auxiliárius, a, um; auxiliaris, e. Uso: caballo -, équus auxiliárius vel auxiliaris // sust auxiliaris, is m. Uso: - médica, adiutrix médica. avecindarse: domicílium sibi constitúere (v. gr. Romae). auxilio: ¡-!, fer auxílium vel opem! avemaría: (oración) salutátio angélica. Sin: marialis prex (precis f) // (cada una de las cuentas del Rosario) rosárii (vel marialis coronae) glóbulus, granum. aval: confirmátio, onis f. Sin: firmátio; firmamentum; corroborátio; corroboramentum; auctóritas; praesídium; fides // (firma que se pone en una letra de crédito para responder de su pago si no lo hace el girador) (alterīus) nóminis subscríptio in sýngrapha cautionis causā. avellana: avellana, ae f. Sin: avellana nux. avena: avena, ae f. avenamiento, v. drenaje. avenar, v. drenar. avalancha: (alud), v. esta voz // fig moles, is 114 avión avenida: (vía ancha) plátea, ae f. Sin: via lata; via principalis. Uso: - arbolada, adumbrata via; plátea arbóribus cónsita. struthiocameli. aventador: (soplillo o abanico) flabellum, i n. Uso: - pequeño, flabéllulum. aviación: (locomoción aérea) aéria vel aérea navigátio. Sin: aérius cursus (-us m); caeli navigátio. Uso: - civil, civilis classis aéria; campo de -, aërostátio; aëródromus; aëronávium státio; compañía de -, socíetas aëronáutica // (doctrina, disciplina) aëronáutica, ae f. Sin: ars (vel doctrina, vel disciplina) aëronáutica; volandi ars // (cuerpo militar de aviadores) aéria classis. aventar: ventilare. Uso: - el trigo, ventilare frumentum; áëri vel vento frumentum propónere, pándere. aventura: (suceso extraño) casus vel eventus singularis, miríficus // (casualidad) casus, us m. Sin: res fortuíta // (riesgo) perículum, i n. Sin: álea, ae f // (relación amorosa ocasional) fácinus (-nŏris n) amatórium. Sin: amatórie factum; lévitas amatória; breve amatórium commércium. aventurero, ra : errator, oris m; erratrix, icis f; audax homo vel múlier. Sin: erráticus; errabundus; vagus; circumforáneus; erro (onis m) mira consectans; circúmvagus eventus consectans. avería: detrimentum, i n. Uso: sufrir una -, detrimentum cápere; iacturam pati vel subire. averiado: corruptus, a, um. Sin: deterioratus; vitiatus. averiar: corrúmpere. Sin: deteriorare; vitiare. averiguación: inspectio, onis f. averroísmo: averroismus, i m. Sin: Averroes doctrina. averroísta: averroista, ae m. avéstico: avésticus, a, um. avestruz: strúthio, onis m. Sin: struthiocamelus. Uso: de -, struthiocamelinus o con el gen avetarda, v. avutarda aviador: adj aëronáuticus, a, um. Sin: aviatórius // sust aëronauta vel aëronautes, ae m; aëronaute, es m. Sin: aviator, oris m; aviatrix, icis f; volator aërópetes, ae m; nauta vel viator aérius m; nauta vel viatrix aéria f // (individuo que presta servicio en la aviación militar) miles aériae (vel aëronávium) classi addictus. avión: aëroplānum sive aëróplanum, i n. Sin: aëronavis vel aërinavis; aërovehículum; aëronavígium; velívolum; aéria navis; aérium navígium; vehículum aérium; navis volans; navis aëroplanígera. Uso: - antiincendio, aëroplanum exstinctórium; - bimotor, v. bimotor; - cisterna, aëroplanum cisterníferum; aëronavis exceptória vel cisternífera; - comercial, aëroplanum commerciale; - equipado con cuatro motores, quadrimotrale aëroplanum; - especiales, aëroplana speciália; - espía, de reconocimiento, aëroplanum speculatórium vel exploratórium; aëronavis speculatória; - gigante, aëroplanum gigantēum; aërinavis gigantēa; - monomotor, aëroplanum unimotrale; - nodriza, aëronavis nutrix; - particular, aëroplanum privatum; supersónico, aëroplanum sono vel sónitu cítius; aëroplanum sonorum límitem súperans; - teledirigido, aëroplanum telerectum vel teledirectum; - torpedero, aëroplanum siluríferum, aërovehículum siluris armatum; 115 avioneta aëroplanum návibus demergendis vel diffringendis; aëroplanum ignívomos vel igníferos siluros iáculans, iactans // - a, de chorro, - a, de reacción, - de propulsión, pyraulocinetum; aëronavis pyraulocinética; aëroplanum pyraulocinéticum; aëronavis retroversus propulsa vel impulsa; aëroplanum inversā vi propulsum vel impulsum; aëronavígium inversis víribus propulsum; aëroplanum áëris haustórium; - de asalto, de combate, aëroplanum incúrsitans, incursans, aggrédiens, impugnans, proeliare; - de bombardeo, bomboplanum, i n; aëroplanum pyrobolárium; aëronavis ignívomis globis vérberans, díruens, diffringens, confringens; - de carga, aëroplanum onerárium; - de caza, aëroplanum insecutórium, insectatórium, venáticum; aërinavis insectans; - de caza a reacción, aëroplanum insectationis aërihaustórium; - de escolta, aëroplanum praesidiárium; - de hélice, aëroplanum helicarum motu incitatum vel propulsum; - de pasajeros, aëroplanum epibáticum; - en picada, aëroplanum (improviso vel de, ex improviso) ad perpendículum illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador; ir, viajar en -, aëroplano vehi vel ferri; subir al -, in aëroplanum inscéndere; subida al -, inscénsio vel conscénsio in aëroplanum // Boeing-747, aëroplanum eius typi, qui dícitur Boeing-747; - Concorde, aëroplanum concordiense; - Fokker F-28, aëroplanum typi, cui nomen Fokker F-28 // clase (categoría) de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f); stega epibática; interior del -, aëroplani interna (-orum npl); el - está provisto de dos cubiertas de pasajeros, en las que se encuentran tres clases, aëroplanum duabus stegis epibáticis instructum est, in quibus tres classes inveniuntur. aviso: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: - parroquiales, paroeciales núntii; - publicitario, praecónium; - radial, núntius radiophónicus; núntius per aethérias undas missus; - televisivo, televisíficum praecónium; núntius televisíficus; núntius per televisionis undas missus; - de retorno, allatae vel perlatae epístulae núntius; - en un diario, núntius diurnis actis evulgatus; poner un - publicitario de algo en diarios o revistas, laudativum alicúius rei núntium in actis diurnis vel in commentáriis pónere; laudativam alicúius rei notítiam commentáriis vel actis diurnis crédere, concrédere. avispón: crabro, onis m. avitaminosis: vitamini penúria (-ae f). avutarda: otis, ĭdis f. Sin: otis tarda. axioma: axioma, ătis n. Sin: pronuntiatum; enuntiatum; effatum. axiomático: axiomáticus, a, um. Sin: certus; certíssimus; certa firmaque ratione pronuntiatus vel edictus. aya: institutrix, icis f. ayer: heri. Uso: - por la mañana, heri mane; - por la tarde, heri vésperi; hasta -, usque ad hesternum diem. ayuda: auxílium, ii n. Sin: adiuvamen, mĭnis n. Uso: de -, auxiliaris, e; - en favor de las víctimas de la inundación, auxílium pro víctimis inundationis // - de cámara, a cubículo; cubiculárius; - de cámara de Su Santidad, a cubículo Pontíficis Máximi. avioneta: aërívola, ae f. avisador: - de incendios, index (-dĭcis m) incéndii. ayudante: (que ayuda) adiutor, oris m. Sin: minister. Uso: - del banquero ( en una casa de juego) áleae magister; - de cámara, cubiculárius; a cubículo; ser - de alguno, adiutri- 116 azoturia cem óperam navare álicui in áliqua re // (Mil, oficial que está a las órdenes de otro superior) óptio, onis m. Uso: - de campo, rei militaris adiutor; rei militaris subádiuva (-ae m); in re militari adiutor // (maestro o profesor subalterno) subdoctor, oris m. Sin: próscholus; antescholárius; adiutor académicus; - de literatura latina, a lítteris latinis adiutor; - de paleografía y diplomática, a codícibus atque diplomátibus interpretandis adiutor. vectorum adiutrix vel ministra, adiutrix iter faciéntibus. azafrán: crocum, i n; crocus, i m. Uso: de -, cróceus, a, um. azahar: záhara, ae f. Sin: aurantii vel citri flos. azalea: azalea, ae f. azanoria, v. zanahoria. ayudantía: (empleo de ayudante) adiutoris vel adiutricis munus (-nĕris n) // (oficina de ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is f). ázimo: ázymus, a, um. Uso: pan -, panis ázymus; panis sine fermento. azimut, v. acimut. ayunar: ieiunare. azimutal, v. acimutal. ayuno: ieiúnium, ii n. Uso: - cuaresmal, ieiúnium quadragenárium; establecer el -, ieiúnium institúere; guardar el -, ieiúnium servare; prescribir el -, ieiúnium indícere; romper el -, ieiúnium sólvere vel resignare // (que no ha comido) ieiunus, a, um // (ignorante de lo que se habla) ieiunus. Sin: ignarus, ínscius alicúius rei; estar en ayunas o en -, ieiuno ore esse; nescire áliquid, rudem esse (in) áliqua re. ayuntamiento: (junta, reunión) consílium, concílium. Sin: conventus // (corporación que administra el municipio) consiliárii civitatis; consílium vel concílium municipale. Sin: consílium civitati administrandae; civitatis administrationis adiutores; consílium quod civitatem administrat. azoado: azotum cóntinens. ázoe: azotum vel azoton, i n. Sin: nitrógenum. azoemia, v. azotemia. azogue, v. mercurio. azoico: azóicus, a, um. Sin: animántibus vel vivéntibus carens; animántium vel vivéntium expers. Uso: era -, aetas azóica // (nítrico) nitratus, a, um. azotar: férulā percútere, fustigare, pulsare. azotea: solárium, ii n. Uso: - con baranda o pretil, solárium clatratum. azada: pástinum, i n. Sin: sárculum. azadón: ligo, onis m. Sin: magnum vel maius rutrum. azotemia: Med azotháemia vel azotáemia, ae f. azoto: azotum, i n. azafata: hóspita (-ae f); ministratrix (-icis f) (aéria). Sin: hóspita aéria vel aëronáutica; aéria assistrix vel ministratrix; ancilla aéria; azoturia: azotúria sive azoturīa, ae f. 117 azteca azteca: Azteca, ae m. azufrera: sulphurária, ae f. Sin: súlphuris fodina; sulphurata, orum npl. azúcar: sáccharum vel sáccharon, i n. Uso: biológico, sáccharum biológicum; - cande, sáccharum candum; - de caña, saccharósium, ii n; saccharosis, is f; - de pilón, sácchari meta; ingenio de -, saccharifícium; sácchari officina; de -, saccháreus vel saccharinus, a, um; - en polvo o grano fino, sáccharum pulvéreum; - en terrones, sáccharum cúbicum // fig, es un terrón de -, mellitus est. azulado: caerúleus, a, um. Sin: subcaerúleus; caeruleatus. azulejo: tessella, ae f. Sin: tessellatus latérculus. azuzador: instigator, oris m. azucarado: (que contiene azúcar o sabe a él) saccharatus, saccharosus, a, um // (algo dulce) dulcículus, a, um. Sin: subdulcis, e // (fig, blando y meloso) mellitus; blandídicus. azucarar: (bañar con azúcar) sáccharo aspérgere // (endulzar con azúcar) sáccharo condire // (fig y coloq, suavizar y endulzar alguna cosa) mitigare, temperare, mollire, emollire. azucarera: (recipiente) saccharárium, ii n. Sin: sácchari vásculum; saccharígerum vásculum; saccharárium pocillum // (fábrica) saccharifícium, ii n. Sin: sácchari officina. azucarería: sácchari taberna. azucarero: (persona técnica en la fabricación de azúcar) saccharárius, ii m // (recipiente) v. azucarera. azucarillo: (terrón de azúcar) mellitus pastillus (-i m). azucena: lílium, ii n. azuela: áscia, ae f. azufrar: súlphure aspérgere álicui rei. Sin: áliquid súlphure conspérgere, suffire, suffumigare. 118 B baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spúmea saliva. Uso: - de los caracoles, cochlearum saliva; - de serpiente, sanies, ēi f; echar -, spumas (in ore) ágere // (fig, caérsele a uno la -) summis laetítiis áffici. Sin: summo exsultare gaudio; vehementer gaudere. bache: (hoyo en el camino) scrobículus i m // (pozo de aire rarefacto) locus tenuioris áëris. Babel: Babel, elis f // (confusión, desorden) confúsio, onis f. Sin: tumultus; confúsio babélica vel babylónia; babylónica perturbátio. Uso: - lingüística, babylónica locutionum perturbátio. bachillerato: baccalaureatus, us m. Sin: batalárii gradus. Uso: conseguir el -, baccalaureatum adipisci. ludus chartarum bacaranus. bachiller: baccaláureus, i m. Sin: batalárius; abitúriens, entis mf. bacía: labellum, i n. Sin: catillum; trúlleum. babélico: babélicus, a, um // (confuso, ininteligible) confusus, a, um. Sin: deordinatus. babilónico: babylónius vel babylónicus, a, um. Sin: babylon(i)ensis, e. baciliforme: bacilliformis, e. babilonio: adj, v. babilónico // sust Babylónius, ii m. bacilo: bacillus vel bacellus, i m; bacillum, i n. Sin: microbacillum; bactérium. Uso: bacilos de la tuberculosis, del tifus, del tétano, del cólera, de la peste, bacilla tuberculosis, typhi, tétani, chólerae, pestiléntiae. babor: sinistrum navis latus (-tĕris n). bacín, v. orinal. babosa: (molusco) limax, acis f. back (jugador, en el fútbol), v. defensa. baboso: salivosus, a, um. Sin: spumosus. background (Inform) fondo: (de una pintura) fundus, i m // (de un escritorio con ventanas) ima, orum npl. Uso: to put a window into background, fenestram in ima míttere vel repónere // (relativo a un proceso) ínferus, a, um. Sin: pósterus. Uso: to put into background, in ima míttere; inferiorem fácere. babucha: crépida, ae f. Sin: sólea vel calígula doméstica. babuino: cynocéphalus, i m. baby-sitter: puerorum custos (-odis mf). Sin: infantárius, ii m; infantária, ae f; gérula, ae f. bacalao: (pez) asellus. Sin: asellus marinus // (su carne salada) asellus salitus. Sin: asellus marinus arefactus vel sale exsiccatus. back-up (Inform) de reserva: cautionalis, e // (copia de reserva) cópia, ae f. Sin: exscriptum cautionale. Uso: hacer -, cópias vel exscripta cautionália fácere. bacteria: bactérium ii n . Sin: bacillum. bacará o bacarrá: álea (-ae f) bacarana. Sin: 119 bacteriano bacteriano: bactéricus, a, um. Sin: bactérii vel bacteriorum (gen); ad bactéria áttinens. campani vel sacri aeris málleus. badana: aluta, ae f. bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bactériis exítiosus; bactéria necans // sust bactericida, ae m. Sin: venenum bactericidale. bacteriofagia: bacteriophágia sive -phagīa, ae f. bacteriófago: bacterióphagus, i m. Baden (Estado de Alemania): Badénia, ae f. Sin: Aquae Aureliae. Uso: de -, badenensis vel badensis, e. badén: (cauce empedrado) incile, is n. badil: batillum vel vatillum, i n; batillus vel vatillus, i m. bacteriofobia: bacteriophóbia sive -phobīa, ae f. badila, v. badil. badminton o bádminton: ludus (-i m) pilae pennatae. bacteriógeno: bacteriógenus, a, um. bacteriología: bacteriológia sive -logīa, ae f. Sin: de bactériis vel de microbacillis rátio, doctrina, disciplina. bacteriológico: bacteriológicus, a, um. bagatela: lúdicra, ae f. Sin: res parvi momenti; res nullīus momenti; res vilíssima, levíssima, parva, párvula; nugae, arum; inéptiae, arum. bacteriólogo: bacteriólogus, i m. Sin: bacteriológiae peritus. Bahamas (Archipiélago de las): Insulae Bahamenses. bacteriopatología: bacteriopathológia sive -logīa, ae f. bahía: sinus, us m. Bahía Blanca: Sinus (-us m) Albus. bacterioscopia: bacterioscópia sive -scopīa, ae f. bailable: adj saltationi aptus // (ballet) modus saltatórius. bacterioscópico: bacterioscópicus a um. bacterioterapia: bacteriotherapīa, ae f . Sin: per iniecta bactéria curátio. báculo: báculus, i m; báculum, i n. Sin: pedum. Uso: - abacial, pedum abbatiale ; de los obispos, pastorale pedum; lítuus pastoralis vel episcopalis // fig levamen, mĭnis n. Sin: solátium; subsídium. badajo: málleus, i m. Uso: - de (la) campana, campani vel campanae málleus. Sin: aeris bailar: saltare. Sin: ballare; chorēas dúcere vel exercere. Uso: aprender a -, saltare díscere; saber -, saltare scire, saltandi peritum esse; - bien, cómmode vel eleganter saltare; sacar a -, invitare ad saltandum. bailarín, na: (que baila) saltans, antis. Sin: qui vel quae saltat // (que ejercita el arte de bailar) saltator, oris m; saltatrix, icis f. Sin: lúdius m; saltatrícula f; mima f. Uso: ser buen -, óptime saltare. 120 balancear baile: saltátio, onis f. Sin: ballátio; saltatus, us m; chorēa. Uso: de -, saltatórius, a, um; de despedida, saltátio valedictionis; - de puntillas, ballátio elátior; arte del -, saltandi ars; escuela de -, ludus saltatórius; maestro de -, saltandi magister; pista de -, locus saltatórius; sala o salón de -, oecus saltatórius; dirigir el -, chorēas dúcere; organizar un -, saltationem institúere. bailecito: saltatiúncula, ae f. bailotear: circumsalire. Sin: circumsaltare; saltitare. baja: - de los precios, pretiorum deminútio vel imminútio (-onis f); - en el precio de los víveres, annonae vílitas; - en la bolsa, depréssio. bajá: pásias, ae m. Sin: sátrapa, ae m; satraps, pis; sátrapes, ae; sátrapes, is (ac -en). bajada: declivis via vel locus. Uso: Dep, libre, descénsio simplex; - en serpentina, descénsio flexuosa. bajar: (descender) descéndere. Uso: - la escalera, (per) scalas descéndere // (disminuir) baja la bolsa, argentárii fori prétia decrescunt, deminuuntur, levantur. bajel: phaselus, i m. bajito: brevículus, a, um. bajo: (voz que produce los sonidos más graves) gravíssima vel ima vox. Uso: - continuo, gravior vox contínua // (el que tiene tal voz) gravíssimae (vel imae, vel gravioris) vocis cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus // fig, - fondos, abiecta vel sórdida plebécula; pópuli faex (faecis f); abiectíssimum civitatis vulgus (-i n). bajorrelieve o bajo relieve: éctypum, i n; éctypus, i m. Sin: anaglyptum; toréuma (-mătis n); caelatura, ae f; caelatum opus. Uso: autor de bajorrelieves, toréuta, ae m; estatua de mármol en -, anaglyptum simulacrum marmóreum; en -, éctypus; anaglyptus. bala: (proyectil) plumbum, i n. Sin: globus; glans, glandis f; glans metállica, plúmbea, ignita; ignitus globus vel glóbulus . Uso: - de hierro, globus férreus; - de plomo, plumbum, i n; plúmbea, ae f; gran cantidad de balas, plúmbea grando; arrojar balas, plumbum emíttere. balada: cántio, onis f. baladronear: (hacer baladronadas) gloriósius vel iactanter se gérere // (decir baladronadas) se iactare. Sin: se ostentare; iactari + abl, de vel in + abl; gloriósius se iactare; de se gloriósius praedicare; insoléntius se iactare; gloriósius vel magnificéntius loqui. balalaica: cíthara (-ae f) balaláica. Sin: cíthara triángula rússica vel sarmática. balance: (cuenta general) rátio, onis f; rationes fpl. Sin: relátio; pecuniarum rátio; rationum ponderátio; arcae recognítio; rátio rei administrandae; rátio accepti et expensi; acceptorum et expensorum rátio; tábulae accepti atque expensi; créditi et débiti compensátio. Uso: - anual, ánnua súmptuum aestimátio vel computátio; compilar, hacer el -, rationem dúcere, subdúcere, inire, tráhere, habere; tábulas accepti et expensi confícere; mostrar el registro del -, códicem expensi et accepti exhibere; nivelar el -, expensi et accepti rationem exaequare; tener el registro del -, códicem dati et accepti habere. balancear: Mar, Aeron iactari. 121 balanceo balanceo: - de nave o avión, navis vel aëronavis iactátio, oscillátio, fluctuátio, agitátio, inclinátio. Sin: blaesus. balancín: láncula, ae f. Sin: libramentum; statérula. Balcanes: regiones balcánicae. Sin: Balcánia, ae f. Uso: de los -, balcaniensis, e. balancita: - para pesar el oro, aurária statera. balcón: maenianum, i n. Sin: pódium. balbucir, v. balbucear. balconcillo: podíolum, i n. Sin: parvum maenianum. balandrón: túnica (talaris) cum alícula. balanza: libra, ae f. Sin: trútina. Uso: - de dos platillos, bilanx, ancis f; - de la mejor marca, trútina exquisitae vel accuratíssimae notae; de óptima calidad, trútina óptimae (exquisitae, exactíssimae, certíssimae) fidei vel mensurae; - de precisión, trútina bonae (exactae, certae) fidei vel mensúrae // - de comercio, examinátio rédditūs. Sin: sumptūs redditūsque rátio; collátio compéndii ac dispéndii. baldaquín o baldaquino: fastígium, ii n. Sin: baldachinum. Uso: - de bronce, aéneum fastígium; - de cama, tectum; - de género, tentórium; - de púrpura, aulaeum. balde: sítula, ae f; sítulus, i m. Sin: alvéolus. Uso: - para incendios, hama vel ama, ae f; de -, gratis; en -, frustra. baldosa: latérculus, i m. Uso: - marmorosa, latérculus marmoratus. balastar: gláreā spárgere vel stérnere. balata: ballata, ae f. Sin: cántio ballata f. balear: (herir o matar a balazos) áliquem plumbis (vel glándibus, vel plúmbeis glándibus) vulnerare, sauciare vel necare, interfícere // (tirotear, fusilar) v. estos verbos. balate: margo (-gĭnis mf) canalículi. balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaustiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saeptum; plúteus, plúteum; loricae saeptum. Uso: - de bronce, saeptum aéneum; - de mármol, lorica marmórea. balaustre o balaústre: baláustium, ii n. Baleares: Baleares (ínsulae), ium fpl. Uso: de las -, baleáricus, a, um; balearis, e. balín: glans, glandis f. Sin: granus plúmbeus. balista: ballista, ae f. Sin: bálea. Uso: - montada sobre ruedas, carroballista. balbucear: balbutire. Sin: linguā haesitare; linguā titubante loqui; balbum esse; incerta voce loqui (de niño). Uso: decir algo balbuceando, áliquid haesitántibus verbis dícere. balbuceo: balbúties, ēi f. Sin: linguae haesitántia vel titubántia; oris titubátio; os balbum. balística: ballística vel ballistária, ae f. Sin: ars ballística (como arte); ballistária disciplina, doctrina, sciéntia (como ciencia). balístico: ballísticus vel ballistárius. Sin: ad ballísticam pértinens; ad missílium ictum spectans. balbuciente: balbus, a, um; balbútiens, entis. 122 banca balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vĕris m) pýrius fumo carens vel fumi expers. balotaje: suffrágium (-ii n) decretórium. Sin: áltera suffragiorum látio. Uso: demandar el -, suffrágium decretórium ferre. baliza: palítium, ii n. Sin: praetentura, ae f. ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pristis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas, venátio ballaenácea. ballesta: ballista, ae f. Sin: arcuballista; manuballista. balsa: (embarcación) ratis, is f // (charco) stagnum, i n. balsámico: fragrans, antis. Sin: odorus; suavis. bálsamo: bálsamum, i n // fig solácium; solamen; levamentum; consolátio. ballestero: ballistárius, ii m. Sin: arcuballistárius; manuballistárius. balsero: rector navis (vel ratis) traiectóriae. ballet: saltatória fábula (-ae f). Sin: scáenica saltátio vel chorēa. báltico: mar -, Bálticum, i n. Sin: mare Bálticum. balneario: adj balneárius, a, um. Sin: balnearis; balneatórius // sust bálneum públicum; bálnea vel balínea, orum npl. Sin: bálneae, arum fpl. bambú: hirundo (-dĭnis f) índica; (h)arundo índica. Sin: bambusa, ae f. balneoterapia: balneotherapīa, ae f. Sin: curátio balneária. banalidad: nugae, arum fpl. balneoterápico: balneotherápicus, a, um. Sin: ad balneotherapīam áttinens. banal: vulgaris, e. Sin: trivialis. banana: banana, ae f; bananum, i n. Sin: ariena; musae paradisíacae fructus. Uso: cultivador de bananas, cultor bananarum; cultivo de bananas, cultura bananarum. balompié, v. fútbol. balón: follis, is m. Sin: pila. Uso: apoderarse del -, follem occupare, tenere; pilā potiri. baloncesto, v. básquet. bananero: adj bananárius, a, um // (barco que transporta bananas) navis bananis onerata. Sin: navis onerária cultoris bananarum. banano: bananus, i f. Sin: (arbor) banana; musa paradisíaca. baloncito: follículus, i m. Sin: glóbulus. balonmano: manufóllium, ii n. Sin: manufollis, is m; follis pugillatórius vel pugnis missus. Uso: juego de -, manufóllium; juego de - de salón, manufóllium aulare. balonvolea, v. voleibol. banca: (embarcación filipina) v. canoa // (puesto o asiento en el Parlamento) sedes (- is f) parlamentária vel in parlamento // (comercio que consiste en el giro, cambio y descuento de valores, y la compra y venta de efectos públicos) res argentária; la - mundial, res argentaria mundana vel universalis // - de hielo, v. banquisa. 123 bancario bancario: ad argentáriam pértinens. bancarrota: (quiebra) decóctio, onis f // (quiebra de un banco) argentáriae dissolútio. Uso: hacer - (quiebra fraudulenta), creditores fraudare; creditores decoquendo fraudare // (fig, desastre, hundimiento, descrédito) naufrágium; evérsio; ruīna, dissolútio. Uso: la - de la civilización, humani civilisque cultūs naufrágium. banco: (asiento de madera) sedile, is n. Sin: scamnum; scabellum; (lígneum) subséllium Uso: - alto, scamnum éditum; - encorvado, scamnum curvatum // (banco de los remeros de una nave) transtrum, i n. Sin: iugum // de datos, indiciorum thesaurus; elementorum certorum thesaurus; - de hielo, v. banquisa; de ojos, thesaurus transponendorum (vel transferendorum) oculorum; - de sangre, haematheca; receptáculum sánguini colligendo // (establecimiento público de crédito) argentária, ae f. Sin: mensa vel taberna argentária, nummária, nummulária; domus vel socíetas argentária. Uso: - hipotecario, mensa hypothecária; - mundial, argentária mundana; nacional, pública mensa argentária; - de crédito, mensa creditória; - de Roma, argentária romana; - del Santo Espíritu, argentária a Sancto Spíritu nominata; mensa nummulária Sancti Spíritus; billete de -, téssera vel chártula nummária; directores del -, directores argentáriae; argentáriae praepósiti; presidente del -, práesidens argentáriae // (tablón que sirve de mesa) tábula, ae f. Sin: mensa. banda: (cuerpo de músicos) músici, orum mpl. Sin: symphoníaci (hómines); aeneatores; symphoniacorum agmen, manípulus, cohors, collégium, sodálitas; aeneatorum manus; manus aeneatória. Uso: - lisa, tibícines; - militar, mílites aeneatores; mílitum symphoniacorum manípulus; symphónia militaris // (pandilla) grex, gregis f. Sin: globus; caterva; manus (-us f) // (porción de gente ar- mada) agmen (vel globus, grex, manus) armatorum. Uso: - armada, globus armatorum; - criminales, greges criminales, “- de los cuatro”, manus quattuor (scelestorum) // (conjunto) - de comediantes, família scáenica // (baranda del billar) banda vel ora ae f // (faja o lista) fáscia, ae f. Sin: clavus // (llanta) v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo se lleva atravesada desde un hombro al costado opuesto) insigne oblīquum. Sin: oblīquus bálteus; oblīquum bálteum; decoramentum transversum. bandada: agmen, mĭnis n. Uso: - de pájaros, ávium agmen. bandeja: pátera, ae f. Sin: lanx, lancis f; discus, i m; scutella, ae f; vas metállicum vel lígneum. Uso: - de pastelillos, pátera cum suavillis. bandera: vexillum, i n. Sin: signum; insigne. Uso: - austríaca, Austriae insigne vel vexillum; - nacional, pátriae (vel pátrium, vel nationis) vexillum; signum vel vexillum nationale; - olímpica, vexillum olýmpicum; tricolor, trícolor vexillum; vexillum tribus colóribus tinctum; vexillum terno decoratum colore; - a media asta, vexillum médio hastili (propósitum); despliegue de banderas, vexillorum proposítio vel iactátio; izar, levantar la -, v. izar; amainar, arriar la -, v. amainar; ondea la -, vexillum flúitat vel vento agitatur. banderín: vexíllulum, i n. Sin: parvum vexillum. banderola: ventorum index (-dĭcis m) // (fig, hombre voluble) v. veleta. bandidaje, v. bandolerismo. bandido: (bandolero) v. esta voz // (fugitivo de la justicia) prófugus, i m. Sin: exsul, lis; 124 baño pátriā extorris // (persona perversa) homo pravus, perversus, depravatus, ímprobus. banquisa: glácies (-ēi f) pontívaga. Sin: aequor glaciatum; glácies flúitans, flúctuans. bando: manus, us f. Uso: los dos -, manus útraque // (edicto o mandato) edictum, i n. Sin: mandatum; decretum; iussum. bantúes: Bantuenses, ium mpl. bañadera, v. bañera. bandola, v. mandolina. bañador: vestis (-is f) balneária. bandolera: (salteadora) praedatrix, icis f. Sin: grassatrix // (correa cruzada por el pecho que sirve para colgar un arma) bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: bálteus oblīquus; bálteum oblīquum; transversum péctoris cíngulum. Uso: en -, transversus, a, um; in bálteo; ab humero dextro sub sinistrum bráchium descendens; llevar la mochila en -, sárcinam transverso péctoris cíngulo sustinere. bañarse: balneare. Sin: bálneo uti. bandolerismo: latrocinátio, onis f; latrocínium, ii n. Sin: praedátio; rapinátio; grassátio. bandolero: praedo, onis m. Sin: latro; grassator; rapinator; tromócrates. bandolina, v. mandolina. bandoneón: bandonēum, i n. bandurria, v. mandolina. bandwith (anchura de banda): diápason (n indecl) dénsitas (-atis f). Bangla Desh: Bangladesa, ae f. Uso: de -, bangladesanus. banquero: argentárius, ii m. Sin: mensárius; mensulárius; nummulárius; trapezita. banquete: - nocturno, comissátio, onis f. banquina: viae margo (-gĭnis mf). bañera: (pila para bañarse) álveus, i m. Sin: labrum; balíneum vel bálneum; sólium; piscina // (mujer que cuida de los baños y sirve a los que se bañan) balneatrix, icis f. Sin: balinearum ministra. bañero: balneator, oris m. Sin: balinearum minister. bañista: bálneans, antis mf. Sin: qui vel quae ad aquas venit; qui vel quae in aqua est; qui vel quae aquis útitur; qui vel quae bálneis delectatur. baño: (acción) lótio, onis f. Sin: lavátio; balneátio; áctio balneandi. Uso: - caliente, lavátio cálida; aquae cálidae; - frío, lavátio frígida; - de agua salada, bálneum salsum; de asiento, encathisma, ătis n; - de chorro, lavátio in aquae deiectu; lavátio plúvia; - de espuma, lavátio spumosa; baños de mar, marina lavacra; - de pies, bálneum pedum; de vapor, lacónicum balíneum vel bálneum; assa sudátio; vaporátio balinearum; darse un - de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel se lavare // (cuarto de -) bálneum, i n. Sin: lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, caldárium, ii n; - frío, frigidárium, ii n; bálneum frígidum; - turco, sudatórium, ii n; entrar en el -, bálneum intrare vel introire; in bálneum introire; ir al -, ad (vel in) bálneum ire vel venire; bálneum inire, adire, obire; salir del -, e bálneo égredi vel exire; bálneo égredi; de bálneo exire // (sitio donde hay agua para 125 baobab bañarse) colymbus, i m. Sin: locus balneárius. Uso: - comunes, bálnea commúnia, mixta, promíscua; - privados, bálnea privata; - públicos, bálnea, orum npl; bálnea pública; bálneae vel thermae, arum fpl; - públicos al aire libre, bálnea pública subdiália (vel sub divo, vel sub divum) // (pila o tina que sirve para bañar o lavar todo el cuerpo o parte de él) v. bañera // (retrete, excusado) latrina, ae f. Sin: lavatrina; sellae familiáricae. Uso: públicos, fórica, ae f; fóricae, arum fpl // - de agua, - de maría, bálneum Mariae; en maría, subbulliente aquā mersatus; in subbullientem aquam mersus; meter algo en - maría, áliquid subbulliente aquā mersare; cocinar en - maría, áliquid subbulliente aquā mersatum cóquere. baobab: baobab indecl. baptisterio: (sitio donde está la pila bautismal) baptistérium, ii n // (pila bautismal) v. pila. baquelita: bachelites, ae m. baquiano: (conocedor de los lugares) locorum sciens (-entis) // (guía para transitar por ellos) locorum dux (ducis m) // (experto) alicúius rei peritus; in áliqua re versatus. scalarum fulcrum, fulcimen, fulcimentum. Sin: epimédion, ii n. barandilla: cancelli, orum mpl. Sin: clatri, orum mpl. Uso: - de escalera, v. baranda. baratijas: nugae, arum fpl. Sin: gerrae; scruta, orum npl; nugamenta, orum npl ; res vilíssimae vel levíssimae. baratillero: nugivendus, i m. Sin: nugarum vel scrutorum vénditor, ínstitor, propōla. baratillo: nugarum (vel gerrarum, vel nugamentorum) taberna (-ae f). barba: (parte de la cara debajo de la boca) mentum, i n // (pelo que nace en la -) barba, ae f. Uso: - cerrada, barba clausa; - descuidada, barba inculta; - larga, barba prolixa; partida, barba partita; - de abanico, barba flabelli; - que empieza a despuntar, lanugo, gĭnis f; corte de -, deposítio barbae; con un poco de -, barbátulus; sin -, imberbis; afeitar la - a uno, álicui barbam rádere, abrádere, recídere, tondere; dejarse crecer la -, barbam demíttere, promíttere, submíttere. barbacana: érisma, ae f; érisma, -ătis n. Sin: muri fultura; antemurale; muri propugnáculum. bar: thermopólium, ii n. Sin: bibária, ae f; taberna vel tabérnula potória, potatória, bibária; popīna, ae f // (- en hotel) oecus (-i m) potórius. barbajuelas, v. barbajas. barahúnda: tumultus, us m. Sin: tumultuátio; perturbátio. barbar: (echar raíces las plantas) radículas emíttere vel ágere. Sin: radicéscere. baraja: (conjunto de naipes) lusórius chartularum (vel scidularum) fascículus (-i m). Sin: chártulae vel scídulae lusóriae // (naipe) chártula (-ae f) vel scídula (-ae f) lusória. barbárico: barbáricus, a, um. baranda: (barandilla de escalera) manūs vel barbajas: radículae, arum fpl. barbarie: barbária, ae f; barbáries, ēi f. Uso: reducir a la -, ad barbáriam vel ad barbáriem redúcere; ad incultam feramque vitam redúcere; volver a la -, ad barbáriam redire. 126 barman barbarismo: barbarismus, i m. Sin: vox bárbara, barbárica, vitiosa; bárbarum verbum; barbáricum nomen. bárbaro: bárbarus, a, um. Uso: volverse -, inhumano cultu silvéscere. Barbarroja: Barba Rússea. Sin: Fridericus A(h)enobarbus. barbero: tonsor, oris m. Sin: rasor; barbitonsor. barbeta: fulcimen, mĭnis n. Sin: basis, -is (ac -im vel -em; abl -i). barcarola: náuticum carmen. barco: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - cisterna, navis líquidis vehendis; - comercial, navis mercatória; - negrero, navis nigritis vehendis; - nodriza, navis nutrícia vel nutrícula; - pesquero, navis piscatória; - de carga, onerária; navis onerária; - de motor, automatária navis; navis machinamento acta; - de remos, navis remis acta; - de vapor, vaporinavis; vaporária; navis vaporária; navis vapore mota vel impulsa; - de velas, navis velis instructa, práedita; navis acta velis; navis promota ventis. bardo: bardus, i m. Sin: vates; rhapsodus; cantor. barbilla: bárbula, ae f. barbiquejo, v. barboquejo. barestesia: baraesthésia sive baraesthesīa, ae f. Sin: gravitatis sensus. barbirrojo: a(h)enobarbus, a, um. barestesiómetro: baraesthesiómetrum, i n. barbo: barbus, i m. baricentro: barycentrum, i n. Sin: gravitatis centrum. barbón: homo bene barbatus. barboquejo: redimículum, i n. Sin: búccula; focale; cíngulum; ligamen sub mentum ductum. barbullar: balbutire. Sin: singultim loqui; incóndita verba proferre. barbullón: balbútiens, entis. Sin: linguā háesitans. barca: barca, ae f. Sin: navícula; scapha; cymba; lembus; linter. Uso: - pesquera, horia, ae f; cymba vel navícula piscatória; de motor, automatária cymba; - de remos, actuaríola ; - de río, de lago, phaselus; bárcula; scáphula; cýmbula; lémbulus; - de vapor, vaporalis navícula; - de vela, scapha velívola vel velis instructa; lembus velis práeditus vel instructus. barimetría: barymétria sive barymetrīa, ae f. bario: bárium, ii n. Uso: - sulfúrico, bárium sulphúricum. barisfera: barysphaera, ae f. Sin: média terrae pars; terrae núcleus. barita: barytes, is f. baritonal: barytonalis, e. Uso: voz -, barýtoni vox. barítono: barýtonus vel barýtonos, i m. Sin: barytonista, ae m; gravis vocis cantor. barman: thermopōla, ae m. Sin: tricliniárius; genéricam minister, tri. 127 barnabita barnabita: barnabita vel barnabites, ae m. Sin: sodalis barnabites; e Societate Pauli et Bárnabae. barniz: vernícium, ii n. Sin: nitens color; nitens crusta // fig fucus, i m. Sin: spécies. Uso: tener un - de algo, primis vel primóribus labris áliquid gustasse, attigisse; tener un - literario, tinctum esse lítteris; tener un - de gramática, grammáticis tinctum esse notiónibus. um; baronis (gen); ad baronem spectans. baronesa: (mujer del barón o que disfruta de una baronía) baronissa, ae f. Sin: (mujer del barón) baronis uxor. baronía: baronatus, us m. Sin: (dignidad) baronis dígnitas vel honor; (cometido) baronis munus; (jurisdicción) baronis dício, iurisdictio, territórium, régio. baroscopio: baroscópium, ii n. barnizado: sust íllitus, us m. Sin: vernicis indúctio // adj tinctus, a, um. Sin: íllitus; óblitus; vernício íllitus; colore tinctus; recién -, recens tinctus, íllitus, óblitus. barotermógrafo: barothermógraphum, i n; barothermográphium, ii n. barquero: naviculárius, ii m. Sin: pórtitor. barnizador: tinctor, oris m. Sin: qui (áliquid) tingit vel íllinit. barnizar: verniciare. Sin: vernice illínere; vernicem álicui rei indúcere; colore áliquid illínere; colorem álicui rei indúcere; álicui rei nitentem colorem vel crustam indúcere. Uso: - algo con algo, rem re (pice, con pez; cerā, con cera …) tíngere, illínere, oblínere, línere. baroestesia, v. barestesia. barógrafo: barógraphum, i n; barográphium, ii n. Sin: altitúdinis index. barquichuela: navigíolum, i n. Sin: cymbula; lémbulus; lintrículus; scáphulus. Uso: - pesquera, horíola. barra: asser, ĕris m // (aparato de gimnasia) tignum, i n. Sin: tignum vel ferrum transversum. Uso: - paralelas, líneae parallelae; - pisapapel, vectis (-is f) premendae chartae; - de chocolate, quadra chocolatae; - de espacios, spatiorum vectis; - del timón, clavus; - de turrón, quadra lucuntis. barrabás: malefactor, oris m. Sin: gáneo, onis m; homo flagitiosus, seditiosus, maléficus. barométrico: barométricus, a, um. barómetro: barómetrum, i n. Sin: index gravitatis; túbulus torricellianus. Uso: el - sube, baja, argentum vivum barómetri ascendit, descendit. barraca: (caseta tosca) tugúrium, ii n. Sin: casa; cásula; mapália, ium npl. Uso: construir barracas, tugúria vel casas aedificare // (edificio que se usa para almacén) tabernáculum, i n // (puesto en un mercado) tabérnula, ae f. barometrógrafo: barometrógraphum, i n; barometrográphium, ii n. barracón: amplum tentórium. barón: baro, onis m. Sin: nóbilis vel liber baro. Uso: de -, baronalis, e; barónicus, a, barragán: barracanus, i m. Sin: arábica vel áfrica vestis; arábicum vel áfricum vestimen- 128 basalto tum; arábicus vel áfricus amictus (-us m). barranca o barranco: elúvies, ēi f. Sin: abruptum. barredera: scopae, arum fpl. Sin: máchina scopária. barrena: térebra, ae f. Uso: - eléctrica, térebra eléctrica; térebra electro éxcita. barrilero: (el que hace barriles) doliorum vel cuparum ópifex; (el que los vende) doliorum vel cuparum vénditor. barrilete: (dim de barril) dolíolum, i n // (instrumento que usan los carpinteros para asegurar la madera en el banco) retináculum, i n. Sin: ansa férrea // (juguete) v. cometa. barrilito: dolíolum, i n. Sin: cadus. barrenamiento: terebrátio, onis f. barrenar: terebrare. Sin: perfódere. barrendero: scopárius, ii m. Sin: convérritor; converrens; cívicae mundítiae minister. barreno: terebramen, mĭnis n. barreño: pelvis, is f. barrer: scopare. Sin: vérrere, evérrere, devérrere; scopis vérrere vel purgare. barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repágulum; obex, óbicis mf; saepimentum; impedimentum. Uso: - aduanera, portórii limes (-mĭtis m); - de separación, vallum discríminis; - del sonido, repágula (-orum npl) soni. barrica, v. tonel. barricada: saeptum, i n. Sin: obex, óbicis mf; saepimentum; obex tumultuárius vel subitárius; saepimentum tumultuárium vel subitárium. Uso: - de carros, carri pro vallo obiecti; barricadas de piedras, óbices saxorum; el camino estaba bloqueado por una -, iter intersaeptum erat. barrio: vicus, i m. Sin: régio. Uso: (de ciudad) urbis pars, régio, vicus; - bajo, sordes (-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, régio egena; - periféricos, aversa, orum npl; urbis aversa; - populosos, urbis regiones pópulo frequentiores; - residencial, régio habitatiónibus lautióribus destinata // de -, vicanus, a, um; habitantes de -, regionárii vici; partis urbis íncolae. barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medicalis // de -, fíctilis, e. Sin: figlīnus vel figulīnus. barroco: sust barocum, i n. Sin: ars baroca // adj barocus, a, um. Uso: estilo -, genus barocum // (fig, recargado, ampuloso) túmidus, a, um; tumens, entis. Sin: túrgidus; inflatus; affectatus // (fig, recargado de adornos) fucatus, a, um. Sin: ádmodum expolitus // (fig, extravagante, chocante) ínsolens, entis. Sin: insólitus; incompósitus. barroquismo: barochismus, i m. Sin: rátio baroca. basal: basalis, e. basáltico: basálticus, a, um. barrigón: vir ventris obesi. Sin: vir ventre obeso. basalto: basaltes, is m. Sin: basanites, ae (ac -en) m. barril: dólium, ii n. Sin: cupa; cadus; séria. 129 basamento basamento: basis, is f. Sin: fundamentum. basarse: innīti. Sin: consístere in + abl. Uso: - en un autor, áliquo auctore uti. báscula: libramen, mĭnis n. Sin: statera bascularis. base: (superficie en que se asienta un cuerpo) basis, is (ac -im vel em, abl -i) f (de estatuas, monumentos, etc.); fundamentum, i n (de muros, etc.); fulcrum, i n (apoyo, pie de cama, etc.); crepīdo, dĭnis f (zócalo, pedestal). Uso: - de una columna, columnae basis; - cuadrada, quadra, ae f; - cuadrada de columna, plinthus, i f // (lugar) - científica, sedes percontatiónibus faciendis; - militar, státio militaris; - naval, portus béllicus; naval de Guantámano, státio navalis Guantámano; státio navalis, cui nomen Guantámano // (condición o norma fundamental de un acuerdo) lex, legis f. Sin: condício. Uso: bases de un concurso, certáminis leges. nistrilúdium, canistri lúdium; follis (vel pilae) canistrique ludus sive lúsio (-onis f); pilaris et canistralis lúsio. Uso: jugador de -, bascaudárius, ii m; canistrilusor; jugar al -, pilā canistroque lúdere; folle vel follículo canistroque lúdere; partido de -, canistrilúdii certamen vel conténtio; certamen follis canistrique; follis vel pilae canistralis certamen; practicar el -, follis canistrique ludo se exercere. básquetbol, v. básquet. basquetbolista: bascaudárius, ii m. Sin: follis bascaudárii lusor; follis canistrique lusor; pilae canistralis lusor. basta: ¡-!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: y sobra, satis superque est; pero de esto, -, sed satis de hoc; sed haec háctenus. bastardía: (dicho indigno) bárbarus sermo. Sin: bárbarae voces. base-ball, v. béisbol. bastardilla: en -, inclinatis lítteris. base de datos (Inform): datotheca, ae f. bastardo: spúrius, a, um. Sin: nothus; illegítimus; non legítimus; ignoto vel incerto patre natus; páelice vel pélice ortus (nacido de concubina); adulterinus (adulterino). básico: fundamentalis, e. Sin: praecípuus // Quím básicus, a, um. basílica: basílica, ae f. Sin: templum máximum; aedes sacra praecípua. Uso: - de San Pedro, Sancti Petri Basílica; - de Letrán, Basílica Lateranensis. bastidor: (vérsilis) scaenae páries (-ĕtis m). bastión: propugnáculum, i n. basto: (aparejo o alabarda) clitellae, arum fpl. basilical: basilicalis, e. basilisco: basiliscus, i m. bastón: báculus, i m; báculum, i n. Uso: - de alpinista, alpini pértica; montanus báculus; para esquiar, báculum nivale; nartatoris báculus; decursoris nivalis báculum. basket o basketball, v. básquet. basketbolista, v. basquetbolista. bastos: virgae, arum fpl. básquet: ludus (-i m) bascaudárius. Sin: ca- 130 batiscafo basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes, ium fpl. Uso: - atómica, purgamenta atómica; - radiactiva, purgamenta radioactiva. basurero: (recipiente) purgamentorum capsa vel excípulum. Sin: sórdium cístula vel receptáculum // (sitio) depositórium, ii n. Uso: - atómico, depositórium purgamentorum atomicorum. bata: doméstica (vel cubiculária, vel cubitória) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa túnica; túnica talaris; indúsium. gata. Uso: - antiaérea, tormenta antiaéria, antiaérea; adversus aëronávium incursiones tormenta // (unidad táctica de artillería) manus tormentária. Sin: agmen tormentárium // (obra de fortificación que contiene cierto número de cañones) munimentum, i n // - de cocina, vasa vel instrumenta coquinária // (agrupación de pilas) pilae; pilarum séries; - eléctrica, pilae eléctricae; séries pilarum electricarum; pilae eléctrice actae; pilae eléctricā vi actae // (acumulador) accumulatórium, ii n. Sin: instrumentum eléctridi cumulandae. batalla: pugna, ae f. Sin: proélium; certamen; concertátio. Uso: - electoral, populárium legatorum certamen vel certátio. baterista: pulsator, oris m; pulsatrix, icis f. batallón: cohors, ortis f. Sin: phalanx, angis f. batida: indago, gĭnis f. Sin: venatória excúrsio. Uso: - de la policía, investigátio (hóminum) maleficorum. batán: (máquina) prelum, i n. Sin: pressórium; máchina fullónica. batanero: fullo, onis m. Sin: lanárius; coactor lanárius. bate: (en el béisbol y el críquet) lignum pulsórium. baticola: postilena, ae f. batidor: (que bate) percussor, oris m. Sin: pulsator; verberator. Uso: - de oro, bracteárius; bracteator // (explorador) explorator, oris m. bateador: (en béisbol y críquet) pulsor, oris m. Sin: battutor. batidora: (instrumento que bate alimentos) agitábulum, i n. Sin: rudícula; rutábulum. Uso: - eléctrica, eléctricum agitábulum; - de mano, manuale agitábulum. bateau-bus: navígium laóphorum. batihoja: bracteator, oris m. Sin: bracteárius. batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; faselus vel phaselus; linter (-tris f). batimetría: bathymétria sive -metrīa, ae f. Sin: profundi maris mensura. batelero: pórtitor, oris m. Sin: lintrárius. batimétrico: bathymétricus, a, um. Sin: ad bathymétriam áttinens. batería: (conjunto de instrumentos de percusión) týmpana, orum npl. Sin: tintinnábula; percussionália instrumenta música // (conjunto de piezas de artillería) tormenta, orum npl. Sin: tormenta béllica; bellicorum tormentorum séries; tormenta béllica congre- batintín, v. gong. batiscafo: bathýscafus, i m; bathýscafa, ae f; bathyscáphium, ii n. Sin: bathycumba; subaquánea scapha. 131 batista batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f; byssum, i n; cárbasus, i f (pl cárbasa, orum n). Uso: - de lienzo, baptistinum líneum; - de seda, baptistinum séricum vel bombýcinum. batología: battológia sive -logīa, ae f. Sin: multilóquium; (inanis) verborum iterátio. batológico: battológicus, a, um. Uso: dicción, locución -, díctio, locútio battológica. sacro fonte lustrare áliquem. Uso: el que bautiza, baptizator; quien ha de ser bautizado, baptizandus m. bautizo: (acción de bautizar) baptizátio, onis f. bauxita: bauxites, is f. Sin: bauxense metallum (-i n). Bavaria: Bavária, ae f. batometría: bathométria sive -metrīa, ae f. batómetro: bathómetrum, i n. Sin: catapirates, ae m; perpéndiculum náuticum. bávaro, ra: sust Bávarus, i m; Bávara, ae f. Sin: Baiovárius vel Baioárius m; Baiovária sive Baioária f. Uso: - de Munich, Bávarus Monacensis // adj baváricus, a, um. Sin: baiovárius; baioárius. batsman: battutor, oris m. Baviera: Bavária vel Baioária, ae f. baúl: capsa, ae f. Sin: arca; cista; riscus; arca viatória, sarcinária; cista itinerária. Uso: mundo, ara maior; - del coche, autocineti receptáculum onerárium vel sarcinárium. bayo: bádius, a, um. Sin: spadix, īcis (ac pl īcas). Uso: color -, color bádius. batométrico: bathométricus, a, um bauprés: palus (-i m) in transversum. bautismal: baptismalis, e. Sin: lústricus; lustralis; baptísmatis vel baptismi (gen). Uso: pila vel fons baptismalis. bautismo: baptismus, i m; baptismum, i n; baptisma, ătis n. Sin: regenerationis lavacrum; sacrum lavacrum. Uso: administrar, conferir el - a uno, álicui baptismum sive baptisma dare, conferre, ministrare; recibir el -, baptismum accípere vel percípere. bautisterio, v. baptisterio. bayoneta: cuspis, ĭdis f. Sin: mucro, onis m; frámea, ae f; cuspis (vel mucro, vel frámea) baionensis; púgio vel stilus baionensis. Uso: armar, calar la -, cúspidem praefígere; atacar a la -, cúspide áliquem pétere vel adoriri; cúspide in áliquem ímpetum fácere. bazar: pantopólium, ii n. Sin: empórium; institórium; variarum mércium empórium. bazo: splen, ēnis m. Sin: lien, ēnis n; liēnis, is m. bazuca: bazuca, ae f. beata: beata, ae f. Uso: nueva -, (caeles) beata novénsilis. bautizado: baptizatus, a, um. Uso: fig, vino -, vinum dilutum. beatería, v. gazmoñería. bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro ablúere; aquis baptismi ablúere; rite ablúere; beatificación: beatificátio, onis f. Sin: inter beatos ascríptio; in beatorum númerum relá- 132 béisbol tio vel cooptátio. beatificar: beatificare. Sin: in númerum beatorum ascríbere vel referre. beatífico: beatíficus, a, um. beatitud: beatitudo, dĭnis f. Sin: beátitas, atis f. diorum causā (tributus); dar, asignar a alguien una - anual, ánnuam pensionem (vel ánnuum réditum) studiorum causā álicui praebere vel tribúere; establecer una - para alguien, álicui ánnuam pensionem studiorum causā decérnere. becacina, v. agachadiza. becafigo: ficédula, ae f. beato: beatus, i m // (fig, gazmoño) simulator; homo religionis pérvicax. bebé: infans, antis mf. Sin: pupus vel púpulus m; infántula, pupa, pusíola f. bebedor: potor, oris m. Sin: potator. beber: bíbere. Uso: - algo caliente, thermopotare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos, sorbilare, sorbillare; exíguis háustibus bíbere; - hasta reventar, vino (vel liquore) nimis indulgere; potatione paene exstingui. bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculentus. bebida: pótio, onis f. Sin: potus, us m; potátio; bibítio; póculum. Uso: bebidas, poculenta vel potulenta, orum; - alcohólicas, pótiones alcohólicae; potulenta alcohólica; no alcohólicas, - sin alcohol, potus non alcohólici; potulenta analcohólica; potiones analcohólicae; - calientes, potiones calefactae; potulenta calefacta; - fresca, frígida potiúncula; - frías, potiones frígidae; potulenta frígida; - helada, pótio nivata; gélida potiúncula; - medicinal, pótio medicinalis; comidas y bebidas, esculenta et potulenta; tomar una -, potiúnculam gustare. becar, v. beca. becario: pensionis stúdii (vel studiorum) causā beneficiárius. Sin: pensione vel réditu studiorum causā fruens; qui pensione vel réditu studiorum causā frúitur. bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi custos; custos scholásticus; accensus (-i m) scholásticus; scholásticus appáritor. bedelía: scholae vel ludi custodis munus (-nĕris n). Sin: accensi scholástici offícium. bedelio: bedéllium, ii n. beduino: beduīnus, i m. Sin: Arabs (-ăbis m) vagans; vagus Arabus. begardo: begardus, i m. begonia: begónia, ae f. beguino, v. begardo. behaviorismo: behaviorismus, i m. behaviorista: behaviorista, ae m. beige: lanícolor, oris (sust y adj). beca: pénsio, onis f. Sin: pénsio stúdii (vel studiorum) causā; réditus studiorum causā. Uso: - anual, ánnuum, i n; ánnua pénsio studiorum causā (tributa) ; ánnuus réditus stu- béisbol: pilae ludus a basi. Sin: ludus basípilae. 133 bejuco bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta árbori acclinis. Belcebú: Beélzebub indecl; Beélzebul, ūlis m. Belén: Béthlehem vel Béthleem indecl; Bethlehēmum, i n // de -, Bethlemíticus vel Bethleemíticus, a, um; hab de -, Bethlehemites, ae m. belga: adj bélgicus, a, um // sust Belga, ae m; Belgis, ĭdis f. Bélgica: Bélgica, ae f. Sin: Bélgium; Gállia Bélgica. belicoso: bellicosus, a, um. Sin: pugnax, ācis. beligerante: bellígerans, antis. Sin: belligerator. belladonna: belladonna, ae f. Sin: átropa belladonna. belleza: - naturales, naturae vel locorum amoenitates; - de expresión, ornamenta orationis; orationis vel sermonis ornatus (-us m); - tipográfica, typográphicae artis venustas. belvedere: apopsis, is f. bemol: (nota) hemitónium vel hemitónion, ii n. Sin: semitónium // (signo que baja la nota medio tono) hemitónii signum vel nota. bencina: benzina, ae f; benzinum, i n; benzínium, ii n. Sin: propulsórius liquor. Uso: - sin plomo, benzinum non plumbatum; - súper, benzina superior; consumo de -, benzini absúmptio; expendedor de -, benzinivénditor; benzinopōla; gasto de -, benzinae dispéndium; surtidor de -, ántlia benzinária; tanque de -, benzinárium, ii // (adj, relativo a la -, accionado por la -) benzinárius, a, um. bendecido: benedictione donatus (de persona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus (de cosa). bendecir: (invocar en favor de alguien la bendición divina) benedictionem álicui impertire; benedictione áliquem donare; caelestem favorem álicui propitiare; caeleste auxílium álicui invocare; bene álicui precari // (consagrar algo al culto divino) consecrare. Sin: lustrare, expiare, piare, rite piare; benedictione ditare áliquid. Uso: - los campos, aquā rite piatā lustrare agros; - la comida, consecrare cenam; - una casa, domum lustrare // (alabar) laudare. Sin: praedicare; láudibus extóllere. Uso: - a Dios, Deum láudibus extóllere; Deum vel Deo benedícere; ¡que Dios te bendiga! Deus tibi adsit! bendición: benedíctio, onis f. Sin: (acción de bendecir) caelestis favoris implorátio; caelestis auxílii invocátio. Uso: - papal, benedíctio pontificalis // (efecto de bendecir) Dei favor. Sin: caelestis favor; caeleste (vel divinum, vel supernum) munus; Dei donum. Uso: dar una -, benedictionem praestare, tribúere; pedir una -, benedictionem postulare, impetrare, quáerere; recibir una -, benedictionem accípere, suscípere, percípere; benedictione donari // (consagración) consecrátio, onis f // (alabanza) laus, laudis f // (beneficio) benefícium, ii n. Sin: donum; emolumentum. Uso: ser una -, magno emolumento, magno úsui esse + dat; máxime prodesse + dat; su llegada fue una verdadera -, peropportune venit. bendito: agua -, aqua lustralis. benedictina: benedictina, ae f. Sin: virgo benedictina; mónacha benedictina; monialis vel sanctimonialis benedictina. benedictino: benedictinus, i m. Sin: sodalis benedictinus; mónachus benedictinus; so- 134 berlina dalis Ordinis Sancti Benedicti; Benedictini Ordinis sodalis // (licor) benedictinum, i n. Sin: liquor benedictinus; válida pótio benedictina. beneficencia: beneficéntia, ae f. Sin: liberálitas. beque: tabulatum vel constratum (-i n) prorae. bérbero: (agracejo) spinosus frutex (-tĭcis m). berbiquí, v. taladro. beneficiado: (el que goza de un beneficio eclesiástico) beneficiárius, ii m. Sin: benefício honestatus. beneficiar: benefício vel privilégio áliquem donare. Sin: prodesse + dat; benefácere + dat // beneficiarse, frui + dat. Sin: cómodum tráhere ex áliqua re. beneficiario: beneficiárius, ii m. Sin: qui benefícia pércipit. beneficio: benefícium, ii n. Sin: emolumentum; lucrum; quaestus, us m; cómmodum // (dignidad eclesiática que goza de renta) benefícium. Sin: títulus; munus sacrum. Uso: eclesiástico, benefícium ecclesiásticum. benéfico: benéficus, a, um. Bengala: (comarca de la India) Bengala, ae f. Uso: Golfo de -, sinus Bengalensis // de -, bengalensis, e; bengálicus, a, um // luz de -, ignes bengalenses mpl. Sin: ignes festivi vel bengalenses; artificiosi ignes bengalenses; missília pýria npl. Benín: Benīnum, i n. berceuse: (canción de cuna) lallus, i m; lallum, i n. Sin: soporífera cantiúncula // (mecedora) cunae oscillatóriae fpl. berenjena: melongena, ae f. Sin: solanum melongena; solanum edūle. berenjenal: (sitio plantado de berenjenas) locus melongenis cónsitus // (fig, negocio enredado y de difícil salida) nodus, i m. Sin: difficultas; tricae, arum fpl. Uso: meterse uno en un -, incídere in nodum; in sálebras incídere; in tricas se conícere; se in angustum conícere; in angustum venire; in dumeta corrépere. bergamota: (variedad de pera aromática) pirum falernum // (variedad de lima muy aromática) cítreum bergámium. Uso: esencia de -, cítrei bergámii subtilíssimus sucus. bergamote o bergamoto: (peral que produce la bergamota) bergamotta, ae f. Sin: pirus falerna // (limero que produce la bergamota) citrus bergámia. bergantín: celox, ōcis m. Sin: paro, ōnis m; myóparo; stlata, ae f; navis actuária vel praedatória. Uso: - pirático, de corsarios, myóparo piráticus. benna: benna, ae f. benzina, v. bencina. berilio: berýllium, ii n. benzoato: benzoātum, i n; benzoas, atis m. berilo: beryllos vel beryllus, i m. benzoico: benzóicus, a, um. Uso: ácido -, ácidum benzóicum. berlina: (carroza) (automatária) carruca. 135 berro Sin: berolínia, ae f; berolinensis carruca // fig, poner en -, áliquem ludificandum pópulo expónere. bibliofilia: bibliophília sive bibliophilīa, ae f Sin: librorum cultus vel amor; studiosa librorum inquisítio. berro: mastúrtium, ii n. bibliófilo: biblióphilus, i m. Sin: librorum amator vel cultor; studiosus librorum inquisitor. bersagliere: plumatus vel concursator miles (-lĭtis m). Sin: plumatus veles (-lĭtis m). berza, v. col. besamanos: manūs osculátio (-onis f). bestialidad: féritas, atis f. Sin: bestiálitas. bestiario: bestiárius, ii m. Sin: bestiarum vel pécoris custos. best seller: liber plúrimum (vel máxime) divénditus. bibliografía: (descripción, conocimiento de libros, de sus ediciones, etc.) bibliográphia sive bibliographīa, ae f. Sin: librorum descríptio; dispósita (vel propósita, vel bene ordinata) librorum descríptio // (catálogo de libros o escritos referentes a materia determinada) index (-dĭcis m) bibliográphicus; librorum index. Uso: - atómica, de vi atómica librorum index, vel index bibliográphicus. bibliográfico: bibliográphicus, a, um. Sin: ad librorum descriptionem vel índicem pértinens. betatrón: betátronum, i n. betónica: herba (-ae f) vettónica. Sin: cestron, i f; prionitis; psychrótrophon. bibliógrafo: bibliógraphus, i m. Sin: librorum cógnitor atque descriptor. bibliólatra: bibliólatra vel bibliólatres, ae m. betún: creta sutória. Sin: cera sutória; (atrum vel flavum, negro o amarillo) liquamen sutórium. Uso: dar - a los zapatos, liquámine cálceos perúngere. biberón: lactisúgium, ii n. Sin: sugitórium; gut(t) us , i m; papillata vel lactaris lagúncula; lagóenula suctória; lacti sugendo vásculum. Biblia: Bíblia, orum npl. Sin: Sacra Bíblia; sacri vel divini libri; divinae lítterae; sacrae scripturae; sacra volúmina. Uso: versión latina de la -, libri divini in latinum translati. bibliolatría: bibliolatría, ae f. Sin: nímia librorum venerátio; nímius librorum cultus; quasi divinus librorum cultus. bibliolito: bibliolīthus, i m. Sin: fóssile vel fossícium fólium; fóssilis fólii vestígium. bibliología: bibliológia sive bibliologīa, ae f. Sin: librorum recta cognítio. bibliológico: bibliológicus, a, um. bibliólogo: bibliólogus, i m. Sin: librorum cógnitor vel peritus. bíblico: bíblicus, a, um. bibliobús: bibliotheca cinética. bibliomanía: bibliománia sive bibliomanīa, ae f. Sin: nímius librorum amor; immódicus librorum cultus; nímium librorum stúdium; 136 bicornio bicameralismo: rátio biconsiliaris vel dibuléutica. nímia librorum conquisítio. bibliómano: bibliómanes, is m. Sin: bibliomániā laborans; nímius librorum amator; conquisitor (vel accumulator, vel effrenatus, vel immódicus) librorum cultor. biblioteca: (lugar donde se tiene considerable número de libros ordenados para la lectura) bibliothēca, ae f. Sin: amalthēa vel amalthēum. Uso: - circulante, bibliotheca libris (per vices) commodandis; - Nacional de París, de Roma…, Bibliotheca Nationalis Parisiensis, Romana …; - pequeña, bibliothécula; - privada, pública, bibliotheca privata, pública; - del Congreso de Washington, Bibliotheca Congressūs Vasingtoniensis; formar una -, bibliothecam confícere vel institúere // (colección de libros o tratados semejantes entre sí) librorum corpus (-pŏris n). Uso: - de derecho romano, corpus iuris romani // perteneciente a la - o propio de ella, bibliothecalis, e. Sin: ad bibliothecam pértinens. bibliotecario: bibliothecárius, ii m. Sin: bibliothecae praefectus, custos, praepósitus, curator. Uso: nombrar a uno -, bibliothecae áliquem praefícere; ser -, bibliothecae praeesse. bibliotecnia: bibliotéchnica, ae f; bibliotéchnice, es f. bibliotecografía: bibliothecográphia sive bibliothecographīa, ae f. bicarbonato: bicarbonatus, us m; bicarbonatum, i n. Sin: carbónii vel carbónicum dióxydum; nátrium bicarbónicum. bicéfalo: dicéphalus, a, um. bicentenario: bicentenárium, ii n. bíceps: sust biceps, cípitis m. Sin: músculus biceps // adj biceps. bicicleta: bírota, ae f. Sin: birótula; bicýclula; velócypes, -ĕdis m; ócypes. Uso: - eléctrica, bírota eléctrica; - fija, bírota firma; - de carreras, bírota cursória vel cursualis; - de mujer, mulíeris (vel mulíerum, vel feminarum) bírota; - de niño, púeri birótula; - de pedal, bicýclula pedálibus acta vel propulsa; - de primera calidad, bírota primae notae; - con motor, bírota automatária; bírota cum motório; correr en -, bírotā cúrrere; ir en -, bírotā vehi, insístere, insídere; montar en -, bírotam conscéndere; (in) bírotam insilire; bírotae insilire. biciclo: bícyclus, i m; bícyclum, i n. Sin: bírota enormis. bicloruro: sal (salis n) bichlorhýdricum. bicoca: (fortificación pequeña) oppídulum, i n. bicolor: bícolor, oris. biblioteconomía: bibliotheconómia sive bibliotheconomīa, ae f. Sin: doctrina vel disciplina de bibliotheca ordinanda; bibliothecarum ordinandarum rátio. Uso: preceptos de -, praecepta de bibliothecis ordinandis. bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibuléuticus, a, um. bicóncavo: bicóncavus, a, um. biconvexo: biconvexus, a, um. bicornio: bicorne vel bicornígerum cápitis tégimen (-mĭnis n). 137 bicúspide bicúspide: bicuspis, ĭdis. Sin: bicuspidatus, a, um. nalis exhibítio. bienaventuranza: - eterna, v. beatitud. bidé o bidet: mannus vel mánnulus, i m. Sin: hydráulicus mannus vel mánnulus; labellum íntimum; ovata pelvis. bidón: excípulum, i n. Sin: armillum; vas ex férrea lámina. Uso: - de bencina, armillum vel vas benzinae. bidonville: tuguriópolis, is f. Sin: casópolis; assularum conglobátio. biela: biella, ae f. Sin: hasta (motūs moderatrix); directíbulum; fúndulus ambulátilis. bieldo: ventilabrum, i n. Bielorrusia: Bielorússia, ae f. Sin: Rússia Alba. bien: bonum, i n. Uso: - alimentarios, alimenta, orum npl; - común, bonum commune; - culturales, cultūs humani bona; - espirituales, - interiores del espíritu, ánimi bona; bona spiritália; - externos, bona externa; res externae; - inalienables, res quae abalienari nequeunt; - inmuebles, - raíces, bona immobília; res soli; res non moventes; res quae moveri non possunt; - materiales, bona materiália; opes terrenae; - muebles, res móbiles; bona mobília; res moventes; res quae moveri possunt; - productivos, - de producción, bona productiva; bona frugífera; bona quaestuosa; bona ália bona gignéntia; bona quae ália bona gignunt; bienes de consumo, bona consumptibília, consumptiva; merces fruendae; venália, ium npl; bienes del Estado, bona pública; possessiones públicae; rei públicae bona vel possessiones; bienes de fortuna, fortunae, arum fpl; opes; bona // hecho, probe factus. bienal: biennalis, e. Uso: exposición -, bien- bienestar: (conjunto de cosas necesarias para vivir bien) res prósperae. Sin: rerum abundántia; fortunarum affluéntia; rerum materiálium abundántia. Uso: - familiar, rei familiaris cópia; - mediocre, res módice prósperae; res satis prósperae; - público, bonum commune // (vida holgada) próspera vel cómmoda vivendi rátio. Sin: nímia prospéritas; cómmodum; commóditas. Uso: - aumentado, auctior prospéritas; - mayor, maior prospéritas; - mediocre, módica prospéritas; menor, minor prospéritas; gozar de cierto -, quadam prosperitate frui // (estado de la persona humana) bona vel próspera valetudo. Uso: - físico, córporis valetudo. bienhechor, ra: adj benefáciens; benéficus (m) vel benéfica (f) in (vel adversus) áliquem. Sin: benignus, benigna; muníficus, munífica // (cuya influencia es útil) salutaris, e. Sin: útilis // sust benefactor, oris m; benefactrix, icis f. Sin: benéficus homo; benéfica múlier; auctor vel auctrix benefícii (vel beneficiorum); qui vel quae benefíciis áliquem áfficit (vel affecit); qui vel quae benefícia in áliquem confert (vel cóntulit). Uso: el principal -, praecípuus benefactor; ser el - de uno, benefíciis áliquem affícere; benefícia in áliquem conferre; óptime (vel praeclare, vel egrégie) de áliquo mereri. bienvenida: advenientis salutátio vel consalutátio (-onis f). bienvenido: salve! Sin: carus exspectatusque venisti! bifásico: gradus duos habens; momenta vel témpora duo habens. Sin: qui, quae, quod duos gradus (vel duo momenta, vel duo témpora) habet. 138 billón bife: búbula assa; assata búbula. Sin: caro búbula assa; caro costalis assa; frustum búbulae assum. synallagmáticus. Uso: acuerdos -, mútuae pactiones; convención -, convéntio synallagmática. bifocal: bis flexus (-a, -um). Sin: dúplici práeditus flexu. bilingüe: bilinguis, e. bilingüismo: bilinguismus, i m. Sin: bilínguitas, atis f. bifronte: bifrons, ontis. bifurcación: bifúrcium, ii n; bifurcum, i n. Sin: bífidum; bívium; bipartítio. bifurcado: bífidus, a, um. Sin: bifidatus; bifurcus. bigamia: bigámia sive bigamīa; digámia sive digamīa, ae f. Uso: practicar la -, duas uxores habere. bígamo: bígamus vel dígamus, i m. Sin: duarum uxorum vir. bigote: mystax, ăcis m. Sin: súbium; barba labri superioris; en pl superioris labri pili; superiora labra pilosa. Uso: - largo, prolixus mystax; dejarse el -, fáciem rádere praeter mýstacem. bigotudo: superiore labro pilosus. Sin: mýstace insignis vel conspícuus. bigudí: calamistrillum, i n. Sin : fístula crispans ; fístula crínibus crispandis; cylíndrulus comae crispandae; cylindrus crispandis capillis. bijou: gemma, ae f. bikini: vestis (-is f) vel vestícula (-ae f) bikiniana. Sin: vestícula balnearis bikiniana; bipartita vel bimembris vestícula; duplex balneária fáscia. bilateral: duo látera habens. Sin: ex duobus latéribus // fig bilateralis, e. Sin: mútuus; billar: biliardum, i n. Sin: eburnipílium; pilitúdium; pililúdium; ludus tudicularis; eburnearum pilarum ludus; ludus globulorum eburneorum; ludus sex foráminum. Uso: agujero o abertura de -, ludipilarum eburnearum foramen; baranda, reborde del -, ora (mensae tudicularis); bola de -, pila vel sphaera ebúrnea; ebúrneus globus vel glóbulus; mesa de -, pilitudiária mensa; tábula lusória; tábula ad pilis ludendum; álveus ad ebúrneis pilis ludendum; tablero, superficie de la mesa de -, ábacus pilitudiárius vel tudicularis; jugar al -, tudiculari; sphaeris ebúrneis lúdere; ebúrneis pilis vel glóbulis in tábula lúdere. billarista: biliardilusor, oris m. Sin: qui biliardo vel eburnipílio ludit. billete: (papel moneda) schedinummus, i m. Sin: charta argentária; téssera nummária; schédula argentária; moneta chartácea. Uso: - por valor de mil dólares, charta nummária mille dóllaris ( vel dolláriis) valens // (cédula que acredita participación en una rifa o lotería) sors, sortis f. Sin: pittácium, ii n. Uso: los - ganadores de la Lotería Nacional, sortes Nationalis Aleae victrices // (carta breve) littérulae, arum fpl. Sin: epistólium // (tarjeta o documento que da derecho para entrar en alguna parte, para viajar, etc.) v. boleto. billetera: crumīna, ae f. billón: bílio, onis m. Sin: mílies (vel míliens) mille miliones. 139 billonario billonario: bilionárius, ii m. binary (Inform) binario: binárius, a, um; binaris, is, e. bilocación: bilocátio, onis f. binocular: binocularis, e. bimano o bímano: duabus mánibus práeditus. Sin: duas manus habens. bimembre: bimembris, e. bimensual: semiménstruus, a, um. Sin: bis in mense (pródiens, recurrens). bimestral: (que dura un bimestre) bimestris, e; biménstruus, a, um. Sin: duos menses durans // (que sucede o se repite cada bimestre) qui, quae, quod alternis ménsibus (vel tértio quoque mense) fit (o con el verbo exigido por el contexto). bimestralmente: alternis ménsibus. Sin: tértio quoque mense. bimestre: (tiempo de dos meses) bimestre, is n. Sin: bimensis, is m; duo menses; duorum ménsium spátium vel tempus // (renta, sueldo, etc., que se cobra o paga al fin de cada bimestre) duorum ménsium merces (-edis f) vel réditus (-us m). bimotor: adj bimotórius, a, um; duobus motóriis instructus; dúplici machinatione ornatus; qui, quae, quod duobus motóriis vel dúplici machinatione movetur // sust bimotórium, ii n. Sin: aëroplanum bimotórium; aëroplanum duobus motóribus instructum; aëria navis duobus machinamentis (vel duabus machinatiónibus) instructa; aëronavis dúplici motória máchina práedita. binar: (dar segunda labor a las tierras) repastinare // (Liturg, celebrar dos Misas en un mismo día) binare (Missam). Sin: Missam iterare; bis Missam celebrare; duas Missas eodem die celebrare. binóculo: binóculum, i n; binóculus, i m. Sin: speculatórium; perspicillum; conspicillum; geminata specilla npl; telescópium geminatum vel géminum. binomio: binómium, ii n. bioclimatología: bioclimatológia, ae f. Sin: vivéntium climatológia. bioética: bioéthica, ae f; bioéthice, es f. biofilia: biophília, ae f. Sin: vitae amor; naturalis vitae amor. biofísico: adj biophýsicus, a, um // sust biophýsicus, i m. Sin: biophýsicae peritus vel studiosus. biogénesis: (generación de un ser vivo por otro) biogénesis, is vel ĕos f. Sin: vitae origo vel generátio; generationis processus // (teoría que defiende la necesidad de dicha generación y la imposibilidad de la llamada “generación espontánea”) biogenética, ae f. Sin: biogenética rátio; biogénesis vel biogenéseos rátio. biogenética: ars biogenética. biogenético: biogenéticus, a, um. Sin: ad biogénesim vel ad biogenéticam rationem áttinens. Uso: desarrollo -, biogénesis processus; estudios -, biogénesis stúdia; leyes -, biogénesis leges. biogenia: biogénia, ae f. Sin: oríginis vitae stúdium; ontogénesis; disciplina vel doctrina de vivéntium orígine ac processu (como parte de la biología); animántium vel ani- 140 Birmania mantum origo ac processus (conjunto de los fenómenos vitales desde la concepción hasta el completo desarrollo). saeptum vel saepimentum; velamen; velamentum; tégimen; tegumentum; velamentum interiectum. biogeografía: biogeográphia sive - graphīa, ae f. Sin: vivéntium geográphia. biomédico: biomédicus, a, um. Uso: investigación -, investigátio biomédica. biografía: biográphia sive -graphīa, ae f. Sin: (alicúius) vitae narrátio vel memória. Uso: publicar la - de uno, librum de vita alicúius édere. biométrico: biométricus, a, um. biografiar: vitam alicúius narrare, enarrare, expónere, scríbere, descríbere; de vita alicúius expónere. biográfico: biográphicus, a, um; ad vitam vel ad biográphiam alicúius pértinens. Uso: documentos, léxicos, repertorios -, documenta, léxica, repertória biográphica; fuentes, investigaciones, memorias, noticias -, fontes, investigationes, memóriae, notítiae biográphicae biónica: ars (artis f) biónica. biopsia: biópsia sive biopsīa, ae f; biopsis, is f. bioquímica: biochémia vel biochímia, ae f; biochémica vel biochímica, ae f. Sin: vivéntium chémia. bioquímico: adj biochémicus vel biochímicus, a, um; ad animántium chémiam áttinens // sust biochémicus vel biochímicus i m. Sin: biochémiae peritus. biosfera o biósfera: biosphaera, ae f. biógrafo: biógraphus, i m. Sin: vitae narrator vel scriptor; qui vitam alicúius narrat, enarrat, exponit, scribit (vel narravit, enarravit, exposuit, scripsit); ser el - de uno, alicúius vitam narrare (vel narravisse). biología: biológia sive -logīa, ae f. Sin: sciéntia biológica; disciplina de vitae légibus; de animántium vita doctrina. Uso: - marina, biológia marina; - molecular, biológia molecularis. biotecnología: biotechnológia sive -logīa, ae f. bioterapia: biotherapīa, ae f. Sin: curátio biológica. biótopo: biótopus, i m. Sin: biotópium, ii n. bióxido: bióxydum, i n. bipartidismo: systema (-ătis n) duarum factionum biológicamente: biológice. biológico: biológicus, a, um. Sin: ad biológiam spectans. biplano: biplanum, i n. bipolar: bipolaris, e. Sin: duos habens polos. biólogo: biólogus, i m. Sin: biológiae peritus vel studiosus. biquini, v. bikini. biombo: próthyrum, i n. Sin: diáthyrum; Birmania: Birmánia, ae f. 141 birmano birmano: adj birmanianus, a, um // sust Birmanus, i m. tricum. bisulfato: bisulphatum, i n. birome: cálamus sphaerulatus. Sin: cálamus biroanus; gráphium biroanum; v. bolígrafo. birrete: biretum, i n. Uso: - de cuero, galerus vel galerículus, i m; galerum vel galerículum n. bit (Inform) dígito binario: bitus, i m (abrev. de binaris digitus). Sin: nota binária. Uso: least significant -, bitus mínimus; bitus mínimi momenti. bitácora: pyxis (-idĭs f) magnética. birretina, v. gorrita. bíter: amara pótio. ¡Bis!: (referido a uno) Répete! vel Ítera!; (referido a dos o más) Repétite! vel Iterate! bisagra: vertículum, i n; vertícula, ae f. Sin: vértebra, ae f. bitonal: bivocalis, e. Sin: duos habens soni gradus. bitonalidad: bisonóritas, atis f. Sin: bivocálitas. bisecar: bisecare. Sin: in duas partes secare. bitumen: bitumen, mĭnis n. bisección: bipertítio geométrica. bituminoso: bituminosus, a, um. bisexual: adj bisexualis, e // sust bisexualis, is m. Sin: ambisexualis. bivalente: bívalens, entis. Sin: dúplici vi práeditus; geminata vi conspícuus. bisexualidad: bisexuálitas, atis f. biyoduro: biiódidum, i n. bisiesto: año -, annus bis(s)extilis. bizantinismo: byzantinismus, i m. Sin: byzantinizandi mos, rátio, stúdium // fig captiosa, orum npl. Sin: cavillationes; captiúnculae; inanitates byzantinae; cavillationes aetatis byzantinae própriae. bismuto: bismut(h)um, i n. bisojo: paetus, a, um. bisonte: bison, ontis m. Sin: urus, i m. bisté, v. bife. bizantino: byzantinus, a, um. Sin: byzántius, byzantíacus, a, um. bistec, v. bife. bizco: strabo, onis m. bistre: fucus (-i m) ater. Sin: cosméticum fuscum. bizcochada: (panecillo) buccellatum, i n. bizcochar: retorrere. Sin: recóquere. bisturí: scalpellum, i n. Sin: scalprum; scalper, pri m; culter (-tri m) vel cultellus anatómicus. Uso: - eléctrico, scalpellum eléc- bizcochería: (tienda) crustulorum vel biscoctorum taberna. Sin: crustulárii taberna; ta- 142 blefarofimosis berna crustulária // (fábrica) crustulorum officina // (arte de trabajar bizcochos) crustulorum ars. Sin: ars crustulária. bizcochero: crustulárius, ii m. Sin: dulciárius. bizcochito: biscóctulus, i m. bizcocho: crústulum, i n. Sin: biscoctus; biscoctum. Black Metal: modi músici “metalli nigri”. blackout, v. apagón. onis f // (efecto de blanquear) albárium, ii n. Sin: albárium opus. blasfemador, ra : blasphemator, oris m; blasphematrix, īcis f. blasfemar: blasphemare (Deum, Christum, nomen Domini …). Sin: exsecrari (Deum …); Deo (Christo, nómini Dómini …) male dícere; maledictum (in Deum …) conícere; (in Deum …) maledicta iactare; ímpia verba proferre vel evómere // (fig, maldecir, vituperar) maledictis lacéssere (áliquem). blasfemia: blasphémia, ae f. Sin: blasphemátio; maledictum; exsecrátio; maledictum (in Deum …) coniectum // (fig, palabra gravemente injuriosa contra una persona) contumélia, ae f. Sin: convícium; vituperátio. blanca: Mús, v. mínima. Blancanieves: Alba Nix (nivis f). blanco: adj albus, a, um. Sin: cándidus. Uso: volver -, candidare; candificare // (individuo de la raza blanca) homo albícolor // (objeto para ejercitarse en el tiro; todo objeto sobre el cual se dispara) scopus, i m. Sin: signum; meta; destinatum o en pl destinata; destinatum vel propósitum signum. Uso: dar en el -, scopum attíngere; destinata ferire; collineare; ictu vulnerare; no dar en el -, deerrare; destinata non ferire // (fin u objeto a que se dirigen deseos o acciones) propósitum, i n. Sin: destinatum; id quod pétitur. Uso: dar en el -, propósitum ássequi; ser - de …, obnóxium esse + dat. blanqueador: dealbator, oris m. Sin: albárius, ii m; albator; albinus, i m // adj dealbans, antis. blanquear: dealbare. Sin: albo polire; albário oblínere. Uso: - una pared, paríetem albo polire, expolire, oblínere; acción de -, dealbátio. blasfemo, ma: adj blasphemus, blasphema. Sin: in Deum malédicus, malédica // sust blasphemator, oris m; blasphematrix, icis f. blasón: (ciencia heráldica) de insígnibus doctrina // (escudo de armas) insigne, is n. Sin: blaso, onis; stemma gentilícium. Uso: de familia, géneris insigne; insigne gentilícium; scuti gentilícii figura. blasonado: insigni gentilício ornatus vel instructus. Sin: gentilício stémmate práeditus; blasonatus. bledo: blitum, i n; blitus, i m. Uso: no se me da un bledo de ello, illud meā nihil ínterest; no estimar un -, terúncii non fácere. blefaritis: blepharitis, ĭdis f; blepharites, is f. Sin: palpebrarum inflammátio. blefarofimosis: Med blepharophimosis, is f. Sin: palpebrarum contráctio vel restríctio; pálpebrae contractae. blanqueo: (acción de blanquear) dealbátio, 143 blefaróncosis blefaróncosis: blepharoncosis, is f. Sin: palpebrarum inflátio; pálpebrae tumefactae, tumescentes, intumescentes, turgescentes. blefaroplejía: Med blepharoplégia sive -plegīa, ae f. Sin: palpebrarum parálysis vel resolútio. blefaroptosis: Med blepharoptosis, is f. Sin: palpebrarum demíssio; pálpebrae demissae vel demissiores. blefarospasmo: Med blepharospasmus, i m. Sin: palpebrarum spasmus; palpebrarum convulsa contráctio. blefaróstato: blepharóstatum, i n. blenorragia: Med blenorrhágia sive -rhagīa, ae f. Sin: urethrae destillátio vel distillátio; mictualis viae destillátio; urethrae inflammátio ac destillátio. blinda: (férrea, metállica) lorica, ae f. Sin: plúteus; protéctio; (ferratum) tégumen; (loricatum) tegumentum. Uso: - de vidrio artificial, plúteus ex vitro artificiali (factus), contra los vientos, plúteus ventis obstructus. blindado: loricatus, a, um. Sin: cataphractus; ferratus; loricā munitus. Uso: carro -, currus loricatus; tanque -, autocinetum loricatum. blindaje: loricátio, onis f. Sin: ferrátio; solidátio; solidamentum. blindar: loricare. Sin: loricā munire. Uso: blindar con hierro, bronce, acero, férreā, aéneā, chalybéiā loricā munire. blitz: incúrsio (-onis f) fulmínea. Sin: fulmínea oppugnátio. blizzard: nivis tempestas (-atis f). Sin: procella turboque nivis. bloc: (taco de calendario exfoliador) ephémeris rebus commemorandis // (taco de hojas de papel ligeramente pegadas) chartae vel chártulae compactae. Sin: annotationum libellus; codicillus plágulis discindendis. blocaje: alligábulum, i n. block, v. bloc. blonda: opus denticulatum (vel spiculatum, vel reticulatum) e bombýcino confectum. bloque: (trozo grande de materia sin labrar) moles, is f. Sin: massa. Uso: - de mármol, massa mármoris; marmórea moles; gleba mármoris // (conjunto, agrupación) summa, ae f. Uso: comprar, vender, alquilar algo en -, aversione vel per aversionem áliquid véndere, émere, locare; fueron acusados en -, accusati sunt uno nómine // (Inform) spátium, ii n. Sin: segmentum // agrupación de naciones, nationes consociatae. Sin: Nationum Consociátio quasi foedus (-dĕris n). Uso: dos - contrapuestos, duo quasi fóedera, inter se oppósita // (manzana de casas) ínsula, ae f // (libreta exfoliadora) liber commentárius. Sin: annotatiónibus scribendis liber. bloquear: alligare. Sin: impedire; praeclúdere; intercípere // bloquearse, alligari. bloqueo: (acción y efecto de bloquear) occlúsio, onis f. Sin: sáeptio; interdíctio. Uso: de calle, camino o carretera, occlúsio viae; cabina de -, custódia viária. blue jeans: línteae bracae caerúleae vel cérulae. Sin: línteae bracae livídinae; línteae bracae americanae. blufear, v. fanfarronear. bluff, v. fanfarronada. 144 bochorno blusa: pelúsia, ae f. Sin: tunícula; thorácula; indusíolum pelusinum. Uso: - transparente, pelúsia perspícua; - de lino, pelúsia líntea; fina de mujer, fáscia vel tunícula pectoralis; del vestido regional, pelúsia géntica vel popularis. boa: (género de ofidios) boa, ae f. Uso: constrictor, boa constrictor // (adorno) boa collaris. bob o bobsleigh: tráhea gubernábilis vel moderábilis. Uso: competencia de -, certamen gubernábilis tráheae. de pan, frustum panis; comer una cosa en un -, o en dos -, uno haustu áliquid vorare; semel absorbēre áliquid; echar un -, tomar dos -, duas búcceas vel buccas manducare. bocal: úrceus, i m. Sin: gillo (-onis m); cýathus. Uso: - para cerveza, úrceus cervesárius. bocamanga: mánicae revimentum. bocanada: (porción de humo que se echa cuando se fuma) fumi emíssio (-onis f). Sin: nicotianum suffimentum; fumi nubécula (ex ore prolata). bobada, v. bobería. bocetar: áliquid adumbrare. Sin: áliquid deformare, informare, praeformare, formare. bobera, v. bobería. bobería: (dicho o hecho necio) insulse (vel inepte, vel stulte) dictum vel factum. bobina: orbículus, i m. Sin: bobina; rótula; rotella; cylíndrulus filis involutus; refertus filis orbículus. Uso: - de película cinematográfica, orbis pellículae cinematográphicae involvendae // (rollo de papel continuo que emplean las rotativas) truncus chartarum. Sin: chartarum scapus. boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de en - , in sermonem hóminum venire; esse in ore et sermone ómnium; en - cerrada no entran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y paga la coca, nocet esse locutum; venírsele a uno a la - alguna cosa, áliquid álicui in buccam venire. boceto: (en pintura, borroncillo en colores previo a la ejecución del cuadro) adumbrátio, onis f. Sin: adumbrata pictura; delineátio; lineamentum; líneae (-arum fpl); lineamenta (-orum npl); prima lineamenta; imago adumbrata. Uso: hacer el - de algo, áliquid adumbrare; alicúius rei primas líneas dúcere // (en escultura, modelado sin pormenor y en tamaño reducido) adumbrata imago (-gĭnis f). Sin: próplasma, ătis n; opus (óperis n) deformatum; opus incohatum vel inchoatum; incohata (-orum npl); exemplar (-aris n). Uso: - de yeso, de cera, exemplar e gypso, e cera factum. bocha: (bola de madera, de boj) pila (lígnea, búxea). Sin: glóbulus. Uso: juego de las -, globulorum ludus; certamen de bochas, pilarum certamen; aficionado al juego de las -, pilarum ludi amator vel studiosus; jugar a las -, glóbulos vel pilas versare. bocadillo: (panecillo) frústulum vel frustillum n. Sin: pastillum; buccella; óffula. Uso: - de carne, carnis frústulum; - con jamón dentro, pastillum pernā fartum. boche: (hoyo pequeño) scrobículus, i m. bocado: búccea, ae f. Sin: frustum; offa; bucca. Uso: un - de polenta, offa pultis; un - bochorno: (calor sofocante) férvidus aestus. Sin: áëris crassitudo; caelum crassum. 145 bocina bocina: búc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor, autómati búcina; estrépito de bocinas, strépitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bocinar // (pabellón con que se refuerza el sonido) tuba, ae f. Uso: - del fonógrafo, del gramófono, tuba phonográphii, grammophónii. sin casa ni hogar ni ocupación) nomas, ădis mf. Sin: (homo) errabundus;vagus homo; homo passim vagus; sine tecto ac sede passim vagus (en pl sine tectis ac sédibus passim vagi). Uso: llevar una vida de -, vagari, errare; sédibus incertis vagari; errabundam vitam vívere // (lengua checa) bohémica lingua. Sin: bohémicus sermo. bocinar: buccinare vel bucinare. bohemo: adj bo(h)émicus, a, um // (natural de Bohemia) Bohemus vel Boëmus, i m. bocinazo: búccinum, i n. bodas: - de plata, argéntea nuptiália npl. bohemoeslovaco: bohemoslovacus, a, um // Bohemoslovacus, i m. bodega: (lugar destinado para guardar el vino) cella (-ae f) vinária. Sin: apotheca; cánava vel cánaba; doliárium // (- de buque) stiva, ae f. Sin: caverna; sentīna; ima navis; úterus vel cávea navis. bodeguero, ra: cellárius, ii m; cellária, ae f. Sin: vinárius vel apothecárius m; vinária vel apothecária f. Boeing: aëronavis e génere Boeing. bóer: adj boërus, a, um. Sin: burus, a, um // sust Boërus vel Burus, i m. boicot: interclusio, onis f. Sin: óperae interdíctio; óperis intercéptio; alicúius rei vitátio, devitátio, evitátio. boicotear: boicotizare, boycotizare. Sin: interclúdere; intercípere; interdícere; impedire; prohibere. Uso: - algo a alguien, interclúdere áliquid álicui; interclúdere áliquem ab áliqua re; alicúius óperam impedire, praepedire, praevértere; interdícere, intercípere // fig, algo, obstare álicui rei; - a alguien, adversari ālicui; vitare vel fúgere áliquem // (hacer el vacío a una persona) omni in re (vel omni ratione) álicui adversari. bofetada: álapa, ae f. boicoteo, v. boicot. bogador: remex, -mĭgis m. boina: píleus, i m; píleum, i n // - vasca, píleus vascónicus. bohardilla, v. buhardilla. Bohemia: Bohemia, ae f. Sin: Boémia; Res pública Bohémica. boj: buxum, i n; buxus, i f. bol: crater, ēris (ac sing -ēra, ac pl -ēras) m; cratera, ae f. bohémico, v. bohemo. bohemio: (natural de Bohemia) v. bohemo // (persona de vida irregular y desordenada) lastaurus, i m. Sin: scortator; homo nequam, impurus. Uso: vida de -, vita inordinata, effrenata, intémperans, immoderata // (persona bola: glóbulus, i m. Uso: - de nieve, glóbulus nivis; jugar a las -, glóbulis lúdere. bolandistas: bollandiani sodales vel socii mpl. 146 bólido bolchevique: sust bolsevīcus, i m. Sin: bolscevista, ae m // adj bolsevīcus, a, um. bolcheviquismo, v. bolchevismo. bolchevismo: bolsevismus vel bolscevismus, i m. Sin: régimen vel res bolsevicorum; princípia moresque bolsevicorum; bolsevicorum rátio agendi. bolchevizar: bolsevismum indúcere. Sin: bolsevīcis súbdere; bolsevicorum rem perágere. bolero: (aire musical) música bolérica // (chaquetilla de señora) thoracíolum, i n Sin: tunícula // (sombrero de copa) pétasus, i m. boleta: scheda, schédula, scháedula, ae f. Sin: scida, scídula; téssera. Uso: - electoral, scheda suffrágii; scídula comitialis // (libranza para tomar o cobrar alguna cosa) téssera, ae f. Sin: sýngrapha // (cédula para citar a juicio a los tribunales) v. cédula judicial // (cédula para exigir el pago de una multa) téssera multatícia vel poenalis // - de entrega, schédula traditionis; - de pedido, schédula mandatícia. boletería: tesserária, ae f. Sin: tesserarum diribitórium; ostíolum tesserarum; tesserária fenestella; tesserarum lóculus vel pórtula. Uso: - de equipajes, sarcinarum fórulus vel lóculus; - de ferrocarril, ferríviae tesserarum diribitórium. boletero: tesserárius, ii m. Sin: schedulárius; tesserarum dispensator; scidarum distributor. boletín: (publicación) commentaríolus, i m; commentaríolum, i n. Sin: commentárium; commentárii, orum mpl; periódicus libellus // (periódico que contiene disposiciones oficiales) acta, orum npl. Sin: tábulae, arum fpl ; acta pública; tábulae públicae // (- escolar, de calificaciones) pagella, ae f. Sin: página; scheda; punctorum summa; punctorum acceptorum tábula // - informativo o de noticias, núntius, ii m; - médico, - sanitario, acta médica, sanitária; scídula médica; - meteorológico, núntius meteorológicus; - oficial, commentárium officiale; núntius públicus; de guerra, núntius béllicus; - de victoria, laureatae tabellae. boleto: téssera vel tessérula, ae f. Sin: scheda, schédula; scida, scídula; chártula. Uso: - numerado, téssera loci certi; - de medio de transporte, de viaje, téssera vectória, itineraria, viária, viatória; itíneris téssera; scheda vectória; - de avión, téssera aëria vel aérea; de ferrocarril, ferriviária téssera, ferratae viae téssera; - de ida y vuelta, téssera itus et réditus; itionis et reditionis téssera vel chártula; téssera viatória ad eūndum et ad redeūndum valens; - de ingreso, téssera transitória; - de teatro, téssera theatri vel theátrica; - para entrar a un estadio, téssera paláestrica; - con asiento reservado, téssera cum sede reservata vel praenotata ; téssera sedis reservatae vel praenotatae; - de primera, segunda clase, téssera primae, secundae classis; despacho de boletos, aula tesserarum // comprar el -, tésseram émere; conseguir el -, tésseram sibi comparare vel acquírere; mostrar el -, tésseram osténdere; perforar el -, tésseram terebrare; reservar con suficiente antelación un - numerado, tésseram loci certi satis mature praenotare vel reservare; sacar el -, súmere tésseram. boliche: (pequeño despacho de comestibles y bebidas) caupónula, ae f. Sin: taberna esculentorum // (discoteca) v. esta voz // (juego de bolos) v. bolo // (juguete) métula cum sphaera. bólido: bolis, ĭdis m. Sin: aërolithus; uranolithus. 147 bolígrafo bolígrafo: sphaerígraphum, i n. Sin: sphaeristilus; gráphium sphaerale vel sphaeratum; gráphium biroanum; cálamus biroanus; stilus sphaeratus; stilus vel cálamus sphaerā instructus; graphis plúmbea. (-us m) nummárius vel argentárius; forum nummorum; nummorum mercatus; mercandis nummis sedes. Uso: frecuentar la -, uti foro // ¡o la - o la vida!, aut lóculos aut vitam! Sin: si te salvum vis, trade crumīnam! bolillo: (palito torneado para hacer encajes) tudícula, ae f. Sin: bacillum. bolsillo: (bolsa en que se guarda el dinero) crumina, ae f. Sin: marsúpium; pérula manualis // (saquillo de vestidos) sinus, us m. Sin: pérula, sácculus; sinus vestis; vestiárius sácculus. Uso: - del pantalón, braccarum sinus; meter algo en el -, in sinum áliquid cóndere; sacar algo del -, de pérula áliquid tráhere // de -, gestábilis, e. Sin: portábilis; palmalis; pérulae aptus. bolita: glóbulus, i m. Sin: spháerula. Uso: jugar a las -, glóbulis lúdere. Bolivia: Bolivia, ae f. boliviano: adj bolivianus, a, um // sust Bolivianus, i m. bolo: (palito torneado que se pone derecho en el suelo) bacillus, i m. Sin: conus. Uso: juego de bolos, conilúdium; conorum ludus; bacillorum ludus. bolsa: crumīna, ae f. Sin: saccus; marsúpium; sporta; bursa. Uso: - pequeña, sácculus; spórtula; crumilla; pérula; - de agua caliente, calefacientis aquae bulga; - de aire, saccus aérius; - de los corporales, bursa; - de cuero, bulga; vídulus; ascopēra; - de dormir, saccus dormitórius; - de dormir forrada de pieles, dormitórius saccus villosus; - de herramientas, bursa ferramentária; - de residuos, sórdium vel purgáminum theca; sácculus purgamentis colligendis; - de señora, sácculus manuárius, - de viaje, spórtula; - para libros, cápsula // (institución económica) bursa, ae f. Uso: relativo a la -, bursárius, a, um; - de comercio, bursa commercialis; juego de -, ludus bursae; negociaciones de -, operationes bursae; res nummária; bajar, subir la -, rerum nummariarum pretium mínui, augeri; jugar a la -, in mercandis nummis témere lúdere; in pecúniam témere lúdere; nummos témere mercari // (edificio donde se reúnen los bolsistas) chrematistérium, ii n. Sin: basílica; forum nummárium vel argentárium; mercatus bolsista: pecúniae negotiator (-oris m). Sin: bursae lusor. bolsita: pérula, ae f. Sin: sácculus; marsúpium. bolso: (bolsa de mano) crumīna, ae f. Sin: pera; sinus; marsúpium; bulga; pérula manualis // (bolsillo de la ropa) v. bolsillo. bomba: (proyectil o artefacto explosivo) bomba, ae f. Sin: pyróbolus vel pyróbolum; globus; telum; pila; míssile. Uso: - atómica, bomba atómica vel nuclearis; pyróbolum atómicum vel nucleare; globus atómicus vel nuclearis; - explosiva, bomba displosiva, globus displodens; - fumógena o fumígena, pyróbolus fumíficus; globus fumígenus; - incendiaria, bomba vel pila incendiária; pyróbolus vel globus incendiárius, ígnifer, ignívomus, ígneus; telum incendiárium, igníferum, ignívomum; - lacrimógena, globus lacrimosus; neutrónica, bomba neutrónica; pyróbolus neutrónicus; pyróbolum neutrónicum; - química, pyróbolus chémicus vel bacteriológicus // - de demolición, pyróbolus díruens; - de hidrógeno, bomba hydrogénica; pyróbolus hydrogénicus; pyróbolum hydrogénicum; pyróbolus ab hydrógeno vel ab hydrogénio; - 148 bonaerense de mano, pyróbolus manualis; - de relojería, pyróbolus, horológii instar actus; - de tiempo, pyróbolum displosurum, dirupturum, erupturum // arrojar bombas, pyróbolos míttere, iácere, conícere; estalla una -, pyróbolus displóditur // (máquina para elevar el agua u otro líquido) ántlia, ae f. Sin: haustrum. Uso: - aspirante, ántlia háuriens; - centrífuga, ántlia centrífuga; - impelente, ántlia propulsans vel repulsans; - neumática, ántlia pneumática; - de mano, ántlia manualis; - de nafta, ántlia benzinária; - de vapor, ántlia vaporalis; - para incendios, sipho, onis m. bombachas, v. pantalón bombacho. bombarda: bombarda, ae f. bombardear: bombardare. Sin: pyróbolos iactare, iaculari, iácere, conícere, emíttere in + ac; bombis verberare, percútere, concútere, quátere; ignívomis globis ággredi, confríngere, diffríngere, dirúere, evértere. Uso: - con cañones, tormentis verberare, oppugnare, pétere; béllicis tormentis percútere. bombardeo: bombardátio, onis f. Sin: concursus (us m) iaculatorius; pyrobolorum vel bombarum coniéctio, proiéctio, iáctio, iactátio, emíssio; igniferorum globorum iactus (-us m). Uso: - eléctrico, impúlsio eléctrica, extrínsecus oblata; - con cañones, igníferis pilis aggréssio; tormentorum verberátio; - del átomo, ictus róboris atómici. simi sonūs. bombear: antlare. Sin: ántlia uti; ántliam adhibere; ántlia haurire, tráhere, extráhere, propéllere. Uso: - agua, antliā aquam haurire, tóllere, exprímere; - toda el agua de un pozo, púteum exhaurire // (arrojar bombas de artillería) v. bombardear. bombeo: ántliae haustus (-us m). Sin: ántliae propulsus (abl -u m); aquae edúctio, haustus. bombero: siphonárius, ii m. Sin: vigil ignis; vigil exstinctor. Uso: los - municipales, siphonárii municípii; municipales vel públici siphonárii; cuerpo de bomberos, cohors siphonária; excúbiae incéndiis restinguendis; excúbiae adversus incéndia; exstinguendis incéndiis praefecti. bombilla: pírula, ae f. Sin: ampulla. Uso: eléctrica, pírula eléctrica; lampas (-ădis f) eléctrica; lampádium eléctricum; - de bolsillo, lampádium manuale (eléctricum). bombo: týmpanum maius vel permagnum; permagnus týmpanus. bombón: pulchrale, is n. Sin: dulcíolum; bellaríolum; cuppedíolum; crústulum; sácchari amýgdalum; v. confite, dulce. bombona: vas, vasis n. Uso: - metálica para contener gases y líquidos muy volátiles, v. garrafa. bombardero: (avión de bombardeo) bomboplanum, i n. Sin: aëroplanum bombíferum; aëronavis pyrobolária vel pyroballistária. Uso: - enemigo, bomboplanum hostile // (oficial o soldado de artillería) pyrobolárius, ii m. Sin: ballistárius vel bombardárius, ii m // adj pyrobolárius, ballistárius, bombardárius, a, um. bonachón: sust mansuetus (vel plácidus, vel simplex) homo // adj totus mansuetus; comis et quietus; naturā bonus. bombardón: tuba máxima. Sin: tuba gravís- bonaerense: sust Bonaërensis, is m. Sin: Bo- bombonera: bellariolotheca, ae f. Sin: dulciária vel cuppedinária theca; bellariolorum theca; v. confitera. 149 bonanza naëropolitanus, i m // adj bonaërensis, e. Sin: bonaëropolitanus, a, um. bonanza: (tiempo sereno en el mar) malácia, ae f. Sin: tranquíllitas; malácia ac tranquíllitas // (fig, prosperidad o tranquilidad en lo moral) prospéritas, atis f. Sin: tranquíllitas; quies ac tranquíllitas. bonete: píl(l)eus, i m; píl(l)eum, i n. Sin: biretum, i n; pil(l)éolus; pil(l)éolum; cápitis tégimen (-mĭnis n); tegumentum cápitis. Uso: eclesiástico, ecclesiásticus píleus; ecclesiásticum cápitis tégimen. boquilla: fístula, ae f. Sin: cánnula; (h)arundo, dĭnis f. Uso: - para cigarrillos, fumisúgium; fístula tabácina vel fumaria; cánnula nicotiana; hispanicarum fístula; - de ámbar, fumisúgium súcinum. borato: Quím boras, atis m. Sin: boratum, i n; sal borácicum. bórax: borax, acis m. Sin: borácium; sales boraces; nátrium tetrabóricum; chrysocolla. borbolla: vacúola gaseosa. borbotar: fervere. bonito: (lindo, agraciado) pulchellus, a, um. Sin: béllulus. bono: (tarjeta o medalla a modo de vale que puede canjearse por comestibles u otros artículos de primera necesidad) téssera, ae f // (título de deuda emitido comúnmente por una tesorería pública) públici cursus títulus (-i m). Sin: pública sýngrapha. Uso: - del Tesoro, - del Estado, nummárium rei públicae mandatum. bonzo: bónzius, ii m. Sin: Buddhae sacerdos; mónachus buddhísticus. bookmaker: relator pígnore certántium. Sin: relator sponsionem faciéntium. boom: improvisa prospéritas (-atis f). Sin: improvisus flos oeconómicus; erúptio fortunarum (publicarum). boot (Inform) : sust initiátio systématis. Uso : cold -, initiátio frígida ; initiátio e frígido ; warm -, initiátio cálida, initiátio e cálido // tr initiare. borceguí: calígula, ae f. Sin: ócrea; cothurnus. Uso: par de borceguíes, par cothurnorum; borceguíes de montaña, clavata calceamenta. bordada: navis flexus (-us m). Sin: transversus navis cursus; velorum in ventum obliquátio. bordado: opus acu pictum. Sin: opus phrýgium; pictura téxtilis; pictura acu facta. Uso: - en oro, opus phrýgium // (acción de bordar) acu píngere // (arte de bordar) ars acu pingendi. Sin: plumária ars // adj plumátilis, e Sin: acu pictus; phrýgius. Uso: - en oro, phrygianus vel phrygiónius; auro intextus vel distinctus; magníficamente -, magníficis opéribus pictus. bordador: plumárius, ii m. Sin: qui acu pingit. Uso: - en oro, phrýgio, onis m. bordadora: plumária, ae f. Sin: quae acu pingit. bordadura, v. bordado. booting-up (Inform): initiátio systématis. boquiabierto: quedarse -, stare ore patenti. bordar: acu píngere, depíngere, ornare. Sin: ópere téxtili píngere; phrýgio ópere ornare. 150 bosque Uso: - algo en un vestido, áliquid vesti (vel in veste) intéxere; - algo en oro, áliquid auro distínguere. bordear: (dar bordadas) in contrárium navigare. Sin: sinus (velorum) in ventum obliquare // (ir por el borde) viae márginem tenere. bordereau o borderó: (cantidad recaudada en un espectáculo público) index (-dĭcis m) accepti. Sin: index pecúniae acceptae // (extracto de cuenta) nota vel scídula nummária; nota vel scídula mensaria. bordo: (lado exterior de la nave) navis latus (-tĕris n). Sin: navis margo (-gĭnis mf); costa // estar a -, in navi esse; navi vehi; llevar a -, nave (vel navi) portare, véhere; subir a -, (in) navem conscéndere; tomar a -, in navem impónere. bordón: (bastón o palo largo) báculum, i n; báculus, i m. Sin: scípio (-onis m); fustis (-is m). Uso: - de los peregrinos, peregrinántium báculum // (verso quebrado repetido al fin de cada copla) v. estribillo, 1ª acepción // (fig, estribillo que repite con frecuencia una persona en su conversación) v. estribillo, 2ª acepción. borrachín: vinosus. Sin: vinosíssimus; vini capacíssimus; v. borracho, 2ª acepción. borracho: adj ébrius, a, um. Uso: hombre -, homo ébrius // (que se embriaga habitualmente) ebriosus, a, um. Sin: vinolentus. borrador: (utensilio para borrar lo escrito en un pizarrón) cancellatrum, i n. Sin: pannus (paño) delétilis; spóngia (esponja) delétilis // (escrito de primera intención, en que se hacen adiciones, supresiones o enmiendas) adversária, orum npl. Sin: primum exemplar; prima perscríptio. borrajear: áliquid neglegenter (vel incompósito, vel inordinate) scríbere vel compónere. borrar: cancellare. Sin: delēre; abstergēre; línere; expúngere. Uso: - el pizarrón, tábulam detergēre; - con goma, paño, esponja, gummi, panno vel pánnulo, spóngiā delere, con tinta, atramento expúngere; esponja para -, spóngia delétilis // Inform delere. Sin: erádere. borrasca: caeli marisque procella. borrón: litura, ae f. boreal: borealis, e. Uso: sol -, sol borealis. borronear, v. borrajear. bórico: bóricus, a, um Sin: borácicus. borujo: (orujo de la aceituna) núclei contriti olivarum. borla: lemniscus, i m. Sin: ornamentum stamíneum; ornativus filorum fascículus. Bosnia: Bósnia, ae f. bosníaco o bosniaco: adj bósnius, a, um. Sin: bósnicus, bosnianus, bosniensis // sust Bósnius, ii m. Sin: Bosniensis, is m. Borneo: Bona Fortuna. Sin: Bórneum. borra: tomentum, i n. Sin: lana súcida. borrachera: ebríetas, atis f. Sin: temuléntia, ae f. bosnio, v. bosníaco. bosque: silva, ae f. Uso: - ártico, silva árc- 151 bosquecillo tica; - de coníferas, pinetum. ae f. Sin: limbus; revimentum. bosquecillo: sílvula, ae f. Sin: lúculus. botánica: botánica, ae f. Sin: herbária; herbária ars vel disciplina; botánica doctrina vel sciéntia. Uso: tratado de -, de botánica liber, commentárius, commentárium. bosquejar: (trazar las líneas principales en un dibujo) adumbrare. Sin: delineare, designare; primis líneis descríbere vel designare // (en la escultura) inchoare. Uso: - una estatua, signum inchoare, deformare, informare, praeformare, formare // (exponer brevemente) bréviter expónere. Sin: adumbrare; inchoare, designare; dispónere; descríbere; informare. Uso: - un discurso, orationem dispónere; - un plan, un proyecto, rationem alicúius rei descríbere vel designare. bosquejo: (primer apunte) adumbrátio, onis f. Sin: prima lineamenta (-orum npl); delineata adumbrátio; linearis adumbrátio. Uso: del discurso, orationis adumbrátio; hacer el de algo, áliquid adumbrare; áliquid primis lineamentis designare vel descríbere // (descripción, relato vago y sucinto) descríptio, onis f. Sin: informátio; decurtata descríptio // (obra esbozada) opus (óperis n) adumbratum vel inchoatum. botánico: adj botánicus, a, um. Sin: herbárius; ad botánicam vel ad herbáriam pértinens // sust botánicus, i m. Sin: herbárius; herbarum peritus; botánicae (vel botánicae disciplinae, sciéntiae, artis) studiosus. botar: (lanzar al agua un barco) navem dedúcere. Sin: navem in mare (in aquam, in undas) dedúcere; navem ex naválibus edúcere. Uso: operación de -, v. botadura. bote: (embarcación pequeña) cumba vel cymba, ae f. Sin: scapha; lembus; linter (-tris f). Uso: - neumático, cumba inflátilis; - plegable, linter complicábilis; - de casco doble, v. catamarán; - de remos, cumba remígera; de salvamento, auxiliárius lintrículus // (tarro, vasija) sinus, i m; sinum, i n. Sin: vas; vásculum; pyxis (-ĭdis f); urcéolus; úrnula. Uso: - de pintura, sinus picturae. bosquimán o bosquimano: boscímanus, i m. boss: caput, pĭtis n. Sin: rector; dux. bota: pero, onis m. Sin: zanca. Uso: - militar, cáliga; - de montaña, calceamentum carpátinum vel clavatum // (cuero pequeño para guardar el vino) utrículus, i m. Sin: oenóphorum. botada: (lanzamiento de un buque) v. botadura. botadura: navis dedúctio (-onis f). Sin: navis in mare (in aquam, in undas) dedúctio; navis ex naválibus dedúctio. botamanga: (mánicae, bracarum …) lacínia, botella: lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: incendiaria, lagoena incendiária; - Molótov, ampulla molotoviana; - de agua mineral, lagoena aquae mineralis; - de aguardiente, lagoena vini adusti; - de cerveza, lagoena cerevísiae; - de gas, aëróphorus, i f; - de vino, lagoena vini vel vinária; tomar, apurar una -, lagoenam exsiccare. botellín o botellita: lagúncula, ae f. botica: (oficina donde se preparan medicinas) officina medicamentária vel medicamentárii // (oficina donde se venden medicinas) pharmacopólium, ii n. Sin: taberna medicamentária // (conjunto de medicamentos) medicamenta, orum npl. Sin: 152 boxeo medicinae, arum fpl; medicámina, um npl. botoncito: botontinus, i m. boticaria: (la que prepara y expende las medicinas) medicamentária, ae f // (mujer del boticario) pharmacopōlae vel medicamentárii uxor. botonería: (establecimiento donde se hacen botones) globulifícium, ii n. boticario: (el que prepara y expende las medicinas) pharmacopōla, ae m. Sin: medicamentárius. Uso: - ambulante, pharmacopola circumforáneus. botijo: úrceus, i m; dim urcéolus, i m. Sin: cadus, i m; órcula. botín: (polaina) ócrea, ae f // (botina) calígula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma del enemigo vencido; producto de un saqueo, robo, etc.) praeda, ae f. Sin: spólia, orum npl; exúviae, arum fpl. botiquín: theca (-ae f) medicamentária. botón: (yema de los vegetales) gemma, ae f // (capullo) v. esta voz // (disco de metal, hueso, etc. que se pone en los vestidos para abrocharlos) glóbulus, i m. Sin: orbículus; boto, onis m; vestis glóbulus // (cualquier cosa que tenga forma de botón) glóbulus, i m. Sin: orbículus; malléolus; necten (-tĭnis n); fístula; pulsábulum. Uso: - automático o de presión, malléolus comprimendus; glóbulus pressórius; necten pressivum vel pressórium; fístula autómata; - eléctrico, eléctricus glóbulus; - de avance rápido, orbículus procursūs; - de control, orbículus signatórius; del embrague (en la máquina de escribir, etc.) orbículus conexionis; - de rebobinado, orbículus recursūs; - de timbre, tintinnábuli pulsábulum; apretar un -, glóbulum prémere vel deprímere. botonadura: nectínium, ii n. Sin: globulorum vel malleolorum séries. botonero: globulárius, ii m. Sin: globulorum ártifex, opifex, confector (el que hace botones); globulorum vénditor vel mercator (el que los vende). botones: fámulus domésticus. Sin: appáritor, oris m; v. ordenanza. bouquet: (ramillete) florum fascículus // (perfume) aroma, ătis n. Sin: (suavis) odor; flos odoris. boutique: (tienda de ropa de moda) tabérnula exquisita. Sin: exquisitorum tabérnula; delicatarum mércium tabérnula. bóveda: (construcción en forma de arco) fornix, ĭcis m // (techo abovedado) cámera, ae f // (habitación subterránea abovedada; cripta de las iglesias donde se depositan los difuntos) hypogaeum vel hypogeum, i n. Sin: crypta. bovino: bovillus, a, um. Sin: búbulus. bow window: maenianum, i n; v. mirador, veranda. box: (compartimento individual) saeptum singulare. boxeador: pugil, ĭlis m. Sin: pugilator. Uso: - peso completo, fuerte, pugil máximi pónderis. boxear: pugil(l)ari. Sin: pugil(l)atu vel pugnis lúdere, certare, concertare. boxeo: pugil(l)atus, us m. Sin: pugilátio; pugilatūs certamen; certamen pugilatórium; pú- 153 bóxer gilum certamen; pugilatória vel pugilandi ars; lúdicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -, pugilari; vencer a uno en el -, áliquem pugnis superare. bradifasia: bradyphásia sive -phasīa, ae f. Sin: haesitántia linguae. bóxer: (especie de perro) canis pugilatórius. bradifrenia: bradyphrénia sive -phrenīa, ae f. boxístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugilationem vel ad púgilem pértinens. Uso: pelea -, v. boxeo. boya: boia, ae f. Sin: spécula; capsa ancoralis; ancorale flúitans. bradifrasia: bradyphrásia sive -phrasīa, ae f. bradilalia: bradylália sive -lalīa, ae f. bradipepsia: Med bradypépsia sive -pepsīa, ae f. Sin: lenta concóctio. bragas: bracae, arum fpl. Uso: el que hace las - o calzones, bracárius, ii m. boy friend: amicus, i m. boy scout: puer explorator. Sin: iúvenis explorator; v. escultista. bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vínculum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -, capistratus; fabricante de bozales, capistrárius; poner el -, capistrare; praefígere os capistro; fiscellā capistrare. bracero: (peón) operárius (-ii m) manualis. Sin: operárius a manu. Uso: los -, manuálium operariorum classis; v. jornalero, peón. bragueta: (bracarum) apertura, ae f. brahmán: brachmana, ae m. Sin: brachmanus; brachmanes vel brachmanis, -is m; brachman, anis m. brahmanismo: brachmanismus, i m. braille: sexpunctualis Brailli scriptura caecorum. bracito: brac(c)híolum, i n. branch (Inform): saltus, us m. Uso: relative -, saltus relativus; conditional -, saltus condicionalis. bracmán, v. brahmán. brandy, v. aguardiente. bráctea: bráctea vel bráttea, ae f. braquicardia: brachycárdia sive -cardīa, ae f. Sin: lánguida cordis palpitátio. bradicardia: Med bradycárdia sive -cardīa, ae f. Sin: lentus vel segnis cordis pulsus; cordis pulsus deminutus, imminutus, extenuatus; cordis pulsūs deminútio, imminútio, extenuátio. braquicéfalo: adj brachycéphalus, a, um // sust brachycéphalus, i m. braquigrafía: brachygráphia sive -graphīa, ae f. bradiestesia: bradyaesthésia sive -thesīa, ae f. braquígrafo: brachýgraphus, i m. bradifagia: bradyfágia sive -fagīa, ae f. braquilogía: brachylógia sive -logīa. Sin: 154 bribón breviloquéntia; sermo brevis; sermo pressus. sub ala áliquid portare. braquimetría: brachymétria sive -metrīa, ae f. brecha: muri ruīna (-ae f). Uso: abrir -, tormentorum pulsu murum subrúere; batir en -, tormentorum pulsu murum quátere vel concútere; abrir un paso a través de una -, per muri ruīnam áditum patefácere. braquipnea: brachypnēa, ae f. Sin: angustus spíritus (-us m); angústior respiratus (-us m) vel respirátio; curta respirátio; curtus respiratus. braserillo: fóculus, i m. brécol: brássica (-ae f) sabéllica. brefotrofio: brephotrophīum, brephotrophēum, i n; v. inclusa. brasero: focus, i m. Uso: pies del -, foci pedes; foci fulcra. Brasil: Brasília, ae f. Uso: Estados Unidos del -, Foederatae Brasíliae Civitates. brasileño: adj brasiliensis, e; brasilianus, a, um // sust Brasiliensis, is m; Brasilianus, i m. brasilero, v. brasileño. bravo: (valiente) strénuus, a, um // (excelente) egrégius. Sin: exímius // ¡-!, euge! Sin: recte!; óptime!; praeclare!; cándide! brazado: manípulus, i m. Sin: fascículus manualis. brazal: brachiale, is n. Sin: dextrale; incīle. brazalete: armilla, ae f. Sin: dextrale, is n; dextrochérium; spinther (-ēris n). Uso: pequeño -, dextralíolum; adornado de brazaletes, armillatus; armillis ornatus; fabricante de brazaletes, armillárius, ii m. brazo: bráchium vel brácchium, ii n. Uso: eléctrico, bráchium eléctricum; - de gramófono, de tocadiscos, brachíolum phonográphicum, grammophónicum, grammóphoni; de mar, interiectum mare; - de río, bráchium amnis; - de sillón, ancon, ōnis (ac -ōna) m; de una balanza, ansa; llevar algo bajo el -, ii n; bregma: bregma, ătis n. Sin: anterior cápitis pars. bregmático: bregmáticus, a, um. breva: ficus (-i vel ficus, us f) praecox. breve: (documento pontificio) breve, is m. Sin: Lítterae Apostólicae; Lítterae Pontíficis Romani; Lítterae Apostólicae in forma brevi. Uso: - a los Príncipes, Epístulae ad Príncipes; Epístulae Summi Pontificis ad Príncipes. breviario: (libro que contiene la liturgia de las horas) breviárium, ii n. Sin: breviárium litúrgicum; divinum offícium; horae canónicae; litúrgia horarum; preces vel precationes horáriae; horariarum precum liber; epítome horarum liturgicarum. Uso: rezar el -, divinum offícium persólvere; horas canónicas vel horárias preces recitare; recitar el - en coro, coniunctim horárias preces Deo offerre // (compendio) breviárium, ii n. Sin: summárium. brezal, v. matorral. brezo: erīce, es f. bribón: versutus homo. Sin: impróbulus vel scelestus homo; fraudator vel veterator, oris m. 155 bribonada bribonada: malum fácinus (-nŏris n). Sin: pérfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m. Uso: fabricante de brocados, plumárius, ii m // adj plumárius, a, um. Sin: plumátilis, e. bribonear: ímprobe se gérere. Sin: nefárie vel sceleste vívere; fraudulenter ágere; fraudare. brocal: (antepecho de pozo) púteal, alis n. brocatel: (tejido) pannus plumátilis. Sin: pannus ténui auro intextus. brida: habēna, ae f. Sin: frenum. brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; globus. Uso: “Brigadas Rojas”, “Rubrae Cohortes”; rubri brigatores // (conjunto de personas reunidas para dedicarse a ciertos trabajos) v. cuadrilla. brillante: adj fulgens, entis. Sin : splendens. Uso: discurso -, spléndida vel nítida orátio; pensamiento -, senténtia illustris // (diamante) ádamas, antis m. Sin: gemma fulgens. brillantina: lúcidum unguentum. Sin: capillare splendíficum. brinco: saltus, us m. Sin: resultátio. brindar: propinare álicui. Sin: praebíbere álicui. Uso: ¡brindo a tu salud!, bene tibi! vel bene te! brocha: (- para pintar) penículus, i m. Sin: latior penicillus; látius penicillum // (- de afeitar) penicillus saponárius. Sin: penicillus barbae saponandae. broche: fíbula, ae f. Sin: fibícula; únculus vel uncínulus // (corchete para afianzar papeles) chartarum fíbula vel fibícula. Sin: únculus vel uncínulus metállicus. bróculi, v. brécol. broma: iocus, i m (pl ioci m; ioca, orum n). Sin: iocátio; res iocosa; ludus; ridículum. Uso: autor de la -, ioci auctor; en -, per iocum; ioci causā; per ludum; per ridículum; iocose; iocáliter; ioculáriter; ioculanter; decir algo en -, dícere áliquid per iocum; tomar algo a -, áliquid in iocum vértere. brindis: propinátio, onis f. Sin: haustūs dicátio. bromatología: bromatológia sive -logīa, ae f. Sin: alimentorum vel alimentária sciéntia; de alimentis doctrina. brío: ardor, oris m. Sin: incitátio; fervor ánimi. bromatológico: bromatológicus, a, um. Sin: ad bromatológiam áttinens. brioche: dulciárius panis. bromatólogo: bromatólogus, i m. briología: bryológia sive bryologīa, ae f. Sin: muscorum descríptio. bromatometría: bromatométria sive -metrīa, ae f. brizna: festuca, ae f. Sin: stípula. bromatoterapia: bromatotherapīa, ae f. brocado: sust brocchatum, i n. Sin: plumária contéxtio; opus plumátile vel plumárium ; séricum auro intertextum; pannus auro intextus. bromear: iocari vel adiocari. Sin: ioculari; lúdere; ioculáriter loqui; ioco uti; iocos ágere. Uso: - con uno sobre algo, iocari cum áliquo 156 brújula bronquial: bronchialis, e. Sin: bronchiorum; arteriarum; ad artérias spectans. de áliqua re vel in áliquid. bromista: sust ioculator, oris m. Sin: iocosus homo // adj iocans, antis. Sin: iocosus; iocabundus; ludens, ludibundus. bronquio: artéria, ae f (en pl también artéria, orum n). Sin: artéria áspera. bromo: bromum, i n. bronquitis: bronchitis, is vel ĭdis f. bromuro: bromūrum, i n. Sin: brómidum. Uso: - de alcanfor, cámphora bromata; - de etilo, aethýlium bromatum. brontofobia: brontophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: nímius tonítruum pavor. brontología: brontológia sive -logīa, ae f. bronce: aes, aeris n. Uso: objeto de -, aerāmen, mĭnis n; aeramentum, i n; que suena como el -, aerísonus. bronceado: sust color fuscus vel adustus // adj aéneo (ahéneo) colore tinctus vel circumfusus. bronceador: óleum infuscans; v. crema solar. broncear: infuscare. Sin: aéneum fácere; aéneum colorem indúcere // broncearse, sole infuscari. broncista: aerárius faber. Sin: aéneae artis ópifex. bronconeumonía: bronchopneumónia sive -monīa, ae f. Sin: bronchopulmonītes, is f. broncopleuresía: bronchopleurītis, is vel ĭdis f. broncoscopia: bronchoscópia sive -scopīa, ae f. broncoscopio: bronchoscópium, ii n. broncostenosis: bronchostenōsis, is f. broncotomía: bronchotómia sive -tomīa; bronchiotómia sive -tomīa, ae f. browning: manuballístula brauningana. browse (Inform) examinar, registrar documentos textuales: perlustrare // - la Web, navigare. browser (Inform) visor: - de texto, exhibitrum, i n. Sin: exhibitórium // - de la Web, navigatrum, i n. Sin: navigatórium. bruja: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana; maga; maléfica; venéfica; striga; muliércula mágicis ( vel maléficis, vel venéficis) dédita ártibus. brujería: venefícium, ii n. Sin: ars mágica; mágicae vel magae artes fpl. Uso: - con fórmulas, incantátio; incantamentum; - con la mirada, fascinátio; recurrir a la -, artes mágicas tractare. brujo: magus, i m. Sin: venéficus; homo maléficus vel venéficus; homo mágicis (vel maléficis, vel venéficis) déditus ártibus. brújula: acus (-us f) magnética. Sin: magnéticus vel magnética index (-dĭcis mf); pyxis (-ĭdis f) magnética; cálamus magnéticus. Uso: - náutica, acus vel pyxis náutica; náuticus vel nautarum index; acus magnética nautarum; magnética acus náutica // fig, perder la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate 157 brulote vel mente exire; de gradu déici; mente perturbari. brulote: navis incendiária. Sin: navígium incendiárium. búfalo: bos silvester. bufanda: amículum, i n. Sin: amictórium; amículus; focale; fáscia; fáscia collaris; táenia. Uso: - rosa, focale róseo colore; - de lana, de seda, táenia lánea, sérica. bruñir: polire vel expolire. Sin: levigare. brusco: (planta esmilácea) v. rusco. bufet: (mesa donde se sirven refrescos) mensa frígida // (aparador) v. esta voz. brutalidad: immánitas, atis f. bufete: (mesa de escribir) v. escritorio. bubónico: bubónicus, a, um. Uso: peste -, pestis bubónica; pestiléntia glandulária vel inguinária. bufo: adj cómicus, a, um. Sin: ridículus; ridendus; ridiculosus; facetus; lépidus; festivus. Uso: ópera -, música comóedia // sust cavillator, oris m. Sin: actor cómicus vel ridículus. buceador: urinator, oris m. Sin: subaquáneus. bufón: sust scurra, ae m. Sin: derīsor; sánnio (-ōnis m); ioculator scáenicus // adj scurrīlis, e. bucear: urinare vel urinari. bucentauro, bucentoro: bucentaurus, i m. buceo: urinátio, onis f. Uso: pertrechos de -, apparatus (-us m) urinatórius. bufonada: (hecho propio de bufón) scurrílitas, atis f. Sin: scurrae fácinus; res risu digna // ( dicho propio de bufón) scurrīlis dicácitas // (chanza satírica) scurrilis lusus vel iocus. buche: inglúvies, ēi f. bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin: ioculari; iocari; scurram ágere; scurríliter lúdere. Buda: Buddha vel Budda, ae m. búdico, v. budista. bufonería, v. bufonada. budín: scriblita ánglica. Uso: - de chocolate, érneum socoláteum. budismo: buddhismus, i m. Sin: relígio buddhística. budista: sust buddhista vel buddista, ae m. Sin: Buddhae sectator vel ássecla // adj buddhísticus vel buddísticus. Buenos Aires: Bonaërópolis, is f. Sin: Bonus Aër; Boni Aëres; Bonae Aurae. bufonesco, v. bufo. buftalmía: buphthálmia sive -thalmīa, ae f. Sin: oculorum dilatátio, inflátio, turgor; óculi eminentes. bug (Inform) error: mendum, i n. buggy (Inform) lleno de errores: mendosus, a, um. buganvilia o buganvilla: Bot buganvillēa 158 burgomaestre bullón: bulla, ae f. Sin: clavus pénetrans. Uso: - de bronce, bulla aénea. spectábilis. buhardilla: (desván) subteguláneum, i n. Sin: cella subtegulánea; diaeta fastigata; sub tégulis habitátio // (ventana en el tejado de una casa) fenestella, ae f. Sin: tecti fenestella; spiráculum. búho: bubo, onis m. Sin: áxio, onis f. bulón: férrea iunctura. Sin: trabālis clavus. bulto: (fardo, caja, baúl, maleta, etc.) sárcina, ae f. Sin: fascis, is f. Uso: - postal, fascis cursualis; despacho de bultos, ostíolum fascale; pórtula fascalis // a -, círciter. Sin: fere; ferme. buhonero: ínstitor, oris m; v. mercachifle. bungalow: víllula (-ae f) bengalensis. bujía: (candelero) palmária, ae f. Sin: lychnuchus; candelabrum manubriatum. Uso: - de encendido, candela accensiva // (instrumento que produce la chispa en el motor) spintherógenum, i n. Sin: instrumentum scintillam gignens. bula: - pontificia, Apostólica Bulla. Sin: Apostólicae sub plumbo Lítterae. Uso: colección de bulas, Bullárium. bulboso: bulbosus, a, um. buldog: canis (-is m) taurinus. bulevar: ambulátio, onis f. Sin: ambulacrum. Bulgaria: Bulgária, ae f. búlgaro: adj búlgarus, a, um // sust Búlgarus, i m. bulimia: bulímia sive -limīa, ae f. Sin: bulīmus, i m; sitománia sive sitomanīa; phagedaena; fames inexplébilis vel insatiábilis. Uso: que tiene, que padece -, bulimosus, a, um. buñuelito: pastillus (-i m) tórtilis. buque: navis, is f. Sin: navígium. Uso: - almirante, navarchis (-ĭdis f); navis praetória; - cisterna, navis cisternata; - escuela, didascálica navis; - frigorífico, navis frigorífica, refrigerativa, frigidária; - hospital, navis aegrotis vehendis; navígium valetudinárium; laboratorio, navis refectória; navis návibus resarciendis; - mercante, navis mercatória; naufragado, navis fracta; - pesquero, navis piscatória; - portaaviones, v. portaaviones; submarino, v. submarino // - de carga, onerária, ae f ; navis onerária; navígium onerárium; - de escolta, navis praesidiária; - de guerra, navis béllica; - de guerra misilístico, navis béllica, missílium iaculatória; - de vapor, pyróscapha, ae f; navis vaporária; navis vapore acta vel impulsa; - de vela, v. velero; de vigilancia, navígium excubiale; - para colocar minas, navis globos spargens displodentes. buqué: (perfume) v. bouquet // (gustillo de bebidas alcohólicas) v. gustillo. burbuja: bulla, ae f. Sin: perlúcida saponis bulla. bulldog, v. buldog. burdégano: burdo, onis m. bulldozer: chamulcus automatárius vel fossórius. Sin: máchina aggerandi. burgomaestre: burgimagister, tri m. Sin: 159 burgués praefectus urbis vel óppidi; magister cívium. burgués: sust médii órdinis civis. Sin: médiae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud índigens; medíocris. burguesía: burgensium ordo (-dĭnis m). Sin: média classis cívium; médius cívium ordo; cives parum dívites. buriel: cinéreus, a, um. Uso: paño -, pannus cinéreus vel rudis. buril: cestros, i m; cestrum vel cestron, i n. Sin: celtis, is f; virículum, verículum, verúculum; caelum. burilador: caelator, oris m. Sin: scalptor; sculptor; toréuta vel toréutes (-ae m). buriladura: scalptura vel sculptura, ae f. burilar: virículo scálpere, scúlpere, exscúlpere. Uso: - un retrato, imáginem virículo píngere vel descríbere. burla: ludificátio, onis f. burlar: (engañar) delúdere // (frustrar) elúdere. Sin: fállere. burlarse: - de alguien, de algo, áliquem, áliquid deridēre vel irridēre. Sin: áliquem, áliquid ludificare vel ludificari. burlescamente: ioculáriter. Sin: iocose; per ludum et iocum. burlesco: ridiculárius, a, um. Sin: iocularis; iocosus; facetus; festivus. burlón: derīsor, oris m. Sin: irrīsor. burocracia: (conjunto de funciones y trámites) burocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: graphe- ocrátia sive -cratīa; procurátio pública // (influencia excesiva de los empleados públicos) nímia officiálium (vel administrorum) auctóritas. Sin: nímia ministrorum (vel publicorum officiálium) grátia // (pedantería de los empleados públicos) nímia officiálium morósitas // (clase social de los empleados públicos) officiales, ium mpl. Sin: administri vel ministri; públici officiales vel administri; officiálium ordo, corpus, collégium, classis, coetus (-us m). burócrata: burócrates, ae m; burócrates, is m. Sin: officialis, is m ; (públicus) officialis, administer, minister; grapheócrates, -ae m; v. empleado (- público). burocrático: burocráticus, a, um. Sin: grapheocráticus; chartocráticus. Uso: ad públicos officiales (vel administros, vel ministros) pértinens; lentitud -, lentitudo in públicis exsequendis offíciis; rodeos -, fastidiosae publicorum officiálium ambāges (-um fpl). burocratismo: grapheocrátia sive -cratīa nímia. Sin: grapheocrátia nimis árrogans vel angusta; insoléntia grapheocratarum. bursátil: bursárius, a, um; v. bolsa. burundés: adj burundiensis, e // sust Burundiensis, is m. Burundi: Burúndia, ae f. bus (Inform): magistrale, is n. Uso: data -, magistrale datorum; address -, magistrale locativum. buscador: investigator, oris m. Sin: indagator; quaesitor; quáeritans. Uso: - de oro, auri conquisitor vel scrutator // (Inform, programa -) programma indagatórium vel investigatórium. Uso: - de Internet, interretialis máchina quaesitória; - Google, programma investiga- 160 byte tórium, quod Google appellatur, vel cui nomen est Google. businessman, v. hombre (- de negocios). busto: (parte superior del cuerpo humano) truncus, i m. Sin: thorax, ācis m; pars superior córporis // (escultura o pintura) hermes vel herma, ae m. Sin: fácies (-ēi f); imago vel effígies péctore tenus; signum péctore tenus formatum. Uso: - de bronce, imago ex aere; aénea fácies; - de mármol, marmórea fácies; - de yeso, e gypso expressa fácies. butaca: subséllium, ii n. Sin: arciséllium. Bután: Butánia, ae f. butanés: adj butanianus, a, um // sust Butanianus, i m. buzo, v. buceador. buzón: (tapón de cualquier agujero para dar entrada o salida al agua u otro líquido) v. tapón // (caja que sirve para recoger las cartas) sitella, ae f. Sin: theca (cápsula, capsella, arca, árcula, scrínium, receptáculum, lóculus, loculamentum) epistularum; theca tabellária vel epistolaris; públici cursus cápsula; sitella cursualis; loculamentum cursual. Uso: echar una carta en el -, in receptáculum epístulam immíttere vel inícere; epístulam in arcam tabelláriam (vel cursualem) índere vel demíttere. byte (Inform), octeto (unidad de información): octetus, i m. Uso: even -, octetus par; higher -, octetus maior; octetus maioris momenti; least significant -, octetus mínimus; octetus mínimi momenti; lower -, octetus minor; octetus minoris momenti; middle -, octetus medíocris; most significant -, octetus máximus; octetus máximi momenti; odd -, octetus impar. 161 C cábala: cáb(b)ala, ae f. Sin: futura coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi per lítteras vel per números // (fig, intriga, maquinación) fraus, fraudis f. Sin: machinátio; mendácium. cabalgata: cursus (-us m) equester. rito de la república, eques meritorum in rem públicam causā; - honorario, eques ornamentárius; - de la Legión de Honor, eques Legionis Honoratorum; - de la orden de los Santos Mauricio y Lázaro, eques Mauricianus et Lazarianus; caballeros de Malta, équites Melitenses; - del Trabajo, eques óperis vel laboris causā; operárius eques. Uso: hacer - a uno, áliquem equestri dignitate insignire; álicui dignitatem equestrem dare; ad equestrem dignitatem áliquem perdúcere; ser -, tener rango de -, equestrem dignitatem possidere // (el que se porta con caballerosidad) homo urbanus. Sin: vir honestus. Uso: cumplido -, homo urbanus et lautus. cabalista: cabbalista, ae m. Sin: cabbalorum fictor vel effector; cábbalae studiosus // fig machinator, oris m. Sin: fraudator. caballete: (caballo gimnástico) ecúleus, i m; v. caballo // (soporte en que descansa el lienzo que se pinta) vara, ae f. cabalístico: cabbalísticus, a, um. caballitos: (tío vivo) equi circumforánei. Sin: lúdicra equíria npl; versátilis lúdicer orbis. cabaleta: cantiúncula, ae f. Sin: cantículum; cántulus; módulus. cabalgadura: equus sellaris. Sin: equus ephíppiis ornatus. cabalgar: equitare. Sin: equo vehi. caballa: scomber, bri m. caballerato: (dignidad de caballero) equestris dígnitas. Sin: equester honor. Uso: conceder el - a uno, áliquem equestri dignitate decorare, ornare, honestare, insignire. caballería: equitatus, us m. Sin: équites, um mpl // (institución) equester ordo. caballerizo: stabulorum praefectus (-i m); praefectus stábuli. caballero: (adj, que cabalga) équitans, antis. Uso: - en un asno, ásino utens; in ásino sedens; ásino ínsidens // (sust, hidalgo, noble; el que pertenece a una orden de caballería; persona condecorada con la insignia de alguna orden) eques, équitis m. Uso: - al mé- caballo: equus, i m. Uso: - coceador, equus calcitrosus; - delantero, equus additícius vel funalis; - pequeño, mannus, i m; - semental, equus admissárius; - de batalla, equus bellator; - de carrera, equus cursórius; equus ad cursum valentíssimus; - de caza, veredus; equus venator; - de fuerza o de vapor, HP, equipoténtia (machinationis); poténtia (vel potestas, vel virtus) equina; equus vaporalis; - de labor, caballus; - de palo, equus lígneus; - de posta, veredus; equus cursualis; - de raza, equus óptimi séminis; - de tiro, equus curulis, carrucárius, raedárius; - de silla, sellaris equus // a -, equo vectus; equo ínsidens; apearse del -, ex equo descéndere; caerse del -, cádere de equo, decídere equo vel ex equo; ir a -, equo vehi vel vectari; montar a -, conscéndere equum; in equum insilire. 162 cablegrama cabaña o cabañuela: cásula, ae f. cabaré: taberna nocturna. Sin: devertículum nocturnum. Uso: espectáculo de -, spectáculum cabaréticum; theatrídium vel theatrídion cómicum. cabezón: (que tiene grande la cabeza): cápito, onis m // (terco, obstinado) obstinatus, a, um. Sin: pérvicax, pértinax, acis. cabezudo, v. cabezón. cabildo: (cuerpo de eclesiásticos capitulares de una iglesia) collégium vel ordo canonicorum // (junta, capítulo) v. estas voces. cabaret, v. cabaré. cabecera: (principio de alguna cosa) caput, pĭtis n // (lugar principal) primus locus // (parte de la cama donde se pone la cabeza) cervīcal, ālis n // (- de distrito) locus princeps. cabecilla: gregis dux. cabellera: coma, ae f. Sin: capilli, orum mpl. Uso: - desgreñada, turbata coma; turbati capilli; capilli disiecti. cabello: capillus, i m. Uso: - largos, cortos, capilli promissi, decurtati; - postizos, capillamentum, i n; coma adoptiva; - rizados, capilli crispati vel vibrati; cabellos que por adorno se dejan caer sobre la frente, v. flequillo. cabelludo: capillatus, a, um. cabernet: (vid) vitis girundinensis // (vino) vinum girundinense. cabeza: caput, pĭtis n. Uso: - abajo, inverso cápite; - nuclear de neutrón, displosivum vel displodens caput neutrónicum; - de clavo para adorno de las puertas o de otras cosas, bulla; - de partido, regionis caput; regionis urbs praecípua; - de puente, caput pontis. cabezal: pulvinus, i m. Sin: cérvical; pulvinar. cabezazo: (en el fútbol) cápitis pulsus (-us m) et ictus (-us m). cabillero: paxillábulum, i n. cabina: cella, ae f. Sin: céllula; aedícula; diaeta; cellárium; cubículum; zothécula. Uso: - telefónica, cella vel aedícula telephónica; de acero, cella chalybéia; - del piloto, cella aëroplanigae; - de vidrio, céllula vítrea. cable: (maroma gruesa) rudens, entis m. Sin: restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f; funis; caplum. Uso: - arrollado, funis in orbem convolutus; - submarino, funis submarinus; rudens subaquáneus; - subterráneo, funis subterráneus; - de acero, restis chalybéia; ferratus funis vel rudens; - de alambre, funis e filis férreis factus; - del áncora, ancorale, is n; funis ancoratus // (hilo metálico) filum, i n. Sin: funículus. Uso: - eléctrico, funículus eléctricus; filum eléctricum; ductus electricitatis; fluxūs eléctrici ductus; - de conexión, (eléctricus) funículus conexivus; - de hierro, filum férreum; - del teléfono, telephónicum filum; - del telégrafo, telégraphi filum. cablegrafiar: caplitranscríbere. Sin: per capligráphiam nuntiare; capligráphiae ope scríbere; capligrámmate (vel cablográmmate, vel funigrámmate) transmíttere. cablegráfico: capligráphicus, a, um. cablegrama: capligramma, ătis n. Sin: cablogramma; funigramma; capligraphema; telegramma subaquáneum; telegráphicus núntius submarinus; núntius telegráphicus 163 cablevía cachipolla: hemeróbium, ii n. Sin: bestíola, quae unum diem vivit. per subaquáneum rudentem transmissum. cablevía: funívia, ae f. Sin: tramen funale; currus funalis; v. teleférico. cabo: (Mar, cuerda) funis chalybéius // (el que manda una escuadra de soldados) óptio, onis m. Sin: decanus. Uso: - de zuavos, decanus zuavorum // de - a rabo, a cápite ad calcem; llevar a -, ad effectum addúcere vel perdúcere. cabotaje: circumvéctio, onis f. Sin: navigátio litoránea, litoralis, litórea, orária. Uso: gran -, longa circumvéctio; buque de -, orária navis; hacer navegación de -, oras circúmvehi vel circumvectari. cabra montés: rupicapra, ae f. Sin: ibex, íbicis m. cacho: (racimo de bananas) v. racimo. cacofonía: cacophónia sive -phonīa, ae f. Sin: soni vel sonorum aspéritas: insuávitas soni; sonus insuavis vel asper; áspera vel ábsona vox. Uso: producir cacofonías, voces ásperas effícere. cacofónico: cacophónicus, a, um. Sin: asper vel insuavis (auditu vel áuribus). cacología: cacológia sive -logīa, ae f. cacoquilia: cacochýlia, ae f. cacoquimia: (depravación de los humores normales) cacochýmia, ae f. Sin: discrásia // (caquexia) v. esta voz. cabriolé: císium, ii n. Sin: molle pilentum. cacao: (planta) cacāus, i f. Sin: cácao, onis m; cócoa, ae f; theobroma, ătis n; theobroma cácao; faba cácao; faba mexicana // (fruto) cacāum, i n. Uso: - en polvo, cacāi (vel theobrómatis, vel mexicanae fabae) pulvis; bebida de -, cacáica pótio; pótio ex faba mexicana; pótio ex theobrómate confecta; pótio e faba cacaone cocta; tomar -, cócoam sorbēre vel sorbillare. cacarear: (el gallo) cucurire; (la gallina) glocire. cacerola: cóculum, i n. Sin: cáccabus; capsaríola; pátina; aénulum. cachaza: (coloq, lentitud y sosiego en el modo de hablar o de obrar) lentitudo, dĭnis f. Sin: tárditas; lénitas. cactáceas: cactáceae, arum fpl. Sin: (variarum) cactorum família. cacto: cactus, i f. cada: quisque, quaeque, quodque. Uso: uno cada diez habitantes, décimus quisque íncola. cadáver: cadaver, ĕris n. Sin: corpus exanimatum, exánime, exánimum. cadena: catena, ae f. Sin: catenátio; concatenátio. Uso: - alimentaria, catena vel concatenátio alimentária; - perpetua, perpetua custódia; sempiterna víncula (-orum npl); - de distribución, catena distributionis; - de montes, cordillera, móntium iuga (-orum npl ); condenar a - perpetua, sempiternis vínculis mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v. estación. cachemir o cachemira, v. casimir. cadencia: (repetición regular de sonidos o 164 cafetería movimientos) númerus, i m. Uso: caminar con -, numerose (in vel ad númerum) gradi vel ambulare // (ritmo de una pieza musical) númerus. Sin: modus // (medida que regula el movimiento del que danza) númerus // (distribución de los acentos en la prosa o verso) númerus. Uso: - rítmica del período, conclúsio numerosa; verborum ad númerum conclúsio; el discurso tiene una - rítmica, orátio numerose cadit // (final de una frase musical) cláusula, ae f. Sin: cláusula numerose cadens; cláusula ad sonum exquisita. cadenciosamente: numerose. cadencioso: numerosus, a, um. Uso: con paso -, pássibus in númerum; caminar con paso -, numerosos pónere gressus. cadenilla: catella, ae f. cadera: coxa, ae f. Sin: coxendix, īcis f. Uso: - artificiales, coxae artificiales; coxendices factíciae. cadete: (aprendiz de comercio, botones) appáritor, oris m // (alumno de una academia militar) óptio, onis m. Sin: discípulus militaris // (joven noble que se educaba en los colegios de infantería o caballería) nóbilis miles natu minor. cadmía: cadmēa vel cadmīa, ae f. cadmio: cádmium, ii n. caer: - de cabeza, corrúere. Sin: provolvi; devolvi; corrúere; praecípitem ire vel corrúere // hacer - de cabeza, áliquem praecípitem dare. Sin: áliquem in praeceps deícere. café: (planta y fruto) cafēum vel cafaeum n; cáfea; cóffea. Sin: faba cafeária vel cafaeária; faba arábica // (semilla) cafeária sémina npl // (bebida) cafēum vel coffēum, i n; cáfea; ca- feária vel cafaeária. Sin: pótio cafeária; arábica pótio; ex faba arábica pótio. Uso: común, puro, solo, sin leche, cáfea communis; - con leche, cafēum vel cáfea cum lacte; cafēum cum lacte mixtum; cáfea lacte temperata; cafēi lactisque pótio; - concentrado, pótio cafeária concocta; - descafeinado, pótio cafeária sine capheīno; pótio cafeária cafeīno detracto; - expreso, cafēum expressum; cáfea expressa; - instantáneo, cafeária sorbítio própera; cafeária pótio coram expressa; - moka, cáfea Mochana // una tacita de -, cafēi pocillum; una taza de -, póculum cafēi; preparar -, cáfeam parare; sorber -, cáfeam sorbēre; cafēum sorbillare; cafēi pocillum sorbillare; cafeáriam potionem sorbillare vel pytissare; tomar -, cáfeam súmere // máquina para preparar el -, máchina cafeária // (casa donde se vende y toma -) cafeária, ae f. Sin: thermopólium; domus cafeária; taberna cafeária; cafēum; potória taberna. Uso: - cantante, - chantant, - concierto, cafeária symphónica; taberna cafeária concentu celebrata; estar en un -, in cafēo esse vel morari; ir a un -, cafēum adire vel obire; in cafēum ire vel venire; in (vel ad) cafēum deverti; ir con frecuencia a cafés, cafēa frequentare vel celebrare; salir de un -, (ex) cafēo égredi vel exire. cafeína: cafeīna, ae f; cafeīnum vel caphaeīnum, coffeīnum, i n. cafetera: (recipiente para servir el café) capis (-ĭdis; ac pl -ĭdas). Sin: capedo (-dĭnis f), capudo (-dĭnis f); cafeária capedo; cafeárium; cúcuma (vel cucumella vel cucúmula) cafaeária. Uso: - de porcelana, porcellánicum cafeárium; porcellánica cafeária vel cúcuma // (recipiente para preparar el café) máchina cafeária. Uso: - automática, authepsa cafeária; cafeária autómata, automatária, automática; - filtradora o con filtro, machínula arábicam potionem guttatim manans. cafetería, v. restaurante, bar. 165 cafetero cafetero: caf(f)eárius vel cafaeárius, ii m. Sin: thermopōla, ae m; dóminus tabernae cafeáriae. caftán: caftamus, i m. Sin: cafetanum. caídos: (muertos en la guerra) bello caduci mpl. caimán: alligator, oris m. Sin: crocodilus caimanus. lária; scrínii nummulárii curatrix. cajero: arcárius, ii m. Sin: mensárius; nummulárius. Uso: - del erario, quaestor arcae públicae. cajetilla: (paquete de tabaco picado) compactura, ae f. Sin: compáctio tabaci. Uso: - de picadura española, contusi tabaci hispánici cápsula. cajista: typótheta, ae m. caja: (recipiente) capsa, ae f. Sin: arca; theca; dim pyxis ( -ĭdis f); capsella; cápsula; arcella; cístula. Uso: Aeron, - negra, cístula nigra; capsella volátui describendo; - de cartón, theca e collémate vel e spissiore charta; - de cigarros, theca volúminum tabacinorum; - de distribución, diribitórium, ii n; - de enchufe, contactrum, i n; v. enchufe; - de fósforos, sulphuratorum capsella; flammiferorum theca; cápsula sulphurária; - de leche, capsa lactis; - de los caracteres, typorum capsa; - de música, capsella sonora; capsella sonos edens; de picadura, pyxis compacturae; - de reloj, horológii capsella; - de resonancia, sonorum repercussūs capsa; - de zapatos, theca cálceis servandis; fábrica de cajas, capsarum vel arcularum officina // (mueble donde se guarda dinero) arca, ae f. Sin: armárium. Uso: - de caudales, arca nummária; - fuerte, nummária arca loricata; arca loricata, ferrata, munita; armárium loricatum, cataphractárium, cataphractatum; - principal, arca princeps // (sitio donde se recibe el dinero y se hacen los pagos) mensa, ae f. Sin: scrínium nummulárium; exactionis arca. Uso: - de ahorros, mensa parsimóniae (provehendae); mensa parsimoniária; - de préstamos, mensa ad mutuationes // libro de caja, codex (-dĭcis m) accepti et expensi // (espacio o hueco en que se forma la escalera de un edificio) scalárium, ii n. calabacín: cucurbítula, ae f. cajera: arcária, ae f. Sin: mensária; nummu- calabacino: lagoena (-ae f) cucurbitária. cajita: cápsula, ae f; capsella. Sin: vásculum; lóculus; árcula. Uso: - de cigarrillos, hispanicarum vel convolvellorum cápsula; - de broches, capsella unculorum metallicorum; cápsula fibicularum metallicarum; - de betún (negro, amarillo), vásculum liquáminis (atri, flavi); vásculum cretae sutóriae; - de madera para rapé, capsella lígnea tabaco; fabricante de cajitas, loculárius vel arculárius; v. cofrecillo. cajón: (caja grande) armárium magnum. Sin: arca magna. Uso: - de la basura, purgamentorum capsa vel arca // (caja movible de los armarios, mesas y otros muebles) loculamentum, i n. Sin: lóculus; fórulus dúctilis. Uso: - de mesa, ménsulae lóculus. cal: calx , calcis f. Sin: (h)arenatum; calx (h)arenā admixta; calx macerata. Uso: - hidráulica, calx hydráulica; lugar donde se apaga la -, calci exstinguendae fóvea. cala: (bahía pequeña) aestuárium, ii n. Sin: sinus, us m // (la parte más baja del barco) caverna navis. calabacera: cucúrbita, ae f. 166 calcográfico calabaza: (calabacera, calabacino) v. estas voces. calcetón: tibiale spissum. calcificar: cálcio incrustare vel indurare. calado: opus (óperis n) reticulatum. Sin: ars reticulata vel percolata. calamar: lollīgo vel lolīgo, -gĭnis f. Uso: - gigante, lolligo gigantēa; - pequeño, lolligúncula. calambre. spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin: contráctio; nervorum disténtio vel rigor. Uso: - de estómago, spasmus stómachi; padecer de calambres, spasmo laborare vel vexari; que padece de calambres, spásticus. calcificación: calcificátio, onis f. Sin: cálcii deposítio. calcímetro: calcímetrum, i n. calcina: (h)arenatum, i n. Sin: calx (h)arenata. Uso: horno de -, calcária fornax (-acis f). calcinación: calcinátio, onis f . Sin: combústio. calamita: (piedra imán) v. imán // (brújula, flechilla imanada) v. brújula. calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, excoctus; ustus, perustus; in calcem redactus. calandria: (pájaro) acrédula, ae f. Sin: aláuda calandra // (máquina para prensar) cylindrus, i m. Sin: prelum; máchina explanatória. calcinador: calcis exstinctor. calcinar: comburendo in púlverem vértere. calcio: Quím cálcium, ii n. calasancio: calasanctianus, a, um; v. escolapio. calavera: (hombre vicioso) homo pérditus, dissolutus, effrenus, effrenatus, immódicus, fúrcifer, nequam; nefárius homo. calaverada: ímprobe vel témere factum. Sin: flagítium. calcar: antitýpice exprímere. calcetería: (fábrica de géneros de punto) scutularum officina. Sin: scutulária (officina) // (comercio de géneros de punto) scutularum taberna. Sin: scutulária (taberna). calcetines: pedúlia, ium npl. Sin: impília, ium npl. Uso: ponerse los -, pedúlia indúere; impília sibi indúcere. calcita: Quím calcites, is f; calcites, ae f; cálcii carbonatum. calco: (copia) exemplar, aris n. Sin: chalcus; apógraphum; imago (-gĭnis f) impressa vel imitativa // (plagio, imitación o reproducción idéntica o muy próxima al original) verbalis mutuátio. calcografía: (arte) chalcográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars vel disciplina chalcográphica // (grabado) chalcographema, ătis n. Sin: imago chalcográphica; imago chalcográphice depicta // (oficina donde se hacen calcografías) officina chalcográphica. calcografiar: chalcográphice imprímere. calcográfico: chalcográphicus, a, um. Sin: ad artem chalcográphicam áttinens. 167 calcógrafo calcógrafo: chalcógraphus, i m. urinárius. calcomanía: antitýpica imáginis impréssio. calculosis, v. litiasis. calcopirita: Geol chalcopyrites, is f. calculoso: (relativo al mal de piedra) ad cálculos pértinens. Sin: ad calculorum morbum spectans; calculorum próprius // (que padece tal enfermedad) calculosus. Sin: calculorum morbo laborans vel affectus. calcotipia: chalcotýpia sive -typīa, ae f. Sin: chalcotýpica impréssio vel incísio. calculable: computábilis, e. caldaico, v. caldeo. calculador: adj cómputans, antis. Sin: cálculans; ratiócinans // sust computator, oris m. Sin: calculator; ratiocinator. Uso: hábil -, in arithméticis satis exercitatus // (aparato o máquina) v. calculadora. calculadora: (aparato) calculatórium, ii n. Sin: computatórium; computatrum; (instrumentum) numeratórium; máchina calculatória, computatória, calculatrix, computatrix, cálculans; máchina computandis númeris. Uso: - automática, calculatórium autómatum; - electrónica, computatórium electrónicum; machina calculatória electrónica; portátil, calculatórium gestábile; computatrum palmale; ordinatrum portátile vel palmale. caldas, v. termas. caldeísmo: chaldaīsmus, i m. Sin: díctio chaldáica vel chaldaea. caldeo: adj chaldaeus vel chaldáicus, a, um // (natural de Caldea) Chaldaeus, i m; (lengua de los caldeos) lingua chaldaea. Sin: sermo chaldáicus. caldera: caldárium, ii n. Sin: caldária; lebes (-ētis m); cortina. Uso: - de la calefacción, calefactionis caldárium; - pequeña, cortínula. caldereta: (sopa de pescado) ius píscium. calderillo: cucumella vel cucúmula, ae f. calcular: calculare. Sin: computare; cálculos dúcere, subdúcere, pónere. calculation (Inform): computátio, onis f. Sin: rátio. cálculo: (cuenta) numerátio, onis f. Sin: cómputus, i m; computátio; rátio; cálculus. Uso: - diferencial, cálculus differentialis; - infinitesimal, cálculus infinitesimalis; - matemáticos, mathematicorum rationes; efectuar cálculos, rationes dúcere; v. calcular // (conjetura) coniectura, ae f // (consideración) considerátio, onis f. Sin: cogitátio // (concreción pétrea) cálculus, i m. Sin: lapillus calculosus. Uso: - urinario, - vesical, cálculus caldero: a(h)enum, i n. Sin: cúcuma; cáccabus. caldito: iúsculum, i n. Sin: leve ius. caldo: ius, iuris n. Sin: iuruléntia. Uso: - espeso, ius firmum, pingüe, corróborans; - de carne, ius ex carne; - de pescado, ius píscibus condītum. calefacción: calefáctio, onis f. Uso: - central, calefáctio centralis; - deficiente, calefáctio defecta; - excesiva, nímia vel immódica calefáctio; - con petróleo, calefáctio oleária; por agua, calefáctio aquária; - por vapor, va- 168 calificado porárium; calefáctio vaporata vel vaporária; vaporífera por pisos, vaporárium singulorum tabulatorum; aparato de -, apparatus (-us m) caloríficus; instrumentum caloríficum; caldera de la -, calefactionis caldárium. calesitas: circumvectábulum, i n. calibrador: (instrumento) diametrómetrum, i n // (obrero) diámetri mensor. calibrado: diametrómetro vel módulo examinatus, a, um. calefaccionado: calefactus, a, um. calefactor: (persona) calefactor, oris m // (aparato) calefactórium, ii n. Sin: instrumentum calefactórium. Uso: - eléctrico, instrumentum eléctrice calefactíbile; - de gas portátil, portábile calefactórium gasale. caleidoscopio: caleidoscópium, ii n. calendario: calendárium, ii n. Sin: fasti, orum mpl. Uso: - astronómico, ephémeris (-ĭdis f) mathemática; - gregoriano, calendárium gregorianum; - de taco, - exfoliador, calendárium e schédulis. calendarista: curator calendárius. Sin: calendárii curator. calentador: caldárium vel calidárium, ii n. Sin: calefactórium vel excalefactórium; pegma calefactórium. Uso: - eléctrico, eléctricum caldárium; - manual, manuale caldárium; - de baño, hydrotheca, ae f; bálnei caldárium; fornax ( -acis f ) balnearis; instrumentum balíneo calefaciendo; - de cama, ignitábulum; excalefactórium vas; thermoclínium eléctricum; pegma lectum calefáciens; - de viandas, ferculorum calidárium; - para la ducha, bálnei pénsilis caldárium. calibrar: diametrómetro metiri. calibre: (instrumento) cálibra, ae f. Sin: módulus // (diámetro) diámetrum, i n. Sin: módulus. Uso: de máximo -, móduli máximi. calidad: quálitas, atis f. Uso: de mejor -, melioris qualitatis; de óptima -, óptimae qualitatis; de primera -, primae qualitatis; primae notae; de segunda -, qualitatis secundae. calidoscopio, v. caleidoscopio. calientacamas: thermoclínium, ii n. calientapiés: pedum calidárium. Sin: cápsula pedibus fovendis vel calefaciendis. calientaplatos: catinorum vel ferculorum calidárium. Sin: fóculus catinis fovendis vel calefaciendis. califa: chalifa, chalipha, chalifas, chaliphas, ae m. Sin: phylarchus; Arabum vel Mahometanorum princeps; Mahometi successor. calentamiento: calefáctio, onis f. Uso: largo - del clima, calefáctio clímatis longinqua. califato: chalifatus vel chaliphatus, us m // (oficio o dignidad de califa) chalifae munus vel dígnitas // (territorio gobernado por el califa) chaliphae territórium, impérium, iurisdíctio. calentar: calefácere // calentarse, calefíeri. calificación: qualificátio, onis f. calesa: císium, ii n. Sin: carpentum. calificado: qualificatione práeditus. 169 California California: Califórnia vel Caliphórnia, ae f. californiano: adj californianus, a, um // sust Californianus, i m. caligrafía: calligráphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars scite scribendi. caligráfico: calligráphicus, a, um. Sin: scite vel concinne scriptus; cum arte scriptus. calígrafo: callígraphus, i m. Sin: (scite) scribendi ártifex. cáliz: (copa o vaso) calix, ĭcis m. Uso: levantar los cálices en honor de uno, álicui propinare; beber el amargo - de las desventuras, máximas calamitates haurire; apurar el - del sufrimiento, dolorem acerbíssimum haurire; omnes labores exanclare vel exantlare // (vaso sagrado) calix, ĭcis m. Sin: calix sacer, sacríficus, sacrificalis, sacrificialis // (cubierta exterior de las flores completas) calyx, ўcis m. calle: via, ae f. Uso: - asfaltada, via bitúmine obducta vel strata; - empedrada, via sílice ( vel lapídibus) strata, constrata, munita; muy frecuentada, via frequentíssima; - lateral, via lateralis; - peatonal, via ambulatória; - principal, via principalis; primária vel princeps via; - secundaria, via secundária; - de sentido doble, via dúplicis cursus; - de sentido único, via unīus cursus; monódromus, i m; via monodrómica // de la -, viárius, a, um; - Roma 21, Via a Roma nuncupata, aedes n. XXI signatae. callejero: semitárius, a, um. Uso: pobre -, pauper semitárius. callejón: angiportum, i n; angiportus, us m. Sin: angustus callis; via interclusa. Uso: - sin salida, fúndula; fig res (vel causa, vel quaestio) sine éxitu; quaestio, quae enodari non po- test; angústiae, arum fpl; encontrarse alguien encerrado en un - sin salida, álicui omnes viae intercluduntur. callicida: callorum medicamentum. Sin: remédium callis medendis. callista: callista, ae m. Sin: callorum médicus vel curator. callo: callum, i n; callus, i m. Uso: - óseo, callum ósseum // (pl, pedazos del estómago de los rumiantes que se comen guisados) omāsum, i n. Sin: interánea (- orum npl). callosidad: callósitas, atis f. Sin: callosa duríties (-ēi f). calloso: callosus, a, um. Sin: callis plenus vel abundans; callo duratus. calmante: adj mitigatórius vel mitigativus, a, um // sust medicamentum vel lenimentum mitigatórium. calmar: mitigare. Sin: lenire; sedare; mulcēre. caló: sermo plebéius vel vulgaris; v. jerigonza. calomel, v. calomelanos. calomelanos: calomelanum, i, n. Sin: calomelanum medicamentum; hydrargyrum chloratum. calor: calor, oris m. Uso: - tropical, aestus trópicus; - de 27 grados, calor vel aestus (-us m) viginti septem gráduum (supra zerum) // (fig, actividad, viveza) incitátio, onis f. Sin: calor; vis et incitátio. Uso: con -, concitate; vehementer; ácriter. caloría: calória sive -lorīa, ae f. Sin: caloris 170 cámara mensura. calórico: thermánticus, a, um. calorífero: (aparato de calefacción) calórifer, ĕri m. Sin: caloríficum; caloríferum; instrumentum calefactórium; v. calefactor. Uso: - de vapor, vaporárium // (estufa) v. esta voz. cere; quitar el - a alguien, áliquem excalceare vel discalceare; álicui cálceos detráhere; quitarse el -, se excalceare; excalceari; cálceos depónere; hacerse quitar el -, pedes excalceandos praebere (álicui). calzador: calceatórium, ii n. Sin: (calceorum) inductórium; calceamentárium. calzar: calceare. Sin: cálceos indúere // calzarse, se calceare; cálceos sibi indúere vel indúcere. calorificación: calorificátio, onis f. calorífico: caloríficus, a, um. calorimetría: calorimétria sive -metrīa, ae f. Sin: caloris metiendi rátio. calorimétrico: calorimétricus, a, um. caluroso: aestuosus, a, um. Sin: ardens; fervens; férvidus. Calvario: Calvária, ae f. Sin: Calváriae locus vel mons; Gólgotha indecl // fig cruciatus, us m. calvinismo: calvinismus, i m. Sin: calviniana relígio vel doctrina. calvinista: adj calvinianus, a, um // sust calvinianus, i m. Sin: calvinista; calvinismi sectator, assectator, ássecla; calvinianae doctrinae sectator. calza: (liga que se pone en la pierna a ciertos animales) súbligar, āris n. Sin: subligáculum. calzada: strata, ae f. Sin: strata via. Uso: - de arrastramiento, sémita reptationis; - para peatones, trames (-mĭtis m) viatorum. calzado: calceamentum, i n. Uso: fábrica de -, ergastérium calceamentárium; poner el - a alguien, calceare áliquem; cálceos indúcere álicui; ponerse el -, se calceare; calceari; cálceos indúere vel súmere; cálceos sibi indú- calzonarias, v. tirantes. calzoncillos: súbligar, āris n. Sin: subligáculum; femorália vel feminália, ium npl. Uso: de baño, semicínctium; subligáculum balneárium; cinctórium balneare; - de gimnasia o de gimnasta, campestre (-is n); - cortos, curta femorália. cama: lectus dormitórius. Uso: armazón de -, de madera o de metal, sponda (lígnea vel metállina); manta de -, v. frazada; guardar -, affīgi lecto. camafeo: (piedra preciosa labrada de relieve) gemma (-ae f) éctypa // (figura tallada de relieve en piedra preciosa) éctypa imago (-gĭnis f). camaldulense: adj camaldulensis, e // sust camaldulensis, is m. Sin: mónachus (vel coenobita, vel anachoreta, vel eremita) camaldulensis; in órdinem camaldulénsium allectus vel ascītus. camaleón: chamáeleon, -onis (vel -ontis m) // fig homo levis vel móbilis. camaleónico: chamaeleónicus, a, um // fig inconstans, antis. cámara: (sala o pieza principal de una casa) 171 camarada oecus, i m. Sin: conclave magnum, máximum; peramplum cubículum // (cada uno de los cuerpos colegisladores) públicus coetus (-us). Uso: - alta, cámera superior; la - baja del parlamento, cámera inferior parlamenti; Baja o de los Comunes, senatus (-us m) plebēius vel inferior; - de diputados, públicus legulatorum coetus; populárium oratorum coetus; collégium populárium legatorum; de los Lores, Senatus Británniae; Angliae Senatus // (junta) consílium, ii n. Sin: coetus; collégium. Uso: - de apelación, v. tribunal; de comercio, commércii consílium; cámera mercaturae; mercatorum coetus; - de la industria, cámera indústriae; ergolaborum collégium; - del trabajo, opíficum coetus; collégium opifícibus tuendis // - Apostólica, Cámera Apostólica; Mensa Pública Romani Pontíficis; aerárium Apostólicae Sedis // - ardiente, - mortuoria, cubículum (-i n) mortuárium; conclave cadáveri exponendo // (aparato destinado a registrar imágenes animadas para el cine o la televisión) - cinematográfica, cinephotomáchina; máchina cinematográphica; - fotográfica, photomáchina; máchina photográphica; instrumentum photográphicum; photographatrum; - fotográfica automática, instrumentum photográphicum automáticum; - frigorífica, v. frigorífero; - oscura, cápsula vel theca obscura; capsa photográphica // - de aire, pneumática fístula; gummis (ac -im, abl -i) inflata vel inflábilis; - de carburación, céllula a commixtione; cámara commixtionis; - de combustión, cámara exustionis; cámera combustória; - de compensación, aerárium nummis aequandis; - de gas, cella gásica; cella gásii plena; conclave gásio effundendo // de -, conclavárius, a, um. Sin: camerárius. Uso: música de -, conclavária symphónia; música géneris camerárii. (-ium mpl) // (compañero) sodalis, is m. Sin: gregalis; sócius // (conmilitón) commílito, onis m. camarada: (persona que vive con otra) contubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas, contubernálium manípulus; contubernales camarote: dormitória (navis, de buque; hamaxóstichi, de tren) cella vel céllula (-ae f). camaradería: (tratándose de personas que viven juntas) contubérnium, ii n. Sin: contubérnii necessitudo; mútua inter contubernales fides (-ei f) // (tratándose de simples compañeros) sodálitas, atis f. Sin: sodálium fratérnitas; mútua inter sodales fides. camarera: (criada) ancilla, ae f. Sin: fámula; ministra. Uso: - de café, cervecería, etc., fámula vel ministra cauponária // (criada que cuida de los aposentos) cubiculária, ae f. Sin: diaetária; ancilla cubículi vel cubiculária // (azafata) v. esta voz. camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) minister, tri m. Sin: fámulus; cauponárius servus vel minister; triclinárius; servus triclinárius // (criado que cuida de los aposentos) cubiculárius, ii m. Sin: cubículi minister; adiutor vel fámulus a cubículo // oficial de la cámara del Papa, cubiculárius, ii m; a cubículo; - secreto, cubiculárius íntimus; - secreto supernumerario, cubiculárius íntimus supra númerum; - de honor, cubiculárius honorárius vel ornamentárius; - de honor de capa y espada, cubiculárius honorárius ab ense et lacerna. camarlengo: camerárius, ii m. Sin: quaestor (vel praefectus, vel praetor) aerárii. Uso: Cardenal -, Cardinalis Camerárius; Cardinalis aerário Apostólicae Sedis praepósitus. cámaro, camarón: squilla, ae f. camarógrafo: exceptor (-oris m) cinematográphicus. 172 camión camauro: galerículum, i n. Camerún: Cam(m)arúnia, ae f. cámbaro: cámmarus, i m. Sin: gámbarus; ástacus. camerunés: adj cam(m)aruniensis, e // sust Cam(m)aruniensis, is m. cambiar: mutare. Sin: immutare; permutare (áliquid áliquā re). Uso: - dinero, pecúniam permutare; - de coche o de tren, v. transbordar. camilla, v. angarillas. camillero: gérulus infirmárius vel infirmorum. cambiario: cambiárius, a, um. caminador, v. caminante. cambio: mutátio, onis f. Sin: alterátio. Uso: - de clima, mutátio caeli vel clímatis; cambios de precios, prétii mutationes; - de significado, mutátio semántica; - de velocidad, temperamentum velocitatis; temperátio celeritatis // (permuta) cóllybus, i m. Sin: pecúniae vel nummorum mutátio; permutátio pecuniarum. Uso: - monetario, cámbium, ii n; - oficial, pública permutátio pecúniae; agente de -, argentárius; mensárius; nummulárius; trapezita (-ae m); casa de -, taberna cambiária; fluctuación del -, rei nummáriae mutátio; libre -, líbera permutátio; líberum commércium; líbera negotiátio // (F. C., aguja) divórtium ferratarum viarum // (aparato) - automático de discos, discorum autómatum mutatórium; - de velocidad, velocitatis mutatórium; apparatus velocitatis mutatórius; mechanema velocitatis mutatórium; systema (-ătis n) velocitatis (commutandae). caminante: ambulator, oris m; ambulatrix, icis f. cambista: pecúniae permutator (-oris m) // (guardagujas) v. esta voz. Camboya: Cambósia vel Cambógia, ae f. camboyano: adj cambosianus vel cambogianus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambosianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis, is m. camelia: camélia, ae f. Sin: camélia iapónica. caminata: ambulátio, onis f. caminero: viárius, a, um. Sin: vialis, e. Uso: policía -, viarum custodes vel curatores; custodes (vel curatores) viárii; públici viarum ministri; praefecti viis custodiendis. camino: via, ae f. Sin: iter, itíneris n. Uso: asfaltado, via bitúmine (vel asphalto) íllita, strata, constrata, perstrata; - carretero, via vehiculária vel cúrribus pérvia; iter cúrribus pérvium; - empedrado, strata via; - militar, via militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso, en serpentina, iter flexuosum; - transversal, via transversa; - trillado, trita via // - de la escuela, iter scholare; - de herradura, sémita mulina; callis mulis apta; sémita muliónica vel muliónia; - para camiones, via carris motóriis pérvia; desconocimiento de los -, error viarum // apartarse del -, de via declinare; empedrar un -, viam stérnere; engravar un -, substrúere viam gláreā; indicar el -, viam monstrare; poner borde al -, marginare viam; ponerse en -, in viam se dare; proseguir su -, viam pérsequi // fatigado del -, fessus de via. camión: Autom autocarrus, i m; autocarrum, i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; carrus vel chamulcus automotórius; carrus automóbilis; carrus automóbilis; carrus 173 camionero onerárius; autómatum onerárium; autocinetum onerárium; automatárium vehículum onerárium. Uso: - blindado, autocarrus loricatus vel aeratus; - cisterna, carrus exceptórius; automatárius carrus exceptórius;- con remolque, autocarrus cum remulcato; columna de camiones, autochamulcorum vel autocarrorum) agmen (-mĭnis n). camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaustri gubernator. camioneta: autocárrulus, i m. Sin: parvum autoplaustrum; parvum autocinetum onerárium. camisa: camísia, ae f. Sin: (de varón o mujer) intérula; túnica intérula, íntima, interior; (de varón) subúcula; subúcula virilis; (de mujer) indúcula; indúsium. Uso: - de dormir, - de noche, vestis (-is f) dormitória; túnica vel camísia nocturna; - de franela, subúcula e lánula; - de punto, intérula e gossýpio aegýptio. . camisería: (fábrica) camisiarum vel interularum officina // (tienda) taberna camisiarum vel interularum. camisero: (que hace camisas) camisiarum vel interularum ópifex (-fĭcis m) // (que vende camisas) camisiarum vénditor. camiseta: tunícula, ae f. Sin: tunícula interior; indusíolum (de mujer). Uso: - de gimnasia o de gimnasta, thorax agonalis; indúcula gymnástica; scutulata vestis; brevis reticulata tunícula; - de punto, gausápina; thorax láneus; tunícula lánea. camisola: breve colóbium. camomila: chamomilla, ae f. Sin: chamaemelon, i n. camorrero, camorrista: adj litigiosus, a, um. Sin: discordiosus; rixosus // sust litigator, oris m. Sin: rixator; homo litigiosus vel discordiosus. campamento: campus tentórius. Sin: tentória (-orum npl); tabernácula (-orum npl). Uso: estar de -, in tentório campo commorari. campana: campana, ae f. Sin: clocca vel cloca; aes (- aeris n) sacrum; aes sonans. Uso: - pequeña, campanella vel campánula; clóccula; nola; - colgadas en el campanario, campanae in campanário suspensae; - de la libertad, clocca libertatis significativa // relativo a las campanas, campanárius, a, um; ad campanas pértinens; repique de campanas, crebri campanarum ictus; sonido, tañido, toque de campanas, campanarum sónitus (-us m) vel tinnītus (-us m); yugo de campanas, cloccárium // echar a vuelo las -, campanas vel aera utraque parte pulsare; suena la -, campana vel clocca sonat (también sonatur), pérsonat, tinnit, canit; tocar, tañer las -, campanizare; campanas (vel cloccas, vel aera) sonare vel pulsare; tocar rápidamente las -, repicarlas, campanas crebris íctibus pulsare. campanada: campanae ictus (-us m). campanario: campanárium, ii n. Sin: campanar, āris n; cloccárium; campanīle, is n; turris campanária vel campanarum; turris ecclésiae; sacra turris; sacra templi turris. Uso: - pequeño, turrícula campanária; - rematado en aguja, sacra turris in acutum fastigiata ápicem. camisón: camísia (-ae f) nocturna. camítico: chamíticus, a, um. campanero: (el que toca las campanas) campanárius, ii m. Sin: campanator; campa- 174 campo nista; campanarum pulsator; aerum agitator // (fundidor de campanas) campanifusor, oris m. Sin: campanarum fusor. campanilla: (campana manual) tintinnábulum, i n. Sin: campánula vel campanella. Uso: sonido de -, tinnītus, us m ; suena la -, tintinnábulum tinnit, tintinnit, tintinnat; tocar, hacer sonar la -, campanellam movere, tractare, pulsare // (Bot, flor) campánula, ae f. certámini interesse // (preeminencia o primacía en las luchas deportivas) principatus, us m. Sin: primatus (-us m); ludorum principatus. Uso: - deportivo nacional, nationis exercitationum primatus; - de ciclismo, birotuláriae artis principatus; ganar el -, principatum adipisci, acquírere, ássequi, cónsequi, obtinere, sibi comparare; víncere in lúdicro (certámine). campera: páenula, ae f; v. cazadora. campanilleo: campánulae vel tintinnábuli crépitus (- us m). campanillero: campánulae vel tintinnábuli pulsator (-oris m). campaña: (serie de actos o esfuerzos para conseguir un fin determinado) motus, us m. Uso: campañas de difusión de la anticoncepción, motus ad anticonceptionem dispergendam; - electoral, comítium; ámbitus, us m; conténtio de suffrágiis; durante la - electoral, inter ámbitum. campeón: certator (-oris m) princeps. Sin: princeps victor; primus luctator; primárius superator; primanus, i m. Uso: - mundial, certator mundanus; victor mundialis; princeps in toto orbe victor; - olímpico, olympionīces, ae m; - de peso pesado, primanus máximi pónderis // (fig, defensor esforzado de una causa o doctrina) propugnator, oris m. Sin: defensor. Uso: - de la independencia de la patria, pátriae libertatis defensor; - de la libertad, libertatis propugnator. campeonato: (certamen para conseguir el título de campeón) certamen, mĭnis n. Sin: certátio; competítio; lúdicrum; lúdicrum certamen. Uso: - mundial, certamen mundanum vel mundiale; - mundial de aeróbic, certamen mundiale exercitiorum aërobicorum; mundial de fútbol, certamen pedifóllicum de primatu mundano; participar en un -, álicui campesina: rústica, ae f. Sin: rurícola; mulier rústica. campesino: adj rústicus vel rusticanus, a, um. Sin: agrestis, e. Uso: vida -, vita rústica // (fig, rudo) rústicus vel rusticanus, a, um. Sin: agrestis; inurbanus; incultus // (habitante del campo) rústicus vel rusticanus, i m. Sin: agrestis, is m; rurícola, ae m // (labrador) agrícola, ae m. Sin: agri cultor (-oris m). camping: tentórium, ii n. Sin: campus vel vicus tentórius. Uso: hacer -, téndere; tentória pónere; pernoctar en un -, in áliquo tentório pernoctare. campista: in (campo) tentório cómmorans. campo: Dep campus, i m. Uso: - de deporte, athléticae vel athléticus campus; - de fútbol, pedilúdii campus; palaestra pedilúdii; campus pedeludiárius; - de golf, ludi ad scrobículos campus; - de hockey, ludi bacillorum recurvatorum campus; - de juego, campus (lusórius); stádium; (lusória) palaestra; - de tennis, campus taenilúdii // (ámbito real o imaginario) campus, i m. Sin: régio, onis f; v. ámbito. Uso: - alambrado, campus (vel ager) ferri (vel férreis, vel metállicis) filis saeptus; - científico, província vel ordo doctrinarum; - eléctrico, campus eléctricus; gravitatorio, campus gravitatis et pónderum; - magnético, campus magnéticus; - minado, 175 camposanto locus ( vel ager, vel campus) ignívomis cónsitus globis; - santo, v. camposanto; - técnico, provínciae ártium; - turístico, castrum peregrinatórium // - de acción, campus actionis; de aviación, campus aëroportuensis ; - de concentración, castra (-orum npl) concentrationis; castra carcerália; campus carcerárius vel carceralis; campus captivorum; públicae custódiae locus vel campus; campus captivis custodiendis; densa captivorum stativa (-orum npl); - de concentración Mauthausen, campus carcerárius Mauthausen; - de exterminio, castra exitiália; campus captivis interimendis vel internecandis; - de la educación, campus educationis; - de la investigación, inquisitionis província; - de la especialización, província specialis; - de Marte, Campus Mártius; - de minas, campus globis igníferis cónsitus; - de o para prófugos, campus receptórius; campus receptórius profugorum; campus prófugis excipiendis vel recipiendis. camposanto: coemetérium, ii n. Sin: sacer campus; sepulcretum; cepotáphium (sepulcretum in viridário). forman un -, colliciares tégulae // (conducto interior del cuerpo) canalis, is m. Uso: canales del páncreas, pancreatis canales // - diplomático, legatorum (vel per legatos) commércium (-ii n) // - jerárquico, canalis (is m) hierárchicus // - de información, trames (-mĭtis m) núntiis praebendis // - de televisión, canalis (televisíficus). Sin: státio (emissória) televisífica; televisíficus trames. Uso: - 7, canalis séptimus // (pista en cinta magnética) v. pista // (corte de un libro) v. corte. canalera: (canal del tejado) v. canal. canaleta: canalículus, i m; canalícula, ae f. Sin: fóssula; alvéolus; rívulus. canalización: (aquarum) per canales immíssio, dedúctio, derivátio (-onis f). Sin: in canalem aquae indúctio vel dedúctio. canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel per canales) dúcere vel dedúcere. Sin: aquas canali (vel canálibus) immíttere. canalla: (hombre de malos procederes) fúrcifer, ĕri m. Sin: scelestus, i m; ímprobus, i m; pérditus homo; homo nequíssimus; péssimus homo // (gente ruin) plebécula, ae f. Sin: pópuli faex (faecis; gen pl faecum) f; pérditi et abiecti hómines. campus: campus universitárius. camuflar: celare. Sin: dissimulare. Canadá: Cánada, ae f. canadiense: adj canadensis, e // sust Canadensis, is m. canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: álveus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es grandioso y amplio); nilus (si es notable, pero de proporciones menores con respecto al euripus). Uso: - artificial, canalis strúctilis; - navegable, fossa vel fossura navigábilis; - de derivación, aquae derivátio; - de riego, ríguus vel diácopus; - de Suez, euripus Suetiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) collíciae vel collíquiae, arum fpl. Uso: tejas que canallada: fácinus (-nŏris n) indignum, ímprobum, nefárium, scelestum. Sin: turpe vel indignum scelus (-lĕris n). canallesco: nefárius, a, um. Sin: abiectus; scelestus; vilis. canapé: léctulus, i m. Sin: lectícula; hemicýclium; stibádium. canario: canária, ae f. Sin: avis canária; canária fringilla; canariensis passer. 176 canción canasta: canistrum, i n. Sin: físcina; qualus; qualum. Uso: - para desperdicios, purgamentárius sirpículus, scripículus, surpículus // (juego) canistri ludus. canastilla, canastillo: fiscella, ae f. Sin: cístula; cistella; córbula; quasillus, quasillum. Uso: - de pan, panaríolum, i n; - de la basura, sórdium cístula. canasto: riscus, i m. Uso: - o cesto para papeles, excípulum purgamentárium. canastrero: (que hace canastas) canistrorum (vel calathorum, vel cistarum, vel córbium) ópifex // (que las vende) canistrorum vénditor. cancán: saltátio gállica. cancela: (verja) cancelli, orum mpl. cáncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carcinōma (-ătis n) , canc(e)roma (-ătis n). Uso: pulmonar, cancer pulmonárius vel pulmonalis; - de mamas o de los pechos, mamillarum cancer; - de ovario, ovárii cancer; - de piel, cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in cérebro // (signo o constelación zodiacales) Cancer, cri m. Sin: Cancri signum. cancerado: canceratus, a, um; v. canceroso. cancerígeno: cancerígenus, a, um. Sin: carcinógenus. cancerología: cancerológia sive -logīa, ae f. Sin: oncológia sive oncologīa. cancerólogo: oncólogus, i m. Sin: oncológiae peritus, studiosus, doctus. canceroso: (adj, atacado del cáncer) cancerosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus // (de la misma naturaleza que el cáncer) canceráticus, a, um. Uso: enfermedad -, morbus canceráticus // sust cancerosus, i m. Sin: cancro laborans. cancha: (lugar destinado a la práctica de deportes) campus (-i m) lusórius. Sin: ludorum campus; ludorum vel lusória palaestra; lusorium stádium; gýmnicum stádium; gýmnica palaestra; lúdicrae vel lusóriae exercitationis campus, palaestra, stádium; campus athléticae. Uso: - de fútbol, campus pedilúdii; campus pedeludiárius, pediludárius, pedilusórius; - de tenis, campus tenilusórius; echar de la a un jugador, lusorem a campo relegare, amandare, amendare. canciller: (empleado auxiliar) cancellárius, ii m. Sin: tabulárius; scriba; ab actis vel diplómatis homo // (presidente del Gobierno) cancellárius. Uso: - de Alemania Federal, cancellárius Germániae Confoederatae // - de los Breves Apostólicos, Cancellárius Brevium Apostolicorum; Cardenal - de la Santa Iglesia Romana, Cardinalis a diplómatis Pontíficis Máximi // Gran -, Magnus Cancellárius. cancillería: (oficio de canciller) cancellatura, ae f. Sin: cancellariatus (-us m); offícium cancellárii; tabulárii vel cancellárii munus (-nĕris n) // (sede) cancellária, ae f. Sin: sedes cancellárii; cúria // (oficina romana) - Apostólica, Cancellária Apostólica. Sin: Curia Riária. canción: cantio, onis f. Sin: cantátio; cantus (-us m); cantatus (-us m); carmen músicum. Uso: - augural, auspicale cánticum; - báquica, - convival, cantus bácchicus vel inter pócula; - folclórica, popular, cánticum populare; - natalicia, cántio natalicia; - revolucionaria, carmen seditiosorum // - a cuatro voces, cánticum in quattuor dispertitum voces; - de amor, cánticum amatórium; - de cuna, lallus (-i m) , lallum (-i n); nénia; neníola; somnífera cantilena; somníferum car- 177 cancionero men; - de jazz, cantus infractus vel comminutus; cantar una - de cuna, lallare; cantilenam (infanti) insusurrare. mon, cinnamomum, i n; cínnamus, i m. cancionero: liber cárminum. Sin: melicorum vel lyricorum liber; cármina, um npl; mélica, orum npl; lýrica, orum npl // (cancionista) v. esta voz. cangilón: (cantarillo de la noria) haustrum, i n. cancioneta: cantiúncula, ae f. Sin: cántulus. cancionista: (quien compone canciones) cantiuncularum auctor (-oris m) vel auctrix (-icis f) // (quien las canta) cantiuncularum cantor vel cantrix. candelabro: candelabrum, i n. Sin: lychnucus. Uso: el que hace candelabros, candelabrárius. candelero: candelárium, ii n. Sin: candelíferum; ceroferárium; ceriolárium. Uso: - con mango, bugía; palmatória. canelón: cánnulo, onis m. cangrejo: cancer, cri m. Uso: - de mar, cámmarus, gámmarus; ástacus; pinzas del -, chelae (-arum fpl) // fig, caminar como los cangrejos, retro ire, ut cancri fáciunt; (en el sentido de: no hacer ningún progreso) nihil profícere. canguro: halmaturus, i m. Sin: mácropus. caníbal: anthropóphagus, i m. Sin: carne humana vescens. canibalismo: cannibalismus, i m. Sin: anthropophágia sive anthropophagīa, ae // fig, féritas, atis f. Sin: efferátio. canilla: (grifo) epitónium vel epitónion, ii n. Sin: mamilla; epistómium; v. grifo // (hueso largo de la pierna) tíbia, ae f // (cañón pequeño de madera, por donde se vacía la cuba) túbulus, i m. Sin: fístula. candelita: candélula, ae f. candidata: petītrix, icis f. candidato: petītor, oris m. Sin: candidatus; ámbitor. Uso: - para ser alumno, discípulus petitor; presentarse como -, profiteri se candidatum. candidatura: petítio, onis f. Sin: ambítio; candidatória petítio; candidati ambítio. candilejas, v. proscenio. canéfora: canistrífera, ae f. Sin: canéphoros, i f. canillera: (almohadilla que protege la parte anterior de la pierna) crurale, is n. Sin: tíbiae tégimen; tibiale operimentum; crurale tégimen vel tegimentum; ócrea // (pieza de la armadura que defendía la espinilla) cnemis (-idis f). Sin: tibialis armatura; ócrea. canillita: diariorum (vel diurnorum, vel actorum diurnorum) clamator. Sin: diariorum praeco. caninamente: canum more. canela: cás(s)iae fístula vel cortex (-tĭcis mf). Uso: de -, que huele a -, cinnámeus. canelo: cás(s)ia, ae f. Sin: cínnamum, cínna- canoa: cánoa, ae f. Sin: cáudica; linter (-tris f) ; scapha; dim cýmbula; lémbulus; lembúnculus; lenúnculus; lintrículus. Uso: - automó- 178 cantata vil, autóscapha; automatária linter vel scapha; - canadiense, canadensis scapha; - esquimal o Kayac, scapha esquimensis; cayachiana scapha; carrera de - esquimales, certamen scaphularum esquiménsium; - pneumática, cýmbula cúmmea; scáphula pneumática. canoaje: (como deporte) ludus cýmbulae vel cymbularum // (como competición) certamen cymbularum. canódromo: cynódromus, i m. Sin: canum stádium. canoero: canoīsta, ae m. Sin: remex, mĭgis m; remigator; rémigans. canon: (regla) régula, ae f. Sin: norma; praeceptum // (- de la Misa) canon, ŏnis m // (composición de contrapunto) régula vel norma canōris. canónicamente: canónice. Sin: secundum cánones; secundum canónicas leges; ad cánonum praescripta. canonicato, v. canonjía. canónico: canónicus, a, um. Sin: ad cánones áttinens. Uso: derecho -, ius (iuris n) canónicum; canónica disciplina; Código de Derecho -, Codex Iuris Canónici. canónigo: canónicus, i m. Sin: pater canónicus. Uso: - honorario, canónicus ornamentárius vel honorárius; - lectoral, canónicus theólogus; - penitenciario, canónicus poenitentiárius; - regulares de San Agustín, canónici regulares Sancti Augustini // asiento del -, canónici scamnum vel subséllium; sede de los -, canonicorum subselliorum (vel scamnorum) sedes. canonista: canonista, ae m. Sin: iuris canónici peritus, doctor, callens, prudens. canonización: canonizátio, onis f. Sin: sanctificátio; in sanctorum cánonem (vel númerum) relátio; caelestes honores decreti. Uso: proceso de -, processus (-us m) sanctificationis. canonizado: canonizatus, a, um. canonizar: canonizare. Sin: in sanctorum númerum (vel cánonem, vel album) referre vel ascríbere; ad sanctorum órdinem ascríbere; sanctorum ordínibus ascríbere; fastis sanctorum ascríbere; cáelitum vel caelestes honores álicui decérnere. canonjía: canónici munus (-nĕris n), dígnitas, rátio. Uso: recibir una -, in canonicorum órdinem ascisci. cantable: adj cantábilis, e. Sin: modulábilis // sust cantábile, is n. Sin: modulábile. cantador: cantor, oris m. Uso: - errante, cantor erráticus. cantante: cantans, antis mf. Sin: canens, entis mf; cantor vel cantator, oris m; cantrix (-icis) vel cantatrix (-icis f); psáltria f. Uso: lírica, lýrica cantrix. cantar: cánere. Uso: - a menudo, cantitare; que canta de oído, auriculárius cantor m; auriculária cantrix f. cántaro: cántharus, i m. Sin: ámphora; sinus, i m; sinum, i n. Uso: - de agua, cántharus aquárius; ámphora aquária; - de leche, vas lactárium; lactárium sinum vel sinus; - de vino, cántharus vinárius; sinus vinárius; sinum vinárium. cantata: cantata, ae f. Sin: cánticum. Uso: litúrgicas, cantatae litúrgicae. 179 cantautora cantautora: cantrix (-icis f) et auctrix (-icis f). Sin: cantocompósitrix (-icis f). cantautor: auctor et cantor, oris m. Sin: cantocompósitor. cantera: fodina, ae f. Sin: cava; caverna. Uso: - de azufre, sulphurária; - de cal, calcária; - de hierro, ferrifodina; - de mármol, mármorum lapicidina; - de oro, aurária vel aurifodina; - de piedra, lapicidina, ae f; lapicidinae, arum fpl; - de plata, argentifodina; - de sílice, sílicum lapicidinae. cantero: (el que labra las piedra o las saca de la cantera) lapidárius, ii m. Sin: ópifex lapidárius // (era para tener plantas de adorno) área, ae f. Uso: - pequeño, aréola; conducir el agua a los -, aquam in áreas irrigare; dividir la tierra en canteros, terram áreis distínguere; terram in áreas distribúere vel divídere. cántico: cánticum, i n. Sin: hymnus; carmen, mĭnis n (poesía en general). Uso: - de las creaturas, cánticum creaturarum. refrigeratórium, ii n. cantina: (sótano) cellárium subterráneum // (depósito de vino) cella vinária. Sin: doliárium // (lugar donde se vende vino) taberna vinária. cantinela, v. cantilena. cantinero: cellárius, ii m. Sin: vinárius; apothecárius. canto: cantus, us m. Uso: - coral, cantus chóricus; - eclesiástico, cantus ecclesiásticus; gregoriano, cantus gregorianus; cantus planus; planus canendi modus; - litúrgico, sacer cantus; sacri móduli; - mensurable, cantus mensurábilis; - polifónico, cantus polyphónicus; - de la victoria, v. epinicio; - de órgano, cantus organalis; al - del gallo, sub galli cantum; cantar un - a cuatro voces, músicum carmen quattuor vócibus expressum (vel elícitum) cánere; estudiar el - litúrgico, cantu sacro instítui. cantor: cantor, oris m. Sin: cantator; cantans (-antis m); canens (-entis m). Uso: - ambulante, cantor circumforáneus vel círculans. cantidad: (todo lo que puede medirse o numerarse) quántitas, atis f // (porción grande de una cosa) cópia, ae f // (tiempo que se emplea en la pronunciación de una sílaba) quántitas, atis f. Sin: quántitas sýllabae // - que se necesita, - que hace falta, necessária, orum npl. Sin: res necessáriae; id, quod opus est. canturrear o canturriar: cantilare. Sin: cantitare; canturire; summissa voce cánere; remisse cánere. cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de cantilenas, cantilātrix, icis f; cantatrix cantilenarum. cánula: cánnula, ae f. Sin: túbulus; fístula; fistella. Uso: - para beber, siphúnculus vel sipúnculus. cantimplora: (frasco para llevar la bebida) lagoena, ae f. Sin: ampulla. Uso: - pequeña, lagúncula; seríola; - revestida de paja, lagoena scírpeo (vel sírpeo) tegumento circúmdata // (recipiente para enfriar el agua) canuto: (tubo) túbulus, i m. Sin: fístula; fistella. cantora: cantrix, icis f. Sin: cantatrix, icis f; cantans, antis f; canens entis f. caña: (tallo de las gramíneas) (h)arundo, dĭnis f. Sin: canna; cálamus. Uso: de -, 180 caótico (h)arundíneus, a, um; - de azúcar, sácchari arundo; arundo sacchárina; canna saccharífera vel sacchárina; - de Indias, arundo índica // - del timón, clavus, i m. Sin: gubernáculum; clavus gubernáculi // - de paja para beber, cánnula potória; - de pescar, saeta vel seta, ae f; arundo piscatória; piscatória pértica // (canilla de la pierna, tibia) tíbia, ae f // (parte de la bota que cubre la pierna) crurale, is n. cañamar: cannabetum, i n. cañamazo: cannábinum, i n. Sin: cannábina tela; pannus cannábinus. cáñamo: cánnabis, is (abl -i, raram -e) f; cánnabus, i m; cánnabum, i n. Uso: - índico o de la India, cánnabis índica (v. marihuana); - de Manila, abacá, cánnabis philippina; de -, cannábinus; cannábius; cuerda de -, cannábinus funis; e cánnabi funis. cañería: (conducto o tubo por donde pasan las aguas, el gas, etc.) ductus, us m. Sin: fístula. Uso: - del agua, aquae ductus vel fístula; - subterránea, fossa; cloaca, v. conducto // (conjunto de caños por donde se distribuyen las aguas o el gas) ductus, uum mpl. Sin: fístulae, arum fpl. cañita: - para sorber una bebida, cánnula potória. mentum aëroplanis praecipitandis, profligandis, propulsandis; - de juguete, tormentum lúdicrum; - montado sobre ruedas, tormentum rotale // - de chimenea, camini turris (-is f). Sin: turris caminata // (pluma del ave cuando empieza a crecer) pluma parva. Sin: lanugo (-gĭnis f) // (paso estrecho entre montañas) praeruptíssima fossa. Sin: praeceps eurīpus; praecipítium. cañonazo: (tiro de cañón de artillería) (béllici) tormenti ictus (-us m) vel emíssio. Sin: cannonis ictus // (ruido que produce) tormenti (béllici) strépitus (-us m), fragor, clamor, crépitus, bombus (-us m), tónitrus (-us m) vel tónitrum (-i n). cañoncito: cannonúnculus, i m. Sin: tormentículum. cañonear: cannónibus vel (béllicis) tormentis percútere, concútere, quátere. cañoneo: crebri cannonum vel (bellicorum) tormentorum ictus (-uum mpl). cañonera, v. cañonero. cañonero: (barco artillado con algún cañón) cannonária, ae f. Sin: tormentária, ae f; navis cannonária vel tormentária // (abertura) fenestella, ae f; v. tronera. cañuto: (cañón hueco que sirve para diferentes usos) v. canuto. cañizal: arundinetum, i n. Sin: cannetum. cañizo: arundínea cratis (- is f). caoba, caobo: (árbol) arbor mogánica // (madera) moganum, i n Sin: anacárdium vel anacártium; lignum mogánicum. Uso: de -, anacárdicus. caño: (tubo corto) túbulus, i m. Sin: fístula. cañón: (tubo) v. esta voz // (pieza de artillería) canno, onis m. Sin: bombarda; tormentum; telébolum; tormentum béllicum, aéneum, ignívomum, igníferum; pyroballista. Uso: - antiaéreo, tormentum antiaérium; tor- caolín: caolinum, i n. Sin: argilla caolingensis. caótico: chaóticus, a, um. Sin: confusus atque inordinatus. 181 capa capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum; lacerna; pállium; amículum; amictus (-us m); chlamys (-mĭdis f); laena (pesada, contra el frío). Uso: - invernal, páenula; - magna, cappa magna; - magna de los obispos, episcoporum vel episcopale syrma (-ătis n); - magna de los cardenales, purpúreum syrma; - militar, paludamentum (de los generales), sagum (de los soldados); - pequeña, pallíolum; parva laena vel abolla, parvum paludamentum; ságulum; - pluvial, pluviale (-is n); trábea; sacerdotalis trábea; sacra trábea; - con capucha, pállium cucullatum; bardocucullus; - de coro, cappa; pállium; - de lana, láneum pállium; abolla (si es pesada) // con -, cum pállio (laena, láneo pállio, abolla, paludamento, sago); pállio (laenā…) amictus vel indutus; palliatus, paludatus, sagatus // llevar la -, pállium (laenam …) gestare; pállio (laenā …) amictum esse; ponerse la -, se pállio (laenā …) amicire; pállio amiciri; pállium (laenam …) (sibi) indúere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m. Uso: - de arena, córium arenae // (cubierta) tegumentum, i n. Sin: operimentum; opérculum; tectórium // fig, so - de, per spéciem + gen. capacha, v. capacho. capacho: (espuerta) fiscus, i m. capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: captus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ingénii vis. Sin: ánimi vel mentis facultas. Uso: intelectiva, percipiendi facultas; - lógica, iudicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas; - de improvisación, extemporalis facultas ; acomodado a la - de los alumnos, discipulorum cáptui accommodatus vel aptatus; hombre de gran -, sollertíssimus homo; hombre de ninguna -, homo ad nullam rem aptus; desarrollar la - lógica, iudicandi vim exercere vel acuére; exceder la - humana, captum hóminis excédere; tener mucha -, ingénio abundare; según mi -, pro mea facultate; según la - intelectual del hombre, ut est captus hóminum // (propiedad de contener) capácitas, atis f. Uso: la - de 236.000 botellas, capácitas ducentarum triginta sex mílium lagoenarum; - de carga, v. tonelaje. capacitación, v. habilitación. caparazón: (cubierta coriácea de los crustáceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tĭcis mf); concha; putamen (-mĭnis n) // (cubierta que se pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strágulum; operimentum. capataz: óptio, onis m. Sin: óptio officinatorum; operariorum moderator. capazo, v. capacho. capciosidad: cáptio, onis f. Sin: captiúncula. capcioso: captiosus, a, um. Sin: dolosus; fallax; insidiosus. Uso: argumentos -, captiosa, orum npl; preguntas -, interrogationes captiosae. capellán: cap(p)ellanus, i m. Sin: sacerdos adiutor; párochi adiutor; cúrio minor; adiutor curionis (en una parroquia); magister pietatis (en un colegio o regimiento). Uso: - militar, cappellanus militaris; mílitum cappellanus; cappellanus castrensis; - de una cárcel, de un colegio, de un monasterio, de un hospital, cappellanus cárceris, collégii, monastérii, hospitalis // (cualquier sacerdote aunque no tenga ninguna capellanía) sacerdos, otis m. Sin: présbyter (-tĕris m). capellanía: cappellania, ae f. Sin: sacerdotis adiutoris munus (-nĕris n); curionis minoris munus; munus adiutoris curionis. capelo: - cardenalicio, galerus cardinalis vel galerum cardinale. Uso: con el - puesto, ga- 182 capitán leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardinalis dígnitas. caperucita: cucullina, ae f. Uso: - Roja, Cucullina Rubra; Rubricáppula; puella rubro píleo práedita. caperuza: cucullus, i m. capilar: capillaris, e. Sin: capilláceus // (comparable a la forma y grueso de los cabellos) tenuíssimus, a, um. Sin: subtilíssimus. capilaridad: capilláritas, atis f. Sin: vis capillaris. Uso: los fenómenos de -, capillária, ium npl // fig summa tenúitas. capilla: (edificio pequeño destinado al culto) cap(p)ella, ae f. Sin: sacellum; aedes (-is f); oratórium. Uso: - gentilicia, avītum sacrarium; gentilícium sacellum; - lateral, cappella lateralis; - mayor, cella máxima; papal, cappella papalis; - pequeña, aedícula; aedícula sacra; - privada, sacellum privatum; - Sixtina, Sacellum Sixtinum vel Xystinum; Aedes Sixtina vel Xystina; - votiva, delubrum; - de las reliquias, cella reliquiarum; del Santísimo (Sacramento), cella Sacramenti Augusti; - de la Virgen, cella Mariae // (cuerpo de músicos o cantores de alguna iglesia) symphoníaci, orum mpl . Sin: sacer chorus; cantorum chorus; schola cantorum; coetus canéntium. Uso: - Sixtina, chorus Sixtinus; maestro de -, magister chori canéntium. capillita: cappéllula, ae f. Sin: céllula; fánulum; aedícula sacra. capirotazo: benigna álapa. Sin: leve tálitrum. ceps urbs. Sin: urbs caput; sedes princeps vel praecípua; urbs princeps; metrópolis, is f // (caudal que uno posee) caput, pĭtis n. Sin: pecuniarum caput vel cápita; sors (sortis f); sors caput; pecúniae summa vel vis. Uso: - líquido, pecúnia in subsídium servata vel retenta; - social, caput societatis; caput sociorum; - y trabajo, res et ópera; posesor del -, possessor opum capitálium; acoger el ofrecimiento de abundantes -, oblatum pecuniarum magnarum caput suscípere; deducir del -, e cápite dedúcere; gastar el -, sortem exsólvere; invertir un - en algo, in áliqua re pecúniam collocare // (en contraposición a trabajo) opes (-um fpl) capitales. Sin: ópera capitália npl. capitalismo: capitalismus, i m. Sin: nímius divitiarum congestus (-us m); immoderatus opum congestus; divítiae congestae; magna vel suprema pecúniae poténtia; rátio opum capitálium. Uso: - liberal, capitalismus libertinus; - de Estado, oeconómicus Reipublicae potentatus vel dominatus (-us m); Rei públicae capitalismus; programa del -, consília capitalismi. capitalista: sust capitalista, ae m. Sin: vir (vel dóminus, vel (h)erus, vel possessor) pecuniosus, copiosus, praedives, lócuples (-ētis), bene nummatus; vir pecúniis abundans, áffluens, refertus; ditissimus homo // adj capitalísticus, a, um. Uso: sociedad -, socíetas ópibus capitálibus innixa. capitalización: anatocismus, i m. Sin: pecúniae collocátio vel occupátio in áliqua re. capitalizar: anatocizare. Sin: pecúniam in áliqua re occupare vel collocare; pecunias collocatas accumulare; opes congérere vel coacervare; pecúniam fénori dare. capitación: capitátio, onis f. capital: (ciudad principal de un país) prin- capitán: capitáneus vel capitanus, i m; capitánius, ii m. Sin: dux (ducis m); praefectus; 183 capitana centúrio (-onis m). Uso: - de artillería, centúrio tormentárius; - de bandidos, praedonum caput; - de caballería, équitum magister; - de infantería, péditum praefectus; - de la armada, classis praefectus; - de navío, praefectus navis; navarchus; - de puerto, portūs praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) // Dep, - de equipo, dux manūs. Sin: lusorum dux; dux manípuli lusórii. Uso: - de equipo de fútbol, follilúdii praefectus capitana: praetória navis. capitanear: praesse. Sin: dúcere. capitanía: praefectura, ae f. Uso: - del puerto, praefectura portūs; praefectura portuensis. consílii, concílii, comítii, coetūs, conventūs. capítulo: (división que se hace en los libros o en cualquier otro escrito para la mejor exposición) caput, pĭtis n // (junta) collégium, ii n. Uso: - de canónigos, canonicorum collégium vel coetus // (junta de religiosos) religiosae communitatis consílium, concílium, comítium, coetus, conventus, consessus. Uso: - general, generale religiosae communitatis consílium, concílium, comítium; convocar el - general, generale religiosae communitatis consilium (vel concílium, vel comítium) convocare vel cógere; generalem religiosae communitatis conventum (vel coetum, vel consessum) convocare // (lugar donde se reúne el -) sedes, is f. Sin: auditórium. Uso: - de los canónigos, canonicorum coetūs sedes. capitel: capitellum, i n. Sin: caput columnae. capó: motoris opérculum. capitón: cápito, onis m. capitulación: (entrega de una plaza o ejército) dedítio, onis f. Uso: recibir a -, áliquem in deditionem accípere // (convenio en que se estipula la rendición) dedítio. Sin: condiciones fpl. Uso: entablar una -, deditionem incípere; llegar a una -, ad condiciones descéndere; no aceptar la -, condiciones recusare. capitular: (entregar o entregarse una plaza o ejército) deditionem fácere. Sin: in deditionem venire; arma per pactionem trádere; se dédere álicui; dedi álicui // (pactar, convenir con el enemigo) de deditione pacisci. Sin: de deditione ágere; de condiciónibus tractare; certis condiciónibus de deditione pacisci // (relativo a un capítulo o cabildo) capitularis, e. Sin: ad consílium (vel concílium, vel comítium, vel coetum, vel conventum) pértinens vel áttinens // (individio de alguna comunidad eclesiástica o secular, con voto en ella) capitularis, is m. Sin: sodalis (-is m) capón: capo, onis m. Sin: capus. Uso: - relleno, capus fartus. caponera: (jaula de los capones), v. pollera. capota: (cubierta plegadiza de algunos coches) autocineti móbile tégimen vel opérculum. capote: páenula, ae f. Sin: lacerna. Uso: - con capucha, bardocucullus; con -, páenulā vel lacernā indutus; paenulatus vel lacernatus; llevar -, páenulam gestare; páenulā indutum esse; ponerse el -, páenulam (sibi) indúere. capricho: (antojo, deseo vehemente) libido, dĭnis f. Sin: cupíditas; cupido (-dĭnis f); arbítrium; líbitum; prolúbium; arbitratus (-us m); ánimi varíetas vel mobílitas. Uso: a -, según el -, v. caprichosamente; amoldarse a los - de uno, ad alicúius arbítrium se accommodare; totum se fíngere ad alicúius arbítrium, libídinem, nutum, voluntatem; depender del - de 184 carabina uno, nutu atque arbítrio alicúius gubernari; hacer caprichos, morosum esse; mandar según su -, ad arbítrium suum imperare; refrenar los -, libídines comprímere; satisfacer un -, cupiditatem explere; secundar sus -, génio suo indulgēre; secundar el - de uno, álicui morem gérere // caprichos de la fortuna, volubílitas fortunae. Sin: fortuíti casus; fortuíta, orum npl // (composición musical fantasiosa) música levis, mutábilis, volúbilis, vária, inconstans // (obra de arte llena de ingenio e imaginación) commentícium opus. Sin: novum carmen (en versos); novum melos (en música). caprichosamente: ad libídinem. Sin: cúpide; libídine; libidinose; ex libídine; arbítrio (meo, tuo, etc.); ad arbítrium (meum, tuum etc.). caprichoso: (que obra por capricho) libidinosus, a, um. Sin: diffícilis; morosus. Uso: fortuna -, fortuna libidinosa; humor -, morósitas; intempéries (-ēi f); índole -, varia ac diffícilis índoles; niño -, diffícilis et ad iram promptus puer // (que se hace por capricho) vagus, a, um. Sin: novus; mirus. Uso: un aliño -, novus atque mirus cultus. capsular: capsularis, e. captar: (en radio o televisión) excípere. Sin: percípere. Uso: fácil de -, exceptu vel perceptu fácilis. captura: prehensio, onis f. capucha: cucullus, i m; cuculla, ae f. Uso: con -, provisto de -, cucullatus; capulatus. capuchina: (religiosa) capuccina, ae f. Sin: capulata; cucullata; franciscalis capulata // (planta de adorno) tropéolum, i n. capuchino: (religioso) capuccinus, i m. Sin: capulatus; cucullatus; franciscalis capulatus // (bebida) capuccinum, i n. Sin: cáfea capuccina; pótio capuccina; pótio cafaeária paulum lactata; cáfea sorbítio cum módico lacte mixta. capullo: (botón de flor) calýculus, i m. caquéctico: adj cachécticus, a, um. Sin: átrophus; valetudinárius // sust cachectes, ae m. caquexia: cachéxia, ae f. Sin: atróphia; tabes (-is f). Capricornio: Capricornus, i m. cápsula: (envoltura soluble en que se encierran algunas medicinas) pílula, ae f // (vasija de bordes bajos usada para evaporaciones) pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum // (fruto seco y hueco que contiene las semillas) cápsula, ae f. Sin: vásculum // (membrana en forma de saco que se halla en el cuerpo) vásculum, i n // (mixto de cobre con un fulminante para las armas de fuego) cápsula, ae f . Sin: cápsula explodens // (parte de la nave espacial donde se instalan los tripulantes, si los hay) cápsula. Sin: capsus, i m; céllula. Uso: - espacial, cápsula spatialis; capsus spatialis; aéria céllula. caqui: (árbol) dióspyrus, i f // (fruto) kaki indecl. Sin: cachi indecl.; dióspyrum; dióspyrum iapónicum; dióspyros (-i m) kaki; pomum sanctum // (color) fulvus color. carabela: cárabus, i m. carabina: carabina, ae f. Sin: manuballista; manuballista ignífera vel ignívoma; sclopetum carabinárium; manuale tormentum. Uso: - libre, manuballista sine fulcímine; - pequeña, - de pequeño calibre, parva manuballista; - de gran calibre, magna manuballista; apuntar la -, manuballistam collineare vel tractare. 185 carabinero carabinero: carabinárius, ii m. Sin: miles a pública tutela. caracol: (molusco) limax, acis mf. Sin: cóchlea vel cóclea // (cavidad del oído interno) cóchlea, ae f. caracterología: characteriológia sive -logīa, ae f. Sin: ingeniórum stúdium vel perscrutátio. caracterológico: characterológicus, a, um. carámbano: stíria, ae f . caracolear: obequitare. Sin: equitare in orbem; équum in orbem vel gyrum ágere. caracoleo: orbis, is m. Sin: gyrus. carácter: (índole) índoles, is f. Sin: ingénium; natura; ánimus. Uso: - un poco difícil, ingénium difficílius; - incompatibles, mores inter se repugnantes // (letra o signo de la escritura) líttera, ae f. Sin: nota; lítterae nota // (letra de imprenta) typus, i m. Sin: lítterae forma. Uso: - cubitales, ingentes lítterae; cuneiformes, lítterae formatae in cúnei modum; - cursivos, lítterae inclinatae; inclinatae litterarum formae vel notae // (modo de decir o estilo) character, ēris m. Sin: forma vel genus dicendi // (señal espiritual indeleble) character, ēris m. Sin: (indelébilis) sacramenti nota. característica: próprium, ii n. Sin: nota; peculiaris (vel praecípua, vel singularis) nota; nota propria ac peculiaris; nota ac propríetas; quod próprium est; peculiaris dos (dotis f) vel forma // (actriz de carácter) actrix (-īcis f) mores éxprimens. característico: characterísticus, a, um. Sin: próprius; peculiaris Uso: - de la mentalidad del hombre moderno, ingénio et índoli hóminum nostrae aetatis respondens; marca -, insigne, is n; señal -, nota; insigne (-is n) // (actor de una comedia de carácter) statárius, ii m. Sin: actor mores éxprimens. carambola: (fruto del carambolo) carámbola (baca) // (lance del juego de billar) díbolus, i m. Sin: amphíbolus; ambitágium; biliardárius díbolus; binárius appulsus (-us m). carambolo: averrhoa carámbola, ae f. caramelizar, v. acaramelar. caramelo: bellaríolum, i n. Sin: (durati) sácchari pastillus, glándula, glandícula; coctum sáccharum. caramillo: avena, ae f. Sin: rústica fístula; v. zampoña. carandaí, v. carnauba. caravana: caravana, ae f. Sin: agmen, mĭnis n; commeatus (-us m); comitatus (-us m). Uso: - de coches, autoraedarum commeatus; - de mercaderes, mercatorum vel negotiatorum agmen. caravanera: ágminis deversórium. caravanero: ágminis dux (ducis m). Sin: commeatūs magister. caravanista: ágminis párticeps. caravanning: autocineti remulcati iter. carbógeno: carbógenum, i n. caracterizar: notare. Sin: designare; descríbere. carbólico: carbólicus, a, um. 186 cardán carbón: carbo, onis m. Uso: - fósil, carbo fóssilis vel fossícius, mineralis, lithántrax. ratórium; commixtor (-oris m);vásculum carburatórium. carbonado: ádamas (-antis; ac -anta m) niger. carburante: cárburans, antis n (sobrent líquidum). Sin: liquor propulsórius; combustíbile líquidum. carbonar: carbonem comparare. carbonarios: carbonárii, orum mpl. Sin : carbonárii sodales; carbonariorum sodalício ascripti. Uso: sociedad de los -, carbonariorum sodálitas; carbonária socíetas; carbonárium sodalícium; partido de los -, carbonariorum fáctio vel secta. carbonato: carbonatum, i n. Sin: sal (salis) carbónicum; carbónicus sal. carbonera: (lugar) carbonária, ae f. Sin: cella carbonária // (la que vende carbón) carbonis vénditrix (-icis f). carbonero: (el que vende carbón) carbonis vénditor (-oris m). carbónico: adj carbónicus, a, um // sust charta carbónea vel carbónica. carburar: carburare. Sin: carbónium áddere (álicui rei); carbónio saturare (áliquid). carburo: carburum, i n. carcajada: cachinnus, i m. Sin: cachinnátio (-onis f); sonorus cachinnus. Uso: provocar carcajadas, cachinnos movere, commovere; reírse a carcajadas, cachinnare; cachinnari; effundi in cachinnos; soltar la -, cachinnum tóllere vel édere. cárcel: carcer, ĕris m. Sin: custódia pública; custódia carceralis. Uso: - clandestina, carcer clandestinus; - de máxima seguridad, munitíssimus carcer; encerrado en la -, custódiā carcerali inclusus; fue condenado a nueve años de -, ad novem annos custódiae damnatus est. carcelario: carceralis, e. Sin: carcéreus. carbonífero: carbónifer, ĕra, ĕrum. Sin: carbonem ferens; carbone dives. carcelero: carcerárius, ii m. Sin: cárceris custos vel minister. carbonizar: carbonizare. Sin: in carbonem redígere vel convértere. carcinógeno: carcinógenus, a, um. carbono: carbónium, ii n. Sin: óxydum carbónicum. carcinoma: carcinoma, ătis n. Sin: canceroma (-ătis n); cancer malignus. carbunco: carbúnculus, i m. carbúnculo, v. rubí. cardador: (persona cuyo oficio es cardar) carminator, oris m. Sin: lanárius carminator vel pectinárius. carburación: carburátio, onis f. Sin: commíxtio (-onis f) propulsória. cardadura: carminátio, onis f. Sin: pectinátio. carburador: carburatórium, ii n. Sin: gene- cardán: concatenátio móbilis. Sin: móbilis 187 cardar (vel elástica, vel universalis) catenátio; catenátio cardánica; iugum cardánicum. cardias: cárdia, ae f. Sin: óstium cardíacum; supérius stómachi foramen (-mǐnis n). cardar: carminare. cárdigan: strictória lánea. cardelina: carduelis, is f. Sin: acalanthis, ĭdis ( ac -ĭda) f. cardinal: cardinalis, e. Sin: capitalis; fundamentalis; praecípuus. cardenal: cardinalis, is m. Sin: purpuratus, i m; pater cardinalis; purpuratus pater; purpuratus ecclésiae princeps; sacro laticlávio donatus. Uso: - in pectore, o in petto, cardinalis iam allectus designatusque; - camarlengo, cardinalis camerárius; - canciller, cardinalis cancellárius; - decano, subdecano, cardinalis decanus, subdecanus; - penitenciario mayor, cardinalis poenitentiárius maior; - prefecto, cardinalis praefectus; - secretario de Estado, cardinalis negótiis públicis praepósitus; - vicario, cardinalis vicáriā potestate urbis antistes; - del orden presbiteral, diaconal, cardinalis ordinis presbyteralis, diaconalis // ser elegido -, romanā púrpurā (vel sacrā púrpurā) decorari, honestari, donari; nombrar a uno -, áliquem cardinalem fácere; álicui sacrae púrpurae honorem (vel dignitatem) deferre. cardiocele: cardiocele, es f. Sin: cordis hérnia. cardenalato: cardinalatus, us m. Sin: cardinalis dígnitas vel munus; romana vel sacra púrpura. Uso: renunciar al -, sacrae púrpurae honore se abdicare. cardenalicio: cardinalícius, a, um. Sin: ad cardinales pértinens. cardíaco: (perteneciente o relativo al corazón) cardíacus, a, um. Sin: cordis (gen). Uso: enfermedad -, cordis morbus // (que padece del corazón) cordis morbo affectus vel laborans. cardialgia: cardiálgia sive -algīa, ae f. Sin: epigástrii dolor. cardiálgico: cardiálgicus, a, um. cardiocinético: cardiocinéticus, a, um. Sin: cardiotónicus; cor éxcitans; cordis músculum róborans; cordis vim róborans; cordis motum vel motus augens. cardiografía: cardiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cordis (vel cordis mótuum) descríptio. cardiográfico: cardiográphicus, a, um. Sin: ad cardiográphiam áttinens. cardiógrafo: (especialista en enfermedades del corazón) v. cardiólogo // (aparato que registra los movimientos del corazón) cardiógraphum, i n; cardiográphium, ii n. Sin: instrumentum cordis mótibus metiendis. cardiograma: cardiogramma, ătis n. Sin: cordis mótuum (vel palpitationum) descríptio. cardiología: cardiológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de cordis natura et vítiis. cardiológico: cardiológicus, a, um. Sin: ad cardiológiam spectans. cardiólogo: cardiólogus, i m. Sin: cardiológiae peritus vel studiosus; médicus naturae cordis peritus. cardioneurosis: cardioneurosis, is f. cardiopalmia: cardiopalmos, i m. Sin: nímia (vel crebra, vel citata) cordis palpitátio. 188 cargo cardiópata: adj cardiopáthicus, a, um. Sin: corde laborans; cardiopathiā affectus; cordis angore vexatus // sust vir vel homo cardiopáthicus; mulier cardiopáthica; qui vel quae cardiopathiā laborat. cardiopatía: cardiopathīa sive cardiopáthia, ae f. Sin: cordis dolor, angor, aegrotátio. carditis: carditis, ĭdis f; cardites, is f. Sin: cordis inflammátio; cordis músculi inflátio. cardo: cardus vel cárduus, i m. carestía: (falta y escasez de cosas) cáritas, atis f. Sin: rerum cáritas // (falta de comestibles) cáritas annonária vel annonae. Sin: victuálium cáritas; rerum edendarum penúria. cardiopático, v. cardiópata. cardiopericarditis: cardiopericardites, is f. Sin: cordis ac pericárdii inflammátio vel inflátio; cor et pericárdium inflammata. carga: sárcina, ae f. Sin: onus (-ĕris n) // (cantidad de electricidad contenida en un condensador) cumulátio, onis f. Uso: - completa, cumulátio completa. cardioplexia: cardioplégia sive -plegīa, ae f. Sin: cordis parálysis (- is f). cargable: (de electricidad) caricábilis vel carricábilis, e. cardioptosis: cardioptosis, is f. cargador: (portador) báiulus, i m. Sin: gérulus; saccárius // (estuche en el que se disponen proyectiles) globulorum capsa vel cápsula. cardiorrexia: cardiorrhexis, is f; cardiorhéxia sive cardiorhexīa, ae f. Sin: cordis lacerátio. cardiosclerosis: cardiosclerosis, is f. Sin: cordis durítia vel duríties (- éi f). cardiostenosis: cardiostenosis, is f. Sin: cordis oris contráctio vel coartátio. cardioterapia: cardiotherapīa sive -rápia, ae f. cardiotomía: cardiotómia sive -tomīa, ae f. Sin: cordis séctio. cardiotómico: cardiotómicus, a, um. Sin: ad cardiotómiam pértinens. cardiotrofia: cardiotróphia sive -trophīa, ae f. cardiovascular: cardiovascularis, e. Sin: cordis sanguinisque vasculorum (gen). cargamento: onus, óneris n. Sin: sárcina; merces (-ium fpl). cargar: onerare. Sin: onus impónere. Uso: una nave, merces in navem impónere ; - las acémilas, iumentis ónera impónere; - a uno de cadenas, onerare áliquem catenis // (acumular electricidad) caricare vel carricare. Uso: - una batería, accumulatórium caricare // Inform légere. Uso: la computadora carga un archivo, plica a computatro légitur // fig, la mano, grávius (vel vehementer, vel violenter) ágere cum áliquo. cargo: (fig, dignidad, empleo, oficio) munus, nĕris n. Sin: offícium; onus, óneris n. Uso: interino, munus ad tempus delatum; asumir su -, munus suum suscípere; dejar el -, munus depónere; ab múnere se abdicare; ejercer un -, munus obire; múnere fungi; desempeñar un - interino, munus ad tempus sus- 189 carguero tinere. carguero: (buque de carga) navis onerária. carillón: concentus mechánicus. Sin: cápsula cónsonans. cariado: cariosus, a, um. cariocinesis: caryocinesis, is f. cariar: cáriem effícere vel prodúcere. carioplasma: caryoplasma, ătis n. caricatura: (pintura grotesca) grillus vel gryllus, i m. Sin: ridícula vel ridiculária pictura // (figura ridícula en que se deforman las facciones de alguien) ridenda figura. Sin: ridicularia (vel ridícula, vel depravata) alicúius imago; imago alicúius ridícule picta. Uso: caricaturas de Mahoma, ridículae imágines Mahometi vel Macometi; hacer la - de uno, áliquem ridícule píngere, effíngere; ridículam alicúius imáginem adumbrare; áliquem ridículum in modum effíngere vel compónere // (persona ridícula) ridículum caput. Sin: homo ridendus // (obra de arte en que se ridiculiza una persona o cosa) depravata vel ridícula imitátio. carisma: charisma, ătis n. Sin: donum; supernum donum vel munus. carismático: adj charismáticus, a, um. Uso: dones -, dona charismática // sust charismáticus, i m. Cáritas: - Internacional, sodálitas, cui nomen “Cáritas Internationalis”. carlanca: collare, is n. Sin: mellum, i n; millus, i m. carlinga: (camarote del piloto en un avión) aëroplanigae (vel gubernatoris, vel rectoris) capsus (-i m). caricatural: ioculáriter figuratus. caricaturesco: ridiculárius, a, um. Sin: ridículus; ridícule mirus. caricaturista: grillógraphus vel gryllógraphus, i m. Sin: ridiculárius pictor; lépidus adumbrator vel descriptor; imitator ridiculárius vel lépidus; ridicularum imáginum pictor; qui ridícule pingit vel effingit; qui ridículum (vel depravatum) in modum effingit. caricaturizar: áliquem ridícule píngere. Sin: alicúius imáginem in peius fíngere. caridad: cáritas, atis f. Uso: obras de -, ópera caritatis. caries: cáries, ēi f. Sin: déntium cáries, putredo (-dǐnis f), tabes (-is f). carmelita: (religioso) (mónachus) carmelita vel karmelita, ae m. Sin: carmelitis, ĭdis m; carmelites, is m; sodalis carmelites. Uso: descalzo, carmelita discalceatus vel excalceatus // (religiosa) (sanctimonialis) carmelitis vel karmelitis, ĭdis f. Uso: - descalza, (sanctimonialis) carmelitis discalceata; monasterio de religiosas carmelitas, carmelítidum vírginum coenóbium // adj carmelitanus, a, um. Sin: carmelíticus. Carmelo: (monte) Carmel indecl; Carmelus, i m. carmesí: adj carmosinus, a, um. Sin: cóccinus, coccíneus // (tela) coccum, i n. Sin: purpurissum // (polvo del color de la grana) pulvis (-vĕris m) cóccinus. carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e. 190 carosis córporis voluptátibus) imperare; mortificar la -, dómitas habere libídines; ser esclavo de la -, cupiditátibus vel córpori servire; voluptátibus córporis déditum esse; quien se abandona a los placeres de la -, libidinosus. carnalidad: carnálitas, atis f. carnauba: carnáuba, ae f. carnaval: (tiempo) carnevárium, ii n. Sin: dies carnispriviales vel praequadragesimales // (diversiones) Bacchanália, ium vel -iorum npl. Sin: Saturnália, ium vel - iorum npl; tripúdia, iorum npl; oblectationes antequadragesimales; pompae bacchanales, carnispriviales, praequadragesimales; tripúdii dies ante quadragésimam. carnavalada: ridículum, i n. Sin: scurrilis iocus; bacchátio; bacchanal, alis n; tripúdium. carne: (parte blanda del cuerpo) caro, carnis f. Uso: - viva, vivum, i n; vivae partes; echar, cobrar carnes, carnes vel corpus fácere // (- comestible) caro, carnis f. Uso: - ahumada, caro fumo durata; - asada, assum, i n; caro assa; - cocida, - hervida, caro elixa; elixatura; elixura; - congelada, caro congelata; - cruda, caro cruda; - fresca, caro recens; - gorda, pinguis caro; - magra, pulpa; - rancia, caro ráncida; - algo rancia, caro subráncida; - salada, - en salsa, caro iurulenta vel iussulenta; hecho de -, cárneus // - de buey o de vaca, (caro) búbula ; - de cabrito, (caro) haedina; de carnero, (caro) vervecina; - de cerdo, (caro) porcina vel suilla; - de cordero, (caro) agnina; - de gallina, (caro) gallinácea; - de jabalí, (caro) aprina vel aprínea; - de pato, (caro) anatina; - de perro, (caro) canina; - de pollo, v. pollo; - de ternera o de ternero, (caro) vitulina; alimentarse de -, carne vesci, ali, vívere // (el cuerpo en contraposición al espíritu) caro. Sin: corpus. Uso: de la - (relativo al placer de los sentidos en general) venérius vel venéreus, a, um; el ardor de la -, corporis fax (o en pl faces); placer de la -, voluptas córporis; cupíditas; dominar los placeres de la -, córpori (vel cupiditátibus, vel carneada: mactátio, onis f. carnear: mactare. Sin: concídere; cáedere; trucidare; iugulare. carnero: (animal) áries, ĕtis m. Uso: - castrado, vervex, ēcis m. carnet: (documento) diploma, ătis n. Sin: téssera. Uso: - de conductor, diploma gubernationis; diploma autocinéticum; autoraedárii diploma; lítterae vehiculares; diploma gubernandi autocinetum; diploma vehículo automatário gubernando, regendo, ducendo; charta licéntiae gubernatóriae; conseguir el de conductor, diploma gubernandi autocinetum adipisci // (documento de identidad) v. documento // (librito de memoria que se suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin: codicillus notarum; commentaríolum; codicilli (-orum mpl). carnicería: laniena, ae f. Sin: carnária, ae f; laniárium; taberna laniária, macellária, carnária // (fig, destrozo, matanza) strages, is f. Sin: caedes (-is f); trucidátio (-onis f); internécio (-onis f). Uso: hacer una -, stragem fácere vel édere. carnicero: lánius, ii m. Sin: macellárius. Uso: - caballar, equicida. carola: chorea, ae f. Sin: saltátio. carolingio: adj carolíngicus, a, um // sust Carolingus, i m. carosis: carosis, is f. Sin: veternus. 191 carótida carótida: artéria carotis; artériae carótides fpl. Uso: de la -, caróticus. carotina: carotenum, i n. carozo: núcleus, i m. Sin: os (ossis n); lignum. carpa: (pez) carpa, ae f. Sin: cýprinus // (gajo de uvas) botrus, i m. carpelo: carpelus, i m. carpeta: chartárium, ii n. Sin: chartaríolum; chartophylácium; chartarum capsella; theca chartácea. Uso: - de material plástico, theca ex matéria artificiali facta. carpintería: officina lignária. Sin: fábrica materiária; lignárii officina. carpintero: lignárius vel ligneárius, ii m. Sin: tignárius; faber lignárius, tignárius, materiárius. carpo: carpus vel carpos, i m. carquiñol: latérculus, i m. carraca: (instrumento) crepitáculum, i n. Sin: crótalum. Uso: - pequeña, crepitacillum. carranca, v. carlanca. carrascal: ilicetum, i n. Sin: prinorum nemus (-mǒris n); prínina silva. carrera: (acción de correr) cursus, us m // (prueba de velocidad) cursus. Sin: certamen, mǐnis n. Uso: - a pie, pedester cursus; - ciclística, cursus birotarum; cyclísticum certamen; bírotae (vel birotale, vel birotárium, vel birotulárium) certamen; - contra reloj, cursus contra horológium; excursus adversus horológium; - corta de velocidad, brevior cursus velocitatis; - de caballos, equorum certamen; - de caballos individual, o por equipos, cursus equorum singulorum, aut per manípulos; - de 100 m, cursus centum metrorum (in longitúdinem); - de coches, autoraedarum cursus; certamen autoraedariorum; autocinétici cursūs certamen; - de 10.000 m, cursus decem mílium metrorum; - de fondo, longíssimus cursus (velocitatis); - de medio fondo, longior cursus (velocitatis); - de obstáculos, cursus (velocitatis) saepimentis oppósitis; cursus (velocitatis) impedimentis interpósitis percurrendus; - de relevo, cursus alternus; - sobre hielo, cursus super gláciem; - de tándem, certamen géminae bírotae // hacer una -, cursum confícere; participar en una - , in certamen descéndere; vencer en una -, certamen víncere (genéricam víncere, palmam ferre) // (competencia en la producción de armas) - armamentista, rei militari augendae conténtio. Sin: increscens armorum stúdium; increscens apparatūs militaris stúdium; armorum apparandorum furor cursusque; furor cursusque ad béllica instrumenta apparanda // (estudios para ejercer una profesión) currículum, i n. Sin: cursus, us m. Uso: - electrónica, cursus electrónicus; - estudiantil, studiorum currículum; currículum scholarum // (profesión) cursus, us m. Sin: currículum. Uso: - política, cursus políticus; cursus honorum; al principio de la -, ineūnte currículo; inítio currículi; hacer -, currículum fácere; célerem honorum cursum confícere // (curso de la vida humana) cursus, us m. Sin: currículum; currículum vitae vel vivendi. carrerista: cursor, oris m. Uso: - veloz, citíssimus cursor; - de bicicleta, birotárius agonísticus. carreta: plaustrum, i n. Sin: plostellum. carretada: vehes, is f. Sin: onus (óneris n) carri. carrete: (cilindro) cylindrus, i m // (rollo de 192 carta película) rótula, ae f // (bobina) orbículus. carretera: strata, ae f. Sin: via strata; via autocinética; via cúrribus pérvia. Uso: - asfaltada, via asphalto íllita; via bitúmine constrata; - costanera, v. costanero; - apropiada para camiones, via autocinetis oneráriis apta; v. calzada. carretero: (el que guía el carro) plaustrárius, ii m. Sin: carpentárius; carrucárius; vehiculárius // (el que hace carros o carretas) raedárius, ii m. Sin: ártifex vel faber carpentárius; vehiculorum vel vehiculárius fabricator; v. carrocero. carretilla: pabo, onis m. Sin: pabillus; carríola. carretillero: pabonárius, ii m. carretista: curriculorum ductor. carretón: plostellum. Sin: cárrulus; parvum plaustrum. Uso: - del basurero, plostellum purgamentis averrendis. carro: (vehículo) carrus, i m; carrum, i n. Sin: currus, us m; plaustrum vel plostrum n. Uso: - blindado, autocinetum loricatum; autocurrus loricatus; automatárius currus loricatus; - pequeño, plostellum; parvum plaustrum; - triunfal, currus triumphalis; - de combate, v. tanque; - de feriantes, v. trailer; - de mano, plaustrum vel plostrum manuale; vehículum manuale; - de transporte, carrus vectórius // (- de máquina de escribir) cárrulus, i m. carrocería: (caja de automóvil) capsus, i m. Sin: plóxenum, plóxinum. Uso: coche con aerodinámica, autoraeda aërodynámico capso // (taller, fábrica) ploxenária, ae f. Sin: officina autocinética. carrocero: (constructor de carruajes) carpentárius, ii m. Sin: raedárius; plostrárius; faber (-bri m) raedárius vel ploxenárius; plóxeni fabricator; fabricator vehiculárius; vehiculorum fabricator vel ártifex // (conductor de carruajes) raedárius, ii m. Sin: vehiculárius; vehiculorum ductor; v. carretero. carril: (cada una de las barras de hierro por donde corren los coches del ferrocarril) órbita, ae f. Sin: currículum; órbita ferrata; régula férrea vel ferríviae; rotalia, ium npl; único, trames unīus órbitae. carromatero: plaustri (vel carri, vel serraci) ductor. carrillito: búccula, ae f. carroza: carruca, ae f. Sin: petórritum, petóritum; carpentum; pilentum; nóbile petórritum; autoraeda nobilíssima. Uso: ir en -, carrucā vehi; - ferroviaria, carruca ferriviária. carrillo: maxilla, ae f. carrista: cúrruum cataphractorum vel loricatorum ductor. carromato: plaustrum, i n. Sin: carrus; serracum vel sarracum; vectórius currus. carruaje: raeda, ae f. carrito: cárrulus, i m. Sin: plostellum. Uso: de mano, chiramáxium; manuale plostellum; cárrulus manualis; - de mano para bultos, plostellum manuale sarcinárium; - de niño, puerile vehículum; infantis cárrulus. carrucha: tróc(h)lea, ae f. carta: epístula vel epístola, ae f. Sin: lítterae, arum fpl. Uso: - abierta, epístula aperta; - 193 cartabón certificada, epístula certificata; epístula (rite) commendata; epístula pública cautione missa vel perferenda; - comercial, epístula mercatória; - electrónica, epístula electrónica; - familiares, epístulae familiares; lítterae ad familiares datae; - urgente, epístula citata; de condolencia, lítterae consolatóriae; - de felicitación, epístula gratulatória; - de invitación, epístula invitatória; - de pésame, - de condolencia, lítterae consolatóriae; - de recomendación, commendatíciae lítterae // papel de -, charta epistolaris // por -, ratione epistulari; per lítteras missas; - por expreso, epístula accelerata; epístula raptim transmittenda; próperae lítterae; - por Internet, epístula interretialis; - por vía aérea, aërívola epístula // abrir una -, víncula epístulae rúmpere; cerrar una -, epístulam occlúdere; contestar a una -, ad epístulam rescríbere; doblar una -, epístulam complicare; echar una - en el buzón, epístulam in cápsulam inícere; entregar una -, epístulam trádere; enviar cartas, epístulas dare vel míttere; esperar una -, epístulam vel lítteras exspectare; llevar, hacer llegar una -, epístulam perferre; recibir cartas, epístulas accípere; terminar una -, finem epístulae fácere; traer una - , epístulam afferre // - de crédito, téssera nummária; - de pago, v. recibo // (naipe de la baraja) v. naipe // - de ciudadanía, diploma civitatis // - de los derechos humanos, charta iurum hóminum // - geográfica, tábula geográphica. cartabón: (instrumento) norma, ae f. cartapacio: (cuaderno de apuntes) adversária, orum npl; v. carpeta // (funda o bolsa para llevar cuadernos o libros a la escuela) sácculus, i m. Sin: bulga; follis, is m; chartaríolum; chartophylácium; theca scriptória vel chartária; theca scholaris; v. cartera. cartel: (anuncio que se pega en sitio público) affixum, i n. Sin: libellus; tábula; proscríptio (-onis f) ; affixa tábula; tábula núntiis proponendis; tábula libellis affigendis. Uso: - publicitario, clamosa tabella; tábula commendatícia; fólium commendatícium; de anuncios, proscripta, orum npl; nuntiorum libelli vel proscriptiones // (cuadro de papel encartonado que sirve para la enseñanza) tábula, ae f. Uso: - ilustrados, tábulae imagínibus ornatae. cártel: chartellum, i n. Sin: convéntio; páctio mercatória. cartelera: album, i n. Uso: - de espectáculos, spectaculorum index vel libellus. cartelero: affixorum (vel libellorum, vel nuntiorum, vel publicorum nuntiorum) glutinator. cartelito: chártula, ae f. Sin: scídula; pagella; nota; pittácium. cartelón: tábula, ae f. Sin: tabella; tábula praedicativa. carteo: (intercambio de cartas) epistularum commércium cum áliquo vel inter áliquos. Sin: epistolare collóquium; missae atque acceptae lítterae // (las mismas cartas, objeto de la correspondencia) lítterae vel epístulae, arum fpl. Uso: el - de Cicerón con Ático, lítterae Ciceronis ad Átticum (missae); el entre Cicerón y Atico, Ciceronis et Áttici epístulae missae et allatae; - ininterrumpido, assidúitas litterarum; - secreto, secretae epístulae. cárter: cápsula (carteriana). Sin: arca. cartearse: epistularum commércio cum áliquo uti. Sin: litterarum commércium cum áliquo habere; lítteras míttere et accípere. cartera: (valores o efectos comerciales de curso legal) permutationes, um fpl // (bolso) 194 cartujo búlgula, ae f. Sin: sácculus. Uso: - de bolsillo, pascéolus; - escolar, capsa scholástica; cápsula vel capsella scholaris ; - para guardar papeles o documentos, chartárium; chartulárium; chartophylácium; cápsula chartária // (portamonedas) búlgula nummária. Sin: zona; crumina; pascéolus. Uso: robo de carteras, manticulátio; cállidus zonarum raptus; zonarum séctio; robar carteras, cruminas decérpere // (cubierta formada de dos hojas rectangulares de cartón o piel, unidas por uno de sus lados) díptycha vel díptyca, orum npl. Uso: - de piel, díptycha alutā operta. carterista: sector zonárius. Sin: cruminíseca; sacculárius; manticulárius. cartero: tabellárius, ii m. Sin: epistolárius; públicus cursor vel tabellárius; viator cursualis. cartesianismo: philosóphia sive philosophīa cartesiana. Sin: doctrina cartesiana. cartesiano: adj cartesianus, a, um // sust cartesianus, i m. cartilagíneo: cartilagíneus, a, um. cartílago: cartílago, gĭnis f. cartilaginoso: cartilaginosus, a, um. cartilla: - de ahorros, v. libreta; - de suministros, téssera annonária // (abecedario, silabario) v. estas voces. cartita: epistólium, ii n. Sin: littérulae, arum fpl. cartografía: chartográphia sive -graphīa, ae f. cartográfico: chartográphicus, a, um. cartógrafo: chartógraphus, i m. cartomancia: chartomantīa, ae f. Sin: divinátio per lusórias chártulas; ex chartis lusóriis divinátio; ars lusóriis chártulis divinandi. cartomántico: chartomantes, is m. Sin: chartarum lusoriarum divinator; ex lusóriis chartis divinator. cartón: (papel muy fuerte y consistente) collema, ătis n. Sin: charta densata, durata, crassa, spissa, spissior, múltiplex. Uso: crespo, spissa charta crispa; - ondulado, charta undulata; - piedra, macerata charta; de -, e collémate; e spissiore charta // (caja de -) v. caja // (dibujo que se ejecuta antes de hacer un cuadro) graphis, ĭdis f. Sin: gráphidis vestígium; picturae exemplar. cartuchera: cinctórium vel cíngulum capsularum. Sin: embolorum táenia; igniferarum glándium theca; displodéntium tubulorum fáscia. cartucho: (carga de arma de fuego) cápsula, ae f. Sin: émbolus; túbulus; cápsula pýria vel ignífera; túbulus displodens, explodens; cucullus pýrius // (bolsa de papel fuerte o de cartulina) chartae involucrum. Sin: involucre (-is n) chartáceum // (cucurucho) v. esta voz. cartuja: (convento de cartujos) cart(h)úsia, ae f. Sin: monastérium cartusiense; cartusianum vel cartusianorum coenóbium // (orden religiosa) cart(h)usianorum ordo. Sin: cartusiani, orum mpl. cartujano: cartusianus, a, um; cartusiensis, e. cartujo: sust cart(h)usianus, i m. Sin: mónachus vel sodalis cartusianus.Uso: paciencia de -, summa patiéntia; incredíbilis quaedam 195 cartulina patiéntia // adj, v. cartujano. cascabel: tintinnábulum, i n. Sin: crepitáculum; sistrum. Uso: - pequeño. crepitacillum. cartulina: - postal, v. tarjeta, postal. cascabelear: tinnire. Sin: tintinnare. casa: domus, us f. Uso: - Blanca, Domus Albata; Aedes Albatae; - cinematográfica, cinematográphica domus; - comercial, - de comercio, v. tienda; - consistorial, ayuntamiento, cúria f; - editora, v. editorial; - inflable, domus inflábilis; - imperial, Domus imperatoris; - natalicia, domus nativitatis; prefabricada, domus móbilis praestructa; privada, domus privata; - productora, domus fabricatrix; - rectoral, cúria; - regular, domus regularis; - reinante, domus regnatrix; - religiosa, domus religiosa; - rodante, v. roulotte; - Rosada, Domus Rósea; volver a -, domum ire // - de arena, domus ex harena; - de campo, villa; víllula; domus rústica; - de correos, diribitórium; aedes tabelláriae; officina postalis vel tabellária; - de Dios, templum; domus Domini; sacra aedes; - del disco, socíetas phonográphicis discis edendis; - de Ejercicios Espirituales, ascetérium; domus vel sedes Exercítiis Spirituálibus; sedes spiritualibus exercitatiónibus; domus excitandis ad virtutem ánimis; - de empeños o de préstamos, pigneratorum domus; - de locos, améntibus curandis domus; - de madera, domus trabária; - de prostitución, - de lenocinio, domus meretrícia; - de salud, valetudinárium. cascada: aquae vel aquarum deiectus (-us m). Sin: cataracta; aquae cadentes. Uso: cascadas del Anio, Anionis deiectus; cascadas del Nilo, Nilus cadens; - del Rin, Rheni cataractae. cascanueces: nucifrangíbulum; v. rompenueces. cáscara: (cubierta, envoltura) tegumentum. Sin: tégumen vel tégimen, mǐnis n; tegimentum vel tegmentum. Uso: - de crustáceos, calyx, ycis f; - de fruta, cereales, huevos, putamen, mĭnis n; cortex (tĭcis m); córium; - de legumbres, follículus; - de moluscos, testa. casco: (cuerpo de la nave) (navis) álveus; (navis) compago (-gĭnis f) vel compages (-is f) // (cuerpo del avión) v. fuselaje // (uña del pie de las caballerías) úngula, ae f // (tonel) v. esta voz // - secador del pelo, caláutica capillorum siccífica, siccativa, siccatória // (cobertura para proteger la cabeza) cassis, ĭdis f (de metal); gálea, ae f (de cuero). Uso: fabricante de cascos, cassidárius // “- azules”, “caerúleae cássides”; mílites, qui “cássides caerúleae” appellantur. caseificación: cásei efféctio. casaca: sagum, i n. Sin: túnica vel vestis cosaca; lacérnula; páenula. casa-cuna, v. brefotrofio. caseificio: ergastérium caseárium. casería, caserío: casalis, is m. Sin: villa rústica. casadera, v. núbil. casamata: cella tormentária. Sin: munitíssima cella; cella loricata tormentisque béllicis instructa. casamiento: núptiae, arum fpl. Uso: - por lo civil, núptiae civiles. casero: (que se hace en casa o pertenece a ella) domésticus, a, um Sin: familiaris, e // (que permanece mucho en su casa) qui vel quae domi vivit vel sedet. Uso: mujer -, domíseda, ae f caseta: (casa o albergue pequeño y aislado) 196 castañuela cásula, ae f. Sin: domúncula; parva domus; cella; céllula; lóculus; loculamentum; quádrula // (casilla donde se cambian de ropa los bañistas) litórea cella. Sin: litoralis cella; domúncula vel céllula balineária. casete: capsella, ae f. Sin: cassetta; caseta // audio -, phonocapsella; phonocaseta; cápsula (vel táenia, vel theca) sonans vel sonígera; capsella sonora, sonábilis, magnetophónica. Uso: colección de casetes, casetotheca; serie de casetes, séries phonocasetalis // - compacto, phonocaseta compacta. casilla: (caseta) v. esta voz // (taquilla) tesserária, ae f. Sin: tesserarum fórulus, lóculus, pórtula; tesserária fenestella; v. boletería // (división de un papel cuadriculado) aréola, ae f // (división de un casillero) lóculus, i m // (escaque de un tablero de ajedrez, etc.) tessella, ae f // ( apartado postal) lóculus tabellárius; cursūs públici lóculus; rei tabelláriae loculamentum. casillero: loculamenta, orum npl. Sin: lóculi (-orum mpl). Uso: - postal, públici cursūs loculamenta. casimir, casimira: lanítium casmiriense. Sin: lana casmiriensis. casino: (club) conventículum, i n // (casa de juego) aleatórium, ii n. Sin: domus vel taberna aleatória. casita: domúncula, ae f. Sin: parva domus // (casa de campo, de labor) víllula, ae f. Sin: rústica domúncula. casiterita: cassiteritum, i n. Sin: stannum oxydatum. caso: Gram casus, us m. Uso: construir con el - dativo, casu dativo adiúngere // (acontecimiento, circunstancia) casus, us m. Uso: - desesperado, res insanábilis vel deplorata; normal, res sólita; - particular, res peculiaris; - piadoso, res miseranda; - Watergate, causa watergatiana; en - de necesidad, in casu necessitatis // Med, - clínico, morbus clínice curandus; - patológico, pathológicus morbus // - de conciencia, quáestio moralis // hacer de uno, álicui crédere. caspa: furfur, ŭris m; generalmente en pl. casquillo: orbículus, i m. Uso: - del taco de billar, convexus córii orbículus. cassette, v. casete. cast: actorum actricumque index. casta: genus, nĕris n. Sin: ordo; casta. Uso: la - militar, genus militare; mílites (= los soldados). castaña: castánea, ae f. Uso: - asadas, tostadas, castáneae assae, assatae, tostae; - cocidas, castáneae coctae, elixae, molles; vendedor, ra de - asadas, castanearum tostarum ínstitor, institória; tortilla de castañas, placenta castanearum. castañal, castañar o castañeda: castanetum, i n. Sin: locus castáneis cónsitus. castañero, ra : castanearum vénditor, tostor, ínstitor; castanearum vénditrix, tostrix, institória. castañeta, v. castañuela. castaño: (árbol) castánea, ae f. Sin: fagus castánea; castánea vesca // adj bádius, a, um. Sin: brunus; castáneae colore; fuscus; múrreus (de los cabellos); spadix, dīcis (de los caballos). castañuela: crótalum, i n. Sin: sistrum; 197 castellano crusma (-ătis n); percussionalis orbículus. Uso: tocar las -, crotalissare; crótala pulsare; tocador, tañedor de castañuelas, crotalorum pulsator; tocadora de castañuelas, crotalístria; crotalorum pulsatrix. castellano: (idioma) lingua castellana vel hispánica. Sin: sermo castellanus vel hispánicus. casuista: casuísta, ae m. casuística: doctrina casuística. casulla: cásula, ae f. Sin: planeta. catabolismo: catabolismus, i m. cataclismo: cataclysmus, i m. casticismo: casticismus, i m. catacresis: catachresis, is f. castigado: castigatus, a, um Sin: punitus. castillo: castellum, i n. Sin: castrum. Uso: feudal, castellum feudale; arx privi iuris; - pequeño, parvum castellum vel castrum; oppídulum // un - en el aire, ficta cogitatione imago. castizo: (del estilo o lenguaje) purus, a, um. Sin: emendatus; limatus Uso: lenguaje -, sermo purus; pura orátio; - en el habla, oratione limatus. castor: castor, ǒris m. Sin: fiber (-bri m). Uso: de -, fibrinus vel fíbrius. catacumbas: catacumbae, arum fpl. Sin: cryptae; hypogea (-orum npl); sacrae cryptae; cunículi sepulcrales; subterránea ambulacra. Uso: - de San Calixto, catacumbae callistianae. catacústica: catacústica, ae f; catacústice, es f. Sin: catacústica disciplina; doctrina de echūs légibus. catacústico: catacústicus. Sin: ad catacústicam (vel ad catacústicen) áttinens. catafalco: moles fúnebris. Sin: fúnebre pegma (-ătis n); túmulus honorárius. castradera: castratórium (ferramentum). castrismo: Castri fáctio (-onis f). castrista: Castri sectator m; Castri sectatrix f. casual: fortuītus, a, um. casualidad: casus, us m. Sin: casus vel eventus (-us m) fortuītus. casualismo: philosóphia sive philosophīa fortuíti. catalán: adj catalanus, catalónicus, cataláunicus, a, um. Sin: cataloniensis vel catalauniensis, e // (habitante) Catalanus vel Catalaunus, i m. Sin: Cataloniensis vel Catalauniensis, is mf // (idioma) lingua catalana; sermo cataláunicus. cataléctico: catalécticus, a, um. catalejo: telescópium geminatum; v. anteojo (- de larga vista). catalepsia: catalepsis, is f. casucha: cásula, ae f. casuismo: casuísmus, i m. cataléptico: ( relativo a la catalepsia) catalépticus, a, um. Sin: ad catalepsin spectans // (atacado de catalepsia) catalépticus; cata- 198 catastro lepsi laborans ; qui catalepsi laborat. cataplejía, v. cataplexía. catálisis: catálysis, is f. Uso: provocar la -, catálysin effícere. cataplexía: catapléssia sive -plessīa; catapléxia sive -plexīa, ae f. catalítico: catalýticus, a, um. catarata: (cascada) cataracta, ae f; cataractes, ae m // (opacidad del cristalino o de su membrana) cataracta, ae f. Sin: óculi cataracta; suffúsio; oculorum suffúsio; hypóchyma, ătos n; hypóchysis, is f. catalizador: catalyzatórium, ii n. Sin: catalyzator; catálytrum, i n; catálysis effector; elementum catálysin effíciens. catalogable: in catálogum referendus, redigendus, ascribendus. cátaro: cátharus, i m. catarral: catarrhalis, e. Sin: pituitosus. catalogación: catálogi vel catalogorum conféctio. catalogador: catálogi auctor vel confector. catalogar: (componer el catálogo de algo) alicúius rei índicem confícere // (apuntar algo en un catálogo) áliquid in elenchum referre. Sin: áliquid in catálogum redígere, ascríbere, referre // (clasificar) digérere. Sin: in classes distribúere. Uso: - los libros de una biblioteca, bibliothecam digérere. catálogo: catálogus, i m. Sin: elenchus; index (-dĭcis mf); libellus index; repertórium. Uso: - comercial, praedicatórius elenchus; - general, index omnium rerum; - ilustrado, catálogus imagínibus exornatus, - de discos, discorum index. cataloguista: catalogorum confector m; elenchorum confectrix f. Cataluña: Cataláunia vel Catalónia, ae f. catarro: catarrhus, i m. Sin: destillátio, distillátio; pituīta. Uso: - crónico, diuturnus (vel diútinus, vel insanábilis) catarrhus; - nasal, nárium destillátio; que padece -, catharro vel distillatione laborans; que padece habitualmente -, v. catarroso; contraer, pescar un -, destillatione córripi vel áffici. catarroso: catarrhosus. Sin: pituitosus; crebris destillationibus vexatus vel affectus. catarsis: catharsis, is f. Sin: purificátio; purgátio. catártico: adj cathárticus, a, um; Med purgativus; purgatórius; purgandi vim habens; alvum purgans // (remedio) cathárticum, i n. Sin: medicamen (-mĭnis n) purgativum. catascopio: catascópium, ii n. catastral: ad censórias tábulas públicas pértinens. catamarán: (embarcación de dos cascos unidos) navígium bialveatum. Sin: navis bialveata. cataplasma: cataplasma, ătis n; cataplasmus, i m. Sin: fomentátio; malagma (-ae f vel -ătis n). catastro: tabulárium censuale. Sin: census, us m; públicae censūs tábulae. Uso: hacer el -, censum habere vel ágere; públicas censūs tábulas confícere vel descríbere; hacer un nuevo -, novas censūs tábulas descríbere; 199 catástrofe censórias tábulas públicas renovare. catástrofe: (acontecimiento imprevisto y funesto) calámitas, atis f. Sin: catástropha, ae f; catástrophe, es (ac -en); exítium; ruīna; evérsio; clades. Uso: - ecológica, calámitas oecológica // (desenlace del poema dramático) catástropha vel catástrophe, es f. Sin: éxitus, us m; eventus, us m; fábulae epílogus. urbis templum. Uso: - de Notre-Dame, cathedralis beatae Mariae; plaza de la -, área cathedralis. catedrático: (profesor) doctor, oris m. Sin: professor. Uso: - universitario, professor universitárius; studiorum universitatis doctor; en la Universidad de Praga, doctor in Pragensi studiorum Universitate // (tributo que se pagaba al prelado) cathedráticum, i n. catastrófico: calamitosus, a, um. catecismo: catechismus, i m. Sin: christianae doctrinae elementa vel praecepta; christianae doctrinae summa. Uso: - universal, catechismus mundanus vel universalis; - de la Iglesia Católica, Catechismus Ecclésiae Cathólicae; compilar un -, catechismum compónere vel scríbere; christianae doctrinae summam in brevi conspectu pónere; enseñar, dar clase de -, catechismum docere; christianae doctrinae elementa álicui trádere. catecumenado: catechumenatus, us m. catecúmeno, na: catechúmenus, i m; catechúmena, ae f. Sin: christianae religionis candidatus m, candidata f. categoría: Filos categória sive -gorīa, ae f // (cada uno de los grados de una carrera o profesión) gradus, us m // (condición social de una persona con respecto a otras) ordo, dinis m. Sin: genus, nĕris n; classis, is f // (clase, serie en la clasificación científica) genus, nĕris n. Sin: classis; spécies; séries. categóricamente: modo certo vel indubio. Sin: indubitate; absolute; simplíciter; simplicíssime. Uso: expresado -, simplíciter elatus. categórico: categóricus, a, um. Uso: imperativo -, imperativum categóricum; conscientiae praescriptum // (claro, preciso) certus; indúbius; absolutus; definitivus. catenaria: catenária, ae f. cátedra: (asiento elevado) cáthedra, ae f // (empleo y ejercicio del catedrático; materia que enseña un catedrático) cáthedra, ae f. Sin: munus docendi; magistérium. Uso: universitaria, cáthedra universitária; munus públice docendi in universitate; - de teología, cáthedra theológiae // (dignidad pontificia o episcopal) pontificalis dígnitas; pontificale sólium. Uso: elevar a alguien a la - episcopal, ad pontificale sólium áliquem evéhere; áliquem pontificali dignitate decorare, ornare, honestare. catedral: cathedralis, is f. Sin: ecclésia vel aedes cathedralis; templum cathedrale; templum princeps, maius, máximum; princeps catequesis: catechesis, is f. Sin: christianae doctrinae institútio vel tradítio. catequismo, v. catequesis. catequista: catechista, ae m. Sin: catecheta, ae m; catechesis (vel christianae doctrinae) institutor m, institutrix f; qui vel quae christianam doctrinam tradit álicui; magister vel magistra doctrinae christianae tradendae. catequístico: catechísticus, a, um. Sin: catechéticus; ad catechismum vel ad catechesim áttinens. Uso: enseñanza -, catechética institútio. 200 causalidad catoniano: adj catonianus, a, um. Sin: catoninus; catónius. catequización: catechizatio, onis f. catequizar: catechizare áliquem. Sin: Christianam doctrinam álicui trádere; in elementis christianae religionis erudire áliquem // fig, curare vel conari persuadere álicui de áliqua re. catéter: cátheter, ēris (ac cathetērem vel cathetēra) m. cateterismo: catheterismus, i m. Sin: catheterizátio; cathetēris introdúctio vel immíssio. catonismo: Catonis morum ostentátio. Sin: catonianae severitatis vel gravitatis imitátio. catonizar: Catonem imitari. Sin: Catonem ágere; Catonis severitatem affectare. catóptrica: catóptrica, ae f; catóptrice, es f. Sin: catóptrica rátio vel doctrina; disciplina de lucis repercussu, repercussione, repulsu. catóptrico: catóptricus, a, um. cateto: cáthetus, i f. Sin: línea perpendicularis. catre: léctulus, i m. Uso: - de tijera, - de viento, léctulus versátilis vel plicátilis. catetómetro: cathetómetrum, i n. Caucasia: régio Caucásia. catexis: cathexis, ĕos f. catimarón: línter géminis álveis suffulta. Sin: dúplices scaphae contabulatae, copulatae, coniunctae. caucho: gumma, ae f; gummis vel cummis (-is; ac -im, abl -i vel -e, gen pl -ium) elástica. Sin: resina elástica. caución: cautio, onis f. Uso: dar -, cautionem interpónere, offerre, interpónere, exhibere, praestare. catión: cation, onis vel cation, ontis m. catódico: cathódicus, a, um. Uso: rayos -, rádii cathódici. cauda: syrma, ătis n. cátodo: cáthodos vel cáthodus, i f. caudatrémula: motacilla, ae f. catolicidad: catholícitas, atis f. caudillo: dux, ducis m. Uso: el - de Libia Gadafi, dux Lýbiae Gaddafi. catolicismo: catholicismus, i m. católico: adj cathólicus, a, um. Uso: mundo -, cathólicus orbis; ecclésia cathólica; cathólici (-orum mpl); doctrina, fe, religión, verdad -, doctrina, fides, relígio, véritas cathólica // sust cathólicus, i m. Sin: fidelis cathólicus. Uso: - practicante, cathólicae religionis cultor exímius vel egrégius; ser -, fidem cathólicam profiteri. causa: causa, ae f. Uso: - eficiente, causa effíciens; causas - de beatificación y de canonización, causae beatificationis et canonizationis; con conocimiento de -, de re edoctus; por - políticas, ex causis políticis. causal: causalis, e. Uso: conjunciones -, coniunctiones causales. causalidad: causálitas, atis f. Sin: causae 201 causticidad áctio, rátio, vis; rátio effíciens. Uso: principio de -, causarum ordo (-dĭnis m) vel nexus (-us m). n; caviárium, ii n. cavidad del ojo: cávea óculi. Sin: orbis (-is m). causticidad: vis corrosiva f. cáustico: adj cáusticus, a, um. Sin: urens, adurens; fig mordax; dicax // sust cáusticum, i n. Sin: medicamentum cáusticum. cauterio: (agente químico o mecánico que quema las carnes) cautérium, ii n. Sin: cauter, ēris m // (llaga hecha artificialmente para mantener una supuración) vulnus (-nĕris n) cautere factum. cauterización: cauterizátio, onis f. Sin: adústio; actus cauteriandi; adústio cautēre facta. cauterizador o cauterizante: cautérians vel cauterizans, antis. cauterizar: cauterizare. Sin: cauteriare; áliquid cautério úrere, inúrere, adúrere. cavador, v. excavador. cavar: pastinare. Uso: - la tierra, terram pastinare. cavatina: sincínium, ii n. caveau: subterránea cella argentária. caverna: caverna, ae f. Sin: specus (-us m); spelunca. cayado: (palo de los pastores) pedum, i n // (báculo pastoral del obispo) báculum, i n // que sirve para el hockey, hastile, is n. caza: venátio, onis f // fig consectátio, onis f // - del tesoro, thesauri perquirendi ludus. cazabombardero: aëronavis insectória et ballistária. cazador: adj venatórius, a, um // sust venator, oris m. Uso: - furtivo, venator fraudulentus // (soldado que hace el servicio de tropas ligeras) veles, lĭtis m. Sin: miles léviter armatus. cazadora: venatrix, icis f // (especie de chaqueta) vestis venatória. Uso: - de piel, rheno, onis m; thorax pellitus vel pellíceus. cazasubmarinos: (navícula) submergibílium insectatrix. Sin: (navícula) subaquanearum líntrium venatrix. cazatorpedero: navis venatória vel deletrix. Sin: torpedinariarum návium venatrix; rates (-is f) torpedináriis návibus depellendis vel insectandis; lembus torpedinárias naves depellens vel insectans; rates torpedinariarum návium insectatrix. cazo: úrceus, i m. Sin: cáccabus. cavernícola: adj cavernam vel cavernas íncolens // sust cavernícola, ae m. Sin: cavernae vel cavernarum íncola. cavia: cávia, ae f. Sin: cobáia; bestíola experimentalis. cavial o caviar: haviare, is n. Sin: caviale, is cebada: hórdeum, i n. Uso: dar - (echar pienso al ganado) cibária béstiis praebere. cebadura: saginátio, onis f. Sin: fartura. cebar: (dar comida a los animales para aumentar su peso) saginare. Sin: fartire; in- 202 celador escare // (poner en movimiento una máquina) accéndere. cédride: líppia citriodora. cedrino: cédrinus, a, um. cebo: (alimento que se da a los animales para engordarlos) cibus, i m // (porción de materia explosiva) igniárium, ii n. Sin: fomes (-mĭtis m) dirumpens; fomentum displosionis. Uso: - fulminante, v. cápsula // (carnada) esca, ae f. Sin: cibus. Uso: atraer con -, cibo allícere; cazar o pescar con -, inescare // (fig, fomento de una pasión) fomes, mĭtis m. Sin: esca. Uso: - del mal, esca malorum. cebolla: caepa vel cepa, ae f; caepe vel cepe, is n. Uso: picar las -, cepas térere; vendedor de cebollas, v. cebollero // (bulbo) bulbus vel bolbus, i m. cebollar: caepina vel cepina, ae f. Sin: caepetum vel cepetum, i n. cédula: (documento personal) téssera, ae f. Uso: - judicial, téssera iudicialis vel poenalis; - de identidad, charta identitatis; téssera agnitionalis; sýngraphi vel identitatis diploma; charta vel téssera probatória; téssera fidem alicúius fáciens; tésserā identitatis testis // (pedazo de papel escrito o para escribir en él alguna cosa) scheda, ae f. Sin: scida; schédula, scídula. Uso: - de inscripción, schédula inscriptionis. cefalalgia: cephalálgia sive cephalalgīa, ae f. Sin: cephálgia; cephalárgia; dolor cápitis. Uso: padecer -, cephalálgia vel cápite laborare; que padece -, cephalálgicus; cephalárgicus. cebollero: caepárius vel cepárius, ii m. cefalálgico: cephalálgicus, a, um. Sin: ad cephalálgiam spectans. cebollita: (planta) cáepula vel cépula, ae f // (bulbo) búlbulus, i m. cefalea: cephalaea vel cephalea, ae f. Sin: dolor cápitis inveteratus. cebra: zebra, ae f. Uso: de -, zebrinus, a, um; paso de -, v. paso. cefálico: cephálicus. cefalología: cephalológia sive cephalologīa, ae f. cebrado: virgatus, a, um. cebú: bos vel taurus índicus. ceca: (casa donde se labra la moneda) moneta, ae f. Sin: officina monetária vel argentária. Uso: director de la -, officinae monetali praepósitus. cefaloplexia: cephalopléssia sive cephaloplessīa; cephalopléxia sive cephaloplexīa, cephaloplégia sive cephaloplegīa, ae f. Sin: colli musculorum parálysis (-is f; ac -in, abl -i). Ceilán : Ceilónia vel Ceylónia, ae f; Ceilānum, i n; Ceylōnum, i n; v. Sri Lanka. cedazo, v. criba. cedilla: (signo ortográfico) zetilla vel zétula, ae f. Sin: parva zeta // (la virgulilla de ese signo) cáudula, ae f. Sin: caudilla; vírgula; cáudula vel vírgula subscripta. ceilanés: ceilanianus, a, um. celador, ra: (scholaris vel scholae) custos, odis mf. Sin: mónitor; curator; qui vel quae 203 celaduría monet, curat, vígilat. celaduría: (cargo o empleo) custodis munus (-nĕris n) vel offícium // (oficina) custodis sedes (-is f). celosía: persiana, ae f. Sin: (fenestrae) transenna; clatri (-orum mpl). Uso: mirar como a través de una -, quasi per transennam aspícere. celotomía, v. quelotomía. celda: (de convento) céllula, ae f. Sin: sacra céllula // (de cárcel) arca, ae f // (de un panal de abejas) céllula, ae f. celtismo: vox céltica vel gállica. celebrante: - en la Misa, célebrans, antis m. célula: céllula, ae f. Uso: - fotoeléctrica, céllula photoëléctrica; - germinal, céllula germinalis; - nerviosa, céllula nervalis; - sexual, céllula sexualis; - somática, céllula somática // fig partícula, ae f. Uso: - social, partícula civitatis; - fundamental del Estado, primária partícula civitatis. celebrar: celebrare. Uso: - Misa, Missam celebrare; - un congreso, conventum celebrare, concelebrare, fácere. celular: cellularis, e. Sin: cellaris. Uso: coche -, autocinetum captivis vehendis // (aparato de telefonía celular) telephónulum gestábile. celestina, v. alcahueta. celulitis: cellulitis, ĭdis f; cellulites, is f. celíaca o celiaca: (enfermedad) coelíaca, ae f. Sin: coelálgia sive coelalgīa; coelíacus morbus; dolor abdóminis. celuloide: cellulóida, ae f; cellulóides, is f. celdilla: céllula, ae f. celebración: celebrátio, onis f. Uso: - eucarística, celebrátio eucharística. celíaco o celiaco: adj coelíacus, a, um. Sin: coelíaco morbo laborans; ad coelíacam pértinens // sust coelíacus, i m. Sin: qui coelíaco morbo laborat. celibato: caelibatus, us m. célibe: caelebs, lĭbis. Sin: ágamus, i m. Uso: vida -, vita caelebs. celo: ardor, oris m. Sin: stúdium; zelus. Uso: el - de la caridad, zelus caritatis. celofán: matéria cellophánica. Sin: (flexíbile) fólium perspícuum. Uso: envuelto en -, (flexíbili) fólio perspícuo contectus. celulosa: cellulosa, ae f. Sin: cellulosa tela vel membrana. celuloso: cellulosus, a, um. cementación: caementátio, onis f. Sin: lithocollae íllitus (-us m), usus (-us m), usurpátio (-onis f). cementar: caementare. Sin: malthare; lithocollā vel caemento firmare, coagmentare, constrúere, strúere // fig coagmentare; firmare; solidare; conglutinare; copulare. Uso: - las amistades, amicítias conglutinare; - la paz, pacem coagmentare. cementerio: coemetérium, ii n. Sin: necrópolis; sepulcretum; requietórium; defunctorum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum. celoma: coeloma, ătos n. 204 centenario cementista: ópifex lithocollaris. cemento: lithocolla, ae f. Uso: - u hormigón armado, calcestrum; lithocolla ferro vel chálibe conexa, durata, firmata; arenatum ferro duratum vel roboratum; coagmentum ferratum vel duratum; construir en -armado, ferro duratā lithocollā exstrúere. cena: cena, ae f. Sin: cibus vespertinus; cena vespertina; épulae vespertinae. Uso: - frugal, ligera, cénula; - suculenta, cena exquisitíssimis épulis appósita; - de despedida, cena valedictória; tomar la -, vespertinum cibum súmere. cenital: zenithalis vel senitalis, e. Sin: ad zenith spectans; ad caeli fastígium (vel ápicem) pértinens. ceniza: cinis, nĕris m. Uso: día o miércoles de -, féria quarta cínerum; sacrorum cínerum dies (-ēi m); quitar la - (del cenicero), cíneres excútere; reducido a cenizas, decineratus, a, um. cenobial: coenobialis, e. Sin: ad coenóbium áttinens. cenobio: coenóbium, ii n. cenobita: coenobita, ae m. cenáculo: cenáculum, i n. Sin: triclínium // (tertulia, peña) sodalícium, ii n. Sin: círculus; cenáculum. cenobítico: ad coenobitam spectans. cenotafio: cenotáphium, ii n. Sin: túmulus honorárius; túmulus vácuus. cenador: tríchila, ae f. cenar: cenare. Sin: cenam súmere. Uso: invitar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en casa de uno, apud áliquem cenare; después de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus. cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral. cenefa: ínstita, ae f. cenozoico: caenozóicus, a, um. Sin: tertianus. censo: census, us m. Uso: registro general del -, rationárium; hacer el -, censum habere, ágere, édere; censum censere; incluir en el -, in censum referre vel deferre; - de contribuyentes, census aestimátio vel taxátio // relativo al -, censualis, e. cenestesia: coenáesthesis, is f. censura: censura, ae f. Uso: - eclesiástica, censura ecclesiástica; - previa, censura práevia. cenestésico: ad coenáesthesin áttinens. cenicero: cinerárium, ii n. Sin: vásculum vel excípulum cinerárium; cíneris receptáculum; catillus cinerárius. Uso: - lleno de colillas, cinerárium ciccis repletum onustumque. cenicienta: ancíllula despecta. cenit o cénit: zenith vel senit indecl. Sin: caeli fastígium vel apex (ápicis m). centavo: centésimus, i m. centelleo: scintillátio, onis f. centenario, ria: (concerniente o relativo a la centena) centenárius, a, um; saecularis, e // (que tiene cien años de edad) centum annos natus vel nata; centum annorum senex (homo vel múlier) . Uso: es más que -, centésimum 205 centeno annum excessit // (tiempo de cien años) centennale, is. Sin: spátium centenárium // (fiestas centenarias) saeculária, ium npl. Sin: sollemnia saeculária; saeculares celebrationes; saeculares fériae. Uso: celebrar el - de algo, alicúius rei saeculária celebrare; festejar el - de uno, centésimum diem natalem alicúius ágere; en el - de la muerte de uno, centésimo anno post mortem alicúius; en el -, recurriendo el - de …, centésimo exeúnte (vel exacto, vel revoluto) sáeculo ab …; exeūnte (vel exacto, vel revoluto) sáeculo a … centimano o centímano: centímanus, a , um. Sin: centum mánibus (práeditus); centum manus habens. parte central de la casa, interior pars áedium; parte - del día, médium diēi; médius dies; parte - de la noche, média nox // (principal) primárius, a , um. Sin: principalis; praecípuus; potíssimus; summus. Uso: consejo -, primárium alicúius societatis consílium; punto -, res praecípua; pars primária; los puntos - de los argumentos, summae rerum; es la cuestión -, summa quáestio est; id máxime quáeritur // ( establecimiento -, casa -, oficina -) primária sedes. Sin: centralis, is f (sedes); officina principalis. Uso: - atómica, nuclear, officina atómica; electrificina nuclearis; ergastérium atómicum; atómicae machinationis sedes; ergastérium energiae atómicae gignendae; - eléctrica, electrificina; eléctrica officina; officina vel ergastérium eléctridi gignendae; primária sedes eléctrica; sedes primária eléctridi generandae; primária eléctrici machinamenti (vel eléctricae machinationis) sedes; - eléctrica eólica, electrificina pneumática; - eléctrica nuclear, electrificina nuclearis vel atómica; - hidroeléctrica, ergastérium hydroeléctricum; - telefónica, primária telephōni (vel telephōnii) sedes; telephonii diribitórium; translocutória officina; - telegráfica, primária telégraphi (vel telegráphii) sedes; - térmica, officina thermática; caloris officina; - termonuclear, primária sedes electroatómici machinamenti; sedes electroatómico róbori generando; - de correos, primária públici cursūs sedes; primárium públici cursūs diribitórium. centímetro: centímetrum, i n. Uso: - cuadrado, cúbico, centímetrum quadratum, cúbicum. centralismo: centralismus, i m. Sin: conglobationis rátio. Uso: - romano, centralismus romanus. céntimo: terúncius, ii m. centralista: centralísticus, i m. Sin: conglobationis fautor. centeno: sécale, is n. centésima: centésima, ae f. centesimal: centesimalis, e. Uso: método -, rátio centesimalis. centígrado: centígradus, a, um. Sin: in gradus centum diductus; in gradus centum distributus. centigramo: centigramma, ătis n. Sin: centésima grámmatis pars. centilitro: centílitrum sive centilītrum, i n; centílitra, ae f. central: (adj, que se halla en el centro) centralis, e. Sin: centratus; in centro pósitus; interior; médius. Uso: acontecimiento -, eventus (-us m) centralis; Europa -, média Europa; núcleo central, núcleus centralis; centralita: primária cella telephónica. Sin: telephónii vel telephoni mutábulum. Uso: telefonista de una -, primáriae cellae telephónicae addictus m vel addicta f. 206 centroderecha centralización: conglobátio, onis f (en sentido material); ordinátio vel conformátio in unum (en sentido metafórico). centralizador: ómnia sibi tríbuens vel attríbuens. Sin: ómnia ad se cónferens vel déferens; congregator; in unum conformator. centralizar: (tomar para sí toda la autoridad) ómnia ad se conferre. Sin: ómnia sibi tribúere // (reunir varios objetos en un centro único o hacerlos depender de un poder central) in unum cógere, contráhere, conglobare. Sin: ad unum ordinare, conformare, conferre. centrar: collineare. céntrico: céntricus, a, um. centrifugadora: máchina centrífuga. centrifugar: centrifugare. centrífugo: centrífugus, a, um. Sin: centrum vel médium fúgiens; médiam partem fúgiens. Uso: fuerza -, vis centrífuga; vis centrum (vel médium) fúgiens. centrípeto: centrípetus, a, um. Sin: médium áppetens; centrum (vel médium) petens; in médium petens. Uso: fuerza -, vis centrípeta; vis a centro (vel a médio) avertens. centrismo: centrismus, i m. Sin: mediarum pártium stúdium. centrista: centrista, ae m. Sin: e factione média; moderatarum pártium sectator vel fautor. in urbe; el - de Sicilia, umbilicus Sicíliae; en el - de la escena, in meditúllio scaenae; en el - del palacio, in médio áedium; colocar en el -, áliquid in médio dispónere // (parte habitada) locus habitatus // (punto de reunión; lugar donde es más intensa la actividad) sedes, is f. Sin: domicílium; domus; centrum. Uso: - asistencial, domus hospitalis; - cinematográfico, rei cinematográphicae sedes; artis cinematográphicae sedes; - comercial, empórium; - deportivo, ludicrarum exercitationum sedes; - didáctico, sedes institutória; - electoral, suffragiorum ferendorum primária sedes; - electrónico, electrónica sedes; experimental, sedes experimentis faciendis; - industrial, centrum indústriae; - local del apostolado de la oración, centrum locale apostolatūs orationis; - meteorológico, sedes rei meteorológicae; - político, sedes rerum politicarum; - recreativo, sedes rei oblectatóriae; - sociológico, centrum sociológicum; turístico, sedes peregrinatorum; centrum turísticum // - de atención y acogida para enfermos de SIDA, sedes curationis et hospitalitatis pro laborantibus morbo AIDS; de ayuda a la vida, sedes vitae iuvandae; institutum vitam tuens; - de cómputos, sedes computatória; - de compras, centrum emptórium; - de entrenamiento, tirónibus exercendis sedes; - de estudios, studiorum praecípua sedes; - del imperio, impérii sedes vel domicílium; - de investigación, sedes naturae rebus vestigandis vel investigandis; - de producción, sedes ópibus gignendis // fig res praecípua vel primária. Sin: alicúius rei caput ac véluti centrum; nodus. Uso: - nervioso; nervorum quasi nodus; - de la discusión, disputationis quasi caput // Dep, - delantero, incursor. Centro América, v. América. centro: Geom centrum, i n // (parte céntrica) médium, ii n. Sin: meditúllium; umbilicus; pars média. Uso: el - de la ciudad, centrum urbis; média urbs; en el - de la ciudad, média centrocampistas Dep: ácies média. centroderecha Dep: pars média-déxtera; 207 centroizquierda partes médiae-déxterae. Uso: de -, parti médiae-déxterae addictus // (partido de -) fáctio média-déxtera centroizquierda Dep: partes médiae sinistrae fpl // (partido de -) fáctio média - sinistra. cepo: pédica, ae f. cequí: seccinus, i m. Sin: áureus; nummus áureus. Uso: - de Venecia, áureus vénetus; áureus vénetus nummus. cera: cera, ae f. Uso: persona que labra o vende la -, v. cerero. centuplicar: centuplicare. ceñidor: (faja) fáscia, ae f. Sin: zona, ae f // (cinto) v. esta voz. ceño: supercílium, ii n // (fig, demostración de enfado que se hace con el rostro) truces óculi mpl. Sin: torva vel hórrida fácies. cerámica: (arte de fabricar vasijas y otros objetos de barro) figulina vel figlina, ae. Sin: figulina ars // (conjunto de objetos así fabricados) fictília, ium npl. Sin: vasa fictília; vasa ex argilla // (vasija de -) figlinum, i n. Sin: opus figulinum; vas fíctile. cerámico: (artista dedicado a la cerámica) v. ceramista // (relativo a la cerámica) ad figulinam pértinens. ceolita: zeólithus sive zeólithos, i m. cepa: (parte del tronco de árbol o del tallo de la planta que está dentro de tierra y unida a las raíces) caudex, dĭcis m // (tronco de la vid) vitis truncus vel stipes (-pĭtis m) // (toda la vid) vitis, is f. ceramista: fígulus, i m; v. alfarero. cerato: ceratum, i n. cerca: (cercado) saeptum, i n. cepillar, v. acepillar. cercopiteco: cercopithecus, i m. cepillo: penículus, i m. Sin: penicillus; penicillum. Uso: - de cabeza o para los cabellos, penículus comatórius; penículus capillis mundandis vel expoliendis; - para los dientes, penicillum dentárium; penículus vel penicillus dentárius; déntium penículus; penículus déntibus detergendis, mundandis, confricandis; - para limpiar pelaje, strígilis, is f; - para la ropa, penículus vestiárius; para las uñas, penicillus únguium vel únguibus detergendis; - para los zapatos, penículus calceárius // (caja de madera u otra materia en que se introducen las limosnas) árcula, ae f. Sin: cápsula, ae f // (instrumento de carpintería) rúncina, ae f // - eléctrico aspirador, scópulae púlveris hauritóriae vel haustóriae; - para dar masajes, scópulae eléctricā vi perfricantes. Cerdeña: Sardínia, ae f. cerebelo: cerebellum, i n. cerebral: cerebralis, e. Uso: operación -, cérebri operátio. cerebralismo: nímius intellectualitatis cultus (-us m). cerebralista: nímiae intellectualitatis cultor. cerebriforme: cerebriformis, e. cerebro: cérebrum, i n. Uso: - electrónico, cérebrum electrónicum. 208 cerraja cerebroespinal: cerebrospinalis, e. cerero: cerárius, ii m. ceremonia: (forma exterior y regular de un culto) caeremónia vel caerimónia, ae f. Sin: sollémnia, ium npl; ritus (-us m); offícium. Uso: - nupcial, nuptiarum sollémnia; maestro de ceremonias, caeremoniárius, ii m; praefectus caerimoniarum; rítuum magister; magister a caerimóniis // (acto para dar reverencia y honor en el ámbito profano) offícium, ii n. Sin: sollemne (-is n); apparatus (-us m). Uso: - oficial, sollemne públicum; maestro de ceremonias, officiorum magister // (cumplido, ademán afectado de cortesía) affectata officiósitas. Sin: affectatum offícium. Uso: hacer ceremonias, officiósius fácere vel ágere cum áliquo; sin ceremonias, líbere et familiáriter; nullo apparatu; ¡no hagas ceremonias!, mitte ambages! cereza: unas - traen o llevan consigo otras, rem unam áltera séquitur. cerilla: (vela de cera que se arrolla en forma de librillo) glomus (glómeris n) filorum ceratorum. Sin: cera flammífera; céreus ignescens // (fósforo): ceréolus, i m. Sin: sulphuratum; flammíferum; ceréolus sulphuratus. Uso: caja de fósforos, flammiferorum vel sulphuratorum theca; cereolorum capsella // (cera de los oídos) áurium sordes (-ium fpl). cerillero: (vendedor de cerillas o fósforos) v. fosforero // (estuche o caja para guardar fósforos) v. cerilla, fósforo. cerio: cérium, ii n. ceremonial: (conjunto de formalidades para las funciones religiosas) caeremóniae, arum fpl. Uso: según el -, ex caerimoniarum órdine, ratione, normis // (conjunto de formalidades para los actos civiles públicos o solemnes) sollémnia , ium npl. Sin: ritus, uum mpl. Uso: - de corte, áulicae urbanitatis leges; áulica elegántia et disciplina; áulici ritus // (libro donde están escritas las ceremonias que se deben observar) caeremoniarum liber vel rátio. cernícalo: tinnúnculus, i m. Sin: tinnúnculus falco (-onis m). cero: zerum, i n. Sin: zero indecl. Uso: bajo -, infra (vel sub, vel subtus, vel subter) zerum; sobre -, supra zerum; cuarenta grados bajo -, quadraginta gradus sub zerum // fig, nihil. Uso: es un - a la izquierda, nequicquam est in tali hómine; níhili vel nullīus prétii est; nullo número est; pro níhilo est. ceroferario: ceroferárius, ii m. Sin: ceríforus. ceremonialmente: officiose. ceremoniático: officiorum nímius. Sin: nímius offíciis; in praestandis offíciis nímius; ad satietatem officiosus; urbanitatem plus nímio affectans. ceroplástica: ceroplástica,ae f. Sin: ceroplástica ars. ceroto: cerotum, i n. ceremonioso: (que observa con puntualidad las ceremonias) officiosus, a, um. Sin: obséquii vel observántiae plenus; officiorum plenus // (que gusta de ceremonias y cumplimientos exagerados) v. ceremoniático. cerradura: sera, ae f. Sin: claustrum, i n; claustra, orum npl. Uso: romper la -, seram vel claustra revéllere, effríngere, refríngere. cerraja: (cerradura) v. esta voz // (planta me- 209 cerrajero dicinal) cicérbita, ae f. Sin: sonchus oleráceus. certificación: testificátio, onis f. Sin: testimónium. cerrajero: claustrárius, ii m. Sin: claustrárius faber vel ártifex; clavárius; clavicárius; clávium faber. certificada: epístula commendata, commissa, consignata, cauta. Sin: lítterae commendatae; epístula sub cautione missa vel mittenda; epístula pública cautione depósita. cerrar: cláudere. Uso: ¡cierren los libros!, cláudite libros! cerro: (altura) túmulus, i m // (colina) v. esta voz. cerrojo: péssulus, i m. Sin: repágula, orum npl (también en sing); claustra, orum npl (también en sing). Uso: echar el - a la puerta, óstio óbdere péssulum; aedes repágulis occlúdere; quitar, retirar el -, repágula laxare; péssulum removere. certamen: certamen, mĭnis n. Sin: certátio; agon, onis (ac sing agona, pl agonas) m; conflictus, us m. Uso: - eliminatorio, certamen exclusórium vel eliminatórium; - estivales, invernales, aestiva, hiberna certámina; - internacional de danza escénica, certamen ballationis scáenicae; - musical, concertátio música; - olímpicos, Olýmpia, orum npl; certámina Olýmpica, Olympíaca, Olýmpia; Olýmpici conflictus; - de canciones, certamen cantionum; - de oraciones, sacra precum concertátio vel conténtio; - de piano, certamen clavicymbalistarum; certamen clavicymbálicum; - de violín, certamen violinistarum. certeza: certitudo, dǐnis f. Uso: - histórica, históriae fides; - moral, opínio ex communi agendi ratione certa; - plena, omnino explorata véritas; sé con -, mihi certum (vel compertum, vel exploratum, vel persuasum) est; certo scio; áliquid pro certo hábeo; tengo la plena -, mihi exploratíssimum (vel persuasíssimum) est. certificado: testimónium scriptum. Sin: documentum; diploma, attestatum. Uso: - de buena conducta, probitatis documentum vel testimónium; públicum probitatis documentum; lítterae testimoniales probitatis; - de buen servicio, recti servítii testimónium; boni offícii documentum; entregar un - , álicui documentum (vel testimónium) alicúius rei dare vel impertire. certificar: testificari. Sin: testari; attestari; pro certo affirmare. cerumen: cerumen, mĭnis n. Sin: (áurium) sordes, ium fpl. cerusa: cerussa, ae f. cervecería: (fábrica de cerveza) officina cervisiária vel cerevisiária. Sin: cervísiae vel cervésiae officina; aedifícium cervésiae coquendae; ergastérium cervísiae coquendae; brassatórium, braseatórium, braxatórium, ii n // (tienda donde se vende y se toma cerveza) cervisiária, ae f. Sin: taberna cervisiária, cervisária, cervesiária; cervísiae taberna; potória cervísiae taberna; tentórium cervisiárium; zythopólium, ii n. cervecero: (quien fabrica cerveza) cervisiárius, ii m. Sin: cervesárius; brassator; cervísiae coctor // (dueño de una cervecería) cervisiárius, ii m. Sin: cervísiae vénditor // (relativo o perteneciente a la cerveza) cervisiárius, cervisárius, cervesiárius; ad cervísiam spectans. Uso: industria -, téchnica cervisiária. 210 chalet cerveza: (de cebada) cer(e)vísia, ae f. Sin: cervésia; cervēsa; zythum, i n; (de trigo) cérea; célia, ae f. Uso: relativo a la -, cervisiárius, a, um; - de exportación, cervisia exportatícia; fiestas de la -, dies festi cervisiárii; sollémnia cervisiária; apurar copas de -, cervísiae pócula siccare; tomar una - helada, gélidam cervísiam sorbillare. ae f. cervical: cervicalis, e. chacal: canis áureus. Sin: thos, thois m; sciacallus. cetáceo: sust cetus, i m. Sin: cetáceus; bélua marina // adj cetáceus, a, um. cha: (soberano de Persia) Persarum imperator vel rex. Sin: Irániae gentis imperator vel rex. cesación: - de la actividad profesional y laboral, a professionis et laboris activitate cessátio. Chaco (El) : Phasianus, i m. cesante: dejar -, dimíttere. chacó: pétasus militaris. Sin: galéricum militare. Uso: - con plumas, galéricum militare pennatum. cesárea: séctio vel operátio caesárea. chacra: práedium, ii n. Sin: fundus; ager. cesarismo: caesarismus, i m. cháchara: inanis sermo. Sin: afannae vel affániae, arum fpl; inanis verborum affluéntia vel profluéntia. cesaropapismo: caesaripapismus, i m. cesio: cáesium, ii n. Chad: Ciádia, ae f. césped: caespes, pĭtis m. Uso: terreno cubierto de -, virectum; cortar el -, cáespitem resecare; regar el -, cáespitem irrigare. cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cistella, cístula; fiscus. Uso: - de globo aerostático, cýmbula; córbula; - de pan, panárium; - de ropa, canistrum linteorum. chadiano: adj ciadianus // sust Ciadianus, i m. chal: ricínium, ii n. Sin: amículus, pallíolum; amictórium. Uso: - de mujer, mulíebre ricínium; - de seda, séricum ricínium chalana: linter, tris m. Sin: ponto, onis m. cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m. chalé: víllula, ae f. Uso: - suizo, víllula helvético more aedificata. cesto: cista, ae f. Sin: corbis (- is; abl -e vel -i f); qualum (-i n.); qualus (-i m); sirpículus, scirpículus, surpículus; (de mimbre, para flores, fruta, etc.) cálathus (-i m). Uso: - de los desechos, sirpículus purgamentárius; - de los papeles, scírpulus (-i m) chartarum; echar al -, in cistam depónere. chaleco: colóbium, ii n. Sin: thorax, acis m; thorácium; exómium. Uso: - de una serie de botones, thorax uno globulorum órdine; - de dos series de botones, thorax binis globulorum ordínibus; - de punto, thorax ácubus textus. cestón: cóphinus, i m. Sin: scírpea vel sírpea, chalet, v. chalé. 211 chalupa chalupa:(embarcación pequeña) scapha, ae f. Sin: cymba; lembus // (canoa) scáphula; lémbulus; cýmbula; lenúnculus, lintrículus. Uso: - salvavidas o de salvamento, scapha salvífica vel auxiliária; lembus adiunctus; scapha appósita vel succedánea. gumentum, indumentum, involucrum; calceamentum additivum. Uso: - de goma, cúmmeum vel cumminosum calceamentum; cúmmeum calceamenti involucrum, operimentum, tegumentum; cumminosa gállica. changador: báiulus, i m. Sin: gérulus. Uso: pagar al -, báiulo mercedem dare, réddere, impertire. chamarilero: scrutárius, ii m. chamarillero, v. chamarilero. channel (Inform) canal: canalis, is m. chambelán: cubiculárius, ii m. Sin: camerárius; minister cubículi; cubículo praepósitus. Uso: gran -, decúrio (-onis m) cubiculariorum; - honorario, cubiculárius ornamentárius. chantaje: extórsio, onis f. Sin: captátio; cáptio; minae, arum fpl. chantajear: captatione vel vi pecúniam extorquere. Sin: pecúniam minis captare. champagne, v. champán. champán: (vino espumoso) campánicum, i n. Sin: vinum campánicum, campanense, campaniense; vinum spumans campanense; vinum ex Campánia gállica. champaña, v. champán. champú: (lavado de cabeza) capitilávium, ii n. Sin: cápitis lavátio, lótio, lotura; spumífera lótio vel lavátio; lavátio frictioque cápitis; cápitis lotura et perfricátio // (composición jabonosa que se utiliza para el lavado del pelo) saponatum, i n. chamuscar: ustulare. chamusquina: (acción) nidor, ōris m; (efecto) exustionis relíquiae. chanchullero: fraudator, oris m. Sin: circumscriptor. chancleta: doméstica crépida. chanclo: supercálceus, i m. Sin: supercálcei, orum mpl; supercalceamentum; cálcei inte- chantajista: extortor, oris m; captatrix, icis f. Sin: captator; captor; minator; expilator. chanza, v. broma. chapa: (hoja o lámina de madera, metal, etc.) lámina, ae f. Sin: tabella; bráctea sive bráttea. Uso: - esculpida, lámina insculpta; provisoria, tabella ad tempus; - numerada, lámina númeris distincta, - puesta sobre la puerta de entrada, tabella ad domūs ianuam appósita // - de automóvil, autoraedae tabella vel insigne; de bronce, tabella áerea vel aénea; - de cinc, lámina zíncea; - de hierro, lámina férrea; - de metal, insigne metállicum; - de plomo, charta plúmbea. chapeado: láminis obductus, obtectus, opertus. Uso: muebles -, supellex lígneis obducta láminis. chapear: (cubrir o adornar con chapas de madera, de plomo, de mármol) láminas ligni (vel plumbi, vel mármoris) obdúcere álicui rei. Sin: láminas vel brácteas indúcere álicui rei; indúcere áliquid láminis; obtégere áliquid láminis. Uso: - los muebles, lígneas láminas 212 Checoeslovaquia supelléctili obdúcere. chapita: lamella, ae f. chapucear: neglegenter áliquid fácere. Sin: incóndite (vel incomplete, vel inordinate, vel incompósite) áliquid fácere. chapucero: sust homo imperitus, ineptus, ignarus, mínime útilis. Sin: homo múneris sui imperitus; inficetus vel incompósitus exsecutor // adj, hecho tosca y groseramente, incónditus, a, um. Sin: incompósitus; incomptus. chaqué, v. chaqueta. chaqueta: iacca, ae f. Sin : caracalla; thorax (-acis m) manicatus; tunícula manicata. Uso: - de punto, alícula e máculis; - de uniforme, tunícula formalis. chaquete: lusus (-us m) duódecim scriptorum. Uso: jugar al -, lúdere duódecim scriptis. charlatán: embaucador, v. esta voz // (que habla mucho y sin necesidad) blátero, onis m. Sin: garrītor; homo loquax, gárrulus, verbosus; adj loquax (-acis); gárrulus; verbosus // (hablador indiscreto) fastidiose loquax. charmeuse (tela fina de seda artificial): séricum carminosum. charnela: (bisagra) v. esta voz. charol: ceratura, ae f. charretera: (adorno militar) insigne militare. Sin: (h)úmero insigne (-is n). Uso: ganarse las -, úmeris insígnia cónsequi; tener o llevar las -, úmeris insígnia gérere. chárter: aëronavis conductícia. chartreuse: cartusianum, i n. Sin: liquor cartusianum; válida pótio cartusiensis. chasis, v. armadura. chauvinismo, v. chovinismo. chaquetilla: levis tunícula manicata. Sin: pállula manicata. charada: aenigma, ătis n. Sin: aenigma syllábicum; verborum ludus. charla: (acción de hablar mucho, sin sustancia o fuera de propósito) loquácitas, atis f. Sin: verbósitas; nugae, arum fpl; inanis sermo; multa verba // (disertación) sermo, onis m. Sin: sermocinátio. charlar: (conversar, platicar) cum áliquo áliquid (vel de áliqua re) fabulari (tr e intr dep). Sin: cum áliquo de áliqua re sermonem conferre. Uso: - un poco, loqui áliquid // (hablar mucho y sin ninguna utilidad) blaterare. Sin: garrire; argutari; argutari verbis. chauvinista, v. chovinista. Chechenia: Tsetsenia, ae f. checheno, na: sust Tsetsenus, i m; Tsetsena, ae f // adj tsetsénicus, a, um. check-in: - en hotel, v. recepción. check-up: totíus córporis inspéctio. checoeslovaco, v. checoslovaco. checoslovaco: adj cecoslovakus sive cecoslovachus, a, um // sust Cecoslovakus sive Cecoslovachus, i m. Checoeslovaquia, v. Checoslovaquia. 213 Checoslovaquia Checoslovaquia: Cecoslovákia vel Cecoslováchia, ae f. Sin: Bohemoslováchia. viária. chichón: tumor, oris m. Sin: tuber, ĕris n; tubérculum; inflátio. chef: archícoquus, i m. Sin: archimagirus. chelín: scellinus, i m. Uso: - inglés, scellinus británnicus vel anglus; libella británnica; austríaco, scellinus austríacus. cheque: perscríptio, onis f. Sin: assignátio; mandatum nummárium; perscríptio nummária; pecúniae perscríptio; perscripta pecúnia; nummária chártula; chártula mensária; nummáriae perscriptionis chártula. Uso: bancario, nummárium argentáriae mandatum; mandatum vel assignátio mensae nummáriae; - postal, sýngrapha cursualis; nummárium públici cursūs mandatum; nummária públici cursūs chártula vel scídula; - de viaje o viajero, perscríptio viatória; iter faciéntium nummárium mandatum; - sin fondo, sýngrapha inanis; inane mandatum nummárium; entregar un -, nummáriae perscriptionis chártulam trádere; girar, librar, expedir un -, perscríbere argentum (vel pecúniam) de mensae scriptura; per scripturam pecúniam sólvere; pagar con un -, perscríbere vel rescríbere chicle: mastix, ĭcis f. Sin: mástice, es f; gummis salivária; cummis masticábilis. chico: adulescéntulus, i m. Sin: puer. Uso: de la calle, puer viárius; chicos de la calle, pueri puellaeque viárii. chicoria, v. achicoria. chifladura: (acción de chiflar) sibilátio, onis f. Sin: sibilatus, us m // (coloq, locura, manía) inéptia, ae f ; más a menudo, inéptiae, arum fpl. Sin: ineptíola; inéptia peculiaris; manīa sive mánia f; insánia; deméntia. chií o chiita, v. shiita. Chile: Chília, ae f. chileno: adj chiliensis vel chilensis, e. Sin: chilianus // sust Chiliensis vel Chilensis, is m. Sin: Chilianus, i m. chillador, chillón: clamator, oris m. chequeo: inspéctio médica generalis. Sin: accurata inspéctio médica. cherry: válida pótio cerasina. chevió: línteum ánglicum. chimenea: (hogar o fogón) focus, i m. Sin: fóculus; caminus; lar, laris m // (conducto para dar salida al humo que resulta de la combustión) fumárium, ii n. Sin: fumaríolum. Uso: - de la Capilla Sixtina, fumárium Cappellae Sixtinae. chewing gum, v. chicle. Chiapas: Cívitas Foederata Chiapas nuncupata. chic: exquisitus, a, um. Sin: expolitus; élegans. chica: puella, ae f. Uso: - de la calle, puella chimpancé: símia troglodýtica, troglódytis (-ǐdis), troglódytes (-ae). China: Sinae, arum fpl. Sin: Sina sive China, ae f. china: (tejido de seda de la China) crispum Sinae. 214 chocolate chinche: (insecto) cimex, mĭcis m. Uso: chinches de cama, címices lectulárii vel lectuárii // (clavito metálico) clávulus muscárius chinela: crépida, ae f. chinesco: (instrumento músico) campanulárium, ii n. chino, na: adj sinensis, e. Sin: sinus; séricus // sust Sinensis, is m. Sin: Sinus, i m; Ser, Seris m. chip (Inform), pequeño circuito electrónico: talus, i m. Sin: ássula, ae f. Uso: integrated -, talus integratus. ii n. Sin: sal, salis m; argute (vel facete, vel lépide, vel salse) dictum; iocus; ridículum; en pl también facétiae; argútiae; sales, ium; ioculária, orum n; ridiculária,orum n. Uso: decir, soltar chistes, ioculari; ioculária fúndere // (burla o chanza) iocus, i m. Sin: ioculátio, onis f. Uso: en -, ioci causā; per iocum; ioco; iocáliter. chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo iocosus; facetiarum amator // adj argutus, a, um. Sin: facetus; salsus; lépidus; iocosus; iocabundus; dicax, acis; ioculárius; iocularis; ioculatórius. Uso: costumbre -, mos (moris m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; ioculatrix, icis f. chito: taxillus, i m. Chipre: Cyprus, i f. chipriota: adj cýprius, a, um. Sin: cypríacus // sust Cýprius, ii m. chiquilla: puéllula, ae f. Sin: pusa; pusíola; púpula. chiquillo: puérulus, i m. Sin: púsio, onis f; puellus; púpulus; parvus puer. chismorreo: sermúnculus, i m. Sin: sermúnculi, orum mpl. chismoso: adj malédicens, entis Sin: malédicus; nugax, acis; gárrulus // sust susurro, onis m. Sin: obtrectator; detractor; malédicax (-acis m). chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expiatorio, hóstia succedánea. Uso: utilizar a los homosexuales como - expiatorio, homosexuálibus pro hostia succedánea uti. chocar: (encontrarse violentamente) collídere cum + abl. Sin: illídere; concúrrere; conflígere. Uso: - recíprocamente, collidi refl y pas; collídere inter se; dos trenes chocaron frontalmente, duo trámina frontáliter collisa sunt // (pelear, combatir) certare. Sin: dimicare; cóngredi cum áliquo vel contra áliquem. chocarrero: (que tiene chocarrería) scurrilis, e // (aficionado a decir chocarrerías) scurra, ae m. chocha: scólopax, acis m. chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: eléctrica, eléctrica; sucínea vel succínea favilla. chisquero: ellýchnium igníferum. Uso: saltó la chispa en el -, scintilla excitata est. chiste: (dicho agudo y gracioso) dictérium, chocolatada: chocolatícia, ae f. chocolate: chocolata, ae f; chocolatum, i n. Sin: socolata; socolatum; theobroma, ătis n. Uso: ladrillo, tableta de -, chocolatae quadra; tabella chocolatae; pastilla de -, chocolatae quádrula; taza de -, chocolatae póculum; de 215 chocolateado -, chocoláticus // bebida hecha con -, chocolata, ae f. Sin: socolata; chocolatae pótio; socolatae sorbítio; theobrómatis liquamen. chocolateado: chocoláteus, a, um. Sin: socoláteus. chocolatera: (vasija para hacer o servir chocolate) chocolatárium vel socolatárium, ii n (vásculum). Sin: vas chocolatíferum vel socolatíferum; cúcuma (cucumella, cucúmula) chocolatária vel socolatária // (mujer que labra chocolate) chocolati vel socolati fabricatrix, icis f; (que lo vende) chocolati vel socolati vénditrix. chocolatería: (oficina, fábrica) chocolatária vel socolatária, ae f. Sin: chocolatária officina vel fábrica; chocolatifícium. chocolatero: (relativo al chocolate) chocolatárius vel socolatárius, a, um // (el que labra chocolate) chocolátifex vel socolátifex, ficis m // (el que lo vende) chocolatárius vel socolatárius, ii m. Sin: chocolati vel socolati vénditor. chocolatín: chocolatilla vel socolatilla, ae f ; chocolatillum vel socolatillum, i n. Sin: chocolatae vel socolatae quádrula; chocolati vel socolati pastíllulus. chofer o chófer: ductor, oris m. Sin: rector; gubernator; moderator; vector; raedárius; autoraedárius; autocinetista; autocinetistes, ae m; autorector; automoderator; autovector; autocineti vel autoraedae ductor, rector, gubernator. chopo, v. álamo. choque: collísio vel allísio, onis f. Sin: collisus, us m; concursus, us m. Uso: - de aviones, de automóviles, de trenes, aëroplanorum, autoraedarum, tráminum collísio; - de dos ju- gadores, lusorum collisus; hubo un - entre dos naves, duae naves inter se conflixerunt vel concurrerunt // (Méd conmoción) - mortal, traumático, nervioso, letalis, traumáticus, nervorum ictus (-us m). choricería: taberna botulária, salária, salsária, salsamentária, suária. choricero: botulárius; salsamentárius; mercator botulárius, salsamentárius, salsárius, suárius; negótians vel negotiator botulárius ... chorizo: tomácina, ae f. Sin: isícium, ii n. chorro: (golpe de agua que sale con fuerza) aquae eiectus (-us m) . Uso: por medio de un chorro de aire comprimido, ope compressi áëris coniectūs. chova: monédula, ae f. chovinismo: sciovinismus, i m. Sin: exaggeratus nationalismus; immódicus suae pátriae amor. chovinista: sciovinista, ae mf. Sin: exaggeratus nationalista. chubasco: ventus et imber. chuchería: (cosa de poca importancia) res frívola; en pl tricae, arum f // (dulce) cup(p)édia, ae f. Sin: cup(p)édium; v. golosina // (alimento corto y ligero, ordinariam apetitoso) cup(p)édiae, arum fpl. chuleta: (costilla de carnero, cerdo, etc.) cóstula, ae f. Uso: - asada, cóstula assata; con jugo, carnis pórtio suco madens; - con jugo de tomate, cóstula lycopérsici liquámine condita // (fig y coloq, bofetada) álapa, ae f. chupacirios: pietatis ostentator. Sin: perassíduus ecclésiae frequentator; v. mojigato. 216 ciceronianismo chupada: haustus, us m. Uso: dar unas buenas -, cállide haustus fumi súgere. chupete: sugitórium, ii n. churriguerismo: corruptae artis barocae spécimen (-mĭnis n). ciática: íschias, ădis (ac ischíada) f. Sin: ischiádicus dolor; ischiádici dolores; ischiádica pássio // enfermo de -, ischiádicus; ischíacus; qui ischíade laborat. ciático: ischiádicus, a, um. ciato: cýathus, i m. churro: (fruto de sartén) láganum (tubulatum). chusco: un tipo -, ridículus homo. Sin: lépidum mirumque caput. chusma: (conjunto de galeotes que servían en las galeras reales) rémiges, um mpl. Sin: classiárii, orum mpl // (gente soez) fex pópuli vel plebis. chutar Dep: follem vel pilam (pede) iácere, pulsare, impíngere. ciberespacio (Inform): cyberspátium, ii n. Sin: spátium cybernéticum. cibernética: cybernética, ae f; cybernétice, es f. Sin: informática; sciéntia (vel disciplina, vel ars) cybernética. cibernético: cybernéticus, a, um. ciborio: (copa) cibórium, ii n // (baldaquín o baldaquino) sacellum, i n. cicatriz: cicatrix, icis f. cianhídrico: adj cyanhýdricus, a, um. Uso: veneno -, venenum cyanhýdricum // sust cyanhýdricum, i n. Sin: ácidum prússicum. ciánico: cyánicus, a, um. cianógeno: cyanógenum, i n; cyanogénium, ii n. cianografía: cyanográphia sive -graphīa, ae f. cianosis: cyanosis, is f. Sin: livor; lívidus color. cianótico: cyanóticus, a, um. Sin: lívidus; exsanguis; vepállidus; ad cyanosin pértinens // (que padece cianosis) cyanosi laborans, vexatus, affectus; qui vel quae cyanosi laborat. cianuro: cyánidum, i n. Sin: sal (salis n) cyanhýdricum; sal (salis m) cyanhýdricus. Uso: - de potasio, hydrocyánicum. cicatrización: cicatricatio, onis f. Sin: glutinátio vel conglutinátio. cicatrizado: cicatricatus, a, um. Sin: glutinatus vel conglutinatus; cicatrice obductus; ad cicatricem ductus, inductus, perductus. cicatrizar: cicatricare. Sin: cicatricem dúcere, indúcere, perdúcere // cicatrizarse, cicatricari. Sin: ad cicatricem venire vel pervenire. cicerone: mystagogus, i m. Sin: monstrator; públicus monstrator; monstrator urbis; urbis mystagogus; dux vel ductor locorum, itíneris, viae; comes, mĭtis mf. Uso: hacer de -, dúcere áliquem; ofrecerse como -, praebere se ducem álicui; valerse de un -, ducem adhibere; uti duce. ciceronianismo: ciceronianismus, i m. Sin: ciceroniana imitátio; Ciceronis imitandi stú- 217 cíclico dium // (estilo ciceroniano) tulliana orationis intégritas. cidrero: malus médica. cidro: citrus, i f. cíclico: cýclicus, a, um. Uso: orden -, ordo cýclicus. ciclismo: cyclismus, i m. Sin: birotarismus; cyclismi exercítia, certámina, stúdium; bírotae stúdium; ars birotária vel birotulária; exercitátio birotária; cyclística res; lúdicra (-orum npl) cyclística; athletismus birotalis; lúdicra (-orum npl) bírotae; lúdicra birotália, birotária, birotulária; cyclismi exercítia, certámina, stúdium. Uso: practicar el -, rem cyclísticam profiteri; birotuláriam artem exercere. ciclista: adj, v. ciclístico // sust cyclista, ae mf. Sin: birotárius; birotulárius; cyclismi exércitor, studiosus, peritus. ciclístico: birotárius, a, um. Sin: birotulárius; birotalis; cyclísticus. Uso: competencia -, certamen cyclísticum; cyclistarum certátio vel conténtio. ciclo: cyclus, i m. Sin: períodus, i f. Uso: solar, cyclus solaris; - vital, vitalis círculus; de estudios, studiorum cyclus. ciclomotor: birótula motória. ciclón: turbo, bĭnis m. Sin: turbo venti; ventūs turbo; ventorum vortex vel turbo. ciclostil o ciclostilo: cyclóstilus, i m. Sin: polýgraphum; copiatrum; cyclostilógraphum. ciclotrón: cýclotron, onis n. Sin: cyclótronum cidra: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; malum médicum. Uso: agua de -, pótio cítrea; aromatizar con -, suavitate cítreā condire. cidronela: melissa officinalis. ciego: sust caecus, i m // adj caecus, a, um. Sin: óculis captus; óculis carens. Uso: - de nacimiento, caecígenus, a, um; - de un ojo, áltero óculo captus; volver - a uno, áliquem caecare vel occaecare; volverse -, caecum fíeri; óculos amíttere; óculis capi; caecitate áffici. cielo: caelum, i n // (aire, atmósfera) aër, áëris m. Sin: caelum. Uso: - nublado, núbilum; - sereno, serenum; a - abierto, a - descubierto, sub divo; sub Iove // (mansión de los bienaventurados) caelum, i n. Sin: regnum caelorum vel caeleste; beatorum sedes. Uso: ir al -, abire ad caelestes vel ad súperos; caeléstibus annumerari; nacido más para el que para la tierra, caelo potiusquam terrae natus // (fig, Dios, la Providencia) Deus, Dei (voc Deus) m. Sin: Dóminus; Dei vel divina providéntia // (- raso) láquear, lacunar, aris n // fig elevar hasta el - a una persona o cosa, ad caelum extóllere, ad astra ferre (vel láudibus ferre, efferre, extóllere) áliquem vel áliquid; tocar el - con las manos, caelum dígito attíngere. ciempiés: centípeda, ae f. Sin: millípeda. ciencia: (lo que se sabe) sciéntia, ae f // (conjunto de conocimientos) cognítio (-onis f) rerum // (teoría) doctrina, ae f. Sin: disciplina; sciéntia; ars. Uso: - aplicadas, disciplinae naturales in usum traductae, vel úsui hábitae, vel usu exércitae; - atómica, sciéntia de átomis; - auxiliares, artes disciplinaeque adiutrices; - divinas, divinae disciplinae; económicas, artes oeconómicae; - exactas, disciplinae mathemáticae; exactarum rerum stúdium; - experimentales, doctrinae experi- 218 cierre mento suffultae; disciplinae experiendo haustae vel exquisitae; disciplinae experimentis nixae vel constantes; - ficción, commentícia sciéntia futurorum; commentícia rerum futurarum sciéntia; - filosóficas, disciplinae philosóphiae; doctrina vel disciplina de philosóphia; - físicas, artes machinales vel téchnicae; - humanas, humanae disciplinae; disciplinae hóminem amplectentes; - liberales, sciéntiae liberales; - mecánica, machinamentorum leges vel doctrina; - militar, rerum bellicarum sciéntia; - naturales, sciéntiae vel disciplinae naturales; - náutica, nauticarum rerum sciéntia; - ocultas, occultarum rerum disciplinae; - políticas, sciéntiae políticae; - positiva, sciéntia positiva; - profanas, profanae disciplinae; - sagradas, sacrae disciplinae; - social, sciéntia societatum; - superiores, altiora disciplinarum stúdia; teológicas, disciplinae theológiae; - universal, doctrinae univérsitas; rerum ómnium sciéntia; - de las finanzas, nummáriae rei disciplina; nummariorum negotiorum stúdium // hombre de -, abundanti doctrina eruditus. Sin: in stúdiis doctrinarum egrégius. científicamente: scientífice. Sin: scientiáliter; scientífica ratione; ad sciéntiae rationem; viā ac ratione; ratione quadam et órdine; erudite. cientificidad: scientialis rátio. cientificismo: scientifismus, i m. Sin: nímia scientialis propénsio. científico: adj scientíficus, a, um. Sin: scientialis, e; (de la ciencia o de las ciencias) sciéntiae, doctrinae, artis; scientiarum, doctrinarum, ártium; (relativo a la ciencia) ad sciéntiam (vel ad doctrinam, vel ad artem) áttinens. Uso: estudios -, humanarum disciplinarum vel bonarum ártium stúdia; investigación -, sciéntiae pervestigátio; inquisítio scientialis; veri investigátio; veri inqui- sítio atque investigátio; libros -, libri scientífici; bonarum ártium libri; medios o recursos -, adiumenta doctrinae; poco -, parum scientíficus; progreso -, doctrinarum (vel disciplinarum, vel bonarum ártium) progréssio, progressus, profectus, processus; sistema o método -, rátio (-onis f); via ac rátio; ars et via; alicúius rei vel disciplinae rátio; trabajo -, labor ad scientiarum normas redactus // sust scientíficus, i m. Sin: vir scientíficus; doctus vir; vir doctrinarum peritus vel investigator; rerum naturā peritus vir. ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, centésima (pars, partis f); interés del 1 %, centésimae (partes); el 2 %, centésimae binae; el 3 %, centésimae ternae; el 4 %, centésimae quaternae; el 5 %, centésimae quinae; el 10 %, decem centésimae partes (-ium fpl); décima pars pro centum; décima pars e centum; decem e centum; centésimae denae vel denae centésimae; alrededor del 25 % de los enfermos, círciter vicenae quinae centésimae aegrotorum; el 90 % de la población, nonagenae centésimae pópuli; el 100 %, álterum tantum; con el interés del 100 %, centuplicato; cum centésimo; condonar el 90 % de la multa, novem partes multae (dat) detráhere; prestar dinero al 2 %, binis centésimis fenerari; rendir el - por uno, cum centésimo fúndere (de terreno); vender ganando el - por uno, centuplicato véndere; el número de nacimientos disminuyó en un 15 %, númerus natorum quinis denis centésimis imminutus est. cientopiés, v. ciempiés. cierre: clausura vel clusura, ae f. Sin: interclúsio. Uso: - de fábricas, officinarum interclúsio, praeclúsio, occlúsio, obserátio; patronal, imperata óperum intermíssio // metálico, cataracta vel cataractes, ae f. Sin: vertículae metállicae. Uso: - relámpago, - de cremallera, clausura fulmínea; clusura trácti- 219 cierzo lis; fulmínea verticularum occlúsio; vestido con - de cremallera, vestis, quae metállicis vertículis fulmíneo modo occlúditur. cierzo, v. aquilón. cifosis: cyphosis, is f. Sin: gibber, ĕris n. cifra: (número dígito) númerus, i m // (signo con que se representa este número) cifra, ae f. Sin: nota; númeri nota vel signum // (escritura secreta) cryptogramma, ătis n. Sin: scriptum furtivum; notae vel lítterae secretae, secretiores, arcanae, occultae. Uso: la clave de una -, occulta litterarum significátio; escribir en -, notare; per notas scríbere; secretis notis scríbere; per compéndia scríbere; notis secretis uti // (abreviatura) nota compendiária // (suma) summa, ae f. Sin: pecúnia (cantidad de dinero). Uso: una - enorme, ingens summa; ingens pecúnia (si se trata de dinero). cifrado: per notas scriptus. Sin: ex pacto scriptus. cifrar: arcanis notis scríbere. Sin: secretióribus notis exarare. Uso: mensaje cifrado, scriptum arcanis vel secretióribus notis exaratum. cigarrera: (petaca para llevar cigarros) v. petaca // (petaca para llevar cigarrillos) hispanicarum (vel convolvulorum, vel fasciculorum) theca. Sin: fistularum nicotianarum theca. cigarrillo: hispánica, ae f. Sin: hispánula; hispanilla; hispaníola; convolvellus; convólvulus; fascículus; sigarellum; sigárula vel cigárula; sigarella vel sigarilla; sigárulus vel cigárulus; convolvellus tabáceus; convólvulus tabácinus; tabaci fístula vel cánnula ; fístula nicotiana; bacillum nicotianum. Uso: con filtro, hispánica colo praemunita; - desni- cotinizado, hispánica nicotinā vácua; hispánica nicotinae expers; - emboquillado, hispánica lígulā práeditus; - ruso, hispánica fistulata vel rússica; cajetilla de cigarrillos, hispanicarum cápsula vel cucullus // emboquillar el -, hispánicam in fístulam immíttere; fumar un -, hispánicam súgere; hispánicam succensam súgere; ex hispánica fumum vel vapores haurire; liar un -, hispánicam convólvere vel contorquere; llevar un - encendido en la boca, hispánicam in labris (vel in ore) succensam gérere; ofrecer un -, hispánicam offerre vel praebere; tener el - encendido, hispánicam accensam (vel succensam) habere. cigarro: sígarum vel cígarum, i n; sígarus vel cígarus, i m. Sin: volumen tabaci vel tabácinum; tabaci stilus, fascículus, rótulus, bacillum; tabacum tórtile vel convolutum. Uso: habano, volumen habanum; - toscano, tabaci bacillum tuscum; anillo del -, cíngulum; caja de cigarros, capsa sigarorum; capsella sígaris; fumar un -, sígarum (succensum) súgere; e sígaro fumum vel vapores haurire. cigüeña: - del pedal, ansa pedalis. Sin: vectis birotalis. cigüeñal: (de un motor) asser (-ĕris m) anserinus. Sin: arbúscula manibulata. cilicio: (saco o vestidura áspera) cilícium, ii n. Sin: cilicina vestis vel túnica; cilicinum sagum; saccus cilicinus // (faja de cerdas o de cadenillas de hierro con puntas, que se lleva a raíz de la carne por penitencia) cilícium, ii n. Sin: poenalis zona; paenitentiale cíngulum; zona férreis rigens cuspídibus. cilindrada: amplitudo cylíndrica. Sin: magnitudo modiolorum. Uso: - total, modiolorum consummata magnitudo. cilíndrico: cylíndricus, a, um. Sin: cylindra- 220 cinedrama tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylindri formam habens. cinceladura: caelatura, ae f. Sin: caelamen, mĭnis n. cilindro: Geom e Impr, cylindrus, i m. Sin: (- de coche) modíolus, i m; (- de gramófono) cylindrus. Uso: - compresor, cylindrus pressórius. cincelar: caelare. Sin: scálpere; dentato scalpro scúlpere. címbalo: cýmbalum, i n; comúnmente en pl. Uso: tocador, ra de -, cymbalista, ae m; cymbalístria, ae f; tocar el -, cymbalissare; cýmbala quátere vel percútere. cimbrar: concamerare. Sin: arcu fulcire. cimbrear, v. cimbrar. cimiento: substrúctio, onis f. Sin: fundamentum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra, statumen (-mĭnis n); statuminátio; poner los -, statuminare; fundamenta iácere. cimitarra: acínaces, is (ac -em vel -en) m. Sin: rúmpia (-ae f); falcatus ensis. cimógeno: zymógenus, a, um. cimología: zymológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de fermentis. cimoscopio: zymoscópium, ii n. cinc: zincum, i n. Sin: cádmia. Uso: óxido de -, spodos, i f; revestir de -, zinco áliquid obdúcere vel indúcere; álicui rei cádmiam obdúcere; revestido de -, zinco vel cadmiā obductus. cincografía: zincográphia sive -graphīa, ae f. Sin: zincotýpia; cadmiográphia; cadmiotýpia; zincográphica ars; cadmiográphica ars. cincotipia, v. cincografía. cine: (sala) cinematēum, i n. Sin: cinematographēum. Uso: - al aire libre, cinematēum subdiale; entrar al -, (in) cinematēum íngredi, intrare, introire; estar en el -, in cinematēo esse, morari, manere; ir al -, cinematēum adire, obire; in cinematēum ire, inire; venire; in cinematēum se conferre; cinematēum pétere; ir con frecuencia al -, cinematēum frequentare; salir del -, cinematēum égredi, exire, relínquere; ab vel de cinematēo exire; cinematēo égredi, exire; ¿qué se proyecta hoy en el -?, quid hodie in cinematographēo exhibetur? // (técnica, arte, industria) cínema, ătis n. Uso: - mudo, pellículae mutae; amante del -, cinématis amator m, amatrix (-icis) f; enemigo, ga del -, cinématis contemptor, osor m; cinématis contemptrix vel osrix (-icis) f; estudio de -, oecos sive oecus cinematográphicus; programa de -, cinématis programma; ver -, cínema vel cinémata spectare; spectáculum cinematográphicum vísere; v. cinematografía. cincelado: (pp de cincelar) caelatus, a, um // (cinceladura) v. esta voz. cineasta: (creador de cintas cinematográficas) cineasta, ae m. Sin: cinématis ártifex vel cultor; pellicularum auctor; v. director (- cinematográfico) // (el que se dedica a la cinematografía) cinematográphicae artis cultor, studiosus, peritus // (actor, actriz de cine) actor cinematográphicus m; actrix cinematográphica f. cincelador: caelator, oris m. Sin: scalptor. cinedrama: cinematográphica fábula. Sin: cincel: caelum, i n. Sin: scalprum; dentatum scalprum. 221 cinegética cinematográphicum drama (-ătis n). cinegética: cynegética, ae f. Sin: cynegética ars; ars venandi vel venatória. cineísta, v. cineasta. cinemascope: cinemascope, es f; cinemascópium, ii n vel cinemascopēum, i n. cinemateca: cinetheca, ae f. Sin: cinematotheca; (cinematographēi) pellicularum loculamenta (-orum npl); taeniolarum (cinematographicarum) repositórium vel receptáculum. cinemática: cinemática, ae f. Sin: cinemática disciplina, doctrina, sciéntia. cinematografía: cinematográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cinematográphica ars vel res. Uso: - apta para la psicología de los niños, cinematográphia puerorum ánimis consentánea, - estereoscópica, cinematográphia stereoscópica; dedicarse a la -, ad rem cinematográphicam se applicare. fico, cinematēum pornográphicum; - sexuales, cinematea sexuália // (arte) cínema, ătis n. Sin: cinematógraphum; res cinematográphica. Uso: - sonoro, cinematógraphum vócibus intersertum; cinematográphica vísio vócibus copulata; - sonoro y hablado, cinematógraphum cánticis sermonibusque intersertum. cinescopio: cinematoscópium, ii n. Sin: tubus imagíneus. cinesiatría, v. cinesiterapia. cinesiterapia: cinesitherapīa, ae f. Sin: gýmnica curátio; gýmnicae curationes. cinética: cinética, ae f. Sin: cinética rátio, doctrina, sciéntia, ars; rátio de velocitate vel de motūs velocitate; stúdium motum attingens. cinético: cinéticus, a, um. Sin: motórius. cinetoscopia: cinetoscópia, ae f. cinetoscopio: cinetoscópium, ii n. cinematografiar: cinematographare. Sin: pellículam gyrare; cinematográphicas imáginum séries confícere; cinematográphice réddere, imprímere, descríbere. cinematográfico: cinematográphicus, a, um. Sin: cinemáticus. Uso: arte -, cinematográphica ars; autor -, v. escenarista; cámara -, v. cámara; cinta -, cinematográphica pellícula, taenia, taeníola; espectáculo -, spectáculum cinematográphicum; cinematográphica vísio; producción -, v. producción; sala -, aula cinematographēi. cinematógrafo: (edificio) cinematēum, i n. Sin: cinematographēum; cinematográphium; theatrum cinemáticum vel cinematográphicum; cinematographēi aula. Uso: - pornográ- cingalés, v. ceilanés. cíngulo: cíngulum, i n. cínicamente: cýnice. Sin: cýnico vel cynicorum more; impudenter; procáciter; procacíssime cínico: (concerniente o relativo al cinismo) cýnicus, a, um // (desvergonzado) ímpudens, entis. Sin: impudīcus; procax (-acis) // (filósofo -) cýnicus, i m. Sin: cýnicae sectae philósophus. cinismo: cynismus, i m. Sin: cýnica institútio; cynicorum disciplina // (desvergüenza) impudéntia, ae f. Sin: procácitas. 222 circulación cinocéfalo: cynocéphalus, i m. cinófilo: adj canum studiosus // sust canum amator vel cultor. cinofobia: cynophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: (nímius) canum pavor vel timor. cinta: táenia, ae f. Sin: taeníola; ínstita; limbus; vitta; fascíola. Uso: - adhesiva, táenia adhaesiva, adhaerens, glutinatória; - aisladora, aislante, táenia insulatória vel segregativa; fascíola propagationi resistens; dactilográfica o de máquina de escribir, táenia colorífica; dactylográphica taeníola; scriptóriae machínulae fascíola; - discográfica, taeníola sonis edendis vel exprimendis; - glutinosa, táenia glutinosa; - magnética o magnetofónica, táenia magnética vel magnetophónica; fascíola magnetophónicā vi práedita; - móvil, táenia móbilis; - perforada, taeníola convenienter vel ordinate terebrata; sonora, táenia sonans vel sonígera; phonotáenia; - transportadora, táenia transportatória vel vectória; - vial, strata (-ae f); - de acero, táenia chalybéia; - de asfalto, via bituminata vel bitúmine constrata; - de color, táenia colore intincta; táenia colorata vel colorífica; de goma, táenia gummi contexta; vitta cummi íllita; - de video, capsella magnetophónica; velocidad de -, velócitas táeniae // (tejido largo y angosto) vitta, ae f. Sin: táenia; redimículum // (para el cabello) fáscia, ae f. Sin: ligamen, mĭnis n // (franja, orla) lacínia, ae f. Sin: limbus. cinto: cíngulum, i n. Sin: zona; cinctura; cinctus (-us m). Uso: - pequeño, cingillum; zónula; - de cuero, zona coriácea; zónula alutácia vel alutácea; - de goma, cíngulum gúmmeum. cintura: (parte del cuerpo) médium corpus. Sin: média córporis pars // (cinto o ceñidor) v. estas voces. cinturón: bálteus, i m; bálteum, i n. Sin: cíngulum; cíngulus; zona. Uso: - salvavidas, salutis cíngulus; - de seguridad, cíngulum vel cinctura securitatis; bálteus, bálteum securitatis vel securitatis causā; zona securitatis; atarse, apretarse el - de seguridad, bálteo securitatis se alligare; cíngulo se munire; cíngulum securitatis sibi aptare; cláudere cíngulum securitatis. circo: (recinto circular y cubierto donde se representan ejercicios ecuestres y acrobáticos) circus, i m. Uso: - ecuestre, circus equester // (erosión de forma arqueada en un país montañoso) circus, i m. circuito: circúitus, us m. Uso: - cerrado, circúitus occlusus; - eléctrico, circúitus eléctricus; corto -, (eléctricus) circúitus curtus; (eléctrici) fluxūs interrúptio; súcini fluxūs occlúsio. circulación: (movimiento de lo que circula) circulátio, onis f. Sin: circúitus, us m; cursus , us m. Uso: - sanguínea, sanguínea vel sánguinis circulátio, circúitus, cursus; - del agua, aquae circulátio; - del aire, perflatus (-us m) // (transmisión, propagación) divulgátio, onis f. Uso: - mercantil, circulátio bonorum productorum; - del dinero, rei nummáriae vel nummorum usus (-us m); dinero en -, pecúnia vel nummi in ómnium usu; aumentar la - del dinero, magnam cópiam nummáriae rei effícere; entrar en -, in usu esse incípere, in frequentem usum venire; estar en -, in usu esse; úsui esse, in usu versari; poner en - un chisme, rumorem dispérgere vel differre (con ac e inf); poner en - dinero, nummos édere; poner en - un folleto, libellum circumferre; poner en - una noticia, núntium divulgare sive vulgare; sacar de la -, tóllere // (tránsito por las vías urbanas) commeatus, us m. Uso: - trabada, iter impeditum; - prohibida (señal de tránsito), ne commees; - vial, commeátio viária; normas de -, leges vel praecepta com- 223 circulante meandi. circunnavegar: circumnavigare. circulante: circumlatus, a, um. Uso: biblioteca -, bibliotheca circumlata. circunscripción: circumscríptio, onis f. Uso: - eclesiástica, circumscríptio ecclesiástica. circular: adj in orbem circumactus vel sinuatus. Sin: orbi vel círculo símilis; rotundus (redondo) // (carta dirigida a muchos) epístula formalis. Sin: lítterae passim missae; lítterae circulares. circunspección: verecúndia, ae f. Sin: circumspéctio; modéstia. circularmente: in orbem. circulatorio: circulatórius, a, um. Uso: sistema -, apparatus sánguini diffundendo; sánguinis circularis fluxus; sánguinis per venas diffúsio. círculo: (área contenida dentro de la circunferencia) círculus, i m. Sin: orbis (-is m); circúitus (-us m). Uso: - ártico, círculus árcticus; el - central, círculus médius; fig, vicioso, círculus vitiosus; vitiosus verborum circuítio // (sociedad, club) sodálitas, atis f. Sin: sodalícium; coetus (-us m); consociátio; socíetas; congréssio; grex (gregis m). Uso: familiar, congréssio familiárium; - de juventud católica, iúvenum catholicorum coetus, sociétas, consociátio // (cenáculo) círculus, i m. Uso: - latino, círculus latinus; círculus latine loquendi; - de amigos, amicorum círculus. circunstancia: (condición concomitante) adiuncta (-orum npl). Uso: - agravante, atenuante, rerum adiuncta graviora, tenuiora; conformarse a las - históricas y locales, se ad témporum locorumque adiuncta conformare // (situación) tempus, ǒris n. Sin: condício. Uso: responder a las -, tempóribus assentire; témpori servire; según las -, ex témpore; pro témpore; pro re; tomar una deliberación según las -, ad tempus consílium cápere; consílium pro témpore et pro re cápere // (ocasión) occásio, onis f. Sin: opportúnitas, atis f. circunstancial: adiunctivus, a, um. Sin: temporárius. Uso: amistades -, amicítiae temporáriae. circunvolución: (vuelta o rodeo de alguna cosa) circuítio, onis f. Sin: orbis; sinus; circumvolútio // Anat, - cerebral, orbes cérebri; circumvolútio cérebri cutis; - de las masas intestinales, intestinorum circumvolútio. circuminsesión: circuminséssio, onis f. cirial: céreus, i m. Sin: luminare ; ceroferárium, ii n. circuncisión: circumcísio, onis f. cirílico: cyríllicus, a, um. circunferencia: circumferéntia, ae f. Sin: circúitus; círculus; círcinus; circinatio; circumcurrens línea; línea rotundationis; línea in gyrum ducta; línea in orbem reflexa. Uso: del círculo, circinátio círculi. cirrosis: cirrhosis, is f. Uso: - hepática, cirrhosis hepática; iécoris inflammátio. ciruela: prunum, i n. Uso: - blanca, prunum céreum; ceréolum; - pequeña, prúnulum. circunnavegación: périplus, i m. Sin: circumnavigátio. ciruelo: prunus, i f. Uso: - silvestre, prunus silvestris. 224 citar cirugía: chirúrgia sive chirurgīa, ae f. Sin: ars chirúrgica; chirúrgica medicina; medicina vulnerária. Uso: - dental, chirúrgia odontoiátrica; - plástica, chirúrgia plástica. cirujano: chirurgus, i m. Sin: sector; vulnerárius; médicus vulnerárius. Cisjordania: Cisiordánia, ae f. Uso: de -, cisiordánicus. cisma: schisma, ătis n. Sin: discídium; ab unitate Ecclésiae seiúnctio, desiúnctio, separátio; ab Apostólica Sede (vel a Romano Pontífice) seiúnctio. cismático: schismáticus, a, um Sin: díssidens; ab unitate Ecclésiae (vel ab Apostólica Sede, vel a Romano Pontífice) seiunctus, disiunctus, separatus. cisne: cycnus, i m. Sin: olor. Uso: de -, cycnēus; olorinus; fig, canto del -, suprema vox (alicúius). cisterciense: adj cisterciensis, e. Uso: Orden -, Ordo Cisterciensis // sust Cisterciensis, is m. cisterna: cisterna, ae f. Sin: receptáculum aquae plúviae. Uso: agua de -, aqua cisternina vel collectiva. cístico: cýsticus, a, um. Uso: conducto -, canalis cýsticus. cistícula: fellis vesícula. Sin: cystis (-is f) fellis. cistiféllea: cystis féllea. Sin: fellis vesícula. cistitis: cystitis, ǐdis f. Sin: vesicae vel vesículae inflammátio; cystis inflátio. cistoscopía: cystoscópia sive cystoscopīa, ae f. Sin: mictualis vesicae inspéctio; urinae vesicae inspéctio. Uso: hacer la -, urinae vesicam introspícere. cistoscopio: cystoscópium, ii n. Sin: instrumentum mictuali vesicae introspiciendae. cistotomía: cystotómia sive cystotomīa, ae f. Sin: (mictualis) vesicae séctio. cita: (hora y lugar en que convienen encontrarse dos personas) constitutum, i n. Sin: condictum; tempus locusque (ad conveniendum). Uso: lugar de la -, constitutus locus; locus ad conveniendum dictus; hora de la -, constitutum tempus; acudir a una -, ad constitutum venire; venire ad condictum; áliquem convenire; fijar una - con alguno, constitutum fácere; tempus locumque constitúere vel praestitúere cum áliquo; pedir una -, locum tempusque póscere; tener una con alguien, cum áliquo habere constitutum // (pasaje textual que se reproduce de un texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prolatus. Uso: - de Cicerón, Ciceronis locus; - poéticas, poëtarum loci. citación: vocátio, onis f. Sin: in ius vocátio; áctio vocandi in ius. citar: (avisar a uno señalándole día, hora y lugar para tratar de algún negocio) álicui vel cum áliquo tempus et locum (colloquendi) constitúere // (referir textualmente lo que otro ha dicho o escrito) verba (las palabras), locum (el pasaje) alicúius afferre, proferre, referre; commemorare. Uso: - a Homero, Homerum (vel illud Homeri) commemorare; - a Platón, Platonis locum afferre; - un ejemplo, exemplum pródere, prodúcere, propónere; exemplo uti; - a uno como ejemplo, áliquem in exemplum indúcere; - una prueba, testimónium proferre // (emplazar a uno ante un juez) citare áliquem. Sin: in ius vocare; in iudícium arcéssere; ad iúdicem vocare. Uso: 225 cítara - a uno como testigo, áliquem testem citare; citare áliquem in testimónium; testem citare in áliquid. cítara: cíthara, ae f. Uso: tocar o tañer la -, citharizare. de -, civitatem adipisci; pedir la - en otro Estado, civitatem mutare; perder el derecho de -, civitatem amíttere; quitar a uno el derecho de -, civitatem álicui adímere; tener -, civitatem habere. ciudadano: adj cívicus, a, um // sust civis, is mf. Uso: - blanco, civis albícolor vel albi coloris; - negro, civis nigri coloris; - honorario de Berlín, honorárius civis Berolinensis; - del mundo, civis orbis terrarum. citarista: citharista, ae m; citharístria, ae f. cítiso, v. codeso. citofagía: cytophágia sive -phagīa, ae f. citófono: citóphonum sive citophōnum, i n; citophónium, ii n. citología: cytológia sive -logīa, ae f. Sin: cellularum doctrina vel sciéntia. citológico: cytológicus, a, um. citoplasma: cytoplasma, ătis n. citostoma: cytóstoma, atis n. citrato: citratum, i n. Sin: sal cítricum; sal cítricus; sal citratum vel citratus. cítrico: cítricus, a, um. Uso: ácido -, ácidum cítricum. city: média urbs. ciudad: urbs, urbis f (- grande); óppidum, i n (- de provincia); cívitas, atis f (conjunto de ciudadanos). Uso: - industrial, artificiosa urbs; urbs indústria; - fantasma, urbis simulacrum. Ciudad del Vaticano: Cívitas Vaticana. ciudadanía: cívitas, atis f. Uso: - honoraria, cívitas honorária; conferir a uno la -, civitatem álicui dare, impertire, impertiri, largiri; áliquem civitate donare; obtener el derecho civil: adj civilis, e // fig humanus, a, um. Sin: excultus // sust civis, is m. civilista: iuris civilis peritus. Sin: actor privatarum causarum. civilización: civilizátio, onis f. Sin: civílitas; civilis cultus (-us m); cultus humanus; animorum cultura; humanitatis cultus; humanus civilisque cultus; cultus atque humánitas. Uso: la - actual, civilizátio hodierna; - consumista, civilis cultus rerum consumendarum; cristiana, christiana humánitas; - griega y romana, humanus cultus Graecorum et Romanorum; - moderna, recentior civilis cultus; mundial, cunctorum hóminum cultus civilis; - occidental, humanitatis cultus occidentalis; - universal, cultus humanitasque géntium; del amor y de la vida, amoris vitaeque cultus; la causa de la -, civilis culturae humanitatisque causa. civilizado: civilizatus, a, um. Sin: cultus. civilizar: civilizare. Sin: urbanum fácere, ad humanitatem informare, conformare, excólere; ad civiles mores revocare; humanum cultum indúcere; humano cultu excólere; in humanum cultum civilemque dedúcere // civilizarse, ad humanitatem conformari, éxcoli, informari. Sin: humaniorem fíeri; feritatem exúere. 226 clase civilmente: civíliter; (urbanamente) urbane. civismo: pátriae cáritas. Sin: civilis ánimus; civile stúdium. cizaña: (planta) zizánia, ae f; zizánia, orum npl. Sin: lólium; herba nocens // fig, discórdia. Uso: sembrar -, discórdiam concitare; discórdias excitare vel sérere (en medio del pueblo, in vulgus); dissensiones commovere vel fácere. clac: tútulus plicábilis. clámide: chlamys, ĭdis f. Sin: paludamentum. clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (camarilla) impenetrábile sodalícium; inaccessíbile consórtium; sodalícium profanos excludens // (claque) v. esta voz. clandestinidad: clandestínitas, atis f. Uso: vivir en la -, vitam clandestinam dégere. clandestino: clandestinus, a, um. Sin: occultus; secretus. claque: turba plausorum. Sin: turba plaudéntium. clara: albumen, mĭnis n. Sin: album ovi. claraboya: tecti fenestella. claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: misionero -, missionárius claretianus // sust claretianus, i m. Sin: sócius vel sodalis claretianus. clarín: clarinum, i n. Sin: tuba clarísona. clarinete: (instrumento) clarínulum. Sin: tíbia clarísona // (quien lo toca) clarinista, ae m. clarión: creta, ae f. Sin: gýpseum bacillum vel gráphium. clarisa: clarissa, ae f. Sin: claralis vel clarensis virgo; soror religiosa a Sancta Clara nuncupata. clarividencia: facultas longinqua percipiendi. Sin: divinátio; vaticinátio // (penetración, perspicacia) perspicácitas, atis f . Sin: sagácitas; mentis acumen. clarividente: divinator, oris m. Sin: vaticinator; vates // (perspicaz) vir sagacíssimae mentis. claro (en un bosque): rárior silva. claroscuro: (conveniente distribución de la luz y de las sombras en un cuadro) apta lucis et umbrae míxtio. Sin: lumen et umbra; lúminum umbrarumque rátio // (diseño o dibujo que no tiene más que un color sobre la superficie en que se pinta) monochrómaton, i n. Sin: monochrómatos pictura; unícolor vel unīus coloris pictura. clase: (división de estudiantes) scholae classis (-is f). Uso: - mixta, classis promíscua vel communis; alumnos de las - superiores, discípuli clássium superiorum // (aula) schola, ae f // (lección) léctio, onis f. Sin: praeléctio; schola. Uso: - particulares, privatae scholae; institútio subsidiária; - de latín, schola latina; horas de -, horae institutóriae; horas de - semanales, scholae hebdomadales; en sus -, in praelectiónibus suis; dar -, lectiones dare vel trádere; praelectiones habere; dar - particulares, privatas scholas habere; ¡ven al frente de la -!, veni ante classem! // (categoría de ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus. Uso: - alta, classis superior; - dominante, classis dóminans; - media, médius ordo; média cívium classis; classis médiae condicionis; hómines médiae fortunae; hómines 227 clásicamente módice locuplētes; - obrera, ordo operárius vel operariorum; proletária classis; plebs operária; - sociales, cívium órdines; civitatis classes; sociales coetus; individuo de la alta, áliquis ex strato superiore exoriundus // concordia entre las - sociales, cívium órdinum consensus; consensus ómnium órdinum; cooperación de las - sociales, cívium órdinum adiutrix ópera; desigualdad de las - sociales, clássium (vel cívium órdinum) inaequálitas, disparílitas, dispáritas; igualdad, equilibrio de las - sociales, clássium aequálitas vel aequilíbritas; hombres de toda clase, omnis géneris hómines; lucha de clases, órdinum inter ipsos dimicátio; civitatis clássium inter ipsas dimicátio. clásicamente: clássice. Sin: clássico more; exemplo optimorum scriptorum. Uso: escribir -, ad exemplar optimorum scriptorum scríbere // (en sentido genérico) óptime; eleganter; probate. clasicismo: classicismus, i m. Sin: classicorum scriptorum rátio, stúdium, imitátio; classicorum artíficum rátio; more antiquorum sentiendi vel scribendi rátio. clasicista: adj classicísticus, a, um // sust classicista, ae m. Sin: classicorum scriptorum aut classicorum artíficum studiosus, sectator, fautor, propugnator. clásico: (concerniente o relativo a la literatura o al arte de la antigüedad griega y romana, y a los que en los tiempos modernos los han imitado) clássicus, a, um. Sin: praestans; óptimus, doctus, élegans. Uso: escritores -, scriptores clássici; praestantes latinitatis scriptores; óptimi latinitatis auctores; lenguas -, linguae clássicae vel antiquae; poesía -, poēsis (-is; ac -in f) clássica; literatura -, lítterae clássicae vel antiquae; también antiquae lítterae elegantes; mundo -, cultura -, antíquitas docta et élegans // (partidario del clasicismo) clássicus, i m // (modelo en cualquier literatura o arte) óptimus, a, um. Sin: praestantíssimus; politus probatusque. Uso: lengua -, lingua óptima vel praestantíssima; lingua polita probataque; escritores -, praestantes scriptores vel auctores; scriptores óptimi; probati, boni; clásicos del género literario, clássici géneris litterárii. clasificación: classificátio, onis f. Sin: gradátio; ordo; descríptio vel discríptio; distribútio; seléctio; diribítio; in classes vel in gradus distribútio; in órdines partítio; in génera disposítio. Uso: - general, ordo generalis; descríptio generalis; - social, classificátio socialis; classes (-ium fpl) sociales; - de la correspondencia, epistularum diribítio; - de expedientes, pagellarum vel libellorum distribútio, seléctio, diribítio; hacer una - de los concurrentes, petitores in gradus distribúere; pro dignitate áemulos dispónere; nuestro atleta ocupa el cuarto lugar en la - nacional, noster athleta óccupat quartum locum in gradatione nationali. clasificador: collectórium, ii n. Sin: scrínium vel loculamentum scriptis in lítteras digerendis. Uso: - plástico, collectórium plásticum. clasificar: distribúere. Sin: in órdines distribúere; descríbere vel discríbere; digérere; in órdines divídere; in génera dispónere. Uso: expedientes, pagellas vel libellos distribúere, selígere, diríbere; pagellarum fascículos distribúere. clasismo: classismus, i m. Sin: clássium dispárium stúdium; concertationes inter órdines; conflictationes inter classes. clasista: classista, ae m. Sin: concertator pro órdine (vel pro classe) cívium; clássium dispárium studiosus. claustro: peristylum monachale. Sin: pórti- 228 cleptómano cus quadrilátera. tocar el -, clavicýmbalum pulsare. claustrofobia: claustrophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: claustri vel claustrorum pavor; clausorum locorum formīdo. clavicembalista: clavicymballista, ae m; clavicymballístria, ae f. clavicímbalo, v. clavicémbalo. cláusula: cláusula, ae f. Sin: terminátio. Uso: - rítmicas, cláusulae vel terminationes numerosae; tipos de cláusulas, clausularum génera vel formae. clausura: clausura, ae f. Sin: monachalis clausura. clavado: clavatus, a, um. Sin: confixus, a, um. Sin: clavi affixus. clavadora: instrumentum clavis immittendis. clavar: clavare. Sin: confígere; clavis affígere. clave: clavis, is f. Uso: - de violín, clavis violínica // (signos convenidos para escribir en cifra u otros distintos de los usuales) notae, arum fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel arcanae, vel occultae) notae. Uso: explicación de la -, secretarum notarum explicátio, explanátio, interpretátio; - para explicar las inscripciones, clavis ad explicandas inscriptiones // (noticia o idea por la cual se hace comprensible algo que era enigmático) via vel áditus (-us m) ad áliquid. Uso: dar la - de un problema, áliquid explanare, explicare; encontrar la - de algo, áliquid intellégere; intelligendi viam invenire // (Arq, piedra con que se cierra el arco o bóveda) médium saxum. clavel: dianthus, i m. Sin: caryophillum vel garyophyllon; dianthus caryophyllus. clavicímbano, v. clavicémbalo. clavicordio: clavichórdium, ii n. clavícula: clavícula, ae f. clavija: (taruguillo para ensamblajes o para tapar un agujero) paxillus, i m. Sin: épigrus; cunéolus; clávulus // (pieza en instrumentos músicos) verticillus, i m // (pieza que se conecta a la base de un enchufe, para establecer un contacto eléctrico) spina (-ae f) contactūs. clavo: clavus, i m. Uso: el que hace clavos y clavijas, clavárius, ii m; fábrica de clavos, clavorum officina; tienda de clavos, clavorum taberna; surtido de clavos, clavorum congéries // (capullo seco de la flor del clavero) caryophyllum vel garyophillum, i n. claxon: búcina, ae f. Sin: appropinquantis (vel occurrentis, vel advenientis) autocineti vox; sonorus autocineti index. clemátide: clématis, ĭdis f; clematitis, ĭdis f. clepsidra: clépsydra, ae f. Uso: el que hace o vende clepsidras, clepsydrárius, ii m. cleptomanía: cleptománia sive -manīa, ae f. Sin: furácitas; furandi libido; ínsita furandi libido; ingénium furandi. cleptómano: cleptómanes, is m. Sin: furax, ācis ; insanus fur; cleptomániā affectus vel laborans. clavero, v. giroflé clavicémbalo: clavicýmbalum, i n. Uso: 229 clergyman clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more confecta. clerical: adj clericalis, e // sust clericorum (vel ecclesiasticorum, vel cleri) fautor m vel fautrix f. clericalismo: clericalismus, i m. Sin: favor in clerum; favor erga cléricos vel ecclesiásticos; in cléricos stúdium; stúdium favendi cléricis. vel status (-us m). Uso: - áspero, caeli aspéritas; - muy benigno, caelum mitíssimum, glacial, glaciale caelum; - malsano, aër péstilens ; - pesado, caeli grávitas; - sano, caeli salúbritas; salubre caelum; - tórrido, tórridum caelum; - variado, caeli varíetas; el - del mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli statūs mutationes; - uno o dos grados más benigno según la escala Celsius, caelum uno duobusve grádibus celsianis mítius. climático: climáticus, a, um. Sin: caeli (gen); ad clima áttinens. clericalizar: clericalizare. clérigo: cléricus, i m. Uso: - Regulares de la Madre de Dios, Ordo Clericorum Regulárium a Matre Dei; - vago, cléricus vagus. clero: clerus, i m. Uso: - extranjero, clerus alienígenus vel éxterus; - indígena, clerus indígena, indígenus, pátrius, domésticus; - regular, clerus regularis; - secular, clerus saecularis // pequeño clero, pueri altari inservientes vel ministrantes; puerorum altari ministrántium coetus. clíbano: (horno portátil) clíbanus, i m. cliché: chalcotýpia sive -typīa, ae f // fig, exemplar, aris n. Sin: praestituta forma; spécimen praestitutum. cliente: (protegido, da) cliens, entis mf (gen pl cliéntium vel clientum); clienta, ae f // (comprador, ra) emptor, oris m; emptrix, icis f. climatología: climatológia sive -logīa, ae f. Sin: clímatum stúdium. climatérico: climactéricus, a, um. Sin: scánsilis, e; scalaris, e. Uso: año -, climacter, ēris m; tiempo -, v. climaterio. climaterio: climactéricum tempus (-poris n) clímax: (gradación) gradátio, onis f. Sin: progréssio. clínica: clínica, ae f. Sin: nosocomīum; valetudinárium; medicina. Uso: - dermatológica, ginecológica, odontológica …, clínica dermatológica, gynaecológica, odontoiátrica …; - particular, domus clínica vel therapéutica; - privada, nosocomīum privatum; - psiquiátrica, valetudinarium vel nosocomīum psychiátricum // (parte práctica de la enseñanza de la medicina) clínica, ae f. Sin: clínice, es f. clientela: (conjunto de los clientes de una persona o de un establecimiento) clientela, ae f // (personas que están bajo la protección o tutela de otras) clientes, ium vel um mf // (los parroquianos) emptores, um m; emptrices, um f. clipboard (Inform): latíbulum, i n. clima: clima, ătis n. Sin: caelum; caeli natura clipper: (velero) velocíssima scapha velífera clínico: adj clínicus, a, um // sust clínicus, i m. Sin: médicus clínicus. clip: (grapa para sujetar papeles) fíbula, ae f. 230 coalición // (avión) aëronavis transoceánica. cloroformizar: chlorofórmio sopire áliquem. clisé, v. cliché. cloroformización: sopor per chlorofórmium inductus. clistel, clister o clisterio: clyster, ēris m. Sin: clystérium; clysmus; enteroclysma (-ătis n); alvi dúctio; clysteris iniéctio; alvi irrigátio; intestinorum lavátio vel lótio. Uso: limpiar el vientre con -, alvum clysterizare vel clysteriare; clystere alvum purgare. clisterizar: clysterizare. Sin: clysteriare // clisterizarse, clystēre purgari. clítoris: clítoris, is (ac -in) vel ĭdis f. cloroformo: chlorofórmium, ii n. Sin: chlorofórmicum medicamentum. clorosis: chlorosis, is f. cloruro: chlorurum, i n. Sin: sal chlorhýdricum; sal chlorhýdricus. Uso: - de cal, calx (calcis f) chlorata. clown: ridiculárius, ii m. Sin: scurra; lúdius; sánnius. clon: clonum, i n; clon, onis m. Uso: una computadora -, computatrum hýbridum. clonación: clonátio, onis f. Sin: clonizatio; clónesis; clónitus, us m; clonifactum, i n. clonado: clonizatus, a, um. Sin: clonifactus. Uso: oveja -, ovis clonizata. clonar: clonare. Sin: clonifácere; clonizare; clonítui óperam dare. Uso: - fetos humanos, fetus humanos clonare; licencia, permiso de -, licéntia vel permíssio clonizandi. club: coetus, us m. Sin: sodalícium; sodálitas; socíetas; consociátio; círculus. Uso: - deportivo, sodalícium athléticum; sodálitas corpóribus lúdicre exercendis; Rotary -, - de los Rotarios, Rotariorum coetus; - de fútbol, socíetas pedilúdii clueca: gallina matrix. Sin: mater gallina; gallina íncubans vel quae íncubat (cuando empolla); gallina nutrix (cuando cría los pollitos). cluniacense: cluniacensis, e. clorato: sal chlóricum; sal chlóricus. coacción: conatus, us m. Uso: intentos de psicológica, conatus ipsos ánimos coërcendi. clorhidrato: chlori hydratum. clorhídrico: chlorhýdricus, a, um. Sin: hydrochlóricus. coactor, v. exactor. coadjutor, coadyutor: coadiutor, oris m. clórico: chlóricus, a, um. coadyuvar: coadiuvare. cloro: chlorum vel chloron, i n. coagulación: coagulátio, onis f. clorofila: chlorophylla, ae f. Sin: chlorophyllum. coágulo: coágulum, i n. Sin: concrétio. clorofórmico: chlorofórmicus, a, um. coalición: coalítio, onis f. Uso: convenio de 231 coaxial -, contractum coalitionis; - gobernante, formada por democristianos y socialdemócratas, coalítio administratrix, quae ex demócratis christianis et demócratis sociálibus constat. cobro, v. cobranza. cocacola: cocacola, ae f. Uso: lata de -, metállina cocacolae pyxis (-ĭdis f). cocaína: cocaīna, ae f. Sin: cocaīnum; coca stupefáciens. Uso: traficante de -, cocaīni negotiator. coaxial: eodem axe volúbilis. cobáltico: cobálticus, a, um. cocainismo: cocainismus, i m. cobalto: cobaltum, i n. Uso: color -, caerúleus color; cielo de -, caelum caerúleum vel serenum; - radiactivo, radiocobaltum; cobaltum radios educens. cocainomanía: cocainománia sive cocainomanīa, ae f. Sin: cocaīnae stúdium vel cupíditas; immódicus cocaīnae usus. cobaya, v. cavia. cocainómano: cocaīni cúpidus. cobertera: operimentum, i n. Sin: opérculum. cocción: decóctio, onis f. Sin: coctura. cobertizo: (techo voladizo) téctulum pénsile. Sin: pénsilis subgrunda ; pénsile subgrúndium // (sitio cubierto, generalmente tosco y sencillo) receptáculum, i n. Sin: repositórium; tegulatum. Uso: - para reparar las mieses de la lluvia, nubilárium. cobertor: (cubrecama; frazada), v. estas voces. cobrador, ra: exactor, oris m; exactrix, icis f. Uso: - de impuestos: apodecta, ae m; tributorum exactor m vel exactrix f; pecúniae públicae coactor m vel coactrix f. cobranza: (acción de cobrar) exáctio, onis f. Uso: hacer las cobranzas, débitam pecúniam exígere // (efecto de cobrar) pecúnia exacta, coacta, collecta. Sin: nummi accepti mpl. cobrar: accípere (pecúniam). cobre: aes, aeris n. Uso: - rojo, cuprum; mina de -, fodina aeris; fodinae aeráriae. coche : (carruaje generalmente de cuatro ruedas) raeda, ae f. Sin: currus, us m. Uso: cuna, currus púero vehendo; - fúnebre, currus funestus // (automóvil) autocinetum, i n. Sin: autoraeda; autocurrus; autovehículum; currus automóbilis vel automatárius. Uso: - ambulancia, raeda circumforánea; - blindado, autoraeda cataphracta vel loricata; currus aeratus automatárius; - bomba, autocinetum pyróbolo dolose instructum; - capilla, sacellum automatárium; subrotatum sacellum automatárium; - “Dacia”, autocinetum fabricationis, cui nomen “Dacia”; - descubierto, autocinetum intectum; - eléctrico, autocinetum eléctricum; - estacionado, autocinetum statutum; - “Fiat” usado, autocinetum Fiat, álium ante habens possessorem; - fúnebre, autocurrus fúnebris; - Mercedes Benz, autocinetum mercedónium; - nacional, currus automatárius domésticus; - Opel, autocinetum opelianum; - parlante, autocinetum loquens; - particular, autocinetum privatum; patrullero, autocinetum circumspectórium; pensante, autocinetum cógitans; - pequeño, autoráedula; - provisto de dos motores, autocinetum bimotrale; autocinetum binorum 232 coco motrorum; - Pullman, autoraeda pul(l)maniana; - salón, carrus cómmode instructus; solar, autocinetum solare; - tope, currus incursans vel concursans // - de alquiler, de punto, de plaza, vehículum públicum vel meritórium; raeda pública vel meritória; - de auxilio, autocurrus instrumentárius; - de carrera, autocinetum cursórium, currule, currile; - de carrera de fórmula 1, autocinetum cursórium órdinis primi; - de mudanzas, autovehículum ad res domicílii transferendas; - de seis cilindros, autocinetum sex cylindrorum; - de varias cilindradas, autocinetum plurimodiolatum // fábrica de coches, ergastérium autocinéticum; viaje en -, iter autocinéticum; véctio vel vectátio autocinética // bajar del -, ex autocineto descéndere vel égredi; conducir un -, autocinetum gubernare, régere, dirígere; el - está parado, autocinetum manet immotum; ir, viajar en -, (in) autocineto vehi vel vectari; subir al -, (in) autocinetum inscéndere, ascéndere, conscéndere, escéndere, scándere; automatáriam raedam intrógredi; tomar un - de alquiler, vehículum públicum condúcere // (vagón) carrus, i m; carrum , i n. Sin: currus (- us m); carruca. Uso: - cama, currus dormitórius; cubículus cubitórius; carrus dormitórius; carruca dormitória; dormitórius hamaxóstichi currus; dormitórius ferratae viae carrus; - comedor, - restaurant, carrus cenatórius; currus escárius; carruca cenatória; - correo, currus tabellárius vel epistolaris; - de carga o de mercancías, carrus onerárius vel sarcinárius. cochecito: císium, ii n. Sin: plostellum; parvum vehículum. Uso: - de mano, chiramáxium; vehículum manuale; - de niño, autoráedula; (infantis) plostellum. cochera: (lugar donde se guardan los coches) área stativa. Sin: raedária vel raedarum státio; autoraedarum státio; autovehiculorum receptáculum; autocinetorum stábulum; tabernáculum automatáriis vehículis asservandis. cochero: raedárius, ii m. Uso: - de alquiler; cisiárius. cochinilla: cochinilla, ae f. cocido: sust elixura, ae f. Sin: caro elixa. cociente: quotus, i m. Uso: - intelectual, index intelligéntiae; quotiens (-entis n) intelligéntiae; - intelectual, tres puntos inferior, quotiens intelligéntiae, tribus punctis inférius. cocina: (lugar donde se prepara la comida) culina, ae f. Sin: coquina // (aparato para cocer los alimentos) culina, ae f. Sin: focus. Uso: - a gas, focus gásicus; culina gaso acta; - con horno eléctrico y termostato, culina fóculo eléctrico et thermóstato parata; - de campaña, authepsa campestris; - eléctrica, focus eléctricus // (los manjares) culina. Sin: cibi, orum mpl // (arte de preparar los manjares) culina. Sin: coquina; condiendi rátio. Uso: - china, Sinénsium coquinária ars; ars coquendi apud Sinenses; - económica, culina oeconómica; - popular, culina popularis. cocinera: coqua, ae f. Sin: magīra. cocinero: coquus vel cocus, i m. Sin: coctor; coffárius. Uso: - jefe, magīrus; archimagīrus. cocktail, v. cóctel. coco: (cocotero) cocus vel coccus, i f. Sin: cocos nucífera // (fruto) cocum vel coccum, i n. Sin: coci nux // (bebida) coci pótio // (fantasma con que se mete miedo a los niños) lámia, ae f. 233 cocotero cocotero, v. coco. míscua utriusque sexus educátio vel institútio. cóctel o coctel: cinnus, i m. Sin: própoma (-ătis n); pótio cinni. Uso: - Martini, martiniana mixtura; - molotov, lagúncula molotoviana. coeficiente: coëffíciens, entis m. Uso: - de expansión, coëffíciens dilatationis // Mat (númerus) coëffíciens; index (-dĭcis m) effíciens. coctelera, v. mezclador. coepiscopado: coëpiscopatus, us m. codal: cúbiti tégimen. coepíscopo: coëpíscopus, i m. codeso: cýtisus, i mf; cýtisum, i n. coerción: coërcítio, onis f. códice: codex, ĭcis m. codificación: codificátio, onis f. Sin: in códicem redáctio; composítio iuris. coercitivo: coërcitivus, a, um. Uso: medida -, áctio coërcitiva. coetáneo: coaetáneus, a, um. código: (cuerpo de leyes dispuestas según un plan sistemático) corpus iuris. Sin: leges (scriptae) // (recopilación de leyes, instrucciones, estatutos) codex, dĭcis m. Uso: - civil, civílium legum codex, - de comercio o mercantil, legum codex ad mercaturam pertinéntium; - de derecho canónico, Codex Iuris Canónici; - de derecho civil, codex iuris civilis; - marítimo, codex náuticus; classicarum legum codex; legum codex ad classem spectántium; - militar, militárium legum codex; legum codex ad exércitum pertinéntium; penal, codex poenalis; poenálium legum codex, delictorum poenarumque codex // (reglamento) codex, dĭcis m. Uso: - de la circulación, - vial, codex viárius; lex viária; codex legum viariarum; - telegráfico, codex rei telegráphicae // - genético, programma genéticum. Sin: notae genéticae // - postal, númerus praepositivus. coeterno: coaeternus, a, um. coexistencia: coëxsisténtia, ae f. Sin: coniuncta exsisténtia. cofa: carchésium, ii n. coffe break: (pausa, para tomar el café) pausa cafeária; (descanso, para tomar el café) intervallum cafeárium. cofia: (red para el pelo) caláutica, ae f // (gorro) mitella, ae f. cofradía: sodálitas, atis f. Sin: sodalícium; sacra sodálitas. Uso: - de la Doctrina Cristiana, Sodálitas Doctrinae Christianae. cofrecillo o cofrecito, v. cajita. codirector: commoderator, oris m. cognoscible, v. conocible. codorniz: coturnix, icis f. cogulla: cuculla, ae f. Sin: cucullus; cucullum. Uso: vestido de -, cucullatus. coedición: consociata vel communis edítio. cohabitación: cohabitátio, onis f. coeducación: coëducátio, onis f. Sin: pro- 234 colaborador cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita, cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabitatrix, icis f. cohesión: coháesio, onis f. Uso: - de los átomos, átomi inter se cohaerescentes // (fig, unión) animorum coniúnctio. coincidir: congrúere. Sin: convenire; consonare. coito: cóitus, us m. Uso: - heterosexual, homosexual, cóitus heterosexualis, homosexualis. cojín: pulvillus, i m. cohesor: túbulus undis electromagnéticis indicandis. cohete: (- pirotécnico) rádius, ii m. Sin: ignis volans; volans rádius; rádius pýrius, lúcidus, micans; míssile pyrium. Uso: - de señalamiento, rádius pýrius qui significationis causā adhibetur; señal dada con un -, significátio rádio pýrio facta; lanzar un -, rádium pýrium sublime expéllere; se levanta en el aire un -, rádius pyrius sublime fertur // (arma de guerra o instrumento de investigación científica) míssile, is n. Sin: rocheta sive rucheta, ae f. Uso: - espacial, míssile spatiorum; - sonda o de reconocimiento, specillum; - soviético, soviéticum míssile; - teledirigido, míssile telerectum vel teledirectum; - de largo alcance, rucheta longi spátii; lanzar cohetes a la luna, a los espacios interplanetarios, ad lunam, ad intermúndia missília iácere; missílibus lunam, intermúndia pétere. cohibente: instrumentum cóhibens. Sin: corpus obstans. cohombro: cúcumis, mĕris m vel cúcumis, is ( ac -im, abl. -i) m. coiffeur: capillorum concinnator. coima: illícitum pecúniae donum. Uso: sobornar con coimas, aere domare. coincidencia: conveniéntia, ae f. Uso: - de hechos, conveniéntia rerum; - de ideas, conveniéntia sententiarum. cojinete: (pieza en la que gira un eje) cubile, is n. Uso: - de bolas, cubile sphaerularum. col: brássica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fermentada, brássica fermentata; caulis ácidus; - rizada, brássica crispa. cola: (hilera de personas que esperan algo) exspectántium ordo. Sin: séries, ēi f. Uso: hacer -, in órdine esse; en série stare vel adstare // (pasta de gelatina que sirve para pegar) gluten, tĭnis n. Sin: glútinum; glus, glutis f. Uso: fabricante de -, glutinárius // (extremidad posterior del cuerpo) cauda, ae f. Sin: penis, is m // (porción que en algunas ropas talares se prolonga por la parte posterior y se lleva comúnmente arrastrando) cauda, ae f. Uso: llevar la -, tráhere caudam // (- o cabellera de cometa) lúcida fax (facis f) // (- de pescado) ichthyocolla, ae f. colaboración: cooperátio, onis f. Sin: sócia (vel sociata, vel consociata, vel mútua) ópera in áliqua re; communis nisus (-us m). Uso: internacional, mútua inter nationes ópera; política, sociata ópera ad rem políticam spectans; en -, sociā óperā; consociatis víribus; libro escrito en -, liber sociatā aliquorum óperā scriptus. colaboracionista: adiutor (-oris m) vel adiutrix (-icis f) contra pátriam. colaborador, ra: laboris vel óperis sócius m, sócia f. Sin: sodalis (-is mf) óperis; laboris consors (-sortis mf); synergus (-i m); adiutor 235 colaborar m, adiutrix f (in áliqua re, ad áliquid); auxiliaris (-is mf); auxiliárius m; auxiliária f; laborum párticeps (-cĭpis mf); collaborator, oris m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, óperis nostri sócius. colaborar: cooperari. Sin: collaborare; cum áliquo óperam sociare vel navare; adiutricem óperam álicui praestare. Uso: - estrechamente con alguien, arte (vel arcte) cum áliquo cooperari. colación: (refacción) v. lunch. colada: (acción de colar) lavátio, onis f. Sin: detérsio; abstérsio // ropa -, abluta líntea. colador: colum, i n. Sin: colatórium; cribrum. Uso: - de caldo, de pasta, de macarrones, iuris, pastae, tubulatae pastae colum. colapez: ichthyocolla, ae f. Sin: gluten (-tĭnis n) piscárium. colapiscis, v. colapez. colapso: vírium debilitátio, extenuátio, deféctio. Uso: - cardíaco, cordis collápsio // (fig, - moral) ánimi deféctio. colateral: (adyacente por un lado) láteri haerens (-entis). Sin: ex látere haerens // (pariente que no lo es por línea recta) ex látere vel ex latéribus cognatus m, cognata f. Sin: affinis mf; transverso cognationis gradu coniunctus. Uso: parentesco -, cognátio (ex latéribus); affínitas. colback: pellíceus (Russorum) píleus. Sin: cápitis tegumentum pellíceum. gomapluma, cúlcita e gummi plúmea; - de lana, cúlcita lánea; - de muelles, ínstitae, arum fpl; - de pluma, plumácium, ii n; cúlcita plúmea. colchonero, ra: culcitárius vel culcitrárius, ii m, culcitária vel culcitrária, ae f. Sin: culcitarum confector m, confectrix f. colchoneta: culcítula vel culcitella, ae f. Sin: parva cúlcita. colección: colléctio, onis f. Sin: collectus, us m; res collectae; collecta, orum npl; collectánea, orum npl. Uso: - especiales, collectánea speciália; - jurídica, corpus iuris; - numismática, corpus nummorum; nummi collecti; - de cassettes, casetotheca; - de clásicos latinos, colléctio classicorum latinorum; - de cuadros, pinacotheca; - de documentos, documentárium; - de escritos, scripta collectánea; - de inscripciones, corpus inscriptionum; - de leyes, legum corpus; - de libros, librorum séries; bibliotheca; - de piedras preciosas, thesaurus gemmarum; - de poesías, thesaurus cárminum vel poématum; - de sellos de correo, pittaciorum cursuálium colléctio; pittácia cursuália (vel cursória) collectánea; pittácia epistolária in órdinem redacta vel in unum collecta; - de sentencias, dicta collectánea; - de todas las herejías, ómnium fídei cathólicae errorum collectus // hacer - de cuadros, tábulas pictas collígere vel úndique coémere; hacer una - numismática, véteres recentioresque nummos in órdinem redígere. coleccionar: collígere. coleccionista: studiosus (alicúius rei) collector m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae studiose (áliquid) cólligit. colcha, v. cubrecama. colchón: cúlcita vel cúlcitra, ae f. Uso: - neumático, - de aire, cúlcita inflábilis; - de colecta: (recaudación hecha por lo común con un fin caritativo) stips (stipis f) collatícia. Sin: collecta; pecúnia collecta. Uso: hacer 236 colérico una -, pecúniam vel stipem collígere, cógere, conferre // (oración de la misa que reza el sacerdote antes de la epístola) collecta, ae f. colectividad: commúnitas, atis f. Sin: coetus (-us m) hóminum. Uso: - judía, commúnitas iudáica. colectivismo: collectivismus, i m. Uso: marxista, collectivismus marxianus; absoluta rerum commúnio. colectivista: bona publicandi fautor m, fautrix f. colectivización: bonorum aequátio (-onis f). Sin: collectiva rerum dispensátio. Uso: - de los medios de producción, indúctio collectivae temperationis instrumentorum, quibus bona gignuntur. colectivizar: publicare. Sin: in commune redígere. Uso: - los bienes privados, privata bona in commune redígere; singulorum bona commúnia fácere vel réddere. colectivo: adj collectivus, a, um // (pequeño ómnibus) coenautocinetum, i n. Sin: autoraeda longa. Uso: - escolar, coenautocinetum scholare; v. autobús. colector: (recaudador) v. esta voz // (aparato) collectórium, ii n // (alcantarilla) álveus collectícius. Sin: discípula; educanda; instituenda puella. colegialidad: collegialis rátio. Sin: collégii consensus (-us m) vel vis. colegialmente: commúniter. Sin: totíus collégii consensu. colegiata, v. iglesia. colegio: (sociedad o corporación de personas de la misma dignidad o profesión) collégium, ii n. Sin: coetus, us m; socíetas; corpus. Uso: Sacro - de Cardenales, Sacrum Cardinálium Collégium; - episcopal, collégium episcopale; - de profesores, collégium docéntium // - electoral, civitatis pars pópuli legatis creandis // (establecimiento educacional) collégium, ii n. Sin: ephebēum; institutum; paedagogīum. Uso: - eclesiástico, collégium ecclesiásticum; - mixto, collégium mixtum; Pontificio Colegio Brasilero, Pontifícium Collégium Brasilianum; - “Sagrado Corazón”, ephebēum ex Iesu Corde nomen trahens; - de internos, v. internado; - para mujeres, puellarum collégium; puellis educandis institutum; puellare vel femíneum paedagogīum; - para varones, puerorum collégium // (edificio del colegio) domus (-us f) vel aedes (-ium fpl) iuventuti instituendae. colemia: choláemia, ae f. coleópteros: coleóptera, orum npl. colédoco: cholédochus, a, um. Uso: canal -, ductus (-us m) cholédochus. colegial: (relativo a un colegio) collegialis, e. Sin: collegiárius; ad collégium pértinens. Uso: reunión -, collégii coetus // (estudiante en un colegio) collégii sodalis. Sin: ephebēi alumnus. colegiala: collégii vel ephebēi alumna, ae f. cólera: (ira, enojo, enfado) ira, ae f. Sin: iracúndia. Uso: montar en -, irasci; bile exardéscere; iracúndiā exardéscere vel effervéscere // (bilis) bilis, is f // (enfermedad) chólera, ae f. Sin: chólera morbus; asiáticus morbus. Uso: sufrir de -, chólerā laborare. colérico: (que se deja llevar de la ira) iracundus. Sin: ad iram pronus vel proclivis; in iram 237 colesterina praeceps // (relativo al cólera) choléricus. Sin: ad chóleram pértinens // (enfermo de cólera) chólerā affectus vel laborans. colesterina, v. colesterol. colesterol : cholesterolum, i n. Sin: cholesterinum. coleta: con -, crinicaudatus, a, um. collar: (adorno femenil; insignia de algunas magistraturas, dignidades y órdenes de caballería) torques vel torquis, is mf. Sin: collare, is n; línea. Uso: - de la Anunciada, collare vel torquis ab Annuntiata; - de perlas, torquis gemmatus vel gemmata; torquis baccatus vel baccata; línea margaritarum vel ex margaritis ; - de una orden, torquis ornamentárius vel honorárius // (aro que se ciñe al pescuezo de los animales domésticos) collare, is n. colgador: (colgadero) tendículae, arum fpl. Sin: véstium sustentáculum; paenulárium. collera: (- de tiro o tracción) hélcium, ii n. colgadura: palla, ae f. Sin: parastroma, ătis n. colmenar: apiárium, ii n. Sin: alveárium; alveare, is n. cólico: adj cólicus, a, um. Uso: que padece cólicos, torminosus // sust cólica, ae f. Sin: cólicus morbus; víscerum vel cólicus dolor; tórmina, um npl; chodapsus; íleus vel íleos, i m. colmenero: apiárius, ii m. coliflor: cauliflora, ae f. Sin: brássica cauliflora; brássica pompeiana; caulis flóridus. colilla: (resto del cigarro que se tira) ciccum, i n. Uso: colillas que humean, cicca fumántia. colobo: colóbium, ii n. colocación: (acción de colocar) collocátio, onis f // (empleo) munus, nĕris n // (situación) condício, onis f. Uso: una excelente -, óptima condício. colofón: cólophon, onis m. Colombia: Columbia, ae f. colillero: cicca cólligens. Coliseo: Colossēum, i n. Sin: Flávium amphitheatrum. colisión: collísio, onis f. Sin: allísio; collisus, us m; concússio // fig conflictus, us m. colombiano: adj columbianus, a, um // sust Columbianus, i m. colon: colum vel colon, i n. Sin: intestinum crassum, láxius, plénius. Colón: Cristóbal -, Christóphorus Columbus. colitis: colites, is f. Sin: coli inflammátio; crassi (vel latioris, vel laxioris, vel plenioris) intestini inflammátio. collado: (cerro, colina) v. estas voces // (depresión suave por donde se puede pasar fácilmente de un lado a otro de una sierra) clivus, i m. colonia: (conjunto de personas que van de un lugar a otro para poblarlo o cultivarlo, o para habitar en él) colónia, ae f // (territorio fuera de la nación que lo hizo suyo, y ordinariamente regido por leyes especiales) colónia, ae f. Sin: régio vel nátio subiecta; pópulus subiectus // - escolar, parvulorum vel 238 columnata puerorum secessus (-us m). Uso: - veraniega, aestivus (parvulorum vel puerorum) secessus (marítimus, montanus). coloniaje: colónicae dicionis témpora (-um npl) vel aetas (-atis f). colonial: colonialis, e. Sin: colónicus; coloniárius. Uso: comercio -, commércium cum colóniis; géneros -, merces colónicae; guerras -, bella ad colónias acquirendas gesta vel bella quae ad colónias acquirendas geruntur; imperio -, colóniae (las colonias); leyes -, leges colónicae; pueblo sujeto a régimen -, pópulus alienae dicioni ( vel colónicae dicioni, vel colónicae dominationi) obnóxius; someter un pueblo a régimen -, in colónicum domínium ( vel in colónicam dominationem) pópulum redígere; pópulum própriam colóniam constitúere vel sibi subícere. colonialismo: colonialismus, i m. Sin: régimen (-mĭnis n) colónicum. Uso: época del -, colónicae dicionis vel dominationis aetas; colonialismi témpora. colonialista: adj colonialismo favens // sust colonialista, ae mf. Sin: colonialismi fautor m, fautrix f; rerum coloniarum peritus, studiosus; rerum coloniarum perita, studiosa. colonización: (movimiento de población de un país a otro) colóniae vel colonorum dedúctio in áliquam regionem. Sin: colóniae in áliqua regione constitútio vel collocátio // (transformación de un país en un teritorio dependiente de la metrópoli) pópuli redáctio in própriam colóniam; v. colonial. colonizar: colóniam dedúcere (in áliquam regionem) // (formar o establecer una colonia) coloniam in áliqua regione cóndere vel constitúere // (someter un pueblo a régimen colonial) v. colonial. coloquial: colloquialis, e. coloquio: collóquium, ii n. Uso: - desinteresado, collóquium ad cómmoda non áttinens; - diplomáticos, collóquia diplomática; realizar - diplomáticos entre sí, collóquia diplomática inter se ágere; - en la cumbre, collóquium fastigiosum; mediante coloquios, collóquiis institutis. color: color, oris m. Uso: - llamativo, color immódicus, immodestus; - al óleo, color oleárius; de variados -, versícolor, oris; versicolórius, versicolorus. colorear: (dar color) colorare // (teñir) tíngere // fig, ornare. Sin: illuminare. Uso: - el estilo, verba píngere. colorete: rubrīca, ae f. Sin: mínium; purpurissum; fucus rubens vel purpúreus; rubor. Uso: darse -, pintarse de -, purpurisso lábia fucare; purpúreo fuco lábia circumlínere. colorido: colorum varíetas, pulchritudo, venustas. Uso: - falso, fucatus nitor; - natural, color verus; - sano, coloris bónitas; armonía del -, commissura colorum // (fig, brillo del estilo) dicendi color. Sin: orationis ornatus vel nitor. colosal: colossēus, a, um. Sin: colóssicus; colossus; ingens; enormis. columna: (pilar) columna, ae f. Sin: pila, ae f. Uso: - de puente, pila póntilis // - vertebral, columna vertebralis. Sin: vertebrarum séries vel spina; dorsi spina // Mil agmen, mĭnis n. Uso: - motorizada, agmen cúrruum; - blindada, agmen cúrruum loricatorum. columnata: pórticus, us f. Sin: peristýlium; columnarum ordo. Uso: - del Bernini, berniniana pórticus. 239 columnita columnita: columella, ae f. praepósitus Legioni honoratorum; - de nave, magister navis. columpiar: (mecer en el columpio) oscillare. Sin: oscillo movere vel impéllere áliquem // columpiarse, oscillari. Sin: oscillo moveri, impelli, iactari; oscillo lúdere ; fig y coloq, andar contoneándose, anadear, ánatum (vel anátium, vel ánitum) more incédere. columpio: (como instrumento) oscillum, i n; (como juego) oscillátio, onis f. coluro: coluros vel colurus, i m. Uso: - de los equinoccios, colurus aequinoctiorum; - de los solsticios, colurus solstitiorum. comandita: sociedad en -, socíetas mercatória sodálium sponsorum. comanditario: sócius commendatárius. comando: (grupo armado especializado en el combate de choque) manus (-us f) audax. Sin: audácior manípulus; impetuosa manus // Mec gubernátio, onis f. Uso: - automático, gubernátio autómata vel automatária. colutorio: collutórium, ii n. comatoso: veternosus, a, um. Sin: sopitus; intermóriens, intermórtuus, moribundus. Uso: estado -, veternus, i m; coma, ătis n. coma: (estado patológico) coma, ătis n. Sin: veternus; sopor; torpor; sopor gravis; morbosus sopor; torpor letalis. Uso: entrar en -, obtorpéscere; estar en -, torpēre veterno // (signo ortográfico) comma, ătis n. Sin: vírgula. Uso: marcar las -, vírgulis distínguere. combate: próelium, ii n. Sin: certamen, mĭnis n. Uso: - singular, certamen singulare; - naval, aéreo, próelium navale, aérium; dejar a uno fuera de - (en el boxeo) protrúdere áliquem extra certamen; protrusum áliquem devíncere. comadre: (madrina) commater, tris f. Sin: pro matre // (partera) v. esta voz. combés: stega, ae f. Sin: forus, i m; forum, i n. comadreja: mustela, ae f // (propio de o relativo a la -) mustelinus, a, um. combinación: coniúnctio, onis f. Uso: Quím chémica míxtio. comadrona, v. partera. combinada: Dep coniuncta exercitátio. Uso: - nórdica, coniuncta exercitátio septemtrionalis; exercitationes septemtrionales coniunctae. comandancia: (cargo) praetoris munus (-nĕris n) // (edificio) praetórium, ii n. comandante: praefectus, i m. Sin: praepósitus; centúrio, onis m. Uso: - general, praefectus maior; - supremo del ejército, imperator; - de artillería, praepósitus pyroballistariis; - de aviación, aériae classis praefectus; - de caballería, magister équitum; - de los coraceros, praefectus équitum loricatorum; - de los guardacostas, praefectus classis praesidiáriae; - de la Legión de honor, combinado: (cóctel) v. esta voz // Dep, v. seleccionado. combinatorio: combinatórius, a, um. Uso: método -, combinatória méthodus. combinar: compónere. Sin: coniúngere. Uso: - los colores, colores temperare. 240 cómic combustible: adj combustíbilis, e // sust combustíbile, is n. Sin: materia combustíbilis; materies (-ēi f) comburenda; ignis materia; alimentum ignis. comenzar: tr incípere. Sin: incohare vel inchoare. Uso: ¿por dónde comienzo?, unde incípiam? // intr inítium habere. Sin: oriri. comerciable: mercábilis, e. Sin: vendíbilis. comedia: comóedia, ae f. Sin: fábula. Uso: - radial, radiofónica, fábula radiophónica; - televisiva, ludus televisíficus // - de carácter, statária comóedia; - de enredo, comóedia motória // componer comedias, comóedias fácere vel scríbere; desaprobar una -, comóediam improbare; desechar una -, comóediam reícere; representar una -, comóediam vel fábulam ágere, exhibere; ad scaenam édere // de -, cómicus, a, um. comediógrafo: comoediógraphus, i m. Sin: comoediarum scriptor; cómicus. comedor: (pieza destinada para comer) cenáculum, i n. Sin: cenátio; refectórium; epulatórium; triclínium; conclave epulare; oecus refectórius. Uso: - pequeño, cenatiúncula // (que come mucho) comestor vel comesor, oris m. comendador: (caballero de una orden militar que tiene encomienda) commendator, oris m. Sin: eques (équitis m) commendator; torquatus eques; eques beneficiárius. Uso: - de la Orden de Malta, Eques Melitensis beneficiárius; - de la Orden de San Gregorio Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani. comentar: commentari. Sin: explanare; commentário illustrare; annotatiónibus instrúere. Uso: - poemas, cármina commentari. comentario: commentárius, ii m (libro); commentárium, ii n (volumen) . Sin: commentátio. Uso: breve -, commentaríolus; commentaríolum; memoríola. comentarista: commentator, oris m; commentatrix, icis f. comercial: commercialis, e. Sin: mercatórius; negotiatórius; negotialis; ad mercaturam spectans. Uso: ciudad -, urbs a mercatóribus celebrata. comerciante: mercator, oris m; mercatrix, icis f. Sin: mercans (-antis mf); mercaturam exercens. Uso: - al por mayor, negotiator; negótians, - al por menor, al menudeo, ínstitor; vénditor. comercio: (acción de comerciar) commércium, ii n. Sin: mercatura; negotiátio. Uso: exterior, commércium externum; mercatura externa; - ilícito, - clandestino, commércium furtivum; - interior, mercatura vernácula; intermediarios, mercatura intermédia; libre -, líberum commércium; - mundial, commércium mundanum // (tienda, almacén, establecimiento comercial) v. tienda. comestible: esculentus, a, um. Sin: edūlis, e // comestibles, esculenta, orum npl. Sin: edúlia, ium npl; cibaria, orum npl. cometa: (juguete) áquilo, onis f. Sin: áquila chartácea; aquilina ex levi charta figura. Uso: remontar una -, aquilonem sublime ferre // (astro errante) cometa vel cometes, ae f. Sin: stella vel sidus (-dĕris n) cometes; stella crinita; stella cincinnata. cometido: munus, nĕris n. Sin: offícium. Uso: desempeñar su -, múnere fungi; es cometido del juez, iúdicis est. cómic o comic: fábulae nubeculatae. Sin: nubeculati libelli; páginae cómice pictae. 241 comicio comicio: comítium, ii n. Uso: - parlamentarios, comítia parlamentária; resultado de los -, éxitus comitiorum; celebrar - libres, líbera celebrare comítia. cómico: (relativo a la comedia) cómicus, a, um // (divertido, gracioso) cómicus. Sin: ridendus; ridículus. Uso: actor -, cómicus; comoedus; comoediarum actor; una aventura -, ridícula res; poeta -, comoediarum scriptor //ambulantes, viri circenses. comida: (acción de comer) coméstio, onis f. Sin: cibus, i m. Uso: - solemne, sollemnis coméstio; - tranquila, compósitus cibus; - al paso, cibus subitárius; - en frío, cibus siccus // (alimento) cibus, i m. Sin: esca, ae f; victus (- us m). Uso: comidas farináceas, cibi farinácei; comidas de pescado, cibi piscárii; para gatos, félium cibus; tomar su -, cibum cápere // (reunión de personas para comer) cena, ae f. Uso: dar comidas, cenas fácere; asistir a las -, cenas obire; invitar a comer, ad cenam invitare; durante la -, inter cenam // (servicio, plato) mensa. Uso: - principal, mensa principalis // - del mediodía, prándium, ii n; - de la noche, cena, ae f. comienzo: inítium, ii n. Sin: princípium. Uso: - de renglón, líneae inítium. comilona: comissátio, onis f. Sin: helluátio. comillas: vírgulae, arum fpl. Sin: signum citationis; vírgulae dúplices; ápices, um mpl; linéolae, arum fpl. Uso: entre -, inter signa citationis; palabras entre -, verba duabus astricta linéolis; colocar, encerrar algo entre -, áliquid vírgulis (vel apícibus) interclúdere, distínguere, interpúngere. cominería: cavillátio, onis f. Cominform, v. Kominform. comino: cuminum, i n. Comintern, v. Komintern. comisaría: (empleo o cargo de comisario) commissárii vel procuratoris munus, offícium, ministérium // (oficina del comisario) commissárii sedes // (territorio administrado por un comisario) commissárii dício (-onis f). comisario: commissárius, ii m. Sin: procurator; curator; (alicúius rei) praefectus. Uso: de policía, de seguridad, de vigilancia, públicae securitatis commissárius; públicae tutelae curator vel procurator; praefectus vígilum vel publicorum // (inspector de policía) inspector vígilum vel publicorum // (el que tiene podeer y facultad de otro para ejecutar alguna orden o entender en algún negocio) curator, oris m. Sin: procurator. comisión: (conjunto de individuos para entender en algún asunto) commíssio, onis f (álicui rei faciendae, procurandae, administrandae, provehendae). Sin: collégium; consílium; círculus; delecti viri; delectorum virorum collégium. Uso: - cardenalicia, Patrum Cardinálium Consílium; - especiales, círculi speciales; - Europea, Commíssio Europaea; - Internacional, Consílium Internationale; Internationalis Commíssio; Internacional Auschwitziana, Commíssio Internationalis Auschwitziana; - Pontificia para …, Pontifícia Commíssio pro + abl ; - Pontificia de asistencia, Pontifícium Consílium calamitosis vel egentibus adiuvandis, relevandis, allevandis; - Sueca para el premio Nobel, Consílium Nobelianum Suéticum; de investigadores, commíssio investigatorum // (orden que se da a una persona para que ejecute algún encargo) mandatum, i n. Sin: iussum; imperatum. Uso: dar - a uno, mandatum álicui dare ut + subj; cumplir una -, mandatum éxsequi, confícere, effícere, perfícere 242 compañero // (encargo) curátio, onis f. Sin: procurátio; negótium; mandatum (particularmente de encargo verbal). Uso: dar - a uno, curationem álicui commíttere; negótium álicui dare ut + subj; commíttere, mandare álicui áliquid faciendum; commíttere, mandare álicui ut vel ne + subj. tricto) Británnicae Communitatis Domínia; Británnici Impérii Domínia; (en sentido lato) Británnica Nationum commúnitas, socíetas, consociátio. comisionado, da: curator, oris m; curatrix, icis f. Sin: qui pro áliquo negótium curat; quae pro áliquo negótium curat. comodoro: (oficial de marina que manda una división naval de más de tres barcos) classis vel classi praefectus. comisionar, v. comisión (dar comisión). compact disc, CD: discus compactus. Sin: orbículus compactus; phonodiscus compactus. comisionista: mandatorum confector vel perfector. comité: comitatus, us m. Sin: consílium; coetus (-us m); delecti, orum mpl, delectae, arum fpl (de mujeres solas). Uso: - directivo de una revista, consílium commentáriis moderandis; - ejecutivo, comitatus exsecutórius; consílium rei exsequendae; - honorario, comitatus honorárius; honorárium consílium; coetus honoris causā constitutus; - Olímpico Internacional, ómnium nationum Consílium Olýmpiis celebrandis; ex ómnibus natiónibus Consílium Olýmpiis provehendis; - de bioética, comitatus pro bioéthica; reunión del -, consílii conventus vel congréssio; constituir, formar un -, consílium constitúere. cómoda: armaríolum, i n. Sin: armaríolum loculatum vel múltiplex. compadre: cómpater, tris m // (coloq, amigo o conocido) compar, ăris m. Sin: amicus; sócius; sodalis. compaginación: paginarum digéstio vel distribútio. compaginado: in paginas digestus (liber). compaginador, ra: digestor (-oris m) paginarum; paginarum digestrix (-icis f). compaginar: in páginas disponere // (fig, poner en buen orden) ordinare. Sin: instrúere; digérere. comitiva: comitatus, us m. Sin: coetus (-us m); manus (-us f); agmen (-mĭnis n); caterva; cómites, um mpl. Uso: jefe de -, ductor itinerárius. compañerismo: (vínculo que existe entre compañeros) condiscipulatus, us m // (armonía y buena correspondencia entre ellos) v. camaradería. cómitre: (hombre que ejerce su autoridad con excesivo rigor o dureza) cruciator, oris m. compañero: sodalis, is m. Sin: consodalis, is m; sócius; comes, mĭtis m. Uso: - de colegio, ephebēi sodalis (-is m) ; synephēbus, i m; de equipo (deportivo) , collusor (-oris m) sócius; aciēi sócius; - de escuela, condíscipulus, i m ; - de juego, collusor, oris m; - de oficina, collega, ae m; - de trabajo, sócius laboris; de viaje, comes itíneris. command (Inform), comando: iussum, i n. Sin: mandatum. Commonwealth of Nations: (en sentido es- 243 compañía compañía: socíetas, atis f. Sin: sodálitas; consociátio; collégium. Uso: - aérea, socíetas aéria vel aëronáutica; - Aérea Escandinava, Socíetas Aëronáutica Scandinava; - aérea privada, consociátio aéria privata; - Pan American, Socíetas aëronáutica, cui nomen Pan American; - cinematográfica, sodálitas cinematográphica; - comercial, socíetas mercatória vel negotiatória; - dramática, sodálitas scáenica; comicorum vel scaenicorum socíetas; - industrial, socíetas industrialis; Internacional, Consílium Internationale; mercantil, mercatória socíetas; negotiatorum sodálitas // - de Jesús, Socíetas Iesu; - de navegación, socíetas navigatória; - del Santísimo Sacramento, Sodálitas ab Augusto Sacramento; - de seguros, socíetas cautiónibus praebendis; socíetas pro damnis sarciendis; - de transportes, vecturae socíetas // (personas que acompañan a alguien) comitatus, us m // (Mil, unidad táctica que forma parte de un batallón y está mandada por un capitán) manípulus, i m. Uso: los soldados de una -, manipulárii, iorum mpl; manipulares, ium mpl. comparación: comparátio, onis f. Sin: collátio. Uso: - internacional de la enseñanza, internationalis comparátio eruditionis. comparar: comparare. partis f. Sin: provincia; circumscríptio administrativa (división territorial); compartimentum; loculamentum; diaeta; lóculus (de un mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de primera clase, primae classis loculamentum; - de vagón, compartimentum vel diaeta currus ferriviárii; - para fumadores, para no fumadores, compartimentum fumatorum, non-fumatorum; loculamentum tabacum fumántibus, non-fumántibus; dividido en compartimentos, loculatus vel loculosus, a, um. compartimiento, v. compartimento. compartir: tribúere (áliquid álicui). Sin: distribúere; divídere; largiri; partiri, dispertire. Uso: no - las ideas de uno, ab áliquo dissentire. compás: (instrumento) círcinus, i m. Uso: abrir el -, círcinum didúcere; hacer girar el -, círcinum circum vólvere; medir con el -, círcino dimetiri áliquid // Mar, v. brújula // Mus, modus, i m. Sin: númerus; metrum; músicus pes. Uso: individuar una canción desde los primeros -, a primis músicis pedibus quae sit cantiúncula conícere; llevar el -, númerum (vel modum, vel metrum) dúcere; no llevar el -, a número aberrare compasillo: númerus minor. Sin: metrum minus; (músicus) pes minor. comparativamente: comparative. Sin: comparate; per comparationem; in comparatione + gen. compatible: compatíbilis, e. comparativo: adj comparativus, a, um // sust comparativum, i n. compatriota: compatriota, ae m. Sin: patriota; meus, tuus, suus … civis (mi, tu, su … -); (de nuestro país) nostras, atis m; (del país de ustedes) vestras, atis m; popularis, is m. comparsa: persona muta. compartimento: (acción de compartir) partítio, onis f. Sin: divísio; distribútio; séctio // (cada parte en que se divide un territorio, edificio, caja, vagón de viajeros, etc.) pars, compendiador: breviator, oris m. Sin: qui in epítomen áliquid cogit; qui in compéndium áliquid rédigit; qui epítome áliquid circumscribit. 244 competir compendiar: (reducir a compendio algún escrito) compendiare. Sin: epitomare; áliquid in epítomen cógere; epítome áliquid circumscríbere; in compéndium áliquid redígere; áliquid breviare // (escribir, exponer, hablar … compendiosamente) summatim (vel strictim, vel capitulatim, vel bréviter, vel paucis, vel paucis verbis) scríbere, expónere, dícere … // (contener en sí, resumir) complecti. compendio: (sumaria exposición escrita) breviárium, ii n. Sin: summárium; epítoma, ae f; epítome, es f // (sumaria exposición oral) brevis exposítio. Sin: exposítio praecisa. Uso: en -, v. compendiosamente. compendiosamente: compendiose. Sin: bréviter; summatim. compendioso: compendiosus, a, um. Sin: brevis; pressus; praecisus; summatim expósitus (expuesto sumariamente) // (tratándose de un escrito) in epítomen coactus; in compéndium redactus; epítome circumscriptus. compensación: compensátio, onis f. Uso: mensual por las ventajas suprimidas, compensátio ménstrua pro cómmodis sublatis. compensar: compensare. competencia: (competición) competítio, onis f. Sin: certamen; certátio; concertátio; conténtio. Uso: hacerle - a uno en algo, fácere contentionem cum áliquo de áliqua re; venire álicui in contentionem // (emulación) aemulátio, onis f. Sin: certátio; competitorum aemulátio. Uso: - comercial, aemulátio mercatória; certátio commercialis; mercatura áemula ; - desenfrenada, immoderata vel effrenata competitorum aemulátio; libre -, líbera competitorum aemulátio; hacerle - a uno, áliquem aemulari // (rivalidad) simultas, atis f // (incumbencia) munus, nĕris n. Sin: offícium; negótium; opus. Uso: esto es de mi -, hoc meum est; meum est hoc negótium; creer algo de su -, áliquid offícii sui dúcere // (- del juez u otra autoridad) legítima potestas. Sin: ius atque potestas; iuris vel iudícii alicúius (rem esse). Uso: esto es de mi -, hoc est facultatis meae; sin -, nullo iure; nulla potestate; nulla auctoritate; nulla facultate // (aptitud, idoneidad) perítia, ae f. Sin: artis vel doctrinae praestántia; intellegéntia. Uso: - específica, cognítio atque facultas; subtílior intellegéntia; - técnica, ártium perítia; sin -, inscienter; inscite, imperite. competente: ( a quien compete o incumbe alguna cosa) cómpetens, entis. Sin: legítimus, idóneus. Uso: juez -, iudex cómpetens; tribunal -, tribunal legítimum // (apto, idóneo) aptus (álicui rei, ad áliquid). Sin: idóneus (álicui rei; ad vel in áliquid) // (debido) iustus, a, um. Sin: débitus // (proporcionado, adecuado) aequus, a, um. competición: (acción de competir sobre todo en los deportes) certamen, mĭnis n. Sin: competítio. Uso: - comercial, aemulátio mercatória; certátio commercialis; mercatura áemula; - deportiva, lúdicra competítio; lúdicrum certamen; certamen lusórium; - deportivas mixtas, iúvenum et puellarum mixta certámina; futbolística, certamen follis pedumque; - internacional, certamen internationale; internationalis competítio; - olímpicas, certámina Olýmpia; empezar la -, certamen inchoare // (competencia) v. esta voz. competidor, ra : competītor, oris m; competītrix, icis f: Sin: petītor; certans; certator; concertator; agonistes, ae m; áemulus; aemulator. Uso: - olímpico, Olýmpicus sive Olympíacus certator. competir: certare. Sin: concertare; concúrrere; conténdere áliqua re, vel cum áliquo, vel inter se. 245 compilation compilation (Inform) traducción automática de un programa: compilátio, onis f // (colección) collátio, onis f. completas: Liturg, completórium, ii n. Sin: postremae horáriae preces. completo: (cabal) v. perfecto. compile (Inform) traducir automáticamente un programa: compilare. compiler (Inform) compilador, recopilador: compilatrum, i n. Sin: compilatórium. complejo: adj complexus, a, um. Sin: múltiplex; permixtus. Uso: problemas -, complexa problémata // (Psicol, conjunto de ideas, emociones y tendencias generalmente reprimidas) complexus, us m. Sin: consciéntia. Uso: - de culpa, consciéntia de culpa; - de inferioridad, inferioritatis complexus; inferioris condicionis (vel status, vel gradus) complexus; consciéntia de inferiore condicione (vel statu, vel gradu); - de superioridad, exsuperántiae vel praestántiae complexus; tener - de inferioridad, se contemnendum arbitrari // (conjunto de establecimientos fabriles) complexus, us m. Sin: consociátio, onis f. Uso: - comercial alimentario, alimentárius complexus mercatórius; alimentária consociátio mercatória; - técnico “Siemens”, consociátio téchnica “Siemens”; complexus téchnicus “Siemens”, vel qui “Siemens” appellatur. complemento: complementum, i n. Sin: supplementum. complementariedad: complementaríetas, atis f. complementario: complementárius, a, um. Sin: completórius; completivus. complemento: complementum, i n. Sin: supplementum. completamente: complete. Sin: plane; pénitus; perfecte. complexión: (consitución física del individuo) córporis afféctio (-onis f). Sin: córporis constitútio, temperátio, temperatura. Uso: buena, bona constitútio; - débil, infirma córporis constitútio; córporis imbecíllitas vel infírmitas; - externa, córporis figura; - fuerte, firma córporis afféctio; bene constitutum corpus; - grácil, gracílitas vel tenúitas córporis; ser de - enfermiza, infirma valetúdine esse. complicación: Med, implicátio, onis f. Uso: - cardíacas, cordis implicationes; - de una enfermedad, morbi implicátio // (concurrencia y encuentro de cosas diversas) rerum concursus (-us m) // (enredo) implicátio, onis f. Sin: rerum implicátio. Uso: las - de la situación familiar, implicátio rei familiaris // (confusión, trastorno) confúsio, onis f. Sin: perturbátio. Uso: graves - políticas, magna rerum (politicarum) perturbátio // (dificultad) difficultas, atis f. Sin: nodus, i m. Uso: resolver una -, nodum expedire; la cosa presenta una grave -, magnam res difficultatem affert // (estado de una cosa complicada) implicátio, onis f. Uso: la - de una máquina, máchinae implicátio. complicado: (mezclado con otras cosas) múltiplex, plĭcis. Uso: causa -, causa múltiplex; enfermedad -, morbus múltiplex // (enmarañado) contortus, a, um. Sin: perplexus; tortuosus; implicatus, impeditus. Uso: cuestión -, quáestio implicata; res impedita et contorta; discusión -, impedita disceptátio; reglas gramaticales -, implicatiores grammáticae leges // (fig, difícil) diffícilis, e . Sin: árduus. Uso: asunto -, árduum opus; res diffícilis; la situación es -, res in angusto est. cómplice: (que toma parte en el delito o cri- 246 comprensión men de otro) complex, lǐcis. Sin: scéleris párticeps (-cĭpis), sócius, adiutor. complicidad: socíetas scéleris. Sin: consociátio scéleris; facínoris consciéntia. Uso: con la - de un amigo, amico cónscio (abl absoluto). compluvio: complúvium, ii n. componedora: (máquina de componer) máchina typothética. componer: (producir obras musicales) compónere. Sin: músicos modos fácere. Uso: melodías, melódias compónere. comporta: (especie de canasta para transportar la uva en la vendimia) cuba, ae f. Sin: canasta; cóphinus. comportamiento: (modo de ser) vitae consuetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta; mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo de portarse) vitae modus. Sin: rátio vitae vel vivendi; agendi rátio; mores, um mpl. Uso: heroico, sese gerendi heróicus modus. comportarse, v. portarse. cales) compósitor, oris m. Sin: modulator; músicus; qui modos facit. Uso: - muy hábil, faciendis modis peritíssimus. compota: mala condīta npl. Sin: poma cocta npl; condimentum; liquamen (-mĭnis n); liquamen frúctuum; pomárium liquamen; sáccharo concocta poma. Uso: - de higos, pálatha, ae f; - de peras, liquamen de piris; hacer -, condimentum fácere. compra: émptio, onis f. Uso: contrato de -, instrumentum emptionis; ir de compras, ire obsonatum vel ad varias merces emendas; per tabernas vagari; moderarse, refrenarse en las -, in rebus emendis se retinere. comprador, ra: emptor, oris m; emptrix, icis f. comprar: émere. Uso: - al contado, praeséntibus nummis émere; pecuniā praesenti (vel numeratā) émere; - barato, émere bene, parvo, mínimo; - caro, émere male vel magno pretio; - más caro, émere pluris; - a un precio razonable, émere salúbriter. compraventa: émptio et vendítio. comprensibilidad: comprehensibílitas, atis f. composición: (el componer) composítio, onis f. Sin: conféctio; compositura; concinnátio // (creación literaria) scríptio, onis f. Sin: scriptum; scriptura; opus, óperis n // (creación musical) modi, orum mpl. Sin: númeri, orum mpl // (creación poética) carmen, mĭnis n // (mezcla) composítio, onis f. Sin: conféctio; mixtura; míxtio; permíxtio. Uso: de ungüentos, unguentorum composítio; - de un medicamento, medicamenti conféctio; - de varias cosas, coagmentátio; - en justas proporciones, temperátio; temperamentum. compositor: (que hace composiciones musi- comprensible: comprehensíbilis, e. Sin: fácilis intellectu; fácilis ad intellegendum. Uso: volver una cosa - para uno, áliquid ad intellegéntiam alicúius accommodare; es - que se haya equivocado, fácile intéllegi potest eum erravisse vel cur erráverit. comprensión: (acción de comprender) comprehénsio, onis f // (facultad, capacidad o perspicacia para entender y penetrar las cosas) intellegéntia, ae f. Sin: captus (-us m); percipiendi vis; facultas apprehendendi. Uso: justa - de una cosa, iustum alicúius rei iudí- 247 comprensivo comprensivo: (que contiene, comprende o incluye) qui (quae, quod) multa in se comprehendit vel complectitur // (tolerante) indulgens, entis. Sin: clemens; benignus. compuerta: cataracta vel cataractes, ae f. Sin: transenna volúbilis. Uso: - de desagüe, de descarga, exonerationis cataracta; bajar la -, cataractam deícere vel demíttere; subir la -, cataractam extóllere, subdúcere // (comporta) v. esta voz. compresibilidad: compressibílitas, atis f. compuesta: flor -, v. flor. compresible: compressíbilis, e. compuesto: (cuerpo que se compone de otros de distinta naturaleza) mixtura, ae f. Sin: matéria vel corpus múltiplex. Uso: - orgánico, composítio orgánica // (agregado de varias cosas que componen un todo) concrétio, onis f. Uso: un - de estaño y cobre, stannum et aes mixta // Gram, verbum compósitum // estar - de, constare áliquā re; constare ex vel de áliqua re. cium; recta alicúius rei aestimátio. compresión: compréssio, onis f. Uso: relación de -, compressionis rátio; fase de -, compressionis vel a compressione gradus. compresor: (que comprime) premens, entis. Sin: cómprimens // (aparato que sirve para comprimir) pressórium, ii n. Sin: prelum. Uso: cilindro -, compressórium, ii n; cylindrus pressórius. comprimido: compressus, a, um. Sin: pressus sive depressus; constrictus. comprobante: testátio vel attestátio , onis f. Sin: testificátio; testimónium; documentum. comprometer: (exponer, poner en peligro) in grave discrimen addúcere. compromiso: (obligación contraída, empeño) offícium, ii n. Sin: consílium; stúdium. Uso: - político, políticum vel públicum offícium; - sociales, stúdia societati adiuvandae; avenirse entre sí (o con alguno) mediante ambiguos, inter se (vel cum áliquo) ambiguis consíliis transígere; llevar a cabo su - de evangelizar, suam in evangelizatione adimplere actuositatem // (convenio entre litigantes) compromissum, i n. Uso: hacer un acerca de algo, compromissum fácere de áliqua re; por -, ex compromisso // (desposorios) v. esponsales // (palabra dada) v. palabra. computación: ars computatória vel ordinatralis. Sin: disciplina computatória, ordinatralis, informática. Uso: relativo a la -, computatórius; computatralis; ordinatralis; por -, ordinatráliter. computabilidad: computabílitas, atis f. computadora o computador: computatória, ae f; computatórium, ii n. Sin: computatrum; ordinatrum; máchina computatoria vel cómputans; instrumentum computatórium. Uso: de -, computatralis vel ordinatralis, e; - analógica, computatrum analógicum; - doméstica, microcomputatrum; - electrónica, ordinatrum (vel elaboratórium, vel instrumentum) electrónicum; - personal (PC), ordinatrum domésticum vel personale; portátil, computatrum pugillare vel portábile; ordinátrulum gestábile; mundo de la -, orbis computatralis; encender, apagar la -, ordinatrum accéndere, exstinguere; jugar con la -, ordinatro lúdere; meter, introducir algo en la -, ordinatro áliquid índere. computer (Inform): sust computatrum, i n. 248 comunión Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin: ordinatralis, e; v. computadora. computista: computator, oris m; computatrix, icis f. comulgante: eucharístiae susceptor m, susceptrix f. comulgar: acercarse a -, ad communionem eucharísticam accédere. comuna: municípium, ii n. comunicabilidad: communicabílitas, atis f. comunicación: (acción y efecto de comunicar o comunicarse) communicátio, onis f. Sin: nuntius; notítia. Uso: - interurbana, telelóquium; - social, communicátio socialis; telefónica, communicátio telephónica; telephónicus núntius; collóquium telephónicum; - telegráfica, communicátio telegráphica; núntius telegráphicus; capacidad de - verbal y explícita, facultas communicationis verbalis claraeque; medios de - social, instrumenta communicationis socialis; llevar, traer una -, núntium afferre vel perferre; recibir una -, núntium accípere // (unión que se establece) coniúnctio, onis f. Sin: colligamentum; colligátio; conéxio. Uso: - telefónica, coniúnctio (vel conéxio, vel colligátio) telephónica; colligamentum telephónicum; cortar la - (telefónica), coniunctionem interclúdere; poner a uno en - (telefónica) con otro, áliquem cum áliquo coniúngere; ponerse en - (telefónica) con uno, se coniúngere cum áliquo; telephónice communicare cum áliquo // (trato, correspondencia, conversación) commércium, ii n. Sin: collóquium; sermo. Uso: - epistolares, commércium epistularum; - epistolares entre asociados, epistolare inter socios commércium; - telefónica, telephónicum collóquium; telephónicus sermo; - telefónica interurbana o de larga distancia, collóquium extraversus factum; - telefónica local, collóquium locale; estar en - epistolar con uno, cólloqui cum áliquo per lítteras; ponerse en (telefónica) con uno, áliquem telephónio (vel per telephónium, vel telephónii ope) álloqui // vía de -, iter, itíneris n. Uso: cortarle a uno las -, áliquem itínere interclúdere; un muro corta las - por tierra, murus iter intércipit. comunidad: commúnitas, atis f. Sin: socíetas; sodálitas; congregátio. Uso: - científica, commúnitas scientífica; - eclesiales de base, communitates ecclesiales básicae; - Económica Europea, Commúnitas Oeconómica Europaea; - internacional, commúnitas internationalis; - mundial, commúnitas universalis vel mundana; - política, cívitas vel nátio; políticas económicamente desarrolladas, florentiores res públicae; cívitates in re oeconómica progressae; civitates in quibus res oeconómicae magis profecerunt; - políticas subdesarrolladas, egentiores res públicae; religiosa, commúnitas religiosa; - de Estados Independientes, Communitas Civitatum sui iuris; - de Taizé, consociátio tasiacensis vel tasíaca; equilibrio entre las - políticas, mútuae civitatum necessitúdines ad aequilibritatem conformatae; quaedam inter civitates aequabílitas; dirigir una -, communitatem gubernare. comunión: (participación en lo común) commúnio, onis f. Sin: commúnitas; conspirátio. Uso: - de propósitos y obras, voluntatum operumque conspirátio // (acto de recibir la Eucaristía) commúnio, onis f. Sin: synaxis, -is; sancta commúnio; sacra synaxis; commúnio sancti altaris; cena Domínica, cena Dei; (sanctíssimae) Eucharístiae percéptio, recéptio, súmptio. Uso: - diaria, semanal, mensual, commúnio vel synaxis cotidiana, hebdomadalis, ménstrua; - frecuente, crébrior commúnio; - muy frecuente, crebérrima commúnio vel synaxis; - general, omnium commúnio vel synaxis; ómnium conventus ad 249 comunismo Eucharístiam percipiendam, recipiendam, sumendam; communio ómnibus ministrata vel distributa; - pascual, paschalis commúnio; primera -, prima commúnio; prima Eucharístiae percéptio; dar, distribuir la -, communionem vel Eucharístiam ministrare, praebere, porrígere, impertire, largiri, distribúere; hacer la - espiritual, votis (vel ánimi desidério) Eucharístiam súmere; recibir la -, communionem percípere; Eucharístiae sacramentum recípere; panem Eucharísticum percípere; cenā Domínicā uti; cénam Dei édere; tomar la primera -, primam communionem recípere, accípere; primum sacram Eucharístiam súmere // Teol, - de los santos, sanctorum commúnio. comunismo: communismus, i m. Sin: (como doctrina) communismi vel communistarum doctrina, praecepta, plácita; bonorum aequandorum rátio vel doctrina; de aequandis bonis doctrina; (- como facción, partido) communismi fáctio; communistarum secta; bonorum aequátio; bonorum ómnium aequátio. Uso: - ruso, communismus rússicus; - de rostro humano, communismus humanus vel humánior. concatenación o concatenamiento: catenátio vel concatenátio, onis f. concausa: concausa, ae f. concausal: concausalis, e. concavidad: concávitas, atis f. cóncavo: cóncavus, a, um. concebible: cogitábilis, e. concebido: los recién -, recens concepti. concejo: concílium, ii n. Uso: - federal, concílium foederale. concelebración: concelebrátio, onis f. concelebrar: concelebrare. concentración: (acción y efecto de concentrar o concentrarse) conglobátio, onis f. Uso: - urbana, sedes íncolis frequéntior; - de nubes, conglobátio núbium // (acción y efecto de reconcentrarse) ánimi inténtio. comunista: adj communísticus, a, um. Sin: coenonísticus; communismi vel communistarum (gen pl); ad communismum pértinens. Uso: gobierno -, res pública, in qua ómnium bona aequata sunt; partido -, communismi sectatores; communistarum fáctio vel pars (partis f) vel partes (pártium) // sust communista, ae mf; communístria, ae f. Sin: coenonista mf; communismi fautor, sectator, studiosus, praeco; fautor aequationis bonorum; bonis ómnibus aequandis favens; aequandorum bonorum studiosus vel fautor; bolscevichus. concéntrico: centro circumductus. Sin: qui (quae, quod) in commune centrum circumágitur; qui idem centrum habet. Uso: círculos , orbes circa eundem cárdinem sese vertentes. comunitario: communitárius, a, um. Uso: modalidad -, rátio communitária; vida -, vita communitária. concepción: concéptio, onis f. Sin: conceptus, us m. Uso: Inmaculada -, Immaculata Concéptio; sine labe concepta; labe omni concentrar: (reunir en un centro o punto lo que estaba separado) áliquid in unum cógere vel conglobare. Sin: áliquid ad unum conferre vel deferre. Uso: - las tropas, in unum locum cópias condúcere, contráhere, cógere // concentrarse (de tropas), se conglobare; conglobari in unum // (reconcentrarse, abstraerse) v. reconcentrarse. 250 concienzudo immunis; ab orígine Immaculata // fig cogitátio, onis f. Sin: cogitatum; cogitatus (-us m); ánimi conceptus; opinátio; opínio; doctrina; disciplina. Uso: - científica, nótio scientífica; nótio a sciéntiis profecta; - ética, éthica doctrina; - ideológicas, opinationes ideológicae fpl; - política, rei públicae constituendae doctrina; de administranda república disciplina; - del amor, amoris disciplina vel doctrina; - del mundo económico, de rebus oeconómicis opínio. concepto: conceptus, us m. Sin: cogitatum; cogitatus (-us m.); cogitátio; nótio; cognítio; senténtia; sensus (-us m.); sensum; mentis sensum. Uso: - inicial, prima nótio. conceptualismo: conceptualismus, i m. conceptualista: conceptualista, ae mf. concertador: modulator, oris m; modulatrix, icis f. Sin: moderator; phonascus. Uso: maestro -, concentūs magister; symphoniacorum vel canéntium magister. concertar: (intr, concordar) concordare. Uso: el atributo concierta con el sustantivo en género, número y caso, epítheton vel appósitum (cum) substantivo concordat in génere, número et casu; el verbo concierta con el sujeto en número y persona, verbum subiecto (vel cum subiecto) concordat in número et persona. concertista: symphoníacus, i m. concesión: concéssio, onis f. Uso: hacer - políticas, concessiones políticas fácere. concha: (parte que cubre el cuerpo de muchos moluscos y crustáceos) conchýlium, n. Sin: testa. Uso: fig, - del apuntador, cella suggestoris vel monitoris. conciencia: consciéntia, ae f. Uso: - buena, consciéntia bona; recta consciéntia; - colectiva, societatis consciéntia; - indecisa, incerta vel vaga consciéntia; - individual, privata consciéntia; - insensible, consciéntia hebes, hebescens, plúmbea; - laxa, relajada, consciéntia fácilis, indulgens (in áliqua re); moral, consciéntia moralis; - profesional, de la propia responsabilidad, próprii múneris consciéntia; - refleja, consciéntia reflexa; social, consciéntia socialis; - universal, universalis consciéntia; - del deber, offícii consciéntia; consciéntia múneris exsequendi; - del yo, egóitas, atis f; consciéntia sui ipsíus; consciéntia mei ipsíus // ancho de -, consciéntiā fácili vel indulgenti; en -, según -, ex ánimo, ex fide; íntegra mente; salva consciéntiā; ex ánimi senténtia; en el santuario de la -, in interiore ánimi sacrário; en la - pública, in consciéntia pública; estrecho de -, severā consciéntiā; formación de la - moral, moralis consciéntiae institútio; formación de las -, méntium formátio; hombre sin -, homo sine ulla religione; homo pravus vel pérditus; la voz de la -, consciéntiae vox; remordimiento de -, consciéntiae stímulus, angor, cruciatus (-us m) // descargar uno la -, consciéntiam suam exonerare; obrar contra -, a recta consciéntia discédere; profundizar la de sí mismo, in seipsum introspícere pénitus; sentir remordimiento de -, morderi conscientiā; consciéntiā malā angi vel excruciari; sofocar la voz de la -, (ánimi) consciéntiam non curare. concienzudamente: (según conciencia) v. conciencia // (con atención y cuidado) diligenter; (con mucha atención o detenimiento) sancte; religiose; summā diligéntiā; diligenter religioseque. concienzudo: (que es de recta conciencia) iustus. Sin: probus; sanctus. Uso: - hasta el escrúpulo, religiosus // (de cosa que se hace a conciencia) accuratus // (de persona que es- 251 concierto tudia o hace las cosas con atención y cuidado) díligens, entis. Sin: curiosus (exacto, por ej. en la investigación, ad investigandum). concierto: concentus, us m. Sin: acroama, mătis n. Uso: - instrumental, concentus instrumentalis; concentus músicis instrumentis datus; - musical, músicus (vel musicorum, vel músicae) concentus vel symphónia; - polifónico, concentus polyphónicus; - radial, symphónia per rádium transmissa; concentus radiatus; - sinfónico, concentus symphónicus ; - vocal, vocum concentus; - vocal e instrumental, vocum musicorumque instrumentorum concentus; - de cuerda y viento, concentus nervorum tibiarumque; - de jazz, concentus iázzicus; - de música contemporánea, concentus contemporalis músicae; - de órgano, órgani concentus; - para violín, violinae concentus; concentus violínicus // dar un -, músicum concentum habere vel édere. conciudadano: concivis, is m. cónclave: conclāve, is n. Sin: Patrum Cardinálium conclave; Purpuratorum Patrum conclave; Patrum Cardinálium comítium Romano Pontífici eligendo. conclavista: (sacro) conclavi addictus m. Sin: Patrum Cardinálium (vel Purpuratorum Patrum) conclavi addictus. conclusivo: conclusivus, a, um. concordar: (Gram, formar concordancia) v. concertar. concordatario: pácticus, a, um. concordato: pactum, i n. Sin: páctio. Uso: entre la Santa Sede e Italia, Pactum inter Apostólicam Sedem et Italiam conventum. concretamente: definite. conciliación: conciliátio, onis f . conciliador: conciliator, oris m. concretar: effícere. Sin: perfícere; ad effectum addúcere. conciliar: adj conciliaris, e // tr, conciliare. Sin: compónere. concreto: cuestión -, finita vel definita quaestio. conciliarismo: conciliarismus, i m. concubina: concubina, ae f. Sin: paelex, pelex, pellex, ĭcis f. concilio: Concílium, ii n. Uso: - Ecuménico Vaticano II, Oecoménicum Concílium Vaticanum Secundum. concubinato: concubinatus, us m. concupiscencia: concupiscéntia, ae f. concinidad: concínnitas, atis f. Sin: concinnitudo, dǐnis f. concisamente: presse. Sin: summatim; capitulatim; presse; bréviter; paucis; presse breviterque. concisión: brévitas, atis f. Sin: breviloquéntia. concupiscible: concupiscíbilis, e. concurrente: v. concursante. concursante: petītor, oris m. Sin: competītor; certans. Uso: (- en un concurso literario) scriptor áemulus; v. competidor. 252 condestablía concurso: (competencia) certamen, mĭnis n. Uso: - literario, litterarum certamen; - con premios, certamen práemiis propósitis; - de belleza, certamen venustatis mulíebris // anunciar un -, certamen indícere; presentarse a un -, certamen inire; proponer un -, certamen propónere; tomar parte en un -, certamen tentare; ad vel in certamen descéndere // (oposición que se hace a algún cargo o dignidad) examen de + abl; públicum perículum; pública probátio. Uso: ganar en un -, públicum perículum felíciter fácere; presentarse a los - públicos, in certámina deferre // (muchedumbre de gente reunida en un lugar) concursus (-us m) in áliquem locum. Sin: frequéntia. Uso: grandísimo - de gente, máxima vulgi frequéntia. condado: (territorio) comitatus, us m. Sin: cómitis domínium; marchi (vel cómitis, vel toparchae) régio // (dignidad) comitatus. Sin: cómitis dígnitas; toparchae munus // (potestad) comitatus. Sin: iura graphionis. conde: comes, mĭtis m. Sin: comarchus; toparcha, ae m; gráphio, onis m. Uso: - palatino, palatinus, i m. condecoración: (insignia de distinción) insigne, is n. Sin: ornamentum; honorárium vel honoríficum insigne; honoris insigne; honoris documentum. Uso: - militar; militare insigne vel ornamentum. a muerte, cápitis damnatus. condenar: damnare; condemnare. Uso: - al reo a veinticinco años de cárcel, reum ad viginti quinque annos cárceris damnare. condensabilidad: densabílitas, atis f. condensación: densátio, condensátio, onis f. Sin: concrétio. Uso: - transitoria, condensátio tránsiens. condensador: densatórium vel condensatórium, ii n. Sin: condensatrum. condesa: (mujer que heredó u obtuvo un condado) comes, mĭtis f. Sin: comitissa // (mujer del conde) cómitis uxor. condescendencia: obsequéntia, ae f. Sin: obséquium; indulgéntia; lénitas, lenitudo; facílitas, ánimi facílitas. Uso: demasiada -, nímia obsequéntia; por -, obsequenter; indulgenter. condescender: álicui (vel alicúius voluntati) óbsequi. Sin: álicui (vel alicúius voluntati) morem gérere; morigerari álicui. Uso: - a los ruegos de alguno, précibus alicúius indulgere; - con las opiniones de alguno, álicui adsentire; - consigo mismo, indulgere sibi. condescendiente: condescendens. Sin: óbsequens; indulgens (álicui); comis (in vel erga áliquem); fácilis (álicui); móbilis précibus. Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser - con alguno, indulgere álicui. condecorado: honoris insigni (pl insígnibus) decoratus vel ornatus // (tratándose de condecoración militar) phaleratus. Sin: decoratus; militari insigni (pl militáribus insígnibus vel pháleris) decoratus; militaris virtutis causā phaleratus. condestable: comestábilis, is m. Sin: comes stábilis; comes stábuli. Uso: Gran -, Comestábilis Magnus. condenación: condemnátio, onis f. Uso: eterna, condemnátio sempiterna. condestablesa: comestábilis (vel cómitis stábilis, vel cómitis stábuli) uxor. condenado: condemnatus; damnatus. Uso: - condestablía: comestábilis dígnitas. 253 condición condición: condício, onis f. Uso: - atlética, condício athlética; - económicas, condiciones oeconómicae; - meteorológicas, condiciones meteorológicae; aëris status mutationesque; - privilegiada, praestantíssima condício; - sociales, condiciones sociales; - del suelo, natura soli vel terrae. condicional: condicionalis, e. Sin: condiciónibus astrictus (sujeto a condiciones). condicionalmente: condicionáliter. Sin: cum condicione; sub condicione. condicionamiento: coërcítio, onis f. Sin: coáctio; adáctio. condicionar: coërcere. Sin: áliquem condiciónibus astríngere. cóndilo: cóndylos vel cóndylus, i m. condimento: condimentum, i n. Uso: el que hace o vende los condimentos, v. especiero. condón: condomum, i. Sin: penis integumentum, tegumentum, involucrum, opérculum. Uso: - para evitar el contagio de enfermedades venéreas, penis operculum contra venéreos morbos praemúniens. condonación: condonátio, onis f. Sin: remíssio. Uso: - de las deudas, remíssio debitorum. condrología: chondrológia sive -logīa, ae f. Sin: de cartilagínibus disciplina, doctrina, sciéntia. condrológico: chondrológicus, a, um. Sin: ad chondrológiam áttinens; ad disciplinam de cartilagínibus spectans. conducción: (acción y efecto de conducir) dúctio vel condúctio, onis f. Sin: moderátio; administrátio; curátio vel procurátio alicúius rei. Uso: - radioasistida, moderátio radiophóno acta; confiar a alguien la - de la guerra, bellum álicui commíttere // (conjunto de conductos dispuestos para el paso de algún líquido o fluido) tubi, orum mpl. condiscípula: condiscípula, ae f. conducir: (guiar un vehículo automóvil) régere. Sin: gubernare // conducirse, v. portarse. condiscípulo: condiscípulus, i m. condition (Inform), condición: condício, onis f. conditional (Inform) condicional: condicionalis, e. condolencia: (participación en el pesar ajeno) aegritúdinis socíetas. Uso: expresiones de -, participati doloris declarátio vel significátio // (pésame) v. esta voz. condominio: condomínium, ii n. Sin: composséssio. condómino: compossessor, oris m. conducta: (porte o manera con que los hombres gobiernan su vida y dirigen sus acciones) vitae consuetudo. Sin: vitae institutum; mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitraria, libido; buena -, morum próbitas; - edificante, praeclarum virtutis exemplum vel spécimen; - indigna, indígnitas; - intachable, sanctimónia; - íntegra, intégritas; - moral, vitae rátio; vivendi rátio; - política, acta vel consília (in re pública); - práctica, vitae áctio; - reprochable y escandalosa, vituperátio atque infámia; - virtuosa, virtus // tener buena -, recte vívere. Sin: recte fácere; bene (vel recte, vel probe) ágere vel se gérere; tener mala -, male vívere, male fácere; male 254 conferencia ágere vel se gérere // (recua o carros que llevaban la moneda que se transportaba de una parte a otra, y especialmente la que se llevaba a la corte) iumenta sarcinária vel onerária; iumenta ac plaustra sarcinária. us m; iunctura. Uso: - directa, connéxio directa; - internacional, conexus internationalis; - de la antena, conéxio antemnae; establecer una - eléctrica, traductum fácere. confalón: vexillum, i n. Sin: signum. conductismo, v. behaviorismo. confalonier: vexillárius, ii m. Sin: vexíllifer, ĕri m; sígnifer, fĕri m. conductividad: conductívitas, atis f. conducto: (canal o tubo) fístula, ae f. Sin: tubus, i m; ductus, us m. Uso: - eléctrico, ductus eléctricus vel electricitatis; - respiratorio, spirandi vel spíritus meatus (-us m); tránsitus (-us m) spíritus; ánimae canalis; - de aguas, acueducto, ductus aquarum. conductor: (de carruaje en general) ductor, oris m. Sin: rector; gubernator; vector; vehiculárius. Uso: - de automóvil, raedárius; autocinetista; - de perros (dog-sitter), canum ductor; - de tranvía, electrivector; auriga tramviae; - de tren, tráminis conductor // Fis, sust conductórium, ii n; adj diffundens, entis. Uso: - eléctrico, conductórium eléctricum; buen, mal - de calor, de electricidad, bene, male diffundens calorem, eléctridem. conductora: - de TV, nuntiatrix, icis f. conectador: commutamen, mĭnis n. conectar: (poner en contacto) conéctere (vel coniúngere) áliquid álicui rei vel cum áliqua re // (poner en contacto eléctrico) traductu facto (vel interpósito) coniúngere (áliquid álicui rei vel cum áliqua re). conejera: cuniculorum cubile (-is n). Sin: cuniculorum loculamentum. conejillo: - de Indias, cobáia, ae f. Sin: cávia. conexión: con(n)éxio, onis f. Sin: conexus, confaloniero, v. confalonier. confederación: (unión de varios Estados) confoederátio, onis f. Sin: civitates (-um fpl) foederatae. Uso: - de Serbia y Montenegro, confoederátio Serbianorum et Nigrimontanorum // (liga o asociación) socíetas, atis f. Sin: sodálitas; sodalícium. confederado: foederatus vel confoederatus, a, um. Sin: consociatus; fóedere iunctus. confederativo: confoederalis, e. conferencia: (entrevista) v. esta voz // (plática, disertación) dissertátio, onis f. Sin: acroāsis, is (ac -in, abl -i) f; consultátio. Uso: radial, acroasis per radiophónicas undas hábita; radiophónica commentátio vel dissertátio; - de prensa, collóquium cum diariorum scriptóribus // dar una -, acroasin fácere; dar una - de prensa, diurnários congregatos edocere; diariorum scriptóribus congregatis áliquid nuntiare // (reunión para tratar asuntos de trascendencia o propios de una organización) conventus, us m. Sin: coetus, us m; congréssio; consílium. Uso: - episcopales, episcoporum conferéntiae; - episcopal latinoamericana, coetus episcoporum Américae Latinae; - Vicentinas, Coetus Vincentiani; Collationes Vincentianae; - de consulta, conventus consultationis; - por el desarme, conventus apparátui militari imminuendo vel reducendo; - por la paz, conventus (vel coe- 255 conferenciante tus, vel consílium) paci instaurandae vel redintegrandae; - organizada por ..., conventus instructus a, ab + abl; participar en una -, convéntui interesse. conferenciante o conferencista: orator, oris m; oratrix, icis f. Sin: relator m; relatrix f. conferenciar: (discutir ideas, proyectos, etc.) ágere vel agitare cum áliquo de áliqua re. Sin: communicare cum áliquo de áliqua re; communicare consília cum áliquo. confesado: confessus, a, um. confesar: (declarar los pecados en confesión) confiteri. Sin: peccata rite confiteri; admissa vel commissa rite accusare; peccata sua sacerdoti aperire // (escuchar las confesiones) confitentes vel paenitentes audire. Sin: confessiones audire, recípere, excípere. confesión: (reconocimiento de un hecho) conféssio, onis f. Uso: extorsionar una - a alguien, vi áliquem ad confitendum cógere; hacer - de algo, áliquid confiteri // (credo religioso) conféssio, onis f. Sin: relígio; constituta relígio; sacra instituta npl; - cristianas, confessiones christianae; - luterana, anglicana, sacra instituta lutherana, ánglica // (declaración de los pecados en el tribunal de la penitencia) conféssio, onis f (peccatorum). Sin: admissorum (vel commissorum, vel peccatorum) conféssio. Uso: - auricular, confessio auricularis vel auriculária; - general, generalis conféssio; totīus vitae peccatorum conféssio; - sacramental, conféssio sacramentalis; hacer una - general, universae vitae acta sacerdoti confiteri; totīus vitae commissorum confessionem rite perágere // de San Pedro (en Roma), apostólicum sepulcrum. religiónibus; luchas -, bella religiosa; bella religionum causā suscepta. confesionario: v. confesonario // (tratado o discurso en que se dan reglas para saber confesar y confesarse) confessonárium, ii n. Sin: audiendi et exsequendi sacramentalem confessionem méthodus. confeso: (que ha confesado su delito o culpa) confessus. Uso: reo -, reus confessus // (judío convertido) Iudaeus conversus. confesonario: confessionale, is n. Sin: sedes (-is f) confessionalis; sedes confessiónibus audiendis; confessionis auditórium; confessionis tribunal (-alis n); paeniténtiae sacramenti tribunal. confesor: confessárius, ii m. Sin: confessionárius; sacrae paeniténtiae administer; sacramenti paeniténtiae administer. Uso: ordinario, extraordinario, confessor ordinárius, extraordinárius // (cristiano que profesa públicamente la fe de Jesucristo y por ella está pronto a dar la vida; santo) confessor, oris m. Sin: Christi confessor. confeti: coriandra, orum npl; coriandri, orum fpl. Sin: minutíssimi chartae orbículi. confiable: fidus, a, um. Sin: cui tuto confīdi potest; qui, quae, quod fidem meret vel meretur. confianza: fidúcia, ae f. Sin: confidéntia. Uso: puesto de -, locus fidúciae; solicitar un voto de -, suffrágium de fide sollicitare. confiar: - con el mayor secreto, secretis instillare áuribus. configuración: figurátio, onis f. confesional: confessionalis, e Sin: religiosus, a, um. Uso: disputas -, contentiones de confinación, v. confinamiento. 256 confucianismo confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus vel amendatus; in exsílium relegatus; in públicae custódiae loco detentus. confinamiento: relegátio, onis f. Sin: amandátio vel amendátio; ex(s)ílium. Uso: lugar de -, públicae custódiae locus. confinar: (lindar) finítimum vel confinítimum esse. Sin: contérminum vel próximum esse. Uso: - con un país, tángere, attíngere áliquam terram; finítimum esse terrae vel cum terra; adiacere álicui loco vel ad áliquem locum // (desterrar a uno) relegare. Sin: amandare sive amendare; áliquem relegare in áliquem locum; in públicae custódiae locum áliquem míttere. confirmación: sacra confirmátio. Sin: sacrum chrisma (-ătis n). Uso: conferir la -, v. confirmar; recibir la -, confirmationis sacramentum accípere; almo chrísmate inungi; sacro chrísmate roborari, signari, obsignari. confirmando: confirmandus, a, um. Sin: sacra unctione roborandus. confirmar: confirmare. Sin: confirmationem conferre; sacra unctione confirmare vel roborare; sacro chrísmate inúngere, signare, obsignare. confitado: candisatus, a, um. Uso: fruto -, fructus candisatus. confite: pastillum, i n; pastillus, i m. Sin: crústulum; dulcíolum; pulchrale (-is n); sácchari glándula; sácchari amýgdalum; amýgdalum sáccharo íllitum. confitera: (mujer que hace o vende dulces y confituras) dulciária, ae f. Sin: cup(p)edinária // (caja donde se guardan confites) dulciolorum (vel bellariorum, vel pulchrálium) theca vel cápsula. confitería: (oficina donde se hacen los dulces) officina dulciária vel cup(p)edinária // (tienda donde se venden) taberna dulciária vel cupedinária // (pastelería) v. esta voz. confitero: dulciárius, ii m. Sin: cup(p)edinárius; v. pastelero. conflicto: conflictátio, onis f. Sin: conflictus (-us m). Uso: - mundial, conflictátio universalis vel mundana; - nuclear, conflictus nuclearis; - socio-económico entre clases, conflictátio oeconómica inter cívium órdines. conformación: conformátio, onis f. conformarse: (convenir una persona con otra) conformare se ad alicúius voluntatem. Sin: se accommodare ad alicúius voluntatem; óbsequi voluntati alicúius. conformidad: confórmitas, atis f. Sin: congruéntia; consénsio. Uso: - con el espíritu del mundo, cum mundi sensu congruéntia. conformismo: conformismus, i m. Sin: conformitatis stúdium. conformista: conformista, ae mf. Sin: conformitatis studiosus; tempóribus insérviens. confort: cómmodum, i n. Sin: commóditas; cómmoda vitae; civilis usūs cómmoda; utilitatum cómmoda. Uso: el - moderno, hodierna cómmoda; mejora del -, aucta cómmoda vitae; con todo -, ómnia cómmoda praestantur. confortación: confortátio, onis f. confortador: confortator, oris m. confortativo: confortativus, a, um. confucianismo: confucianismus, i m. Sin: 257 confutable Confúcii doctrina vel cultus (-us m). conglomerado: conglomeratus, a, um. confutable: qui (quae, quod) confutari (vel refutari, vel refelli, vel coárgui) potest. conglomerar: conglomerare. confutación: confutátio, onis f. Sin: refutátio; criminationis dissolútio; críminis dilútio. Congo: Congus, i m. Uso: República del -, Congi res pública; res pública congensis vel cóngica; de -, cóngicus vel congensis. confutador: adj confūtans sive refūtans, antis. Sin: refellens; coárguens // sust confutator, oris m. Sin: refutator. congoja: cordólium, ii n. Sin: acerbíssimus angor vel dolor. Uso: morir de -, acerbíssimo angore cónfici. confutar: confutare vel refutare. Sin: reféllere; argúere, coargúere, redargúere. Uso: - una acusación, criminationem dissólvere; crimen dilúere; - las argumentaciones, argumenta confutare; - objeciones, obiecta dilúere; contra dicta dissólvere; - la deposición de los testigos, orationem téstium reféllere. congoleño: congensis, e. Sin: cóngicus, a, um. confutatorio, v. confutador (adj). congelación: congelátio vel gelátio, onis f. Uso: - de los embriones, embryonum congelátio; punto de -, punctum gelationis. congelador: congelatórium, ii n. Sin: conglaciatórium; capsa frigorífica; arca gelatória; máchina refrigeratória. congelamiento, v. congelación. congelar: congelare vel gelare. Sin: conglaciare. congestión: Méd sánguinis congestus (-us m) vel ímpetus (-us m) // (agolpamiento) stipátio, onis f. Sin: concursátio. congestionar: stipare. Sin: replere; refercire. conglobar: conglobare. Sin: conglomerare; agglomerare. congolés, v. congoleño. congregación: (conjunto de religiosos) congregátio, onis f. Sin: socíetas; sodálitas. Uso: - religiosa, religiosa sodálitas; - salesiana, sodálitas salesiana; socíetas Sancti Francisci Salésii; religiosa familia sodálium Sancti Francisci Salésii; entrar en una -, congregationem íngredi // (hermandad que forman algunos devotos para ejercitarse en obras de piedad) congregátio, onis f. Sin: collégium; coetus (-us m). Uso: - Mariana, Congregátio Mariana; - de caridad, collégium rei subsidiáriae; coetus rei subsidiáriae administrandae; - de la doctrina cristiana, coetus vel sodálitas christianae doctrinae tradendae // (dicasterio de la Curia Romana) Congregátio, onis f. Uso: - Consistorial, Congregátio Consistorialis; - de Negocios Eclesiásticos Extraordinarios, Congregátio pro negótiis ecclesiásticis extraordináriis; - de Religiosos, Congregátio de sodálibus religiosis; Congregátio religiosorum negótiis praepósita; - de Seminarios y Universidades, Congregátio de semináriis et universitátibus studiorum. congregarse: congregari. Uso: se congregaron varios miles de peregrinos, plura mília peregrinatorum congregata sunt. conglomeración: conglomerátio, onis f. 258 conmemoración congresal, v. congresista. conjeturable: quem (quam, quod) coniecturā ássequi (vel cónsequi) póssumus. congresista: congressūs vel conventūs párticeps. Sin : sodalis conventūs; congressioni assistens; qui congréssui adest; qui convéntui ínterest; qui in congressu adest; qui in conventu ínterest. congreso: (reunión) congressus, us m. Sin: congréssio; conventus, us m; consessus, us m; concílium. Uso: - científico internacional, conventus doctorum ómnium géntium; - eucarístico nacional, eucharísticus ex universa natione conventus vel congressus; - internacional, conventus internationalis, universalis, mundanus; ex ómnibus géntibus vel natiónibus conventus; - nacional de letras clásicas, congressus nationalis de lítteris clássicis; - de latín viviente, congressus de lingua latina viva; conventus latini viventis; - de médicos, medicorum conventus; - de meteorología, conventus meteorológicus, - para el fomento del latín, congréssio latinitati fovendae; convocar un -, conventum ágere; reunirse en en un lugar, in áliquem locum convenire // (cuerpo político deliberante) públicus coetus légibus ferendis; - de diputados, legatorum populárium coetus; - de senadores, senatus (-us m); senatorum coetus // (edificio donde los legisladores celebran sus sesiones) publicorum legatorum vel senatorum cúria. conjeturador: coniector, oris m. Sin: coniectator. conjetural: coniecturalis, e. Sin: coniectatórius; in coniectura pósitus. conjeturalmente: coniecturáliter. Sin: per coniecturas. conjeturar: coniectare. Sin: coniecturare; conícere; coniecturam fácere; coniectando quáerere; coniecturam alicúius rei cápere ex vel de áliqua re. Uso: - de lo futuro, de futuris conícere; - por una carta, ex lítteris coniectare. conjugación: coniugátio, onis f. Sin: declinátio; verborum flexura vel declinátio; rátio verborum inflectendorum. conjugar: Gram declinare. Sin: fléctere; infléctere; verbum in témpora declinare; verbum per témpora transdúcere. conjuntivitis: coniunctivitis, ĭdis f. Sin: lippitudo, dĭnis f. Uso: - granulosa, trachoma, ătis n. conjuntivo: coniunctivus, a, um. congrio: conger, gri m. cónico: cónicus, a, um. conífera: conífera arbor. conjetura: coniectura, ae f. Sin: coniéctio; coniectátio; hypóthesis ; supposítio, opínio; opinátio; senténtia. Uso: - bien fundada, certa coniectura; - falsas, male coniecta npl; - imaginarias, senténtiae commentíciae vel fútiles; por -, coniecturā; per coniecturam; coniecturáliter; por simple -, levi coniecturā. conjunto: - musical, consociátio instrumentalis; - de concertistas jazz, symphoniacorum iazénsium grex; - de jazz, grex músicus iazicorum rhythmorum; - de música jazz, músici more nigritarum Américae strepentes; symphoníaci in (vel ad) nigritarum Américae númerum personantes. conjura: coniurátio, onis f. Uso: - contra la vida, coniurátio contra vitam. conmemoración: commemorátio, onis f. 259 conmemorativo conmemorativo: memorialis, e. conmilitón: commílito, onis m. Sin: armorum vel belli sócius. conmutador: adj commūtans vel mutans, antis // (aparato) mutatrum, i n. Sin: commutatórium; clavis mutatrix; epitónium (eléctricum); v. interruptor. connacional: connationalis, e. connatural: connaturalis, e connaturalidad: connaturalis rátio vel forma. connect (Inform), conectar: néctere vel conéctere. Sin: copulare; colligare; coniúngere. connection (Inform) conexión: (entre elementos de la computadora) ligamen, mĭnis n ; (entre sistemas de la computadora vía net) nexus vel conexus, us m; conéxio; copulátio; colligátio. consagrado: consecratus, a, um. Sin: sacratus; devotus // fig dicatus; dedicatus. Uso: virgen - a Dios, sanctimonialis, is f; sanctimonialis múlier; virgo Deo devota. consagrar: consecrare. Sin: sacrare. Uso: el o la que consagra, consecrator, oris m; consecratrix, icis f // fig dicare; addícere // consagrarse, se in stúdium áliquod trádere. Uso: al cuidado de los enfermos, aegrotis sanandis studiosam dare óperam; - al estudio de las letras, se ad litterarum stúdium conferre; stúdio litterarum pénitus se dédere. consagratorio: consecratórius, a, um. consanguinidad: sánguinis commúnio. consciente: cónscius, a, um. Uso: más -, cónscior. conscripto: adj conscriptus, a, um. Uso: padre -, pater conscriptus; conscriptus // (recluta) v. esta voz. Connecticut: cívitas Connecticuténsium. cono: Mec, - difusor, infundíbulum áëri distribuendo. conocible: cognoscíbilis, e. conocimiento: cognítio, onis f. Sin: cognoscéntia. Uso: - sociológico, cognítio sociológica; - teórico, cognítio theórica; - de la vida democrática, cognoscéntia vitae democráticae. conopeo: conopēum, i n; conópium, ii n. Sin: Eucharístici tabernáculi velum; sacrae pýxidis velum. conquistador: expugnator, oris m. consagración: (acción y efecto de consagrar) consecrátio, onis f. Sin: dedicátio // (acción y efecto de consagrarse) devótio, onis f. consecuencia: consequéntia, ae f. Sin: consectárium; consecútio; sequela; quod inde conséquitur; éxitus, us m; eventus, us m. Uso: consecuencias de un hecho, eventus qui sequuntur vel consequuntur; por -, v. consiguientemente // (Lóg, ilación) consectárium, ii n. Sin: argumenti conclúsio. consecuente: Filos cónsequens vel sequens, entis Sin: consectáneus; consectárius. consejera: (mujer del consejero) consiliárii uxor // (la que aconseja) consiliatrix, icis. Sin: consultrix (-icis f); consílii auctrix // (miembro de un consejo) consiliária, ae f. 260 conservatorio consejero: (quien habitualmente aconseja) consiliárius, ii m. Sin: consiliator; consultor; auctor consílii vel consiliorum. Uso: - científico, scientíficus consiliárius; - espiritual, consiliárius spiritalis; - privado, consiliárius íntimus; ser el - de uno, áliquem consíliis iuvare; valerse de uno como -, uti áliquo consiliário // (quien da eventualmente un consejo) suasor, oris m. Uso: mal -, malus suasor // (miembro de un consejo) consiliárius, ii m. Sin: assessor; allectus vel ascītus in consílium; minister, administer. Uso: - comunal, consiliárius civitatis; curator rei municipalis; - de Estado, consiliárius a públicis negótiis; in negótiis públicis consiliárius. consejo: (parecer o dictamen que se da o se toma) consílium, ii n. Uso: ¡es un buen -!, bonum consílium! // (entidad, colegio) consílium, ii n. Sin: collégium. Uso: - académico, collégium académicum; - administrativo, consílium rebus administrandis; - central, consílium centrale; - comunal, consílium municipale vel consílium município administrando; - diocesano, consílium dioecesanum; - directivo, praefectorum consílium (de un establecimiento); moderatorum consílium (de un periódico); consílium epheméridi moderandae (de un diario); consílium commentáriis moderandis (de una revista); - federal, consociationis consílium; - obrero, tribunatus (-us m) opíficum; - de clase, consílium classi moderandae; - de fábrica, operariorum legati mpl; operariorum delecti curatores vel procuratores; - de Seguridad de las Naciones Unidas, Securitatis Consílium Nationum Unitarum; - Superior de Investigaciones Científicas, Consílium Supérius Investigationum Scientificarum; - de ministros, consílium administrorum (rei públicae moderandae); supremum consílium públicae rei administrandae, procurandae, moderandae; - de padres de alumnos, consílium parentum; - de seguridad, consílium securitatis; consílium securitati tuendae. consenso: - popular, popularis voluntas. consentimiento: consénsio, onis f. Sin: concéntio. Uso: - de los estudiosos, studiosorum consénsio; por - unánime, unánima concentione. conserje: magister áedium m; magistra áedium f. Sin: custos, odis mf conserva: siempre puede traducirse con el participio pretérito de cóndio; por ej, - de carne, caro condīta; - de fruta, poma condīta; fructus condīti; - de legumbres, legúmina condīta // otra forma de traducción, con: liquamen, mĭnis n; condimentum, i n; decoctum, i n; por ej: - de fruta, frúctuum condimentum; - de tomate, lycopérsici (vel de lycopérsicis) liquamen // más usos: conservas de frutas o legumbres, sálgama, orum npl; condimenta, orum npl; carne en -, carnis composítio; leche en -, lactis conditio; hacer conservas, condimenta fácere. conservador: sust conservator, oris m. Sin: servator; conservativus, i m; rerum conservandarum studiosus; laudator témporis acti // adj conservativus, a, um. Sin: a rebus novis alienus; rerum conservandarum studiosus; priscorum morum studiosus. conservadora: conservatrix, īcis f. conservadurismo: conservaturismus, i m. Sin: rerum servandarum stúdium; priscorum morum stúdium; de rebus conservandis doctrina; témporis acti laudátio. Uso: - legal, moral, político, conservaturismus legalis, moralis, políticus. conservatorio: - de música, musicorum schola. Sin: artis músicae ludus. Uso: alumno de -, musicorum scholae (vel ludi) frequentator; qui musicorum scholam frequentat. 261 conservería conservería: condítio, onis f. Sin: conditura, ae f. conservero: salgamárius, ii m. consideración: (acción y efecto de considerar) considerátio, onis f. Uso: - lingüística, considerátio linguística // (respeto) reveréntia álicui vel adversus áliquem. Sin: observántia erga áliquem; obséquium in áliquem; con la mayor -, summa cum reverentia; en - a (= con respecto a ), quod áttinet ad ...; en - a mí, a ti, a él, meā, tuā, suā causā; sin ninguna -, nulla hábita ratione; inconsulte // estar lleno de - hacia uno, alicúius observantíssimum esse; tener afecto y - hacia uno, áliquem reverentia et amore prósequi; tratar a uno con mucha -, áliquem summā observántiā cólere. consigna: - de equipajes, repositórium, ii n. Sin: reconditórium; repositórium sarcinarum. desínere vel cádere. consorcio: socíetas, atis f. Sin: sodálitas; consociátio; collégium. Uso: - agrario, agricolaris socíetas; - de ayuntamientos, consociátio municipiorum; - bancario, collégium nummulariorum; - de médicos, collégium medicorum; - de sociedades, corporatae societates // (unión de los que viven juntos) consórtium, ii n. Sin: consórtio, onis f. Uso: el humano, consórtio humana; humanum consórtium; - de las naciones, nationum consórtio // (unión conyugal) coniúgium, ii n. conspiración: - del silencio (omertà), consensus ac tacitúrnitas. constant (Inform) constans, antis m. constante: (valor) constelación: constellátio, onis f. Sin: signum; stellarum concúrsio. consistorio: consistórium, ii n. constipación, constipado: (resfriado) constipátio, onis f. Sin: stipátio; gravedo, dĭnis f; densátio // (catarro) v. esta voz // (- de vientre) ventris constipátio vel constríctio. consocio: consócius, ii m. consola: cartíbulum, i n. consomé: ius (iuris n) contractum. Sin: iúsculum densatum. consonancia: consonántia, ae f. Sin: consonátio, onis f; consonantes soni. consonante: adj cónsonans, antis. Sin: cónsonus; simíliter cadens vel désinens. Uso: acordes -, soni inter se consonantes; concordes soni // (letra -) cónsonans, antis f. Sin: cónsona, ae f; cónsonans líttera; en pl también cónsona elementa. consonar: (formar consonancia) consonare inter se, o simplem consonare. Sin: concínere // (aconsonantar; ser consonantes dos palabras) consonare; genéricam simíliter constipar: constipare. Sin: stipare; condensare; gravédinem fácere , afferre, concitare. Uso: constipado, constipatus, stipatus; condensatus; gravédine laborans, vexatus, affectus; estar constipado, gravédine laborare, ópprimi, córripi, áffici // (acatarrar, acatarrarse) v. estas voces. constitución: (estatuto, ordenamiento) constitútio, onis f. Uso: - Apostólica, Constitútio Apostólica; - conciliar, constitútio conciliaris; - dogmática sobre la Iglesia, constitútio dogmática de Ecclésia; la - litúrgica del concilio, constitútio litúrgica concílii; la - Véterum Sapiéntia, constitútio, cui est inítium Véterum Sapiéntia // (complexión física del individuo) constitútio córporis // (ley 262 consultor fundamental de una nación) constitútio, onis f. Sin: lex fundamentalis; primária lex; primária rei públicae lex; rei públicae instituta; charta civitatis constitutiva; formae civitatis charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; europea, constitútio europaea; conforme con la -, cum primária rei públicae lege concors vel cóngruens; rei públicae institutis convéniens; promulgar la -, primáriam rei públicae legem édere; redactar la -, príncipem civitatis legem cóndere. constitucional: constitutionalis, e. Sin: legítimus; primáriae legis civitatis (gen); ad primáriam civitatis legem pértinens. Uso: garantía -, cáutio formae civitatis // (propio de la constitución de un individuo o perteneciente a ella) ad córporis constitutionem vel conformationem áttinens. constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: elemento -, elementum constitutivum. constituyente: asamblea -, consílium formae civitatis constituendae. Sin: consílium rei públicae stabiliendae vel constituendae. construcción: (acción y efecto de construir) constrúctio, onis f. Sin: exstrúctio; aedificátio; fabricátio. Uso: - subterránea, substrúctio; edificio en -, aedificátio; tipo de -, structura; fábrica; está en - una casa, domus aedificatur // (obra construida) aedifícium, ii n. Sin: opus, óperis n; constrúctio. Uso: que sirve para la -, strúctilis, e // (disposición de las palabras en la frase) structura, ae f. Sin: constrúctio; composítio vel structura verborum; verborum conformátio; enuntiatorum structura. Uso: - elíptica, constrúctio ellíptica; - especial, specialis constrúctio; - gerundial, constrúctio gerundiva; en la - de algunos verbos, in nonnullis verbis construendis ; hacer la -, verba ordinare; latinam orationem pátrii (vel vernáculi; por ej hispánici) sermonis ratione compónere. constructivo: constructivus, a, um. Uso: presencia -, constructiva praeséntia. constructor: adj structórius, a, um // sust structor sive constructor, oris m. Sin: aedificator; vir structor. Uso: - de habitaciones, áedifex, fĭcis m; áedium faber; - de navíos, naupēgus, i m; constructores de la sociedad terrena, societatis terrestris conditores. construir: constrúere. Sin: strúere; exstrúere. Uso: - un puente, pontem fácere vel inícere // (Gram, arreglar, ordenar las palabras de una frase) constrúere. Uso: - una frase, verba compónere vel strúere; preposiciones que se construyen con dos casos, praepositiones quae possunt cum duobus cásibus coniungi. consuetudinario: (habitual) consuetudinárius, a, um. cónsul: cónsul, ŭlis m. Sin: procurator; públicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil, Brasíliae procurator. consulado: consulatus, us m. Sin: cónsulis (vel procuratoris) dígnitas (dignidad de cónsul); cónsulis munus vel offícium (cargo de cónsul); cónsulis sedes (casa u oficina en que despacha el cónsul). Uso: - de Turquía, sedes públici Túrciae procuratoris. consulta: consultátio, onis f. Sin: consultum; consílium. Uso: - multilaterales, consultationes multilaterales; - psicológica, psychológica consultátio; - de médicos, medicorum consílium; - acerca de algo, consultátio de áliqua re; participar de consultas, consultationes participare. consultor, ra: consultor vel consultator, oris m; consultrix, icis f. Sin: consiliárius; consiliaris. Uso: - diocesanos, consultores dioecesani; consultores de distinto género, consultatores várii géneris. 263 consultorio consultorio: consultórium, ii n. Uso: - matrimoniales, cóniugum consultórium; - prematrimonial, collégium desponsorum eximinatórium; desponsis experiendis institutum. consumición: (acción de consumir) v. consumo // (lo que se consume en un establecimiento público, café, bar, etc.) consúmptio vel insúmptio, onis f. Sin: insumptum; dispéndium, ii. contable: (tenedor de libros) calculator, oris m; v. tenedor de libros. contacto: contactus, us m. Uso: - eléctrico, radiofónico, contactus eléctricus, radiophónicus // fig consuetudo, dĭnis f. Sin: necessitudo; contactus. Uso: - estrecho, angustus contactus (cum + abl); contactos de la Iglesia con la humanidad, necessitúdines Ecclésiae cum humana societate; - inmanente de la Iglesia con la sociedad, Ecclésiae ínsita cum humana societate consuetudo. consumidor: consūmens, entis m. consumismo: rerum consumendarum immoderátio. consumista: consūmens, entis m vel consumptor, oris m. Sin: rerum consumendarum immódicus. consumo: consúmptio, onis f. Sin: insúmptio; absúmptio; insuptum. Uso: - de electricidad, eléctrici fluxūs absúmptio; - de nafta, naphthae vel benzini consúmptio; artículos de -, res consumptíbiles. consustanciación: consubstantiátio, onis f. consustancial: consubstantialis, e. consustancialidad: consubstantiálitas, atis f. contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratiocinátio, onis f. Sin: computandi vel ratiocinandi ars, doctrina, disciplina, sciéntia // (parte de una administración encargada especialmente de las cuentas) ratiocinatores, um mpl. Sin: rationárii; computatores; calculatores // (las mismas cuentas) rationes, um fpl. Sin: computationes; cálculi. Uso: escuela de -, schola ratiónibus ediscendis ; libros de -, tábulae, arum fpl; tábulae accepti et expensi; estudiar -, rationes díscere. contado (al): praesenti vel numeratā pecuniā. Sin: praeséntibus vel numeratis nummis. contador, ra: adj computatórius, a, um // (quien tiene por empleo llevar la contabilidad) computator, oris m; computatrix, icis f. Sin: calculator; numerator vel dinumerator; ratiocinator; rationárius; computista; tabulárius; actuárius. Uso: - público, revisor oeconómicus // (aparato que sirve para medir o contar cualquier cosa) computatórium, ii n. Sin: calculatórium; mensórium; metitórium; index; taxámetrum; numerátrum; index mensórius; máchina calculatrix; instrumentum fluxum (aquae, gásii, eléctridis) métiens; instrumentum flúxui metiendo. Uso: - (eléctrico) de corriente, electrómetrum; - Geiger, geigerianum instrumentum; geigerianus apparatus (-us m). contaduría: (contabilidad) v. esta voz // (oficio de contador) computatoris vel ratiocinatoris offícium // (oficina del contador) computatoris sedes. Sin: officina computatória. contagio: contágio, onis f. Sin: contágium. contagioso: contagiosus, a, um. Sin: contágium áfferens; quod contagione vulgatur. container, v. contenedor. 264 continuación contaminación: contaminátio, onis f. Sin: pollútio; inquinamentum. Uso: - ambiental o del ambiente, contaminátio circumiectorum; - del aire, contaminátio áëris; áëris pollútio; aër pollutus; - de la naturaleza, pollútio naturae; - del suelo, soli contaminátio. contaminado: contaminatus, a, um. Sin: inquinatus. contaminador: contaminator, oris m. contaminar: contaminare. Sin: inquinare; coinquinare; infícere; pollúere. contemplación: contemplátio, onis f. Sin: spectátio. Uso: - de las cosas celestiales, caeléstium rerum contemplátio. lectionis continéntia. conterráneo: adj conterráneus, a, um // sust conterráneus, i m. Sin: popularis, is m; múniceps, cĭpis mf. Uso: nuestros -, populares nostri; nostri (hómines); nostrates (-ium); las -, mulieres populares vel eiusdem civitatis. contexto: (entorno lingüístico) contextus, us m. Sin: orationis vel sermonis contextus; contexta orátio. Uso: el significado depende del -, significatus ex contextu pendet // (entorno físico o de situación) contextus, us m. Sin: conexus, us m; rerum adiuncta (-orum npl); rerum prospectus. Uso: - científico, conexus scientíficus; - cultural, culturália rerum adiuncta; en este -, hoc in conexu; hoc in rerum prospectu. contemplativo: adj contemplativus, a, um. Sin: spectativus. Uso: vida -, vita contemplativa // sust contemplativus, i m. Sin: contemplator m, contemplatrix f; spectator m, spectatrix f; Teol caeléstium (vel supernarum) rerum spectator m, spectatrix f. continencia: continéntia, ae f. Sin: abstinéntia, temperántia. Uso: - periódica, continéntia certis témporis intervallis servanda. contemporaneidad: contemporálitas, atis f. Sin: coáevitas, atis f; simultas (-atis f) témporis. continente: cóntinens, entis (abl -i) f. Sin: terra cóntinens. Uso: - Blanco, Cóntinens Alba; - africano, cóntinens terrae Africanae. contemporáneo: (del tiempo actual) contemporáneus, a, um. Sin: contemporalis; coaevus; aetatis nostrae vel huius aetatis. Uso: física -, phýsice contemporánea // (de la misma edad) aequalis, is mf. Sin: eiusdem aetatis // (que ocurre al mismo tiempo) qui (quae, quod) eodem témpore (vel simul) fit (vel factum est, etc.). contingencia: contingéntia, ae f. Sin: áccidens, entis n; casus, us m. contenedor: (caja metálica) exceptórium, ii n. Sin: exceptáculum; excípulum; conceptáculum. contenido: continéntia, ae f. Sin: res contenta. Uso: el - de una lección: scholae vel continental: continentalis, e. Uso: Grecia -, continentalis Graecia. contingente: (adj, que puede suceder o no suceder) casu evéniens. Sin: forte contingens; fortuítus; in casu pósitus; non necessárius // sust casus, us m. Sin: quod casu cóntigit, évenit, áccidit; en pl también fortuíta, orum n // (parte que cada uno paga o pone cuando son muchos los que contribuyen a un mismo fin) v. cuota. continuación: continuátio, onis f. Sin: continúitas; prosecútio. Uso: - de la doctrina social, doctrinae socialis continuátio; - de las 265 continuativo hostilidades, prosecútio rerum hostílium. continuativo: continuativus, a, um. Sin: contínuus; perpétuus; non intermissus. ros de -) merces (vel res) furtim (vel clam) importatae vel exportatae // de -, furtim. Sin: clam; clandestino; occulte; secreto. contracarril: régula rectrix. contorsión: contórtio, onis f. Sin: distórtio. contraalmirante: contralmirálius, ii m. Sin: próximus a navarcho. contraatacar: ímpetum contra fácere. Sin: rursus instare. contracción: contráctio, onis f. Uso: - peristálticas, peristálticae contractiones. contracepción: contracéptio, onis f. Sin: viae concipiendae proli contráriae. contraceptivo, v. anticonceptivo. contraataque: repugnátio, onis f. Sin: propugnátio; repúlsio; repulsus, us m; propulsátio. contrabajo: (instrumento) contrabassum, i n. Sin: cíthara vel fídula máxima . Uso: aprender a tocar el -, cítharam máximam díscere; enseñar a tocar el -, cítharam máximam docere // (persona que toca este instrumento) fídicen (-cĭnis m) máximus // (voz más grave que la del bajo ordinario) gravíssima vox // (cantor que tiene esta voz) gravíssimae vocis cantor. contracorriente: in contrárium. Sin: contra aquam sive contra aquas; contrário amne; adverso flúmine // fig contra morem // Electr fluxus eléctricus contrárius. contractilidad: contractílitas, atis f. contractual: contractualis, e. contradecir: óbloqui álicui. Sin: contra áliquem dícere. contraerse: cóntrahi. contrabajón: antifagotus, i m. contrabandear: merces furtim (vel clam) importare vel exportare. Sin: furtivas merces invéhere vel evéhere. contrabandista: (que practica el contrabando) clandestinus importator m; clandestina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam) mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel clandestinas) transfert // (que se dedica a la defraudación de la renta de aduanas) portórii vel vectigálium fraudator. contrabando: furtiva (vel clandestina) importátio vel exportátio. Sin: furtiva mércium translátio; vectigálium vel portórii fraudátio. Uso: practicar el -, v. contrabandear // (géne- contraespionaje: speculatorum explorátio. Sin: circa speculatores explorátio. contrafuerte: fulcimentum, i n. Sin: antēris, ĭdis f; antérides, um fpl; erisma, ae f; erisma, ătis n. contralmirante, v. contraalmirante. contralto: (voz media entre la de tiple y la de tenor) contralti vox. Sin: secunda vel média vox; alter ab acuto sonus; áltera vox ab acuta // (persona que tiene esa voz) contraltus, i m. Sin: secundae (vel médiae) vocis cantor m, cantrix (vel cantatrix) f. contramaestre: (persona que dirige a oficia- 266 contribución les y obreros) opíficum moderator. Sin: óptio (-onis m) officinatorum // (oficial de mar, que manda las maniobras bajo las órdenes del oficial de guerra) subpraefectus, i m. contramarcha: retrocéssio, onis f. Sin: retrocessus, us m; iter retrógradum. contraorden: iussi revocátio. Sin: contrárium impérium. Uso: da una -, contrarium ímperat atque ante imperavit. contraste: dissimilitudo, dĭnis f. contrata: (contrato que se hace con el Gobierno, con una corporación o con un particular para ejecutar una obra material o prestar un servicio por precio o precios determinados) óperis condúctio. Uso: - de trabajos públicos, redemptura. contratar: cum áliquo pactum fácere vel stipulare. Sin: pactionem vel obligationem stipulare. contraposición: contraposítio, onis f. contrapresión: Mec contrapréssio, onis f. Sin: repercussus, us m. contraproducente: in contrárium agens. Sin: in contráriam partem agens. contraproposición: propósitum disséntiens. Sin: diversum propósitum; condício contra allata; condício condicioni oppósita. contraproyecto: consílium disséntiens. Sin: contrárium consílium. contrapuntista: contrapuncti peritus. contrapunto: (concordancia armoniosa de voces compuestas) contrapunctum, i n; contrapunctus, us m. Sin: harmónia cónsona // (arte de componer música para varias voces) ars vel institútio contrapúnctica. Sin: ars melódias componendi. contrarreforma: contrareformátio, onis f. Sin: emendátio religionis reformatae. contrarrevolución: contrária revolútio. Sin: nova rerum mutátio vel permutátio; (rerum) evérsio retrógrada. contraseña: nota, ae f. Sin: signum; indícium. contratista: óperis susceptor. Uso: - de obras públicas, redemptor. contrato: contractus, us m. Sin: pactum; páctio; conventum; res contracta. Uso: - bilateral, mútuus contractus; páctio mútua; stipulátio inter duas partes contracta; - consensual, contractus consensualis; - enfitéutico, emphitéusis, is f; - escrito, sýngraphus, i m; - multilateral, stipulátio inter plures partes contracta; - unilateral, contractus unilateralis // - de compra, emptionis contractus; émptio; - de locación, locátio; de locando ópere páctio; - de servicios, contractus famulatus; - de trabajo, contractus conductionis; - de venta, vendítio; venditionis contractus // estipular un - con uno, pactionem fácere cum áliquo; rem (vel negótium) cum áliquo contráhere; rescindir un -, contractum rescíndere, dissólvere; a contractu discédere vel recédere // según -, ex pacto. Sin: ex pacto et convento. contratorpedero, v. cazatorpedero. contraventana: (puerta que interiormente cierra sobre la vidriera) transenna, ae f. Uso: - rodante, transenna volúbilis; v. persiana. contribución: (acción y efecto de contribuir) contribútio, onis f. Sin: collátio. Uso: - voluntaria, voluntária collátio; - en dinero, stipis 267 contrición vel pecúniae collátio; dar su -, stipem conferre; rehusar su -, collationem recusare // (cuota o cantidad que se paga para algún fin) contributum, i n. Sin: collátio; pars impensae // (carga que se impone a una persona o comunidad) onus, óneris n ; (en dinero) tributum, i n ; stipendium, ii n; pecúniae (-arum fpl) imperatae. Uso: condonar una -, tributum vel stipéndium remíttere; exigir una -, pecunias imperatas exígere; imponer una -, tributum impónere; stipéndium vel pecúnias imperare; pagar una -, tributum vel stipéndium péndere; no querer pagar una -, stipéndium (vel de stipéndio; tributum vel de tributo) recusare // (impuesto pagado al Estado) v. impuesto. contrición: contrítio, onis f. control: (inspección) inspéctio, onis f. Sin: recognítio; inquisítio; recénsio; examinátio; examen // (regulación) moderamen, mĭnis n. Sin: moderátio; temperátio; ordinátio. Uso: de la circulación, circulationis vel circuitionis régimen et moderátio; - de natalidad, natálium vel prolis temperátio, moderátio, ordinátio; - de tono, toni moderamen; - de volumen, volúminis index vel moderamen // (mando o dispositivo de regulación) - remoto, telemoderamen, mĭnis n. Sin: e longinquo gubernáculum; moderamen automáticum. Uso: con - remoto, telemoderatus, a, um. controlar: inspícere. Sin: inspectare; recognóscere; examinare; exquírere // fig moderari. controversial: controversiosus, a, um. Uso: declaración vaticana -, declarátio vaticana controversiosa. controversista: disceptator, oris m. Sin: peritus controvérsiae. convalecencia: convalescéntia, ae f. convalidación: confirmátio, onis f. Sin: probátio. convección: convéctio, onis f. convención: (ajuste o concierto entre dos o más personas o entidades) convéntio, onis f. Uso: - bilateral, convéntio synallagmática; mútua convéntio; - Europea, Convéntio Europaea; - internacional, convéntio internationalis; la - de Kyoto, convéntio kyotiana; pactum kyotianum (clímatis servandi). convencional: (perteneciente al convenio o pacto) ex conventione receptus // (que resulta o se establece en virtud de precedentes o de costumbre) usitatus, a, um. Sin: translatícius; usu receptus. convencionalismo: conventionalismus, i m. Sin: moris observántia; stúdium moris tráditi. convenio: páctio, onis f. Uso: - internacionales, pactiones internationales vel inter nationes; pactiones quae inter pópulos conflantur; - de coalición, v. coalición. conventículo: conventículum, i n. Sin: conventiúncula. convento: coenóbium, ii n. Sin: monastérium; monachorum domicílium; sacra domus. Uso: - franciscano, franciscale coenóbium. conventual: adj conventualis, e. Sin: coenobialis; monasterialis; coenóbii vel monastérii (gen) // (religioso que vive en convento) coenobita, ae m ; (religioso franciscano) sodalis franciscalis conventualis. convergencia: convergéntia, ae f. controvertido, v. controversial. 268 convulsión convergente: convergens, entis. converger, v. convergir. convergir: convérgere. Sin: concúrrere; convenire; conflúere. converso, sa: conversus, i m; conversa, ae f. conversación: collóquium, ii n. Sin: collocútio; sermo, onis m. Uso: - radial, radiophónicum collóquium; - telefónica, collocútio telephónica; alargar la -, sermonem protráhere; hacer una -, collóquium habere; trabar -, sermonem sérere. conversar: cólloqui cum áliquo. Sin: sermonem conferre (vel habere) cum áliquo. conversión: convérsio, onis f. Uso: - moral, morum emendátio; réditus ad bonam frugem; - religiosa, ad Deum convérsio; ad Dei cultum convérsio; - al cristianismo o al catolicismo, ad christianam vel ad cathólicam religionem convérsio. converso, sa: adj conversus, a, um // sust conversus, i m; conversa, ae f. convertibilidad: convertibílitas, atis f. convertidor: Tecnol commutatórium, ii n. Sin: máchina commutatória; mechanēma mutatórium; v . transformador. convertir: (traer a la práctica de las buenas costumbres) áliquem ad frugem bonam redúcere // (reducir a la verdadera religión al que va errado) convértere. Sin: ad veram religionem tradúcere. Uso: - al cristianismo, ad christianam religionem convértere vel addúcere. convértere ; ad bonam frugem redire vel se recípere. Uso: - religiosamente, ad Deum converti; - al cristianismo (o al catolicismo), ad christianam (vel ad cathólicam) religionem converti; christianum fíeri; christianam religionem amplecti. convexidad: convéxitas, atis f. Sin: convéxio. convexo: convexus, a, um. convictor: convictor, oris m. convictorio: convictus, us m. Sin: ephebēum; collégium. convite: convívium, ii n. Sin: sympósium, ii n; compotátio, onis f. convival: convivalis sive convivialis, e. convivencia: convivéntia, ae f. Sin: convictus, us m; convíctio; consórtio; contubérnium; consuetudo victūs; communis vitae consuetudo. Uso: - humana, humanus vel hóminum convictus; humana vel hóminum consórtio; cívium coniúnctio; hóminum socíetas; - prematrimonial, contubérnium ante matrimónium; relaciones de - humana, necessitúdinum rationes in societate; mútua commércia in humano convictu; sectores de la -, humanae societatis partes; buena - con Rusia, bona convivéntia cum Rússia. conviviente: contubernalis, is m. convivificar: convivificare. convivir: convívere. Sin: cohabitare; conversari; contubérnio uti; unā cum áliquo vívere. convoy: cúrruum agmen (-mĭnis n). convertirse: (mudar de vida) mores emendare. Sin: ad frugem bonam converti vel se convulsión: convúlsio, onis f. Sin: spasmus, 269 conyugal i m; spasma, ătis n; nervorum vel membrorum convúlsio; nervorum contráctio vel retráctio; musculorum rigor. conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; coniúgii (gen); cóniugum (gen). men, mĭnis n; culmen, mĭnis n; vertex, tĭcis m; apex, ápĭcis m // (conjunto de las ramas y hojas que forma la parte superior del árbol) (árboris) frondes (-ium fpl) // (parte hueca del sombrero) (pétasi) apex, ápĭcis m. cópano: cáupulus, caúpilus, caupillus, i m. coñac: coníacum, i n. Sin: conacum sive cónacum; coniacense (vinum); pótio coniacensis; válida pótio coniacensis. coparticipación: comparticipátio, onis f. copartícipe: compárticeps, cĭpis. cooperación: cooperátio, onis f. Sin: adiutrix ópera; óperae collátio; concors áctio. Uso: europea, internacional, cooperátio Europaea, internationalis; - práctica, cooperátio práctica; - contra el terrorismo, cooperátio contra terrorismum; - para rechazar el terrorismo, cooperátio ad terrorismum arcendum; - de las clases sociales, amica inter classes (vel inter cívium órdines) conspirátio. cooperador, ra: cooperator, oris m; cooperatrix, icis f. Uso: - de la organización de ayuda “Care”, cooperatrix organizationis auxiliaris “Care”. cooperar: cooperari. Sin: adiuvare áliquem in áliqua re. Uso: - con uno, adiutricem óperam navare (vel praestare) álicui. cooperativa: socíetas cooperativa Sin: socíetas vel consociátio adiutrix in áliqua re. Uso: - de consumo, socíetas emptorum; associátio consuméntium; - de producción, associátio productionis; cooperativas de solidaridad, consociationes solidaritatis. coordinación: coordinátio, onis f. Sin: nexus, us m; ordinátio; disposítio. copa: (vaso con pie para beber) cýathus, i m. Sin: hýalus, i m; calix, ĭcis m; scyphus, i m; pátera; pyxis, idis f; póculum; cántharus; potórium; vas potórium // (parte superior del árbol) (árboris) caput, cápitis n. Sin: cacu- copernicano: copernicanus, a, um. copero: pocillator, oris m. Sin: cellárius; qui pócula ministrat; a cýatho vel a cýathis minister. Uso: ser -, hacer el -, pócula ministrare copete: (cabello levantado sobre la frente) cirrus, i m. copetudo: (que tiene copete) cirratus, a, um. copia: exemplar, aris n; exemplum, i n. Sin: transcríptio. Uso: - a máquina, antígraphum; apógraphum vel apógraphon; copiatum; diágraphum; copia; - autenticada, exemplar consignatum; - calcada, sacada a calco, transcriptum vel transcusum exemplum; - fotográfica, apógraphon photográphicum; hectográfica, hectográphicum (vel polygráphicum) exemplar; - de una carta, litterarum exemplum; exemplum epístulae; - de un cuadro, tábulae exemplar // (imitación servil) imitátio, onis f. Sin: similitudo. copiadora: (multicopista) copiatrum, i n. Sin: máchina exscriptícia vel plurificatória; tórcular (-aris n) litterarum exemplis faciendis. copiar: exscríbere. Sin: descríbere; copiare. Uso: acción de -, descríptio; exscríptio; copiátio. 270 coral copista: exscriptor, oris m. Sin: descriptor; exempli scriptor. copistería: taberna exscriptória. Sin: officina exemplorum. miento. copto: adj cópticus, a, um. Uso: rito -, cópticus ritus // sust coptus, i m. copulativo: copulativus, a, um. copita: pocillum, i n. Sin: calículus; póculum minutum. copla: (composición poética breve) populare epigramma (-ătis n) // (estrofa) stropha, ae f // (versos) versus, ŭum mpl. Uso: escribir versos, versus fácere; cármina scríbere // (canción popular) popularis cantilena, cantiúncula, náenia. Uso: - alternas, populares cantilenae alternae; alternae náeniae; alterni versus. copo: - de nieve, nivis pluma; floccus níveus sive nivalis; - de algodón en rama, floccus, i m. copón: pyxis, ĭdis f. Sin: cibórium // (copa grande en que se guarda el Santísimo Sacramento) sacra pyxis. Sin: sacrum ciborium. copy (Inform) duplicar: copiare // (resultado de copiar) exemplar, aris n. copyright: ius proprietatis libráriae. coqueta: adj ambitiosa. Sin: immódice se ostentans; óculis venans (que caza con los ojos); ambitiose circumspectans (que mira en torno con deseo de agradar) // sust ambitiosa mulier. Sin: immódica sui ostentatrix; óculis venatrix; ambitiosa circumspectatrix. coquetear: immódice se ostentare. Uso: con alguien, (mólliter) blandiri álicui; áliquem blandítiis vel blandimentis allícere, illícere, pellícere; áliquem impudenter allícere; áliquem muliébribus ártibus captare; - con la mirada; óculis venari; ambitiose circumspectare. copra: copra, ae f. coprocessor (Inform) coprocesador: processórium, ii n (mathemáticum vel arithméticum). coqueteo o coquetería: immódica sui ostentátio. Sin: ambítio. Uso: la - femenina, mulíebres blandítiae (-arum fpl) vel artes (-ium fpl); - de miradas, petulántia oculorum. coqueto o coquetón: (gracioso, atractivo, agradable) béllulus, a, um. Sin: pulchellus; venústulus; bellus. Uso: frases -, blanda (vel móllia, vel alliciéntia) verba; miradas -, arguti óculi; blandientes óculi // (que procura agradar a las mujeres) levis et mulierosus. coproducción: consociata efféctio. coprofagia: coprophágia sive -phagīa, ae f. coprófago: copróphagus, a, um. coprolalia: coprolália sive -lalīa, ae f. Sin: turpilóquium; túrpiter loquendi libido vel lubido. coracero: miles (-lĭtis m) vel eques (équitis m) loricatus, cataphractus, ferratus, clibanárius. coprorrea, v. diarrea. coprostasia: choprostasis, is f; v. estreñi- coral: (animal) corállium vel corálium, ii n; corallum, i n. Uso: de -, corállicus; corállinus. 271 coralino Uso: isla de -, ínsula corállica // (composición musical) choralis, is m. Sin: chorale, is n; liber choralis // (relativo al coro) choralis, e. Uso: servicio -, chorale servítium. corcho: suber, ĕris n. Sin: cortex (-tĭcis mf). Uso: de -, subéreus, a, um; cortíceus; e vel ex súbere; e vel ex córtice. coralino: corállicus vel corállinus, a, um. cordada: scánsio (-onis f) gregalis. Sin: ascensus (-us m) montanus colligatus; ascensores montani colligati. Corán: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Alcoranus; Koranum; koranum volumen; mahometanismi codex; islamismi lex. cordados: chordata (animántia) npl. coránico: coránicus, a, um. cordel: funis, is mf Sin: restis, is (ac -im vel -em, abl -i vel -e) f. coraza: lorica, ae f. Uso: revestido de -, loricatus; loricā munitus. cordelito: funículus, i m. Sin: restícula; línea vel línia ; linum. corazón: cor, cordis n. Uso: - artificial, cor arte factum; - pequeño, v. corazoncillo; - de plástico y metal, cor e re plástica et metallo; con el - en la mano o en las manos, aperto péctore; ex ánimo; lo tengo en el -, cordi est mihi; cordi hábeo; mihi curae est; mihi in medullis haeret; mihi in amóribus (vel in amore) est; mihi in delíciis est // (fig, centro de una cosa) en el - de la ciudad, in urbis sinu; in média urbe; en el - de la noche, multā nocte, de multa nocte, concúbia nocte. cordial: (afectuoso, amistoso) benévolus, a, um. Sin: benévolens, entis; familiaris; sincerus // (bebida o poción confortante) pótio (-onis f) corróborans. Sin: pótio recreandis víribus apta. corazoncillo: córculum, i n (dim de cor); corcillum (dim de córculum). corbata: focale, is n. Sin: fáscia collaris; colli vitta vel fascíola; croata; fáscia croata. Uso: - sin nudo, fascíola subliganda. corbeta: Mar córbita, ae f. Sin: celox (-ōcis f). corchea: chroma, ătis n. Sin: chrómatis nota. cordialmente: ex ánimo. cordillera: contínui vel perpétui montes. Sin: perpétua iuga; móntium séries (-ēi f). Uso: de los Andes, Andes, ium fpl; Andes montes contínui; Andium catenae vel concatenationes. cordimariano: adj cordimarianus, a, um // sust cordimarianus, i m. Sin: sodalis cordimarianus; v. claretiano. cordón: funículus, i m. Sin: restícula. Uso: de zapato, corrígia, ae f; corrígium, ii n; ligamen, mĭnis n; - eléctrico, funículus eléctricus; - salvavidas, funis (-is m) salútifer; umbilical, funículus vel cunículus umbilicalis; nervus umbilicaris. corchero: subéreus, a, um. Sin: suberīnus. corchete: (signo ortográfico) parénthesis quadra. Uso: encerrar algo entre corchetes, áliquid parenthésibus quadris interclúdere. Corea: Corea, Córea, Korea, ae f. Uso: - del Norte, del Sur, Corea Septentrionalis, Meridiana. 272 corología coreano: adj coreanus, a, um // sust Coreanus, i m. sus (-us m) angularis. Uso: marcar un -, emíttere ex oblíquo; proícere ex ángulo. corego: chorāgus, i m. Sin: dux (ducis m) chori. corneta: cornu (ordinariam tiene el gen y demás casos del sing como el nom). Uso: fabricante de cornetas, cornuárius, ii m. coreografía: choreográphia sive choreographīa, ae f. Sin: chorearum ars vel rátio; ars scáenicae saltationis. coreográfico: choreográphicus, a, um. Sin: scáenicus; ad choreográphiam pértinens; ad scaénicam saltationem spectans. coreógrafo: choreógraphus, i m. Sin: chorearum ártifex; scáenicae saltationis magister; chorearum saltationum ártifex. corepíscopo: chorepíscopus, i m. Sin: epíscopi vicárius. corifeo: (el que guiaba el coro en las tragedias) coryphaeus, i m. Sin: phonascus; chori dux vel princeps // (fig, el que es seguido de otros en una opinión, secta o partido) choriphaeus, i m. Sin: antesignanus. cornetín: (instrumento músico de llaves) tuba pistillata. cornijal, v. manutergio. coro: (reunión de personas que ejecutan danzas y cantos) chorus, i m. // (conjunto de personas reunidas para cantar) cantorum vel canéntium chorus. Uso: director de -, chori magister; chorodidáscalus // (pieza musical para varias voces) cánticum, i n. Sin: concentus, us m; chorus, i m. Uso: libro de -, liber cánticus; cántuum liber // (composición poética que sirve de letra a una pieza musical concertada) chori carmen // (parte de la iglesia donde se cantan los oficios) chorus, i m. Sin: templi subsellárium. Uso: - de canónigos, canonicorum subsellárium; - de religiosas, vírginum devotarum subsellárium; - de religiosos, sodálium religiosorum subsellárium. corindón: corindónium, ii n. corista: (persona que canta en un coro) chóricus, i m. Sin: choricista, ae m; choréutes, ae m. coriza: córyza, ae f. Sin: pituíta; gravedo (-dĭnis f); destillátio nárium. corografía: chorográphia sive -graphīa, ae f. Sin: regionis descríptio. corográficamente: chorográphice. Sin: secundum chorográphiam. corográfico: chorográphicus, a, um. cornamusa: tíbia utriculária. coroides: choróides, is f. córnea: córnea, ae f. Sin: túnica córnea; óculi tunícula vel membránula. Uso: - transparente, córnea perlúcida sive pellúcida. córner: recessus, us m // (ángulo de cancha) lusóriae paláestriae ángulus. Uso: echar la pelota a -, in oblíquum avértere // (saque de esquina, en el fútbol) iactus (-us m) vel mis- coroiditis: choroidites, is f. Sin: choróidis inflammátio vel inflátio. corola: corolla, ae f. Sin: floris corolla. corología: chorológia sive -logīa, ae f. 273 corona corona: (moneda) corona, ae f // (Astron, halo) corona, ae f. coronación: (acto de coronar) coronátio, onis f. Sin: stephanosis; actus coronandi; coronae imposítio // (acto de coronarse un soberano) coronae accéptio vel suscéptio. Sin: pública impérii assúmptio. Uso: día de la de un rey, dies quo rex diadema áccipit (vel accípiet ...); dies quo rex solemni ritu inauguratur (vel inaugurábitur...); día de la - del Papa, dies quo Pontifex Máximus Summi Pontificatus insigne sollemni ritu súscipit (vel suscípiet ...). coronar: coronare. Sin: coronā vel diadémate redimire; diadema (vel régium insigne) cápiti alicúius impónere, vel régiam trádere potestatem (si se trata de un soberano). coronario: coronárius, a, um. Sin: cordalis, e. coronel: chiliarchus, i m. Sin: tribunus mílitum; praefectus cohortis; legionis tribunus Uso: teniente -, chiliarchus vicárius. corpiño: thorácium, ii n. Sin: thorax, acis m; stróphium; fáscia pectoralis. corporación: corporátio, onis f. Sin: corpus, pŏris n; coetus, us m; collégium; sodalícium; consociátio. Uso: jefe de una -, collégii magister vel princeps (-cĭpis m); corporaciones de ciudadanos, cívium córpora. corporal: (perteneciente o relativo al cuerpo) corporalis, e. Sin: córporis vel córporum (gen). Uso: pena, castigo -, córporis vérbera (-um, npl) // (lienzo que se extiende en el altar para poner sobre él la hostia y el cáliz) corporale, is n. Sin: corporale línteum; sacrum línteum vel lintéolum; líneus pannus. corporalmente: corporáliter. corporativismo: corporativismus, i m. Sin: corporationum rátio; collégii, societatis, sodálium stúdium vel sensus (-us m); corporatorum hóminum rátio vel disciplina; corporatorum opíficum socíetas vel coetus (us m). corporativo: corporativus, a, um. Sin: collegialis; ad corporationes pértinens; ad collégia cívium áttinens; qui, quae, quod ad sodalícia spectat; qui, quae, quod ad corporatos hómines pértinet. corporeidad: corporálitas, atis f. Sin: concrétio, onis f; córporis concrétio. corpóreo: (que tiene cuerpo) corpóreus, a, um. Sin: corporalis, corporatus // (perteneciente o relativo al cuerpo) v. corporal. corpulencia: corpuléntia, ae f. Sin: obésitas; córporis magnitudo; corpus amplum vel obesum. Corpus Christi o Corpus: Córporis Christi festum. Sin: sollémnia Sacramenti Augusti. corral: (animálium) cohors, ortis f. Sin: saepes vel sepes, is f. Uso: - de bueyes, bovile, is n; de cerdos, suíle, is n; - de ovejas, ovile, is n. correa: córium, ii n; córius, ii m. Sin: lorum; loramentum. Uso: - de transmisión, córium volúbile. corrección: (acción de corregir) corréctio , onis f. Sin: reprehénsio; animadvérsio; obiurgátio // (calidad de lo que es correcto) honesta rátio. Uso: - deportiva, honesta decertandi rátio // (alteración o cambio que se hace en las obras escritas) emendátio, onis f. Sin: textūs emendátio. correccional: custodiárium, ii n. Sin: correctória domus. Uso: - de menores, domus púe- 274 correría ris custodiendis et educandis. en el mismo partido) eiusdem partis fautor. correcto: rectus, a, um. Uso: ¡correcto!, rectum (est); recte!; ¿es esto -?, estne hoc rectum? correo: (servicio público para el transporte de las correspondencias) cursus (-us m) públicus vehicularis, vehiculárius, cursualis, fiscalis. Sin: res vehicularis, vehiculária, cursualis, tabellária. Uso: - aéreo, cursus aérius; - diplomático, públicus legatorum cursus; vehiculárius cursus ad públicos legatos pértinens; Inform, - electrónico, cursus electrónicus; lítterae electrónicae; - especial, estafeta, anabásius, ii m; - militar, públicus cursus castrensis; buque -, tabellária navis; despacho de -, ostíolum cursuale; empleado de -, officialis (-is m) cursórius; jefe de -, públici cursus praepósitus; rei tabelláriae praepósitus vel praefectus; vagón -, currus tabellárius; por -, cursu público vel fiscali; por - aéreo, cursu aério; enviar, expedir por -, áliquid cursu publico (vel vehiculari, vel vehiculário, vel fiscali) míttere // (cartas o pliegos de cualquier clase que se despachan o reciben) epístulae (-arum fpl) vel fasces (-ium mpl) // (oficina de correos) diribitórium, ii n. Sin: diribitórium cursuale; cursus públici diribitórium; epistularum vel litterarum diribitórium; públicum epistularum diribitórium; cursūs públici sedes; aedes cursuales; officina cursualis. Uso: - central, praecípuum epistularum diribitórium // (mensajero, estafeta) cursor, oris m. Uso: enviar algo por -, áliquid cursori perferendum commíttere; áliquid per cursorem míttere // (buzón) públici cursus cápsula vel capsella. Uso: echar una carta al -, in públici cursus cápsulam epístulam demíttere, immíttere, inícere // a vuelta de -, statim; extemplo; e vestígio. corrector: (el que corrige) corrector, oris m. Sin: emendator. Uso: - de pruebas de imprenta, corrector; plagularum corrector; paginarum emendator. corredizo: convolutábilis, e. Uso: capote -, tectum convolutábile. corredor: (pasillo o pieza de paso larga y angosta) andron, onis m. Sin: mesáula; ambulacrum; ambulatiúncula; fauces, ium fpl; tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, cunículus, i m; - de la casa, fauces áedium // (competidor) cursor, oris m. Sin: petītor, oris m. Uso: - de resistencia, qui longa spatia percurrit // (balcón corrido) v. balcón // (el que interviene por oficio en las compras y ventas de ciertos artículos) procurator, oris m. Uso: - de bolsa, collybista, ae m; nummulárius, ii m; - de comercio, rebus mercandis procurator; - de mercaderías, ínstitor vel curator mércium. corregir: corrígere. Sin: emendare; polire vel expolire. Uso: - un escrito, scriptum emendare vel expolire; scriptum ad criticorum severitatem exígere; scriptum ad criticorum rationem emendare. corregüela: convólvulus, i m. correlación: correlátio, onis f. Sin: conveniéntia; congruéntia; mútua relátio. correligionario: (que profesa la misma religión) consecráneus, i m. Sin: religionis sócius; eiusdem religionis párticeps; eandem religionem habens // (que tiene la misma opinión política, especialmente si está inscrito correría: concursátio, onis f. Sin: incúrsio; excúrsio; excursus, us m. Uso: - de los enemigos, hóstium incúrsio; hacer una -, excursionem vel incursionem fácere; hacer una entre los enemigos, incursionem in hostes (vel in fines hóstium) fácere; impedir las co- 275 correspondencia rrerías al enemigo, hostem ab incursiónibus prohibere. correspondencia: (conjunto de cartas que se despachan o reciben ) epístulae, arum fpl. Sin: lítterae, arum fpl; v. correo // (cartas que se escriben dos o más personas una a otra) epistularum vel litterarum commércium (cum áliquo, inter áliquos). Sin: commércium epistolare; epistolare collóquium // (acción y efecto de corresponder o corresponderse) congruéntia, ae f. Sin: cohaeréntia; conveniéntia alicúius rei cum áliqua re. correspondiente: adj correspondens, entis. Sin: cóngruens (álicui rei, cum áliqua re); convéniens (cum áliqua re, álicui rei, ad vel in áliquid, in áliqua re) // (miembro no numerario de una corporación, que por lo general reside fuera de la sede de esta y colabora con ella por correspondencia) sócius correspondens. Sin: epistularis sócius // (corresponsal) v. esta voz. corresponsable: corresponsábilis, e. corresponsal: relator, oris m; relatrix, icis f. Sin: correspondens, entis m; cooperator vel collaborator, oris m; cooperatrix vel collaboratrix, icis f; áuceps (-cŭpis m) actorum; captator (-oris m) nuntiorum; ádvena scriba. Uso: - especial, relator specialis; - radiotelevisivo, relator radiotelevisíficus; Florencia Aubenas, - del diario “Libération”, Florencia Aubenas, cooperatrix actorum diurnorum, q. t. “Libération”. corrida de toros: tauromáchia sive tauromachīa, ae f. Sin: pugna cum tauris; taurorum (in circo) agitátio. corriente: adj currens, entis. Uso: agua -, aqua viva vel prófluens; año -, annus vertens; cuenta -, quotidianae rationes; - mes, mensis currens; el lunes, 18 del corriente, die Lunae, duodevicésimo mensis currentis; moneda -, legalis pecúnia; precio -, pretium vulgatum vel praesens // sust cursus, us m. Sin: fluentum, i n; aquae fluentes. Uso: contra -, adverso flúmine vel amne; adversum in flumen; adversus amnis cursum; siguiendo la -, secundo flúmine // ( fig, curso, movimiento de los sentimientos y de las tendencias) vulgata vel communis opínio. Sin: multitúdinis iudícium. Uso: corrientes del pensamiento filosófico, philosóphiae, arum fpl; las varias - del pensamiento moderno, huius nostrae aetatis váriae doctrinae; fuertes - culturales, económicas y políticas, motus magni culturales, oeconómici, polítici; - literarias, quae de lítteris eruditi viri séntiunt; - políticas, de re pública regenda opiniones; contra -, adversus communes opiniones; adversus communem opinandi agendique rationem; dejarse llevar de la -, communi opinione ferri; témpori cédere vel inservire; tempóribus servire; vulgarem consuetúdinem sequi; ir contra -, multitudinis iudicio repugnare; communem opinionem refutare; irse con o tras la -, aliorum opinioni subscríbere; seguir la -, vulgatam opinionem amplecti; multitúdinis iudícium sequi // Electr, - eléctrica, vis eléctrica. Sin: eléctricus fluor; fluentum; fluentum eléctricum; fluxus (-us m) eléctricus; sucíneus fluctus; sucínei fluctus vis. Uso: - alterna, fluxus alternus; - continua, fluentum contínuum; - hidroeléctrica, vis hidroëléctrica; - parásita o de Foucault, fluentum verticosum; - termoeléctrica, vis thermoëléctrica; hilo de la -, filum fluenti eléctrici; impulsos de -, impulsus (mpl) fluenti eléctrici; toma de - , eléctridis exceptáculum; dar la -, eléctricum rívulum immíttere // estar al - de una cosa, áliquid scire vel cognóscere. Sin: áliquid novisse vel cognovisse; estar al - de todas las publicaciones, quae quotídie typis eduntur perspecta habere; poner a alguien al - de una cosa, certiorem fácere áliquem alicúius rei vel de áliqua re // - de aire, áëris afflatus (-us m). Sin: áër áffluens. 276 cortejo corrillo: conventículum, i n. Sin: círculus; colléctio. Uso: reunirse en -, circulari; in orbem coīre; orbem fácere vel collígere. corrimiento: lapsus, us m. Uso: - de tierra, lapsus terrae. rium. cortacigarros: cultellus sectórius volúminum. Sin: cultellus ad secanda volúminum acúmina. cortadora: - de césped, v. cortacésped. corro: corona, ae f. Uso: - de amigos, amicorum corona; v. corrillo. cortahielos, v. rompehielos. corroborante: adj corróborans, antis // sust medicamentum corróborans. cortalápices: instrumentum cuspidárium. Sin: scriptórii lápidis cuspidamentum. corromper: - a alguien, corrúmpere áliquem. Sin: áliquem ab offício detorquere; áliquem e recto itínere abdúcere; áliquem transversum ágere, impéllere, rápere. cortapapel o cortapapeles: chartíseca, ae f. Sin: lígula vel língula; culter, tri m; ensículus, gladíolus, cultellus chartárius; gladíolum chartárium; culter chartárius; cultellus librárius; caesória vírgula; (máquina) chartae sectrix (-icis f). corrupción: (putrefacción) corrúptio, onis f. Sin: tabes, is f // (- de costumbres) corrupti mores; morum grávitas // (utilización de las funciones y medios de aquellas en provecho, económico o de otra índole, de sus gestores) corruptela, ae f. Sin: corrúptio. Uso: - pecuniaria, corrúptio pecuniária // tentativa de -, ámbitus, us m. corsario: adj piráticus, a, um. Sin: praedatórius // sust, v. pirata. corsé: fáscia, ae f. Sin: pectorale, is n; stróphium; mamillare; fáscia pectoralis; femíneus thorax. corsetera: strophiária, ae f. Sin: quae stróphia cónficit. corsetero: strophiárius, ii m. Sin: qui stróphia cónficit. cortabolsas: crumeníseca, ae m. Sin: manticulárius; sector zonárius. cortacésped: herbisectrum, i n. Sin: máchina herbisectória vel falcata; herbarum tonsó- cortaplumas: scalprum, i n. Sin: cultéllulus; culter plicátilis; scalprum librárium; cálamo acuendo novácula. cortapuros, v. cortacigarros. cortar: secare. Sin: resecare; exsecare. Uso: - el pelo, capillos resecare; comam curtare vel tondere; - la barba y el pelo, barbam comamque tondere. corte: (superficie que forman los cantos de un libro) séctio vel sectura foliorum. Uso: rojo, dorado, séctio (foliorum) rubra, aurata vel áurea // (filo) acies, ēi f // (residencia del soberano) aula, ae f. Sin: aula régia. Uso: la - de Toscana, Aula Etrusca // Suprema Corte, summum causis dirimendis concílium; iudícium postremae provocationis; v. tribunal // de vestido, texti segmen (-mĭnis n). cortejar: sectare vel sectari. Sin: assectare vel assectari; álicui adulari. cortejo: (requiebro o galanteo) assectátio, 277 cortesano onis f. Sin: assidúitas; obséquium; cómitas; amatória alléctio; amatóriae blandítiae fpl // (personas de acompañamiento) comitatus, us m. Sin: pompa; agmen, mĭnis n; caterva; cómites. Uso: - fúnebre, pompa fúnebris; exsequiarum turba; funus, nĕris n ; exséquiae, arum fpl; - de antorchas, taedífera pompa vel multitudo; lampadariorum agmen. cortesano: (adj, perteneciente a la corte) áulicus, a, um // sust áulicus, i m. Sin: áulicus homo; v. gentilhombre. corteza: cortex, tĭcis mf. cortometraje: brevior pellícula. Sin: astríctior taeníola; brevior cinematográphica pellícula. corva: (parte de la pierna) poples, lĭtis m. corveta: córbita, ae f. Sin: celox (- ōcis f). corzo: musmo vel músimo, onis m. Sin: capréolus. cosaco: cosacus, i m. “Cosa Nostra”: “Res Nostra”. Sin: consociátio scelesta, quae dícitur “Res (vel Causa) Nostra”. cortijo, v. alquería. cortina: cortina, ae f. Sin: línteum; velum; plágula. Uso: - corrediza, velum vel línteum volúbile; - metálica, cataracta; cratis (-is f) metállica; - metálica plegadiza, convolutabília claustra npl; - transparente, plágula perspícua; - de cama, conopēum vel conópium; de teatro, aulaeum; bajar la - metálica, cataractam abdúcere // - de bambú, vallum gramíneum; - de fuego, ignis vapor; - de hierro, férrea saepta npl; férreum vallum; velum férreum; - de humo, nébula vel nubécula; - de muelle, munīmen (-mĭnis n) vel munimentum. cortinaje: vela, orum npl. Sin: plágulae; velámina. Uso: - corredizo, vela vel líntea volubília; plágulae volúbiles; - corrido, vela vel líntea obducta; plágulae obductae; - descorrido, vela vel líntea reducta; plágulae reductae. cosecante: Geom cósecans, antis f. cosechadora: máchina messória tritória vel trituratória. Uso: - automotriz, automatária messória tritória (máchina); autómatum messórium tritórium. coseno: (có)sinus , us m. Sin: arcus (có)sinus. coser: máquina de -, máchina sartória vel sarciendi. cosilla o cosita: récula vel réscula, ae f. cosmética: (ciencia y arte que trata de los cosméticos) cósmesis, is f. Sin: cosmética, ae f; cosmética ars, disciplina, doctrina, sciéntia; fucandi ars; ars conficiendi ornamentária medicámina, medicamenta, unguenta. Uso: - facial, vultum fucandi ars; ars vultūs fucandi; ars fáciem fucandi. cortinilla: lintéolum, i n. cortisona: cortisonum, i n. cortocircuito: brevis circúitus (-us m). Sin: circúitus curtus; contractus circúitus. cosmético: adj cosméticus, a, um. Sin: ad cósmesin vel ad cosméticam (vel ad cosméticam artem) áttinens // sust cosméticum, i n. Sin: cosmetórium; medicamen vel medicamentum; fucus; unguentum; tectórium; cosméticum medicamentum. Uso: - para el 278 costar rostro, medicamen vel medicamentum faciēi; rostro ajado por los -, os medicámine attritum; rostro cubierto de cosméticos, vultus medicamínibus interstinctus. cosmopolita: adj cosmopolíticus, a, um. Sin: mundanus // sust cosmopolita, ae m. Sin: mundi íncola; civis (-is mf) universi; totíus mundi civis. cosmetólogo: artis cosméticae peritus. Sin: faciēi cosmetes (-ae m), curator, medicator; fáciem medicandi peritus. cosmopolitismo: cosmopolitismus, i m. Sin: doctrina cosmopolítica; fratérnitas humana; totīus mundi amor. cósmico: cósmicus, a, um. cosquillar, v. cosquillear. cosmogonía: cosmogónia sive -gonīa, ae f. Sin: de mundi orígine doctrina, disciplina. cosquillas: titillátio, onis f. cosmografía: cosmográphia sive -graphīa, ae f. Sin: mundi vel universi descríptio. cosmográfico: cosmográphicus, a, um. Sin: ad cosmográphiam spectans; ad mundi descriptionem pértinens. cosmógrafo: cosmógraphus, i m. Sin: mundi vel universi descriptor; qui mundum vel universum describit; cosmográphiae (vel mundi descriptionis, vel universi descriptionis) cultor, studiosus, peritus. cosmología: cosmológia sive -logīa. Sin: universi mundi sciéntia. cosquilleo: titillátio, onis f; titillamentum, i n. Sin: burburismus, i m. costa: (orilla del mar y tierra que está cerca de ella) litus, tŏris n. Sin: ora, ae f. Uso: Azul, Caerúlea Ora // (cantidad que se paga por una cosa) impensa, ae f. Sin: prétium; sumptus, us m. Uso: a toda -, quacumque (vel quavis, vel omni) ratione vel contentione; totis víribus , víribus ómnibus; summa ope; a - de la vida, cápitis perículo; perseverar a toda - en una cosa, in áliqua re quoquo pacto (vel quoquo modo) perseverare. Costa de Marfil: Litus (-tŏris n) Ebúrneum. Sin: Éboris ora. cosmológico: cosmológicus, a, um. cosmometría: cosmométria sive -metrīa, ae f. cosmonauta: cosmonauta, ae m. Sin: astronauta; cosminauta; spatiinauta. cosmonáutica: cosmonáutica, ae f. Sin: res cosmonáutica; disciplina cosmonavalis. cosmonáutico: cosmonáuticus, a, um. Sin: cosmonavalis, e. cosmonave, v. astronave. cosquillear: titillare. Sin: pellem léviter titillare. costado: (cada uno de los dos lados del casco de un buque) latus, tĕris n. costanero: litoralis, e; litóreus, a , um. Sin: in lítore pósitus. Uso: camino -, litoralis vel marítima via; ciudad -, urbs litórea. costar: constare. Sin: stare vel esse con complem. de precio en abl, exceptuados los gen tanti, quanti, pluris, minoris (tanto, cuanto, más, menos). Uso: cada fascículo cuesta DM 8,50, fascículus singularis constat octo semis 279 Costa Rica marcis Germánicis; ¿cuánto cuesta esta casa?, quanti est haec domus? cuesta 40.000 liras, quadraginta mílibus libellarum est. cotiledón: cotyledon, ŏnis f. Costa Rica: Res pública Orovitensis. Sin: Costarica, ae f. cotización: aestimátio, onis f. cotilla, v. corsé. costarricense : adj costaricensis, e // sust Costaricensis, is m. coto: (campo reservado de caza) saeptum venationis. Sin: fines venatórii; privatus venationis locus. costarriqueño, v. costarricense. cover girl: exterioris páginae puella. coste: (cantidad que se paga por una cosa) v. costa. cow boy: armentárius, ii m. Sin: pecuárius. coxalgia: coxálgia sive coxalgīa, ae f. Sin: coxae dolor vel dolores; coxendīcis inflammátio; assidui coxae vel coxendīcis dolores. costeleta, v. chuleta. costero, v. costanero. coxálgico: coxálgicus, a, um. costo: (lo que cuesta una cosa) alicúius rei prétium. costumbre: mos, moris f. Uso: costumbres inmorales, mores corrupti, pérditi, pessúmdati; mores lapsi ad mollítiem; mores prolapsi in vítia; - navideñas, mores sollémnia natalícia Christi celebrandi; - tradicionales, mores tranlatícii; consuetúdines translatíciae; según la - tradicional, more translatício. costurera: sartrix, icis f. Sin: sutrix; sarcinatrix; vestífica. coyuntura: condício, onis f. Uso: - económica, oeconómica condício. coz: (patada) calx, calcis f. Sin: calcis ictus (-us m). Uso: dar coces contra el aguijón, adversus stímulum calcitrare; dar una - a uno, áliquem calce cáedere, pétere, percútere, ferire; disparar, tirar coces, calcitrare; calces remíttere; recibir una -, calce caedi // (Mar, cabo inferior del mastelero) pes (pedis m) mali. crakers: quádrulae, arum fpl. costurero: sartor, oris m. Sin: sarcinator; véstifex (-fĭcis m); vestíficus. cotangente: Geom cotangens, entis f. coterráneo, v. conterráneo. craneoclasto: cranioclastum, i n. Sin: cranioclastes, ae m; instrumentum calvae vel calváriae confringendae. craneografía: craniográphia sive -graphīa, ae f. Sin: calvae vel calváriae descríptio. coti: (tela) trilix, īcis f. cotidianidad: cotidianae vitae rátio. craneología: craniológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de calva vel calvária. cotila: cótyla vel cótula, ae f. 280 crédito craneológico: craniológicus, a, um. Sin: ad calvam vel calváriam áttinens. rerum ómnium procreator; Summus Cónditor. craneólogo: craniólogus, i m. creatividad: vis creatrix vel effectiva. Sin: ópera vel áctio creatrix. Uso: estímulo a la -, stimulus ad óperam creatricem praestandam. craneomancia: craniomantīa, ae f. craneometría: craniométria sive -metrīa, ae f. Sin: calvae vel calváriae mensura. craneométrico: craniométricus, a, um. Sin: ad calvae vel calváriae mensuram spectans. craneómetro: creaniómetrum, i n. Sin: instrumentum calvae vel calváriae metiendae. craneoscopia: cranioscópia sive -scopīa, ae f. Sin: calvae vel calváriae inspéctio. craneótomo: craniótomum, i n. Sin: instrumentum calvae vel calváriae secandae. crash (Inform) colapsar: corrúere. Sin: collabi; cádere. Uso: el sistema colapsó, systema córruit, collapsum est, cécidit // (dicho de programas: hacer colapsar el sistema) dirúere áliquid. Sin: evértere áliquid. Uso: el programa ha hecho colapsar el sistema, systema a prográmmate dírutum vel eversum est // (colapso) collápsio, onis f. crasis: (Gram, contracción) crasis, is f. Sin: coniúnctio. Uso: - de dos sílabas, syllabarum coniúnctio // (Med, mezcla normal de las partes que constituyen los líquidos del organismo) crasis, is. Sin: mixtura, ae f; umorum mixtura. cráter: crater, ēris (ac sing cratēra, ac pl cratēras) m. crátera: cratēra, ae f. creador, ra: creator, oris m; creatrix, icis f. Sin: procreator; cónditor. Uso: - del mundo, creativo: creativus, a, um. crecimiento: incrementum, i n. Sin: auctus, us m; accrétio. Uso: - demográfico, incrementum natorum; - demográfico acelerado, maturata natorum incrementa; - facultativo, incrementum in hóminis arbítrio pósitum; físico, córporis incrementum; - personal y comunitario, singulorum hóminum ac totīus humani géneris progréssio. credencial: (adj, que acredita) testimónium vel fidem fáciens // (carta credencial) lítterae credentiales vel fiduciáriae. Sin: públicae lítterae; lítterae fidem habentes; lítterae alicúius rei fidem facientes; lítterae demandati vel créditi múneris testes. credibilidad: credibílitas, atis f. Sin: fides, ei f; auctóritas; probabílitas. Uso: - histórica, históriae fides; razón de -, fidei (vel auctoritatis, vel probabilitatis) rátio; exceder toda -, omnem fidem excédere; poner en duda la de un hecho, in dúbium rem vocare. crédito: (asenso) fides, ei f. Uso: dar - a alguien, álicui crédere; dar - a algo, áliquid crédere // (derecho que uno tiene a recibir dinero de otro) créditum, i n. Sin: pecúnia crédita; nomen non expunctum; débitum non dissolutum. Uso: créditos a recibir, crédita accipienda; carta de -, accreditivum, i n; abrir - a alguien, offerre álicui quod sumat si opus sit; cobrar los -, nómina exígere; pecúniam (créditam) exígere; comprar a -, sua fide, absenti pecúnia, émere; dar dinero a -, pecúniam crédere; tomar dinero a -, pecúniam mutuare, mútuam pecúniam súmere // 281 credo (reputación de solvencia) fides, ei f. Uso: público, fides pública; vender a -, alicúius fide véndere // (plazo para el pago) spátium ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium ménsium spátium ad solvendum // (prestigio, fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin: existimátio; gratia; auctóritas; fides; fidúcia. Uso: adquirir -, famam sibi acquírere; existimationem collígere; mantener el -, fidem suam tueri; no tener -, nullam fidem habere; perder el -, fidem amíttere; quitar el - a uno, fidem derogare álicui; tener -, gratiā valere; gratiā et auctoritate valere. credo: (símbolo de la fe) fidei sýmbolum. Uso: la fórmula del -, fórmula cathólicae fidei // (como oración) sýmbolum, i n. Sin: conféssio fidei. Uso: recitar el -, sýmbolum recensere // (doctrina) doctrina, ae f. Uso: político, quae áliquis de re pública sentit; profesar el mismo - político, idem de re pública sentire. creencia: (acción de creer) fides, ei f // (lo que se cree) opínio, onis f. Uso: - ancestrales, opiniones maiorum vel avorum; - firme, magna opínio; semejante -, eiúsmodi opínio // (fe religiosa) Dei opínio; opínio de Deo; opínio et relígio. Uso: - falsa, superstítio // (religión) relígio, onis f. Uso: - religiosas, Dei vel deorum cultus. creer: - en Dios, crédere in Deum. Sin: crédere Deo. cremallera: (barra con dientes que engranan con un piñón) retinácula, orum npl. Sin: machinamentum dentatum vel denticulatum. Uso: ferrocarril de -, ferrívia dentata vel denticulata // (cierre metálico y flexible que se aplica a una abertura longitudinal en prendas de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relámpago // (en el microscopio) rechamus sive réchamus, i m. cremnofobia: cremnophóbia sive cremnophobīa, ae f. Sin: praecipitiorum vel voráginum pavor, horror, terror; cuiusvis praecípitis (vel praerupti) loci pavor. cremor: cremor, ōris m. Uso: - tártaro, tartárici salis cremor. creolina: creolinum, i n. creosota: creosotum, i n. crespo: crispus, a, um. Uso: de pelo -, crispus; algo -, críspulus. crespón: crispum textum (- i n) // (velo) crispum velum. cresta: (carnosidad que tienen sobre la cabeza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de las montañas) cacumen, mĭnis n. crestomatía, v. antología. Creta: Creta, ae f; Crete, es f. creíble: credíbilis, e. Sin: probábilis; veri símilis; fácilis ad credendum; qui, quae, quod fácile credi potest. cretáceo: cretáceus, a, um. cretácico: cretárius, a, um. crema: (confección cosmética) cremor, ōris m; cremum, i n. Sin: lomentum; ceroma, ătis n. Uso: - dental, v. pasta dentífrica; - depilatoria, dropax, ăcis m.; - de afeitar, pasta tonsória; - para los zapatos, v. betún. cretense: adj cretensis, e. Sin: créticus, a, um // sust Creténsis, is m. crético: créticus, a, um. Uso: letras -, lítterae créticae. 282 criptógrafo cretinismo: cretinismus, i m. cretino: cretinus, i m. Sin: cretinismo laborans // fig ásinus; bardus; caudex (-dĭcis m); hebes (-bĕtis; abl -ĕti). cretona: cretónium, ii n. Sin: cretonianum, i n. cría: (acción de criar a hombres y animales) educátio, onis f. Sin: nutrítio; nutricátio. Uso: - de animales, pástio; - de bovinos, cura boum; - de cerdos, porculátio; - de niños, nutrícium // (animal mientras se está criando) pullus, i m // (niño mientras se está criando) infans, antis m. Sin: puérulus; párvulus. crímenes perpetrados contra la humanidad, crímina contra humanitatem perpetrata; acusado de crímenes de guerra, de belli crimínibus accusatus. criminalidad: criminálitas, atis f. Sin: delinquéntia; immánitas. Uso: - juvenil, criminálitas iuvenilis; - organizada, criminálitas ordinata; latronum consociátio; latrones consociati. criminalista: criminalista, ae mf. Sin: poenalista; advocatus criminalis; iuris criminalis peritus; publicarum vel criminálium causarum peritus. criada: fámula, ae f. Sin: ancilla; doméstica. criminología: criminológia sive -logīa, ae f. Sin: críminum sciéntia. criado: (persona que sirve a otra por salario) fámulus, i m. Sin: domésticus; servus; minister. criollo: adj créolus, a, um. Sin: criollus; mixtícius. Uso: lengua -, créola lingua // sust créolus, i m. criador: nutritor, oris m. Uso: - de gusanos, bombycinator; bómbycum vel necydalorum cultor. cripta: (lugar subterráneo donde se enterraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vaticanas, cryptae vaticanae // (piso subterráneo destinado al culto en una iglesia) hypogēum, i n. criar: nutricari. criatura: (cosa creada) res creata. Uso: animada, ánimans; ánimal; - racional, homo; todas las -, rerum natura; natura // (niño de poco tiempo) infantículus, i m; v. chiquillo. criba: cribrum, i n. Sin: vannus, i f. Uso: fabricante de cribas, cribrárius, ii m; v. tamiz. críptico: (oscuro, enigmático) crýpticus, a, um. Uso: sentido -, sensus crýpticus. criptógama: planta cryptógama. criptogamia: cryptogámia sive -gamīa, ae f. criptógamo: cryptógamus, a, um. cribar: cribrare. Sin: per cribrum cérnere. criptografía: cryptográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars cryptográphica; rátio arcanis lítteris scribendi. cric, v. gato. cricket, v. críquet. criptográfico: cryptográphicus, a, um. crimen: crimen, mĭnis n. Uso: crímenes de guerra del Japón, béllica crímina iapónica; criptógrafo: cryptógraphus, i m. 283 criptograma criptograma: cryptogramma, ătis n. Sin: furtivum scriptum; res cryptogrammática. nus, i m; catinum, i n // (cavidad en la parte inferior de los hornos para recibir el metal fundido) cavum fusórium. criptología: cryptológia sive -logīa, ae f. crisolito o crisólito: chrysólithus, i m. criptón: cryptum, i n. crispación, crispadura, crispamiento o crispatura: crispitudo, dĭnis f. Sin: crispa fácies. criptorquidia: cryptorchídia, ae f. criptórquido: cryptorchis, ĭdis. críquet: (juego de pelota inglés) lusus criccétius. Sin: ludus pilae et portae. crisantemo: chrysánthemon, i n. crisis: (cambio favorable o desfavorable, que sobreviene en una enfermedad) crisis, is (ac - im) f // (momento decisivo y peligroso de un asunto) discrimen, mĭnis n. Sin: crisis. Uso: - económica, difficultas annonae vel nummária; - industrial, interceptus indústriae cursus; - ministerial, summi rei publicae consílii discrimen; civílium rectorum iactura; mundial de la economía, mundana crisis oeconómiae; - política, rerum publicarum mutátio; - religiosa, religionis táedium vel fastídium; - social, rerum publicarum discrimen; - de la escuela, crisis scholae; - de gobierno, rei públicae rectionis discrimen; amenaza de una - de gobierno, rei públicae rectionis mutandae vel immutandae comminátio; llevar a una - de gobierno, rei públicae rectionem (administrationem, moderationem) in discrimen addúcere. crisma: chrisma, ătis n. cristal: crystallus, i m; crystallum, i n. Uso: objetos de -, v. cristalería; cristales de la ventana, vitra fenestrae; fenestrália vitra. cristalería: (establecimiento donde se fabrican objetos de cristal) officina crystallinorum // (tienda donde se venden) crystallinorum taberna // (conjunto de estos mismos objetos) crystállina, orum npl. Sin: vasa crystállina. cristalino: adj crystállinus, a, um // (parte lenticular del ojo) túnica crystallóides. Sin: lens crystállina; crystállinus, i m (humor). cristalizable: crystallizábilis, e. Sin: in crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla) densábilis vel congelábilis. cristalización: crystallizátio, onis f. Sin: crystalli formátio; crystallorum densátio; in crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla) densátio vel concrétio; in crystállinam formam vérsio, convérsio, mutátio, coagmentátio; concrétio crystalli instar. cristalizado: crystallizatus, a, um. Sin: in crystallum redactus vel versus; crystalli instar concretus. crismal: chrismalis, e // crismera: chrismárium, ii n. Sin: pyxídula oleária. crisol: (vaso para fundir) vásculum fusórium. Sin: vásculum fundendis metallis; cati- cristalizar: crystallizare. Sin: in crystallum (vel in crystallos, vel in crystalla) redígere, redúcere, cógere, densare; in crystállinam formam vértere // (tomar forma cristalina) v. cristalizarse. 284 crítica cristalizarse: in crystallum verti, cogi , densari. Sin: in crystallos abire; in crystalla densari, congelare, concréscere; instar crystalli concréscere vel congelare. cristaloeléctrico: crystalloëléctricus, a, um. christiana lex; (como culto) cultus (-us m) vel ritus (-us m) christianus. Uso: abandonar el , christianum esse desínere; abrazar el -, christianum fíeri; profesar el -, christianam religionem profiteri; renegar del -, christianam religionem damnare. f; cristianizar: christianizare. Sin: christianum fácere vel réddere. cristalogenia: crystallogénia sive -genīa, ae f. Sin: crystallogenética doctrina, disciplina, sciéntia. cristiano: adj christianus, a, um. Uso: hacerse -, christianum fíeri; ser -, christianum esse // sust christianus, i m. Sin: christícola; christícolus; christifidelis; Christi cultor, sectator, ássecla. Uso: los primeros -, primígeni christifideles. cristalofísica: crystallophýsica, crystallophýsice, es f. ae cristalografía: crystallográphia sive -graphīa, ae f. Sin: crystallorum rátio, stúdium. Cristo: Christus, i m. Uso: portador de -, chrístifer, ĕra, ĕrum cristalográfico: crystallográphicus, a, um. cristaloide: crystallóides, is n (corpus). cristalología: crystallológia sive -logīa, ae f. cristalometría: crystallométria sive -metrīa, ae f. cristalonomía: crystallonómia sive -nomīa, ae f. cristiana: christiana, ae f. Sin: christifidelis; christícola; Christi cultrix vel sectatrix (-icis f). cristianamente: christiane. Sin: christiano (vel christianorum) more vel ritu; ad Christi praecepta; prout Christi doctrina póstulat; ut decet christianum. cristiandad: christiánitas, atis f. Sin: christiana ecclésia, res, socíetas, consórtio; christianorum coetus (-us m); christíades, um mf pl; christíadae, arum mf pl. cristianismo: christianismus, i m. Sin: (como doctrina) relígio christiana; Christi doctrina; criterio: critérium, ii n. Sin: norma; rátio; régula; iudicandi norma, rátio, facultas. Uso: distintivo, régula ad áliquid ab áliqua re distinguendum; - filológico, iusta philológiae rátio; - fundamentales, critéria fundamentália; - objetivos, normae obiectivae; - paleográfico, palaeográphica rátio. crítica: (arte de juzgar de la bondad, verdad y belleza de las cosas) crítica, ae f; crítice, es f; crítica, orum npl. Sin: ars vel res crítica. Uso: - cronológica, crítica chronológica; - estética, crítica aesthética; - filológica, crítica philológica; - histórica, crítica histórica; ars crítica in rebus históricis (adhíbita); - literaria, crítica litterária; crítica in lítteris; - de la moda, crítica modae // (cualquier juicio o conjunto de juicios sobre una obra literaria, artística, etc. ) iudícium, ii n. Sin: existimátio; senténtia; censura. Uso: - histórica, rerum gestarum iudícium; de rebus gestis senténtia; - inteligente, intéllegens iudícium; - literaria, de lítteris iudícium; un libro de literaria, liber de aestimandis scriptóribus vel liber quo de scriptóribus iudícia continentur // 285 críticamente (personas que ejercen la crítica en los medios de difusión) crítici, orum mpl. Sin: existimatores vel existimantes; iúdices; docti viri; litterati; v. crítico // caer bajo la -, in existimántium arbítrium venire; hacer la - de un libro, censuram fácere de libro; someter a los escritos de uno, censuram fácere de scriptis alicúius // (restitución de los textos) restitútio textūs vel documenti. Sin: crítica textūs vel textualis; constitútio textūs; ars (véterum) exemplorum emendandorum; (véterum) exemplorum inter se comparatorum emendátio; darse a la - textual, codícibus conferendis se dare // (censura de las acciones de alguien) reprehénsio, onis f. Sin: vituperátio; improbátio. Uso: dar pie para la -, reprehensionis ansam habere; dare tamquam ansas ad reprehendendum; hacer una - maliciosa o denigrante de alguno o de algo, áliquem vel áliquid malédico dente cárpere; hacer una mordaz, áliquem vel áliquid adunco suspéndere naso; incurrir en diversas -, in várias reprehensiones incúrrere; ser objeto de alguna -, reprehensionis áliquid habere // (murmuración) obtrectátio, onis f. críticamente: crítice. Sin: ad críticam rationem; ad artis críticae rationem; ad normam críticae artis. criticar: (juzgar las cosas según las reglas del arte) (di)iudicare. Sin: iudícium fácere vel adhibere de áliqua re // (censurar, vituperar) reprehéndere. Sin: alicúius rei censuram fácere; áliquid cárpere vel destríngere. Uso: mordazmente los escritos de alguien, scripta alicúius nasute destríngere; - todo libremente, summa cum libertate cuncta notare vel cárpere. iudex, críticus; litteratus iudex; litterarum peritus; - de teatro, iudex scáenicus // adj críticus, a, um. Sin: diffícilis vel impeditus (dificultoso); periculosus (que puede ocasionar crisis). Uso: en momentos críticos para el Estado, impeditis rei públicae temporibus. Croacia: Croátia, ae f. croata: sust Croata, ae m // adj croatus, croáticus, a, um. cromado: sust chrómii indúctio (-onis f) // adj chromo íllitus, óblitus, tectus, contectus. cromar: chromo illínere, oblínere, tégere, contégere. cromático: chromáticus, a, um. Uso: escala -, chroma, ătis n; teoría de la escala -, chromátice, es f. cromatina: chromatina, ae f. cromatismo: chromatismus, i m. cromatóforo: chromatóphorum, i n. cromo: (metal) chromum, i n. Sin: chromáticum metallum // (estampa) v. cromolitografía. cromolitografía: (arte de litografiar) chromolithográphia sive -graphīa, ae f. Sin: chromolithográphica ars // (estampa) chromalithográphica imago. cromolitografiar: chromolithográphice imprímere áliquid // (ejercer el arte de la cromolitografía) chromolithográphicam artem exercere. criticismo: criticismus, i m. crítico: sust críticus, i m. Sin: iudex; existimator. Uso: - exigente, emunctae naris aestimator; - literario, litterarum existimator, cromolitográfico: chromolithográphicus, a, um. Sin: ad chromolithográphiam pértinens. cromolitógrafo: chromolithógraphum, i m. 286 cronológico Sin: chromolithográphiae peritus. cromometría: chromométria sive -metrīa, ae f. crónico: adj chrónicus, a, um. Sin: diuturnus; perpétuus. Uso: enfermedad -, infírmitas diuturna; que padece enfermedad -, infirmitate perpétua affectus // (autor de una crónica) chronógraphus, i m. Sin: chronista, ae m; relator. Uso: - televisivo, relator televisíficus. cromosfera: chromosphaera, ae f. cromosoma: chromosoma, atis n. cromosómico: chromosómicus, a, um. cromotipia: (impresión en colores) chromotýpia sive -typīa, ae f // (obra realizada por -) chromotýpica imago. Sin: imago colóribus impressa. cromotipografía: (arte de imprimir en colores) chromotypográphia sive -graphīa, ae f // (obra hecha por este procedimiento) v. cromotipia. crónica: (historia que sigue el orden de los tiempos) chrónica, orum npl. Sin: annales, ium mpl; annales libri; libri chronicales; commentárii annorum. Uso: - ciudadana, acta urbana; rerum urbanarum acta; commentárius rerum urbanarum; - contemporánea, chrónica contemporália; - diaria, acta diurna; escribir una -, annales (acta, chrónica, commentárium vel commentários) scríbere // (relación sobre temas de actualidad) recénsio, onis f. Sin: relátio; relationes. Uso: negra, cotidianae scélerum relationes; - policial, relátio scélerum casuumque adversorum; - semanal de ciencias y letras, hebdomadária scientiarum litterarumque recénsio; - televisiva, chrónica (-orum npl) televisiva; transmíssio chrónica televisiva // (artículo de periódico en que se refieren noticias relativas a las cosas recientes) chrónica, orum npl. Sin: acta, orum npl; commentárius (chrónicus); commentárii (chrónici). cronicidad: diutúrnitas, atis f. cronicismo: (larga duración de una dolencia) morbi vel infirmitatis diutúrnitas. Sin: diuturnus morbus // (estado crónico de un enfermo) diuturna vel perpétua infírmitas. cronofotografía: chronophotográphia sive -graphīa, ae f. cronografía: chronográphia sive -graphīa, ae f. cronográfico: chronográphicus, a, um. Sin: ad chronográphiam áttinens. cronógrafo: (el que profesa la cronografía) qui chronográphicam artem exercet // (el que es perito en cronografía) chronográphiae peritus // (aparato) chronógraphum, i n. cronograma: chronogramma, ătis n. Uso: témporum conspectus (-us m) vel tabella. cronología: chronológia sive -logīa, ae f // (serie de personas o sucesos históricos por orden de fechas) chronográphia, ae f. Sin: témporum descríptio; annorum digéstio. cronológicamente: chronológice. Sin: témporis vel témporum ordine servato; observato cuiusque anni ordine. cronológico: chronológicus, a, um. Sin: témporis vel témporum (gen). Uso: orden -, témporis vel témporum ordo; relatar en orden -, explicare órdines témporum; seguir el orden -, témporis vel témporum ordinem servare; témporis vel témporum servare gradus; témpora servare vel conservare. 287 cronólogo cronólogo: chronólogus, i m. Sin: chronológiae peritus; qui chronológiam exercet vel profitetur. cronometrar: tempus alicúius rei chronómetro metiri. cronometría: chronométria sive -metrīa, ae f. Sin: témporis mensurae cognítio vel nótio. cronométrico: chronométricus, a, um. Sin: ad chronométriam vel ad témporis mensuram spectans. cronometrista: (constructor de cronómetros) chronometrorum fabricator // (el que mide con cronómetro el tiempo) témporis mensor. Sin: qui alicúius rei tempus metitur; qui chronómetro alicúius rei tempus metitur. de su vida, decretória suae vitae momenta. crucificar: (áliquem) crucifígere. Sin: cruci fígere, affígere, suffígere; in crucem suffígere, pónere, ágere, tóllere; in cruce fígere // fig áliquem vexare, cruciare, excruciare. Sin: contumeliose ágere cum áliquo; áliquem contumeliā affícere. crucifijo: Christi crux. Sin: Crucifixi imago, effígies, signum; Christi cruci (vel in crucem, vel in cruce) fixi effígies; Christus cruci affixus. Uso: un - de marfil, Christus cruci affixus ex ébore fictus. crucifixión: crucifíxio, onis f. Sin: cruci affíxio; de cruce suspéndium. crucifixor: crucifixor, oris m. cronómetro: chronómetrum, i n. cruciforme: cruciformis, e. cronoscopia: chronoscópia sive -scopīa, ae f. crucigrama: crucigramma, ătis n. Sin: litterarum tricae; verba decussata; lítterae decussatae vel implexae. cronoscopio: chronoscópium, ii n. croquet: malleorum ludus. crótalo: crótalon vel crótalum, i n. cruce: (- de calles o caminos) cómpitum, i n. Sin: decussis, is m; decussátio; interséctio; coniúnctio viarum. Uso: - de 2, 3, 4 calles o caminos, bívium, trívium, quadrívium; pararse en los -, ad cómpita consístere // (señal caminera) cave cómpitum // (Biol, cruzamiento) permíxtio, onis f. Sin: genus (-nĕris n) mixtum. crucero: (barco) cómmeans vel speculatória navis. Sin: prosúmia; stlata. Uso: - acorazado, loricata navis speculatória // (viaje) circumvéctio náutica. cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux hamata; - Roja, Crux Rubra; Socíetas vel Ordo a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra; miembro de la - Roja, minister Instituti a Cruce Rubra; - de San Andrés, crux decussata vel inclinata; en forma de -, crucifórmiter // Filol, - de los intérpretes , locus ad intellegendum imperspícuus. Sin: desperatissimus auctoris locus. cruzada: expedítio sacra. Sin: sacrum bellum; expedítio mílitum cruce signatorum; sacrum bellum cruce signatorum; cruciata, ae f. Uso: hacer una -, sacrum bellum sub crucis signo suscípere // fig, - de oraciones, sacra precum conténtio; precatórium bellum; cruciata precum; - por la moralidad, móribus emendandis bellum. crucial: decretórius, a, um. Uso: momentos - 288 cuadro cruzado: crucígerus, i m. Sin: crúcifer, ĕri; miles crucígerus; miles cruce signatus vel insignitus; cruciatus, i m. cruzamiento: Biol decussátio chromosomática. cruzar: - las piernas, crus cruri superpónere; - los brazos, brachia consérere vel decussare. cuadernillo: (conjunto de cinco pliegos de papel) v. quinterno // (librillo para el rezo eclesiástico) v. añalejo. cuadrar: (adaptarse) accommodatum vel aptum esse ad + ac. cuadratura: quadratura, ae f; quadrátio, onis f. Sin: tetragonismus. Uso: fig, - del círculo, círculi quadratura; tetragonismus círculi; adaequátio círculi ad quadratum; buscar la del círculo, repugnántia quáerere. cuadriciclo: quadricyclus, i m. Sin: velocípedum (vel ocýpedum, vel volucrípedum) quattuor rotis instructum vel ornatum. cuadrienio: quadriénnium, ii n. cuaderno: quaternio, onis m. Sin: libellus; fascículus (chartarum); codicillus; commentárius; commentárium; pugillares, ium mpl; pugillária, ium npl; paginarum vel pagellarum fascículus. Uso: - anillado, codicillus anularis; codicillum anulárium; - pequeño, commentaríolus; commentaríolum; - de apuntes, adversária, orum npl; codicillus notarum; - de bitácora, diárium náuticum; - de dictado, dictata, orum npl. cuadra: (caballeriza) v. establo. cuadrado: (figura plana) quadratum vel quadrum, i n // (producto de una cantidad por sí misma) quadratus númerus. Uso: elevar al un número, bis dúcere númerum; - de diez, decem décies multiplicata // adj quadratus vel quadrus, a, um. Uso: diez km cuadrados, decem milia pássuum in quadrum (vel in quadratum) ducta; extraer la raíz -, quadratam radicem extráhere. cuadrangular: quadrángulus, quadriángulus, a, um. Sin: quadrangularis, quadriangularis, e. cuadrángulo: adj quadrángulus vel quadriángulus, a, um. Sin: tetragōnus // sust quadrángulum vel quadriángulum, i n. Sin: tetragōnum; quadriángula figura. cuadrilla: (conjunto de personas para el desempeño de un oficio) manípulus, i m. Sin: manus, us f; agmen, mĭnis n. Uso: - de auxilio, agmen auxiliárium; auxiliária manus; opífices auxiliárii vel auxiliabundi; auxiliatores; auxiliárii; - de obreros, - de trabajadores, operarum manus; operariorum manípulus. cuadrillizos: quadrigémini, orum mpl. cuadrimotor: adj quattuor motóriis instructus. Sin: quadrúplici machinatione ornatus; qui (quae, quod) quattuor motóriis vel quadrúplici machinatione movetur // sust aëroplanum quattuor motóriis instructum. cuadrinomio: quadrinómium, ii n. cuadrivalente: quadrívalens, entis. cuadrivio: quadrívium, ii n. cuadro: (pintura, dibujo) pictura, ae f. Sin: tábula picta vel depicta // fig fácies, ēi f. Sin: rerum fácies; condicionum status. Uso: - general, rerum facies universalis; en el - del apostolado católico, in apostolatūs cathólici província // (grupo de jugadores) v. equipo // (armazón cuadrangular de la bicicleta) compages, is f. Sin: quadrum , i n // (parte de un 289 cuadrúpedo jardín labrada en forma de cuadro) área quadra vel quadrata; quadrus pulvinus (arriate) // - clínico, morbi descríptio; - cronológico, témporum notátio vel ordo; - fiel, quaedam quasi expressa imago; - político, política adiuncta (-orum npl); - sinóptico, spécimen comparativum // - de honor, tabella honorária; - de mandos, tábula instrumentorum. cuadrúpedo: adj quádrupes, pĕdis. Sin: quadrúpedans; quattuor pedes habens // sust quádrupes, pĕdis m, f y n. Sin: quádrupes béstia. cuajo: (sustancia con que se cuaja) coágulum, i n. cuakerismo, v. cuaquerismo cuákero, v. cuáquero. cualificado: idóneis virtútibus práeditus. Sin: aptus vel idóneus ad (áliquod) munus explendum. cualitativo: qualitativus, a, um. cuántico: quánticus, a, um. Sin: quod ad quantorum doctrinam pértinet. cuantificable: numerábilis, e. Sin: mensurábilis; númeris aestimábilis. cuantificación: numerátio, onis f. Sin: mensurátio; ad números vel mensuras redáctio. cuantificador: numerator, oris m. cuantificar: númeris vel mensuris aestimare. Sin: ad números vel mensuras redúcere. doctrina; secta quakeriana. cuáquero: quákerus, i m. Sin: quakerianae vitae rationis sectator. cuarentena: (tiempo de cuarenta días, meses, años) quadraginta dies, menses, anni. Sin: quadraginta dierum (vel ménsium, vel annorum) spátium // (espacio de tiempo durante el cual están privados de comunicación los que vienen de lugares infectos o sospechosos de epidemia) quadraginta dierum segregátio (-onis f). Sin: tempus (-pŏris n) valetudini spectandae praestitutum; tempus valetúdini probandae praefinitum. Uso: estar en -, ad valetudinem spectandam detineri; valetudinis spectandae causā in statione retineri; poner en -, aislar en -, (per) dies quadraginta áliquem segregare; tener en - por razones sanitarias, valetudinis causā áliquem detinere vel remorari // fig y coloq, poner en - una noticia, núntium in dúbium revocare. Sin: álicui núntio fidem abrogare. cuaresma: quadragésima, ae f. Sin: quadragesimale tempus; quadragenárii ieiúnii tempus vel dies // (conjunto de sermones para los domingos y ferias de -) quadragésimae orationes vel contiones; sacrae quadragesimales orationes; sacrae quadragenárii témporis orationes; sacrae orationes quadragenário témpore hábitae. cuaresmal: quadragenárius, a, um. Sin: quadragesimalis, e. Uso: sermones -, v. cuaresma. cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quartana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel febrem habere. cuantitativo: quantitativus, a, um. cuanto, v. quantum. cuaquerismo: quakerismus Sin: quakerorum cuartel: castra, orum npl. Sin: stativa, orum npl; castra stativa; mílitum státio; militare contubérnium. Uso: - general, exércitūs praetórium; cuarteles de invierno, hiberna vel hi- 290 cubierta bernácula (-orum npl) ; castra hiberna; cuarteles de verano, aestiva, orum npl; castra aestiva; enseres del -, contubérnii mílitum supellex (supelléctilis f). locatum; - de huéspedes, hospítium; hospitale cubículum; - de las reuniones, conclave congregationis; cuartos en planta baja, conclávia quae plano pede sunt. cuarteta: tetrastíchium, ii n. Sin: tetrástichum minus. cuarzo: quarzum, i n. Sin: quártium; quarzites, ae m; quarzum crystallum; silex (-lĭcis m) quarzíferus. cuarteto: (combinación métrica de cuatro versos endecasílabos o de arte mayor) tetrástichum, i n. Sin: tetrástichum maius // (composición para cantarse a cuatro voces diferentes o para tocarse por cuatro instrumentos distintos entre sí) quadricínium, ii n // (el conjunto de esas cuatro voces o instrumentos) quádruplex melos (-i, n; pl mele; también melum en ac m sing y melos en ac m pl ); quádruplex symphónia; cantus (-us m) a quáttuor symphoníacis éditus; quáttuor symphoníaci unā canentes; quáttuor fídium concentus. Uso: - de cuerda, quádruplex melos árcubus effectum. cuartilla: (hoja de papel) charta pura. cuasicontrato: quasi-contractus (-us m). cuaterna: quaterna, ae f. Sin: quatérnitas; quatérnio sive quátrio, onis m. cuatrimotor: aëroplanum quattuor machinamentis vel machinatiónibus instructum. cuba: (recipiente) cupa, ae f. Uso: - de riego, cupa irrigatória; fabricante de cubas, cupárius, ii m. Cuba (isla y Estado): Cuba, ae f. cubano: adj cubanus, a, um // sust Cubanus, i m. cuartito: parvum cubículum. cubero, v. tonelero. cuarto: (cada una de las cuatro partes en que se divide un todo) quarta pars. Uso: tres -, tres quartae partes; - de hora, quadrans, antis m; tres - de hora, horae dodrans (-antis m); por un - de hora, per quadrantem horae; por tres - de hora, per dodrantem horae // (tiempo que transcurre entre dos lunas nuevas) - creciente, luna crescens; - menguante, luna decrescens // (habitación, aposento) conclave, is n. Sin: diaeta. Uso: - amoblado, conclave supelléctile instructum; - blindado, conclave loricatum; loricata cella; - de baño, balíneum vel bálneum; - de dormir, cubículum; dormitórium; - de una sola cama, cubículum unīus lecti; - de dos camas, cubículum duorum lectorum; - de dormir con baño, cubículum cum bálneo; - de estar, éxedra; exédrium; zotheca; - de hotel, cubículum cubeta: álveus, i m. Sin: lacus, us m; labellum, i n // Fotogr, dolíolum, i n. cubicaje: capácitas cúbica. cúbico: cúbicus, a, um. cubierta: (cosa que se pone encima de otra para taparla o resguardarla) opertórium, ii n. Sin: operimentum; tegmen vel tégimen, tégumen, mĭnis; tegumentum; integumentum; opérculum; tectum; tectórium; involucrum; strágulum. Uso: - corrediza, tectum dúctile vel tráctile; - de algodón, de tela, strágulum línteum, xýlinum; - de cama, v. frazada; - de cuero, tegumentum e cório factum; - de goma, cinctus (-us m) gúmmeus; - de libro, 291 cubierto tegumentum, integumentum; página exterior // - de la cama, strágulum, i n. Sin: toral, ālis n // - de neumático, cummis (-is f) rotae. Sin: gummi (indecl) rotae; cúmmeum rotae involucrum; gúmmea vel cúmmea rota; gúmmeum (rotarum) operimentum; coriáceum (rotarum) operimentum // (parte exterior de la techumbre de un edificio) tectum, i n. Uso: - de dos aguas, tectum pectinatum // (puente del barco) tabulatum, i n. Sin: constratum; stega, ae f; fori, orum mpl; estar sobre -, in stega ( in summa nave vel navi) consídere // (sobre) v. esta voz // (tapa) v. esta voz. cubierto: (techumbre que cubre y defiende de las inclemencias del tiempo) protectum, i n. Uso: - del andén, crepídinis protectum // (utensilio de mesa) escárium instrumentum // (servicio de mesa para cada persona) mensae supellex (-lectǐlis f); escária instrumenta. cubil: cubile, is n. cubismo: cubismus, i m. Sin: cúbica pictura; cúbica pingendi rátio. cubista: cubista, ae m. cubo: (recipiente para sacar agua) sítulus, i m; sítula, ae f // (pieza central de la rueda, donde encajan los rayos) modíolus, i m // (sólido limitado por seis cuadrados) cubus, i m. cubrecama: toral, is n. Sin: plágula; strágulum; strágula, ae f; operimentum vel cooperimentum. cucaña: palus cucáneus. Uso: - horizontal, palus cucáneus in (vel per) transversum // (fig, ganga) res opportuníssima vel commodíssima. cuchara: cóchlear, aris n; cochleare, is n. Sin: cochleárium; cochlearis, is m; lígula vel língula. Uso: una - de miel, una lígula mellis. cucharita: cochlearíolum, i n. Sin: ténue vel parvum cóchlear; lí(n)gula. cucharón: símpulum, i n. Sin: spáthula vel spátula; rudícula. cuchichear: susurrare. Sin: consusurrare; insussurare; murmurare; mussitare. cuchillada: (golpe que se da con cuchillo) cultri ictus (-us m) . Uso: recibir una -, cultro pércuti // (herida que resulta de una -) cáesio, onis f. cuchillería: (oficio de cuchillero) cultrariorum ars. Sin: cultrárii ars; ars cultrária // (taller donde se hacen cuchillos) cultrárii vel cultrariorum officina // (tienda donde se venden) taberna cultrária // (sitio, barrio o calle donde están las tiendas de los cuchilleros) cultrarioum vicus (-i m). cuchillero: (el que hace cuchillos) cultrárius, ii m. Sin: cultrorum faber, ópifex, confector // (el que los vende) cultrorum vénditor. cuchillo: culter, tri m. Uso: - pequeño, cultellus, i m; - muy pequeño, cultéllulus; quirúrgico, bisturí, scalprum, i n; - de cocina, culter coquinaris; - de monte, de caza, culter venatórius; - de zapatero, scalprum, i n; fabricante de cuchillos, cultrárius, ii m; pasar a -, occídere, necare, interfícere. cuchuchear, v. cuchichear. cuclillo: Zool cucullus, cucūlus, cúculus, i m. cuco: (ave) v. cuclillo. cucaracha: blatta, ae f. cucurucho: cucullus, i m. Uso: - pequeño, 292 cuerda cucúllio, onis m; cuculliúnculus; el contenido de un -, cuculli continéntia. cuello: (parte del cuerpo) collum, i n. Uso: echar los brazos al - de uno, collum alicúius amplexu pétere; arrojarse al - de uno, in collum alicúius invádere // (parte superior y más angosta de una vasija) collum, i n // (tira de tela que en los vestidos corresponde al -) collare, is n. Sin: colli amictus (-us m); collaris fímbria; fáscia línea. Uso: - alto, collare altum; - doblado, collare inversum; - de pelliza, de pieles, collare pellītum vel pellíceum. cuenca: (territorio cuya aguas afluyen a un mismo río, lago o mar) álveus, i m. Sin: sinus, us m. Uso: - hidrográfica, hydrográphicus sinus; - orográfica, orográphicus locus. cuenta: (cálculo, cómputo) cómputus, i m. Sin: computátio; rátio. Uso: - regresiva, inversa computátio; - de entradas y salidas, acceptorum et datorum rátio; hacer las -, rationes (mathemáticas) confícere // - bancaria, pecúnia apud argentáriam depósita . Uso: - bloqueada, cómputus impeditus; abrir una -, acceptum et expensum referre in códicem vel in tábulas // (factura) prétium, ii n. Sin: index (-dĭcis m) prétii; pecúnia débita; rátio nummária. Uso: pagar la -, pecúniam débitam persólvere // - corriente, cómputus cotidianus vel currens. Sin: cotidianae computationes (-um fpl); rátio cotidiana; schédula vel rátio mittendae pecúniae; schédula vel rátio mittendae accipiendaeque pecuniae. Uso: - corriente postal, de giros postales, computátio cursualis cotidiana perscriptionum; cursórius cómputus cotidianus assignationum; depositar en la - corriente, (pecúniam) referre in cotidianas computationes; rebasar su -, supérgredi computationum continuarum praesídium; excédere modum computationum curréntium // fig, tener en - algo, alicúius rei rationem habere. cuentagotas: vásculum (frasquito) guttis numerandis. Sin: fístula (canuto, tubito) guttis numerandis; vásculum vel fístula guttatim effundens. cuentahilos: instrumentum filis numerandis. cuentakilómetros: tachýmetrum, i n. Sin: hodómetrum; mensuralis chiliometrorum machínula; mensórius itíneris index; instrumentum kiliómetris numerandis. cuentapasos: instrumentum pássibus emetiendis. cuentarrevoluciones: instrumentum circuitionum enumerativum. cuentista: (escritor que escribe cuentos) fabulator, oris m. Sin: fabularum vel narrationum auctor; narratiuncularum scriptor. cuento: fábula, ae f. Sin: fabella; narratiúncula; fábula ficta vel commentícia; levis narrátio. Uso: - de hadas, fabella puerilis; cuentos para niños, pueriles fábulae; narrationes delectandis púeris accommodatae; radiados para niños, fábulae puerorum radiophónicae. cuerda: (ensambladura de hilos) funis, is m. Sin: restis (-is; ac -em vel -im; abl ordinariam -e). Uso: - pequeña, chórdula; - de nudos, funis nudorum // (hilo para instrumentos músicos) chorda, ae f. Sin: nervus, i m. Uso: estirar las -, chordas vel nervos inténdere; hacer preludios con las -, probar si están templadas, praetentare póllice chordas; pulsar las -, nervos tángere vel percútere // fig, tocar la - sensible de uno, áliquem movere. Sin: áliquem vel alicúius ánimum tángere // Anat, tendón, nervus, i m. Sin: tenon, ontis m. Uso: - vocal, plica vocalis // (cade- 293 cuerpo nita en relojes de bolsillo o de sobremesa de antiguo sistema) machinátio, onis f. Uso: dar - al reloj, horológium inténdere; horológio motum dare; horológii machinationem ágere; horológii machinationi motum dare. cuerpo: corpus, pŏris n. Uso: combatir - a -, cómminus pugnare // (conjunto de personas) corpus. Sin: grex, gregis f. Uso: - diplomático, corpus legatorum; legati, orum mpl; especiales, greges speciales; - político, corpus políticum; - de baile, corpus diserte saltitántium vel saltántium; - de ejército, exércitūs pars (partis f) // - de guardia, státio, onis f. cuestión: quáestio, onis f. Uso: - nacional, quáestio nationalis; - social, quáestio socialis; - sometida a deliberación, consultátio; v. consulta. cuestionamiento: protestátio, onis f. culombio: culómbium, ii n. culpa: culpa, ae f. Uso: - colectiva, culpa collectiva. culpable: adj nóxius, a, um // sust commissor, oris m. culteranismo: culteranismus, i m. Sin: gongorismus; sexcentésimus; inflatum dicendi genus; exornátior vel exquisítior orátio; affectátio; ampullae, arum fpl. culterano: (adj, perteneciente o relativo al culteranismo) ad culteranismum áttinens // (dicho del escritor que practicaba ese estilo literario) sexcentísticus, a, um. Sin: adj inflatus, túmidus, tumens, túrgidus, inflatus et tumens; sust sexcentísticus (inflatus ...) scriptor vel auctor. cuestionario: quaestionárium, ii n. Sin: quaestiones, um fpl; quaestionum codex (-dĭcis m); index (-dĭcis m) quaestionárius; percontationum index; interrogationum ordo. culto: cultus, us m. Uso: - mariano, marialis vel marianus cultus; - sagrado, sacer cultus; sacra, orum npl; caerimóniae, arum fpl; asistir al -, sacris interesse; celebrar un - ecuménico, cultum oecuménicum celebrare; promover el -, cultum álere ac fovere. cuestor: quaestor, oris m. cultor, ra: cultor, oris m; cultrix, icis f. cuestura: quaestura, ae f. cultura: (efecto de cultivar los conocimientos humanos) doctrina, a f. Sin: erudítio. Uso: - general, communes lítterae; - literaria y científica, litterarum et scientiarum doctrinae; - universal, enciclopédica, ómnium rerum sciéntia; - variada, vária erudítio; amor a la -, amor cognitionis; stúdium discendi; desprovisto de toda -, omnis omnino eruditionis expers; extraño a toda -, stúdiis rudis; rudis ártium // (civilización) cultus, us m. Sin: cultura; humánitas; cultura humana; humanus cultus; civilis cultus; ánimi vel ingénii cultura. Uso: - contemporánea, hodiernus cultus; - democrática, democráticus cultus; - ilustrada, cultus perféctior; - islá- cueza o cuezo: álveus, i m. cuidado: cura, ae f. Uso: - paliativos, curae dolorem lenientes // ¡cuidado!, cave! vel cáveas! culantrillo, v. adianto. culebrilla: (artificio pirotécnico) serpentina, ae f. culinario: culinárius, a, um. Sin: coquinárius; coquinaris, e; coquinatórius. 294 cúpula mica, islámica ingeniorum cultura; - refinada, polítior humánitas; - del egoísmo, egoīsmi cultura; la - humana del lugar, localis cultura humana ;- de la muerte, mortis cultura; - de la vida, cultura vitae; pueblo desprovisto de toda -, pópulus omnis cultūs et humanitatis expers. cumplir: (ejecutar) - las órdenes de uno, mandata vel imperata alicúius fácere, éxsequi, effícere, perfícere. cultural: culturalis, e. Uso: herencia -, heréditas culturalis; identidad -, idéntitas culturalis; propósitos -, propósita culturália. cuneta: fossícula, ae f. cúmel: pótio cuminina. Sin: liquor cumininus. cumpleaños: natalis, is m. Sin: dies natalis sive natalícius. Uso: ¡feliz -!, felix natalis dies!; celebrar el 80º -, diem natalem octogésimum celebrare. (cumplido) v. esta voz. cuneiforme: cuneiformis, e. Sin: cuneatus, a, um. cuña: cúneus, i m. Uso: - de hierro, ferri cúneus; - de madera, ligni cúneus; introducir una -, cúneum insérere vel inculcare. cuñada: cognata, ae f. Sin. sorória (uxoris vel mariti soror); frátria vel fratrissa (fratris uxor); glos, gloris (mariti soror, fratris uxor). cuñado: cognatus, i m. Sin: sorórius (sororis maritus); levir, ǐri (uxoris frater, mariti frater). cumplible: implébilis, e. cumplido: (acción obsequiosa o muestra de urbanidad) offícium, ii n. Sin: obséquium; officiosa vel honorífica verba; laus, laudis f; plausus, us m; gratulátio, onis f. Uso: con muchos -, officiosíssime; sin cumplidos, aperte; líbere, simplíciter; familiáriter; hacer cumplidos a uno, álicui offícia praestare; áliquem offíciis prósequi; no resistir a los -, láudibus non resístere; ¡déjate de cumplidos!, mitte ambages!; por -, officiose // (cortés, urbano) officiosus, a, um. cumplidor: adimpletor, oris m. cumplimentar: collaudare. Sin: gratulari. cumplimentero: officiosus, a, um. Sin: officiósior; blandiosus. cumplimiento: (acción y efecto de cumplir) exsecútio, onis f. Sin: efféctio; conféctio // (perfección en el modo de obrar o de hacer algo) perféctio, onis f. Sin: adimplétio // cuño: (troquel con que se sellan las monedas y las medallas) forma, ae f. Sin: typus, i m. Uso: - para sellar monedas, typus monetárius // (impresión o señal que deja el troquel) signum, i n. Sin: nota. Uso: - de monedas, typi monetárii signum vel nota. cuota: pars, partis f. Sin: pórtio, onis f. Uso: - mensual, pénsio ménstrua; - de un gasto, impensae pars vel pórtio; collátio; - de un pago, pénsio; abonar la primera - al contado, primam pensionem praesentem numerare vel sólvere; pagar en diez -, decem pensiónibus uti. cupón: scídula vel schédula separábilis // (Com, documento o resguardo expedido separándolo de la matriz de un libro) schédula emptória. cúpula: tholus, i m. Uso: - de una basílica, tholus basilicaris; - de San Pedro, Petrianus 295 cura tholus. causarum actor. cura: (tratamiento) cura, ae f. Sin: therapīa. Uso: - de uvas, ampelotherapīa; - para adelgazar, cura córporis extenuandi vel exonerandi; cura emacrescendi // (sacerdote) sacerdos, otis m. Sin: présbyter, ĕri m; sacer minister; ecclesiásticus. Uso: - de misa y olla, sacerdos misellus vel sórdidus. curio: cúrium, ii n. curioso: ignara videndi vel audiendi cúpidus. curruca: atricapilla, ae f. Sin: sílvia; sílvia atricapilla. currutaco, v. petimetre. curabilidad: curabílitas, atis f. Sin: sanabílitas. curación: curátio, onis f. Sin: sanátio, onis f. Uso: - milagrosa, sanátio miraculosa; sanátio miraculose facta. curador: (el que cura a alguien) sanator, oris m. Sin: médicus // (el que cura alguna cosa) - de lienzos, fullo, onis m // (Der, persona elegida o nombrada para cuidar de los bienes o negocios del menor) pupilli bonorum procurator; (el que hace las veces de -) subcurator. curandero: empíricus, i m. Sin: empíricus médicus; artis medicinae simulator. curasao: curasāum, i n. Sin: liquor cordis. curdo: adj corduenus, a, um // sust Curdus, i m; Corduenus, i m. cureña: (carro sobre el que se monta el cañón) carroballista, ae f. Sin: tormenti béllici currus (-us m). Uso: montar un cañón sobre la -, carro ballistam impónere. curia: cúria, ae f. Uso: - arzobispal, diocesana, episcopal, romana, cúria archiepiscopalis, dioecesana, episcopalis, romana. curial: ( perteneciente a la curia) curialis, e. Sin: ad cúriam spectans; forensis, e; iudicialis, e // sust curialis, is m. Sin: causídicus; cursillo: currículum, i n. Uso: - de formación religiosa, religiosae institutionis currículum. cursiva: (letra) líttera inclinata // (escritura) lítterae inclinatae; inclinatae litterarum formae. Uso: en -, inclinatis lítteris; inclinatā litterarum formā. curso: (serie de lecciones) cursus, us m. Sin: currículum; institútio; studiorum currículum; institutionis cursus. Uso: - básico, institutórius cursus fundamentalis; - clásicos, humanísticos, cursus clássici, humanístici; cuatrimestral, semestral ..., quatrimestris, semestris ... cursus; - facultativo, institútio líbere selecta; - gratuitos, gratuítae institutiones; - superiores, scholae altioris órdinis; - universitarios, cursus universitárii; vespertino, institútio postmeridiana // - de alemán, institútio linguae theodiscae; - de dibujo, de español, de religión ..., delineationis, linguae hispánicae, religionis ... cursus; - de francés, institútio linguae francogállicae; de historia, institútio histórica; - de latín, institútio latina; institútio linguae latinae, de latín viviente, viventis latinitatis currículum; - de matemática, institútio mathemática; - de verano, schola aestiva // verse obligado a repetir el -, ánnuum studiorum currículum iterare cogi // (carrera o dirección) cursus, us m. Sin: currículum; decursus, us m; lustrátio. Uso: - del sol, lustrátio solis; - del tiempo, cursus témporum; el - de la vida, cursus vitae; el - de los sucesos, cursus rerum; con- 296 cyberspace versiones rerum. cursor (Inform) índice móvil: indícium, ii n. curtidor: coriárius, ii m. curtiduría: officina coriária. Sin: coriárii vel coriarorum officina. curtir: - pieles, córium vel cória subígere. Sin: cória medicare; pelles subígere. curva: (línea curva) curva, ae f. Sin: línea curva // (vuelta, recodo) flexus, us m. Sin: fléxio, onis f; flexura; anfractus, us m; flexus itíneris; viae anfractus. Uso: - difícil, peligrosa, diffícilis, periculosus viae flexus; camino lleno de curvas, tortuosa (vel flexuosa, vel sinuosa) via; tórtile iter // (señal caminera) cave viae flexum. curvatura: curvatura, ae f. Sin: curvamen, mĭnis n. curvilíneo: curvilíneus, a, um. cuscús, v. alcuzcuz. custodia: (vaso sagrado en que se expone el Santísimo Sacramento) ostensórium, ii n. cutáneo: cutáneus, a, um. Cuzco: Cuscum, i n. cyberspace Inform, v. ciberespacio. 297 D dacnomanía: dacnománia sive -manīa, ae f. Sin: mordendi furor; insana mordendi libido (-dĭnis f). dacriadenitis: dacryadenites, is f. Sin: glándulae lacrimantis inflammátio vel inflátio. dactilología: dactylológia sive -logīa, ae f. Sin: ars dígitis loquendi. dactilológico: dactylológicus, a, um. Sin: ad dactylológiam pértinens. dactiloscopia: dactyloscópia sive -scopīa, ae f. Sin: signatae vel impressae digitorum formae inspéctio, examinátio, examen. dactilar, v. digital. dactilógrafa: dactylógrapha, ae f. Sin: dactyloscriptrix, icis f; quae prelo manuali útitur. dactilografía: dactylográphia sive -graphīa, ae f. Sin: dactylográphica ars, institútio, perítia. Uso: aprender -, dactylográphiam díscere; enseñar -, artem dactylográphicam trádere. dactilografiado: dactyloscriptus, a, um. Sin: máchinā scriptus. Uso: escrito -, dactyloscriptum, i n. dactilografiar: dactylographare. Sin: dactyloscríbere; máchinā scríbere; machínulā scriptória exarare; dactylógrapho scríbere; manuali (vel dactylográphico, vel dactýlico) prelo scríbere vel exscríbere; máchinā vel machínulā dactylográphicā (vel dactýlicā) scríbere. dactilográfico: dactylográphicus, a, um. Sin: ad dactylográphiam spectans. dactilógrafo: dactylógraphus, i m. Sin: dactyloscriptor; qui manuali prelo útitur. Uso: un buen -, dactylográphicae artis peritus vel callens; ser un excelente -, dactylográphica arte excéllere. dactiloscópico: dactyloscópicus, a, um. Sin: ad dactyloscópiam áttinens. dadaísmo: dadaīsmus, i m. Sin: cubismus, infantilismus. dadaísta: dadaīsta vel dadaīstes, ae m. Sin: dadaīsmi fautor vel studiosus. dado: talus, i m. Sin: téssera. Uso: juego de los -, álea, ae f; lusus áleae; jugador de dados, aleator; áleae lusor; jugar a los -, talis (vel tésseris, vel áleā) lúdere; jugar a los - con pasión, áleā studiosissime lúdere; áleae indulgere; tiro de los -, iactus talorum vel tesserarum; tirar los -, talos iácere; tésseras míttere. dador: - de trabajo, óperis conductor. daemon (Inform): daemon, ǒnis m. Dahomey: Dahoméia, ae f. Sin: Berinum, i n. Uso: de -, dahomeianus; beninensis. Dakota: Dakota, ae f. Uso: - del Norte, del Sur, Dacota Septemtrionalis, Meridiana. dalia: dáhlia, ae f. dactilograma: dactylogramma, ătis n. Sin: dígiti signum vel nota. Dalmacia: Dalmátia, ae f. 298 dasimétrico dálmata: Dálmata, ae m. dalmática: (vestidura sagrada) dalmática, ae f. Sin: dalmática vestis. daltoniano: daltónicus, a, um. Sin: achromatópticus; dyschromatópticus; achromatópsiā vel dyschromatópsiā laborans, vexatus, affectus. daltónico, v. daltoniano. Dantis (gen). Sin: Dantis poëtae. Uso: poesía -, póesis (is, ac -in f) Dantis // (que imita o recuerda a Dante) Dantem ímitans vel sápiens. Uso: poesía -, póësis Dantem ímitans; versus stilum (vel rationem dicendi) Dantis imitantes // (terrorífico) terríficus, a, um. dantismo: dantismus, i m. Sin: Dantis stúdium. dantista: dantista, ae m. Sin: Dantis studiosus vel cultor. daltonismo: daltonismus, i m. Sin: achromatópsia sive achromatopsīa; achromatopsis; dyschromatópsia sive dyschromatopsīa; daltoniana oculorum infírmitas. dama: (mujer noble o de calidad) dómina, ae f. Sin: matrona; illustris vel nóbilis fémina // (cada una de las señoras que acompañaban y servían a la reina o a las princesas) aulae matrona. Uso: - cortesana, v. meretriz // juego de damas, calculorum ludus (-i m). Sin: latrunculorum lusus (-us m). Uso: jugar a las -, cálculis vel latrúnculis lúdere. damajuana: magna lagoena. damasco: (albaricoque) v. esta voz // (tejido) damascenum, i n. Sin: séricum damascenum; pannus damascenus. damisela: (señorita) v. esta voz // (dama cortesana) v. meretriz. damnificado: laesus, a, um. Sin: detrimento vel iacturā affectus; iacturam passus. danés: sust Danus, i m // adj dan(i)us, a, um. Sin: danensis, e; dánicus. Dante: Dantes, is m. Uso: - Alighieri, Dantes Al(l)aghérius vel Al(l)ighérius. dantesco: (propio o característico de Dante) danza: saltátio, onis f. Sin: ballátio; chorea. Uso: - macabra, mortuorum saltátio. daño: damnum, i n. Sin: detrimentum; noxa. Uso: - materiales, damna materiália; reparar un -, damnum resarcire; sin algún -, nullo accepto detrimento. dar: (dictar) se da latín dos horas por semana, lingua latina síngulis hebdómadis duas horas tráditur; (tocar) dan las 8, hora octava tinnit. dársena: (parte resguardada artificialmente, en aguas navegables) portus (-us m) interior // (arsenal, astillero) navale, is n; navália, ium npl. darviniano, na: darvinianus, a, um. Sin: ad darvinismum spectans. darvinismo: darvinismus, i m. Sin: darviniana doctrina. Uso: - social, darvinismus socialis. darvinista: darvinista, ae m; darvinístria, ae f. Sin: darvinismi vel darvinianae doctrinae sectator, fautor, ássecla. dasimétrico: dasymétricus, a, um. Sin: ad dasymétriam pértinens (relativo a la dasimetría); ad dasýmeturm áttinens (relativo al da- 299 dasimetría símetro). dasimetría: dasymétria sive dasymetrīa, ae f. Sin: ars áëris densitatis (vel crassitúdinis, vel spissitatis) metiendae. léctica certátio; opinionum commutátio vel collátio. Uso: - parlamentario, disputátio parlamenti; - televisivo, disputátio televisiva; disputátio per televisíficas undas transmissa. debe: Econ débita, orum npl. dasímetro: dasýmetrum, i n. Sin: instrumentum áëris densitati metiendae. data: (fecha de carta o documento) dies, ēi mf. Uso: carta sin -, epístula sine die; poner la -, diem in epístula ascríbere // (partida o partidas que en una cuenta componen el descargo de lo recibido) v. salida, salidas // (Inform) datos; elementos de información, data, orum npl. data (Inform): data, orum npl. database (Inform): (base de datos) datotheca, ae f. Sin: datorum ordinatrum // (conjunto de datos) data, orum npl. Sin: plicae datorum. dataría: datária, ae f. Uso: - Apostólica, Datária Apostólica. datario, datárius, ii m. dátil: (fruto de la palmera) dáctylus, i m. Sin: caryota, ae f; palma, pálmula; palmae fructus (-us m). dativo: adj dativus, a, um // sust dativus, i m. Sin: casus dativus; casus dandi. Uso: doble -, géminus dativus. dato: datum, i n. Uso: - electrónicos informáticos, data electrónica ordinatrália. day-hospital, v. hospital de día. deambulatorio: afán -, poriománia sive poriomanīa, ae f. deber: (aquello a que está uno obligado) offícium, ii n. Sin: munus, nĕris n. Uso: - histórico, moral, patriótico, offícium históricum, morale, patrióticum; - profesional, artis suae munus; - del amor universal, offícium caritatis universalis; - de la solidaridad, offícium mútuae necessitúdinis; - de la solidaridad entre las naciones, offícium coniunctionis inter pópulos // cumplir con su -, offício fungi; offício suo satisfácere; offícium suum fácere, éxsequi, explere, servare, praestare; múnere fungi; munus suum éxsequi vel administrare; faltar a su -, no cumplir con su -, deesse offício suo; offícium suum desérere; ab offício suo discédere; ser fiel a su -, in offício esse; consideró su -, offícii duxit ; cumplo el - de informarte, débitum éxpleo offícium certiorem te faciendi // (ejercicio que se encarga al alumno para hacerlo en casa) pensum, i n. Sin: pensum domésticum; pensum (scriptum) scholare. Uso: - punitivo, pensum poenale; devolver los deberes corregidos, pensa correcta réddere. debilidad: (falta de vigor) debílitas, atis f. Sin: imbecíllitas; infírmitas. Uso: - física, córporis vel vírium imbecíllitas; valetúdinis infírmitas // (fig, falta de energía) imbecíllitas, infírmitas. Uso: - de ánimo, ánimi infírmitas, dissolútio, mollítia, imbecíllitas; - de espíritu, infírmitas mentis. debilitación: (acción de debilitar) debilitátio, onis f. Sin: attenuátio; enervátio; hebetátio // (falta de vigor) v. debilidad. debilitamiehto, v. debilitación. debate: disputátio, onis f. Sin: discússio; dia- 300 decenal debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare; languefácere // debilitarse, enervari; relanguéscere; evigéscere; devigéscere; vigorem amíttere. debug (Inform), corregir errores en un programa: emendare. Sin: corrígere. debugger (Inform), corrector de programa: emendatrum, i n. Sin: emendatórium; correctórium. debugging (Inform), corrección: emendátio, onis f. Sin: corréctio. debut: prodúctio, onis f. Sin: prolúsio; inítium, princípium; exórdium. n). Sin: seniorum primatus (-us m) vel locus primus. decano: (el más antiguo de una comunidad, cuerpo, junta, etc.) senior, oris m. Sin: natu máximus // (el que con título de - es nombrado para presidir una corporación o una facultad universitaria) decanus, i m. Sin: senior. Uso: - de los párrocos, senior curionum vel parochorum; curionum primus; - de los profesores, professorum decanus vel primus; - del Colegio de Cardenales, Cardinalis decanus; Patrum Cardinálium primus; Princeps Sacri Senatus; - del Sacro Colegio, Sacri Collégii Decanus; - de una Facultad, Facultatis decanus; Facultati praepósitus; - de la Facultad de Filosofía, decanus académicae Facultatis philosóphicae. debutante: tiro, onis m. debutar: Teat produci. Sin: exordiri; inítium fácere. Uso: hacer -, áliquem prodúcere. década: decas, ădis f. Uso: a mediados de la - del 80, mediante decénnio octavo. decantar: (ponderar, engrandecer) iactare. Sin: celebrare; láudibus extóllere // (trasegar un líquido sin que salga el poso) deliquare, delicare. decapitar: decapitare. Sin: decollare; securi percútere. decadente: labens, entis. Sin: lánguens. decarburación o descarburación: carboni detráctio. decadentismo: decadentismus, i m. decágono: decagōnus, i m; decagōnum, i n. decarburar o descarburar: carbónium (álicui rei) detráhere. decagrama: decagramma, ătis n. decatleta: in decathlo certator. decalitro: decalītrum, i n. Sin: decem litrorum mensura. decatlón: decathlum, i n. decálogo: decálogus, i m. Sin: decem mandata vel praecepta. decauville: ferrívia agrestis. Sin: ferrívia decauvilliana; via férrea angustior. decámetro: decámetrum, i n. Sin: decem metra. Uso: - cuadrado, decámetrum quadratum. decena: (el número 10) decussis, is m // (cantidad de diez) decas, ădis f. Sin: decúria, ae f. decenal: decennis, e. decanato: decani offícium vel munus (-nĕris 301 decenio proféssio; - Universal de los Derechos del Hombre, Declarátio Universalis circa Iura Hóminis; rehusar toda -, omnem declarationem recusare. decenio: decénnium, ii n. decepción: decéptio, onis f. decibel, v. decibelio. declarativo: Gram declarativus, a, um. decibelio: Fís decibéllium, ii n. Sin: décima belliana. decigramo: decigrammum, i n. Sin: decigramma, ătis n; décima pars grámmatis. decilitro: decilītrum, i n. Sin: décima litri pars. décima: (cada una de las diez partes en que se divide un todo) décima, ae f. Sin: décimum; décima pars. Uso: - de segundo, décima secundi pars // (composición poética que consta de diez versos octosílabos) decásthichon, i n // (diezmo) v. esta voz. decimal: (que tiene por base el número diez) decimalis, e. Sin: decimárius; denárius. Uso: número -, númerus decimalis; sistema métrico -, systema métricum decimale // (perteneciente al diezmo) decumanus vel decimanus, a, um. Sin: decimalis. declinación: (caída, bajada) descensus, us m // (Astron, distancia de un astro al ecuador celeste) recessus, us m // Gram declinátio, onis f. Sin: declinatus, us m; flexus, us m; nóminum flexura. Uso: - de una palabra, declinátio vocábuli in casus. declinar: (decaer, disminuir) declinare, (se) inclinare. Sin: defícere; recédere; (se) remíttere; immínui. Uso: al - el día, vergente vel deficiente iam die; el sol declina, sol (se) inclinat; la fiebre declina, febris (se) remittit; su gloria declina, eius gloria imminúitur // Gram declinare. Uso: - nombres y verbos, nómina declinare et verba. declinómetro: declinómetrum, i n. Sin: declinationis magnéticae index. decocción: decóctio, onis f. Sin: decoctum. decodificación o descodificación: mechanēma codícibus transferendis. Sin: instrumentum códicis commutatórium. decimal (Inform): decimalis, e. decímetro: decímetrum, i n. Sin: décima metri pars. Uso: - cuadrado, cúbico, decímetrum quadratum, cúbicum. decolonizar: dicionem colonialem auferre. Sin: colónias dissólvere. decimilímetro: decimillímetrum, i n. Sin: millímetri décima pars. decoloración: decolorátio, onis f. Sin: coloris ablátio, adémptio, detráctio, subtráctio. declamador: declamator, oris m. Sin: orator empháticus. decolorante: adj decolōrans, antis // sust líquidum vel materia decolōrans. declaración: declarátio, onis f. Uso: - de aduana, declarátio telonária; - del contenido, rei contentae declarátio vel indicátio; - de ingresos, de renta, fiscal, proféssio; censualis decoración: (acción de decorar) ornátio, exornátio, onis f. Sin: exornandi actus // (cosa que decora) ornamentum, i n. Sin: ornatus, us m. 302 definidor decorado, v. decoración. subdúcere. decorativo: decorativus, a, um. deducible: deducíbilis, e. decretal: adj decretalis, e // sust lítterae decretales. Sin: decretalis epístula. deducir: (sustraer, rebajar) detráhere (áliquid de áliqua re). decretalista: decretalista, ae m. Sin: decretálium interpres, peritus, studiosus. defecación: alvi purgátio. defecar: alvum purgare. decretista: decretista, ae m. defectible: defectíbilis, e. decúbito: decúbitus, us m. Uso: - lateral, decúbitus lateralis. decuplicar: decuplare. Sin: décies multiplicare. defectivo: defectivus, a, um. defenestración: e fenestra deiéctio (-onis f) // fig, deiéctio; amótio; remótio; deposítio; expúlsio; de gradu vel de múnere deiéctio. decurión: decúrio, onis m. decurso: decursus, us m. Uso: en el - de los tiempos, decursu témporum. dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumentum, tegumentum, opérculum; dígiti munimentum, tegumentum. defenestrar: de vel e fenestra deícere // fig depéllere; demovere; removere; de gradu vel de múnere deícere. dedicación: Rel dedicátio, onis f. Sin: consecrátio; sollemne, is n. defensa: defénsio, onis f. Uso: - antiaérea, aëriarum incursionum defensores; defensores aëronávium incursántium; - personal, sui defénsio // (jugador, en el fútbol) defensor, oris m. Uso: - central, defensor médius vel centralis; la -, defensores, um mpl. dedicarse: incúmbere. Uso: - a socorrer viudas y huérfanos, incúmbere in auxílium víduis orphanisque ferendum. defensor: adj defensórius, a, um // sust defensor, oris m. Uso: Dep, - de un título, defensor títuli (athlétici). dedicatorio: dedicatórius, a, um. deferencia: (fig, muestra de respeto o de cortesía) officiosa observántia. deducción: (Filos, forma de razonamiento) argumentátio, onis f. Sin: ratiocinátio. Uso: conjetural, coniectura // (Lóg, nexo entre el consiguiente y las premisas) conexum, i n // (conclusión de silogismo) conclúsio, onis f. Sin: illátio // (acción de sacar o separar una parte del todo) dedúctio, onis f. Sin: detráctio. Uso: hacer - de dinero, pecúniam dedúcere; pecúniae summam substráhere, déficit: lacuna, ae f. Sin: rei nummáriae lacuna; nummária iactura. Uso: llenar un -, lacunam explere. definición: definítio vel finítio, onis f. definidor: (que determina o manda) definītor, oris m. 303 definir definir: definire. deífico: deíficus, a, um. definitivo: terminalis, e. deípara: deípara, ae f. Sin: Dei Mater; Dei Génetrix. deflación: deflátio, onis f. Sin: nummária contráctio vel coarctátio. deísmo: deísmus, i m. deflacionista: deflationis fautor. deísta: deísta, ae m. deflagrador: Mec incensórium, ii n. delación: delátio, onis f. Sin: delatura, ae f. deflector: instrumentum deflectórium. delantal: cinctus, us m; cinctum, i n. Sin: cinctórium; praecinctórium; cinctículus. defoliación: defoliátio, onis f. delantera: Dep oppugnatores, um mpl. Sin: assultores; assultorum agmen // (parte anterior de una cosa) pars antica. defoliante: defoliamentum, i n. defoliar: defoliare. delantero: Dep oppugnator, oris m. Sin: assultor; incursor. Uso: - centro, médius assultor; cursor centralis. deforme: deformis, e. defraudador, ra: fraudator vel defraudator, oris m; fraudatrix vel defraudatrix, icis f. degenerar: (de persona) degenerare. Sin: corrumpi // (de cosa) in peius verti. Sin: depravari. deglución: deglútio, onis f. Sin: exháustio; actus deglutiendi. degradación: gradūs deiéctio. degradar: de gradu deícere // degradarse, se abícere; corrumpi. dehiscencia: dehiscéntia, ae f. Sin: patefáctio spontánea. deicida: deicīda, ae m deificación: deificátio, onis f. delegación: (acción y efecto de delegar) legátio vel delegátio, onis f. Sin: mandatum; múneris delegátio // (conjunto de delegados) delegátio, onis f. Sin: delecti viri vel hómines // (cargo de delegado) legati munus // (oficina del delegado) legati sedes // - Apostólica, Delegátio Apostólica; - de hacienda, aerárii procurátio vel administrátio. delegado: delegatus, i m. Sin: legatus. Uso: Apostólico, Delegatus Apostólicus; delegados a las Organizaciones Internacionales, viri legatorum múnere fungentes apud nationum Consília; delegados de varias naciones, delegati plúrium nationum. delegante: delegator, oris m. Sin: mandator; qui délegat. delegar: delegare áliquid álicui. Sin: concrédere; commíttere; demandare. deificar: deificare. delete (Inform): delere; v. borrar. 304 demócrata deliberativo: deliberativus, a, um. delincuente: effractárius, ii m; effractor, oris m. delineamiento: delineátio, onis f. Sin: designátio; adumbrátio. delirante: delirus, a, um. delirar: delirare. delirio: Med delírium, ii n. Sin: delirátio, onis f (también en sentido fig). Uso: - de grandeza, cupíditas poténtiae. delito: delictum, i n. Sin: crimen; scelus. Uso: - flagrante, manifestum atque deprehensum scelus; sorprender a uno en flagrante -, áliquem in manifesto delicto deprehéndere vel comprehéndere. delivery order: mandatum subministrationis. Sin: merces subministrandi mandatum. demagógico: demagógicus, a, um. Sin: popularis; seditiosus. Uso: discurso -, cóntio seditiosa; espíritu -, ingénium populare, seditiosum; leyes -, leges turbulentae; orador -, seditiosus plebis contionator; política -, popularis rátio. demagogo: demagogus, i m. Sin: plebis assentator, fautor, turbator, seductor; vulgi tentator; homo popularis, seditiosus, turbulentus; homo rerum novarum cúpidus; civis evertendarum rerum cúpidus; aurae popularis captator; rerum novarum molītor // (sectario de la demagogia) popularis impérii sectator. Sin: plebícola // (cabeza o caudillo de una facción popular) popularis factionis princeps (-cĭpis m). Sin: plebis dux vel ductor // (orador revolucionario) contionator, oris m. Sin: popularis orator. demarcación: demarcátio, onis f. Sin: fínium descríptio; áctio terminandi. Uso: línea de -, términus, i m; confínium, ii n. demiurgo: demiurgus, i m. Sin: demarchus. delta: delta indecl. deltaplano: anemoplanum, i n. Sin: aëronavis velífera vel velífica. deltoides: adj triangularis, e. Sin: deltae símilis // sust deltóides, is m. demagogia: (dominación de la plebe) demagógia sive -gogīa, ae f. Sin: pópuli impérium; plebis régimen, domínium, dominátio, dominatus (-us m); (seditiosa) dominátio popularis; ínfimae plebis dominatus vel arbítrium // (política que halaga las pasiones de la plebe) popularis rátio. Sin: agitationes (-um fpl) pópuli. Uso: lo hizo por -, id fecit, ut plebi assentaretur vel ad grátiam pópuli captandam. demagógicamente: demagógice. Sin: populáriter; demagógico stúdio. democracia: democrátia sive - cratīa, ae f. Sin: populare régimen; civile impérium; rátio popularis. Uso: - liberal, democrátia liberalis; - parlamentaria, democrátia parlamentária vel parlamentaris; defender la -, causam popularem deféndere; profesar la -, pópuli causam ágere; causam popularem suscípere // (partido político) - cristiana, democrátia christiana // (Estado en que el pueblo ejerce la soberanía) popularis res pública. Sin: cívitas popularis. demócrata: adj popularis, e. Sin: civilis. Uso: ser -, populáriter ágere; volverse -, popularem fíeri // sust demócrata, ae m; demócrates, is m. Sin: popularis, is m; homo popularis; pópuli fautor. Uso: - cristiano, demócrates christianus; christianus democráticus; - excelente, demócrates excellens; - 305 democráticamente liberal, demócrates liberalis; social -, demócrates socialis; - socialista,v. social-demócrata; ser -, populáriter ágere; volverse demócrata, popularem fíeri. demolición: demolítio, onis f. demología: demológia sive -logīa, ae f. demoníaco: daemoníacus, a, um. democráticamente: democrátice. Sin: populáriter; democrática ratione. democrático: democráticus, a, um. Sin: popularis, e. Uso: característica de quien (o de lo que) es -, índoles democrática; espíritu -, ingénium populare; gobierno -, potestas popularis; partido -, fáctio popularis; régimen -, régimen democráticum; reglas -, democrática rátio; tendencia -, popularis impérii stúdium; tradición -, tradítio democrática. democratización: democratizátio, onis f. Sin: rátio agendi populáriter. democratizar: democratizare. Sin: democrátiam indúcere. democristiano: adj y sust demochristianus. Sin: christianus democráticus // sust demócrata (-ae m) vel demócrates (-is m) christianus. demodulación: demodulátio, onis f. Sin: originárii vibrationis géneris restitútio. demodulador: (instrumentum) demodulatórium. demofobia: demophóbia sive -phobīa, ae f. demografía: demográphia sive -graphīa, ae f. Uso: - comparada, demográphia comparata. demográfico: demográphicus, a, um. Uso: cuestión -, demográphica quaestio; explosión -, demográphica explósio. demógrafo: demógraphus, i m. demonio: (diablo) daemon, ŏnis m. Sin: daemónium; diábolus. Uso: adorador del -, daemonícola, ae m // (persona perversa) scelestus vel nefárius homo. Sin: homo nequam, nequíssimus, sceleratíssimus // (hombre o niño travieso) homo vel puer lascivus, irrequietus, inquietus, turbulentus. demonolatría: daemonolatrīa, ae f. Sin: dáemonum adorátio, cultio (-onis f), cultus (-us m). demora: commorátio, onis f; v. retraso demoscopia: demoscópia sive -scopīa, ae f. demoscópico: demoscópicus, a, um. Uso: investigación - , indagátio demoscópica. demostración: (acción de manifestar) declarátio, onis f. Sin: testificátio; significátio // (efecto de manifestar) testimónium, ii n. Sin: signum // (ostentación o manifestación pública de fuerza, poder, etc.) demonstrátio, onis f. Uso: se esperan demostraciones de los opositores, demonstrationes adversariorum exspectantur; v. manifestación // (razonamiento mediante el cual se establece la verdad de una proposición) demonstrátio, onis f. Sin: argumentátio. Uso: - geométricas, rationes geométricae; lineales probationes. demostrar: demonstrare. Sin: monstrare; osténdere; patefácere. Uso: - experimentalmente, experiendo probare vel osténdere; experimento comprobare; v. manifestar. demostrativo: (que manifiesta) demonstrativus, a, um. Sin: epidícticus // (que prueba) 306 deontólogo ordo vel séries; dentes, ium mpl. Uso: - postiza o artificial, dentatura artificialis; próthesis dentária; dentes ficti, fictícii, facti, empti. probans, antis. Sin: cómprobans. demótico: demóticus, a, um. dendrocronología: dendrochronológia sive -logīa, ae f. dental: déntium gen pl // Ling dentalis, e. dentario: dentárius, a, um. dendrografía: dendrográphia sive -graphīa, ae f. dentellado: denticulatus, a, um. Sin: serratus. dendrográfico: dendrográphicus, a, um. dentición: dentítio, onis f. dendrometría: dendrométria sive -metrīa, ae f. Sin: árborum diménsio. denegación: (acción de rechazar una acusación) abnuéntia, ae f. denticulación: denticulátio, onis f. denticulado: denticulorum ordo vel séries. dentículo: dentículus, i m. denigración: obtrectátio, onis f. Sin: criminátio. denigrante: obtrectator, oris m. Sin: criminator. denigrar: (desacreditar, deslustrar la fama de alguien) lacerare, láedere famam (vel nomen) alicúius. Sin: obtrectare álicui; detrectare áliquem // (injuriar, ultrajar) iniúriam álicui fácere, inferre, afferre, impónere . Sin: iniúriā áliquem affícere. denigratorio: calumniosus, a, um. dentífrico: dentifrícium, ii n. Sin: mundicina, ae f; pasta dentária vel dentrífica. Uso: pomo de -, túbulus pastae dentáriae. dentina: dentinum, i n; dentina, ae f. Sin: dentis ebur (-ŏris n). dentista: dentista, ae m. Sin: dentárius, ii m; odontoiatrus; médicus dentárius vel déntium. denuncia: (acción y efecto de denunciar) denuntiátio, onis f. Sin: delátio // (documento en que consta) libellus, i m. Sin: libellus alicúius rei index. denominador: denominator, oris m. Sin: pars divisória. denunciante: delator, oris m. densidad: dénsitas, atis f. Sin: spissitudo. Uso: - de población, dénsitas demográphica. denunciar: - algo a alguien , deferre áliquid ad áliquem. densímetro: densímetrum, i n. Sin: densitatis index (-dĭcis m). deontología: deontológia sive -logīa, ae f. deontológico: deontológicus, a, um. dentado: dentatus, a, um. Sin: denticulatus. deontólogo: deontólogus, i m. dentadura: dentatura, ae f. Sin: déntium 307 departamento departamento: (apartamento) diaeta, ae f. Uso: - de tres piezas y cocina, diaeta trium conclávium coquinaeque // (compartimento) loculamentum, i n. Sin: sedes; státio; compartimentum. Uso: - de reanimación, státio redanimationis; - de terapia intensiva, sedes curationis valentíssimae; - para fumadores, loculamentum tabaco indulgentibus // (división territorial) circumscríptio, onis f. Sin: régio; província. depauperación: procedens indigéntia. Sin: opum deminútio. depauperado: opuléntiā destitutus. Sin: ad misériam redactus. depauperar: depauperare. Sin: ad inópiam redígere; alicúius opes deminúere. dependiente: (empleado, especialmente de comercio) mercatoris fámulus vel adiutor. depilación: depilátio, onis f. Sin: evirátio pilorum; pilorum detráctio. depilado: depilatus, a, um. Sin: deglabratus; vulsus. depilador: depilator, oris m. Sin: dropacator; dropacista; alípilus, alipilárius (- de axilas). depilar: depilare. Sin: glabrare, deglabrare; dropacare; psilothrare; pilos (álicui) véllere, evéllere, detráhere; v. rasura. depilatorio: adj depilatórius, a, um. Sin: pilos evellens; ad pilos detrahendos vel evellendos aptus // sust depilatórium, ii n. Sin: psilothrum vel psilotrum; dropax, ăcis m; unguentum pilis detrahendis aptum. dépliant: libellus éxplicans. Sin: suasória plicátilis charta; chártula suadendo accommodata; - comercial, chártula mercem commendans; - turístico, chártula periegética. deponente: Gram deponens, entis. deponer: depónere. deportación: deportátio, onis f. deporte: (recreación, pasatiempo) reféctio, onis f. Sin: recreátio; ánimi (animorum si el sujeto es plural) remíssio, relaxátio; levamentum, levamen (-mĭnis n) // (placer, diversión) voluptas, atis f (placer); delectátio vel oblectátio, onis f (el divertirse); delectamentum vel oblectamentum, i n (lo que divierte). Uso: por -, delectationis causā; ánimi causā // (ejercicio físico) córporis exercitátio. Uso: hacer, practicar -, corpus exercere; exercitatione córporis exerceri // (actividad física ejercida como juego o competición) ludus gýmnicus; gýmnicum vel lúdicrum certamen. Sin: gymnas, ădis f; gymnástica; athlética; athlética ars; ars vel res gýmnica; lúdicra vel lusória exercitátio; lúdicra exercendi; athléticae vel gýmnicae exercitationes; gymnásticum exercítium; ludus córpori exercitando vel exercendo. Uso: - acuático, gýmnicum aquátile; deportes de invierno, lúdicrae exercitationes hibernae; camiseta de -, indúcula gymnástica; campo de -, ludorum campus, stadium, palaestra; campus lúdicer vel lúdicrus; lusória palaestra; lusórium stádium; lúdicrae vel lusóriae exercitationis campus; batir un récord en un -, alicúius athléticae artis palmam ferre; practicar algún -, athléticam vel gýmnadem exercere. deportista: (persona aficionada a los deportes o entendida en ellos) athléticae studiosus; athletismi fautor (m), fautrix (f). Sin: gymnicorum ludorum studiosus; lusóriae córporis exercitationis studiosus // (persona que por afición o profesionalmente practica algún deporte) vir gýmnicus. Sin: ludi gýmnici cul- 308 derbi tor (-oris m); cultrix (-icis f); athléticae vel athletismi cultor. deportivamente: gýmnice. Sin: gýmnico more; gýmnica ratione; agonistarum ritu. rium. depreciación: depretiátio, onis f. Sin: vílitas; prétii deminútio, imminútio, minútio. depreciar: prétium deminúere, imminúere, minúere. Sin: rem viliorem réddere. deportividad: índoles agonística. deportivo: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásticus; lusórius; lúdicer vel lúdicrus; ad lúdicra vel lusória exercítia spectans. Uso: artículo -, instrumentum athléticum; certamen -, lúdicrum certamen; lúdicra conténtio; lúdicrae vel lusóriae exercitationis conténtio; club -, exercitationum sodálitas; lúdicris exercitatiónibus (vel exercítiis) favendis sodalícium; ejercicios y manifestaciones -, exercitationes et manifestationes lúdicrae; noticiario -, núntii rei gýmnicae; traje -, vestis ad córporis exercitationes apta. depredador: depraedator, oris m. deposición: deposítio, onis f. depresor: deductórius, a, um. Uso: músculo -, músculus deductórius; músculus demittendo aptus. depositante: depósitor, oris m. Sin: depositárius; deponens. depositar: depónere. Sin: áliquid álicui custodiendum vel servandum dare; ad tempus trádere. depositario: depositárius, ii m. Sin: depósiti curator, administrator; temporárius possessor vel detentor. depósito: depósitum, i n. Sin: depositórium; conditórium, reconditórium; repositórium; receptáculum; conceptáculum. Uso: - de bencina, receptáculum benzinae; benzinárium; de equipajes, de bultos, repositórium vel depositórium sarcinarum; receptáculum sarcinárium; - de gas, gasárium; - de mercancías, mércium apotheca; - de nafta, exceptórium naphthae vel ólei terrígeni; - de objetos perdidos, offícium depositárium; offícium rerum inventarum; - de trigo, hórreum vel graná- depresión: (hundimiento) depréssio, onis f. Sin: demíssio. Uso: - del terreno, locus depressus vel iacens // (decaimiento de ánimo) ánimi abiéctio, demíssio, contráctio, infráctio, imminútio; depréssio ánimi. Sin: ánimus demissus, depressus, fractus // (declive económico) iacens res oeconómica. depresivo: déprimens, entis. Sin: ánimum frangens. deprimido: depressus, a, um. Sin: demissus; deiectus // fig abiectus, a, um. Sin: fractus; gravatus; vitam perosus vel detestans; vitae fastidiosus. deprimirse: se vehementer abícere. depuración: depurátio, onis f. Sin: depurgátio; mundátio. depurador: instrumentum depurgativum. Sin: apparatus mundatórius; máchina purífica. depuratorio: purgatórius, a, um. deradenitis: deradenites, is f. Sin: colli glandularum inflammátio vel inflátio. derbi o derby (competición hípica o depor- 309 derecha tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen. derecha: a la -, a mano -, ad dextram. Sin: (a) dextrā. Uso: hacia la -, dextrorsus vel dextrorsum; a la - del Danubio, dextrā Danúbio // individuo de extrema -, extremarum pártium dexterarum sectator. nere cursum; suo cursu decédere; deerrare; evagari // fig deerrare. Sin: itínere deerrare; deorbitare a via recta; e recto itínere declinare, defléctere, excédere, aberrare. derivómetro: apoplanesímetrum, i n. Sin: instrumentum declinationis mensurale. dermatitis: dermatites, is f. Sin: cutis inflammátio, inflátio, fervura. derechamente: rectā. Sin: directo. derechista: sectator pártium dexterarum. dermatógeno: dermatógenus, a, um. derecho: - canónico, - eclesiástico, ius canónicum; - civil, ius civile vel cívium; - criminal, ius criminale; - divino, ius divinum; hereditarios, iura hereditária; - hipotecario, ius hypothecárium; pígnoris ius; - humanos, iura hóminis; humana iura; respetar los - humanos, iura humana revereri; - natural, ius naturale; lex naturae vel naturalis; - público, ius públicum // - al descanso, ius requietis; a la existencia, - a la vida, ius vitae; ius ad vitam; - a un decoroso género de vida, ius in vitae dignum genus; - a la integridad física, ius integritatis córporis; - a la libre investigación de la verdad, ius veritatem líbere investigandi; - al trabajo, ius laborandi //- de almacenamiento, locationis prétium; - de anclaje, vectigal stationis; prétium in portu consistendi; - de apelación, ius appellationis; de asilo, asyli ius; ius sacrum asyli; templi immúnitas; - de asociación, ius societatem áliis cum áliis coīre; - de entrada, portórium, ii n; - de existencia de Israel, ius exsisténtiae Israhéliae; derechos del fisco, fiscália, ium npl; fiscália iura; - de gentes, ius géntium; derechos de los nativos, iura autócthonum; de propiedad privada, privati domínii ius; de reunión, ius in unum locum se congregandi; - de vida y muerte, necis et vitae licéntia; vitae necisque potestas; - de voto, ius suffrágii; derechos de cruzar volando, iura transvolandi. deriva: ir a la -, flúctibus ferri. Sin: non te- dermatografía: dermatográphia sive -graphīa, ae f. dermatógrafo: dermatógraphus, i m. Sin: dermatográphiae peritus. dermatología: dermatológia sive -logīa, ae f. Sin: cutis morborum descríptio. dermatológico: dermatológicus, a, um. Sin: ad dermatológiam spectans.. dermatólogo: dermatólogus, i m. Sin: morborum pellis peritus. dermatopatía: dermatopathīa sive -páthia, ae f. dermatosis: dermatosis, is f. Sin: cutis morbus, vítium; pellis morbus. dermatozoo: parasítica cutis bestíola. dermoideo: sustancia -, dermóides, is f; dermóidos, ĕos n. dernier cri: recentíssimus, a, um. derogatorio : derogatórius, a, um. derrame: (lo que se sale y pierde de los líquidos) spársio, onis f. Sin: effúsio; profúsio 310 desalentar // (sesgo en el hueco de una puerta o ventana que permite abrirla mejor) incisura, ae f. derroche: prodigéntia, ae f. Sin: lárgitas nímia; profúsio. mere // desacreditarse, fidem amíttere. desafinación: ábsona vel díssona vox. Sin: díssona nota; díssonum quiddam. desafinadamente: díssone. Sin: ábsone; absurde. derrota: profligátio, onis f (- militar, - en certámenes deportivos, etc.). derrotar: profligare. Sin: prostérnere; víncere, superare. Uso: ser derrotado en un certamen deportivo, victus discédere. desafinar: absurde vel ábsone cánere. Sin: ábsonum esse; díssonum quiddam cánere. Uso: que desafina, ábsonus; absurdus. desafío: (reto) provocátio, onis f. Uso: - de nuestro tiempo, provocátio aetatis nostrae; presentado a ..., provocátio in + ac // (rivalidad, competencia) certátio, onis f. Sin: conténtio. derrotismo: rerum evertendarum stúdium. derrotista: rerum evertendarum studiosus. derrumbamiento, v. desmoronamiento. derrumbarse: delabi, labi, collabi. Sin: rúere, corrúere. desaguisado: (hecho contra ley o razón) erratum, i n. Sin: ímprobe (vel inconsiderate, vel inconsulte) factum. derrumbe: collapsus, us m. Sin: deiectus, us m; terrae labes (-is f), lapsus, hiatus (-us m). desahogar: effúndere // desahogarse, effundi. desabotonar: glóbulos dislaqueare. desahogo: - económico, módica prospéritas. Sin: res satis prósperae. Uso: vivir con -, satis vel módice dives sum. desabrochar: exfibulare (desasir broches, hebillas). Sin: laxare (desasir broches, hebillas, botones u otra cosa con que se ajusta la ropa); dislaqueare. desacidificación: aciditatis amíssio. desacidificar: aciditate privare. desacreditado: está -, fidem amisit. Sin: nulla ei fides est. desahuciado: (despedido) e domo locata expulsus, deturbatus, eiectus // (que no tiene posibilidad de curación) desperatus, a, um. Sin: pérditus; depósitus. desahuciar: (despedir a un inquilino) e domo locata eícere, expéllere, deturbare, abígere. desacreditador: detrectator, oris m. desahucio: e locata domo expúlsio, eiéctio, exáctio. desacreditar: detrectare vel infamare áliquem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem) alicúius detrectare, mínuere, deminúere; áliquem vel áliquid per contemptionem deprí- desalentar: ánimum alicúius frángere, percéllere // desalentarse, ánimo frangi. Sin: ánimo cádere, concídere, defícere, demitti vel se demíttere; ánimum abícere vel despondere. 311 desaliento desaliento: ánimi abiéctio, deféctio, demíssio. Sin: abiectus vel iacens ánimus. desapasionado: sincerus aequusque. Sin: stúdio et ira vácuus. desalojado: domo eiectus. Sin: ex locata domo eiectus (- de una casa alquilada); ex locato práedio eiectus (- de un predio alquilado). desaprobado: improbatus, reprobatus, a um. Sin: reiectus. desalojar: expéllere. Sin: péllere; eícere; deícere (echar); exturbare, deturbare (hacer salir a la fuerza); áliquem domo eícere; áliquem ex locata domo eícere (- de una casa alquilada); áliquem ex locato práedio eícere (- de un predio alquilado); áliquem locatione domūs privare (rescindir el contrato de alquiler de una casa); áliquem práedii locatione privare (rescindir el contrato de alquiler de un predio). desalojo: eiéctio, onis f. Sin: exáctio ; expúlsio; domo eiéctio; ex locata domo eiéctio (de una casa alquilada); ex locato práedio eiéctio (- de un predio alquilado). desamarrar: áncoram tóllere. Sin: ancorália sólvere; navem sólvere. desanimar: alicúius ánimum frángere, afflígere, deícere, stérnere, prostérnere // desanimarse, ánimo defícere, cádere, concídere, succúmbere, frangi, demitti. Sin: ánimum vel mentem demíttere, abícere, labefactare; ánimo se demíttere. Uso: estoy desanimado, ánimo demisso fractoque sum; no hay que desanimarse, non est concidendum (vel succumbendum) ánimo; no se desanimen, ne concidatis ánimo. desánimo: exanimátio, onis f. Sin: ánimi deféctio, demíssio, abiéctio, contráctio; ánimus fractus et demissus. desaparecido: amissus, a, um. Sin: non inventus. Uso: muchísimos turistas -, permulti turistae amissi. desaprobar: improbare; reprobare. Sin: reícere; respúere. desarmable: solútilis, e. desarmar: (desmontar) v. esta voz // (quitar las armas) exarmare, dearmare. Sin: armis spoliare // (reducir las fuerzas militares de un Estado o su armamento) apparatum militarem minúere // desarmarse, arma depónere. Sin: ab armis discédere. desarme: (acción de desarmar o quitar las armas) exarmátio, onis f. Sin: dearmátio; disarmátio; armis spoliátio; armorum adémptio. Uso: - nuclear, dearmátio nuclearis // (acción y efecto de desarmarse) ab armis discéssio vel discessus (-us m) // (disolución del armamento) apparatus militaris dissolútio // (reducción del armamento) apparatus militaris imminútio. Uso: convenir en el - universal y gradual, consentire (inter se, cum áliquo) de apparatu militari gradatim minuendo. desarrollo: progréssio, onis f; progressus, us m. Sin: profectus, us m; incrementum. Uso: científico, doctrinarum progressus; - comercial, mercaturae incrementum; - corporal, córporis incrementum; - demográfico, auctus natorum númerus; - espiritual, mentis profectus; - económico, oeconómica progréssio; rei oeconómicae incrementum; oeconomicarum rerum incrementum; - integral de todo el hombre, omnímodus profectus totīus hóminis; - solidario de la humanidad, progréssio géneris humani mútuo peragenda; - técnico, ártium incrementum; - verdadero, auténtico, progréssio vera, genuina, veri nóminis // - de 312 descarnado la civilización, civilis cultus progréssio; - de la personalidad, personae humanae incrementum // en vías de -, ad progressionem nitens; sub- , minor progréssio; super-, nímia vel immoderata progréssio. desatención: (falta de atención, distracción) inconsiderántia, ae f. descalificación: (desacreditación) interdíctio, onis f // (Dep, eliminación de una competencia) a certámine amótio. Sin: inhabilitátio. descalificar: (desacreditar, desautorizar o incapacitar) interdícere // Dep, inhabilitare. Sin: a certámine amovere. descalzo: excalceatus vel excálceus, a, um. desayunar, desayunarse: ientare vel iantare. Sin: ientáculum súmere; prandículum (vel primum cibum) súmere. desayuno: ientáculum, i n. Sin: prandículum; primus cibus. Uso: tomar el -, v. desayunarse. desbandada: dispérsio. Sin: dissipátio; disiúnctio. Uso: - de tropa, copiárum dispérsio vel perturbátio; a la -, incompósite; effuse; nullo órdine, disperse et diffuse. desbastar: asciare. Sin: dolare; ásciā dolare vel polire // fig erudire. Sin: imbúere. desbloquear: impedimentum removere, reclúdere, reserare // fig liberare. Sin: difficultate expedire. desbloqueo: impedimenti remótio exémptio // fig difficultatis amótio. vel descanso: quies, ētis f. Sin: réquies. Uso: eterno, aeterna quies; - festivo, réquies per dies festos; - semanal, ótium hebdomadale; día de -, dies feriatus; días de -, fériae, arum fpl; hora de -, hora ad quietem data vel concessa; lugar de -, ad quietem locus; - para el café, pausa cafeária; tomarse algunos días de -, áliquot dies ad quietem sibi dare // (meseta de escalera) aréola, ae f. descaradamente: procáciter. Sin: impudenter; proterve. descarado: procax, acis. Sin: protervus; ímpudens; ínsolens. descarga: exonerátio, onis f. Sin: emíssio; proiéctio; coniectus, us m; coniéctio. Uso: cerrada, grando (-dǐnis f) telorum; - eléctrica, eléctrica emíssio; ictus eléctricus; válvula de -, exonerationis válvula. desbordamiento: exundátio, onis f. desbordar: (salir de los bordes, derramarse) e ripis éffluere, exundare, redundare. descafeinación: cafaeīni ablátio. Sin: cafaeīnae amótio. descalabro: súbitum patrimónii naufrágium. descalcificación: decalcificátio, onis f. Sin: cálcei imminútio vel deminútio. descargado: exoneratus vel deoneratus, a, um. Sin: exinanitus. descargador: (el que por oficio descarga mercancías) exonerator, oris m. Sin: báiulus; saccárius; qui merces (vel ónera) exponit. descargar: exonerare vel deonerare. Sin: evacuare; exinanire; depónere; emíttere. descarnado: carne prope nudatus. Sin: ósseus. descalcificar: cálcium auferre. 313 descaro descaro: procácitas, atis f. Sin: impudéntia; protérvitas. descifrable: interpretábilis, e. Sin: explanábilis. descarriar: áliquem de via defléctere. Sin: transversum ágere áliquem // fig áliquem a recta via defléctere; áliquem e recto itínere defléctere; áliquem a virtute defléctere; áliquem in vítia indúcere, addúcere, impéllere // descarriarse, deerrare. Sin: itínere deerrare; defléctere viā; ex itínere defléctere; e via excédere; declinare de via; fig aberrare; a recto itínere aberrare; e recta via aberrare. desciframiento: notarum interpretátio, enodátio, explanátio, explicátio. descarrilamiento: (F. C., acción y efecto de descarrilar) deviátio, onis f. Sin: exorbitátio; ex ferratae viae dúctibus digréssio vel digressus (-us m); ex órbitis (vel e régulis férreis) digréssio; e dúctibus ferratis digressus. Uso: - de un tren, hamaxóstici exorbitátio // (fig, desviación, descarrío) deviátio, onis f. Sin: e recto itínere digréssio, digressus, aberrátio. descarrilar: deviare. Sin: exorbitare; defléctere; ex ferratae viae dúctibus (vel órbitis) excédere vel exsilire // fig e recto itínere aberrare, égredi, dígredi. descarrío: ab itínere deflexus (-us m) // fig, moral, a virtute deflexus. Sin: turbátio; perturbátio; conturbátio; ánimi turbátio. descenso: descénsio, onis f. Uso: - deslizándose con esquí, decúrsio nartatória; - libre, descénsio líbera. descentralización: decentrátio, onis f. Sin: dispertítio; distribútio; e médio amótio; e centro prolátio. descentralizador: qui (ministéria, múnera, offícia) decentrat, dispertit, distríbuit. descifrar: interpretari. Sin: declarare; notas interpretari, enodare, explanare, explicare. Uso: - un epigrafe, inscriptionem declarare; títulum interpretari. descolonización: el proceso de -, conatus coloniarum demoliendarum. descolorar, decolorar o descolorir: decolorare. Sin: colorem démere vel amovere. descolorido: décolor, oris m. Sin: evanescens, entis. descombrar: erúdere. Sin: rudéribus purgare. descombro: egéstio, onis f. Sin: rúderum egéstio. descompresión: compressionis deminútio, imminútio, remíssio. descomprimir: pressionem remíttere. Sin: pressum relaxare, laxare, minúere. desconectar: (Electr, interrumpir o suprimir el enlace o comunicación eléctrica entre dos aparatos o con la línea general) disiúngere. Sin: cláudere, interrúmpere, intermíttere, sístere. descongelación: regelátio, onis f. Sin: egelidátio. descongelar: regelare. Sin: egelidare. descentralizar: decentrare. Sin: dispertire; distribúere; e centro amovere; de médio demovere, e médio removere. desconsideración: (inadvertencia) inconsiderántia, ae f. 314 desde descontaminación: decontaminátio, onis f. christianam fidem auferre; nomen christianum delere; a christiana re abalienare // descristianizarse, christianam fidem amíttere. descontaminar: decontaminare. descontar: de summa decédere vel detráhere. Sin: decessionem de summa fácere; áliquid de summa dedúcere; ex pecúnia deductionem fácere; pecúniae summam minúere vel imminúere. descontentadizo: numquam contentus. Sin: morosus; fastidiosus; diffícilis. descorazonarse, v. desalentarse. descorchador, v. sacacorchos. descostrado: erasus, a, um. Sin: calce detectus, nudatus; tectório exutus; ópere tectório exutus. descotar, v. escotar descote, v. escote. descoyuntar: luxare. descrédito: infámia, ae f. Sin: famae minútio; laudis imminútio; nóminis deminútio; afflicta vel nulla fides. descreído: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius; átheus; religionis expers. descripción: descríptio, onis f. Uso: - de un viaje, hodoëpóricum; descríptio itíneris. descriptible: descriptíbilis, e. descuartizar: (dividir en cuartos) quadrifáriam divídere. Sin: in quattuor partes divídere // (coloq, cortar en pedazos) lacerare. Sin: in frusta secare. descubrimiento: (el descubrir) invéntio, onis f; (cosa descubierta) inventum, i n. Uso: - arquelógico, histórico, archaeológicum, históricum inventum; el - de América, invéntio Américae; antes, después del - de América, ante, post Américam inventam vel repertam; el - de la energía atómica, reperta vis atómica. descubrir: (manifestar lo que estaba oculto o destapar lo que estaba tapado) manifestare. Sin: patefácere; detégere // (hallar lo que estaba ignorado) invenire. Sin: reperire // (alcanzar a ver) dispícere // (fig, enterarse de lo que se ignoraba) deprehéndere (v. gr. fácinus, un delito); invenire (v. gr. coniurationem, una conjuración) // descubrirse: (quitarse el sombrero) caput aperire. Sin: adaperire caput álicui (delante de uno). descuento: dedúctio, onis f. Sin: detráctio; decéssio; deminútio; minútio; remíssio; ex re dedúctio; de summa detráctio vel decéssio; e summa dedúctio; summae imminútio; prétii deminútio, minútio, decéssio, dedúctio. Uso: - especial, specialis prétii dedúctio; - del 3 %, dedúctio ternarum centesimarum; conceder el - del 10 %, deductionem décimae partis concédere; véndere mercem prétio decima parte imminuto; sin -, sine deductione. descriptivo: descriptivus, a, um. descristianización: a christiana re alienátio. Sin: nóminis christiani delétio. descristianizar: christiana fide privare. Sin: descuido: incúria, ae f. Sin: neglegéntia alicúius rei. desde: inde ex. Sin: abhinc + ac. Uso: - hace veinte años, deīnde ex viginti annis; abhinc 315 desdoblamiento dissoluti mores; libertad -, immoderata libertas; petulancia -, effrenata petulántia. viginti annos. desdoblamiento: bipartítio, onis f. Sin: in duas partes divísio. Uso: fig, - de la personalidad, personalitatis dissociátio. desdoblar: bipartire. desecación: exsiccátio, onis f. desenfrenar: effrenare. Sin: frena vel frenos remíttere, laxare, relaxare // desenfrenarse, effrenari. Sin: effundi; remitti; se remíttere; se relaxare; se effúndere (in áliqua re). desengrasar: ádipem démere. Sin: pinguédinem levare. desecamiento, v. desecación. desecho: retrimentum, i n. Sin: eiectamentum; purgamen, mĭnis n; purgamentum; reícula merx. Uso: - industriales, eiectamenta industriália; - nucleares, sordes nucleares; venenosos, retrimenta venenosa; materiales de -, reiecta, orum npl; relíquiae, arum fpl. desembarazar: vacuefácere. Sin: vacuare. desembargar: pigneratione exsólvere. Sin: e pigneratione sólvere. desembocar: (desaguar un río, canal, etc.) inflúere in + ac. Sin: se effúndere; infundi in + ac // (tener salida a un lugar) ferri ad + ac. desembragar: disiúngere. desenmascaramiento: personae démptio, detráctio, despoliátio // fig detéctio, onis f. Sin: nudátio; denudátio. desenmascarar: (quitar la máscara) álicui personam démere, detráhere. Sin: cápiti (vel ex cápite) alicúius personam démere // (fig, poner al desnudo) detégere vel retégere. Sin: nudare; denudare. Uso: - el ánimo, los propósitos de uno, alicúius ánimum (vel consília) nudare, - una maniobra, dolum detégere // desenmascararse, personam depónere. Sin: ánimum nudare; se detégere; omnem dissimulationem abrúmpere. desenrollar: vólvere, devólvere, evólvere. desensibilización: sentiendi vigoris imminútio. desembrague: disiunctura, ae f. Sin: disiúnctio. Uso: oprimir el pedal del -, pedale disiunctionis prémere. desempleo: óperis vacátio. Sin: involuntária vel coacta cessátio ab ópere. desenfoque: imago confusa. Sin: imago obscurata vel parum accurata. desenfrenado: effrenus vel effrenatus, a, um. Sin: dissolutus; effusus; immoderatus; immódicus; intémperans. Uso: alegría -, effusa laetítia; bebedor -, intémperans vel acérrimus potor; caballo -, effrenus equus; costumbres -, desensibilizador: Fotogr, photográphicae expressionis adiumentum. desentrañar: (sacar las entrañas) exenterare // (averiguar, penetrar lo más dificultoso y recóndito de algún asunto) perscrutari. Sin: rem pénitus indagare; in rem pénitus descéndere; rem ex omni parte considerare. desenvoltura: (desembarazo, desenfado) alácritas secura. Sin: aperta ac secura simplícitas. Uso: con -, aperte et cándide; aperte ac líbere. 316 desfavorable desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: álacer, cris, cre; promptus; liber et expeditus; fácilis et expeditus. Uso: - en el decir, fácilis et expeditus ad dicendum; apertior in dicendo. deseo: (movimiento de la voluntad hacia el conocimiento o posesión de una cosa) optátio, onis f. Sin: cupíditas; stúdium; voluntas; mos, moris m. Uso: - de aprender, stúdium discendi; conformarse, plegarse al - de uno, se conformare ad voluntatem alicúius; alicúius voluntati óbsequi; satisfacer el - de uno, morem gérere álicui, morigerari álicui; satisfacer los propios -, cupiditates satiare et explere; según el - de uno, ex (vel de) alicúius voluntate; reprimir el - de algo, cupiditatem alicúius rei comprímere // (lo que se desea) optatum, i n (generalm en pl). Sin: votum; id quod volo vel cupio. Uso: cumplir los - de uno, alicúius optata éxsequi vel explere; fácere quae áliquis optat vel vult; tener iguales - y aversiones, idem velle et idem nolle // (dicho de la suerte) corresponder a los - de uno, optatis alicúius respondere; este es mi -, ita cúpio, volo, velim; hoc est in votis; es mi - que, cupio con ac e inf o con ut y subj; volo con el subj; frustrar los -, optata fállere; los se realizan, evéniunt optata; prevenir los -, vota praecúrrere; según el -, ex optato vel ex voto; tiene los mismos - que yo, éadem cupit atque ego // (anhelo; apetencia del bien ausente o no poseído) desidérium, ii n; desiderátio. Sin: anhélitus, us m; anhelátio. Uso: de los bienes eternos, bonorum aeternorum desidérium; despertar en uno el - de algo, fácere álicui desidérium alicúius rei; commovere álicui desiderium alicúius rei; sentir - de algo, desidério alicúius rei teneri; esse in desidério alicúius rei. deseoso, sa: cúpidus vel appetītor; cúpida vel appetitrix. desequilibrio: (falta de equilibrio) inaequálitas, atis f. Sin: discrepántia; dissimilitudo. Uso: - económico, accepti et expensi inaequalitates; creditorum et debitorum inaequálitas; inaequalis vel inaequata acceptorum et expensarum rátio; - sociales, civílium clássium inaequalitates vel dissimilitúdines; desequilibrios entre los sectores productivos, discrepántiae vel inaequalitates quae inter vários rei oeconómicae campos intercedunt; eliminar los - sociales, civílium clássium inaequalitates componere; reducir los -, discrepántias imminúere // (trastorno de la personalidad) perturbátio vel turbátio, onis f. desertar: exércitum desérere. Sin: signa relínquere. desertización: deserti propagátio. Sin: propagátio harenarum. desertor: desertor, oris m. desesperadamente: desperanter. desesperar: ánimum despondere. Sin: desperare. Uso: - de algo, desperare áliquid, vel álicui rei, vel de áliqua re; - de sí mismo, de su salvación, desperare sibi, saluti suae. desfalcar: dedúcere. Sin: detráhere; subdúcere; de summa áliquid dedúcere. Uso: - una suma, decessionem de summa fácere; ex pecúnia deductionem fácere; pecúniae summam minúere vel imminúere. desfalco: dedúctio, onis f. Sin: detráctio; démptio; subdúctio. desfasado: díssidens, entis. Sin: díscrepans. desfase: dissidéntia, ae f. Sin: discrepántia; dissonántia; incongruéntia. desfavorable: (de persona) adversus, a, um. Sin: infensus; alienus vel aversus ab áliquo; infestus álicui; inīquus álicui vel in áliquem // 317 desfile (de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; inīquus; non aequus. Uso: en posición -, inīquo vel alieno loco; viento -, ventus adversus. desfile: (longus) ordo. Sin: agmen, mĭnis n; pompa. Uso: - militar, pompa militaris; - de modelos, hábitu novo indutarum (vel indutorum, si son varones) osténsio. desflorar: (quitar el lustre) deflorare vel praeflorare // (fig, desvirgar) deflorare. Sin: devirginare; virginitate privare // (fig, tratar superficialmente un asunto) áliquid delibare. Sin: áliquid bréviter tángere, attíngere, praestríngere; áliquid summatim percípere. desfogar: - la ira contra uno, erúmpere (vel evómere) iram in áliquem; - los dolores llorando, dolores in lácrimas effúndere. desfondar: rúmpere. Sin: dirúere; effríngere; perfríngere. deshierba: herbarum malarum exstirpátio, exémptio, detráctio, destrúctio. deshollinador: caminorum purgator vel mundator. Sin: curator vel ópifex purgandis caminis. deshumanización: dishumanizátio, onis f. Sin: efferátio. deshumanizar: dishumanizare. Sin: efferare; ferum (ferocem, immanem) réddere; áliquem humanitate exúere, privare, spoliare. deshumedecedor: instrumentum áëri siccando. desiderativo, v. optativo. desierto: desertum, i n. Sin: deserta, orum npl; solitudo; vástitas; deserta loca, locorum vástitas; deserta locorum vástitas. desigualdad: inaequálitas, atis f. Sin: inaequabílitas; differéntia inaequata. desgrasar: máculas auferre. desgreñado: incomptus, a, um. Sin: impexus. Uso: cabellos -, incompti capilli; mujer -, múlier incompta capillis; mulier crínibus passis vel sparsis. deshabillé: doméstica vestis. Sin: cubiculare vestimentum. desherbar: exherbare. desilusionado: in spe deceptus. desinencia: Gram, verborum éxitus (-us m). desinfección: disinféctio vel disinfectátio, onis f. Sin: purgátio; expurgátio; ablútio, contagionis purgátio. Uso: - con fumigaciones, suffimentum, i n; suffítio, onis f; suffimen, mĭnis n. desheredado: ópibus destitutus. deshidratación: dehydratátio, onis f. Sin: aquae detráctio, extráctio, subtráctio. deshidratador: aquae detractivus. deshidratar: aquam extráhere vel detráhere. Sin: exsiccare. desinfectante: adj disinfectans, antis. Sin: antisépticus; infectionem áuferens, contagionem detergens, ábluens, expellens // sust antisépticum, i n. Sin: purgamen, mĭnis n; purgamentum, i n; contagionis medicamentum. Uso: solución -, medicata aqua contagionem detergens; aqua contagionis expultrix. 318 desmentir desinfectar: disinfectare. Sin: purgare; expurgare; infectionem ablúere, depéllere. Uso: - con fumigaciones, suffire; morborum contagiones suffimentis expéllere. desinflamar: disinflammare. Sin: inflammationem auferre, adímere, amovere, detráhere, levare. desintegración: disintegrátio, onis f. Sin: dissolútio. Uso: - atómica, átomi dissolútio, disiúnctio, disiectus (-us m); átomi vis discissa; - radiactiva, disintegrátio radioactiva. deslumbramiento: caecátio vel obcaecátio, onis f. Sin: oculorum caligátio vel scintillátio // fig ánimi conturbátio. deslumbrante: coruscans, antis. Sin: coruscus; óculos praestringens; oculorum áciem praestringens. Uso: faros -, luminária praelúcida. deslumbrar: excaecare. Sin: óculos hebetare, obtúndere, offuscare; óculos ( vel oculorum áciem, vel visum) perstríngere vel praestríngere. desmagnetizar: vim magnéticam excútere. desintegrar: scíndere. Sin: disiúngere, dissólvere. desinterés: abstinéntia, ae f. Sin: continéntia; innocéntia. Uso: lo hizo con -, hoc fecit nulla spe práemii (vel mercedis) ductus. desinteresadamente: abstinenter. Sin: gratis; gratuíto; innocenter; liberáliter; sine ulla utilitate; neglecta utilitate; nullo cómmodo. desinteresado: (de persona) ábstinens, entis. Sin: ínnocens; haud lucrosus; non lucri cúpidus; suae utilitatis ímmemor; nulla mercedis spe ductus. Uso: ser -, esse abstinentem; suae utilitatis immémorem esse; nihil de cómmodis suis cogitare // (de cosa) gratuítus. Uso: amor -, amor nullis causis sérviens. desktop (Inform), escritorio: tábula, ae f (systématis). Sin: mensa. desleír: dilúere. Uso: - los colores con el agua, colores aquā dilúere; colores desleídos, colores dilūti. deslenguado: ore vel linguā solutus. Sin: parum verecundus in loquendo; ímpudens; impudīcus; inverecundus. desmalladura: scissura, ae f. desmayado: ánimo relictus. desmayarse: linqui. Sin: ánimo linqui vel relinqui. Uso: se desmayó, ánimo relictus est, defecit, cóncidit; ánimus illi cóncidit vel defecit. desmayo: deféctio, onis f. Sin: ánimi vel ánimae deféctio. Uso: sufrir un -, v. desmayarse; se recobró del -, ánimum recepit; ánimus illi rédiit. desmentida: mendácii obiurgátio vel exprobrátio. Uso: dar una -, áliquem mendácii argúere, coargúere; álicui mendácium obícere; recibir una -, mendácii árgui vel coárgui. desmentir: (decir a uno que ha mentido) áliquem mendácii argúere vel coargúere // (refutar) refutare. Sin: reféllere; redargúere; coargúere // (sostener o demostrar la falsedad de un dicho o hecho) infitiari. Sin: negare; no poder - , negare non posse // (desdecir) diffiteri. Uso: - el propio cristianismo, diffiteri se christianum (esse) // (desmentirse) a seipso descíscere. Sin: a se dissidēre vel defícere. Uso: nunca se desmin- 319 desmenuzar tió, semper sibi cónstitit. animar) v. esta voz. desmenuzar: in fragmenta secare. desmoronamiento: labīna, ae f. Sin: prolapsus, us m. Uso: - de tierra, terrae lapsus vel prolapsus (- us m); terrae labes (-is f). desmilitarización: demilitarizátio, onis f. Sin: ad usum civilem redúctio vel redáctio; apparatūs béllici amótio. desmilitarizar: (suprimir la organización o el carácter militar) ad usum civilem redúcere vel redígere // (desguarnecer de tropas o instalaciones militares) apparatum béllicum auferre vel removere. Sin: béllica instrumenta atque munitiones amovere. desmitificar: mýthica ratione exúere. Sin: mýthicis figmentis exúere. desmoronarse: labi dep intr. desmovilización: exércitūs (vel copiarum, vel mílitum) dimíssio. Uso: ordenó la -, iussit mílites dimitti. desmovilizar: exércitum (vel cópias, vel mílites) dimíttere. Sin: exércitum missum fácere; cópias missas fácere; mílites missos fácere. desmultiplicador: machinamentum frequéntiae minuendae. Sin: mechanema motiónibus lentandis. desmología: desmológia sive -logīa, ae f. desmonetización: nummáriae poténtiae adémptio. desmonetizar: pecuniáriam adímere vim. Sin: poténtiam nummáriam démere. desmontable: solútilis, e. desmontar: decompónere. Sin: sólvere; dissólvere. desmopatía: desmopathīa, ae f. desnacionalización: denationalizátio, onis f. Sin: charactēris nationalis privátio; morum alicúius pópuli abrogátio. desnacionalizar: (privar del carácter nacional) denationalizare. Sin: charactēre nationali privare; mores alicúius pópuli abrogare // (privatizar) ad privatum domínium redígere. Sin: a domínio Civitatis vindicare. desnaturalizado: depravatus, a, um. Sin: corruptus; perversus; inhumanus. desmoralización: morum corrúptio, depravátio, právitas, pervérsitas. Sin: mores mali, pravi, depérditi, deteriores // (desaliento) v. esta voz. desmoralizado: (desalentado) spe destitutus. Sin: omni spe deiectus. Uso: estar profundamente -, ánimo iacere. desmoralizar: (corromper las costumbres) bonos mores depravare, corrúmpere, vitiare; desmoralizarse, bonos mores exúere // (des- desnaturalizar: (alterar las propiedades o condiciones de una cosa) naturam alterare, demutare, mutare, permutare, depravare, corrúmpere // (degradar una sustancia como el alcohol o el aceite) denaturare // fig detorquere. Sin: pervértere. desnicotinizado: nicotinā (nicotino, nicotiano veneno, nicotiano viro, nicotiana vi) vácuus. Sin: nicotinae (nicotini, nicotiani veneni, nicotiani viri, nicotianae róboris) ex- 320 despegar desorganización: dissolútio, onis f. Sin: solútio; dissociátio; disturbátio; perturbátio. pers. desnicotinizar: nicotīnam (nicotinum, nicotianum venenum, nicotianum virus, nicotianam vim) detráhere. Sin: nicotinam ... extráhere vel elúere. desnudo: (adj, sin ropa, sin vestido) nudus, a, um // (sin adorno, sin rebozo) nudus. Sin: simplex, plĭcis. Uso: prosa -, nuda orátio // (figura humana desnuda) nudum corpus. desnutrición: denutrítio, onis f. desobturador: everrículum, i n. Sin: exterminatórium. desocupación: (falta de ocupación) caréntia (vel vacátio) óperis. Sin: ab ópere vacátio; ótium // (desempleo) coacta cessátio ab ópere. Sin: coacta vacúitas laboris; invita óperis vacátio; ótium non voluntárium. desocupado: (sin ocupación, ocioso) ópere carens. Sin: sine quaestu; óperum solutus; otiosus; cessans. Uso: estar -, vacare; cessare // (desempleado, sin trabajo) homo sine quaestu; ópere destitutus; invite vel coacte otiosus. Uso: estar -, óperis vacationem pati. desodorante: adj odorans, antis // sust capsella odorífera. Sin: foetōris (fetōris) delumentum. desorientado: incertus, a, um. Sin: turbatus; haerens, entis; háesitans, antis; dúbius; perplexus. despacho: (lugar donde se despachan negocios) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offícium tractatórium // (aposento para el estudio) offícium, ii n. Sin: tractatórium; offícium scriptórium. Uso: - del director, rectoris sedes vel tractatórium // (tienda) taberna, ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum // (lugar donde se venden determinados efectos) aula, ae f. Sin: oecus; tabérnula; ostíolum. Uso: - de boletos, aula vel ostíolum tesserarum; oecus tésseris comparandis; - de lotería, sórtium tabérnula // (comunicación) núntium, ii n; núntius, ii m. Uso: - radiotelegráfico, v. radiotelegrama; enviar un - urgente, núntium citíssimum míttere álicui vel ad áliquem. despectivamente: aspernanter. Sin: contemptibíliter. despectivo: despectivus, a, um. Sin: contemnens. despecho: (disgusto originado por un desengaño) indignátio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso: con -, contemptim (con menosprecio); áspere (con aspereza); stomachose (con malo humor, con indignación); iracunde (con ira). desolación: desolátio, onis f. desollar: (quitar el pellejo) decoriare. Sin: deglúbere; cório, pelle, cute exúere áliquem; pellem, córium, cutem detráhere álicui. desorden: (confusión) confúsio, onis f. desordenadamente: hablar, obrar -, confuse ágere, loqui. despedir: (alejar de sí a uno prescindiendo de sus servicios) dimíttere vel míttere. Sin: missum fácere áliquem; exauctorare; munus álicui abrogare vel adímere. despegar: (alzarse del suelo o del agua un avión) avolare vel evolare. Sin: extolli; elevari; ad caelum extolli; áethera pétere; áëra cárpere. Uso: al -, in avolando // (separar) 321 despegue disglutinare. horológium sístere. despegue: (de avión, helicóptero, cohete, etc.) avolátio, onis f. Sin: sublátio, elevátio, elátio (in áërem vel in áëra). Uso: arranque para el -, aëronavis cursus. despertamiento: excitátio, onis f. Sin: expergefáctio; expergefáctio a somno. despejado: expeditus, a, um. despellejar: deglúbere. Sin: decoriare. Uso: - perros y gatos, canes et cattos (vel feles) deglúbere. despensa: (lugar de la casa donde se guardan las cosas comestibles) promptuárium, ii n. Sin: cellárium; cella; cella promptuária vel penária. Uso: - subterránea, cellárium subterráneum; - para carne, carnárium; - para fruta, oporotheca, ae f; oporothece, es f; para vino, v. cantina. despensero: cellárius, ii m. Sin: promus; peni procurator. despertar: (despertamiento) v. esta voz // (cortar, interrumpir el sueño a alguien) áliquem expergefácere vel expergificare. Sin: áliquem a somno excitare vel suscitare // despertarse, expergíscere. Sin: expergefíeri. despido: dimíssio vel míssio, onis f. despierto: (vivo, despabilado) vivax, acis. Sin: vivus; expeditus; álacer; promptus et fácilis. Uso: tipo -, vivaci ingénio práeditus. despilfarro, v. derroche. desplazamiento: - de aire, áëris recéssio. desplumar: pennis spoliare. despolarización: depolarizátio, onis f. desperezarse: pandiculari. Sin: membra disténdere. despersonalización: depersonalizátio, onis f. Sin: personalitatis detráctio. despersonalizar: depersonalizare. Sin: índolem personalem auferre. despertador: (persona que despierta) expergefactor, oris m. Sin: excitator; qui éxcitat, expergefacit, expergíscitur, expergíficat // (reloj -) excitatórium, ii n. Sin: suscitábulum; evigilatórium; horológium horísonum; horológium excitatórium, expergefáciens, expergíficum; horológium cum tintinnábulo; horológium tintinnábulo instructum. Uso: predisponer el (timbre del) - a las siete, horológium excitatórium praedispónere ad horam séptimam; suena el (timbre del) -, horológium ínsonat; detener, parar el timbre del -, despolarizador: adj depolarizans, antis // sust eléctridi corroborandae inventum. Sin: eléctricae deminutionis remédium vel impedimentum. despolarizar: depolarizare. despolitización: índolis políticae ablátio. Sin: políticae rationis adémptio. despolitizar: política ratione exúere. despotismo: dominatus, us m; dominátio, onis f. Sin: tyrannis, ĭdis (ac -idem vel -ida) f, dominatus ímpotens. despótico: tyránnicus, a, um. Sin: imperiosus. despreciador: aspernator, oris m. Sin: 322 destinación despector; despectator. desprendimiento: (derrumbamiento) v. desmoronamiento. desproporción: disparílitas, atis f. Sin: inaequálitas; inconcinna pártium disposítio; inconvéniens pártium composítio vel disposítio; non apta rerum (vel pártium) composítio. prétio faciendum locare; tomar a -, opus certo prétio condúcere vel redímere; opus faciendum ex condicto prétio condúcere vel redímere; trabajar a -, opus fácere ex condicto (prétio). destapador: extraháculum vel extráculum, i n (lagoenae). destapadura: obstructi labri apértio. desproporcionadamente: inordinate. Sin: inconcinne vel inconcínniter; incompósite; incongruenter; inconvenienter // (de manera desigual) inaequáliter; (excesivamente) nimis; immódice; immoderate; supra modum; (más de lo justo) plus iusto vel aequo. desproporcionado: inconcinnus, a, um. Sin: inconvéniens; incóngruens; haud vel parum convéniens // (desigual) inaequalis, e; (excesivo) nímius; immoderatus; (más de lo justo o acostumbrado) iusto vel sólito maior; maior quam par est. destetar: ablactare. destete: ablactátio, onis f. destilación: destillátio, distillátio, stillátio, onis f. Sin: stillatícia expréssio. Uso: - artificial, stillatícia alicúius rei expréssio artifício hábita; - de orujos, vinacearum stillátio. destilado: adj destillatus, distillatus, stillatus, a, um // sust destillatum, i n. destilador: destillator vel distillator, oris m. desquiciar: cárdine convéllere. Uso: puerta fácil de -, porta quae fácile potest cárdine convelli. desratización: múrium rattorum extermínium, excídium, caedes (- is f). desratizar: múribus rattis locum liberare. dessert, v. postre. destacamento: praesídium, ii n. destajista: redemptor, oris m. Sin: manupretiárius, ii m. destajo: a -, ex condicto (prétio); certo prétio; obrero a -, v. destajista; trabajo dado a -, alicúius rei locátio, trabajo tomado a -, redémptio; dar una obra a -, opus locare; locare opus ex condicto (prétio); opus certo destilar: destillare, distillare, stillare, exstillare. Uso: - artificialmente, áliquid artificio stillare. destilatorio: (local en que se hacen las destilaciones) v. destilería // (alambique) colatórium, ii n. Sin: colum; liquatórium; guttus vel gutus; fornácula stillatícia; clíbanus stillatícius; distillatórium vas; cucumella distillatória; fornácula vel clíbanus ad stillandum. destilería: destillária, ae f (officina). Sin: officina stillatícia; officina suc(c)is destillandis sive distillandis. Uso: - de orujos, officina vináceis stillandis. destinación: destinátio, onis f. Sin: designátio; determinátio; locus assignatus vel designatus. 323 destinatario destinatario: destinatárius, ii m. Sin: recepturus; (is) cui áliquid míttitur. destructor: destructor, oris m. desulfuración: desulphurátio, onis f. destino: (hado, suerte) fatum, i n. Sin: sors, sortis f; fortuna // (encadenamiento necesario y desconocido de los acontecimientos) fatalis vis. Sin: necéssitas; fatalis necéssitas. destornillador: (instrumento que sirve para destornillar y atornillar) cóchleae tortórium. Sin: vérulae versator; ferrum vérulam torquens, vertens, volvens ( eíciens vel immittens); instrumentum cóchleam (vel clavum cochleatum) eíciens, excútiens, relaxans, éxtrahens; evellens (o bien immittens, impellens, íngerens, ínserens). Uso: - eléctrico, prelum cóchleis eléctrica vi eiciendis (vel ingerendis). destornillar: (deshacer las vueltas de un tornillo para sacarlo) retorquere. Sin: cóchleam (vel clavum cochleatum) vólvere // destornillarse (perder la cabeza, el juicio) inconsiderate loqui vel ágere. destreza: artificiósitas, atis f. Uso: el culmen de la -, culmen artificiositatis. destripamiento: exenterátio, onis f. Sin: eviscerátio; exenterandi actus (-us m) vel áctio. destripar: exenterare vel exinterare. Sin: eviscerare. desulfurante: desúlphurans, antis. desulfurar: desulphurare. desvalorización: devalorátio, onis f. Sin: depretiátio; valoris vel prétii deminútio; vílitas. Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, frumenti vílitas; el dinero ha sufrido una -, vílitas pecúniae facta est // (fig, disminución) minútio, deminútio, imminútio, onis f. Uso: de la estima, detrectátio; - de la fama, del buen nombre, famae vel nóminis minútio. desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vilefactus; pretio deminutus; abiectus; despectus. Uso: el trigo está -, frumentum est in vilitate; los predios están -, iacent prétia praediorum. desvalorizar: depretiare. Sin: pretio áliquid deminúere; rei valorem imminúere; rem viliorem fácere. desván: subteguláneum, i n. Sin: diaeta subtegulánea; aedícula sub tecto vel sub tégulis; spátium sub tégulis; celsior domūs pars sub tecto. Uso: vivir en un -, sub tégulis habitare; fig, relegar al -, abícere; abscóndere. desvanecimiento, v. desmayo. desvergonzado, v. descarado. destronamiento: dethronizátio, onis f. Sin: de throno deiéctio, detrúsio, depúlsio // fig spoliátio dignitatis. Sin: de gradu vel de statu deiéctio. destronar: de throno deícere vel detrúdere. Sin: sólio depéllere; regno péllere, expéllere, spoliare; regnum álicui adímere // fig áliquem de gradu vel de statu deícere. desvestirse: cabina para -, spoliárium, ii n. Sin: apodytérium. desviación: deviátio, onis f. Sin: declinátio; aberrátio; exorbitátio. Uso: - de la columna vertebral, curvatura spinae. desvío: devertículum vel divertículum, i n. 324 devaluación desvitalización: (enervación) enervátio, onis f. Uso: - de un nervio, delétio nervi. determinación: determinátio, onis f. determinante: decretórius, a, um. desvitalizar: (enervar) enervare. Uso: - un nervio, nervum delere. determinativo: determinativus, a, um. detalladamente: per síngulas partes. determinismo: determinismus, i m. detalle: pars, partis f. Sin: síngula pars vel res; res minuta. Uso: no descuidar ni los menores -, ne minutissimas quidem rerum partículas neglégere. determinista: adj determinísticus, a, um // sust determinista, ae m. Sin: determinismi fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f). detonación: displósio, onis f. detallista: (comerciante que vende al por menor) v. revendedor. detective: vestigator vel investigator, oris m. Sin: indagator; críminum vestigator vel detector. detector: Electr detectórium, ii n. Uso: - que revela la presencia de las ondas hertzianas, detectórium hertianum; detectórium magnéticum. detención: deténtio, onis f. Sin: reténtio. detener: (dicho de una autoridad: prender a alguien) detinere. Sin: detentare; retinere; in custódia habere // detenerse (pararse, cesar en el movimiento o en la acción) subsístere. Uso: hay que detenerse, subsistendum est. detenido: detentus, detentatus, retentus, a, um. detentor: detentor, detentator, retentor, oris m. Uso: los - de los medios de producción, detentores instrumentorum ad bona gignenda. detergente: adj detergens, entis // sust smegma vel smigma (-ătis n) detergens. determinable: determinábilis, e. detonador: apparatus (-us m) displosivus. detracción: detráctio, onis f. detractor: (adj, maldiciente, infamador) detractivus, a, um // sust detractor, oris m. Sin: detrectator; obtrectator. deuda: débitum, i n. Sin: alienum aes. Uso: - contraída, aes alienum contractum; - externa, aes alienum; aes alienum, quod cum éxteris nationibus contractum est; Sri Lanka tiene una - externa de 7, 7 mil millones de dólares, Srilanca aes alienum 7, 7 miliardorum dollariorum habet; Srilancae est aes alienum 7, 7 miliardorum dollariorum; - hipotecarias, débita hypothecária; - pagables a corto plazo, a largo plazo, débita propinquo, longinquo solvenda; cargarse de deudas, grande aes alienum conflare; in aes alienum incídere; condonar las -, débita pecuniária remíttere, vel non iam repostulare; estar cargado, abrumado de deudas, aere alieno demersum (vel oppressum, vel oberatum) esse. deudor: débitor, oris m. Uso: - hipotecario, débitor hypothecárius. devaluación: devaluátio, onis f. Sin: minútio; deminútio; imminútio; vílitas; decrementum. 325 devaluar devolver: réddere. Sin: restitúere. Uso: - el orden y la seguridad, órdinem et securitatem restitúere. descanso, dies feriatus; dies vácuus; dies (ab) omni ópere vácuus; - húmedo, dies úmidus; internacional de la mujer, dies internationalis feminarum; - laborables, profesti dies (- no festivos), dies negotiosi (- ocupados en negocios); - seco, sin humedad, dies sudus; - de abstinencia, de ayuno, dies abstinéntiae, ieiúnii; - de los difuntos, dies ómnium fidélium defunctorum; - de fiesta, dies festus; - del juicio, supremi divinique iudícii dies; - del mercado, nundinárius dies; - de la semana, dies hebdomadalis, hebdómadae, septimanae, septimanárius // al - siguiente, postrídie; póstero die; en el - de ayer, hesterno die; en el de hoy, hoc die; hodierno die; hasta el - de hoy, usque ad hunc diem; usque ad hoc tempus (hasta el tiempo presente); para el - siguiente, in pósterum diem // ¡buenos -! (fórmula de saludo), bonum diem (tibi vel vobis exopto, precor)! // orden del -, argumenta in die tractanda. devoniano: devonianus, a, um. Sin: devónicus. diabetes: diabetes, ae m; diabetes, is (ac -in) m. Sin: diabetis vel diabetae morbus. devorador, ra: devorator, oris m; devoratrix, icis f. diabético: (concerniente o relativo a la diabetes) diabéticus, a, um. Sin: ad diabetem spectans // (que padece diabetes) diabéticus. Sin: diabetae morbo laborans; qui diabetā laborat. devaluar: nummorum vim minúere, deminúere, imminúere. devanadera: súcula, ae f. Sin: álabrum; rhombus; girgillus, gyrgillus; arcus ad filum glomerandum. Uso: hacer girar como la -, áliquem ut túrbinem ágere vel circumágere; gira como la -, véluti turbo ágitur vel circumágitur. devanar: glomerare. Sin: lanam (in orbem) glomerare // devanarse los sesos, mentem torquere vel fatigare. devastación: vastátio vel devastátio, onis f. devastador: vastator vel devastator, oris m. devotamente: (piadosamente) pie. Sin: rite; religiose // (con afición especial) studiose, devote. devoto: (que se dedica con fervor a la piedad) pius, a, um. Uso: muy - de la Virgen María, Mariae Virginis cultor studiosíssimus // (que mueve a devoción) pietatem ciens vel éxcitans // (aficionado a una persona) studiosus alicúius. Sin: déditus vel devotus álicui; pius in (erga, adversus) áliquem. dexiografía: dextrata scríptio (-onis f). Sin: scripturae dextrátio. día: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - caluroso, dies cálidus; - muy caluroso, dies aestuosus, férvidus; - feriado, - de asueto, - de diablo: diábolus, i m. Sin: daemónium; daemon, ŏnis m; satan indecl vel sátanas, ae m. Uso: vete al -, i in crucem!; abi in malam crucem! diabólicamente: diabólice // fig sceleste. Sin: nefárie. diabólico: diabólicus, a, um. Sin: diáboli (gen) // fig sceleratus, scelestus. Sin: nefárius; nequíssimus. diábolo: (juguete) diábolus, i m. diaclasa: diáclasis, is f. Sin: rupis fissura vel 326 dialectal hiatus (-us m). diaforético: diaphoréticus, a, um. Sin: diaphorēsi laborans. diaconado, v. diaconato. diaconal: diaconalis, e; diacónicus, a, um. diaconar: diáconi múneri éxsequi. Sin: diacónico múnere fungi. diaconato: (oficio de diácono) diaconatus, us m; diacónium, ii n. Sin: munus vel offícium diáconi // (dignidad de diácono) diaconatus, us m. Sin: diacónia, ae f; dígnitas diáconi. diaconisa: diaconissa vel diácona, ae f. Sin: ministra ecclésiae. Uso: consagrar una -, diáconam consecrare. diácono: diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Uso: cardenal -, cardinalis diáconus. diafragma: (Fotogr, lámina flexible) diaphragma, ătis n. Sin: diaphragma photográphicum // (Anat, músculo que separa el pecho del abdomen) diaphragma, ătis n. Sin: discretórium; saeptum transversum // (tabique transversal que separa los tubos de diversos instrumentos y máquinas) dissaeptum, i n. Sin: intersaeptum, i n. diaglifo: scalptura, ae f. diagnosis: diagnōsis vel diágnosis, is f. Sin: morbi diagnosis; morbi cognítio, recognítio, iudícium; cognítio signorum morbi; morbi naturae iudícium vel cognítio; cognítio morbi eiusque causae. diagnosticar: diagnōsin (o en pl diagnoses) fácere. Sin: morbi signa cognóscere. diacrítico: diacríticus, a, um. diacronía: diachronīa, ae f. diagnóstico: signo -, signum morbi // sust res quae (vel signum quod) ad diagnōsin spectat; hacer el - de una enfermedad, morbi signa cognóscere. diacrónico: diachrónicus, a, um. diadema: diadema, ătis n. Uso: que lleva -, diademalis, e; diadematus, a, um. diádico: diádicus, a, um. diáfano: diáphanus, a, um. Sin: perlúcidus. diagonal: adj diagonalis, e. Sin: diagónicus, a, um; diagónios, on // sust diagōnus, i m. Sin: diagonalis, is f; línea diagonalis. diagonalmente: diagonali líneā. Sin: per transversum. diáfisis: diáphysis, is f. diagrama: diagramma, ătis n. diafonía: diaphónia sive diaphonīa, ae f. Sin: dissonántia. dial: discus, i m. diafónico: diaphónicus, a, um. Sin: discordans; díssonus. diálage: diállage, es f. Sin: consummátio, onis f. diaforesis: diaphorēsis, is f. Sin: sudoris cópia; nímium sudoris proflúvium; sufrir de -, diaphoresi (vel sudoris cópiā) laborare. dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dialectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos pértinens; dialecti próprius. 327 dialectalismo dialectalismo: vox vel locútio dialecti. Sin: vox ad dialectum áttinens. dialéctica: dialéctica, ae f; dialéctice, es f. Sin: dialéctica, orum npl; dialéctica ars; disserendi ars, rátio, sciéntia, disciplina, doctrina; ars argumentandi; ars bene disserendi. Uso: varios géneros de -, vária disserendi génera. dialécticamente: dialéctice. Sin: dialecticorum more vel ratione. dialéctico: adj dialécticus, a, um. Uso: sutileza -, disserendi vel disputandi subtílitas // sust dialécticus, i m. Sin: disputator. Uso: consumado, homo in dialécticis versatíssimus; hábil -, disserendi peritíssimus; - vigoroso, valens dialécticus. dialecto: dialectus vel dialectos, i f. Sin: vulgi sermo (-onis m). Uso: hablar en - véneto, véneto sermone uti; vénete loqui. dialectología: dialectológia sive -logīa, ae f. Sin: dialectorum sciéntia. ternos sermones sérere, consérere; collóquia con áliquo sérere. Uso: comenzar a -, sermonem ordire cum áliquo // (escribir una cosa en forma de diálogo) scríbere áliquid in disputatione ac diálogo. Sin: in disputationem ac diálogum redígere. dialogismo: dialogismus, i m. Sin: sermocinátio. dialogístico: (perteneciente o relativo al diálogo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógicus; ad diálogum spectans; ad sermones pértinens; diálogi (gen) // (escrito en diálogo) dialogísticus, a, um. Sin: dialógice scriptus; in disputatione ac diálogo scriptus; in disputationem ac diálogum redactus. diálogo: (plática entre dos o más personas) diálogus, i m. Sin: collóquium; collocútio; sermocinátio; alternus sermo; alterni sermones; collóquium duorum vel plúrium inter se // (género de obra literaria) diálogus, i m. Uso: - de obras dramáticas, divérbium vel devérbium; diálogus dramáticus vel scáenicus; (alterni) sermones; collóquia personarum; en forma de -, alternis sermónibus. dialectólogo: dialectólogus, i m. dialelo: diallelum vel diallelon, i n. Sin: vitiosus verborum circúitus; vitiosus orationis ámbitus; vitiosa verborum vel orationis circuítio. dialoguista: dialogista, ae m. Sin: dialogorum scriptor vel auctor. diamante: ádamas, antis m. Uso: - en bruto, ádamas rudis; ádamas nondum politus. diálisis: Fís, Quím diálysis, is f // Ret diálysis. Sin: dissolútio; asíndeton. diámetro: diámetros, i f; diámetron, i n. Uso: medio -, semidiámetros. dialítico: dialýticus, a, um. Sin: ad diálysin áttinens. diana: (Mil, punto central de un blanco de tiro) signum, i n. dialogal, v. dialogístico. diapasón: diapāson indecl. Sin: tonárium; soni vel vocis index; instrumentum vocis index. dialogar: (hablar en diálogo) dialogizare. Sin: cólloqui; confabulari; sermocinari; sermonem conferre cum áliquo de áliqua re; al- diapositiva: diapositiva, ae f . Sin: imago 328 dicción diapositiva vel translúcida; imago photográphica translúcida. diastasa: diástasis, is f. Sin: didúctio; distráctio. diariero: diariorum vénditor. Sin: diurnorum vel epheméridum ínstitor. diástilo: diástylos, on. diario: diárium, ii n. Sin: ephémeris, ĭdis f; ephemérides, um fpl; diurnum; diurna, orum npl; acta (-orum npl) diurna; commentárii diurni. Uso: - hablado, radial, diárium radiophónicum; núntium radiophónicum; núntius radiophónicus; diurna radiophónica; radiophónica diurnorum nuntiátio; facta diurna radiophónice transmissa; ephémeris per rádium édita; radiophónica diurnorum communicátio vel enuntiátio; radiophónicum diurnorum actorum núntium; - ilustrado, diárium imagínibus ornatum; - latino, diárium latinum; el Le Figaro, ephémeris, cui index (vel títulus) Le Figaro; - literario, litterarum acta; - local, loci ephémeris; - televisivo, acta diurna televisífica; el - vaticano L’Osservatore Romano, diárium Vaticanum, cui L’Osservatore Romano est títulus // - del alma, ánimi arcanae cogitationes sensusque; - de la mañana, de la tarde, matutina, vespertina diárii edítio; - de navegación, diárium náuticum; liber náuticus; acta náutica diurna // (relación de los sucesos ocurridos de día en día) acta diurna. Uso: - de Adolfo Hitler, acta diurna Adolfi Hitler // Com, libro -, rationárium, ii n. Sin: adversária, orum npl; pecúniae calendárium; diurna administrátio; codex accepti et expensi. diarquía: dyárchia sive -archīa, ae f. diarrea: diarrhoea, ae f. Sin: dysentéria vel dysenterīa; ventris fluor, fluxus (-us m), flúxio; alvi proflúvium. diáspora: (diseminación de los judíos) diáspora, ae f. Sin: Hebraei disperse degentes // (por ext, dispersión de individuos humanos) diáspora, ae f. Sin: dispérsio; dissipátio. diatérmico: eléctrice calefáciens. Sin: eléctrica vi calefáciens. diatesis: diáthesis, is f. diatónico: diatónicus, a, um. Uso: escala -, diatónicus sonorum gradus; modulación -, diátonum, i n. dibujante: - de chistes, v. caricaturista. dibujar: áliquid delineare. Sin: líneis descríbere. dibujo: (representación de un objeto) delineátio, onis f. Sin: designátio; diagramma; diágraphe, es f; forma; figura; lineamenta, orum; conformátio; descríptio; delineata imago; linearis imago, descríptio, pictura; depicta forma vel spécies . Uso: - animados, figurae spirantes vel se moventes; imágines vivae et spirantes; imagúnculae disneyanae; - ejecutado con la pluma, imago atramento delineata; - geométrico, forma geométrica; lineamenta geométrica; - de lápiz, imago gráphide delineata; - de la Vía Apia, Viae Appiae diagramma; dibujos de Mahoma, delineationes Mahometi vel Macometi; - del templo, diágraphe templi // (arte que enseña los procedimientos del -) gráphice, es f. Sin: ars delineandi; describendi ars; institútio artis figurativae. Uso: clases de -, institútio delineandi. dicasterio: dicastérium, ii n. Sin: ministérium; offícium. Uso: los - de la Sede Apostólica, Apostólicae Sedis ministéria. dicción: díctio, onis f. 329 diccionario diccionario: dictionárium, ii n. Sin: léxicon; vocabulárium; glossárium; verborum index. Uso: - enciclopédico, léxicon encýclion vel encyclopáedicum; - ilustrado, léxicon imagínibus instructum vel auctum; - manual, léxicon manuale; - portátil, léxicon portátile; universal, léxicon universale; - de neologismos, léxicon novorum vocabulorum. al dictado) dictatum, i n; ordinariam en pl dictata, orum. Uso: escibir al -, dictata excípere. dictador: tyrannus, i m. Sin: imperiosus vel imperiosíssimus dominator. dicho: - mordaz, picante, acúleus, i m. Sin: dictérium; scomma (-ătis n). Uso: proferir – mordaces contra alguno, dictéria dícere in áliquem. dictadura: dictatura, ae f. Sin: dominatus, us m; ímpotens vel superba dominátio; tyrannis, ĭdis (ac -ĭdem vel -ĭda) f. Uso: - comunista, dictatura communística; communistarum dítio; - económica, oeconómicum impérium; dominatus oeconómicus; dominátio oeconómica; - fascista, fascale régimen (-mĭnis n); - masónica, massónica dictatura, - del proletariado, operariorum dictatura vel dítio. diciembre: December, bris m. Sin: mensis (-is m) December. dictáfono: dictaphónium, ii n. Sin: dictaphōnum sive dictáphonum. dicogamia: dichogámia sive -gamīa, ae f. dictatorial: dictatórius, a, um. Sin: imperiosus. dicéfalo: dicéphalus, a, um. Sin: biceps, cípitis. dicogámico: dichogámicus, a, um. dicógamo: dichógamus, a, um. dicotomía: dichotómia sive -tomīa, ae f. Sin: dimidiátio; bipartítio. dicterio: convícium, ii n. Sin: probrum; contumélia. Uso: lanzar dicterios contra alguien, convícia álicui ingérere; ingérere vel iactare probra in áliquem; contumélias iácere álicui vel in áliquem; affícere áliquem contuméliis. dicotómico: dichotómicus, a, um. dicroísmo: dichroísmus, i m. Sin: duplex color. didáctica: didáctica, ae f. Sin: docendi ars (artis f) vel rátio; ars didáctica vel docendi; didascálica ars vel disciplina. Uso: - general, didáctica generalis; - de las lenguas clásicas, didáctica linguarum classicarum. dicromático: dichromáticus, a, um. Sin: bícolor; bicolorus. didáctico: didácticus, a, um. Sin: didascálicus. dicromatismo: dichromatismus, i m. didascálico: didascálicus, a, um. Sin: ad docendum aptus. Uso: poema -, poëma didascálicum. dicroico: dichróicus, a, um. dicrotismo: dicrotismus, i m. Sin: duplex venarum vel arteriarum pulsus (-us m). didimio: didýmium, ii n. dictado: (acción de dictar) dictátio, onis f. Sin: dictare (inf substantivado) // (lo escrito 330 diftérico dielectricidad: dielectrícitas, atis f. márius, ii m. Sin: decimarum solutor // (el que lo cobraba) decimarum exactor. dieléctrico: dieléctricus, a, um. diente: dens, dentis m. Uso: - emplomado, dens plumbatus vel ferruminatus; dens opérculo tectus vel occlusus; - emplomado con oro, dens auro ferruminatus; dens áureo opérculo tectus, obtectus, occlusus; dens áureā láminā operculatus, tectus ...; limpiarse los -, dentes elúere; obturar un -, cariosum dentem obturare. diéresis: (pronunciación en sílabas distintas) diáeresis, is f. Sin: diphthongi vel sýllabae divísio // (signo ortográfico) diáeresis, is f. Sin: signum diacríticum. diésel: (motor diésel) dieseliana vel diesélia machinátio. diesi: diesis, is f. dieta: (régimen terapéutico en el comer y beber, y por ext esta comida y bebida) diaeta, ae f. Sin: victūs rátio, moderátio, temperátio; moderatus victus. Uso: estar a -, diaetā curari; tenui victu uti // (asamblea política y legislativa) conventus, us m. Sin: públicus conventus. Uso: celebrar una -, conventum ágere vel celebrare // (honorario devengado) viáticum, i n. Uso: - de asistencia, conventícium. dietética: diaetética, ae f. dietético: adj diaetéticus, a, um // sust diaetéticus, i m. dietista: diaetólogus, i m. Sin: médicus diaetae peritus. diezmo: décuma vel décima, ae f; décumae vel décimae, arum fpl. Sin: décima régio fisco soluta (- que se pagaba al rey); décima Ecclésiae soluta (- que pagaban los fieles a la Iglesia). Uso: cobrar los -, décimas exígere; imponer diezmos, décumas imperare vel impónere álicui; pagar los -, décimas dare vel sólvere álicui. difamador: adj diffamans, antis Sin: malédicus; maledīcens // sust detrectator. Sin: calumniator. difamatorio: contumeliosus, a, um. Sin: ignominiosus; probrosus. diferencia: differéntia, ae f. Sin: dissimilitudo, dĭnis f. Uso: - culturales, differéntiae culturales; - sociales, dissimilitúdines sociales. diferencial: adj differentialis, e. Uso: cálculo -, cálculus differentialis // (engranaje) anisócycla vel anisícycla, orum npl. Sin: machinamentum transmissionis; rotarum aequator. diferir: differre. Uso: difiramos esto a una fecha ulterior, hanc rem in áliud tempus differamus. dificultad: difficultas, atis f. Uso: - técnicas, difficultates téchnicae; encontrarse con una -, in difficultatem incúrrere; ¿qué - hay?, quid est negótii?; no hay -, nihil est negótii; sin -, fácile; sine ullo labore; nullo negótio. difracción: diffráctio lúminis. diezmar: decimare vel addecimare. difteria: diphtéria, ae f. Sin: diphtherites, is f; diphtheritis, ĭdis f; angina; synanche, es f. diezmero: (el que pagaba el diezmo) deci- diftérico: diphthéricus, a, um. Sin: diphthe- 331 difusión rite laborans. tubo -, tubus pépticus. difusión: (acción y efecto de difundir) diffúsio, onis f. Uso: - de la religión, religionis diffúsio. digesto: digesta, orum npl. Sin: pandectae, arum fpl. difusor: adj diffusórius, a, um // sust diffusórium, ii n. Sin: instrumentum diffusórium. digital: (relativo al dedo) digitalis, e. Uso: impresión -, dígiti vel digitorum signum // (planta) digitalis, is f. Sin: digitellum vel digitillum; digitalis purpúrea. digerible, v. digestible. digerir: (hacer la digestión) concóquere. Sin: digérere; cibum concóquere, digérere, confícere, perfícere. Uso: difícil de -, diffícilis concoctioni; alimento difícil de -, cibus gravis; fácil de -, fácilis ad concoquendum; fácilis concoctioni vel concoctu // (fig, sufrir, sobrellevar) pérpeti. Sin: ferre. digestibilidad: digestibílitas, atis f. Sin: concoquibílitas. digestible: digestibilis, e. Sin: digestu fácilis. Uso: alimento -, cibus digestíbilis. digital (Inform): digitalis, e. Uso: nomenclatura -, nomenclatura digitalis. digitalina: digitellianus suc(c)us. Sin: digitellianum medicamentum. dignatario: homo dignitosus. Sin: amplíssimus (civitatis) vir; homo in dignitate collocatus vel constitutus; en pl también dignitates, um. dignidad: dígnitas, atis f. Uso: - humana, dígnitas hóminis; - personal, personalis dígnitas. digestión: digéstio, onis f. Sin: concóctio; decóctio; cibi concóctio vel conféctio. Uso: lenta, tarda concóctio; comida de fácil -, cibus fácilis ad concoquendum; dificultad de -, crúditas; que tiene dificultad de -, crudus; ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la -, cibos cóquere; hacer una buena -, cibum cómmode concóquere; pulchre concóquere; impedir la -, concoctionem impedire. digresión: (a propósita oratione, ab re) digréssio, digressus (-us m), egréssio. Sin: excúrsio; excessus, us m; declinátio (a propósito). Uso: hacer una -, a propósito dígredi, égredi, declinare; hacer frecuentes -, a re saepe discédere. digestivo: (adj, a propósito para ayudar la digestión) digestivus, digestórius, a, um. Sin: digerendo aptus; útilis concoctioni; concoquendo útilis; concoctionem fovens; ad concoquendum aptus // (de las operaciones y partes del organismo que atañen a la digestión) pépticus, a, um. Sin: concoctionis vel digestionis (gen); ad concoctionem (vel ad digestionem) pértinens. Uso: aparato -, apparatus pépticus; decoctionis órgana (-orum npl); dilación: dilátio, onis f. Sin: mora. Uso: larga -, longa mora; sin -, sine dilatione; sine mora; nulla interpósita mora. diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum tyránnicum; iussum árrogans. dilatabilidad: dilatabílitas, atis f. Sin: facultas extensiva; facultas se dilatandi. dilatable: dilatábilis, e. Sin: extensivus; producíbilis. 332 dinamarqués dilatación: dilatátio, onis f. Sin: expánsio; amplificátio; prolátio; exténsio. dimension (Inform): tábula, ae f. Sin: matrix, īcis f. dilatativo: dilatatórius, a, um. dimensión: Fís, Geom diménsio, onis f. Sin: mensura; magnitudo; amplitudo // fig rátio, onis f. Sin: quálitas; propríetas; facultas. Uso: - cultural, rátio culturalis; - mundial, exténsio universalis; - personal del trabajo, rátio personalis laboris humani; - social, spécies socialis; la persona humana en todas sus dimensiones, ipsius hominis omnes facultates. dilema: dilemma, ătis n. Sin: compléxio; anceps senténtia; syllogismus cornutus. diletante: (aficionado a las artes, especialmente a la música) alicúius artis studiosus. Sin: alicúius artis amator. Uso: - en filosofía, philosóphiae amator; - en letras, studiosus litterarum // (que cultiva algún campo del saber o se interesa por él, como aficionado) voluptárius cultor. Sin: qui áliquam artem ad voluptatem tantum exercet; qui (in) áliqua re delectatur; en sentido peyorativo, léviter imbutus; tiro, medíocris, rudis; (tamquam) hospes in áliqua re; qui áliquid léviter (vel indocte, vel inscite) tractat; qui primóribus labris áliquid áttigit. diletantismo o dilettantismo: (afición a cualquiera de las artes) rátio voluptária. Sin: alicúius rei stúdium vel amor; ars ad voluptatem exércita. Uso: por -, voluptatis causā // (conocimiento superficial) lévitas, atis f. Sin: mediócritas; alicúius artis leve stúdium; medíocris sciéntia // (comportamiento de diletante) nímia quidquid agendi vel tractandi facílitas; eorum rátio, qui res léviter (indocte, inscite, quadam levitate) tractant. diligencia: (cuidado y actividad en ejecutar algo) diligéntia, ae f. Sin: cura, ae f; indústria, ae f // (coche grande para el transporte de viajeros y mercancías) raeda, ae f. Sin: pública raeda; vehículum conductícium. diminutivo: deminutivum, i n. Sin: deminutum nomen vel vocábulum; deminutorum nóminum usus. dimisión: abdicátio, onis f. Sin: dimíssio; renuntiátio. Uso: - del gobierno, rei públicae rectionis (vel moderationis, vel administrationis) abdicátio; hacer - de algo, remíttere vel depónere áliquid; presentar la - de un empleo, áliquo múnere se abdicare; munus depónere; provocar la - del gobierno, ad rei públicae rectionem abdicandam áliquem provocare. dimisionario: abdicativus, a, um. Sin: renúntians; renuntiator; munus demittens vel deponens. dimitir: múnere se abdicare. dimorfismo: dimorphismus, i m. Sin: duplex forma. dimorfo: dimorphus, a, um. Sin: dúplicis formae; dúplici formā. Uso: cuerpo, metal -, dúplicis formae (vel dúplici formā) corpus vel metallum. dilogía: (pieza dramática) dilógia sive -logīa, ae f // (ambigüedad) ambíguum dictum. Sin: anceps sermo. Dinamarca: Dánia, ae f. diluvial: diluvialis, e. dinamarqués: adj danus, a, um. Sin: dánicus. Uso: lengua -, Danorum lingua; lingua dánica // sust Danus, i m. 333 dinámica dinámica: dynámica, ae vel dynámice, es f. Sin: vírium doctrina; vírium motusque doctrina; doctrina de motu eiusque légibus. Uso: - social, dynámica socialis; por una especie de - interna, ob quasi interiorem dynámicam. dinámico: (relativo a la dinámica) dynámicus, a, um. Sin: ad dynámicam áttinens; ad motum spectans // (fig, activo, diligente, presuroso) dynámicus. Sin: álacer; actuosus; navus; sédulus; semper áliquid agens ac moliens. dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dynámica // fig vis. Sin: dynamismus; alácritas, atis f; voluntas actuosa; progressionis ímpetus; stúdium innovandi, progrediendi, proficiendi. Uso: - excepcional, alácritas summa; - misionero, dynamismus missionárius; - de amor, amoris vis. dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; dýnamis, ītis f. Sin: dýnamis pulvérea. Uso: fábrica de -, dynamíticum ergastérium. común europeo, communis pecúnia europaea; - nacional, pecúnia nationalis. dinosaurio: dinosaurus, i m. Sin: tyrannosaurus. diodo: dí(h)odus, i f. Sin: biceps tubus eléctricus. dioptría: dióptria sive dioptrīa, ae f. dióptrico: dióptricus, a, um. diorama: diorama, ătis n. Sin: horama, ătis n; panorama; prospectus, us m; translucidarum imaguncularum vel imáginum horama. diorita: diorites, is m. dióxido: dióxidum, i n. Uso: - de carbono, dióxidum carbónei; carbóneum dioxydatum; emisiones de - de carbono, emissiones carbónei dioxydati. diploma: diploma, ătis n. Sin: testimónium. Uso: - académico, diploma académicum; - de bachillerato, testimónium maturitatis. dinamitero: eversor vel subversor, oris m. dinamo o dínamo: dýnamon vel dýnamum, i n. Sin: máchina vim eléctricam áfferens vel inducens. dinamométrico: dynamométricus, a, um. dinamómetro: dynamómetrum, i n. dinastía: dynastīa, ae f. Sin: família; domus; gens; genus; progénies; stirps; domus regnatrix; régia domus; regum séries, ordo, succéssio. Uso: la - de los carolingios, dynastīa carolíngia; dynastīa Carolingorum. dinero: (dinero corriente) pecúnia, ae f. Uso: - en efectivo, praesens pecúnia; ahorrar -, pecúniae compéndium fácere // (Econ, medio de cambio de curso legal) pecúnia. Uso: - diplomacia: diplomatīa vel diplomática, ae f. Sin: diplomática ars, disciplina, doctrina; rátio civilis vel diplomática; res diplomática; legationum obeundarum disciplina, doctrina, ars; rei públicae gerendae rátio et prudéntia // fig prudéntia atque callíditas. diplomado: diplómate donatus, exornatus, ornatus, instructus, práeditus. diplomarse: diploma ássequi. diplomático: adj diplomáticus, a, um. Sin: legatórius; legativus. Uso: carrera -, currículum in legationibus obeundis; cuerpo -, legati, orum mpl; misión -, legátio, onis f; ruptura de las relaciones -, legatorum revo- 334 director cátio; por vía -, per públicos legatos; ratiónibus diplomáticis // fig cállidus, a, um. Sin: versutus; prudens, entis // sust diplomáticus, i m. Sin: legatus. dipsomanía: dipsománia sive -manīa, ae f. Sin sitis ardor, rábies; bibendi avíditas vel cupido. dipsomaníaco o dipsomaniaco: adj dipsomániā laborans // sust dipsómanes, is m. dipsómano, v. dipsomaníaco. díptico: díptychum, i n vel díptycha, orum npl. diptongo: diphthongus, i f. diputada: legata legislatrix. Sin: popularis legislatrix. diputado: orator popularis. Sin: legumlator popularis; pópuli legatus; popularis legislator; popularis legatus légibus ferendis; lectus vel delectus légibus ferendis. Uso: Cámara de los -, legatorum pópuli coetus vel concílium; elegido - al Parlamento, inter populares oratores allectus. dique: moles, is f. Sin: munimentum; agger, ĕris m; sáxea frena (- orum npl); sáxei freni (-orum mpl) // fig frenum; repágula, orum npl. Uso: oponer un - (a un mal), refrenare; compéscere; reprímere; frena inícere; freno cohibere, coërcere, continere. dirección: (señas que se ponen a una carta o bulto) inscríptio,onis f. Sin: inscríptio cursualis; domicílii inscríptio; index, dĭcis mf; domicílium. Uso: - electrónica, telegráfica, electrónica, telegráphica inscríptio; - postal, inscríptio cursualis; cambio de -, mutátio inscriptionis; cambiar de -, domicílium mutare; escribir en un sobre la - de alguien, lítteras álicui inscríbere; llevar una carta a su -, ad eum, cui inscriptae sunt, lítteras afferre // (camino o curso) cursus, us m. Sin: diréctio; via tenenda; iter propósitum vel susceptum. Uso: - del viento, diréctio venti; en la misma -, in eandem directionem; fig, las cosas toman una mala -, res in peiorem partem mutantur // (acción de dirigir, administración) réctio, onis f. Sin: administrátio; procurátio; cura. Uso: - cinematográfica, cinematográphicae scaenae ars; cinematográphicae artis moderátio; - escénica, scáenica ars; spectáculi régimen; scáenicae artis moderátio; scaenarum moderatoris vel artíficis ars; - de la radio o televisión, moderamen radiophóniae vel televisionis // bajo la - de alguien, áliquo duce; estar bajo la - de alguien, ab áliquo regi; tener la - de algo, áliquid régere, administrare, gubernare, moderari; fig, - espiritual, moderátio spiritualis // (los directivos) moderatores, um mpl. Sin: rectores; praefecti; praepósiti; moderatorum collégium vel consílium. Uso: la - general, primárium consílium; la - de un diario, epheméridi vel actis diurnis praepósiti // (sede) moderatoris vel moderatorum sedes; praefecti vel praefectorum sedes. direct (Inform), directo: directus vel rectus, a, um. Uso: Direct Client Connection (DCC), Directus Cliéntium Conexus. directamente: directe. directiva: (norma, regla) norma, ae f. Sin: régula; directiva (vis, norma); rátio directiva sive directória. directivo: adj directórius vel directivus, a , um. Sin: dírigens, entis. Uso: consejo -, rectorum collégium; norma -, agendi rátio. director: moderator, oris m. Sin: rector, director; praefectus; curator; gubernator; praeses, sĭdis m. Uso: - cinematográfico, moderator cinematográphicus; pellicularum 335 directora cinematographicarum moderator; - escénico, magister scaenae; scaenarum ártifex, fabricator, moderator, auctor; scáenicae artis moderator; - espiritual, director spiritualis; director spíritūs; pietatis magister; sacrae disciplinae magister; - general de una sociedad, supremus societatis moderator; - técnico (de un equipo de fútbol, etc.) praefectus, i m; selector manípuli // - de banco, argentáriae praefectus; - de banda, musicorum dux vel magister; - de cine, pellicularum moderator; dispósitor pellicularis; director cinematográphicus; cinematográphicae artis magister; de colegio, praeses ephebēi; ephebēi moderator; director scholaris; - de compañía dramática, philodramaticorum moderator, rector, regens, dux; - de coro, moderator chori; chori canéntium magister; cantorum coetūs magister; - de diario, epheméridis vel epheméridum moderator; moderator diárii; de emisora, procurator stationis radiophónicae; - de estudios, studiorum director; - de escuela, moderator ludi; - de gimnasio, gymnasiarca, ae m; director vel rector gymnásii; - de hospital, valetudinárii rector; - de instituto, director vel rector instituti; - de museo, musiarcus, i m; - de orquesta, magister orchestrae; symphoniacorum magister; symphoniacorum orchestrálium magister; de revista, commentariorum moderator; - de la revista Latinitas, praeses commentariorum qui Latínitas inscribuntur; moderator commentariorum Latinitatis; - de seminario, director vel rector seminárii; - de teatro, theatri gubernator; - de una firma o sociedad comercial , (negotiatóriae) societatis magister; - de una obra, operis curator. directora: rectrix, icis f. Sin: gubernatrix; moderatrix; quae regit (vel quae gubernat, vel quae moderatur) áliquid; quae praeest álicui rei. directorial: praesidalis vel praesidialis, e. Sin: rectorum (gen mpl). directorio: (junta directiva) directórium, ii n. Sin: consílium directivum; rectorum consílium. directory (Inform), directorio: (plicarum) index (-dĭcis m). directrices: (normas) normae, arum fpl // (orientaciones, sugerencias) consília, orum npl. Sin: admonitiones, um fpl. dirigente: adj dírigens, entis. Sin: regens, móderans // sust moderator, oris m. Sin: rector; praepósitus. Uso: - de una empresa, societatis bonis gignendis magister; dirigentes de empresas, officinarum praepósiti. dirigible: adj regíbilis, e. Sin: gubernábilis // (globo dirigible) regíbile, is n. Sin: gubernábile; dirigíbilis vel gubernábilis navis aéria; aërinavis dirigíbilis; follis vel aëronavis regíbilis, gubernábilis, inflátilis; navígium regíbile; aëroplanum follīnum; globus aërostáticus; v. zepelín. Uso: maniobrador de dirigibles, regibílium gubernator. discado: - directo, transmíssio telephónica directa. Sin: collóquium telephónicum directum. discapacitado: adj praepeditus, a, um // sust homo praepeditus; v. disminuido. discernible: discerníbilis, e. Sin: di(g)noscíbilis; notábilis; visíbilis. discernimiento: discrétio, onis f. Sin: discrimen, mĭnis n; iudícium; discernendi ácies, facultas, vis. disciplina: (acción y efecto de disciplinar o disciplinarse) disciplina, ae f. Sin: vivendi rátio; mores. Uso: - eclesiástica, disciplina ecclesiástica; - férrea, disciplina férrea; - militar, disciplina militaris // (doctrina, instruc- 336 ¡disculpe! ción de una persona) doctrina, ae f. Sin: educátio; institútio. disciplinado: disciplinatus, a, um. Sin: moderatus; temperatus; bene moratus; disciplinā assuefactus, educatus, institutus. disc-jockey: órbium phonographicorum introductor, explicator, exhíbitor. disconveniencia: disconveniéntia, ae f. disk (Inform), disco: discus, i m. Uso: image, disci simulacrum // (hard disk, disco rígido) discus durus, rígidus, fixus // (floppy diskette) discus flexíbilis. Sin: dísculus // CD, discus compactus // (logical device, partition) volumen, mǐnis n. Sin : discus, i m // (floppy disk drive) statio disculorum. Sin: ars discográphica. discográfico: discográphicus, a, um. Uso: casa -, domus editória, quae phonodiscos incīdit. discordia: discórdia, ae f. Sin: dissídium; dissidéntia; dissensus, us m; conténtio, onis f. discoteca: (colección de discos) disci collectánei // (local o mueble donde se guarda dicha colección) discotheca, ae f. Sin: discorum theca vel custódia; órbium phonographicorum theca // (local donde se baila y escucha música de discos) discotheca, ae f. Sin: taberna discothecária. Uso: - bailable, caupona saltatória; saltatória taberna; taberna discothecária saltatória; - La Belle, discotheca, cui nomen “Venusta”. disk drive (Inform): státio discorum vel disculorum. discotequero: discothecárius, ii m. diskette (Inform), v. disquete. discrasia: dyscrásia sive -crasīa, ae f. disco: (- fonográfico) discus, i m. Sin: orbis, is m; phonodiscus; phonográphicus discus vel orbis; discus sonans, résonans, sonorus. Uso: - compacto, - digital, discus compactus; phonodiscus compactus; Inform, - duro, discus durus; - estereofónico, discus stereophónicus; - magnético, discus magnéticus; - de gramófono, discus grammophónicus; aprender inglés con discos, ánglicā línguā discis phonográphicis instítui; ánglicam línguam discis phonográphicis díscere // (especie de tejo que lanzan los atletas) discus, i m. Uso: tiro, lanzamiento del -, iactus (us m) disci; disci coniéctio vel emíssio // - de señales, semáphorum, i n; semáphorus, i m; sémapher, ĕri m; - de teléfono, discus, i m // - perforado, perforatus discus // - invertebral, discus invertebralis. discriminación: discriminátio, onis f. Sin: discrimen, mĭnis n. Uso: - racial, discriminátio phylética; phyléticum ódium; rábies éthnica; (inīquum) inter gentes discrimen; hóminum discrimen géneris causā; discriminaciones de todo tipo, omne genus discríminum; discrímina omnis géneris. discromasia: dyschromásia sive -masīa, ae f. discromático: dyschromáticus, a, um. discromatopsia: dyschromatópsia sive -opsīa, ae f. discromatoso: dyschromásiā laborans, affectus, vexatus. ¡disculpe!, (mihi) ignoscas! discografía: discográphia sive -graphīa, ae f. 337 discursito discursito: oratiúncula, ae f. tad de tragar); nulla glutiendi facultas (imposibilidad de tragar). discurso: oratio, onis f. Uso: - ampuloso, orátio inflata, túmida, túrgida, adipata; - conmemorativo, orátio memorialis; - hermético, orátio hermética; - improvisado, extemporalis orátio; súbita ac fortuīta orátio; - inaugural, orátio aditialis, initialis, auspicalis; prolúsio académica; - políticos, orationes políticae; televisivo, orátio televisífica; pronunciar un -, orationem dícere, habere, recitare. disfágico: (concerniente o relativo a la disfagia) dysphágicus, a, um. Sin: ad dysphágiam pértinens // (que padece disfagia) dysphágiā laborans, affectus, vexatus. disfasia: dysphásia sive -phasīa, ae f. Sin: loquendi difficultas; verba edendi difficultas. disfonía: dysphónia sive -phonīa, ae f. discusión: discússio, onis f. Sin: disceptátio; disputátio; controvérsia. Uso: - intrincada, impedita disceptátio; - metódica, orátio viā quadam et ratione hábita. discutible: disputábilis, e. Sin: controversus; dúbius; incertus; litigiosus. discutir: discútere áliquid. Sin: discútere, disceptare, disputare, dissérere de áliqua re. Uso: cuestión discutida, res controversa. disemia: dysháemia, ae f. Sin: sánguinis corrúptio; sanguis corruptus. disforia: dysphória sive -phorīa, ae f. Sin: anxíetas, atis f; anxitudo, dĭnis f; aegritudo, dĭnis f. disfrasia: dysphrásia sive -phrasīa, ae f. Sin: sermonis confúsio, obscúritas, incongruéntia; sermo confusus, obscurus, incóngruens. disfraz: falsa rei adumbrátio // fig simulátio sive dissimulátio, onis f // (traje de máscara) persona, ae f. Sin: larva. disfrazado: personatus, a, um. Sin: personā tectus // fig dissimulatus, a, um. Sin: celatus. diseminación: disseminátio, onis f. disfunción: disfúnctio, onis f. disentería: dysentéria sive -terīa, ae f. Sin: tórmina, um npl. disgrafía: dysgráphia sive -graphīa, ae f. Sin: litterarum oblívio. disentérico: dysentéricus, a, um. Sin: torminosus. disgregación: disgregátio, onis f. diseñar: delineare. dishidrosis: dishidrosis, is f. disertación: dissertátio, onis f. Sin: commentátio. Uso: - doctoral, dissertátio doctoralis; escribir una -, commentari (de re). disidencia: dissidéntia, ae f. Sin: dissénsio. disertador: dissertator vel dissertor, oris m. disfagia: dysphágia sive -phagīa, ae f. Sin: glutiendi vel deglutiendi difficultas (dificul- disidente: díssidens, entis. disipación: dissipátio, onis f. Sin: effúsio; dissolútio; dispérsio // fig effúsio ánimi. disipar: disiparse en la lujuria, en el ocio, en 338 disparador los vicios, díffluere luxúriā, ótio, vítiis. disolubilidad: solubílitas, atis f. dislalia: dyslalīa, ae f. Sin: vitiosa sonorum formátio; linguae haesitátio; pronuntiationis perturbátio. disoluble: dissolúbilis, e. Sin: solúbilis. dislocación: dislocátio vel delocátio, onis f. Sin: luxátio; luxatura; luxus, us m. Uso: - de un miembro, luxatum membrum // Geol dislocátio, onis f. disminuido: minoratus, a, um. Sin: membris captus; membris inválidus (mermado en sus capacidades físicas); imbecillus; mente captus (mermado en sus capacidades mentales). disolución: dissolútio vel solútio, onis f. Uso: - de la Cámara de Diputados, populárium legumlatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de la Unión Soviética, dissolútio Unionis Soviéticae; - del matrimonio, matrimónii dissolútio; nuptiarum dirémptio; - del parlamento, dissolutio parlamenti; - del Senado, senatorum coetūs vel collégii dimíssio; - de una asociación, de una sociedad, societatis dissolútio vel dirémptio; - de un contrato, pactionis vel fóederis solútio, dissolútio, rescíssio; - de una reunión, coetūs dimíssio. disminuir: minorare. Sin: deminúere. dismnesia: dysmnesīa, ae f. Sin: memóriae perturbátio, debilitátio, debílitas. disnea: dyspnoea, ae f. Sin: spirandi difficultas; spíritus angústior. disneico: (que padece disnea) dyspnóicus, a, um // (perteneciente a la disnea) ad dyspnoeam áttinens. Disneylandia o Disneyworld: Disneylándia, ae f. Sin: urbs commentícia. disociabilidad: dissociabílitas, atis f. disociable: dissociábilis,e. Sin: dissocialis; separábilis. disociación: dissociátio, onis f. disociado: dissociatus, a, um. Sin: disiunctus. disociar: dissociare. Sin: scíndere; discíndere; disiúngere; seiúngere; dissólvere; separare. disolvente: dissolvens, entis. Sin: solvens; dissolutivus; dissócians. disolver: dissólvere. Sin: dimíttere; dirímere; rescíndere. Uso: - en pleno el gobierno del estado, totum régimen rei públicae (vel civitatis) ex múnere dimíttere; - el matrimonio, matrimónium dirímere vel dissólvere; - la Cámara de Diputados, el Senado, populárium legumlatorum, senatorum múneris finem fácere vel decérnere; - una reunión, coetum vel conventum dimíttere. disonancia: (sonido o acorde desagradable) dissonántia, ae f. Sin: vox díssona vel voces díssonae; díssonum (vel ábsonum, vel díscrepans) quiddam; díscrepans quiddam in sonis vel in cantu (tratándose de voces) // (falta de la conformidad o proporción que naturalmente deben tener algunas cosas) inconcínnitas, atis f. Sin: discrepántia // fig animorum disiúnctio. disonante: (que disuena) ábsonus, díssonus, a, um // (fig, que no es regular o discrepa) discors, cordis. Sin: díscrepans, antis. disparador: Fotogr dimissórium, ii n. 339 disparar disparar: (- armas de fuego) displódere. Sin: explódere; globum vel ictum emíttere. Uso: - dos, tres … golpes, bis, ter … explódere, con ametralladora, ictus (vel ignitos glóbulos) mydróbolo emíttere; - con escopeta o fusil, sclopetare; ictum sclopeto míttere; ignitum glóbulum sclopeto emíttere; - contra alguien, ictum míttere in áliquem; plumbo áliquem pétere; ígneis glándibus áliquem pétere; áliquem pétere igni et plumbo; - contra sí mismo, ignívomis armis semet ipsum transfígere vel transfódere // intr displodi. Uso: las armas disparan, arma disploduntur; disparan los cañones, tormenta béllica disploduntur; ignívoma tormenta crépitant // fig, los últimos cartuchos, postrema experiri. disparate: (dicho disparatado) inéptiae, arum fpl. Sin: inepte (vel stulte, vel absurde) dictum; mendum, i n; menda, ae f; deliramentum, i n. Uso: soltar disparates, ineptire; inéptias (vel menda, vel deliramenta) proferre; pérperam loqui // (hecho disparatado) stulte factum. Sin: error; erratum; lapsus, us m. Uso: hacer disparates, errare; falli; labi. disparo: ictus, us m. Sin: fragor, ōris m. Uso: - de cañón, tormenti béllici ictus; - de fusil, sclopetátio, - de morteretes, emíssio nitrati púlveris. dispensa: immúnitas, atis f. Sin: legis laxamentum; privilégium. Uso: la ley no admite -, lex nihil laxamenti habet. dispensario: diribitórium médicum. Sin: ministérium médicum praesentáneum. dispensar: (conceder, distribuir) dispensare. Sin: largiri. Uso: - dinero, dispensare pecúniam // (eximir a alguno de una cosa) alicúius rei ( vel ab áliqua re) immunem réddere; alicúius rei immunitatem dare vel impertire; áliquem exsólvere áliqua re; áliquem ex áliqua re exímere; áliquem áliqua re ( vel ab áli- qua re) liberare, sólvere, exsólvere. Uso: - a uno de decir algo, sínere áliquem áliquid non dícere. dispensarse: omíttere vel praetermíttere áliquid, con inf; si acompañado de negación, con quin + subj. Uso: - de hacer algo, (se) abstinere ab áliqua re vel áliquid fácere; no puedo dispensarme de decir, fácere non possum quin dicam. dispepsia: dyspépsia sive -pepsīa, ae f. Sin: crúditas; cruditátio; diffícilis (cibi) concóctio; aegra digéstio. dispéptico: (concerniente o relativo a la dispepsia) ad dyspépsiam áttinens // (enfermo de dispepsia) dyspépticus. Sin: crudus; dyspépsiā laborans, vexatus, affectus. dispersivo: spársilis, e. Uso: poder -, dispergendi facultas; dissipandi potestas. displasia: dysplásia, ae f. display: (soporte publicitario) tábula visífica. Sin: tabella dilúcida descriptória. disponibilidad: (cualidad o condición de disponible) disponibílitas, atis f. Sin: potestas; facultas. Uso: - a la adopción, prompta voluntas adoptationis; - de dinero, pecúniae disponibílitas; expedita pecúnia; - de tiempo, ótium; tempus vácuum; tener - de tiempo, vácuum esse // (cantidad disponible) cópia, ae f. Sin: abundántia ; cópiae, arum fpl. Uso: de agua potable, cópiae aquarum potulentarum; - de tiempo, ótii abundántia // (situación del funcionario que temporalmente se encuentra sin destino) temporalis vacátio. Sin: subsidiária condício. Uso: poner en -, temporalem vacationem álicui dare; ser puesto en -, temporalem vacationem accípere. disponible: disponíbilis, e. Sin: paratus; 340 distrofia especialmente la que divierte o entretiene) exhilarátio, onis f. promptus. disposición: (prescripción, precepto, norma) praeceptum, i n. Sin: praescríptio; praescriptum; institútio // (disponibilidad) disponibílitas, atis f. Sin: copia; facultas; abundántia. Uso: estar a -, in promptu esse, praesto esse álicui; tener a su -, in promptu habere. disputador, ra: (quien disputa) disputator, oris m ; disputatrix, icis f. disquería: discopólium, ii n. disquet, disquete, disquette: dísculus vel orbículus. Sin: microdiscus; parvus orbis. Uso: - de computadora, computatri orbículus vel dísculus; dísculus ordinatralis; microdiscus vel orbículus computatórius. disquetera: disculorum excípulum. distraerse: (distraer, esparcir el ánimo) de áliqua re levare mentem. Sin: álio divértere mentem. distraído: (poco atento a lo que se hace o dice) incuriosus, a, um. Sin: óscitans, antis; néglegens, entis // (desatento) non attentus. Sin: aliena agens; mente sevocatus; (ánimus) alienus ab áliquo vel ab áliqua re. Uso: estar -, non atténdere; ánimum non atténdere; áliud (vel álias res, vel aliena) ágere; ánimo excúrrere et vagari; hablar como un -, aliena loqui. distribución: distribútio, onis f. Uso: - de premios, praemiorum assignátio; día de la de premios, dies práemiis tribuendis; - de la nafta, distribuendae naphthae rátio; - de la producción, distribútio bonorum productorum. distanciador: instrumentum separativum. distanciómetro: apostasiómetrum, i n. Sin: distántiae index (-dǐcis mf). distensión: disténtio, onis f // fig relaxátio; ánimi remíssio. dístico: dístichon, i n. distintivo: adj próprius, a, um. Sin: notábilis, e // sust insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso: - deportivo, insigne athléticum. distonía: dystónia sive dystonīa, ae f. distorsión: distórtio, onis f. distracción: (falta de atención o aplicación) mentis evagátio. Sin: evagantis (vel vagantis, vel peregrinantis) ánimi aberrátio vel avocátio // (cosa que atrae la atención, distribuidor: (que distribuye) distributor, oris m. Sin: dispensator; diríbitor; largitor; diffusor; divisor; dispértiens, distríbuens, dívidens. Uso: - de una editorial, domūs editóriae distributor; - de películas, pellicularum assignator, distributor, divisor // (máquina agrícola para esparcir abonos) máchina distributória vel erogatória // Electr distributórium, ii n // - automático, autómaton distributórium. Sin: autómatum distributionis // Autom, - del encendido, distributórium ignitionis. distrito: districtus, us m. Sin: tractus, us m; territórium; régio; província; iurisdictionis fines, ium fpl. Uso: - judicial, districtus iudicialis; del -, regionalis; districtualis; por -, regionatim. distrofia: dystróphia sive -trophīa, ae f. Sin: denutricátio; vitiosum nutrimentum; mácies, 341 distrófico ēi f; tabes, is f. divertir: voluptate afficere. distrófico: dystróphicus, a, um // (concerniente o relativo a la distrofia) ad dystróphiam spectans. divertirse: voluptate áffici. Sin: indulgere otioso vitae cúrsui. disuadir: dissuadēre vel desuadēre. disuria: dysúria sive -surīa, ae f. Sin: mingendi difficultas. disúrico: (concerniente o relativo a la disuria) ad dysúriam vel ad mingendi difficultatem pértinens // (que padece disuria) dysúricus. Sin: dysúriā (vel mingendi difficultate) laborans. dividendo: Mat númerus dividendus // (Econ, parte de interés que corresponde a cada acción) (distribuenda vel distributa, según los casos) pars, partis f. Sin: pórtio; usura; usura pro portione distribuenda vel distributa. Uso: - anual, ánnua usura pro portione distribuenda vel distributa. dividir: Mat divídere. divieso, v. forúnculo. disyuntor: Electr disiunctórium, ii n. Divina Comedia: Divina Comóedia. diteísmo: ditheísmus, i m. Sin: fides in duos deos; manichaeísmus. divinatorio: divinatórius, a, um. ditología: dittológia sive -logīa, ae f. divinidad: (naturaleza divina) divínitas, atis f. Sin: déitas, atis f diuresis: diurēsis, -is f. Sin: urinae proflúvium vel abundántia; nímia urinae secrétio. divinización: divinizátio, onis f. Sin: apotheōsis, is f. diurético: adj diuréticus, a, um. Sin: mictórius; mictualis; urinam ciens, movens // sust diuréticum medicamentum. diván: léctulus, i m. Sin: lectícula, ae f; pulvinar, aris n; molle subséllium. Uso: - semicircular, sigma, ătis n. divisa: (señal exterior) insigne, is n. Sin: signum; ornatus, us m // (Econ, moneda extranjera) éxtera moneta. Sin: éxteri títuli; éxterae sýngraphae; éxterae gentis nummi // Heráld, géneris insigne // (fórmula breve que expresa la norma o regla de conducta) norma, ae f. Sin: régula; dictum; senténtia. divergente: Fís devergens, entis. divisible: divisíbilis, e. divergir: devérgere. divisiblemente: divisibíliter. diverso: (desemejante) absímilis, e (con dat); dissímilis (con gen o dat) // (diferente) diversus ab + abl. Sin: álius ac vel atque. Uso: del todo -, omnino diversus ab + abl; totus álius ac (vel atque, vel quam) áliqua res. división: (división y efecto de dividir) divísio, onis f. Sin: partítio; distribútio. Uso: - del trabajo, divísio vel partítio laboris; óperum distribútio // (Mil, unidad militar) légio, onis f. Uso: - acorazada, légio a cúrribus loricatis. 342 doctor divisionismo: divisionismus, i m. divisor: Mat divisor, oris m. Sin: númerus divisor. sustituir los diálogos de una banda sonora original por su traducción en otro idioma) duplicare. Sin: voces transmutare. doble: (habitación) v. esta voz. divo: (artista que goza de fama superlativa) divus (vel divinus, vel praecellens, vel sublimis) ártifex vel artis magister // (destacado cantante de ópera) divus cantator. divorciado: digressus, a, um (a cóniuge). Sin: divórtio digressus; seiunctus. divorciarse: divórtium (cum uxore vel cum marito) fácere. Sin: (dicho de varón) uxorem e matrimónio dimíttere; (dicho de mujer) a viro discédere vel dígredi. divorcio: divórtium, ii n. Uso: - absoluto o vincular, divórtium absolutum. doblez: plicatura, ae f. Sin: flexura; fléxio; flexus, us m. docencia: docéntia, ae f. Sin: institútio, onis f; doctrina; docendi rátio vel via. docente: magister, tri m. Sin: docens; doctor; professor; públicus praeceptor. Uso: - de gimnasio, de liceo, magister gymnasialis, lycealis; - universitario, universitatis studiorum doctor. doceta: doceta, ae m. docético: docéticus, a, um. divorcista: divórtii fautor. docetismo: docetismus, i m. divulgación: divulgátio, onis f. dócilmente: dócili ánimo vel mente. divulgar: divulgare. docimasia: docimásia sive -masīa, ae f. divulgativo: vulgatórius, a, um. docimástica, v. docimasia. dobladillo: margo, gĭnis m. Sin: labrum; limbus; lacínia; limbus vesti contrahendae. dobladura: márginis efféctio. docimástico: docimásticus, a, um. docking: astronávium coniúnctio. Sin: cum astronavi conexio. doblaje: vocum transmutátio. doblar: (viā) devértere. Sin: fléctere vel defléctere. Uso: - a la esquina, ad viae vel ad áedium ángulum fléctere, - a la derecha, fléctere ad déxteram; dextrorsum (dextrorsus, dextroversum) defléctere; - a la izquierda, fléctere ad laevam; sinistrorsum (sinistrorsus, sinistroversus) defléctere // (aplicar una sobre otra, dos partes de una cosa flexible) una carta, epístulam complicare // (Cinem, doctor: doctor, oris m. Uso: - honorario, doctor honorarius; - en letras, litterarum doctor; doctor lítteris tradendis; - en filología, doctor philológiae; - en leyes, iuris doctor vel peritus; - en medicina, doctor medicinae; artis médicae doctor // (teólogo de gran autoridad) doctor. Uso: - de la Iglesia, Ecclésiae doctor; doctor sanctae Ecclésiae; declarar a uno - de la Iglesia universal, áliquem universalis Ecclésiae doctorem declarare // 343 doctora (médico) médicus, i m. rae autovehiculares. doctora: doctrix, icis f. Sin: múlier (-ĕris f) doctor // (médica) médica, ae f. documental: pellícula documentária. Sin: documentum cinematográphicum. doctorado: doctoratus, us m. Sin: láurea, ae f; doctoris gradus vel dígnitas. Uso: - honorífico, doctoratus honoríficus; conseguir el -, doctoratum ássequi; doctoris gradum adipisci; ad doctoris gradum pervenire. documentalista: in documentis versatus, a, um. doctoral: doctoralis, e. Sin: doctórius. doctorando: doctorandus. Sin: doctor futurus vel renuntiandus; doctoris gradum adepturus; doctoris dignitatem meriturus. doctorar: áliquem doctorem fácere, renuntiare, creare. Sin: álicui doctoratum conferre; álicui doctoris gradum tribúere; álicui doctoris dignitatem deferre; ad doctoris gradum áliquem promovere; in doctorum númerum (vel album) áliquem cooptare, allégere, ascríbere; inter doctores áliquem referre, ascríbere, ascíscere. doctorarse: doctor fio vel renuntior. Sin: doctoratum mereri; doctoris gradum ássequi vel cónsequi; doctoris dignitatem adipisci; ad doctoris gradum pervenire; doctoris título donari; in doctorum númerum cooptari, allegi, ascribi. Uso: - en medicina, medicinae vel médici láuream mereri; se doctoró en zoología, in disciplina zoológiae in doctores promotus est. doctrina: doctrina, ae f. Uso: - hermética, doctrina hermética, abscóndita, obscura; - heterodoxa, doctrina heterodoxa; - social católica, cathólica doctrina socialis. doctrinal: doctrinalis, e. documentación: documenta, orum npl. Sin: lítterae, arum fpl. Uso: - del automotor, lítte- documento: documentum, i n. Sin: tábula; lítterae, arum fpl. Uso: - comprobante, charta probativa vel cómprobans; - públicos, tábulae públicae; documentos de circulación, lítterae commeatūs; - de identidad, téssera agnitionalis. dodecaedro: dodecahedrum, i n. dodecafonía: dodecaphónia sive -phonīa, ae f. dodecágono: dodecagōnum, i n. dodecasílabo: dodecasýllabus, a, um. Sin: duódecim syllabarum; duódecim constans sýllabis. dogaresa: ducis uxor. dogma: (punto fundamental de doctrina) dogma, ătis n. Sin: (doctrinae) caput; praeceptum; decretum; plácitum. Uso: los - filosóficos, decreta vel plácita philosophorum // - teológico, dogma, atis n. Sin: christianae doctrinae caput; cathólicae Ecclésiae véritas; cathólicae fidei dogma; doctrinae caput Ecclésiae auctoritate statum vel decretum; definir un -, dogma definire. dogmática: dogmática, ae f. Sin: theológia dogmática; dógmatum doctrina. dogmáticamente: dogmátice // (conforme a los dogmas) ad decretorum doctrinas // (afectando magisterio) arroganter // (afectando autoridad) imperiose. 344 dominicano dogmático: (concerniente o relativo a los dogmas) dogmáticus, a, um. Sin: ad dógmata spectans; ad decretorum doctrinas pértinens. Uso: teología -, theológia dogmática // (que profesa el dogmatismo) dogmatistes, ae m. Sin: qui dogmática ratione útitur // (que sentencia con arrogante seguridad) árrogans, antis. Dolorosa: Maria pérdolens. Sin: Pérdolens Virgo Maria. dogmatismo: dogmatismus, i m. doma: domitura, ae f. Sin: dómitus, abl -u, m. dogmatista: dogmatista vel dogmatistes, ae m. dogmatizar: (enseñar los dogmas) dogmatizare. Sin: dógmata enuntiare, trádere // (fig, afirmar alguna cosa con presunción) arroganter affirmare. dólar: dóllarum, i n; dollárium, ii n. Uso: americano, dollárium americanum; americanus nummus; - Usa, Foederatarum (Américae) Civitatum dóllarum, dollárium, nummus. doloroso: doloríficus, a, um. Dom: Dóminus, i m. Uso: El Rdo. P. Dom Gregorio José, Reverendus Pater Dóminus Gregórius Ioseph. domador: dómitor, oris m. domadura, v. doma. doméstico: (perteneciente a la casa) domésticus, a, um. Uso: Iglesia -, Ecclésia doméstica // (perteneciente a la familia) familiaris, e // (criado que sirve en una casa) fámulus, i m. Sin: minister. domiciliario: domésticus, a, um. domiciliarse: domicílium constitúere. dolicocéfalo: dolic(h)océphalus, i m. dolmán: vestis dolmánia. domicilio: domicílium, ii n. Uso: cambio de -, domicílii translátio. dolomía: Geol dolomīa, ae f. Sin: lapis dolomíticus; rupes dolomiana vel dolomiensis. dominación: dício, onis f. Uso: - veneciana, dício venetiana. Dolomitas: Dolomitae, arum fpl; Dolomites, um. Sin: montes dolomiani vel dolomienses. dominarse: temperare sibi. dolomítico: dolomianus, a, um. Sin: dolomiensis, e. dolor: dolor, oris m. Sin: maeror; angor; malum. Uso: - de cabeza (jaqueca), cápitis dolor; calmar el -, malum lenire; dolorem minúere, mulcere; causar -, dolorem fácere vel movere; malum álicui afferre; dolori esse; experimentar, sentir, tener -, dolere; dolorem cápere; in maerore versari. domingo: domínica, ae f; domínicus, i m. Sin: dies domínica; dies domínicus; dies solis; féria prima. Dominica: (isla, Estado) Domínica, ae f. Dominicana (República): Res pública Dominiciana. dominicano: adj dominicianus, a, um // sust Dominicianus, i m. 345 dominico dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um. Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust dominic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin: sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana. dominio: (poder de usar y disponer) domínium, ii n. Uso: - reservado, domínium reservatum // - de sí mismo, continéntia, ae f. Sin: impérium vel potestas sui ipsīus; suarum rerum temperátio // (Estados miembros de la Commonwealth) Domínia, orum npl. Sin: Commúnitas Británnica Dominiorum. dominó: ludus (-i m) vel lusus (-us m) dómini. Uso: jugar al -, dómino lúdere. don: (dádiva) donum, i n. Uso: - de sí mismo a los hermanos, donum sui ipsīus pro frátribus // (título honorífico) Dóminus, i m. ir a -, cúbitum ire; - a pierna suelta, dormire in utramvis aurem vel in utrumvis óculum. dormirse: (descuidarse, obrar con poca solicitud ante un peligro) indormire perículo. dormitar: semisomniare. dormitorio: dormitórium, ii n. Sin: cubículum; cubículum dormitórium; diaeta dormitória. Uso: - de una cama, cubículum cum uno lecto; - común, commune cubículum dormitórium; - público, pública diaeta dormitória. dornajo: (especie de artesa) álveus, i m. Sin: lacus, us m. dorso: tergum, i n. Sin: dorsum, i n. Uso: escrito al -, retro scriptus. donatismo: donatismus, i m. donatista: adj donatianus, a, um // sust donatista, ae m. Sin: Donati ássecla ; donatismi sectator. dosel: aulaeum, i n. Sin: conopēum; conópium. dosificación: dosis mensurátio. Sin: temperátio; mensurátio; modulátio. donjuanesco: mulierárius, a, um. dosificar: dosem dimetiri. Sin: temperare. donjuanismo: mulíerum sectátio. Sin: consuetudo vel mos mulíeres sectandi. dosimetría: dosimétria sive -metrīa, ae f. dopaje: excitátio drogária. dosimétrico: dosimétricus, a, um. doping: usus agonísticus medicamenti stupefactivi. dosímetro: dosímetrum, i n. dorada: (pez teleósteo) aurata, ae f. Sin: orata. dosis: dosis, is f. Sin: mensura; pars; pórtio; quántitas. Uso: - letal, dosis letalis. dossier: documentorum chartophylácium, ii n. Sin: chartarum (vel schidularum, vel schedularum, vel pagellarum) fascículus. dormición: dormítio, onis f. dormilona: (butaca para dormir la siesta) cáthedra supina. dormir: dormire intr. Sin: cubare intr. Uso: dote: dos, dotis f. Sin: fig donum; facultas; virtus. Uso: - estilísticas, scribendi vel dicendi virtutes; - espirituales, spirituales 346 drenar dotes. dramática: ars dramática, scáenica, lúdicra. download (Inform), trasvasar: extráhere vel prehéndere (áliquid ex rete sive ex reti). dramático: dramáticus, a, um. Sin: scáenicus; fig trágicus; atrox (-ōcis). Uso: exponer en forma -, ad rationem drámatis scríbere; ex artis scáenicae légibus scríbere; rem ita expónere, non quasi narretur, sed quasi agatur. doxología: doxológia sive doxologīa, ae f. draconiano: draconianus, a, um Sin: rígidus; férreus. Uso: mandar en forma -, draconiano more imperare; dar o establecer leyes -, draconiano more severissimas leges cóndere, fácere, ferre. draga: (máquina para limpiar de fango y arena los puertos de mar, los ríos, etc.) everrículum, i n. Sin: máchina everrens vel purgans // (barco que lleva esta máquina) ratis purgatrix. Sin: navis purgatória. dramatizar: dramatizare. Sin: drámatis formam dare; ad actus scaenarum compónere // (exagerar) tr exaggerare, amplificare; nimis augere; intr modum excédere. dramaturgia: dramatúrgia sive -urgīa, ae f. Sin: ars scáenica. dramatúrgico: dramatúrgicus, a, um. dramaturgista: dramaturgista, ae m. dragado: excavátio, onis f. Sin: purgátio. Uso: - de un puerto, canal..., portūs, canalis ... excavátio. dragaminas: minarum everriatrix, icis f. Sin: navis (vel pyróscapha) everriatrix; navis ignivomorum globulorum everriatrix. dragar: excavare. Sin: purgare; evérrere vel vérrere. dragomán: interpres, prĕtis m. dragomanato: intérpretis munus (-nĕris n). dragón: (animal fabuloso; soldado que hace el servicio alternativamente a pie o a caballo) draco, onis m. drama: (obra teatral) fábula, ae f. Sin: drama, ătis n; fábula dramática, scáenica, theatralis; ludus scáenicus, theatralis. Uso: - religioso, fábula religiosa // (suceso terrible) calámitas, atis f. Sin: acerbus (vel miserábilis, vel tristis, vel gravis, vel funestíssimus) casus (-us m). dramaturgo: dramaturgus, i m. Sin: drámatis vel dramáticus scriptor, auctor; scriptor scáenicus; conscriptor drámatum; fabularum scaenicarum scriptor vel auctor. drástico: Med drásticus, a, um. Sin: acer; fortis; praesens. Uso: medicamento -, drásticum medicamentum; praesens remédium; medidas -, acriora consília; palabras -, drástica verba // (que actúa rápida y violentamente) acérrimus, a, um. Sin: véhemens. Uso: obrar en forma -, acérrime ágere; portarse de una manera - con alguno, vehementer ágere cum áliquo. drenaje: (acción y efecto de dar salida a las aguas) siccátio, onis f. Sin: purgátio; aquae dedúctio, emíssio, derivátio // (tratándose de pus o humores del cuerpo humano) puris (vel (h)umoris) dedúctio vel emíssio. drenar: (dar salida a las aguas) siccare. Sin: aquam dedúcere, emíttere, derivare // (hacer el desagüe de pus o humores del cuerpo) pus (vel (h)umorem) dedúcere vel emíttere. 347 drepanocitosis drepanocitosis: drepanocytosis, ĕos f. Sin: anáemia drepanocýtica. comestibles) v. tienda. dril: trilícium, ii n. Sin: línteum trilix (-līcis). Uso: - para colchones, trilícium culcitarum; - burdo, pannus trilix. droguero: aromatárius, ii m. Sin: unguentárius; pigmentárius; arómatum mercator vel vénditor. Uso: laboratorio del -, aromatária officina. drink: pótio alcohólica. droguista, v. droguero. driza: chalatórius funis (- is m). dromedario: dromedárius, ii m; dromas, ădis m. droga: (condimento) condimentum, i n. Sin: aroma, ătis n (dat y abl pl arómatis) // (estupefaciente) drog(i)a, ae f. Sin: medicamentum vel medicamen (-mĭnis n) stupefactivum; phármacum psychotrópicum; venenum stupefactivum. drogadicción: drogománia sive drogomanīa, ae f. Sin: narcománia sive narcomanīa. drogadicto: (adj y sust) drogománicus. Sin: narcománicus; medicamento stupefactivo utens. dromómetro: dromómetrum, i n. Sin: velocitatis index; velocitati metiendae instrumentum. dromoscopio: dromoscópium, ii n. drosera: drosera, ae f. drosometría: drosométria sive -metrīa, ae f. Sin: roris mensura. drosómetro: drosómetrum, i n. Sin: roris index; rori metiendo instrumentum. drogar: medicamentum stupefactivum (vel drogam) álicui praebere. drososcopio: drososcópium, ii n. drogmán, v. dragomán. drusa: drusa, ae f. drogodependencia: medicamentis stupefactivis (vel drogis) obnoxíetas. dualidad: duálitas, atis f. drogodependiente: adj y sust tóxico dependens. Sin: tóxicis indulgens; medicamentis stupefactivis (vel drogis) assuetus; sust toxicómanes, is mf. droguería: (trato y comercio en drogas) mercatura aromatária. Sin: commércium aromatárium; mercatura vel commércium arómatum // (tienda en que se venden drogas) aromatária, ae f. Sin: aromatopólium, ii n; taberna arómatum; taberna aromatária, unguentária, pigmentária // (tienda de dualismo: (sistema religioso o filosófico) dualismus, i m. Sin: dualismi doctrina // (dualidad) v. esta voz. dualista: dualista, ae m; dualístria, ae f. dualístico: dualísticus, a, um. ducado: (cargo de duque) ducatus, us m. Sin: ducis dígnitas, munus, nomen // (dominio de un duque) ducis domínium, dício, régio, territórium // (moneda de oro) ducatus, us m. 348 duplicador ducal: ducalis, e. Sin: ducis (gen). dulcamara: dulcamara, ae f. duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae. dulce: adj dulcis, e. Sin: suavis // sust dulce, is n; dúlcium, ii n; dúlcia, ium npl. ducha: (aparato para ducharse) bálneum pénsile. Sin: tubus vel túbulus mammatus; bálneum aquae deiectu instructum // (aplicación de agua en forma de chorro o de lluvia) lavátio plúvia, pluvialis, ímpluens. Sin: lavátio aquae deiectu. dulcera: (vaso para dulce) dulcis vel dúlcii vas // (mujer que hace o vende dulces) v. confitera. dulcería, v. confitería. dulcero, v. confitero. ducharse: lavatione plúvia (vel pluviali, vel impluenti) uti vel frui. Sin: lavari aquae deiectu; aquā perfundi; bálneo pénsili lavari, se ablúere, pérlui, uti. dulcificante: dúlcorans, antis. dulía: dulīa, ae f. Sin: cultus dulīae; angelorum sanctorumque cultus (-us m). ductilidad: ductílitas, atis f. dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f. duda: dubitátio, onis f. Sin: dúbium, ii n. Uso: con -, dubitanter; sin -, sine dúbio, sine dubitatione; sin - alguna, sine ulla dubitatione; nulla interpósita dubitatione; disipar una -, dubitationem tóllere, exímere, expéllere; despertar dudas en uno, áliquem in dubitationem addúcere; dubitationem álicui inferre; estar fuera de -, extra dubitationem esse; poner en -, in dúbium vocare; in dubitationem addúcere. duela: lámina, ae f. Sin: tábula. Uso: - de tonel, doliária tábula; - de cuba; cupae lámina. duelo: (combate entre dos adversarios) singulare certamen // (dolor por la muerte de alguien) luctus, us m. Uso: - doméstico, privado, público, luctus domésticus, privatus, públicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin: funestus; lúgubris. Uso: día de -, dies lúgubris. duermevela: semisomnus sopor. Sin: semisomna quies; semisopita réquies. dulzura: dulcedo, dĭnis f. Sin: suávitas. dumping: mércium vílitas. Sin: prétii deminútio; rerum prétii imminútio; mala vel vilis vendítio. duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cúmulus, túmulus; cúmulus arenosus; collis arenosa; moles arenosa. Uso: - movediza, duna móbilis; migrans collis (h)arenáceus. dúo: Mús bicínium, ii n. Sin: duorum concentus (-us m); cantus geminatus. duodenal: duodenalis, e. Sin: duodeni (gen); ad duodenum áttinens. duodeno: duodenum, i n. Sin: intestinum duodenum. duplicación: duplicátio, onis f. Sin: geminátio; conduplicátio. duplicador o duplicadora: polýgraphum, i n. 349 duque duque: dux, ducis m. Uso: Gran -, Magnus Dux. duquesa: (la que tiene un ducado) ducissa, ae f. Sin: dux, ducis f; dómina dux // (mujer del duque) ducis uxor. duración: tempus, pŏris n. Sin: spátium, ii n; témporis spátium vel tractus. Uso: larga -, diutúrnitas; longínquitas; de corta -, caducus, a, um; fugax, acis; de larga -, diuturnus vel diútinus. duramadre: dura mater. Sin: externa cérebri membrana; meninx (-ingis f) fibrosa. durante: in + abl; inter o per + ac; la duración se expresa por ac simple y menos frecuentemente por abl simple; puede expresarse por abl absoluto. Uso: - la batalla, in pugna; - la cena, inter cenam; - sus estudios, inter stúdia sua; - diez días, per decem dies; reinó - cinco años, quinque annos regnavit; se luchó - tres horas, pugnatum est tribus horis; durante mi ausencia, me absente; - el consulado de Cicerón, Cicerone cónsule // - la noche, de nocte; - el sueño, sub somno; - este tiempo, intérea; - algún tiempo, aliquantisper. durar: durare intr. Uso: - pocos minutos, paucas minutas durare // (- mucho) perdurare intr. Sin: manere vel permanere. duraznero: pérsicus, i f. Sin: malus vel arbor pérsica. durazno: pérsicum, i n. Sin: malum pérsicum; durácinum pérsicum. dux: dux, ducis m; (magistrado supremo en Venecia) Venetorum vel Venetiarum Dux. Sin: Venetiarum Princeps; Sereníssimus Venetorum Dux // (magistrado supremo en Génova) Génuae dux. Sin: Genuénsium dux. 350 E ebanista: (h)ébeni faber, ópifex, ártifex. Sin: ebenárius faber. ébano: (h)ébenum, i, n; ébenus, i f. Uso: de -, ebéneus vel ebéninus, a, um. ebay (Inform) : domus auctionária interretialis. ebullición: ebullítio, onis f. Sin: fervor. Uso: punto de -, temperatura de -, punctum fervoris; entrar en - (un líquido), effervéscere; estar en - bullire; bullare; v. efervescencia. eclesiástico: adj ecclesiásticus, a, um. Sin: ecclésiae (= de la Iglesia); ad ecclésiam spectans; clericalis (clerical). Uso: ley -, ecclésiae lex; jerarquía -, ecclesiástica hierárchia sive hierarchīa; cometidos -, offícia ecclesiástica; dignidad -, clericalis dígnitas; ministerio -, clericale ministérium; abrazar la carrera -, ecclesiásticam viam vitae íngredi; llevar el hábito -, túnicā vel hábitu talari indutum esse; tomar el hábito -, túnicā talari índui; túnicam talarem indúere // sust ecclesiásticus, i m. Sin: cléricus, i m; sacerdos, otis m. eclesiología: ecclesiológia sive -logīa, ae f. Uso: - de comunión, ecclesiológia communionis. eccema, v. eczema. eclampsia: eclámpsia sive eclampsīa, ae f. Sin: spasmi; spásmata. éclatant: miríficus, a, um. eclecticismo: eclecticismus, i m. Sin: ecléctica doctrina, disciplina, philosophia; eclecticorum doctrina; variarum doctrinarum seléctio. ecléctico: adj eclécticus, a, um. Uso: cultura -, múltiplex variaque doctrina; vária atque úndique sumpta doctrina; ser -, ex váriis disciplinis excellentíssima quaeque libare // sust eclécticus, i m. Sin: variarum doctrinarum selector. eclesial: ecclesialis, e. eclesialidad: ecclesiálitas, atis f. Uso: criterios de -, critéria ecclesialitatis. eclesiásticamente: ecclesiástice. Sin: ecclesiástico more. eclesiológico: ecclesiológicus, a, um. eclipse: eclipsis, is (ac -in) f. Sin: deféctio, onis f; defectus, us m; obscurátio; delíquium n. Uso: - lunar, eclipsis vel deféctio lunae; solar, defectus vel delíquium solis; observar el - solar, deficientem solem intueri; seguir las fases de un - de sol, solis deficientis artículos observare // fig, - del sentido de Dios y del hombre, Dei sensus hominisque obscurátio. eclíptica: eclíptica línea. Sin: orbis vel círculus solstitialis. eco: (como imitación de la voz) vocis imago // (como repercusión del sonido) vox repercussa. Sin: repulsus, us m. Uso: en ese punto se siente un - triple, ibi ter éadem vox rédditur; las rocas hacían -, saxa vocem reddebant; se oye el - de las cañadas, valles repercussae respondent. ecocinesia: echocinésia sive -nesīa, ae f; 351 ecolalia echocinēsis, -is f. ecolalia: echolália sive -lalīa, ae f. ecolalo: adj echoláliā affectus // sust qui echoláliā affícitur. ecología: oecológia sive -logīa, ae f. Sin: res oecológica. Uso: - humana, humana oecológia. ecológico: oecológicus, a, um. Uso: calamidad -, calámitas oecológica; cuestión -, oecológica quáestio. ecologista: oecologista, ae m. Sin: custos oecológiae; prásinus, i m. ecólogo: oecólogus, i m. Sin: investigator oecológiae. ecometria: echométria sive -metrīa, ae f. ecométrico: echométricus, a, um. Sin: ad echométriam pértinens. ecómetro: echómetrum, i n. economato: (cargo) dispensatoris munus (-nĕris n) // (despacho) oecónomi offícium. Sin: dispensatoris sedes (-is f). economía: (administración) oeconómia sive -nomīa, ae f. Sin: res oeconómica; res (rerum fpl) oeconómicae. Uso: - doméstica, rei domésticae administrátio; rerum domesticarum cura; rei familiaris cura vel administrátio; desarrolladas y subdesarrolladas, oeconómicae procurationes ditiores et egentiores; mundial, oeconómia universalis; - nacional, oeconómia popularis vel nationalis; - política, oeconómia política; ars públicae pecúniae administrandae; - pública, cura aerárii; rerum publicarum administrátio; publicorum bonorum administrátio; públici aerárii dis- pensátio; públicae pecúniae administrátio; - de comunión y de participación, oeconómia communionis distributionisque bonorum; - de libre mercado, oeconómia líberi mercatus; - de subsistencia, oeconómia subsistentialis // ministro de -, (publicus) minister rei oeconómicae; tipo de -, rerum oeconomicarum genus; cuidar la - doméstica, rem familiarem curare; descuidar la doméstica, rem familiarem neglégere // (como ciencia) oeconómica disciplina; rerum administrandarum rátio ac disciplina; oeconómica rátio ac disciplina // (ahorro) parsimónia, ae f. Sin: compéndium, ii n. Uso: hacer -, parsimóniam adhibere; nummis párcere; servire privato compéndio suo; hacer un poco de -, fácere áliquid compéndii // (fig, armonía entre las diferentes partes de un todo) temperátio, onis f // (designio) - divina, Dei consílium. económicamente: (con economía) parce. Sin: frugáliter // (con respecto a la economía) quod áttinet ad res oeconómicas. económico: (relativo a la economía) oeconómicus, a, um. Sin: ad vectigálium pecuniaeque disciplinam pértinens. Uso: ciencia -, oeconómica disciplina; equilibrio -, rationum oeconomicarum aequilíbritas; iniciativas del Estado, oeconómica incepta quae a re pública suscipiuntur; iniciativas - de los individuos, oeconómica singulorum incepta; leyes -, leges oeconómicae; monopolio -, rerum oeconomicarum imperiosus dominatus (-us m); sistemas -, rerum oeconomicarum rationes; la situación -, res oeconómicae // (ahorrativo, parsimonioso) parcus, a, um. Sin: oeconómicus. Uso: vida -, oeconómica vita; ser -, frugáliter vívere // (poco costoso) mínimi sumptus (gen). Sin: mínimae impensae (gen); haud magnae impensae; qui, quae, quod exigua impensa fit; qui, quae, quod parvo (pretio) stat vel venit. Uso: de modo económico, mínimo sumptu; ser -, parvi pré- 352 edematoso tii esse; ser muy -, esse prétii mínimi. Sin: Aequatoriana Respública. economista: oeconomista, ae m. Sin: oeconómicus, i m; oeconómiae cultor vel peritus; oeconomicarum rerum studiosus; aerárii administrandi peritus. ecuánime: aequánimus, a, um. ecuánimemente: aequanímiter. ecuanimidad: aequanímitas, atis f . economizar: nummis párcere. Sin: parsimóniam adhibere; impensae párcere; alicúius rei compéndium fácere; alicúius rei compéndio servire. ecónomo: (el que está encargado de la administración y el gasto de una casa) oecónomus, i m. Sin: dispensator; rei familiaris procurator // (el que se nombra en las religiones para la administración de los bienes temporales) oecónomus, i m. Uso: - general, provincial, local, oecónomus generalis, provincialis, localis // (el encargado de un beneficio eclesiástico) curator rei beneficiáriae. ecuatorial: aequinoctialis, e. Sin: círculi aequinoctialis (gen) ; ad círculum aequinoctialem áttinens // (telescopio o anteojo provisto de montura -) máchina aequatórea. ecuatoriano: adj aequatorianus sive aequatórius, a, um // sust Aequatorianus, i m. ecumene: oecumene, es f. ecuménico: oecuménicus, a, um. Sin: universalis; universus; ex universa terrarum orbe. Uso: Concilio - Vaticano II, Concílium Oecuménicum Vaticanum II. ecopraxia, v. ecocinesis. ecumenismo: oecumenismus, i m. Sin: - de las obras, óperum oecumenismus. ecstasy: éxtasis, is f. ectasia: éctasis, -is f. Sin: dilatátio. eczema: eczema, ătis n. Sin: impetīgo, gĭnis f. Uso: que sufre de -, impetiginosus. ectásico: ectásicus, a, um. Sin: dilatatus. ectopia: ectópia sive -topīa, ae f. Sin: abnormis posítio. ectópico: ectópicus, a, um. Uso: feto -, fetus ectópicus. ecuación: aequátio, onis f. Uso: - matemática, aequátio mathemática; la - de Einstein, ratio mathemática, ab Einstéinio inventa. edad: aetas, atis f. Uso: - canónica, aetas canónica; - contemporánea, haec aetas; praesens aetas; aetas nostra; - media, medium aevum; media aetas; - moderna, recens aetas; recéntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de oro, de plata, aetas áurea, argéntea; - del bronce, aetas aénea; aetas chalcolíthica; - del hierro, aetas férrea. edelweiss: stella alpina. Sin: leontopódium alpinum. ecuador: (círculo máximo) equator, oris m. Sin: círculus aequinoctialis; meridianus círculus. edema: oedema, ătis n. Sin: pituitosus tumor. Uso: - pulmonar, pulmonum oedema. Ecuador (República del): Aequatória, ae f. edematoso: oedematosus, a, um. 353 edén edén: eden indecl. Sin: paradisus terrestris // fig locus deliciarum. edición: edítio, onis f. Uso: - anastática, edítio anastática; anastática libri edítio; - artística, liber exímia arte éditus; - científica, edítio scientífica; - corregida y ampliada, emendata et amplificata edítio; - crítica, edítio crítica; - escolar, edítio scholaris; libri in usum tironum éditi; - especial, edítio specialis; - fototípica, edítio phototípica; opus phototýpice expressum; nueva -, edítio nova; primera -, prima edítio; - típica, edítio týpica; - de bolsillo, manual, edítio pugillaris vel palmalis // hacer una - crítica, librum secundum criticorum praecepta édere; la - está agotada, liber iam non prostat; ómnia exemplária divéndita sunt. edificación: (acción y efecto de edificar) aedificátio vel exaedificátio, onis f. Sin: fabricátio; constrúctio, exstrúctio // fig aedificátio, onis f. Sin: bonum vel rectum exemplum; probitatis vel virtutis exemplum. Uso: para propia, sui incitandi causā; para la -, ad (vel in) aedificationem. edificado: fig bonis alicúius exemplis instructus. Sin: virtutis exemplis instructus, permotus, excitatus. edificante: (que incita a la virtud) ad virtutem éxcitans. Sin: pios sensus éxcitans; exemplo praelucens; recti exempli (gen de cualidad); qui, quae, quod exemplo est. Uso: de una manera -, sancte; pie. edificar: (fabricar, hacer un edificio o mandarlo construir) aedificare. Sin: fabricare; constrúere; exstrúere. Uso: - alrededor, circumaedificare // (fig, incitar a la virtud con el ejemplo) aedificare. Sin: ad virtutem excitare; álicui exemplo esse; bonis exemplis álicui praelucēre; alicúius pios sensus excitare. edificio: aedifícium, ii n. Uso: - público, aedifícium públicum; - del Ministerio del Aire: aedifícium supremae ab aéria classe (vel classi) administrationis; - de muchos pisos, aedifícium plúribus cum contignatiónibus. edilicia: aedilícia vel aedilítia, ae f. Sin: res exstructória; fabricandi ars; ars exstruendi. edilicio: aedilícius vel aedilítius, a, um. Sin: aedilis, e; exstructórius. editar, v. publicar. editor: adj editórius, a, um // sust éditor, oris m. Sin: librárius vel librorum éditor: Uso: responsable, éditor responsalis; - del diario, epheméridis éditor. editora: sust éditrix, icis f. editorial: adj editórius, a, um. Uso: actividad -, ars editória; indústria editória vel libraria // (artículo de fondo) prima diárii commentátio // (casa editora) éditrix, icis f. Sin: editória; domus éditrix vel editória; domus libris edendis; officina librária; aedes libráriae // (empresa -) socíetas librária. Sin: socíetas libris edendis. edredón: (cobertor) plúmeum, i n. Sin: toral (-alis n) plúmeum; cúlcita plúmea; stratum plúmeum. educación: educátio, onis f. Sin: institútio. Uso: - cívica, disciplina político-socialis; escolar, educátio scholaris; - física, córporis exercitátio (-onis f) vel cultus (-us m); - de la sexualidad y del amor, educátio ad sexualitatem et ad amorem; recibir una buena -, bene educari // (cortesía) urbánitas, atis f. educador, ra: educator, oris m; educatrix, icis f. Sin: praeceptor m; praeceptrix f. 354 egipcio educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; discípula; educanda puella; instituenda alumna. efervescente: effervescens, entis. Sin: bullans, antis. educando: educandus, i m. Sin: alumnus; educandus puer; instituendus alumnus. eficacia: efficácia, ae f. Sin: efficácitas. Uso: la - de la escuela, efficácitas scholae. educado: educatus, a, um. Sin: bene moratus; bonis móribus imbutus. Uso: bien -, bene vel ingénue educatus; muy bien -, óptime institutus; mal -, male educatus vel moratus // (cortés) urbanus, a, um. Sin: comis et urbanus, comis atque humanus. eficaz: éfficax, acis. Sin: effectivus. eficazmente: efficáciter. eficiencia: efficiéntia, ae f. Sin: efficácitas. Uso: criterios de -, efficiéntiae rátio; - económica, rei oeconómicae felícitas. educar: educare. Sin: institúere. eficiente: effíciens, entis. educativo: educativus, a, um. Sin: institutórius; ad instituendum aptus. Uso: comunidad -, commúnitas educativa; método -, méthodus educativa; obra -, ópera educativa; opus educativum; tarea -, munus educativum. edulcoración: dulcificátio, onis f. Sin: dulcédinis iniéctio. eficientemente: efficienter. efímero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vólucer; periturus. Uso: alegrías -, volúcria gáudia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa glória. eflorescencia: efflorescéntia, ae f. Sin: pustulátio; erúptio cutánea. edulcorar: dulcorare; indulcorare. efectismo: ánimi commovendi stúdium efectivo: adj effectivus, a, um // (sust, dinero -) effectiva pecúnia. efecto: effectus, us m. Uso. - colateral, vis (ac vim, abl vi, pl vires, vírium) adventícia; effectus secundárius; sequela non intenta; especiales, speciales vel peculiares effectus; - invernadero, effectus caldáriae herbarum cellae; - práctico, effectus prácticus; - a profundidad, effectus penetralis. efectuar: efficere. Sin: ad effectum (vel ad éxitum, vel ad rem) áliquid addúcere, dedúcere, perdúcere. efervescencia: effervescéntia, ae f. Sin: ebullítio; aestuátio; v. ebullición. efluencia: (calidad de efluente) effluéntia, ae f. Sin: efflúxio; flúxio; fluxus (-us m) // (emanación) emanátio vel manátio, onis f. Sin: effúsio; exhalátio. efusivo: effusivus, a, um. égida o egida: (piel de la cabra Amaltea, adornada con la cabeza de Medusa) aegis, ĭdis (ac -ĭda) f // (fig, protección, defensa) praesídium, ii n. Sin: auxílium; patrocínium; tutela. Uso: estar bajo la - de las leyes, legum praesídio prótegi. egipcíaco o egipciaco, v. egipcio. egipcio: adj aegyptíacus vel aegýptius, a, um // sust Aegýptius, ii m. 355 Egipto Egipto: Aegyptus, i f . Uso: ir a -, Aegyptum vel in Aegyptum ire; estar en -, Aegypti vel in Aegypto esse. egiptología: aegyptológia sive -logīa, ae f. f. Sin: conféctio // (manera de realizar una idea) actum, i n. Sin: res; opus, óperis n // (musical) cantus vel concentus, us m // (suplicio de un reo de muerte) supplícium, ii n (súmere de aliquo). Sin: nex, necis f. egiptológico: aegyptológicus, a, um. ejecutar: (ajusticiar) v. esta voz. egiptólogo:aegyptólogus, i m. ejecutivo: exsecutórius, a, um. Uso: poder -, exsecutória potestas. ego: Filos, ego indecl. ejecutor: (realizador) actor, oris m. egocéntrico: sui únice studiosus. egocentrismo: egocentrismus, i m. Sin: effrenatus (vel nímius, vel immódicus, vel immoderatus) sui ipsīus amor; nímium sui ipsīus stúdium; immoderata sui elátio. egoísmo: egoīsmus, i m. Sin: sui amor; nímius vel immódicus amor sui; rerum suarum stúdium vel amor; nímius suorum commodorum amor; própriae utilitatis cupíditas. egoísta: adj egoísticus, a, um. Uso: sociedad -, egoística socíetas // sust egoísta, ae m. Sin: sui ipsīus amans; sui studiosus; effrenate se (vel sui) amans; se ipse spectans; qui se tantum intuetur; sui cómmodi studiosus; suarum rerum tantum studiosus; suae ipsius utilitati sérviens. Uso: ¡qué -!, quam se ipse amans!; ser -, ómnia suā causā ágere; suis tantum cómmodis servire. egotismo: egotismus, i m. Sin: sui adorátio; nímium sui ipsīus stúdium. egotista: egotista, ae m. Sin: nímius sui admirator. eje: axis, is m // (Mec, árbol) axon, ŏnis m. Uso: - propulsor o impulsor, - de transmisión, axon impulsórius. ejemplar: (copia) exemplar, aris n. Sin: exemplum. Uso: - gratuito, exemplar gratuítum; gratis exemplar; - de muestra, specíminis exemplum // (que da buen ejemplo) hombre -, vir exempli recti; vir singularis exempli; vida -, conducta -, vitae sánctitas vel intégritas; morum sánctitas vel innocéntia; próbitas perspecta; ser -, áliis exemplo esse; áliis in exemplum praelucēre; áliis vitae integritate praelucēre // (que sirve de escarmiento) castigo -, supplícii exemplum. Uso: infligir a uno un castigo -, exemplum in áliquem statúere, édere, fácere; exemplum statúere in áliquem vel in áliquo. ejemplificación: exemplorum adhibítio vel usurpátio. ejemplificar: exempla adhibere vel usurpare. Sin: exemplis uti; exemplis patefácere, explanare, descríbere. ejemplo: (caso o hecho digno de ser imitado) exemplum, i n. Uso: dar -, exemplum praebere vel trádere; proponer como -, in exemplum propónere; recomendar algo como - a los demás, céteris pro exemplo áliquid commendare; seguir el - de uno, alicúius vestígia prémere; he aquí unos -, en nonnulla exempla // por -, exempli causā vel gratiā; verbi causā vel gratiā. ejecución: (acción de ejecutar) efféctio, onis 356 electora ejercer: - un arte, la medicina, la elocuencia, exercēre artem, medicinam, rhetóricen; - la docencia en una universidad, in universitate profiteri. ejercicio: exercítium, ii n. Sin: exercitátio; exercitamentum. Uso: - acrobáticos, petauristarum (vel funambulorum, vel catadromorum) ludi; - atléticos, exercitationes athléticae; - escolar, exercitátio scholaris; exercítium scholare; - escolar punitivo, exercítium poenale; - espirituales, exercítia spirituália; spirituales vel sacrae exercitationes; piae ánimi exercitationes; - físicos, córporis vel phýsicae exercitationes; firmandi córporis exercítia; - gimnástico, gýmnica exercitátio; exercítium gýmnicum ; - prácticos, exercitamenta práctica; hacer - físicos, se vel corpus exercēre; exercēri. ejercitación: exercitátio, onis f. Sin: exercitamentum. Uso: - conjuntas, exercitationes coniunctae; - internacional, exercitátio internationalis; - militares, exercitamenta militária; - prácticas, exercitationes prácticae. ejercitar: exercēre. Sin: instrúere; formare, informare. Uso: - la virtud, virtutem cólere; virtuti studere; virtutem sequi // ejercitarse, se exercēre. Sin: exercēri. ejército: exércitus, us m. Uso: - de tierra, de mar y del aire, terrestris, navalis atque aérius exércitus; grupo de ejércitos, exercítuum ácies; del -, exercitualis, e; exércitūs (gen). elaboración: elaborátio, onis f. Sin: conféctio; efféctio. Uso: - electrónica de los datos, electrónica rerum (vel datorum) pertractátio. elástica: (camiseta) intérula, ae f // (chaleco) v. esta voz. elasticidad: elastícitas, atis f. Sin: natura vel vis elástica // fig, (ingénii) flexibílitas, atis f. elástico: elásticus, a, um. Sin: flexíbilis; mollis. elaterometría: elateriométria sive -metrīa, ae f. elaterométricamente: elateriométrice. elaterométrico: elateriométricus, a, um. elaterómetro: elateriómetrum, i n. eléboro: (h)elléborum, i n; (h)elléborus, i m. elección: (votación para elegir cargos) eléctio, onis f. Sin: comítia, orum npl. Uso: - anticipadas, electiones praematurae; - libres, eléctio líbera; electiones líberae; líbera comítia; - parlamentarias, electiones parlamentáriae; comítia parlamentária; - políticas, magistrátuum creátio; - presidenciales, comítia praesidentiália; - públicas, eléctio pública; elecciones para el Parlamento Europeo, electiones ad Parlamentum Europaeum (spectantes); encargados de las -, curatores electionum; llamar a elecciones, vocare populum ad comítia; participar de las -, electiones participare; comítiis interesse; realizar elecciones, electiones habere vel exhibere; se realizaron - libres, electiones líberae hábitae (vel exhíbitae) sunt. electivo: electivus, a, um. elector: elector, oris m. Sin: suffragator; qui suffrágiun fert // (cada uno de los príncipes alemanes que tenían derecho de elegir al emperador) elector, oris m. Sin: princeps elector. Uso: Gran -, Elector Magnus. electora: electrix, icis f. Sin: suffragatrix, icis // (princesa alemana con derecho de elegir al emperador) electrix, icis f. Uso: - de Sajonia, electrix Saxóniae. 357 electorado electorado: electores, um mpl. eléctricam vim suffícere. electoral: electoralis, e. Sin: comitialis; ad suffrágia áttinens. Uso: derecho -, ius electorale; ius suffrágii; ley -, lex de suffrágiis ferendis; pugnas, contiendas, disturbios -, suffragiorum certámina, contentiones, turbae. electrización: electrizatio, onis f. Sin: eléctridis excitátio, indúctio, suscitátio. eléctricamente: eléctrice. Sin: eléctrine; súcine; eléctride; electricitate; electro; electricitatis ope; eléctrica vi vel ope. electricidad: electrícitas, atis f. Sin: electris, ĭdis f; electrum; vis (sin gen y dat) eléctrica; fluentum eléctricum; fluor eléctridis. Uso: animal, electrícitas animalis; - negativa o resinosa, electris negativa; - positiva o vítrea, electris positiva; - vegetal, plantarum vel árborum electrícitas; - de origen termonuclear, electris ex vi atómica exquisita; toma de -, eléctridis prehénsio; que funciona por medio de la -, eléctrica vi motus vel actus. electricista: electricista, ae f. Sin: electrotéchnicus; electromechánicus; faber eléctricus vel electrotéchnicus; magister vel peritus eléctricus; ártifex eléctridis ( vel electricarum rerum) peritus. eléctrico: eléctricus, a, um. Sin: súcinus, sucineus; eléctrinus. Uso: central -, officina eléctrica; sedes eléctridi generandae; fluxūs eléctrici diribitórium; corriente -, energía -, fluxus (-us m) eléctricus; vis eléctrica; fluentum energéticum; descarga -, fluxūs eléctrici ictus (ictus m); luz -, lux eléctrica; tracción -, tractória vis eléctrica; de tracción -, eléctricā vi incitatus. electrificación: electrificátio, onis f. Sin: electricitatis vel eléctrici fluoris indúctio; eléctridis munítio. electrificar: eléctricā vi instrúere vel munire. Sin: eléctrico instrumento instrúere; álicui rei electrizar: electrizare. Sin: electricitatem excitare, suscitare, indúcere; eléctricā vi imbúere; álicui rei eléctridem incútere // electrizarse, vi eléctrica (vel eléctride, vel electricitate) ímbui vel perfundi // (fig, exaltar, avivar, inflamar el ánimo) accéndere sive incéndere. Sin: inflammare; commovere; permovere; excitare. Uso: - a uno, ánimum alicúius excitare et inflammare; - al auditorio, auditores commovere, inflammare, erígere. electroacústico: electroacústicus, a, um. electroanálisis: análysis eléctrica. electrobiología: electrobiológia sive -logīa, ae f. electrobioscopia: electrobioscópia sive -scopīa, ae f. electrocardiografía: electrocardiográphia sive -graphīa, ae f. electrocardiógrafo: electrocardiógraphum, i n. electrocardiograma: electrocardiogramma, ătis n. electrochoque: electroconvúlsio, onis f. Sin: electropléxia sive electroplexīa; ictus (-us m) eléctricus; electrotherápicus ictus; stímulus eléctricus; stímulus eléctrica vi concitatus vel excitatus. electrocinética: electricorum flúxuum doctrina, ars, rátio. 358 electrón electrocutar: eléctrico fluxu vel ictu necare. Sin: fluxus eléctrici ictu necare // electrocutarse, (ab, ex) eléctrico fluxu (vel ictu) perire. electrodinámica: electrodynámica, ae f; electrodynámice, es f. Sin: electrodynámica disciplina, doctrina, sciéntia. electrodinámico: electrodynámicus, a, um. Sin: ad electrodynámicam spectans. eléctricus magnes. electrólisis: electrólysis, -is f. Sin: eléctrica análysis. electrología: electrológia sive -logīa, ae f. Sin: de eléctride (de electricitate, de eléctrica vi) disciplina, doctrina, sciéntia. electrológico: electrológicus, a, um. Sin: ad eléctridem áttinens. electrodinamismo: electrodynamismus, i m. electromagnético: electromagnéticus, a, um. electrodinamómetro: electrodynamómetrum, i n. electrodo: eléctr(h)odus, i f. electrodoméstico: adj electrodomésticus, a, um // sust electrodomésticum, i n (instrumentum, machinamentum). Sin: eléctricum domūs uténsile (-is n) vel utensílium; instrumentum domésticum eléctricum. electromagnetismo: electromagnetismus, i m. Sin: de electromagnética vi disciplina, doctrina, sciéntia. electromecánica: electromechánica, ae f. Sin: electromachinalis disciplina vel ars. electromecánico: adj electromechánicus, a, um // sust electromechánicus, i m. Sin: faber electromechánicus. electroestático, v. electrostático. electrofisiología: electrophysiológia sive -logīa, ae f. electrofisiológico: electrophysiológicus, a, um. Sin: ad electrophysiológiam pértinens. electrometalurgia: electrometallúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: metallúrgia eléctrica. electrometría: electrométria sive -metrīa, ae f. electrómetro: electrómetrum, i n. electrófono: electrophōnum sive electróphonum electróforo: electróphorum, i n. electromotor: adj electromotórius, a, um. Sin: eléctridem movens // sust electromotórium, ii n. Sin: electromotrix (máchina); machinamentum motórium eléctricum. electrogalvánico: electrogalvánicus, a, um. electrógeno: adj electrógenus, a, um. Sin: eléctridem (vel electricitatem, vel vim eléctricam) génerans // sust electrógenum, i n. Sin: electrógenes, is n; máchina electrógena. electroimán: electromagnes, ētis m. Sin: electromotriz: adj electromotória; eléctride acta. Uso: fuerza -, vis electromotória. electrón: electron vel electro, ōnis m; electronum, i n. Uso: descarga continua de electrones, electronum contínuae emissiones; impacto de electrones, electronum ictus. 359 electronic electronic (Inform), v. electrónico. electrotécnico: electrotéchnicus, a, um. Sin: ad electrotéchnicam pértinens. electrónica: electrónica, ae f; electrónice, es f. Sin: res electrónica; electrónica disciplina vel ars. electroterapéutica, v. electroterapia. electrónicamente: electrónice. electroterapia: electrotherapīa, ae f. Sin: electrotherapéutica, ae f; electrotherapéutice, es f; eléctricae curationes. electrónico: electrónicus, a, um. electroterápico: electrotherapéuticus, a, um. Sin: electrotherápicus, ad electrotherapīam áttinens. electropositivo: electropositivus, a, um. electropuntura: púnctio vel punctura eléctrica. Sin: galvaniana púnctio. electroquímica: electrochímica vel -chémica, ae f; electrochémice, es f. Sin: electrochímia vel -chémia , ae f; electrochímica vel -chémica disciplina, doctrina, sciéntia, ars. electroquímico: adj electrochímicus vel -chémicus, a, um // sust electrochímicus vel -chémicus, i m. Sin: electrochímicae vel -chémicae peritus, professor, studiosus; ad electrochímicam spectans. electroscopia: electroscópia sive electroscopīa, ae f. electroscopio o electróscopo: electroscópium, ii n. electrotermia: electrothérmia, ae f. electrotérmico: electrothérmicus, a, um. Uso: aparato -, instrumentum electrothérmicum. electrotipia: electrotýpia sive -typīa, ae f. Sin: electrotýpica impréssio vel incísio; electrotýpica ars. elefancía: elephántia, ae f. elefancíaco o elefanciaco: elephantíacus, a, um. Sin: elephánticus; elephantiosus; ad elephantíasim spectans. elefantiasis: elephantíasis, is f. Sin: elephantiōsis, is f. Uso: enfermo de -, elephantíasi laborans. electroshock, v. electrochoque. elegible: eligíbilis, e. electrosincrotón: electrosýnchroton, onis m. electrostática: electrostática, ae f; electrostátice, es f. Sin: electrostática disciplina, doctrina, sciéntia. electrostático: electrostáticus, a, um. electrotecnia: electrotéchnica, ae f; electrotéchnice, es f. Sin: electrotéchnica doctrina, disciplina, ars. elemento: elementum, i n. Sin: inítium; princípium. Uso: - decorativos, appaginéculi, orum mpl; - fundamentales, primária cápita; - prefabricados, elementa praefabricata; primeros -, primórdia (-orum npl), rudimenta (-orum npl), gérmina (-um npl), sémina (-um npl); - productivo, res ad bona edenda generata; - químico, elementum chímicum vel chémicum; - sintético, elementum synthéticum. 360 embalador elenco: elenchus, i m. Sin: catálogus; index; sýllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v. estas voces. Sin: pótio medicata; res réfovens vel corróborans; pótio cor réfovens. Uso: - de larga vida, elixir vitale. elevación: elátio, onis f. Uso: - espiritual, elátio ánimi; - de estilo, elátio orationis. elocución: elocútio, onis f. elevalunas: levatrum (-i n) vitri fenestralis. elevar: - una carta, epístulam míttere (álicui vel ad áliquem). elfo: fabulosus génius. Sin: génius, quem Elf dicunt. elidir: Gram elídere. Sin: supprímere. eliminación: eliminátio, onis f. Uso: - de los desechos atómicos, eliminátio purgamenti radioactivi. eliminatoria: (prueba) certamen exclusórium. elipse: Geom elixis, is f. elipsis: Gram ellipsis, is f. Sin: detráctio; vocis detráctio; omíssio vocis. Uso: hacer una -, detráhere verbum. elípticamente: ellíptice. Sin: per ellipsim sive ellipsin. elíptico: ellípticus, a, um. Sin: curtus; defectivus, per ellipsim dictus. elisión: elísio, onis f. Sin: detráctio; detractus, us m (de una letra, lítterae; de una sílaba, sýllabae). elogio: (alabanza de las buenas prendas y méritos de una persona o cosa) laus, laudis f. Sin: praecónium // (discurso en alabanza de alguien o de algo) laudátio. Sin: panegýricus, i m; panegýrica orátio. Uso: - fúnebre, laudátio fúnebris; fúnebris cóntio. e-mail (Inform) mensaje electrónico: núntius electrónicus. Sin: epístula electrónica; lítterae electrónicae // (dirección electrónica) (mittentis) inscríptio electrónica. emancipación: emancipátio, onis f. Sin: ab auctoritate vindicátio; a potestate liberátio. Uso: - femenina, emancipátio feminarum. embajada: (mensaje) núntius, ii m; núntium, ii n. Sin: míssio; mandatum // (cargo) legátio, onis f. Sin: legationis munus (-nĕris n) // (residencia) legátio, onis f. Sin: legati vel legationis sedes, domicílium, domus, aedifícium // (conjunto de los empleados) legati adiutores, cooperatores, synergi. embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: plenipotenciario, orator líberis cum mandatis; legatus cum mandatis; legatus cum pública auctoritate; legatus pública auctoritate missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac; - de Rusia ante el gobierno de la República italiana, Rússiae orator apud moderatores Rei públicae Itálicae. embajadora: legata, ae f. Sin: oratrix, icis f // (mujer del embajador) legati vel oratoris uxor. élite o elite: primores, um mpl. elitismo: elitismus, i m. elixir o elíxir: elixir indecl n; elixirum, i n. embalador: stipator, oris m. Sin: mércium collector vel compósitor. 361 embalaje embalaje: involūcrum, i n. Sin: mércium involucrum, tegumentum, colléctio, composítio; mercis involucri composítio // (lo que cuesta) prétium involucri mércium. embalar: (merces) collígere vel compónere. Sin: merces collígere, colligare, alligare, invólvere, compónere, impónere. embalsamador: cadáveris (vel cadáverum) medicator vel condītor. embalsamamiento: mórtui conditura. Sin: (mortuorum) artificiosa medicátio. embalsamar: bálsamo illínere. Sin: odóribus condire; corpus condire; arte condire vel medicare // (perfumar, aromatizar) odóribus imbúere. Sin: gratum odorem diffúndere. embalse: lacus, us m. Sin: castellum; lacus artificialis vel artificiosus; stagnum artificiosum; aquarum receptáculum; castellum aquae públicae. embanderado: vexillis ornatus vel exornatus. embanderar: vexilla propónere vel exhibere. Sin: vexillis ornare; vexilla iactare. embarazo: gravíditas, atis f. embarcación: (acción de embarcar) conscénsio, onis f. Sin: in navem conscénsio // (barco) navígium, ii n. Uso: - pequeña de vela, cymba velífera. embarcadero: appulsus, us m. Sin: conscensionis locus; portus, us m. embarcar: in navem impónere; imponere navi // (fig, meter, enredar a uno en un negocio) áliquem áliquo negótio témere implicare. embarco: conscénsio, onis f. Uso: ficha de -, scídula conscensionalis. embargo: (incautación de un navío) navis reténtio vel prohibítio // (prohibición del comercio) commércii interclúsio // (prohibición del transporte de armas) interdíctio armorum exportandorum. embaucador: sust laqueator, oris m. Sin: trico, onis m; deceptor; fraudator; fraudis machinator; fallaciarum ártifex // adj dolosus, a, um. Sin: fraudulentus; deceptórius; fallax; fallaciosus. embaucar: illaqueare. Sin: turlupinari. emblema: emblema, ătis n (dat y abl pl -atibus sive -atis). Sin: insigne, is n; stemma, ătis n // fig emblema; sýmbolum; signum; figura; imago. emblemático: emblemáticus, a, um // fig symbólicus. embocadura: in os insértio, ingéstio, immíssio // (desembocadura de un río) óstium, ii n. Sin: áditus, us m; fauces, ium fpl; os, oris n. embocar: (meter por la boca) (cibum) in os ingérere, insérere, índere // (poner los labios en la boquilla) ori accommodare. embolia: embólia sive embolīa, ae f. Sin: artériae obturátio; venae obstrúctio; sanguínei vasis obstrúctio. émbolo: (disco o pieza cilíndrica de metal) émbolus, i m; émbolum, i n. Sin: fúndulus, i m; pistillum, pistillus; fúndulus ambulátilis vel recíprocus // (coágulo) émbolum, i n. Sin: sánguinis glóbulum; artériae vel venae obturamentum. emboquillado: lígula, ae f. Uso: - de corcho, 362 embrutecer lígula subérea; - de oro, lígula aurata. ae f. Sin: fetūs descríptio; doctrina de fetūs formatione et incremento. emboscadura: (acción) in silvis occultátio. emboscar: in silvis ábdere // emboscarse, in silvis se ábdere. embotellado: lagoenā cónditus. Sin: lagoenis recónditus, repósitus, servatus // (obstruido) obstructus, a, um. Sin: obturatus; obstrictus; interclusus; clausus. embotellamiento: in lagoena vel in lagoenis condítio // (congestión de vehículos) obstrúctio, onis f. Sin: constríctio; sáeptio; obséssio; obsídio. embotellar: in lagoena vel in lagoenis cóndere // (obstruir la circulación) obstrúere; obstríngere; obsídere; constríngere; interclúdere. embragar: coniúngere. embrague: copulátio, onis f. Sin: vectes, ium mpl (= palancas). Uso: maniobrar bien el -, véctibus perite moderari. embrazadura: bráchio aptátio // (asa) manúbrium, ii n. embrazar: bráchio aptare. embridado: frenatus, a, um. Uso: caballo -, equus frenatus. embridar: frenare. Uso: - un caballo, equum frenare vel infrenare; equo frenum inícere vel adhibere. embriográfico: embryográphicus, a, um. Sin: ad embryográphiam pértinens. embriógrafo: (aparato para obtener figuras o dibujos del embrión) embryógraphum, i n // (experto en embriografía) embryógraphus, i m. Sin: embryográphiae peritus. embriología: embryológia sive -logīa, ae f. Sin: de germínibus doctrina; doctrina de animati gérminis incremento. embriológico: embryológicus, a, um. Sin: ad embryológiam áttinens. embriólogo: embryólogus, i m. Sin: embryológiae callens, peritus, studiosus. embrión: émbryo, onis m. Sin: fetus, us m; germen, mĭnis n; germen animatum. Uso: humano, humanus émbryo; germen humanum; - supernumerarios, supernumerária gérmina; - de un animal, animantis germen; experimentos con embriones, experimenta super embryones. embrionario: embryonalis, e. Sin: fetalis. embrollado: intricatus, a, um. Sin: implicatus; involutus; incomptus; incompósitus; non concinnus, non perspícuus (especialm del estilo). embrollo: impedimentum, i n. Sin: difficultas; nodus, i m. embrutecer: depravare. Sin: omni humanitate exúere; mutis animántibus aequare // embrutecerse, depravari. Sin: omnem humanitatem exúere, abícere; mutis animántibus aequari. embriogénesis: embryogénesis, is f. embriogénico: embryogénicus, a, um. embriografía: embryográphia sive -graphīa, 363 embrutecido embrutecido: depravatus, a, um. Sin: omni humanitae exutus; mutis animántibus aequatus. embrutecimiento: depravatio, onis f. Uso: del ánimo, de las costumbres, depravátio ánimi, morum. embudo: infundíbulum, infudíbulum, infidíbulum, i n. emetina: Med emetina, ae f. emétrope: Opt sanus, a, um. emetropía: emmetrópia sive -tropīa, ae f. Sin: emmetrópsia; rectus visus, recta rerum vísio; sanus videndi sensus; recta videndi facultas; normalis oculorum ácies. emetrópico: emmetrópicus, a, u,m. Sin: ad emmetrópiam áttinens. embutido: farcīmen, mĭnis n. Sin: fartura, ae f.; isícium vel insícium; lucánica; bótulus; tuccetum. Uso: - de hígado, bótulus iecoralis; trozo de -, segmentum farcíminis; el que hace o vende embutidos, botulárius, ii m. emigración: emigrátio vel demigrátio, onis f. Sin: migrátio; transmigrátio. Uso: - laboral, migrátio ad laborem. emenagogo: emmenagogus, a, um. Uso: remedio -, emmenagogum remédium vel medicamentum. emigrante: adj émigrans vel démigrans, antis. Sin : migrans ; tránsmigrans. Uso : obreros -, operárii domo emigrantes // sust migrator, oris m. Sin: transmigrator. Uso: permanente, migrator perpétuus. emenagografía: emmenagográphia sive -graphīa, ae f. emenagográfico: emmenagográphicus, a, um. emenagógrafo: emmenagógraphus, i m. emenagología: emmenagológia sive -logīa, ae f. emenalogía, v. emenagología. emergencia: (acción y efecto de emerger) emersus, us m // (ocurrencia, accidente que sobreviene) eventus, us m. Sin: casus, us m. emérito: eméritus, a, um. Uso: profesor -, professor eméritus. emético: adj eméticus, a, um. Sin: vomitórius; vomitionem cóncitans vel movens // sust eméticum, i n (medicamentum, remédium); vomitórium. emigrar: (domo) emigrare, demigrare. Sin: migrare, transmigrare. emigratorio: migratórius, a, um. eminencia: (altura o elevación del terreno) locus éditus. Sin: altitudo, dǐnis f (altura); túmulus (elevación, cerro); fastígium terrae (elevación del terreno) // (fig, excelencia, sublimidad de una dote del alma) praestántia, ae f. Sin: excelléntia; eminéntia // (título de honor de los cardenales) eminentíssimus vir (en aposición). Sin: eminentíssimus Princeps. Uso: ¡-!, Tu, vir Eminentíssime! // (persona eminente) vir éminens (en algo, áliqua re), excellens (en algo, in áliqua re; entre todos, inter omnes), praestans (en algo, áliqua re). emir: emirus, i m. Sin: phylarchus; Arabum phylarchus. emirato: phylárchia sive phylarchīa, ae f. 364 empaquetado Uso: - Arabes Unidos, Foederatae Phylárchiae Arábicae. emisario: (río -) emissárium, ii n // (agente secreto) emissárius, ii m. emisión: (acción y efecto de emitir) emíssio, onis f. Uso: emisiones de dióxido de carbono, emissiones carbónei dioxydati // (difusión por radio o televisión) emíssio, transmíssio, onis f. Uso: - estereofónica, emíssio stereophónica; - radial, radiofónica, emíssio vel transmíssio radiophónica; radiodiffúsio; diffúsio radiátilis; - televisiva, emíssio televisífica; - de arte, emíssio de arte; - de culinaria, de arte culinária emíssio; - de cultura, emíssio cultus humanitatisque; - españolas de Radio Vaticana, hispánicae emissiones ex Statione Radiophónica Vaticana. emisor: (persona) emissor, oris m. Sin: emittens, entis mf // (aparato) emissórium, ii n. Sin: emissórium instrumentum. Uso: - de radio, radiophōnum emissórium vel emittens; - de televisión, (instrumentum) emissórium televisíficum. emisora: (estación -) státio emissória, emissiva, transmissória, emittens, transmittens. Sin: státio emissionis. Uso: - de frecuencia modulada, státio emissória frequéntiae modulatae; - de radio, státio radiophónica; státio radiophónica emissória; - de televisión, státio televisífica; státio televisífica emissória. emitir: (lanzar ondas luminosas, eléctricas, etc.) emíttere. emoción: ánimi motus (-us m) vel commótio (-onis f). Uso: con gran -, magna ánimi commotione. ligandis, vel convasandis). empacar: (áliquid) obvólvere, ligare, convasare. empadronamiento: oficina de -, anágraphe, es f. empadronar: in códicem referre; in regesta transferre. empajar: (cubrir con paja) téxtili páleā cíngere, instrúere, operire (áliquid) // (rellenar con paja) páleā sarcire. empalizada: vallum, i n. Uso: levantar una -, vallum exstrúere vel dúcere. empalme: - de trenes, (ferriviarum índicum) coincidéntia vel congruéntia // (lugar donde se encuentran dos caminos) ramus, i m. Sin: itínerum divórtium. empantanar: (llenar de agua un terreno dejándolo hecho un pantano) paludem fácere. Sin: oblimare; limo replere // empantanarse, se mérgere. empañar: obscurare. Sin: excaecare. empapar: mollire. Sin: imbúere; madefácere; macerare // empaparse, mádidum fieri; macerari. empapelar: (envolver en papel) chartā vel chartis amicire. empaque: (acción de empacar) chartā amiciendi áctio. empaquetador: in fascículum vel in fascículos collector. emoliente: mitigatórius, a, um. empacador: ópifex rebus obvolvendis (vel empaquetado, empaquetadura o empaquetamiento: (acción) constringendarum 365 empaquetar sarcinarum actus (-us m) // (ocupación) involucrorum faciendorum munus (-nĕris n). empedrar: lápide (sílice, saxo) stérnere. empegar: ceroto vel cerato tégere. empaquetar: sarcínulas obvólvere. Sin: parvis involūcris obvólvere, constríngere; merces in cistam (cistas) impónere; merces in fasces (fascículos) colligare. empelazgarse: implicari. Sin: se inconsiderate conícere; se témere compíngere. empella: obstrágulum, i n. emparedado: (bocadillo) panicellus fartus. Sin: quadrátula farta. emparentarse: (en sentido propio y metafórico) cognatione coniungi. emparrado: pérgula, ae f; pergulanum, i n. Uso: - enrejado, protectum pergulanum. empeño: (intento, empresa) negótium, ii n. Sin: offícium; munus (-nĕris n) // (obligación) obligátio, onis f // (tesón y constancia) conténtio, onis f. Sin: sedúlitas. empeoramiento: in peius rúere. emperatriz: imperatrix, icis f. Uso: - de Austria, Austriae imperatrix. emparrillar: in craticula assare. empastar: (cubrir de pasta) farinam subígere, pínsere, dépsere // Pint, aquā colores dilúere vel temperare // (dicho de un diente o muela, rellenar con pasta el hueco producido por la caries) foramen dentis cariosi explere, implere, oblínere. empatar: aequare vel exaequare // (en una competición deportiva) aequato certámine vel aequatā pugnā discédere. empate: aequátio, onis f. Sin: aequálitas // (en una competición deportiva) aequum vel aequatum certamen. Sin: aequata pugna. empavesada: plúteus, i m. Sin: lorīca, ae f. empavesar: navem loricā munire. Sin: plúteo navem instrúere. empedrado: pavimentum, i n. Sin: stratum; stratura; pavimentum lapídeum, sáxeum, silíceum; solum lápide (vel saxo, vel sílice) stratum, constratum, munitum // pp pavimentatus, a, um. Sin: lápide (saxo, sílice) stratus. empiema: empyhaema, ătis n. empíricamente: empírice. Sin: experimento sive experimentis; usu (por sola la práctica); experiendo (experimentando); sine ulla arte aut ratione (sin criterio científico). empírico: (perteneciente o relativo al empirismo) empíricus, a, um // (basado en la experiencia, sin teoría ni razonamiento) experimento collectus. Sin: experimentis cógnitus; qui, quae, quod experimentis constat; ex rerum usu sumptus vel depromptus. Uso: doctrinas -, empírica, orum npl; tener un conocimiento - de algo, áliquid usu cógnitum habere; encontró un método - para resolver la cuestión, experimento invenit, qua ratione res explicari possit // (partidario del empirismo filosófico) empíricus, i m // (médico que ejerce por experiencia y sin estudios) empíricus, i m. Sin: médicus empíricus; qui solis experimentis medetur. empirismo: (método empírico) rátio cogitandi (de pensamiento) vel agendi (de acción) ex usu rerum deprompta // (medicina empí- 366 empresa rica) empírica, ae f; empírice, es f. Sin: empiricorum curandi rátio // (filosofía empírica) empirismus, i m. Sin: empiricorum méthodus (- i f), doctrina // (Psicol, teoría de que todo conocimiento deriva de la experiencia) doctrina eorum qui experimentis tantum confidunt; doctrina quae experimentis tota constat. quaestu carens // buscarle, conseguirle - a uno, álicui munus (vel ministérium) quáerere vel comparare; desempeñar un -, múnere vel ministério fungi; privar a uno de su -, áliquem offício et múnere removere; ex offício amovere; suspender a uno del -, múnere áliquem ad tempus privare. emplastadura o emplastamiento: emplastrátio, onis f. Sin: illítio, onis f; contaminátio; inquinamentum; pollútio. emplomado: plumbatus, a, um. Sin: plumbo obturatus vel obductus. emplastar: oblínere. Sin: oblinire; inquinare; contaminare; emplastris vel cataplasmis interstínguere. emplasto: (preparado farmacéutico) emplastum, i n. Sin: emplastrum; cataplasma, ătis n; malagma, ae f; malagma, ătis n (dat y abl pl malagmatis) // (parche, pegote) v. parche. emplomadura: plumbatura, ae f. Sin: plúmbea ferruminátio. emplomar: plumbare. Sin: ferruminare; plumbo conglutinare, ferruminare, iúngere, devincire. empobrecer: ad paupertatem redígere. Sin: pauperéscere. empleada: (de oficina) officialis, is f // (de tienda, etc.) ministra, administra. Sin: curatrix; adiutrix, icis f. Uso: - doméstica, ministra doméstica; ancilla, fámula ; - de comercio, mercatoris adiutrix. empobrecimiento: in paupertatem deiéctio vel detrúsio. Sin: egestas; paupéries. empleado: (de oficina) officialis, is m. Uso: - estatales, administri statales; officiales pública administrantes; - público, públicus officialis vel administer; - de correos, officialis cursórius vel tabellárius // (de tienda, etc.) minister, administer; curator. Uso: - de comercio, mercatoris adiutor; negotiatoris administer; - de la estación, stationárius, ii m // ser un -, esse in óperis; múnere fungi. empolvar: pulverare. Sin: púlvere affícere vel maculare // empolvarse (con polvos de tocador) cýprio púlvere se ornare. empleador: operarum (vel operariorum, vel opíficum, vel artíficum) conductor. empleo: offícium, ii n. Sin: quaestus, us m; ministérium; occupátio; munus, nĕris n. Uso: - civiles y militares, magistratus et impéria; interino, munus (vel ministérium, vel offícium) ad tempus delatum; sin -, sine quaestu; empolvado: (con polvos de tocador) cýprio púlvere ornatus. empresa: (cosa que se emprende) inceptum, i n; opus, óperis n // (sociedad comercial o industrial) socíetas bonis gignendis, procreandis, pariendis. Uso: - agrícola, rústica socíetas; - autónoma, domus effectória sui iuris; - familiares, res oeconómicae familiares; - industrial, socíetas industrialis; opus mercatórium; domus vel socíetas effectória; mediana, socíetas médii órdinis; - productora, socíetas bonis gignendis magni vel médii órdinis; - textil, socíetas textílibus gignendis; - de dimensiones familiares, socíetas familiaris órdinis; - de grandes proporciones , socíetas altioris órdinis; - de video juegos, of- 367 empresario ficina ludis televisíficis gignendis. vel cumulare. empresario: conductor, oris m. Sin: redemptor; susceptor; ergólabus; conductor óperis, óperae, operarum; redemptor óperum. Uso: de pompas fúnebres, libitinárius; - de teatro, choragus; dóminus vel dux gregis. encabalgamiento: lígnea compāges ad tormenta béllica sustinenda. empuñadura: cápulus, i m. Sin: manícula. Uso: - de la espada, gládii cápulus. emulsión: emúlsio, onis f. Sin: emulsum medicamentum; mixtura oleosa. emulsionar: emulsionare. Sin: in emulsionem (vel in emulsum medicamentum) convértere. enagua o enaguas: indúcula, ae f. Sin: túnica interior. encadenamiento: concatenátio, onis f. Sin: nexus, us m. Uso: - de causas naturales, naturálium causarum nexus. encadenar: catenare. Sin: vincire; catenis onerare vel alligare. Uso: - juntamente, concatenare. encaje: dentículus, i m. Sin: opus denticulatum, hamatum, reticulatum, spiculatum; téxtile (-is n) pinnatum; retículum denticulatum; reticulatus textus. Uso: - de aguja, opus acu denticulatum; - bordado, opus acu pictum ac denticulatum ( vel pinnatum). encajonamiento: disposítio in arca facta. enajenación: alienátio, abalienátio, onis f. Sin: aliénitas; deféctio; mentis alienátio vel aliénitas. enajenar: alienare, abalienare. enálage: enállage, es f; enallaxis, is f. enana: nana, ae f. Sin: pumílio, ōnis f // (mujer de baja estatura) pusilla vel párvula múlier; despect, frustum (-i n) mulíeris. enano: adj pusillus, a, um // sust nanus, i m. Sin: pumílio; púmilus. Uso: - de jardín, nanus hórticus // (hombre de baja estatura) pusillus vel párvulus homo; despect, homúncio, onis m; homullus; homúnculus; frustum (-i n) hóminis. enarbolar: propónere. Uso: - las banderas a media asta, en señal de duelo, vexilla, públici luctus causā, in médiis palis propónere. enarenar: arenā obrúere. Sin: arenam afferre encajonar: in arca cóndere. encallar: (dar la embarcación en la arena sin poder salirse de ella) sídere. Sin: vado vel in vadum illīdi; litóribus vel in lítora illīdi. Uso: hacer - una nave, navem in vadum impíngere; impíngere navem litóribus vel in lítora; quedar encallado, haerere // (fig, no poder salir adelante en un negocio o empresa) haerere. Sin: conquiéscere; haesitare; ánimo pendēre. Uso: el asunto está encallado, res vel negótium haeret; me encuentro encallado, háereo quid fáciam; ánimi vel ánimo péndeo; in pendenti sum. encallecer: (criar callos) occalléscere. Sin: callum obdúcere // (endurecerse la carne a manera de callos) obduréscere, obdurare, induréscere // (fig, endurecerse con la costumbre en los trabajos o en los vicios) occalléscere. Sin: callum obdúcere; durari vel se durare. Uso: - contra el dolor, callum obdúcere dolori. 368 enccargo encallecido: callosus, a, um // fig occallatus, a , um. Sin: duratus. Uso: - en los vicios, vítiis occallatus. encanto: (atractivos físicos de una persona) allíciens venustas (-atis f). Sin: venustas et pulchritudo córporis. encaminamiento: in iter indúctio. encañizada: cálami complexi vel innexi. encaminar: viam patefácere. Sin: in viam indúcere. encañizar: cálamis obtégere vel cláudere. encanalado: canali deductus. Sin: in canalem immissus. encaparse: se convólvere páenulā. Sin: tegi vel cóntegi páenulā; páenulam indúere. encapotado: paenulatus, a, um. encanalar: aquam in canalem immíttere. Sin: aquam canali dedúcere. encandilamiento: (acción) coruscamen, mĭnis n; coruscátio, onis f // (efecto) obcaecátio, caecátio, onis f. Sin: oculorum caligátio, caligo (-gǐnis f), scintillátio. encapotar: páenulā invólvere. encapricharse: (cobrar o tener capricho por una persona o cosa) áliquem vel áliquid adamare. encapsular: in cápsulam introdúcere. encanillado: involútio, onis f. encantador: incantator, oris m. Sin: qui, quae, quod fáscinat // (extraordinariamente bello) venustate (ad se) allíciens. Sin: áffluens venustate. encantamiento: (acción) incantátio, onis f. Sin: fascinátio; cántio; incantamentum // (efecto) fáscinum, i n; si con filtro mágico, venefícium, ii n // (fórmula mágica) carmen, mĭnis n. encantar: incantare. Sin: fascinare vel effascinare // (fig, embelesar) allícere. Sin: attráhere; rápere; ad se rápere; devincire; delenire vel delinire; ánimum a córpore abstráhere; mentem a córpore sevocare // (causar placer) voluptate perfúndere. Sin: suáviter permulcēre; suavíssime affícere. Uso: estar encantado por alguna cosa, incredibíliter delectari áliqua re // (cautivar la atención de uno) alicúius mentem allícere. Sin: alicúius ánimum vehementer retinere. encapuchado: cucullatus, a, um. Sin: cucullo opertus. encapuchar: cucullo invólvere. encarcelación o encarcelamiento: incarcerátio, onis f. Sin: in custódiam inclúsio. encarcelador: incarcerator, oris m. encarcelar: incarcerare. Sin: in cárcerem (vel in custódiam, vel in víncula) conícere, inclúdere, míttere. encargado: curator vel procurator, oris m. Sin: praefectus. Uso: - de negocios ad ínterim, ínterim curam agens ad negótia. encargo: mandatum, i n; mandatus, us m. Sin: iussum, i n; iussus, us m. Uso: por -, alicúius mandato vel mandatu; alicúius iussu; cumplir encargos, mandata éxsequi, fácere, effícere; dar encargos, mandata álicui dare, trádere, crédere; recibir encargos, mandata 369 encarnación ab áliquo accípere, recípere, suscípere. encarnación: incarnátio, onis f. Sin: humanae naturae assúmptio // fig typus, i m; exemplar, aris n. encarnarse: (tomar carne humana) incarnari. Sin: humanam naturam assúmere; caro fio. encartonar: in chartáceum amictum immíttere. -, igniárium porrígere; alcánzame el -, igniárium cedo; este - no funciona, igniárium cessat // (el que enciende los faroles públicos) lanternarum accensor vel incensor. encender: accéndere. Uso: - la luz, lumen accéndere; - la radio, radiophōnum accéndere; fácil de -, fácile accensíbilis. encendido: Autom ignítio, onis f. Sin: accénsio. Uso: - retardado, accénsio retardata; llave del -, clavícula ignitionis; sistema de -, rátio accensionis. encasillar: in lóculis dispónere. encáustico: encáusticus vel encáustus, a, um. Sin: pictus colóribus ustis. encerado: adj ceratus vel inceratus, a, um // sust, v. pizarrón. enceramiento: ceratura, ae f. encausto: (Pint, adustión o combustión) encáustum, i n. Uso: pintura al -, encáustum; encáustica, ae f ; pictura encáustica; encáusticum opus; pintar al -, encáusto píngere // (tinta roja con que escribían los emperadores) encáustum (sacrum) vel encáutum. encerrar: cláudere. Sin: inclúdere. Uso: - en un lugar, cláudere in áliquem locum vel in áliquo loco; - en una cosa, inclúdere (in) áliqua re; - en la cárcel; meter en la -, in cárcerem conícere; encerrarse en casa, se domi tenere. encefálico: encephálicus, a, um. enchapado: ars láminas obducendi álicui rei. encefalitis: encephalites, is f; encephalitis, ĭdis f. Sin: cérebri inflátio; encéphali inflammátio. encéfalo: encéphalon vel encéphalum, i n; encéphalus, i m. encefalografía: encephalográphia sive encephalographīa, ae f. encefalograma: encephalogramma, ătis n. encendedor: (aparatito para encender cigarros, etc.) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; igniária machínula; machínula ignífera vel igníparens; mechanema incensórium. Uso: de cigarrillos, ignitábulum vel incendíbulum nicotianum; tabaci incendíbulum; alargar el enchapar: láminas álicui rei obdúcere. enchufe: Electr pinna, ae f. Sin: spina; clavícula; spina eléctrica; spina conexiva; spina contactūs. Uso: - hembra, cápsula matrix; caja de -, capsa contactūs; cápsula prensória; loculamentum eléctricum. encíclica: encýclica, ae f. Sin: encýclia, orum npl; epístula encýclica, ae f; lítterae (-arum fpl) encýclicae. Uso: la - Pacem in terris, Encýclicae Lítterae Pacem in terris; Litterae Encýclicae a verbis incipientes Pacem in terris; la - Populorum progressio, Encýclicae Lítterae, quibus inítium (vel exórdium) Populorum Progréssio; la - Ecclésiam suam, Lítterae Encýclicae, quae initium a verbis Ec- 370 encuadernado clésiam suam ducunt. enciclopedia: encyclopaedīa, ae f. Sin: encýclios disciplina; omnium rerum doctrina; universae doctrinae orbis; ómnium rerum sciéntia ; disciplinarum universarum summa vel compéndium; ómnium ártium disciplinarumque descríptio; disciplinarum ómnium compléxio, summa, descríptio, orbis; doctrinarum ómnium corpus // (diccionario enciclopédico) léxicon encýclion vel encyclopáedicum. Uso: - jurídica, encyclopáedia iurídica; corpus (-pŏris n) iuris; omnis iuris corpus. enciclopédico: encyclopáedicus, a, um. Uso: hombre -, vir omni doctrina ornatus; cultor ómnium (ártium et) disciplinarum; vir eruditissimus; obra -, opus (óperis n) omnes disciplinas complectens, tener una cultura -, omnem nosse disciplinam. conferir a uno la -, équitis torquati dignitate áliquem insignire, decorare, ornare, honestare. encondroma: enchondroma, ătis n. encontrar: invenire // (- después de buscar) reperire // (descubrir) reperire // (sorprender) deprehéndere; (- inopinadamente) offéndere // encontrarse (hallarse), esse. Sin: versari. Uso: - en un estado, se habere (bien, bene; bastante bien, satis bene; mal, male); - con alguien, álicui occúrrere ; óbviam álicui venire; in áliquem incídere. encorvado: curvatus vel incurvatus, a, um. encorvadura o encorvamiento: curvátio vel incurvátio, onis f. Sin: curvamen (-mĭnis n); curvedo (-dĭnis f). encorvar: curvare vel incurvare. enciclopedismo: encyclopaedismus, i m. encostrar: crustā obdúcere. enciclopedista: encyclopaedista, ae m. enclavado: inclusus, a, um. Uso: sitio - dentro del área de otro, territórium in aliena terra inclusum. enclítico: enclíticus, a, um. encoladura o encolamiento: glutinátio, conglutinátio, onis f // (efecto de encolar) glutinamentum, i n. encolar: glutinare; conglutinare; agglutinare. encomendarse: - a uno por algo, áliquem adhortari de áliqua re. encomienda: (dignidad dotada de renta que se otorgaba a algunos caballeros en las órdenes militares) commenda, ae f. Sin: équitis torquati munus (-nĕris n) vel dígnitas. Uso: encuadernación: (acción de encuadernar) glutinátio vel conglutinátio, onis f. Sin: librorum compáctio vel concinnátio // (la manera como está encuadernado un libro) ligatura, ae f. Uso: - a la francesa, ligatura fráncica; - a la rústica, tegumentum rústicum vel rusticanum; libellus consutus; liber incompactus // (forro o cubierta que se pone a los libros) librorum vel libri tegumentum, integumentum, tegimentum, involūcrum. Uso: - en cuero, integumentum alutácium; tegumentum e cório factum; - en pergamino, tegumentum membráneum; - en piel, pellícium tegumentum; tegumentum ex pelle factum; en plástico, tegumentum plásticum; - en tela, tegmentum línteo contectum // (taller donde se encuaderna) officina vel taberna glutinatória. encuadernado: glutinatus, conglutinatus, a, 371 encuadernador um. Uso: ejemplar -, exemplar ligatum; libro - en cuero, en pergamino, en piel, en tela, liber cório, membranā, pelle, línteo tectus, contectus, instructus, munitus, compactus. sio. encuadernador: glutinator vel conglutinator, oris m. Sin: compactor; bibliopēgus, i m; bibliopēga, ae m; religator; librorum vel librárius glutinator, compactor, religator, concinnator. encuestador: percontator, oris m. encuadernar: glutinare vel conglutinare. Sin: colligare; religare; contégere. Uso: - un libro en tela, en cuero, en pergamino, línteo vel téxtili, cório, membranā librum tégere, contégere, concinnare, compíngere, munire, vestire; máquina de encuadernar, máchina compactória vel bibliopéctica; - en (o a la) rústica, (librum) filo compíngere crassioreque chartā tégere. encuadramiento (encerrar en un marco o cuadro) in forma inclúsio // (distribuir) distribútio, onis f. Sin: definítio // (incluir en un esquema u organización) inclúsio (-onis f ) in + abl. encuadrar: (encerrar en un marco o cuadro) inquadrare vel quadrare. Sin: marginare; márgine inclúdere; in forma inclúdere; tábulā marginatā inclúdere; áliquid márgine munire // (incluir) inclúdere. encuadre: (Fotogr, enfoque de la imagen) imáginis circumscríptio. encubridor: receptator, ōris m. Sin: scéleris vel scélerum sócius; flagítii vel flagitiorum fautor. encuesta: demoscopīa, ae f. Sin: quáestio; inquisítio; investigátio; indagátio. encurtidos: macerata aceto edúlia (-orum npl). endecágono: adj hendecagōnus, a, um // sust hendecagōnum, i n. endecasílabo: hendecasýllabus, i m. endemia: endémia sive endemīa, ae f. Sin: morbus endémicus. endémico: endémicus, a, um. Uso: enfermedades -, morbi doméstici. endemismo: endemismus, i m. endemoniado: (poseído del demonio) indaemoniatus. Sin: maligno spíritu obsessus; a daemónio (vel a dáemone) obsessus. Uso: estar -, maligno spíritu obsideri // (fig, muy perverso) daemoníacus. Sin: perversíssimus; scelestíssimus; sceleratíssimus; lymphatus, lympháticus. endeudado: débitor, oris m. Sin: debens; aere alieno óbrutus, oppressus, demersus. endeudarse: debitorem fíeri. Sin: mutuari; aes alienum fácere. endiablado: daemoníacus, a, um. endíadis: hendíadys, is f. encubridora: receptatrix vel receptrix, īcis f. Sin: scéleris vel scélerum sócia; flagítii vel flagitiorum fautrix. encuentro: - conyugal, coniugalis congrés- endibia, v. achicoria. endilgador: qui culpam in álterum (vel in álium) exónerat. 372 enebral endiómetro: endiómetrum, i n. terna) úteri inflammátio. endocardíaco: endocardíacus, a, um. endonefritis: endonephrites, tĭdis f. Sin: interioris renum membranae inflammátio. endocardio: endocárdium, ii n. Sin: interior cordis membrana. endocardítico: endocardíticus, a, um. endocarditis: endocardites, is f. Sin: interior cordis inflammátio; interioris membranae cordis inflammátio. endosar: sýngrapham (vel mandatum nummárium, vel scídulam nummáriam) álicui transferre, transmíttere, tradúcere, cédere. Sin: sýngrapham transferendam obsignare; sýngrapham obsignando álicui inscríbere; versuram fácere. endosatario: versurā fruens. endocarpio: endocarpus vel endocarpos, i m. Sin: interior fructūs membrana; interior fructūs pars. endoscopia: endoscópia sive -scopīa, ae f. endoscopio: endoscópium, ii n. endócrino: endócrinus, a, um. Sin: intus secernens. Uso: glándula -, glándula endócrina. endocrinología: endocrinológia sive -logīa, ae f. Sin: disciplina vel doctrina de glándulis endócrinis. endosmométrico: endosmométricus, a, um. endosmometría: endosmométria sive -metrīa, ae f. endosmómetro: endosmómetrum, i n. endocrinólogo: endocrinólogus, i m. endósmosis: endósmosis, -is f. endodermo: endoderma, ătis n. endogamia: endogámia sive -gamīa, ae f. Sin: homoeogámia. endogámico: endogámicus, a, um. Sin: homoeogámicus. endosmótico: endosmóticus, a, um. Sin: ad endósmosin spectans. endoso: obsignatae sýngraphae translátio. Sin: versura, ae f. endospermo: intérius semen. endogénesis: endogénesis, -is f. Sin: interna generátio vel génesis; íntimus ortus (-us m). endotelio: endothélium, ii n. endogenético: intus génitus. endotérmico: endothérmicus, a, um. endógeno: endógenus, a, um. Sin: intus ortus. endovenoso: in venas infusus vel iniectus. endulzar: edulcare. Sin: dulcorare. endolinfa: endolympha, ae f. endometritis: endometrites, is f. Sin: (in- enebral: iuniperorum dumetum. Sin: iuníperi, orum fpl. 373 enebrina enebrina: iuníperi baca, ae f. Sin: iunípera baca. enebro: iuníperus, i f. Uso: del -, iuníperus, a, um. enemistad: inimicítia, ae f. Uso: por - personales, propter inimicítias personales; tener con alguien, inimicítias gérere (vel exercere) cum áliquo. eneolítico: aeneolíthicus, a, um. energética: energética, ae f. Sin: energética sciéntia, disciplina, doctrina; energīae sciéntia. energético: energéticus, a, um. energetismo: (energética) v. esta voz // (Filos, dinamismo radical) energetismus, i m. energía: energīa sive enérgia, ae f. Sin: vis. Uso: - atómica, nuclear, energia atómica; vis nuclearis; - cinética, vis cinética; vis motūs, vis celeritatis; celeritatis impulsus; - eléctrica, energia eléctrica; fluentum eléctricum; eléctrica vel eléctrina vis; eléctridis vis vel virtus; sucínea vis; - electroquímica, energia electrochémica vel electrochímica; - motora, vis motória; - neumática, energia pneumática; - química, energia chémica; - radiactiva, vis rádians; - solar, energia solis; térmica, energia (vel vis) thérmica. Sin: puer indulgéntiā depravatus. enfant prodige: miríficus vel mirábilis puer; mirífica vel mirábilis puella. enfant terrible: puer timendus, metuendus, molestus, importunus. énfasis: émphasis, -is (ac -im vel -in; abl -i). Sin: elocútio emphática; elóquii vis; verborum vel orationis gránditas, magnificéntia, maiestas. Uso: decir con gran -, magna émphasi dícere // (en mal sentido) inflatum, túmidum dicendi (vel orationis) genus; ampullae orationis; sermo túmidus vel tumídior. enfáticamente: emphátice. Sin: ardenter; elate; cum émphasi; per émphasim // (en mal sentido) inflate vel inflátius; túmide. enfático: empháticus, a, um. Sin: ardens; plenus vi in dicendo // (en mal sentido) inflatus vel inflatior; túmidus vel tumídior; túrgidus. enfermedad: morbus, i m. Uso: - contagiosa, morbus contagiosus; - crónica, morbus diuturnus; - endémica, morbus endémicus; - epidémica, morbus epidémicus; - infantiles, puerorum morbi; - infecciosa, morbus tabíficus; - profesionales, artíficum morbi. enfermera: infirmária, ae f. Sin: aegri vel aegrorum ministra; curatrix aegrotorum; nosócoma (- de hospital). energúmeno: (poseído del demonio) energúmenus, i m // fig homo furens, furiosus, lymphatus, lympháticus; homo furore correptus. Uso: parecía un -, tamquam fúrere videbatur. enfermería: aegrotántium cubícula (piezas para enfermos). Sin: infirmorum sedes; valetudinárium, ii n (hospital en general). enero: Ianuárius (mensis, is m). enfermero: infirmárius, ii m. Sin: valetudinárius; aegrorum minister; infirmorum curator; nosócomus (- de hospital). enervado: enervis, e. enfermizo: aegrotícius, a, um. Sin: imbeenfant gaté: puer delicatus vel fastidiosus. 374 engomar cíllior; valetúdine infírmior. enfermo: aeger, aegra, aegrum; aegrotus, a, um; aegrotans, antis. Uso: - grave, aeger morbo gravi; - incurables, aegrotantes insanábiles; insanabíliter aegrotantes; - mental, mente aeger; - terminales, aegrotantes morientes; estar -, aegrotare; aegrotus sum. enfervorizar: excitare. Sin: accéndere, incéndere // enfervorizarse, ardéscere. Sin: fervéscere; incendi. enfeudado: infeudatus, a, um. Sin: feudali vínculo obligatus. enfeudar: infeudare. Sin: feudo investire; vínculo feudali obligare; óppidum vel regionem lege vectigali álicui attribúere. enfisema: emphysema, ătis n. Uso: - pulmonar, pulmonum emphysema; pulmonum inflátio; pulmonum alveolorum dilatátio. enfiteusis: emphyteusis, is f. Sin: ius emphytéuticum. Uso: dar en -, áliquid iure emphytéutico attribúere. enfrascar: vinum cóndere in lagoenas. Sin: (vinum) in flascis cóndere, recóndere, repónere; in oenóphora vinum infúndere, immíttere, ingérere. enfriamiento: frigidátio vel infrigidátio, onis f. Sin: refrigerátio; refrigescéntia; perfríctio. enfriar: frigidare. Sin: refrigerare. Uso: me enfrié, perfrictionem (mihi) contraxi. enganche: (pieza o aparato dispuesto para enganchar) uncus, i m // (acción de enganchar una cosa) v. acoplamiento. engañador: fraudator, oris m. Sin: deceptor, oris m. engaño: (falacia) dolus, i m. Sin: fraus, fraudis f; fallácia, ae f; decéptio, onis f. Uso: con -, per dolum // (mentira) mendácium, ii n // (error) error, oris m // - de los ojos, ludíbrium oculorum; reconocer su -, errorem suum agnóscere; deshacer un -, errorem aperire. engañoso: dolosus, a, um. Sin: fallax, acis. engastadura: inclúsio, onis f. Sin: insértio. enfiteuta: emphytéuta, ae m. engaste: pala, ae f. Sin: funda. enfitéutico: emphytéuticus, a, um. englobar: complecti. enflaquecer: macréscere, emacréscere. Sin: macéscere; graciléscere. enflaquecimiento: córporis attenuátio, extenuátio, tenuátio. Sin: mácies, ēi f. enfocar: Fotogr in foco óptico pónere. Sin: focussare. enfrascamiento: in oenóphorum (vel in oenóphora) vini infúsio. Sin: (vini) in phlascam (vel in phlascas) immíssio; (vini) in lagoenis (vel in oenóphoris, vel in phlascis) conditura. engolfarse: se immérgere. Sin: se ingurgitare // (fig, meterse mucho en una cosa, entregarse a ella por completo) - en los estudios, ábdere se lítteris vel in lítteras; haerere libris vel in libris; haerere lítteris vel in lítteris; doctrinae stúdiis se dare vel se dédere; - en los placeres, in voluptátibus volutare; - en los vicios, in vítia se ingurgitare; ingurgitare se in vitiorum volutabrum; in vitiorum caeno (vel volutabro) iácere. engomar: gummi (vel cummi, vel commi) 375 engordar illínere. vestire. engordar: tr pinguefácere. Sin: saginare. Uso: hacer -, obesare // intr pinguéscere; pinguis fio. Uso: empiezo a -, pinguis esse coepi vel incípio. enguijarrar: gláreā substrúere vel obrúere. enguirnaldar: sertis ornare. Sin: redimire. engullir, v. tragar. engranaje: (efecto de engranar) denticulátio, onis f. Sin: increnátio; denticulorum implicátio; rotarum denticulorum implicátio. Uso: diferencial: denticulátio differentialis // (conjunto de las piezas que engranan) machinamentum denticulatum vel dentatum. Sin: máchina denticulata; dentes vel dentículi mpl. Uso: - diferencial, anisócycla, orum npl // fig, - burocrático, administrativa machinátio vel máchina. engranar: dentículis implicari. Sin: rotarum dentículis implicari. engrapadora, v. abrochadora. engrasación: únctio, onis f. Uso: - de coche, (autocineti) ádipe únctio // (lubrificación) lubricátio, onis f. engrasador: adj unctórius, a, um ; sust unctor, oris m // (lubrificante) adj lubrificatórius, a, um; sust lubrificatórium, ii n. engrase: (engrasación) v. esta voz // (lubrificación) lubricátio, onis f. engripado: pituitosus, a, um. Sin: pituítā laborans; contagione gríppica vexatus. enharinar: farinam álicui vel álicui rei aspérgere. Sin: áliquem vel áliquid farinā aspérgere, conspérgere. enigma: aenigma, ătis n (dat abl pl -atis vel -átibus). Sin: ambages, um fpl; griphus, i m. Uso: adivinar un -, aenigma sólvere; ambages aperire. enigmáticamente: aenigmátice. Sin: ambígue; obscure vel obscúrius; perplexe; per ambages. enigmático: aenigmáticus, a, um. Sin: obscurus, perobscurus; ambíguus; perplexus; arcanus. Uso: cuestión -, quáestio ambígua, obscura, perplexa; palabras -, ambages, um fpl; ambígua verba; respuesta -, perplexum responsum. enigmatista: aenigmatista vel aenigmatistes, ae m. Sin: qui aenígmata solvit vel proponit; qui obscure lóquitur. enjabonadura: sapone lótio, lotura, lavátio, ablútio. engrosamiento: crassátio, onis f; crassamentum, i n. Sin: incrementum. enjabonar: saponare vel persaponare. Sin: sapone úngere vel lavare. Uso: - el cuerpo, corpus sapone illínere; - las manos, manus sapone confricare. engrudar, v. encolar. enjalbegado, v. enjalbegadura. engrudo: glútinum, i n. Sin: gluten, tĭnis n. enjalbegador: dealbator vel albator, oris m. Sin: albárius; albinus; tector. enguantar: (manum) digitábulis tégere vel 376 enotecnia enjalbegadura: dealbátio, onis f. Sin : cerussae indúctio, illítio, circumlítio. enjalbegar: dealbare // (fig, afeitar) fáciem fucare. Sin: fáciem pigmentis illinire. enjaular: cáveā (in cávea, in cáveam) inclúdere. Sin: in cávea cóndere; in claustrum inclúdere. enmascararse: personam súmere. Sin: personam sibi aptare // fig se assimulare; fíngere; osténdere; mentiri. enmienda: (satisfacción y pago del daño hecho) satisfáctio, onis f. ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subnigréscere; nigrum vel fuscum colorem álicui rei indúcere. enjoyar: gemmis ornare vel consérere. enofilia: oenophília, ae f. Sin: vini amor. enjuagar: abstérgere. Sin: elúere; perlúere; collúere; ablúere. enófilo: oenóphilus, i m. Sin: vini amator, cultor, studiosus. enjugamanos, v. toalla. enladrillado: pavimentum testáceum. enofobia: oenophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: vini horror. enladrillar: (pictis) latérculis constérnere. enofóbico: ad oenophóbiam pértinens. enlucir: illínere. Sin: incrustare. enófobo: oenóphobus. Sin: oenophóbiā affectus; vinífugax, acis; vinífugus. enlutar: nigro insigni ornare. Sin: nigrā notā ornare (vexillum). enóforo: (entre los antiguos, vasija destinada al vino) oenóphorum, i n. enmarcar: (in) forma inclúdere. Sin: marginare. Uso: - un cuadro, tábulam (in) forma inclúdere; tábulam marginare; cuadro enmarcado, tábula marginata. enología: oenológia sive -logīa, ae f. Sin: vini conficiendi et conservandi doctrina, sciéntia, disciplina; vinorum perítia. enmascarado: adj personatus, a, um // sust personatus homo. enológico: oenológicus, a, um. Sin: ad oenológiam áttinens. enmascaramiento: personae súmptio. Sin: vestis mutátio // fig dissimulátio, onis f. enólogo: oenólogus, i m. Sin: oenológiae studiosus; vinorum peritus, doctor, cultor; vini conficiendi et conservandi peritus. enmascarar: (en sentido propio) personam accommodare (aptare, applicare, impónere) álicui. Sin: personam alicúius cápiti impónere vel adícere // (en sentido fig) tégere; obtégere; occultare; dissimulare; praetéxere. Uso: - con la expresión del rostro lo que uno piensa, fronte occultare senténtiam. enometría: oenométria sive -metrīa, ae f. enométrico: oenométricus, a, um. enómetro: oenómetrum, i n. enotecnia: oenotéchnica, ae f. Sin: ars vinum 377 enredo ensayador: explorator, oris m. Sin: examinator; spectator; qui probat. faciendi. enredo: (nudo o intriga del poema épico o dramático o de la novela) nodus, i m. Sin: complexus vel nexus argumentorum. ensayar: tr probare. Sin: experiri; explorare; experimento spectari // intr se exercere. enrejado: (conjunto de rejas) retículum, i n. Sin: saepimentum cratícium; opus reticulatum; cancellatum vel clatratum opus; clathri vel clatri, orum mpl; cancelli, orum mpl // (pp de enrejar) cancellatus, a, um. Sin: cancellosus; cancellis instructus, munitus // (celosía) transenna, ae f // (emparrillado) cratis vel crates, is f. ensayismo: ars opusculorum altiore doctrina conscriptorum vel conscribendorum. enrocar: arroccare. ensayo: (examen, prueba de una cosa) experimentum, i n // (escrito breve destinado a un periódico o publicado por él, o formando libro con otros del mismo género) opúsculum, i n. Sin: libellus // (Quím, operación química que se efectúa para determinar la composición de los minerales) probátio, onis f. Sin: spectátio // (Quím, análisis rápido de un producto comercial para averiguar su grado de pureza) inspéctio, onis f. enroque: arroccátio, onis f. Uso: realizar el -, v. enrocar. ensabanar: línteis vel linteamínibus invólvere. ensacado: in cúlleo cónditus. Sin: in cúlleum insutus. ensacar: in cúlleum insúere. Sin: in cúlleo cóndere; in follem vel in folles confercire. ensalada: acetária, orum npl. Sin: ólera, um npl; herbae, arum fpl. Uso: - rusa, mixtura russa; ólerum mixtura russa; acetária ovis commixta Russorum more; - de frutas, poma concisa commixtaque in liquámine. ensaladera: vas óleri condiendo. Sin: scáphium vel scápium lactucárium. Uso: - de plata, scáphium lactucárium ex argento. ensambladura o ensamble: commissura, ae f. Sin: coniúnctio; coagmentátio; iunctura. ensañamiento: veheméntia, ae f. Sin: saevítia; immánitas. Uso: - terapéutico, veheméntia therapéutica. ensayista: opúsculi altioris doctrinae scriptor. ensayístico: ad artem opusculorum altiore doctrinā conscriptorum áttinens. ensenada: lítoris flexus (-us m). enseñanza: (acción y efecto de enseñar) institútio, onis f. Sin: erudítio. Uso: - activa del latín, activa linguae latinae institútio; escolar, institútio scholaris; - facultativa, institútio facultativa; - metódica, docendi rátio et via; rátio ac doctrina; - religiosa, institútio religionis vel religiosa; - de la doctrina cristiana, christianae doctrinae tradítio; - de lenguas por radio, linguarum institútio radiophónica; - del latín, institútio latina; linguae latinae institútio // (conjunto de conocimientos) - primaria, primera -, institútio elementária, primária; - media, - secundaria, segunda -, institútio secundária vel secundi órdinis; - superior, institútio superior. enseres: instrumenta, orum npl. Uso: - de es- 378 entintar cuela, instrumenta vel utensília scholástica; - de oficina, instrumenta offícii. ensillar: equum stérnere. Sin: equo sellam impónere; inícere equo ephíppium. fortitudo; ánimi robur. entérico: entéricus, a, um. Sin: intestinorum (gen). entablación: contabulátio vel tabulátio, onis f. Sin: contignátio. enteritis: enterites, -is vel -ĭdis f. Sin: tenesmus vel tenesmos, i m; intestini vel intestinorum inflammátio. entablado: tabulatum, i n. Sin: coassátio vel coaxatio; coassamentum. enterocele: enterocele, es f. Sin: intestinorum hérnia. entabladura, v. entablación. enterocélico: enterocélicus, a, um. Sin: qui enterocele laborat. entallador: scalptor, oris m. Sin: caelator; sculptor. entalladura: scalptura, ae f. Sin: sculptura. entarimado, v. entablado. enterocelitis: enterocelites, is f. Sin: ténuis intestini colique inflammátio; ténuis crassique intestini inflammátio. enteroflogía o enteroflogosis: enterophlogosis, -is f. Sin: intestinorum inflammátio. entarimar: contignare. Sin: tabulatum strúere. ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Supremo, supremum vel supernum Numen; summus Deus // (asociación) coetus, us m. Sin: consociátio // (institución) institutum, i n. enteropatía o enterosis: enteropathīa, ae f. enterostenosis: enterostenosis, -is f . enterotomía: enterotómia sive -tomīa, ae f. Sin: intestinorum séctio. enterotómico: enterotómicus, a, um. Sin: ad enterotómiam áttinens. entelequia: enteléchia sive entelechīa, ae f. entendedor: peritus, i m. Sin: intéllegens rerum aestimator. enterótomo: enterótomum, i n. entidad, v. ente. entenderse: - con alguien, consentire cum áliquo. entierro: funus, nĕris n. Sin: funerátio; exséquiae, arum fpl; fúnebris elátio. entendido: doctus. Sin: eruditus. enterectasia: enterectásia, ae f. Sin: intestinorum inflátio. entereza: (integridad) intégritas, atis f // (fig, constancia, fortaleza) constántia, ae f. Sin: entimema: enthymema, ătis n. Sin: commentum; commentátio. entintar: (manchar) atramento foedare // (cubrir con tinta) atramento oblínere vel instrúere. 379 entoldado entoldado: (toldo o conjunto de toldos colocados y extendidos para resguardar del sol) tentórium, ii n. Sin: velárium; vela, orum npl. entomología: entomológia sive -logīa, ae f. Sin: de insectis disciplina, doctrina, sciéntia. entomológico: entomológicus, a, um. Sin: ad entomológiam spectans. entomologista o entomólogo: entomólogus, i m. Sin: entomológiae peritus, cultor; insectorum studiosus. entonación: praecéntio, onis f. Sin: modus vel sonus vocis. entonar: praecínere. Sin: insonare. Uso: - un canto, cánticum impónere; - un salmo, impónere psalmum. entontecer: (poner tonto) obtúndere. Sin: hébetem fácere; ad hebetúdinem redígere; mentem (alicúius) hebetare, exinanire, extenuare // (volverse tonto) hebéscere. Sin: mente hebetari vel privari; hebes fio. entorpecimiento: torpedo, dĭnis f. entrada: (sitio por donde se entra) áditus (-us m) in (vel ad) áliquem locum // (principios de una comida) promulsis, ĭdis f. Sin: antecénium; gustátio; gustatórium // (billete que sirve para entrar en un teatro u otro sitio donde se dan espectáculos) téssera, ae f. Sin: tessérula; téssera vel tessérula aditialis; téssera ingressūs. Uso: - libre, áditus patet; - trucha, tessérula adulterata; - para el partido de esta tarde, téssera pro certámine vésperi spectando; reservar la -, tésseram aditialem praenotare // (vestíbulo) átrium, ii n. entramado: compactura, ae f. Sin: compáctio; compāges, is f; compositura // fig, - de complicidades, conspirationis iunctura. entrampar: in fóveam conícere. Sin: láqueo captare // fig áliquem decípere, delúdere. entrecano: semicanus, a, um. Sin: canescens; albescens. entredecir: (prohibir la comunicación con) interdícere. Sin: prohibere; vetare; praeclúdere vel interdícere áliquid álicui; interdícere álicui áliqua re // (poner en entredicho) v. entredicho. entredicho: (pp de entredecir) interdictus. Sin: prohíbitus; praeclusus; vétitus // (puesto en -) cui interdictum est áliqua re // (castigado con - eclesiástico) interdictus. Uso: personalmente -, personáliter interdictus // (prohibición de hacer o decir alguna cosa) interdíctio, onis f; interdictum, i n. Sin: prohibítio; vétitum // (censura o pena eclesiástica) interdictum, i n. Sin: sacrorum interdíctio; sacrificiorum interdíctio. Uso: personal, local, general, particular, interdictum personale, locale, generale, particulare; - de una comunidad, interdictum in communitatem; - de entrar en la iglesia, interdictum ab ingressu ecclésiae; castigar con - una ciudad, un templo, urbem vel civitatem, templum interdictione sacrorum punire; incurrir en -, in interdictum incúrrere; infligir el - a uno, álicui sacrifíciis interdícere; lanzar un contra, interdictum ferre in + ac; quitar o levantar el -, interdictum tóllere; sacrorum ius restitúere. entredós: (tira bordada o de encaje que se cose entre dos telas) paragáuda, ae f; paragáudis, is f. entrega: Impr fascículus, i m. Sin: artículus pártibus éditus. Uso: publicar por entregas, per intervalla édere // (acción de entregar) tradítio, onis f. Uso: la - de una plaza fuerte, dedítio óppidi. 380 envasado entregar: trádere. Sin: dare; dédere. Uso: - a los sospechosos de crímenes de guerra al tribunal de La Haya, de crimínibus belli suspectos in tribūnal haagense trádere // entregarse, se trádere. Sin: se dare; se dédere. Uso: - a la melancolía, a los placeres, al ocio, a los vicios, indulgere vel se dédere angóribus, voluptátibus, ignáviae, vítiis; - (rendirse) a alguien, se trádere álicui vel ad áliquem; - espontáneamente al tribunal, suā sponte tribunali se trádere // (confiar, encomendar) mandare. Sin: commíttere. entremés: promulsis, ĭdis f. Sin: gustatiúncula; gustátio; oblectamenta, orum npl. entremetimiento: interventus , us m. Sin: interposítio; intercéssio. entrenador: exércitor, oris m. Sin: exercitator; instructor; magister, tri m. Uso: - de un equipo, exercitator gregis vel turmae; - de futbolistas, pedilusorum exércitor. entrenamiento: (acción y efecto de entrenar o entrenarse) institútio, onis f. Sin: erudítio. Uso: - de animales, domitura, ae f // (preparación para un deporte o una competición) exercitátio, onis f (en algo, in áliqua re vel alicúius rei). entrenar: (ejercitar) exercere áliquem (in) áliqua re vel ad áliquid // entrenarse, exerceri; se exercere vel se exercitare (áliqua re vel in áliqua re). Uso: - en la carrera y en la lucha, exerceri currendo et luctando. (diálogo entre un representante de los medios de difusión y una personalidad) collóquium, ii n. Sin: interrogatórium; interrogátio; percontátio; collóquium percontativum, interrogatórium. Uso: - radial, radiophónica percontátio; radiophónicus congressus. entrevistador: percontator, oris m. entrevistar: (en el periodismo) percontari (áliquem de áliqua re, áliquid ab vel ex áliquo, áliquem áliquid). Sin: adire (vel vísere, vel convenire) áliquem ad percontandum; conventum vel divérbium habere cum áliquo // entrevistarse, cólloqui (vel convenire, vel cóngredi) cum áliquo. entronización: inthronizátio, onis f. entronizar: inthronizare. Sin: in throno pónere; in sólio collocare. entusiasmo: (exaltación del ánimo) fervor, oris m. Sin: ánimi ardor, inflammátio, permótio, alácritas; mentis ardor, incitátio; stúdium; enthusiasmus. Uso: propenso al -, ad ánimi ardorem proclívior // (exaltación emocional provocada por un sentimiento de admiración) el - de los espectadores, spectántium hóminum stúdium; stántium frémitus et stúdium; el - de los hinchas, fautorum clamor; clamosae ovationes. entusiasta: ardens, entis. Sin: fervens; inflammatus; stúdio incensus. enunciar: enuntiare. entrevista: (reunión concertada) collóquium, allóquium, ii n. Sin: collocútio, onis f. Uso: - psicológica, explorátio vel investigátio psychológica; hacer una -, in alicúius collóquium venire; venire in collocutionem cum áliquo; mantener una larga - sobre un asunto, cólloqui inter se multum de áliqua re; pedir una -, collóquium alicúius pétere // enuresia o enuresis: enuresis, is f. Sin: urinae incontinéntia. Uso: - nocturna, nocturna urinae incontinéntia. envasado: (in vas) infusus. Sin: immissus; ingestus. Uso: cerveza -, cervésia lagoenária. 381 envasador envasador: (que envasa) infusor, oris m. Uso: máquina -, máchina infusória // (sust, embudo grande) infundíbulum, i n. envoltura: involūcrum, i n; involucre, is n. Uso: - gaseosa, involucrum gásicum; - de los electrones, involucrum electronum. envasar: (in vas) infúndere. Sin: immíttere; ingérere. envolver: convólvere. Sin: complicare. envase: (acción y efecto de envasar) (in vas) infúsio. Sin: immíssio; ingéstio. Uso: - en tonel, in cupa vel dólio condítio, reposítio. envuelto: convolutus, a, um. Sin: complicatus. enyesadura: gypsátio, onis f. Sin: gypsi indúctio. envejecer: assenéscere. envenenamiento: venenátio, onis f. Sin: venefícium, ii n. Uso: - por gas, venenátio gasalis. envenenar: (volver venenoso) veneno contaminare vel inquinare // (matar) venenare. Sin: veneno interfícere // envenenarse, venenum súmere; veneno mortem sibi conscíscere. enyesar: gypsare. Sin: gypso crustare, incrustare, illínere. enzima: Quím énzyma, ae f; énzymum, i n. Sin: solúbile fermentum. Uso: - del jugo gástrico, pepsina, ae f ; - del jugo pancreático, tripsina, ae f. enzimático: enzymáticus, a, um. enzimología: enzymológia sive -logīa, ae f. envergadura: (de avión) tensura, ae; ténsio, onis f. envilecer: dedécoris labe áliquem affícere. Sin: turpitudinis máculā (vel notā) áliquem affícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam álicui inúrere // envilecerse, dedécoris labe se infícere. Sin: turpitúdinis máculā (vel notā) se infícere; dedécoris (vel turpitúdinis) notam sibi inúrere. eocénico: eocáenicus, a, um. eoceno: Geol adj eocáenicus, a, um. Uso: terreno -, eocáenica terra // sust eocaene, is, n; eocaene, es f. Sin: aetas eocáenica. epacta: epactae, arum fpl. Sin: dies epactae; ánnuae adiectiones lunares. epagógico: epagógicus, a, um. envío: míssio, onis f. Uso: gastos de -, expensae missionis; - contra reembolso, v. reembolso. envión: (carrera para el salto) impulsus, us m. Sin: ímpetus, us m. Uso: tomar -, ímpetum cápere; tomado el -, ímpetu capto. envoltorio: involūcrum, i n. Uso: - plástico, involucrum plásticum. epágogue: Filos epagōge, es f. Sin: indúctio; inductionis ratiocinátio; ratiocinátio per inductionem. epanadiplosis: Ret epanalepsis, is f. Sin: repetítio senténtiae vel verbi. epanalepsis, v. epanadiplosis. eparca: eparchus, i m. 382 epigrafista eparquía: epárchia sive eparchīa, ae f. epéntesis: epénthesis, is f. Sin: adiéctio lítterae vel sýllabae. epexégesis: epexégesis, is f. Sin: interpretátio; explicátio. epicardio: epicárdium, ii n. Sin: cordis involūcrum. epífisis: (pequeño órgano nervioso y glandular situado en el encéfalo) epíphysis, is f // (parte terminal de los huesos largos) epíphysis, is f. Sin: ossis caput. epifisitis: epiphysites, is f. epifonema: epiphonema, ătis n. Sin: exclamátio; acclamátio. epifragma: epiphragma, ătis n. epicarpio: epicarpus vel epicarpos, i m. Sin: exterior frúctuum pars vel membránula. epicentro: epicentrum, i n. Uso: - de un terremoto, terrae motūs epicentrum. epigástrico: epigástricus, a, um. epigastrio: epigástrium, ii n. epigénesis: epigénesis, is f. epicrasis: epícrasis, -is f. Sin: lenis curátio; mitigata curandi rátio. epigenético: epigenéticus, a, um. Sin: epigénesi ortus. epicrástico: epicráticus, a, um. Sin: lenis, e. epigenia, v. epigénesis. epicureísmo: epicureísmus, i m. Sin: Epicuri doctrina. epiglotis: epiglottis vel epiglossis, ĭdis f. Sin: artériae ásperae opérculum. epicúreo: epicurēus. epidemia: epidémia sive epidemīa, ae f. Sin: pestiléntia epidémica; lues (-is f) epidēma. epidémicamente: epidémice. Sin: epidémica contagione. epidémico: epidémicus vel epidēmus, a, um; epidemialis, e. Sin: contagiosus; pestíferus. Epifanía: Epiphánia sive -phanīa, ae f. Sin: Epiphánia, orum npl; Epiphániae, arum fpl; dies Epiphaniorum. Uso: fiesta de -, festum Epiphániae; festum “Epiphániae Dómini”; Theophánia sive Theophanīa, ae f, vel Theophánia, orum npl. epifenómeno: epiphaenómenon, i n. epiglotitis: epiglottites vel epiglossites, is f. Sin: epiglóttidis inflammátio. epígono: epígonus, i m. Sin: sectator, assectator. epígrafe: epígraphe, es f; epígrapha, ae f; epigramma, ătis n (gen pl -maton; dat y abl pl -mătis). Sin: títulus; elógium; inscríptio. Uso: - sepulcral, v. epitafio. epigrafía: epigráphia sive -graphīa, ae f. Sin: res epigráphica; inscriptionum ars vel doctrina; titulorum vel epigrámmaton stúdium. epigráfico: epigráphicus, a, um. epigrafista: (versado en epigrafía) epigraphista vel epigraphistes, ae m. Sin: epigram- 383 epigramatario matista; epigrammista; inscriptionum studiosus vel peritus. epigramatario: epigrammatárius, ii m. Sin: epigrapharum scriptor; epigrámmaton auctor. tularum liber. epistológrafo: epistularum auctor vel scriptor. epístrofe: epístrophe, es f. Sin: convérsio. epilepsia: epilépsia sive -lepsīa, ae f; epilepsis, -is f. Sin: morbus comitialis, caducus, maior, sónticus, sacer. epiléptico: epilépticus. Sin: comitialis; morbo comitiali (caduco, maiore, sóntico, sacro) laborans. epinicio: epinícion vel epinícium, ii n. Sin: epinícium carmen. epiquerema: epicherema vel epichirema, ătis n. Sin: syllogismi demonstrátio vel probátio. epistrófico: epistróphicus, a, um. epitafio: epitáphium, ii n. Sin: elógium; fúneris títulus; títulus sepulcri; títulus supremus. epitalamio: epithalámium, ii n. Sin: carmen nuptiale. epitelial: epithélii (= del epitelio). Sin: ad epithélium spectans. epitelio: epithélium, ii n. episcopado: episcopatus, us m. Sin: epíscopi dígnitas, munus, auctóritas, offícium, gradus, ordo // (conjunto de obispos) episcopatus, us m. Sin: epíscopi, orum mpl. episcopio: (palacio episcopal) episcópium, ii n. episodio: episódium, ii n. Sin: narratiúncula; embólium; peculiare factum // (digresión) digréssio, onis f; digressus, us m. Sin: excursus, us m. epitelioma: epithelioma, ătis n. epitomadamente: in epítomae (vel in epítomes) spéciem. epitomador: epitomator, oris m. Sin: breviator. epitomar: epitomare. Sin: in epítomam redígere. epítome: epítome, es f; epítoma, ae f. epistaxis: epistaxis, is f. Sin: haemorrhágia sive haemorrhagīa ex náribus. epistemología: epistemológia sive -logīa, ae f. epistemológico: epistemológicus, a, um. epistolar: epistolaris vel epistularis, e; epistolárius, a, um. epistolario: collectae epístulae fpl. Sin: epis- epizootia: epizoótia sive -zootīa, ae f. Sin: animálium pestis, contágio; lues (-is f) epizoótica // (glosopeda o fiebre aftosa) v. aftosa. época: aetas, atis f. Sin: aevum, i n ; tempus, pŏris n; témpora, um npl; épocha, ae f. Uso: - arcaica, clásica, humanística, aetas archáica, clássica, humanística; - moderna, haec (vel nostra, vel recens) aetas; nueva - política, novum aevum políticum; - de oro, áurea, quae dícitur, aetas; - del Renacimiento, 384 equipamiento tempus Renascéntiae; en nuestra -, hac aetate. epopeya: (poema extenso, de asunto heroico) epos indecl. Sin: epopaea, ae f; poëma (-ătis; dat y abl pl -tibus vel -tis n) vel carmen (-mǐnis n) épicum, heróicum vel herōum // (serie de sucesos heroicos) fórtia facta (-orum npl). Sin: res (rerum fpl) memoriā dignae; heróica, orum npl; egrégia vel pulchra facta. equidistancia: aequidilatátio, onis f. Sin: par vel aequum intervallum. aequilíbrium terroris; combinar en justo -, temperare (por ej, sonidos agudos con bajos, acuta cum grávibus) // (fig, ecuanimidad) aequálitas, atis f. Sin: aequilíbritas; ánimi moderátio et áequitas. Uso: - del alma, áequus ánimus; áequa mens; - de juicio, iudícii aequilíbritas // (fig, mesura) modus, i m. equilibrismo: petaurística (vel petauristae, vel petauristarum) ars. Sin: funámbuli vel funambulorum ars. equilibrista: petaurista vel petauristes, ae m. Sin: petauristárius; funámbulus; qui per extentum funem it. equidistante: aequidistans, antis. equimosis: ecchymōsis, is f. Sin: vibex vel vibix, īcis f; sugillátio; livor; sánguinis effúsio. equidna: echidna, ae f. equilibrado: libratus, aequilibratus, a, um; aequilībris, e // fig aequus; aequábilis; moderatus; temperatus; constans; cordatus; prudens; sápiens. Uso: criterio -, áequitas; discurso -, orátio constans; espíritu - , aequus ánimus; porte -, aequabílitas. equinoccial: aequinoctialis, e. Uso: círculo, línea -, círculus, línea aequinoctialis. equinoccio: aequinóctium, ii n. equinococo: echinococcus vel echinococcos, i m. equilibrar: aequare // equilibrarse, librari. equilibrio: aequilíbrium, ii n. Uso: - estable, aequilíbrium stábile vel constans; estar en -, librari; libramento stare; librari póndere; suis pondéribus librari; guardar, mantener el -, librare corpus; perder el -, labi; cádere; aequilibritatem amíttere; poner en -, librare // (fig, combinación ajustada de fuerzas o elementos) aequábilis compensátio. Sin: aequilíbritas; aequálitas (in áliqua re); aequilíbrium. Uso: - ecológico, aequilíbritas oecológica; - económico, aequabílitas oeconómica; rerum oeconomicarum aequabílitas; - físico y psíquico, córporis animique aequilíbritas; - social, cívium aequabílitas vel aequilíbritas; - de las fuerzas, vírium aequilíbritas; aequilíbrium vírium; - de los poderes, - político, poténtia par; - del terror, equinococosis: echinococcosis, -is f. equinodermo: adj echinodermáticus, a, um // sust echinoderma, ătis n. equinoftalmía: echinophthalmīa, ae f. Sin: palpebrarum inflátio vel inflammátio. equipaje: onus, óneris n. Sin: sárcina (-ae f) vel sárcinae (-arum fpl); impedimentum vel impedimenta. Uso: - de mano, manualis sárcina vel sarcínula; compartimiento, depósito de equipajes, sarcinárium; repositórium; receptáculum sarcinarum vel sarcinárium equipamiento: instrumenta, orum npl. 385 equipo equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f. Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - móvil de policía, promptíssima biocolytarum manus vel turma; securitatis custodum promptíssimum agmen // (en ciertos deportes, cada uno de los grupos que se disputan el triunfo) - de jugadores, lusorum manípulus vel manus (-us f); manípulus lusórius; lusorum agmen vel ácies; compañero de -, collusor sócius; - de fútbol, pedilusorum agmen; follilusorum turma; el - argentino, turma argentina; el - campeón, agmen óptimum; el contrario, adversi lusores; - vencedor, superatrix manus; manípulus lusória laude insignis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis; manus liverpulana; el - turinés “Iuventus”, grex taurinensis, cui nomen latinum “Iuventus”; su - favorito, turma quam díligit // (ropa con que se equipa un equipo deportivo) ornatus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, apparatus urinatoris; - de deporte, ornatus athléticus; - de esquí, apparatus nartatórius. equipolencia: aequipolléntia, ae f. Sin: aequivaléntia; aequipollens rátio. era: (extenso período histórico) aetas, atis f. Sin: aevum, i n; aera, ae f. Uso: - atómica, atómica aetas; aevum atómicum; - bizantina, aera byzantina; - cenozoica, terciaria, aetas caenozóica, tertiana; - colonial, colónicae dicionis aetas; - cristiana, christiana aetas; aera christiana; - electrónica, aetas electrónica; fascista, fascalis aetas; fascálium aevum; fascalis nóminis aetas; lictórii nóminis aetas; en el año I, II, III ... de la - fascista, anno a fáscibus restitutis (vel renovatis) I, II, III ...; - mesiánica, messiánica aetas; - mesozoica, aetas mesozóica; antes de la - cristiana, ante Christum natum (ante Chr. n.); de la - cristiana, post Christum natum (post Chr. n.); de los zepelines, aera zeppelínica // (espacio de tierra donde se trillan las mieses) área, ae f // (- de huerta) v. arriate. erario: (tesoro público) aerárium, ii n. Sin: aerárium públicum; pecúnia pública // (lugar donde se guarda) aerárium, ii n. Sin: aerárii locus. erase (Inform), borrar, suprimir: delere. Sin: erádere. equipolente: aequipollens, entis. Sin: idem valens. eremita, v. ermitaño. equirias: equíria, -ium vel -orum npl. eremítico: eremíticus, a, um. Sin: solitárius. equitación: (arte de montar a caballo) equitandi ars vel disciplina // (acción y efecto de montar a caballo) equitátio, onis f. Sin: equi vectátio; equitare (inf sustantivado). Uso: aficionado a la -, equitandi studiosus; maestro de -, equitandi magister; enseñar a uno la -, áliquem equo docere. eremitorio: erēmus, i mf. Sin: secessus, us m; recessus, us m; solitudo; locus solitárius; ascetérium. equivalencia, v. equipolencia. ergómetro: ergómetrum, i n. equivaler: aequipollēre. ergotismo: ergotismus, i m. equívoco, aequívocus, a, um. erica: erīca, ae f; erīce, es f. eretismo: erethismus, i m. ergógrafo: ergógraphum, i n. 386 erudito ericáceo: ericáceus, a, um. mis religionem extráhere. erisipela: erysípelas, atis n. errante: (que anda de una parte a otra sin fijarse en ningún sitio) errans, erráticus, errabundus. erística: erística, ae f. Sin: erística disputátio, ratiocinátio; captiosa, orum npl; captiosa ratiocinandi rátio. eritema: erythema, ătis n. Sin: cutis rubor. Uso: - solar, erythema solare. errata: mendum typográphicum; typográphica menda (-ae f). Sin: typógraphi (vel impressoris, vel typothetae) menda vel mendum. Eritrea: Erythraea, ae f. erróneo: erróneus, a, um. eritreo: adj erythraeus, a, um. Uso: mar -, pélagus erythraeum; Erythraeum mare // sust Erythraeus, i m. error: (concepto equivocado o juicio falso; acción desacertada o equivocada) error, oris m. Sin: erratum. Uso: - de imprenta, erratum typográphicum; - de máquina, mendum dactylográphicum; lleno de errores, mendis scatens; por -, errore; per errorem; salvo -, nisi fallor; nisi quid me fallit; caer en -, errare; in errorem rapi; cometer un -, errare, peccare; corregir los - de un escrito, scriptum emendare; corregirse de los propios -, errores depónere; ab erróribus discédere; escribir con muchos -, mendose scríbere; inducir a -, áliquem in errorem indúcere; liberar a uno del -, álicui errorem démere; señalar un -, mendum indicare // (cosa hecha erradamente) mendum, i n; menda, ae f. Uso: - de ortografía, scripturae mendum; - de métrica, prosódica menda; - de imprenta, v. errata; señalar un -, mendum indicare; ¡es un -!, hoc est mendum! eritrocito: erythrócytum, i n. erizo: (mamífero insectívoro) hystrix vel histrix, ĭcis f. Uso: (fig, cáscara gruesa y correosa de fruta) follículum armatum et spinosum. ermitaño: eremita vel anachoreta, ae m. Sin: solitúdinis íncola; homo solitárius. ermitorio, v. eremitorio. erótico: eróticus, a, um. Sin: amatórius. Uso: poesía -, amatória poēsis (- is f; ac -in); poëma eróticum. erotismo: erotismus, i m. Sin: eróticus morbus vel furor; erótica voluptas vel delectátio. erotomanía: erotománia sive erotomanīa, ae f. Sin: amatória deméntia, insánia; libídinis insánia, furor, deméntia. eructación, v. eructo. eructar: ructare. eructo: ructus, us m. Sin: ructátio, onis f; ructamen, mĭnis n. erotómano: erotomániā vexatus. erradicar: exstirpare. Sin: e radícibus evéllere. Uso: - el sentimiento religioso, religionem ex ánimis radícitus evéllere; ex áni- erudición: erudítio, onis f. Uso: - humanística, erudítio humanística. erudito: eruditus. Uso: - a la violeta, littério, 387 erupción onis m. erupción: erúptio, onis f. Uso: - cutánea, impetīgo, gĭnis f. ESA: Procurátio Spatialis Europaea. esbozar: adumbrare. esbozo: adumbrátio, onis f. Sin: adumbrata; lineamenta, orum npl. imago escabechar: in múria (vel in salsamento) cóndere. Sin: múriā (vel salsamento) condire, durare, conservare, asservare. escabeche: (salsa o adobo para conservar y hacer sabrosos los pescados y otros alimentos) múria, ae f. Sin: salsamentum // (pescado escabechado) durati múriā pisces. escabel: (tarima pequeña para que descansen los pies del que se sienta) scamellum vel scamillum, i n. Sin: scabellum; pedum recubatórium; apponendis pédibus scabellum. escabullirse: se apoculare; apoculari. Sin: fig, clam dígredi, se subdúcere, se abrípere; raptim furtimque abire. escafandra: scaphandrum, i n; scaphándrium, ii n; scaphandrus, i m. Sin: urinatoris tégimen (-mĭnis n); apparatus (-us m) urinatórius. Uso: - para viajes espaciales, scaphandrum siderálibus itinéribus aptum. escala: (sucesión ordenada, graduación) gradus, us m. Uso: - social, clássium sociálium gradátio; várii gradus (-uum mpl) vel órdines; el más alto peldaño de la - social, amplíssimus dignitatis gradus; alcanzar un peldaño más alto en la - social, altiorem gradum dignitatis cónsequi vel ascéndere; - de colores, colorum gradátio vel gradus (-uum mpl) // (Mús, serie de las siete notas musica- les) diagramma, ătis n. Sin: modulátio diatónica; sonorum gradátio, scánsio, gradus (uum mpl); septem discrímina vocum. Uso: cromática, dimidiati sonorum gradus // - sísmica, terrae mótuum gradus (-uum mpl); termométrica, - de temperaturas, gradus (uum mpl) thermómetri // (paraje o puerto donde toca de ordinario una embarcación o avión) návium vel aëronávium státio (- onis f). Uso: hacer - en Barcelona, Barcinone stationem fácere; Barcinonem appéllere vel appelli // (línea recta dividida en cierto número de partes iguales, en proporción con las unidades de medida) mensura, ae f. Sin: módulus. Uso: mapa con la - de 1:100.000, tábula in qua regionum spátia cénties milies sunt contracta vel ad cénties millésimam partem sunt redacta // fig, en gran -, ample, amplíssime; multum, plúrimum; longe lateque (a lo largo y a lo ancho, por todas partes) // - Mercalli, mercalliana metiendi (terrae motūs) rátio; - de Richter, richteriana metiendi rátio vel mensura; el terremoto alcanzó 8 grados en la - de Richter, terrae motus octavum gradum richterianae metiendi rationis (vel secundum richterianam metiendi rationem) consecutus est. escalador, ra: (deportista que practica la escalada) ascensor, oris m; ascenstrix, icis f. Sin: scandens. escálamo: scalmus, i m. escalar: ascéndere vel conscéndere. Sin: scándere. Uso: - los Alpes, Alpes scándere. escalera: scalae, arum fpl. Sin: gráduum séries. Uso: - excusada o falsa, scalae secretiore ámbitu; - móvil, rodante, mecánica, scalae volúbiles, móbiles,versátiles, automatáriae; ambulacra volubília vel mobília; - portátil, de mano, scalae portátiles, manuales; de avión, scalae aëronavis; - de caracol, de husillo, cóc(h)lea, ae f; scalae cochleatae; - 388 escandinavo de cuerda, scalae funales; scalae restículis confectae; - de seguridad, scalae securitatis causā dispósitae; - de servicio, scalae famulares, postīcae, postérulae; - de tijera o doble, scalae dúplices; por escaleras de caracol, per cóchleas; espacio o hueco en que se forma la - de un edificio, v. caja; fabricante de escaleras, scalárius, ii m; bajar las -, (per) scalas descéndere; subir las -, (per) scalas ascéndere. escalerilla: scálulae, arum fpl. Sin: breves angustaeque scalae. escalinata: scalária, ium npl. Sin: scalae, arum fpl; gradus, uum mpl; gráduum ordo; scalarum gradus (-uum mpl). escalmo, v. escálamo. escalofrío: tremor álgidus vel gélidus. escalón: (scalarum) gradus, us m. escalonamiento: intervallandi rátio. Sin: opportuna disposítio; ordo distributivus; methódica distribútio. escalonar: intervallare. Sin: per gradus dispónere; ordinatim distribúere. escandalizar: mali vel péssimi exempli esse álicui. Sin: malo (vel péssimo) exemplo esse álicui; offensioni vel offendículo esse álicui; offéndere áliquem áliqua re; in áliquo vel in áliqua re offéndere (intr); in offensionem alicúius incúrrere, cádere; exemplo álicui nocere; (en sentido religioso) scandalizare // escandalizarse por algo, áliqua re offendi. escándalo: (acción o palabra que es causa de que uno obre mal o piense mal de otro) offénsio, onis f. Sin: infámia; fácinus, nŏris n; flagítium; scándalum; res insignis infámiae; res mali (vel péssimi) exempli; malum (vel péssimum, vel pravum) exemplum. Uso: uno de los mayores - jurídicos, unum ex máximis scándalis rei iurídicae; con gran - de todos, magna cum offensione ómnium; piedra de -, lapis (-ĭdis m) offensionis; ¡qué -!, fácinus indignum! // (fig, alboroto, ruido grande) turba, ae f. Sin: tumultus, us m; concitátio; strépitus, us m; iúrgium, ii n. Uso: armar un -, strépere; strépitum édere vel fácere; armar escándalos, turbas effícere vel dare; tragóedias ágere, movere, excitare ; armar un - contra uno, in áliquem vehementer increpare vel ínvehi; armar - por una nonada, in re levi tumultum fácere; excitare fluctum in símpulo // (fig, asombro, admiración) stupor, oris m. Sin: admirátio. Uso. suscitar -, admirationem habere vel movere. escama: squama, ae f. escandalosamente: túrpiter. Sin: procáciter; inverecunde; flagitiose; malo (vel péssimo) exemplo. escamar: (quitar las escamas) desquamare. escamotear: auferre. Sin: clam asportare; intervértere; subtráhere. escanciador, ra: pocillator, oris m; pocillatrix, icis f. Sin: pincerna, ae m. escandaloso: turpis, e. Sin: flagitiosus; foedus; mali (vel péssimi) exempli; malum (vel péssimum) exemplum praebens. escanda: far, farris n. Escandinavia: Scandinávia, ae f. Sin: Scándia. escandalizador: mali exempli auctor. Sin: scándalum praebens. escandinavo: adj scandinavus vel scandinávius. Sin: scándius // sust Scandinavus, i m; 389 escandir Scandinávius, ii m. Sin: Scándius, ii m. vaporum. escandir: scándere. Sin: versus metiri; pédibus vel per pedes versus metiri. escápula: Anat scápula, ae f. escansión: scánsio, onis f. Sin: (pédibus vel per pedes) vérsuum mensurátio; syllabarum enumerátio. escapular: (perteneciente o relativo a la escápula) scapularis, e. Sin: scápulae (gen); ad scápulam pértinens. escaño: (banco) scamnum, i n. Uso: - de madera, scamnum lígneum. escapulario: (objeto de piedad) scapulare, is n. Sin: scapulárium; insigne, is n. Uso: - de la Virgen del Carmen, scapulare vel insigne Vírginis Carmelítidis. escapada: (visita muy breve) excúrsio, onis f. Sin: devérsio; excursus, us m; brevis excúrsio vel excursus. Uso: hacer una - a casa, al campo, a la ciudad, excúrrere (vel evolare) domum, rus, in urbem; hacer una - a casa de alguien, adire áliquem; excúrrere (vel evolare) ad áliquem. escaque: (cada una de las casillas del tablero de ajedrez o damas) tessella, ae f. Sin: plágula; aréola // (cuadrito o casilla que resulta de las divisiones del escudo) gentilícia tessella. escara: eschara, ae f. Sin: crusta. escaparate: (especie de alacena o armario con cristales para poner imágenes, loza, etc.) armárium vel repositórium vítreum. Sin: vitratum loculamentum; fenestra tabernária; v. vitrina // (hueco cerrado con cristales, en la fachada de una tienda, que sirve para exponer muestras de las mercancías vendidas en ella) vitrária, ae f. Sin: vitrata ostentátio; propositarum mércium speculária (-ium vel -orum npl); expositórium vítreum; monstrativus plúteus; monstrativum plúteum. escarabajo: scarabaeus vel scarabēus, i m. escaramuza: (combate ligero) procursátio vel concursátio, onis f. Sin: procursus, us m; leve vel párvulum próelium; minutum certamen; levis pugna. Uso: trabar una -, leve próelium consérere vel inire // (fig, riña o discusión poco violenta) levis conténtio vel rixa. Sin: medíocris certátio; parvi momenti dissénsio; disputatiúncula. escapatoria: devertículum, i n. Sin: effúgium; suffúgium; perículi remédium // fig devertículum, i n. Sin: effúgium; anfractus, us m; ambages, is f. Uso: escapatorias del derecho, iuris anfractus; buscar escapatorias, recurrir a escapatorias, tergiversari; devertícula (vel anfractus, vel ambages, vel devertícula et anfractus, vel devertícula et flexiones) quáerere vel exquírere. escaramuzador: procursator, oris m. escape: (fuga de gas) gásii emíssio // (dispositivo que permite la expulsión de los gases de la combustión de un motor) emissárium escarbadientes: dentiscálpium, ii n. escaramuzar: procursare; procursare in hostem. Sin: minutis próeliis pugnare; lévia certámina consérere; párvulis próeliis conténdere // fig cum áliquo de áliqua re conténdere. Sin: altercari; verbis decertare. escarapela: insigne, is n. Sin: lintéolum. escarbar: (dicho de pollos) fricare terram. 390 escenografía Sin: terram pédibus rádere; solum únguibus scálpere vel rádere; crúribus scálpere terram // (fig, inquirir curiosamente) áliquid scrutari. Sin: exquírere sive inquírere; indagare; pervestigare. escarcha: pruīna, ae f. Sin: gélidum; gelu. Uso: cubierto de -, pruinosus; pruīnis óbrutus. escatológico: eschatológicus, a, um. escena: (parte del teatro donde actúan los actores) proscáenium, ii n. Sin: púlpitum // (cada parte de una obra dramática) scaena, ae f. Sin: fábulae scáenicae pars // (fig, arte de la interpretación teatral) scáenica ars. Sin: theatrum // (fig, actividad, vida humana) scaena, ae f. Uso: entrar en la - política, scaenam políticam íngredi. escarda: runcátio, onis f. Sin: purgátio. escardadura, v. escarda. escardar: (terram) sarire vel sarrire. Sin: runcare; purgare. escardillar, v. escardar. escardillo: sárculum, i n; sárculus, i m. escarlata: (de color -) coccíneus vel cóccinus, a, um. Uso: color -, cóccinum; coccum; color coccíneus // (tela o paño de color -) coccum, i n. Uso: que va vestido de -, coccinatus. escenario: (lugar del teatro) scaenárium, ii n. Sin: scaena, ae f; púlpitum; proscáenium sive proscénium; scaenae, arum; scaenae tabulatum. Uso: aparecer en el -, salir al -, (in) scaenam prodire; salir, retirarse del -, a (vel ex, vel de) scaena abire; de scaena decédere; scaenam relínquere // (caracterización del escenario) scáenicus apparatus (-us m). Sin: scaenae ornatus. Uso: armar el -, scáenicum apparatum instrúere; cambiar el -, scáenicum apparatum mutare, commutare; mutare spéciem ornationis // fig, - de francachelas, libídinum deversórium vel diversórium; - de la guerra civil, civilis belli arena vel harena; en el - del mundo, in theatro orbis terrarum; en mi -, in arena mea. escarlatina: (enfermedad febril) scarlatina, ae f. Sin: febris rubra vel purpúrea // (tela de lana de color carmesí) v. carmesí. escenarista: Cinem auctor cinematográphicus. escarpa: (declive del terreno) declívitas, atis f. escénico: scáenicus. Sin: scaenalis, e; scaenárius. escarpín: calcéolus, i m. Sin: diábathrum. escenificación: in actus dedúctio. Sin: fábulae ad scaenas dedúctio. escatimar: parvéscere. Sin: nímium parce fácere (rem); avare vel sórdide uti (re); sórdide se gérere; tenacem (vel sórdidum, vel illiberalem) esse. Uso: - la comida, defraudare (se, áliquem) victu vel cibo; - los gastos, sumptus circumcídere; circumcídere omnem impensam. escatologia: eschatológia sive -logīa, ae f. escenificar: in actus dedúcere. Sin: scáenicae actioni aptare; in scaenas distribúere. escenografía: (arte de proyectar o realizar decoraciones escénicas) scaenográphia sive scaenographīa, ae f. Sin: scáenica vel scaenária ars; pingendarum scaenarum ars; theatrálium apparátuum ars // (conjunto de 391 escenográficamente decorados en la representación escénica) scaenográphia, ae f. Sin: scáenicus vel theatralis apparatus (-us m); ornatus scaenae; scaenarum pictura, exornátio, apparatus. escenográficamente: scaenográphice. escenográfico: scaenográphicus, a, um. Sin: ad scaenográphiam pértinens; ad scaenas áttinens. escenógrafo: scaenógraphus, i m. Sin: scáenicus exornator, instructor; scaenarum ártifex, pictor, moderator, auctor, fabricator; scaenárius ártifex; pictor scaenárius; theatralis apparatūs procurator vel rector. escepticismo: (doctrina epistemológica) scepticismus, i m. Sin: scepticorum doctrina, philosóphia, rátio; Pyrrhonis doctrina; de cognitiónibus omnibus dubitátio; omnem veritatem desperántium doctrina // (cualidad de escéptico) scéptica rátio. Sin: dubitátio; de rebus ómnibus dubitátio; de ómnibus dubitántium rátio; ambigendi stúdium; semper ambigendi stúdium vel voluntas; incredúlitas; incrédulus ánimus; diffidéntia. Uso: con -, dubitanter; scepticorum more; pyrrhoneorum more; recibió la noticia con -, rem dubitanter accepit. escéptico: (que profesa el escepticismo) scépticus. Sin: in ómnibus dúbitans; de cognitiónibus ómnibus dúbitans; de (vel in) rebus ómnibus incrédulus; omnem veritatem despērans; veritatis absolutae improbator; certae conclusionis aspernator. Uso: es un -, de ómnibus rebus dúbitat // (fig, que no cree o afecta no creer en determinadas cosas) incrédulus. Sin: ad credendum segnis. esclavina: chlamis vel clamis, ĭdis f. Sin: pallíolum. um. Sin: ad servitutis institutum spectans // sust venalícius, venaliciárius, ii m. Sin: mercator venalícius vel venaliciárius; servitutis fautor; servorum (vel mancipiorum vel mancupiorum) mercator, negotiator, vénditor; servitutis instituti fautor vel propugnator. esclavo: servus, i m. Sin: mancípium vel mancúpium. Uso: mercado de esclavos, venaliciária, ae f; venalícium, ii n; negotiátio venaliciária; mancipiorum (vel mancupiorum, vel servorum) nundinátio, negotiátio, mercatura; ejercer el comercio de esclavos, venaliciáriam exercere; hacer comercio de esclavos, mancipiorum mercaturam (vel nundinationem, vel negotiationem) fácere. esclerénquima: schlerénchyma, ătis n. escleritis, v. esclerotis. escleroma: (enurecimiento de la piel en recién nacidos) scleroma, ătis n // (esclerosis) v. esta voz. esclerométrico: sclerométricus, a, um. Sin: ad sclerómetrum pértinens. esclerómetro: sclerómetrum, i n. esclerosis: sclerosis, is f. Sin: durítia, ae f; duríties, ēi f; duramentum; texturarum durítia. Uso: - coronaria, tuberosa, sclerosis coronária, tuberosa. escleroso: adj scleróticus, a, um. Sin: durus; durescens // sust sclerosi laborans vel vexatus. esclerótica: sclerótica, ae f. Sin: sclerótica membrana vel membránula; óculi túnica vel tunícula. esclerótico: scleróticus, a, um. Sin: ad scleróticam áttinens. esclavista: adj venalícius vel venaliciárius, a, 392 escoplear escleroticotomía: scleroticotómia sive -tomīa, ae f. Sin: sclerotómia; scleróticae (scleróticae membranae vel membránulae; oculorum túnicae vel tunículae) incísio. esclerotitis: scleróticae (vel oculorum túnicae) inflammátio vel inflátio. escolástico: (adj, relativo a la escolástica) scholásticus, a, um. Uso: disputa -, controvérsia scholástica; escritor -, scriptor scholásticus; filosofía -, philosóphia scholástica; filósofo o teólogo que sigue la escolástica, scholásticus, i m // (relativo a las escuelas) scholásticus, a, um. Sin: scholarum (gen pl). Uso: disciplina -, disciplina scholástica. esclerotomía, v. escleroticotomía. escoliador, v. escoliasta. esclusa: claustrum, i n. Sin: cataracta, ae f; cataractes, ae (ac -en) m. escoba: scopae, arum fpl. Sin: everrículum, i n. escobilla: (cepillo para limpiar) scópula, ae f; scópulae, arum fpl // Electr, electricitatis demptrum (-i n). Sin: pantógraphum. escobillón: (cepillo para barrer el suelo) v. escobilla. escocés: adj scóticus, a, um // sust Scotus, i m. Escocia: Scótia, ae f. escofina: scóbina, ae f. Sin: rádula. escolapio: scholarum piarum sodalis (-is m). Sin: e scholis piis sodalis; sodalis calasanctianus. escolar: adj scholaris, e. Sin: scholae (gen); discípuli próprius; ad discípulum spectans. Uso: año -, annus scholaris // sust scholaris, is m. Sin: scholásticus; discípulus; auditor. escolaridad: - obligatoria, frequentátio scholarum coactiva. escolástica: (escolasticismo) scholástica, ae f. Sin: philosóphia vel theológia scholástica, vel scholarum. escoliasta: scholiastes, ae m. Sin: interpres, ĕtis; explicator. escoliosis: scoliosis, is f. Sin: spinae dorsi curvátio vel cúrvitas. escolopendra: scolopendra, ae f. escombros: rúdera, um npl. Sin: coacervus fragmentorum; relíquiae. esconder: occultare. Sin: celare; cóndere. Uso: el que esconde, abscónditor, oris m // esconderse: se ábdere (in + ac; in + abl; post + ac). Sin: occultari vel se occultare (abl; in + abl; post + ac); se recóndere (in + ac.); ócculi vel se occúlere (in + ac). Uso: - en los bosques, in silvas se ábdere, se abstrúdere, se occúlere; estar escondido, latere; permanecer escondido, latitare // (acción de -) abscondítio, onis f . escondite: (juego) lusória sui occultátio. Sin: lúdicra latebrarum petítio. escopeta: sclopetum, i n. Sin: manuballista; manuballista ignívoma. Uso: - de dos cañones recortados, manuballista cum géminis tubis truncis; - para cazar, manuballista venatória; cañón de -, (manuballistae) tubus. escopetazo: iactus sclopetárius. escoplear: (hacer corte con escoplo) scál- 393 escoplo pere. Sin: incídere // (hacer agujero con escoplo) (scalpro) forare, perforare, pertúndere. que se presenta escotada por atrás, múlier tergo (vel dorso) retecto (vel nudo, vel nudato) incedens vel ámbulans. escoplo: scalprum, i n. escorbútico: scorbúticus, a, um. Sin: stomácace correptus; scorbuto affectus vel laborans. escorbuto: scórbutus, i m; scórbutum, i n. Sin: stomácace, es f; scelotyrbe, es f. escoria: retrimentum, i n. escote: vestis collum ac pectus, vel médium corpus, vel tergum (vel dorsum) rétegens; collum ac pectus (...) nudatum; anterior vestis ámbitus apertus (- por delante), postérior vestis ámbitus apertus (- por la espalda) // (parte proporcional que cabe a cada uno por razón del gasto hecho en común) collecta, ae f. Sin: sýmbola, ae f. Uso: pagar el -, collectam dare; hacer pagar el -, sýmbolam exígere ab áliquo. escorpión: scórpio, onis m. escotilla: ostíolum, i n. Sin: valvae, arum fpl; constrati ostíolum. Escorpión: Scórpio, onis m. escorzo: obliqua imago. Sin: catágrapha, orum npl. Uso: en -, in obliquo atque ex transverso. escota: (cabo con que se atiesan las velas) pes, pedis m. escotadura: vestimenti apértio. Uso: - excesiva, (anterior vel posterior) vestis ámbitus apertus nimis. escotar: retégere. Sin: nudare (collum ac pectus, el cuello y el pecho; médium corpus, la cintura; tergum vel dorsum, la espalda). Uso: - un vestido (por la parte del cuello y del pecho, de la cintura, de la espalda) vestis collum ac pectus, médium corpus, tergum vel dorsum retégere; vestido escotado, vestis quae collum ac pectus (...) rétegit; vestis collum ac pectus (...) rétegens; mujer escotada por delante, múlier nudo collo pectoreque; múlier collo pectoreque retecto vel medio córpore nudato; mujer escotada por atrás, múlier tergo retecto (nudo, nudato); mujer que se presenta escotada por delante, múlier collo pectoreque retecto vel médio córpore nudato incedens vel ámbulans; mujer escotillón: (puerta cerradiza en el suelo) ostíolum pénsile vel versátile. Sin: ianua pénsilis vel versátilis; valvatum pavimenti foramen (-mĭnis n); valvata tabulati forícula. escribanía: (oficio de los escribanos) scribae munus vel offícium // (oficina del escribano) scriptórium, ii n. Sin: offícium scriptórium; scribae offícium; scriptória mensa; tábula litterária. escribano: scriba, ae m. Sin: scriptor. escribir: - a máquina, dactylográphico vel dactýlico prelo scríbere; machínulā scriptóriā exarare. Uso: - a menudo, frequenter scríbere; - con garabatos, conscribillare; - de prisa, raptim vel properanter scríbere; escribí más de lo que debía, plura scripsi quam débui. escrito: scriptum, i n. Sin: scriptura, ae f. Uso: por -, scripto. escritor: (persona que escribe) scriptor, oris m. Sin: qui scribit // (autor de obras escritas o impresas) scriptor, oris m. Sin: auctor. Uso: 394 escrupuloso - latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor politíssimus; - de agricultura, rerum rusticarum scriptor; - de historia, rerum scriptor; rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento, renascéntium litterarum scriptor; los - de entonces, témporum illorum scriptores; los posteriores, scriptores aetate posteriores vel inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -, scríbere; volverse -, ad scribendum vel ad scribendi stúdium se conferre; ánimum ad scribendum appéllere, applicare; se ad scribendum applicare. hecho) scripturā condúcere. Sin: sýngraphā obstríngere // (contratar a un artista, especialmente de teatro) ascríbere vel conscríbere. Sin: scripturā condúcere. escriturista: scripturista, ae m. Sin: Sacrarum Scripturarum peritus; Sacrorum Librorum sciens. escrófula, escrofulismo, escrofulosis: scrófula, ae f; scrófulae, arum. Sin: struma, ae f. escrofuloso: scrofulosus. Sin: strumosus; scrófulis plenus; scrófulis laborans vel affectus. escritora: scriptrix, īcis f. Sin: quae scribit. escritorio: (despacho) scriptórium, ii n. Sin: conclave scriptórium; graphēum; offícium tractatórium // (mueble) mensa scriptória. Uso: - pequeño, ménsula scriptória. escritorzuelo: scriptor ineptus vel ineptíssimus. escritura: (acción de escribir) scríptio, onis f. Sin: scriptura // (forma o arte de escribir) rátio vel modus scribendi. Sin: scripturae genus; lítterae, arum fpl; litteratura, ae f // (escrito) scriptum, i n. Sin: scríptio; scriptura. Uso: error de -, scripturae mendum // (obra escrita) scriptum, i n. Sin: liber, bri m. Uso: Sagrada -, Sacra Scriptura; Biblia, orum npl; Sacrae Scripturae, Lítterae, Páginae; divinae lítterae; divini libri; lítterae sanctae // (sistema de signos utilizado para escribir) scriptura. Uso: - cuneiforme, demótica, hierática, jeroglífica, glagolítica, lineal, scriptura cuneiformis, demótica, hierática, hieroglýphica, glagolítica, linearis; - taquigráfica, stenogramma, ătis n. escrituración: auctoramentum, i n. Sin: ascríptio; conscríptio; scríptio; condúctio. escriturar: (hacer constar con escritura pública y en forma legal un otorgamiento o un escrúpulo: scrúpulus vel scrípulus, i m. Sin: scrúpulus et dubitatio. Uso: - de conciencia, relígio, onis f; con mucho -, v. escrupulosamente; por exceso de escrúpulos, nímia religione; sin -, sine scrúpulo; sine ulla religione; hombre lleno de escrúpulos, religiosíssimus homo; hombre sin escrúpulos, homo nulla religione astrictus // hacer venir los escrúpulos a uno, scrúpulum vel religionem álicui inícere; álicui religionem afferre; librar a uno de los -, álicui scrúpulos ex ánimo evéllere; scrúpulos exímere álicui; me queda un solo -, mihi unus scrúpulus restat; tener -, religioni habere; tengo - de hacer esto, religioni hábeo hoc fácere; no tener -, no hacer - de ..., non habere religioni; no tiene -, nullo tenetur scrúpulo. escrupulosamente: scrupulose. Sin: religiose, religiosíssime; diligenter, diligentíssime; exacte, exactíssime; accurate, accuratíssime. escrupuloso: scrupulosus. Sin: religiosus. Uso: ser -, assiduā scrupulorum moléstiā agitari; consciéntiae angore sollicitari; ser muy -, religione terreri; officiorum religione terreri // (fig, exacto, minucioso) scrupulosus. Sin: religiosus; díligens; accuratus. Uso: diligencia -, 395 escrutador summa vel accuratíssima diligéntia; escritor muy -, religiosíssimus auctor. escrutador: (que examina con cuidado algo) scrutator, oris m. Sin: indagator; investigator; explorator // (el que en las elecciones cuenta y computa los votos) (suffragiorum) diríbitor, oris m. Sin: (suffragiorum) computator. escrutar: suffrágia computare. Sin: rationem suffragiorum dúcere vel habere. escrutinio: (examen y averiguación exacta) scrutínium, ii n. Sin: scrutinátio // (votación o elección) suffrágium, ii n. Uso: - secreto, tácita suffrágia; con - secreto, occultis suffrágiis // (reconocimiento y cómputo de los votos) diribítio, onis f. Sin: diribítio suffragiorum; suffragiorum rátio vel computátio. Uso: hacer el -, diríbere; suffrágia diríbere, computare; suffragiorum rationem habere. escuadra: (cuadrilla de personas) v. cuadrilla // (corto número de soldados) agmen, mĭnis n. Sin: manus, us f; parva manus; manípulus; praesídium, ii n. Uso: - volante, praesídium promptum // (conjunto de buques) classis, is f // (instrumento) norma, ae f. Uso: - de box, norma búxea. escuadrilla: (de buques) classícula, ae f. Sin: návium turma // (de aviones) classícula aéria. Sin: aviárius manípulus; velivolorum turma. Uso: - de bombardeo, cohortícula ignífera vel incendiária. escuadrón: turma, ae f. Uso: - de coraceros, loricatorum turma. escucha: audiéntia, ae f. Sin: audítio. Uso: atenta, díligens audítio; - de la palabra de Dios, audítio verbi Dei. escudar: (amparar con el escudo) scutare // (fig, resguardar o proteger) tégere vel proté- gere. Sin: munire; tutari. escudete: (objeto semejante a un escudo pequeño) scútulum, i n. escudilla: scutella, ae f. Sin: scútula; camella; cótula vel cótyla; catillus vel catillum; catínulus; gábata. escudillar: (echar en escudillas) in scutellas distribúere vel fúndere // (fig, contar lo que se sabe; no guardar secreto) exprómere. Sin: aperte dícere; in médium proferre; ante pedes effúndere. escudo: (arma defensiva) scutum, i n (grande, rectangular); clípeus, i m, clípeum, i n (pequeño, ovalado); parma, ae f (pequeño, redondo); pelta, ae f (pequeño, en forma de media luna); cetra, ae f (pequeño, en forma de cítara). Uso: armado o provisto de -, scutatus; clipeatus, parmatus, peltatus, cetratus; scuto, clípeo, parmā, peltā, cetrā tectus // (de armas, blasón) insigne, is n. Sin: stemma, ătis n; gentilícium insigne // (moneda antigua) scutatum, i n. Sin: (scutatus) nummus. Uso: - de plata, nummus argénteus. escuela: schola, ae f. Sin: ludus; discendi ludus. Uso: - de párvulos, infántium ludus; ludus parvorum puerorum; - primaria, ludus litterárius vel elementárius; schola litterária; schola fundamentalis; scola elementária; elementorum (vel primordiorum, vel rudimentorum) ludus; - secundaria, schola media; schola médii vel secundi órdinis; médii órdinis ludus; - normal, schola magistris conformandis; schola ludi magistris instituendis vel efformandis; schola magistris elementárii ludi formandis; - superior, schola superior; altior schola; schola maiorum disciplinarum; ingenuarum litterarum vel disciplinarum ludus // - católica, schola cathólica; - clásica, schola clássica; - confesional, schola confessionalis; - estatal, pública schola; pública ci- 396 escúter vitatis schola (= schola pública gestionis officialis); - experimental, schola experimenti grátiā cóndita; - humanista, schola humanistica; - industrial, institutum indústriae ártibus docendis; schola quā artes quaestuosae docentur; - internacional, schola inter gentes instituta; - militar, ludus militaris; - mixta, schola promíscua vel communis; - privada, schola privata (= schola pública gestionis privatae, si es oficialmente reconocida); - pública, schola pública; - técnica, schola ártium technicorum; schola artibus exercendis; - vespertina, schola vespertina // - de artes y oficios, schola quā artes et artifícia docentur; de baile, ludus saltatórius; saltationis ludus; de comercio, rerum mercandarum schola; schola de rebus mercandis; schola commércio ordinando moderandoque; - de conducción de automotores, schola autocinética; autoraedae gubernandae schola; - de corte, schola panno secando ad vestes; - de dibujo, schola diágraphes, vel gráphices, vel delineationis; - de enfermería, schola aegrorum ministris instituendis; - de gimnasia, gymnásium; - de latín, schola linguae latinae; - de música, ludus músicus; - de niñas, schola ad puellas erudiendas destinata; - de pintura, pictorum schola; - de poesía, poëtarum schola vel disciplina; tipo de -, scholarum genus vel ordo // (fig, que alecciona o da ejemplo) - de corrupción, nequítiae officina; la - de la experiencia, usus, us m; - de imprudencia, imprudéntiae ludus; en la - de la naturaleza, naturā magistrā; en la - de la pobreza, paupertate magistrā // alumnos de las - primarias, discípuli (vel alumni, vel púeri) elementárii; alumnos de las - medias, médii órdinis discípuli; alumnos que frecuentan - superiores, discípuli scholas altiores obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam aperire; cursar la - primaria, in litterárium ludum itare; cursar la - media, médii órdinis scholam celebrare; cursar - superiores, altiores scholas obire; scholas maiorum disciplinarum obire; frecuentar la -, in ludum vel in scholam itare; frecuentar una - de latín, scholam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi vel scholae aedifícium, sedes, domicílium. esculpir: scúlpere, inscúlpere. Sin: fíngere; effíngere. Uso: imagen, figura esculpida, imago sculpta; simulacrum sculptum; estatuas esculpidas por uno, signa ab áliquo facta vel expressa; - algo en bronce, áliquid aere fíngere; - algo en cera, áliquid e cera fíngere; - en mármol, signum e mármore formare; estatua esculpida en mármol, signum marmóreum , vel e mármore effectum // fig, - algo en la mente, áliquid áltius (vel pénitus) in ánimo fígere; esto se halla esculpido en mi mente, hoc ínsidet in memória mea; huius rei memória mihi in mente haeret vel fixa est. escultismo: puerorum exploratorum motus (-us m). escultista: adj ad motum exploratorum pértinens // sust adulescens explorator m; adulescens exploratrix f. Sin: sodalis explorator; sodalis exploratrix. escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: de estatuas, statuárius; statuarum ártifex; qui statuas fingit. escultura: (arte de esculpir o tallar) sculptura, ae f. Sin: ars sculptória vel statuária; ars sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi // (obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera, tectónica sculptura; lígneo sculptura. escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vásculum. Sin: cápsula vel capsella inspuendo; sputis excipiendis cápsula. escúter: autobirótula, ae f. Sin: birótula automatária; automotória bicýclula; parva vel minuta bírota automatária; v. motocicleta. 397 esdrújulo esdrújulo: (de vocablo) proparoxýtonus, a, um. Sin: antepaenúltimam sýllabam ácuens; (de verso) hypérmeter, tra, trum. esencia: (lo que constituye la naturaleza de una cosa) esséntia, ae f. Sin: natura; natura et vis. Uso: la - divina, natura divina; la - de algo, quod est áliquid (en expresión interrogativa, quid vel quale sit áliquid) // (la parte más importante en una cosa) vis. Sin: quod praecípuum (vel máximum) est in áliqua re. Uso: la - de la amistad, ipsa amicítia; la - de la cosa, res ipsa; en su -, génere ipso; per se ipsum; indagar la - de las cosas, quale quidque sit perspícere // (extracto) sucus, i m. Sin: expressus sucus; liquor, oris m; liquor tenuíssimus. Uso: - perfumada, unguentum; odor; de sésamo, sucus ex sésama (vel ex sésamo) expressus; - de rosas, sucus rosae. esencial: (de la esencia de una cosa) essentialis, e. Sin: ad esséntiam vel ad rem ipsam pértinens; in alicúius rei natura pósitus; cum re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindible) necessárius, a, um. Uso: esto es lo - para mí, hoc mihi máxime necessaríum est // (principal) primus, a, um. Sin: praecípuus; princeps; potíssimus; máximi momenti vel máximo momento; caput. Uso: condición -, condício prima; rei summa; res máximi momenti; lo -, el punto capital, caput, cápitis n; summa, ae f; res summa vel prima; quod est primum vel potíssimum; ser un elemento para ..., máximo momento esse ad + ac; lo es que ..., primum ac potíssimum ómnium est (+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+ subj); hay que ver dónde está lo -, videndum est ubi sit rei summa; lo - para el orador es ..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo -, cápita rerum expedire. esencialmente: essentiáliter. Sin: re ipsa; ipsā rei naturā; secundum esséntiam. esenios: esseni, orum mpl. esfera: - de reloj, horológii frons, discus; horarum index; numeralis orbículus // (fig, ámbito; espacio a que se extiende o alcanza la acción o el influjo de algo) sphaera, ae f. Sin: província. Uso: - concreta de derechos, certa definitaque iuris província; - personal, sphaera personalis; la - del espíritu, spíritūs sphaera. esférico: (Dep, balón en el juego de fútbol) v. balón. esferoidal: sphaeroidalis, e. Sin: sphaeróidis instar. esferoide: sphaeróides, is f. Sin: globus sphaerae símilis. esfigmófono: sphygmóphonum sive -phōnum, i n. esfigmografía: sphygmográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cordis púlsuum rátio. esfigmográfico: sphygmográphicus, a, um. Sin: ad shygmográphiam spectans. esfigmógrafo: sphygmógraphum, i n; sphygmográphium, ii n. Sin: cordis púlsuum calculatórium vel máchina calculatrix. esfigmograma: sphygmogramma, ătis n. esfigmología: sphygmológia sive sphygmologīa, ae f. esfigmólogo: sphygmólogus, i m. esfigmomanometría: sphygmomanométria sive -metrīa, ae f. esfigmomanómetro: sphygmomanómetrum, i n. 398 esmaltado esfigmometría: sphygmométria sive -metrīa, ae f. esfigmómetro: sphygmómetrum, i n. Sin: aemodynamómetrum; instrumentum sánguinis préssui metiendo; instrumentum sánguinis pressioni metiendae. esfigmoscopia: sphygmoscópia sive -scopīa, ae f. nista, ae m; battuator; armorum doctor; artis gladiatóriae magister; normas de la -, gladiatóriae artis dictata vel leges // adiestrarse en la -, gládiis exerceri; gladiatória arte exerceri; aprender la -, gladiatóriam artem díscere; enseñar a uno la -, áliquem armis docere; áliquem gladiatóriam artem docere; practicar la -, armis lúdere; hastis concertare; arte gladiatória lúdere vel concertare. esgrimidor: gladiator, oris m. Sin: gladiatóriae artis lusor; artis gladiatóriae peritus vel peritíssimus. esfigmoscópico: sphygmoscópicus, a, um. esfigmoscopio: sphygmoscópium, ii n. esfuerzo: nisus, us m. Uso: - colectivo, sócia compositaque ópera; común - ético, moralis communis nisus; aunar los -, labores simul suscípere. esfumar: (rebajar los tonos) - los colores, colores dilúere, extenuare, stínguere, velare // esfumarse (en sentido fig) evanéscere. Sin: defervéscere; deflagrare; detuméscere. Uso: se esfumó su ira, illius ira defervit vel deférbuit; se esfuman los odios, ódia detumescunt. esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pictura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta; gráphica pictura vel imago; figura gráphio inscripta vel exarata. esgrafiar: picturam inscúlpere. Sin: figuram gráphio inscríbere vel exarare. esgrima: (arte de manejar la espada, el sable y otras armas blancas) gladiatura, ae f. Sin: ars battuendi vel batuendi; ars gládii; armorum ars; ars gladiatória; ars digladiandi. Uso: certamen de -, gladiatórium certamen; certamen digladiandi; escuela de -, gladiatórius ludus; - con florete, con espada, con sable, certamen digladiandi rúdibus ferreis, adhíbito gládio, adhíbito ense falcato; espectáculo de -, spectáculum gladiatórium; maestro de -, la- esgrimir: battúere vel batúere. Sin: armis uti vel certare. esgrimista, v. esgrimidor. eslabón: (hierro con que se saca fuego del pedernal) igniárium, ii n. Sin: ignitábulum. eslalon, v. slalom. eslavista: rerum slavicarum studiosus vel peritus. eslavo: adj slavus, slávicus, a, um // sust Slavus, i m. eslovaco: adj slovakus, slovacus, slovachus, a, um. Uso: República -, Respública Slovaca // sust Slovacus vel Slovakus, i m. Eslovaquia: Slovákia, Slovácia, Slováchia, ae f. Eslovenia: Slovénia, ae f. esloveno: adj slovenus, slovénius, slovénicus // sust Slovenus, i m. esmaltado: malthatus, a, um. Sin: malthā pictus, tectus; nitenti crustā inductus. Uso: al encausto, encáusto pictus; obra esmaltada 399 esmaltar al -, encáustum; encáusticum opus // fig áliqua re distinctus vel ornatus. Uso: - de flores, flóribus distinctus. esmaltar: malthare. Sin: malthā vel encáusto píngere; nitentem crustam álicui rei indúcere; nitenti crustā áliquid indúcere; rem malthā tégere, contégere, obdúcere. Uso: - al encausto, encáusto píngere // fig áliqua re distínguere vel ornare. esmalte: maltha, ae f. Sin: encáustum; crusta nitens. Uso: - blanco, crusta alba; - vítreo, crusta vítrea; vitrum metállicum; - de los dientes, cándida crusta déntium; candor déntium (la blanca superficie de los dientes); déntium cortex (-tĭcis mf); - para las uñas, de uñas, únguibus vel únguium maltha. esmeralda: smaragdus, i mf. esmeril: smyris, ĭdis m. esmerilar: smýride polire vel expolire. esmoquin, v. smoking. esnob: tróssulus, i m. Sin: novissimorum morum affectator, sectator; homo affectatus, vel nímium novitatis studiosus, vel nimis elegántiae studiosus. esnobismo: snobismus, i m. Sin: mos trossulorum; fictae praestántiae affectátio; novorum morum imitandi cupíditas. esofagitis: oesophagites, is f. Sin: oesóphagi inflammátio vel inflátio. esófago: oesóphagos, i m. Sin: fauces, ium fpl; stómachus; gula. esofagoscopia: oesophagoscópia sive -scopīa, ae f. esofagoscopio: oesophagoscópium, ii n. esofagotomía: oesophagotómia sive -tomīa, ae f. Sin: oesóphagi vel gulae séctio. esotérico: esotéricus, a, um. Sin: secrétior. Uso: doctrina -, doctrina esotérica, arcana, secrétior. esoterismo: esoterismus, i m. Sin: esotéricae rationis stúdium. espaciador: Tecnol, spatiorum vectis (-is m). Sin: machinátio lineatória; instrumentum lítteris lineandis. espacial: spatialis, e. Sin: spátii (gen); sideralis; cósmicus. Uso: cápsula -, capsa spatialis; guerra -, bellum siderale; laboratorio -, officina sideralis; nave -, navis spatialis vel cósmica; navegación -, astronavigátio; programas -, prográmmata spatiália; traje o vestido -, escafandra -, vestis astronáutica; vuelo -, volatus spatialis. espacio: spátium, ii n. Uso: - aéreo, spátium aérium; - cósmico, sideral, spátium cósmicum, siderale; vácuum vel inane spátium; de tiempo, témporis spátium; alcanzar los cuerpos celestes en el -, tángere córpora sidérea ; conquistar el - a bordo de astronaves, caelum scaphis praepétibus scándere; explorar el -, caeléstia loca investigare; lanzar al -, áliquid procul in caelum emíttere, vel in áëris spátia conícere; áliquid in áethera torquere; áliquid ad intermúndia míttere; volar por el -, per inane ire vel rúere; per vácuum spátium súbvehi; por - de una hora, per horae spátium; por - de tres días, trium dierum spatio; comprar espacios en diarios y canales de televisión, spátia in diáriis necnon in emissiónibus televisíficis condúcere. espada: ensis, is m. Uso: - de dos filos, romphaea; rúmpia. 400 especializado espadaña: (campanario) turrícula campanária // (planta) phasgánion vel phasgánium, ii n. espalda: tergus, gŏris n. Uso: - de carnero, armus vervecinus; volver las - (= huir), terga vértere; volver las - a uno, álicui terga obvértere. espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; tergus, gŏris n. espartaquista: spartacista, ae m. esparvel o esparver, v. gavilán. espasmo: spasmus, i m; spasma, ătis n. Sin: convúlsio; membrorum vel nervorum convúlsio; cruciatus, us m. espasmódico: spásticus, a, um. Sin: convulsus; crúcians, excrúcians; cruciatus, excruciatus. espantajo: terrículum, terriculamentum, i n. Sin: ávium formido (-dĭnis f); pásserum terrículum. espástico: spásticus, a, um. espantamoscas: muscárium,ii n. especería, v. especiería. espantapájaros, v. espantajo. especia: aroma, ătis n. España: Hispánia, ae f. especialidad: (rama de una ciencia, arte o actividad) specialis doctrinae província vel campus // (particularidad, singularidad) speciálitas, atis f. Sin: singuláritas; peculiáritas; singularis perítia. Uso: - de la escuela salesiana, speciálitas scholae salesianae // Dep peculiaris ludus. Uso: - nórdicas, peculiares ludi septemtrionales // (medicamento) - farmacéutica, medicamentum peculiare. español: adj hispanus vel hispánicus, a, um; hispaniensis, e. Uso: lengua -, lingua hispana, hispánica, hispaniensis; sermo hispanus; literatura -, lítterae hispánicae // sust, Hispanus, i m. españolismo: hispanismus, i m. Sin: vox hispánica vel hispana (vocablo propio de la lengua española); locútio hispánica; idiotismus hispánicus (giro propio de la lengua española). españolizarse: Hispanorum mores imitari. esparadrapo: ceratum vel cerotum, i n. Sin: emplastrum adhaesivum. esparaván: (gavilán) v. esta voz. // (tumor óseo) - de garbancuelo, pústulae equorum. esparavel: (red) iáculum, i n. espátula: rudis, is f. especialista: adj alicúius rei peritíssimus; versatíssimus in áliqua re; speciali stúdio excultus; speciali stúdio déditus; in speciali disciplina versatus, singulari perítia práeditus // sust specialista, ae m // (médico que se dedica a una clase especial de enfermedades) v. médico. especialización: specializátio, onis f. Sin: (acción) alicúius rei singulare stúdium; (efecto) alicúius rei peculiaris perítia. especializado: singulari perítia práeditus. Sin: alicúius rei peritíssimus. espárrago: aspáragus, i m. 401 especializar especializar: specializare. Sin: speciale stúdium alicúius rei amplecti // especializarse, speciali stúdio se excólere; in áliqua re particulatim versari; alicúius rei stúdium potíssimum cólere. espectro: Fís spectrum, i n // (fantasma) spectrum, i n; phantasma; larva; umbra; simulacrum // (- horrible) terrículum, i n. Sin: imago terríbilis; atrox imago; aspectu trux figura. Uso: el - de la muerte, atrox imago mortis. especialmente: máxime. Sin: praecípue; praesertim; speciáliter. Uso: más -, speciálius. espectrografía: spectrográphia sive -graphīa , ae f. especie: spécies, ēi f. Uso: formación de las -, formátio specierum. espectrógrafo: spectrógraphum, i n; spectrográphium, ii n. especiería: taberna condimentária. espectrograma: spectrogramma, ătis n. Sin: imago spectrográphica. especiero: condimentárius, ii m. especificación: specificátio, onis f. Sin: designátio; explicátio. espectrometría: spectrométria sive -metrīa, ae f. espectrométrico: spectrométricus, a, um. específico: specíficus, a, um. Uso: vocación -, specífica vocátio. espectáculo: spectáculum, i n. Sin: spectamen, mĭnis n. Uso: - cinematográfico, pirotécnico, teatral, televisivo, spectáculum cinematográphicum, pyrotéchnicum, theatrale, televisíficum; - de acrobacia o acrobatismo, funambulorum (vel petauristarum, vel catadromorum) spectáculum; espectáculos de diferentes clases, miscella spectácula; dar un -, spectáculum exhibere; mirar un -, spectamen contueri. espectador: spectator, oris m. Sin: spectans, antis; stans; sessor. Uso: la masa de los -, spectántium consessus (-us m); los - animan a los jugadores, spectatores lusorum ánimos érigunt vel confirmant. espectral: (que se refiere a los espectros o fantasmas) larvalis, e // (Fís, que se refiere al espectro solar) spectri (gen); ad spectrum pértinens. espectroscopia: spectroscópia sive -scopīa, ae f. espectroscópico: spectroscópicus, a, um. espectroscopio: spectroscópium, ii n. especulación: speculátio, onis f; speculatus, us m // (examen o meditación) contemplátio, onis f. Sin: cogitátio // (investigación) investigátio, onis f. Sin: indagátio; explorátio // (operación comercial con ánimo de lucro) negotiátio, onis f. Sin: quaestus, us m; avíditas; negotiationis stúdium; quaestūs avíditas. especulador: speculator, oris m. Sin: quaestūs speculator; homo quaestuosus vel quaestuosíssimus; (immódico) quáestui sérviens; qui quaestu dúcitur // fig lucrans, antis. Sin: lucrípeta; quaestuosus; dardanárius. Uso: político, ex re pública lucrum vel lucra fáciens; rem públicam ad suum lucrum révocans; qui rem públicam ad suum lucrum révocat; - en el precio de los víveres, ex anno- 402 espía nae caritate lucrans; nímium ex annonae caritate quaestum vel lucrum fáciens. giae cultor, studiosus, peritus, doctor; spelaelorum naturae peritus. especular: (meditar, raciocinar) speculari. Sin: contemplari, contemplare; indagare; explorare; meditari áliquid vel de áliqua re // (procurar provecho o ganancia por cualquier medio) quaestum pérsequi, fácere, spectare. Sin: quáestui servire; quaestum fácere ex áliqua re (ganar sobre algo). Uso: en el precio de los víveres, annonae caritatem quáestui habere; ex annonae caritate quaestum fácere; constitúere sibi quaestus immódicos ex annonae caritate; pópuli inópiam quáestui habere; ex pópuli inópia quaestum fácere; - sobre la ignorancia de uno, ex alicúius errore quaestum fácere; - sobre las desgracias ajenas, alicúius calamitátibus insidiari; - sobre todo, ex ómnibus quaestum exercere. esperantista: esperantista, ae m. Sin: zamenhofianae linguae fautor vel studiosus // (relativo al esperanto) esperánticus, a, um. especulativo: speculativus, a, um. Sin: contemplativus; in contemplatione pósitus. espejarse: (mirarse al espejo) se in spéculo intueri vel contemplari // fig exemplum sibi súmere ex áliquo; áliquem (vel áliquid) in exemplum intueri vel súmere. esperanto: esperantus, i m. Sin: sermo vel lingua esperanto (indecl); lingua esperántica vel zamenhofiana; lingua, quae esperanto appellatur. esperanza: spes, spei f. Uso: - débil, destello de -, spécula, ae f; exígua spes; perder la -, spem abícere. esperma: sperma, ătis n. Sin: semen, mĭnis n. espermático: spermáticus, a, um. Sin: seminalis, e; ad humanum semen áttinens; humani séminis (gen). espermatorrea: spermatorrhoea, ae f. Sin: involuntária vel invita séminis eiéctio. espermatozoide: spermatozóides, is n; spermatozóidum, i n. espejismo: oculorum mendácium // fig falsa spécies. Sin: imago vana. espermatozoo: spermatozoum, i n. Sin: vitale spérmatis vel séminis elementum. espejito: specillum, i n. espesor: crassitudo, dĭnis f. Uso: - de paredes, muro, columna ..., crassitudo paríetum, muri, columnae ...; medir el - de una chapa, crassitudinem láminae metiri. espejo: spéculum, i n. Uso: Autom, - retrovisor, spéculum retrovisivum; - de cuerpo entero, amplum spéculum; - de pared, spéculum parietárium. espeleología: spelaelógia sive -logīa, ae f. Sin: cavernarum vel de cavernis doctrina; speluncarum disciplina; sciéntia spelaelógica; de spelaelorum natura ars. espeleólogo: spelaeólogus, i m. Sin: spelaeló- espesura: (paraje muy poblado de árboles) densa silva // (vegetación densa) crista, ae f. Uso: - de hierbas, montón de hierbas, herbarum crista; - de hojas, penacho de hojas, crista foliorum. espía: (agente secreto) explorator, oris m. Sin: speculator; emissárius; index, dĭcis mf; 403 espiar explorator clandestinus. Uso: - industrial, speculator officinarum // (en sentido vulgar) delator, oris m. espiar: speculari. Sin: explorare; (clam) observare; rimari. espigar: spicas légere. Sin: omissas spicas collégere // (buscar, rebuscar) decérpere. espigueo: (acción de espigar) spicilégium, ii n. espiguilla: herba spicosa. espinaca: spinaca vel spinácia, ae f. espineta: clavicýmbalum, i n. Sin: spinettianum clavicýmbalum. espinillera: (pieza que preserva la espinilla) tibiale vel crurale operimentum, tégimen (-mĭnis n), tegimentum, tegumentum. espinillo: spinífera, ae f. espino: - albar, blanco, leucantha, ae f. Sin: alba spina. espinochar: panículas mundare vel deglúbere. espinoso: aculeatus, a, um. Sin: spinosus; spinis instructus vel munitus. espintariscopio: spinthariscópium, ii n. espinterómetro: spintherómetrum, i n. espinteroscopio: spintheriscópium, ii n. espionaje: speculátio, onis f. Sin: occulta explorátio. Uso: red de -, emissariorum consociátio. espiral: adj spiralis, e // sust spira, ae f. Uso: en -, in spiram; in anfractum; cochleatim // (muelle en - de un reloj) spira vel spírula. Sin: elatérium, ii n; elatérium spirale. espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communicátio cum spirítibus; spirítuum (vel mortuorum, vel mánium) evocátio vel consultátio; mortuorum evocandorum ars, rátio, stúdium. espiritista: spiritista, ae m. Sin: spirítuum (vel mortuorum, vel mánium) evocator, consultor, consultator; spiritismi fautor // adj ad spiritismum spectans. espíritu: (soplo vital) spíritus, us m. Sin: ánima, ae f. Uso: - vitales, spíritus vitales; vires vitales; exhalar el -, ánimam efflare // (sustancia incorpórea) spíritus. Sin: ánimus; mens. Uso: Dios es puro -, Deus mens est sine córpore; el - Santo, Spíritus Sanctus // (fantasma, espectro) larva, ae f. Sin: umbra; (vanum) simulacrum // (alma como sede de la inteligencia y del sentimiento) ánimus, i m. Sin: mens; spíritus. Uso: - crítico, ánimus críticus; - democrático y humanístico, democrátiae et humanismi spíritus; - evangélico, spíritus evangélii; - humano, hóminum mens; - de independencia, liberiores spíritus mpl; actividad del -, mentis agitátio; cultivar el -, ánimum vel mentem excólere; levantar el abatido, afflictum ánimum erígere // (vivacidad de ingenio) ingénii acumen (-mĭnis n). Uso: presencia de -, ánimi celéritas; ánimi praeséntia; tener presencia de -, ánimo praesenti esse, praesenti ánimo uti; tener poca presencia de -, parvā esse ánimi praeséntiā // (sagacidad, agudeza) argútiae, arum fpl // (tendencia propia y característica) el - de los tiempos, mores, um mpl. Uso: el - de nuestros tiempos, rátio atque inclinátio témporum; nostra témpora ac mores // (carácter íntimo, esencia o sustancia de una cosa) spíritus, us m. Sin: sensus, us m. Uso: - cristiano, christianae vitae sensus; el - de la ley, voluntas et 404 esplenectomía senténtia legis; legis rátio ac senténtia; legis voluntas vel rátio; el - del mundo, mundi sensus; según el - de San Francisco, secundum Sancti Francisci spíritum; vivir según el - del mundo, vívere ad huius mundi sensum // (amor de, empeño por) stúdium, ii n. Uso: de abnegación, sui abnegandi stúdium; - de concordia y de paz, concórdiae pacisque stúdium; - de conservación, sui conservandi stúdium; - de contradicción, concertationis stúdium; contendendi stúdium; - de iniciativa, indústria, ae f; indústriae stúdium; indústriae navitatisque stúdium; - de libertad, libertatis stúdium; - de oración, de piedad, precationis vel pietatis stúdium; - de reconciliación y de mutuo respeto, spíritus reconciliationis atque mútui respectūs. espiritual: ánimi (gen). Sin: ad ánimum pértinens. Uso: bienes -, bona ánimi; gozo -, ánimi voluptas, oblectátio, oblectamentum; necesidad -, ánimi necéssitas; salud -, animi salus // (incorpóreo) incorporalis, e. Sin: incorpóreus; córpore carens; córporis expers // (sagrado) sacer, sacra, sacrum. Uso: potestad -, sacra potestas; sacrorum iurisdíctio; sacrarum rerum moderátio // (religioso) religiosus, a, um. Sin: pius; spiritualis; religionis pietatisque cultor. Uso: director, padre -, director spíritūs; magister spíritūs vel pietatis; consciéntiae moderator; ejercicios -, spirituales exercitationes; spirituália exercítia; vida -, píetas; desarrollar las dotes -, spirituales dotes explicare; hacer ejercicios -, spirituálibus exercítiis vacare; piis ánimi exercitatiónibus vacare. espiritualidad: (religiosidad) spirituálitas vel spiritálitas, atis f. Sin: píetas; relígio; pietatis cultus, sensus, stúdium; religionis stúdium vel sensus; divini afflatūs sensus vel stúdium. Uso: - franciscana, spiritálitas franciscana vel franciscalis; cultivar de lleno la -, ad pietatis cultum se totum dédere // (incorporeidad) spirituálitas. Sin: incorporalis natura; córpo- ris immúnitas. espiritualismo: spiritualismus, i m. Sin: pietatis cultus; religionis sensus; animorum doctrina; doctrina quae ómnia ex incorpóreis pendēre vel gigni docet. espiritualista: adj ad spiritualismum áttinens // sust spiritualista, ae m. Sin: spiritualismi fautor vel sectator. espiritualización: spiritualizátio, onis f. espiritualizado: spiritualizatus, a, um. Sin: spiritualis factus vel effectus. espiritualizar: (hacer espiritual a una persona o cosa) spiritualizare. Sin: áliquem spiritualem (vel áliquid spirituale) fácere vel réddere // (abstraer de lo corpóreo) a córpore abstráhere. Sin: ab omni matériae concretione segregare. Uso: - todo, ad mentis rationes ómnia conformare; (en sentido religioso) ad religionis pietatisque rationes convértere ómnia. espiritualmente: spirituáliter vel spiritáliter. Sin: incorporáliter; secundum spíritum; sub lúmine spíritus. espirómetro: spirómetrum, i n. espiroqueta: spirochaeta, ae f; spirochaete, es f. esplacnografía: splanchnográphia sive -graphīa, ae f. esplacnología: splanchnológia sive -logīa, ae f. esplenalgia: splenálgia sive -algīa, ae f. Sin: splenis vel lienis dolor, dolores. esplenectomía: splenectómia sive -tomīa, ae f. Sin: splenis vel lienis detráctio. 405 esplénico esplénico: splenéticus vel spleníticus, a, um. Sin: splénicus; spleníacus; ad splenem vel ad lienem spectans. (vel vertebrarum) inflammátio vel inflátio. esplenitis: splenites, is f ; splenitis, -ĭdis f. Sin: lienis inflammátio vel inflátio. Uso: enfermo de -, lienosus; qui liene turgente laborat. esponsales: sponsália, -ium vel -orum npl. Sin: desponsátio; despónsio. Uso: celebrar los -, sponsália celebrare vel fácere. espondilosis: spondylosis, is f. esplenología: splenológia sive -logīa, ae f. esponsalicio: sponsalícius, a, um. Sin: sponsalis, e; ad sponsália pértinens. esplenomegalia: splenomegália sive -galīa, ae f. Sin: splenis vel lienis dilatátio. espora: spora, ae f. Sin: semen, mĭnis n; minutíssimum semen. esplenopatía: splenopathīa, ae f, v. esplenalgia. esporádico: sporádicus, a, um. Sin: ínfrequens, ínsolens, rarus, non contínuus ; passim hábitus; passim datus vel acceptus; singillatim hábitus, datus, acceptus. espliego: lavándula spica. Sin: lavándula officinalis. esplín: melanchólia sive -cholīa, ae f. Sin: táedium et displicéntia; tristítia gravitasque mentis; angores. Uso: que sufre de -, melanchólicus; táedio et displicéntiā affectus; sufrir de -, melanchóliā laborare. espodio: spodos, i f. espolear: (picar con la espuela al caballo) equum calcáribus concitare. Sin: equo calcária súbdere // (fig, estimular) calcária álicui admovere vel adhibere; álicui stímulos admovere vel adhibere, adícere; áliquem stimulare vel incitare. espoleta: (Arm, detonador de bomba, granada, torpedo, etc.) radíolus vel túbulus explodens, displodens. Uso: - de percusión, radíolus percussu explodens; - de tiempo, túbulus certo témpore explodens. esporangio: sporángium vel sporángion, ii n. Sin: sporae involūcrum. esportilla: spórtula, ae f. esportillero, v. changador. esposar: mánicas álicui inícere vel collígere. Sin: mánicis restríngere alicúius manus; áliquem mánicis occupare. esposas: mánicae, arum fpl. esprit: ingénii vigor (-oris m). espuela: calcar, āris n // (fig, estímulo, incitativo) stímulus, i m. Sin: incitamentum; acúleus. espuerta: sporta, ae f. Uso: - pequeña, v. esportilla. espolón: (de aves) rádius, ii m; (de naves) rostrum, i n. espuma: spuma, ae f. Uso: sacar -, spumam elícere. espondilitis: spondylites, is f. Sin: vértebrae espumadera: trua, ae f. Uso: - pequeña, 406 esquila trulla vel truella, ae f. esquematizar: compendiose expónere. Sin: capitulatim tractare; res praecípuas tractare. espumante: spumans, antis. Sin: spúmeus; spumosus; spumescens; spúmiger; spúmifer. Uso: vino -, vinum vel merum spumans; férvidum spumis vinum. espurio: (bastardo) v. esta voz // (fig, falso, adulterado) spúrius, a, um. Uso: verso -, spúrius versus; versus dúbiae fīdei. esqueje: thallídium, ii n. esqueleto: (armazón del cuerpo de los vertebrados) scéletus, i m ; scéleton, i n. Uso: ambulante, scéletus ámbulans // (armadura o armazón destinado a sostener alguna cosa) v. armadura. esquema: (representación de una cosa atendiendo solo a sus líneas o caracteres más significativos) schema, ătis n; schema, ae f. Sin: adumbrátio; lineamenta npl; alicúius rei praecípua lineamenta; alicúius rei adumbrátio vel descríptio. Uso: - de un cuento, praecípua narratiúnculae lineamenta ; - de una obra, óperis lineamenta; trazar el - de algo, alicúius rei primas líneas dúcere; áliquid adumbrare; áliquid primis líneis designare. esquemáticamente: schemátice. Sin: adumbratim (en bosquejo); summatim; bréviter; paucis verbis. esquemático: schemáticus, a, um. Sin: adumbratus; delineatus, primis líneis designatus. esquematismo: schematismus, i m. Sin: adumbrata rátio. esquematización: compendiária exposítio. Sin: in compéndium redáctio; rerum praecipuarum tractátio. esquí: (especie de patín) narta, ae f. Sin: sólea nivalis, oblonga, lábilis, lígnea; longa ex ligno sólea; oblonga ligni sólea; oblonga sólea prolabens; pegma (-ătis n) nárticum; norvégica, ae f. Uso: ponerse los -, nartas vel oblongas sóleas aptare pédibus; quitarse los -, nartas vel oblongas sóleas depónere // (deporte) nartátio, onis f. Sin: ars nartatória; nartatórius cursus (-us m); lúdicra exercitátio nartatoria; per nives labendi ars. Uso: botas para esquíes, cáligae nartatóriae; carrera de - en colinas arenosas, nartátio in cóllibus arenosis; competición de -, nartarum certamen, certátio; conténtio; concertátio prolabéntium; equipo de -, apparatus nartatórius; - acuático, narta aquátilis; pista de -, iter nárticum; asistir a una competición de -, prolabéntium (per nives, per gláciem, per undas) contentionem cérnere; practicar el - acuático, oblongis sóleis per summas undas prolabi. esquiador: nartator, oris m. Sin: nartae lusor; nartis prolabens; nartis se exercens; nartis contendens; nartarum peritus; decursor nivalis ( - sobre la nieve). Uso: - en la nieve o en el hielo, per nives vel per gláciem prolapsor; labílibus sóleis per nivem vel per gláciem decurrens ; - acuático, aquátilis nartae lusor. esquiar: nartare. Sin: nartis prolābi; oblongis sóleis prolabi; nartis uti. Uso: - sobre la nieve, per nives prolabi, decúrrere; per móntium nives prolabi; per iter nivale prolabi; sobre el agua, per undas prolabi. esquicio, v. bosquejo. esquife: (barco pequeño) scapha, ae f. Sin: cymba; lembus; linter (-tris f). esquila: (cencerro pequeño) tintinnábulum, i n. 407 esquimal esquimal: adj esquimensis vel aesquimensis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis, is m. esquirol: operistítium recusans vel repúdians (-antis). Sin: operistítii refragator; qui óperam intermíttere recusat. esquisto: schistos vel schistus, i m. Sin: schistos lapis (-ĭdis m); séctilis vel físsilis lapis. rum; thermae, arum; - de enseñanza, studiorum sedes; scholae domicílium; - de plutonio, plutoniana fábrica; - de una colonia, colóniae constitútio, conditio, dedúctio. establishment: dominatum retinentes (-ium mpl). establo: stábulum, i n // (cochera o establecimiento de coches de alquiler) v. cochera. estaca: paxillus, i m. Sin: stipes, pĭtis m. esquistoso: schistos, a, on (vel -um). Sin: schistosus; séctilis, e; físsilis, e. esquivar: - a uno, áliquem vitare, evitare, devitare. esquizofrenia: schizophrénia, ae f; schizophrénesis sive -phrenēsis, is f. Sin: mentis ablienátio. esquizofrénico: schizophrénicus vel schizophrenéticus, a, um. Sin: schizophréniā affectus, laborans; ad schizophréniam áttinens. esquizoide: adj schizophréniae símilis, e // sust schizóides, ae m. esquizomiceto: schizomyces, etos m. estabilidad: stábilitas, atis f. Uso: - económica, stabílitas oeconómica. estable: stábilis, e. Sin: durábilis, e; diuturnus. establecerse: consístere vel consídere in áliquo loco. Sin: sedem collocare, consídere, pónere. establecimiento: - atómico, officina atómica; - comercial, v. tienda; - industrial, officina, ae f ; fábrica, ae f ; ergastérium; indústriae quaestuosae sedes; - termal, sedes therma- estación: (sitio donde habitualmente hacen parada los vehículos) státio, onis f. Uso: terminal, státio terminalis vel finalis // (sitio donde habitualmente hacen parada los trenes) ferríviae státio. Sin: státio ferriviária; státio viae ferratae; hamaxostichorum státio. Uso: - central, státio centralis vel principalis; hamaxostichorum státio máxima; - secundaria, státio secundária; - terminal, transitoria, státio terminalis, transitória; jefe de -, stationis praefectus; praepósitus stationi ferriviáriae // - balnearia, státio balnearis, balneária; thermae, arum fpl; - climática, mánsio salubris valetúdini; - cosmonáutica, státio cosmonáutica; - emisora, transmisora , státio emissória, emittens, transmittens; - espacial u orbital, státio sideralis; - meteorológica, státio meteorológica; státio scrutando caelo; militar, státio militaris; - misional, státio missionalis; - receptora, státio receptória vel recípiens; - termal, státio thermarum; terrestre, státio terrestris // - de radio, státio radiophónica; sedes radiophónica; státio núntiis radiophónicis emittendis; - de servicio, státio vel taberna benzinária; státio benzini venditoris; státio autocinetorum úsibus destinata; mozo de - de servicio, benzinárius; - de subterráneo, státio ferríviae subterráneae; - de telégrafo, státio telegráphica; - de televisión, státio televisífica, televisória, televisualis; státio imagínibus televisíficis emittendis; - de tránsito, státio transitória // 408 estado (visita a Iglesias o altares, especialmente en Semana Santa) supplícia stativa npl. Sin: supplicátio stativa ad + ac. estacionamiento: (lugar o recinto reservado para estacionar vehículos; lugar donde puede estacionarse un vehículo) státio, onis f. Sin: commorátio; área stativa; státio autoraedarum. estacionar: in statione (autoraedam) compónere, constitúere, statúere. estacionario: stativus, a, um. Sin: immotus; immutábilis. estadía: (estancia) v. esta voz. estadio: (lugar destinado a la práctica del deporte) stádium, ii n. Sin: campus; harena; ludorum campus; área ludi; certáminis área; athleticarum ártium campus; lúdicrae exercitationis campus. Uso: - de fútbol, stádium pedifollis; stádium pedeludiárium; campus folle pedibusque ludentium; - de hielo, para patinar sobre hielo, stádium glaciale; área glácie contecta vel durata; el - de San Siro, stádium, quod a Sancto Syro nuncupatur; correr en el -, stádium cúrrere; corredor en el -, stadiódromos, i m // (fase o período relativamente corto) gradus, us m. Sin: tempus, pŏris n; momentum. Uso: los - de la vida, aetatis gradus; vitae témpora; - decisivo, discrimen, mĭnis n; - final, éxitus, us m // (Med, período, dicho especialmente de cada uno de los tiempos de un acceso de fiebre intermitente) momentum, i n. estadista: (hombre versado en negocios de Estado o en materias políticas) vir rerum civílium peritus, prudens, sciens. Sin: vir administrandae vel regendae civitatis peritus; vir rebus públicis administrandis peritus; cívium vel civitatis ductor; vir rei públicae gerendae scientíssimus; rei públicae moderandae vir prudens vel sciens; vir in re pública exercitatus. estadística: (estudio numérico de hechos morales y físicos del mundo) statística, ae f; statístice, es f. Sin: rátio; rationária vel numerária ars; rationalis doctrina; rationum sciéntia; rationariorum doctrina; doctrina de conficiendis rationáriis; numerorum rátio. Uso: - demográfica, económica, aplicada, statística vel rátio demográphica, oeconómica, applicata; hacer la - de algo, alicúius rei rationem subdúcere; áliquid recensere // (cuadro, tabla, prospecto estadístico) rationárium, ii n. Uso: cálculos -, rationes statísticae; datos -, data statística; desproporción de las -, numerorum inaequálitas; según la de los médicos, secundum rationárium medicorum // (censo o recuento) census, us m. Sin: rationárium. estadísticamente: statístice. Sin: rationárie; ratione statística. estadístico: (relativo a la estadística) statísticus, a, um. Sin: rationárius; ad statísticam spectans. Uso: investigaciones -, statísticae investigationes // (persona que profesa la estadística) statísticus, i m. Sin: statísticae peritus; rei statísticae computator. estado: (entidad política) cívitas, atis f. Sin: res pública; gens, gentis f. Uso: - colonial, gens in colóniae condicionem redacta; - democrático, popularis res pública; cívitas popularis vel democrática; - Federal, Cívitas Foederata; - humano, cívitas humana; - ideal, cívitas óptima; res pública perfectíssima; - industriales, civitates industriales; - soberano, res pública líbera; sui iuris cívitas; cívitas summo cum império; - tirano, tyránnica cívitas // - de derecho, res pública in iure innixa; res pública constitutionalis; cívitas statūs iurídici vel legalis; - de la civilización, status cultūs civilis; asuntos de -, pública negótia; constitución de los - según los principios 409 Estado Mayor cristianos, christiana civitatum constitútio; gobierno del -, civitatis régimen; intereses del -, pública cómmoda; jefe de -, civitatis rector vel moderator; supremus civitatis rector; summus civitatis moderator; razones de -, rei públicae rationes; religión del -, sacra (-orum npl) pública; secretario de -, públicis negótiis praefectus; a expensas del -, pecuniā públicā; sumptu público // (situación en que está una persona o cosa) status, us m. Uso: científico de los chinos, status scientíficus Sinarum; - civil, status (-us m) civilis; - oficial, status vel condício officialis; conceder - oficial a algo, álicui rei statum (vel condicionem) officialem concédere; - político de las mujeres, status políticus mulíerum; el propio - social, status suus socialis; - de ánimo, ánimi hábitus, afféctio, sensus; mens; voluntas; ánimi inclinátio; - de colonia, colóniae condício; reducir un pueblo al - de colonia, gentem in colóniae condicionem redígere; de demencia, deméntiae status; - de emergencia, perículum vel discrimen públicum; perículum civitatis; status necessitatis; se declaró - de emergencia, status necessitatis edictus est; oficina de - civil, registro civil, civicarum rerum officina; incolarum civitatis rerumque familiárium tabulárium; - de familia, famíliae condício vel index; - de guerra, bellum, i n; - de insolvencia, nulla solvendi cópia; - de salud, valetudo, dĭnis f; - de sitio, obsessae urbis status; - del tiempo, tempestas, atis f. rica, Civitates Foederatae Américae Septentrionalis. Estado Mayor: militare impérium. Sin: summus vel summorum ducum coetus (-us m); summum exércitūs consílium; copiarum próceres; exércitūs primores. Uso: sede del -, praetórium. estaliniano: stalinianus, a, um. Estados Unidos: Foederatae Civitates. Sin: Civitates Unitae. Uso: - - de Brasil, Foederatae Brasíliae Civitates; - - de México, Foederatae Méxici Civitates; - - de América, Civitates Américae Unitae, - - de Norte Amé- estadounidense: adj Foederatarum Américae Septentrionalis Civitatum (gen). Sin: ad Foederatas Américae Septentrionalis Civitates pértinens // sust Foederatarum Américae Septentrionalis Civitatum civis. estafador: fraudator, oris m. Sin: circumscriptor; mango, onis m; homo mendax, fallax, falsus. estafeta: (oficina del servicio de correos, particularmente cada sucursal de la central) tabellariorum officina, domus, státio // (correo ordinario) cursor, oris m. estafilococo: staphylococcos vel staphylococcus, i m. estafiloma: staphyloma, ătis n. estajanovismo: stachanovismus, i m. estajanovista: stachanovista, ae m. estajanovizar: stachanovizare. estalactita: stalactis, itis f; stalactites, ae m. estalagmita: stalagmis, ítidis f; stalagmites, ae m. estalinismo: stalinismus, i m. estalinista: adj stalinianus, a, um. Sin: ad stalinismum áttinens // sust stalinista, ae m. Sin: stalinismi fautor. estambre: (órgano sexual masculino de las plantas fanerógamas) stamen, mĭnis n // (hebra larga del vellón de lana; lana torcida 410 estañar y esponjada) stamen, mĭnis n. Sin: filum; linum; línea; stamen filatum; filum lanae pectinatae. Uso: hilar el - de la vida, fatália nere stámina. estandarización: rerum ad módulum confectarum séries, ēi f. Sin: fabricátio rerum secundum sériem; ad praestitutum exemplar disposítio, conformátio; normaturae indúctio. estampido: fragor, ōris m. estandarizado: ad módulum confectus. Sin: ad exemplar factus vel fabricatus. estampilla: (sello de correos) pittácium cursuale, cursórium, epistulare vel epistolare, vehiculárium. Sin: tessérula epistolaris; vehiculárium insigne. Uso: - fiscal, pittácium públicum vel fiscale; - sellada, pittácium signatum; - sin sellar, pittácium íntegrum; colección de estampillas, corpus pittaciorum cursuálium; serie de estampillas, tesserularum cursuálium séries; pegar las - al sobre, v. estampillar // (especie de sello que contiene en facsímil la firma y rúbrica de una persona, o bien un letrero para estampar en ciertos documentos) sigillum, i n. Sin: signatórium (cúmmeum vel férreum, de goma o de hierro); sigillum (e cummi vel e ferro). estampillado: sigillum appósitum. Sin: typi impréssio. estampillar: pittácium cursuale affígere. Sin: pittácia cursuália involūcro epístulae agglutinare, applicare; epístulam pittácio vehiculário munire. estampita: imagúncula, ae f. estandarizar: ad módulum confícere. Sin: sériem rerum ad exemplar fabricare; ad praestitutum exemplar redúcere; ad unum exemplar (con)formare; ad praestitutum exemplar redúcere vel restitúere. Uso: - mercaderías, merces ad specímina confícere vel ad exempla dispónere estanque: cisterna, ae f. Sin: conceptáculum; excípulum; castellum; dividículum; stagnum; lacus, us m; palus, udis f. estanquero, v. tabaquero. estante: (mueble con anaqueles) armárium, ii n. Sin: loculamentum; plúteus; nidus; fórulus; pegma, ătis n; pegma librorum; repositórium librorum. Uso: - desarmable, fórulus dissociábilis // (anaquel) tabulatum, i n. Sin: lóculus. estantería: (juego de estantes) loculamenta, orum npl. Sin: plútei; fóruli; pégmata; pluteorum séries; loculamentorum continuátio // (juego de anaqueles) tabulata. Sin: lóculi. estancado: estar - o encharcado, stagnare. estancia: (hacienda o finca de campo) v. granja // (mansión, habitación en un lugar) mánsio, onis f. Sin: commorátio. estanco: (sitio donde se vende tabaco) v. tabaquería. estándar: exemplar, aris n. Sin: módulus, i m. estandardización, v. estandarización. estañador: stagnator vel stannator, oris m. Sin: qui stagno vel stanno obducit. estañadura: (acción y efecto de cubrir o bañar una cosa con estaño) stagnatura vel stannatura, ae f // (acción y efecto de soldar una cosa con otra) v. soldadura. estañar: (cubrir con estaño) stagnare vel stannare. Sin: stagno vel stanno áliquid obdúcere // (soldar un cosa con otra) v. soldar. 411 estañero estañero: plumbárius, ii m. Sin: ártifex plumbárius. mutatus; firmus. estatificación, v. estatización. estaño: stagnum vel stannum, i n. Sin: plumbum album vel cándidum. Uso: de -, stágneus vel stánneus; cubrir de -, álicui rei stagnum (vel plumbum album) illínere, obdúcere, indúcere; cubierto de -, stagno vel stanno obductus, íllitus; papel de -, stagni vel stanni lamella, bráctea, charta. estatismo: (estatización) v. esta voz. estaquilla: axículus, i m. estatización: (tendencia a exaltar la plenitud del poder del Estado) rerum ómnium sub civitatis potestate redáctio. Sin: rerum ómnium in rei públicae impérium redáctio; ómnia in civitatis potestatem redacta; ómnia in rei públicae impérium redacta. estar: - por alguno, a favor de alguno, stare álicui, ab áliquo, cum áliquo, pro áliquo; - a favor de algo, stare pro áliqua re; ¿cómo estás?, quomodo te habes?; ut vales?; estoy poco bien, minus váleo; v. salud; estoy muy contento, valde vehementerque gáudeo. estatizar: áliquid in rei públicae potestate pónere. Sin: áliquid in civitatis potestatem redígere; áliquid in rei públicae impérium redígere; áliquid civitatis potestati tribúere vel demandare; áliquid rei públicae império tribúere vel demandare. estarcido: bráctea, ae f. Uso: - mimeográfico, bráctea mimeográphica. estatocisto: statocystis, is f. Sin: statólithos vel statólithus, i m. estasis: stasis, is f. Sin: cessátio; intermíssio; interrúptio. Uso: - de sangre, sánguinis restínctio. estatolatría: civitatis vel rei públicae adorátio. Sin: divinus quasi cultus rei públicae (vel civili império) tributus. estatal: públicus, a, um. Sin: civitatis (del Estado). Uso: empleado -, públicus minister. estatoscopio: statoscópium, ii n. estatalización: in públicum redáctio. Sin: bonorum assignátio civitati facta. estatalizar: in públicum redígere vel referre. Sin: bona civitati assignare. estática: stática, ae f; státice, es f. Sin: stática rátio, doctrina, disciplina; stática córporum doctrina; rátio de córporum aequilibritate; sciéntia de córporum libratione. Uso: leyes de la -, státices leges; státicae doctrinae leges; leges de córporum aequilibritate; - social, stática socialis. estático: státicus, a, um. Sin: stábilis, e; im- estatua: státua, ae f. Sin: simulacrum; signum. Uso: - pequeña, v. estatuita; levantar una -, státuam statúere. estatuario: ad státuas spectans. estatuita: icúncula, ae f. Sin: imagúncula; sigillum; statículum; statúnculum; pusillum simulacrum. estatus: status vivendi. estatuto: (norma legal básica para el gobierno de un organismo público o privado) statuta, orum npl. Uso: - del Consejo Europeo, Statuta Consílii Europae; - (Constitu- 412 estereofotograma ción) de un Estado, rei públicae constitútio vel instituta (-orum npl); - de una sociedad, normae (-arum fpl) statutae; statuta societatis. peritus. estenograma: stenogramma, ătis n. estenosis: stenosis, -is f. Este: (punto cardinal) oriens, entis m. Uso: Europa del -, Europa ad orientem solem vergens. estenotipia: stenotýpia, ae f. estentóreo: stentóreus, a, um. esteárico: sebáceus, a, um. Sin: sebosus; steáricus Uso: velas -, candelae sebáceae. estearina: stearina, ae f. Sin: sebum vel sevum. Uso: de -, sebáceus; céreus; vela de -, candela sebácea; candela ex stearina confecta; hacer velas de -, candelas sebare vel sevare. esteatoma: steatoma, ătis n. esteganografía: steganográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars scribendi per notas. estepa: tescum, i n; tesca vel tesqua, orum npl. Sin: stépia, ae f ; loca deserta; loca tesca; inculta vástitas; inculti soli vástitas. estequiométrico: stoechiométricus, a, um. estera: stórea, ae f. Sin: teges, gĕtis f; stratum. Uso: - de junco, matta, ae f; - de paja, segestre, is n; segéstria, ae f ; - pequeña, tegetícula. estercolero: sterculinum, i n; sterculínium, ii n; sterquilínium, ii n. estenocardia: stenocárdia sive -cardīa, ae f. Sin: angina péctoris. estéreo, v. estereofónico. estenografía: stenográphia sive -graphīa, ae f. Sin: tachygráphia; brachygráphia. estereocomparador: stereocomparator, oris m. estenografiar: stenographare. Sin: tachygraphare; stenográphice vel tachygráphice scríbere; actuário modo (vel actuária ratione, vel actuária arte) scríbere; stenográphica vel tachygráphica arte (vel ratione) scríbere; notis excípere; compendiose scríbere. estéreo-electrofónico: stereoëlectrophónicus, a, um. estenográficamente: stenográphice. estereofonía: stereophónia sive -phonīa, ae f. Uso: - radial, stereophónia radiophónica; por -, stereophónice. estereofónico: stereophónicus, a, um. Uso: aparato -, apparatus stereophónicus. estenográfico: stenográphicus, a, um. Sin: tachygráphiae (gen). Uso: signos -, notae, arum fpl; texto -, dicta (o, según el sentido, dictata) notis excepta. estenógrafo: stenógraphus, i m. Sin: tachýgraphus; actuárius; notárius; stenográphiae estereofotografía: stereophotográphia sive -graphīa, ae f. estereofotograma: stereophotogramma, ătis n. 413 estereografía estereografía: stereográphia sive -graphīa, ae f. Sin: solidorum descríptio in plano adumbrata; solidorum figura in plano descripta. estereotipo: stereótypus, i m. Sin: stereótypa lámina. estereotomía: stereotómia sive -tomīa, ae f. Sin: de secandis sólidis doctrina. estereográfico: stereográphicus, a, um. estereógrafo: stereógraphus, i m. Sin: stereográphiae cultor, studiosus, peritus. estéril: stérilis, e. esterilidad: sterílitas, atis f. Sin: infecúnditas. estereograma: stereogramma, ătis n. estereometría: stereométria sive -metrīa, ae f. Sin: rátio vel doctrina de sólidis metiendis; rátio metiendi sólida. estereométrico: stereométricus, a, um. Sin: ad stereométriam pértinens. esterilización: (con respecto a los órganos sexuales) sterilizátio, onis f. Sin: genitálium privátio; poténtiae genitalis privátio; sterilitatis indúctio // (privación, inmunidad de gérmenes patógenos) microbiorum (vel bacillorum, vel malorum gérminum) privátio, purgátio, purgatura, immúnitas. estereómetro: stereómetrum, i n. estereoscopio: stereoscópium, ii n. esterilizado: sterilizatus, a, um. Sin: immunis factus, effectus, rédditus; a micróbiis (vel a bacillis, vel a malis germínibus) liberatus, purgatus, immunis; microbiorum (bacillorum, malorum gérminum) immunis; micróbiis (bacillis, malis germínibus) immunis effectus. estereóscopo, v. estereoscopio. esterilizador: sterilitatem áfferens. estereotipado: stereótypus, a, um. Sin: stereótypis vel stereotýpicis formis impressus // (fig, fijo, inmutable) fixus; immutábilis; semper idem (éadem, idem); suetus. Uso: una sonrisa -, suetus atque inanis risus (-us m). esterilizante, v. esterilizador. estereoscopia: stereoscópia sive -scopīa, ae f. estereoscópico: stereoscópicus, a, um. estereotipar: stereótypis imprímere. Sin: formis litterarum fixis imprímere. estereotipia: (arte de estereotipar) sterotýpia sive -typīa, ae f. Sin: ars stereótypis (formis) imprimendi. estereotípico: stereótypus vel stereotýpicus. Sin: fixus; ad stereotýpiam áttinens. esterilizar: sterilizare. Sin: stérilem vel immunem réddere // (hacer infecundo y estéril) stérilem réddere; infecundum effícere; sterilitate affícere // (destruir los gérmenes patógenos) a micróbiis (vel a bacillis, vel a malis germínibus) liberare, purgare, immunem réddere; micróbiis (bacillis, malis germínibus) exímere, privare, immunem réddere; microbiorum (bacillorum, malorum gérminum) immunem réddere. Uso: - agua, aire, instrumentos quirúrgicos, etc., a micróbiis aquam, áëra, ferramenta (vel machinamenta) chirúrgica, etc. liberare. 414 estético esterilla eléctrica: stórea eléctrica. Sin: teges (-ĕtis f) vel cratis (-is f) eléctrica. estesioneurosis: aesthesioneurosis, -is f. estesionosis: aesthesionosis, -is f. esterlina: sterlinga, ae f; sterlingus, i m. Sin: nummus británnicus; libella ánglica; áureus británnicus nummus; libra sterlíngica. esternón: sternon vel sternum, i n. Sin: os péctoris vel pectorale. estero: (terreno pantanoso) stagnum, i n. Sin: lacus, us m; lacuna, ae f // (estuario) aestuárium, ii n. estesiofisiología: aesthesiophysiológia sive -logīa, ae f. Sin: sénsuum physiológia. estesiogénico, v. estesiógeno. estesiógeno: aesthesiógenus, a, um. estesiografía: aesthesiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: sénsuum descríptio. estesiología: aesthesiológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina sensibilitatis; de sénsibus disciplina; rátio de sentiendi facultate; ars de sénsuum facultátibus. estesiomanía: aesthesiománia sive -manīa, ae f. estesiometría: (rama de la psicofísica) aesthesiométria sive -metrīa, ae f. Sin: disciplina (vel doctrina, vel sciéntia) de tactūs mensura, vel de tactūs facultatis mensura // (medida de la sensibilidad de la piel por medio del estesiómetro) tactūs mensura (-ae f). Sin: tactūs facultatis mensura. estesiómetro: aesthesiómetrum, i n. Sin: sensibilitatis index; instrumentum táctui metiendo; instrumentum metiendae tactūs facultati. esteta: pulchri studiosus (-i m). Sin: pulchritúdinis intéllegens, entis; pulchritudinis (vel venustatis, vel elegántiae) cultor. estética: aesthética, ae f. Sin: aesthética doctrina, ars, rátio; aesthética res; aesthética, orum npl ; pulchritúdinis doctrina; doctrina elegántiae vel venustatis. Uso: maestro de -, elegántiae magister; qui de elegántia práecipit. estéticamente: (según los preceptos de la estética) ad aesthéticam normam. Sin: ex arte; ex artis praeceptis // (con arte) arte. Sin: eleganti artifício // (de manera bella, elegante) eleganter; venuste; pulchre; speciose. esteticismo: aestheticismus, i m. Sin: pulchritúdinis nímius cultus (-us m); venustatis vel elegantiarum nímium stúdium; nímium aesthéticae stúdium; rátio crítica ad aesthéticam tantum spectans. esteticista: (relativo al esteticismo) ad aesthéticam pértinens // (persona que practica la cosmética) ornator, oris m. Sin: cosmetes, ae m. estético: (perteneciente o relativo a la estética) ad aesthéticam áttinens // (perteneciente o relativo a la percepción o apreciación de la belleza) aesthéticus, a, um. Uso: preceptos, cánones -, aesthéticae leges, normae, praescripta, praecepta; placer -, ánimi oblectátio; sentido, criterio -, élegans iudícium; pulchritúdinis iudícium; venustatis vel elegántiae sensus; él carece de sentido -, pulchritúdinem non intéllegit; juzgar un libro según un criterio -, libri elegántiam venustatemque iudicare // (artístico, de aspecto bello y elegante) élegans, concinnus, expolitus // 415 estetismo (persona dedicada al estudio de la estetica) aesthéticae cultor vel studiosus. estigmático: stigmáticus, a, um. estilete: (puñal) púgio, onis m. Sin: sica, ae f // (punzón pequeño) stilus vel stylus, i m. Sin: stílulus, i m; gráphium, ii n. estetismo, v. esteticismo. estetofonómetro: stethophonómetrum, i n. estilismo: nímia stili diligéntia vel cura. estetogoniómetro: stethogoniómetrum, i n. estetografía: stethográphia sive -graphīa, ae f. estetógrafo: stethógraphum, i n. estetometría: stethométria sive -metrīa, ae f. estetoscopía: stethoscópia sive -scopīa, ae f. estilista: scriptor élegans. Sin: elegantis stili cultor. Uso: eximio -, elegantíssimus scriptor; summus dicendi vel scribendi ártifex. estilística: stilística, ae f. Sin: elocutória; oratória; rhetórica ; stili sciéntia, ars stili vel dicendi; elocutionis ars, rátio, praecepta; bene dicendi vel scribendi praecepta. Uso: normas de -, praecepta de dicendi génere; bene dicendi praecepta. estetoscópico: stethoscópicus, a, um. estetoscopio o estetoscopo: stethoscópium, ii n. Uso: - electrónico, stethoscópium electrónicum. esteva: stiva, ae f. Sin: manícula, ae f; cápulus, i m; buris, is f; bura, ae f. Uso: - del arado, aratri manícula. estibio: stíbium, ii n; stibi, is n. estiércol: stercus, cŏris n. Sin: fimus, i m. estigma: (marca o señal en el cuerpo a consecuencia de un proceso patológico) stigma, ătis n. Sin: signum // (marca impuesta con hierro candente) inústio, onis f. Sin: signum // (fig, señal de infamia, de deshonra, de bajeza moral) nota, ae f. Sin: mácula; ignomínia; infámia // (marcas parecidas a las de las llagas de Cristo) sacra vúlnera (-um npl). Sin: stígmata, um npl ; sacrae plagae; sacra clavorum vestígia. Uso: imprimir milagrosamente los - de Cristo, sacra vúlnera (vel sacras plagas) álicui inúrere; sacris clavorum vestígiis áliquem insignire, ornare, exornare. estilístico: rhetóricus, a, um. Sin: elocutórius; oratórius; orationis, elocutionis (gen); ad stilum spectans; ad scribendi genus pértinens. Uso: desde el punto de vista -, si orationem spectes (= si consideras el estilo). estilo: (manera de escribir o hablar) dicendi vel scribendi genus (-nĕris n). Sin: orationis forma vel genus; dicendi vel scribendi ars; eloquendi vel elocutionis genus; stilus, i m. Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel túrgidum) scribendi genus; - castizo, orátio pura; - comercial, mercatorum dicendi genus; - correcto, limatum dicendi genus; - desaliñado, incónditum dicendi genus; - dulce, orátio mollis et ténera; - elevado, orátio elata; epistolar, epistolare genus; - florido, flóridum dicendi genus; - forense, forense dicendi genus; - hinchado, inflatum orationis genus; - humilde, orátio húmilis; - impetuoso, orátio véhemens; - llano, orátio plana; - oratorio, oratórium dicendi genus; - poético, poéticus sermo; - prosaico, soluta orátio (- en prosa); orátio crassa vel stilus crassus (- vulgar, falto de elevación); - sencillo, tenue dicendi genus; - sobrio y conciso, genus dicendi astrictum et 416 estomático contractum; scribendi genus concisum; - sublime, sublime vel magníficum dicendi genus; orátio grandis; - terso, purum genus dicendi; limatum dicendi genus; límpidum dicendi genus; - más terso, limátius dicendi genus; - del siglo XVII (en literatura), séptimi décimi sáeculi lítterae // (modo, forma) de vida, vitae rátio; vivendi vel agendi rátio // (uso, costumbre) mos, moris m. Sin: consuetudo // (manera peculiar de ejecutar una obra) stilus, i m. Sin: rátio; genus; structurae genus. Uso: - arquitectónico, aedificandi rátio vel genus; al - de Lucano, stilo Lucani; al - de ese tiempo, stilo illius témporis; - del siglo XVII, séptimi décimi sáeculi ampullae (-arum fpl); en - gótico, structurae génere góthico; - románico, genus románicum; románica architectandi rátio; en - románico, románico structurae génere; ad románici géneris rationes aedificatus. estilográfica: stilógraphum, i n ; stilográphium, ii n. Sin: cálamus stilográphicus; gráphium replébile; gráphium atramento instructum; stilus atramento instructus. estilográfico: stilográphicus, a, um. estiptiquez, v. estreñimiento. estíptico, v. estreñido. estipulación: stipulátio, onis f. estocástico: stochásticus, a, um. estofado: caro (carnis f) condīta. Sin: búbula lardo vinoque condīta; extyphāta, ae f (sobrent caro). Uso: - de ternero, de liebre, extyphata vitulina, leporina. estoicamente: (a manera de los estoicos) stóice. Sin: stoicorum more vel ritu // (con estoicismo) fórtiter vel fortíssime. Sin: constanter; constanti ánimo. estoicismo: stoicismus, i m. Sin: stóica, ae f; stóica, orum npl; stóica vel stoicorum doctrina, philosóphia, disciplina, rátio, schola // (fig, fortaleza o dominio sobre la propia sensibilidad) fortitudo, dǐnis f. Sin: ánimi fírmitas vel constántia; firmus vel constans ánimus. estoico: stóicus. Sin: fortis; intrépidus; constans. estimación: (aprecio, aceptación) aestimátio vel existimátio, onis f. Uso: adquirir -, existimationem collígere; demostrar - por alguien, honoríficum esse in áliquem; expresar a uno la propia -, áliquem honoríficis verbis prósequi; gozar de la - de alguno, ab áliquo magni existimari; magni apud áliquem esse; haber adquirido la - de alguien, existimatione florere apud áliquem. estimulador: instrumentum stimulatórium. estimulante: adj stímulans vel instímulans, antis. Sin: éxcitans // sust irritamentum, i n ; irritamen, mĭnis n. Sin: concitamentum. Uso: ser un - para el estómago, stómachum excitare. estola: stola, ae f. estomacal: (relativo al estómago) stómachi (gen). Sin: ad stómachum áttinens // (que aprovecha al estómago) stómacho útilis vel perútilis, e // (que tonifica el estómago y favorece la digestión) stómachum stímulans vel corróborans. Sin: stómachi vim ácuens; digestíbilis, e; pépticus // ( medicamento -) stomátice, es f. estomalgia: stomálgia sive -algīa, ae f. Sin: oris dolor vel dolores. estomático: (concerniente a la boca) stomáticus, a, um. Sin: oris (gen); ad os spectans. 417 estomatitis estomatitis: stomatitis, is f. Sin: oris inflammátio, inflátio; oris membranarum inflátio. Uso: subir al -, suggestum ascéndere, conscéndere; (in) suggestum scándere. estomatología: stomatológia sive -logīa, ae f. Sin: dentária sciéntia vel ars; de oris natura doctrina, disciplina; de oris morbis rátio. estrangulación: strangulátio, onis f; strangulatus, us m. estrangulado: strangulatus, a, um. estomatológico: stomatológicus, a, um. Sin: ad stomatológiam pértinens. Uso: examen -, inspéctio stomatológica; tratamiento -, cura vel curátio stomatológica. estrangulador: adj strángulans, antis // sust strangulator, oris m. estrangular: strangulare. estomatólogo: stomatólogus, i m. Sin: stomatológiae peritus; vir dentáriae artis (vel sciéntiae, vel doctrinae, vel disciplinae) peritus. estranguria: strangúria sive -gurīa, ae f. Sin: urinae difficultas; urinae tórmina (-um npl) vel stillicídia (-orum npl). estomatoscopio: stomatoscópium, ii n. estrás: lapis strassianus. Estonia: Estónia vel Aestónia, ae f. estratagema: strategēma, ătis (gen pl -măton) n. Sin: cállidum consílium; versútia, ae f ; astus, us m. Uso: - militar, militaris astus. estonio: (natural de Estonia) Estoniensis, is; Estonus, i; Eston, onis; Aestonus, i m // adj estoniensis, e; estónicus; Estóniae (gen). Sin: ad Estóniam áttinens // (lengua hablada por los estonios) lingua estónica. estopa: stuppa, ae f. Uso: tapar con -, stuppā obturare. estor: cortina, ae f. estornino: sturnus, i m. estornudar: sternutare. estratega o estratego: strategus, i m. Sin: vir rei militaris peritus. estrategia: stratégia sive -tegīa, ae f. Sin: stratégica ars, doctrina, disciplina, rátio, sciéntia; strategi vel summi strategi disciplina; imperatória ars; belli rátio; doctrina béllica, rei militaris sciéntia. Uso: las reglas de la -, praecepta imperatória. estratégicamente: ex béllicae artis praeceptis. estrabismo: strabismus, i m. Sin: oculorum distórtio vel právitas. Uso: adolecer de -, strabismo (vel oculorum distortione, vel oculorum pravitate) laborare; afecto de -, strabo, ōnis m; strabus, i m. estradivario: fidícula violina stradivariana. estrado: suggestus, us m; suggestum, i n. estratégico: (concerniente a la estrategia) stratégicus, a, um. Sin: imperatórius; ad stratégiam (vel ad strategum) spectans; ad rei militaris sciéntiam pértinens. Uso: plan -, belli gerendi rátio; punto -, locus idóneus; por razones -, propter belli rationem; según las reglas -, v. estratégicamente; hacer un movimiento - de tropas, copias peropportune 418 estrés movere vel dispónere; tomar una medida (astuta), cállidum consílium cápere vel inire // (conocedor del arte de la estrategia) rei militaris peritus. estratificación: stratificátio, onis f. Sin: strúctio (-onis f) vel structura tabulatorum instar. estratificar: tabulatim exstrúere vel strúere. estratigrafía: stratográphia sive -graphīa, ae f. estratigráficamente: stratográphice. estratigráfico: stratográphicus, a, um. Sin: ad stratográphiam áttinens. estratígrafo: stratógraphus, i m. estrato: stratum, i n. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: estratos sociales superiores, sociália strata superiora; estratos de la opinión pública, públicae opinionis órdines. estratósfera o estratosfera: stratosphaera, ae f. Sin: aethéreum spátium. estratosférico: stratospháericus, a, um. Sin: ad stratosphaeram spectans. estrecho: Geogr fretum, i n. Uso: - de Gibraltar, Fretum Gaditanum. estrella: stella, ae f. Sin: astrum, i n; sidus, dĕris n; en pl, también ignes aethérei, aethérii, sidérei; caelestes faces. Uso: - ensortijada, stella cincinnata; - errante, stella errans, errática, vaga, vagans; - fija, stella inerrans, haerens, affixa caelo, immóbilis, perennis; fugaz, stella tránsvolans; - polar, stella ad septentriones vergens; - con cabellera, stella crinita vel comans; lluvia de estrellas, stellarum plúvia // (fig, suerte, destino) - favora- ble, dextrum sidus (-dĕris n); he nacido bajo buena -, amico sídere ortus sum; felíciter mihi natus sum; nacido con mala -, malo astro natus, vel sinistro fato génitus // fig, hacer ver las -, acérrimo dolore áliquem affícere; poner a uno en las -, áliquem stellis insérere; astris inferre vel áddere; in astra edúcere; ad astra vel ad sídera ferre, míttere, tóllere; summis vel máximis láudibus efferre; summis láudibus ad caelum efferre; ad caelum extóllere láudibus; ver uno las -, doloris vi violenter áffici // (fig, persona que sobresale extraordinariamente) áliqua re excellens, éminens, praecellens, praestans. Uso: - cinematográfica, actrix illa cinematográphica celebérrima. estrena: (regalo que se da en señal de felicidad o en recompensa de un servicio) strena, ae f. Sin: donum. Uso: dar, recibir una -, strenam dare, accípere. estreñido: (que padece estreñimiento) stýpticus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta (obstructa, restricta, compressa, dura) laborans; alvi durítiā (vel durítie) affectus; astríctior alvo // (fig, avaro, mezquino) sórdidus. estreñimiento: alvi duríties (-ēi f). Sin: alvus (-i f) adstricta, obstructa, restricta, compressa, dura; venter adstrictus ... Uso: mitigar el -, (alvi vel ventris) durítiam lenire, emollire, mitigare; provocar -, alvum vel ventrem astríngere, restríngere, comprímere; sanar el -, durítiem sanare vel purgare; sufrir de -, difficíliter (difficulter, difficíllime) excérnere; superar el -, alvum movere. estreptococo: streptococcos vel streptococcus, i m. estreptomicina: streptomycina, ae f; streptomycinum, i n. estrés: conténtio enervans. Sin: conténtio ví- 419 estresante rium; nímia conténtio ánimi. estresante: vírium contentione enervans. estría: (cada una de las rayas en hueco que suelen tener algunos cuerpos) stria, ae f. estriación: Zool striatura, ae f. estriado: striatus, a, um. Sin: striis ornatus vel excavatus. estro: (estímulo) mentis incitátio et motus // (ardor) ánimi ardor. Sin: ingénii fervor vel aestus (-us m); íntima ánimi permótio // (inspiración) spíritus, us m. Sin: instinctus, us m; oestrus, i m. Uso: - poético: spíritus poéticus; poéticus afflatus (-us m) vel aestus (-us m); poëtárum afflatus; poéticae mentis afflatus; poëtandi vena; poética virtus vel facultas. estrobo: struppus, i m. estrobofotógrafo: strobophotógraphus, i m. estriar: (alterar una superficie formando en ella estrías) striare. Sin: strias fácere; in strias excavare; striis exornare. estroboscopia: stroboscópia sive -scopīa, ae f. estroboscopio: stroboscópium, ii n. Sin: instrumentum stroboscópicum. estriberón: fulcrum próminens. estribillo: (verso o versos que se repiten) intercalaris versus sing ; versus intercalárii pl. Sin: rédiens versus vel stropha, ae f // (palabra o expresión que alguna persona emplea por hábito vicioso con demasiada frecuencia) verbum intercalare vel intercalárium; locútio intercalaris vel intercalária // (cantilena) cantilena, ae f. Sin: cantículum; cantiúncula, ae f. Uso: repetir siempre el mismo -, eandem cantilenam cánere; eandem semper recantare cantilenam. estribo: (especie de escalón para subir y bajar del caballo) stápia, ae f . Sin: stápeda, ae f; stapes, ĕdis f; stapha; stáphium; mitiscus, i m. Uso: fig, perder uno los -, de mente déici; patiéntiam abrúmpere (impacientarse); ira exardéscere (irritarse); hacer perder los - a alguien, de mente áliquem deturbare // (macizo, contrafuerte) sustentáculum, i n // (uno de los huesos del oído interno) stapes, ĕdis m. estribor: déxterum vel dextrum (navis) latus (-tĕris n). estricnina: strychnina, ae f; strychninum, i n. estrofanto: strophantus híspida. Uso: medicina hecha con -, medicamentum ex strophanto híspida. estrógeno: oestrógenum, i n. Sin: medicamentum oestrógenum. estroncio: stróntium, ii n. estropajo: scópula (-ae f) spártea. Sin: spárteum penículum // fig nullīus prétii res. Sin: contemptíbilis res. estructura: structura, ae f. Sin: forma; compago, gĭnis f; compages, is f. Uso: - edilicia, aedificialis structura; la - de la Iglesia, structura Ecclésiae; - fundamentales de la Iglesia, necessária Ecclésiae forma; - gramaticales, structurae grammaticales; - prefabricada, domus praestructa; - rítmica de los versos, rhýthmica vérsuum structura, - sanitarias, ministéria valetúdinis; - social, compago socialis; structura societatis; - de pecado, peccati institutum; structura peccati // géneros de -: románica, gótica, barroco, rococó, renacentista, gálico imperial, structurae génera: 420 estudio románicum, góthicum, barocum, conchatum, renascentiale, gállicum imperiale. estructuración: structurae disposítio. estructural: structuralis, e. Sin: ad structuram pértinens. estructuralismo: structuralismus, i m. Sin: linguística functionalis. estructuralista: adj structuralis, e. Sin: ad structuralismum áttinens // sust structuralismi peritus, sectator, cultor. estructurar: secundum structuram dispónere. estuario: aestuárium, ii n. media, médiae scholae alumnus vel discípulus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - universitario, academīae (vel universitatis, vel athenaei) alumnus; académicus alumnus; - de derecho, filología, filosofía, matemática, música, psicología, teología ..., iuris, philológiae (philológicae disciplinae), philosóphiae, mathemáticae (vel mathematicorum, vel mathéseos), músicae (vel musicorum, vel modorum musicorum, vel harmónices), psychológiae, theológiae ... studiosus vel auditor; - de letras, adulescens vel iúvenis litterarum stúdio déditus; celestial patrono de los -, caelestis patronus studiosae adulescéntiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium; alumni; scholares, ium; scholástici; discentes, ium m; qui discunt. estudiantil: scholaris, e. Sin: scholásticus; schólicus; discipulorum (gen). estucado: incrustátio, onis f. Sin: gypsum; tectura, tectórium. estucador: gypsoplastes, ae m. Sin: gypsárius plastes; crustárius; tector. estucar: gypsare. Sin: crustare, incrustare; tectório exornare, polire, illínere, cláudere, indúcere, munire, tégere. estuche: theca, ae f. Uso: - plástico, theca plástica; - de afeitar, theca rasória; - para guardar agujas, ácuum theca; - para lapiceras, theca calamária; - para lápices, theca graphiária; - para lapiceras o lápices, graphiárium; - de viaje, v. neceser. estuco: gypsum, i n. Uso: revestimiento de -, tectura; tectórium; tectórium opus; recubrir con -, tectorio polire vel munire. estudiante: studens, entis mf. Sin: alumnus m; alumna f; discípulus; discípula; scholaris, is mf; scholásticus, scholástica; discens, addiscens mf; auditor m. Uso: - de escuela estudiar: studere + dat. Sin: vacare + dat; stúdiis se dare. Uso: - latín y griego, lítteris latinis et graecis studere; - teología, theológiae studere pernoscendae. estudio: (aplicación del espíritu para comprender o profundizar; conocimientos que se adquieren estudiando) stúdium, ii n. Uso: científicos, doctrinarum vel disciplinarum stúdia, - clásicos, studia clássica; - eclesiásticos, stúdia ecclesiástica; - filológicos, stúdia philológica; - humanísticos, stúdia humana, spirituália, humanitatis; - secundarios, stúdia secundi órdinis; - técnicos, technicorum stúdia // (aposento donde trabajan ciertas personas) stúdium, ii n. Sin: cubículum; tablinum; stúdii conclave (-is n); studiorum zotheca, ae f. Uso: - de un artista, officina; cinematográfico, stúdium cinematográphicum; - fotográfico, taberna photográphica // empezar los -, stúdia inire; proseguir los -, stúdia prósequi; terminar los -, stúdia perágere. 421 estudioso estudioso: studiosus, a, um. Sin: stúdiis déditus. Uso: círculo de estudiosos, studiosorum círculus. estufa: lacónicum, i n. Sin: instrumentum calefactórium; fornax, acis f; hypocaustum. Uso: - eléctrica, lacónicum eléctricum; - pequeña, laconículum; fornácula, ae f; - eléctrica con resistencia, fornácula rheóphoro práedita; - de carbón, lacónicum anthrácinum; lacónicum anthracitā alendum; - de leña, lacónicum lignis comburendis; lacónicum lignis alendum // codo de la -, tubus vermiculatus. estufilla: (manguito para abrigar las manos) v. manguito // (braserillo para los pies) fóculus, i m. Sin: excípula (-ae f) vel excípulum (-i n ) pédibus fovendis vel calefaciendis. estupefaciente: adj stupefáciens vel obstupefáciens, entis. Sin: mirus; miríficus // sust stupefáciens, entis n. Sin: soporíferum, i n; medicamentum stupefactivum, somníferum, soporíferum. esvástica: crux (crucis f) hamata. E.T.A. (organización vasca revolucionaria): grex vascónicus ETA appellatus. Sin: vascónica consociátio, quae est ETA. etapa: (lugar donde se detiene un equipo de ciclistas, etc.) státio, onis f. Sin: mánsio; mora; morátio // (pugna o competición de velocidad) excursus, us m. Uso: - contra reloj, excursus adverso horológio; excursus contra horológium // (trayecto) iter, itíneris n. éter: (esfera aparente que rodea la Tierra) caelum, i n. Sin: inane, is n // (Fís, fluido sutil) aether, ĕris (ac -ĕra) m. Sin: aër, áëris (ac áërem vel áëra) m // (Quím, líquido muy volátil) aether, ĕris m. Uso: - etílico, sulfúrico, aether aethýlicus, sulphúricus. etéreo: (perteneciente al éter) aethérius, a, um. Sin: áetheris (gen); ad áethera spectans. Uso: onda -, áetheris unda // (poét, perteneciente al cielo) caelestis, e. eterismo: aetherismus, i m. Sin: toxicátio. estupidez: (torpeza notable en comprender las cosas) stupíditas, atis f. Sin: stupor ánimi; insúlsitas; stultítia // (dicho propio de un estúpido) stulte dictum. Sin: stultum dictum // (hecho propio de un estúpido) stulte vel inepte factum. Sin: stultum factum; stultum fácinus (-nĕris n); res (rei f) stulta. estúpido: stúpidus. Sin: stultus; fátuus; hebes (-ĕtis; abl -ĕti); truncus; ineptus; insulsus. estuprador: stuprator, oris m. Sin: fututor; qui fútuit. Uso: - de niñas, parvularum fututor. eterización: aetherizátio, onis f. Sin: anaesthésia aethérica. eterizar: aetherizare. Sin: (Quím, reducir al estado de éter) in áethera redígere, vértere, convértere; (Med, adormecer con el éter) áethere sensus alienare. eternal: aeternalis, e. Sin: aeternábilis. eternamente: aeternáliter. Sin: aeterno. estupro: stuprum, i n. eternit: aeternirtes, ae m. Sin: amiántina vel durábilis tégula. estuquista, v. estucador. eternizar: aeternare. esturión: acupenser vel acipenser, ĕris n. eteromanía: aetherománia sive -manīa, ae f. 422 etites desde el punto de vista -, iuxta etymológiam; ad originationem quod áttinet. Sin: áetheris aethílici súmptio voluptária. ética: éthica, ae f; éthice, es f. Sin: philosóphia moralis; de móribus disciplina. Uso: social, éthica socialis; con arreglo a la -, ex móribus; ex éthicae praeceptis. etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n. etílico: aethýlicus, a, um. etilismo: aethylismus, i m. Sin: vinoléntia; v. alcoholismo. etimologista: etymólogus, i m; etymologista, ae m. Sin: etymológiae cultor, peritus, studiosus; etymológiae callens, cállidus; nóminum enodandorum peritus, studiosus; in enodandis origínibus peritus. etimologizar: etymológiam investigare. Sin: oríginem nóminum (vel vocum, vel vocabulorum, vel verborum) inquírere; studiose exquírere unde nómina (vocábula, verba) sint ducta vel unde voces sint ductae. etilo: aethyle, es f; aethylis, is m. etimólogo, v. etimologista. etimología: (ciencia que estudia el origen de las palabras) etymológia sive -logīa, ae f // (origen particular de una palabra; razón de su significación y forma) étymum vel étymon, i n. Sin: vis, origo (-gĭnis f), enodátio, explicátio, interpretátio nóminis; nóminis originátio; verbi vel verborum origo; vocis (vel nóminis, vel vocábuli) origo; etymológia vocis; verbi vis. Uso: - popular, sin base científica, originátio ad pópuli sensus accommodata, non a litteratorum profecta officinis; según la -, secundum etymológiam; averiguar la -, appellationis étymon éxsequi; buscar la - de las palabras, oríginem nóminum (vel vocum, vel verborum) scrutari vel exquírere; dar la - de un vocablo, nomen vel verbum explicare unde ductum sit; vocem explicare unde ducta sit; nomen (vel vocem, vel verbum) enodare; establecer la -, verborum oríginem explicare. etimológicamente: etymológice. Sin: ex orígine vel (si se trata del significado) ex vi nóminis, vocis, verbi. etimológico: etymológicus, a, um. Sin: ad nóminis (vel vocis, vel verbi) oríginem pértinens (si se trata del origen); ad nóminis vim áttinens (si se trata del significado). Uso: etiología: (Filos, estudio de las causas de un orden determinado de efectos) aetiológia sive -logīa, ae f. Sin: causarum inquisítio; rerum causarum stúdium // (Med, parte de la medicina que tiene por objeto el estudio de las causas de las enfermedades) aetiológia, ae f. Sin: morbi causarum inquisítio; doctrina de morborum causis. etiológico: aetiológicus, a, um. etíope: adj aethiópicus, a, um // sust Áethiops, pis m. Sin: Aethíopus, i m. Etiopía: Aethiópia, ae f. etiqueta: (marca, señal o marbete) nota, ae f. Sin: pittácium. Uso: - engomada, agglutinatória schédula // (ceremonial que se observa en los palacios y en actos públicos solemnes) v. ceremonial // (ceremonia en la manera de tratarse) officiósitas, atis f. Sin: morum elegántia; probatus mos et usus; según la -, ex more; sin -, simpliciter; nullo apparatu; conducirse con arreglo a la -, ut probatus usus, probatusque mos postulat, se gérere. etites: aëtites, is m. Sin: ferrum oxydatum. 423 etimoides etmoides: ethmóides, is n. Sin: nárium meatus (-us m). étnico: éthnicus, a, um. etnografía: ethnográphia sive -graphīa, ae f. Sin: descríptio morum géntium. eufemismo: euphemismus, i m. Sin: verbi vel verborum mitigátio; dictionis vel locutionis mitigátio; mitigata díctio, locútio; mitigata verba; verba lénia; verbi lénitas. Uso: emplear un -, lenitate verbi rei tristítiam mitigare; trístia dícere melióribus (vel mitigatis) verbis; para usar un -, ut léviter (vel levíssime) dicam. etnográfico: ethnográphicus, a, um. etnógrafo: ethnógraphus, i m. Sin: ethnográphiae cultor, peritus, studiosus. etnología: ethnológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de géntium natura (vel índole) et móribus. etnológico: ethnológicus, a, um. etnólogo: ethnólogus, i m. Sin: ethnológiae cultor, peritus, studiosus. etología: ethológia sive -logīa, ae f. eufonía: euphónia sive -phonīa, ae f. Sin: sonóritas, vocálitas; soni vel vocis suávitas; suavis dulcisque sonus. eufónico: euphónicus, a, um. Sin: vocalis; suavis; bene sonans. euforia: euphória sive -phorīa, ae f. Sin: ánimi elátio, serénitas, hiláritas, iucúnditas; ánimus serenus, hílaris, hílarus, iucundus, laetus; mens laeta . Uso: - en el hablar, elóquii (vel loquendi) hiláritas vel iucúnditas. eufórico: euphóricus, a, um. Uso: soy -, euphóricus sum; ánimo elato (vel sereno, vel hílari vel hílaro, vel iucundo, vel laeto) sum. etológico: ethológicus, a, um. etólogo: ethólogus, i m. eugenesia o eugenética: eugénia sive -genīa; eugénica vel eugenética, ae f. Sin: eugenética disciplina; doctrina de sana súbole procreanda; rátio vel exquisítio bonae oríginis. etruscología: doctrina rerum etruscarum. eucaristía: eucharístia sive -ristīa, ae f. Sin: sacra synaxis (-is vel -ĕos); augustum altaris sacramentum; sacramentum Córporis Dómini. Uso: celebrar, concelebrar la -, eucharístiam celebrare, concelebrare. eugenésico: eugenéticus. Sin: felíciter génitus; ad eugéniam spectans; ad sanam ac felicem procreationem pértinens. eugénesis, v. eugenesia. eucarístico: eucharísticus, a, um. eugenismo: eugenismus, i m. eudemonismo: eudaemonismus, i m. Sin: eudaemonológia sive -logīa. eudemonístico: eudaemonísticus, a, um. eudiómetro: eudiómetrum, i n. eupepsia: eupepsis, -is f; eupépsia sive -pepsīa, ae f. Sin: bona digéstio; fácilis digéstio vel concóctio. eupéptico: adj eupépticus, a, um. Sin: digestórius; ad digerendum aptus // sust remédium 424 evangeliario ad cibum concoquendum aptum. eurasiático: eurasiáticus vel eurasianus, a, um. Euratom: communis rerum atomicarum mercatus, qui Euratom audit. Sin: Euratom, ut aiunt; europaea de vi atómica commúnitas; europaea de adhibenda vi atómica commúnitas. euritmia: eurýthmia sive -rythmīa, ae f. Sin: concínnitas, atis f; concinnitudo, dĭnis f; apta disposítio. eurovisión: eurovísio, onis f. Sin: televísio in Europa; horama (-ătis n) europaeum; teleorasis vel telehorasis (-is f) per Europam. eutanasia: euthanásia sive -nasīa, ae f. Uso: - encubierta y subrepticia, practicada abiertamente o incluso legalizada, euthanásia, tecta quidem et prorepens aut quae palam perágitur vel iure étiam ipso permíttitur. eutimia: euthýmia sive -thymīa, ae f. Sin: serena doloris tolerántia; tranquilla angorum tolerántia. eutrapelia: eutrapélia, ae f. Sin: iucúnditas, affabílitas, hiláritas, cómitas, atis f. eurítmico: eurýthmicus, a, um. euro: (unidad monetaria común a los Estados de la Unión Europea) euro, onis m; euronus, i m. Sin: euronummus; moneta vel pecúnia eurónica; nummus vel númmulus eurónicus; europecúnia; euromoneta. Uso: relativo al -, eurónicus; partidario del -, euronus, i m; fautor euronis; adversario del -, antieuronus, i m; adversárius euronis. eurocheque: assignátio europaea. Europa: Europa, ae f. Uso: - Central, Oriental, Europa Centralis, Orientalis. europeísmo: (predilección por las cosas de Europa) europaeismus, i m // (carácter europeo) mens (mentis f) europaea. evacuación: evacuátio, onis f. Sin: egéstio; exinanítio; exonerátio. Uso: tapón de - (en los motores), valva evacuationis. evacuar: evacuare. Sin: vacuefácere. Uso: miles de personas fueron evacuadas, mília hóminum evacuati sunt. evadir: vitare, evitare, devitare. Sin: declinare áliquid vel ab áliqua re; effúgere áliquid vel ab (vel ex ) áliqua re; defúgere; elúdere // evadirse, evádere. Sin: aufúgere, effúgere de (vel ex, vel ab) + abl. evaluable: evaluábilis, e. Sin: aestimábilis. europeísta: europaeista, ae m. Sin: coniunctionis europensis fautor. evaluación: evaluátio, onis f. Sin: aestimátio. Uso: Centro de -, institutum, quod est Centrum Evaluationis; - global, evaluátio globalis. europeizar: europaeizare. Sin: europaeum cultum indúcere; ad Europaeorum cultum redígere. evaluador: adj evaluatórius, a, um. Sin: aestimatórius // sust evaluator, oris m. Sin: aestimator. europeo: adj europaeus, a, um; europensis, e. evaluar: evaluare. Sin: aestimare. evangeliario: evangeliárium, ii n. Sin: evan- 425 evangélico gélia, orum npl; liber evangeliorum. sio. evangélico: (relativo al evangelio) ad evangélia pértinens. Sin: ad doctrinam christianam áttinens // (relativo a las Iglesias surgidas de la Reforma) evangélicus, a, um // (miembro de dichas Iglesias) evangélicus, i m. evasiva: effúgium, ii n. Sin: tergiversátio; pseudóthyrum. evangelio: evangélium, ii n. Sin: doctrina christiana. evangelista: evangelista, ae m. Sin: evangélii scriptor. evangelización: evangelizátio, onis f. Sin: evangélii praedicátio. Uso: nueva -, nova evangelizátio. evangelizador: evangelizator, oris m. Sin: evangélii predicator vel praeco (-onis f). evangelizar: evangelizare. Sin: (predicar el evangelio) evangélium praedicare; Christum praedicare; (enseñar el evangelio) áliquem evangélium docere. Uso: - a los pueblos, Christiana doctrinā gentes excólere; evangélii luce pópulos illustrare. evasivamente: evasive. Sin: ambígue; dúbie; eludendo. evasivo: evasivus, a, um. Sin: ambíguus; incertus; eludens; elusivus; rem non attingens. Uso: responder de una manera -, incertis responsis áliquem implicare. evemerismo: euhemerismus, i m. Sin: euhemeriana vel evemeriana doctrina; euhemeriana vel evemeriana mythológiae interpretandae rátio. evento: (suceso importante y programado) eventus, us m. Uso: - histórico, eventus históricus. eventualmente: forte. Sin: si forte; casu; fortuíto; si occásio vénerit; si necesse erit. evidencia: evidéntia, ae f. Sin: perspiciéntia rerum; illustrátio; perspicúitas. evitabilidad: evitabílitas, atis f. evaporación: vaporátio vel evaporátio, onis f. Sin: exhalátio; respirátio. Uso: la - de las aguas, vaporátio aquarum; aquarum respirátio. evaporar: (convertir un cuerpo líquido o sólido en vapor) in vaporem (vel in vapores) convértere vel sólvere // (intr, convertirse en vapor) vaporare, evaporare; in vaporem (vel vapores) converti, solvi, abire // (fig, disiparse, desvanecerse) vanéscere vel evanéscere. evaporatorio: evaporatórius vel evaporativus, a, um. evitable: evitábilis, e. evocación: evocátio, onis f. evocativo: evocativus, a, um. evocatorio: evocatórius, a, um. evolución: (desarrollo) evolútio, onis f. Sin: cursus vel decursus, us m; progressus, us m; progréssio, onis f; incrementum, i n. Uso: democrática, evolútio democrática; - demográfica, cursus demográphicus; - económica, cursus oeconómicus; - social, evolútio socialis; cursus progredientis societatis; - de las evasión: evásio, onis f. Sin: effúgium; eláp426 examen especies, evolútio phylogenética // (variación) mutátio, onis f. Uso: - fonética, mutátio phonética. evolucionismo: evolutionismus, i m. Sin: rátio evolutionis; doctrina evolutionalis. evolucionista: evolutionista, ae m. Sin: darvinismi fautor; fautor rationis evolutionis; darvinianae doctrinae sectator, assectator, fautor. evolutivo: evolutivus, a, um. Sin: ad evolutionem spectans. exabrupto: inéptiae, arum fpl. Sin: stulte dictum. Uso: soltar un -, áliquid stulte dícere; soltar exabruptos, ineptire; ineptias proferre. exactitud: exactitudo, dĭnis f. Sin: diligéntia, ae f; accurátio; perféctio. Uso: - de la pronunciación, exactitudo pronuntiationis; con -, adamussim; accurate; diligenter; perfecte; con - absoluta, summā curā. exactor: exactor, oris m. Sin: apodecta, ae m ; coactor; collectárius; vectigálium curator; pórtitor (aduanero de un puerto). exageración: (acción y efecto de exagerar) exaggerátio, onis f. Sin: elátio; superlátio; amplificátio // (cosa que traspasa los límites de lo justo, verdadero o razonable) nímium, ii n (exceso). Sin: immoderátio, immodéstia, intemperántia (inmoderación); effúsio (exceso en los gastos, en los sentimientos); profúsio (exceso en los gastos). Uso: toda - es viciosa, vítium est quod nímium est; sería una - decir que..., nimis violentum est dícere (con ac e inf). exageradamente: nimis. Sin: immoderate; immódice; immodeste; intemperanter; praeter modum; (en el hablar) insolenter; inflátius. Uso: conmemorar - a alguien, áliquem inflátius commemorare; ensalzarse -, se efferre insolenter. exagerado: (en el lenguaje) inflatus, a, um. Sin: elatus atque exaggeratus. Uso: eres -, rem verbis exággeras // (excesivo) nímius, a, um. Sin: immódicus; immoderatus; immodestus; intémperans, intemperatus; effusus (respecto de sentimientos); profusus, ínsolens (respecto de gastos). Uso: alabanzas -, effusíssimae laudationes; alegría -, laetítia effusa; gastos -, sumptus effusi; - en los gastos, ínsolens in pecúnia. exagerar: (encarecer) áliquid exaggerare (verbis). Sin: áliquid augere; áliquid augere verbis ; áliquid extóllere; áliquid in maius extóllere; áliquid praeter modum extóllere // (dar proporciones excesivas a una cosa) áliquid nimis augere. Sin: nimis magnum fácere áliquid // (propasarse) in áliqua re modum excédere. Sin: finem et modum transire; nímium esse in áliqua re. Uso: - en los gastos, sumptu extra modum excédere; - en el hablar, verbis extra fines égredi; nímium dícere; (faltando a la verdad) veritatem égredi; plus dícere quam pátitur véritas; in falsum augere áliquid; ¡no hay que -!, ne quid nimis!; toma, pero sin -, módice bibe. exaltación: - de la Santa Cruz, Exaltátio Sanctae Crucis. ex alumno: hesternus alumnus. Sin: prístinus discípulus; quondam alumnus; quondam disciplinae alicúius alumnus. Uso: mi -, quondam disciplinae meae alumnus. examen: (investigación, indagación) investigátio, onis f. Sin: inquisítio; inspéctio; scrutátio; perscrutátio; explorátio; recognítio; discússio; examen, mĭnis n. Uso: - clínico, médico, clínica, médica inspéctio; - de conciencia, examen consciéntiae; recognítio vel inquisítio sui; discússio consciéntiae; hacer 427 examinador el - de conciencia, censuram sui ipsīus ágere, gérere; consciéntiam excútere; perscrutari se; in se ipsum inquírere; interrogare ánimum suum; in suam mentem introspícere; excútere se; ánimum excútere; - de los registros, inspéctio tabularum // (prueba que se hace de la idoneidad de una persona para el ejercicio y profesión de una facultad, oficio o ministerio, o para comprobar o demostrar el aprovechamiento en los estudios) examen, mĭnis n. Sin: probátio, onis f; perículum; experimentum. Uso: - escrito, examen scriptum; examen scripto vel per lítteras faciendum, habendum (antes de rendirlo); perículum scripto vel per lítteras factum, hábitum (después de rendirlo); - oral, examen orale; examen ore vel viva voce faciéndum, habendum (antes de rendirlo); perículum ore vel viva voce factum, hábitum (después de rendirlo); - práctico, prácticum experimentum; - teórico, theóricum examen; arancel de -, tributum pro perículo subeundo; - de literatura, de matemática, de historia, etc., examen de lítteris, de mathemáticis, de historia, etc.; perículum in (vel de) lítteris, in (vel de) mathemáticis, in (vel de) história, etc.; mesa de -, examinatores, um mpl. Sin: probationis árbitri vel iúdices // aprobar, pasar un -, examen superare; probari; perículum (in vel de litteris, etc.) superare, evíncere, eluctari; aprobar el - público (o de Estado), exámine público probari; desaprobar el -, perículum non superare; rendir -, perículum fácere, subire; examen subire; exámine explorari; rendir de algo, de alguna materia, periclitari de (vel in) áliqua re; perículum fácere in áliqua disciplina; he de rendir un -, examen mihi subeundum est; rendir - de conducción, probationem vehendi autocinéticam subire; rendir - de todas las materias, disciplinarum ómnium perículum fácere; repetir el -, perículum íterum fácere; tomar -, examinare; exámine áliquem explorare; explorare, exquírere quid áliquis sciat vel didícerit; alicúius doctrinam temptare // (consideración, refle- xión) considerátio, onis f. Sin: recognítio. Uso: libre - de la doctrina cristiana, de la Sagrada Escritura, líberum de christiana doctrina iudícium; en el contexto simplem líberum iudícium; líbera sacrarum scripturarum interpretátio; en el contexto simplem líbera interpretátio; después de un atento -, re perspecta; después de un maduro -, re diu multumque ponderata // (deliberación, consulta) deliberátio, onis f. Sin: disputátio; quaestio. Uso: el asunto requiere un largo -, res habet multam deliberationem; pienso que hay que hacer un más amplio - de la cuestión, ego ámplius deliberandum cénseo; someter algo a -, in quaestionem vocare áliquid // (interrogatorio) interrogátio, onis f. Uso: de testigos, téstium interrogátio; hacer el - de los testigos, testes interrogare. examinador: (persona que examina) investigator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que averigua interrogando) quaesitor; inquisitor; fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar) examinator, oris m. Sin: exquisitor; probationis árbiter (-tri m) vel iudex (-dĭcis m); qui explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel didícerint). Uso: - sinodal, examinator vel iudex synodalis; iudex administris sacrorum probandis. examinando: examinandus, a, um. Sin: petītor; candidatus. examinar: (investigar, indagar) investigare. Sin: explorare; indagare; examinare; perpéndere; péndere. Uso: - la propia conciencia, consciéntiam perscrutari; todo juez corrupto examina mal la verdad, male verum exáminat omnis corruptus iudex // (- interrogando) quáerere (áliquid; de áliqua re). Sin: inquírere (de áliqua re); experiri interrogando. Uso: - el ánimo, la índole, el juicio, la ciencia, la pericia de uno, alicúius ánimum, índolem, iudícium, sciéntiam, perítiam interrogando experiri; - a los testigos, testes 428 exceptuación interrogare // (revisar, inspeccionar) probare. Sin: spectare; recensere (áliquid) ; cognóscere (áliquid vel de áliqua re); temptare. Uso: - el código, códicem recognóscere; - la moneda, la virtud, pecúniam, virtutem probare; - las actas, de actis cognóscere // (observar con ojo crítico) observare. Sin: inspícere. Uso: - todas las partes del cuerpo, omnes partes córporis inspícere // (considerar, ponderar) considerare (áliquid vel de áliqua re). Sin: ponderare; perpéndere. Uso: - el pro y el contra de algo, in utramque partem áliquid perpéndere // (tratar, discutir, deliberar) consúlere (áliquid, de áliqua re); deliberare (de áliqua re); agitare (áliquid, de áliqua re); disputare; dissérere (áliquid, de áliqua re) // (tomar examen) v. examen. exantema: exanthēma, ătis n. Sin: exánthesis; pustulátio; cutis efflorescéntia. exantemático: exanthemáticus, a, um. exarca: exarchus, i m. exarcado: exárchia sive -archīa, ae f; (cargo del exarca) exarchi munus (-nĕris n); (dignidad de exarca) exarchi dígnitas; (territorio del exarca) praefectura, ae f; exarchi territórium. excavación: excavátio, onis f. Sin: fóssio; effóssio; fossura. Uso: director de las -, fossionum magister vel praefectus; director general de las -, fossionum summus moderator; material de -, relíquiae effossae; trabajo de -, fossionis ópera ; hacer excavaciones, excavationes dúcere, perágere; fossiones fácere. excavador: adj excavans, antis. Sin: fódiens // sust excavator, oris m. Sin: fossor // (aparato que sirve para excavar) v. excavadora. excavadora: excavatórium, ii n. Sin: máchina effódiens, fossória, excavans; fossó- rium mechánicum; chamulcus fossórius. exceder: - el peso, praeponderare. Uso: - el peso en cinco kilos, quinque chil(i)ográmmata praeponderare. excelencia: (título honorífico) Excelléntia, ae f. Uso: ¿Vuestra - viene solo?, Excelléntia tua sola venit? // (superior calidad o bondad) excelléntia, ae f. Sin: praestántia (en algo, alicúius rei). Uso: por -, per excelléntiam vel per eminéntiam. excéntrica: (pieza que gira alrededor de un punto que no es su centro de figura) excentrum, i n. Sin: cámmia. excentricidad: (estar fuera del centro) a médio abhorrere // (extravagancia) excentrícitas vel eccentrícitas, atis f. Sin: insoléntia; morósitas; (dicho excéntrico) témere vel insolenter dictum; (hecho excéntrico) témere vel insolenter factum. Uso: - de carácter, ingénii insoléntia. excéntrico: (de carácter raro, extravagante) ínsolens, entis. Sin: morosus; cerebrosus. Uso: conducta -, agendi rátio insólita (vel nova atque mira, vel tortuosa et ínsolens); hombre -, cerebrosus homo; ser -, praeter communem morem consuetudinemque vívere vel ágere // (que está lejos del centro) localidad -, locus suburbanus; barrio -, subúrbium, ii n // (Geom, que está fuera del centro) e medio excedens. Sin: eccentros (mf), on (n), gen -i. excepcional: exceptionalis, e. Sin: extraordinárius; insólitus; singularis. excepcionalmente: exceptionáliter. Sin: per exceptionem; extraordinárie; singuláriter. exceptuación: excéptio, onis f. Sin: exclúsio. 429 excerpta excerpta o excerta: excerpta, orum npl. exceso: nímium, ii n. Uso: - de velocidad, nímia celéritas. excitador: excitatórium, ii n. Sin: - eléctrico, eléctricum excitatórium. mare vel anathematizare; a sacris exclúdere; de Ecclésia eícere; e fidélium consortione expéllere; Ecclésiae communione áliquem privare; sacrorum communione áliquem privare; sacrorum communionem adímere álicui vel ab áliquo; a sacrorum communione áliquem prohibere. exclaustrado: exclaustratus, a, um. excomunión: excommunicátio, onis f. Sin: anathemátio; a sacris exclúsio; a fidélium consortione expúlsio; Ecclésiae communionis privátio; a fidélium communione reiéctio; sacrorum communionis adémptio vel privátio. Uso: absolver de la -, ab excommunicatione áliquem absólvere; excommunicationis poenā liberare; áliquem in sacrorum communionem recípere vel restitúere; imponer la -, v. excomulgar; incurrir en -, in excommunicationem incúrrere. exclusivamente: exclusive. excretorio: excretórius, a, um. exclusividad: exclusívitas, atis f. Sin: singuláritas; ius exclusivum. excursión: (viaje por lo común corto) excúrsio, onis f. Sin: peregrinátio; peragrátio; iter, itíneris; excursus, us m; decúrsio. Uso: - navales, excursiones navales; - de recreo, delectábilis peregrinátio; hacer una - al campo, rusticanum iter perágere; in rus decúrrere. excitar: excitare. Sin: acúere, exacúere; stimulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare ambulando famem. exclamación: exclamátio, onis f. exclamativo: exclamativus, a, um. exclaustración: exclaustrátio, onis f. exclusivismo: exclusivismus, i m. Sin: exclusória rátio. exclusivista: exclusivista, ae m. Sin: exclusóriae rationis studiosus; ad exclusivismum pértinens. excursionismo: excursionum stúdium. Sin: peragrandi rátio. exclusivo: exclusivus, a, um. Sin: exclusórius; próprius; singularis. excursionista: peragrator, oris m. Sin: excursor; peragrationum studiosus. excomulgado: excommunicatus. Sin: Ecclésiae communionis expers; communione fidélium privatus; a fidélium consortione expulsus; sacris exclusus vel remotus; (a) sacris prohíbitus; sacrorum communione carens, expers, prohíbitus. Uso: - vitando, excommunicatus vitandus // fig, e factione expulsus. Sin: a societate exclusus. excusa: (acción de excusar o excusarse) excusátio, onis f. Uso: nota de -, excusátio scripta // (justificación) satisfáctio, onis f. Sin: purgátio // (pretexto) praescríptio, onis f. Sin: nomen, mĭnis n // (motivo) títulus, i m. Sin: causa. Uso: aducir una -, causam interpónere; aducir una - legítima, excusatione idónea uti ; alegar como - la edad, excusare aetatem; dar o alegar su edad como -, aetatem afferre; hallar una - adecuada, causam excomulgar: excommunicare. Sin: anathe- 430 exigencia idóneam nancisci; no admitir la - de alguien, causam alicúius neglégere; proporcionar una - a alguien, excusationem álicui dare; con la - de ..., per spéciem + gen; per causam + gen. del Estado a los agentes extranjeros para que puedan ejercer las funciones propias de su cargo) plácitum, i n. Uso: - real, regale plácitum. excusado: latrina, ae f (defluente aquā instructa vel ditata). Sin: latrinum, i n; secessus, us m; postīcum; cella íntima vel secreta (aquae proflúvio instructa vel ditata); loca (-orum npl) secreta. Uso: taza de -, latrinae vas (vasis n); vas séssile. exequial: exsequialis, e. excusar: excusare áliquem álicui vel apud áliquem // excusarse, se excusare álicui vel apud áliquem de áliqua re, vel in áliqua re, vel quod + indic vel subj, vel ac + inf. Uso: formalmente, formáliter se excusare; - oficialmente por algo, officiáliter se excusare pro áliqua re. execute (Inform), poner en movimiento, poner en marcha: run. Sin: péllere; v. run. exegesis o exégesis: exegēsis, is f. Sin: exegétice, es f; hermenéutica, ae f ; explicátio; intrepretátio; explanátio. Uso: hacer la -, explicare; explanare; interpretari. exegeta o exégeta: exegēta, ae m. Sin: interpres, ĕtis m; explanator; explicator; exegēsis professor. exegético: exegéticus, a, um. Sin: explanatórius; interpretatórius; ad interpretationem áttinens. exención: - del servicio militar, (milítiae) vacátio, onis f; - de impuestos, de obligaciones, immúnitas. exequátur: (pase que da la autoridad civil de un Estado a las bulas o rescriptos pontificios) exsecútio, onis f. Sin: litterarum apostolicarum exsecútio; Apostólicae Sedis decreti exsecútio // (autorización que otorga el Jefe exequias: exséquiae, arum fpl. Sin: funus, nĕris n; iusta, orum npl; suprema, orum npl; exsequiale sacrum; iusta funébria vel exsequiália. Uso: asistir a las - de alguien, exséquias fúneris alicúius prósequi; celebrar las de alguno, alicúius exséquias ágere, celebrare, fácere, réddere. exergo: exergon vel exergum, i n. exfoliador, v. bloc. exhibición: (acción de mostrar) exhibítio, onis f. Sin: osténsio. Uso: - deportivas, lúdicra spectácula; - gimnástica, gýmnicum certamen; gýmnica exhibítio. exhibicionismo: ostentátio, onis f. Sin: ostentamen, mĭnis n; iactántia; sui ostentandi stúdium; nímia sui ostentátio; se palam proferendi stúdium // (perversión sexual) exhibitionismus, i m (córporis). exhibicionista: ostentator, oris m. Sin: iactator; sui ostentandi studiosus; se palam proferendi studiosus. exhibir: exhibere. Sin: ostentare; osténdere; praebere; proferre; propónere // exhibirse, se ostentare. exhortativo: adhortativus, exhortativus, hortativus, a, um. Sin: monitórius; suasórius. exhortatorio, v. exhortativo. exigencia: (pretensión) postulatum, i n; postulátio, onis f // (necesidad) necéssitas, atis f. 431 exigir Sin: res (rei f) necessária. Uso: ceder a las experimentales, experimenta admíttere. exigir: exígere áliquid ab áliquo. Sin: imperare áliquid álicui. eximido: immunis, e. Uso: - del servicio militar, vacans, antis; immunis milítiā. eximir: exímere. Sin: liberare. Uso: - a alguien del servicio militar, álicui milítiae vacationem dare. exógeno: exógenus, a, um. Sin: foris ortus. exónfalo: exómphalus vel exómphalos, i m. Sin: umbilīci hérnia. exorcismo: exorcismus, i m. Sin: dáemonum expúlsio. exorcista: exorcista, ae m. Sin: dáemonum expulsor. exorcistado: exorcistatus, us m. Sin: exorcistérium; exorcistae munus, offícium, ordo. existencia: exsisténtia, ae f. Uso: demostrar la - de Dios, Deum esse probare; negar la de Dios, Deum esse negare. exorcizar: exorcizare. Sin: dáemones expéllere, repéllere, deprecari. existencial: exsistentialis, e. exosmómetro: exosmómetrum, i n. existencialismo: exsistentialismus, i m. exósmosis: exósmosis, -is f. existencialista: exsistentialista, ae m. Sin: exsistentialismi sectator vel fautor; philósophus, qui exsistentialismi doctrinam ampléctitur. exóstosis: (bulto leñoso que se forma en el tallo y en las ramas de algunos árboles) exóstosis, is f // (cierto tumor óseo) exóstosis, is f. Sin: eminéntia vel excrescéntia óssea; os excrescens. existencialmente: exsistentiáliter. Sin: ad exsisténtiam quod áttinet. exocarpio, v. exocarpo. exocarpo: exocarpus, i m. Sin: exterior frúctuum pars. exotérico: exotéricus, a, um. exoterismo: exoterismus, i m. Sin: rátio exotérica; doctrina exotérica; doctrina públice trádita vel impertita. exotérmico: exothérmicus, a, um. exocrino: exócrinus, a, um. Sin: extra secernens. Uso: glándula -, glándula exócrina. exoftalmia o exoftalmía: exophthálmia sive -thalmīa, ae f; exophthalmus, i m. exótico: exóticus, a, um. Sin: peregrinus; externus; adventícius; advectícius (importado). Uso: doctrina -, doctrina adventícia; lenguaje -, exóticus sermo; locución -, peregrina locútio; vocablo -, exóticum verbum. exoftalmómetro: exophthalmómetrum, i n. exoftalmos, v. exoftalmia. exotismo: peregrínitas, atis f. Sin: rerum exoticarum stúdium. exogenético, v. exógeno. expansión: (Fís, acción de extenderse o dila- 432 experiencia tarse) diffúsio, onis f. Sin: propagátio, onis f // (fig, propagación) propagátio. Uso: - política, fínium vel impérii propagátio; necesidad de - política, necéssitas fines producendi, proferendi, propagandi; impérii propagandi necéssitas // (fig, manifestación efusiva de un afecto o pensamiento) - del ánimo, ánimi diffúsio vel effúsio. Sin: effusus ánimus. expansionismo: expansionismus, i m. Sin: expansionis cupíditas, stúdium; fines dilatandi stúdium; impérii propagandi stúdium. expansionista: expansionista, ae m. expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expandens (-entis) // (de persona) apertus, a, um. Sin: sincerus. expatriado: exsul, ŭlis mf (patriā, domo). Sin: prófugus; extorris, e. expectación: (intensidad con que se espera una cosa) exspectátio, onis f // (fiesta en honor de la Virgen) Exspectátio partūs Beatae Mariae Vírginis. expectativa: (posibilidad razonable de que algo suceda) exspectátio, onis f. Uso: - económica positiva, exspectátio oeconómica positiva; conforme a la -, pro exspectatione. expectoración: exscreátio, onis f.; exscreatus vel screatus, us m. expectorante: exscreativum, i n. Sin: medicamentum exscreationi adiuvandae; ad exscreandum aptum remédium. expectorar: screare vel exscreare. Sin: exspectorare; exspúere. expedición: (cosa a expedir) merces mittenda // (acción de expedir) míssio, onis f . Sin: expedítio. Uso: - de cartas, míssio epis- tularum // (viaje o marcha) expedítio, onis f. Sin: peregrinátio. Uso: - al planeta Marte, expedítio in stellam errantem Martem. expedidor: expeditor, oris m; expeditionárius, ii m. Sin: mittens // (empresario de transportes) rei mittendae procurator; missionum procurator; - de mercadería, mittendae mercis procurator; mércibus mittendis procurator; - público, del Estado, bastagárius, ii m. expediente: (conjunto de papeles referentes a un asunto): fascículus, i m. Sin: libellus; instrumentum; insertum, i n ; inserta, orum npl; tabellae, arum fpl; fascículus insertus; pagellarum fascículus; documentorum séries; tabularum vel instrumentorum corpus. Uso: - de una causa, litis instrumentum. expedir: (mandar, remitir) míttere. Sin: expedire. expeditivo: celer, ĕris, ĕre. Sin: festinus; paratus; promptus. expendedor, ra: distractor, oris m; distractrix, icis f. Sin: vénditor vel venditator, oris m. Uso: - clandestino, vénditor clandestinus. expensas: a sus -, suis súmptibus; a - del estado, público sumptu. experiencia: experiéntia, ae f. Sin: experimentum; usus, us m. Uso: - connatural, experimentum naturae consentáneum; la - diaria, usus cotidianus vel quotidianus; larga -, longa experiéntia; longinqui témporis usus; - política, usus rei públicae; - precoz, rerum experiéntia velox; - de las cosas del mundo, rerum saeculárium usus; los frutos de la -, notiones ex usu partae; individuo de gran , homo prudentíssimus; homo usu práeditus; homo multarum rerum usum habens // adquirir - en algo, áliquid experiri; usum alicúius 433 experimentación rei experiri; haber hecho - de algo, rem expertam habere; saber algo por -, áliquid usu compertum habere; aliquid usu cógnitum habere; tener poca -, usu non satis esse; tener gran - en algo, in áliqua re usum habere. explicación: explicátio, onis f. Sin: explanátio, onis f. experimentación: experimentátio, onis f. explicativo: explanatórius, a, um. Sin: ad explicandum aptus. Uso: nota -, commentárium, ii n. experimental: experimentalis, e. Sin: experimento probatus; experientiā innixus; in experimentis pósitus (que se funda en la experiencia); experimentis cógnitus (conocido por experiencia); qui, quae, quod experimentis constat; qui, quae, quod experiendo (vel experimentis) attíngitur, dignóscitur, cognóscitur, comprobatur. Uso: ciencias -, sciéntiae vel doctrinae experimentis nixae; sciéntiae positivae; dato -, experimenti indícium; medicina -, medicina experimentis constans vel nixa. experimentalmente: experiendo vel experiundo. Sin: experimento vel experimentis; usu (por la experiencia o práctica). Uso: se aprende -, experiendo vel experimentis díscitur. experimento: experimentum, i n. Uso: - atómicos, nucleares, experimenta atómica; atomicorum instrumentorum experimenta; científicos, technicorum experimenta; - televisivos, experimenta televisífica; - de psicología, experimentum psychológicum. experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; expertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre -, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire. expiación: (acción) expiátio, onis f // (efecto) piáculum, i n. Uso: - de los crímenes, expiátio scélerum; sacrificios de -, piaculária, orum npl; en -, piáculi causā. expiatorio: piacularis, e. Sin: lustralis. Uso: cabrón -, piacularis víctima. explicar: explicare. Uso: ¿quién sabe - esto?, quis hoc exprímere scit? explícitamente: expresse. Sin: aperte; clare; manifeste; expressis verbis (con palabras explícitas); nullis ambágibus (sin ambages). Uso: prohibir -, planíssime vetare. exploración: explorátio, onis f. Uso: la - de las ruinas de Troya, explorátio ruinarum Troianarum. explorador: explorator, oris m. Sin: indagator; speculator; investigator // (escultista) v. esta voz. explosión: explósio vel displōsio, onis f. Sin: dirúptio; erúptio; prorúptio. Uso: - atómica, atómica dirúptio; - gigantesca, displósio gigantēa vel ingens; - mortífera, mortífera explósio; explosiones de bombas, bombarum vel pyrobolorum displosiones ; - de gas, displósio gasalis vel gasi; fase de -, displosionis gradus (- us m) // fig effúsio, onis f. Sin: erúptio. Uso: - de alegría, effúsio ánimi in laetítia; - de vicios, erúptio vitiorum. explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displosivus; displōdens; dirumpens // sust matéria displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vĕris m) pýrius vel displosivus. explotación: abusus, us m. Uso: las diversas formas de -, abusūs várii modi. explotador: expilator, oris m. Sin: qui nímium ex aliena ópera quaestum vel lucrum facit. 434 expresión explotar: (sacar utilidad) fructum cárpere vel prómere. Uso: - bosques, silvas cáedere; - un campo, agrum cólere vel excólere; - una mina, fodinam exercere // (abusar) áliquem emúngere. Sin: nímium quaestum ex alicúius ópera fácere; alicúius óperā laboreque abuti. Uso: - robando, furtis quaestum fácere; - al Estado, quáestui habere rem públicam; - la amistad, la familiaridad, amicítiā, familiaritate abuti; - la ignorancia del pueblo, ex plebis ignorántia quaestum fácere; - la miseria de los pobres, inópiā miserorum abuti; - la sangre de los pobres, páuperum óperam sanguinemque quáestui habere. exponencial: exponentialis, e.. pública de artículos de industria, ciencias o artes) exposítio, onis f. Sin: exhibítio; osténsio; pública ostentátio. Uso: - mercantil, merces venales propósitae; - misionera, exposítio missionalis vel missionária; - mundial, exhibítio mundana; - universal, internacional, exposítio universalis, internationalis // - de aparatos de radio y televisión, exposítio instrumentorum radiophonicorum ac televisificorum; - de arte total, universae vel totalis artis pública ostentátio; - de cuadros, tábulae propósitae; - de la prensa católica, exposítio catholicarum scriptionum; librorum ephemeridumque de re católica expositio; - de retratos, exhibítio imáginum; hacer una - de cuadros, pictas tábulas ad spectandum propónere; tábulas própalam collocare. exponente: Mat index, dĭcis m. expósita: (infans vel puella) expósita, derelicta, proiectícia. exponer: Fotogr expónere luci. exportación: (acción de exportar) exportátio, onis f. Sin: evéctio // (lo que se exporta) id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso: cerveza de -, cervésia exportatícia // (conjunto de cosas exportadas) res (rerum) exportatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae. exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus. exportador: adj exportans, antis. Sin: évehens, entis // sust exportator, oris m. Sin: evector; eductor. expósito: (infans vel puer) expósitus, derelictus, proiectícius. Uso: casa de expósitos, brephotrophēum, i n; brephotrophīum, ii n; hospítium infántibus alendis. expositor: (persona que expone o interpreta) expósitor, oris m // (persona que presenta sus productos u obras en una exposición pública) tabernáculi exhibitórii custos (-odis m) vel appáritor (-oris m). Sin: tabernáculo exhibitório addictus. expresamente: (claramente) v. explícitamente // (ex profeso, con particular intento) consulto. Sin: déditā óperā. exportar: exportare. Sin: efferre; evéhere. exposición: (acción y efecto de exponer) exposítio, onis f. Sin: exhibítio. Uso: - de cuadros, exhibítio imáginum; - del Santísimo Sacramento, pública Sacramenti Augusti adorátio; hacer la - del Santísimo, Sacramentum Augustum pópulo supplicationis causā propónere // (fig, narración) narrátio vel enarrátio, onis f. Sin: descríptio; explanátio // - fotográfica, exposítio luci // (presentación expresión: (manifestación) expréssio, onis f. Sin: declarátio; manifestátio; descríptio; repraesentátio. Uso: - ajenas a la auténtica realidad de la religión católica, religiosae vitae rationes a germana religione cathólica alienae; expresiones de la comunión eclesial, expressiones communionis ecclesialis // (palabra) dicta, orum npl. Sin: verba; vocá- 435 expresionismo bula; copulata verba; coniunctae vel copulatae voces. Uso: - metafóricas, verba translata // (locución) díctio, onis f. Sin: enuntiátio; locútio; phrasis. Uso: - elíptica, curta senténtia; enuntiátio ellíptica; - idiomática, peculiaris locútio // - algebraica, algébrica expréssio, rátio, repraesentátio; - de alegría, effusa laetítia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis (ac vim; abl vi; pl vires, vírium, víribus) f. expresionismo: expressionismus, i m. Uso: alemán, expressionismus theodiscus vel germánicus. expresionista: expressionista, ae m. Sin: expressionismi sectator. expresivamente: expressive. Sin: aperte; plane; significanter. expresivo: (referido a cosas) éxprimens, entis. Sin: signíficans; declarans. Uso: ademán -, gestus rem et senténtiam éxprimens; ojos -, óculi loquaces; rostro -, vultus argutus // (referido a expresiones) signíficans, antis; vívidus; vivus. Uso: palabras - , verba significántia; palabras más -, verba plus efficiéntia // (referido a conceptos) fortis, e. Sin: gravis. Uso: discurso-, orátio gravis; sentencia -, senténtia fortis. expreso: (correo extraordinario) epístula praepes (-ĕtis). Sin: próperae lítterae (-arum fpl). Uso: por -, citíssimo cursu // (tren rápido) tramen (-mĭnis n) celérrimum. Sin: hamaxóstichus citíssimus. exprimidera, exprimidero o exprimidor: pressórium, ii n. Sin: máchina éxprimens. Uso: - eléctrica, eléctricum pressórium; - de agrios, citreorum pressórium; máchina cítreis exprimendis. ex profeso: ex professo. Sin: consílio; indústriā; de vel ex indústria. expropiación: expropriátio, onis f. Sin: adémptio; spoliátio; deiéctio; proprietatis privátio; bonorum adémptio. Uso: - de un fundo, deiéctio de fundi possessione; deiéctio de solo, de possessione fundi; - por pública utilidad, vindicátio alicúius rei ex rei públicae utilitate facta. expropiar: expropriare. Sin: álicui proprietatem adímere, abrípere, auferre, démere; áliquem proprietate privare; áliquem possessione spoliare; spoliare áliquem áliqua re; áliquem de possessione alicúius rei deícere; áliquem possessiónibus (vel bonis) deícere, deturbare, depéllere, expéllere; adímere áliquid ab áliquo; adímere áliquid álicui. Uso: - por pública utilidad, ex rei públicae utilitate vindicare áliquid. expulsión: expúlsio, onis f. Sin: depúlsio; eiéctio; exáctio. expurgado: (de autor o libro) emendatus, a, um. Sin: expunctus. expurgar: expurgare, purgare. Sin: emendare, corrígere; resecare vel expúngere. Uso: hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo. exquisitez: (de comidas) suávitas, atis f; delíciae, arum fpl; (de ánimo) nobílitas (-atis f) ingénita; (de maneras) elegántia, ae f; (de estilo) scribendi lenocínium. ex rey: quondam rex. Sin: rex sólio deturbatus; rex dignitate auctoritateque spoliatus, exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel fúerat. extasiarse: (arrobarse, caer en éxtasis) v. éxtasis // (maravillarse, embelesarse) alicúius rei admiratione, gáudio, laetítiā, voluptate perfundi. Sin: summa alicúius admiratione (...) áffici; singulari admiratione (...) efferri. 436 extradición éxtasis: (arrobamiento del alma que se siente transportada fuera del cuerpo) éxtasis, is f. Sin: mentis recessus (-us m); ánimi abalienátio; ánimus a córpore abstractus; mens a sénsibus (vel a córpore) revocata; secessus mentis atque ánimi a córpore; mentis animique in Deum raptus (-us m). Uso: caer en -, tener -, divino spíritu inflari vel tangi; abalienato a rebus ómnibus ánimo in Deum rapi; a sénsibus ábstrahi ac seráphicis liquéscere ardóribus // (estado del alma enteramente embargada por un intenso sentimiento de admiración, alegría, etc.) summa admirátio (- de admiración); summa voluptas (- de placer). (ad) extra prolátio. extemporáneo: extemporáneus, a, um. Sin: extemporalis, e. extirpador: Agr máchina exstirpatória. exteriorizar: manifestare. Sin: extra proferre. exterminador, ra: exterminator, oris m; exterminatrix, icis f. exterminio: excídium, ii n. Uso: campo de -, campus excídii. extintor: exstinctórius, a, um // (sujeto -) exstinctor, oris m // (aparato -) exstinctórium, ii n. Sin: instrumentum exstinctórium; apparatus exstinctórius. extra, v. comparsa. extensible: extensíbilis, e. extensión: (acción y efecto de extender o extenderse; capacidad para ocupar una parte del espacio) exténsio, onis f. Sin: amplificátio; dilatátio; latitudo. Uso: la - de las frecuencias radiales, frequentiarum radiophonicarum extensiones. extensivamente: extensive. extensivo: extensivus, a, um. extensor: adj extensórius, a, um. Sin: expansórius. Uso: músculo -, músculus extensórius // (aparato de gimnasia) musculorum extensórium. Sin: instrumentum expansórium. extensómetro: extensómetrum, i n. extenuación: (enflaquecimiento) mácies, ēi f // (debilitación extremada de las fuerzas) defatigátio, onis f. Sin: languor; lassitudo, dĭnis f. exteriorización: manifestátio, onis f. Sin: extra-atmosférico: extra-atmospháericus, a, um. extracción: evúlsio, onis f. Sin: edúctio. Uso: - dentaria, evúlsio dentis; - social, genus, nĕris n; stirps, stirpis f. extracto: (resumen sustancial de un escrito) epítome, es f. Sin: summárium; breviárium; excerpta, orum npl. Uso: hacer un - de algo, áliquid breviare, cógere, contráhere, stríngere, astríngere, constríngere, perstríngere; áliquid in epítomen (vel in angustum) cógere; epítome áliquid circumscríbere; breviárium alicúius rei perágere // (producto obtenido por evaporación de un zumo o de una disolución de sustancias vegetales o animales) extractum, i n. Sin: liquor; sucus expressus. Uso: - de carne, iuruléntia, ae f ; - de sésamo, sucus ex sésamo (vel ex sísamo, vel ex sésama) expressus o simplem sucus ex sésamo. extradición: tradítio expostulata. Uso: - de los reos, reorum tradítio; derecho de -, ius tradendi reos; pedir, exigir o reclamar la - de 437 extraditar alguno, alicúius traditionem pétere, exígere; no tener el derecho de -, iure non pollere tradendi reos. extraditar: réddere. Sin: trádere expostulatum (reum); trádere expostulatam (ream). extraescolar: extrascholaris, e. extraeuropeo: extraeuropaeus, a, um. Sin: haud europaeus; extra Europam pósitus vel situs. extrajudicial: extraiudicialis, e. extralegal: extralegalis, e. extranjerismo: (afición desmedida a costumbres extranjeras) immódicum consuetúdinis externae stúdium. Sin: immódicum morum extraneorum stúdium // (voz, frase o giro de un idioma empleados en otro) vox externa. extranjero: (natural de una nación con respecto a los naturales de cualquier otra) ádvena, ae mf. Sin: alienígena, ae m; peregrinus, i m; externus vel extráneus, i m. Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para con los -, hostílitas erga extráneos // (que es o que viene de país extranjero): exter vel éxterus, a, um. Sin: externus; extráneus; peregrinus; alienígenus; allophylus. Uso: costumbres -, externa, orum npl // (país extranjero) externa gens; éxterae nationes vel terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al -, peregrinátio ; habitar en el -, péregre vel in éxtera regione habitare; ir al -, péregre exire vel proficisci; volver del -, péregre redire. extraordinario: extraordinárius, a, um. Sin: incredíbilis; inauditus; singularis; insignis; admirábilis, mirábilis; mirus. extraparlamentario: extraparlamentárius. extrapolación: Mat extrapolátio, onis f. extrapolar: Mat extrapolare. extraterrestre: adj extraterrester, tris, tre; extraterrestris, e. Sin : alienígenus stellaris // sust extraterrestris íncola (-ae f). Sin: alienígena (-ae m) stellaris. extraterritorial: extraterritorialis, e. Sin: dicione aliena immunis; pública territórii potestate immunis; a pública territórii auctoritate immunis. Uso: regiones españolas -, hispánicae regiones extraterritoriales. extraterritorialidad: extraterritoriálitas, atis f. Sin: alienae dicionis immúnitas; públicae territórii potestatis immúnitas. Uso: derecho de -, (públicae) immunitatis ius; ius immunitatis dicionis alienae; gozar del derecho de -, públicae immunitatis iure frui. extrauterino: extrauterinus, a, um. extravagancia: insoléntia, ae f. Sin: nóvitas // (discurso extravagante) inepte vel stulte dictum (-i n). Sin: deliramentum. Uso: decir extravagancias, ineptire; delirare; fatuari; deliramenta loqui // (acción extravagante) inepte vel stulte factum. Uso: hacer extravagancias, ineptire; desípere; inepte fácere. extravagante: (que hace o dice fuera del orden regular) ínsolens, entis. Sin: insólitus; absurdus; a normis abhorrens // (ridículo) ridículus, a, um. Sin: ridendus vel irridendus // (que obra con extravagancia) morosus, a, um. Sin: cerebrosus; fátuus; stultus; insípiens. extraviado: (apartado del camino) dévius, a, um. Sin: deflexus; de via deductus; viā deceptus; a recto itínere aversus, deductus, abstractus // fig pérditus, a, um. Sin: corrup- 438 eyectable tus; pravus. Uso: una muchacha -, corrupta virgo; muchachos -, pérditi adulescentes. eyectable: eiectábilis, e. extraviar: (hacer perder el camino) áliquem e recto itínere dedúcere, abstráhere, avértere, abdúcere // fig áliquem corrúmpere. Sin: transversum ágere áliquem. Uso: - a una muchacha, vírginem corrúmpere vel vitiare // (inducir a error) áliquem in errorem indúcere. extraviarse: (descarriarse) deerrare. Sin: itínere deerrare; ex via excédere vel decédere; declinare de via; ex itínere defléctere; e recto itínere aberrare; e recta via aberrare, declinare, defléctere // fig corrumpi. Sin: deferri; ad pravitatem venire; in detérius mutari. extravío: errátio, onis f. Sin: erratum; erratus, us m; error. Uso: - intelectual, error; error mentis; - moral, errátio; error; ánimi depravátio. extremaunción: extrema únctio (-onis f). Uso: administrar la -, sacro óleo inúngere áliquem. extremismo: extremismus, i m. Sin: doctrina vel fáctio extrema; doctrina extremarum pártium. extremista: extremista, ae m. Sin: partis extremae fautor, sectator; extremarum pártium ássecla. Uso: - musulmanes, extremistae musulmani. extremo: (punto último a que puede llegar algo) punctum extremum. exulcerativo: exulceratórius, a, um. exvoto: (don votivo) donárium, ii n // (cuadro votivo) tábula, ae f. Sin: tabella votiva vel ex voto. 439 F fábrica: fábrica, ae f. Sin: officīna; ergastérium; domus fabricatória; machinária domus. Uso: - metalúrgica, fábrica metallorum; química, fábrica chémica; - textil, de tejidos, textrinum, i n; opifícium téxtile; - de acero, chalybéia, ae f; officina ferrária; chálybis officina vel fornax; ergastérium chalybárium; de algodón, officina xýlina; - de anteojos, perspicillorum officina; - de armas, armorum fábrica; - de artículos de punto, lanifícium; tunicularum officina; - de automóviles (automotores, coches), ergastérium cinéticum; autoraedarum (vel autocinetorum, vel automobílium) fábrica vel officina; - de automotores Fiat, socíetas autocinetorum effectrix, cui nomen Fiat; - de coches “Opel”, officina autocinética “Opel”; - de coches populares (“VW”), officina autocinetorum populárium (“VW”); - de azúcar, sácchari officina; - de bicicletas, officina cyclística, birotária, birotulária, birotalis; officina birotarum; - de cerveza, cervísiae officina vel fábrica; ergastérium cervísiae coquendae; - de computadoras, officina ordinatrorum; - de dulces, cuppedinaria officina; - de electricidad, electrificīna; - de gas, fábrica gasi vel gásii; officina gásica vel gasária; - de lanas, lanária, ae f ; officina lanária; - de material plástico, officina rerum plasticarum; - de muebles, supelléctilis officina; - de papel, chartária officina; - de plutonio, plutónii officina; - de pólvora, púlveris pýrii officina; de porcelana, fábrica porcellánica; - de satélites artificiales, satéllitum artificiálium (vel artificiosorum) officina; - de seda, officina bombýcina vel sérica; - de soda, nitrifícium, ii n. fabricable: fabricábilis, e constrúctio; aedificátio. Uso: - en serie, fabricátio serialis; - de edificios, fabricátio aedificiorum; tanques de - rusa, currus cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -, fabricatórius. fabricador: (que inventa o dispone una cosa no material) machinator, oris m. Sin: molītor; auctor. fabricante: fábricans, antis. Sin: fabricator; ártifex; faber; ópifex. Uso: - de armas, armorum faber ; - de fósforos, mercis sulphuratae ópifex; - de ladrillos, laterárius, ii m; - de sellos, sigillárius, ii m; sigillator, oris m; - de tejidos, textor, ōris m; - de vidrios, vitrárius, ii m; faber vitrárius. fabricar: (construir un edificio, un muro, etc.) fabricari vel fabricare. Sin: aedificare, exaedificare; constrúere, exstrúere // (fig, hacer o construir una cosa inmaterial) strúere. Sin: fíngere; machinari; moliri; excogitare; architectari. Uso: - una mentira, mendácium strúere. fábula: fábula vel fabella, ae f. Sin: apólogus. fabulista: fabulator, oris m. Sin: fabularum (vel fabellarum, vel apologorum) scriptor vel conscriptor. fabuloso: fabularis, e; fabulosus, a, um. facción: consociátio, onis f. Uso: - “Hamas”, consociátio “Hamas”; - islámica “Hamas”, consociátio islamística, quae appellatur “Hamas”; - terrorista, consociátio terrorística. fabricación: fabricátio, onis f. Sin: conféctio; 440 fagocitosis fachada: (parte exterior de un edificio) frons, frontis f. Sin: frontispícium; aedifícii frons; pars antīca // (fig, portada de un libro) libri fácies. facilidad: facílitas, atis f. Uso: - de expresión, fluens orátio; orationis facílitas; commóditas orationis; - de improvisación, extemporalis facílitas; - de palabra, facílitas sermonis. facilitar: facilitare. Sin: faciliorem réddere; alleviare. facineroso: facinorosus vel facinerosus, a, um. Sin: flagitiosus; inīquus; sceleratus; scelestus. facócero, v. facóquero. facóquero: phacochoerus, i m. facsímil: exemplar, aris n. Sin: exemplum; exemplum simíllime expressum; lítterae assimulatae; facsímile, is n. factor: (empleado de ferrocarril que cuida de la recepción, entrega o expedición de las mercancías y equipajes) expedītor, oris m // Mat factor, oris m. factótum: (sujeto que desempeña en una casa o dependencia todos los menesteres) alicúius topanta (n indecl). Sin: factótum indecl; rerum ómnium actor; qui facit totum // (coloq, persona entremetida, que oficiosamente se presta a todo género de servicios) ómnibus se immiscens negótiis; ardálio vel ardélio, onis m; factitator // (persona de plena confianza de otra y que en nombre de esta despacha sus principales negocios) ómnium alicúius negotiorum curator. Sin: ómnium rerum alicúius transactor et minister. factura: (hechura) factura, ae f. Sin: confec- tura; conféctio. Uso: precio de -, manuprétium // - comercial, rátio, onis f. Sin: nomen (-mĭnis n); sýngrapha sumptuária; rátio nummária; (scídula) prétii index (-dĭcis mf); rationis pecúnia; expensarum index, ordo, nota, rátio. Uso: pagar una -, nomen (vel rationis pecúniam) sólvere, dissólvere, persólvere. facturar: (extender las facturas) perscríbere. Sin: in rationem referre; in notam expensarum referre. facultad: (potencia física o moral) facultas, atis f. Sin: potestas; vis. Uso: - generativas, genitales vires; - visiva, cernendi facultas; del ánimo, ingénii vel ánimi facultas // (en las universidades, cuerpo de docentes de una ciencia) facultas, atis f. Sin: academīa; académica facultas; magistérium. Uso: - católica, facultas cathólica; - de ciencias políticas, facultas doctrinae políticae; magistérium de re política; magistérium doctrinae políticae tradendae; - de ciencias puras y aplicadas, magistérium tradendis doctrinis theoréticis et rerum úsui adhíbitis; - de derecho, magistérium iuris disciplinae tradendae; - de derecho canónico, facultas iuris canónici; - de filosofía, facultas philosóphiae; académica facultas philosóphica; - de letras, magistérium lítteris tradendis; - de medicina, facultas medicinae; - de pedagogía, facultas paedagógiae; magistérium educationi tradendae; - de teología, facultas theológiae. faena: (matar reses y descuartizarlas) mactátio, onis f; mactatus, us m. Sin: laniátio, laniamentum; caedes; occísio; nex (necis f); trucidátio. faenar: mactare. Sin: laniare; cáedere; occídere; necare; trucidare; iugulare. fagocito: phagócytum sive -gocytum, i n. fagocitosis: phagocytosis, -is f. 441 fagot fagot: fagotum, i n; fagotus, i m. Sin: magna tíbia. falleba: péssulus, i m. falo: phallus, i m. faisán: phasianus, i m; phasiana, ae f. Sin: phasiana avis. faja: fáscia, ae f. Sin: táenia. Uso: - usada para llevar el dinero, zona; el que hace fajas de tal tipo, zonárius // (cinturón) cíngulum; vitta. falsario: falsárius, ii m. Sin: adulterator. falsarregla: (instrumento que se compone de dos reglas movibles alrededor de un eje) régulae móbiles // (falsilla) v. esta voz. falsete: falsa vócula. Sin: tínnula vox; vox arte acútior. fakir, v. faquir. falcidia: detráctio, onis f. falsetista: cantor falsam vóculam (vel tínnulam vocem) edens. falda: (ropa talar de la cintura abajo) cástula, ae f. Sin: gonna vel gunna; súpparum; limus; lacínia; hypozónium; túnica inferior. Uso: - clara, oscura, gunna clara, obscura; con pliegues, cástula plicata; limus plicatus // (regazo) sinus, us m. Sin: grémium // (fig, parte inferior de un monte o sierra) radix, icis f; radices, um fpl. Uso: detenerse en la de un monte, sub monte consístere; in montis radice (vel radícibus) consístere. faldistorio: faldistórium, ii n. Sin: pontificale vel episcopale subséllium. falena: phalaena, ae f. Sin: nocturnus papílio (-onis m). falible: fallíbilis, e. Sin: qui, quae, quod falli potest. falsificación: falsificátio, onis f. Sin: simulátio; falsátio; falsimónia; falsimónium; adulterátio; contaminátio. falsificado: adulterinus, a, um. Sin: falsificatus, falsatus; falsus; simulatus; fictus; corruptus; vitiatus. falsificar: falsificare. Sin: falsare; adulterare; imitari; corrúmpere; depravare. Uso: - el dinero, nummos adulterare; - la firma de uno, alicúius nomen (vel subscriptionem, vel nóminis subscriptionem) simulare; - los resultados de las investigaciones, effectus investigationum falsificare. falsilla: régula lineata. Sin: suppósita linearum vestígia; translúcidae scribendi líneae; lineata exemplarisque página. fálico: phállicus, a, um. falla: defectus, us m; deféctio, onis f. Sin: vítium; lacuna. Uso: - eléctrica, defectus electricitatis; - mecánica, defectus machinalis; fallas en la seguridad de los sistemas, lacunae securitatis systématum. fallar: (dejar de funcionar bien) defectum habere. falta: (acto contrario al deber u obligación) culpa, ae f. Sin: noxa. Uso: cometer una -, culpam vel noxam admíttere // (infracción voluntaria de la ley) legis violátio. Uso: cometer una -, legem violare, non servare, non observare; contra legem fácere, commíttere; poenáliter ágere; no hubo -, nihil contra legem commissum // (error) mendum, i n // (escasez) inópia, ae f Sin: penúria // (priva- 442 fantaseo ción) privátio, onis f. Sin: adémptio; detráctio. fanerogamia: phanerogámia sive -gamīa, ae f. falúa: cymba, ae f. fanerógamo: phanerógamus, a, um. falucho: phaselus, i m. Sin: lembus; navis cursória. fanfarria: (baladronada) v. fanfarronería // (banda militar de música) mílites aeneatores mpl. fama: fama, ae f. Uso: - de santidad, sanctitatis fama; de - mundial, per orbem claríssimus. familia: familia, ae f. Uso: - bien constituida, família bene ordinata; - imperial, família imperatória; - nuclear, família restricta; - numerosa, família fecunda; família crebrae prolis; família multorum filiorum; - real, régia domus; família régia; - religiosa, religiosa família; Sagrada -, Sacra Domus; Nazarethana Domus. fan (admirador entusiasta): admirator studiosíssimus; nímius admirator. fanfarrón: adj gloriosus, a , um. Sin: vaníloquus // sust homo gloriosus; sálaco, onis m; iactator; ostentator; sui ipsīus iactator vel laudator. Uso: ser -, de se gloriósius praedicare; se iactare gloriósius et insoléntius. fanfarronada: (dicho propio de fanfarrón) gloriose dictum // (hecho propio de fanfarrón) gloriose factum. fanfarronear: gloriari. Sin: se efferre vel iactare; arroganter (vel iactanter, vel insolenter, vel superbe) se gérere; gloriósius de se praedicare; gloriósius vel magnificéntius loqui; se magnífice iactare et ostentare. fanal, v. farol. fanáticamente: fanátice. Sin: furenter; furiose. fanático: fanáticus, a, um. Sin: furens, entis; furiosus. Uso: ser -, inflammato ánimo esse. fanatismo: fanatismus, i m. Sin: delirátio; furor; fanáticum stúdium; fanáticus ardor, aestus (-us m), furor; ánimus inflammatus vel fanáticus. fanatizador: fanático stúdio áliquem éxcitans, inflammans, compellens. fanatizar: fanático stúdio áliquem excitare, inflammare, compéllere. fanerógamas: phanerógamae, arum fpl. fanfarronería: gloriátio. Sin: iactátio, iactántia; sui iactántia; vaniloquéntia; venditátio; ostentátio; inanis iactántia; gloriosa venditátio; pútida ostentátio; venditátio atque ostentátio. fanta-ciencia: sciéntia fabularis. Sin: narrátio phantástica; phantasciéntia. FAO (Food and Agricultural Organization): Unitarum Nationum Institutum alimóniae atque agriculturae provehendis; ministérium alimentis et agrorum culturae praepósitum. fantasear: inánia cogitare. Sin: nugas meditari; ánimo vagari, aberrare, deerrare, errare; phantásiā discúrrere, machinari, moliri. fantaseo: (sueño de la fantasía totalmente irrealizable) imaginária, orum npl. Sin: ima- 443 fantasía ginátio; fíctio; phantásia; nugae, arum fpl; inéptiae, arum fpl; inanes imágines; fictae cogitatione imágines; inanes mentis spécies; sómnia; res fictae vel commentíciae. FAQ (Inform) acróstico de: Frequenter Allatae Quaestiones. fantasía: (imaginación) phantásia sive -tasīa, ae f. Sin: imaginátio; phantástica imaginátio; cogitationis (vel cogitandi, vel imaginandi) vis // (imagen formada por la fantasía) ficta imago. Sin: mentis spécies; res cogitatione ficta vel depicta // (ficción, cuento) mentis inventum. Sin: commentum; res commentícia; ficta et commentícia fábula. faquir: fakirus vel fachirus, i m. fantasioso: (vanidoso, presuntuoso) gloriosus, a, um. Sin: levis; vanus; inflatus; praesumptuosus vel praesumptiosus // (que tiene mucha imaginación) phantásticus, a, um. Sin: imaginosus. farfullar: incerte loqui. Sin: mussare, mussitare. fantasma: (espectro, aparición fantástica) spectrum, i n. Sin: larva; umbra // (quimera, apariencia) umbra inanis. Sin: vana imago; commentum // (en la terminología escolástica, imagen sensible, individual y concreta de las cosas) imago, gĭnis f. Sin: spécies, ēi f. faringismo: pharyngismus, i m. Sin: musculorum pharyngis contráctio. fantasmagoría: (ilusión de los sentidos) phantasmagorīa, ae f. Sin: phantástica vísio // (figuración vana de la inteligencia) phantasmática illúsio. faringoespasmo, v. faringospasmo. fantasmagórico: phantasmagóricus, a, um. Sin: phantasmáticus. faquín, v. changador. faradio: farádium, ii n; fáradum, i n. faralá: limbus, i m. Sin: lacínia. fardo: fascis, is f. Sin: moles, is f (mércium); sárcina circumligata. faringe: pharynx, ngis f. Sin: fauces, ium fpl; gula; guttur, ŭris n. faringitis: pharyngitis, ĭdis f. Sin: pharyngis (fáucium, gulae, gútturis) inflammátio vel inflátio. faringología: pharyngológia sive -logīa, ae f. faringoscopia: pharyngoscópia sive -scopīa, ae f. faringoscopio: pharyngoscópium, ii n. fantasmal: phantasmáticus, a, um. faringospasmo: pharyingospasmus, i m. fantásticamente: phantástice. Sin: ficte; mente et cogitatione. fantástico: phantásticus, a, um. Sin: commentícius; imaginárius. Uso: historias -, históriae commentíciae. fantoscopio: phantascópium, ii n. faringostenosis: pharyngostenosis, -is f. faringoterapia: pharyngotherapīa, ae f. Sin: pharyngoiatrīa; pharyngis curátio. faringotomía: pharyngotómia sive -tomīa, ae f. 444 farmacomanía faringotómico: pharyngotómicus, a, um. Sin: ad pharyngotómiam spectans. camentorum // (receta) médici praescriptum (praescríptio, praeceptum, iussum); praescriptum médicum; praescríptio médica. faringótomo: pharyngótomum, i n. farisaico: pharisáicus, a, um. Sin: pharisaeus; pharisaeorum (gen pl) // (hipócrita) fallax, acis (gen pl fallácium vel fallacum). Sin: mendax; simulator; simulationis amans. fariseísmo: pharisaeismus, i m. Sin: pharisaeorum doctrina vel disciplina // (hipocrisía) hypócrisis, is f. Sin: fucata religionis spécies. farmacodinamia: pharmacodynámice, es vel pharmacodynámica, ae f. Sin: pharmacodynámica disciplina, doctrina, sciéntia; doctrina de medicamentorum vi. farmacodinámico: pharmacodynámicus, a, um. farmacoendocrinología: pharmacoendocrinológia sive -logīa, ae f. farmaceuta, v. farmacéutico. farmacéutico: adj pharmacéuticus, a, um. Sin: medicamentárius. Uso: arte -, (ars) medicamentária, ae f // (el que profesa la farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: (rei) medicamentáriae doctor // (el que ejerce la farmacia) medicamentárius, ii m. Sin: pharmacopōla, ae m. Uso: - de medicinas atómicas, pharmacopola atómicus. farmacia: (ciencia) pharmacológia sive logīa, ae f. Sin: pharmacéutica, ae f (sciéntia); medicamentorum (medicamentária, de medicamentis) disciplina, doctrina, sciéntia // (profesión de esta ciencia) medicamentária, ae f. Sin: medicamentária (medicamentáriae, medicamentárii) ars, munus (-nĕris n), proféssio // (laboratorio del farmacéutico) officina medicamentárii vel medicamentária // (despacho del farmacéutico) pharmácia, ae f. Sin: pharmacopólium; pharmacotheca; medicamentária; medicamentárii vel pharmacopōlae taberna; medicamentária vel medicamentorum taberna. fármaco: medicamentum, i n; medicamen, mĭnis n; phármacum, i n. farmacocresia: (instrucción para la preparación de medicamentos) composítio medi- farmacofilia: pharmacophília sive -philīa, ae f. Sin: medicamentorum stúdium; nímia voluntatis ad medicamenta inclinátio. farmacofobia: pharmacophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: medicamentorum horror, pavor, terror, metus. farmacognosia: (conocimiento de las sustancias curativas) pharmacognósia sive -gnosīa, ae f. Sin: medicamentorum (naturálium) cognítio // (farmacografía) v. esta voz. farmacografía: pharmacográphia sive -graphīa, ae f. Sin: singulorum medicamentorum descríptio. farmacología: pharmacológia sive -logīa, ae f; v. farmacia. farmacológicamente: pharmacológice. farmacológico: pharmacológicus, a, um. farmacólogo: pharmacólogus, i m. Sin: medicamentorum peritus. farmacomanía: pharmacománia sive manīa, ae f. Sin: insanum medicamentorum stúdium; insana medicamentorum cupido. 445 farmacopea farmacopea: (arte de preparar los medicamentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmacorum tractátio vel index (-dĭcis mf); medicamentorum doctrina // (libro en que se encuentran las recetas de las sustancias medicinales que más comúnmente se usan) pharmacorum vel medicamentorum liber. Sin: corpus (-pŏris n) medicamentorum. farmacopedia: pharmacopáedia sive -paedīa, ae f. Sin: doctrina de medicamentis conficiendis. farol: lanterna vel laterna, ae f. Sin: fax, facis f; lampas, ădis f; lucerna; fácula; lumen, mĭnis n. Uso: - delantero (de bicicleta), lumen antīcum vel antérius; - trasero (de bicicleta), lumen postīcum vel postérius; - de gas, lampas gasária; faroles de posición (en un vehículo) lucérnulae, arum fpl; depósito de faroles, receptáculum lucernarum, lanternarum, lúminum. farola: lanterna vel laterna, ae f. farolero: (el que hace faroles o los vende) lanternárius, ii m // (el que cuida de los faroles) lanternárius, ii m. Sin: lucernarum custos // (vano, ostentoso) ostentator, oris m. Sin: iactator. farmacopoesis, v. farmacopoyesis. farmacopola, v. farmacéutico. farmacopólico, v. farmacéutico. farolito: lucérnula, ae f. Sin: lumen parvum; parva lucerna. farmacoposia: medicamenti súmptio. farmacopoyesis: medicamentorum conféctio (-onis f). farmacopsicología: pharmacopsychológia sive -logīa, ae f. fárrago: farrāgo, gĭnis f. Sin: congéries, ēi f. farragoso: confusus (confuso), incompósitus (desordenado). farsa, v. sainete. farmacopsiquiatría: pharmacopsychiatrīa, ae f. fas: por - o por nefas, iure vel iniuriā. Sin: hac vel illa ratione (vel viā). farmacoquímica: pharmacochímia sive -chimīa; pharmacochémia sive -chemīa, ae f. fascal: (hacina) v. esta voz. farmacotecnia: pharmacotéchnice, es f. fascículo: fascículus, i m. farmacoterapia: pharmacotherapīa, ae f. fascinación: fascinátio vel effascinátio, onis f. Sin: fáscinum; incantátio; incantamentum. faro: (torre alta en las costas, con luz en su parte superior, para que sirva de señal a los navegantes) pharus, i f // (fanal, farol con potente reverbero) pharus, i f // (foco delantero de automóvil) (eléctrica) fax, facis f; lumen, mĭnis f. Uso: - anterior, lumen antérius; apagar los -, lúmina exstínguere. fascinar: (atraer irresistiblemente) fascinare vel effascinare. Sin: allícere vel illícere; pellícere // (engañar, alucinar, ofuscar) decípere. Sin: cápere; delúdere; sedúcere; illícere; obcaecare. fascismo: fascismus, i m. Sin: fascistarum 446 fe fáctio, doctrina, systema (-ătis n); fascistarum impérium vel régimen. fascista: adj fascalis, e. Sin: lictórii (gen); e factione lictória; ad fascismum pértinens. Uso: era -, fascalis (vel lictórii) nóminis aetas; partido -, fáctio lictória vel fascalis; fascalium pars vel fáctio; régimen -, fascale régimen // sust fascista, ae m. Sin: sodalis fascalis; novus lictor. Uso: los -, fascalis (vel lictórii) regíminis ásseclae. tor, fautor; ómnia fato fíeri opinans. fatuidad: fatúitas, atis f. Sin: insipiéntia; stolíditas; stultítia. fatuo: fátuus. Sin: hebes, ĕtis; insípiens; stólidus; stultus; stúpidus; obtusus. fauna: (conjunto de especies animales) fauna, ae f. Sin: animália, ium npl. favor: por -, quaeso. Sin: amabo; amabo te. fase: (cada una de las diversas apariencias o figuras con que se dejan ver la luna y algunos planetas) phasis, -is vel -ĭdis (ac -im; abl -i) f. Sin: artículus, i m (período); varíetas (mudanza). Uso: las - de la luna, phases lunares; lunae artículi; lunae lúminum varíetas; seguir las - del eclipse de sol, solis deficientis artículos observare // (fig, cada uno de los diversos aspectos sucesivos que presenta un asunto) gradus, us m. Sin: phasis; tempus; momentum; condício; status, us m. Uso: - activa, activus gradus; - de aspiración, gradus inspirationis; gradus vel phasis ab inspiratione; - de comprobación, phasis comprobationis; - de compresión, gradus compressionis vel a compressione; - de descarga, gradus exonerationis vel ab exoneratione; - de explosión, gradus displosionis vel a displosione; fases de la vida, vitae vices vel témpora. fasímetro: phasímetrum, i n. Sin: instrumentum eléctricum phásibus dimetiendis. fastidiarse: me fastidio de alguien o algo, me distaedet alicúius vel alicúius rei. fatalidad: fatálitas, atis f. Sin: fatum; fati necéssitas; sensus fatalis necessitatis. fatalismo: fatalismus, i m. Sin: fatalistarum doctrina. fatalista: fatalista, ae m. Sin: fatalismi secta- favoritismo: (- personal) favor in áliquem immódicus, immoderatus, nímius; nímia in (vel erga) áliquem grátia; nímium erga áliquem stúdium; personarum accéptio. Uso: pecar de -, usar - con uno, álicui nímiā grátiā favere, studere, indulgere; álicui potíssime (vel potíssimum) favere // (- partidario) in civilem suam partem (vel in factionem suam) stúdium. fax: (aparato) telecopiatrum, i n. Sin: telecopiale, is n (instrumentum); telecopialis, is f (máchina) // (documento) telecópia, ae f. Sin: epístula telecopialis. Uso: transmitir por -, telecopiare; por -, per telecopiatrum, vel per telecopiale, vel per telecopialem; relativo al -, telecopialis, e. FBI (Federal Bureau of Investigation): Offícium Foederatum (vel Foederatorum) Vestigatórium. Sin: Offícium Foederatorum Vestigatorum; Foederale Investigationis Corpus; Officium Investigatórium Foederatarum Civitatum, vulgo FBI appellatum. fe: fides, ei f. Uso: buena -, bona fides; de buena -, (ex) bona fide; mala -, malítia, ae f; nequítia; perfídia; fallácia; dar - a uno, álicui fidem habere, tribúere, adiúngere, arrogare; faltar a la - prometida, fidem láedere, fállere, pródere, frángere, violare; guardar la - prometida, fidem servare vel conservare; obrar 447 febrero de mala -, malitiose ágere; perfídiā uti. ráticus, a, um. Uso: ejército -, exércitus foederalis. febrero: Februárius (mensis, is m). febrífugo: adj febrífugus, a, um // sust febrífugum, i n; febrifúgium, ii n (medicamentum). febril: febrilis, e. Sin: febriculosus, a, um. federalismo: foederalismus, i m. Sin: rátio foederática; sociandarum civitatum doctrina. federalista: adj foederalísticus, a, um. Sin: ad foederalismum áttinens // sust foederalista, ae m. Sin: foederalismi fautor. fecha: dies, diēi mf. Sin: data (epístula); datum, i n; témporis ascríptio; annotátio témporis. Uso: - y firma, dies et subscríptio. federar: foederare. fechador (utensilio para estampar fechas) rotábiles dierum typi // (matasellos) v. esta voz. felicitar: (expresar el deseo de que una persona sea venturosa) álicui ómnia laeta expóscere. fechar: diem ascríbere, inscríbere, áddere, appónere. felmariscal: summus marescalcus. federativo: foederativus, a, um. felpudo: tapete, is n. fecundación: fecundátio, onis f. Sin: concéptio. Uso: - artificial, fecundátio artificiosa; seminátio vel praegnátio arte effecta; - in vitro, fecundátio in vitro. femenino: femininus, a, um. Sin: mulíebris, e. femineidad: muliébritas, atis f. Sin: natura feminina; quod mulíeris est. fecundador: fecundator, oris m. fecundidad: fecúnditas, atis f. Sin: fertílitas. Uso: - racionalizada, fecúnditas rationi consentánea. federación: foederátio, onis f. Sin: consociátio; sodálitas; socíetas; foederati mpl. Uso: internacional, foederátio internationalis; nacional de fútbol, pedilúdii foederátio nationalis; - de los docentes, foederátio docéntium // (conjunto de Estados federales) Helvética, Foederátio Helvética; - de los Estados Unidos de Norte América, Foederátio Státuum Unitorum (vel Civitatum Unitarum) Américae Septemtrionalis. feminidad, v. femineidad. feminismo: feminismus, i m. Sin: féminae emancipátio; féminae in libertatem vindicátio. feminista: feminista, ae mf ; feminístria, ae f. Sin: feminismi fautor (-oris m) vel fautrix (icis f). fengofobia: phengophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: fulgentis lucis horror, pavor; splendéntium rerum horror. fenol: phenolum vel phoenolum, i n. Sin: ácidum pháenicum. federal: foederalis, e; foederatus vel foede- 448 ferroviario fenología: phaenológia sive -logīa, ae f. fenomenal: phaenomenalis, e // fig immanis; inauditus; miríficus; portentosus; prodigiosus; monstruosus. túrg, cualquiera de los días de la semana excepto sábado y domingo) féria, ae f. Uso: féria secunda (lunes), féria tértia (martes), etc. feriado: adj feriatus, a, um. Uso: día -, dies feriatus; dies vácuus; - nacionales, fériae (-arum fpl) nationis; hoy es - (escolar), hodie vacamus scholā. fenoménico: phaenoménicus, a, um. fenomenismo: phaenomenismus, i m. fenómeno: (toda apariencia o manifestación) phaenómenon, i n // (acontecimiento o proceso natural) res, rei f. Sin: eventus; factum; phaenómenon. Uso: - actual, huius aetatis res; - civil, phaenómenon civile; eléctrico, phaenómenon eléctricum; - humanos, eventus humani; - político, res política; factum políticum; - social, phaenómenon vel factum sociale; mirar con interés los - espirituales, stúdium ad res spirituales conferre // (cosa extraordinaria y sorprendente) portentum, i n. Sin: prodígium; ostentum; monstrum. ferial: (perteneciente a las ferias o días de la semana) ferialis, e. Sin: non festus; profestus // (perteneciente a feria o mercado) ad exhibitionem vel ad mercatum spectans. fermentación: fermentátio, onis f. Sin: fervor; aestuátio; aestus, us m. fermento: fermentum, i n // fig aestuátio, onis f. Sin: aestus, us m. fernet: fernetum, i n. ferreruelo: pallíolum, i n. fenomenología: phaenomenológia sive logīa, ae f. fenotípico: phaenotípicus, a, um. fenotipo: phaenótypus, i m. féretro: féretrum, i n. Sin: cápulus; sandápila; fúneris arca. feria: (descanso y suspensión del trabajo) féria, ae f. Uso: - escolares, scholarum fériae; - veraniegas, fériae aestivae; disfrutar de las -, feriari; otiari // (día feriado) v. feriado // (mercado donde se exhiben productos de un ramo industrial o comercial) exhibítio, onis f. Sin: mercatus, us m; núndinae, arum fpl. Uso: - internacional, exhibítio internationalis; - del libro, mercatus librárius; núndinae librorum; - de muestras, mercatus specíminum // (Li- ferrocarril: (camino con dos rieles paralelos) ferrívia, ae f. Sin: via ferrata vel férrea; ferratus trames (-mĭtis m); via férreis áxibus munita. Uso: - aéreo o colgante, ferrívia pénsilis; - funicular, trames funalis; funalis currus; currus rudéntibus subvectus; - metropolitano, ferrívia metropolitana; - subterráneo, ferrívia subterránea vel inferna; urbano, ferrívia urbana; - de cremallera, ferrívia denticulata vel dentata; - en acero, via chalybéia; viaje en -, iter viā ferratā; iter quod ferriviā fit; viajar en -, ferríviā iter ágere, perágere, fácere // (tren) v. esta voz. ferroviario: adj ferriviárius, a, um. Sin: ferríviae, viae ferratae vel férreae (gen); ad ferríviam (vel ad viam ferratam, vel ad viam férream) pértinens. Uso: accidente -, ferriviárius casus (-us m); administración -, ferríviae (vel ferriviarum) administrátio (acción y 449 ferry efecto de administrar); ferríviae (vel ferriviarum) curatores vel praepósiti; qui rem ferriviáriam administrant (personas encargadas de la administración); estación -, státio ferriviária; horario -, ferriviarum index (-dĭcis mf); horárium ferriviárium; línea -, ferriviárium iter; red -, ferríviae, arum fpl; viae ferratae vel férreae; una densa red -, multae ferríviae; tráfico -, commeatus ferriviárius // (empleado del ferrocarril) minister ferriviárius. Sin: ferríviae minister; ferríviae addictus; ferríviae ministério addictus; officialis ferriviárius; ferríviae ópifex (-fĭcis m, si se trata de un simple obrero). forma de ondas o puntos) lacínia, ae f. Sin: punctum sertum vel lingulatum // (Arq, adorno a manera de -) encarpa, orum npl. ferry o ferryboat: navis traiectória. Sin: traiectícium navígium; navis hamaxóstichum tránsvehens; navis ferríviae currus tránsvehens. fetichista: idolólatres, ae m. Sin: idōli adorator; factícii núminis adorator // fig immoderatus (vel immódicus, vel nímius) cultor. fervorín: hortatiúncula, ae f. Sin: exhortatória vel férvida oratiúncula; hortátio. fetiche: idōlum, i n. Sin: deus factícius; factícium numen (-mĭnis n). fetichismo: (culto de los fetiches) feticismus, i m. Sin: idololatrīa, ae f ; factícii núminis adorátio; vana superstítio; facticiorum deorum cultus (-us m); falsorum núminum relígio vel adorátio // (fig, idolatría, veneración excesiva) immoderatus cultus; caeca adorátio. feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano, fetus humanus; infantículus conceptus; - no nacido, fetus nondum natus. festejar: celebrare. Sin: honorare. feudal: feudalis, e. festejo: sollémnia, ium npl. Sin: festívitas. Uso: - oficiales, festivitates officiales. festín: convívium, ii n. Sin: festum; comissátio; magna cena. festival: festivália, ium npl. Sin: lúdicrum; spectáculum; festivum spectáculum; lusórius conventus; lúdicer coetus; popularis recreátio. Uso: - musical, músicum spectáculum; músicum festivumque spectáculum; - de cine, festivália cinematográphica. festivo: festivus, a, um. festón: (guirnalda de flores, frutos y hojas) sertum (-i n) vel serta (-orum npl). Sin: pancárpium sertum vel ornamentum; pancárpia corona. Uso: de -, pancarpíneus, pancárpius, pancarpus, a, um // (bordado de cadeneta en feudalidad: feudálitas, atis f. Sin: feudalis rátio vel constitútio; feudalis compāges (-is f) sive compago (-gǐnis f). feudalismo: feudalismus, i m. Sin: feudale régimen (-mǐnis n). feudatario: feudatárius, ii m. Sin: dynastes, ae m; feudi dóminus; feudi frúitor; territórii beneficiárius. Uso: súbdito del -, cliens, entis m. feudo: feudum, i n. Sin: benefícium territoriale; territórium beneficiárium. Uso: dar algo en - a alguien, áliquid álicui beneficiário nómine attribúere; obtener un -, locum vel regionem beneficiário nómine obtinere. fez: píleus arábicus. 450 fideicomiso fiado: vender a -, mercem solutione dilata véndere. fibroma: fibroma, ătis n. Sin: fibratus tumor. fibrosidad: fibrata constitútio. fiador: sponsor, ōris m. Sin: fideiussor; intercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere. fiambre: promulsis, ĭdis f. Sin: salacaccábia, orum npl; coctum aut assum frígidum; frígida, orum npl; antecénium; antepastum; cenae inítium; gustátio. fiambrera: (recipiente para llevar fiambres) theca frígidis servandis. Sin: pyxis frigidária // (fresquera) v. esta voz // (la que fabrica o vende fiambres) frigidária, ae f. Sin: frigidorum confectrix (si solo fabrica); frigidorum vénditrix (si solo los vende). fiambrería: (oficina donde se fabrican fiambres) frigidorum officina // (tienda donde se venden) frigidorum taberna. fiambrero: (el que fabrica o vende fiambres) frigidárius, ii m. Sin: frigidorum confector (si solo los fabrica); frigidorum vénditor (si solo los vende). fianza: fideiússio. Sin: spónsio pecuniária. Uso: - bancaria, fideiússio mensária; argentáriae domus cáutio; dar - por uno, fideiubere pro áliquo. fibra: fibra, ae f. Uso: - musculares, fibrae musculares; - sintética, fibra synthética. fibrilación: fibrillátio, onis f. Sin: gravíssima cordis inaequálitas vel inconstántia; cor inaequabilíssime pálpitans. fibroso: fibratus, a, um. Sin: e fibris compósitus vel constans. ficción: fíctio, onis f. Uso: - científica, v. ciencia (ciencia ficción). ficha: (papeleta) scheda vel schida; sceda vel scida, ae f. Sin: schédula vel schídula, scédula vel scídula; téssera; tessérula. Uso: - clínica, scheda clínica; - electoral, scheda comitialis; tabella suffrágio ferendo; - magnética, scheda magnética; - mecanográfica, scheda mecanográphica; - perforada, scheda perforata; - de asistencia, conventícium, ii n; - de inscripción, scheda vel schédula inscriptionis // (pieza que sirve para señalar los tantos en el juego) scrúpulus, i m // (pieza del dominó) v. dado // (pieza del ajedrez) latrúnculus, i m. fichado: in tésseras relatus. Sin: tésseris mandatus; in tabellis annotatus vel ordinatus: fichador: in tésseras relator. Sin: tesserarum conscriptor; tabellarum ordinator. fichaje: in tésseras relátio. Sin: tabellária annotátio vel ordinátio. fichar: in schédulas vel scidulas dispónere. Sin: in tésseras referre; tésseris mandare; in tabellis annotare vel ordinare. fibrinoso: fibrinosus, a, um. Sin: fibrinā abundans; fibrinam habens vel cóntinens. fichero: (caja donde se clasifican las fichas) chartotheca, ae f. Sin: scrínium, schedárium; schedarum vel scidarum loculamentum, armárium, repositórium, scrínium, theca // (conjunto de fichas) schedarum series, ordo, congéries. Uso: - de tarjetas, chartotheca. fibrocemento: aeternites, is f. fideicomiso: fideicommissum, i n. fibrina: fibrina, ae f. 451 fidedigno fidedigno: fide dignus. lebrar una -, diem festum ágere. fidelidad: fidélitas, atis f. Uso: alta -, summa fidélitas. fifty-fifty: lucri dimidiátio. Sin: lucrum dimidiatum; aequíssima partítio. fideos: vermículi, orum mpl. Sin: pasta vermiculata; farinácei vermículi; longa pastae segmenta (-orum npl); segmentícula (-orum npl) pastae; oblonga vermiculatae (vel tubulatae) pastae segmenta. Uso: - con jugo de tomate y queso, pasta vermiculata lycopérsici liquámine caseoque condīta. figón, v. taberna. figonero, v. tabernero. figura: figura, ae f. Uso: - geométricas, geométricae figurae vel formae; - retóricas, sententiarum figurae. fiduciario: fiduciárius, a, um. Sin: fidúciā nisus. figuradamente: figuráliter. Sin: figurate; metaphórice; translate; translative. fiebre: febris, is f. Uso: - endémica, febris endémica; - del heno, febris aestiva; rhinitis (-ĭdis f) pollinosa; - del oro, auri fames; tener -, febri correptum esse. figurado: figuratus, a, um. Sin: figurativus; translatus, translativus; metaphóricus; symbólicus. fiel: (aguja de la balanza) v. aguja // (creyente) fidelis, is m // (cristiano) fidelis, is m; christianus. Sin: christifidelis. figurativo: imitativus, a, um. Sin: imáginem ímitans vel éxprimens. figurero: imaguncularum (vel statunculorum, vel staticulorum) vénditor. field (cancha, campo de juego), v. campo. fieltro: (especie de paño no tejido) feltrum, i n. Sin: coáctile, is n; coactília, ium npl; coacta, orum npl; pannus coáctilis; coactum villum; pannus ex lana coacta vel stipata; fibrīnum, i n. Uso: hecho de -, coáctilis, e; fibrīnus, a, um; obrero que prepara el -, lanárius coactor; coactiliárius, ii m. fiesta: festum, i n; festa, orum npl. Sin: dies festus vel dies festa; dies festi; festívitas; sollemnitas; sollémnia, ium npl. Uso: mayor, festum maius; - movibles, festa mobília; sollémnia conceptiva; fériae conceptivae sollemnes; - nacional, dies festus nationalis; - navideñas, sollémnia natalícia; pública, festum públicum; - de invierno, hiemale festum; - del carnaval, bacchanálium festum; - del Rosario, festum a Rosário; ce- figurilla: imagúncula, ae f. Sin: statúnculum; statículum. figurín: vestis adumbrátio, descríptio, spécimen. Sin: exemplar vestis. fijacarteles, v. cartelero. fijador: (fijapelo) liquor figens, fixórius, fixatórius, alligatórius // (fijador de carteles) v. cartelero. fijar: fígere vel defígere. Uso: - el pelo, comam liquore figente oblínere vel aspérgere; - un cartel en lugar público, tábulam fígere in público. fijatopes: - del tabulador, calculatoris decimani retináculum. 452 filigrana fila: séries, ēi f. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: en larga -, porrecto órdine; en - india, unus post álium; hacer -, per órdinem singillatim accédere; poner en -, ordinare; órdine pónere; in órdinem dispónere. filacteria: (pedazo de piel o pergamino con pasajes de la Escritura) phylactérium, ii n // (amuleto usado antiguamente) v. amuleto. latéliam spectans; ad pittácia pértinens. Uso: colección -, corpus philatélicum; pittaciorum corpus; pittácia in ordinem redacta. filatelista: philatelista vel philatelistes, ae m. Sin: pittaciorum peritus vel studiosus; pittaciorum collector; qui pittácia cólligit. Uso: fanático, philatelista phanáticus. filaucía: philáutīa, ae f. filamento: (cuerpo filiforme, flexible o rígido) fibrae, arum fpl // (hilillo metálico de una bombilla eléctrica) ellýchnium, ii n. filautero: philauta, ae m. filautía, v. filaucía. filantropía: philanthrópia sive -thropīa, ae f. Sin: humánitas. filantrópico: philanthrópicus, a, um. Sin: humanus; benignus; civilis; ad philanthrópiam áttinens. file (Inform), archivo: scapus, i m. Sin: plica, ae f. filete: (bistec) carnis lamínula (-ae f). filetear: tórulo ornare. filántropo: philánthropus, i m. Sin: philanthrópiae cultor, sectator, assectator; vir hóminum amans vel amantíssimus; vir hóminum studiosus vel studiosíssimus; vir homínibus amicus. filarmonía: philharmónice, es f; philharmónica, ae, f. Sin: músicae artis stúdium. filarmónica: (acordeón) v. esta voz. filarmónico: philharmónicus, a, um. Sin: musicorum studiosus; músicae vel músices studiosus. Uso: orquesta -, symphoníaca sodálitas; symphoniacorum agmen, manus, manípulus; sociedad -, sodálitas músicae arti (o simplem músicae) provehendae; músicae studiosorum sodálitas. filatelia: philatélia sive -telīa ; philatélica, ae f (ars). Sin: pittaciorum ars, doctrina, disciplina, sciéntia. filatélico: philatélicus, a, um. Sin: ad phi- filiación: filiátio, onis f; filíetas, atis f. Uso: anotar la -, filiationem enotare // (señas personales de un individuo) filiationis notae (-arum fpl) // (fig, dependencia, ilación) origo, gĭnis f; ortus, us m; proféctio. Uso: la - de las ideas, idearum vel notionum origo. filial: (sucursal) sedes (-is f) additícia vel auxiliária // (concerniente o relativo al hijo) filialis, e. Sin: fílii (= del hijo) vel liberorum (= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis; píetas in (vel erga) patrem (vel in matrem, vel in parentes). filialmente: fílii ánimo. Sin: ut fílium addecet; pie. filigrana: (obra delicada formada con hilos de oro o plata) filigrana, orum npl. Sin: filum áureum vel argénteum; ornamentum ex auro vel argento; opus auri vel argenti in fila ducti; ornamentum ex áureis vel argénteis filis. Uso: hebilla, pendientes, diadema de -, fí- 453 Filipinas bula, inaures, diadema ex filigranis; trabajar en -, operari filigranis // (marca transparente hecha en el papel al fabricarlo) signum translúcidum. Filipinas: Philippinae vel Philippianae Insulae. filipino: adj philippinus, a, um; philippinensis, e // sust Philippinus, i m; Philippinensis, is m. cae. Sin: pellicularum stúdium. filmoteca: pellicularum (cinematographicarum) theca, capsa, capsella, árcula, loculamentum. filobús: filoraeda, ae f. Sin: filoviárius currus; filoviária raeda. Uso: tomar el -, filoraedam conscéndere. filogenético: phylogenéticus, a, um. film, v. filme. filogenia: phylogénesis, is f. filmable: aptus pellículae (cinematográphicae). Sin: aptus (vel appósitus, vel accommodatus) ad pellículam. filología: philológia sive -logīa, ae f. Sin: philóloga sive philológica doctrina, disciplina, ars, sciéntia; res philóloga. Uso: - clásica, philológia clássica; antiquarum litterarum stúdia vel sciéntia; - comparada, comparátio linguística; - medieval, semítica, philológia mediaevalis, semitica; - moderna, recens philológia. filmador: pellículas ímprimens. Sin: pellículas cinematográphicas ímprimens; pellicularum ártifex vel operárius. filmadora: cinephotomáchina, ae f. Sin: máchina cinematográphica; máchina imprimendis pellículis (cinematográphicis). filmar: filmare. Sin: cinematographare; pellículam imprímere vel dedúcere; imágines cinematográphicas cápere, exprímere; cinematográphice imprímere, réddere, referre. filme: pellícula, ae f. Sin: pellícula (vel táenia, vel taeníola) cinematográphica; visífica pellícula; horama, ătis n. Uso: producir filmes, pellículas compónere, édere, fíngere vel effíngere. filmina: (serie de diapositivas) diapositivarum séries. Sin: imagúnculae móbiles // (microfilm) artata pellícula. filológico: philológicus, a, um. filólogo: philólogus, i m. Sin: philológiae cultor, studiosus, peritus. filoneísmo: philoneísmus, i m. Sin: novitatis amor, cupíditas, stúdium; rerum novarum amor. filosofía: philosóphia sive -sophīa, ae f. Uso: - empírica, v. empirismo; - escolástica, philosóphia scholástica ; - hermética, philosóphia hermética, abscóndita, obscura. filotaxis: phyllotaxis, is f. filotecnia: philotéchnia, ae f; philotéchnice, es f. Sin: ártium amor vel stúdium. filmografía: pellicularum cinematographicarum relátio vel descríptio. filotécnico: philotéchnicus, a, um. filmología: disciplina artis cinematográphi- filovía: filoraeda, ae f. Sin: filovehículum; 454 finés filovectura (pública vel urbana); currus (-us m) filoviárius; funalis traiéctio. mum. finalidad, v. fin. filoxera: phyllóxera vel phyllóxere, ae f. filtración: philtrátio vel filtrátio, onis f. Sin: eliquátio, percolátio; philtrandi (vel filtrandi) actus vel effectus. filtrar: tr philtrare vel filtrare. Sin: colare, percolare; eliquare, liquare; saccare // intr filtrarse, efflúere, perflúere; manare, permanare; stillare; perferri. Uso: se ha filtrado la noticia de que ..., fama manat, fama perfertur ... filtro: (cuerpo a través del cual se hace pasar un líquido) colum, i n. Sin: colandi instrumentum. Uso: - de cigarrillos, philtrum; nicotianae fístulae colum; hispánulae vel hispánicae colum; convolvelli colum; transfusórium (vas); - del aire, colum áëri purgando // (poción a la que se atribuyen poderes mágicos) philtrum, i n. Sin: amatórium; amatórium póculum; póculum amoris; medicamentum amatórium; amoris venefícium. fin: (término) finis, is f. Sin: éxitus, us m; pars (partis f) extrema. Uso: - del mundo, últimum exítium; rerum ómnium exítium; terrarum caelique exítium; excídium totīus orbis terrarum; - de semana, extremae septimanae fériae; extrema hebdómadis pars; en el - de semana, hebdómade exeūnte; a fines del siglo pasado, exeūnte praetérito sáeculo // (objeto o motivo con que se ejecuta algo) finis, is f. Sin: consílium; propósitum; scopus, i m. Uso: a tal fin, ad hunc scopum (assequendum); alcanzar un -, propósitum ássequi; proponerse un -, finem sibi propónere. final: (término de una competición deportiva) certamen últimum, postremum, extre- finalismo: finalismus, i m. Sin: teleológia sive -logīa; doctrina finalística vel de fínibus. finalista: (partidario de las doctrinas de las causas finales) finalista, ae m. Sin: qui censet ómnia ad certum finem spectare // (jugador que llega a disputar el campeonato en la prueba final) selectus athleta. Sin: qui in certamen últimum (vel postremum, vel extremum) descendit; qui certámina exclusória vicit. Uso: equipo -, selecta caterva. financiación: pecúniae procurátio, suppeditátio, commodátio, destinátio. financiar: pecúniam suppeditare, commodare, procurare, destinare (álicui, ad áliquid). Sin: nummos suppeditare (álicui rei); pecúniā iuvare (áliquem); sumptum praebere; sumptus conferre, dare, tribúere, subministrare. financiero: adj nummárius, a, um. Sin: pecuniárius. Uso: recursos -, pecuniarum subsídia; situación - difícil, difficultas rei nummáriae // sust nummárius vel nummulárius, ii m. finanzas: res vel rátio nummária. Uso: - del Estado, civitatis réditus (-uum mpl); aerárium. finca: (propiedad inmueble) práedium, ii n. Sin: fundus. Uso: - pequeña, praedíolum; possessiúncula // (establecimiento agrícola) rústicum práedium; ager, agri m. Sin: posséssio rústica. Uso: - pequeña, agellus, i m; rústicum praedíolum. finés, v. finlandés. 455 fingir fingir: simulare áliquid. Uso: - amistad, amicítiam simulare; finge partir, símulat se proficisci. nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: obsignator vel signator. Uso: el - de esta carta, huius epístulae subscriptor. finiquito: (remate o saldo de una cuenta) exaequátio rationum. Sin: débitae pecúniae solútio // (certificación de su ajuste) ápocha, ae f (solutae pecúniae). Sin: testimónium vel testificátio solutae pecúniae finlandés: fínnicus, a, um. Sin: finlándicus // sust Finnus, i m. firmar: subscríbere. Sin: subsignare; obsignare; nomen suum annotare, inscríbere, subscríbere, subsignare. Uso: - en blanco, chartam puram subscríbere; - un escrito, scripto nomen subscríbere; scriptum subscríbere; quien firma paga, obsignatori solvendum est; solvet qui obsignavit vel obsignáverit. Finlandia: Fínnia, ae f. Sin: Finlándia. firmatario, v. firmante. finta: Esgr captátio, onis f // fig fíctio, onis f. Sin: simulátio; fallácia. Uso: hacer -, fíngere; simulare; conatum simulare; áliud osténdere quam pétere. firme: (capa de guijo o piedra machacada) substrúctio glareosa vel sáxea. Sin: inferior stratura; inférius pavimentum. first-lady: princeps dómina. finura: subtílitas, atis f. Uso: - excesiva, nímia subtílitas; - de sentimientos, sententiarum subtílitas. fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: íntimus sinus perangustus; maris angiportus (-us m) vel angiportum. firma: (nombre de una persona que pone al pie de un escrito; acción y efecto de firmar) subscríptio, onis f. Sin: subsignátio; obsignátio; consignátio; inscríptio; nomen (mĭnis n) subscriptum, inscriptum; nóminis consignátio, inscríptio, subscríptio, subsignátio // (nombre comercial, empresa o establecimiento mercantil) socíetas, atis f. Sin: domus; nomen; rátio; quaestuosa socíetas vel consociátio; negotiatória socíetas; domus commercialis. firmado: (suo nómine) signatus vel subscriptus, a, um. Sin: nominatim subsignatus; manu sua inscriptus. firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig- fiscal: adj fiscalis, e // (el que representa y ejerce el ministerio público en los tribunales) administer públicus. Sin: actor públicus; accusator públicus. Uso: el - de Turín, actor públicus taurinensis; - superior, supérior actor públicus // (perteneciente o relativo al fisco) fiscalis, e. Sin: públicus; ad fiscum pértinens. Uso: fraude -, fiscalis fraus // (perteneciente o relativo al oficio de fiscal) actoris públici próprius; ad actoris públici munus áttinens. fisco: fiscus, i m. Sin: aerárium; pecúnia pública. física: phýsice, es (ac -en) f; phýsica, ae f; phýsica, orum npl. Sin: phýsica disciplina, doctrina, sciéntia; rátio de rerum natura. Uso: - atómica, nuclear, phýsica atómica, nuclearis; - mecánica, phýsica mechánica; - social, phýsica socialis. físicamente: (de manera física) phýsice // (según las leyes de la física) phýsica ratione // (relativamente al cuerpo) córpore; quod ad 456 fisionomista corpus spectat. Uso: - está bien, córpore valet. físico: (adj, perteneciente a la física) phýsicus, a, um // (relativo a la naturaleza) naturalis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -, rerum natura; fenómenos -, res naturales // (perteneciente a la constitución y naturaleza corpórea) corpóreus, a, um. Sin: naturae vel córporis. Uso: beldad -, córporis pulchritudo; defecto -, vítium naturae vel córporis // ( el que profesa la física) phýsicus, i m. Sin: phýsicae vel physicorum cultor, studiosus, peritus; naturae indagator // (exterior de una persona) spécies, ēi f. Sin: aspectus (-us m); figura; forma; fácies (semblante) // (constitución y naturaleza corpórea de una persona) corpus, pŏris n. Uso: - atlético, athletae corpus; tiene un - atlético, athletae corpus est ei. fisiocracia: physiocrátia sive -cratīa, ae f. fisiográfico: physiográphicus, a, um. Sin: ad physiográphiam vel ad naturae descriptionem áttinens. fisiógrafo: physiógraphus, i m. Sin: physiográphiae peritus, cultor, studiosus. fisiólisis: physiólysis, -is f. fisiología: physiológia sive -logīa, ae f. Sin: de animántium natura doctrina, disciplina, sciéntia. fisiológico: physiológicus, a, um. Sin: ad physiológiam spectans. fisiologismo: physiologismus, i m. fisiologista, v. fisiólogo. fisiólogo: physiólogus, i m. Sin: physiológiae cultor vel studiosus. fisiócrata: physiocrátiae sectator. fisiocrático: physiocráticus, a, um. Sin: ad physiocrátiam (vel ad physiocrátiae sectatores) pértinens. fisiognómica: physiognómica, ae f. Sin: physiognómica ars; ars cognoscendi ánimum ex vultūs lineamentis. fisiognosis: (conocimiento de la naturaleza) physiognosis, -is f. Sin: naturae rerum cognítio; rerum naturae doctrina, disciplina, sciéntia; stúdium de rerum natura; naturae cognítio // (determinación del carácter de una persona por sus rasgos fisonómicos) ánimi cognítio ex vultūs lineamentis o simplem ex vultu // (diagnóstico por la expresión de la cara) morbi cognítio ex vultūs lineamentis vel ex vultu. fisiografía: physiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: (rerum) naturae descríptio. fisión: físsio, onis f. Uso: - atómica, nuclear, átomi vel atomorum físsio; físsio atómica vel nuclearis. fisionomía: physiognómia sive -gnomīa, ae f. Sin: aspectus, us m; os, oris n; vultus, us m; fácies, ēi f; lineamenta, orum npl; oris vel vultus lineamenta // fig, - estilística, genus dicendi; - moral e intelectual, forma ánimi et ingénii; la - de la batalla, pugnae forma vel fácies; la - de la época, forma témporum; la - de los lugares, natura locorum. fisionomista: (que se dedica a hacer estudio de la fisonomía) physiognomon, ŏnis m. Sin: metopóscopos, i m; vúltuum peritus. Uso: ser -, ex vúltibus hóminum mores collígere; ex vultu ánimum cognóscere // (que tiene facilidad natural para recordar y distinguir a las personas por su fisionomía) qui hómines fácile ex eorum aspectu vel lineamentis dignoscit. 457 fisioterapia fisioterapia: physiotherapīa, ae f. Sin: medicátio phýsica. peritus, cultor, studiosus. fisonomía, v. fisionomía fitonomia: phytonómia sive -nomīa, ae f. Sin: legum de plantis stúdium. fisonomista, v. fisionomista. fitopatía: phytopathīa, ae f. fitobiología: phytobiológia sive -logīa, ae f. fitopatógeno: phytopathógenus, a, um. fitobiológico: phytobiológicus, a, um. Sin: ad phytobiológiam pértinens. fitopatología: phytopathológia sive -logīa, ae f. Sin: árborum earumque morborum descríptio, investigátio, pervestigátio; de viréntium (vel árborum, vel herbarum arborumque) morbis disciplina, sciéntia, rátio. fitófago: phytóphagus, a, um. fitofisiología: phytophysiológia sive -logīa, ae f. fitogénico: phytogénicus, a, um. fitogeografía: phytogeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: árborum locorumque descríptio, doctrina, disciplina, sciéntia, rátio; stúdium de viréntium (vel de herbarum arborumque) locis. fitografía: phytográphia sive -graphīa, ae f. Sin: árborum descríptio; herbarum arborumque descríptio. fitográfico: phytográphicus, a, um. Sin: ad phytográphiam áttinens. fitógrafo: phytógraphus, i m. Sin: phytográphiae cultor, studiosus, peritus. fitología: phytológia sive -logīa, ae f. Sin: de viréntibus (vel de arbóribus, vel de herbis arboribusque) doctrina, disciplina, sciéntia. fitológico: phytológicus, a, um. Sin: ad phytológiam spectans. fitologista, v. fitólogo. fitólogo: phytólogus, i m. Sin: phytológiae fitoquímica: phytochímica vel phytochémica, phytochímia vel phytochémia; phytochémice, es f. Sin: phytochímica doctrina, disciplina, sciéntia, rátio. fitoterapia: phytotherapīa, ae f; phytotherapéutice, es f. fitotomía: phytotómia sive -tomīa, ae f. fitotómico: phytotómicus, a, um. fitotomista: phytotómiae peritus, cultor, studiosus. flagelación: flagellátio, onis f. flagelo: (azote) flagellum, i n. Sin: flagrum // (calamidad) calámitas, atis f. Sin: pernícies, ēi f; pestis, is f. flagrante: en -, in manifesto ac deprehenso scélere. Uso: agarrar en -, áliquem in ipso facínore deprehéndere; manifesto tenere; sorprendido en -, manifestárius, a, um. flamenco: (adj, de Flandes) flándricus vel flandrus, a, um; flandrensis, e // (natural de Flandes) Flandrus, i m // (lengua -) lingua flándrica; flandrensis lingua vel sermo // 458 flecha flebitis: phlebites, is f; phlebitis, -ĭdis vel -īdos f. Sin: venarum inflammátio vel inflátio. (ave) phoenicópterus ruber. flanco: (cada una de las dos partes laterales de un cuerpo) latus, láteris n // (costado de un buque o de un cuerpo de tropas) latus n; (de ejército o de flota) cornu, us m. fleboclisis: phleboclīsis, -is f. Sin: venarum lótio vel lavátio. flebografía: phlebográphia sive -graphīa, ae f. Sin: venarum descríptio. Flandres: Flándria, ae f. flash: (Fotogr, destello luminoso) fulgor (-ōris m) photográphicus. Sin: subitánea lux fúlgurans; fulgur (-ŭris n) magnésio éxcitum; scintíllula vel flámmula magnesio éxcita, excitata, elícita. Uso: disparar un -, fulgur magnésii ope excitare // (información transmitida rápidamente, de forma concisa) núntius fúlminans. Sin: brevis relátio stupefáciens. flato: (ventris) flatus, us m. Sin: flamen (mĭnis n); ventus, i m. flatulencia: flatuléntia, ae f. flatulento: (que causa flatos) inflans, antis. Sin: magnam habens inflationem; inflationem páriens vel fáciens // (que los padece) inflatione laborans. Sin: flátibus laborans. flauta: tíbia, ae f. Sin: fístula. Uso: - transversal, tíbia transversa; tocar la -, tíbiā cánere. flebógrafo: phlebógraphus, i m. Sin: phlebográphiae peritus, cultor, studiosus. flebograma: plebogramma, ătis n. Sin: venarum pulsūs descríptio. flebología: phlebológia sive -logīa, ae f. Sin: venarum disciplina, sciéntia, rátio; de venis doctrina. flebológico: phlebológicus, a, um. Sin: ad phlebológiam vel ad doctrinam de venis pértinens. fleborragia: phleborrhágia sive -rhagīa, ae f. fleborrexia, v. fleborragia. flebosclerosis: phlebosclerōsis, -is f. Sin: venarum durítia (-ae f) vel duríties (-éi f); venae (-arum fpl) durae vel duratae. flebostenosis: phlebostenosis, is f. flautado: tibīnus, a, um. Sin: tíbiis símilis (sonus). flebotomía: phlebotómia sive -tomīa, ae f. Sin: venae incísio; sánguinis detráctio. flauteado, v. flautado. flautista: (varón) tibīcen, cĭnis m. Sin: fistulator // (mujer) tibícina, ae f. flebotomiano: phlebótomus, i m. Sin: phlebotómiae peritus. flebotomista, v. flebotomiano. flebectasia: phlebéctasis, -is f. Sin: venae sive venarum dilatátio. flebótomo: phlebótomum, i n. flebectomía: phlebectómia sive -tomīa, ae f. Sin: venae séctio. flecha: (señal de tránsito o caminera) sagíttula, ae f. Sin: index (-dĭcis m) directionis. 459 flechazo flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniectus (-us m), coniéctio, emíssio (-onis f) // (golpe de flecha) sagittae ictus (-us m). flegmasía: phlegmásia sive -masīa, ae f. Sin: inflammátio. flema: (mucosidad que se arroja por la boca) pituíta, ae f. Sin: phlegma, ătis n // (tardanza, lentitud en las operaciones) lentitudo, dĭnis f. Sin: veternus, i m; cunctátio; lenta índoles; lentus ánimus; ánimi lentitudo. Uso: la proverbial - inglesa, lenta Britannorum índoles némini non cógnita // (serenidad, impasibilidad) tranquíllitas, atis f. Sin: constans ánimi tranquíllitas. flemático: (relativo a la flema) pituitosus, a, um. Sin: phlegmáticus // (tardo y lento en sus acciones) lentus, a, um. Sin: tardus; cunctator // (sereno, impasible) tranquillus, a, um. Sin: plácidus; sedatus. Uso: ser -, tranquillo ánimo esse. flemón: phlégmone, es f; phlegmon, ŏnis m. flequillo: ántiae, arum fpl. Sin: capilli antepénduli. fletamento: (acción de fletar) condúctio, onis f. flete: (precio de transporte de mercancías) vectura, ae f. Sin: locationis prétium. Uso: dar a -, locare vel elocare; tomar a -, condúcere // (precio del transporte por mar) naulum, i n // (carga que se transporta) merx (mercis f) vecturalis. flexibilidad: flexibílitas, atis f. Sin: mollitudo (-dĭnis f); facílitas. Uso: - de la voz, mollitudo vocis. flexible: flexíbilis vel fléxilis, e. Sin: mollis; lentus. Uso: abedul -, flexíbilis betulla; junco -, mollis iuncus; mimbre -, lentum vimen (-mĭnis n); olmo -, fléxilis ulmus (-i f) // fig mollis, e (dúctil); tractábilis (manejable); fácilis (maleable); flexíbilis; dócilis. Uso: ánimo -, mollis vel tractábilis ánimus; cabellos -, capilli dóciles vel molles; temperamento, carácter -, tractábile vel fácile ingénium; voz -, tractábilis vel flexíbilis vox. flexión: fléxio vel infléxio, onis f; flexus vel inflexus, us m // Gram flexura, ae f. flexo: brácchium eléctricum flexíbile. flictenia: phlyctaena, ae f. Sin: cutis vesícula vel búllula. flirt, v. flirteo. flirtear: lusórie amare. Sin: amando lúdere. flirteo: amor levis. Sin: lusus (-us m) cum blandítiis. flogístico: phlogísticus vel phlegísticus, a, um. flogosis: (inflamación) phlogōsis, -is f. Sin: inflammatio; inflátio; levis inflammátio // (erisipela) v. esta voz. flor: flos, floris m. Uso: - aclamídea, flos aclamydeus; - compuesta, flos compósitus; diploclamídea, flos diploclamydeus; - haploclamídea, flos haploclamydeus; - zigomorfa, flos zygomorphus; - de lis, iunior rosa; amaryllis, ĭdis f // fig, - de la edad, vitae flos; - de la harina, farinae pollen (-ĭnis n) vel pollis (-ĭnis mf); a - de agua, ad superfíciem aquae vel ad summam aquam; a - de labios, primóribus labris vel lábiis; primis labris; a - de tierra, summo solo. flora: flora, ae f. Sin: satorum univérsitas. 460 fluvial floral: floralis vel florealis, e; flóreus, a, um. Sin: florum (gen pl). flotante: flúitans, antis. Sin: fluitando aptus; submersioni resistens. florecilla: flósculus, i m; flóscula, ae f // (en sentido espiritual) flósculus spiritalis. flotar: fluitare. Sin: fluctuare; innatare; innare; supernatare; in summo consístere. florecimiento: efflorescéntia, ae f. flote: a -, summa in aqua. Sin: ad superfíciem aquae. florero: vas florale vel floríferum. Sin: vas florum. flotilla: classícula, ae f. fluidez: fluíditas, atis f. Sin: fluéntia // fig fluéntia. Uso: - de estilo, fluéntia loquendi. florestero: saltuárius, a, um. floretista: ense rudi báttuens, entis. florete: rudis, is f. Sin: dolo vel dolon, ōnis m; hasta praepilata. fluido: flúidum, i n. Sin: fluentum. Uso: eléctrico, vis eléctrica; - eléctrico de mayor o menor intensidad, flúidum eléctricum maioris minorisve intensitatis. floricultor: florum cultor, oris m. floricultura: florum cultura, ae f. florilegio: florilégium, ii n. Sin: selecti vel excerpti flores. Uso: - latino, selecti latinitatis (vel latini sermonis) flores. florín: florenus sive florinus, i m. Sin: florentinus nummus. Uso: - austríaco, holandés, húngaro, austríacus, batāvus, hungáricus nummus. flujo: (movimiento de los fluidos) fluxus, us m. Sin: proflúvium // (movimiento de ascenso de la marea) maris cursus (-us m) vel accessus (-us m). Sin: aestūs accessus. Uso: - y reflujo, maris cursus et recursus; aestūs accessus et recessus vel decessus (-us m) ; durante el - de la marea, accedente aestu (abl absoluto). flúor: fluor, ōris m. fluorescencia: fluorescéntia, ae f. florista: (que vende flores) florum vénditor m; vénditrix, icis f // (que fabrica flores artificiales) fictorum florum ártifex (-fĭcis mf). fluorescente: fluorescens, entis. fluorhídrico: fluorhýdricus, a, um. flósculo: flósculus, i m. fluorina, fluorita: fluorites, is m. flota: (conjunto de navíos) classis, is f. Uso: - mercante, classis mercatória vel negotiatória // (conjunto de aparatos de aviación) aëronávium classis. Sin: classis aëronáutica. flotador: sust natábile, is n. fluoroscopía: radioscópicum examen. fluoruro: fluorhýdricus sal. fluvial: fluminalis, e. Sin: fluviátilis; fluviáticus. flotamiento: fluitátio, onis f. 461 fobia fobia: phóbia sive phobīa, ae f. Sin: horror; timor. folliculorum inflammátio. folículo: follículus, i m. foca: phoca, ae f. Sin: vítulus marinus. folklore, v. folclore. focímetro: focímetrum vel focómetrum, i n. folklórico, v. folclórico. foco: (lamparita eléctrica) v. bombilla // (de lente; - de elipse) focus, i m. Uso: ajustar el -, focussare // (fig, centro activo de ciertas cosas) fons, fontis m. Sin: caput, cápitis n. Uso: - de contrastes, simultatum fons vel caput. focómetro, v. focímetro. folklorista, v. folclorista. folleto: libéllus, i m. fomentar: promovere. fomento: (medicamento) fomentum, i n. Uso: aplicar fomentos, adhibere fomenta; preparar fomentos, parare fomenta. fogón: focus, i m. Sin: fornax, acis f. fogonero: fornacator, oris m. Sin: fornacárius; focárius. fonación: phonátio, onis f. Sin: sonorum formátio; vocis formandae rátio; vocis phaenómena. folclor, v. folclore. folclore: (conjunto de las tradiciones, creencias y costumbres de las clases populares) gentilícii mores; peculiares pópuli mores // (ciencia que estudia esas materias) demológia, ae f. Sin: demográphia; ethnográphia; laográphia; sciéntia rerum populárium. folclórico: demológicus, a, um. Sin: ethnográphicus; ad laográphiam áttinens; ad gentilícios mores spectans. folclorista: laógraphus vel laólogus, i m. Sin: demólogus; gentiliciorum morum studiosus, cultor, peritus. folder (Inform), carpeta, cuadernillo: index, dĭcis mf . Sin: scrínium, ii n; coopérculum, i n. folicular: follicularis, e. foliculitis: folliculitis, ĭdis f. Sin: pilorum fonda: deversórium, ii n. Uso: - de estación, stationis caupona. fondear: (anclar) áncoram iácere, fígere, pónere. Sin: ad áncoram deligare. fondillos: (bracarum) fundus, i m. fondista: cauponárius, ii m; caupo, ōnis m. Sin: popinárius. fondo: (parte inferior de una cosa) fundus, i m. Sin: recessus, us m; pars extrema. Uso: de la botella, lagoenae fundus; ima lagoena // (capital, caudal) aerárium, ii n. Uso: - monetario internacional, nummária rátio (vel institutum nummárium) orbis terrarum; mundial, universale vel mundanum aerárium; - públicos, aerárium // (dinero disponible) pecúnia, ae f. Sin: súmptuum pecúnia; necessária pecúnia. Uso: - de reserva, pecúnia in subsídium servata; - secretos, secreta pecúniae summa; reclamar los -, súmptuum pe- 462 fonológico cúniam expétere; retirar los -, pecuniam praecípere // Dep, carrera de -, longus cursus campester. fonocardiografía: phonocardiográphia sive -graphīa, ae f. fonocardiograma: phonocardiogramma, ătis n. fonema: phonema, ătis n. fonemático: phonemáticus, a, um. fonoelectróscopo o fonoelectroscopio: phonoëlectroscópium, ii n. fonendoscopio: phonendoscópium, ii n. fonética: phonética, ae f; phonétice, es f. Sin: sonorum doctrina; vocum (vel soni, vel sonorum) disciplina; phonética ars. fonéticamente: phonétice. Sin: ad leges phonéticas. fonofobia: phonophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: sonorum rumorumque horror, pavor, terror, metus, timor; rumoris (vel strépitus, vel clamoris) horror. fonófono: phonóphonum sive -nophōnum, i n. fonóforo: phonóphorum, i n. fonético: phonéticus, a, um. Sin: soni vel sonorum (gen); vocis vel vocum (gen); phonationis (gen); vocalis, e; ad voces vel ad sonos pértinens. Uso: transcripción -, transcríptio vel translátio phonética. fonetismo: phonetismus, i m. fonetista: phonetista, ae m. foniatría: phoniatrīa, ae f. Sin: vocis curátio. fónica: phónica, ae f. Sin: phónica ars (artis f). fónico: phónicus, a, um. Sin: phonéticus; ad vocem vel ad sonum áttinens. fonogenógrafo: phonogenógraphum, i n. fonografía: phonográphia sive -graphīa, ae f. Sin: vocum scriptura; sonorum impréssio; vócibus describendis rátio; sonos scribendi rátio. fonográfico: phonográphicus, a, um. Sin: grammophónicus; vocalis; sonans; sónifer; ad phonográphiam spectans. fonógrafo: phonógraphum, i n; phonográphium, ii n. Sin: grammóphonum. Uso: pequeño, phonográphicum scriníolum; grammophónium portátile. fonograma: phonogramma, ătis n. fonocámptica: phonocámptica, ae f. Sin: phonocámptica doctrina, disciplina, sciéntia, rátio; doctrina de sonorum repercussione. fonocámptico: phonocámpticus, a, um. Sin: sonos repercútiens. fonocaptor: phonóphoron vel phonóphorum, i n. fonolita: phonolīthes, is m. fonología: phonológia sive -logīa, ae f. Sin: vocum vel sonorum disciplina, sciéntia, rátio; de vócibus doctrina. fonológico: phonológicus, a, um. Sin: ad phonológiam (vel ad vocum, vel ad sonorum doctrinam) pértinens. 463 fonologización fonologización: phonologizátio, onis f. Sin: commutátio phonológica. fonólogo: phonólogus, i m. Sin: phonológiae peritus, cultor, studiosus. fonometría: (arte de medir y regular los sonidos) phonométria sive -metrīa, ae f. Sin: sonorum ménsio (-onis f) vel mensura; ars sonorum intentiones metiendi // (rama de la lingüística que analiza los fonemas lingüísticos distintivos por vía fonética) phonométria, ae f. Sin: doctrina quae ratione phonética linguae phonémata distinctiva éxplicat. forjar: (fabricar y formar) strúere. Sin: fíngere. Uso: - una palabra, strúere verbum; un ardid, fíngere falláciam vel fábricam // fig, forjarse inquietudes, strúere sibi sollicitúdinem; forjarse miedos, fíngere sibi metum. forma: forma, ae f. Uso: - elíptica, forma ellíptica; - de gobierno, civitatis forma; rei públicae modus (-i m); estar en plena -, óptimo córporis hábitu esse. fonómetro: phonómetrum, i n. Sin: soni intentionis index (-dĭcis mf); instrumentum sono metiendo. formación: formátio vel conformátio, onis f. Sin: institútio. Uso: - específica, peculiaris ánimi conformátio; - espiritual, formátio spiritualis; - humanística, litterarum cognítio et perítia; - permanente, institútio continua; - a la castidad, formátio ad castitatem; institutos de -, instituta formativa. fonopatía: phonopáthia sive phonopathīa, ae f. formador: formator, oris m. Sin: institutor; praeceptor. fonóporo: phonóporum, i n. formalidad: formálitas, atis f. Sin: fórmula; ritus, us m; mos, moris m. Uso: formalidades, offícia, orum npl; observar las -, ómnia iusta perfícere; se trata de una simple -, hoc ad spéciem tantum áttinet. fonopsia: phonópsia sive phonopsīa, ae f. fonoscopio: phonoscópium, ii n. fonosimbólico: phonosymbólicus, a, um. Sin: ex sono naturali formatus. formalismo: formalismus, i m. Sin: legis (vel normae, vel praecepti) rígida observántia; nímia observántia. font (Inform), fuente: typus, i m. formalista: adj fastidiosus, a, um. Sin: pútidus; formularum nimis studiosus vel observans // sust formalista, ae m. Sin: formulárius; formulismi sectator; fastidiosus observator. fontanero, v. plomero. football, v. fútbol. footing: ambulandi currendique exercitátio. formalizar: formalem vel formale réddere. forestación: silvae plantátio vel sátio. forestal: silvester, tris, tre; silvestris, tre. Sin: saltuensis, e. Uso: escuela -, schola silvis colendis; guarda -, forestárius; saltuárius; silvarum custos; leyes -, leges de silvis tuendis. formalmente: formáliter. Sin: expresse, expressim; aperte; plane; significanter. formar: formare, conformare, informare. 464 fosforescencia format (Inform): (representación de datos) forma, ae f. Sin: composítio //(organizar datos) formare vel conformare // (formatear un disco) formare. formativo: formativus, a, um. Sin: institutórius. Uso: obra -, opus formativum; ópera formativa. Formosa: Formosa, ae f. Sin: Taivánia vel Taiwánia, ae f; ínsula Formosa. Uso: de -, adj formosanus, taivanianus, a, um; sust Formosanus vel Taivanianus, i m. fórmula: fórmula, ae f. Uso: - científicas, scientiarum fórmulae; - matemática, química, fórmula mathemática, chímica // (modelo de acto jurídico) iudícium, ii n. Uso: resolutoria, iudícium ad solvendas quaestiones aptum vel cóngruum. formular: formulare. Uso: - en términos concretos, (áliquid) in definitam formam vel fómulam redígere. formulario: formulárium, ii n. Sin: spécimen, mĭnis n; exemplar, aris n; typus; formularum libellus; exemplar typis descriptum. Uso: - para pedido, fórmula postulatória. foro: Teat postscáenium, ii n. forraje: pábulum, i n. Uso: ir, salir por -, ir a hacer provisión de -, pabulari; pabulatum vel ad pabulandum ire, égredi. forrajear, v. forraje. forrar: contégere, intégere, tégere. Sin: invólvere; operire; fóderā subsúere vel contégere. Uso: - un libro, chartā librum intégere; - un vestido, vestimentum panno subsútili munire; vestem subtégmine ornare; vestem subtégmine subsúere vel munire. forro: fódera, ae f // (tela interior con que ser refuerza un vestido) pannus subsútilis. Sin: subtegmen vel subtemen, mĭnis n; subsumentum; subsutura; subsutum; subsutus pannus // (cubierta que se pone a un libro para protegerlo) camísia, ae f. fortaleza: (fuerza y vigor) robur, ŏris n. Sin: fírmitas; firmitudo. Uso: - de ánimo, robur ánimi; ánimi fírmitas // (una de las virtudes cardinales, uno de los siete dones del Espíritu Santo) fortitudo, dĭnis f // (recinto fortificado) arx, arcis f (ciudadela). Sin: castellum (castillo) // - volante, arx (arcis f ) volans. forúnculo: forúnculus vel furúnculus, i m. forzamiento: - de una cerradura, effractura, ae f. Sin: reserátio dolosa; claustri revúlsio. forzar: cógere. Sin: compéllere. fosfato: phosphatum, i n. Sin: sal phosphóricus; sal phosphóricum vel phosphóreum. fosfaturía: phosphatúria, ae f. Sin: urīna sálibus phosphóricis (vel phosphóreis) infecta. fosforera: (la que vende fósforos) sulphurária, ae f. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vénditrix // (estuche para guardar fósforos) sulphuratorum (vel flammiferorum) theca vel capsella. fosforero: (vendedor de fósforos) sulphurárius, ii m. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vénditor. Uso: - ambulante, sulphuratorum vel mercis sulphuratae ínstitor. fosforescencia: (luminescencia) phosphorescéntia, ae f. Sin: lumen, mĭnis n; splendor lucis (o simplem splendor) in umbra, in um- 465 fosforescente bris, in ténebris // (propiedad de algunos sólidos y aun de algunos gases de emitir radiaciones luminosas) vis radiandi, vel ténuem exerendi lucem, vel ténuem exerendi splendorem in umbra, in umbris, in ténebris, per umbram, per umbram noctemque, nocte, de nocte // (luminosidad del mar debida a organismos) mare per obscuram noctem vermículis rádians, splendescens, micans. fosforescente: phosphorescens, entis. Sin: phosphóreum lumen emittens; luce phosphórea rádians, splendens; per noctem (vel per umbram, vel per umbram noctemque, vel in umbra, vel in umbris, vel in ténebris) rádians, splendens, splendescens, micans. fosfórico: (concerniente o relativo al fósforo) phosphóricus vel phosphóreus, a, um. Sin: ad phósphorum spectans // (díc. de un ácido compuesto de fósforo, oxígeno e hidrógeno) phosphóreus vel phosphóricus. fósforo: (metaloide combustible y que luce en la oscuridad) phósphorum, i n; phósphorus, i m. Sin: lucíferum elementum; lucífera matéries (-ēi f) // (trozo de cerilla, madera o cartón, con cabeza de fósforo, que sirve para encender) sulphuratum, i n. Sin: flammíferum, i n; (- de cera) cerinum, i n; ceréolus, i m; ceréolus flámmifer; ceréolus sulphuratus; ceréolus súlphure íllitus; (- de madera) ramentum sulphuratum, igníferum, flammíferum; lígneum sulphuratum; lignéolum flammíferum; flammífera ássula; (- de papel) chartáceum sulphuratum vel flammíferum. Uso: caja de fósforos, sulphuratorum theca; theca sulphuratis asservandis; theca ramentis sulphuratis asservandis; vendedor de fósforos, v. fosforero. fóssilis, e. Sin: fossícius. Uso: carbón -, carbo fóssilis; concha -, concha vel cónchula fossícia // (fig y coloq, viejo, anticuado) vetustus, a, um. Sin: obsoletus vel exoletus. fosilífero: fossílifer, a, um. Sin: fossília ferens vel gerens. fosilización: obdurátio, onis f. Sin: concrétio; in fóssile convérsio // fig immutabílitas, atis f. Sin: retrógradi condício. fosilizado: in fóssile conversus, a, um // fig fixus; obsoletus (de cosas); iners (-ertis), retrógradus (de personas). fosilizar: fóssile fácere vel réddere // fosilizarse, (de cosas) fóssile fíeri; duréscere, obduréscere; durare; lapidéscere; véluti petra duréscere; quasi lapis obduréscere, durare, durari; (de personas) consenéscere; obsoléscere vel exoléscere; inertem fíeri. foso: fossa, ae f. Uso: cavar un -, fossam dúcere vel fódere. fotalgia: photalgia sive -algīa, ae f. foto, v. fotografía, fotografiar. fotocalco: (calco obtenido mediante la fotografía) photochalcográphica imago. Sin: imago photográphice expressa // (procedimiento para sacar el calco de una fotografía) photochalcográphia, ae f. Sin: photochalcográphica ars. fotocélula: photocéllula, ae f. fotocerámica: photocerámica, ae f. Sin: ars (artis f) operā figulinā photográphice ornandi. fosfuro: phosphurum, i n. fósil: sust fóssile, is n. Sin: res fóssilis; obiectum fóssile. Uso: los -, fossília, ium npl // adj fotocomponedora: máchina luce vel photográphice compositiva. 466 fotogénico fotocomposición: photográphica typorum composítio. fotoeléctrico: photoëléctricus, a, um. Uso: célula -, céllula photoëléctrica. fotocopia: photocópia, ae f. Sin: página photocopiata; photográphicum exemplar; exemplar photográphice éditum, rédditum, expressum, exscriptum, pictum, depictum; exemplar luce expressum; copia lucis ope impressa. fotoelectrófono: photoëlectróphonum sive -trophōnum, i n; photoëlectrophónium, ii n. fotocopiadora: photocopiatórium, ii n. Sin: photocopiatrum; máchina photocopiatória. fotófilo: photóphilus, a, um. Sin: lucis amans. fotocopiar: photocopiare. Sin: photográphice exscríbere, exprímere; exemplar photográphice édere vel réddere. fotofobia: photophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: lucis horror, pavor, terror, metus, timor; lucis táedium. fotocromático: photochromáticus, a, um. Sin: ad photochrómiam pértinens. fotófobo: photóphobus. Sin: lucífugus; lucífugax, acis; lucis osor vel perosus; lucem fúgiens. fotocromía: photochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: photochromática ars. fotoelectrógrafo: photoëlectrógraphum, i n. fotoelectrón: photoëlectron, ōnis m. fotofoboftalmia: photophobophthálmia sive -phthalmīa, ae f. Sin: nictalopīa. fotocromo: photochromática imago. fotocromotipografía: photochromotypográphia sive -graphīa, ae f. Sin: photochromotypográphica ars. fotocromotipográfico: photochromotypográphicus, a, um. Sin: ad photochromotypográphiam áttinens. fotófono: photóphonum sive photophōnum, i n; photophónium, ii n. fotóforo: photóphorum, i n. fotogalvanografía, v. galvanoplastia. fotogasteroscopio: photogasteroscópium, ii n. fotocronógrafo: photochronógraphum, i n. fotogastroscopio, v. fotogasteroscopio. fotocronoscopia: photochronoscópia sive -scopīa, ae f. fotogénesis: photogénesis, -is f. Sin: lucis generátio, procreátio, emíssio. fotodinámico: photodynámicus, a, um. fotodinia, v. fotalgia. fotoelectricidad: photoëlectrícitas, atis f. Sin: photoëlectris, ĭdis f; photoëléctrica vis vel facultas. fotogénico: (que promueve o favorece la acción química de la luz) photogénicus, a, um // (que tiene buenas condiciones para ser reproducido por la fotografía) cuius imago naturali quadam venustate exprímitur. Uso: ser -, naturali quadam venustate éxprimi. 467 fotógeno fotógeno: (adj, que produce luz) photógenus, a, um. fotograbado: (procedimiento de grabar un clisé fotográfico sobre planchas de zinc, cobre, etc) photográphica incísio. Sin: luce (vel lucis ope) incísio; brácteae photográphicae incísio; ars photográphice incidendi vel excudendi // (arte de estampar estas planchas por acción química de la luz) ars photográphice imprimendi. Sin: ars incisas brácteas luce (vel lucis ope) reddendi vel exprimendi // (lámina grabada o estampada por este procedimiento) imago photográphice (vel luce) incisa, excusa, impressa. fotograbador: photoincisor vel photoimpressor, oris m. Sin: luce (vel lucis ope) incisor vel impressor. fotograbar: photográphice incídere vel imprímere. Sin: luce (vel lucis ope) incídere vel imprímere. fotografía: (arte) photográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars photográphica; ars imágines luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) exprimendi; ars imágines photográphice exprimendi // (estampa obtenida) photográphia, ae f. Sin: photographema, ătis n; imago photográphica; imago photográphice (vel luce, vel lucis ope) expressa, impressa, picta, depicta; imago obiectu lucis expressa. Uso: - infrarroja, photográphia infrarubra; - en colores, photográphia colórea; imago lucis ope váriis picta (vel efficta) colóribus; sacar fotos, v. fotografiar; sacar una -, (alicúius vel alicúius rei) photográphiam vel photographema fácere; (alicúius vel alicúius rei) imáginem luce elícere, exprímere, imprímere // (taller en que se ejerce el arte fotográfico) officina photográphica. Sin: officina imagínibus luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) exprimendis, imprimendis, pingendis, depingendis. fotografiar: (ejercer el arte de la fotografía) photográphiam (vel photográphicam artem) exercere // (sacar fotos) photographare. Sin: photographémata fácere // (sacar una foto) áliquem vel áliquid photographare. Sin: (alicúius vel alicúius rei) photográphiam vel photographema fácere; imáginem photográphice imprímere, exprímere, réddere, píngere, depíngere; imáginem luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) imprímere; imáginem imprímere // (fig, describir minuciosamente) áliquid summā diligéntiā descríbere vel narrare. fotográficamente: photográphice. Sin: lucis impressione. fotográfico: photográphicus, a, um. Sin: photográphice vel luce (vel lucis ope, vel lucis óperā) impressus, expressus, rédditus, pictus, depictus; ad photográphiam spectans. Uso: album -, album photográphicum; aparato -, máchina photográphica; estudio -, photográphium; stúdium photográphicum; película -, pellícula photográphica; placa -, vitrum photográphicum; bráctea (vel bráttea) vel lámina photográphica; tarjeta -, chártula photográphica. fotógrafo: photógraphus, i m. Sin: ártifex imagínibus luce imprimendis, exprimendis, reddendis, pingendis, depingendis. fotograma: photogramma, ătis n. fotogrametría: photogrammétria sive -metrīa, ae f. Sin: photográphica soli diménsio. fotoincisión: photoincísio, onis f. Sin: lucis ope incísio. fotólisis: photólysis, is f. Sin: lucis ope dissolútio. fotolitografía: (arte) photolithográphia sive graphīa, ae f Sin: photolithográphica ars // 468 fototelegrafía (estampa obtenida por medio de este arte) photolithográphica imago. composítio. Sin: imago photográphice coniuncta vel tessellata. fotolitografiar: photolithographare. Sin: photolithográphice imprímere fotón: photo vel photon, ōnis m. fotonosis: photonosis, -is f. fotolitográficamente: photolithográphice. fotonovela: photográphica fábula. fotolitográfico: photolithográphicus, a, um. Sin: ad photolithográphiam pértinens. fotopatía: photopáthia sive photopathīa, ae f fotología: photológia sive -logīa, ae f. fotopsia: photópsia sive -topsīa, ae f. fotomagnético: photomagnéticus, a, um. fotóptico: photópticus, a, um. Sin: ad photópsiam spectans. fotomagnetismo: photomagnetismus, i m. Sin: photomagnética vis. fotomecánico: photomechánicus, a, um. Sin: photomachinalis, e. Uso: impresión -, edítio photomechánica. fotometría: photométria sive -metrīa, ae f. Sin: photométrica vel de lucis mensura doctrina, disciplina, sciéntia, rátio. fotométrico: photométricus, a, um. Sin: ad photométriam áttinens. fotoptometría: photoptométria sive -metrīa, ae f. fotoptómetro: photoptómetrum, i n. fotoquímica: photochímica vel photochémica, photochímia sive -chimīa, photochémia sive -chemīa, ae f. Sin: photochímica doctrina, disciplina, sciéntia, rátio. fotoquímico: photochímicus, a, um. fotorreportaje: photográphica relátio. fotómetro: photómetrum, i n. Sin: lucis index (-dĭcis mf); instrumentum photométricum; instrumentum lucis intentioni metiendae. fotorrepórter (reportero gráfico): relator photográphicus. fotoscopio: photoscópium, ii n. fotomicrografía: photomicrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: photomicrográphica ars. fotomicroscopia: (fotografía de un objeto microscópico) photomicroscópia sive -scopīa, ae f // (fotografía de muy pequeño tamaño) microscópica photográphia. fotosensible: actinosensitivus, a, um. fotósfera o fotosfera: photosphaera, ae f. fotosíntesis: photosýnthesis, is (ac -in) f. fototeca: phototheca, ae f. fotomicroscopio: photomicroscópium, ii n. fotomontaje: photográphicarum imáginum fototelegrafía: phototelegráphia sive -graphīa, ae f. Sin: phototelegráphica transmíssio. 469 fototerapia fototerapia: (método) phototherapīa, ae f. Sin: phototherapéutice, es f // (curación) solaris curátio; solares curationes. fototerápico: phototherápicus, a, um. Sin: phototherapéuticus; ad phototherapīam pértinens. fototermómetro: photothermómetrum, i n. fototermoterapia: photothermotherapīa, ae f. fototipia: (procedimiento) phototýpia sive typīa, ae f Sin: phototýpica ars (artis f) // (lámina estampada) phototýpica imago. Sin: imago luce typisque impressa vel expressa. Uso: estampar fototipias, imágines luce typisque imprímere, exprímere, réddere, referre, édere. fototípico: phototýpicus, a, um. Sin: phototýpice expressus; ad phototýpiam áttinens. fototipografía: phototypográphia sive -graphīa, ae f. fototipográfico: phototypográphicus, a, um. fototropismo: phototropismus, i m. Sin: ad lucem convérsio vel propénsio. gus, i m. Sin: homo dírutus. fracaso: (acción y efecto de fracasar): repulsa, ae f. Sin: offénsio; frustrátio // (fig, suceso lastimoso e inopinado) calámitas, atis f. Sin: infortúnium; adversus casus (-us m) ; improsper eventus (-us m); éxitus (-us m) tristis; adversa fortuna; infēlix experimentum; res (rei f) male gesta. fracción: (división de una cosa) fráctio, onis f. Uso: - del pan (eucarístico), fráctio panis. // (parte, porción de un objeto dividido) pars, partis f. Sin: pórtio (-onis f) // (Mat, número quebrado) fráctio; fractus númerus. fraccionable: partiábilis, e. Sin: divisíbilis; divíduus. fraccionamiento: partítio, onis f. Sin: divísio; distribútio; didúctio. fraccionar: partire vel partiri. Sin: divídere; didúcere. fraccionario: fractionárius, a, um. Sin: fractus. fractura: fractura, ae f. fragante, v. flagrante. foulard, v. fular. fragata: navis béllica minor. Sin: libúrnica; liburna. fox terrier: canis vúlpium vestigator. foyer: theatrale vel theatri vestíbulum. frac: tunícula caudata, hirundínea, hirundinina, bífida. Sin: vestis vel sýnthesis caudata; thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tunículā caudatā vestitus. fracasado: adj ignobilis, e. Sin: contemptus (desacreditado); dírutus (arruinado); poét náufragus; vitae vórtice raptus // sust náufra- frágil: (quebradizo, que se rompe con facilidad) frágilis, e // (caduco y perecedero) frágilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae fácilmente en el pecado) frágilis, e. Sin: débilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de advertencia) cave, frágile est (cuidado, es material frágil). fragilidad: (calidad de frágil o quebradizo) fragílitas, atis f // (facilidad que se tiene de 470 francotirador caer en lo malo) fragílitas. Sin: imbecíllitas; debílitas; infírmitas. Uso: - humana, humani géneris imbecíllitas et fragílitas. franciscalis, e // sust franciscanus, i m. Sin: franciscalis, is m; frater franciscanus; sodalis franciscalis. Uso: - conventual, franciscalis conventualis. fragmentación: fragmentátio, onis f. francmasón: francomurárius, ii m. fragmentario: (compuesto de fragmentos) fragmentárius, a, um. Sin: fragmentícius // (incompleto, no acabado) truncus, a, um. Sin: mancus; non absolutus. fragua: (fogón) caminus, i m. Sin: fornax, acis f; furnus, i m // (taller) officina ferrária. fraile: (religiosi órdinis) sodalis, is m. Sin: frater, tris m. Uso: los - franciscanos, Sancti Francisci fratres; fratres órdinis Sancti Francisci. frambuesa: rubus, i m; rubum, i n. Sin: rubus idaeus; fragum idaeum. francachela, v. comilona. francés: adj gállicus, a, um. Sin: francogállicus; francogallus, fráncicus. Uso: lengua -, lingua gállica; gállicus sermo; francogállicum, i n; literatura -, lítterae francogállicae // sust Gallus, i m. Sin: Francogallus; Francus. francesismo: gallicismus, i m. Sin: gállica locútio; francogallorum verbum. francesista: gállici sermonis studiosus. Sin: gállicis lítteris doctus. Francia: Gállia, ae f. Sin: Francogállia; Fráncia, ae f. francmasonería: francomurariorum sodalícium vel secta. Sin: lucífugum francomurariorum sodalícium. francmasónico: francomurárius, a, um. franco: (unidad monetaria de Francia, Bélgica, Luxemburgo, Suiza) francus, i m (gállicus, bélgicus, luxemburgensis, helvéticus). Sin: nummus gállicus ....; libella gállica, bélgica, luxemburgensis, helvética // (individuo de pueblos antiguos de la Germania inferior) Francus vel Fráncicus, i m // (adj, relativo a dichos pueblos) francus, fráncicus, a, um. Sin: ad Francos vel ad Fráncicos spectans // (desembarazado, libre) liber, ĕra , ĕrum. Sin: securus // (exento) immunis, e. Sin: liber. Uso: puerto -, portus liber vel immunis; - de porte, liber ab expensis cursuálibus; vecturae prétio immunis // (leal, sincero) sincerus, a, um. Sin: apertus; ingénuus; cándidus. francófilo: adj gallóphilus, a, um. Sin: Gallorum studiosus // sust gallóphilus, i m. Sin: Gallorum fautor. francófobo: adj gallóphobus, a, um. Sin: Gallorum inimicus // sust gallóphobus, i m. Sin: Gallorum inimicus. francio: fráncium, ii n. francófono: adj francóphonus, a, um. Sin: gállice loquens // sust francóphonus, i m. Sin: gállice loquens; qui gállice lóquitur. franciscana: franciscalis virgo. francolín: áttagen, ēnis m; attagena, ae f. franciscano: adj franciscanus, a, um. Sin: francotirador: voluntárius pugnator. 471 franela franela: lánula, ae f. Sin: lánea tela; ténuis lana. franja: tractus, us m. Uso: - de Gaza, tractus Gazae. franquear: (pagar el porte de cualquier objeto que se remite por correo) pittácium vel pittácia epístulae mittendae sólvere. Sin: prétium (litterarum) sólvere; prétium epístulae mittendae sólvere. franqueo: epístulae perferendae prétium. Sin: cursus (-us m) stipulatus. Uso: poner el -, epístulae pittácium applicare; epístulam pittácio instrúere. dícere vel scríbere. fraseología: (conjunto de frases hechas, locuciones, modismos, refranes) phraseológia sive -logīa, ae f. Sin: phrásium colléctio; peculiares locutiones; locutiones selectae; locutiones in órdinem redactae. frasquete, v. frasquito. frasquito: lagúncula, ae f. Sin: ampúllula. Uso: - de perfume, olfactoríolum n; unguentária, ae f ; myrothécium, ii n; ampulla vel concha odorum; ampulla unguentária; - de goma de pegar, ampúllula gummosi glútinis; - de plástico, lagúncula e re plástica; - de tinta, ampúllula atramentária. franqueza: (sinceridad, ingenuidad) simplícitas, atis f. Sin: ingenúitas. Uso: con -, aperte, líbere, sincere, simplíciter, ingénue, cándide. fraternalmente: fraterne. Sin: fraterno ánimo vel amore; fraterna dilectione. franquicia: immúnitas, atis f. Sin: privilégium. Uso: - postal, cursualis vel vehicularis prétii immúnitas; gratuíta epistularum míssio. fraternidad: fratérnitas, atis f. Sin: germánitas; fraternus amor; necessitudo fraterna. Uso: - universal, fraterna ómnium necessitudo; communis totīus géneris hóminum conciliátio et consociátio. fraque, v. frac. frasario: (colección de frases) locutiones collectae vel excerptae fpl // (fraseología) v. esta voz. frasco: (botella alta y angosta) phlasco vel flasco, ōnis m; phlasca vel flasca, ae f. Sin: guttus vel gutus; lagoena; ampulla. Uso: - de vino, oenóphorum, i n; - cuentagotas, phlasco minutatim (stillatim, guttatim) liquorem fundens vel effundens. frase: phrasis, is f. Sin: locútio vel elocútio, onis f; díctio; verba coniuncta. Uso: - hecha, trita vel detrita locútio; verba commúnia et trita. frasear: verbis coniunctis uti. Sin: eleganter fraternizar: fraterne fácere vel vívere. Sin: áliquo fraterne uti ; fraterne iungi cum áliquo; fraterno amore álicui esse coniunctum ; fraternam amicítiam inire. fraterno: fraternus, a, um. Sin: fratris (gen). fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, ámbitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis fraus. fray: frater. Uso: - Cristóbal, frater Christóphorus; frailes menores capuchinos, fratres minores capuccini; franciscales capulati. frazada: strágula, ae f; strágulum, i n. Sin: lodix, dīcis f; stratum, instratum; opertórium; vestis strágula. Uso: - acolchada, strágulum 472 freniatría fartum; - calefactora, strágulum calefactórium; - eléctrica automática, lodix autómato sucinoque calore tepefacta; - de lana, de plumas, opertórium láneum, plúmeum; sacudir las -, strágula concútere. freidora: olla frixória. freática: agua -, aqua phreática vel phreátia; aqua putealis vel puteana; aqua ex imo solo scatens vel prófluens. frenado: frenátio, onis f. Uso: - automático, automática frenátio. frecuencia: Fís frequéntia, ae f. Uso: alta -, alta vel áltior frequéntia (eléctrica); maior, áuctior, elevata vel elevátior frequéntia ; baja -, minor (vel minutior, vel depréssior, vel depressa) frequéntia (eléctrica); - modulada, frequéntia modulata // (repetición frecuente) crébritas, atis f. Sin: assidúitas. Uso: - pluvial, pluviarum crébritas; - de los sacramentos, frequens sacramentorum usus (-us m) vel percéptio (-onis f); crébrior sacramentorum frequentátio. frecuentación: frequentátio, onis f. frecuentar: (concurrir a menudo a algún lugar) frequentare, celebrare áliquem locum. Sin: crebro adire vel pétere áliquem locum. Uso: - una casa, una escuela, un templo, domum, scholam, templum frequentare // (tratar con frecuencia a alguien) áliquo familiáriter uti; frequentem vel multum esse cum áliquo // (repetir un acto a menudo) - los sacramentos, frequenter (saepe vel sáepius; crebro vel crébrius) ad sacramenta accédere; frequenter sacramenta accípere, excípere, percípere, recípere; frequenter sacramentis uti. freezer: congelatórium, ii n. Sin: capsa (vel cápsula, vel capsella) frigorífica vel frigorífera // (- de amplia capacidad) cella frigorífica. fregadero: labellum, i n. Sin: trua. freiduría: taberna frixória. frenada, v. frenazo. frenar: (detener o aminorar con el freno el movimiento de las ruedas) frenare. Sin: sufflaminare; sufflámine uti; sufflamen adhibere; rotas sufflaminare // (fig, enfrenar, refrenar) frenare vel infrenare. Sin: moderari; coërcere; reprímere; compéscere; domare. frenastenia: phrenasthénia sive -sthenīa, ae f. Sin: mentis imbecíllitas, infírmitas, hebetátio. frenazo: sufflaminandi áctio. frenesí: (delirio furioso) phrénesis sive phrenēsis, is f; phrenītis, ĭdis (ac -im) f. Sin: insánia; furor; febricitántium insánia // (fig, violenta exaltación y perturbación del ánimo) phrénesis, is f. Sin: mentis insánia vel furor; cupīdo; cupíditas; mánia sive manīa. frenéticamente: phrenétice. Sin: furenter; furiose; insane. frenético: (poseído de frenesí) phreníticus, a, um. Sin: phrenítide laborans; insanus; vesanus // (fig, furioso, rabioso) phrenéticus. Sin: furens; furibundus; effrenatus; concitatus; véhemens; mentis insániā affectus. freniatra: phreniatrus, i m. Sin: phreniatrīae peritus, cultor, studiosus; insanorum médicus. freniatría: (estudio de las enfermedades mentales) phreniatrīa, ae f. Sin: de phrenopáthicis curandis doctrina, disciplina, sciéntia // 473 freno (medicación de las enfermedades mentales) infirmae mentis curátio. Sin: phrenopathicorum curátio. frenopatología: phrenopathológia sive -logīa, ae f. Sin: de mentis morbis (vel vítiis) doctrina, disciplina, sciéntia, rátio. freno: frenum, i n (pl frena, orum n vel freni, orum m). Uso: reprimir con el - tenso a un caballo, equum arctato compéscere freno; sacar el - a un caballo, frenum equo detráhere; tascar, morder el -, frenum mándere, mordēre // (- de carro o vehículo automóvil) frenum, i n. Sin: sufflamen, mĭnis n. Uso: hidráulico, sufflamen hydráulicum; - neumático o de aire comprimido, frenum pneumáticum; - de discos, frenum discale; - de emergencia, frenum perículi; frenum necessitatis súbitae; - de mano, frenum vel sufflamen manuale; - de pedal, sufflamen pédibus actum; - sobre las cuatro ruedas, frena (npl) quattuor rotarum // los - están rotos, sufflámina sunt disiecta; los - no funcionan, sufflámina suo non funguntur ministério; soltar el - de mano, sufflamen manuale laxare // fabricante de frenos, frenárius, ii m. frente: (parte anterior) frons, frontis f. Uso: - de batalla, prima ácies (-ēi f); prima exércitus ácies; frentes de los edificios, frontes aedificiorum; en -, ex adverso; in adverso; exadversum sive exadversus; texto latino con versión italiana en -, latinum óperis exemplum, cuius in adversa página itálica interpretátio praebetur. frenocomio: phrenocomīum, ii n. Sin: phrenopathicorum valetudinárium. frenología: phrenológia sive -logīa, ae f. frenológicamente: phrenológice. frenológico: phrenológicus, a, um. Sin: phreníticus; psychiátricus; neurológicus. frenologista o frenólogo: phrenólogus, i m. Sin: phrenológiae peritus, cultor, studiosus. frenópata: phrenopathólogus, i m. Sin: phrenopathológiae peritus, cultor, studiosus. fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herramienta giratoria cortante) rota sectória. Sin: máchina rotalis sectória. fresadora: máchina excusória. fresco: (cuadro) pictura muralis vel parietária. Sin: opus udo íllitum; pictura udo inducta; pictura in recenti calce; tábula picta udo íllitis colóribus. Uso: pintar al -, udo colores illínere. frescor: (fresco) refrigerátio, onis f. Sin: refrigérium; amábile frigus (-ŏris n) // (frescura) v. esta voz. frescura: (cualidad de fresco) v. fresco // (lozanía, claridad, amenidad) - natural, naturalis nitor; - de colorido, nítidus (vel vívidus, vel flóridus) color; - de estilo, flóridum dicendi genus; - de frase, flórida díctio; - de imágenes, de metáforas, nítidae ac flóridae imágines, translationes; - de pensamientos, flóridae senténtiae // (chanza, dicho picante) v. dicho. fresquera: frigidárium, ii n. frenopatía: (parte de la medicina que estudia las enfermedades mentales) v. frenopatología // (nombre genérico de las enfermedades mentales) phrenopathīa, ae f. fresquista: pictor parietárius. Sin: tector, oris m. freudiano: adj freudianus, a, um // sust freu- 474 frontis dianus, i m. Sin: Freud sectator. freudismo: freudismus, i m. Sin: freudiana doctrina; psychanálisis ad mentem Sigismundi Freud. fritada: fricta vel frixéola, orum npl. Sin: frictura vel frixura, ae f; esca fricta vel frixa; fricta obsónia (-orum npl). Uso: - de huevo batido, v. tortilla. frito: frictum, i n. Sin: frixa, orum; esculenta frixa npl. fricación, v. fricción. fricandó: vitulina lárido farta vel vitulinum lárido fartum. fritura, v. fritada. Friul o Friuli: Régio (-onis f) Foroiuliensis. fricar, v. frotar. friulano: adj foroiuliensis, e // sust Foroiuliensis, is m. fricasé: caro comminuta decocta. frondosidad: frondósitas, atis f. Sin: luxúria; luxúries (-ēi f) ; fróndium exuberántia; luxúria foliorum // fig luxúria, ae vel luxúries, ēi f. Sin: ubertas; redundántia. fricativa: (consonante -) cónsona fricativa. fricativo: fricatórius, a, um. fricción: fríctio, onis f. Sin: fricátio; confricátio // Mec frigmen, mĭnis n. friccionar, v. frotar. frigidaire, v. frigorífero. frondoso: frondosus, a, um. Sin: fróndeus; fróndifer vel frúndifer, fĕra, fĕrum; foliosus vel foliósior; fróndibus abundans. frontal: adj frontalis, e // (paramento con que se adorna la parte delantera de la mesa de altar) antipéndium, ii n. Sin: pállium altaris. frigidario, v. frigorífero. frigorífero : adj refrigeratórius, a, um. Sin: frigoríficus; frigidárius. Uso: cámara -, máchina refrigeratória // sust frigidárium, ii n. Sin: refrigeratórium; frigidária, ae f; armárium frigidárium; capsa frigorífica; cella frigorífera vel frigidária. frigorífico, v. frigorífero. frijol, v. poroto. friolento o friolero: alsiosus vel álsius. Sin: frígoris vel algōris impátiens. frisa: (tela de lana) frísium, ii n. Sin: frégium. frontalera: frontália, ium npl. frontalmente: frontáliter. frontera: (confin de un Estado) fines, ium mpl. Sin: limes, mĭtis m. Uso: - argentina, extrema Argentina; de -, limitáneus // (frontalera) v. esta voz. fronterizo: (que está en la frontera) limitáneus, a, um // (que está en frente de otra cosa) ex adverso pósitus vel stans. Sin: qui (quae, quod) ex adverso (vel contra) stat vel est. frontis: (fachada o parte anterior de una fábrica o de otra cosa) frons, frontis f. Sin: pars 475 frontispicio ftiriasis: phthiríasis, is f. Sin: morbus pedicularis. antīca. frontispicio: (fachada o parte anterior de un edificio) frons, frontis f. Sin: pars antīca // (Arq, frontón, remate de la fachada) v. frontón // (fachada o portada de un libro) v. portada. frontón: (en el juego de la pelota, pared principal contra la cual se lanza la pelota) in sphaeristério frons // (edificio o sitio dispuesto para este juego) phaeristérium, ii n // Arq fastígium; týmpanum, i n. frotadura o frotamiento: fricátio, onis f. Sin: confricamentum; confricátio; fricatus, us m; attritus, us m. frotar: fricare, perfricare, defricare, infricare. Uso: frotarse la cara, fáciem sibi confricare; frotarse los dientes, déntium confricamentis uti. fucsia: fúchsia, ae f. fuego: ignis, is m. Uso: - artificiales, ignes (-ium mpl) artificiosi, pyrotéchnici, bengalenses, festivi; ignes míssiles; ignes arte facti; ignes festi; ignes ad pópuli laetítiam; spectáculum pyrotéchnicum vel spectácula pyrotéchnica; ópera pyrotéchnica; missília pyrotéchnica vel pýria; - expiatorio, ignis piacularis; - fatuo, fátuus ignis; - olímpico, ignis olýmpicus; - de paja, ignes ab arescéntibus gramínibus; flamma de stípula // fig, esta furia no será más que - de paja, cito ab eo abscedet ira; hacer - (disparar), tela férrea míttere // (hogar) focus, i m // (hornilla) v. esta voz. fuel o fuel-oil: petróleum viscosum. fuelle: follis, is m. Sin: máchina vaporífera. fructuoso: fructuosus, a, um. Sin: fecundus; ferax; fértilis // fig útilis; lucrosus; profíciens. frustración: frustrátio, onis f. Sin: decéptio. fruta: poma, orum npl. Sin: mala, orum npl; fructus, uum mpl. Uso: - caída, poma caduca; - seca, fructus áridi; - en almíbar, en conserva, fructus condīti. frutal: (dicho de un árbol que lleva fruta) pomíferus, a, um; pómifer, fĕra, fĕrum. Sin: pomosus; fructuárius, fructuosus, frúctifer. frutera: lanx (lancis f) pomária vel fructuária. Sin: frúctuum týmpanum. frutero: (vendedor de fruta) pomárius, ii m. Sin: pomorum vénditor // (recipiente para poner fruta) v. frutera. fruticultura: cultura pomária. fuente: (plato grande que se usa para servir las viandas) férculum, i n. Sin: lanx, lancis f; paropsis, ĭdis f; vas escárium. Uso: - para la entrada, promulsidare férculum; poner en la -, in lance pónere vel impónere // (manantial) fons, fontis m. Sin: fontana, ae f // (aparato o artificio con que se hace salir el agua en los jardines, plazas, etc.) silanus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: las - de la Plaza San Pedro, Petriani fori fontes // - bautismal, fons sacer vel sanctus // (origen) fons, fontis m. Sin: caput; origo (-gĭnis f). fuera: - de juego, v. offside // - de sí, alienata mente. Sin: amens, entis. Uso: estar uno - de sí, non esse apud se; sui cómpotem non esse; mentis non esse cómpotem; sui oblitum esse; estar - de sí de alegría, laetítiā vel gáudio exsultare; laetítiā efferri; estar - de sí de estupor, stupore attónitum esse; obstupéscere; estar - de sí de ira, prae iracúndia non esse 476 fumífero apud se; estar - de sí de miedo, metu exanimatum esse; amentem esse metu vel terrore. fuerza: vis (ac vim; abl vi; pl vires, vírium, víribus). Sin: robur, bŏris n; vigor; virtus; facultas; opes (opum fpl); poténtia. Uso: - armadas, cópiae, arum fpl; - mecánica, vis mechánica; - militar, vis militaris; - motriz, motória vis; - naturales, naturae vel naturales vires; vires rerum; evolución de inconscientes - naturales, caecus naturálium vírium cursus; - productivas, vires productivae; fuerzas para la paz, cópiae (nationum) paci tuendae; usar la -, vi rem gérere. fuga: Mús fuga, ae f // Dep accelerátio, onis f. Sin: procursus (-us m) rápidus vel citatus. Uso: - final de los ciclistas, extrema birotariorum accelerátio vel celéritas. fuina, v. garduña. fular: (tela fina de seda) tela sérica // /(pañuelo de seda para el cuello) (séricum) ricínium, ii n. Sin: séricum focale; stríscia sérica. fúlica: fúlica, ae f; fulix, ĭcis f. full time: cargo -, munus (-nĕris n) pleni témporis; profesión -, proféssio plenária. fulminante: adj fúlminans, antis // (cápsula o pistón del arma de fuego) opérculum fúlminans vel fulmíneum. fulmíneo: fulmíneus, a, um. fumada: fumi gustátio vel haustus (-us m). fumadero: fumárium, ii n. num) fumum háuriens vel sugens; tabaci fumum sugens; tabaco indulgens. Uso: - empedernido, fumator pértinax, cóntumax, obstinatus, perpétuus; - incorregible, fumator insanábilis; se vanagloriaba de ser un estupendo -, magnum se esse fumi haustorem praedicabat // no -, non fumator. Sin: fumo alienus; aversus a fumo. Uso: departamento para fumadores (en el tren ...), loculamentum tabaco indulgéntibus; locales separados para fumadores, oeci fumatorum separati. fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (tabaci) haurire, súgere; tabacum súgere; nicotianum fumum haurire; vaporatum tabacum súgere; dúcere fumum tabaci; dare óperam fumo tabaci. Uso: el -, fumátio vel fumicátio; por -, propter fumicationem; cigarros a medio -, volúmina media tantum absumpta; - un cigarrillo, fumare hispánicam; - cigarrillos en cantidad, plúrimas hispánicas fumare; - deliciosamente, odoratum fumum léniter dulcissimeque súgere; - como una chimenea, ut caminus fumum súgere et emíttere; - con estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter súgere et emíttere fumum; - en pipa, fumisúgio uti tabaco; tabaco indulgere fumaríolo; fumo mucho, con excesiva fruición, totus in fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -, mortes e fumicatione secutae; tengo la pasión de -, nímio tabaci stúdio incendor, abrípior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci nimis sum studiosus; tabaci stúdio téneor; summa cupiditate in tabacum feror vel incendor; prohibición de -, interdíctio fumandi; ¡terminantemente prohibido -!, gráviter interdícitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indúlgeat!; ya no está permitido -, fumare non iam lícitum. fumarada: (emisión de humo) fúmea columna. fumador, ra : fumator, oris m; fumatrix, icis f. Sin: fumans, antis; fumi haustor m vel haustrix f; nicotiani fumi haustor; (nicotia- fumífero: fúmifer, fĕra, fĕrum. Sin: fumíficus; fumosus. 477 fumigación fumigación: fumifigátio, onis f. Sin: fumígium; suffimentum; suffítio; suffitus (-us m). fumigador: fumigator, oris m. fumigar: fumigare. Sin: fumificare; suffire, subfire; suffimentare. funámbulo: funámbulus, i m. Sin: petaurista sive petauristes (-ae m); catádromus. función: (acción propia de un órgano o aparato de los seres vivos, máquinas o instrumentos) fúnctio, onis f. Sin: áctio; processus, us m; vis. Uso: - biológicas, biológici processus; las - corporales, naturales córporis actiones; - generativas, maritale commércium // (ejercicio de un empleo) munus, nĕris n. Sin: offícium; ministérium; opus, óperis n; execútio vel fúnctio múneris. Uso: - social de la propiedad, sociale possessionis munus; - de la ley civil, legis civilis munus; el ejercicio de su -, múneris sui fúnctio; en el ejercicio de las - públicas y profesionales, in públicis negótiis artibusque sustinendis; cumplir una - educativa, educationis múnere fungi; desempeñar funciones, múnera exercere // (cometido) partes, ium fpl. Uso: la - del orador es persuadir ..., hae sunt oratoris partes, ut persuádeat ... // (espectáculo) spectáculum, i n. Uso: asistir a una - de teatro, fábulam spectare // (acto solemne, especialmente el religioso) ritus, us m. Sin: sacrum; sollemne; sacer ritus; sacra fúnctio; caerimónia; religionis caerimónia, caeremónia sacra; res divina ; fúnctio ecclesiástica. Uso: asistir a una - religiosa, rei divinae interesse; celebrar una religiosa, sacro operari; durante la - religiosa, inter opus divinum. funcional: (relativo a las funciones del cuerpo) functionalis, e. Sin: ad áliquam functionem pértinens; qui (quae, quod) ad áliquam functionem áttinet. Uso: enfermedad -, morbus functionalis; desorden o enfermedad - de un órgano, morbus ad alicúius membri perfunctionem spectans // Ling, análisis -, análysis functionalis; lingüística -, linguística functionalis // (práctico, apropiado) útilis, e. Sin: aptus; idóneus; convéniens. funcionalidad: facultas, atis f. Sin: agendi facultas; virtus agendi vel operandi; facultas apte exercendi; próprio múnere fungendi vis; próprium munus obeundi facultas; proprium finem assequendi facultas; habílitas ad propósitum. funcionalismo: functionalismus, i m. Sin: philosóphia de functiónibus. Uso: - sociológico, sociológia functionalis. funcionalista: functionalista, ae m. funcionamiento: fúnctio vel perfúnctio, onis f. Sin: operátio; áctio; agendi rátio, modus. Uso: le explicó el - de la máquina, ei ostendit quómodo máchina moveretur. funcionar: (ejecutar una persona, máquina, etc., las funciones que le son propias) suo ministério vel múnere fungi. Sin: moveri; operari; in effectu vel in actu esse Uso: no -, cessare // (ir bien una persona o cosa) effectum vel éxitum ássequi. funcionario: functionárius, ii m. Sin: minister, stri m; praefectus; praepósitus. Uso: - público, magistratus, us m; administer públicus; officialis, is m; praeses, sĭdis m. funda: - de almohada, pulvini tégimen (-mĭnis n), tegimentum, tegumentum, tegmentum, tegmen (-mĭnis n). Sin: cervicalis tégimen vel involucrum. fundación: (persona jurídica dedicada a la beneficencia, ciencia, etc.) opus fundatum. Uso: la - “Latínitas”, Opus Fundatum “Latínitas” // (acción y efecto de edificar material- 478 fusil mente) aedificátio. Sin: exstrúctio // (erección, establecimiento) constitútio, onis f. Sin: institútio // (cimientos) fundamenta, orum npl. fundador: cónditor, oris m. Sin: fundator; constitutor, auctor. Uso: los - de Ordenes, Ordinum fundatores; - de una sociedad , societatis cónditor. fundadora: cónditrix, icis f. Sin: auctrix; parens, entis. Uso: - de un Instituto Religioso, Instituti Religiosi cónditrix; legífera mater vel parens. fundamental: praecípuus, a, um. Sin: primárius; fundamentalis. Uso: noción -, prima nótio; principio -, alicúius rei caput (pĭtis n). fácere // fundirse, liquéscere. funerales: (oficio religioso que se hace por los difuntos) exsequiae, arum fpl. Sin: funus, nĕris n; funébria, ium npl; funeralis caerimónia // (entierro que se hace con mucha solemnidad) fúneris vel exsequiarum pompa. funeraria: libitīna, ae f. Uso: tener a su cargo una funeraria, libitinam exercere. funicular: adj funalis, e // sust funívia, ae f. Sin: tramen (-mĭnis n) funale; currus funalis; via funalis; ferrívia montana. Uso: - aéreo, telephérica aéria; ferrocarril -, currus funalis; vehículum funale; - con pequeñas cabinas para dos de forma oval, ovata vehícula funália; ir en -, funali trámine uti; curru funali vehi. fundamentalismo: fundamentalismus, i m. funículo: funículus, i m. fundamentalista: adj fundamentalísticus, a, um // sust fundamentalista, ae m. Uso: - islámico, musulmán, islamista, ae m; fundamentalis islamismi propugnator vel assertor. fundamentalmente: fundamentáliter. fundición: (acción y efecto de fundir o fundirse) fúsio, onis f. Sin: fusura; conflatura, flatura // (fábrica en que se funden metales) fusórium, ii n. Sin: conflatórium; conflatória fornax; fusórius vel conflatórius furnus; officina fusória; aerária fornax, fábrica, officina; officina metallis liquefaciendis. Uso: - de acero, chálybis conflatórium; conflatória chálybis fornax. fundido: conflátilis, e. fundidor: fusor, oris m. Sin: flator; flaturárius; fusurárius; faber aerárius. Uso: - de oro, auricoctor. fundir: fúndere. Sin: conflare; liquare; lique- furgón: (vehículo para el transporte de mercancías) currus sarcinárius vel onerárius. Sin: plaustrum sarcinárium vel onerárium // (automóvil) autoplaustrum, i n; parvum autocinetum onerárium vel sarcinárium // (vagón de equipajes en un tren) v. vagón. fusa: bischrōma, ae f; bischrōma, ătis n. fuselaje: (aëroplani) testudo, dĭnis f. Sin: (aëroplani) umbilīcus, cymba, lémbulus, lenúnculus, lembúnculus. fusibilidad: fusibílitas, atis f. fusible: (que puede fundirse) fúsilis, e; fusícius, a, um. Sin: liquábilis // (hilo fusible de instalación eléctrica) fúsile, is n. Sin: nexus (-us m) fusíbilis vel tutórius; filum fúsile. fusil: manuballista, ae f. Sin: pyroballista; manuballista ignívoma; ignífera ballista; sclopetum; fístula pýria. Uso: apuntar el -, 479 fusilamiento manuballistam inténdere; ignívomum túbulum inténdere. dia, ae f. Sin: consénsio; consensus, us m; conspirátio. fusilamiento: alicúius sclopetátio, onis f. Sin: ex manuballista internécio; per pyroballistam interféctio; interféctio ex sclopeto; interféctio glandis emissione. Uso: condenar al -, áliquem manuballistā necandum (vel interficiendum, vel prosternendum) decérnere; áliquem sclopeto vel per sclopetum necari (vel intérfici, vel prosterni, vel transfodi) iubere; áliquem plumbo (vel glande, vel plúmbea glande) necari iubere; áliquem glandis (vel plúmbeae glandis) emissione necari iubere. fusta: (látigo) v. esta voz // (buque ligero de remos con uno o dos palos) celox, ōcis f. fusilar: áliquem sclopetare. Sin: manuballista necare; pyroballista occídere; sclopeto interfícere, prostérnere; plumbo (glande, plúmbea glande, glande metállica) necare, perfódere, transfódere; fístula pyria interfícere, concídere, interímere; glande metállica perfódere. Uso: fusilado, manuballistā necatus vel perfossus. fusilazo: sclopetátio, onis f. Sin: manuballistae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fístulae pýriae) ictus (-us m), coniectus, emíssio; (detonación) pyroballistae explósio, fragor, strépitus (-us m). fusilero: (concerniente o relativo al fusil) manuballistárius, a, um. Sin: pyroballistárius; sclopetárius; ad manuballistam pértinens // (soldado de infantería armado de fusil) manuballistárius, ii m. Sin: pyroballistárius; sclopetárius; miles manuballistā ( vel pyroballistā, vel sclopeto) instructus. fusión: (efecto de fundir o fundirse) fúsio, onis f. Sin: fusura; conflatura. Uso: - termonuclear, fúsio thermonuclearis // (unión) coniúnctio, onis f. Sin: copulátio. Uso: - de partidos, de facciones, pártium, factionum coítio vel coniúnctio // (fig, armonía) concór- fustán: fustáneum, i n. fustaño, v. fustán. fútbol: pedilúdium, ii n. Sin: pedifóllium; follilúdium; harpasti ludus; ludus follis pedumque; follis calciumque ludus; sphaeromáchia sive -machīa. Uso: apasionado del -, studiosíssimus follilúdii certáminum; pelota de -, pedifollis, is m; jugar al -, pedifolle lúdere; folle, calce, harpasto lúdere; folle et cálcibus lúdere. futbolista: pedilusor, oris m. Sin: follilusor; lusor pedifollis; sphaerista, ae m; pedisphaerista; podosphaerista; pilícrepus; folle pedibusque ludens. futbolístico: pedilusórius, a, um. Sin: follilusórius; follicularis; ad pedilúdium (vel ad pedifóllium, vel ad follilúdium) áttinens. Uso: sociedad -, pedilúdii (vel pedifóllii, vel follilúdii) socíetas. futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futuraeque artis conquisítio; nímium vel immódicum futuri stúdium. futurista: (partidario del futurismo) futurista, ae m. Sin: futuri affectator, cúpidus, ávidus; novae futuraeque artis inquisitor, studiosus; futuri nimis vel immódice studiosus // (perteneciente o relativo al futurismo) futurísticus, a, um. Sin: ad futurismum spectans. futuro: adj futurus, a, um. Sin: pósterus // sust futurum, i n; futura, orum npl. Sin: tempus (-pŏris n) futurum vel pósterum; futura aetas. Uso: el coche del -, futurae aetatis au- 480 futurólogo toraeda; en el -, in futuro; in futurum. futurólogo: futurólogus, i m. 481 G gabán: lacerna, ae f. Uso: - de piel, pellīta lacerna; v. sobretodo. gabardina: (tela de tejido diagonal) gabardinum, i n. Sin: gabardinum téxtile; téxtile transversum; diagonale téxtile // (sobretodo hecho con esa tela) gabardínea, ae f. Sin: lacerna gabardínea. gacetillero, v. reportero. gachas: puls, pultis f. Sin: pulmentum; pulmentárium. Uso: - de castañas, castanearum puls, pulmentum, pulmentárium. gafas, v. anteojos. gaffe, v. metida de pata. gabarra: ratis, is f. Sin: ratis ad traiciendum comparata. gabela: (tributo, impuesto) v. estas voces. gabinete: (aposento menor que la sala, para estar o trabajar) cubículum, i n. Sin: sedes, is f; zotheca vel zothécula, ae f; conclāve, is n. Uso: - de física, conclave rerum physicarum; - de química, conclave rerum chemicarum; cubículum vel cella chémicae (arti) excolendae // (cuerpo de ministros del Estado) consistórium, ii n. Sin: ministrorum consílium; supremum consílium regni vel rei públicae; supremum rei públicae gubernandae consílium; administrorum praesídium. Uso: - del soberano, consílium vel consistórium príncipis; jefe de -, v. ministro. gablete: fastígium, ii n. gaita: utrículus, i m. Sin: utrículus résonans; tíbia utrículo infixa vel inserta. Uso: tocar la -, utrículo cánere; tíbiā utrículo insertā cánere. gaitero: utriculárius, ii m. Sin: ascaules, ae m; córnicen (-cĭnis m); útricen (-cĭnis m). galactagogo: galactagogus, a, um. galáctico: galácticus, a, um. galactóforo: adj galactóphorus, a, um // sust galactóphorum, i n. galactógeno: galactógenus, a, um. Sin: lac gignens. galactografía: galactográphia sive -graphīa, ae f. Gabón: Gabon, onis n. galactología: galactológia sive -logīa, ae f. gabonés: adj gabonensis, e // sust Gabonensis, is m. galactómetro: galactómetrum, i n. Sin: instrumentum lactis densitati metiendae. gacela: dorcas, ădis f. gaceta: (periódico) ephémeris, ĭdis f. Sin: acta, orum npl; acta diurna; diurna, orum npl; diárium; commentárii diurni. galactopoyesis: galactopoiēsis, -is f. Sin: lactis procreátio vel generátio. galactopoyético: galactopoiéticus, a, um. Sin: lac gignens vel effíciens. 482 gallineta galacturia: galactúria sive -turīa, ae f. Sin: urina láctea; lácteae urinae secrétio vel emíssio; emíssio urinae lácteo colore. Gales: Cámbria, ae f. Sin: Vállia, ae f. galés: adj cambriensis, e. Sin: valliensis, e // sust Cambriensis, is m. Sin: Valliensis, is m. galalita: galalīthus, i m; galalīthes, is f. galgo: vértagus, i m. galantería: (cualidad de galante) officiósitas, atis f. Sin: amabílitas; urbánitas // (hacia las mujeres) blandítiae (-arum fpl) amatóriae. galicanismo: gallicanismus, i m. galicano: gallicanus, a, um. galantina: pullus fartus lentoque igne elixus. galaxia: galáxias, ae m. Sin: (por antonomasia) via láctea; orbis lácteus. Galicia: Calláecia vel Galláecia, ae f. Uso: de -, callaecus vel gallaecus, a, um; natural de -, Callaecus vel Gallaecus, i m. galena: galena, ae f. galicinio: gallicínium, ii n. galeón: ingens béllica navis velígera. galicismo: gallicismus, i m. Sin: gállica vox vel gállicum verbum (si se trata de vocablo); gállica locútio vel díctio (si se trata de giro). galeote: remex, mĭgis m. galera: (barco) actuária, ae f. Sin: navis actuária; gálea // (carro grande de cuatro ruedas) plaustrum maius // (carreta) v. esta voz // (sombrero de copa) v. sombrero // Impr forma, ae f. galería: (pieza larga y espaciosa) xystus, i m; xystum, i n. Sin: maenianum // (corredor, con columnas) pórticus, us m; (corredor cubierto) ambulátio; ambulátio tecta; (corredor descubierto) ambulacrum // (colección de cuadros) pinacotheca, ae f; pinacothece, es f // (balcón de la popa del barco) pérgula, ae f // (camino subterráneo) cunículus, i m. Sin: concameratus cunículus. Uso: - subterránea, specus (-us m); cunículus subterráneus; tránsitus (-us m) subterráneus; - para coches, specus autocinéticus; - de una mina de antracita, cávea anthrácina; - de una mina de carbón, cávea carbonária; - de una mina de oro, arrúgia, ae f; cavar una -, cunículum fódere // (paraíso del teatro) cávea, ae f. Sin: cávea summa vel última. galio: gállium, ii n. gallardete: vexillum, i n. Sin: insigne; signum; súpparum; cántabrum. gallego: adj callaecus vel gallaecus, a, um // (natural de Galicia) Callaecus vel Gallaecus, i m // (lengua románica de Galicia) lingua callaeca, callaeciana, callaeciensis; lingua gallaeca etc. galleta: (pan de color moreno amarillento) panis náuticus. Sin: panículus, panicellus tenuis. gallina: gallina, ae f. Uso: - ciega (juego), ludus (puerilis) absconsórius. gallinero: gallinárium, ii n. Sin: cubile gallinarum // (persona que trata en gallinas) gallinárius, ii m. gallineta: (fúlica, chocha) v. estas voces. 483 gallito gallito: gállulus, i m. Sin: pullus gallináceus mas (maris m). galvanocaustia: galvanocáustica, ae f. Sin: galvanocáustica ars. gallocresta: sálvia, ae f. Sin: horminum, i n. galvanocauterio: galvanocautérium, ii n. Sin: electrocautérium; eléctricus cauter (-ēris m). galocha: gállica, ae f. galón: (cinta) limbus, i m. Sin: taeníola; fascíola; ornatus, us m; ornatura, ae f // (distintivo de los grados) insigne, is n. Sin: ornamentum; phálerae, arum fpl. Uso: que lleva galones, insígnibus decoratus // (medida) gallo, onis m. galvanocromía: galvanochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: electrochrómia sive -chromīa.. galvanografía: galvanográphia sive -graphīa, ae f. galopada: quádrupes (-ĕdis) vel quadrúpedus cursus (-us m). Sin: quadrúpedans cursátio vel cursitátio. galvanomagnetismo: galvanomagnetismus, i m. Sin: galvanomagnética vel electromagnética vis. galope: quádrupes gressus (-us m). Sin: quadrúpedus gradus (-us m). galvanometría: galvanométria sive -metrīa, ae f. galopillo, v. pinche. galvanómetro: galvanómetrum, i n. Sin: electrómetrum; instrumentum eléctrici fluxūs mensórium, metatórium, mensurale. galopín: (galopillo) v. pinche. galpón: amplum tabernáculum. Sin: nubilárium; receptáculum; repositórium; tectum. galvánico: galvánicus, a, um. Sin: galvanianus. galvanismo: galvanismus, i m. galvanización: galvanizátio, onis f. Sin: eléctrica stimulátio; eléctricus stímulus; (dar un baño de zinc fundido) zinci indúctio vel stratura. galvanizar: (aplicar el galvanismo a un animal u objeto) galvanizare. Sin: eléctrice vel eléctrica vi stimulare // (dar un baño de zinc) áliquid zinco illínere vel obdúcere. Sin: álicui rei zincum indúcere vel superpónere // (fig, excitar, comunicar energía pasajera) excitare. Sin: permovere; commovere; erígere. galvanoplastia: galvanoplástica, ae f. Sin: electroplástica; electroplástica ars; electrochémica plasmátio. galvanoplástico: galvanoplásticus, a, um. Uso: impresión -, galvanoplástica incísio vel impréssio; electroplástica vel electrotýpica incisio vel impréssio; reproducción -, galvanoplástica (vel electroplástica, vel electrotýpica) imago; galvanoplásticum (vel electroplásticum, vel electrotýpicum) exemplum. galvanopuntura: galvanopúnctio, onis f. galvanoquímico: galvanochémicus, a, um. galvanoscopia: galvanoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: electroscópia sive -scopīa. 484 gansterismo galvanoscopio: galvanoscópium, ii n. Sin: electroscópium. galvanoterapia: galvanotherapīa, ae f. Sin: electrotherapīa. primum locum tenere. Uso: el equipo A gana por cinco goles a cero, manípulus A primum locum tenet quinque portis comparatis ad zero, vel V punctis comparatis ad nullum // (conseguir tras una lucha) ássequi, cónsequi. Sin: merere, demerere (práemia ...). galvanotermia: galvanothérmia, ae f. ganchillo: uncínulus, i m. Sin: hámulus. galvanotipia: galvanotýpia sive -typīa, ae f. Sin: electrotýpīa sive -typīa. gama: (escala musical) diagramma, ătis n. Sin: sonorum gradus mpl // (escala de colores) colorum gradátio. Sin: chromátici gradus // fig varíetas, atis f. Sin: multiplícitas. gancho: uncus, i m. Sin: uncinus; fíbula. Uso: - de donde cuelga el platillo de una balanza, ansa, ae f; - para colgar la carne, carnárium, ii n; fijar algo con - móviles, áliquid uncis fugitivis impíngere. gang: praedatória manus (-us f). Gambia: Gámbia, ae f. gambiano: adj gambianus, a, um // sust Gambianus, i m. gambito: (en el juego de ajedrez) gambitum, i n. ganga: (cosa que se adquiere a poca costa) aucúpium, ii n. ganglio: gánglion vel gánglium, ii n. Sin: nodus; nodus nervorum. ganglioma: ganglioma, ătis n. gamella: (recipiente o artesa grande) álveus, i m. Sin: arca. gameto: gametus, i m; gametes, is m; games, ētis m. Sin: generativa céllula. gamón, v. asfódelo. gangrena: gangraena, ae f. Sin: ulcus (-cĕris n); úlceris tabes (-is f); ulcus corrōdens. Uso: - de los huesos, tábida óssium cáries // fig, del Estado, rei públicae ulcus vel pestis. gangrenoso: tábidus, a, um. Sin: canceráticus. gamuza: (especie de antílope) rupícapra, ae f // (piel de la -) rupícaprae pellis // (paño afelpado o de lana) pannus villosus. gángster, v. gánster. gangsterismo, v. gansterismo. gamuzado: pellis rupicaprinae símilis. ganancia: quaestus, us m. Sin: lucrum. Uso: - neta, lucrum merum. ganapán: (hombre que se gana la vida transportando bultos) v. changador. ganar: (aventajar, exceder a uno en algo) ganso: anser, ĕris m. Uso: - cebado, anser áltilis; - relleno, anser fartus. gánster: praedo (-onis m) gregalis. Sin: gregalis latro; rapinator; manuballistulárius. gansterismo: latrocinátio, onis f. Sin: latrocínia, orum npl; rapinationes, rapinae; praeda- 485 ganzúa tiones; praedatória áctio. ganzúa: clavis adulterina vel grimaldiana. garabatear: (garrapatear, escribir mal) male efformatas lítteras dúcere. Sin: informes lítteras dúcere; atramento chartas foedare, infícere, maculare // (fig, andar con rodeos, tergiversar) circumire. Sin: tergiversari; ambágibus uti; - algo en papeles, áliquid chartis illínere. garabato: (gancho) uncus, i m // (garrapato) inexplicábile signum. Sin: ininterpretábilis nota; informes (vel rudes, vel inconcinnae, vel foedae) lítterae. garaje: (cochera) receptáculum, i n. Sin: stábulum; custodiárium; conditórium; receptórium; autoreceptáculum; autorepositórium; stábulum autocinéticum; autoraedae vel autoraedarum receptáculum, custodiárium, stábulum; autovehículi vel autovehiculorum receptáculum; automóbilis vel automobílium receptáculum; autocineti vel autocinetorum receptáculum; receptáculum autocinéticum; receptáculum cúrruum automatariorum; stábulum cúrruum semovéntium; aedes vel aedis (-is f) vehículis automatáriis asservandis. Uso: - subterráneo, subterráneum receptáculum automatariorum; stábulum autocinetorum subterráneum // (taller de reparación de vehículos) officina vehículis sarciendis. garajista: autoraedarum (vel autocinetorum, vel autovehiculorum) custos (-odis m). garante: sponsor, oris m. Sin: fidedictor; fidepromissor; fideiussor; pollicitator; vas, vadis m. Uso: salir -, fidepromíttere; fidem dare. garantía: (acción y efecto de afianzar lo estipulado) spónsio, onis f. Sin: satisdátio; cáu- tio; tutela promissa; tutelae vel protectionis promíssio. Uso: garantías acerca de las condiciones de salud y de vida de los obreros, cautiones circa statum valetúdinis et vitae opíficum; - de diez mil dólares, cáutio decem mílium dollariorum; abrogar momentáneamente las - constitucionales, cautiones formae Civitatis ad tempus abrogare; dar, prestar -, satisdare (vel satis dare) álicui de áliqua re; satisdationem offerre, praestare, interpónere; exigir -, satis exígere ab áliquo; recibir -, satis accípere ab áliquo; dando -, mediante -, satísdato; el que presta una -, satísdator // (responsabilidad asumida) offícii suscéptio. Sin: múneris súmptio; sponsum; promissum; pollicitátio // (fianza, prenda) pignus, pígnoris vel pígneris n. Sin: arra; árrabo (-ōnis m); fidúcia; secúritas; chrematógraphum // (cosa que asegura y protege contra algún riesgo o necesidad) praesídium, ii n. Uso: ser una - para alguno, álicui praesídio esse. garantir, v. garantizar. garantizado: satis exploratus. Sin: probatus; spectatus. garantizador: fideiussórius, ii m. garantizar: (responder del valor de una cosa) alicúius rei bonitatem vel integritatem testari // (asegurar) assérere. Sin: certificare; asseverare, declarare. garbanzo: cicer, ĕris n. garçonnière: (cuarto de soltero) caelibalis diaeta. Sin: parva cáelibis diaeta. gardenia: gardénia, ae f. garden-party (reunión social en un jardín): hortense conventículum. Sin: hortensis congréssio, compotátio, merenda. 486 gas garduña: (mamífero carnicero) fóina, ae f. Sin: mustela fóina. garitos) aleator, oris m. Sin: domūs aleatóriae frequentator; homo in domo aleatória frequens vel assíduus. garete, v. deriva. garfio: uncus, i m. Sin: ferrum uncinatum, aduncum, coniunctivum; asser falcatus; hárpago, ōnis m. garganta: (fig, cualquier estrechura entre montes, ríos u otros parajes) fauces angustae. gargantear: (dicho de pájaros) garrire. Sin: fritinnire; minurire // Mús vibrissare. Sin: garrulare; vocem fléctere; vocem in cantando crispare; trémulo vocem infléctere cantu. garito: (casa de juego) aleatórium. Sin: aleatórium conclāve; domus aleatória; clandestina áleae domus. Uso: frecuentar el garito, aleatórium (vel domum aleatóriam) frequentare. garnacha: (especie de vino) vinum subflavum. garra: unguis, is m. Sin: fálcula; branca (- de las fieras). Uso: fig, caer en las - de alguien, in manus alicúius venire; arrancar algo de las - de alguien, áliquid e manibus (vel e fáucibus) alicúius erípere. gargantilla, v. collar. gárgara: gargarizátio, onis f. Sin: gargarismus, i m. Uso: hacer gárgaras, gargarizationes fácere. gargarear, v. gargarizar. garrafa: bómbula, ae f. Sin: orca; úrceus vel úrceum, urcéolus; capsa, cápsula. Uso: - de oxígeno, bómbula oxýgeni; - de aceite, orca oleária; - de metal, cápsula ex metallo; metállica capsa; - para gas, úrceus gasárius; vas gasárium. gargarismo: (acción de gargarizar) v. gárgara // (medicamento líquido para gargarizar) gargarisma, ătis n. garrote: fustis, is m. Sin: báculum, i n. gargarizar: gargarizare. Sin: gargarizationem fácere. garza: pica, ae f. Sin: pica caudata. Uso: real, árdea, ae f. garguero: fauces, ium fpl. gas: gasum, i n; gásium, ii n. Uso: - asfixiante, gásium suffōcans; - butano, gasum butanum; - cianhídrico, gásium cyanhýdricum; - lacrimógeno, gasum lacrimíferum, lacrimatórium, lacrimógenum; lacrimosum venenum; vapor lácrimas éxcitans; - mortal, gasum letale vel letíferum; - natural, gásium terrígenum; - nervino, gásium nervinum; oil, v. gasoil; - tóxico, venenum flábile; - venenoso, gásium venenosum; fumus venenosus; - de cocina, gásium coquinárium; exhalación de -, gásicus vapor (-oris m); fá- garita: (atalaya) spécula, ae f // (casilla que se destina para abrigo de centinelas, vigilantes, guardafrenos, etc.) custodiárium, ii n. Sin: vigiliárium; excubialis cásula; excubiale custodiárium; excubiale téctulum; stationárii cásula // (quiosco del portero, en algunas casas) atriensis cella. Sin: speculatória ianitoris vel ostiárii cella. garitero: (el que con frecuencia juega en los garrucha, v. carrucha, polea. 487 gasa brica de -, officina gásica. vel parare. gasa: turunda, ae f. Sin: ténue téxtile; lemniscus; linamentum; penicillum; fáscia medicamentosa; téxtile medicamentárium vel medicamentosum. gasolinera: (lancha automóvil con motor de gasolina) v. motolancha // (depósito de gasolina para la venta al público) gas(i)olinárium, ii n. Sin: benzinárium; naphtárium; gas(i)olinae (vel benzinae, vel naphthae) receptáculum vel repositórium // (puesto de gasolina para la venta al público) gasolinária, ae f (taberna). Sin: benzinária, naphthária (taberna). gaseiforme: gasiformis, e. Sin: aëriformis; aériam formam habens. gaseoducto, v. gasoducto. gaseosa: gaseosa (vel gasiosa) aqua vel pótio. Sin: aqua vaporosa; vaporalis vel carbónica pótio; aqua vel pótio effervescens. Uso: - de limón, cítrina pótio. gaseoso: gaseosus sive gasiosus, a , um. Sin: vaporosus // (que contiene gas) gásium vel vaporem cóntinens, habens. gasométrico: gas(i)ométricus, a, um. gasómetro: (sitio y edificio) gas(i)ómetrum, i n. Sin: opifícium gásicum // (instrumento para medir el gas) gas(i)ómetrum, i n. gastador: (soldado) miles fáber. gasteroscopio, v. gastroscopio. gasificar: gasificare. Sin: gasiforme vel gaseosum fácere. gasista: gasárius vel gasiárius, ii m. Sin: faber vel ópifex gasárius; gásii doméstici distributor. gasoducto: gasiductus, us m; gásii ductus. Sin: ductus gasalis. gasógeno: (aparato destinado para obtener gases): gasigeneratórium, ii n. Sin: apparatus gásii generator; gasógenum instrumentum // (mezcla de bencina y alcohol que se usa para el alumbrado y para quitar manchas) gas(i)ógenum, i n; gas(i)ogénium, ii n. gasoil: gasóleum vel gasióleum, i n. Sin: gásium oleosum. gasto: sumptus, us m. Sin: impensa; impéndium; expensa; expensum. Uso: gastos de correo, expensae cursuales; gastos de envío, missionis impensae vel expensae; gastos de hoteles, deversoriorum expensae; gastos de transporte, expensum itíneris. gastralgia: gast(e)ralgia sive -algīa, ae f. Sin: stómachi dolor vel spasmus. gastrectasia: gast(e)rectásia sive -tasīa, ae f; gasteréctasis, -is f. Sin: gastroëctásia sive -tasīa; gastroéctasis; stómachi dilatátio vel inflátio. gastrectomía: gastrectómia sive -tomīa, ae f. Sin: reséctio (-onis f) ventrículi. gastrelcosis: gasterhélcia sive -helcīa, ae f. Sin: gastrohélcia; stómachi ulcus (-cĕris n) vel ulcerátio. gasóleo, v. gasoil. gasolina: gasolina vel gasiolina, ae f; gasiolinum, i n. Uso: cargar -, gasolinam émere gastricismo: gastricismus, i m. Sin: gástricus 488 gato morbus. gástrico: gástricus, a, um. Sin: stómachi (gen); ad stómachum pértinens. gastritis: gastrites, is f; gastritis, ĭdis f. Sin: stómachi inflammátio vel inflátio. gastrorragia: gastrorrhágia sive -rhagīa, ae f. Sin: sánguinis e stómacho proflúvium vel fluxus (-us m), flúxio vel flúctio (-onis f). gastroscopia: gastroscopia sive -scopīa, ae f. Sin: stómachi inspéctio vel explorátio. gastrocele. gastrocele, es f. Sin: stómachi hérnia. gastroscopio: gastroscópium, ii n. Sin: instrumentum stómacho inspiciendo vel explorando. gastroenteritis: gastroënterites, is f. Sin: stómachi et intestinorum inflammátio vel inflátio; alvi inflammátio. gastrospasmo: gastrospasmus, i m. Sin: stómachi spasmus (-i m) vel spasma (-ătis n); stómachi cruciatus (-us m). gastroenterocolitis: gastroënterocolites, is f. Sin: stómachi latiorisque intestini inflammátio. gastrotomía: gastrotómia sive -tomīa, ae f. Sin: stómachi séctio vel cáesio (-onis f). Uso: hacer la -, stómachum secare. gastroenterotomía: gastroënterotómia sive -tomīa, ae f. gastrótomo: gastrótomum, i n. gata: catta, ae f. gastroestenosis: gastrostenōsis, -is f. gâteau: placenta farta. gastrointestinal: gastroëntéricus, a, um. gastronomía: (arte de preparar una buena comida) gastronómia sive -nomīa, ae f. Sin: ars vel res coquinária; ars vel res culinária; artis coquináriae normae vel leges. gastronómico: gastronómicus, a, um. Sin: coquinárius vel coquinaris; culinárius; ad artem coquináriam áttinens. gastrónomo: (persona inteligente en el arte de la gastronomía) gastrónomus, i m. Sin: gastronómiae cultor vel studiosus; coquináriae artis peritus // (aficionado a comer regaladamente) homo subtilioris palati. Sin: homo unctā mensā. gastroptosis: gastroptōsis, -is f. Sin: stómachi remíssio. gatera: (agujero en pared, tejado o puerta para que puedan pasar los gatos) cattaríola, ae f. Sin: cattorum vel félium foramen (-mĭnis n), áditus (-us m), tránsitus (-us m). gatesco: felinus vel felíneus, a, um. Uso: ojos -, felínei óculi. gatillo: (en las armas de fuego) lígula, ae f. Sin: retináculum; malléolus; rostrum; cátulus. Uso: apretar el -, concútere vel addúcere lígulam // (instrumento de hierro a modo de alicates para extraer muelas y dientes) forceps, cĭpis f. Sin: forfex (-fĭcis mf) dentárius vel dentária; denthárpaga, ae f. gato: (pequeño mamífero) cattus, i m. Sin: feles (-is f); aelurus. Uso: - de algalia, felis párdalis vel marmorata; cattopardus, i m; como los -, félium modo; fig, hay - ence- 489 gaucho rrado, intus insídiae sunt; intus est equus Troianus; fig, dar - por liebre, áliquem fállere, decípere, in errorem indúcere; áliquem verbis circumdúcere; fig, ser como perros y gatos, perpetuas inter se simultates exercere // (aparato que permite levantar grandes pesos a poca altura) elevatrum sive levatrum, i n (currūs). Sin: érgata, ae m; tróchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n; levationis vel erectionis adiumentum. gaucho: armentárius Américae meridianae. gauss: gaussiana mensura. gaveta: (tina pequeña) gábata, ae f. Sin: scutella; camella; militaris scutella. gavia: (cofa) cávea, ae f. Uso: - de vigía, speculatória cávea; speculatórium carchésium. gavilán: accípiter, tris m. gaviota: gávia, ae f. Sin: larus, i m. gavota: (antigua danza francesa) saltátio gállica. Gaza: Gaza, ae f. Uso: la región de -, régio Gazae. gazmoñería: (afectación de devoción) pietatis spécies (-ēi f). Sin: religionis ostentátio vel simulátio // (afectación de modestia) pudicítiae simulátio. Sin: verecúndiae affectátio; pudicítia simulata; verecúndia ostentata. geisha: iapónica saltatrix (-icis f). Sin: delectatrix; oblectatrix. gelatina: gelatina, ae f; gelatinum, i n. Sin: ius (iuris n) vel iúsculum concretum. Uso: de fruta, iúsculum e fructibus concretum. gelatinoso: gelatinosus, a, um. Sin: concrescens, entis. gemelo: adj gemellus, a, um. Sin: géminus; gemellaris. Uso: hermanos -, gémini, orum mpl; gémini fratres; fratres gemelli; gémini uniovulares // pl, juego de botones iguales que se ponen en los puños de la camisa, géminae fíbulae. Sin: malléoli (-orum mpl); glóbuli gémini; glóbuli manuleorum // pl, doble anteojo, perspicília, ium npl. Sin: geminatum specillum; duplex perspicillum; gémina specilla. Uso: gemelos de teatro, perspicilla vel perspicília theatralia; binóculus theatralis; gemelos prismáticos, perspicilla prismática; gemelos de campo, binóculus; géminum telescópium; telescópium geminatum. Géminis: Gémini, orum mpl. Uso: cápsula espacial “Géminis XII”, spatialis cella (vel cápsula, vel capsa) “Gemini XII” appellata. gemir: gémere, ingémere, ingemíscere (áliqua re, in áliqua re, álicui rei). gen o gene: genum, i n; gen indecl. Uso: - de la dislexia, genum dysléxiae. genciana: gentiana, ae f. gazmoño, ña: (que afecta devoción) religionis ostentator vel simulator (-oris m); religionis ostentatrix vel simulatrix (-icis f). gaznate: (garguero) v. esta voz. géiser, geiser o geyser: geyseriana scaturīgo (-gǐnis f). Sin: salientes aquae cálidae. gendarme: vigil, ĭlis m. Sin: custos (-odis m); biocolyta, ae m; excúbitor; satelles (lĭtis); armatus, i m; custos públicus; custos públicae securitatis; miles a pública tutela; miles a pública securitate. Uso: - pontificios, Civitatis Vaticanae excubitores; Pontifíciae excúbiae; Pontifícia vígilum cohors; Pontifí- 490 generalización cia a pública tutela cohors. gendarmería: (cuerpo militar) vígiles, um mpl. Sin: custodes; biocolytae; mílites a pública tutela; mílites a pública securitate // (cuartel o puesto de gendarmes) vígilum (vel custodum, vel custodum publicorum) contubérnium vel státio. genealogía: genealógia sive -logīa, ae f. Sin: propáginum ordo vel séries; origo famíliae vel familiarum; géneris stúdium; oríginis descríptio; (en sentido concreto) propago, gĭnis f; stirps, stirpis f; gens, gentis f; progénies, ēi f; sanguis, guĭnis m; prosápia; gentílitas. genealógico: genealógicus, a, um. Sin: ad genealógiam spectans. Uso: árbol -, stemma, ătis n. genealogista: geneálogus, i m. Sin: descriptor vel investigator propáginum, prosápiae, gentilitatis, géneris, stirpis. generación: (acción y efecto de engendrar) procreátio, onis f. Sin: ortus, us m; generátio. Uso: - espontánea, generátio spontánea; a vivente nullo orta generátio vel procreátio // (filiación o descendencia de padres a hijos) súboles, is f. Sin: progénies, ēi f; stirps, stirpis f. Uso: hasta la tercera -, (usque) ad (vel in) tértiam stirpem // (casta, género o especie) genus, nĕris n. Uso: la - humana, genus humanum; hóminum genus // (conjunto de todos los vivientes coetáneos) aetas, atis f. Sin: sáeculum. Uso: la - anterior, aetas supérior; de una - anterior, sáeculo prior; la presente, haec aetas, praesens aetas; huius aetatis hómines; hómines qui nunc sunt; la - venidera, futura aetas; proles futurorum hóminum; las - venideras, pósteri (-orum mpl); postéritas; futura sáecula; mi -, mea aetas; muchas -, multa sáecula hóminum. generador: (aparato o máquina) generatórium, ii n. Sin: máchina generatória; generatrum, i n. Uso: - eléctrico, generatórium eléctricum. general: adj generalis, e. Sin: universus; communis // en -, generatim. Sin: generáliter; universe; in universum; plerumque. Uso: hablar en -, generatim atque universe loqui; generatim loqui de áliqua re // (jefe superior en la milicia) dux, ducis m. Sin: ductor; praefectus exércitūs; generalis, is m. Uso: - de la armada, praefectus maior classis; - de división, praefectus legionis; divisionis militaris dux; - de brigada, praefectus vel dux cohortis miliáriae; brigatae ductor // (prelado superior de una orden religiosa) praepósitus generalis. Sin: moderator supremus vel generalis; summus magister (-stri m). generalato: (Mil, empleo de general) ducis munus (-nĕris n); (grado de general) ducis ordo (-dǐnis m) // (conjunto de los generales de uno o varios ejércitos) exércitūs (vel exercítuum) duces (ducum) mpl // (oficio o ministerio del general de órdenes religiosas) generalis (vel summi moderatoris) munus (-nĕris n). generalidad: (calidad de general) generálitas, atis f. Sin: universálitas; univérsitas. Uso: la - de una idea, notionis commúnitas; nótio communis; nótio late patens // (el mayor número) plúrimi; máxima pars. Uso: la - del género humano, humani géneris univérsitas; máxima pars géntium; la - de los ciudadanos, plerique cives; máxima pars cívium; en la de los casos, plerumque // (vaguedad, imprecisión) res vel quáestio vaga; indefinita ratiocinátio. Uso: generalidades, loci communes. generalísimo: summus praefectus milítiae. Sin: dux summus exercítuum. generalización: generalizátio, onis f. Sin: ad 491 generalizado universa accommodátio; rerum dilatátio. generalizado: vulgatus, a, um. Sin: látius patens. plina, vel res) genética. Uso: la - moderna, sciéntia genética recentioris témporis; - molecular, genétice molecularis. geneticista, v. genetista. generalizar: (volver general) generalizare. Sin: divulgare; áliquid commune réddere // (considerar y tratar de manera general cualquier punto o cuestión) generalizare. Sin: universe dícere; generatim complecti; látius exténdere; generáliter definire // generalizarse, increb(r)éscere. Uso: el uso se ha generalizado, consuetudo incrébuit. generalmente: generáliter. Sin: universe; generatim; plerumque. generator (Inform), generador (un programa): generatrum, i n. Sin: generatórium. genérico: genéricus, a, um. género: (clase, orden en que se consideran comprendidas diferentes cosas) genus, nĕris n. Uso: - didáctico, didascálico, dramático, épico, epistolar, filosófico, histórico, lírico, literario, narrativo, oratorio, pastoral, poético, profano, genus didácticum (vel aptum ad docendum), didascálicum, dramáticum (vel scáenicum), épicum, epistolare (vel epistularum próprium), philosóphicum, históricum, lýricum (vel lyricorum cárminum, vel lýricae póësis), litterarum (vel scribendi, vel scriptionis, vel scripturae), narrativum (vel narrationis), oratórium, pastorale, poéticum, profanum // (mercancía) merx, mercis f. Uso: - alimenticios, esculentae merces // (tela, tejido) pannus, i m. Uso: - grueso, pannus grossus. generosidad: magnanímitas, atis f. Sin: liberálitas; ánimi magnitudo vel excélsitas. genética: genética, ae f; genétice, es f. Sin: genesiológia sive -logīa; doctrina (vel disci- genético: genéticus, a, um. Uso: patrimonio -, patrimónium genéticum. genetista: genétices (vel doctrinae genéticae) studiosus. Sin: (rei) genéticae peritus. geniecillo: homo vel múlier diffícilis. genio: (grande ingenio, fuerza intelectual extraordinaria) magnum ingénium. Sin: ingénium praestans vel praestantíssimum; mens paene divina // (sujeto dotado de dicha facultad) vir (viri m) summi ingénii. Sin: vir magno (vel praestantíssimo) ingénio práeditus. Uso: - de la computadora, peritíssimus in computatris adhibendis; - de los musicales, summum músici drámatis ingénium; óptimus ómnium in drámatum província // (deidad pagana) génius, ii m. genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, genitale, is n // los -, genitália, ium npl. Sin: partes genitales. Uso: los - del varón, virília, ium npl; los - de la mujer, féminal, ālis n. genitivo: adj genetivus vel genitivus, a, um // sust casus (-us m) genetivus. Uso: - partitivo, genetivus partitionis. genízaro: miles ianitiárius. genocidio: genocídium, ii n. Sin: internécio, onis f. Uso: - de los judíos, genocídium iudaeorum. genoma: genoma, ătis n. genotípico: genotýpicus, a, um. 492 geografía genotipo: genótypus, i m. geodesímetro: geodaesímetrum, i n. gentilhombre: (noble que servía en casa de los reyes) nóbilis vir vel homo. Sin: áulicus; decúrio cubiculárius. Uso: - de la corte real, ex nóbili regis aula // (hidalgo) humaníssimus vir. Sin: nóbilis, is m; nóbilis vir; ingénuus homo. geodesta: (profesor de geodesia) geodáesiae professor // (el que se ejercita habitualmente en ella) geodaetes, ae m. Sin: terrae mensor; geodáesiae studiosus vel peritus. gentilicio: (perteneciente o relativo al linaje o familia) gentilícius, a, um. Uso: nombre -, nomen gentilícium. geodinámica: geodynámica, ae f; geodynámice, es f. Sin: dynámica terrestris; geodynámica doctrina, disciplina, sciéntia. gentilidad: gentílitas, atis f. Sin: paganismus; idolorum cultus (-us m). geodinámico: geodynámicus, a, um. Sin: ad geodynámicam áttinens. gentío: multitudo stipata. Sin: stipátio tumultuosa. geofagia: geophágia sive -phagīa, ae f. geodético, v. geodésico. geófago: adj geóphagus, a, um // sust geóphagus, i m. gentleman, v. gentilhombre. gentualla: plebécula, ae f. Sin: popellus, i m. gentuza, v. gentualla. geocéntrico: geocéntricus, a, um. Sin: médiam terram circúmiens; qui (quae, quod) médiam terram círcumit. geocentrismo: geocentrismus, i m. geocíclico: geocýclicus, a, um. geofísica: geophýsica, ae f; geophýsice, es f. Sin: geophýsica doctrina, disciplina, sciéntia. geofísico: geophýsicus, i m. geogenia: geogónia sive -gonīa, ae f. Sin: doctrina (vel disciplina, vel sciéntia) de terrae orígine. geogénico: geogónicus, a, um. Sin: ad geogóniam spectans. geoda: geodes, is n. geodesia: geodáesia, ae f. Sin: terrae metiendae doctrina, disciplina, sciéntia; de terra metienda (vel de terrae mensura) doctrina. geognosia: geognósia sive -gnosīa, ae f. Sin: de terrae sedimínibus doctrina, disciplina, sciéntia. geogonía, v. geogenia. geodésico: geodáeticus, a, um. Sin: ad geodáesiam pértinens. geodesimetría: geodaesimétria sive -metrīa, ae f. geogónico, v. geogénico. geografía: geográphia sive -graphīa, ae f. Sin: terrarum descríptio; terrarum orbis descríptio. 493 geográfico geográfico: geográphicus, a, um. Sin: ad geográphiam pértinens. geopolítica: geopolítica, ae f. geopolíticamente: geopolítice. geógrafo: geógraphus, i m. Sin: geográphiae cultor, studiosus, peritus. geoide: geóides, is m. geología: geológia sive -logīa, ae f. Sin: terrae conformationis doctrina, disciplina, sciéntia. geopolítico: geopolíticus, a, um. geoquímica: geochémica vel geochímica, ae f; geochémice vel geochímice, es f. Sin: geochémia sive -chemīa; geochímia sive -chimīa; geochímica doctrina, disciplina, sciéntia. Georgia: Geórgia, ae f. geológico: geológicus, a, um. Sin: ad geológiam áttinens. geólogo: geólogus, i m. Sin: geológiae cultor vel studiosus. geomagnético: geomagnéticus, a, um. geomancia o geomancía: geomántia sive -mantīa, ae f. geomántico: adj geománticus, a, um. Sin: ad geomántiam spectans // sust geomantis vel geomantes, is m. Sin: geomántiae arte fatídicus, faticanus, fatíloquus, haríolus. geómetra: geómetres, ae m. Sin: geométriae cultor, peritus vel peritíssimus. georgiano: adj georgianus, a, um // sust Georgianus, i m. geosfera: geosphaera, ae f. geostática: geostática, ae f. Sin: geostática doctrina, disciplina, sciéntia; doctrina de córporum aequilibritate. geotermia: (calor interno de la Tierra) geothérmia, ae f. Sin: terrestris calor // (parte de la geología, que estudia la temperatura del globo terrestre y demás fenómenos térmicos interiores) geothérmica, ae f. Sin: geothérmica disciplina, sciéntia, rátio; doctrina de terrestris caloris varietate vel vícibus. geotérmico: geothérmicus, a, um. Sin: ad geothérmiam vel ad geothérmicam pértinens. geometría: geométria sive -metrīa, ae f; geométrice, es f; geométrica, orum npl. Sin: rátio geométrica. Uso: - analítica, descriptiva, en el espacio, euclidiana, logarítmica, plana, geométria analýtica, descriptiva, spatialis (vel spátii), euclidiana, logaríthmica, plana; conocer la -, geométrica didicisse; resolver un problema de -, geométricum quiddam explicare. gerente: procurator, oris m. Sin: curator; administrator; negotiorum gestor vel curator. geométricamente: geométrice. geriatra: geriatrus, i m. geométrico: geométricus, a, um. geriatría: geriatrīa, ae f. Sin: senectutis medicina. geotropismo: geotropismus, i m. geranio: geránium vel geránion, ii n. Sin: pelargónium odoratíssimum. 494 gimnasia geriátrico: gerocómium sive -comīum, ii n. Sin: gerontocómium sive -comīum; gerotróphium; senum hospítium. gerifalte: (halcón de gran tamaño) búteo, onis m. Sin: áesalon, onis f. gestaltismo, v. estructuralismo. gestatorio: gestatórius, a, um. Uso: silla -, sella gestatória. gesticulación: gesticulátio, onis f. Sin: gestus, us m. germanio: germánium, ii n. gesticulador, ra : gesticulator, oris m; gesticulatrix, cis f. Sin: gesticulárius m; gesticulária f. germanismo: germanismus, i m. germanista: germanista, ae m. Sin: germanicarum litterarum studiosus; sermonis vel iuris germánici peritus. gesticular: gesticulari. Sin: gestum ágere, fácere, pónere; gestu demonstrare, significare, uti. germinal: germinalis, e. geyser , v. géiser. germinar: germinare. Sin: egerminare, congerminare, progerminare; germináscere; pullulare; gérmina fúndere, effúndere, párere, spárgere. Ghana: Gana, ae f. ghanés: adj ganensis, e // sust Ganensis, is m. germinativo: germinativus, a, um. Sin: germinatórius. ghetto, v. gueto. gerontocomio, v. geriátrico. gibosidad: gibbósitas, atis f. gerontocracia: gerontocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: senum dominátio. giga: parva cíthara. gerontoiatría: gerontoiatrīa, ae f. senum cura. Sin: gerontología: gerontológia sive -logīa, ae f. Sin: morborum senílium stúdium. gigantesco: gigantēus, a, um. Sin: immanis, e; ingens, entis; immensus. Uso: mole -, moles gigantēa; obra -, opus gigantēum. gigantismo: abnormis magnitudo. gilbert: mensura gilbertiana. gerontólogo: gerontólogus, i m. gerundio: gerúndium, ii n. Uso: - simple, gerúndium simplex vel praesens; - compuesto, gerúndium compósitum vel praetéritum. gerundivo: adj gerundivus, a, um // sust gerundivum, i n. Sin: gerundivus modus. gimnasia: (arte de desarrollar y fortalecer el cuerpo) gymnástica, ae f; gymnástice, es f. Sin: paláestrica; ars gýmnica, gymnástica, paláestrica, exercitatrix. Uso: - especial, gymnástica specialis; - sueca, respiratoria, militar, educativa ..., exercitátio suécica, spirábilis vel spirandi, militaris vel militária, institutória vel ad corpus colendum ... ; - con 495 gimnasio aparatos, gymnástica instrumentalis; gymnástica quae apparátibus exercetur; - sin aparatos, gymnástica quae sine apparátibus exercetur; gymnástica quae in solo fit; - de cámara, cubicularis exercitátio; maestro, profesor de -, paláestricus praeceptor, magister, doctor; paláestricae artis praeceptor // apasionarse por la -, lúdicras exercendi consuetúdines adamare; aplicarse o dedicarse a la -, palaestrae óperam dare; ad (vel in) corporis exercitationem se conferre; córporis exercitationi se dédere vel se trádere; aprender -, palaestram díscere // fig, - mental, exercitátio ingénii. Sin: mentis agitátio. Uso: hacer - mental, exercere ingénium (o, según el sentido, memóriam). paralelas, en las anillas, certamen gýmnicum inter viros (vel mulíeres) tigno adhíbito, tignis parallelis adhíbitis, ánulis adhíbitis; competición - en el caballo con arzones, certamen gýmnicum inter viros vel inter mulíeres equo lígneo manúbriis instructo; ejercicios -, córporis exercitationes; gýmnicae exercitationes; gýmnicus usus; paláestrici motus; ludi gýmnici, gymnástici, paláestrici; firmandi córpora exercítia vel stúdia; exhibición -, gýmnicum spectáculum. gimnasio: (lugar destinado a ejercicios gimnásticos) gymnásium, ii n. Sin: palaestra, ae f; aula athlética vel gymnástica. Uso: jefe, director del -, gymnasiarchus, i m ; gymnasiarcha vel gymnasiarches, ae m; frecuentar el -, gymnásium frequentare; in palaestram itare // (centro de enseñanza media) gymnasium, ii n. Uso: - clásico, gymnásium clássicum; alumnos del -, gymnásii alumni vel discípuli; scholares gymnásium frequentantes; director del -, gymnásii rector, moderator, praeses (-sĭdis m); profesor de -, gymnásii professor. gineceo: gynaecēum, i n; gynaecīum, ii n. Sin: conclāve mulíerum. gimnasta: palaestrita, ae m. Sin: paláestricus; gymnastes, ae m; gymnásticus; gýmnicus. gin, v. ginebra. ginebra: (válida) pótio iunípera. Sin: aqua vitae (vel aqua ardens) iunípera. ginecocracia: gynaecocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: mulíerum dominátio. ginecofobia: gynaecophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: mulíeris vel mulíerum pavor, terror, metus, timor (miedo morboso a las mujeres); mulíeris vel mulíerum horror, táedium, ódium (aversión morbosa a las mujeres). ginecografía: gynaecográphia sive -graphīa, ae f. ginecóloga: gynaecóloga, ae f. Sin: mulíerum médica. gimnástica, v. gimnasia. gimnástico: gýmnicus, a, um. Sin: gymnásticus; paláestricus. Uso: competición -, gýmnicum vel paláestricum certamen; certátio córporum; competición - masculina, femenina, gýmnicum certamen inter viros, inter mulíeres; competición - individual, gýmnicum certamen inter viros síngulos vel inter mulíeres síngulas; competición - por equipos, certamen inter viros vel inter mulíeres per manípulos; competición - en la barra, en las ginecología: gynaecológia sive -logīa, ae f. ginecológico: gynaecológicus, a,um. ginecólogo: gynaecólogus, i m. Sin: mulíerum médicus. gipsífero: gýpsifer, fĕra, fĕrum. gipso: gypsum, i n. 496 glaucoma gipsófilo: gypsóphilus, a, um. Sin: dianthus caryophyllus. gipsografía: (procedimiento de estampación en yeso) gypsográphia sive -graphīa, ae f // (estampa que se obtiene por este procedimiento) gypsográphica imago; imago gypsográphice impressa; exemplar e gypso factum. girómetro: gyrómetrum, i n. Sin: celeritatis orbis index (-dĭcis mf). giroscopio: gyroscópium, ii n. girostático: gyrostáticus, a, um. gipsómetro: gypsómetrum, i n. giróstato: gyróstatum, i n. gira: lustrátio, onis f. gis: creta, ae f. giralda, v. veleta. girándula: rota ignívoma. Sin: pegma ignívomum; ígneus turbo (-binis m). Uso: - encendidas, ígneae rotae; ígnea pégmata; se encienden las -, pégmata incenduntur. girar: - a la derecha, a la izquierda, dextrorsus ( vel dextrorsum, dextroversum), sinistrorsus (vel sinistrorsum, sinistroversus) se vértere // (moverse alrededor o circularmente) flecti in gyrum. Sin: gyros dare; in gyros ire. gitano: zíngarus vel cíngarus, i m. Sin: tziganus; hamaxóbius; nomas, ădis; homo errabundus; en pl también vagae gentes; nullam certam sedem habentes // (fig, errante y sin domicilio fijo) v. bohemio. glaciar: glaciárium, ii n. Sin: glaciata moles vel massa; glaciatae moles (-ium fpl) vel massae; glaciatus acervus vel cúmulus. Uso: - perenne, glaciárium perenne, perpes (-ĕtis), perpétuum. glaciología: glacilógia sive -logīa, ae f. girasol: heliotrópium, ii n. Sin: helianthus (-i m); solséquium; solago, gĭnis f; herba (-ae f) solstitialis vel solaris. glaciológico: glacilógicus, a, um. glaciólogo: glacílogus, i m. giratorio: volúbilis, e. Sin: versátilis; versábilis; gyratórius. glagolítico: glagolíticus, a, um. giro: (letra, libranza de comercio) téssera nummária. Sin: nummária chártula, scheda, schédula, scídula. Uso: - postal, mandatum cursuale, cursórium, tabellárium, fiscale; cursualis téssera; nummária scídula públici cursus; nummárium públici cursus mandatum; por - postal, cursuali usurpata schédula // (estructura especial de la frase) díctio, onis f // (movimiento circular) gyrus, i m. Sin: circúitus, us m, ámbitus, us m. glándula: glándula, ae f. Uso: - adrenal o suprarrenal, lacrimal, pancreática, pineal, salival, tiroidea, glándula suprarenalis, lacrimalis, pancreática, pinealis, salivalis, thyroidēa. giroflé: caryophyllon vel caryophyllum, i n. glaucoma: glaucoma, ătis n. glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glándulae vel glandularum (gen). glasnost: perspicúitas, atis f. 497 glicemia glicemia: glycháemia sive glychaemīa, ae f. globulina: globulina, ae f. glicerina: glycerina, ae f; glycerinum, i n. Sin: óleum glycerinum. glóbulo: glóbulus, i m. Uso: - blanco, rojo, glóbulus albus, ruber. glicerofosfato: glycerophosphatum, i n. gloria: glória, ae f. Sin: laus, laudis f // (cántico religioso que empieza por las palabras “Gloria a Dios en las alturas“) carmen gloria. glicina: glycen, cĭnis n. Sin: glýcine multiflora vel fruticosa; wistaria vel vistária sinensis. Uso: racimo de -, vistáriae sinensis corymbus (-i m). glorieta: tríchila, ae f. Sin: tríchilae, arum fpl; pérgulae, arum fpl. glicogénesis: glycogénesis, -is f. glicógeno: adj glycógenus, a, um // sust glycógenum, i n. glorificación: glorificátio, onis f. Sin: clarificátio. glorificar: glorificare. Sin: clarificare. glicosa, v. glucosa. glicosómetro: glycos(i)ómetrum, i n. glosa: glossa, ae f. Sin: explanátio; interpretátio; annotátio. glicosuria: glycosúria sive -surīa, ae f. Sin: glucosúria sive -surīa, ae f. glosador: explanator, oris m. Sin: interpres, ĕtis m; interpretator; annotator. glíptica: glýptica, ae f. Sin: glýptica ars. glosalgia: glossálgia sive -algīa, ae f. Sin: linguae dolor. gliptografía: glyptográphia sive -graphīa, ae f. glosar: explanare. Sin: interpretari; annotationem appónere. gliptología: glyptológia sive -logīa, ae f. glosario: glossárium, ii n. gliptoteca: glyptotheca, ae f. global: ínteger, gra, grum. Sin: communis; generalis. glosema: glossema, ătis n. Sin: vox obsoleta, rara, peregrina, explicatione índigens. glosemática: glossemática, ae f. globalización: globalizátio, onis f. Sin: globalismus. globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: aerostático, globus vel follis aérius, aërostáticus, aëróstatus; follis volátilis; - dirigible, follis dúctilis; v. zepelín // - terráqueo o terrestre, globus terráqueus // - de juguete o adorno. follículus, i m. Sin: glóbulus. glosista, v. glosador. glosología: glossológia sive -logīa, glottológia sive -logīa, ae f. Sin: linguarum doctrina vel stúdium. Uso: el que estudia la -, glottólogus. glosopeda, v. aftosa. 498 gobernar glosoplejía: glossoplégia sive -plegīa, ae f. Sin: linguae parálysis, -is f; linguae nervorum resolútio. gnomónica: gnomónica, ae f; gnomónice, es f. glotología, glottológia sive -logīa, v. glosología. gnomonista: gnomónicus, i m. gnomónico: gnomónicus, a, um. glotológico: glottológicus, a, um. Sin: ad glottológiam áttinens. gnoseología: gnoseológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de cognoscendi facultate, orígine ac natura. glotólogo: glottólogus, i m. gnoseológico: gnoseológicus, a, um. glotón: adj vorax, acis. Sin: gulosus; gulae vel ventri déditus // sust hélluo, onis m. Sin: gulo, onis m; gáneo, onis m; homo edax; lurco, onis m; gúmia, ae m; abligurrītor. Uso: ser -, ligurrire; ventri déditum esse // (animal ártico) gulo borealis. gnosticismo: gnosticismus, i m. Sin: gnosticorum doctrina vel háeresis (- is f). gnóstico: adj gnósticus, a, um // sust gnósticus, i m. goal, v. gol. glotonería: helluátio, onis f. gobernación: praefectura, ae f. Sin: praefecti vel gubernatoris dígnitas, munus; gubernatoratus, us m. Uso: sede de la -, aedes (-ium fpl) praefecturae; gubernatoris sedes (-is f); - de la Ciudad del Vaticano, Vaticanae Civitatis Praefectura (el cargo); Sedes vel Palátium Praefecturae Vaticanae Civitatis (la sede). glucemia, v. glicemia. glucógeno, v. glicógeno. glucometría: glycométria sive -metrīa, ae f. glucómetro: glucómetrum, i n. glucosa: glucósium, ii n. Sin: glycosum, i n; glycósium, ii n; sáccharum amyláceum. glucosuria, v. glicosuria. gluten: gluten, tĭnis n; glútinum, i n. gobernador: (jefe superior de una provincia o territorio) praefectus, i m. Sin: gubernator; rector; moderator; procurator; praeses (-sĭdis f). Uso: - de una provincia, provínciae praefectus vel gubernator. gobernanta: domūs moderatrix (-icis f). Sin: rerum domesticarum praeses (-sĭdis f). glutinoso: glutinosus, a, um. Sin: viscosus. glutinosidad: glutinósitas, atis f. Sin: viscósitas; vis glutinativa vel glutinosa. gnómico: gnómicus, a, um. gnomon: gnomon, ōnis m. gobernante: (el que gobierna la cosa pública) rei públicae moderator, praefectus, gubernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis moderator. Uso: los -, rerum publicarum rectores. gobernar: - un Estado, civitatem (vel rem públicam) régere vel moderari; públicae rei 499 gobierna praesse; clavum rei públicae tenere; rei públicae gubernácula tractare vel moderari. gobierna, v. veleta. gobierno: (acción de gobernar) administrátio, onis f Sin: gubernátio; procurátio; moderátio // (- de un Estado) impérium, ii n. Sin: summa impérii; rei públicae réctio, administrátio, procurátio, moderamen (-mĭnis n) // (constitución política; forma de gobierno) constitútio, onis f. Sin: régimen (-mĭnis n); rei públicae vel civitatis temperátio, forma, genus (-nĕris n); rei públicae gubernandae (vel moderandae) rátio. Uso: absoluto, dominátio; - aristocrático, impérium aristocráticum; optimátium (vel optimatum) dominatus (-us m) vel arbítrium; - civil, militar, eclesiástico, impérium civile, militare, ecclesiásticum; - comunista de Corea del Norte, régimen communísticum Corēae Septentrionalis; - constituido, res pública constituta; - demagógico, multitudinis dominatus vel impérium; - democrático, impérium democráticum, populare, pópuli; cívitas (vel rátio, vel res pública) popularis; - despótico, impérium despóticum; - español, régimen hispánicum; - federal de Alemania, Germániae régimen foederale; - monárquico, impérium monárchicum; dominatus régius; regale genus civitatis; genus régiae civitatis; - oligárquico, oligárchicus dominatus; paucorum impérium, dominátio, poténtia; - personal, singulare impérium; - provisional, régimen temporárium; - republicano, res pública; - tiránico, unīus dominatus; - de Gran Bretaña, administrátio británnica, - del Japón, régimen Iapóniae vel iapónicum; cambio de -, commutátio rei públicae // (conjunto de los ministros superiores de un Estado) gubernatores, um mpl. Sin: rei públicae moderatores vel rectores; summi rei públicae moderatores; qui rei públicae praesunt; qui rei públicae (vel rem públicam) moderantur; qui civitatis impérium óbtinent; qui summam impérii in civitate óbtinent; qui clavum rei públicae tenent // jefe de -, praepósitus regímini // sede del -, sedes (-is f) regíminis. Sin: aedifícium regíminis. gobio: góbius, ii m; góbio, onis m. godo: adj góthicus, a, um // sust Gothus, i m. gol: rete, is n. Sin: porta; meta; iactus (-us m) válidus. Uso: hacer o meter -, follem in rete (vel in portam) impéllere, compéllere, impíngere, ingérere, immíttere, inferre; rete violare; invádere metam; iactum válidum cónsequi vel adipisci; no fue -, iactus non fuit válidus; Madrid-Barcelona: 4 a 3, Matritenses - Barcinonenses 4 : 3; Matritenses adversus Barcinonenses (sobrent pugnantes) quattuor ad tria, vel quattuor prae tribus (sobrent tulerunt vel reportaverun puncta). gola: (embocadura estrecha de un puerto o río) óstium, ii n. goleta: lembus, i m. Sin: navícula; myóparo, onis f. golf: (juego nacional escocés) pilamálleus, i m. Sin: pagánica, ae f; pilae malleique ludus; follis fustisque ludus. Uso: jugar al -, pilamálleo vel pagánicā lúdere. golfillo, v. pilluelo. golfista: pilamalleator, oris m. Sin: pilamállei lusor; follis fustisque lusor. golfo: (parte del mar que penetra en la tierra) sinus, us m. Sin: incurvum litus (-tŏris n). Uso: - Pérsico, Sinus Pérsicus; - de México, Sinus Mexicanus // (pilluelo) v. esta voz. goliardesco: goliárdicus, a, um. Sin: goliardorum (gen). Uso: poesías -, cármina goliar- 500 góndola dorum. goliardo: (dado a la gula y a la vida desordenada) dissolutus, a, um. Sin: luxuriosus // (En la Edad Media, estudiante o clérigo vagabundo que llevaba vida irregular) goliardus, i m. Sin: scholásticus vel cléricus vagus, vagans, errans, errabundus, erróneus. golilla: (pañuelo alrededor del cuello) focale, is n. gollería, v. golosina. golosina: cuppédia, ae f vel cuppédium, ii n; en pl, platos exquisitos. Sin: crustum; crústulum; placenta; esca (vel daps, dapis f) conquisita vel exquisita; cibus exquisitus vel suavíssimus. Uso: vendedor de golosinas, cuppedinárius, ii m. elásticum; fléxilis gummis vel fléxile gummi; - vulcanizada, gummis vulcanizata; - de borrar, gummis vel cummis delétilis; gummi vel cummi delétile; - de mascar, v. chicle // de -, gúmmeus vel cúmmeus; e cummi // (pneumático) pneumática gummis vel cummis; pneumáticum gummi vel cummi (indecl). gomapluma: gummis (vel cummis) plúmea; gummis pluma (-ae f). Sin: cummis levis vel mollíssima; cummi (indecl) leve vel mollíssimum. Uso: de -, e gummi plúmea; e cummi (indecl) plúmeo. gomar: gummi (vel cummi) illínere vel úngere. gomina, v. fijador. gomista: gúmmium vel cúmmium vénditor. golpe: (encuentro repentino y violento de dos cuerpos) ictus, us m. Sin: percússio, onis f; plaga, ae f. Uso: (en el juego del tenis) - derecho, ictus directus; - revés, ictus inversus // (actuación violenta y rápida) ictus. Sin: ímpetus, us m. Uso: - terrorista, ictus terrorísticus; - de estado, subitánea convérsio rerum; publicarum rerum repentina (vel violenta) mutátio; - militar, rerum mutátio a viris militáribus violenter effecta // - bajo, ictus inferior; de -, súbito; de un -, semel; - de gracia, ictus letalis; - de mano, insídiae, arum fpl; dar un - de estado, rem públicam vi mutare. golpear: - la puerta, óstium pulsare; golpearse el pecho, percútere pectus. goma: gummis, is (ac -im; abl -i vel -e; gen pl -ium) f; gummi indecl; cummis, is f; cummi indecl. Sin: gumma, ae f; gumen vel gummen, mĭnis n; gluten, tĭnis n; glútinum. Uso: - arábiga, gummis arábica; - artificial, sintética, cummis artificialis; cummis arte (vel artifício) compósita; - elástica, gummi gomosidad: gumminosa vel cumminosa natura. Sin: gúmmea fácies; cummatus humor. gomoso: (de la naturaleza de la goma) gummosus vel cummosus, a, um. Sin: cúmmeus; cumminosus; glutinosus; viscosus // (petimetre) v. esta voz. gónada: gonas, ădis f. Sin: glándula genitalis. gonagra: gonagra, ae f. Uso: sufrir de -, génibus laborare. gonalgia: gonálgia sive -algīa, ae f. Sin: génuum dolores. gonartritis: gonarthritis, ĭdis f. góndola: (barco chato de remos) véneta cymba vel cýmbula. Sin: véneta linter (-tris f), navícula, navicella; vénetus thalamegus; navis cubiculata. 501 gondolero gondolero: naviculárius, ii m. Sin: cymbae vel cýmbulae gubernator; magister thalamegi; magister navis cubiculatae gonfalón: vexillum, i n. Sin: signum. gonfalonier, v. confalonier. gonfaloniero, v. confalonier. gordiano: gordianus, a, um. Uso: nudo -, gordianus nodus; iugum Górdii // (fig, cualquier nudo muy enredado o difícil de desatar) inexplicábilis láqueus vel nodus // (fig, dificultad insoluble) res difficíllima, inexplicábilis, inextricábilis, insolúbilis. Sin: nodus diffícilis. gordo: adj pinguis, e. Sin: adípeus; obesus // sust homo pinguis. gong: cýmbalum aéneum. Sin: discus áereus; cýmbalum vel péndulum asiáticum; gongum. gongorino: adj inflatus, a, um. Sin: túmidus // sust inflatus vel túmidus scriptor. gorgojo: curcúlio, onis m. gorgonzola: cáseus argentiensis. gorgoritear, v. gorjear. gongorismo: gongorismus, i m. Sin: sexcentismus, i m ; rátio dicendi gongoriana vel Góngorae própria; inflatum dicendi genus sáeculi séptimi décimi // (imitación de Góngora) pretiosismus, i m. Sin: gongorianum lenocínium; gongoriana affectátio; inflatum dicendi genus. gongorista: gongorista, ae m. Sin: Góngorae studiosus; gongorismi peritus; sexcentísticus scriptor vel auctor. gorgorito, v. gorjeo. gorguera: (adorno de lienzo alechugado, para el cuello) limbus, i m. gorjear: cantilare. Sin: vibrissare; vibrare; tinnire; fritinnire, minurrire, tinnitare; garrire; vibrato cantu auras ferire; (de cantantes) cantilare; vocem vel cantum fléctere, infléctere, vibrare; vocem in cantando crispare; trémulo vocem infléctere cantu. goniógrafo: goniógraphum, i n. goniometría: goniométria sive -metrīa, ae f. Sin: goniométrica disciplina, sciéntia; metiendis ángulis doctrina; de metiendis ángulis ars. gorjeo: gárrulus cantus (-us m). Sin: ( de aves) intortus vel vibrans sonus; tinnitus, us m; garritus, us m; (de cantantes) tínnula vox; vocis modulátio; cantus vel vocis flexiones. gonorrea: gonorrhoea, ae f. Sin: genitalis séminis profúsio; purulenta urethrae inflammátio. gorra: píleus, i m; píleum, i n (para hombres); mitella, ae f (para mujeres). Sin: capítulum, i n; cápitis tégimen (-mĭnis n). Uso: de lana, láneus apex (ápĭcis m); - de pelo, de piel, con pelo, píleus vel pétasus pellíceus; galerus vel galerum; - de plato, píleus planus; - con visera, galerus, i m vel galerum, i n; píleus cum proiectura // cubierto con la -, con la - puesta, galeritus, a, um. Google, v. buscador. gorrero: (que hace gorras) galérifex, fĭcis m. goniómetro: goniómetrum, i n. Sin: instrumentum ángulis metiendis. gonococo: gonococcus, i m. 502 grada Sin: pileorum ártifex; galerorum ópifex // (que vende gorras) pileorum vel galerorum vénditor. gorrita o gorrito: piléolus, i m. Sin: galerículum, i n. gorro: píleus, i m; píleum, i n. Sin: apex, ápicis m. Uso: - catalán, píleus cataloniensis; frigio, apex phrýgius; - vasco, píleus vascónicus; - de dormir, píleum nocturnum. gota: Med arthritis, ĭdis f. Uso: - de las manos, chiragra, ae f; - en los pie s, podagra, ae f. gotera: (sitio en que cae el agua de los tejados) v. alero. gráphia. grabado: (arte de grabar) v. grabación // (obra grabada) caelatura, ae f, caelamen, mĭnis n, caelatum opus (con cincel); scalptura vel sculptura (con buril). Sin: imago impressa vel expressa. Uso: - en cobre, imago chalcográphica; imago aere insculpto impressa; - en colores, imago colóribus ornata. grabador: (persona que profesa el arte del grabado) incisor, oris m. Sin: scalptor sive sculptor (con buril); caelator (con cincel) // (magnetófono) magnetóphonum sive -tophōnum, i n; magnetophónium. Sin: instrumentum magnetophónicum; capsella magnética; máchina echóica; instrumentum sonis perscribendis; - de cassettes, casetóphonum sive -tophōnum.. gotero, v. cuentagotas. grabadura, v. grabación. gótico: góthicus, a, um. Uso: arte -, ars góthica; caracteres -, lítterae góthicae; escritura -, scriptura góthica; iglesia -, gothica ecclésia, lengua -, lingua góthica; sermo góthicus. gotoso: adj guttosus, a, um. Sin: arthríticus; articulárius; guttā laborans // sust homo arthrítide (articulorum vel ártuum inflammatione) laborans; homo articulari vítio affectus; qui articulari vítio affícitur. grabar: incídere Sin: imprímere; inscríbere; caelare (con cincel); scálpere, scúlpere, inscúlpere (con buril). Uso: - levemente, scarifare, scarificare; - en un disco, áliquid in disco incídere; áliquid in phonográphico orbe (vel in disco) imprímere; - un discurso, orationem magnetóphono (vel magnetophónice) excípere, recípere, suscípere, inscríbere // (fig, fijar hondamente) inscúlpere. Sin: fígere, inscríbere (in ánimo, in mente). gourmet, v. gastrónomo. gozo: - intelectual, ánimi voluptas vel oblectamentum. grabación: incísio, onis f. Sin: incisus, us m; incisura; inscríptio; excéptio; suscéptio; caelatura (con cincel); scalptura vel sculptura (con buril); caelandi ars. Uso: - digital, incísio digitalis; - fonográfica, magnetophónica incísio; - de un disco, (phonográphici) orbis incísio; - en madera, xylográphia; - sobre cobre, chalcográphia; - sobre piedra, litho- gracia: la - de Dios, divina grátia. Uso: acción de gracias, gratiarum áctio; por - obtenida, voti sui compos factus; dar gracias por algo, grates ágere; grátias (máximas) ágere álicui pro áliqua re; ¡gracias!, grátias tibi (vel vobis)!; grátias (tibi vel vobis ago); ¡muchas -!, grátias plúrimas (tibi vel vobis ago)! gracioso: (chistoso) lépidus, a, um. Sin: festivus; iucundus. grada: (peldaño) gradus, us m. Sin: scalarum 503 gradación gradus // (cada uno de los bancos escalonados de un anfiteatro) cáveae subséllium // (especie de rastro) crates vel cratis (-is f) (dentata). Sin: (h)irpex, pĭcis m; occa; rastrum. gradación: gradátio, onis f. Sin: gradus, uum mpl; (serie) index (-dĭcis mf) gradatus vel gradata; per gradus distribútio. Uso: - de sonidos, sonorum gradus; gradaciones y desarrollos sucesivos, gradus processusque. gradería: gráduum ordo, disposítio, séries. Sin: gradus, uum mpl; scalae, arum fpl. Uso: dispuesto en -, gradatus, a, um; graderías del estadio, stádii gradus (-uum mpl), gradationes, cúnei. grado: (peldaño, escalón) gradus, us m. Sin: ascensus, us m. Uso: es talentoso en alto -, summo ingénio práeditus est; hay muchos en la virtud, in virtute multi sunt ascensus; alcanzar el más alto - de la virtud, virtutis praestántiam cónsequi; llegar al más alto de perfección, de desarrollo (de una capacidad), ad summum pervenire; llevar una obra al más alto - de perfección, óperi fastígium impónere; por grados, gradatim; subir a un más elevado, ascéndere altiorem gradum; altiorem (dignitatis) gradum cónsequi // (cada una de las divisiones del termómetro) gradus, us m. Uso: - de temperatura, temperaturae vel temperationis gradus; - de Celsius, - centígrado, gradus celsianus; 40 - de calor, quadraginta gradus celsiani caloris; 60 - bajo cero, sexaginta gradus sub (vel subter, vel infra) zerum vel sub zerum númerum; de cinco - en la escala de Richter, quinque gráduum scalae richterianae // (en la masonería) grados inferiores, gradus inferiores; - supremos, gradus supremi; masón de 30 -, masso (-onis m) sublimis gradus tricésimi // (proximidad entre parientes) affinitatis gradus. Sin: gradus cognationis; vínculum propinquitatis. Uso: no tener ningún - de parentesco con uno, nullo gradu áliquem contíngere // (cada uno de los diversos estados, valores o calidades que, en relación de mayor a menor, puede tener algo) gradus, us m. Uso: - de latitud, de longitud, gradus latitúdinis, longitúdinis; intensidad de siete según la escala de Richter, vis septem gráduum richterianorum // (cada una de las 360 partes iguales en que puede dividirse la circunferencia) gradus, us m // (manera de significar la intensidad relativa de los calificativos) gradus, us m. Uso: - positivo, comparativo, superlativo, gradus positivus, comparativus, superlativus // (título y honor que se da en las universidades al que se gradúa en una facultad o ciencia) gradus, us m. Sin: títulus; gradus académicus; dígnitas et nomen. Uso: - de doctor, doctoris gradus; doctoris dígnitas ac nomen; conseguir el - de doctor en letras, ad litterarum doctoris dignitatem pervenire; litterarum doctoris gradum ássequi vel obtinere // (en la carrera militar) gradus, us m. Sin: ordo, dĭnis m. Uso: los - inferiores y superiores, inferiores et superiores gradus; ascender de -, amplioris órdinis fíeri; tiene el mismo - en el ejército, eundem órdinem in exércitu ducit // (voluntad, gusto) comprobátio, onis f. Uso: de - o por fuerza, velis nolis; de buen -, libenter; libenti ánimo; libens, entis (si se trata de dos o más, libentes); de mal -, invitus (si se trata de dos o más, inviti); coactus (tratándose de dos o más, coacti). graduable: graduábilis, e. Sin: in gradus discernendus, distribuendus, distinguendus. graduación: (división en grados) graduátio vel gradátio, onis f. Sin: per gradus distínctio, disposítio // (colación de grados académicos) gráduum (academicorum) collátio (-onis f). graduado: (dividido en grados) grádilis, e. Sin: gradatus; in gradus diductus, distinctus; per gradus divisus, distinctus, distributus // 504 grajo (que posee título académico) gradu (académico) ornatus vel exornatus, decoratus, práeditus, potitus. Uso: - en filosofía, in philosóphia doctoris gradu ornatus; in philosóphia doctor renuntiatus. gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: salmos -, graduales psalmi; cántica gráduum vel ascensionum. gradualmente: modo graduali. Sin: gradatim; per gradus; pedetemptim vel pedetentim. graduando: gradu (académico) decorandus, ornandus, honestandus, donandus. Sin: (académicum) gradum adepturus. Uso: - en filosofía, teología, medicina..., philósophus, theólogus, médicus (público diplómate) renuntiandus; - de bachiller, de licenciado, de doctor, baccaláureus, licentiatus, doctor renuntiandus vel futurus. graduar: (conceder un título universitario) títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs vel láureae, de doctor) conferre. Sin: ad gradum promovere. Uso: - de bachiller, de licenciado, de doctor, baccaláureum, licentiatum, doctorem renuntiare // (en las carreras militares, conceder algún grado) áliquem órdinem deferre álicui // (dividir y ordenar una cosa en una serie de grados o estados correlativos) per gradus (vel gradatim) divídere, distínguere, distribúere, dispónere. Sin: in gradus didúcere. graduarse: títulum (baccalaureatūs, de bachiller; licéntiae, de licenciado; doctoratūs vel láureae, de doctor) adipisci. Sin: áliquem gradum ássequi, cónsequi, adipisci, obtinere; gradu vel título donari. Uso: - de doctor, doctoris gradum (vel títulum) adipisci; doctoris título donari; doctorem fíeri. randi modus. Uso: - exacta, recta scribendi rátio; emendatus scribendi mos; diversidad de grafías, litterarum varíetas; scribendi dissimilitudo. gráfico: (adj, perteneciente o relativo a la escritura) gráphicus, a, um. Sin: ad scripta spectans; ad scribendum pértinens; scribendi (gen); (aplicado a las descripciones, operaciones y demostraciones que se representan por medio de figuras) gráphicus // (representación por medio de líneas) descríptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl; imago gráphica; tábula. grafio: gráphium, ii n. grafito: (mineral) graphites, ae m; graphites, is m. Sin: graphitum, i n // (escrito o dibujo) gráphio scriptum; inscríptio scariphata; inscríptio gráphio incisa; scríptio vel figura gráphio exarata. grafófono: graphóphonum sive -phophōnum, i n; graphophónium, ii n. grafología: graphológia sive -logīa, ae f. grafólogo: graphólogus, i m. grafomanía: graphománia sive -manīa, ae f. Sin: scribendi libido; scribendi cacoëthes (-is n); nímium scribendi stúdium. grafomaníaco, v. grafómano. grafómano: graphomániā affectus vel laborans. grafometría: graphométria sive -metrīa, ae f. grafómetro: graphómetrum, i n. grajo: gráculus, i m. grafía: scriptura, ae f. Sin: scribendi vel exa- 505 grama grama: gramen, mĭnis n. Sin: agropyrum. nualis vel manuária; manuale pyróbolum // (fruto del granado) granatum, i n. gramaje: grávitas, atis f. Sin: grammatura, ae f; pondus per grámmata. gramática: (arte de hablar y escribir correctamente una lengua) grammática, ae f. Sin: ars grammática vel grammáticae. Uso: - estructural, grammática structuralis; conforme a las reglas de la -, secundum praecepta (vel leges) grammaticorum; iuxta leges dicendi; error de -, vítium sermonis; maestro de -, magister grammáticus; regla de -, lex dicendi; dar clase de -, grammáticam docere // (libro que contiene reglas de la -) liber grammáticus vel grammaticalis. Sin: liber ad rem grammáticam áttinens. gramatical: grammáticus, a, um. Uso: estudios -, grammática, orum npl; reglas de -, praecepta vel leges grammaticorum; leges dicendi. gramático: adj grammáticus, a, um // (el entendido en gramática) grammáticus, i m. Uso: ser un -, rei grammáticae peritum esse; grammaticam profiteri. gramo: (unidad de peso) grammum, i n; gramma, -ătis n. Sin: scrípulum, scriplum; scríptulum n vel scríptulus m // fig granum, i n. Sin: gránulum. Granada: (Estado insular) Granata, ae f. Sin: Insula Granata. Uso: de - , adj granadensis, e; sust Granadensis, is m. granadero: (soldado encargado de lanzar granadas) pyrobolárius, ii m. Sin: ballistárius // (soldado de elevada estatura) prócerae staturae miles (-lĭtis m). granadina: granatina, ae f. Sin: granatina pótio (-onis f); sucus e malo granato. Gran Bretaña: Magna Británnia. Uso: de - , británnicus, a, um; natural de - , Británnicus, i m. grande: (de grandeza material) magnus, a, um. Sin: grandis (de gran mole); procerus (de gran estatura); amplus (de gran extensión). Uso: extraordinariamente -, ingens, entis; magnitúdine invisitata; igualmente -, pari magnitúdine (abl de cualidad); par, paris; monstruosamente -, immanis, e; tan -, tantus; cuan -, quantus; dos veces más -, duplo maior; áltero tanto maior; muchas veces más -, multis pártibus maior // (prócer, magnate) vir magnus. Uso: los siete -, septem viri magni. granero: granárium, ii n. Sin: hórreum. gramófono: grammóphonum sive -mophōnum, i n; grammophónium, ii n. Uso: - portátil, grammóphonum portátile vel portábile; de -, grammophónicus. granilloso: gráneus, a, um; granosus, a, um. Sin: nodosus; tuberosus; nodis differtus. granítico: graníticus, a, um // fig lapídeus, a, um. Sin: duríssimus; perdurans. gramola, v. radiola. grampa, v. grapa. granada: (proyectil) granata, ae f. Sin: pyróbolus granatus; pyróbolum granatum. Uso: de mano, granata manu missa; granata ma- granito: granites, ae m; granites, is m. Sin: granites lapis (-ĭdis m); lapis granosus vel granatus; petra granata; saxum granata. Uso: de -, graníticus; granitis (gen); lápidis granitis, granosi, granati; e granite (ex lápide gra- 506 gravedad nite; ex lápide granoso vel granato) factum // fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a, um. Sin: constans; tenax, persevērans // fig, de - (duro, rígido, cruel) durus, a, um. Sin: rígidus; acerbus; severus; lapídeus; silíceus. Uso: corazón de -, cor graníticum; cor sílice concretum; tener un corazón de -, cor graníticum habere; pectus silíceum habere. vinum adustum vel sublimatum. Uso: una copita de -, vitalis aquae sorbítio vel haustus // (gancho de hierro u otro metal que sirve para unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin: fíbula (broche). Uso: - pequeña de metal, de hierro, uncínulus metállicus, férreus; - de papeles, chartarum fibícula; sujetar páginas con grapas, páginas fibulare vel infibulare. granizada: grando copiosa. Sin: copiosa plúvia glacialis // (bebida) nivata (vel gélida) sorbítio granosa. Sin: gélidum dulce granosum. grapadora: uncinatórium, ii n. grasera: uncti stillantis collectáculum vel receptáculum. Sin: alvéolus gratículae subiectus. granizo: grando, dǐnis f. Sin: plúvia glacialis. granja: villa, ae f. Sin: fundus; práedium; rústicum práedium; vicus. gratificación: (recompensa pecuniaria de un servicio eventual) salárium speciale. Sin: práemium extraordinárium. granjero: víllicus, i m. Sin: villae rústicae praepósitus. gratis: gratis. Sin: gratuíto; sine mercede; sine salário. Gran Lama: Dalailama, ae m. gratitud: gratitudo, dĭnis f. Sin: gratus ánimus; grata voluntas; grata benefícii (vel beneficiorum) memória; memor beneficiorum ánimus. gran maestre: magnus magister. grano: - de maíz, zeae granum // Med tubérculum, i n. Sin: excrescéntia, ium npl. gratuidad: gratuítas, atis f. granulación: granulátio, onis f. Sin: ad (vel in) grana redáctio. gratuito: gratuítus, a, um. Sin: gratis datus, donatus, factus. granulado: granulatus, a, um. grava: ruderátio, onis f; rudus, dĕris n. granular: adj granosus, a, um // tr, in (vel ad) grana adígere vel commutare. gravamen: (carga impuesta sobre un inmueble o sobre un caudal) onus, óneris n. granuloso, v. granilloso. gravedad: (carácter de un sonido musical relativamente bajo) grávitas, atis f. Uso: - del sonido, grávitas soni // (seriedad, formalidad) grávitas, atis f. Uso: - de la enfermedad, grávitas morbi; - de la guerra, grávitas belli; - unida a gentileza, grávitas comitate condīta // (peso de los cuerpos) córporum grávitas. Sin: pondus, dĕris n // (manifestación terres- granza: acus, acĕris n. grapa: (bebida alcohólica) aqua vitalis vel fervens. Sin: sucus e racemis expressus; válidus liquor vitígenus; stillatícius sucus vitígenus; acrior liquor ex racemis expressus; 507 gravitación tre de la atracción universal) vis attractiva. Uso: fuerza de - de Júpiter, vis Iovis attractiva; ley de -, gravitatis lex; fig, ser el centro de - de una cosa, quasi pondus alicúius rei esse. gravitación: (efecto de la atracción universal de unos cuerpos sobre otros y origen de la gravedad) gravitátio, onis f. Sin: vis gravitatis; vis et grávitas; nutus, us m; pondus, dĕris n; gravitatis conténtio; nutus et pondus; grávitas et pondus. Uso: ley de la - universal, lex gravitationis universalis. sodalícium; consórtio; consórtium. Uso: obrero, opíficum consociátio; - de barqueros, corporati lenunculárii; - de carpinteros, sodalícium fabrum (vel fabrorum) lignariorum vel tignariorum, - de comerciantes, mercatorum collégium; - de pescadores, corpus piscatorum. griego: graecus, a, um. Uso: - cristiano (lengua), gráecitas christiana; - ortodoxo (quien profesa la doctrina de la Iglesia ortodoxa griega), Ecclésiae graecae orthodoxae sodalis. gravitar: gravitate vel nutu moveri, ferri. Sin: gravitate et póndere moveri, ferri. grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m. Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus. greba: ócrea, ae f. grifo: epitónium vel epitónion, ii n. Sin: epistómium; mamilla. Uso: - doble, bina epitónia. grecismo: (palabra o locución) graecismus, i m. Sin: hellenismus; graecánicum nomen vel vocábulum; vox graeca. grifón: gripus, i m. grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli fémina . Uso: ¡esa es - !, nugas dicis!; ineptis! grecizante: graecánicus, a, um. grecizar: graecizare. Sin: graecari, pergraecari, congraecari; Graecos imitari. grillo: grillus vel gryllus, i m. gredal: adj cretáceus; cretosus; créteus // sust cretifodīna, ae f. grillroom: taberna cárnium cratículā assatarum. Greenpeace: sodálitas oecológica Greenpeace. Sin: sodálitas, ánglico nómine Greenpeace appellata; Pax víridis. Uso: seguidor de la asociación -, sectator “Pacis víridis”. griñón: (toca de monjas) redimículum, i n. gregario: soldado -, miles (-lĭtis m) gregárius. gripe: grippa, ae f. Sin: influéntia; pituíta, ae f; grippae morbus; morbus gríppicus; contágio (-onis f) gríppica. Uso: - aviar, grippa avicularis; influéntia ávium; tener -, estar con -, grippā laborare; influéntiā áffici. gregoriano: gregorianus, a, um. Uso: calendario -, calendárium gregorianum; canto -, cantus gregorianus; planus canendi modus. grisáceo: griséolus, a, um. Sin: cineráceus; subfuscus; nigralbus; ex albo et fusco mixtus. gremio: corporátio, onis f. Sin: corpus; collégium; consociátio; socíetas; sodálitas; grisín: grisinus, i m. Sin: panicillus; bacillum paníceum vel panis; pastillus tubulatus. 508 guante grisú: hydrógenum carburatum vel subterráneum. Sin: gásium subterráneum. Uso: explosión de -, gásii subterránei displósio. grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; vociferátio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig, el último - (= la última moda), últimum elegántiae. Sin: clamor supremus. Groenlandia: Groënlándia vel Grolándia, ae f. Sin: Grónia; Víridis Régio,Tellus (-ūris f), Terra; Prasínia. groenlandés o groelandés: adj groënlandiensis, e. Sin: groënlándicus; Terrae Víridis (gen) // sust Groënlandiensis, is m. globus; manípulus; turma; consociátio (- social); - deportivos, coetus ludicrorum certáminum; - electrógeno, machinamentum electrógenum; machinamentum eléctridem (vel electricitatem, vel vim eléctricam) éxcitans vel génerans; - de extremistas, grex extremistarum; - familiar, globus familiaris; fotográfico, nonnulli photográphice expressi mpl; - homogéneos de fieles, fideles eiusdem órdinis et condicionis; - internacionales de auxiliadores, internationales coetus auxiliatorum; - palestino “Hamas” , Palaestinorum consociátio, quae est “Hamas”; - parlamentario, pars legatorum populárium; - sanguíneo, sánguinis genus (-nĕris n); - de trabajo, coetus (-us m) operatórius. grupúsculo: glóbulus, i m. Sin: ténues partes fpl. grog: (válida) pótio grogiana. grosella: ribes indecl n. Sin: ribes rubrum. gruta: specus, us m. Sin: spelunca. Uso: - de Lourdes, lapurdensis specus (apparitionis). grosularia: grossulária, ae f. grotescamente: ridícule. Sin: hórride; inconcinne; inepte. grotesco: (ridículo y extravagante) ridículus, a, um. Sin: ridícule mirus // (irregular, grosero y de mal gusto) inconcinnus, a, um. Sin: ridículus; ineptus; ínsolens; insulsus. grúa: (máquina que sirve para levantar pesos y transportarlos) tolleno vel tolenno, onis m. Sin: tróchlea; machinatio moli elevandae // (máquina militar antigua usada en el ataque de las plazas) grus, gruis mf. Sin: demolītor (-oris m); corvus demolītor. grulla: (ave zancuda) grus, gruis mf; gruis, is f // (antigua máquina de guerra) v. grúa. grupera, v. baticola. grupo: coetus, us m. Sin: globus; conventus, us m. Uso: - de personas, hóminum grex vel guadaña: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : para cortar el heno, falx faenária vel fenária ; fabricante de guadañas, falcárius, ii m; v. hoz. guadañero: faeníseca vel feníseca, ae m; fáenisex vel fénisex, -sĕcis vel -sĭcis m. guano: guanum, i n; guana, ae f. guante: digitábulum, i n. Sin: chirotheca; mánicae, arum fpl. Uso: - de boxeo, de esgrima, caestus, uum mpl; digitábula e cório; - de goma, digitábulum vel chirotheca e cummi (vel gummi); par de guantes, par (paris n) digitabulorum; bina digitábula; ponerse, calzarse los -, digitábula indúere; quitarse, sacarse los -, digitábula exúere vel pónere // (fig, arrojar, echar el - a uno) provocare, lacéssere ad pugnam vel ad certamen; recoger el -, ex provocatione pugnare. 509 guantera guantera: digitabulária theca. guardafango, v. guardabarros. guantería: (taller) digitabulorm officina // (tienda) digitabulorum taberna. guardafrenos: frenorum custos (-odis m). Sin: frenator. guantero: (el que hace guantes) digitabulárius, ii m. Sin: digitabulorum vel chirotecarum ópifex (-fĭcis m); qui digitábula facit // (el que los vende) digitabulorum vénditor vel mercator. guardalmacén: custos (mércium) receptáculi. guarda: (persona) custos, odis m. Sin: defensor; protector; servator; túitor. Uso: - forestal, silvarum custos; - de caza, (públicus) venationis custos; - de frontera, miles limitáneus // (acción de guardar, conservar o defender) tutela, ae f. Sin: conservátio; praesídium. guardabarrera: curator valli. Sin: ferriviárius custos (-odis m). guardabarros: luticípulum, i n. Sin: plúteus vel plúteum; plutéolus vel plutéolum; luti plúteus vel plutéolus; tábula contra lutum. guardabosque: (públicus) saltuárius, ii m. Sin: silvarum custos (-odis m); custos silvestris. guardalodos, v. guardabarros. guardameta: metae vel portae custos. Sin: iánitor; portárius. guardapolvo: (especie de abrigo de tela ligera) cinctus, us m. Sin: cinctículus, i m; epitógium pulverárium vel pulvéreum; vestitus scholaris. guardarropa: (armario para la ropa) vestiárium, ii n Sin: armárium; vestiária arca // (sujeto destinado para cuidar de la oficina en que se guardan las ropas) vestíspicus, i m. Sin: vestíplicus; véstiplex (-plǐcis m); véstium custos; adiutor a veste, servus véstium custos; adiutor a veste; fámulus a supelléctile. guardasellos: públicus obsignator. Sin: sphrágidum custos. guardavía: custos (-odis m) viae ferratae vel férreae. Sin: viae custos. guardabrisa, v. parabrisas. guardacantón: (cada uno de los postes de piedra que se colocan a ambos lados de los caminos, para evitar que los carruajes se salgan de ellos) columella (protectória) (in márgine viae). Sin: términus (-i m) lapídeus; lapis (-ĭdis m) ab (vel in) látere viae. guardacostas: miles litóreus. Sin: custos lítoris; orárius vigil; lítoris túitor. guardaespaldas: stipator, oris m. Sin: córporis custos, protector, stipator; válidus protector. guardería: - de párvulos, infántium asylum. guardia: (defensa, custodia, vigilancia en general) tutela, ae f. Sin: praesídium; custódia; cura; vigilántia. Uso: estar bajo la - de uno, in alicúius tutela esse; estar de - a algo, asservare vel custodire áliquid; praesídio esse álicui rei; estar en -, vigil sum; caute ágere; cautionem adhibere // (custodia, vigilancia de soldados, de destacamentos militares) custódia, ae f. Sin: statores vel stativi mílites; vigíliae (-arum fpl) (de noche); excúbiae 510 guerra (-arum fpl) (de día y de noche). Uso: - caminera, mílites viatórii; - campestre, agrorum custodes; - carcelera, de prisiones, cárceris custodes; - costanera, mílites lítoris custodes; mílites custódiae (vel tutelae) lítoris addicti; - fronteriza, custodes fínium; limitánei mílites; - marina, classiárii mílites; - municipal, custodes municipales vel públici; vígiles civitatis; civitatis custodes; excúbiae urbanae; Noble, Pontíficis cohors (-ortis f) nobílium; custodum córporis nobílium cohors; cohors nobílium custodum córporis Pontíficis; - Palatina, Custódia vel Cohors palatina; Palatina cohors honorária; Palatini mílites honorárii; real, del rey, cohors régia; - Suiza, Pontifícia Cohors Helvética; pontifícia Helvetiorum cohors; praetoriana Helvetiorum cohors; pontificales praetoriani; - de corps, stipatores, satéllites; custodes córporis; protectores láteris; cuerpo de -, vígilans praesídium; - de Finanzas, mílites aeráriae rei tuendae; montar la -, excúbias suscípere // (puesto de -) státio, onis f. Sin: mílitum státio; statiúncula mílitum. Uso: estar de -, stationem ágere; in statiónibus esse; stationárius miles sum // (agente de policía, de seguridad o de orden público) - civil, v. gendarme; - forestal, saltuárius, ii m; silvarum custos vel túitor; - municipal, custos municipalis; - urbano, vigil urbanus; - Noble, nóbilis custos córporis Pontíficis; protector sacri láteris Pontíficis; - Palatino, Palatinus miles honorárius; - real, appáritor; - suizo, helvétius miles ( vel excúbitor); - de corps, satelles, -lǐtis m; protector; stipator; stipator córporis // (cautela, precaución) cautela, ae f. Sin: cautio, onis f. Uso: estar en - contra alguien o algo, cavere áliquem vel ab áliquo, áliquid vel ab áliqua re. instrúere. guarnición: (lo que se pone para adornar algunas cosas) ornamentum, i n // (engaste) pala, ae f // (tropa que defiende una plaza) praesídium stativum. Sin: praesidiárii vel stationarii mílites; custodes; custódia; defensores. Uso: pequeña -, praesidíolum; dejar una -, praesídium relínquere; disponer guarniciones en varios lugares, praesídia dispónere; estar de -, in praesídio esse; in praesídio collocatum esse; poner una -, (in óppido) praesídium pónere, collocare, constitúere; (urbi) praesídium impónere; reforzar la -, praesídium confirmare; praesídium maióribus cópiis firmare; sacar la -, praesídium (ex urbe) dedúcere vel abdúcere // (arreos de caballo) arma vel ornamenta equéstria. Sin: stramenta, orum npl. guarnicionar: munire. Sin: circumfirmare. guarnicionería: (sitio donde se hacen guarniciones para las caballerías) officina ephippiária // (sitio donde se venden) ephippiárii taberna. guarnicionero: ephippiárius, ii m. guata: bombácium, ii n. Guatemala: Guatimala vel Guatimália, ae f. guatemalteco: adj guatimalensis, e // sust Guatimalensis, is m. gubernamental o gubernativo: gubernativus, a, um. Sin: gubernatórius. guardián: custos, odis m. Uso: el que hace las veces del -, sustituto del -, subcustos, odis m. güelfo: adj guelfus vel guelphus, a, um // sust guelfus vel guelphus, i. Sin: papae propugnator vel fautor. guarnecer: (poner guarnición) v. guarnición // (adornar) ornare, exornare // (equipar) guerra: bellum, i n. Uso: - atómica, bellum atómicum; bellum atómicis pyróbolis ges- 511 guerrera tum; - civil, bellum domésticum, intestinum, civile; - civil de exterminio, internecivum bellum civile vel intestinum; - europea, bellum Europaeum; - fría, bellum frígidum; bellum incruentum; bellum non armis bellatum; pax símilis bello; terror belli ómnibus impendens; - mundial, bellum mundanum, mundiale, universale, pancósmium; bellum totīus orbis; bellum ómnium géntium; primera - mundial, prius vel primum bellum mundanum; segunda - mundial, postérius vel alterum bellum pancósmium; secundum bellum mundanum; secundum totīus orbis bellum; - relámpago, bellum celérrimum; bellum fúlminis more; bellum fulmíneum; - santa, bellum sanctum; islámicum bellum sacrum; - total, bellum totale; - verdadera, veri nóminis bellum // - contra los terroristas, bellum contra terroristas; - de independencia, bellum restituendae pátriae; bellum liberandae pátriae; - de liberación, bellum liberationis; - de posiciones o de trincheras, bellum stativum; - de religión, bellum religionis causā susceptum // partidario de la -, belli instigator, incitator, excitator, fautor, suasor, provocator, suscitator. guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los militares cuando trabajan o están en el frente) túnica campestris. bellator, miles, ármiger. Uso: - islámico, tectus bellator islámicus. gueto: (barrio judío) (clausus) Iudaeorum vicus (-i m). guía: (manubrio) v. esta voz // (mango que sirve para guiar y frenar el aro) clavis, is f // (libro de indicaciones) libellus, i m. Sin: enchiridion, ii n; index, -dĭcis mf. Uso: - telefónica, index vel catálogus telephónicus; index numerorum telephonicorum vel telephonorum; - turística, libellus periegéticus; enchiridion peregrinántium; hodoëpóricon, i n; descríptio itíneris; - de lugares, libellus (-i m) locorum dux (ducis m); itinerárium; la - de Madrid, itinerárium Matritense vel urbis Matriti; - de trenes, index tráminum // (el que acompaña a otro para enseñarle el camino) dux, ducis m. Sin: dux viae, itíneris, viarum atque itínerum, locorum; praemonstrator; ministrator. Uso: - diplomado, ministrator diplómate donatus; - alpino, ductor itínerum alpicorum // (fig, persona que enseña y dirige a otra para hacer o lograr lo que se propone) dux, ducis m. Sin: magister, tri m; rector, oris m. Uso: - espiritual, spiritualis dux. guijo: grana lapídea. Sin: comminuti lápides mpl; glárea, ae f. guerrilla: bellum tectum, clandestinum, concursatórium, incompósitum, inordinatum, dispersum, dolosum, fraudulentum, non legítimum; bellum dolis insidiisque gestum. Sin: concursátio; excúrsio; insídiae (-arum fpl); velitationes, um fpl. Uso: pelear en guerrillas, concúrrere; clandestinum bellum gérere; ex occulto insidiari et dispersos circumvenire. guillotina: (máquina inventada para decapitar a reos de muerte) guillotina, ae f. Sin: máchina decollatória; guillotiniana máchina; securis (-is f) letalis vel mortífera. Uso: cuchilla de la -, guillotinae securis; ferrum damnatis decollandis; suplicio de la -, guillotinianum supplícium; ajusticiar, ejecutar con la -, v. guillotinar // (máquina de cortar papel) guillotina. Sin: securis delābens; instrumentum sectórium. guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursator; procursator; bellator tectus, solutus, clandestinus; clandestinus miles; non legítimus guillotinar: (decapitar con la guillotina) securi mortífera occídere. Sin: áliquem guillotinianā máchinā pléctere, necare; áliquem guerrero: belligerator, oris m. 512 Guyana guillotiniano supplício necare; alicúius caput máchinā detruncare; guillotinae securi alicúius (vel álicui) caput praecídere, secare; guillotinianā máchinā supplícium súmere de áliquo; condenar a la -, guillotiniano supplício áliquem multare // (Impr, cortar papel con la -) (chartam) guillotinā secare. guioncito: interductus (-us m) linearis. guirnalda: sertum, i n; serta, orum npl. Sin: corona. Uso: - pequeña, corolla. guisado: caro minutatim dissecta. guisante: pisum, i n. guinda: amarenum, i n. Sin: subamarum cérasum; pruni cérasi fructus. Uso: jarabe hecho con zumo de guindas, liquamen (-mĭnis n) amarénicum; - garrafal, cérasum marascum; vino de guindas garrafales, marascum, i n. guiso: elixatura, ae f. Sin: minūtal, ālis n. Uso: - de carne, caro (carnis f) elixa; - bien sazonado, condītum ius; mezclar el - con el asado, elixa assis miscere. guindo: - griego, garrafal, cérasus marasca. guitarra: cíthara hispánica vel hispana. Sin: fídula hispánica. Uso: - eléctrica, eléctrica cíthara; tocar la -, citharizare; cítharā cánere. Guinea: Guinea, ae f. Uso: República de -, Res pública Guineana; - española, portuguesa, Guinea Hispánica, Lusitana. guineano: adj guineanus, a, um Guineanus, i m. guitarrista: (varón) citharista, ae m; citháricen, cĭnis m; (mujer) citharístria, ae f. Sin: cítharae hispánicae pulsator m vel pulsatrix f. // sust gulag: gulágia régio. Sin: campus captivis custodiendis. Guinness de los récords: principátuum liber. Uso: entró en el -, in principátuum librum eius nomen relatum est. guiñada, guiñadura o guiño: nictátio, onis f. Sin: nictus, us m // (señal de dirección) directionis signáculum. Uso: pon el guiño a la izquierda, directionis signáculum sinistrorsus pone. guiñar: álicui nictare vel nictari // guiñarse, significare inter se. Sin: furtim inter se aspícere. guión: (texto) argumentum, i n. Sin: libellus textualis. Uso: - cinematográfico, libellus textualis cinemáticus; - de una obra teatral, ludi scáenici argumentum // (signo ortográfico) linéola, ae f. Sin: linéola coniunctiva; parva línea; línea paraethética // Mús musicalis nota sequentem vocem índicans. gulasch: gulásium, ii n. gusano: vermis, is m // - de seda, bombyx, ycis m. gustable: appetíbilis, e. gustativo: gustatórius, a, um. gusto: gustus, us m. Uso: - personal, gustus personalis; - del tiempo, gustus témporis. gutapercha: cummis vel gummis malaesiana. gutural: gutturalis, e. Guyana: Guiana, ae f. Uso: de -, guianensis, e; natural de -, Guianensis, is m. 513 H habano: (cigarro) (volumen) habanum. Sin: habanus (convólvulus); nicotianum bacillum habanum vel habanense; tabacum habanense. habilidad: perítia, ae f. Sin: dextéritas. Uso: - crítica, críticae artis perítia. conclave lecti sínguli; conclave unīus lecti; doble, conclave binorum (vel duorum) lectorum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel sine) lavacro plúvio; - para húespedes, hospitáculum; hospítium; hospitale cubículum; precio de la -, prétium habitationis. habitáculo: habitáculum, i n. habilitación: habilitátio, onis f. Sin: facultas; ius, iuris n; potestas; habílitas; capácitas. Uso: - académica, - para la enseñanza, habilitátio académica; ius vel facultas docendi; conseguir la -, ássequi facultatem docendi; rendir los exámenes de -, periclitari ad assequendam facultatem docendi. habilitado: habilitatus, a, um. Sin: habilis; habilitatione práeditus. Uso: - para la enseñanza, pública docendi facultate práeditus. habilitar: habilitare. Sin: hábilem (vel aptum, vel idóneum) réddere; facultatem alicúius rei tribúere vel concédere; ius artis exercendi álicui dare; iure múneris gerendi (vel exercendi) donare áliquem; ad áliquod munus fungendum áliquem idóneum réddere. Uso: - para el ejercicio profesional, ius alicúius múneris exercendi (vel alicúius artis profitendi) concédere; - para la docencia, ius docendi álicui concédere. habitabilidad: condício habitábilis. Sin: facultas habitandi. habitable: habitábilis, e. Sin: qui habitari potest. habitación: (sitio donde se habita) habitátio, onis f. Sin: habitáculum; domus, us f // (cualquiera de las piezas de una casa) cubículum, i n. Sin: conclave, is n. Uso: - individual, habitado: habitatus, a, um. habitante: íncola, ae mf. Uso: - de una aldea, vicanus, i m; paganus, i m; - de una ciudad, de un Estado, civis, is mf; - de una provincia, provincialis, is mf; - de un valle, vallícola, ae m; los - del cielo, caelícolae, -arum vel -ŏlum m; cáelites, um m; caelestes, ium m. hábitat: naturalis sedes (-is f). Sin: naturale domicílium. habitual: sólitus, a, um. Sin: consuetus, usitatus. habitué: frequentator, oris m. hablar: loqui. Uso: - alemán, castellano, francés, griego, inglés, italiano, latín, portugués, ruso, theodisce, hispánice, gállice, graece, ánglice, itálice, latine, lusitane, rússice (vel sarmátice) loqui; theodiscā, hispánicā, gállicā, graecā, ánglicā, itálicā, latinā, lusitanā, rússicā (vel sarmáticā) linguā loqui vel uti; - para sus adentros, secum loqui; hablas bien latín, bene vel expedite latine lóqueris; ¡habla con claridad!, lóquere clara voce!; lóquere distincte!; ¡habla más fuerte, por favor!, lóquere maiore voce, quaeso! hacha: (herramienta) áscia, ae f. Sin: securis, is f. Uso: - de dos cortes, de doble filo, bipen- 514 haragán nis, is f; ferrum bipenne // (vela) céreus, i m. hacheta: ascíola, ae f. hachís: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) cannábinus; índicum soporíferum (-i n). hacienda: (finca agrícola) práedium, ii n. Sin: fundus; villa rústica // (bienes, riquezas que uno tiene) bona, orum npl. Sin: divítiae; opes, um fpl; fortunae; res familiaris; facultates // - pública, civitatis réditus (-uum mpl). Sin: (públicum) aerárium. hacimiento: congestus, us m. Sin: congéries, ēi f. halo: (círculo luminoso que rodea a veces el Sol y la Luna) halo, ōnis f. Sin: halos (gen y ac halo); círculus, nimbus, corona (v. gr. lunae) // (aureola) auréola, ae f. Sin: fúlgidum lumen // (brillo que da la fama o el prestigio) splendor, oris m. Uso: el - de la gloria, de la virtud, de la santidad, splendor glóriae, virtutis, sanctitatis. halterofilia: sublátio pónderum. hamaca: hamaca, ae f. Sin: baiónula; léctulus vel grabátulus pénsilis, suspensus; cubile pénsile vel suspensum; matta pénsilis; stórea pénsilis vel suspensa. hamburguesa: isícium hamburgense. Sin: pulpamen (-mĭnis n) hambúrgicum. hacina: manipulorum cúmulus. hacker (Inform) pirata informático: fraudator interretialis, internetalis, ordinatralis. hada: diva, ae f. Sin: saga; maga. hagiografía: hagiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars vel disciplina hagiográphica // (vidas de los santos) hagiográphica, orum npl. handball: follis manualis. handicap: aequábile certamen. Sin: certamen compensatum vel accommodatum // (fig, desventaja) impedimentum, i n. Sin: incómmodum. Uso: competir en -, ímpari certámine conténdere. hangar: receptáculum (vel repositórium, vel tectum) aëroplanorum vel aëronávium. hagiográfico: hagiográphicus, a, um. hápax: semel dictum vel adhíbitum. Sin: unum exemplum; únicum. hagiógrafo: hagiógraphus, i m. Haití: Haitīa, ae f. Sin: Cívitas Haitiana. haplografía: haplográphia sive -graphīa, ae f. Sin: verba omissa; mendum haplográphicum. haitiano: adj haitianus, a, um // sust Haitianus, i m. halconería: ars falconária. Sin: ars venandi cum ávibus. hall: átrium, ii n. Sin: vestíbulum. Uso: - de hotel, amplum deversórii átrium; amplus deversórii áditus (-us m); v. atrio, vestíbulo. haplología: haplológia sive -logīa, ae f. happening: extemporalis áctio. Sin: áctio enormis; inordinatum spectáculum; scáenicum improvisum. haragán: piger, gra, grum. Sin: desidiosus; ignavus; segnis; laboris fúgiens. 515 harakiri harakiri o haraquiri: harakírium, ii n. Sin: ventris lacerátio; voluntária scíssio ventris; mors iapónico more sibi conscīta. Uso: practicar el -, ventrem sibi confódere, transfódere, transverberare; mortem iapónico more sibi conscíscere. hard rock: grávior música metállica. hardware (Inform), elementos físicos que componen la instalación: armatura, ae f (electrónica). Sin: supellex, -léctilis f. harem o harén: (lugar) gynaecēum, i n; gynaecīum, ii n. Sin: grex. Uso: - árabe, turco, islámico, Arabum, Turcarum, Islamitarum gynaecēum // (conjunto de mujeres) pélicum vel páelicum grex; pélices vel páelices, um fpl. haz: manípulus, i m. Sin: merges, gĭtis f. hazmerreír: ridículus homúncio (-onis m). heavy-metal: música rationis dúriter metállicae. hebefrenia: hebephrénia, ae f; hebephrenēsis sive -phrénesis, is f. Sin: hebephrenites, -tǐdis f; pubertatis phrenēsis f. Uso: que padece -, hebephrénicus; hebephréniā laborans vel affectus. hebilla, v. broche. hebra: (porción de hilo que se pone en la aguja para coser) ácia, ae f. Sin: fili pórtio; síngula fili pórtio. hebraico, v. hebreo (adj). harina: farina, ae f. Uso: - de trigo candeal, silīgo, gĭnis f; farina siligínea vel siliginácea. harmonio, v. armonio. harpa, v. arpa. hartarse: - de comer, replere se cibo; - de beber, replere se potu, - de vino, replere se vino. hartazgo: satúritas, atis f. Uso: - de pasteles, crustulorum satúritas. hebraísmo: (profesión de la ley antigua o de Moisés) hebraismus, i m. Sin: iudaismus; relígio hebráica vel iudáica; Iudaeorum mores (-um mpl = las costumbres hebreas) // (giro o modo de hablar propio de la lengua hebrea) hebraismus, i m. Sin: vox (vel locútio, vel díctio) hebráica; verbum hebráicum. hebreo: adj hebráicus vel hebraeus, a , um. Uso: voces -, voces hebráicae // sust, israelita, judío, Iudaeus, i , m. Sin: Hebraeus, i m // (lengua de los hebreos) lingua hebraea vel hebráica. Sin: sermo hebraeus vel hebráicus. haschich o hasish, v. hachís. hechicera, v. bruja hasta: ¡ - luego!, vale!; te útinam mox revisam!; inter nos revideamus!; ¡- la vista!, vale!; ¡- mañana!, in crástinum!; in pósterum!; ¡- pronto!, mox te (vel vos) videbo!. Hawai o Hawaii: ínsulae Havaianae (vel Hawaianae). Uso: de -, havaianus vel hawaianus, a, um; natural de -, Havaianus vel Hawaianus, i m. hechicería, v. brujería. hechicero, v. brujo. hechizar: fascinare. Sin: magna admiratione affícere. hechizo: fáscinum, i n. Sin: fascinátio. 516 heladero spectans; voluptatum cupíditas. hechura: (acción y efecto de hacer) formátio vel conformátio, onis f. Sin: conditura, ae f; tractátio; plasmátio. hectárea: hectárea, ae f; hectárium, ii n. Sin: hecatontárea, ae f; hecatómetrum quadratum; decem milia metra quadrata; centum áreae. Uso: cuarenta-, quadraginta hectáreae vel hectária; miles de hectáreas de bosques y frutales, mília hectarearum ex silvis fructetisque. hedonista: adj hedonísticus, a, um. Sin: hedónicus; voluptuárius; voluptátibus (omnino) déditus; voluptatum cúpidus // (perteneciente o relativo al hedonismo) ad hedonismum pértinens // (partidario del hedonismo) hedonista, ae m. Sin: hedónicus. hegelianismo: hegelianismus, i m. Sin: hegeliana philosóphia; hegeliana rátio disciplinaque. hegeliano: adj hegelianus, a, um // sust Hegélii sectator; hegelianus philósophus. héctico, v. hético. hectográfico: hectográphicus, a, um. Sin: polygráphicus. hectógrafo: hectógraphum, i n; hectográphium, ii n. Sin: polýgraphum, i n; polygráphium, ii n; polygráphicum vel hectográphicum instrumentum; máchina hectográphica. Uso: sacar copias con el -, hectógrapho (vel hectógraphi ope) exemplária édere; per polýgraphum vel per polygráphium exemplária édere. hectogramo: hecatogrammum, i n. Sin: hecatogramma vel hectogramma, ătis n ; centum grámmata (-um npl) vel scrípula (-orum npl). hectolitro: hecatólitrum, i n. Sin: hectólitrum; centum litra (-orum npl). hectómetro: hecatómetrum vel hectómetrum, i n. Sin: centum metra. Uso: - cuadrado, hecatómetrum quadratum; decem mília metrorum quadratorum. hectovatio: hecatovátium, ii n. Sin: hecantovatt indecl; centum vatt; hecatowattum. hedonismo: hedonismus, i m. Sin: hedonicorum rátio; doctrina ómnia ad voluptatem hegemonía: hegemónia sive -monīa, ae f. Sin: impérium; principatus, us m; supremus principatus, dominatus (-us m); supremum impérium; summa impérii; pótior alicúius dominatus vel potentatus (-us m). Uso: - inglesa en Europa, Angliae in universa Europa dominatus; - sobre el mar, impérium marítimum; supremum maris impérium; supremus maris dominatus. hegemónico: hegemónicus, a, um. Sin: ad hegemóniam áttinens. hégira o héjira: hégira vel hégyra, ae f. Sin: mahometanorum aera, aevum, aetas, saeculorum ordo; arábica aera; mahometanorum aetatis inítium. helada: gelicídium, ii n. Sin: gelum, i n; gelus, i m ; glácies, ēi f. heladera: frigidárium, ii n. Sin: armárium frigidárium; arca gelúfica. heladería: taberna refrigeratória. Sin: gelidarum sorbitionum taberna; potionum gelidarum (vel gelatarum) taberna. heladero: caupo (-onis m) refrigeratórius. 517 helado Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum, vel nivatarum) vénditor. helado: adj gelatus vel congelatus, a, um. Sin: glaciatus; gélidus; gelu concretus vel constrictus. Uso: estar -, frígore cónfici; frígore rigere vel torpéscere // (refresco o sorbete de fruta, huevo, etc. en cierto grado de congelación) gelatum, i n. Sin: pótio gelata, nivata; gelata (vel gélida) sorbítio, sorbitiúncula; sorbítio gelu concreta; sorbillum (vel sorbítium) gelatum, nivatum, glaciatum; sorbillum gelu concretum. Uso: - de limón (de fresas, etc.), pótio gelata cum citrorum (fragorum vel fragularum, etc.) sucis; - de nata, nívea floris lactis sorbítio // (golosina o postre helado) gelatum, i n. Sin: cuppédia gelata; cuppédium gelatum; gélidum dulce; dulcículum gelu concretum; glácies edíbilis. Uso: de durazno, de limón, de fresas, gelatum e pérsico, e cítreo, e frago; lamer un -, cuppédium gelatum ligurrire vel ligurire // aparato para preparar helados, gelatária, ae f. Sin: máchina gelatária, gelúfica, refrigeratória // fabricante de helados, gelatorum confector vel fabricator (-oris m); vendedor de helados, gelatorum vénditor. helar: (congelar) glaciare vel conglaciare. Sin: congelare // (fig, poner o dejar a uno pasmado) obstupefácere. Sin: durare, constríngere ánimum alicúius; - de espanto a alguien, horrore perfúndere áliquem; áliquem pavore defígere. helenístico: hellenísticus, a, um. Sin: helládicus; alexandrinus; alexandrinae aetatis. Uso: autor -, alexandrinus scriptor; estilo -, alexandrinum scribendi genus; alexandrina scribendi ars; período -, hellenística témpora. helenizar: graecizare. Sin: mores Graecorum introdúcere. hélice: helix, ĭcis f. Sin: hélica; spira. helicóptero: helicópterum, i n. Uso: piloto de -, helicópteri gubernator. helio: hélium, ii n. heliocéntrico: heliocéntricus, a, um. Sin: ad heliocentrismum spectans. heliocentrismo: heliocentrismus, i m. heliocromía: heliochrómia sive -chromīa, ae f. heliograbado: (procedimiento) ars imágines heliográphice imprimendi vel incidendi // (estampa obtenida) imago heliográphice impressa vel incisa. helecho: filix vel felix, ǐcis f; filex, lĭcis f. heliografía: (descripción del sol) heliográphia sive -graphīa, ae f. Sin: solis descríptio // (fotografía de este astro) solis photográphia. Sin: photográphica solis imago // (arte de fijar la imagen luminosa) heliográphia, ae f. Sin: ars (artis f) heliográphicae imáginis imprimendae, exprimendae, pingendae; ars heliográphicam imáginem imprimendi, exprimendi, pingendi // (sistema de transmisión de señales por medio del heliógrafo) heliográphia, ae f. Sin: ars signa heliógrapho mittendi, transmittendi; heliographicorum signorum ars. helenismo: hellenismus, i m. Sin: verbum (-i n) ex graeco translatum. heliógrafo: heliógraphum, i n; heliográphium, ii n. helarse: (congelarse) glaciari. Sin: congelari // (ponerse una persona o cosa sumamente fría o yerta) frigéscere. Sin: frígore astringi // (echarse a perder los vegetales por causa de la congelación) aduri. Sin: comburi; deuri. 518 hematopoiesis modynámice, es f. Sin: haemadynámica disciplina, doctrina, sciéntia. heliograma: heliogramma, ătis n. heliometría: heliométria sive -metrīa, ae f. hemadinamometría: haemadynamométria sive -metrīa, ae f. heliómetro: heliómetrum, i n. hemadinamómetro: haemadynamómetrum, i n. Sin: instrumentum sánguinis pressioni metiendae; instrumentum sánguinis préssui metiendo. helioscopia: helioscópia sive -scopīa, ae f. helioscopio: helioscópium, ii n. helióstato: instrumentum heliostáticum. hemadromógrafo: haemadromógraphum, i n. helioterapia: heliotherapīa, ae f. Sin: heliotherapéutica, ae f; heliotherapéutice, es f.; heliotherapéutica curátio; solaris curátio; curátio solis calore adhíbito. hemalopía: haemalópia sive -lopīa, ae f . Sin: haemalópsia sive -lopsīa, ae f. hemartrosis: haemarthrosis, -is f. heliotipia: heliotýpia sive -typīa, ae f. Sin: heliotýpica ars; ars colores luce solari imprimendi. hematemesis: haematémesis, -is f. Sin: sánguinis (vel sanguíneus) vómitus (-us m); sánguinis (vel sanguínea) vomítio (-onis f). heliotrópico: heliotrópicus, a, um. hemático: haemáticus, a, um. Sin: sanguíneus; sánguinis (gen). heliotropismo: heliotropismus, i m. heliotropo: (girasol) v. esta voz // (ágata de color verde oscuro) heliotrópion vel heliotrópium, ii n. helipuerto: portus helicoptéricus. Sin: aëroportus helicopterorum. helminto: helmins, hélminthos f. Sin: vermis, is m; lumbrīcus, i m. helmintología: helminthológia sive logīa, ae f. Sin: vérmium descríptio. hematíe: ruber sánguinis glóbulus. hematofobia: haematophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: sánguinis horror, pavor, terror. hematógeno: (adj, que produce sangre) haematógenus, a, um. Sin: haemotopoiéticus; sánguinem génerans vel gignens // (producido en la sangre) in sánguine effectus // (derivado de la sangre) e (vel a) sánguine ortus. helmintológico: helminthológicus, a, um. hematología: haematológia sive -logīa, ae f. Sin: de sánguine doctrina; de sánguinis natura disciplina. helmintólogo: helminthólogus, i m. hematoma: haematoma, ătis n. hemadinámica: haemadynámica vel haemodynámica, ae f; haemadynámice vel hae- hematopoiesis: (formación o producción de sangre) haematopoiēsis, -is f. Sin: sánguinis 519 hematopoyético generátio // (hematosis) v. esta voz. hemisférico: hemispháericus, a, um. hematopoyético: haematopoiéticus, a, um. hemisferio: hemispháerium, ii n; hemisphaera, ae f. Sin: semiorbis, is m; círculi, orum mpl. Uso: - septentrional, círculi qui ad septemtriones vergunt. hematosis: haematosis, -is f. hematuria: aematúria sive -turīa, ae f. Sin: sanguíneae urinae emíssio vel eiéctio. hemistiquio: hemistíchium, ii n. Sin: dimidiatus versus (-us m). ¡heme aquí!: en adsum! hemofilia: haemophília sive -philīa, ae f. hemeralopía: hemeralópia sive -lopīa. Sin: hemeralópsia sive -lopsīa, ae f. hemeroteca: hemerotheca, ae f. Sin: ephemerotheca; ephemeridotheca. hemiciclo: (semicírculo) v. esta voz // (salón de forma circular, con gradas) hemicýclium, ii n. Sin: semicircularis vel semicirculata sedes; semicirculare (vel semicirculatum, vel lunatum) auditórium. hemicránea: hemicránia sive -cranīa, ae f; hemicránium, ii n. hemiope: hémiops, opis. Sin: hemiópiā (vel hemiópsiā) laborans. hemiopía: hemiópia sive -opīa, ae f. Sin: hemiópsia sive -opsīa, ae f. Sin: semicáecitas, atis f; dimidiata rerum vísio. hemiópico: ad hemiópiam (vel ad hemiópsiam) pértinens. hemiplejía o hemiplejia: hemiplégia sive -plegīa, ae f. Sin: hemipléxia sive plexīa, ae f; dimidiata parálysis; dimidiata apoplexis vel apopléxia; dimidiata nervorum resolútio. hemipléjico: (concerniente o relativo a la hemiplejía) ad hemiplégiam (vel ad hemipléxiam) áttinens // (que padece hemiplejía) hemiplégiā laborans vel affectus. hemoftalmia: haemophthálmia sive -phthalmīa, ae f. hemoglobina: haemoglobinum, i n; haemoglobina, ae f. hemólisis: haemólysis, -is f. Sin: sánguinis solútio. hemoptísico: haemoptóicus vel haemoptýicus, a, um. Sin: haemophthísicus; sánguinem éxscreans vel vomens; haemóptysi laborans; sánguine, tabe corrupto, laborans. hemoptisis: haemóptysis sive -moptysis, is f. Sin: haemóptois, ĭdis f; sánguinis vómitus (-us m) sive vomítio; sánguinis exsecrátio, exspuítio, eiéctio. hemorragia: haemorrhágia sive -rhagīa, ae f. Sin: sánguinis fluxus (-us m), flúxio, flúctio, effúsio, proflúvium. Uso: detener la -, haemorrhágiam sístere. hemorroide: haemórrhois, ĭdis f; haemorrhóida, ae f. Sin: inflátio venarum. hemostasia o hemostasis: haemóstasis, -is f. Sin: sanguinationis remédium; medicina haemorrhágiam sistens. hemostático: adj haemostáticus, a, um // sust haemostáticum remédium vel medicamen- 520 herejía tum. hemoteca: haemotheca, ae f. Sin: sánguinis custódia. hemotoxia: sánguinis corrúptio. henificadora: máquina -, feniversórium, ii n. Sin: máchina versífena. henil: tugúrium faenile. hepático: (que padece del hígado) hepatiárius, a, um. Sin: iecinerosus, iecinorosus; iecorosus; iecoralis; iecoríticus // (relativo al hígado) hepáticus, a, um. Sin: hepatiárius; hepatárius; ad hepar (-ătis n) áttinens. hepatitis: hepatitis, ĭdis f. Sin: hepatopathīa; morbus hepatárius vel hepatiárius; hépatis morbus; morbus iecínoris; iécoris inflammátio. heptacordo: (instrumento músico de siete cuerdas) heptachordum, i n; heptachordus vel heptachordos, i m. heptaedro: heptahedron vel heptahedrum, i n. heptágono: adj heptagōnus, a, um // sust heptagōnon vel heptagōnum, i n. heptodo: hépthodos vel hépthodus, i f. heráldica: heráldica, ae f. Sin: ars heráldica; stémmatum rátio. heráldico: heráldicus, a, um. herbario: (relativo a las hierbas) herbárius, a, um. Sin: ad herbas spectans // (botánico) herbárius, ii m // (colección de plantas secas para el estudio) herbárium, ii n. Sin: botánicum, i n. herbicida: herbicīdum, i n. Sin: herbicidale, is n; venenum herbicidale; venenum herbarum delétile; medicamentum herbis internecīvum. herbolario: (el que se dedica a recoger hierbas para venderlas) herbarum medicarum collector (-oris m) // (el que vende hierbas medicinales) herbárius, ii m. Sin: herbarum vénditor; herbarum medicarum vénditor // (tienda donde se venden hierbas medicinales) herbária, ae f. Sin: herbária taberna; herbarum medicarum taberna // (herbario, colección de plantas) herbarum medicarum colléctio. herboristería, v. herbolario (tienda). herboso: hérbidus, a, um. herciano: hertzianus vel hertianus, a, um. Sin: electromagnéticus. Uso: onda -, hertiana vel electromagnética unda. hercio: hertziana vel hertiana mensura. Sin: crebritatis mensura. heredero: heres, edis mf. Uso: - principal, primus heres; - testamentario, heres ex testamento; - universal, heres ex asse; heres bonorum ómnium; - del trono, régiae potestatis heres; rex destinatus // ser - de alguno, heredem esse álicui vel alicúius; dejar a uno - de algo, áliquid hereditate relínquere álicui; nombrar a uno - en el testamento, áliquem heredem institúere, scríbere, nuncupare, fácere. hereje: adj haeréticus, a, um. Sin: alienus a sincera religionis doctrina // sust (homo) haeréticus, i m. herejía: (doctrina condenada por la Iglesia) háeresis, -is (ac -im, abl -i) f. Sin: fídei cathólicae error; opínio a vera religione 521 herencia aberrans; díssidens de religione opínio; falsa in fide opínio // (fig, opinión absurda) prava opínio. Sin: gravis error. hermenéutico: hermenéuticus, a, um. Sin: qui (quae, quod) ad artem interpretandi pértinet. herencia: heréditas, atis f. Uso: - cultural mundial, culturalis heréditas mundana; entregar algo por -, áliquid hereditate trádere. herméticamente: hermétice. Sin: arte, arcte; obsignate. Uso: cerrar -, artíssime cláudere. hermafrodismo o hermafroditismo: hermaphrodismus, i m; hermaphroditismus. hermafrodita: hermaphrodītus, i m. Sin: sémimas (-aris m). hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: mónacha, ae f; virgo, gĭnis f; virgo sacrata; soror sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infirmária; - Misioneras de la Sagrada Familia, Sorores Missionáriae a Sancta Família. hermanamiento: gemellógia sive -logīa, ae f. Sin: gemellaris coniúnctio. hermanar: fraterno vínculo coniúngere. Sin: fraterna necessitúdine (vel caritate) coniúngere; amicítiā coniúngere. hermanarse: amicítiā inter se coniungi. Sin: fraterno amore se coniúngere; - con uno, se cum áliquo (vel álicui) coniúngere. hermandad: (parentesco entre dos hermanos) germánitas, atis f // (fig, amistad íntima; unión de voluntades) fraterna necessitudo (-dĭnis f) // (cofradía) v. esta voz. hermano: frater, tris m. Uso: - siameses, fratres gémini siamenses // (religioso) frater, tris m. Uso: - clérigo, frater cléricus; - lego, frater laicus. hermenéutica: hermenéutica, ae f; hermenéutice, es f. Sin: hermenéutica disciplina, ars; interpretandi vel explanandi rátio. hermético: (perfectamente cerrado) herméticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; artíssime clausus // (fig, impenetrable, cerrado) herméticus. Sin: obscurus; abscónditus. Uso: discurso -, orátio hermética; literatura -, litteratura hermética. hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscúritas. hernia: hérnia, ae f. Uso: - abdominal, v. enterocele; - estrangulada, hérnia implícita; de corazón, v. cardiocele. herniario: hernialis, e. hernioso: herniosus, a, um. herniotomía: herniotómia sive -tomīa, ae f. Sin: hérniae séctio. heroicamente: fortíssime. Sin: fortíssimo ánimo; herōum more; ut herōas (vel herōës) decet. heroico: (propio de héroe) heróicus, a, um. Sin: fortíssimus; fortis ac strénuus. Uso: acción, empresa -, res praeclare gesta; forte factum; fácinus praeclaríssimum; en pl también heróica, orum npl; madres -, heróicae matres // (mítico) heróicus, a, um. Uso: personajes -, heróicae personae; tiempos -, heróica témpora; aetates heróicae; a la -, heróice // (épico) heróicus, a, um. Sin: herōus; épicus. Uso: poesia -, heróicum carmen; poema -, poëma épicum; herōum carmen; verso -, versus heróicus // (muy poderoso y eficaz) praesentíssimus, a, um. Uso: medicamento -, 522 heterogéneo remédium vel medicamentum praesentíssimum. herrero: ferrífaber, bri m. Sin: faber ferrárius. eroicómico: heróico-cómicus, a, um. Sin: et heróicus et cómicus. Uso: poesía -, heróicum carmen in ridículum versum; poema -, heróicum poëma cómice compósitum. hertz, v. hercio. heroína: (estupefaciente) heroīnum, i n; heroīna, ae f. Sin: medicamentum heroīnum. Uso: tráfico de -, heroini commércium // (de la mitología, semidiosa) herōis, ĭdis f (ac sing -ǐda, ac pl -ǐdas) // (mujer de gran heroísmo) fortíssima fémina. Sin: virago, gĭnis f // (fig, mujer protagonista de una obra literaria) prior (entre dos) vel prima (entre más de dos) persona. hertziano, v. herciano. hervidor: fervefactórium, ii n. Sin: fervefactor (apparatus); caccábulus fervefáciens. hervor: exaestuátio, onis f. Sin: fervor; aestus, us m; ardor. Herzegovina: Herzegovīna, ae f. Sin: Herzegóvia; Arcegovīna. Uso: de -, herzegovīnus, a, um; herzegoviensis, e; arcegovinensis. hetairismo: hetaerismus, i m. heroísmo: heroīsmus, i m. Sin: heroícitas; virtus heróica; heróica vis; singularis virtus; incredíbilis ánimi fortitudo vel magnitudo (-dĭnis f). Uso: - cotidiano, rerum cotidianarum heróica virtus. heteróclito: abnormis vel enormis, e. Sin: exlex, ēgis mf. herpe o herpes: herpes, -ētis vel -ĕtis m. Sin: ulcus (-cĕris n) serpens. heterodina o heterodino: heterodýnamis, -is f. herpético: herpéticus, a, um. heterodoxia: heterodóxia sive -doxīa, ae f. herpetología: herpetológia sive -logīa, ae f. Sin: de serpéntibus doctrina; serpéntium descríptio vel stúdium. heterodoxo: heterodoxus, a, um. herrada: (cubo de madera) álveus, i m. Sin: lacus, us m. herrador: faber (-bri m) ferrárius. Sin: faber ferrárius iumentis calceandis. heterocigoto: heteroxygotum, i n. heteroftalmía: heterophthálmia sive -phthalmīa, ae f. heteroftalmo: heterophthalmus, a, um. heterogameto: anisogames, ētis f. heterogeneidad: heterogenéitas, atis f. Sin: dissimilitudo; géneris divérsitas; genus diversum; natura diversa. herradura: férrea sólea. herramienta: ferramentum, i n. herrería: (taller) officina ferrária // (tienda) taberna ferrária. heterogéneo: heterogéneus, a, um. Sin: dissímilis vel absímilis, e; diversi géneris. 523 heterogenia heterogenia: heterogénesis, -is f. Sin: diversa génesis. heteromorfismo: heteromorphismus, i m. Sin: facultas diversas suscipiendi formas. heteromorfo: heteromorphus, a, um. Sin: diversas suscípiens formas. hiades: hýades, um fpl. Sin: hýades stellae. hialino: adj hyálinus, a, um. Sin: vítreus; vitréolus; pellúcidus; translúcidus. Uso: cuarzo -, hyálinum, i n. hialita: hyalītes, ae m. hialitis: hyalitis, ĭdis f. heteronomía: heteronómia sive -nomīa, ae f. heterónomo: heterónomus, i m. heterotaxia: heterotaxis, -is f. hético: hécticus, a, um. Uso: fiebre -, héctica febris. hialografía: (arte de grabar el cristal) hyalográphia sive -graphīa, ae f. Sin: hyalográphica ars; ars pingendi vitrum vel crystallum // (pintura sobre placa de vidrio o cristal) pictura in vitro vel in crystallo. Sin: pictum vitrum vel crystallum. hialógrafo: hyalógraphum, i n. heurística: heurística, ae f. Sin: heurística rátio vel disciplina. heurístico: heurísticus, a, um. Sin: heurísticae (gen); ad heurísticam áttinens. hexadecimal (Inform): hexadecimalis, e. Sin: sedecimalis, e. hialoideo: vitro vel crystallo símilis, e. hialoides: hyalóides, is m. Sin: hyálina (vel translúcida) óculi membrana vel membránula. hialotecnia: ars vitrária. Sin: ars vitra faciendi. hexaedro: hexahedron vel hexahedrum, i n. hexagonal: hexagonalis, e; exagónius, a, um. Sin: sexángulus. hexágono: hexagōnum, i n; hexagónium, ii n. Sin: sexángulum. Uso: figura de un -, sexángula figura. hexástilo: hexastylos, on; hexastylus, a, um. Sin: senas habens columnas; senis ornatus columnis. Uso: pórtico -, pórticus (-us f) hexastylos vel hexastyla, senas habens columnas, senis ornata columnis. hez: faex, faecis f (en sentido propio y figurado). Uso: - del pueblo, faex pópuli; - de la sociedad, sordidíssimi hómines. hialurgia: hyalúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: ars conficiendi vitrum; ars conflandi crystallum; ars vitri vel crystalli conficiendi, conflandi. hialúrgico: hyalúrgicus, a, um. Sin: ad hyalúrgiam spectans. hiato: hiatus, us m. Sin: (duarum) vocálium concursus (-us m). hibernación: (estado letárgico) veternus, i m. Sin: lethargus; sopor hibernus // (método terapéutico) temperaturae (córporis) deminútio artificiosa. Uso: someter a -, (aegrorum) córpora frígore durare. hibisco, v. malvavisco. 524 hidrodinámico hibridación: hybridátio, onis f. Sin: hybridisátio; génerum mixtura. peritus. hidria: hýdria, ae f. Sin: sítula; hama. hibridismo: hybridismus, i m. Sin: genus (-nĕris n) mixtum. híbrido: hybrídicus, a, um. Sin: ex diverso génere natus. Uso: nombre -, nomen hybrídicum. hidalgo: adj nóbilis, e // sust vir (homo) claro génere; vir illustri sánguine vel stirpe. hidrargirismo: hydrargyrismus, i m. Sin: hydrargyrōsis, is; mercurialismus; aegritudo ex mercúrio; morbus ex hydrárgyro. hidrargirio o hidrargiro: hydrárgyrus, i m. Sin: argentum vivum. hidrarto: hydrarthrum vel hydrarthron, i n. Sin: artus hydrópicus. hidrartrosis: hydrarthrōsis, is f. Sin: arthrosis hydrópica. hídrico: hýdricus, a, um. Sin: aquae vel aquarum (gen). hidroácido: ácidum hydrogénii. hidroavión: hydroplanum, i n. Sin: hydroaëroplanum; hydrovelívolum; volátilis navis, volátile navígium. Uso: - torpedero, hydroplanum siluros mittens; hydroplanum ad ignívoma missília iactanda aptum. hidrobiología: hydrobiológia sive -logīa, ae f. hidrobiológico: hydrobiológicus, a, um. hidrocarbonato: hydrocarbonatum, i n. hidrocarburo: hydrocarburum, i n. Sin: hydrocarbóneum; hydrogenanthrax, acis m. hidrocefalia: hydrocephalaea, ae f. Sin: hydrocephálica afféctio; hydrocephálicus morbus. hidratación: hydratátio, onis f. hidratar: (combinar un cuerpo con el agua) hydratare. Sin: aquā temperare; hydratum fácere, effícere, gígnere, elaborare. hidrocéfalo: hydrocéphalus vel hydrocephálicus, a, um. Sin: hydrocephalaeā affectus; ad hydrocephalaeam pértinens. hidrato: hydratum, i n. hidrocele: hydrocēle, es f. hidráulica: (parte de la mecánica, que estudia el equilibrio y el movimiento de los fluidos) hydráulica, ae f. Sin: hydráulica doctrina, disciplina, sciéntia // (arte de conducir, contener, elevar y aprovechar las aguas corrientes) hydráulica, ae f. Sin: ars (artis f) hydráulica. hidráulico: adj hydráulicus, a, um // (persona que se dedica a la hidráulica) hydráulicus, i m. Sin: aquárius; artis hydráulicae hidroclorato: hydrochloratum, i n. hidroclórico: hydrochlóricus, a, um. hidrodinámica: hydrodynámica, ae f; hydrodynámice, es f. Sin: sciéntia hydrodynámica; doctrina de aquarum mótibus; disciplina aquarum metiendis mótibus. hidrodinámico: hydrodynámicus, a, um. 525 hidroeléctrico hidrogenar: hydrógeno vel hydrogénio temperare. hidroeléctrico: hydroëléctricus, a, um. hidroelectrización: hydroëlectrizatio, onis f. hidrófilo: hydróphilus, a, um. Sin: bíbulus. hidrógeno: hydrógenum, i n; hydrogénium, ii n. Uso: - pesado, hydrogénium ponderosum; bomba de -, bomba hydrogénica. hidrofitografía: hydrophytográphia sive -graphīa, ae f. Sin: aquaticarum vel aquigenarum plantarum descríptio; descríptio plantarum in aqua vivéntium. hidrogeología: hydrogeológia sive -logīa, ae f. hidrognosia: hydrognósia sive -gnosīa, ae f. hidrofobia: (horror al agua y en general a los líquidos) hydrophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: phobodipsos, i f; aquae formido (-dĭnis f) vel pavor (-oris m); táedium potūs; aquae potūsque omnis ódium // (rabia) rabies, ēi f. hidrófobo: (adj, que tiene horror al agua) hydróphobus vel hydrophóbicus, a, um. Sin: aquífugax (-acis); aquífugus; aquae horrore (pavore, terrore, metu, timore, táedio, ódio) oppressus vel cruciatus. Uso: ser -, aquae horrore vel táedio ópprimi, cruciari; (morbi causā) aquam horrere, abhorrere, pavéscere, expavéscere, timere, odisse, aversari // (rabioso) rabiosus vel rábidus, a, um. Uso: perro -, canis rábidus; ser - (rabioso), rabiosum vel rábidum esse; volverse - (rabioso), rabiosum vel rábidum fíeri. hidrófono: hydróphonum sive hydrophōnum, i n; hydrophónium, ii n. hidrografía: hydrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: aquarum descríptio; aquarum vel de aquis doctrina, disciplina, sciéntia. hidrográfico: hydrográphicus, a, um. Sin: aquarum (gen). hidrógrafo: hydrógraphus, i m. hidrohemia: hydroháemia sive -haemīa, ae f. hidrólisis o hidrolisis: hydrólisis, -is f. Sin: solútio per aquam. hidrolita: pulvis (-vĕris m) hydrolíthinus. hidrolítico: hydrolýticus, a, um. Sin: ad hydrólysin áttinens. hidrología: hydrológia sive -logīa, ae f. Sin: aquarum vel de aquis doctrina, disciplina, sciéntia. hidróforo: hydróphorus, a, um. hidrofosfato: hydrophosphatum, i n. hidroftalmia: hydrophthálmia sive -phthalmīa, ae f. Uso: el que padece -, hydrophthalmus, i m. hidrófugo: hydrófugus, a, um. Sin: hydroëxpulsórius; umores súpprimens; qui (quae, quod) umores súpprimit. hidrológico: hydrológicus, a, um. Sin: ad hydrológiam spectans. hidrólogo: adj hydrólogus, a, um // sust hydrólogus, i m. Sin: hydrológiae peritus, cultor, studiosus. hidromancia o hidromancía: hydromantīa, ae f. Sin: divinátio ex aqua. 526 hieráticamente hidromanía: hydrománia sive -manīa, ae f. speculatórium; instrumentum. hidromántico: hydrománticus, a, um. Sin: ad hydromantīam (ad divinationem ex aqua) pértinens. hidromecánico: hydromechánicus, a, um. speculatórium aquarum hidrosfera: hydrosphaera, ae f. Sin: aquarum globus; líquidum terrae involūcrum. hidroski: oblongae sóleae aquátiles. Sin: soleáriae ássulae aquátiles. hidromel o hidromiel: hydrómeli, ĭtis n; hýdromel, ellis n. Sin: mulsum; aqua mulsa. hidrómetra: hydrometra, ae m; hydrometres, ae m. Sin: hydrométriae cultor, peritus, studiosus. hidrometría: hydrométria sive -metrīa, ae f. Sin: aquae metiendae doctrina, disciplina, sciéntia, ars. hidrométrico: hydrométricus, a, um. Sin: ad hydrométriam áttinens. hidrómetro: hydrómetrum, i n. Sin: aquae metiendae index (-dĭcis mf); aquae libramenti index. hidrosoluble: hydrosolúbilis, e. Sin: in aqua solúbilis. hidrostática: hydrostática, ae f; hydrostátice, es f. Sin: hydrostática disciplina, sciéntia, ars; de liquorum (vel umorum) libramento doctrina. hidrostáticamente: hydrostátice. Sin: secundum hydrostáticam vel hydrostáticen. hidrostático: hydrostáticus, a, um. Sin: ad hydrostáticam spectans. hidrotecnia: hydrotéchnica, ae f. Sin: hydráulica doctrina, ars; hydráulicae artis disciplina. hidrometrógrafo: hydrometrógraphum, i n. hidroterapia: hydrotherapīa, ae f. Sin: de aquarum curatione ars, disciplina; curátio aqualis; aquarum curationes. hidroneumático: hydropneumáticus, a, um. hidropesía: hydrópisis, is f. Sin: hydropismus; hydrops, ōpis (ac -em, vel -en, vel -a) m. hidroterápico: hydrotherápicus vel hydrotherapéuticus, a, um. hidrópico: adj hydrópicus, a, um. Sin: hydrópisi laborans vel affectus // sust hydrópicus, i m. Sin: qui hydrōpe laborat. hidrotermal: hydrothermalis, e. hidroplano: hydroplanum, i n. Sin: navígium volátile; volátilis (vel volans, vel alígera) navis. hiedra: hédera, ae f. hidroscopia: hydroscópia sive -scopīa, ae f. hidróxido: hydróxydum, i n. hiena: hyaena, ae f. hieráticamente: hierátice. Sin: gráviter; sollemniter; hierático hábitu, incessu, more. hidroscopio: hydroscópium, ii n. Sin: maris 527 hierático hierático: hieráticus, a, um // fig gravis; sollemnis. higiénicamente: hygiénice. Sin: salúbriter; salutáriter; secundum normas hygiénicas. hierba: herba, ae f. Uso: - aromáticas, herbae aromáticae; herbae suavis odoris; mala -, herba mala, nociva, damnosa; fig homo malus; - medicinal, herba salutífera; infusión de - medicinales, aqua herbis salutíferis medicata. higiénico: hygiénicus, a, um. Sin: saluber vel salubris; salutaris; emundatus vel mundatus. hierro: ferrum, i n. Uso: - batido o forjado, ferrum procusum; obrero que trabaja el hierro, ferrariárius, ii m. higienista: hygienista, ae m. Sin: valetúdini déditus; salubritatis studiosus vel cultor. higo: ficus, -us vel -i f. Uso: - chumbo, ficus índicus; - seco, cárica, ae f; ficus árida; en pl también cáuneae, arum f // (fig, no dársele a uno un -) flocci áliquid fácere // (excrecencia alrededor del ano) verrúcula, ae f. hietometría, v. pluviometría. higrógrafo: hygrógraphum, i n. hietómetro, v. pluviómetro. higrología: hygrológia sive -logīa, ae f. high fidelity: summa vel máxima accuratione confectus, a, um. higrológico: hygrológicus, a, um. high life: lautítia, ae f. Sin: élegans vita; lauta vivendi rátio. higrólogo: hygrólogus, i m. Sin: hygrológiae peritus, cultor, studiosus. high school: americanum lycaeum. Sin: provéctior (vel progréssior, vel superior) schola. higrometría: hygrométria sive -metrīa, ae f. Sin: doctrina, disciplina, sciéntia de áëris umore; rátio áëris metiendo umori; umiditatis mensura. higiene: (parte de la medicina) hygiēne, es f. Sin: hygiénica doctrina; valetúdinis tuendae sciéntia vel ars; sanitatis stúdium // (conjunto de reglas y prácticas relativas al mantenimiento de la salud) hygiēne, es f. Sin: res hygiénica vel sanitária. Uso: - mental, hygiene mentalis; - pública, salus (-utis f) pública; reglas de -, hygiénica praecepta; reglas de - personal, praecepta de valetúdine tuenda // (limpieza, aseo personal) córporis mundíties (-ēi f) // (cuidado del cuerpo) córporis cura (-ae f). Uso: - de la boca, de los ojos, de la piel, hygiene oralis, ocularis, cutánea; cuidar la -, corpus curare; valetúdini servire // (limpieza, aseo de las viviendas) salúbritas, atis f. Uso: cuidar la - de la casa, domūs salubritatem tueri. higrométrico: hygrométricus, a, um. Sin: ad hygrométriam pértinens (relativo a la higrometría); ad hygrómetrum áttinens (relativo al higrómetro). higrómetro: hygrómetrum vel hygrómetron, i n. Sin: umiditatis index (-dĭcis mf); instrumentum áëris metiendo umori. higroscopia: hygroscopia sive -scopīa, ae f. Sin: umiditatis observátio. higroscópico: hygroscópicus, a, um. higroscopio: hygroscópium, ii n. 528 hincha higuera: arbor ficūs vel fici. Sin: arbor ficúlnea. hija: filia, ae f. Uso: Hijas de la caridad, Puellae a caritate; Hijas de María, Puellae Mariae Vírgini sacrae vel devotae; Puellae mariales; Hijas de María Auxiliadora, Fíliae Mariae Auxiliatricis. hijastro, tra: privignus, i m; privigna, ae f. hijo: fílius, ii m. Uso: - (= descendiente) de ladrón, rapácida vel rapácides, ae m; - del hombre (Cristo), Filius hóminis. hijuela: (pedazo de lienzo que cubre la hostia sobre la patena hasta el momento del ofertorio) pállula, ae f. Sin: anímula, ae f. hilado: netus, us m. Sin: nema, ătis n; filamen, mĭnis n; filatum; nemen, mĭnis n, stamen, mĭnis n; subtemen, mĭnis n. hilador, ra: (persona) filator, oris m; filatrix vel netrix, icis f. Sin: filíficus m; filífica f ; qui, quae stámina (lanam, linum, etc.) net; sericárius (- de seda); laníficus (- de lana); liníficus (- de lino) // hiladora (máquina usada para hilar) máchina netória. // (lugar donde se hila) v. hilandería. hilo: filum, i n. Uso: - eléctrico, filum eléctricum; funículus eléctricus; ahéneum vel aéneum filum eléctridem ferens; - metálico, filum metállicum; - telefónico, filum telephónicum; del otro extremo del -, ex áltero ahéneo extremo filo; - de algodón, gossýpii vel xýlini filum; - de caña de pescar, línea, ae f; - de la corriente eléctrica, filum fluenti eléctrici; - de lana, lanae vel láneum filum; - de lino, lini vel línteum filum; - de nailon, filum nailónicum; - de seda, filum bombýcinum; sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy delgado y sutil de un líquido) filum, i n. Uso: - de agua, filum profluentis aquae // (continuación o serie del discurso) orationis filum. Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor de la presente reflexión, harum cogitationum propósitum; cortar el - del discurso, orationem praecídere; perder el -, a propósito defléctere; longe a propósito deflectere; lóngius abire; retomemos el -, ad propósitum revertamur; ad id revertamur, unde devértimus; ad id redeamus, unde digressi sumus; según el conductor, secundum directórias normas // fig, pender de un -, tenui filo pendere; ádmodum ténui filo suspensum esse. hilozoísmo: hylozoīsmus, i m. hilandera: filifícii operária. Sin: filandária. hilandería: (arte de hilar) stámina nendi ars // (fábrica de hilados) filifícium, ii n. Sin: filanda, ae f ; stáminum officina; officina in qua stámina nentur; filis deducendis officina; deducendo stámini officina. Uso: - de lana, lanifícium, officina lanária; - de lino, officina linteária vel linária; - de seda, officina sericária vel bombýcina; sericorum vel bombycinorum officina; dueño de una -, filifícii dóminus. hilandero: (persona que tiene por oficio hilar) filifícii operárius. Sin: filandárius, ii m himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cánticum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacional, hymnus internationalis; communis natiónibus hymnus; - nacional, cánticum nationale; nationis carmen; pátrium hymnum; cantar (en conjunto) el - nacional, pátrium hymnum concínere; nationis carmen decantare. hincha: (partidario entusiasta de un equipo deportivo) thyphosus, i m. Sin: áestuans, antis m; aestuosus spectator; qui aestuanti péctore vel corde ludum (vel ludos) spectat; cuiusdam manūs sectator vel ássecla. Uso: la muchedumbre de los -, fautorum multitudo; 529 hinchada ser un -, stúdiis ludi inflammari; ser - de un equipo, álicui manípulo (vel ágmini) lusório (vel álicui aciéi lusóriae) favere // fig assentator, oris m. Sin: fautor; favens. Sin: transgréssio; verborum transgréssio vel traiéctio. hinchada: thyphosorum (vel aestuántium) turba, multitudo, númerus. Sin: fautores; aestuosi, aestuosíssimi. hipérbole: hypérbole, es f. Sin: superlátio sive supralátio. hinchazón: tumor, oris m. Sin: tumíditas, atis f // (fig, vicio del estilo o lenguaje hinchado) tumor verborum. Hindostán: Hindostánia vel Hindustánia, ae f. Uso: de -, hindostanus vel hindustanus, a, um; natural de -, Hindostanus vel Hindustanus, i m. hindú: (indio) adj índicus, a, um; sust Indus, i m // (el que profesa el hinduismo) hinduísmi sectator. Sin: qui hinduísmum profitetur. hipérbola: hypérbola, ae f. hiperbólicamente: hyperbólice. Sin: superlatis verbis; praeter modum; ultra fidem; supra quam fíeri possit. hiperbólico: hyperbólicus, a, um. Sin: superlatus; veritatem excedens; nímius. Uso: expresiones -, superlata verba. hiperbóreo: hyperbóreus, a, um. hiperbulia: hyperbulia sive -bulīa, ae f. Sin: nímia voluntas; voluntatis excessus (-us m). hiperclorhidria: hyperchlorhydrīa, ae f. hinduismo: hinduísmus, i m. hiperclorhídrico: hyperchlorhýdricus, a, um. hiniesta, v. retama. hinojo: fenículum, i n. Sin: márathrum. hipercrítica: hypercriticismus, i m. Sin: immoderata crítica; censura severíssima, acérrima, nímia; iudícium severíssimum. hinterland: intérior régio vel terra. hipálage: hypállage, es f. hipalgesia: hypoalgésia, ae f; hypoálgesis, -is f. hiperacidez: nímia acíditas (-atis f). Sin: acritudo máxima. hipercrítico: adj hypercríticus, a, um. Sin: nimis severus; sevérior, severius // sust immoderatus críticus (-i m); nimis severus iudex (-dĭcis m). hiperdulía: hyperdulīa, ae f. hiperestesia: hyperaesthésia sive -sthesīa, ae f. Sin: nímia sensus (vel sénsuum) concitátio vel permótio. hiperácido: nimis ácidus, acer, acerbus. hiperacusia o hiperacusis: hyperacúsia sive -cusīa, ae f. Sin: nímius auditus (-us m); nímia audiendi facultas. hiperhemia: hyperháemia sive -haemīa, ae f. Sin: nimis sánguinis congestus (-us m); nímia sánguinis confluéntia. hipérbato o hipérbaton: hypérbaton, i n. 530 hipnotista hiperhidrosis: hyperhydrōsis, -is f. Sin: nímia sudátio; nímium sudoris proflúvium. hipertrofia: hypertróphia sive -trophīa, ae f. Sin: hypertróphiae morbus. hipermetría: hypermétria sive -metrīa, ae f. hipertrófico: hypertróphicus, a, um. Sin: hypertróphiā laborans vel affectus. hipermétrope: hypérmetrops, ǒpis; hypermetrópticus, a, um. Sin: hypermetropiā (sive hypermetrópsiā) laborans vel affectus. hipiatra: hippiatrus, i m. hipiatría: hippiatrīa, ae f. hipermetropía: hypermetropīa sive hypermetrópsia, ae f. hipermiope: hypermyops, ōpis. hypermyópiā laborans vel affectus. hipiátrica: hyppiátrica, ae f. Sin: hippiátrica ars (artis f). Sin: hipiátrico: hippiátricus, a, um. Sin: ad hippiátricam spectans. hipermiopía: hypermiópia sive -miopīa, ae f. hipernutrición: hypernutrítio, onis f. Sin: copiósior nutrítio. hiperplasia: hypérplasis, -is f; hyperplasīa, ae f. Sin: hypertróphia congénita. hipersensibilidad: hypersensibílitas, atis f. Sin: nímia sentiendi vis; natura nimis patíbilis. hipersensible: hypersensíbilis, e. Sin: tenérrimus; ánimo tenérrimo; qui facíllime commovetur. hipertensión: hyperténsio, onis f. Sin: frequéntior sánguinis fluxus (-us m); nímius sánguinis pressus (-us m). hipertenso: hypertensione laborans vel affectus. hipertexto (Inform): hypertextus, us m; v. hypertext. hípica: equitátio, onis f. hípico: híppicus, a, um. Sin: equárius (relativo a los caballos); equester, tris, tre; equinus (relativo a la hípica). Uso: concurso -, certamen equestre; cursus equorum; equíria, -ium vel -orum npl. hipismo: (conjunto de conocimientos relativos a la cría y educación del caballo) híppice, es f. Sin: equitátio; equitandi ars // (deporte hípico) equestres exercitationes, v. hípico (concurso). hipnosis: hypnōsis, -is f. Sin: somnus hypnóticus; sopor artificiose inductus. hipnoterapia: hypnotherapīa, ae f. hipnótico: hypnóticus, a, um. Sin: ad hypnosim pértinens // sust soporíferum (vel somníferum, vel somníficum) medicamentum. hipertiroidismo: hyperthyroidismus, i m. hipnotismo: hypnotismus, i m. Sin: ars (artis f) áliquem sopiendi vel soporandi; ars hipnótica sopiendi; rátio soporem hypnótice indicendi vel infundendi. hipertonía: hypertónia sive -tonīa, ae f. hipnotista: (persona que profesa el hipno- 531 hipnotizable tismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi peritus, cultor, studiosus // (persona que defiende el hipnotismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi fautor vel defensor // (persona que escribe sobre el hipnotismo) hipnotista, ae m. Sin: qui (vel quae) de hypnotismo scribit. hipnotizable: hypnotizábilis, e. Sin: sopíbilis, e; hypnótico artifício soporábilis; arte quadam sopíbilis. hipnotización: hypnotizátio, onis f. hipnotizador: hypnotizator, oris m. Sin: hypnotizans, antis; sómnifer, sopórifer; hypnotismi ártifex vel effector // fig fascinator, oris m. Sin: incantator; magnétizans, antis. hipnotizar: hypnotizare. Sin: sopire; hypnótice sopire; hypnótica arte sopire; hypnótico artifício áliquem sopire vel soporare // fig allícere; fascinare; rápere; visu fascinare. hipocentro: hypocentrum, i n. hipoclorhidria: hypochlorhýdria sive -rhydrīa, ae f. hipocondría: hypochondrīa, ae f. Sin: afféctio (-onis f) hypochondríaca; morbus hypocondríacus; melancholīa; melanchólicus umor; atra bilis (-is f). hipocondríaco: (concerniente o relativo a la hipocondría) hypochondríacus, a, um. Sin: melanchólicus; hypochondríaco morbo laborans vel affectus. hipocóndrico: (concerniente o relativo a los hipocondrios) hypochóndricus, a, um // (concerniente o relativo a la hipocondría) v. hipocondríaco. hipocondrio: hypochóndrium, ii n; hypochóndria, orum npl. hipocorístico: hypocorísticus, a, um. Uso: geminación -, geminátio hypocorística. hipoacidez, v. hipoclorhidria. hipoacusia: hypoacúsia sive -cusīa, ae f. Sin: auditūs debilitátio, hebetátio; debilitatus vel hebes auditus (-us m); hebes audiendi sensus (-us m). hipoalimentación: alitura non suffíciens. Sin: alimónia nimis módica; alimónium nimis módicum; victus vel cibus non sufficiens. hipobulia: hypobulīa, ae f. Sin: voluntatis imbecíllitas vel infírmitas. hipocresía: hypócrisis, is f. Sin: probitatis vel virtutis simulátio, dissimulátio; fucata virtutis spécies (-ēi f). hipócrita: hypócrita, ae m; hypócritus, i m. Sin: simulator, dissimulator; virtutis vel probitatis simulator; religionis simulator. hipodérmico: hypodérmicus, a, um. Sin: subcutáneus; intercus, ŭtis. hipodermis: hypoderma, ătis n. hipodermoclisis: hypodermoclysis, is f. hipocampo: hippocampus, i m. hipodromía: hippodrómia, ae f. hipocardia: hypocárdia, ae f. hipodrómico: hippodrómicus, a, um. hipocastanáceo: sust hippocástanum, i n. 532 hipotecario hipódromo: hippódromos vel hippódromus, i m. Sin: currículum; equorum stádium vel circus. hipófisis: hypóphysis, -is f. Sin: glándula pituitária vel pituitosa. hipogástrico: hypogástricus, a, um. Sin: ad hypogástrium áttinens. hipogastrio: hypogástrium, ii n. Sin: imus venter. hipogeo: (sepulcro subterráneo de los antiguos) hypogēum vel hypogaeum , i n // (capilla o edificio subterráneo) hypogēum, i n. Sin: subterráneum; crypta; locus sub terra excavatus. hipoglicemia o hipoglucemia: hypoglycháemia sive -chaemīa, ae f. hipogrifo: hyppogryphus vel hyppogryphos, i m. Sin: pégasus vel pégasos, i m. hipohidrosis: hypohydrōsis, -is f. Sin: módica sudátio; módica sudationis vis. hipoliposis: hypolipōsis, -is f. hipología: hippológia sive -logīa, ae f. Sin: de equis doctrina. hipomancia: hippomantīa, ae f. hipómanes: hippómanes, is n. hipopepsia: hypopépsia, ae f. hipopótamo: hippopótamus, i m. Sin: equus fluviátilis. hipóstasis: hypóstasis, -is f. Sin: substántia. hipostático: hypostáticus, a, um. hipotaxis: hypotaxis, is f. Sin: subordinátio, onis f. hipoteca: hypotheca, ae f. Sin: pignus, -ŏris sive -ĕris n. Uso: fincas rústicas libres de -, práedia soluta; fincas rústicas sujetas a -, práedia hypothecae obnóxia; dar como - un predio, pígnori vel hypothecae dare práedium; liberar una casa de -, absólvere domum ex pígnore; liberar una finca rústica de -, fundum álii obligatum liberare; recibir como - un predio, práedium pígnori accípere. hipotecable: pignerábilis vel pignorábilis, e Sin: ad pignerationem (vel ad pignorationem) aptus. hipotecado: pigneratus vel pignoratus, a, um. Sin: obligatus; pigneratícius vel pignoratícius; oppósitus; hypothecae datus. Uso: no -, solutus. hipotecar: (asegurar con hipoteca) pignerare vel pignerari; pignorare vel pignorari. Sin: pígnori dare vel oppónere áliquid; hypothecae dare // (someter a la hipoteca) obligare. Sin: pígnori obligare; hypothecā gravare; obligare áliquid hypothecae nómine. hipomántica: hippomántica, ae f. hipotecariamente: pígnoris iure. hipomántico: adj hippománticus, a, um. Sin: ad hippomantīam spectans // (persona que practica la hipomancia) hippománticus, i m. hipometropía: hypometropīa sive -trópia, ae f. Sin: hypometrópsia sive -tropsīa. hipotecario: hypothecárius, ii m. Sin: pigneratícius vel pignoratícius; ad pignus pértinens; ad hypothecam áttinens. Uso: acreedor -, hypothecárius (pigneratícius, vel pignoratícius) créditor. 533 hipotensión hipotensión: hypoténsio, onis f. Sin: hypotonīa; mínima pressura. plina, sciéntia; altitúdinis (vel altitúdinum) mensura. hipotenso: hypotoniā affectus. Sin: ex hypotonīa laborans. hipsométricamente: hypsométrice. hipsométrico: hypsométricus, a, um. Sin: ad hypsométriam (vel ad doctrinam de altitúdine metienda) spectans. hipotenusa: hypotenusa, ae f. hipotermia: hypothérmia, ae f. Sin: caloris deminútio (-onis f); caloris defectus (-us m). hipótesis: hypóthesis, is (ac -im) f. Sin: supposítio; coniectura; opínio; opinátio; fíctio; casus fictus; opinatus, us m. Uso: - fantástica, commentícium quiddam; vanas -, senténtiae commentíciae vel fútiles; enunciar una -, hypóthesim enuntiare; hacer una -, conícere; coniectare; fíngere; putare; hacer una acerca de algo, de áliqua re coniectare; coniecturam fácere de áliqua re; hacer una - a base de algo, coniecturam fácere ex áliqua re; coniecturam alicúius rei cápere ex (vel de) áliqua re; fundarse en una -, coniecturā niti; tu - es inadmisible, id quod assumis concedi nullo modo potest. hipotéticamente: hypothétice. Sin: condicionáliter; per hypóthesim; coniectura. Uso: expresado -, hypothétice elatus. hipotético: hypothéticus, a, um. Sin: condicionalis; coniectualis; coniecturalis; possíbilis; opinábilis (opinable), commentícius (imaginario), coniectus (fundado en hipótesis). hipotiposis: hypotypōsis, ĕos f. Sin: evidéntia; subiéctio sub aspectum vel sub óculos. hisopo: (planta) hyssopum, i n; hissopus, i f // (utensilio para asperjar con agua bendita) aspergillum, i n. hispanidad: (carácter genérico de todos los pueblos de lengua y cultura hispánica) hispánitas, atis f. Sin: hispanus mos (moris m) vel hábitus (-us m); hispánica consuetudo; hispánici vel Hispanorum mores // (conjunto de los pueblos hispanos) hispánicum impérium. hispanismo: (estudio de la cultura hispánica) hispanismus, i m // (palabra o giro españoles) hispánicum verbum; hispánica locútio. Hispano-Olivetti: Hispano-Olivettina, ae f. histerectomía: hysterectómia sive -tomīa, ae f. Sin: uterectómia; exstirpátio úteri. histeria: hystéria, ae f. Sin: hystérica pássio. histérico: (relativo al útero) ad úterum pértinens. Sin: úteri (gen) // (relativo al histerismo) hystéricus, a, um. Sin: furiosus. histerismo: hysterismus, i m. Sin: hystéricus furor (-oris m). hipotonía: hypotonīa, ae f. histeritis: hysterites, is f. Sin: vulvae inflammátio. hipotrofia: hypotróphia sive -trophīa, ae f. hipsometría: hypsométria sive -metrīa, ae f. Sin: altitúdinis metiendae doctrina, disci- histeroscopio: hysteroscópium, ii n. 534 hodómetro histología: histológia sive -logīa, ae f. Sin: de córporum contéxtibus doctrina, disciplina, sciéntia. historieta: historíola, ae f. Sin: narratiúncula; fabella. Uso: - gráfica, cómic, narratiúncula fumosa collustrata; fabella fumífera, fumífica, fumógina, fumogínea, fumolenta, nubeculata; nubeculatae imágines; nubeculatus libellus; - jocosa, iocosa historíola; narratiúncula faceta; ridícula fabella; libellus cómice depictus. histológico: histológicus, a, um. Sin: ad histológiam áttinens. historiografía: historiográphia sive -graphīa, ae f. histólogo: histólogus, i m. Sin: histológiae peritus vel studiosus. historiográfico: historiográphicus, a, um. histerotocotomia, v. histerotomía. histerotomía: hysterotómia sive -tomīa, ae f. Sin: úteri séctio. historiógrafo: historiógraphus, i m. histopatología: histopathológia sive -logīa, ae f. historia: história, ae f. Uso: - contemporánea, história contemporánea; - legendaria, história fabularis; - medieval, médii aevi história; - de las religiones, história religionum; - en verso, história númeris constricta; história vérsibus scripta. historiado: imagíneus, a, um. Sin: imagínibus distinctus, ornatus; picturis decoratus, exornatus. historiador: históricus, i m. Sin: rerum (vel rerum gestarum, vel historiarum) scriptor. Uso: - antiguo, históricus vetus vel antiquus; - moderno, históricus recentioris aetatis. historiar: (representar un suceso histórico o fabuloso en cuadros, estampas o tapices) imagínibus ornare vel distínguere. Sin: figuris decorare; picturis exornare. historicidad: historícitas, atis f. historiología: historiológia sive -logīa, ae f. historiosofía: historiosóphia sive -sophīa, ae f. Sin: stúdium principiorum históriae. Hitler: Adolfo Hítler, Adolfus Hítler(us). hitleriano: adj hitlerianus, a, um // sust Adolfi Hítler(i) fautor vel sectator. hitlerismo: hitlerismus vel hitlerianismus, i m. hobby: oblectátio, onis f. Sin: delicíolae, arum fpl; oblectamenta, orum npl; praeoptata subsiciva occupátio. hockey: pilamálleus, i m. Sin: alsulégia, ae f; ludus hoccéius; pilae malleique ludus; ludus pilae hastili vel hastā percussae. Uso: - en un campo de hierba, pilamálleus pratensis; sobre hielo, - sobre patines, pilamálleus super gláciem; alsulégia glacialis; jugador de - sobre hielo, alsulegiárius, ii m; partido de -, pilamállei certamen (-mĭnis n). historicismo: historicismus, i m. histórico: históricus, a, um. hodómetro: itíneris mensórius (vel mensória) index (-dĭcis mf). 535 hogar hogar: (sitio donde se enciende lumbre) focus vel fóculus, i m. Sin: caminus; lar, laris m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum sedere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m. Sin: domus (-us f); domicílium. Uso: - doméstico, lar familiaris; dejar el - doméstico, larem desérere; larem familiarem suum relínquere; volver al propio -, ad larem suum reverti vel redire. hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; focácia; focácium; focácius. hoja: (parte terminal de los vegetales) fólium, ii n // (pétalo) (floris) fólium, ii n // (cuchilla) lámina, ae f. Uso: - de navaja, nováculae lámina; - de afeitar, lámina (vel lamella, vel laméllula) rasória vel tonsória // (lámina delgada de metal, madera u otra materia) lámina, ae f. Sin: bráctea sive bráttea. Uso: - metálica, charta, ae f; - de plata, lámina argéntea; - de plomo, charta plúmbea; aplicar una - de oro a algo, brácteā áureā áliquid sublínere // (- de papel) página, ae f. Sin: charta; plágula; chartae plágula. Uso: volantes, volitantes páginae // - de puerta, valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris // fig, temblar como la - en el árbol, toto córpore trémere; totum trémere et horrere; no se mueve la - en el árbol sin la voluntad del Señor, ómnia Dei nutu ac potestate administrantur. verborum vel vocabulorum índicem volutare; - un libro, librum evólvere …; percúrrere libri páginas. ¡hola!: salve (vel salvete)! Sin: salvus vel salva sis! salvi vel salvae sitis!; ave vel avete! heus!, heus tu!; eho!, éhodum!; ohe! Holanda: Hollándia, ae f. Sin: Nederlándia. holandés: adj hollandus, a , um. Sin: nederlandus ; hollandiensis, nederlandiensis, nederlándicus // sust Hollandus, i m. Sin: Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Nederlandiensis, is m; Nederlándicus, i m // (idioma -) nederlándica vel hollándica lingua. Uso: hablar en -, nederlándice loqui. holgazán: homo deses (désidis), desidiosus, iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus. holocausto: (sacrificio religioso) holocaustum, i n. Sin: holocautoma, ătis n // (gran matanza de seres humanos) occídio, onis f. holocristalino: holocrystállinus, a, um. holoédrico: holohédricus, a, um. holoedro: holohedrum, i n. holofrástico: holophrásticus, a, um. hojalata: lámina vel lamella, -ae f (férrea). Sin: bráctea vel bráttea (férrea); férrea lámina stagno (vel stanno) obducta. holográfico: holográphicus, a, um. hojalatero: bracteárius, ii m. Sin: plumbárius, ii m; ártifex (-fĭcis m) plumbárius; stagnator vel stannator. hológrafo: adj hológraphus, a, um. Uso: testamento -, testamentum própria manu scriptum. hojaldre: artoláganus, i m. hombre: homo, mĭnis m; vir, viri m. Uso: armado, vir armatus; - blancos, hómines albi coloris vel albicolores; - estudioso, vir studiosus; - extraordinario, homo extraordiná- hojear: - un diccionario, léxicon evólvere, pervólvere, pervolutare, revólvere, versare; holografía: imago (-gĭnis f) holográphica. 536 homogéneamente rius; - fornido, membrudo, homo compacto et robusto córpore; - inútil, inútilis homo; jaranero, homo laeticulosus; - letrado, vir doctus vel litteratus; vir multis lítteris; - negros, nigritae, arum m; hómines nigri coloris vel atri coloris; - singular (excelente), homo (ingénio atque ánimo) singularis; - solitario, homo solus vel solitárius, segrex (-grĕgis) // - de bien, vir probus et ínteger; spectatae integritatis vir; - de Estado, vir rei públicae regendae scientíssimus; - de negocios, pragmatéuta, ae m; homo negotiosus; - de nieve, simulacrum nivale; - de paja, homo stramíneus; un pobre -, homo bessalis (vel besalis); baro (-onis m) insulsíssimus; homo trium caunearum; - que se ha levantado por sus propios esfuerzos, homo suo Marte elatus. hombrera: (adorno en la parte correspondiente al hombro) insigne umerale. homepage (Inform): página doméstica. homérico: homéricus, a, um. Sin: ad Homerum spectans. Uso: estilo -, stilus homéricus; cuestión -, quáestio homérica. homicida: homicida, ae m. Sin: interfector, oris m; interfectrix, icis f. Uso: - contratado, homicida conductícius. homilética: homilética, ae f. homilético: homiléticus, a, um. homilía: homília, ae f. Sin: praedicátio; cóntio sacra; sacra orátio, sermocinátio. Uso: cíclicas: de adviento, navideñas, cuaresmales, pascuales, pentecostales, homíliae cýclicae: adventuales, natalíciae, quadragesimales, paschales, pentecostales; radiada, homília radiophónica; hacer la -, homíliam habere vel proferre. hombría de bien, v. probidad. hombro: úmerus, i m . Uso: llevar algo a hombros, úmeris sublevatum áliquid véhere. homiliario: homiliárius, ii m; homiliárium, ii n. Sin: homiliarum liber vel volumen. homeogénesis: homoeogénesis, is f. homocromía: homochrómia sive -chromīa, ae f. homeografía: homoeográphia sive -graphīa, ae f. homocromático u homocromo: homochromáticus, a, um. homeógrafo: homoeógraphum, i n. homofilia: homophília sive -philīa, ae f. homeópata: médicus homoeopáthicus. Sin: homoeopathiae peritus; homoeopáthicae therapiae sectator; curationis homoeopáthicae fautor vel sectator. homofonía: (calidad de homófono) homophonia sive -phonīa, ae f. Sin: consonántia // (conjunto de voces o sonidos simultáneos que cantan al unísono) concentus, us m. homeopatía: homoeopathīa, ae f. Sin: homoeopáthica curandi rátio. homófono: homóphonus vel homophónicus, a, um. Sin: cónsonus, cónsonans; cóncinens; eiusdem vel unīus soni. homeopáticamente: homoeopáthice. homeopático: homoeopáthicus, a, um. homogéneamente: homogénea ratione. Sin: modo homogéneo; unā eademque naturā; pá- 537 homogeneidad riter. homúnculo: homullus, i m. homogeneidad: homogenéitas, atis f. Sin: cohaeréntia; congruéntia; pártium congruéntia, composítio; éadem (pártium) composítio; pártium inter se cohaeréntium concórdia, concínnitas; homogénea natura, rátio; idem genus (-nĕris n); eiusdem esse naturae; eandem naturam habere // fig affínitas; similitudo; analógia; congruéntia. Honduras: Hondúria, ae f; Hondurae, arum fpl. homogeneizar: homogéneum réddere, fácere, effícere. Sin: parem réddere; símilem réddere; eadem naturā ornare. Uso: alimento homogeneizado, alimentum homogéneum rédditum. homogéneo: homogéneus, a, um. Sin: cóngener, ĕris; eiusdem géneris; eiusdem naturae; eodem génere constans; cognatus; símilis. Uso: colores -, homogénei colores; moléculas -, moléculae homogéneae; sociedades -, societates homogéneae. hondureño: adj honduriensis, e; hondurianus, a, um // sust Honduriensis, is m; Hondurianus, i m. hongo: (vegetal) fungus, i m. Sin: myces, etis m (ac pl -etas); myceta, ae f. Uso: - atómico, fungus atómicus; - comestible, boletus, i m; venenoso, fungus venenosus // (sombrero) galerus durus vel rígidus. honorabilidad: honorabílitas, atis f. Sin: honestas; dígnitas; sanctimónia. honorable: honorábilis, e. Sin: honore dignus. homógrafo: homógraphus, a, um. Sin: iisdem lítteris scriptus. honorario: adj honorárius, a, um. Sin: ornamentárius. Uso: canónigo -, canónicus honorárius vel ornamentárius // (estipendio, remuneración) honorárium, ii n. Sin: salárium, ii n. homonimia: homonýmia sive -nymīa, ae f. hopa: (especie de vestidura) abolla, ae f. homónimo: homónymus, a, um. Sin: cognóminis, e; eiusdem nóminis; idem nomen habens; eodem nómine vel eadem appellatione (abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognómines urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo ipse) nómine appellatur. hora: hōra, ae f. Uso: un cuarto de -, quadrans, antis m; media -, semihora; semis indecl.; hora dimídia; dimídium horae spátium; tres cuartos de -, dodrans, antis m; - y media, sesquihora; media - después, semihora post; tres - después, tribus horis post; durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e; unā quaque horā; síngulis horis; in síngulas horas; por media -, per dimídiam horae partem; per semihoram; por un cuarto de -, per quadrantem horae; a las 6.15 de la mañana, hora sexta et quadrante ante merídiem (a. m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora séptima et dodrante; alrededor de las 8 de la tarde, círciter horam octavam postmeridianam vel post merídiem (p.m.); a las 16.30 del homosexual: adj homosexualis, e. Uso: inclinación -, inclinátio vel proclívitas homosexualis; reprimir la inclinación -, inclinationem homosexualem compéscere // sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; sodomita, ae m; vir homosexualis. homosexualidad: homosexuálitas, atis f. Sin: paedicátio; sodómia sive -domīa. 538 horca martes, diei Martis hora sexta décima et dimídia; a las 12, meridiano témpore; hora duodécima; media - antes de medianoche, semihora ante mediam noctem // horas canónicas, horae canónicae; - legal, hora legítima; hora lege statuta; - local, hora loci própria; loci tempus; tempus locale; - pico, - punta, tempus vel hora máximae frequéntiae; - semanales, horae hebdomadales; - solar, hora solaris; servicio por -, horale ministérium; a la - convenida, compósitā horā; - de clase, hora institutória; indicar la -, horam indicare; pagar por -, horalem mercedem dare; preguntar la -, horam interrogare vel inquírere. quíndecim minutis. Son las 8.50: Est hora octava et quinquaginta minuta (vel minutae); est hora octava cum quinquaginta minutis; est hora octava et minuta quinquagésima. Son las 9 menos diez: Est hora nona demptis decem minutis. Son las 8.55: Est hora octava et quinquaginta quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinquaginta quinque minutis. Son las 9 menos 5: est hora nona demptis quinque minutis. Faltan 5 minutos para las 9, quinque minuta (vel minutae) ad horam nonam desunt. ¿Qué - es?, quota hora est?, quota est hora? He aquí un modelo de respuestas para el lapso de una hora, de 8 a 9 a. m. Son las 8: Est hora octava (a.m. = ante merídiem). Son las 8.05: Est hora octava et quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinque minutis; est hora octava et minuta quinta. Son las 8.15: Est hora octava cum quadrante; est hora octava et quíndecim minuta (vel minutae); est hora octava cum quíndecim minutis; est hora octava et minuta quinta décima. Son las 8.30: Est hora octava et dimidia; est hora octava cum dimidio; est hora octava semis; est hora octava et triginta minuta (vel minutae); est hora octava cum triginta minutis; est hora octava et minuta tricésima. Son las 8.35: Est hora octava et triginta quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum triginta quinque minutis; est hora octava et minuta tricésima quinta. Son las 9 menos 25: Est hora nona demptis viginti quinque minutis. Son las 8.45: Est hora octava cum dodrante; est hora octava et quadraginta quinque minuta; est hora octava cum quadraginta quinque minutis; est hora octava et minuta quadragésima quinta. Son las 9 menos cuarto: Est hora nona dempto quadrante; est hora nona demptis Se puede contestar abreviando; por ej., para las 8.05: octava et quinque; octava cum quinque, octava et quinta. horadación: terebrátio, onis f. horadado: terebratus vel perterebratus, a, um. Sin: perforatus; pertusus. horadador, ra: terebrator, oris m; terebratrix, icis f. horadar: terebrare vel perterebrare. Sin: perforare; pertúndere. horario: adj horárius, a, um. Uso: señal -, horae significátio // sust horárium, ii n. Sin: horarum index (-dĭcis mf), ordo, rátio. Uso: escolar, horárium scholare; - ferroviario, horárium ferriviale; hamaxostichorum index; de apertura de una tienda, tabernae aperiendae hora statuta; - de consulta, tempus consultationis; - de oficina, offícii fungendi horárium; - de trabajo, tempus laborandi; a -, horā statutā; ad horam; témpore; in témpore. horca: furca, ae f. Sin: patíbulum. Uso: suplicio de la -, supplícium suspéndii; colgar de la -, in furcam suspéndere vel tóllere; furcae subícere; condenar a la -, in furcam 539 horchata damnare. horchata: hordeáceum mulsum (-i n). horizontal: horizontalis, e. Sin: libratus; rectus, directus; aequus; ad libellam aequus; ad libram iacens. Uso: columna -, columna ad libram iacens; línea -, línea horizontalis; línea recta vel directa; posición -, posítio horizontalis; en sentido -, ad libellam vel ad libram; colocar en posición -, ad libellam vel ad libram dirígere. horizontalmente: horizontáliter. Sin: recte; directe; positione horizontali; plano situ; ad libellam; ad libram; ad libramentum. horizonte: (línea que limita la superficie terrestre a que alcanza la vista del observador, y en la cual parece que se junta el cielo con la tierra) hórizon, ontis m. Sin: última caeli pars; extrema caeli régio; extremus caeli limes (-mĭtis m); fíniens círculus vel orbis (-is m); aspectus, conspectus, prospectus, us m. Uso: hasta el más lejano -, quo longíssime óculi conspectum ferunt; - inconmensurables, immensi fines; aparecer en el -, esse in prospectu; confundirse con el -, in prospectūs longinquitatem abire; desaparecer del -, e conspectu abire vel auferri; desde allí se goza un vasto -, inde longe ac late prospectus est; otear el -, prospectum pétere; tener ante sí un vasto -, multum prospícere; late vel longe prospectare, prospícere // (Astron, gran círculo de la esfera celeste formado, en un lugar dado, por la intersección de esta esfera y del plano horizontal) caelum, i n. Uso: un punto del -, pars caeli; un - cargado de nubes, caelum nebulosum; un - despejado, apertum caelum; un - dilatado, patens caelum // (fig, conjunto de posibilidades o perspectivas que se ofrecen en un asunto o materia) orbis; campus; conspectus, prospectus (-us m); fines (-ium mpl); términi (-orum mpl); theatrum; scaena. Uso: - cultural, prospectus cul- turalis; quasi orbis litterarum; el - intelectual, ingénii términi; el - de la ciencia, sciéntiae fines (-ium mpl); - de luces y sombras, conspectus luce umbrāque pervasus; algo ofrece amplios -, áliquid theatrum magnum habet; ensanchar el - de algo, fines alicúius rei proferre; términos alicúius rei promovere; esto sale de mi -, hoc non cápio; hoc áltius est ánimo meo. horma: (molde o forma en que se fabrica una cosa) forma, ae f. Uso: - para zapatos, forma vel fórmula (-ae f) cálcei; poner los zapatos en la -, in forma cálceos repónere. hormigón: lithocolla, ae f. Sin: caementum; calcistrúctium; calcestrum, i n; calcestris, is f; rudus, dĕris n. Uso: columnas construidas en -, columnae calcestri structae; - armado, caementum (vel coagmentum) armatum vel ferratum; lithocolla ferro durata vel conexa; arenatum ferro duratum; rudus lithocollā concretum; varios miles de metros cúbicos de -. plura mília metrorum cubicorum calcestri // - hidráulico, concretum hydráulicum. Sin: calx (calcis f) hydráulica. Uso: trabajo en - hidráulico, opus calce hydráulica structum; v. argamasa. hormigonar: coagmento ferrato exstrúere vel constrúere. hormiguear: (experimentar hormigueo) borrire vel burrire // (fig, bullir, estar en movimiento una muchedumbre) moveri; agitari (de personas o animales); concursare (de personas) // (abundar) abundare, redundare (con el abl); plenum (vel pleníssimum, vel refertum) esse (con el gen o abl). Uso: hormiguean las faltas en este libro, hic liber refertus (vel plenus) est erratis; hic liber erratorum plenus est // (experimentar alguna parte del cuerpo una sensación más o menos molesta, comparable a la que resultaría si por ella bulleran o corrieran hormigas) for- 540 hortense micare intr. hormigueo: formicátio, onis f. Sin: formiculátio; concursátio, onis f; celébritas, atis f; frequéntia. Uso: un - de gente, multitúdinis formicátio; hóminum concursus (-us m) // Med formicátio, onis f. hormiguero: (lugar donde se crían las hormigas) formicarum cunículus (-i m) vel cunículi. Sin: formicarum caverna vel tectum // (lugar donde hay mucha gente apiñada y en movimiento) locus frequens vel céleber. Sin: loci celébritas (-atis f); locus tumultuosus. hormón u hormona: hormo vel hormon, onis m; hormonum, i n. Uso: - del crecimiento, hormon crescéntiae. hormonal: hormónicus, a, um. Sin: ad hormones pértinens. hornillo: (utensilio o recipiente donde se hace fuego) fóculus, i m. Sin: focus; fornáculus; fornácula; discus coctórius. Uso: eléctrico, fornácula vel authepsa eléctrica; de camping, fóculus móbilis; fóculus campester sive campestris; - de gas, fornácula gasária; fornáculus gásio altus vel actus. horno: (obra de albañilería que sirve para cocer diferentes sustancias) furnus, i m. Sin: fornax, acis f. Uso: alto -, conflatórium; furnus conflatórius; furnus fusórius; fornax aerária; fornax alta; metallorum fornax; furnus cameratus; - crematorio, ustrinum, i n vel ustrina, ae f; - eléctrico, furnus eléctricus; poner en el - por 30 minutos, in furno insérere 30 témporis momenta // (parte del fogón de la cocina que sirve para asar las viandas) fóculus, i m. Uso: - eléctrico, fóculus eléctricus; - de microondas, furnus brévibus actus undis. horoscopio: horoscópium, ii n. hormónico, v. hormonal. horóscopo: horóscopus, i m // (predicción) divinátio, onis f. hornacina: lóculus, i m. hornera: (mujer del hornero) pistoris uxor (-oris f). Sin: furnáriam exercentis uxor // (mujer que tiene por oficio cocer pan) pistrix, icis f. hornería: furnária, ae f. hornero: (persona que cuece pan en el horno) pistor, oris m. Sin: furnárius. Uso: oficio de -, furnária; tienda de -, pistrina; ejercer el oficio de -, furnáriam exercere // (pájaro) furnária, ae f. hornilla: (cada uno de los huecos abiertos en el hogar donde se enciende la lumbre) fóculus, i m; fóculum, i n. Sin: loculamentum; aedícula. horquilla: (alfiler doblado que sirve para sujetar el cabello) fíbula, ae f. Sin: furcilla crinalis; crinalis fúrcula; mulíebris fúrcula; acus (-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la bicicleta en que entra la rueda delantera) fúrcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura) fúrcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fuscínula // - para tender la red, ames, ámitis m. horse power, v. caballo. hortelano, na: hortorum cultor (-oris m); hortorum cultrix (-icis f). Sin: hortulanus m; hortulana f; hólitor vel ólitor m. hortense: hortensis, e. Sin: horténsius; hortulanus. 541 hortensia hortensia: horténsia, ae f. Sin: hydrángea horténsia. convalescéntium; - para forasteros, xenodochīum vel xenodochēum; llevar a uno al -, áliquem in valetudinárium dedúcere. hortícola, v. hortense. horticultor: ólitor, oris m. Sin: hortorum cultor. hospitalario: nosocomialis, e. Sin: valetudinariorum (gen); ad valetudinária áttinens. horticultura: horticultura, ae f. Sin: hortorum cultura vel cultus (-us m). hospitalero, ra: nosócomus, i m; nosócoma, ae f. Sin: nosocomialis fámulus vel fámula; aegrorum minister vel ministra. hosanna: hosanna indecl. Uso: cantar hosannas, hosanna cánere. hospitalizado: in valetudinário decumbens (-entis). hospedar: hospítio recípere, excípere, accípere. Sin: recípere; excípere; receptare; receptum dare. hospitalizar: in valetudinárium dedúcere. Sin: valetudinário áliquem curandum trádere. hostería: caupona, ae f. hospedarse: - en casa de uno, deversari apud áliquem; domi vel in domo alicúius deversari. hostess, v. azafata. hospedería: hospítium, ii n. Sin: deversórium; hospítium públicum. Uso: - para forasteros, xenodochīum vel xenodochēum hostia: Rel hóstia, ae f. Sin: partícula, ae f; panis (-is m) eucharísticus. Uso: - consagradas, hostiae consecratae. hospicio: hospítium, ii n. Sin: receptórium, ii n; sanativa custódia. Uso: pequeño -, hospitíolum; - de los ancianos, gerontocomīum; gerontotrophīum; - de los pobres, ptochodochīum; - para mendigos, hospítium egéntium; - para niñas huérfanas, domus puellarum orbatarum; - para viejos indigentes, aedes (-ium fpl) hospitales sénibus egenis. hostiario: (caja en que se guardan hostias no consagradas) hostiárium, ii n. Sin: hostiarum theca vel cápsula // (molde en que se hacen) hostórium, ii n. hospital: valetudinárium, ii n. Sin: nosocomīum; infirmorum hospítium; infirmorum hospitalis domus (-us f). Uso: - civil, valetudinárium civile; públicum infirmorum hospítium; - psiquiátrico, valetudinárium psychiátricum; - de ancianos, gerontocomīum; hospítium senum aegrotorum; - de campo, valetudinárium campestre; - de día, valetudinárium diurnum; ambulatória curationis sedes; - para convalecientes, domus hotel: deversórium, ii n. Sin: devertículum; caupona; taberna deversória vel meritória; xenodochīum; pandochīum. Uso: - acogedor, deversórium hospitale; - Continental, Deversórium ómnium continéntium; - giratorio o rotable, vérsile vel rotábile deversórium; Grand -, Magnum Deversórium; - modesto, deversoríolum; - de campo, rústica caupónula; - de cuatro estrellas, deversórium quattuor asteriscis insignitum; - de lujo, deversórium elegántius; el - más a propósito, peropportunum deversórium; botones del -, fámulus domésticus; conserje del -, administrator (-oris m) deversórii; empleado de -, deversórii minister; recepción del -, ostíolum 542 huevo inscriptionis. hotelero: (persona que posee o dirige un hotel) deversórii dóminus. hot pants: brevíssimae bracae femíneae fpl. hoy: (en el día presente) hódie. Uso: - mismo, hoc ipso die // (en el tiempo presente; - día, en día) nunc. Sin: hac aetate; his tempóribus // de - a mañana, brevi témpore; cito; de - en adelante, ex hoc die; posthac; en el día de -, hodierno die; hasta -, hasta el día de -, usque ad hunc diem; usque ad hodiernum diem; usque ad hoc tempus; - por -, in praesens; nunc quidem; nunc certe (= por ahora) // de - (= del tiempo presente) hodiernus, a, um. Sin: nostrae vel huius aetatis. hoyo: scrobículus, i m. Uso: juego de los -, scrobiculorum ludus // - de viruela, variolarum cicatrix (icis f). Sin: mala pústula cicatricata vel cicatrice obducta. de los sueldos, operistítium pro paritate mercedum; emprender una - de hambre, inédiam voluntáriam suscípere; estar en -, hacer -, ab ópere cessare; opus intermíttere vel desérere; opus vel munus detrectare; ópere se sólvere ex compósito vel ex condicto; óperas ex condicto desérere vel intermíttere; ex condicto a labore (ab opéribus) abstinere; ad laboris cessationem descéndere. huelguista: óperis cessator, desertor, intermissor (ex condicto). Sin: operistítii párticeps; operistítium partícipans; ab ópere desertor. huelguístico: ad operistítium spectans. huella: impréssio, onis f. Sin: vestígium; nota; signum; stigma. Uso: - digital o dactilar, impréssio digitalis. huerto: hortus, i m. hoyuelo: fóssula, ae f. hueso: (parte dura de algunas frutas) os, ossis n. hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de segador, falx messória; la - y el martillo, falx et málleus. huésped: hospes, pĭtis m; hóspita, ae f. Uso: - animal, ánimal hospitale; - honorario, hospes honorárius. huélfago: (respiración fatigosa de algunos animales) vúlsio, onis f. Uso: que padece -, vulsus, a, um. huevera: (utensilio que sirve para comer huevos pasados por agua) ovi vel ovárium pocillum. Sin: calículus ovárius. huelga: (paro) operistítium, ii n. Sin: cessátio, intermíssio, desértio óperis; cessátio opíficum; ab ópere cessátio; in ópere cessátio; óperis cessátio ex condicto vel ex compósito; voluntária opíficum cessátio; céssio a labore e condicto; intermíssio óperum; detrectátio operandi. Uso: - general, operistítium generale; operarum (vel operariorum, vel opíficum) ómnium ab ópere cessátio; - política, operarum secéssio factiosa; - de hambre, consílium inédiā vitam finiendi; - por la paridad huevo: ovum, i n. Uso: - asado, ovum assum; - batido, ovum agitatum; ovum rudículā agitatum; - duro, ovum duratum, induratum, concretum; - fresco, ovum recens; - frito o estrellado, ovum frictum; - fritos en aceite, ova fricta ex óleo; - pasado por agua: ovum molle, elixum, sórbile; huevos al plato, ova in catino tosta; huevos en salsa de manteca, ova butýreo iure immersa; yemas de - derretidas en salsa, ovi lútea in iure liquata; - en tortilla, ovum mixtum // fig, buscar el pelo 543 hugonote en el -, nodum in scirpo quáerere (= buscar el nudo en el junco). hugonote: adj huguenotus, a, um // sust huguenotus, i m. huguenotismo: huguenotismus, i m. Sin: huguenotorum doctrina vel secta. hule: inceratum línteum. hulla: carbo (-onis m) fóssilis vel fossícius. humanado: humanatus, inhumanatus, a, um. Sin: homo factus; caro factus. humanarse: (dicho únicamente del Verbo Divino) hóminem fíeri (homo fio). humanidad: (naturaleza humana) humánitas, atis f. Sin: humana natura; hóminis vel hóminum natura // (género humano) humanum vel hóminum genus (-nĕris n) // (conjunto de todos los hombres) hómines, um mpl. Sin: humana gens, socíetas, commúnitas, consórtio; universa hóminum consórtio; universa humana consociátio. humanidades: bonae lítterae; artes liberales, bonae, ingénuae, honestae; artes óptimae; ingénuae disciplinae; humaniores lítterae; litterarum antiquarum stúdium. humanismo: humanismus, i m. Sin: stúdia (-orum npl) humanitatis; artes bonae, óptimae, liberales; ingénua stúdia atque artes. Uso: secular y religioso, humanismus saecularis et religiosus; un nuevo -, novus humanismus; un - verdadero, vera humanitatis spécies // - del Renacimiento, aetas quae ab humanitate appellatur; aetas redintegratorum studiorum antiquitatis; (en sentido concreto) renovatae lítterae; renovatae liberales artes; renovata (vel renata, vel revocata) humanitatis stúdia. humanista: humanista, ae m. Sin: vir humanitatis studiosus; ártium liberálium cultor vel studiosus; studiorum humanitatis cultor; ártium humanitatis studiosus; humanarum vel humaniorum litterarum cultor; elegantiarum litterarum cultor; stúdiis humanitatis et litterarum déditus. Uso: humanistas ciceronianos, humanistae ciceroniani; es un profundo -, totus est in humanitatis lítteris, disciplinis, ártibus; papa -, humanista póntifex // (en sentido estricto) latinitatis cultor, qui ab humanitate appellatur. Sin: scriptor qui humanitatis stúdia profitebatur. Uso: los -, qui ab humanitate nomen acceperunt; viri quasi renata stúdia humanitatis professi. humanístico: humanísticus, a, um. Sin: ad humanismum (ad stúdia humanitatis, ad ingenua stúdia et artes) pértinens; ad humanas lítteras áttinens. Uso: educación -, educátio humanística; erudición -, eruditio humanística; formación -, humanística institútio. humanitario: ad humanos sensus inclinis. Sin: ad benevoléntiam propensus; homínibus amicus. Uso: sentimientos -, humánitas. humanitarismo: ad humanos sensus proclívitas vel inclinátio. Sin: ad benevoléntiam propénsio. humanización: humanizátio, onis f. Sin: ad humanitatem informátio. humanizar: humanizare. Sin: humanum effícere; ad humanitatem informare. humear: fumare. humedad: (h)umíditas, atis f. Sin: ulīgo, gĭnis f; uvíditas; aër húmidus. humedecedor: humificatórium, ii n. Sin: máchina humíficans. 544 hypertext humeral: (paño blanco que se pone sobre los hombros el sacerdote para tomar la hostia o el copón) (h)umerale, is n. Sin: superhumerale; superhumerale velum; anaboládium // adj humeralis, e. Sin: ad (h)úmerum spectans. humero: (cañón de chimenea) fístula fumária. humo: fumus, i m. Uso: - del tabaco, fumus tabácinus; entre bocanadas de -, inter fumi nubéculas ex ore prolatas; aspirar el -, fumum aspirare; echar, sacar - por la boca, por la nariz, por los ojos, per labra, per nares, per óculos fumum réddere, emíttere, referre; simula que saca - por los ojos, fumum per óculos referre símulat; tragar el -, fumum absorbēre; el aire casi no era respirable (por el -), aër spirábilis fere non erat (ex fumo); ¿le molesta a Ud. el -?, gravisne sum tibi hoc tabaci fumo?; estne fumus tibi incómmodo?; hoc fumo nolim te moléstiā affícere; hoc fumo nolim tibi moléstiam párere. humor: umor, oris m. Uso: - acuoso, umor áqueus; - vítreo, umor vítreus. humorismo: (h)umorismus, i m. Sin: festívitas, atis f; lepos, ōris m; grátia; iucúnditas; leporis ingénium; urbanitatis lepos; innatus leporis sensus. Uso: - alegre, festivus loquendi vel scribendi modus; - chabacano, scurrilis lepos; - gentil y suave, humanus ac suavis lepos. humorista: adj lépidus, a, um. Sin: facetus; festivus; iocosus; iocundus vel iucundus; facetiarum plenus // sust (h)umorista, ae m. Sin: cavillator; festivus vel facetus homo. humorístico: (h)umorísticus, a, um. Sin: iocosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa vel lépida ephémeris (-ĭdis f); discurso -, festivus sermo; festiva orátio; escritor -, festivus vel lépidus scriptor; librito -, salsus libellus. humour: festívitas, atis f. Sin: argútiae vel facétiae, arum fpl; urbani vel británnici sales mpl. hundimiento: demérsio, onis f. húngaro: adj húngarus vel hungáricus, a, um. Sin: pannónius // sust Húngarus, i m. Sin: Pannónius, ii m. Hungría: Hungária, ae f. Sin: Pannónia. huno: adj (h)unnus vel húnnicus, a, um // sust (H)unnus, i m. hurón: viverra, ae f. Sin: furúnculus. hurto: - de ganado o bestias, v. abigeato. húsar: hússarus, i m. husita: adj hussianus, a, um // sust hussita, ae m. Sin: hussianae háeresis fautor vel sectator. husitismo: hussianismus vel hussitismus, i m. Sin: hussiana háeresis; hussiana doctrina. husmear: odorari. huso horario: círculus vel línea temporalis. hypertext (Inform): sust hypertextus, us m // adj hypertextualis, e. humorísticamente: humorístice. Sin: festive; facete; salse; per ridículum. Uso: hablar -, per ridículum dícere. 545 I Iberoamérica, v. América. iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: iconómachus; sacrarum imáginum eversor, fractor, persecutor; qui sanctas imágines delet, evertit, cónterit. icástico: icásticus, a, um. Sin: vívidus; nítide réferens. iconodulía: iconodulīa, ae f. Sin: imáginum venerátio. ice-ax (pico de alpinista): alpinistae dolābra (-ae f). iconófilo: iconóphilus, a, um. IAEA: Ordo internationalis ab energīa atómica. iceberg: glaciata moles (-is f). Sin: natans moles glaciata; glacialis mons vagans vel natans; glaciata moles flúctuans. iceboat: navis glacífraga. iconografía: (descripción de pinturas, estatuas o monumentos, y especialmente de los antiguos) iconográphia sive -graphīa, ae f. Sin: imáginum descríptio; de imagínibus tractatus (-us m) // (colección de imágenes o retratos) corpus (-pŏris n) vel collectus (-us m) imáginum. Sin: imágines collectáneae. ice hockey, v. hockey (- sobre hielo). iconográfico: iconográphicus, a, um. icnografía: ichnográphia sive -graphīa, ae f. Sin: lineamenta, orum npl; forma, figura. iconólatra: iconólatra vel iconólatres, ae m. Sin: imáginum adorator vel cultor. icnográfico: ichnográphicus, a, um. iconolatría: iconolatrīa, ae f. Sin: imáginum adorátio. icnógrafo: ichnógraphus, i m. icnograma: ichnogramma, ătis n. iconología: iconológia sive -logīa, ae f. Sin: imáginum interpretátio; imáginum doctrina, disciplina, sciéntia. icnología: ichnológia sive -logīa, ae f. icon: (Inform) icon, ŏnis f. iconológico: iconológicus, a, um. Sin: ad imáginem pértinens; imáginis (gen). icono o ícono: (imagen) icon, ŏnis f. Sin: signum, i n. Uso: la catedral gótica sobresale como - singular de la ciudad de Colonia, góthica ecclésia cathedralis tamquam signum singulare exstat urbis Coloniensis // (imagen sagrada) ícona, ae f. Sin: imago sacra, sacrata, sancta; pictura icónica. iconomanía: iconománia sive -manīa, ae f. iconoclasta: adj iconoclásticus, a, um // sust iconomaníaco: iconomániā laborans vel af- iconólogo: iconólogus, i m. Sin: imaginum interpres, ĕtis m; iconológiae studiosus. iconómaco, v. iconoclasta. 546 idealista cogitatum. Uso: - genial, luminosa, sollers consilium; - ingeniosa, cállidum inventum // (opinión, apreciación) opínio, onis f. Sin: senténtia; existimátio. Uso: según mi -, ut mea opínio fert; meā senténtiā // (esquema, proyecto) lineamenta, orum npl. Sin: rei adumbrátio vel descríptio fectus. iconómetro: iconómetrum, i n. iconoscopio: iconoscópium, ii n. iconostasio: iconóstasis, -is f. iconoteca: iconotheca, ae f. ida: itus, us m. Uso: - y vuelta, itus et réditus. ictericia: ícterus, i m. Sin: aurugo vel aurigo (-gĭnis f); ícteri morbus; arcuatus (vel arquatus) morbus; morbus régius; fellis suffúsio; bilis suffúsio; suffusa bilis. ictérico: ictéricus. Sin: bile suffusus; fellis suffusione (vel morbo régio) laborans vel affectus. íctico: íchthycus, a, um. Sin: píscium (gen pl); ad pisces áttinens. ictiología: ichthyológia sive -logīa, ae f. Sin: de píscibus doctrina, disciplina, sciéntia. ictiológico: ichthyológicus, a, um. Sin: ad ichthyológiam spectans. ictiólogo: ichthyólogus, i m. Sin: ichthyológiae peritus, cultor, studiosus. ictiosauro: ichthyosaurus, i m. ictus: ictus, us m. idea: (representación mental de una cosa) ídea, ae f. Sin: cogitátio; cogitatum f // (concepción elemental, noción) nótio, onis f. Sin: mentis nótio; conceptus, us m. Uso: - innata, innata vel ínsita nótio; nótio in ánimis informata vel ínsita; - tradicional, ídea traditionalis; asociación de ideas, notionum nexus (-us m) // (propósito) consílium, ii n. Uso: - dominante, praecípuum consílium // (ocurrencia, hallazgo) inventum, i n. Sin: consílium; ideal: (adj, no real) commentícius, a, um // (que posee la perfección extrema) idealis, e. Sin: perfectus, perfectíssimus; absolutus; óptimus; summus // sust spécies, ēi f. Sin: forma; species et forma alicúius rei; óptima (vel perfecta, vel exímia, vel praeclara) alicúius rei forma vel spécies; spécies exímia; perféctio atque absolútio. Uso: - de belleza, perfecta vel exímia pulchritúdinis spécies; el - de la elocuencia, perfectae eloquéntiae spécies, forma, norma; - de plenitud cristiana, christianae perfectionis imago; - de vida, perfecte vivendi rátio; - de vida feliz, beatae vitae spécies ac forma; los -, alta et praeclara; los - de libertad, de paz y de justicia, spléndidae illae libertatis et pacis et iustítiae formae; concebir un - de perfección, absolutum ac perfectum áliquid ánimo effíngere; proponerse un - perfecto en el pensar y en el obrar, perfectíssimam sibi cogitandi agendique rationem propónere. idealidad: perféctio, onis f. Sin: óptimum; forma perfecta; exemplaris dígnitas; summa exempli perféctio. idealismo: idealismus, i m. Sin: spécies; forma. Uso: - filosófico, lingüístico, idealismus philosóphicus, linguísticus. idealista: (que profesa el idealismo) idealista, ae m. Sin: idealismi ássecla (-ae m), fautor, professor, sectator // (que idealiza, que se deja guiar más por ideales que por conside- 547 idealizado raciones prácticas) homo utilitati non insérviens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aversus; poëta // (soñador) inanis somniator // (que va tras un ideal) homo sublimis vel magnánimus. identificable: identificábilis, e. Sin: certe recognoscíbilis; clare cogitábilis. idealizado: perfectus, a, um. Sin: absolutus; cumulatus; expletus; óptimus. identificarse: - con alguien, alicúius vitae formas indúere; cum áliquo unum fíeri atque eundem. idealizar: (formarse un concepto ideal de algo) speciem rei ánimo cérnere. Sin: perfectam rei formam concípere, percípere, fíngere, ánimo effíngere; áliquid omni ex parte perfectum ánimo sibi fíngere; absolutum et perfectum ánimo áliquid fíngere; cogitatione et mente áliquid perfectíssimum (vel óptimum, vel pulchérrimum) fácere; perfectam imáginem (vel formam) alicúius rei effíngere; in púlchrius interpretari. Uso: idealizarlo todo, óptima ac pulchérrima ánimo sibi ómnia fíngere // (añadir a algo una belleza superior a la verdadera) álicui rei decorem áddere supra verum. Uso: - la imagen de uno, quam pulchérrimam fácere alicúius imáginem. idealización: in púlchrius interpretátio. idealmente: (en la idea) ideáliter. Sin: mente tantum; cogitatione et mente (opuesto a re, reapse, realmente); sola notione; in ídea; in imágine; ánimo; cogitatione; mente // (de modo ideal, muy bien) óptime. Sin: perfecte; explete; pulchérrime; praeclare. idear: (trazar, inventar) excogitare. Sin: ánimo fabricari vel effíngere. identidad: (cuálidad de idéntico) idéntitas, atis f. Sin: propríetas. Uso: cédula de -, téssera identitatis; - cultural, idéntitas culturalis; - personal, idéntitas personalis; sentido de la propia -, sensus própriae identitatis; - de miras y acción, idem ómnibus consílium, eademque agendi rátio // (Mat, igualdad) aequálitas, atis f. identificación: identificátio, onis f. Sin: certa agnítio vel recognítio. identikit: sontis adumbrata imago. Uso: - del asesino, occisoris adumbrata imago. ideografía: ideográphia sive -graphīa, ae f. Sin: cogitationum descríptio; gráphica idearum expréssio. ideográfico: ideográphicus, a, um. Uso: escritura -, lítterae ideográphicae. ideograma: ideogramma, ătis n. ideología: (ciencia de las ideas) ideológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de mentis notiónibus // (sistema doctrinal) ideológia; doctrina; doctrinae rátio; opinátio ideológica; forma cogitandi. Uso: - atea, comunista, socialista, ideológia atheística, socialística, communística ; - falsa, vana, falsae, inanis doctrinae rátio; - de la utilidad, ideológia utilitatis. ideológicamente: ideológice. Sin: ex notione rei. ideológico: ideológicus, a, um. Sin: ad mentis notiones pértinens. ideólogo: ideólogus, i m. idílicamente: suáviter ac simplíciter. idílico: (relativo al idilio) idýllicus sive idyllíacus, a, um. Sin: bucólicus; ad idýllium áttinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -, 548 ídolo pastoralis vita // (sumamente placentero o agradable) amoenus quietusque; suavíssimae simplicitatis plenus // (amoroso) amatórius, a, um. idilio: (pequeño poema de asunto bucólico y amoroso) idýllium, ii n. Sin: carmen (-mĭnis n) vel poëma (-atis n) bucólicum; pastorale carmen // (coloquio amoroso) sermo amatórius vel amoris plenus. Sin: collóquium amatórium // (relaciones entre enamorados) amátio, onis f. idioeléctrico: idioëléctricus, a, um. idioma: (modo particular de hablar) idioma, ătis n. Sin: peculiaris díctio; mos próprius dicendi; dialectos vel dialectus, i f // (lengua) lingua, ae f. Sin: sermo (-onis). Uso: - extranjero, sermo extráneus; - francés, idioma gállicum; - nacional, sermo pátrius; - oficial, lingua officialis; sermo públicus; - universal, sermo universalis. idiomático: idiomáticus, a, um. idiosincrasia: (temperamento o manera de ser que caracteriza a un individuo o colectividad) idiosynchrásia sive -chrasīa, ae f. Sin: natura; índoles, is f; ingénium // Med própria córporis afféctio vel constitútio. idiota: (que padece de idiotez) hebes, ĕtis (abl -ĕti). Sin: idióticus; stultus; stúpidus; insípiens // sust idiota vel idiotes, ae m. Sin: homo hebes, stultus, stúpidus // (ignorante, falto de instrucción) (homo) indoctus; ineruditus, illitteratus, rudis. idiotez: (falta de desarrollo mental) rustícitas, atis f. Sin: mentis imbecíllitas; ingénium hebes; aspéritas agrestis // (fig, falta de inteligencia) v. estupidez. idiotismo: (modo de hablar propio de una lengua) idiotismus, i m. Sin: locútio, onis f; idioma, ătis n; propríetas, atis f; peculiaris sermonis propríetas; peculiaris alicúius linguae díctio. Uso: es un - de la lengua latina, haec est peculiaris latinae linguae díctio // (ignorancia) ignorántia, ae f // (idiotez) v. esta voz. idólatra: (que adora ídolos o dioses falsos) idolólatra vel idolólatres, ae m; idolólatris, ĭdis f. Sin: idolorum vel simulacrorum cultor (-oris m), cultrix (-icis f) // (que ama excesivamente una persona o cosa) férvidus vel nímius amator. Sin: qui pérdite amat. idolatrar: (adorar ídolos) idōla cólere, adorare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra cólere, venerari, adorare; idolis servire // (profesar una especie de culto por alguien o algo) tamquam deum cólere; ut idolum admirari, cólere, dilígere, venerari; tamquam vel ut deum cólere; áliquem pro deo venerari; cultu paene divino áliquem prósequi; quasi divino cultu áliquem cólere vel venerari // (amar excesivamente) áliquem (vel áliquid) adamare. Sin: pérdite amare; deperire amore alicúius; áliquem ardenti amore venerari; áliquem in delíciis habere; áliquem ferre in óculis; áliquem in sinu gestare. idolatría: (adoración de los ídolos y falsas divinidades) idololatrīa sive idolatrīa, ae f. Sin: idolorum cultus; simulacrorum adorátio vel cultus // (fig, amor excesivo y vehemente) amor véhemens. Sin: pérditus vel nímius amor (alicúius, alicúius rei). Uso: - del poder, idololatria erga potestatem // (fig, obsequio excesivo) nímia (alicúius, alicúius rei) venerátio. Sin: obséquium immoderatum. idolátrico: idololátricus vel idolátricus, a, um. ídolo: (figura de una falsa deidad a que se tributa adoración) idōlum, i n; idólium, ii n. 549 idoneidad Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel commentícius deus // (fig, persona o cosa excesivamente amada) delíciae, arum fpl. Sin: delicíolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est mihi únice in delíciis; eum prae ómnibus in óculis fero; is unus mihi ómnia est; soy el - de alguien, áliquis me summo amore proséquitur; hábeor ab áliquo in delíciis; in delíciis sum álicui. nare; entrar en la -, ecclésiam intrare vel íngredi; frecuentar la -, ecclésiam frequentare; ir a la -, ad (vel in) ecclésiam ire; llenar la -, ecclésiam replere vel implere; salir de la -, de ecclésia égredi vel exire; ab ecclésia exire. idoneidad: idonéitas, atis f Sin: hábilitas; facultas. ignitrón: fístula thermoiónica. Sin: sipho (-ōnis m) thermoiónicus. iglesia: (sociedad de los cristianos) Ecclésia, ae f. Uso: - militante, Ecclesia mílitans, laborans; - purgante, Ecclésia purgans; Ecclésia labes éxpians; - triunfante, Ecclésia triumphans; Ecclésia in caelo triumphans; - comunitaria, Ecclésia quae communitatis índolem praefert; - heterodoxa, Ecclésia heterodoxa; jerárquica, Ecclésia quae secundum Hierárchiae gradus (vel órdines) dispónitur; - local, Ecclésia localis; - naciente, - primitiva, Ecclésia nascens, exóriens; Ecclésia origínibus próxima; - Oriental y Occidental, Ecclésia Orientalis et Occidentalis; - popular, Ecclésia popularis; - posconciliar, Ecclésia postconciliaris; - del silencio, Ecclésia siléntii; Ecclésia elinguis réddita vel redacta; Ecclésia ad siléntium coacta; Ecclésia quae a siléntio nomen áccipit // (templo cristiano) ecclésia, ae f. Sin: templum; aedes, is f. Uso: - legítimamente bendecida o dedicada, ecclésia legítime benedicta vel dedicata; aedes rite expiata; - catedral o catedralicia, ecclésia cathedralis vel episcopalis; templum maius; aedes princeps; - colegial, ecclésia collegiata; - conventual, ecclésia conventualis; - matriz, ecclésia matrix; - metropolitana, ecclésia metropolitana; - parroquial, ecclésia paroecialis; curiale templum; aedes curialis; - pequeña, ecclesíola, ae f; - puesta en entredicho, aedes iure sacrorum privata // cerrar la -, ecclésiam cláudere; consagrar una -, templum rite consecrare; engalanar una -, templum exor- igualdad: aequálitas, atis f. Sin: áequitas; aequabílitas. Uso: - de ánimo, áequitas ánimi; de bienes, bonorum aequátio; - de condiciones, condicionum áequitas; - de derecho, aequátio iuris; - de sentimientos, ánimi aequálitas; - de las mujeres y de los hombres, aqeuálitas feminarum et virorum; - ante la ley y los derechos civiles, aequálitas vel aequabílitas officiorum et iúrium. iglú o igloo: casa glácie instructa. ignición: ignítio, onis f. ilación: (acción y efecto de inferir una cosa de otra) consequéntia, ae f. Sin: conclúsio // (Filos, nexo entre el consiguiente y las premisas) illátio, onis f. ilativo: illativus, a, um. ilegal: illegalis, e. Sin: illícitus; non legítimus. ilegalidad: illegálitas, atis f. Sin: iniustítia; iniúria. ilegalmente: illegáliter. ilegible: illegíbilis, e. Sin: obscurus; incomprehensíbilis; corruptus; parum clarus vel perspícuus. ilegitimidad: illegitímitas, atis f. Sin: iniustítia; res iniusta, vel non legítima, vel contra legem, vel légibus vétita. 550 ilustre ilegítimo: (no legítimo) illegítimus, a,um. Sin: non legítimus; légibus vétitus // (falso) falsus, a, um // (espurio) spúrius, a, um // (adulterino) adulterinus, a, um. ilíaco: coxalis, e. ilimitado: illimitatus, a, um. Sin: immensus; infinitus; quoslibet praetergrediens fines vel términos. Uso: libertad -, libertas illimitata; poder -, summum impérium; ius infinitum; infinita potestas; infinitum impérium. ilógico: illógicus, a, um. Sin: non lógicus; non rationalis; non consectárius; non consectáneus; haud cónsequens; rationi contrárius. ilogismo: inconsequéntia, ae f. Sin: rationi repugnántia. iluminación: illuminátio , onis f. Sin: luminátio; illustrátio // (conjunto de luces) lúmina, um npl // fig illuminátio. error, oris m. Sin: mentis error; fallácia; falsa vel vana imago; falsa spécies; simulacrum. Uso: - infantil, illúsio infantilis; - óptica, oculorum decéptio; ludíbrium oculorum; hacerse ilusiones, falli vel se fállere; falsas sibi imágines fíngere; in fraudem delābi; librarse de una -, sibi errorem extorquere; ser víctima de una -, in errore versari // (esperanza quimérica) spes inanis, vana, vácua, fallax, írrita. Uso: forjarse ilusiones, vana vel inánia sperare; spes inanes páscere // (Ling, ironía viva y picante) illúsio, onis f. ilusionismo: prestígiae, arum fpl. ilusionista: praestigiator, oris m. ilusorio: illusórius, a, um. Sin: fallax; falsus; inanis; írritus; vácuus. Uso: gozo -, falsum gáudium. iluminado: illuminatus, a, um. ilustración: illustrátio, onis f // (movimiento intelectual europeo) sáecula vel témpora erudita; aetas exculta // (grabado, estampa) v. estas voces. iluminar: illuminare; luminare; colluminare. Sin: collucere; illustrare; lumen adhibere, afferre, dare. Uso: - un libro, librum imagúnculis belle illustrare; librum imagínibus exornare. ilustrado: (docto, instruido) doctus, a, um. Sin: eruditus // (adornado con grabados, imágenes, etc.) (imagínibus) ornatus, exornatus, auctus; depictus // (aclarado) explanatus, a, um. Sin: illustratus; enarratus. iluminativo: illuminativus, a, um. Sin: illúminans; illucescens; illustrans; claríficus. ilustrar: illustrare. Sin: collustrare // (aclarar un punto o materia) explanare. Sin: illustrare, enarrare, illuminare // (incluir láminas o grabados) - un libro, librum figuris distínguere, exornare, ornare; pictas effígies áddere libro // fig, hacer ilustre a una persona o cosa, nobilitare. Sin: celebrare; illustrare. iluminismo: illuminismus, i m. Sin: illuminationis doctrina, disciplina; lúminum aetas (-atis f). iluminista: illuminista, ae m. Sin: illuminismi fautor, sectator, professor. ilusión: (concepto, imagen o representación sin verdadera realidad que procede de la imaginación o del engaño de los sentidos) ilustrativo: explanatórius, a, um. Sin: explicatórius; interpretatórius. ilustre: illustris, e. Sin: céleber; clarus, praeclarus; conspícuus; egrégius; exímius; insig- 551 imagen nis; famā ingens; famigeratus, famigerábilis. Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari. imagen: imago, gĭnis f. Sin: effígies, ēi f; icon, ǒnis f; simulacrum. Uso: - geométrica, óptica, televisiva, imago geométrica, óptica, televisífica; - sagrada, sacra imago; - de la voz (eco), vocis imago. imaginar: imaginari. Sin: effíngere, fíngere; excogitare; suppónere; opinari; mente effíngere, concípere; cogitatione fíngere, depíngere // imaginarse, sibi áliquid mente effíngere vel ánimo fíngere. imaginario: imaginárius, a, um. Sin: commentícius; fictus; excogitatus; putatus. impacto: ictus, us m. Sin: impáctio, onis f. impagable: (que no se puede pagar) insolúbilis, e. impalpable: intáctilis, e. Sin: non palpábilis; tenuíssimus; inanis; levis. imparcial: (que juzga o procede con imparcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis; iustus; ínteger; médius; médium se gerens. Uso: mantenerse -, íntegrum se servare; aequitatem servare; ser -, médium esse; médio esse ánimo; médium se gérere // (que incluye imparcialidad) áequus, a, um. Sin: aequábilis // (que no se adhiere a ningún partido) neutri parti favens; nulli parti obnóxius. Uso: ser -, neutri favere. imaginativa: imaginandi facultas. imaginativo: imaginativus, a, um. Sin: ad cogitandum acutus. imán: (óxido natural) magnetites, is f; magnetita, ae f // (barra de acero) magnes, ētis (ac -eta). Sin: magnes lapis (-ĭdis m). imanar, v. imantar. imantado: magnetis vi práeditus. Sin: vi magnética infectus vel imbutus. imantar: magnética vi (vel virtute) allícere, imbúere, infícere. imbatido: invictus, a, um. Uso: permanecer -, invictum manere. imborrable, v. indeleble. imitar: imitari. Sin: aemulari; effíngere; assimulare, simulare; sectari; exempla sequi; vestígia calcare vel pérsequi; vestígiis inhaerere. Uso: ser imitado, imitatione éxprimi. imparcialidad: impartiálitas, atis f. Sin: áequitas; aequanímitas; aequabílitas; intégritas; mens íntegra; iudícium íntegrum vel incorruptum. impasibilidad: impassibílitas, atis f. Sin: imperturbátio; constántia; fírmitas. Uso: - del ánimo, ánimus ab omni perturbatione liber; - del cuerpo, corpus ab omni perturbatione líberum. impasible: (incapaz de sufrir; insensible) impatíbilis vel impetíbilis, e. Sin: non (vel haud) patíbilis; pati néscius; patiendi expers // (imperturbable) impassíbilis, e. Sin: imperturbatus; impertérritus; omni perturbatione liber, vácuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -, os durum; quedar -, vultum non mutare; eandem semper fáciem servare; ser -, omni perturbatione ánimi carere; vultu constanti esse. impasiblemente: impassibíliter. Sin: imperturbate; impertérrite; impávide; vultu constanti, imperturbato, immoto; immota mente; immoto ánimo. Uso: ver -, siccis ócu- 552 imperio lis cérnere. Sin: acus tutória, tecta, tuta. impasse: desperata res. Sin: difficultas. imperial: imperialis, e. Sin: imperatórius. Uso: casa -, domus imperatória; palacio -, palátium caesáreum; poder -, potestas imperatória vel caesárea. impecabilidad: impeccabílitas, atis f. Sin: impeccántia. impecable: (incapaz de pecar) impeccábilis, e. Sin: irreprehensíbilis. impedimento: impedimentum, i n. Uso: remover los - del mercado internacional, impedimenta mercaturae internationalis amovere. impelente: urgens, entis. Sin: premens; compellens. impenitencia: impaeniténtia, ae f. Sin: in peccato vel in peccando obstinátio, pervicácia, pertinácia; ánimus in peccato offirmatus; occallatus peccatis ánimus. impenitente: impáenitens, entis. Sin: in malo (vel in peccato) offirmatus; quem peccati non páenitet. impensadamente: inopinanter, inopinate, inopinato, necopinato. Sin: praeter opinionem; inconsiderate; témere; inconsulto. impensado: inopinatus, a, um. Sin: inexspectatus. imperativo: adj imperativus, a, um // sust modus imperativus // - categórico, imperativum categóricum; offícii necéssitas. imperceptible: imperceptíbilis, e. Sin: levíssimus; tenuíssimus. Uso: - movimiento de los labios, levíssimus labiorum motus. imperdible: (que no puede perderse) inamissíbilis, e // (alfiler de seguridad que forma una especie de broche) acus (-us f) fibulata. imperialismo: (sistema y doctrina de los imperialistas) imperialismus, i m. Sin: cupīdo impérii; nímium impérii stúdium; pópulos subiugandi libīdo; imperandi vel dominandi avíditas; imperandi ambítio vel cupíditas; libido dominandi; cupido imperandi vel dominandi; stúdium vel cupido proferendi (augendi, propagandi, amplificandi) impérii. Uso: - internacional, imperialismus internationalis // (régimen imperial) imperialismus, i m. Sin: imperiosus dominatus (-us m); imperiosa dominátio. imperialista: (partidario de extender la dominación de un estado sobre otro u otros por medio de la fuerza) imperialista, ae m. Sin: imperialismi cúpidus, ávidus, studiosus, fautor; impérii fautor, cúpidus, cupidíssimus; impérii amplificandi (dilatandi, propagandi) cúpidus, ávidus, fautor // (quien practica una política -) principatūs ávidus; dominandi cúpidus; imperiosi dominatus fautor // adj imperiosus, imperiosíssimus, a, um. Uso: afán -, imperiosíssima cupíditas; dictadura -, imperiosa dictatura; dominación -, imperiosíssimus dominatus; voluntad -, imperiosíssima voluntas // (perteneciente o relativo al imperialismo) ad principatum vel ad imperiosum dominatum spectans. imperialmente: imperiáliter. Sin: more imperiali. imperio: impérium, ii n. Uso: bajo el - de Diocleciano, Diocletiano imperitante. Uso: Santo -, Sanctum Impérium (Romanogermánicum); en tiempo del Tercer -, témpore Tértii Impérii. 553 imperiosamente imperiosamente: imperiose. Sin: cum império; imperiosi dómini more // fig arroganter. Sin: elate; superbe. imperioso: imperiosus, a, um. Sin: árrogans; elatus; ínsolens. de impétigo) impetígine affectus vel laborans. impétigo: impetīgo, gĭnis f. implacable: implacábilis, e. Sin: inexpiábilis. Uso: odio -, odium implacábile vel inexpiábile. impermeabilidad: immeabílitas, atis f. impermeabilización: immeábilem reddens intínctio. Sin: illítio immeabilitatem gignens. impermeabilizar: immeábilem réddere vel effícere. impermeable: (impenetrable al agua o a otro líquido) impermeábilis, e. Sin: immeábilis; intransmeábilis; impenetrábilis; impérvius; aquae impenetrábilis; non meábilis // (sobretodo de tela impermeable) pluviale, is n. Sin: vestis implúvia; immeábilis (vel non meábilis) páenula vel lacerna; ímbribus impérvia páenula vel lacerna; segestria, ae f. imperscriptible: impraescriptíbilis, e. Sin: qui (quae, quod) preaescribi non potest. imperscrutable: inscrutábilis, e. Sin: imperscrutábilis; arcanus; incredíbilis; supra humanae mentis captum. impersonal: impersonalis, e. Sin: impersonativus. Uso: verbos -, verba impersonalia; modo -, impersonalis modus (verborum). impersonalidad: impersonálitas, atis f. implantar: institúere. Sin: constitúere; cóndere. implementar: effícere. Sin: ad effectum perdúcere vel addúcere. implemento: instrumentum, i n. Uso: - agrícola, instrumentum agreste vel agri. implicar: implicare. Sin: immiscere; invólvere; illigare; partícipem fácere (áliquem alicúius rei); in (alicúius rei) societatem ascíscere. impluvio: implúvium, ii n. impolíticamente: impolítice. Sin: impolítica ratione // (imprudentemente) imprudenter. Sin: incivíliter; inurbane. impolítico: impolíticus vel non políticus. Sin: a política abhorrens vel alienus // (imprudente) imprudens, entis. Sin: incivilis; inurbanus; incállidus; a civili prudéntia alienus. imponderabilidad: imponderabílitas, atis f. imperturbabilidad: imperturbátio, onis f. Sin: impassibílitas; aequálitas; tranquíllitas; v. ataraxia. imponderable: (que no puede pesarse, medirse o precisarse) imponderábilis, e. Sin: nullius pónderis; sine póndere; pónderis vel momenti carens (-entis), expers (-ertis); qui (quae, quod) expendi non potest. Uso: los -, imponderabília, ium npl; mínima momenta (-orum npl). impetiginoso: (concerniente o relativo al impétigo) impetiginosus, a, um // (que padece imponible: imponíbilis, e. Sin: obligationi obnóxius. impersonalmente: impersonáliter. 554 impregnar importación: (acción de importar) importátio, onis f. Sin: invéctio, onis f // (cosas importadas) importatícia, orum npl. Sin: merces (-ium fpl) adventíciae; res quae importantur; id quod importatur. imposibilidad: impossibílitas, atis f. Sin: nulla potestas, facultas; quod fíeri non potest. importado: importatus, a, um. Sin: invectus; illatus. imposible: impossíbilis, e. Sin: qui, quae, quod fíeri non potest. Uso: es - que, nullo pacto fieri potest ut ...; fíeri non potest ut ... importador, ra: importator, oris m; importatrix, icis f. Sin: invector m; invectrix f. importancia: (lo que hace que una cosa sea considerable) momentum, i n. Sin: grávitas; pondus; vis; praestántia. Uso: - creciente, momentum augescens; cosa de cierta -, res alicúius momenti; cosa de grande -, res magni momenti vel pónderis; cosa de máxima -, res máximi momenti; res summae gravitatis; cosa de poca, mínima, ninguna -, res parvi (vel levi), mínimi, nullīus momenti; - de un asunto, rei magnitudo; dar demasiada - a algo, áliquid verbis nimis exaggerare; dar mucha - a algo, álicui rei magnam vim (gravitatem, praestántiam) tribúere // (autoridad, influencia) grávitas, atis f. Sin: auctóritas. Uso: de (gran) -, magnus; de menor -, minor, lévior; darse -, darse aires de gran -, ómnia contemptim gravique supercilio ágere; ser persona de -, plúrimum pollere; summa auctoritate (vel praestántiā) pollere; auctoritate et gratiā valere. importante: (que importa, considerable) gravis, e. Sin: magnus. Uso: más -, pótior; muy -, máximus vel gravíssimus; ser -, valere // (que tiene importancia o autoridad) gravis, e. Sin: multae auctoritatis. importar: importare. Sin: invéhere; introdúcere. importe: summa, ae f. Sin: prétii summa; sumptus, us m. imposibilitado: impeditus, a, um. Sin: praepeditus. impostergable: indifferíbilis, e. Sin: dilationis impátiens; dilationem non patiens; qui (quae, quod) differri non potest; qui (quae, quod) dilationem non récipit vel non pátitur. impostergablemente: nulla dilatione, prolatione, prorogatione. Sin: sine dilatione; sine ulla dilatione. impostor, ra: impostor, oris m; impostrix, icis f. Sin: deceptor, oris m; simulator, oris m; sycophanta vel sucophanta, ae m // adj fallax; falsídicus; falsíloquus. impracticabilidad: inviabílitas, atis f. Sin: inaccessibílitas; impenetrabílitas. impracticable: impérvius, a, um. Sin: ínvius; inaccessíbilis; inviábilis; áditu clausus. Uso: lugares -, loca impedita npl. imprecación: (en sentido abstracto) exsecrátio, onis f (alicúius rei) // (en sentido concreto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum; dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar imprecaciones contra alguien, álicui diras vel dira precari vel imprecari; áliquem exsecrari vel devovere. impregnación: perfúsio, onis f. impregnar: (áliqua re) imbúere. Sin: perfúndere; impraegnare; praegnantem fácere // impregnarse de gramática, de música, de varios errores, ímbui grammáticā, músicā, váriis 555 imprenta erróribus. imprenta: (el arte de imprimir) ars typográphica. Sin: ars impressória vel librária; ars gutenbergia(na) // (establecimiento donde se imprime) typographēum, i n; typographéium, ii n. Sin: officina typográphica vel librária; domus preli; domus preli typográphici // (impresión) impréssio, onis f. Uso: caracteres de -, typi, orum mpl; characteres, um mpl; litterarum notae vel formae; error de -, mendum typográphicum; pruebas de -, typorum exemplária vel experimenta npl; fólia probanda; páginae emendandae; relativo a la -, impressórius; dar a la -, typis imprímere vel édere // (fig, lo que se publica impreso) scripta édita. Sin: scripta typis impressa. imprescindible: impraescindíbilis, e. Sin: qui (quae, quod) praetermitti non potest; quod omitti non potest; a quo recédere non póssumus. imprescriptible: impraescriptíbilis, e. Sin: qui (quae, quod) praescribi (vel vetustate infirmari) non potest; praescriptioni non obnóxius. impresión: (acción y efecto de imprimir) impréssio, onis f. Sin: typorum impréssio; v. edición. Uso: belleza de -, typorum venustas // (obra impresa) liber typis impressus vel exscriptus; opus typis exscriptum // (marca que una cosa deja en otra) signum, i n. Sin: nota; impréssio; incísio. Uso: - dactilar o digital, digitalis impréssio vel incísio; signum dígiti (vel digitorum); dactylogramma, ătis (dat y abl pl -is) n; impresiones en el ánimo, ánimi impressiones // (fig, movimiento que las cosas causan en el ánimo) (ánimi) commótio, onis f. Uso: - suave, terrible, suavis, terríbilis ánimi commótio. impresionabilidad: mollítia, ae f; mollíties, ēi f. Sin: ánimi mollítia; facílitas; flexibílitas. impresionable: mollis, e. Sin: qui (quae, quod) fácile commovetur. Uso: ser -, facíllime commoveri. impresionante: ánimum cómmovens vel pérmovens. impresionar: commovere; movere; permovere. Sin: excitare; affícere; ánimum alicúius tángere, mollire, movere // impresionarse, (ácriter) commoveri // (- placas fotográficas) colluminare. Sin: luce imprímere. impresionismo: impressionismus, i m. impresionista: impressionista, ae mf. Sin: impressionismi studiosus, ássecla, fautor // (relativo al impresionismo) impressionísticus, a, um; ad impressionismum pértinens. impreso: adj typis impressus, a, um. Sin: typis éditus, scriptus, exaratus // sust res typis impressa. Sin: scriptum typis éditum, exaratum, consignatum, mandatum; scriptum praelo (prelo) éditum vel excusum. Uso: obra impresa, opus scriptóriā máchinā impressum; impresos, typis édita, vel scripta, vel impressa. impresor: (tipógrafo) impressor, oris m. Sin: typógraphus; ártifex librárius; librorum ópifex vel ártifex; librárius officinator; excusor; typotheta, ae m; typográphicae (vel libráriae) officinae ópifex. Uso: - de moneda, excusor argentárius; relativo al -, excusórius // (dueño de una imprenta) typográphicae (vel libráriae) officinae dóminus vel possessor. impresora: impressórium, ii n. Sin. máchina impressória. Uso: - de computadora, instrumentum pressórium elaboratórii electrónici. imprevisible: impraevisíbilis, e. Sin: non ante visíbilis; qui (quae, quod) praevideri non potest. 556 impuesto imprevisto: inopinatus; necopinatus, a, um. Sin: inexpectatus; haud exspectatus; insperatus; non praevisus. inenuntiábilis; ineloquílibis; impossíbilis dictu. improrrogable: improrogábilis, e ; non prorogábilis. Sin: (qui, quae, quod) prorogari (vel differri) nequit. imprimátur: vénia typis imprimendi. imprimir: (estampar o dejar huella por medio de la presión) imprímere. Sin: inscúlpere; inscríbere (áliquid in áliqua re) // (dar a la prensa los escritos para su publicación) typis mandare. Sin: prelo subícere vel súbdere // (publicar, editar) (librum) imprímere. Sin: excúdere; typis vel prelo imprímere, cúdere, excúdere, édere, exarare, gutenbérgia arte exarare. Uso: página impresa, página typis impressa // (fig, fijar algún afecto, idea, etc.) infígere (áliquid in áliqua re, vel álicui). Sin: inculcare áliquid; in ánimum imprímere. Uso: impreso en la memoria, in memoria pósitus atque infixus; impreso en la misma naturaleza, in ipsa natura infixus; quedar impreso en el ánimo, in ánimo insídere // (comunicar) - un movimiento a algo, áliquid impéllere. improcedencia: vánitas, atis f. Sin: lévitas; inánitas; futílitas; vacúitas // (falta de derecho) repugnántia contra quaestionem iudiciáriam. improcedente: vanus, a, um. Sin: fútilis; inanis; carens fundamento; fútili fundamento innisus // (no conforme a derecho) quaestioni iudiciáriae repugnans. improductividad: infructuósitas, atis f. Sin: infecúnditas; sterílitas; inánitas; nulla frúctuum efféctio. Uso: - económica, sterílitas oeconómica. improductivo: infecundus, a, um. Sin: infructuosus, inanis, stérilis; frúctibus carens; non fructíficans; oeconómice stérilis. impronunciable: impronuntiábilis, e. Sin: improrrogablemente: improrogabíliter. Sin: sine dilatione vel prorogatione; nulla dilatione vel prorogatione. improvisación: extemporálitas, atis f // (obra improvisada) súbita vel repentina áctio; res improvisa, subitária, inopinata; factum súbitum // (discurso improvisado) súbita vel extemporalis orátio. Sin: subitária díctio. improvisado: improvisus, a, um. Sin: extemporalis; subitárius; repentinus ac fortuītus. improvisador: (que improvisa) extemporalis, e. Sin: extemporáneus; ex témpore agens; ad extemporalitatem fácilis vel promptus. Uso: quien compone de repente versos, qui versus ex témpore facit vel fundit; quien compone de repente discursos, ex témpore dicens (-entis); súbito dicens; dictor extemporalis, subitárius. improvisar: (hacer una cosa de pronto, sin estudio ni preparación) súbito ágere vel fácere // (hacer de ese modo discursos, poesías, etc) súbito dícere vel loqui. Sin: ex improviso vel ex témpore dícere. Uso: - versos, poemas, versus, cármina extemporáliter (vel ex témpore, vel ex improviso) fúndere, pángere, scríbere // (preparar en poco tiempo algo) áliquid ex témpore parare. Uso: - un almuerzo, un banquete, extemporale prándium, convívium expedire; - una fiesta, festivum festinare diem. impuesto: vectīgal, alis n. Sin: tributum; taxa. Uso: - adicional, accéssio (-onis f); - automotor, vectigal autocinéticum; - comple- 557 impugnable mentario, completivum tributum; - directo, tributum; tributum directum; - eclesiástico, vectigal vel ánnuum tributum ecclesiásticum; - extraordinario, indíctio (-onis f); - fijo, stipéndium; - indirecto, vectigal; tributum indirectum; - personal, tributum viritim impósitum; tributum in cápita síngula; - públicos, pública, orum npl; - suplementario, additícium tributum; - telefónico, taxa telephónica; - unitario, taxa unitária vel elementária // - de estadía, commorationis taxa; - de ingreso, áditūs taxa; - del timbre, pro público sigillo taxa; - en dinero, stipéndium; - sobre los bienes heredados, - sobre herencias, sobre las sucesiones, tributum ex hereditate; - sobre inmuebles, tributum; - sobre los pastos públicos, vectigal ex scriptura; - sobre la renta, ex provéntibus vectigal // cobrador, recaudador de impuestos, apodecta, ae m; tributorum procurator vel exactor; exención de los -, tributorum immúnitas; exento de -, (tributorum) immunis vel expers (-ertis); vácuus a tributis; oficina de -, offícium fiscale; sujeto a -, tributárius vel vectigalis // cobrar, recaudar, exigir, hacer pagar los -, tributa (vectigália, stipéndia) exígere; disminuir, rebajar los -, tributa temperare; establecer un - anual, pecúniam in síngulos annos imperare; eximir a uno de un -, tributo (vectigali, stipéndio) áliquem liberare; pagar un -, tributum péndere, ferre, conferre; vectigal sólvere, péndere, pensitare; suprimir un -, vectigal abrogare. impugnable: impugnábilis, e. Sin: confutandus; improbandus; reprobandus; qui (quae, quod) impugnari potest. impugnación: impugnátio, onis f. impugnado: impugnatus vel oppugnatus, a, um. Sin: repulsus; negatus; recusatus. f; infitiator m; infitiatrix f. impugnante: impugnans, antis. Sin: impugnatórius. impulsividad: impulsívitas, atis f. Sin: impúlsio; impulsus, us m; veheméntia inconsulta. Uso: por -, impulsione. impulsivo: impulsivus, a, um. Sin: dévius; inconsultus. impulso: (acción y efecto de impeler o impulsar) impulsus, us m. Sin: impúlsio, onis f; appulsus, us m; incitátio, mótio, permótio, onis f. Uso: - eléctrico, eléctricus ictus (-us m); - misionero, impulsus missionalis; dar - a algo, álicui rei favere; áliquid impéllere vel promovere; sentir el - de algo, áliqua re moveri vel impelli // (instigación, sugestión) impulsus, us m. Sin: impúlsio (ad áliquid); instinctus (-us m); stímulus. Uso: por - de alguien, impulsu (vel instinctu) alicúius; por mi -, impulso meo; por propio -, ultro; meā, tuā, suā, etc., sponte // Mec pressura, ae f. impulsor: impulsor, oris m. imputabilidad: imputabílitas, atis f. inabordabilidad: inaccessibílitas, atis f. inabordable: inaccessíbilis, e. Sin: inadíbilis; ínvius; impérvius; áditu carens vel diffícilis. inabrogable: inabrogábilis, e. Sin: irrevocábilis; abrogationem non pátiens; qui (quae, quod) abrogari non potest. inaccesibilidad, v. inabordabilidad. inaccesible, v. inabordable. impugnador, ra: impugnator, oris m; impugnatrix, icis f. Sin: oppugnator m; oppugnatrix inacción: inértia, ae f. 558 inaugurado inaceptable: inacceptábilis vel inacceptíbilis. Sin: reiciendus; exprobandus. stábilis. inamovilidad: inamovibílitas, atis f. Sin: perpetúitas (-atis f). inaceptablemente: inacceptabíliter. inactividad: inactuósitas, atis f. inanimado: inanimatus, a, um. Sin: inánimus; inánimis, e; ánimā carens. Uso: los seres - y los animados, inánima et animata. inactivo: inactivus, a, um. Sin: inactuosus. inadaptabilidad: inaptabílitas, atis f. Sin: inconveniéntia. inadaptable: inaptábilis, e. Sin: inconvéniens, entis. inapagable: inexplébilis, e. Sin: insatiábilis. inapelable: inappellábilis, e. Sin: appellatione remota; sine provocatione; haud provocábilis vel provocandus. inapetencia: inappeténtia, ae f. Sin: cibi fastídium vel satíetas. inadaptado: non idóneus. Sin: non aptus. inadecuado: inadaequatus vel non adaequatus, a, um. Sin: haud cóngruens; impar; non respondens. inadvertencia: inconsiderántia, ae f. Sin: neglegéntia; incúria. Uso: por -, inconsiderate; inconsulte; témere; imprudenter; per imprudéntiam; por pura -, témere ac nulla ratione; témere ac nullo consílio; casu et témere; témere ac fortuíto; inconsulte ac témere. inadvertidamente: (por inadvertencia) v. inadvertencia // (descuidadamente) neglegenter. Sin: incurate; incuriose. inafectado: inaffectatus, a, um. inaplicabilidad: inapplicabílitas, atis f. inaplicable: inapplicábilis, e. Sin: non applicábilis; non aptus ; non idóneus. inapreciable: inaestimábilis, e. inaprensible: inapprehensíbilis, e. Sin: non apprehensíbilis; apprehensu diffícilis // (fig que no se puede captar por demasiado sutil) inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis. inasible: imprensíbilis, e. Sin: effúgiens; evanescens; qui (quae, quod) comprehendi (= ser agarrado) vel intéllegi (= ser comprendido) non potest. inagotable: inexhauríbilis, e. inajenable o inalienable: inalienábilis, e. Sin: alienationi non obnóxius; qui (quae, quod) abalienari nequit vel non potest. inalámbrico: sine filo vel filis. inaudito: (nunca oído) inauditus, a, um. Sin: novus; inauditus ac novus // (fig, monstruoso, extremadamente vituperable) infandus, a, um. Sin: nefandus; exsecrandus. inauguración: inaugurátio, onis f. Sin: instaurátio; inítium; princípium; dedicátio. inalienabilidad: inalienabílitas, atis f. inamovible: inamovíbilis, e. Sin: perpétuus; inaugurado: inauguratus, a, um. Sin: auspicatus; ínitus, inceptus; instauratus. 559 inaugural inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; inaugurativus; auspicalis. Uso: sesión -, auspicalis séssio. inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; inchoare, inire, initiare, incípere; instaurare; dedicare. Uso: inauguró la sesión parlamentaria, sessionem parlamenti inauguravit. inauténtico: inauthénticus, a, um. inaveriguable: non indagábilis, e. Sin: non confirmábilis; incertus; non certus. incansable: indefessus, a, um. Sin: indefatigábilis; indefatigatus. incapacidad: incapácitas, atis f. Sin: inhabílitas; ineptitudo; imperítia. incapacitado: íncapax, acis. Sin: inhábilis; ineptus; haud capax; non idóneus. dare // (fig, lisonjear) adulari áliquem vel álicui. Sin: assentari vel blandiri álicui; áliquem nimis laudare; áliquem láudibus extóllere; áliquem ad caelum efferre; áliquem ad astra (vel ad sídera) tóllere. incensario: turíbulum, i n. Sin: incensórium; acerra; thymiatérium; turárium vas. Uso: agitar el -, turíbulum concútere; golpe doble de -, turíbuli ductus (-us m) cum dúplici ictu; golpe sencillo de -, turíbuli ductus cum símplici (vel único) ictu. incertidumbre: Fís, principio de -, rátio indeterminationis. incidental: Der íncidens, entis. Sin: interiectus, interpósitus, interlocutórius, a, um. Uso: proposición -, interiectio (-onis f). incidentalmente o incidentemente: incidentáliter. Sin: óbiter; accessórie; casu; forte; fortuíto; data occasione. incendiario: incendiárius, a, um. incendio: incéndium, ii n. Uso: - intencional, incéndium consulto conflatum vel effectum. incensación: turificátio, onis f. Sin: turis incénsio, suffimen (-mĭnis n), suffimentum; thymiámatis combústio, suffimentum; turis honor álicui tributus // (fig, adulación) adulátio, onis f. Sin: assentátio; laus assentatrix, ficta, immoderata. incensada: (cada uno de los movimientos del incensario en el acto de incensar) turíbuli ictus (-us m) // (fig, adulación, lisonja) v. incensación. incienso: incensum, i n. Sin: tus, turis n; thymiama, ătis n. Uso: altar del -, altare incensi vel thymiámatis. incisivo: incisórius, a, um. inciso: Gram incisum, i n. Sin: interiéctio; interpósita enuntiátio. incivil: incivilis, e. Sin: incultus; rústicus; rudis; inhumanus; inurbanus. incivilidad: incivílitas, atis f. Sin: rustícitas; inhumánitas; inurbánitas. incivilizado, v. incivil. incensar: turificare; turificari. Sin: incensum adolere álicui vel álicui rei; tus dare (vel offerre) álicui vel álicui rei; turis honorem álicui (vel álicui rei) tribúere; ture áliquem (vel áliquid) suffire. Uso: - el altar, arae incensum inclasificable: enormis, e. Sin: descriptioni abhorrens; a descriptione abhorrens. inclinación: (acción y efecto de inclinar o in- 560 incompetente clinarse) inclinátio, onis f // (fig, disposición, tendencia natural a alguna cosa) propénsio vel inclinátio ad + ac. Sin: ánimi vel voluntatis inclinátio ad + ac; stúdium alicúius rei. Uso: - buena, mala, bona, mala índoles; - a la elocuencia, índoles ad dicendum; - a los estudios, propénsio ad doctrinae stúdium; - a los estudios literarios, propénsio ad litterarum stúdium; - natural a la virtud, ad virtutem índoles // tener - a algo, stúdio alicúius rei teneri; ad áliquid propensum (vel proclivem) esse; no tener ninguna - a una cosa, ánimo alieno (vel averso) esse ab áliqua re. inclusa: brephotrophīum, ii n; brephotrophēum, i n. Sin: domus infántium expositorum. nómine iter fácere. incoherencia: inconsequéntia, ae f. Sin: íncongruens iudícium vel senténtia. incoloro: íncolor, oris Sin: coloris expers; colore destitutus. incombustibilidad: incombustibílitas, atis f. incombustible: incombustíbilis, e. Sin: ígnibus vel flammis inviolábilis; flammae vel igni non obnóxius; igni vel ígnibus impérvius; ustionis expers; ab ustione immunis; qui (quae, quod) uri non potest (vel póterat, etc.); qui (quae, quod) ignem non cóncipit. Uso: ser -, ígnibus non absumi, non cónfici; igni resístere. inclusero, v. expósito. inclusivo: comprehensivus, a, um. Sin: includens; comprehendens. incoativo: incohativus, a, um. incoercible: incoërcíbilis, e. Sin: irrefrenábilis; incohíbilis; infrenis; effrenis; effrenus; infrenus; coërcitionis impatiens. incógnita: Mat incógnitum, i n // fig áliquid incógnitum. Sin: res incógnita, dúbia, incerta. Uso: es una -, áliquid non apparet vel non constat (no se ve); áliquid intéllegi non potest (no se puede entender); áliquid próspici vel praevideri non potest (no se puede prever). incógnito: incógnitus, a, um. Sin: ignotus; ignoratus; ábditus; latens, entis. Uso: de -, ómnibus ignotus; nullo sciente; dejar el -, (álicui) quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...) aperire vel detégere; palam iam quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...) ferre; guardar el -, dissimulare quis (vel quae ...) sim (sis, sit ...); dissimulare nomen (meum, tuum ...); viajar de -, áliquam regionem nullo sciente pervagari; sub alieno incompatibilidad: incompatibílitas, atis f. Sin: repugnántia; discrepántia; dissénsio. Uso: - de cosas, de naturaleza, de carácter, repugnántia rerum, naturae, ingénii; - entre algunos sobre algo, dissénsio inter áliquos de áliqua re. incompatible: incompatíbilis,e. Sin: díscrepans; incóngruens; inconvéniens; pugnans; repugnans álicui rei; repugnans contra áliquid; abhorrens (ab) áliqua re; abhorrens álicui rei. Uso: cosas -, inter se repugnántia, contrária; res inter se abhorrentes; ser -, repugnare, dissentire; ser del todo - con algo, máxime repugnare álicui rei. incompetencia: (falta de aptitud para algo) insciéntia, ae f. Sin: inscítia; imperítia (alicúius rei) // (falta de jurisdicción) nullum ius; nulla potestas, auctóritas, facultas, iurisdíctio (in áliqua re, contra áliquem, contra áliquid); iurisdictionis defectus (-us m); nullum ius iudicandi vel cognoscendi de áliqua re. Uso: de un juez, nulla iúdicis legítima potestas. incompetente: (falto de aptitud para algo) 561 incompleto imperitus vel ignarus (alicúius rei); non intéllegens (in áliqua re vel alicúius rei); rudis (ad áliquid, in áliqua re, áliqua re, alicúius rei) // (falto de jurisdicción) non legítimus. Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) expers ; non aptus ad statuendum de áliqua re. Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius non habere áliquid faciendi. incompleto: incompletus, a, um Sin: imperfectus; mútilus; truncus. incomprendido: (no comprendido) incomprehensus, a, um. Sin: haud comprehensus; non intellectus; obscurus; occultus // (de persona cuyo mérito no ha sido apreciado) non satis probatus. Sin: minoris hábitus. incomprensible: incomprehensíbilis, e. Sin: inaccessíbilis; inintelligíbilis. incomprensión: (falta de comprensión) intellegendi imperítia // (falsa interpretación) prava interpretátio // (fig, inquina) invídia, ae f . Sin: nulla indulgéntia. incomunicabilidad: incommunicabílitas, atis f. Sin: nulla communicátio. incondicionado: non condicionatus. Sin: sine condicione; condicionum expers. incondicional: absolutus, a, um. Sin: sine ulla condicione. Uso: donación -, vera et absoluta donátio; respeto -, sine ulla condicione reveréntia. incondicionalmente: absolute. Sin: sine ulla condicione; pure et simplíciter. inconfesable: infandus, a, um. Sin: nefandus; tacendus; non revelandus. inconfundible: inconfundíbilis, e. Sin: singularis. incongruencia: incongruéntia, ae f. Sin: incohaeréntia; inconveniéntia; disconveniéntia; inconsequéntia. incongruo: incóngruus, a, um. Sin: incóngruens; inconvéniens; inconsentáneus; incónsequens. inconmensurabilidad: immensurabílitas, atis f. inconmensurable: immensurábilis, e. Sin: immensus. incomunicable. incommunicábilis, e. incomunicación: incommunicátio, onis f. incomunicado: estar - (en segregación celular) in cella ab ómnibus segregatum detineri; in vínculis vel in custódia detineri segregatum ab ómnibus. inconciliable: inconciliábilis, e. Sin: incompatíbilis; insociábilis; inconvéniens. Uso: ser -, non cohaerere; non congrúere; discordare; repugnare. inconcluso: inconfectus, a, um. Sin: infectus; imperfectus. inconsciencia: (estado en que el individuo no se da cuenta del alcance de sus palabras o acciones) insciéntia, ae f. Sin: inscítia; nesciéntia; ignorátio; ignorántia // (falta de conciencia) inconsciéntia, ae f // (dicho o hecho irreflexivos, imprudentes) inconsiderántia, ae f. Sin: inconsiderátio; imprudéntia; teméritas. inconsciente: (no consciente) incónscius, a, um Sin: ínsciens; ínscius; néscius; haud animadvertens, séntiens, intéllegens; ignarus // (irreflexivo) inconsideratus, a, um. Sin: inconsultus; ímprudens; incautus // (en psicoa- 562 incorrección nálisis) adj subliminaris; irrationalis; extra consciéntiam; infra consciéntiae limen; sust incónscium, ii n; recóndita ánimi pars; ánimi profundum vel secretum; imus ánimus. inconscientemente: incónscie. Sin: inscienter; ínscie; nulla consciéntia. inconsideración: inconsiderátio, onis f. Sin: inconsiderántia; imprudéntia; teméritas. inconsideradamente: inconsiderate. Sin: inconsulte; imprudenter; incaute; témere. inconsiderado: inconsideratus, a, um. Sin: inconsultus; imprūdens; incautus; temerárius. inconsistencia: lévitas, atis f. Sin: inánitas. inconsistente: inanis, e. Sin: nugatórius; nugalis; ténuis; nullīus momenti. inconstitucional: inconstitutionalis, e. Sin: non legítimus; constitutioni incóngruens, inconsentáneus; contrárius; formae civitatis repugnans; primáriae (rei públicae) legi discors; cum primária (rei públicae) lege discors vel díscrepans; institutis vel formae rei públicae non convéniens. inconstitucionalidad: inconstitutionálitas, atis f. Sin: constitutioni contraríetas; a constitutione discrepántia; formae civitatis repugnántia. inconsulto: inconsultus, a, um. Sin: imprudens; inconsideratus; incautus; incogitatus; praeceps (-cípitis). incontable: innumerábilis, e. Sin: haud computábilis. incontenible: incohíbilis, e. Sin: intemperábilis; haud moderábilis. incontrolable: irregíbilis, e. Sin: irrefrenábilis. incontrolado: infrenatus, a, um. Sin: inconsideratus; incogitatus; impetuosus. incontrovertible: incontradicíbilis, e. Sin: irrefutábilis; indubitábilis; indúbius. inconveniencia: (desconveniencia) inconveniéntia, ae f. Sin: disconveniéntia; incongruéntia // (despropósito) importune (vel rústice, vel indecore) dictum vel factum. inconveniente: adj inconvéniens, entis. Sin : disconvéniens; inconsentáneus; incónsequens; incóngruus // (impedimento) impedimentum, i n. Sin: obstáculum; offendículum // (daño) damnum, i n. Sin: nocumentum; detrimentum. incorporación: incorporátio, onis f. Sin: insértio; aggregátio. Uso: - de Bulgaria y Rumenia a la Unión Europea, adiúnctio Bulgáriae et Dacoromániae ad Unionem Europaeam. incorporado: incorporatus, a, um. Sin: ascītus; cooptatus. incorporar: incorporare. Sin: insérere; aggregare; associare; unire. incorporeidad: incorporálitas, atis f. Sin: spiritalis natura vel substántia. incorpóreo: incorpóreus, a, um. Sin: incorporalis; immaterialis; spiritualis; córpore expers vel vacans; sine córpore; nullo cum córpore. Uso: ser -, sine córpore esse; córpore carere vel vacare; córpore expertum esse. incorrección: mendósitas, atis f. Sin: mendum; menda. Uso: - gramatical, sermonis ví- 563 incorrecto tium; soloecismus. incorrecto: mendosus, a, um. Uso: costumbres -, mendosi mores. incorregible: incorrigíbilis, e. Sin: inemendábilis; non emendábilis; emendationis expers; cui desperata est emendátio. incorrupción: incorrúptio, onis f. Sin: intégritas. incubación: incubátio, onis f. Sin: incúbitus, us m; pullátio, onis f; fotus, us m. Uso: - artificial, artificiosa incubátio; - de una enfermedad, morbi incubátio; morbus conceptus; morbi maturescéntia; occultus morbi progressus; morbus nondum manifestus. incubador: incubitórius, a, um. incubadora: incubatrix, icis f. Sin: incubationis cella; artificiosae incubationis apparatus. incorruptamente: incorrupte. incubar: (ova) incubare. incorruptibilidad: incorruptibílitas, atis f. Sin: incorruptum manere; non corrumpi // fig intégritas; innocéntia. incorruptible: incorruptíbilis, e. Sin: qui (quae, quod) corrumpi nequit; qui corrumpi non potest // (fig, que no se puede o es muy difícil de pervertir) ínteger, gra, grum. Sin: sanctíssimus. Uso: juez -, iudex sanctíssimus. incorrupto: (que está sin corromperse) incorruptus, a, um // (fig, no dañado ni pervertido) ínteger, gra, grum. Sin: ínnocens; intactus; illibatus. inculto: (de lugares) incultus, a, um. Uso: ser -, cultu vacare // (de personas) incultus. Sin: indoctus; rudis // (de estilo) incomptus, a, um. Sin: hórridus. incultura: inhumánitas, atis f. Sin: incultus, us m; rustícitas; rúditas; doctrinae caréntia. inculturación: inculturátio, onis f. Sin: alienae culturae adéptio, assúmptio; alterīus cultus adéptio; in mores accommodátio, in cultum insértio. inculturar: inculturationem perágere. incredulidad: incredúlitas, atis f. Sin: impíetas. incrédulo: incrédulus, a, um. Sin: non crédulus; scépticus; ímpius. increíble: incredíbilis, e. Sin: inenarrábilis; extra fidem; fidem excedens vel súperans. incumbencia: munus, nĕris n. Sin: offícium; negótium. incumplido: incompletus, a, um. Sin: infectus; haud solutus; nondum absolutus. incumplimiento: inobservántia, ae f. Sin: promissi desértio; a promissione deféctio. increíblemente: incredibíliter. incremento: incrementum, i n. Uso: - demográfico, incrementum demográphicum, natálium, natorum; densatus cívium (vel incolarum) númerus; - económico, rei oeconómicae incrementum. incunable: incunábulum, i n. Sin: incunábula typográphica npl; typográphicae artis primórdia npl. incurable: incurábilis, e. Sin: insanábilis; immedicábilis; non sanábilis. 564 independencia incursión: incúrsio, onis f. Sin: incursus, us m; irrúptio. Uso: - aérea, aérius vel aéreus incursus; incúrsio aéria; incúrsio aëroplanorum; - aéreas de aviones enemigos, incursus aérii aëroplanorum hostílium; - fulmínea, incúrsio fulmínea; - terroristas, incursiones tromocratarum more; hacer incursiones en territorio enemigo, incursiones (vel incursus, vel irruptiones) fácere in fines hóstium. indefinido: indefinitus, a, um. indeformable: indeformábilis, e. Sin: indepravábilis. indehiscente: indehescens, entis. indeleble: indelébilis, e. indelegable: indelegábilis, e. indagación: indagátio, onis f. Sin: indago, gĭnis f; investigátio; pervestigátio; inquisítio. indelicadeza: inurbánitas, atis f. Sin: illiberálitas; nulla reveréntia. indebido: (no obligatorio ni exigible) indébitus, a, um. Sin: imméritus; gratuíto concessus // (ilícito) illícitus, a, um. Sin: non legítimus. indelicado: inurbanus, a, um. Sin: illiberalis; parum réverens. indeclinable: Gram indeclinábilis, e. indemnidad: indémnitas, atis f. indefectibilidad: indefectibílitas, atis f. Sin: íntegra perpetúitas vel perénnitas; indeficiéntia; aeternum (vel perpétuum, vel certum) esse. indemnización: indemnátio, onis f. Sin: damni compensátio; solútio compensativa. indefectible: (que no puede dejar de ser) indefectíbilis, e. Sin: indefíciens; numquam defíciens; numquam defuturus; indésinens; intérminus; inexstinguíbilis; perennis; inconsumptíbilis; non periturus; numquam casurus // (que no puede faltar) certus, a, um. Uso: plazo -, certa dies. indefectiblemente: (de modo que no puede dejar de ser) indeficienter. Sin: indesinenter; perpétuo; in perpétuum; sine intermissione; sine fine // (de modo que no puede faltar) certe; certo. Sin: procul dúbio; haud dúbie; indubitabíliter. Uso: vendrá -, certo (vel haud dúbie) veniet. indefendible: indefensíbilis. Sin: non defensíbilis. indefinible: indefiníbilis, e. indemnizar: damnum compensare, sarcire, resarcire, sólvere. indemostrable: indemostrábilis, e. independencia: independéntia, ae f. Sin: libertas; nulla obnoxíetas. Uso: - civil, civilis libertas; - nacional, independéntia nationalis; - política, in re pública administranda sui iuris esse; - de carácter, - de espíritu, libertas ingénii; liber ánimus; líbera voluntas; - de juicio, suo iudício uti; - de la justicia, iurisdíctio líbera; - de lenguaje, summa libertas in oratione // declaración de -, declarátio independéntiae; espíritu de -, oboediendi fastidium; cuiusvis disciplinae recusátio; guerra de -, bellum pro libertate tuenda (si se trata de mantenerla) vel recuperanda (si se trata de recobrarla); - del País Vasco o Euskadi, independéntia Vascóniae // conseguir, conquistar su -, se in libertatem vindicare; parare sibi libertatem; conseguir la - de alguien, áliquem in libertatem vindicare; conservar la -, 565 independentismo servare libertatem; defender la -, libertatem deféndere vel tueri; gozar de -, esse sui iuris, sui iudícii, sui arbítrii; líbere se gérere; hablar con -, ore líbero loqui; no tener -, iuris alicúius esse; alicúius iuri esse obnóxium; perder la -, álicui obnóxium fíeri; quitar la a alguien, álicui libertatem erípere; reclamar plena -, plenam independéntiam flagitare; tener -, sui iuris esse; suo (próprio) iure vívere. indestructibilidad: inexstinguibílitas, atis f. Sin: indefectibílitas; immortálitas; condício indelébilis. indestructible: indelébilis, e. Sin: perennis. indeterminable: indeterminábilis, e. indeterminación: indeterminátio, onis f. Sin: indefinítio; haesitátio; titubátio; fluctuátio; dubitátio. independentismo: stúdium obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: stúdium suis iúribus vivendi. indeterminado: indeterminatus, a, um. Sin: indefinitus. independiente: non obnóxius. Sin: liber; sui iuris (gen). indeterminismo: indeterminismus, i m. Sin: acrísia. independientemente: independenter (ab áliqua re). Sin: líbere; solute; per se; per se ipsum; ad suum arbítrium. Uso: - del deber, misso offício; - de esta circunstancia, citra hunc casum; - de la utilidad, separata utilitate; proceder - de algo, neglégere, omíttere, praetermíttere áliquid; la virtud debe ser apreciada - de la fortuna, per se virtus sine fortuna ponderanda est; valuar algo - de toda otra consideración, áliquid per se ipsum aestimare. indeterminista: indeterminista, ae m. India: India, ae f. indiana: índica, ae f. Sin: tela índica; linum índicum; téxtile vel textum índicum. indianismo: (modismo) indismus, i m. Sin: locútio índica // (ciencia de la lengua y civilización indias) indiológia sive -logīa, ae f. indianista: indiólogus, i m. independista: sust fautor obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: fautor suis iúribus vivendi facultatis // adj próprius stúdii obnoxietatis auferendae. inderogable: inderogábilis, e. Sin: irrevocábilis. indescifrable: ininterpretábilis, e. Sin: inexplanábilis; inexplicábilis; inintelligíbilis. indescriptible: inenarrábilis, e. Sin: indicíbilis; ineffábilis; supra quam dici vel enarrari potest. indiano: índicus, a, um. Sin: indus; indianus. indicador: index, dĭcis mf. Sin: indículus; signum. Uso: - de camino, signum viárium; Tecnol, - del color de la cinta, clavícula coloris táeniae; - de espacios, spatiorum indículus; - de funcionamiento, index operationis; - de incendios, index incendiorum // adj agnitionalis, e. Uso: cartelito -, schédula agnitionalis; dato -, elementum agnitionale. indicativo: adj indicativus, a, um. Sin: indicatórius // sust Ling, modus (-i m) indicativus. 566 indigesto índice: index, dĭcis mf. Uso: - alfabético, index alphabéticus; index in lítteram vel in lítteras digestus; index litterarum órdine explicatus; - analítico, general, sistemático, index analýticus, generalis, systemáticus; bibliográfico, index librorum qui inspecti sunt; - onomástico, nóminum index; - de audiencia (de Radio/TV), index audiéntium; de materias, index rerum (quae pertractantur); - de voces, de vocablos, nominum vel vocabulorum index. índico, v. indiano. indiferencia: (frialdad, insensibilidad) lentitudo, dĭnis f. Sin: ánimus frígidus vel durus // (incuria) neglegéntia, ae f. Sin: incúria. Uso: - religiosa, neglegéntia religionis vel divini cultus; ad quámlibet religionis formam se aeque habere, vel se aeque movere. indiferenciado: indiscretus, a, um. indiferente: (que no presenta motivo de preferencia) indífferens, entis. Uso: sílaba -, sýllaba indífferens // (no determinado por sí a una cosa más que a otra) indífferens. Uso: - acerca de la comida, indífferens circa victum; ser, mantenerse -, in neutram partem moveri vel inclinari // (despreocupado) incuriosus, a, um (alicúius rei, áliqua re, in áliqua re). Sin: néglegens (alicúius rei, in áliqua re, in áliquem, in áliquid). Uso: - a los valores espirituales, bonorum ánimi incuriosus; ante las vicisitudes del mundo, incuriosus vicissitúdinum humanarum; - en materia de religión, circa religionem néglegens // (que por nada se conmueve) frígidus, a, um // (sin interés) me, te, le ... es -, meā, tuā, suā ... nihil ínterest; nihil omnino curare de + abl; áliquid parum (vel mínime, vel nihil) curare. Uso: eso me es -, nihil ad me; nihil ad me áttinet. indiferentemente: (indistintamente) indifferenter. Sin: indiscriminatim; nullo discrí- mine // (con indiferencia) indifferenter. Sin: neglegenter // (con frialdad) frígide. indiferentismo: indifferentismus, i m. Sin: lentitudo ánimi indifferentis. Uso: - político, religioso, indifferentismus políticus, religiosus. indiferentista: indifferentista, ae m. Sin: indifferentismi fautor vel sectator. indígena: adj indígenus, a, um; indígena, ae mf y n. Sin: vernáculus; nostras, atis mf y n. Uso: bebida -, indígena pótio; buey -, bos indígenus; clero -, clerus indígena vel indígenus; clerus ex indígenis delectus; gallinas -, gallinae nostrates vel vernáculi géneris; lengua -, sermo vernáculus; palabras -, verba nostrátia; vino -, indígena vinum // sust indígena, ae mf; indígenus, i m. Sin: aborigo, gĭnis m; autóchthonus; autochthon, ŏnis m. Uso: poblaciones -, aborígines vel aborígenes, um mpl; productos -, doméstica, orum npl. indigerible: (que no se puede digerir) indigeríbilis, e // (de muy difícil digestión) diffícilis concoctu // fig intolerábilis, e. indigestible: indigestíbilis, e; v. indigerible. indigestión: indigéstio, onis f. Sin: indigestus, us m; crúditas; cruditátio; mala concóctio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una -, est mihi stómachus vitiatus. indigesto: (difícil de digerir) diffícilis ad concoquendum. Sin: gravis // (que está sin digerir) indigestus, a, um. Sin: inconfectus; crudus; non concoctus // (fig, confuso, desordenado) indigestus. Sin: confusus; perturbatus; sine órdine // (áspero, difícil en el trato) molestus, a, um. Sin: incómmodus; importunus. 567 indignación indignación: indignátio, onis f. Sin: ira, ae f. Uso: ver con -, iniquo ánimo ferre. indignado: iratus, a, um (contra alguien, álicui; de algo, de áliqua re). Uso: estar -, stomachari (contra alguien, álicui). indignar: indignationem movere álicui // indignarse, irasci (contra alguien, álicui; por algo, de áliqua re; de que, quod + indic o subj). Sin: indignari (por algo, áliquid vel de áliqua re); suscensēre intr (contra alguien, álicui). indio: (adj, de la India) índicus vel indus, a, um ; (- de América) indianus, a, um // sust Indianus, i m. Sin: Indianus vel Indus Americanus; autochton Americanus // (metal) índium, ii n. indirect (Inform), indirecto: indirectus, a, um. indirectamente: indirecte. Sin: per indirectum; modo non directo. indisciplina: indisciplinátio, onis f. Sin: nulla disciplina; inordinátio. indisciplinado: indisciplinatus, a, um. Sin: indócilis; effrenatus; effrenus; immodestus; disciplinae impatiens; nulla disciplina coércitus. indiscriminadamente: indiscriminatim. Sin: indiscrete. indiscriminado: indiscriminatus, a, um. indiscutible: indiscussíbilis, e. Sin: indisputábilis; indubitábilis; indúbius; irrefutábilis. Uso: ser -, dubitandum non esse (de áliqua re); sine controvérsia esse; in controvérsiam vocari non posse; es una verdad -, véritas est de qua nulla controvérsia fíeri potest. indiscutiblemente: indiscussibíliter. Sin: indisputabíliter; indubitabíliter; indubitanter; indubitate; indubitato; procul dúbio; sine dúbio; sine controvérsia; nulla contentione. indiscutido: indiscussus, a, um. Sin: non discussus; indisputábilis; irrefutábilis; certíssimus. indisolubilidad: indissolubílitas, atis f. Sin: perpetúitas; perénnitas; dissolvi non posse; indissolúbilis vel inexplicábilis nexus (-us m) vel nodus (-i m). Uso: - del matrimonio, perpetúitas matrimónii; indissolúbile matrimónii vínculum. indisoluble: indissolúbilis, e. Sin: insolúbilis; indissociábilis; non dissolúbilis; haud solúbilis. indisolublemente: indissolubíliter. Sin: insolubíliter; inexplicábili nexu vel nodo. indispensabilidad: indispensabílitas, atis f. Sin: necéssitas. indispensable: indispensábilis, e. Sin: pernecessárius. Uso: es - que, necesse est ut + ac e inf. indisponible: impromptus, a, um. Sin: imparatus; non paratus; non in promptu. indisposición: (falta de disposición) ánimus alienus. Sin: voluntas aliena; malevoléntia // (desazón o quebranto leve de la salud) valetudo, dĭnis f. Sin: incómmoda (vel adversa, vel infirma) valetudo; incómmodum; brevis aegrotátio vel aegritudo (-dĭnis f). Uso: - improvisa, (córporis) offénsio; por -, propter valetúdinem; valetúdine impeditus // alegar -, valetúdinem excusare; ser atacado de una -, valetúdine vel incómmoda (adversa, infirma) valetúdine áffici, córripi, tentari; tener una -, léviter aegrotare; tener una ligera -, perlévi- 568 indulgencia Indochina: Indosinae, arum fpl. Sin: paenínsula Indosinensis. ter commoveri. indispuesto: (que se siente algo enfermo) léviter aegrotans. indochino: adj indosinensis, e, indistinguible: indiscriminábilis, e. Sin: indistinctus. indoeuropeo: adj indoeuropaeus, a, um // sust Indoeuropaeus, i m. individuación: individuátio, onis f. Sin: determinátio; singularizátio; singularis definítio. indogermánico: indogermánicus, a, um. individual: (perteneciente o relativo al individuo) individualis, e. Uso: exigencia -, individualis exigéntia // (propio y característico de alguien o algo) próprius. índole, v. temperamento. individualidad: individuálitas, atis f. Sin: singuláritas; própria natura // (originalidad) propríetas ingénii. individualismo: (doctrina filosófica) individualismus, i m // (egoísmo) sui cómmodi stúdium. Sin: effrenatus amor sui. individualista: sust individualista, ae mf. Sin: individualismi fautor (partidario del individualismo); sui cómmodi effrenatus fautor (propenso al individualismo) // adj individualísticus, a, um. Sin: sui cómmodi studiosus. individualmente: singillatim. Sin: singulatim; viritim; per síngula cápita. individuar: individuare // fig síngula definire; nominatim circumscríbere; singillatim designare; viritim deprehendere. individuo: adj indivíduus, a, um. Sin: singularis; indivisíbilis // sust indivíduum, i n. Sin: homo síngulus; singularis homo; persona indivídua; síngula persona. Uso: un - cualquiera, unus quílibet. indivisibilidad: indivisibílitas, atis f. indogermano: Indogermanus, i m. indoloro: indolórius, a, um. Indonesia: (archipiélago) Indonésia, ae f // (Estado) Indonésia. Sin: Cívitas Indonésia; Foederatae Indonésiae Civitates. indonesio: adj indonesianus, a, um // sust Indonesianus, i m. Indostán: Hindustánia, ae f. indostanés o indostano: adj hindustanus, a, um // sust Hindustanus, i m. inducción: (modo de razonar) indúctio, onis f. Sin: illátio. Uso: por -, per inductionem // (acción y efecto de inducir) indúctio. inducido: Fís sucíneum vel eléctricum glomeramen (-mĭnis n). inductivo: inductivus, a, um. indulgencia: (facilidad en perdonar o disimular las culpas) indulgéntia, ae f. Sin: cleméntia; lénitas; lenitudo; ánimi lenitudo. Uso: - con alguno, in áliquem indulgéntia; demasiada - para con alguien, nímia lenitudo in áliquem; tener -, indulgēre álicui; indulgenter áliquem habere; indulgéntiā tractare áliquem // (facilidad en conceder gracias) fa- 569 indulgentemente cílitas, atis f. Sin: ánimi facílitas // (remisión que hace la Iglesia de las penas debidas por los pecados) indulgéntia. Sin: poenae remíssio; indulgéntia ecclesiástica. Uso: - parcial, indulgéntia partialis; - plenaria, indulgéntia plenária; cuiusvis vel omnis poenae remíssio; conceder - plenaria en las condiciones acostumbradas, indulgéntiam plenáriam concédere suetis (vel statis) condiciónibus; ganar, lucrar - plenaria, indulgéntiam plenáriam acquírere, cónsequi, ássequi. indulgentemente: indulgenter. Sin: clementer; léniter; remisse; benigne. indultar: (perdonar a uno una pena) álicui ignóscere. Sin: álicui crimen condonare; álicui gratiam delicti fácere; poenam álicui remíttere vel condonare. indulto: (gracia o privilegio extraordinario concedido a uno) indultum, i n. Sin: concéssio. Uso: - apostólico, indultum apostólicum; Sedis Apostólicae indultum // (remisión de la totalidad o parte de una pena) vénia, ae f. Sin: remíssio poenae. Uso: conceder el -, véniam dare; poenam remíttere; ignóscere álicui. industria: (maña y destreza o artificio para hacer algo) sollértia, ae f. Sin: indústria; dextéritas; callíditas; sagácitas // (profesión, oficio) ars, artis f. Sin: artifícium. Uso: ejercer una -, artem fácere vel factitare // (conjunto de operaciones materiales ejecutadas para la obtención, transformación o transporte de productos naturales) indústria, ae f. Sin: res industrialis; ars, artis f; artifícium; fabricátio; indústria quaestuosa; artes quaestuosae, operosae, industriales. Uso: - y comercio, artes quae quaestus causā tractantur; - concurrentes, operosa artifícia vel artes operosae quae inter se aemulantur; - doméstica, indústria doméstica; - mecánica, indústria mechánica vel machinalis; - metalúrgica, industria me- tallúrgica; - nacientes, nascéntia operosa artifícia; - textil, indústria téxtilis // - de las bicicletas, birotarum fabricátio vel ars; - de los servicios, machinalis indústria ad ministéria spectans; - del vidrio, vitrária ars; introducción de la -, artes et artifícia invéhere; progresar en las -, in quaestuosa indústria (vel in quaestuosis ártibus) progressum fácere vel habere // (instalación destinada a dichas operaciones) fábrica, ae f. Sin: officina. Uso: del hierro, fábrica ferri, férrea, ferrária; - de armas, officina armorum; - del bronce, de la madera, fábrica aerária, materiária. industrial: (persona que vive del ejercicio de una industria o es propietario de ella) fabricator, oris m. Sin: ártifex; ártifex operosus; ártibus déditus; praepósitus industrialis; ergólabus machinalis indústriae. Uso: los -, hómines quaestuosae indústriae (vel quaestuosis ártibus) addicti // (relativo a la industria) machinárius, a, um Sin: industrialis; quaestuosae artis (gen); ad artes pértinens; ad quaestuosam indústriam áttinens. Uso: arte -, quaestuosae indústriae ars; centro -, urbs officinis (vel quaestuosis indústriis) áffluens; era -, aetas industrialis; escuela -, schola industrialis; schola quā artes quaestuosae docentur; estructuras -, machinales structurae; naciones -, civitates industriales; la clase de los -, fabricatorum ordo vel classis; cívium classis indústriae quaestuosae addicta; cívium ordo quaestuosis ártibus addictus; la época - moderna, nostra haec machinária mercansque aetas; profesión -, ars quae (vel offícium quod) quaestus causā exercetur; progreso -, progressus industrialis; in quaestuosa indústria (vel in quaestuosis artibus) progressus. industrialismo: industrialismus, i m. Sin: doctrina de indústriae principatu; aetas óperum industriálium; indústriae dominatus (-us m); machinalis indústriae dispensátio. 570 infalible ineptitud: ineptitudo, inis f. Sin: inéptia; imperítia; inscítia. industrialista: industrialista, ae m. industrialización: (introducción de la industria) industrializátio, onis f. Sin: quaestuosae indústriae invéctio; indúctio indústriae machinalis // (fomento y aumento de la industria) industrializátio. Sin: artificiorum incrementum; quaestuosae indústriae incrementum; ártium et artificiorum provectus vel profectus (-us m). Uso: la moderna -, hodiernum quaestuosae indústriae incrementum; una brusca -, nimis properatus ártium et artificiorum proventus; fomentar la - de una nación, nationem ad quaestuosae indústriae incrementum provéhere vel addúcere. industrializar: (introducir la industria) quaestuosam vel machinalem indústriam (quaestuosas vel machinales indústrias) invéhere vel indúcere. Uso: naciones altamente -, civitates machinali indústriā máxime progressae; nationes quaestuosā indústriā provectíssimae; países que se van industrializando, regiones ad artes operosas (vel ad operosa artifícia) spectantes // (fomentar y aumentar la industria) quaestuosam indústriam fovere, augere, amplificare. inédito: inéditus, a, um. Sin: nondum éditus vel vulgatus; nondum in lucem datus vel éditus; nondum foras datus. Uso: escritos -, scripta nondum vulgata. inefabilidad: ineffabílitas, atis f. inefable: ineffabilis, e. Sin: indicíbilis; inenarrábilis; haud effábilis. inefablemente: ineffabíliter. Sin: inenarrabíliter. ineficiencia: inefficiéntia, ae f. inelegible: ineligíbilis, e. Sin: non eligíbilis. inepto: ineptus, a, um. Sin: imperitus; ínscius; non aptus. inerrancia: errorum immúnitas. inescrutable: inscrutábilis, e. Sin: perscrutábilis; non vestigábilis. im- inexpiable: inexpiábilis, e. Sin: non expiábilis. inexplicable: inexplicábilis, e. Sin: inextricábilis; obscurus; occultus. inexplicablemente: inexplicabíliter. Sin: néscio quo modo (= no sé cómo); confuse; involute; occulte; secreto (= secretamente); arcano (= misteriosamente). inextinguible: (no extinguible) inexstinguíbilis, e. Sin: non exstinguíbilis; indelébilis; qui exstingui nequit vel non potest // (que no puede contenerse) effrenatus, a, um. Sin: irrefrenábilis; qui coërceri non potest. Uso: risa -, magnus vel cachinnábilis risus. infalibilidad: infallibílitas, atis f. Sin: erroris immúnitas, vacúitas; errare non posse. Uso: pontificia, infallibílitas papalis; proclamar la - del Sumo Pontífice, Pontíficem Máximum falli néscium pronuntiare. infalible: (que no puede engañar) fállere néscius. Sin: inerrans; numquam fallens; non fallax; qui errare non potest; qui ab omni errore liber est; qui ab omni errandi perículo vácuus est. Uso: verdades -, res numquam fallentes; razonamiento -, rátio haud fallax // (que no puede engañarse) qui numquam fállitur. Sin: falli néscius; in quem error non cadit // (seguro, cierto) certus, a, um. Sin: indubitatus; indúbius. 571 infaliblemente infaliblemente: infallibíliter. Sin: procul dúbio; sine dúbio; certe vel certo. fecciones de vario género, infectiones várii géneris. infalsificable: incorruptíbilis, e. infeccioso: (que causa infección) tábidus, a, um Sin: contagiosus tabíficus; péstilens, entis // (que se difunde con la infección) contagione vulgatus. Uso: enfermedad -, contágio, onis f. infamante: ignominiosus, a, um. Sin: contumeliosus; probrosus; malédicus; maledicens. infamar: infamare (áliquem). Sin: infámiam inferre (álicui); infámiā aspérgere (áliquem); infamem fácere (áliquem). infante: (hijo legítimo del rey que no era inmediato sucesor del reino) e domo régia princeps. Sin: fílius regis vel régius; puer (vel iúvenis) régius; adulescens (vel iúvenis) régii sánguinis; adulescens (vel iúvenis) régio sémine ortus. infantería: peditatus, us m. Sin: pédites, um mpl. Uso: militar en la -, stipéndia pédibus fácere. infectivo, v. infeccioso. inferioridad: inférior condício, locus, gradus. Sin: humílitas, atis f. inferiormente: inférius. Sin: infra; inferne. infernal: infernalis, e. Sin: infernus; ínferus // fig diabólicus; tenebrosus; vaférrimus. infestación: infestátio, onis f. Sin: moléstia; vexátio; persecútio. infanticidio: infanticídium, ii n. infestar: (apestar) infestare // (causar estragos con hostilidades) vastare. Sin: populare; depopulare. infarto: infarctus vel infartus, us m. Uso: cardíaco, infarctus cordis; cordis incómmodum; - de miocardio, infartus myocárdii; murió de - cardíaco, e cordis incommodo mórtuus est. infiel: (que no profesa la fe considerada como verdadera) infidelis, e // los -, infideles. infiernillo: fóculus aethanólicus. infatigable: infatigábilis, e. Sin: indefatigábilis; infatigatus; indefatigatus. infatigablemente: infatigabíliter. Sin: indefatigabíliter; indefesse; indefessim. infatuación: infatuátio, onis f. Sin: flagrántia; aestuátio; elátio; incénsio. infatuado: infatuatus, a, um. Sin: áestuans; flagrans; elatus. infección: contágio, onis f. Sin: contaminátio; contactus, us m; morbi contágio. Uso: in- infierno: infernus, i m. Sin: ínferi, orum mpl; inferna, orum npl; locus infernus; damnationis sedes; sceleratorum sedes fpl; locus tormentorum. Uso: arrancar almas al -, e superbo Sátanae dominatu in Dei filiorum libertatem vindicare. infiltración: manátio, onis f. Sin: permeátio; percolátio; penetrátio. infinidad: (calidad de infinito) infínitas, atis f. Sin: infinítio. Uso: - del espacio, imménsitas; - del tiempo, aetérnitas; - del número, in- 572 influencia numerabílitas // (fig, gran muchedumbre) ingens vel immensus númerus. Sin: immensa (vel infinita, vel innumerábilis) multitudo. Uso: me tienen ocupado una - de asuntos, plúrimis negótiis distíneor; pretende que hay una - de mundos, ait innumerábiles esse mundos; - de veces, sescénties; míllies, persaepe. inflacionario o inflacionista: (perteneciente o relativo a la inflación) ad nummorum inflationem pértinens; (que es causa de inflación) inflationem fovens. infinitesimal: infinitesimalis, e. Sin: infinitus; mínimus; in infinitum deductus vel productus. Uso: cálculo -, cálculus infinitesimalis; rátio in infinitum producta; mathemáticae computationes in infinitum productae; dividido en partes -, in infinitum divisus; partes -, partes in infinitum divisae. inflamable: inflammábilis, e. Sin: fácilis ad exardescendum; igni concipiendo aptus vel idóneus. infinitivo: adj infinitivus, a, um. Sin: infinitus. Uso: - histórico, infinitivus históricus, descriptivus, narrativus // (modo -) infinitivum, i n. Sin: infinitum; modus infinitus, infinitivus, indefinitus. infinito: (que no tiene ni puede tener fin) infinitus, a, um. Sin: fine carens; sine fine // (que no tiene límites) immensus, a, um // (muy extenso) máximus, a, um. Sin: ingens // (muy duradero) perpétuus, a, um. Sin: infinitus; aeternus // hasta lo -, in infinitum vel in immensum; multiplicar hasta lo -, rem in immensum amplificare. inflación: (acción y efecto de inflar) inflátio, onis f // (alza general de los precios y aumento de la circulación monetaria) inflátio, onis f. Uso: - monetaria, inflátio pecuniária, monetalis; pecúniae inflátio; nummorum inflátio; rei nummáriae nimíetas; nímius rei nummáriae auctus (-us m); pecúniae vílitas; vilescentis pecúniae nimíetas; padecer -, vilitate nummorum laborare // (fig, excesiva emisión de billetes en remplazo de moneda) charta nummária nímia ac vilescens; chartae nummáriae nímiae ac vilescentis edítio. inflador: sufflatórium, ii n. Sin: conflatórium; ántlia pneumática. inflamación: inflammátio, onis f. Uso: - de los pulmones, inflammátio pulmonum. inflamar: inflammare // inflamarse, inflammari. inflamatorio: inflammatórius, a, um. inflar: inflare. Sin: sufflare; tumefácere. inflexión: infléxio, onis f. Sin: fléxio; flexura; flexus vel inflexus, us m Uso: - de la voz, vocis fléxio vel flexus. inflorescencia: (forma de agruparse las flores en una planta) inflorescéntia, ae f // (conjunto de estas flores) flores, um mpl. influencia: (acción y efecto de influir) afféctio, onis f. Sin: effectus, us m; tactus, us m; vis. Uso: - del cielo, afféctio caeli, vis caelestis; - del sol, de la luna, solis, lunae tactus vel effectus; - de los astros, afféctio vel vis astrorum; - benéfica, vis et utílitas; - dañosa, vis nóxia; - perniciosa, perniciosus afflatus (-us m); ejercer una - dañosa, nocere; obesse; ejercer una - útil sobre alguien o alguna cosa, prodesse álicui, álicui rei vel ad áliquid; iuvare vel adiuvare áliquem vel áliquid; estar bajo la - de algo, áliqua re moveri, regi, duci et regi; tener -, valere ad áliquid (faciendum); vim habere vel afferre ad áliquid; no tener ninguna -, nihil valere in áliqua re // (ha- 573 influenza blando del influjo de un escritor o forma literaria) imitátio, onis f. Uso: en Tácito se observa fácilmente la - de los modelos griegos, in Tácito Graecorum exemplárium imitátio fácile perspícitur // (autoridad) auctóritas, atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse magna auctoritate // (poder) poténtia, ae f. Uso: - como senador, senatória poténtia; por mi - personal, poténtiā mea; tener -, plúrimum pollere; conseguir -, poténtiam cónsequi // (valimiento) grátia. Uso: tener -, valere; grátiā florere vel valere; no tener ninguna -, nihil grátiā valere vel posse // (importancia) momentum, i n // (gracia e inspiración que Dios envía interiormente a las almas) inspirátio, onis f. Sin: grátia. informatórium; sedes núntiis exquirendis // dar informaciones, certiorem fácere; nuntiare; notítias dare, trádere, afferre, praebere, suppeditare; sacar, recabar informaciones, informationes capéssere; notítias exquírere, requírere, súmere, indagare, investigare; recibir informaciones, certiorem fíeri; cognóscere, novisse, díscere, edíscere, edoceri; informationes accípere; habere cógnitum vel compertum // (averiguación juridica y legal) quáestio, onis f. Uso: - de testigos, téstium interrogátio; - sumaria, compendiária inquisítio. influenza, v. gripe. informador: informator, oris m. Sin: nuntiator; relator; núntius. influjo: (acción y efecto de influir) influxus, us m. Sin: inflúxio, impúlsio; impulsus, us m; afflatus, us m; vis (sin gen y dat); efficácia; efficácitas; efficiéntia; v. influencia. Uso: ejercer un grandísimo -, máximum pondus habere; estar bajo el - de alguien, ab áliquo moveri ac duci; sentir profundamente el - del cristianismo, christianam fidem pénitus combíbere // (fig, inspiración, impulso) instinctus (-us m) vel afflatus divinus // (flujo de la marea) v. flujo. información: (acción y efecto de informar) informátio, onis f. Sin: nuntiátio; relátio; núntium; núntius; núntia (-orum npl); notítia. Uso: - bursátil, de re nummária communicátio vel enuntiátio; - deportiva, lúdicra, orum npl; gýmnica, orum npl; de ludis relátio; - extranjera, exterarum géntium núntia; - internacional, informátio internationalis; - local, nostrae res (rerum fpl); - meteorológica, núntius meteorológicus; - nacional, pátriae núntia; ex universa natione núntia; - radial, televisiva, núntium radiophónicum, televisíficum; medios de -, instrumenta informationis; oficina de informaciones, offícium informado: edoctus, a, um. Sin: certior factus. informal: informalis, e. informar: (enterar) nuntiare. Sin: certiorem fácere áliquem de áliqua re. informática: informática, ae f. Sin: disciplina informática vel informatória; ars computatória. Uso: historia de la -, história ordinatralis; peritos en -, periti rei ordinatralis. informático: informáticus, a, um. Sin: computatralis, e; ordinatralis, e. Uso: gusano -, vermis (-is m) ordinatralis; sistema -, systema ordinatrale. informativo: (que informa) informativus, a, um. Sin: informatórius; nuntiatórius. informe: (noticia que se da) notítia, ae f // (acción y efecto de informar) informátio, onis f. Sin: relátio; núntius. Uso: - administrativo, rátio rerum administrandarum; - escrito, oral, relátio scripta, oralis; - diplomáticos, jurídicos, privados, públicos, relationes diplomáti- 574 ingreso cae, iurídicae, privatae, públicae; - meteorológico, núntius meteorológicus; núntius de áëris statu mutationibusque; - supletorio, correlatum, i n; - del médico, médici relátio // dar un - , edocere. Sin: admonere; commonere; monere; dar, pedir, exigir un - administrativo, rationem rerum administrandarum réddere, expóscere, exígere // (exposición oral ante el tribunal) informátio oralis. infracción: infráctio, onis f. Sin: transgréssio; violátio. Uso: - de tránsito, delictum viatórium. infractor: violator, oris m. Sin: legírupa, ae m; qui legem rumpit. Uso: - de tránsito, peccator viatórius vel viárius; neglector regularum viariarum. rum doctrina; doctorum machinariorum rátio. Uso: - civil, sciéntia aedificatorum. ingeniero: ingeniárius, ii m. Sin: machinator; machinárius; doctor machinalis vel machinárius; peritus machinárius. Uso: - civil, doctor aedilis; - electricista, electroingeniárius; ingeniárius electricitatis; - militar, miles munitor; - de minas, doctor machinárius metallis extrahendis; cuerpo militar de ingenieros, militárium machinatorum (vel machinariorum, fabrûm vel fabrorum) corpus (-pŏris n). ingenio: (fábrica de azúcar) saccharifícium, ii n. ingeniosamente: ingeniose. Sin: acute; sollerter. infraestructura: substrúctio, onis f. Uso: económica, substrúctio oeconómica. ingerencia, v. injerencia. infraganti o in fraganti, v. delito. Inglaterra: Anglia, ae f. Sin: Britannia. infrangible: infrangíbilis, e. Sin: infrágilis; non frágilis; non fractus; numquam fractus. inglés: adj ánglicus, a, um. Sin: británnicus. Uso: literatura -, lítterae ánglicae // sust Anglus, i m. Sin: Britannus // (lengua inglesa) ánglicum, i n. Sin: ánglica vel Anglorum lingua; ánglicus vel Anglorum sermo. Uso: hablar -, ánglice loqui; Anglorum linguā (vel sermone) loqui. infrascripto: infra scriptus vel infrascriptus, a, um. Sin: subscriptus. infrecuencia: infrequéntia, ae f. Sin: ráritas. infusión: infúsio, onis f // (producto obtenido por -) (p)tísana, ae f. Sin: decoctum; pótio. Uso: - de genciana, pótio gentianina. infuso: infusus, a, um. Sin: índitus. Uso: ciencia -, sciéntia infusa vel índita; ínsita menti doctrina. infusorio: adj infusórius, a, um // sust ánimal infusórium. Sin: bestíola infusória. ingobernable: irregíbilis, e. Sin: non gubernábilis. ingratitud: ingratitudo, dĭnis f. Sin: ingratus ánimus; ingrata voluntas; ímmemor beneficiorum ánimus. ingrato: ingratus, a, um. Sin: ingratíficus; ímmemor benefícii vel beneficiorum. ingravidez: agrávitas, atis f. ingeniería: ars (vel disciplina, vel sciéntia) machinalis. Sin: machinariorum vel artificio- ingreso: (caudal que entra en poder de uno) 575 inhabilitación réditus, us m. Sin: quaestus (-us m). mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris assuefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mystarum sermo. inhabilitación: inhabilitátio, onis f. inhabitable: inhabitábilis, e. Uso: satélite -, satelles (-lĭtis mf) inhabitábilis. iniciador: adj incohativus vel inchoativus, a, um. Uso: verbo -, incohativum verbum // sust initiator, oris m. Sin: incohator vel inchoator; inceptor. inhabitación: inhabitátio, onis f. inicial: initialis, e. Sin: primordialis. inhabitado: inhabitatus, a, um. Sin: desertus; habitatóribus vácuus. iniciar: (álicui rei) initiare. Sin: incípere; inchoare; inítium cápere, fácere, súmere. Uso: - al estudio del griego, graecis lítteris initiare; - una magistratura, magistratum inire vel íngredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte adulescéntiā // iniciarse, initiari. Uso: - al sacerdocio, sacerdótio initiari; iniciarse en los estudios, en las letras, stúdiis, lítteris initiari. inhabilitar: inhábilem fácere. inhalación: (Med, acción de aspirar un vapor) vaporis vel fumi haustus (-us m). Uso: hacer inhalaciones, v. inhalar // (soplar sobre o en) inhalátio, onis f. Sin: inhalatus, us m. inhalador: inhalatórium, ii n. Sin: vaporis (vel fumi) effusórium; médici áëris effusórium. inhalar: inhalare. Sin: inspirare; afflare. Uso: - éter, áethera absorbēre. inherencia: coniúnctio, onis f. Sin: congruéntia. inhibición: inhibítio, onis f. Sin: vétitum; interdictum. inhibitorio: inhibitórius, a, um. inhumación: inhumátio, onis f. iniciación: initiátio, onis f. Uso: - sexual, initiátio sexualis; - en la práctica de un culto, in sacra introdúctio; - en las reglas de una sociedad, introdúctio; admíssio; recéptio. iniciado: adj initiatus, a, um. Sin: admissus; receptus; (empezado) coeptus // (miembro de una sociedad secreta) initiatus, i m. Sin: iniciativa: (idea que sirve para iniciar una acción) consílium, ii n. Sin: propósitum; impulsus, us m; propósitum susceptum // (acción del que propone o hace una cosa por primera vez) inceptum, i n. Uso: - individual, inceptum unīus cuiusque vel cuiusvis; - individuales, quae a síngulis suscipiuntur incepta; libre -, líbera consília inceptaque npl; - privada, privata singulorum áctio; privatum singulorum inceptum; - propia, inceptum suā sponte ínitum; tomar una -, inítium fácere alicúius rei // (capacidad de emprender, inventar, etc.) indústria, ae f. Sin: návitas; sollértia; ingénium; celéritas ingénii; ánimus promptus; libertas in agendo. Uso: - privada, privata singulorum indústria, návitas; privatorum libertas in agendo; por propia -, meā, tuā, suā sponte; hombre de pronta - para ..., homo semper promptus paratusque ad ...; lleno de -, indústrius; ingeniosus, sollers (ertis) // (acción de adelantarse a los demás en hablar u obrar) tomar la -, alicúius rei vel consílii príncipem esse // (derecho de hacer una propuesta; acto de ejercerlo) auctóritas, atis f. Sin: consílium. Uso: por - de alguno, 576 inmensurable auctoritate alicúius; auctore áliquo; por mi -, me auctore; por - de él, eo auctore; por - privada, privato consílio; tomar la - para algo, auctorem esse alicúius rei, ad áliquid, ut ...; quien toma una -, alicúius rei auctor; impulsor; suasor; por - mía, tuya, de él, meā, tuā, suā voluntate; que ha tomado la - de la restitución, auctor in restituendo. inicio, v. comienzo. inigualable: singularis, e. Sin: únicus; máximus vel summus; incomparábilis; nulli comparandus (dicho de personas). inimaginable: incogitábilis, e. Sin: inexcogitábilis; non imaginábilis. ininteligible: inintelligíbilis, e. Sin: incomprehensíbilis; non intelligíbilis. injustificable: inexcusábilis, e. Sin: haud excusábilis. injustificado: non iustificatus. Sin: non excusatus; non probatus; illegítimus. inmaculado: immaculatus, a, um. Sin: incontaminatus; illibatus. Uso: la Inmaculada, Virgo quavis labe intacta; Virgo cuiusvis labis vel primae labis expers; Virgo sine labe originali concepta; Inmaculada Concepción de María, Immaculata Mariae Virginis Concéptio. inmadurez: immatúritas, atis f. Sin: acérbitas; imperítia. inmaduro: immaturus, a, um. Sin: acerbus; crudus; nondum maturus. inmanencia: immanéntia, ae f. injerencia: ingeréntia, ae f. Sin: interposítio; interventus, us m. Uso: - de uno, interpósita alicúius auctóritas vel ópera; interpósitum alicúius consílium. injerirse: consílium (vel auctoritatem, vel óperam) interpónere in áliqua re vel in áliquid. inmanentismo: immanentismus, i m. inmanentista: immanentista, ae mf. Sin: immanentismi sectator. inmaterial: immaterialis, e. Sin: incorporalis; incorpóreus; non materialis. inmaterialidad: immateriálitas, atis f. Sin: incorporálitas. injertar: insérere. Sin: emplastrare. injerto: insítio, onis f. Sin: emplastrum; (rama) súrculus; propago, gĭnis f // (operación quirúrgica) implantátio; transplantátio. inmediación: proxímitas, atis f. Sin: nullīus morae interposítio; témporis proxímitas. injuriar: insultare áliquem, in áliquem, álicui. Sin: contuméliam (vel contumélias) in áliquem inícere; contuméliā (vel contuméliis) áliquem affícere; contuméliam (vel contumélias) álicui dícere, fácere, impónere // ser injuriado, contuméliā (vel contuméliis) áffici. inmediato: immediatus, a, um. Sin: próximus. injustamente: iniuste. Sin: iniúrie; per iniúriam; immérito; inique. inmensurable, v. inconmensurable. inmensidad: imménsitas, atis f. Sin: immensum; infínitas. Uso: - del espacio, immensum sidéreum. 577 inmersión inmersión: immérsio, onis f. Sin: demérsio. Uso: línea máxima de - (en las naves), immersionis vel demersionis limes (-mĭtis m). ánimi. inmigración: immigrátio, onis f. Sin: migrátio; adventus, us m. Uso: - ilegal, immigrátio illegalis. inmovilización: motūs impedítio. inmigrado: ádvena, ae m. Sin: alienígena. inmigrante: immigrator, oris m. Sin: ímmigrans, antis; ádvena. Uso: - legal, ímmigrans legalis vel legítimus; - ilegal, immigrator illegalis vel illegítimus. inmigrar: immigrare (in áliquem locum). Sin: migrare. inmovilismo: inértia, ae f. Sin: desídia. inmovilizado: impeditus, a, um. Sin: retentus; cohíbitus; immóbilis; immóbilis factus // fig iners; otiosus. inmovilizar: retinere. Sin: continere; cohibere; immóbilem fácere, retinere, tenere. Uso: - un capital, pecúniam otiosam tenere. inmunidad: immúnitas, atis f. Sin: exémptio; vacátio. Uso: - personal, local, real, immúnitas personalis, localis, realis. inmiscuirse: immisceri vel se immiscere álicui rei. Sin: implicari vel se implicare áliqua re. inmunitario: immunitárius, a, um. inmoral: immoralis, e. Sin: inhonestus; turpis. inmunizar: immunem réddere. inmunización: morborum parta immúnitas. inmunología: immunológia sive -logīa, ae f. inmoralidad: immorálitas, atis f. Sin: pérditi mores mpl; morum corrúptio, depravátio, právitas, pervérsitas, inhonestas. inmunológico: immunológicus, a, um. inmunólogo: immunólogus, i m. Sin: morborum immunitatis doctor. inmoralismo: morálium recusátio legum. inmortalizar: aeternare. Sin: immortalitatem álicui donare; immortalitate áliquem donare; áliquem immortalitati commendare vel consecrare; áliquem immortalitatis glóriā affícere; áliquid immortalitati trádere // inmortalizarse, immortalitatem sibi párere. Sin: immortalem cónsequi glóriam. inmutabilidad: immutabílitas, atis f. Sin: stabílitas // fig constántia, ae f. Sin: fírmitas. inmutable: immutábilis, e. Sin: incommutábilis; firmus; constans; haud mutábilis; semper idem; mutari néscius. innatismo: innatismus, i m. inmóvil: (que no se mueve) immóbilis, e. Sin: immotus; stábilis // (fig, firme, invariable) v. inmutable. inmovilidad: immobílitas, atis f. Sin: stabílitas // fig constántia; fírmitas; immobílitas innato: innatus, a, um. Sin: ingénitus; congénitus, ínsitus, nativus, naturalis, naturā índitus. innominado: innominatus, a, um. Sin: non 578 insalivación ductíciae íncola vel habitator. Uso: - de vivienda, aédium conductor vel inquilinus. nominatus. innovación: innovátio, onis f. Sin: renovátio; novátio; novamen (-mĭnis n); novatus, us m. Uso: - litúrgicas, innovationes litúrgicae; tecnológicas, novitates téchnicae. innovador: adj innovatórius, a, um // sust innovator, oris m. Sin: novator; instaurator; reformator. inocentada: ludificátio, onis f. inocular: inoculare // fig ingérere. Sin: insérere; infúndere; immíttere. inodoro: (recipiente para excrementos) sella, ae f. Sin: sella familiárica vel pertusa. inolvidable: quem (quam, quod) oblivisci non póssumus. Sin : memoriā dignus; cuius memória erit sempiterna; indelébilis; non oblitterábilis. inoperable: insecábilis, e. Sin: chirúrgiā vel chirúrgice non curábilis. inorgánico: inorgánicus vel anorgánicus, a, um. Sin: inanimatus; inánimus; inanimalis // (falto de la conveniente ordenación de las partes) incompósitus, a, um. Sin: incónditus; incóngruens; dissipatus. inquinamento: inquinamentum, i n. Sin: contaminátio; inquinátio; pollútio. inquinar: inquinare. Sin: contaminare; pollúere; infícere. inquiridor: quaesitor, oris m. Sin: inquisitor. inquirir: inquírere. Sin: conquírere; exquírere; quáerere; indagare; investigare; pervestigare. inquisición: (acción de inquirir o investigar) inquisítio, onis f. Sin: quáestio; investigátio, pervestigátio; indagátio // (tribunal eclesiástico) inquisítio, onis f. Uso: Sagrada -, sacrum iúdicum consílium contra háeresim. inquisidor: (investigador) inquisitor, oris m. Sin: inquirens, entis; investigator, pervestigator; quaesitor; explorator // (juez de la inquisición) inquisitor, oris m. Sin: intra iúdices contra háeresim cooptatus vel adlectus. inquisitivo: inquisitivus, a, um. Sin: veritatis studiosus. Uso: dialéctica -, dialéctica inquisitiva. inquisitorio: inquisitórius, a, um. inoxidable: inoxydábilis, e. Sin: non oxydábilis. input (Inform): (entrar datos) data indúcere // (entrada de datos) ínitus, us m. Uso: - y output, (datorum) ínitus exitusque. inquilinato: inquilinatus, a, um. Sin: inquilini habitátio, condício, status (-us m). inquilino: inquilinus, i m. Sin: locatárius; conductor; áedium conductor; domus con- insaciabilidad: insatiabílitas, atis f. Sin: insatíetas. insaciable: insatiábilis, e. Sin: insaturábilis; inexplébilis; nihil satis habens; in nulla re acquiescens. insacular: in cápsulam (vel in pýxidem, vel in alvéolum) inícere. insalivación: insalivátio, onis f. Sin: salivária 579 insalivar subáctio; ope salivae mollítio, (h)umectátio. insalivar: salivā (h)umectare. Sin: salivā madefácere, illínere, úngere, inúngere, mollire, (h)umectare, (h)umefácere. inscripción: inscríptio, onis f. Sin: - mural, parietal, inscríptio muralis, parietalis; v. grafito. insecticida: adj insecticidalis, e. Sin: insectis (vel bestíolis) internecivus vel internicivus // sust insecticídium, ii n. Sin: insecticidale, is n; insecticida, ae mf (pulvis, liquor); venenum insecticidale; venenum insectis internecivum. Uso: - contra las moscas, venenum muscis internecivum. insectívoro: adj insectívorus, a, um. Sin: insectorum vorax. Uso: planta -, planta insectívora // sust ánimal quod insectis páscitur vel véscitur. insecto: insectum, i n. Sin: bestíola; insectum ánimal; mínima bestíola. insensibilidad: (falta de sensibilidad) insensibílitas, atis f. Sin: torpor; stupor (córporis, in córpore); lentitudo; nihil sentire. Uso: hallarse en un estado de -, obduruisse; torpere; stupere; rigere // (dureza de corazón) durítia sive duríties (ánimi). Sin: inhumánitas; hebetátio ánimi; plúmbeum cor; plúmbeus (vel lentus, vel obcallatus) ánimus; ánimus durus vel lentus. Uso: - frente al dolor, indoléntia. insensible: (que carece de facultad sensitiva o que no tiene sentido) insensíbilis, e. Sin: insénsilis; haud vel non patíbilis; sensu (vel sénsibus) carens vel expers; nihil sentiens. Uso: ser -, sensu carere; esse sine sensu; sénsibus alienatum esse // (que no siente las cosas que causan dolor y pena o mueven a lástima) inhumanus, a, um. Sin: durus; férreus; plúmbeus; tórpidus. Uso: - en lo es- piritual, in rebus spirituálibus plúmbeus; frente al dolor, índolens, entis; ser - a algo, áliquid non sentire; non tangi vel moveri áliqua re; volver -, hebetare; obtúndere, retúndere; volverse -, occalléscere, obstupéscere; hebetéscere; percalléscere // (imperceptible) non apparens. Uso: pérdidas -, non apparéntia damna; hacer progresos -, paene nihil profícere. insensiblemente: sensim. Sin: paulatim; gradatim; sensim sine sensu. inseparable: inseparábilis, e. Sin: indissociábilis; indissolúbilis; indivisíbilis. inseparablemente: inseparabíliter. Sin: indissolubíliter; indissociabíliter; indivisibíliter; indivisim. inserción: insértio, onis f. Sin: insertátio. Uso: - en la sociedad, insértio in societatem. insignia: (distintivo, divisa honorífica) insigne, is n. Sin: decus; ornamentum. Uso: Mil, - del arma o del cuerpo, insigne militare // (imagen o medalla de un grupo) stemma, ătis n. Sin: signum // (bandera, estandarte) vexillum, i n. insinuación: (acción y efecto de insinuar o insinuarse) insinuátio, onis f // (exordio) insinuátio // (cosa que se da a comprender sin decirla claramente) obliqua senténtia u orátio. Sin: obliqua verba. Uso: - ambiguas, ambigua verba; hacerle a uno secretamente una - falsa, fictum áliquid ad aures (vel in aures) alicúius insusurrare; hacer insinuaciones en perjuicio de uno, occulte (vel obscure, vel perplexe) dícere de áliquo; áliquem oblique perstríngere. insinuante: insínuans, antis. Sin: blándiens, blandus; blandífluus; blandíloquus; suadens. Uso: elocuencia -, blandiloquéntia; blandiló- 580 insospechado quium; olor -, blandífluus odor; palabras -, suadéntia verba. insinuar: (dar a entender algo indicándolo ligeramente) insinuare. Sin: inícere; insérere; álicui áliquid significare; obscure iácere; iácere de áliqua re // fig inspirare. Sin: instillare; suadere // insinuarse, insinuari. Sin: se insinuare; sérpere; illabi. Uso: - en el ánimo de una persona, se insinuare álicui; grátiam alicúius sibi conciliare; - en la intimidad de alguno, insinuare se in familiaritatem alicúius; in alicúius familiaritatem pénitus intrare; insinuare se vel immérgere se in consuetúdinem alicúius. insociabilidad: insociabílitas, atis f. Sin: insociálitas; incivílitas; solitúdinis amor; solitáriae vitae cupido. insociable o insocial: insocialis, e. Sin: societate alienus; agrestis; rústicus; incultus. insolación: (acción y efecto de insolar) insolátio, onis f // (malestar o enfermedad por una exposición excesiva a los rayos solares) solatum, i n. Sin: solis ictus (-us m); thermoplégia. Uso: atacado de -, solatus, a, um; sole ictus vel correptus. insolar: (poner al sol) insolare. Sin: ad solem expándere vel siccare // insolarse, sole córripi. insoldable: non coaptábilis. Sin: non coagmentábilis ; non glutinábilis. insólito: insólitus, a, um. Sin: inusitatus. bilis, e. Sin: indissolúbilis; non solúbilis // (que no se puede resolver o explicar) inexplicábilis, e. Sin: inextricábilis; inenodábilis; insolúbilis; obscurus. insoluto: insolutus, a, um. insolvencia: nulla solvendi facultas, potestas, cópia. Sin: neglecta solútio; in solvendo débito neglegéntia. insolvente: adj non solvens (-entis). Sin: in solvendo néglegens; ad solvendum non idóneus. Uso: ser -, solvendo (vel ad solvendum) non esse // sust qui solvendo (vel ad solvendum) non est. Sin: debitorum fraudator; débitor inhábilis vel non idóneus. insomne: insomnis, e. Sin: sine somno; vigil. Uso: pasar las noches -, insomnes dúcere noctes. insomnio: insómnium, ii n sive insómnia, ae f. Sin: insomníetas; insómniae morbus; privátio somni. Uso: que padece -, insomniosus; insómniae morbo laborans vel affectus; no sufrir -, insómniis carere; padecer -, insómniis fatigari. insondable: inexplorábilis, e. Sin: impenetrábilis; inexplicábilis. insonoro: sono carens. Sin: sine sono. insoportable: intolerábilis, e. Sin: intolerandus; impatíbilis; non tolerábilis; qui, quae, quod ferri non potest // (dicho del carácter de una persona) morosus, a, um. Sin: difficilis; impatiens; importunus. insolubilidad: (no poder disolverse) insolubílitas, atis f. Sin: indissolubílitas // (no poder resolverse o explicarse) inexplicabílitas. Sin: insolubílitas; obscúritas. insospechable: insuspicábilis, e. Sin: non suspiciosus; suspicionis immunis; suspicioni haud obnóxius. insoluble: (que no se puede disolver) insolú- insospechado: non suspectus. Sin: suspicio- 581 inspección nis expers vel immunis; suspicione vácuus; in quo nulla subest suspício // (inesperado) inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus. inspección: inspéctio, onis f. Sin: inspectátio; scrutátio; perscrutátio; examinátio; explorátio; inquisítio; investigátio. Uso: - fiscal, inspéctio fiscalis vel pública; - de los boletos, syngraphorum inspéctio. inspeccionar: explorare. Sin: inspícere; inspectare; investigare; examinare; inquírere; inspectoris múnere fungi; inspectoris munus ágere, perágere, obire. inspector: inspector, oris m. Sin: inspectator; exactor; ex auctoritate inspector. Uso: - escolar, - de enseñanza, studiorum moderator vel exactor; públicus studiorum curator; publicarum scholarum inspector; - general, inspector generalis; - revisor de boletos, tesserarum inspector; - de caminos, curator viarum; - de obras públicas, curator óperum publicorum; cargo de -, inspectoris munus, offícium. inspectoría: (casa, despacho u oficina del inspector) inspectoris sedes. inspiración: (entusiasmo creador, numen poético) inspirátio, onis f. Sin: inspiramen, mĭnis n; spíritus, afflatus, us m; afflamen; inflammátio (ánimi); oestrus, i m. Uso: - literaria, inspirátio litterária; - poética, inspirátio poética // (inspiración innata) ingénium, ii n. Sin: ímpetus (ingénii), vis, calor. Uso: dar, quitar fuerza a la -, ingénio vires dare, rápere; decae la -, ingénium cadit vel éxcidit; frenar la -, frenare ímpetum; obedecer a la -, ingénio servire; retardar la -, ímpetum morari // (movimiento sobrenatural que comunica Dios a la criatura) inspirátio, onis f. Sin: afflatus, inflatus, instinctus, us m; impúlsio; incitátio; admonítio. Uso: - divina, divinus afflatus; instinctus afflatusque divinus; divina mentis incitátio et permótio; - so- brenaturales, superni afflatus; supernae ánimi impulsiones; supernae admonitiones; por - divina, divínitus; Dei mónitu vel impulsu; corresponder a las - del Espíritu Santo, Spíritus Sancti vócibus atque impulsiónibus óbsequi // (cosa inspirada) cogitátio, onis f; cogitatum, i n. Sin: consílium; mens; mónitus, us m; admonítio. Uso: por de alguien, áliquo monente vel auctore; alicúius impulsu (v. gr. impulso meo, por mi -); por - de la pasión, impulsu libídinum; secundar la propia -, suo consílio uti. inspirado: inspiratus, a, um. Sin: afflatus; inflatus; instinctus; mente incitatus, concitatus. Uso: divinamente -, divino spíritu instinctus; escritor divinamente -, scriptor divino afflatu permotus; scriptor divino Spíritu afflatus, tactus, permotus; scriptor Dei númine afflatus; scriptor divino instinctu afflatus ac permotus. inspirador: inspirator, oris m. Sin: infusor; afflator. instalación: (acción de instalar) installátio, onis f. Sin: collocátio, onis f. Uso: - de luz eléctrica, lucis eléctricae collocátio; lucis addúctio vel condúctio // (cosas instaladas) instructus, apparatus, contextus, ornatus, us m; textura. Uso: - eléctrica, ductus (-us m) eléctricus; eléctricus contextus, lucis eléctricae textura; eléctricae lucis ductus; lucis ductus eléctride actae; - hidráulica, hydráulicus apparatus; hidráulicae artis apparatus; - radiofónica, radiophónicus apparatus; - telefónica, apparatus vel instructus telephónicus. instalado: estar -, sedem habere. instalar: (colocar) collocare. Sin: installare; in suo loco pónere // (poner en posesión de una sede) in sede pónere, locare, collocare // (poner en posesión de un cargo) installare. Sin: in múnere constitúere; immíttere in possessionem múneris vel offícii. Uso: la instaló 582 instituto como primera ministra, administrorum práesidem primáriam eam installavit // instalarse, (en una sede) se in sede collocare; (en un cargo) sui offícii possessionem cápere vel súmere // (domiciliarse) sedem fígere, pónere, collocare. instintivamente: instinctu. Sin: naturáliter; sponte. install (Inform), instalar, colocar: collocare. Sin: institúere; instrúere. institución: (acto) institútio vel constitútio, onis f. Sin: eréctio; fundátio // (efecto) institutum, i n vel institútio, onis f. Uso: - civil, institutum civile; - culturales, instituta humano cúltui provehendo; - escolar, institútio scholaris vel scholae; - internacionales, instituta internationália; instituta cunctis géntibus commúnia; - sociales, institutiones sociales, instituciones con finalidades políticas, instituta civitatis temperationem contingéntia. instancia: (memorial, solicitud) rogátio, onis f. Sin: postulátio; flagitátio; petítio; expostulátio; postulatum; efflagitatus, us m. Uso: a mi -, efflagitatu meo. instantánea: Fotogr instantánea, ae f (photográphia). Sin: photográphica imago ílico (vel extemplo) expressa; extemporalis imago photográphica. instantáneo: súbitus, a, um. Sin: subitáneus; praesens; praesentáneus; repentinus. Uso: veneno de efecto -, praesentáneum venenum. instante: punctum témporis. Sin: témporis momentum, vestígium, spiramentum. Uso: en un -, témporis momento vel puncto; en ese preciso -, illo ipso témporis vestígio; en pocos -, paucis témporis spiramentis. instigación: instigátio, onis f. Sin: incitátio; sollicitátio. instigador: instigator, oris m. Sin: incitator; stimulator, instimulator; cóncitor, concitator; impulsor; turbator; auctor. Uso: - oculto, auctor clandestinus; - de la sedición, seditionis instimulator; - del pueblo, de la turba, pópuli, turbae concitator. instigadora: instigatrix, icis f. Sin: turbatrix; perturbatrix. instintivo: instinctivus, a, um. Sin: naturalis; ingénitus; ínsitus; innatus. instinto: instinctus, us m. Sin: impulsus innatus; motus naturalis. Uso: - de conservación, instinctus sui conservationis. institucional: institutionalis, e. Sin: constitutórius; ad institutionem vel constitutionem (rei públicae) spectans. institucionalizar: vim iurídicam tribúere. Sin: vi iurídica donare. instituto: (establecimiento de enseñanza, de investigaciones científicas, etc.) institutum, i n. Uso: - fisiológico, institutum physiológicum; - Internacional de Energía Atómica, Internationalis Institútio Energīae Atómicae, pontificio de latín superior, papale institutum altioris latinitatis; - técnico, technicarum ártium schola; - teológico, seminárium theológicum; - de crédito, institutum pecúniae credendae; - de educación física, phýsicae educationis institutum; - de Estudios Romanos, Institutum Romanis Stúdiis Provehendis; - de geofísica matemática, institutum geophýsicae mathemáticae; - de Pedagogía y Ciencias Religiosas, Institutum Paedagogíae ac Disciplinarum Religiosarum // (ente, asociación) institutum. Uso: - de las Hijas de María Auxiliadora, Institutum Filiarum Mariae Auxiliatricis; institutos de vida consagrada, instituta vitae consecratae. 583 institutor institutor: institutor, oris m. Sin: praeceptor; custos; praefectus; paedagogus. institutriz: institutrix, icis f. Sin: paedagoga; magistra; puerorum custos. instrucción: (conjunto de reglas o normas) instrúctio, onis f. Sin: praecéptio; praescríptio; mandatum; ordinátio. Uso: - pastoral, instrúctio pastoralis; - pontificia, instrúctio pontificia vel papalis; - secretas, occulta mandata (-orum npl); según las -, secundum instructiones; ad normam instructionum // (acción de instruir o instruirse) instrúctio. Sin: institútio; erudítio. Uso: - catequística, catechética instrúctio; - escolar, erudítio scholaris; - primaria, institútio (vel doctrina, vel disciplina) puerilis; institútio primordiorum, elementorum, rudimentorum; - primaria de las niñas, primordiorum puellaris institútio; recibir una - básica, instítui ad praecípuas communesque disciplinas // (información judicial; conocimiento de una causa) cognítio, onis f. Sin: cognítio causae; causae inquisítio, ordinátio; cognítio alicúius rei vel de áliqua re. Uso: sin -, incógnita causa; hacer la - de un asunto, causam cognóscere. instruction (Inform), instrucción, orden: iussum, i n. instructivo: instructivus, a, um. Sin: instructórius; útilis ad discendum. instructor: instructor, oris m. Sin: exercitator; praeceptor, magister. Uso: juez -, inquisitor; auditor. instrumental: adj instrumentalis, e. Sin: instrumentárius; ad instrumentum pértinens; instrumenti offício fungens. Uso: Filos, causa -, causa secunda instrumentalis; concierto -, instrumentalis concentus (-us m); symphónia; música -, cantus vel concentus músicis instrumentis datus // (conjunto de instrumentos destinados a determinado fin) supellex (supelléctilis f) instrumentalis. instrumentalización: Mús componendi ars. Sin: compositionis modus vel rátio. instrumentar: Mús instrumentorum partes compónere. instrumento: (objeto que se utiliza para facilitar trabajos o para producir algún efecto) instrumentum, i n. Sin: machinamentum; mechanēma, atis n; máchina. Uso: - electrónico, mechanema electrónicum; - médicos, téchnica instrumenta medicinália; - músico, instrumentum músicum // instrumentos de análisis químicos, instrumenta, quibus res ope artis chímicae inquiruntur; - de hierro, herramienta, ferramentum; fabricante de instrumentos, ferramentárius, ii m; instrumentos de observaciones meteorológicas, instrumenta, quibus áëris status mutationesque notantur; - para escuchar, instrumentum auscultatórium // Mús, - músico, músicum instrumentum; - de arco, instrumentum músicum arcu tractatum; - de cuerda, fides, ium fpl; - de percusión, cýmbalum; crótalum; týmpanum; - de viento, tíbia; tuba; búcina; instrumentum inflátile; conjunto de instrumentos de percusión (en una banda u orquesta) tintinnábula, orum npl; tocar un -, instrumento cánere; tocar un - de arco, instrumentum músicum arcu tractare; tocar un - de cuerda, fídibus cánere. insubordinación: intemperántia, ae f. Sin : inobsequéntia; inoboediéntia; indisciplina; contumácia; disciplinae recusátio; nulla disciplina. insubordinado: inóbsequens, entis. Sin: indócilis; indisciplinatus; non obóediens; nullā disciplinā coércitus. 584 intelectualidad insubsistencia: inánitas, atis f. Sin: núllitas; vánitas. insubsistente: inanis, e. Sin: insubsistens; nullus; non exsistens; vanus; fictus; commentícius. insuficiencia: insufficiéntia, ae f. Sin: defectus, us m; deféctio; exigúitas; páucitas; tenúitas. insuficiente : insuffíciens, entis. Sin: non suffíciens; exíguus; non (vel haud) satis. insulina: insulinum, i n; insulina, ae f. Sin: insulinum medicamentum. insulsez: (calidad de insulso) insúlsitas, atis f. Sin: inéptia; stultítia; nugácitas // (dicho insulso) insulse dictum. tactus, us m. intangible: intangíbilis, e. Sin: inviolábilis; non tangíbilis. integer (Inform), íntegro: adj ínteger, gra, grum // sust (valor) ínteger, gri m. integración: (acción y efecto de integrar o integrarse) integrátio, onis f. Sin: redintegrátio; complétio; complementum; supplementum // (proceso de unificación) coniúnctio, onis f // (fusión de empresas) aptus nexus et cooperátio. integral: integralis, e. Sin: totalis. Uso: cálculo -, cálculus integralis; formación -, formátio integralis; pan -, autópyros, i m. integralismo: integralismus, i m. integralista: integralista, ae mf. Sin: integralismi fautor vel fautrix. insulso: insulsus, a, um. insulto: insultátio, onis f; insultus, us m. Sin: offénsio; contumélia; iniúria. insuperable: insuperábilis, e. Sin: inexsuperábilis; invincíbilis; invictus. insurrección: insurréctio, onis f. Sin: sedítio; rebéllio; tumultus, us; motus, us. insurreccional: seditiosus, a, um. Sin: tumultuosus; turbulentus; túrbidus; rebellis. insustituible: insubstituíbilis, e. Sin: pernecessárius; sine quo nemo (vel nihil) substítui potest. Uso: elemento -, elementum insubstituíbile; rol -, pars pernecessária. intachable: integérrimus, a, um. Sin: incensurábilis; irreprehensíbilis; inculpábilis; notā immunis. intangibilidad: intangibílitas, atis f. Sin: in- integralmente: integráliter. Sin: íntegre; plene; omnino. intelectivo: intellectivus, a, um. intelectual: (concerniente o relativo al entendimiento) intellectualis, e. Sin: rationalis; intelligéntiae vel mentis (gen). Uso: actividad -, mentis ópera ac labor // (espiritual o sin cuerpo) spiritualis, e. Sin: ánimi (gen). Uso: facultades -, ánimi facultates; gozo -, ánimi voluptas vel oblectátio; sustancias -, substántiae intellectuales // sust intellectualis, is m. Sin: homo intellectualis; excultus homo; vir doctus vel eruditus; intéllegens homo; vir ingénio praestans; vir omni doctrina práeditus vel praestans. Uso: los -, docti, orum mpl; qui stúdia colunt; - católicos, docti cathólici. intelectualidad: (entendimiento, mente) intellectuálitas, atis f. Sin: ingénium; mentis 585 intelectualismo ácies // (fig, conjunto de personas cultas de un país o región, etc.) exculti hómines. Sin: viri docti vel eruditi . intelectualismo: intellectualismus, i m. intelectualista: intellectualista, ae m. intelectualmente: intellectuáliter. mente; ánimo; cogitatione. Sin: inteligibilidad: intelligibílitas, atis f. Sin: perspicúitas; facílitas intellectu. inteligible: intelligíbilis, e. Sin: perceptíbilis; apprehensíbilis; perspícuus; planus; fácilis ad intellegendum. intención: (determinación de la voluntad en orden a un fin) voluntas, atis f. Sin: ánimus; mens; consílium; cogitatum; propósitum. Uso: - buena, voluntas bona vel recta; consílium bonum vel rectum; - mala, pérfida, consílium malum, pérfidum; con buena -, bona voluntate; bono consílio vel ánimo; con - hostiles, infense; infesto ánimo; con - subversivas, seditiose; con la - de, eo consílio, ea mente, eo ánimo ut ...; ¿con qué -?, qua mente, quo ánimo, quo consílio?; de primera -, primo ictu; inítio; ab inítio; según la - de alguno, ad mentem alicúius; sin -, mente a re aliena; sin mala -, mente a malo aliena; sin de hacer algo, nullo hábito (vel suscepto, vel ínito) consílio áliquid faciendi; sin - de hacer daño, mente a patrando malo aliena; sin - de ofender a alguno, nullo hábito consílio áliquem offendendi; nulla hábita voluntate áliquem vituperandi // ¿cuál es tu -?, quid tibi vis?; quae tua mens?; quid spectas? quo spectas?; ¿cuál es su -? quid agitat vel cógitat?; quid iste sibi vult?; mi - es esta, mens mea haec est; las - del enemigo son claras, hóstium consília patent; cambiar de -, mutare voluntatem; dar a conocer a alguno sus -, quid sui consílii sit álicui osténdere; cogitata patefácere; aperire consílium suum; desechar la - de hacer una cosa, áliquid faciendi consílium abícere; ejecutar sus -, cogitata vel consília perfícere; explorar la - de alguno, de alicúius voluntate explorare; ignorar la - de alguno, ignorare alicúius consílium; no ignorar la - de alguno, haud ignarum esse alicúius consílii; interpretar bien la - de alguno, bene voluntatem alicúius interpretari; juzgar sin motivo suficiente de la - de alguno, mentem (vel consílium, vel propósitum) alicúius témere (vel temerário ausu) iudicare; tengo de hacer algo, hábeo in ánimo (vel est mihi in ánimo) áliquid fácere; est mihi ánimus áliquid fácere vel áliquid faciendi; tener la misma -, eadem mente esse; no tener la misma -, non idem velle; tener otra -, álio spectare; tener - hostiles contra alguien, contra áliquem sentire. intencionado: animatus, a, um. Sin: paratus ad. Uso: estar bien - para con alguno, bene affectum (vel animatum) esse in (vel erga, vel adversus) áliquem; benévolo ánimo esse erga áliquem; esse bona voluntate erga áliquem; estar mal - con alguno, male affectum esse in áliquem; alieno vel malévolo ánimo esse erga áliquem. intencional: cogitatus, a, um. Sin: meditatus; consideratus; perpensus; voluntárius; quod consulto fit; Filos intentionalis,e. intencionalmente: consulto. Sin: cogitate; consílio; mente; propósito. Uso: lo hizo -, id consulto cogitateque fecit; lo hizo - para ..., eo consílio ( vel eo propósito, vel ea mente) id fecit ut ... intendencia: (dirección, cuidado y gobierno de una cosa) cura, ae f. Sin: curátio; procurátio; praefectura; dispensátio. intendente: (el encargado de dirigir una casa, finca, etc.) procurator, oris m // (jefe su- 586 interdependiente perior) praefectus, i m. Sin: procurator; dispensator. Uso: - municipal, urbis sýndicus; municípii moderator, curator, administrator; burgimagister, tri. intensidad: inténsitas, atis f. Sin: inténtio; inténsio; conténtio; grávitas; aestus, us m; vis; veheméntia. Uso: - de voz, inténtio vocis; de olores, odorum grávitas vel veheméntia; de sabor, veheméntia saporis. intensificar: inténdere. Sin: amplificare; augere, adaugere; roborare; robur (vel vim, vel vires) dare, áddere, ministrare. intensivamente: intensive vel intentive. Sin: intente. intensivo: intensivus vel intentivus, a, um. Sin: intentus. Uso: Gram, adverbios -, intentiva advérbia; Agr, cultivo -, cultura intensiva; curso -, schola intentiva; tratamiento -, curátio efficácior. intento: (propósito) propósitum, i n. Sin: consílium; voluntas. Uso: - preciso, propósitum susceptumque consílium; de -, consulto // (cosa intentada) conamen, mĭnis n. Sin: conatum, i n; conatus, us m. Uso: intentos de reforma, conámina reformationis // (experimento) experimentum, i n. Uso: hacer toda clase de intentos, ómnia experiri. interacción: áctio recíproca // Biol interáctio, onis f. intercambio: recíproca permutátio. Sin: mútua rerum commutátio. Uso: - de ideas acerca de un argumento importante, alterni sermones de gravi quadam re; economía de -, negotiandarum rerum rátio et disciplina. interceder: deprecari pro áliquo. Sin: rogare pro áliquo; álicui adesse ad áliquid impetrandum; deprecatorem adesse álicui; suffragari álicui. intercelular: intercellularis, e. Sin: inter céllulas pósitus. interceptar: intercípere. Sin: interclúdere; intersaepire; auferre; surrípere. interceptor: interceptórius, a, um. Uso: avión -, aëronavis interceptória. intercesión: intercéssio, onis f. Sin: deprecátio; preces; suffrágia. Uso: por - de alguien, áliquo deprecatore, deprecante, rogante; précibus alicúius. intercesor: intercessor, oris m. Sin: deprecator vel precator; mediator; propitiator. interconfesional: interconfessionalis, e. Sin: ad plures statutas religiones áttinens. intercontinental: intercontinentalis, e. Sin: mundanus; pancósmius; ad plures continentes spectans. intercostal: intercostalis, e. interatómico: interatómicus, a, um. Sin: inter átomos pósitus. intercalar: intercalaris, e. Uso: palabra -, intercalare verbum; verso -, intercalaris versus. intercambiable: intermutábilis, e. Sin: recíproce mutábilis. intercutáneo: intercus, cŭtis m. interdependencia: interdependéntia, ae f. Sin: mútua vel recíproca obnoxíetas; mútua copulátio vel coniúnctio (vel coniúnxio). interdependiente: interdependens, entis. 587 interdiocesano interdiocesano: interdioecesanus, a, um. interdisciplinar o interdisciplinario: interdisciplinaris, e. interés: (provecho, utilidad, ganancia) cómmodum, i n. Sin: utílitas; emolumentum; usus, us m; fructus, us m; lucrum; id quod ínterest. Uso: - egoísta, suum ipsīus cómmodum; - existenciales, potíssima vitae cómmoda // (lucro producido por el capital monetario) fenus vel faenus, nŏris n. Sin: usura; impéndium. Uso: - a pagar, usurae solvendae; - compuesto, fenus renovatum; anatocismus; - elevado, grave fenus; - exorbitante, fenus iniquíssimum; usura gravíssima; - mensual, usura ménstrua; - pequeño, fenúsculum, i n; - razonable, fenus tolerábile; - simple, perpétuum fenus; - del capital, cápitum usurae; - del 1 por ciento, centésimae (usurae ánnuae); - del 2, 3, 4, 5, etc. por ciento, binae, ternae (vel trinae), quaternae, quinae, etc. centésimae; sin -, sine fénore; gratis; gratuíto // agregar los - al capital, capitalizar los -, usuras perscríbere; defalcar los - del capital, cápiti mercedes exsecare; dar, prestar dinero a -, pecúniam álicui fénore (vel fénori) dare; pecúniam apud áliquem occupare fénore; pecúniam fénore (vel usurā) mutuari; pecúniam fénore collocare; hallarse abrumado por los -, óbrutum fénore esse; los - absorben el capital, mergunt sortem usurae; los - forman un capital, sors fit ex usura; pagar los -, usuras péndere, sólvere, praestare; impéndia tribúere; pagar los - de la deuda externa, usuras aeris alieni sólvere; pagar por el dinero tomado a préstamo el - del 5 por ciento, quinas (vel quinque) centésimas fénoris partes péndere; no perder los -, usuras conservare; prestar dinero al 1 por ciento, centésimis fenerari; prestar al 2, 3, 4, 5, etc. por ciento, binis, ternis (vel trinis), quaternis, quinis, etc. centésimis fenerari; recibir el -, usuram (ab áliquo) accípere; restituir algo con los -, áliquid cumulatum réddere; áliquid adiecto fénore réddere; tomar dinero a -, pecúniam súmere fénore; tomar dinero al 5 por ciento, pecúniam súmere (vel mutuari) quinis centésimis // (fig, inclinación del ánimo) stúdium, ii n. Sin: ánimi atténtio; voluntas; cupíditas; affectus, us m; cura. Uso: - culturales, stúdia doctrinae; con muchísimo, mucho, escaso -, summo, magno, medíocri stúdio. interesadamente: utilitatis causā. Sin: utilitatis suae grátiā; lucri causā; meā, tuā, suā, alicúius causā. interesado: (guiado principalmente por el interés) quaestuosus, a, um. Sin: lucri ávidus vel cúpidus; rebus suis intentus; utilitati suae insérviens; ómnia ad utilitatem réferens // (que tiene interés en una cosa) alicúius rei studiosus. Sin: cuius ínterest. interesar: (cautivar la atención y el ánimo) ánimos, mentes, hómines ad (vel in) se convértere // interesarse por algo, álicui rei studere; aspirare ad áliquid, ánimum atténdere ad áliquid; interesarse por alguien, consúlere álicui. interestelar: interstellaris, e. Sin: intersideralis; sideralis; cósmicus; inter stellas pósitus. interferencia: interferéntia, ae f. Sin: interiectus, us m; interiéctio; interposítio; concursus, us m; concúrsio. interferir: (interponerse o mezclarse) interferri. Sin: se interpónere, insérere, admiscere, immiscere; concúrrere. interfoliar: interfoliare. Sin: inter fólia insérere; fóliis intermíttere. interfono: citophónium, ii n; citóphonum sive citophōnum, i n. Sin: intérphonum sive interphōnum; interphónium. 588 internacional ínterin: en el -, ínterim; intérea. interlocutora: interlocutrix, icis f. interinamente: ínterim. Sin: ad tempus. interlocutorio: interlocutórius, a, um. interinato: (interinidad) interinatus, us m. Sin: temporálitas // (cargo o empleo interino) fiduciária ópera. interludio: interlúdium, ii n. Uso: - musical, orquestal, musicale, orchestrale interlúdium. interino: interinalis, e. Sin: temporárius; temporalis; fiduciárius; ad tempus áliquod; ad tempus (vel ínterim) delectus vel lectus (elegido interinamente), delatus vel datus (conferido interinamente), acceptus (recibido interinamente). Uso: tener el mando - del ejército, fiduciáriam óperam obtinere. interior: adj interior, interius. Sin: internus; intestinus; íntimus // (parte - de algo) interior pars. Sin: interiora, um npl // (intimidad, interioridad) ver en el - de las conciencias, intérius mentes inspícere; vida -, vita intérior // (en contraposición a lo extranjero) res domésticae vel civitatis. Sin: interna, orum npl. interioridad: interióritas, atis f. Sin: intérnitas; vita intérior. interlínea: (espacio entre dos líneas de un escrito) intervallum, i n; intervallum inter líneas // (Impr, regleta) lamella, ae f. interlineal: interscriptus, a, um. Sin: interpósitus; interiectus; interscriptus inter líneas páginae. interlinear: interscríbere. Sin: inter líneas scríbere. interlocutor: collocutor, oris m. Sin: sermócinans; collóquii párticeps; qui collóquitur; qui cum áltero lóquitur; en pl, qui sermonem ínvicem cónferunt; qui inter se colloquuntur. Uso: - atento y abierto, collocutor attentus apertusque. intermediario: adj sequester, tra, trum; sequestris, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: sequestris, is m; sequester, tri m; parárius; proxeneta vel proxenetes, ae m; cócio, cótio, cóctio, onis m. Uso: hacer de -, cocionari. intermedio: adj intermédius, a, um // sust intermédium, ii n. Sin: intervallum; tempus (-pŏris n) vel spátium interiectum, interpósitum; exódium; embólium. Uso: - escénico, exódium scáenicum; - pantomímico, embólium // (música que se ejecuta durante el entreacto) interlúdium, ii n. Sin: exódium vel embólium músicum. Uso: a manera de -, instar embólii. interministerial: interministerialis, e. Sin: ad plures administros pértinens. intermitencia: intermíssio, onis f; intermissus, us m. Sin: intervallátio. intermitente: adj intermittens, entis. Sin: intervallatus; intercapedinatus; periódicus; non contínuus // sust mechanema (-ătis n) intervallans. intermolecular: intermolecularis, e. Sin: inter matériae partículas exsistens vel agens. internacional: internationalis, e. Sin: pancósmius; mundanus; ómnium géntium vel nationum; inter omnes gentes; ad omnes nationes áttinens; ómnium géntium communis. Uso: comercio -, negotiátio internationalis; derecho - , ius internationale; instituciones -, institutiones ómnium géntium; jurado -, arbitratus (-us m) internationa- 589 internacionalidad lis; reuniones -, internationales congressiones; ser -, nullis fínibus, nullis natiónibus contineri; nullis términis circumscribi; ex ómnibus natiónibus esse; tribunal - de La Haya, Tribunal pérmanens iustítiae internationalis Hagae. internacionalidad: internationálitas, atis f. Sin: rátio vel condício internationalis. Uso: del derecho, ius universale vel géntium. internacionalismo: internationalismus, i m. Sin: promótio cooperationis internationalis; nationum consociationis stúdium. Uso: - financiero, rei nummáriae internationalismus. internacionalista: adj ad nationum consociationem spectans. Sin: ad cooperationem internationalem pértinens; géntium consociationi aspirans vel favens // sust internationalista, ae m. Sin: internationalismi fautor, sectator, studiosus, propugnator; géntium confoederationis studiosus. internacionalización: (acción) rationis internationalis indúctio // (efecto) rationis internationalis effectus (-us m). internacionalizar: internationalem réddere. internacionalmente: internationáliter. internado: (conjunto de alumnos y lugar donde habitan) internatus, us m. Sin: convictus, us; collégium; ephebēum; paedagogīum; convictus pro alumnis internis. Uso: dirigir un - privado, ephebēum privatum dirígere // (establecimiento) aedes scholasticorum internorum // (estado y régimen) mánsio temporária in instituto. internar: dúcere áliquem intus; introdúcere áliquem in + ac; in interiorem partem immíttere // internarse, in interiora se recípere. Sin: pénitus intrare vel penetrare. internet (Inform): interrete, is (abl -i) n. Sin: internetum; interretículum; rete internationale; interrete internationale; intextus (-us m) internationalis instrumentorum computatoriorum. Uso: de -, relativo a -, interretialis, e; internetalis; por -, interretiáliter; internetáliter; ordinatráliter; incluir en - libros de bibliotecas, libros bibliothecarum in interrete recípere vel inclúdere. internista: internista, ae m. Sin: médicus interiorum; morborum internorum médicus. interno: (alumno que come y duerme en el colegio) ephebēi alumnus. internuncio: (ministro pontificio que hace veces de nuncio) internúntius, ii m. Uso: apostólico, apostólicus internúntius; cometido del -, internúntii munus; residencia del -, internúntii sedes. interparlamentario: interparlamentaris, e. Sin: ad utramque coetus oratorum populárium partem áttinens. interparroquial: interparoecialis, e. interpelación: interpellátio, onis f. Sin: interrogátio; rogátio; rogamentum; rogatum; percontátio. Uso: contestar a las -, ad interrogata respondere; hacer una -, percontationem fácere. interpelar: (dirigir la palabra a uno para pedir algo) interpellare. Sin: précibus pétere vel flagitare // (exigir a uno explicaciones sobre un hecho) interpellare áliquem. Sin: interrogare áliquem áliquid vel de áliqua re; áliquid ab (vel de, vel ex) áliquo quáerere; áliquid ab (vel ex) áliquo percontari; áliquid ex áliquo sciscitari. interpersonal: interpersonalis, e. Uso: comunión -, interpersonalis commúnio. 590 interrupt interplanetario: interplanetaris, e; interplanetárius, a, um. Uso: viaje -, iter (itíneris n) interplanetárium. interpol: (Comisión Internacional de Policía Criminal) públicae securitatis custodes internationales. Sin: biocolytae internationales; mílites a pública securitate internationali; administrátio públicae securitatis internationalis; administrátio biocolýtica internationalis. interpolación: (acción de interpolar) interpolátio, onis f. Sin: interpolamentum; insértio; interposítio; interclúsio; verborum interposítio // (pasaje interpolado) locus subditivus, subditícius, interiectus, interpolatus. Uso: individuar, especificar la -, interiecta scite distínguere. interpoladamente: interpolando. Sin: per interpolationes. favorablemente, male interpretari; - sueños, sómnia interpretari. interpretate (Inform), interpretar: interpretari. interpretation (Inform), interpretación: interpretátio, onis f. interpretativo: interpretatórius, a, um. Sin: explanatórius, explanativus, explanans; intérpretans. intérprete: interpres, ĕtis m. Sin: explanator. interpreter (Inform), intérprete (un programa): interpretatrum, i n. Sin: interpretatórium, ii n. interregional: interregionalis, e. interrelación: obnoxíetas mútua. interpolador: interpolator, oris m. Sin: qui intérpolat. interpoladora: interpolatrix, icis f. Sin: quae intérpolat. interpolar: (poner una cosa entre otras) interpolare. Sin: intersérere; interícere, interpónere // (intercalar algunas palabras o frases en el texto de un manuscrito antiguo, o en obras y escritos ajenos) interpolare. Sin: verbis scriptum vel librum adulterare, corrúmpere, vitiare; scriptum alienis interiectis verbis corrúmpere. interpretación: interpretátio, onis f. Sin: explanátio. Uso: - de una obra, interpretátio; enarrátio; exposítio; hermeneuma, ătis n; exacta, inhaerens senténtiae explanátio. interpretar: interpretari. Sin: explanare. Uso: - benignamente, favorablemente, in mitiorem partem áliquid interpretari; - mal, des- interrogativo: Gram interrogativus, a, um. Sin: percontativus; ad interrogationem spectans. interrogatorio: interrogátio, onis f. Sin: quáestio; percontátio. Uso: en el primer - de los jueces, in prima interrogatione iúdicum. interrumpir: interrúmpere. Sin: intercídere; intermíttere; interpellare; interfari. Uso: - a uno que habla, interfari áliquem; alicúius sermonem incídere, abrúmpere; intercípere médium sermonem alicúius; interpellare áliquem loquentem. interrupción: interrúptio, onis f. Sin: intermíssio; intermissus, us m; intercapedo, dĭnis f; cessátio. Uso: - de la fiebre, intermíssio febris; la - enfría las amistades, intercapedo amicítias levat. interrupt (Inform), interrupción: interrúptio, 591 interruptor onis f. interruptor: Electr clavícula (eléctrica) Sin: epitónium (eléctricum); interruptórium; interceptor; clavis lucis; clavis eléctrica, accensiva; interruptrix (-icis f) clavícula; capsa contactūs eléctrici. Uso: - automático, epitónium automáticum vel autómatum; dar vuelta, girar el -, epitónium vólvere, versare; clavículam vértere vel torquere. intersección: interséctio, onis f. Sin: decussátio. intersindical: intersyndicalis, e. Sin: ad plures syndicatus pértinens; ad plura opíficum collégia áttinens. intersticio: (hendidura o espacio que media entre dos cuerpos o entre dos partes de un mismo cuerpo) interstítium, ii n; interstítio, onis f // (intervalo) v. esta voz. manus publicorum custodum nationálium própere interveniéntium; sin la - de alguno, sine auxílio alicúius; non interveniente áliquo // (operación quirúrgica) v. operación. intervenir: (tomar parte en un asunto) intervenire álicui rei. Sin: interesse + dat o abl; adesse + dat; se interpónere + dat; se intromíttere in + ac o in + abl. Uso: - en un diálogo, intérloqui; no -, (se) abstinere; - en la guerra, bellum participare; - en política, in rebus públicis versari // (interponer uno su autoridad) auctoritatem suam interpónere in áliqua re // (interceder o mediar por alguien) intercédere pro áliquo // (sobrevenir, ocurrir) supervenire. Sin: evenire; accídere; contíngere // (Med, hacer una operación quirúrgica) v. operación. intervertebral: intervertebralis, e. interviú o interview, v. entrevista. interurbano: interurbanus, a, um. Sin: várias cólligens urbes. intestado: (que muere sin hacer testamento válido) intestatus, a, um. intervalo: intervallum, i n. Sin: interstítium; intermíssio; intercapedo, dĭnis f; spátium. Uso: - lúcido o claro, dilúcidum intervallum; a - iguales, aequálibus intervallis; - de tiempo, témporis intervallum vel spátium; entre los dos tiempos de un partido, tempus ótii. intestino: intestinum, i n. Uso: - ciego, intestinum caecum; - delgado, ténue intestinum; - grueso, colon vel colum, i n; intestinum crassum, láxius, plénius. intervención: (acción de intervenir) intervéntio, onis f. Uso: - militar, intervéntio militaris; - oratoria, interpósita orátio; - de uno para recomendar, aconsejar ..., interpósita alicúius auctóritas; interpósitum alicúius consílium; - en un discurso, sermonis communicátio (inter praesentes); - en favor de alguien, intercéssio; formas de - sobre los embriones humanos, formae incursionum in embryones humanos; gracias a su -, eo intercedente; grupo de - de la gendarmería nacional, intimar: intimare. Sin: condícere; edícere; indícere; denuntiare; impónere; império ad opus arcéssere; ad munus explendum citare vel vocare. intimación: intimátio, onis f. Sin: condíctio; edíctio; indíctio; denuntiátio; imposítio. intimidación: minátio vel comminátio, onis f. Sin: metūs incússio vel illátio; timor incussus; minae, arum fpl. intimidad: intímitas, atis f. Sin: consuetudo; íntima familiáritas. Uso: crecer en la - con 592 inundación Jesucristo, crescere in intimitatem cum Iesu Christo. tolerántia; impatiéntia; importúnitas; ánimus diffícilis, immoderatus, morosus. intimidar: terrere. Sin: pavefácere; timorem (vel metum, vel formídinem, vel terrorem) afferre, inferre, inícere; timore affícere, implere, percéllere; minas iactare. intratable: intractábilis, e. Sin: intólerans; morosus; fastidiosus; asper; impátiens. intrauterino: intrauterinus, a, um. Uso: dispositivos -, instrumenta intrauterina. intimismo: internitatem exprimendi stúdium. intrincado: implexus, a, um. Sin: involutus; contortus; impeditus; obscurus. intimista: ánimi motuum repraesentator. intolerancia: intolerántia, ae f. Sin: impatiéntia; importúnitas. Uso: - filosófica, política, religiosa, aliorum opinionum de philosóphia, de re pública, de religione intolerántia (vel impatiéntia, vel fastídium). intolerante: intólerans, antis. Sin: impátiens. Uso: ser - en materia filosófica, política, religiosa, aliorum opinionum de philosóphia, de re pública, de religione omnino renúere ac fastidire. intoxicación: intoxicátio, onis f. Sin: inféctio; venenosa condício. Uso: - alcohólica, intoxicátio alcohólica; - de nicotina, inféctio ex nicotina. intoxicar: intoxicare. Sin: venenare; tóxicum (vel venenum) exhibere vel praebere. introducción: introdúctio vel indúctio, onis f. Sin: exórdium; inítium; princípium; (de libro) proóemium, ii n. introductivo: introductórius, a, um. Sin: introitórius. Uso: proemio -, proóemium introductórium. introductor, ra: introductor, oris m; introductrix, icis f. Sin: instructor; initiator. Uso: - a la lógica, introductor ad lógicam. introito: (entrada o principio de un escrito o de una oración) intróitus, us m. Sin: exórdium; princípium; inítium. introspección: introspéctio, onis f; introspectus, us m. Sin: interior inspéctio vel inspectus (-us m); sui examen, inspéctio, spectátio, recognítio. intracelular: intracellularis, e. introspectivo: introspectivus, a, um. intramundano: intramundanus, a, um. Uso: situación -, condício intramundana. introversión: introvérsio, onis f. Sin: introspéctio. intramuscular: intramuscularis, e. intransitable: intransíbilis, e. Sin: impérvius. intraspasable: intransgressíbilis, e. intratabilidad: intractabílitas, atis f. Sin: in- intuitivo: intuitivus, a, um. Sin: pérspicax. Uso: visión -, vísio intuitiva. inundación: inundátio, onis f. Sin: elúvio, onis f; elúvies, ēi f; immanis elúvio. Uso: anuales, ánnuae inundationes; ser devastado por la -, eluvione vastari // - de basura, sór- 593 inútil dium elúvies. inútil: inútilis, e (ad áliquid vel álicui rei). Sin: inanis; írritus; vanus; non útilis; effectu carens. Uso : resultar inútil, vano, in (vel ad) írritum cádere. invalidez: invalíditas, atis f. Sin: invaletudo, dĭnis f; invaléntia, ae f. invasión: invásio, onis f. Sin: irrúptio; incúrsio. Uso: - barbárica, invásio barbárica; - extranjera, éxterae gentis incursus (-us m); hacer una - en un lugar, irruptionem fácere in áliquem locum; irrúmpere in áliquem locum; invádere áliquem locum vel in áliquem locum. invasor: adj invadens, entis. Sin: irrumpens; qui (quae, quod) invadit // sust invasor, oris m. Sin: aggressor; occupator. invectiva: contumélia, ae f. Sin: obiurgátio; increpátio; convícium; probrum. Uso: lanzar invectivas contra alguno, ínvehi in áliquem; maledictis áliquem insectari. invención: (acción de inventar) invéntio, onis f. Sin: repértio. Uso: carente de -, tardus in excogitando // (cosa inventada) inventum, i n; inventus, us m. Sin: res inventa; repertus, us m; excogitatus, us m; excogitatum. Uso: útiles, utíliter inventa (-orum npl); - debidas al acaso, ea, quae casu inventa sunt // (ficción, engaño) fíctio vel confíctio, onis f. Sin: res ficta. Uso: - fraudulenta, fraus, fraudis f; machinátio // (hallazgo) invéntio. Uso: - de la Santa Cruz, Invéntio Sanctae Crucis // (parte de la retórica) invéntio. inventar: invenire vel adinvenire. Sin: excogitare. inventariar: recensere. Sin: in inventárium referre; índicem rerum digérere. inventario: inventárium, ii n. Sin: repertórium; index, dĭcis mf; rationárium; breviárium. Uso: módulo de -, forma repertórii. inventiva: facultas inveniendi vel inventionis. Uso: falta de -, ingénii ieiúnitas; inventionis inópia vel ieiúnitas; mucha -, inventionis cópia; tener -, ad excogitandum ingeniosum (vel acutum) esse; acutum et célerem esse ad excogitandum. inventivo: ad excogitandum acutus. Uso: espíritu -, ingénium ad inveniendum acutum. invento: inventum vel adinventum, i n; inventus, us m. Sin: res inventa; invéntio vel adinvéntio; repértio; repertus. Uso: los - actuales, huius témporis inventa; - milanés, mediolanense inventum; nuevo -, nova invéntio; - técnico, téchnicum inventum; inventos de la aerostática, inventa aërostática; inventos de la técnica, technicorum inventa. inventor: inventor, oris m. Sin: repertor; excogitator; creator; qui ínvenit vel répperit áliquid. inventora: inventrix, icis f. Sin: quae ínvenit vel répperit. invernáculo, invernadero: invernáculum, i n. Sin: caldária, ae f; caldárium, ii n; hibernáculum; caldária cella; tepidária saepta npl; cella tepidária; caldária florum cella; calefactum florum saeptum; arbustiva cella; herbarum cella vel aedes (aedis f); vítrea ólerum cella. invernadero: (sitio a propósito para pasar el invierno) hiberna sedes (sedis f; gen pl -um vel -ium) vel státio // (paraje donde pastan los ganados en invierno) hiberna páscua (-ae f) // (invernáculo) v. esta voz. 594 invisibilidad inversión: (colocación de caudales) pecúniae collocátio vel occupátio. Sin: pecúnia collocata. Uso: - destinadas a la producción de armas, opes et pecuniarum collocationes ad edenda arma destinatae; - privadas y públicas, pecúniae privatim et públice collocatae; coordinar las -, pecúnias (in efficienda ópera) apte et órdine collocare // Ling invérsio, onis f // (acción y efecto de invertir) invérsio, onis f. Sin: convérsio. Uso: - de la marcha, cursūs convérsio; - sexual, sexūs invérsio // (homosexualidad) homosexuálitas, atis f // - meteorológica, enormis caeli calefáctio. inversivo: inversivus, a, um. inversor: pecúniae collocator. Sin: práestitor pecuniarum. Uso: - extranjeros, praestitores pecuniarum peregrini. concéssio múneris vel potestatis; míssio in potestatis (vel múneris) possessionem Uso: derecho de -, inaugurandi ius; ejercer el derecho de -, inaugurandi ius usurpare // (posesión de ciertos cargos o dignidades) investitura, ae f. Sin: benefícii vel múneris posséssio. investigación: investigátio, onis f. Sin: pervestigátio; indagátio; inquisítio; recognítio. Uso: - científica, investigátio scientífica; inquisítio scientialis; doctrinarum pervestigátio; - filológicas, inquisitiones philólogae vel philológicae; - nucleares, investigationes nucleares vel atómicae // (- como método) accuratíssima (vel diligentíssima, vel docta, vel elaborata) investigátio vel indagátio. invertebrado: adj invertebratus, a, um. Sin: non vertebratus; vértebris carens; vertebrarum expers // sust invertebratum ánimal vel ánimans. investigador: vestigator vel investigator, oris m. Sin: inquisitor; indagator. Uso: - científico, scientíficus investigator vel indagator; - privado, investigator privatus; - universitario, investigator académicus; inquisitor universitatis; grupo de investigadores, grex (gregis m) investigatórius. invertido: adj homosexualis, e // sust sodomita, ae m. investigadora: vestigatrix vel investigatrix, icis f. Sin: indagatrix. invertir: (emplear los caudales o colocarlos en aplicaciones productivas) collocare. Uso: - dinero en acciones empresariales, sýngraphas pecúniae in administratiónibus collocare; - dinero en algo, pecúniam in áliqua re collocare, occupare, pónere, impéndere; - el dinero en fincas, pecúniam in práediis pónere vel collocare; - el dinero en la compra de fincas, collocare pecúnias in emptiones praediorum; - el dinero en préstamos seguros, nummos (vel pecúniam) expéndere nóminibus certis. investir: dignitatem vel munus álicui dare, crédere, concrédere, demandare, trádere. Sin: domínium vel impérium álicui dare, trádere, assignare, attribúere, mandare, deferre; dignitati vel múneri áliquem praefícere. investidura: (acción y efecto de conferir un cargo importante) dignitatis vel múneris dátio, assignátio, attribútio, immíssio. Sin: invierno: hiems, híemis f. Uso: - nuclear, hiems nuclearis. inviolabilidad: inviolabílitas, atis f. Sin: inviolábilis índoles. inviolable: inviolábilis, e. Sin: non violábilis. Uso: derechos -, iura inviolabília. invisibilidad: invisibílitas, atis f. Sin: facul- 595 invisible inyector: (aparato) iniectórium, ii n. Sin: iniectionale, is n. tas sui occultandi; in occulto esse. invisible: invisíbilis, e. Sin: non visíbilis, aspectábilis, perspicíbilis; abscónditus; recónditus; sub óculos vel sub aspectum non cadens. Uso: es -, non apparet. invisiblemente: invisibíliter. Sin: clam; latenter; occulte; secreto. invitación: invitátio, onis f. Sin: invitatus, us m. Uso: a - tuya, a te invitatus; por -, invitatu; sin - de mi parte, invocatu meo; aceptar una -, se venturum esse promíttere; (para una comida) ad cenam promíttere; hacer una -, invitare; vocare; (para una comida) ad cenam vocare; recibir una -, invitari; rehusar una -, abnúere; (para una comida) ad cenam renuntiare // fig hortamentum, i n. Uso: - a la rectitud de pensamiento y acción, hortamentum ad honeste cogitandum et agendum. iodo, v. yodo. iodoformo, v. yodoformo. ion: ion, ionis m. Uso: migración de iones, migrátio ionum; producir iones, iones effícere vel conflare; suministar iones, iones immíttere in áliquid. ionización: ionizátio, onis f. ionizar: iones excitare vel conflare. Sin: in iones convértere. ionógeno: ionógenus, a, um. ionómetro: ionómetrum, i n. ionosfera: ionosphaera, ae f. invocar: (llamar a uno en su favor) invocare. Sin: appellare; implorare. Uso: - a voces, inclamare áliquem ut ...; - el testimonio de alguien, testari áliquem; testem fácere áliquem. inyección: (acción y efecto de inyectar) iniéctio, onis f; iniectus, us m. Sin: infúsio Uso: - endovenosa, iniectio in venas, intra venas; - hipodérmica o subcutánea, iniectus hypodérmicus, intercutáneus, subcutáneus, intercus (-cŭtis); - intramuscular, iniéctio intramuscularis vel intra músculos; poner una -, iniectionem subministrare; medicamentum álicui infúndere // (líquido inyectado) liquor iniectórius. Sin: infúsio; iniéctio. Uso: - letal, mortífera, iniéctio letalis, letífera, mortífera; - venenosa, iniéctio venenosa, venéfica; - de morfina, iniéctio mórphica; - de veneno mortal, iniéctio veneni mortíferi. inyectar: infúndere. Sin: inícere; syringā infúndere; fístulā inícere. iperita, v. yperita. ir: ire. Uso: - a ver, acudir a, adire. Uso: - al médico, médicum adire. ir y venir: concursátio, onis f. ira: ira, ae f. Uso: violenta manifestación de -, irae effúsio. IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejército Republicano Irlandés): Corpus Hibérniae liberandae. Irak o Iraq: Iráquia, ae f. Sin: Iráchia. Uso: República de -, Res pública Iraquiana; Iraquiana Natio. Irán: Iránia, ae f. iraní: adj iránicus vel iranianus, a, um // sust Iranianus, i m. 596 irreconciliable iraquí: adj iraquianus, a, um // sust Iraquianus, i m. irascibilidad: irascibílitas, atis f. Sin: iracúndia; facílitas ad irascendum. irascible: irascíbilis, e. Sin: iracundus; morosus; cerebrosus. IRC (Inform): IRC indecl (abrev de “Interretiáliter Relatum Collóquium”). irónico: irónicus, a, um. Sin: iocosus; fictus; simulatus; dissimulatus; irrisionem dissímulans; ad ironīam spectans. ironizar: irónice dícere vel exprímere. Sin: ad ironīam vértere; cavillari. irracionabilidad: irrationabílitas, atis f. Sin: absúrditas; incongruéntia. irracionable: irrationábilis, e. Sin: absurdus; contra rationem. iridio: irídium, ii n. iridiscente: íridis colóribus splendens vel fulgens. iris: iris, -is vel -ĭdis f. Sin: iris óculi. Uso: arco -, plúvius arcus (-us m); arcus caelestis, sidéreus, ímbrifer, purpúreus. irisado: irícolor, oris. Irlanda: Hibérnia, ae f. irracionablemente: irrationabíliter. Sin: absurde; sine ratione. irracional: (que carece de razón) irrationalis, e. Sin: ratione carens; rationis expers, sine ratione. Uso: animal -, ánimal irrationale // (opuesto a la razón o que va fuera de ella) rationi non consentáneus. Sin: díssidens a ratione; a ratione aversus; insípiens. irracionalidad: irrationálitas, atis f. Sin: insipiéntia. irlandés: adj hibérnius, a, um // sust Hibernus, i m. ironía: (burla fina y disimulada) ironīa, ae f. Sin: dissimulátio; dissimulántia; urbana dissimulátio. Uso: con -, v. irónicamente; sin -, sine ulla ironīa; decir algo con -, áliquid simulate dícere; hablar con - sobre algo, dissimulanter loqui de áliqua re // (figura retórica consistente en dar a entender lo contrario de lo que se dice) ironīa. Sin: invérsio; dissimulántia; dissimulátio; verborum invérsio; inversa orátio; ludificátio veri. irónicamente: (burlescamente) irónice. Sin: cum ironīa; per ironīam; modo irónico; iocose; per ludum // (disimuladamente) simulate. Sin: dissimulanter; ficte. Uso: hablar -, dissimulanter loqui; habla siempre -, semper contrária dicit ac intéllegi vult. irracionalismo: irrationalismus, i m. irracionalmente: irrationáliter. irradiación: irradiátio vel radiátio, onis f. Sin: radiorum emíssio. Uso: una - constante, pérmanens quaedam irradiátio. irradiar: irradiare vel radiare. Sin: emíttere; diffúndere. irreal: irrealis, e. Sin: non realis; fictus; commentícius; imaginárius; non verus. irrealidad: irreálitas, atis f. Sin: realitatis caréntia; nulla véritas; ficta res. irreconciliable: irreconciliábilis, e. Sin: inconciliábilis; implacábilis. 597 irrecuperable irrecuperable: irrecuperábilis, e. Sin: non recuperábilis; irreparábilis. irrecusable: irrecusábilis, e. Sin: insolúbilis; certíssimus ; qui (quae, quod) refelli vel infirmari non potest. irredentismo: irredemptismus, i m. Sin: pátriae integrandae stúdium; stúdium pátriae integritatis; stúdium recuperandi pátrios fines; desidérium se ab éxtera servitute redimendi. irredentista: irredemptista, ae mf. Sin: pátriae integrandae (vel pátriae integritatis) studiosus, fautor, assertor, defensor; studiosus recuperandi pátrios fines. irredento: irredemptus, a, um. Sin: non (vel nondum) redemptus; externae dominationi subiectus; éxtero dominátui obnóxius; (de territorio) nondum in libertatem vindicatus. irreducible o irreductible: irreducíbilis, e. Sin: non reducíbilis. irreflexión: inconsiderántia, ae f. Sin: incogitántia; inconsiderátio; inconsulta rátio. irregularidad: irreguláritas, atis f. Sin: anomália; enórmitas; inaequálitas; inaequabílitas. irregularmente: irreguláriter. Sin: contra régulam; contra legem. irreligiosidad: irreligiósitas, atis f. Sin: (erga Deum) impíetas; religiositatis defectus (-us m). irreligioso: irreligiosus, a, um. Sin: ímpius; religionis expers. Uso: ser -, religionem renúere, respúere, detrectare. irremediable: irremediábilis, e. Sin: insanábilis; inevitábilis; irreparábilis. irremisible: irremissíbilis, e. Sin: inexpiábilis; irremediábilis. irremisiblemente: irremissibíliter. Sin: irremisse; irremediabíliter. irrenunciable: irrenuntiábilis, e. Uso: obligación -, obligátio irrenuntiábilis. irrepetibilidad: irrepetibílitas, atis f. irreflexivo: inconsideratus, a, um. Sin: inconsíderans; inconsultus; imprūdens. irreformable: irreformábilis, e. Sin: incorrigíbilis; inemendábilis. irrefrenable: irrefrenábilis, e. Sin: effrenus; effrenatus; indomábilis; indómitus; non coércitus; qui (quae, quod) coërceri non potest. irrefutable: irrefutábilis, e. Sin: irrefragábilis; incontroversus; non refutábilis; haud confutábilis. irregular: irregularis, e. Sin: inaequalis; inaequábilis; anómalus; abnormis; enormis; non regularis. irrepetible: irrepetíbilis, e. Sin: non iterábilis. irreprensible: irreprehensíbilis, e. Sin: inculpábilis; immaculatus; a reprehensione vácuus. irresistible: irresistíbilis, e. Sin: ineluctábilis; inevitábilis; cui resisti non potest. irresistiblemente: irresistibíliter. Sin: ineluctabíliter; insuperabíliter; invincibíliter. irresoluble: irresolúbilis, e. Sin: insolúbilis; indissolúbilis. 598 islamita irresolublemente: irresolubíliter. Sin: insolubíliter. lis; ad irrigandum aptus. irrigación: irrigátio, onis f. irresoluto: (que no ha sido resuelto) insolutus, a, um. Sin: non absolutus; non persolutus; non enodatus; non enucleatus // (que carece de resolución) incertus, a, um. Sin: cunctabundus; tardus ad decernendum; ánimo flúctuans. irrespirable: irrespirábilis, e. Sin: non (vel haud) respirábilis. irresponsabilidad: irresponsabílitas, atis f. Sin: nulla responsálitas; responsálitas defectiva. irresponsable: irresponsábilis, e. Sin: irresponsalis. irrigar: irrigare vel rigare. Sin: aquā spárgere. irrisión: irrísio, onis f. Sin: derísio; irrisus, derisus, us m. irrisorio: ridendus vel irridendus, a, um. Sin: ridículus; risíbilis // (irrisoriamente exiguo) perexíguus, a, um; mínimus. Uso: tan -, tántulus; tantillus. irritación: (el irritar) irritátio, onis f // (el estar irritado) indignátio, onis f. Sin: ira; stómachus. irresponsablemente: irresponsabíliter. irritar: irritare. Sin: exasperare; exacerbare // Med exasperare // irritarse, irasci (contra alguien, álicui). irrevelable: irrevelábilis, e. Sin: non revelábilis; haud vulgandus; haud patefaciendus; haud communicandus; haud proferendus. irrompible: infrángilis, e. Sin: non frágilis. irreverencia: irreveréntia, ae f. Sin: reveréntiae defectus (-us m); nullum obsequium. irreverente: haud óbsequens. Sin: non réverens; ímpius. irreversibilidad: irreversibílitas, atis f. irreversible: irreversíbilis, e. Sin: irrevertíbilis. irrevocabilidad: irrevocabílitas, atis f. irrevocable: irrevocábilis, e. Sin: irrevocandus; firmus; non revocábilis. iscofonía: ischophónia sive -phonīa, ae f. Sin: ischophonesis, -is f. islámico: adj islámicus, a, um. Sin: islamíticus; mahometanus; ad islamismum vel ad mahometanismum pértinens. Uso: ley -, lex islámica; nación no -, res pública non-islámica // sust islamita, ae m. islamismo: islamismus, i m. Sin: mahometanismus; relígio islámica vel mahometana; Arabum vel Arábica fides; mahometana doctrina; Mahometi doctrina; doctrina islámica vel muslímica // (mundo musulmán) mahometanorum univérsitas f. Sin: universi mahometani. islamita: adj islamíticus, a, um // sust islamita, ae mf. irrevocablemente: irrevocabíliter. irrigable: irríguus, a, um. Sin: irrigatu fáci- 599 islamizar islamizar: islamismum indúcere. Sin: ad islámicam fidem convértere; islámicis móribus accommodare; mahometanam fidem sequi cógere; mahometanae disciplinae insérere. isodinamia: isodýnamis, is f. isodinámico: isodynámicus, a, um. isogámeto: isógames, ētis m. islandés: adj islandiensis, e. Sin: islándicus // sust Islandiensis, is m. isogamia: isogámia sive -gamīa, ae f. Islandia: Islándia, ae f. isoglosa: isoglossa vel -glotta,ae f. islándico, v. islandés. isógono: isogōnus, a, um. Sin: aequales ángulos habens. Islas Canarias: Insulae Fortunatae vel Canáriae. isomerismo: isomerismus, i m. Sin: isoméria sive -merīa, ae f. ismaelita: ismaëlita, ae m. Sin: ismaëlíticae sectae ássecla vel cultor. isomerizar: isomerizare. isobara o isóbara: línea isóbara vel isobárica. isometría: isométria sive -metrīa, ae f. isobárico: isóbarus, a, um. Sin: isobáricus. isométrico: isométricus, a, um. isobaro o isóbaro, v. isobárico. isometropía: isometrópsia sive -tropsīa, ae f. isobarométrico: isobarométricus, a, um. isomorfismo: isomorphismus, i m. Sin: propénsio ad eandem formam. isobata o isóbata: línea isóbatha. isomorfo: isomorphus, a, um. Sin: eiusdem formae; eadem formā; eandem formam habens. isobático: isóbathus, a, um. isoclinal: isoclinalis, e. isonomía: isonómia sive -nomīa, ae f. isocolon: isocolum, i n. isónomo: isónomus, a, um. isocromático: isochromáticus, a, um. isoperímetro: isoperímetrus, a, um. isocrónico: isochrónicus, a, um; v. isócrono. isocronismo: isochronismus, i m. Sin: idem témporis spátium. isócrono: isóchronus, a, um. Sin: isochrónicus; eodem témporis intervallo actus vel hábitus. Uso: sílabas -, isóchronae sýllabae. isoquimena o isoquímena: línea isochímena. isoquimeno o isoquímeno: isochímenus, a, um. isósceles: adj isóscelus, a, um. Sin: duorum aequálium láterum // sust isósceles, is m. 600 italianohablante isosilábico: isosyllábicus vel isosýllabus, a, um. israelita: Israëlīta vel Israëlītes, ae m; Israëlītis, ĭdis f. isotelo: isoteles, is m. israelítico: israëlíticus, a, um. isoterma: isotherma, ae f. Sin: línea isothérmica. ístmico: ísthmius vel ísthmicus, a, um. isotérmico: isothérmicus, a, um. Sin: eundem calorem habens; eodem calore fruens. istmo: isthmus vel isthmos, i m. Sin: angústiae ac fauces. Istria: Hístria, ae f. isotermo, v. isotérmico. Italia: Itália,ae f. isótero: isótherus, a, um. Uso: línea -, línea isóthera. isotópico: isotópicus vel isótopus, a, um. Sin: ad isótopos áttinens. isotopo o isótopo: isótopos vel isótopus, i m; isotópium, ii n. isotropía: isotrópia sive -tropīa, ae f. isotrópico: isotrópicus, a, um. Sin: ad isotrópiam spectans. isótropo: isótropus, a, um. isquemia: ischáemia, ae f. Sin: sánguinis reténtio vel status (-us m). italianamente: itálice. Sin: Italorum more vel ritu. italianismo: italianismus, i m. Sin: italicismus. italianista: italianista, ae mf. italianización: italianizátio, onis f. Sin: italicorum morum indúctio; itálicis móribus accommodátio. italianizar: italianizare. Sin: itálicum réddere; mores itálicos indúcere; ad itálicos mores conformare, accommodare; itálicis móribus accommodare. Uso: palabra italianizada, verbum itálice rédditum, translatum, expressum, assimilatum. isquémico: ischáemicus, a , um. isquialgia: ischiálgia sive -algīa, ae f. Sin: íschias, ădis (ac -ăda) f; ischiádici dolores. Israel: (país, Estado) Isra(h)élia, ae f; Israël, ëlis m. Uso: Estado de -, Cívitas Israeliana, Israélica, Israëlítica. italiano: adj itálicus vel ítalus, a, um. Uso: lengua -, itálicum, i n; itálica lingua; literatura -, lítterae itálicae // sust Italus, i m. italianófilo: Italorum fautor, laudator, probator, dilector. italianófobo: Italorum osor vel detrectator. israelí: adj isra(h)elianus. Sin: israélicus; israëlíticus. Uso: compañía -, socíetas israëliana; la guerra árabe-israelí, bellum arábicum et israélicum // sust Isra(h)elianus,i m. italianohablante: itálice loquens. Sin: itálicam linguam ádhibens. 601 ítalo-americano ítalo-americano: adj ítalus-americanus // sust Italus-Americanus, i m. iteración: iterátio, onis f. Sin: repetítio; geminátio. iterativo: iterativus, a, um. itinerario: (ruta que se sigue) iter, itíneris n // (descripción de un camino) itíneris rátio vel descríptio // (guía, lista de datos referentes a un viaje) itinerárium, ii n. IVA (abrev de Impuesto sobre el Valor Añadido): fiscale prétii additamentum. izamiento: levátio, onis f. Sin: sublátio. Uso: - de la bandera, vexilli levátio; signi sublátio. izar: levare vel elevare. Sin: tóllere vel attóllere. Uso: - la bandera, vexillum vel signum elevare, tóllere, propónere; vexillum in summum palum attóllere. izquierda: (la mano -) laeva, ae f. Sin: sinistra. Uso: a la -, a mano -, laevā, ad laevam; hacia la -, sinistrorsum vel sinistrorsus // Pol partes sinistrae. Uso: extrema -, extremae partes sinistrae. izquierdista: extremae partis sinistrae (vel extremarum pártium sinistrarum) fautor, sectator, studiosus. 602 J jabalí: aper, apri m. Uso: de -, aprinus sive apríneus. jacobinismo: iacobinismus, i m. Sin: iacobinorum fáctio. jabalina: iáculum, i n. Sin: hasta; hastile; míssile; pilum; telum; telum iaculábile. Uso: lanzamiento de la -, iaculátio; teli iaculátio, coniéctio, emíssio, iactus (-us m). jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iacobinismum pértinens // fig seditiosus; facinorosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin: iacobinismi sectator. jabón: sapo, ōnis m. Sin: smegma vel smigma, ătis n. Uso: - de afeitar, sapo tonsórius; - de tocador, lomentum, i; odoratus sapo; pastilla de -, saponis pila; hacer espuma con -, spumam sapone parare. jacobita: iacobita, ae m. Sin: Iacobi Baradaei Syri discípulus vel sectator. jabonada, jabonado o jabonadura: (acción y efecto de jabonar) sapone ablútio, lavátio, lotura, lótio // (espuma que se forma al jabonar) saponatum, i n. Sin: saponis spuma. jabonar: (áliquid) sapone línere, collínere, illínere, oblínere, úngere. Sin: (áliquid) sapone lavare, detérgere, mundare, purgare; (álicui rei) saponem attérere. Uso: - manos, pies, cuello, saponem mánibus, pédibus, collo attérere. jaculatoria: precatiúncula, ae f. Sin: iaculatória prex (precis f) vel precátio; prex brevis. jade: petra nephrítica. jadeante: anhelosus, a, um. Sin: anhelabundus; anhelus. jadear: anhelare. jadeo: anhelátio, onis f. Sin: anhélitus, us m. jaguar: iaguarus, i m; iaguara, ae f. jalbegador, v. enjalbegador. jabonera: theca saponária. jalbegar, v. enjalbegar. jabonero: adj saponárius, a, um // sust saponárius, ii m. Sin: saponis (vel smégmatis, vel lomenti) confector (el que fabrica jabón); saponis ínstitor vel vénditor (el que lo vende). jalbegue: lorica, ae f // (fig, afeite) v. esta voz. jaboneta: sapónula, ae f. Sin: saponis tabella. jalea: gelatinum, i n; gelatina, ae f. Sin: ius concretum. jabonete, v. jaboneta. jalifa, v. califa. jacaré: crocodilus, i m. jalifato, v. califato. jacinto: hyacinthus, i m. jalón: paxillus, i m. Sin: pértica mensória. 603 jalonar jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin: pérticā metiri; índicem pónere; paxillos collocare. Jamaica: Iamáica, ae f. jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; liquamen, mĭnis n. Uso: - de peras, de cerezas, de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum persicorum liquamen; - para la tos, sucus tussicularis. Jamaicano: adj iamaicanus, a, um // sust Iamaicanus, i m. jarcia o jarcias: (cabos de un buque) rudentes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl. jamba: (de puerta) postis, is m. jardín: viridárium, ii n. Sin: hortus, i m; tópia, iorum npl. Uso: - artificiales, tópia, orum npl; - botánico, hortus botánicus vel herbárius; - pénsiles (sobre terrados o azoteas) horti pénsiles; - zoológico, zoológicus hortus; zoológica villa; viridárium zoológicum; (públicum) therotrophīum; hortus animántium; hortus animálibus spectandis; - de infantes o de la infancia, nepiagogīum; puerorum ludus; ludus puerítiae; asylum vel viridárium infántium; institutum pro púeris custodiendis // (mancha en las esmeraldas) mácula, ae f. Sin: vena // (lugar ameno) locus amoenus; terra ferax vel laeta; en pl amoenitates, um f // (lugar encantador, exquisito en su clase) flos, floris m. Sin: óculus, i m. Uso: Italia es el - de Europa, Europae flos (óculus), Itália; ómnium Europae regionum pulchérrima est Itália // (retrete o letrina, especialmente en los buques) v. excusado. jamón: perna, ae f. Sin: pétaso vel petásio, onis m. Uso: - ahumado, fumosa perna; pedazo, porción de -, pernae segmentum vel frustum; tajada de -, pernae lacínia; el que hace jamones, pernárius, ii m. jansenismo: iansenismus, i m. Sin: Iansénii doctrina. jansenista: (relativo al jansenismo) iansenísticus, a, um. Sin: iansenianus; ad iansenismum áttinens // (partidario del jansenismo) iansenista, ae m. Sin: Iansénii vel iansenismi sectator. Japón: Iapónia, ae f. Sin: Iapo, ōnis m. japonés: adj iapónius, a, um. Sin: iapónicus; iaponensis vel iaponiensis, e // (habitante de Japón) Iapon(i)ensis, is m. Sin: Iapónius, ii m; Iapon, ōnis m // (lengua -) iaponensis lingua; iapónius sermo; en -, iapónice. jaque: - mate, cálculus íncitus. Sin: alligatus cálculus. Uso: dar - mate (al rey, al adversario) (regem, adversárium) ad íncitas (vel ad íncita) redígere vel adígere. jaqueca: encephalálgia sive -algīa, ae f. Sin: hemicráneum; hemicránia; recurrens vel recidivus dolor cápitis. jardincito: hórtulus, i m. jardinera: (la que cuida de un jardín) horti cultrix (-icis f) // (mujer del jardinero) topiárii uxor. jardinería: topiárium, ii n. Sin: topiária, ae f; topiária ars; hortorum cultura vel cultus (-us m). Uso: ocuparse en -, topiárium vel topiáriam fácere. jardinero: viridárius, ii m. Sin: topiárius; horti vel viridárii cultor, curator, custos. jaquetilla: tunícula, ae f. jarra: (aguamanil) aqualis, is m. Sin: aqui- 604 jerárquico manīle, is n vel aquaemanāle, is n (para las manos y para poner en la mesa); vas aquárium; pol(l)ubrum. jarrero: urceorum fabricator. jarrete: poples, lĭtis m. jarretera: periscélium, ii n. Sin: períscelis, ĭdis f; stroppus vel struppus, i m; lígula astrictória. jarrito: urcéolus, i m. Sin: capedúncula, ae f. jarro: úrceus, i m; úrceum, i n. Sin: hýdria; urna. Uso: - de flores, florum testa. jaspe: iaspis, ĭdis f. militar interino, dux ad tempus lectus vel delectus; - de contabilidad, praefectus computationum; - de estación, rector stationis; stationis praefectus; - de Estado, civitatis princeps; nationis praeses; rei públicae rector; - de Gobierno, praepósitus regíminis; los jefes de naciones, príncipes nationum; - de obreros, v. capataz; - de oficina, officiálium primus; officialis primárius; - de personal, ministrorum vel officiálium moderator; - de taller, óptio (-onis m) officinatorum; - de una cuadrilla de obreros, manípuli opíficum (vel operariorum, vel fabrorum) praefectus; - de una escuela (doctrina, principios y sistema) alicúius doctrinae princeps, caput, auctor; de una junta de investigadores, praepósitus investigatórii coetūs. jerarca: (superior y principal en la jerarquía eclesiástica) hierarcha, ae m. Sin: sacer princeps // por ext, persona que ejerce autoridad en grado superior) praeses, sĭdis m. Sin: antistes, stĭtis m; praepósitus. jaula: parva cávea. jauría: turba canum. Java: Iava, ae f. javanés: adj iavensis, e // sust Iavensis, is m. jazmín: iasminum, i n. jazz: música iássica, iázica, iazensis. Sin: iázici modi músici. Uso: músico de -, iassíacus, i m; iássicus vel iázicus, vel iazensis) músicus. jazz-band: orchestra iássica vel iazensis. jerarquía: hierárchia sive -archīa, ae f. Sin: dignitatis vel dignitatum ordo (-dĭnis m), dignitatum gradus (-us m). Uso: - angélica, angelorum ordo; - apostólica, hierárchia apostólica; - civil, hierárchia civilis; - eclesiástica, hierárchia ecclesiástica; sacra hierárchia; sacrae auctoritatis ordo; sacra potestas vel auctóritas; ecclesiásticus ordo; militar, hierárchia militaris; - de valores, rectus vel iustus bonorum ordo. jerárquicamente: hierárchice. Sin: hierárchico órdine; officiorum órdine; ex dignitatis órdine. jeans, v. blue jeans. jeep: currus vel carrus (-us m) gépicus. Sin: automatárium petór(r)itum jefe: praefectus, i m. Sin: praeses (-sĭdis mf); praepósitus; ductor; moderator; curator; antistes, stĭtis; princeps, cĭpis; magister. Uso: - jerárquico: hierárchicus, a, um. Sin: ad dignitatis (vel ad dignitatum, vel ad honorum) gradus spectans. Uso: grados -, hierárchici gradus; gradus dignitatis; honorum gradus (en la carrera civil); milítiae gradus (en la carrera militar); orden -, dignitatis ordo; el 605 jerga más alto grado -, summum dignitatis (vel auctoritatis) fastígium; summus dignitatis gradus; en orden -, ut quisque gradu séquitur; por vía -, ad hierárchiae trámitem; siguiendo el orden -, per gradus. jerga: (lenguaje especial y familiar que usan entre sí los individuos de ciertas profesiones u oficios) peculiaris sermo (puerorum, fabrorum, etc., de los niños, de los artesanos, etc.). Sin: sermo próprius, perplexus, gregárius // (jerigonza) v. esta voz. jersey: téxtile láneum. Sin: strictória lánea; thorax (-ācis; ac -acem vel -aca m) láneus; mácula; v. pulóver. Uso: - de la combatividad, mácula pugnacitatis. Jerusalén: Hierúsalem vel Ierúsalem indecl. Sin: Hierosólyma, ae f; Hierosólyma, orum npl. jesuita: iesuīta, ae m. Sin: Societatis Iesu sodalis; e societate Iesu sodalis. jesuítico: iesuíticus, a, um. jergal: ad gregárium sermonem pértinens. jergón: cúlcita stramínea vel stramentícia. Sin: torus stramíneus; torus e stramento vel ex strámine. jerigonza: (lenguaje familiar que usan para sí ciertos individuos de ciertos oficios) v. jerga // (fig y familiar, lenguaje de mal gusto difícil de entender) sermo inquinatus. Sin: obscurus (vel recónditus, vel arcanus) sermo; obscura loquendi rátio. Uso: hablar en -, recóndito sermone inter se loqui. jet: (avión a reacción) aëronavis inversa (vel contrária) vi propulsa. Sin: aëroplanum áëris haustórium; aëronavígium inversa (vel contrária) vi propulsum; aëronavis pyraulocinética; aëroplanum vel aëronavígium pyraulocinéticum; aëronavis celérrima; aëronavígium celérrimum. jícara: (taza pequeña de loza o porcelana) pocillum, i n. jilguero, v. cardelina. jeringa: syringa, ae f. Sin: syringias, ae f (ac syringian); syrinx, syringis (ac syringa) f; fístula; clyster sive cluster, ĕris m. Uso: - para inyecciones subcutáneas, intércutis iniectionis syringa; intércutis iniectūs syringias; syringa intercútibus iniectiónibus faciendis. jira: (banquete o merienda campestre) v. picnic // (excursión de un grupo de personas) lustrátio, onis f. Uso: hacer una -, circumire; hacer una - por Egipto, Aegyptum lustrare; hacer una - por la provincia, obire provínciam. jeringar: syringam vel fístulam immíttere. Sin: clystērem inícere. jirafa: girafa, ae f. Sin: camelopardus; camelopárdalus; camelopárdalis, is m // (Cinem, TV) microphónium prolatum. jeringuilla: clystérculus vel clustérculus. jirón: (faja) fascíola, ae f. jeroglífico: adj hieroglýphicus, a, um. Sin: hierográphicus // sust hieroglíphicum vel hierográphicum signum. Sin: hieroglýphica vel hierográphica nota, líttera // (fig, escritura difícil de leer o de comprender) parum clarae lítterae. Sin: obscurae lítterae. jocoserio, v. tragicómico. jocoso: iocosus, a, um. Sin: lépidus; facetus. jofaina: catinus, i m; catinum, i n. Sin: pel- 606 jubilar vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas, vasis n; vasum; truellum; trúlleum vel trúlleus. lium mercatura. Uso: ejercer la -, gemmas véndere vel venditare. joyero: (el que vende joyas) gemmárius, ii m // (el que hace joyas) gemmati óperis ártifex (-fĭcis m) // (caja para joyas) dactyliotheca, ae f. Sin: gemmarum scriníolum; úrnula monílium. jogging: cursus pedester. Jordania: Iordánia, ae f. jordano: adj iordánicus, a, um. Sin: iordaniensis // sust Iordanus, i m. jornada: dies, diei mf. Uso: - Mundial de la Juventud, Dies Mundialis Iuventutis; Dies Iuventutis Mundanae; - Mundial del Enfermo, Dies Mundialis Aegrotis dicatus; - por la Vida, Dies Vitae. jornal: (salario diario) merces (-edis f) diurna. Uso: trabajar a -, diurna mercede conduci. jornalero: mercenárius diurnus. Sin: conductícius diurnus; operárius in diem conductus; ópifex diurna mercede conductus. joven: iúvenis, is m; iuvenca, ae f. jovial: hílaris, e. Sin: festivus; iucundus; lépidus et festivus. joya: (objeto pequeño de metal precioso) gemma, ae f; en pl también monília, ium n. Uso: adornado de joyas, gemmatus // (fig, relativo a cosa o persona de mucho valor) perfectus, a, um. Sin: úndique perfectus; (de cosa) ómnibus númeris absolutus; (de persona) óptimus; spectatíssimus; (de cosa o persona) exímius; divinus; singularis; divinus et singularis. Uso: una - de mujer, fémina óptima vel spectatíssima. joyería: (tienda) gemmária vel monílium taberna. Sin: taberna gemmárii // (taller) gemmarum officina; monílium ergastérium // (comercio de joyas) gemmarum vel moní- joyo, v. cizaña. joystick (Inform), palanca de control, mando: vectis, is m. Juan: Iohannes vel Ioannes, is m. Uso: - de la Cruz, Iohannes a Cruce; Juan XXIII, Iohannes Vicésimus Tertius. Juana: Iohanna, ae f. Uso: - de Arco, Iohanna Arcensis vel Aurelianensis. jubilación: (acción de jubilar o jubilarse) iubilátio, onis f. Sin: honesta vel iusta míssio; múnerum (vel e munéribus) vacátio; a múnere liberátio, quies, réquies (-etis; ac -quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta que disfruta la persona jubilada) pénsio, onis f. Sin: pénsio socialis. Uso: derecho a la -, pensionis socialis ius. jubilado: adj jubilatus, a, um. Sin: rudiárius; rude donatus; (stipendia) eméritus; múnere perfunctus; suo múnere (honeste) solutus vel exsolutus; pensione fruens; públice munéribus solutus et altus. Uso: estar -, públice munéribus solvi et ali // sust rudiárius, ii m. jubilar: áliquem suo múnere (v. gr. docendi) sólvere. Sin: munéribus exsólvere áliquem; áliquem rude donare; rudem dare (vel donare) álicui; álicui rudem indulgere // jubilarse (conseguir la jubilación) rudem accípere. Sin: rude donari; múnere solvi vel exsolvi; múnere propter aetatem exsolvi; munus ob statutam aetatem depónere; in 607 jubileo ótium recédere. jueves: dies Iovis. Sin: féria quinta. jubileo: (año santo) iubilaeum, i n; iubilaeus, i m. Sin: annus iubilaeus vel iubilaei; annus sacer vel sanctus. Uso: - centenario, iubilaeum centenárium; sollémnia (-ium npl) saeculária; - extraordinario, universal, iubilaeum extraordinárium, universale // (fig y coloq, bodas de plata o de oro de una persona; conmemoración de una institución, reinado, etc.) iubilaeum, i n. Uso: - episcopal, iubilaeum episcopale; annus a suscepto episcopatu (vel a suscepta episcopali dignitate) XXV vel L; sacerdotal, iubilaeum sacerdotale; annus ab ínito sacerdótio XXV vel L; - papal, iubilaeum pontificale. juez: iudex, dĭcis m. Sin: existimator, oris m. Uso: - comisionado, miembro de comisión judicial, cógnitor; - examinador (en el ámbito académico), iudex periculorum scholárium; - prosinodal, iudex prosynodalis; - ad quem, - de alzadas o de apelaciones, cógnitor iudiciorum (publicorum); - de paz, irenarches sive irenarcha, ae m // (- en deportes) iudex vel árbiter (-tri m). Uso: jueces del campo, iúdices campi; - de línea (linesman), iudex lineárius vel líneae; fínium iudex; campi límitum inspector; lateralis túitor; árbitri adiutor; - de puerta, iudex portae; iudex iactus válidi. jubón: ságulum, i n. jugada: lúsio, onis f. Sin: lusus, us m. Uso: hermosa -, bella lúsio; - inteligente, sápiens vel gnara lúsio; mala -, exígua lúsio; detener la -, lusum coërcere. judía: phaselus, i m. Sin: phaséolus, i m. judo, v. yudo. juego: ludus, i m. Sin: lúsio, onis f; lusus, us m; lusitátio; lúdicrum; res lúdicra. Uso: electrónicos, ludi electrónici vel magnetoscópici; - olímpicos, olýmpia, orum npl; olýmpia certámina vel sollemnia; ludi olýmpia; ludi olýmpici vel olympíaci; olýmpici agones; olýmpii, orum mpl; - olímpicos invernales, olympíaci ludi hiemales; - de ajedrez, latrunculorum ludus; - de azar, de suerte, álea, ae f; ludus aleatórius vel temerárius; lusus áleae; - de cartas o de naipes, chartularum ludus; - de dados, ludus talárius; - de manos, praestígiae, arum fpl; - de palabras, amphibológia sive -logīa; ambages, um fpl; litterarum mutátio; - de pelota, lúsio pilae; - de pelota a la pared, pila e paríete repercussa // perteneciente a los -, agonothéticus; por -, per lusum; vencedor en los olímpicos, olympionices, ae m; vencer en los - olímpicos, olýmpia víncere; el - se anima, cobra interés, ludus incitatur; el - se enfría, pierde interés, ludus frigescit, friget, déficit. jugador: lusor, oris m. Sin: collusor; ludens, entis mf. Uso: - aficionados, ad voluptatem (vel voluptatis causā) lusores; buen -, dexter vel indústrius lusor; excelente -, óptimus lusor; - extranjero, alienígena lusor; - lesionado, lusor vulneratus vel laesione affectus; mal -, malus vel imperitus lusor; - profesionales, lusores professionales; - tramposo, insidiosus lusor; - de golf, ad scrobículos lusor; de hockey, pilā bacilloque repando ludens; de pelota, pilícrepus; lusor pilae; - de tenis, taeniludens; sustituir a un - por otro, suffícere vel subrogare lusorem. jugar: lúdere. Sin: ludum lúdere; ludo óperam dare. Uso: - a juegos de azar, lúdere áleā; áleam exercere; áleam lúdere; - a los dados, talis vel tésseris lúdere; - a la gallina ciega, lúdere muscam aéneam; lúdere myindam; - al fútbol, v. fútbol; - al golf, ad scrobículos lúdere; - al hockey, bacillis repandis ac pilā lúdere; - a la pelota, pilā lúdere; - a pares o nones, lúdere par impar; - al tenis, 608 juntar taenilúdere // - bien, recte (vel probe, vel belle, vel rite) lúdere; - con alguno, cum áliquo collúdere; - con frecuencia, lusitare; con los de su edad, páribus collúdere; - día y noche, dies noctesque ludo dúcere; totos dies et noctes lúdere; - el todo por el todo, rem in summum perículum dedúcere; perículum summae rerum fácere; universo perículo summam rerum commíttere; - limpio, legítime lúdere; - mal, male (vel inepte, vel secus) lúdere; - muy bien, perbelle vel praeclare lúdere; - por dinero, lúdere in pecúniam; - toda la noche, ludum nocti aequare. crepundiorum taberna. juicio: iudícium, ii n. Uso: - final, iudícium diēi novíssimi; extremum Christi iudícium; sumario, promptum iudícium. jukebox: phonógraphum americanum vel públicum. julio: (mes) Iúlius, ii m. Sin: mensis Iúlius // Fis iulium, ii n. Sin: iouliensis eléctridis mensura; iouliensis módulus. jumbo: capacíssima navis vel aëronavis. Sin: aëronavis Jumbo appellata. jugarreta: inepta lúsio. juglar: (en la edad media, el que se ganaba la vida recitando versos y tocando música) iocularis, is m. Sin: ioculator; iocularis cantor, poëta, citharoedus // (titiritero, jugador de manos) v. prestidigitador. jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus expressus. Uso: - gástrico, pancreático, sucus gástricus, pancreáticus; - de fruta, pomorum sucus; sucus e fructu expressus; - de limón, limónea pótio; sucus cítreus vel cítrinus; - de naranja, aurantiata (pótio); sucus aráncinus vel malosinensis; - de tomate, lycopérsici liquamen (-mĭnis n). juguete: lúdicrum, i n. Sin: crepúndia, orum npl; puerile lúdicrum; oblectamentum puerorum; ióculi, orum npl. Uso: divertirse, entretenerse con juguetes, crepúndiis delectari, oblectari, lúdere. juguetear: luxuriare. Sin: pueríliter lúdere. jugueteo: delectátio, onis f. Sin: oblectátio, oblectamen (-mĭnis n), oblectamentum; recreátio; iocus. juguetería: (comercio de juguetes) crepundiorum mercatura // (tienda donde se venden) jump (Inform): (saltar) salire // (salto) saltus, us m. jungla: Bot iungla, ae f. Sin: iúngala; silvosa régio; deserta silva; densa et áspera silva. Uso: - tropical, silva trópica dénsior. junk-mail, v. spam. junta: collégium, ii n. Sin: coetus, us m; consílium; moderatorum vel curatorum collégium. Uso: - administrativa, consílium administrativum; coetus (-us m) administratorum; - central, coetus primárius; consílium primárium; - central de la Acción Católica, Consílium primárium Actionis Cathólicae Societati moderandae; - científica, coetus scientíficus; “- Militar” (en la Argentina), Consílium Militare, regendae Nationi praepósitum; - municipal, consílium municipale; municípii administratorum coetus; - parroquial, consílium paroeciale vel parochiale; provincial, consílium provinciale. juntar: áliquid conéctere álicui rei. Sin: copulare, colligare, coniúngere áliquid cum áliqua re vel álicui rei; adiúngere áliquid álicui rei vel ad áliquid // juntarse, se commíttere; committi; conecti inter se; coniungi; se 609 juntura justificación: iustificátio, onis f. Sin: excusátio; purgátio; defénsio; probátio. coniúngere; congregari; se congregare. juntura, v. ensambladura. jurado: (tribunal) delecti iúdices. Sin: iuratorum corpus, consílium, coetus (-us m) ; iúdicum collégium; árbitri. Uso: - de honor, selecti árbitri dignitatis // (individuo de dicho tribunal) iuratus iudex // (conjunto de examinadores de un certamen) consílium práemiis attribuendis. Sin: iúdices (praemiorum). juramento: iuramentum vel adiuramentum, i n. Sin: iusiurandum. Uso: prestar -, (coram áliquo) iuramentum praestare; ius iurandum dare. justificativo: iustificatórius, a, um. Sin: excusatórius; excusans; probatórius; probativus. justillo: thorácium, ii n. juventud: iuventus, utis f. Sin: - femenina, iuventus feminina; - quemada (gastada), iúvenes vítiis adusti; - socialista obrera, socialística iuventus operária; - subdesarrollada, iuventus parum provecta vel progressa; iúvenes parum provecti vel progressi. jurar: iurare. Uso: - en falso, falsum iurare; acción de -, adiurátio. jurásico: iurássicus, a, um. jurídico: iurídicus, a, um. Sin: iuridicialis,e. jurista: iuris peritus. Sin: iurisprudens, entis; iuris studiosus, consultus, interpres. justa: (pelea o combate singular, a caballo y con lanza) hastilúdium, ii n. Sin: equestre certamen; équitum certátio, decertátio, dimicátio // (fig, competición o certamen en un ramo del saber) certamen, mĭnis n. justar: hastis concertare vel concúrrere. Sin: armis lúdere; lúdicram pugnam fácere; equítibus certare; equestre certamen inire. justicia: iustítia, ae f. Sin: ius; iustum; áequitas; áequum; rectum. Uso: - militar, castrensis iurisdíctio; - original, iustítia originalis; status innocéntiae; - social, iustítia socialis; administrar -, ius réddere, vel dícere; iudícium exercere; obtener -, ius suum adipisci; recurrir a la -, ius pétere vel postulare; in ius ire. 610 K kaki, v. caqui. kamikaze: interemptor sui. Sin: voluntárius sui interemptor. chil(i)ogramma, ătis n. Uso: cien kg, centum chilogramma; mil -, mille chilogramma; mille póndium (-ii n); tunna vel tonna (tonelada) kan, khan o jan: caganus, i m. kilohertz, v. kilociclo. Kant: Kántius, ii m. kilolitro: chil(i)olitrum, i n. kantiano: adj kantianus, a, um // sust kantista, ae mf. Sin: Kántii sectator. kilometraje: chil(i)ometrorum mensura. kilométrico: chil(i)ométricus, a, um. kantismo: kantismus, i m. Sin: Kántii doctrina; philosóphia kantiana. kárate o karate: lucta carática. Sin: oppugnátio inermis iapónica. kayak, v. canoa. keniata: adj kenianus, a, um // sust Kenianus, i m. Kenya: Kénia, ae f. Sin: Cívitas Keniana. key (Inform), llave: clavis, is f. kilómetro: chil(i)ómetrum, i n. Sin: mille metra. Uso: - cuadrado, chil(i)ómetrum quadratum; 40 km de longitud, 40 chil(i)ómetra in longitúdinem; velocidad hasta 140 km por hora, velócitas usque ad centum quadraginta chil(i)ómetra horália; dista un km y medio de ..., a (vel ab) ... chil(i)ómetro sesquiáltero distat; estar a unos 20 km de ..., a (vel ab) ... círciter viginti chil(i)ómetra abesse; el trecho es largo unos 8 km, spátium círciter octo chil(i)ómetra longum est. keyboard (Inform), teclado: claviatura, ae f. Sin: malleolorum ordo vel series. kilovatio: chil(i)owattium; chil(i)ovátt(i)um, ii n. Sin: mille vatt; kil(i)ovattiana mensura; wattianae vel vattianae (wattenses vel vattenses) eléctridis mensurae. KGB: sodálitas, lítteris compendiáriis KGB insignis. kilovatio-hora: kiliovattihora, ae f. Sin: mille horae vattianae. kill (Inform), forzar la terminación: occídere. kimono: kimonum, i n. kilociclo: chil(i)ocyclus vel chil(i)ocyclos, i m. kindergarten, v. jardín (- de infantes). kiosco, v. quiosco. kilográmetro: chil(i)ográmmetrum, i n. Kirguizistán: Kirg(h)izistánia, ae f. kilogramo: chil(i)ogrammum, i, n; 611 Kirsch Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel cerasorum. communistarum ex ómnibus natiónibus consílium. kivi, v. kiwi. Kosovo: Kosóvia, ae f. kiwi: (fruto) kívium, ii n. Sin: grossulária sinensis. kremlin: (sede de los órganos supremos de la U.R.S.S.) Cremlinum, i n; Cremlinus, i m. Sin: urbis Móscuae arx; Russiarum Republicarum sedes // (antigua residencia de los zares) imperatória Móscuae domus. Sin: Rússiae imperatorum régia. knock-out: (golpe que pone fuera de combate) ictus últimus. Uso: que recibió o sufrió un -, ictu último confectus; protrusus; quedar -, protrusum esse. kumel, v. cúmel. koljós o koljoz: colchósicum práedium. Sin: fundus pública auctoritate excolendus vel excultus; práedium pública auctoritate administrandum. kurdo, v. curdo. Kominform: ex communistarum factiónibus informationum sedes. Kuwayt o Kuwait: Cuváitum, i n; Cuvaitia, ae f. Sin: Phylárchia Cuvaitensis. Komintern: ómnium communistarum foederátio (-onis f). Sin: ómnium supremum communistarum consílium; supremum kuwaytí o kuwaití : adj cuvaitensis, e. Sin: cuvaitianus, a, um // sust Cuvaitensis, is m ; Cuvaitianus, i m. Kurdistán: Corduena, ae f. 612 L lábaro: lábarum, i n. Sin: signum, vexillum militare; (estandarte que usaban los emperadores romanos desde el tiempo de Constantino) vexillum cruce insignitum; vexillum Christi nómine insignitum. laberinto: (edificio compuesto de gran número de compartimentos) labyrinthos vel labyrinthus, i m. Sin: aedes váriis et tortuosis anfractibus distinctae // (caminos que se entrecruzan) fallaces viae. Sin: (variarum) ambāges (-is f) viarum // (parte del oído interno) labyrinthus, i m // (complicación inextricable) nodus, i m. Sin: anfractus, us m; láqueus; difficultas; error; ambages. micum; officina chímica, - de idiomas, officina vel laboratórium linguarum; officina loquelaris; - en que se fabrican armas, armorum officina. laboriosidad: laboriósitas, atis f. Sin: operósitas; sedúlitas; sollértia. laborismo: laborismus, i m. Sin: fáctio operária, operarum, operariorum; fáctio operariorum studiosa; Britannorum fáctio operária. laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis operáriae sectator; operariorum órdinis studiosus; sodalis políticae factionis operariorum. labial: labialis, e. Uso: letra -, líttera labialis. laborterapia: ergotherapīa, ae f. Sin: ergotherapéutica, ae f. labiodental: labiodentalis, e. labradío o labrantío: arábilis, e. Sin: aratórius; aratro aptus; sationalis. laborable: (que se puede laborar o trabajar) profestus (no festivo); negotiosus (ocupado en negocios); operosus. Uso: campo -, campus arábilis; días -, profesti dies; horas -, horae operosae. laboral: operárius, a, um. Uso: semana -, septimana operária. laboratorio: laboratórium, ii n. Sin: officina; opifícium. Uso: - atómico, officina (generatória) atómica; - bacteriológico, biológico, bacteriológica, biológica officina; - científico, officina naturae investigandae; - farmacéutico, - médico, laboratórium pharmacéuticum; medicamentorum officina; fotográfico, officina photográphica; - mecánico, machinalis officina; - móvil, laboratórium móbile; - pirotécnico, laboratórium pyrotéchnicum; - químico, laboratórium chí- labrusca: labrusca, ae f. laca: (sustancia aluminosa) lacca, ae f. Uso: pintar de -, laccā oblínere vel obdurare // (fijador) v. esta voz. lacayo: lacaius, ii m. Sin: pedísequus, i m; anteámbulo, onis m; cursor; fámulus; sérvulus // fig ássecla; sectator; assentator; adulator. lacónicamente: lacónice. Sin: concise; presse; lacónica brevitate. lacónico: lacónicus, a, um. Sin: brevíloquens, entis; compressus. Uso: estilo -, stilus lacónicus. laconismo: laconismus, i m. Sin: laconícitas; 613 lacre breviloquéntia, ae f; compréssio; brévitas; lacónica brévitas vel concísio; contráctio dicendi. Uso: - telegráfico, telegráphica breviloquéntia. lacre: cera sigillaris, signatória, hispánica. Sin: pix (picis f) signatória. lacrimal: lacrimalis, e. coctiliárius, ii m. ladrillo: later, ĕris n. Uso: fábrica de ladrillos, laterária, ae f; fabricante de ladrillos, v. ladrillero; fabricar ladrillos, láteres dúcere; máquina para fabricar ladrillos, laterária máchina. lady: ánglica múlier conspícua. Sin: dómina spectatae nobilitatis. lacrimatorio: lacrimatórius, a, um. Sin: ad lacrimationem áttinens. lacrimógeno: lacrimógenus, a, um. Sin: lacrimosus; lácrimas éxcitans, éxciens, gignens. lagar: (estanque pequeño donde se pisa la uva para hacer vino) tórcular, aris n. Sin: calcatórium; vinárius lacus // (prensa para estrujar uva) prelum, i n. Sin: tórcular. Uso: eléctrico, eléctricum tórcular; eléctricum prelum vinárium. lactancia: lactátio, onis f. Sin: lactatus, us m. lácteo: lácteus, a, um. Sin: lácticus; lactárius. lagarto: langa, ae f. Sin: langúrium; lacerta víridis. lacticinio: (leche) lac, lactis n // (cualquier manjar compuesto de leche) lacticínium, ii n. Sin: lactícinum; lactárium; lactárium opus; en pl también lacténtia, ium n; caséoli, orum m. lago: lacus, us m. Uso: - artificial, lacus strúctilis. láctico, v. lácteo. lagoftálmico: lagophthálmicus, a, um. Sin: ad lagophthálmiam spectans. lagoftalmía: lagophthálmia sive -thalmīa, ae f. lacustre: lacustris, e. Sin: lacunalis. lagoftalmo: lagothphalmus, a, um. ladino: adj ladinus, a, um. Sin: románicus; r(h)aetoromanus // (dialecto romano) r(h)aetoromanus, i m. Sin: lingua ladina; lingua r(h)aetorománica. ladrillado: pavimentum stratum. Sin: lacterícium pavimentum; pavimentum latérculis factum. ladrillar: (solum, pavimentum) látere stérnere, munire, tégere. Sin: latérculis stérnere. ladrillero: (persona que tiene por oficio hacer o vender ladrillos) laterárius, ii m. Sin: lagópedo, v. lagópodo. lagópodo: lagōpus, ŏdis m. lágrima: lacrima, ae f. Uso: torrente de lágrimas, imber, bris m; lacrimarum imber; abandonarse a las -, trádere se lácrimis; arrancar lágrimas, lácrimas cíere, movere, commovere, concitare; contener, refrenar, reprimir las -, lácrimas tenere, retinere, cohibere, compéscere, reprímere; lácrimis temperare; derramar, verter lágrimas, lácrimas effúndere, profúndere, emíttere, demít- 614 lámpara tere; derramar un torrente de lágrimas, vim lacrimarum profúndere; deshacerse en lágrimas, collacrimare; lácrimis cónfici; in lácrimas effundi; lácrimis perfundi. lagrimal, v. lacrimal. laguna: lacuna, ae f. Sin: stagnum; palus, udis f; lama. lagunoso: lacunosus, a, um. Sin: lacunaris, e; plenus lacunarum vel lacunis. laicizar: (de religioso o eclesiástico) ad laicorum órdinem redígere. Sin: ad laicorum statum redúcere // (de leyes, costumbres, instituciones) ad laicorum mores redúcere vel revocare. Sin: ad laicorum instituta redúcere; ad laicorum nutum (vel iussa, vel praescripta) redúcere vel redígere. laico: adj laicus, a, um. Sin: laicalis; saecularis // sust laicus, i m. Sin: saecularis homo. Uso: los -, laici, orum mpl; laicorum ordo. laja: (lancha, piedra plana) v. lastra. laicado: (conjunto de los fieles no clérigos) laicatus, us m. Sin: laici, orum mpl; hómines saeculares; laicorum ordo // (condición) laicatus, us m. Sin: laicorum status (-us m); laicalis condício. lama: (sacerdote budista) lama, ae m. Sin: sacerdos tibetanus; sacerdos lama. lamarquismo, v. transformismo. laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; profanus; ad laicorum órdinem (vel statum) pértinens; ad laicorum mores (vel principia, vel instituta, vel praescripta) áttinens; laicorum princípiis (vel institutis, vel praescriptis) obnóxius; laicorum princípiis (vel institutiónibus, vel móribus) conformatus. Uso: estado -, status laicalis; reducir al estado -, ad statum laicalem redígere. lamasería: monastérium Tibetanorum. Sin: monachorum tibetanorum monastérium. laicidad: láicitas, atis f. Sin: condício vel índoles laicalis; laicorum condício. lameplatos: patinárius, ii m. Sin: lurco, hélluo, gulo, onis m; homo edacíssimus. laicismo: laicismus, i m. Sin: laicorum princípia, praescripta, instituta. lámina: (plancha delgada de metal) lámina, ae f. Sin: bráctea. Uso: - pequeña, lamella; lámina tenuata, extenuata; ténuis lámina; muy pequeña, muy delgada, laméllula; - de estaño, de acero, lamina ex stanno, ex chálybe; - de mármol, crusta mármoris; - flexible de micrófono, bráctea vibrans. laicista: (partidario del laicismo) laicismi sectator. Sin: órdinis saecularis fautor // (perteneciente o relativo al laicismo) ad laicismum spectans. laicización: réditus ad laicorum statum, vel ad laicorum órdinem, vel ad laicorum iussa ac praescripta. Sin: in laicalem condicionem (vel statum) redáctio. lambrusco: acre vinum aemilianum. Sin: vinum alexandrinum spumescens. lamentable: (que merece lamentarse) paenitendus, a, um. Uso: - frutos se derivan de ..., paenitendi fructus oriuntur ex + abl. lampadario: (candelabro grande) lampadárium, ii n // (farola) v. farol, linterna. lámpara: lampas, ădis f (ac sing lámpadem sive lámpada; ac pl lámpades vel lámpadas). 615 lamparero Sin: lámpada, ae f; lychnus, i m. Uso: - aplicada al yelmo, lucerna aptata cássidi; - eléctrica, lampas eléctrica; globus eléctricus; lampas vi eléctrica acta; lychnus eléctride actus vel accensus; - eléctrica colgante, pénsilis lychnus, eléctrica vi actus; - encendida, lucerna ardens; - fluorescente, lampas fluorescens; - neón, lampas lucíflua; - portátil, lanterna // - de aceite, lucerna, ae f; lychnus óleo álitus; lucerna petróleo álita; fabricante de lámparas de aceite, lucernárius; - de Aladino, Aladini lampas; - de estudio, lampas lucubratória; - de gas, lampas gásica; - de petróleo, lampas vel lucerna petroleária; lampas petróleo acta, álita, alta; lampas petróleo enutrita; - de pie, lampas stativa; encender la -, lucernam accéndere. lamparero: (el que hace lámparas) lámpadum fabricator (-oris m) // (el que las vende) lámpadum ínstitor vel vénditor // (el que tiene cuidado de ellas) lampadárius, ii m. lamparilla o lamparita: lýchnion, ii n. Sin: lampádula; lampádium. Uso: - colgante, lampádula pendens; lampádium pénsile; - eléctrica, glóbulus eléctricus; - de alcohol, fóculus aethanólicus; - de cama, de noche, de dormitorio, lampádium lectuale; lýchnion cubiculare; - para leer, lampádium lectórium. lanceta: lancéola, ae f. Sin: pugiúnculus; scalpellum. lancha: (bote, embarcación pequeña) cymba, ae f. Sin: scapha; actuaríolum n vel actuaríola f; lembus; linter, tris f. Uso: - automóvil, motora, - de motor, autoscafo, autóscaphus, i m; autóscapha, ae f; cymba ( vel scapha, vel actuaríola, vel linter) automatária; actuaríolum automatárium; - neumática, scapha cúmmea vel inflátilis; linter gummi conflata; pirata, paro vel myóparo, onis m; parúnculus; - de pedal, scapha pedalícia; - de remo, cymba remígera; - de socorro, de salvamento, scapha salvífica; linter auxiliaris. lanchero: scaphárius, ii m. landa: régio deserta. Sin: planíties inculta; exterminata tellus (-uris f). landgrave: landgrávius, ii m. landgraviato: landgraviatus, us m. Sin: landgrávii dígnitas, munus, territórium, iurisdíctio, sedes (según los varios significados). landó: landávium, ii n. Sin: petóritum vel petórritum, i n. lanería: lanária taberna. lampazo: (utensilio para fregar el suelo) v. estropajo. lampírido: lámpyris, ĭdis f. Uso: noctilūca, ae f. lana: lana, ae f. Uso: láneus; lanárius; - sintética, lana synthética; artículos de -, textília lanária; vestes ex lana; fábrica de -, lanolinum; obra de -, lana; obrera de -, lanífica; ópifex lanária; taller de lanas, officina lanária; trabajo de las lanas, lanifícium; el que trabaja la -, laníficus; lanárius; ópifex lanárius. lanero: adj lanárius, a, um. Sin: ad lanam pértinens // sust lanárius, ii m. Sin: lanárius negotiator, negótians; textílium lanariorum negotiator // (almacén destinado a guardar lana) receptáculum lanárium. langosta: (insecto herbívoro) locusta, ae f // (crustáceo) locusta marina. lanificación o lanificio: (arte de labrar la lana) lanifícium, ii n. Sin: lanae ars; ars lanífica // (obra de lana) lana, ae f. 616 lapicero lanolina: lanolinum, i n. lanzaminas: instrumentum globos ignívomos eíciens. lansquenete: miles lanceatus. Sin: miles mercen(n)árius lanceatus. lanza: (arma ofensiva de asta larga y hierro agudo) láncea, ae f. Sin: hasta. Uso: con la en ristre, elatā vel infestā hastā // (soldado, jinete armado de -) hastatus, i m. Sin: hastatus miles (soldado de a pie); hastatus eques (jinete) // (palo largo, unido al tiro delantero del carro) temo, ōnis m // (tubo metálico que termina en una manga de riego) fístula, ae f. lanzacohetes: tormentum vel máchina rádios pýrios emittens. lanzada: (golpe que se da con la lanza) lánceae vel hastae ictus (-us m) // (herida que con ella se hace) lánceae plaga vel vulnus (-nĕris n). lanzadera: - espacial, v. transbordador. lanzagranadas: instrumentum pyróbolos terrestres eiáculans. Sin: máchina pyrobolorum terréstrium expulsória vel propulsória. lanzallamas: máchina flammívoma vel flammífera. Sin: instrumentum ignem évomens; instrumentum ígnium vomitórium vel eiectórium. lanzamiento: (acción de lanzar) iactus, us m. Sin: iaculatus, us m; iniectus, us m; emíssio, onis f; emissus, us m. Uso: - lateral (en el fútbol), iniectus lateralis; - del disco, iactus disci; - de la jabalina, teli iactus; iáculi emíssio; iaculátio hastae; - del martillo, iactus mállei; - de la pesa, pónderis iactus; iactus globi férrei // (como deportes) - del disco, certamen disci; - de la jabalina, certamen teli vel iáculi; - del martillo, certamen mállei iaciendi; - de la pesa, certamen pónderis iaciendi. lanzamisiles: navis missília eiáculans. Sin: máchina missílium propulsória. lanzatorpedos: tubus silurívomus. Sin: instrumentum siluros emittens; instrumentum silurorum propulsórium vel expulsórium; máchina silurorum propulsória; apparatus siluros propellens. lanzazo, v. lanzada. Laos: Laósium, ii n. Sin: Laósia, ae f. laosiano: adj laosianus, a, um. Sin: laosiensis, e // sust Laosianus, i m. laparascopia: laparoscópia vel laparescópia; laparoscopīa vel laparescopīa, ae f. Sin: ventris vel abdóminis inspéctio; interna ventris inspéctio. Uso: hacer la -, ventrem introspícere. laparoscopio: laparoscópium vel laparescópium , ii n. laparotomía: laparotómia vel laparetómia; laparotomīa vel laparetomīa, ae f. Sin: ventris séctio; abdóminis praecisura, scíssio, séctio. Uso: hacer la -, ventrem secare; someterse a una -, laparotómiae se subícere. laparótomo: laparótomum vel laparétomum, i n. lapicera: (mango de la pluma de escribir) cálamus, i m. Sin: stilus; cálamus scriptórius vel chartárius. Uso: - fuente, cálamus stilográphicus; v. estilográfica; - sencilla, cálamus chartárius simplex; tomar la - en la mano, cálamum súmere; stilum prehéndere. lapicero: (instrumento en que se pone el 617 lapislázuli lápiz) gráphidis vel haematitae theca // (lápiz) haematites, ae f. Sin: lapis (-ĭdis m) scriptórius; v. lápiz // (portaplumas) pennígerum, i n. lapislázuli: lapis caerúleus. Sin: lapislázulus ; cyáneus. phica. larguero: (cada uno de los dos palos o barrotes que se ponen a lo largo de una obra de carpintería) scapus, i m // (poste transversal de la meta, en el fútbol) v. poste. lárice: larix, ĭcis f. lápiz: gráphium, ii n. Sin: graphis, -ĭdis; haematites, ae f; plumbum; plumbatum; plumbatus stilus; lapis scriptórius. Uso: - bicolor, haematites bícolor; - encarnado, - rojo, rubrīca, ae f; gráphium rubrum; cérula miniata; - tinta, lapis atramentárius // - de color, stilus pigmentárius; - de color azul, negro, verde, gráphium caerúleum, nigrum, víride; - de plomo, - plomo, plumbum, i n; plumbāgo, gĭnis f // escribir con -, scriptório lápide exarare; pintarse los labios, los ojos, las cejas con - de maquillaje, labia (vel labra, vel labella), óculos, supercília fucare (vel fuco illínere, vel fuco tíngere). laringe: larynx, laryngis f. Sin: spirandi meatus (-us m); artéria áspera. laringectomía: laryngectomīa sive -tómia; laryngoëctomīa sive -tómia , ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) séctio. laringitis: laryngitis, ĭdis f. Sin: laryngis morbus; artériae ásperae inflammátio vel morbus. laringófono: laryngóphonum, i n. laringografía: laryngográphia sive -graphīa, ae f. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) descríptio. Laponia: Lappónia, ae f. lapón: adj lappónicus, a, um. Sin: lapponensis // sust Lappo, ōnis m // (perteneciente o relativo a Laponia) ad Lappóniam áttinens // (lengua hablada por los lapones) lappónicus sermo. laringográfico: laryngográphicus, a, um. Sin: ad laryngográphiam spectans. laringógrafo: laryngógraphum, i n. lardo: lardum sive láridum, i n. Sin: succídia, ae f. Uso: pedazo de -, lardárium; lardi frustum. laringología: laryngológia sive -logīa, ae f. Sin: laryngoiatrīa; artériae ásperae medicina vel cura. largo: longus, a, um. Sin: productus; prolixus. Uso: letra, vocal, sílaba -, líttera, vocalis, sýllaba producta vel longa; a lo -, secundum; por ej., a lo - del mar, del río, etc., secundum mare, flumen, etc. // (longitud) longitudo, dĭnis f. Uso: la nave tiene trescientos cincuenta y un metros de -, navis longitúdinem trecentorum unius metrorum habet. laringológico: laryngológicus, a, um. Sin: ad laryngológiam pértinens. laringólogo: (persona versada en laringología) laryngólogus, i m. Sin: laryngológiae peritus vel cultor // (médico especialista en enfermedades de la laringe) laryngoiatros vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel artériae ásperae) médicus. largometraje: lóngior táenia cinematográ- 618 latín laringorragia: laryngorrhágia sive -rhagīa, ae f. exonerare navem. lastrón: tábula, ae f. Sin: grandis quadratus (lapis); grande quadratum (saxum). Uso: - de piedra, saxum. laringorrágico: laryngorrhágicus, a, um. laringoscopía o laringoscopia: laryngoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: laryngis vel artériae ásperae inspéctio. Uso: hacer la -, laryngem vel artériam ásperam introspícere. laringoscópico: laryngoscópicus, a, um. Sin: ad laryngoscópiam áttinens (relativo a la laringoscopía); ad laryngoscópium spectans (relativo al laringoscopio). laringoscopio: laryngoscópium, ii n. Sin: laryngis instrumentum exploratórium. lata: hoja de -, v. hojalata // (envase hecho de hojalata) vas vel vásculum metállicum. Uso: - de cerveza, vas metállicum cervísiam cóntinens. lateranense: lateranensis, e. latido: (movimiento de contracción y dilatación del corazón) palpitátio, onis f. Sin: palpitátio cordis; cordis pulsus (-us m). latifundio: latifúndium, ii n. Sin: latus fundus; amplíssimus fundus; patentíssimum práedium; ampla agri posséssio. laringostenosis: laryngostenōsis, -is f. laringotomía: laryngotomīa sive -tómia, ae f. Sin: laryngis divisura. laringotómico: laryngotómicus , a, um. Sin: ad laryngotomīam pértinens. latifundista: latifúndii vel latifundiorum dóminus, erus, herus, possessor. Sin: homo bene praediatus, vel óptime praediatus, vel fundis praedives. laringótomo: laryngótomum, i n. látigo: virga, ae f. Sin: férula; scútica. lasaña: (plato de origen italiano) láganum, i n. Sin: pasta segmentata. latín: latinum, i n. Sin: latinus sermo; latina lingua; latínitas. Uso: - actual, latínitas hodierna; - bárbaro, clásico, cristiano, eclesiástico, latínitas bárbara, clássica, christiana, ecclesiástica; - elegante, sermonis latini elegántia; elegántia verborum latinorum; - literario, lingua latina litterária; - litúrgico, latínitas litúrgica; - macarrónico, latínitas macarónica vel culinaria; folenghiana lingua; bárbara ac faceta latínitas; sermo macarónicus; - medieval, latínitas (vel lingua latina) mediaevalis; médii aevi latínitas; - moderno, latínitas moderna; - postclásico, latinus sermo postclássicus; - viviente, latínitas viva; vivens latínitas; latinum vivens; lingua latina viva; sermo latinus vivus; - vulgar, lingua latina vulgaris; sermo latinus vulgaris // en -, láser: (dispositivo electrónico) laser indecl. Sin: instrumentum laséricum // rayo -, rádius laséricus; haz de -, rádii lasérici. lastra: (lancha, piedra) lámina lapídea. Sin: oblongus et grácilis lapis (-ĭdis m) // (bote) cymba, ae f. Sin: scapha. lastrar: (poner el lastre a la embarcación) saburrare. Sin: navem arenā saburrare; navem saburrā onerare vel gravare. lastre: saburra vel sabura, ae f. Sin: sábulum. Uso: poner el -, v. lastrar; echar el -, saburrā 619 latinajo latine ; aprender el -, latine díscere; enseñar el - a alguien, áliquem latine docere; escribir en -, latine scríbere; hablar -, latine loqui; hablar bien el -, bene (vel pérbene) latine loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel inquinate) latine loqui; hablar mediocremente el -, non péssime latine loqui; hablar en - castizo, pure et latine loqui; hablar en macarrónico, bárbaro ac faceto modo latine loqui; folenghianā linguā uti; olvidar el -, latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam linguam scire, didicisse; ser contrario al uso del -, a consuetúdine sermonis latini abhorrere; traducir al -, latine réddere vel transferre; in latinum vértere, convértere, transferre; - traducir del castellano al -, ex (vel de) hispano sermone in latinum vértere. latinajo: (latín malo) sermo latinus importunus, fastidíbilis, imperceptus, incomprehensus, fastidienter acceptus // (despectivamente, voz o frase latina empleada en escrito o discurso español) latine dicendi modus hórridus; hórridum vel horrídius verbum latinum; hórrida vel horridiora vocábula latina. latinar: (hablar o escribir en latín) latine loqui vel scríbere // (emplear con frecuencia voces o frases latinas) latinis verbis uti. Sin: Latinorum consuetúdinem loquendi imitari. latinidad: (condición o carácter de lo latino) latínitas, atis f // (lengua latina) v. latín // (tradición cultural latina) latinae lítterae fpl. Uso: - clásica, latínitas clássica // (conjunto de los pueblos latinos) latini pópuli; genus latinum. latinismo: latinismus, i m. Sin: locútio latina; verbum latinum usurpatum vel aptatum; verbum (vel vox, vel vocábulum) latinitatem sapiens; locútio latinitatem rédolens. Uso: esta palabra es un -, hoc verbum latinitatem sapit vel rédolet; hoc verbum latinitate rédolet. latinista: latinista, ae m. Sin: latinitatis cultor vel scriptor; in latinitate peritus; amator latinitatis; sermonis latini studiosus, peritus, sciens; amans linguae latinae; litterarum latinarum callens; vir latinis lítteris doctus; latine doctus; latine scribendi peritus; latine diligenter loquens. Uso: los - modernos, qui nunc latine scribunt; un buen -, bene latine doctus, sciens, loquens; eruditus latinitatis cultor; bonus latinitatis auctor; un óptimo -, vir latine doctíssimus. latinizado: latinizatus, a, um. latinizar: (dar forma latina a voces de otra lengua) latinizare. Sin: latinare; formam latinam verbis (vel vócibus, vel vocábulis) indúere; latinum fácere verbum; latinam fácere vocem; ad latinas aures accommodare. Uso: - el nombre y apellido, nomen et cognomen latinitate donare // (dar carácter, aspecto latino, por ej. a un discurso) more latino conformare vel fíngere (v. gr. orationem) // (educar según las costumbres latinas) ad mores latinos informare // (introducir la cultura latina) latinae (vel Latinorum) humanitatis partícipem fácere // (adoptar una costumbre o costumbres al modo de vivir de los latinos) latinos mores indúcere, introdúcere; latinos mores sequi; consuetúdine uti latina; cultum latinum accípere, amplecti, súmere. latin lover: mulierárius latinus. Sin: muliercularis (vel mulierosus, vel femellárius) latinus; latinus feminarum captor. latino: latinus, a, um. Sin: latiniensis. Uso: derecho -, latínitas, atis f; ius (iuris n) Látii. latitud: latitudo, dĭnis f. Uso: grado de -, gradus (-us m) latitudinis. latomias: latómiae vel lautúmiae, arum fpl. 620 lavadura latón: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso: de -, aurichalcus vel orichalcárius, a, um. latréutico: latréuticus, a, um. Sin: ad divinum cultum áttinens. vulcani vómitus (-us m) vel ructamen (-mĭnis n); saxa liquefacta; vulcani labes (-is f); ignita matéria fluens. Uso: de -, lávicus; corriente de -, rivus vel amnis ígneus; rivus vulcánius. latría: latrīa, ae f. Sin: Dei cultus; cultus Deo débitus. lavable: lavábilis, e. Sin: lotionis patiens; qui (quae, quod) lavari potest. laúd: lyra, ae f. Sin: cíthara; testudo, dĭnis f. Uso: tocar el -, testúdine cánere. laudativo: laudativus, a, um. Sin: laudatórius. lavabo: (pila provista de grifos y accesorios para lavarse) lavabrum, i n. Sin: labrum; labellum; mallúvium; aqualis, is m; aquaemanale, is n; aquimanale; aquimanile; aquiminale; aquiminárium // (cuarto para la limpieza y aseo de una persona) lavacrum, i n. Sin: lavatórium; bálneum // (fragmento del salmo 26 que se dice en el ofertorio de la misa) lavabo indecl. laudemio: laudémium vel laudímium, ii n. lavacoches: autocinetorum lavator. laudo: arbítrium, ii n. lavada, v. lavadura. laureado: laureatus, a, um. lavadero: (lugar en que se lava) fullónica, ae f. Sin: lavatórium; officina lavatória; céllula lavatória. láudano: ládanum vel lédanum, i n. Sin: ládanum medicamentum; medicamentum lenitivum. laureando: láureā donandus, decorandus, honestandus, ornandus. Sin: ad láuream candidatus. laurear: (coronar con laurel) láureā coronare. Sin: láureā coronā donare. laurel: (árbol) laurus, i f. Uso: corona de -, corona láurea; coronado de -, laureatus // (victoria, triunfo, gloria) victória, ae f. Sin: triumphus; laus, glória. Uso: cargarse de laureles, magnam glóriam adipisci; cosechar laureles por todas partes, ómnium úndique laudem collígere; dormirse en los laureles, partā gloriā velut repósito frui honore; in victória recúmbere; ganar laureles, glóriam adipisci; laudem sibi párere. lava: lava, ae f. Sin: massa lávica vel vulcánia; magma (-ătis n) labens; magma flúidum; lavado: lavátio, onis f. Sin: elútio; lótio; lotura. Uso: - de coche, autocineti lavátio; - de ropa, linteorum lavátio // fig, - del cerebro, lavátio cérebri. Sin: coërcítio mentis; coacta opinionum mutátio // fig, - de dinero sucio, pecúniae male partae collocátio. lavadora: (máquina para lavar la ropa) lotória, ae f. Sin: máchina lavatória, elutória, lotória, eluacra; lavatórium eléctricum; máchina linteorum lavatória; máchina línteis lavandis. Uso: - automática, lavatórium autómatum; autómatum (automatárium, automáticum) labellum fullónicum; - de vajilla automática, labrum autómatum vasis escáriis. lavadura: (acción de lavar) lavátio, onis f. 621 lavamanos Sin: lavamentum; ablútio; elútio; lótio; lotura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. lavazas. lavamanos: aquinárium, ii n. Sin: labellum; aquimanile, aquiminale, aquaemanale; trúlleum n vel trúlleus m; v. lavabo. lavatorio: (acción de lavar o lavarse) lavátio, onis f. Sin: lótio, onis f // (ceremonia litúrgica) lavatórium, ii n // (cuarto de aseo) v. lavabo // (excusado) v. esta voz. lavavajillas, v. lavaplatos. lavazas: aqua eluacra. lavanda, v. lavándula. lavandera: (pannorum) lotária, ae f. Sin: (pannorum) lavatrix vel purgatrix (-icis f). Uso: - planchadora, lotária vestiumque complanatrix. lavandería: lavatórium, ii n. Sin: fullónium, ii n; fullónica, ae f; officina lavatória; lavatória diaeta; taberna vestimentis lavandis. Uso: - a vapor, (taberna) fullónica vapore acta. lavandero: lotor, oris m. Sin: lavator; fullo, onis m; nacca, ae m. lavándula: lavándula vel levándula, ae f. Sin: cásia, ae f. lavapavimentos: eléctricum pavimentorum everrículum. lavaplatos: (máquina para lavar los platos) máchina elutória. Sin: máchina vasis lavandis; máchina escáriis lavandis; máchina escariorum lavatória; vasorum máchina lavatória; máchina lavandis vasis escáriis // (quien por oficio lava platos) escariorum lavator. Sin: patinarum lotor vel purgator lavar: lavare // lavarse, lavari. Sin: pérlui; corpus vel se ablúere. lavarropa o lavarropas, v. lavadora. lavativa, v. clister. lávico: lávicus, a, um. Sin: lavae (gen); mágmatis labentis vel flúidi (gen). laxante: medicamentum laxativum vel purgatórium. laxativo: adj laxativus, a, um // sust lenimentum. laxidad, v. laxitud. laxismo: laxismus, i m (in re morali). Sin: in instruendis móribus laxitudo (-dĭnis f) // fig nímia indulgéntia vel tolerántia. laxista: laxista, ae mf. Sin: laxismi fautor vel sectator // fig nimis indulgens. Sin: ad nímiam tolerántiam inclinis. laxitud: laxitudo, dĭnis f. Sin: láxitas; laxamentum. laya: (pala con mango para remover la tierra) pala, ae f. Sin: bipálium. lazada: (nudo hecho de manera que tirando de los cabos se desata con facilidad) nodus laxus . Uso: - doble, nodus laxus géminus // (lazo, atadura o nudo de cintas o cosa semejante) v. lazo. lazareto: (establecimiento sanitario para aislar a los infectados o sospechosos de enfermedades contagiosas) valetudinárium, ii n (contagiosis morbis curandis). Sin: contagiosorum valetudinárium; saeptum contagio- 622 lectorado sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudinárium dedúcere // (hospital de leprosos) valetudinárium leprosis excipiendis curandisque. severitatis exemplum in áliquem édere; aprovecharse de la - de uno, documentum vel exemplum cápere ex áliquo. leccionario: lectionárium, ii n. Sin: pericoparum volumen (-mĭnis n). lazarista: vincentianus sodalis (-is m). lazo: (nudo hecho con arte) nodus, i m // (atadura o nudo que puede desatarse con facilidad) v. lazada // (cuerda o trenza con la lazada corrediza) láqueus míssilis vel móbilis // (fig, ardid, asechanza) láqueus, i m. Sin: insídiae, arum fpl; fóvea, ae f. lebrato: lepúsculus, i m. Sin: pullus leporinus. leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac calefactum; - coagulada, lac coagulatum; - condensada, lac condensatum, spissatum, densatum; - descremada, - desnatada, lac despumatum; - fría, lac frígidum // - de mujer, lac mulíebre; lac humanum; - de vaca, de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, caprinum lac; - en polvo, lac pulveratum. lechera: (mujer que vende leche) lactária, ae f // (vasija) urcéolus lactárius. Sin: excípulum lactárium. leader, v. líder. leasing: locátio in emptionem convertíbilis. Sin: locátio emptionem admittens. lección: (enseñanza que de una vez da un docente a sus discípulos) schola, ae f. Sin: léctio vel praeléctio, onis f. Uso: - en latín, praeléctio latina; - escuchada, audítio, onis f; dar una -, scholam habere; frecuentar las - de uno, ad alicúius scholas venire; scholis alicúius interesse; alicúius scholas frequentare; audire áliquem; auditorem esse alicúius; - inaugural, praeléctio aditialis // (todo lo que en cada vez señala el maestro a los discípulos para que lo estudien) pensum, i n. Sin: léctio. Uso: - para aprender, (e)discenda npl; aprender la -, lectionem díscere // (forma particular de un texto) léctio, onis f. Sin: códicis scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus vel corruptus // (enseñanza moral) institútio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones de moral, praecepta offícii // (amonestación, advertencia) admonítio, onis f // (ejemplo que nos sirve de experiencia y nos enseña a conducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum. Uso: servirle de - a uno, álicui documento vel exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar, lechería: taberna lactária. lechero: adj lactárius, a, um // sust lactárius, ii m. Sin: lactis vénditor vel ínstitor. lechetrezna: euphórbia helioscópia. lechón: (cochinillo de leche) pórculus, i m. lechuga: lactuca, ae f. lechuguino: amásius, ii m. Sin: amasiúnculus; delicíolum; mollis homo; v. petimetre. lector: (quien lee habitualmente o por oficio) lector, oris m; anagnostes, ae m; (quien lee ocasionalmente) legens; qui legit; (aficionado a la lectura) vir librorum studiosus // (Inform, dispositivo electrónico) apparatus legens. lectora: lectrix, icis f ; legens; quae legit; mulier librorum studiosa. lectorado: (orden de lector) lectoratus, us m 623 lectoralía // (cargo de lector) lectoris offícium vel dígnitas. lectoralía: praebenda theologalis. lectura: (acción de leer) léctio, onis f. Sin: actus legendi. Uso: - corriente, currens vel velox léctio; - en voz alta, recitátio; - latinas, lectiones latinae // afición a la -, legendi stúdium. leer: légere. Uso: - en voz alta, recitare. legación: (cargo de legado) legátio, onis f. Sin: legationis munus vel offícium. Uso: cumplir una -, legationem gérere, obire, perágere; emprender, aceptar una -, legationem suscípere, súmere; mandar una -, legationem míttere; rehusar una -, legationem recusare // (personal que el legado tiene a sus órdenes) legátio, onis f. Sin: legati, orum mpl; communis legátio. Uso: - de Italia en Varsovia, Itálica legátio Varsáviae // (sede de la -) legationis sedes. legado: (persona que una suprema potestad eclesiástica o civil envía a otra para tratar un negocio) legatus, i m. Uso: - del soberano pontífice, legatus pontifícius // (manda o don que se hace por testamento) legatum, i n. Sin: pecúnia legata. Uso: anular el - de uno, legatum alicúius írritum fácere; caducar un -, legatum caducum vel írritum fíeri; dejar a uno un -, legatum álicui dare; dejar a uno como el usufructo de todos los bienes, usum fructum (vel usum et fructum, vel usum fructumque) ómnium bonorum legare álicui; duplicar un -, legatum duplicare; pagar un -, legatum exsólvere; pedir un - a alguien, ab áliquo legatum pétere, póscere, postulare; quitar a uno un -, legatum álicui adímere. legajo: pagellarum fascículus. Sin: scidularum vel schedularum fascículus. legalidad: (calidad de legal) legálitas, atis f. Sin: legitímitas; legalis hábitus (-us m); legítima forma // (régimen jurídico-político) leges, um fpl. Sin: ius; legum summa; conveniéntia cum légibus. Uso: permanecer en la -, leges observare; salir de la -, leges perfríngere vel violare; ágere contra legem; fines legis praeterire. legalismo: íntegra legum observátio. Sin: rígida légibus obtemperátio; inflexíbilis iuris conservátio. legalista: adj plane vel absolute legítimus. Sin: légibus rígide obtémperans; leges íntegre observans // sust ínteger legum observator. Sin: rígidus légibus oboeditor; inflexíbilis iuris observator. legalización: authenticátio, onis f. Sin: confirmátio; ratihabítio; (legalis) testificátio; fídei públicae obsignátio; authénticae formae comprobátio; públice adiecta fides. legalizar: authenticare. Sin: confirmare, comprobare; authénticum declarare; ratum fácere, dúcere, habere. legalmente: legáliter. Sin: legítime; iure; ad normam legis; secundum legem. legañoso: lippus, a, um. legar: (dejar a alguien alguna manda en el testamento) legatum álicui scríbere vel ascríbere. Sin: (testamento) legare; testamento relínquere. Uso: - dinero a uno, pecúniam álicui legare // (enviar a uno como legado) áliquem legare. legendario: (concerniente o relativo a las leyendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e; mirus; ad fábulam spectans. Uso: libros -, libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho- 624 lengua mínibus sanctis gestis. leguleyo: leguléius, i m. Sin: causídicus. legible: legíbilis, e. Sin: lectu fácilis. Uso: ¡escribe, por favor, de manera legible!, scribe, quaeso, legibíliter! legumbre: olus, ĕris n. legión: légio, onis f. Uso: - extranjera, légio (mílitum) exterorum. legislación: (ciencia de las leyes) legislátio, onis f // (conjunto o cuerpo de leyes) leges, um fpl; legislátio. Uso: - civil, legislátio civilis; - injustas, iniquae legum lationes. legislador: legislator, oris m. Sin: legumlator; legum auctor, cónditor, inventor. legislatura: (conjunto de los órganos legislativos) legumlatores, um mpl // (tiempo durante el cual funcionan los órganos legislativos) legislationis spátium. legitimación: legitimátio, onis f. Sin: confirmátio; ratihabítio; testimónium vel documentum fidei. legitimar: (convertir algo en legítimo) legitimare. Sin: ratum fácere; confirmare // (probar o justificar la verdad de alguien o algo conforme a las leyes) probum demonstrare vel osténdere // (hacer legítimo al hijo que no lo era) natálibus restitúere. Sin: nothum legítime natum pronuntiare. legitimario: heres legítimus. legitimidad: legitímitas, atis f. Sin: ius (iuris n); iustítia; cum légibus conveniéntia. legitimismo: legitimismus, i m. Sin: legítimi regíminis rátio. legitimista: legítimi regíminis fautor. legua: léuga vel léuca, ae f. Leitmotiv: (Mús, tema musical dominante o recurrente ) melos (nom y ac en sing; pl. mele) perductórium. Sin: symphóniae thema (-ătis n) // (fig, motivo central o asunto que se repite) iteratum propositionis (vel thématis) caput. lejía: lixívia, ae f; lixívium, ii n. lema: (letra que se pone a los emblemas, armas, empresas, etc. ) títulus, i m // (frase que por contraseña se escribe en los pliegos cerrados de oposiciones y certámenes) sententíola, ae f. Uso: contraseñar un artículo con un - , commentationem áliqua sententíolā notare // (tema, proposición o texto que se toma por asunto de un discurso) lemma, ătis n // (fórmula breve que expresa la norma o regla de conducta) dictum, i n. Sin: senténtia. lencera: linteária, ae f. lencería: líntea, orum npl. lencero: linteárius, ii m. lengua: lingua, ae f. Sin: sermo, onis m. Uso: - actual, lingua hodierna; lingua praesens; huius témporis lingua; nostri témporis lingua; lingua recens vel recéntior; recéntior sermo; - alemana, francesa, griega, inglesa, italiana, latina, lingua theodisca, francogállica, graeca, ánglica, itálica, latina; - artificial, lingua artificialis, factícia, fictícia; sermo artificiosus vel commentícius; - áulica, lingua áulica; - clásicas, clássicae linguae; - coloquial, lingua colloquialis; - criolla, créola lingua; - extranjera, lingua extránea vel peregrina; - franca, lingua vehicularis; franca formada a base de palabras inglesas, pidgin English, lingua piginánglica; - inter- 625 lenguado nacional, lingua internationalis; - materna, nativus sermo; nativa lingua; - moderna, lingua recens vel recéntior; recentis témporis lingua; recentior sermo; - muerta, lingua mortua; sermo iam non usitatus; lingua iam non usitata; - nacional, lingua nationalis; sermo pátrius; pátria lingua; - nativa, lingua nativa; - oficial, lingua officialis; - optativa, lingua optionalis; - romance, lingua románica; segunda -, secunda lingua; - universal, lingua universalis; hóminum communis sermo; - usual, sermo usitatus; - vernácula, sermo vernáculus; lingua vernácula; - viva, lingua viva vel vigens; sermo vigens atque usitatus; lingua vigens atque usitata; - vulgar (la que se habla en cada país o nación) lingua vulgaris, vulgaris sermo // uso vivo de la -, linguae usus vivus; el uso de la - vernácula, usus linguae vernáculae; en la - vernácula, vernácule; vernáculo sermone; soltura de -, linguae solútio; emplear la - vernácula, linguā vernáculā uti; escribir en la - materna, nativā linguā scríbere; refrenar su -, linguam continere, tenere, moderari; tener una cosa en la punta de la -, rem in primóribus lábiis habere; no tener uno pelos en la -, audacter dícere vel loqui // fig, mala - (persona murmuradora o maldiciente), homo malae linguae; homo immoderatae linguae. lenguado: sólea, ae f. lenguaje: (lengua) lingua, ae f // (manera de expresarse) orátio, onis f. Sin: sermo; locútio. Uso: - corporal, sermo corporalis; - correcto, puro, sermo ínteger vel incorruptus; - culto, sermo urbanus; - familiar, coloquial, sermo cot(t)idianus; quotidiana locútio; - incorrecto, sermo mendosus vel inquinatus; - técnico, sermo téchnicus; - terso, tornata orátio; - de cocina, sermo culinárius vel coquinárius // (estilo) stilus, i m. Sin: dicendi genus; rátio loquendi. Uso: - ampuloso, túmidum (vel inflatum, vel túrgidum) dicendi genus. lengüeta: língula sive lígula, ae f // (tira de piel que tienen los zapatos en el cierre bajo los cordones) obstráguli fulcīmen, mĭnis n. Lenin o Lenín: Leninus, i m. leninismo: leninismus, i m. Sin: leniniana doctrina; plácita (-orum npl) leniniana. Uso: profesar el -, leniniana plácita sequi. leninista: adj leninianus, a, um // sust leninianus, i m. Sin: Lenini sectator; leninianae doctrinae defensor vel fautor. lenitivo: adj lenitivus, a, um. Sin: deleníficus; delenitórius; léniens; mítigans; sedans // sust lenimentum, i n. Sin: fomentum; levamen (-mĭnis n), levamentum; remédium doloris; remédium analgéticum; medicamentum dolóribus minuendis. lente: lens, lentis f (ac lentem vel lentim, abl lente vel lenti). Sin: lens vítrea; vitrum speculatórium; lenticulare vitrum; vitrum lenticulari formā. Uso: - cóncava, convexa, bicóncava, biconvexa, lens cóncava, convexa, bicóncava, biconvexa; - planocóncava, planoconvexa, lens plana cóncava, plana convexa; - convergente, divergente, lens convergens, devergens; - menisco convergente, lens cóncava convexa, - menisco divergente, lens convexa cóncava; - electrónica, óptica, telescópica, lens electrónica, óptica, telescópica; - de aumento, lens amplificatrix vel amplificatória; vitrum imágines amplíficans; perspicillum rebus vel obiectis amplificandis; - de contacto, lens (lentis f) insertícia; lens ocularis adhaesiva // lentes m pl, v. anteojos. lenticular: lenticularis, e. Sin: ad conspicilli formam. lentisco: lentiscus, i m. lentitud: lentitudo, dĭnis f. Sin: tárditas, atis f. 626 letra leña: ir, salir por -, ir a hacer provisión de -, égredi lignatum vel ad lignandum. leñador: lignator, oris m. Sin: lignicida, ae m. león: leo, onis m. Uso: - marino, trichecus, i m. leonera: (aposento desarreglado) cella scrutorum. letanía: litanīa, ae f; litanīae, arum fpl. Sin: supplicátio litánica; preces litánicae. Uso: letanías de la Virgen o lauretanas, litaniae lauretanae; preces vel supplicationes lauretanae; letanías del Sagrado Corazón, litaniae de Sacratíssimo Corde Iesu; letanías del Santo Nombre de Jesús, litaniae de Sanctissimo Nómine Iesu; letanías de la Preciosísima Sangre, litaniae de Pretiosissimo Sánguine; letanías de San José, litaniae de Sancto Ioseph; supplicationes Vírginis Sponso; letanías de todos los santos, litaniae sanctorum. lepidóptero: lepidópterum, i n. letargia , v. letargo. lepra: lepra, ae f; leprae, arum fpl. leprosería: leprosorum hospítium vel valetudinárium. Sin: nosocomīum leprosis segregandis. letárgico: lethárgicus, a, um. Sin: veternosus. leproso: leprosus, i m. letargo: lethárgia sive lethargīa, ae f; lethargus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece -, atacado de -, v. letárgico. leptismo: leptismus, i m. Sin: macies, ēi f; corpus extenuatum. letón: adj lettónicus vel lethónius, a, um // sust Letton, ŏnis, m. leptoclasa: Geol leptoclasis, -is f. Sin: fissura. Letonia: Lettónia vel Lethónia, ae f. lesbiana: tribas, ădis f. Sin: fémina homóphila. lesbiano, v. lesbio. lesbio: (perteneciente o relativo al lesbianismo) tríbadis próprius. Sin: féminae homóphilae próprius; tríbadum (gen pl). lesión: láesio, onis f. Sin: vulnerátio. leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majestad, crimen laesae maiestatis; perduéllio (-onis f). Lesotho: Lesothum, i n. letra: (signo gráfico) líttera, ae f. Sin: elementum; lítterae forma; typus (tipo). Uso: capital, capitalis líttera ; - cursiva, inclinata líttera vel nota; - equivocada, typográphicum mendum vel erratum; - gótica, líttera vel nota góthica; - mayúscula, líttera maiúscula, grandis, grándior; - minúscula, minuta vel minúscula líttera; - negrita, crássior líttera; numerales, lítterae numerales; - redonda o redondilla, recta líttera; - uncial, uncialis líttera; con - mayúsculas, grándibus lítteris; lítteris maiúsculis; con - minúsculas, minutis lítteris // (conjunto de las palabras puestas en música para que se canten) verba, orum npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba lúdicra; - seria, verba séria; - de un oratorio, carmen oratórium; componer la -, verba compónere // - de cambio, sýngrapha, ae f. Sin: 627 letrado sýngrapha nummulária vel argentária. Uso: de cambio endosada, sýngrapha álteri inscripta; firmar una -, sýngrapham (nummuláriam) conscríbere; pagar una - de cambio, pecúniam per sýngrapham sólvere; protestar una - de cambio, sýngrapham non solutam denuntiare; armar pleito por una - de cambio, ágere ex sýngrapha; asignar dinero a uno mediante una - de cambio, álicui pecúniam per sýngrapham crédere; exigir en fuerza de una - de cambio, postulare áliquid ex sýngrapha; firmar las - de cambio que se han de traspasar a otros bancos, sýngraphas ad álias argentárias transferendas obsignare // - credenciales, lítterae créditi múneris testes; - patentes, patentes lítterae. Sin: públicum rescriptum // bellas o buenas -, literatura vel litteratura, ae f. Sin: lítterae, arum fpl; litterarum sciéntia; disciplinae litterarum; humanitatis stúdia. letrado: (sabio, docto o instruido) litteratus, a, um. Sin: doctus; eruditus // sust homo litteratus. Sin: doctus vir // (abogado, doctor o licenciado en derecho) iuris peritus vel consultus. letrero: index, dĭcis mf. Sin: tábula nuntiorum. letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - públicas, fórica, ae f; fóricae, arum fpl. leucemia: leucháemia sive -chaemīa,ae f. leucémico: (concerniente o relativo a la leucemia) leucháemicus, a, um. Sin: ad leucháemiam pértinens // (afecto de leucemia) leucháemicus. Sin: leucháemiā laborans vel affectus. leucocito: leucocytum, i n; leucocytus, i m. Sin: albi sánguinis glóbulus; alba sánguinis céllula. leucocitosis: leucocytosis,-is f. Sin: immódica leucocytorum multiplicátio. leucoma: leucoma, ătis n. Sin: alba óculi labécula vel gutta. leuconiquia: leuconychīa f. Sin: alba unguis labécula. leucorrea: leuchorrhoea vel leucorrhea, ae f. Sin: album feminarum (vel mulíerum) proflúvium. leva: (recluta de soldados) dilectus, us m // (espeque o palanca) vectis, is m. Sin: vectícula. Uso: - de cambio, velocitatis commutator, vectícula, vectis. levadizo: subductárius, a, um. Sin: levábilis. Uso: puente -, pons elevábilis, móbilis, versátilis. levantacoches, v. gato. levantador: sublator, oris m. Uso: - de pesos, pónderis vel pónderum sublator. levantamiento: sublátio, onis f. Sin: elátio; sublevátio. Uso: - de pesas, pónderum sublátio vel sublevátio; (como competición) certamen pónderis levandi. levantar: - el ánimo, ánimum extóllere, erígere, levare; - el vaso, póculum tóllere; - en hombros, áliquid (h)úmeris tóllere; - las manos al cielo, attóllere manus ad caelum; nubes de polvo, púlveris nubes (vel nimbos) excitare vel movere; - los ojos, erígere óculos; - las suertes de la patria, pátriam afflictam erígere; - una estatua a uno, álicui statuam pónere, statúere, constitúere. levantavidrios, v. elevalunas. levantino: orientalis, e. Sin: ex oriente pro- 628 Líbano véniens sive véniens; ad auroram áttinens. levita: (israelita dedicado al servicio del templo) levita vel levites, ae m // (diácono) diáconus, i m; diacon, ŏnis m. Sin: levita vel levites, ae m // (vestidura masculina de etiqueta) praefectícia , ae f (vestis). Sin: vestis forensis; vestitus (-us m) forensis; forénsia, ium npl; lacerna vel sýnthesis praefectória. Uso: salió con -, vestitu forensi egressus est. levitación: levitátio,onis f. Sin: elevátio prodigialis; elevátio praeter naturam. levítico: levíticus, a, um. Sin: levitis, ĭdis // (tercer libro del Pentateuco) Levíticus, i m. levulosa: fructuosum, i n. léxico: adj lexicalis, e. Sin: ad léxicon spectans // sust léxicon vel léxicum, i n. Sin: vocabulorum index, thesaurus, summa. Uso: electrónico, etimológico, informático, léxicon electrónicum, etymológicum, ordinatrale; - ilustrado, léxicon imagínibus auctum; compilar un -, léxicon cóndere vel confícere. lexicografía: lexicográphia sive -graphīa, ae f. Sin: ars léxica conficiendi. lexicográfico: lexicográphicus, a, um. Sin: ad léxica conficienda pértinens. lexicógrafo: lexicógraphus, i m. Sin: léxici scriptor vel cónditor. nis; lex abortionum concedendarum; - aduaneras, leges quae portórium respíciunt; - civiles: aduaneras, fiscales, las que regulan los impuestos, la disciplina de los vehículos públicos, la circulación y cosas semejantes, civiles leges, quae portórium, fiscum, vectigália, publicorum vehiculorum disciplinam, ambulántium itum et réditum et ália huiúsmodi respíciunt; - criminal, empírica, natural, sociológica, lex criminalis, empírica, naturalis, sociológica; - de libertad religiosa, lex de libertate religiosa; - del más fuerte, ius fortíssimi cuiusque. leyenda: (narración o relato de sucesos fabulosos) fábula, ae f. Sin: fábula commentícia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fábula ficta; - maravillosa, fábula ac miráculum; poética, poética fábula; la - de Eneas, fábulae quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las de la mitología, história fabularis; según la -, sicut (est) in fábulis; ut est in fábulis // (historia o relación de la vida de uno o más santos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin: vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hómine sancto gestae; vitae hóminum sanctorum; res ab homínibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea, Legenda Aurea; libro de leyendas, liber legendarum; liber qui est de rebus ab homínibus sanctis gestis // (explicación que acompaña a un plano, mapa, cuadro o grabado) títulus, i m. Sin: inscríptio; inscriptura. Uso: poner una - a una estatua, státuam inscríbere. lezna: súbula, ae f. lexicología: lexicológia sive -logīa, ae f. liador : - de tabaco, v. arrollador. lexicológico: lexicológicus, a, um. Sin: ad lexicológiam áttinens. liana, v. bejuco. lexicólogo: lexicólogus, i m. Sin: lexicológiae peritus. libanés: adj libanensis, e; líbanus, a, um // sust Libanensis, is m. ley: lex, legis f. Uso: - abortiva, lex abortio- Líbano (Estado del Oriente Medio): Líba- 629 libélula nus, i m. Sin : Res Publica Libanensis. libertario: libertárius, ii m. Sin: anárchicus; nihilista; nímiae libertatis fautor vel studiosus. libélula: libéllula, ae f. liberal: (que obra con liberalidad) liberalis, e. Sin: largus; largītor. Uso: ser -, largiri; largitate uti in áliqua re, erga áliquem; ser muy -, magna esse liberalitate // (partidario de la libertad política en los Estados) liberalis, e. Sin: liberalista, ae m; liberalismi fautor. liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis libertatis stúdium. Uso: - desenfrenado, effrenus liberalismus; - económico, liberalismus oeconómicus. libertinaje: (desenfreno en las obras o en las palabras) dissolútio, onis f. Sin: licéntia, intemperántia; immodéstia; impudicítia; licéntia libidoque; libertas effrenata, máxima, nímia, procax; morum solútio; soluti vel dissoluti mores. Uso: - sexual, licéntia sexualis. libertino: (entregado al libertinaje) intémperans, antis. Sin: immodestus; impudīcus; dissolutus; voluptati déditus // sust asotus, i m; lastaurus, i m; dissolutus homo. liberalización: plenioris libertatis concéssio. Libia: Líbya, ae f; Líbye, es f. Liberia: Libéria, ae f. liberiano: adj liberianus, a, um // sust Liberianus, i m. líbero: Dep lusor (-oris m) liber. líbico, ca o libio, bia: adj líbycus, a, um. Sin: libys, yos; libystīnus // sust Libys, yos (pl Líbyes, um) m; Libyssa, ae f; Libystis, ĭdis f. libidinoso: libidinosus, a, um. Sin: lascivus; luxuriosus; licentiosus. libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis libertas; - condicional, libertas custodita; - fundamentales, libertates fundamentales; ilimitada, libertas illimitata; - personal, privati hóminis libertas; - política, libertas política; - provisional, libertas temporária; religiosa, libertas religionis; libertas religiosa; - religiosa y de conciencia, libertas religionis et conscientiarum; - sociales, libertates sociales // - de los ciudadanos, communis libertas; - de coligarse, libertas coalitionis; - de conciencia, facultas credendi quod cuique libet; - de enseñanza, libertas docendi; - de imprenta, libertas rei pressóriae; libertas quidvis typis edendi; - de palabra, quidvis loquendi facultas vel licéntia; de pensamiento, quídlibet sentiendi facultas; - de residencia, potestas domicílii eligendi; de trabajo, libertas opifícii. libra: (medida de capacidad) lībra, ae f. Sin: librale pondus. Uso: de una -, libralis, e; media -, semilibra vel selibra; una - y media, tres selibrae // (moneda) - esterlina, libella británnica vel ánglica. Sin: libra sterlíngica; nummorum sterlingicorum libra. libramiento: (acción de librar) liberátio, onis f // (libranza) v. esta voz. librancista: (el que recibe una libranza) sýngraphā (vel tésserā nummáriā) donatus; (el que tiene una o más libranzas a su favor) sýngraphā vel sýngraphis instructus, práeditus. libranza: (orden de pago) sýngrapha, ae f; sýngraphus, i m. Sin: téssera nummária. 630 libro library (Inform), colección de funciones complejas: bibliotheca, ae f. Sin: librária, ae f (taberna) . Uso: shared - , bibliotheca mútua. libre: (exento, dispensado) liber, bĕra, bĕrum. Sin: immunis, e. Uso: - de todo gasto, liber ab omni sumptu; - de todo tributo, ab omni ónere immunis. librea: (traje que llevan los criados de una casa importante) schema, ătis n vel schema, ae f. Sin: vestis vel sýnthesis famularis. librepensador: liber suarum cogitationum auctor vel iudex. Sin: qui in religione suus est; qui affirmat se esse religionis arbitráriae. librera: (mujer que tiene por oficio vender libros) librária, ae f // (esposa del librero) librárii vel bibliopōlae uxor. librería: (tienda donde se venden libros) librária, ae f. Sin: bibliopólium; taberna librária. Uso: - Herder, domus librária “Herder”; - Editorial Vaticana, Officina Librária Vaticana; Librária Editória Vaticana; - de lance, de ocasión, véterum librorum taberna // (biblioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, doméstica bibliotheca // (armario, estante para libros) librárium, ii n. librero: librárius, ii m. Sin: bibliopōla, ae m; librorum vénditor, negotiator; negotiator librárius. Uso: - ambulante, bibliopola circumforáneus; - editor, librorum redemptor; - de lance, - de ocasión, libéllio, onis m; - de viejo, v. anticuario. libresco: librárius, a, um. Sin: ex libris comparatus, sumptus, haustus. libreta: (cuadernito de anotaciones o apuntes) libellus, i m. Sin: commentaríolum; parvus liber. Uso: - de ahorros, libellus parsimóniae; libellus ad parsimóniam; cóm- putus conditórius; - de la caja de ahorros, libellus aerárii. libreto: libellus drámatis músici. Sin: melodrámatis textus (-us m); fábulae libellus. librillo: chartae tabácinae libellus. librito: (libro pequeño) libellus, i m. Sin: parvus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis, manualis, palmalis // (cuadernito de papel para fumar) v. librillo. libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volumen, mĭnis n. Uso: - best seller en 1961, liber, qui anno MCMLXI latissime divénditus est; - cristianos y paganos, eclesiásticos y seculares, religiosos y profanos, libri christiani et pagánici, ecclesiástici et saeculares, religiosi et profani; - diario, - mayor, codex (-dĭcis m) maior; codex maior rationum; libellus rationum; - digitales, libri modo digitali transcripti; - educativo, bonus liber; liber ad bene instituendum aptus; - escolares, scholares libri; - espirituales, libri quibus ánimi excoluntur; - fundamental del Orden de las Naciones Unidas, liber fundamentalis Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de estampas, liber imagínibus distinctus, ornatus, exornatus ; - impresos, libri impressi; libri typis confecti; - manuscritos, libri manu scripti vel confecti; - prohibidos, libri improbatae lectionis // - con derecho de autor, liber sub tutela iuris impressórii; - de a bordo, diárium náuticum; - de aventuras, de cásibus vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis, sinualis, manualis; - de caja, pecúniae diárium; - de cantos, liber cantualis; libros de consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. registro de cuentas; - de cuentos, liber commentícius; - de lectura, liber lectionis; libros de préstamo, libri mútuo dandi; libros para uso escolar, libri in usum scholarum // ¡abran los -!, aperite (vel evólvite) libros!;¡cierren los -!, cláudite (vel compli- 631 licantropía cate) libros!; querría sacar un - (de préstamo), velim librum mútuum accípere; pasar al - mayor, in códicem maiorem rationum referre. licantropía: (transformación de un hombre en lobo) lycanthropīa, ae f. Sin: in lupum convérsio // (trastorno mental) lycanthropia. Sin: rábies lupina; insánia lycanthrópica. licántropo: lycánthropus, i m. lycanthropiā laborans vel affectus. Sin: liceísta: lycēi vel lycīi discípulus, alumnus, scholaris. licencia: (facultad o permiso para hacer algo) licéntia, ae f. Sin: potestas, facultas, atis f; permissus, us m. Uso: - de conducir, licéntia gubernatória vel gubernationis; licéntia vehículum gubernandi; - de enseñar, licéntia docendi; quitar a uno la - de enseñar, álicui licéntiam docendi detráhere; - para llevar armas, licéntia armorum utendorum; con de los Superiores, cum facultate Superiorum; Superiorum permissu // (permiso concedido a un militar para ausentarse de su cuerpo) commeatus, us m. Sin: dimíssio. Uso: - absoluta, míssio, onis f; darle a uno una -, álicui commeatum dare; estar de -, in commeatu esse; commeatum accepisse vel habere; mandar en - a uno, áliquem in commeatum míttere; pedir -, commeatum pétere; tomarse una -, commeatum súmere // (exención de un servicio) commeatus, us m. Sin: vacátio. Uso: disfrutar de -, uti vacatione // (abusiva libertad en obrar o decir) licéntia. Sin: intemperántia; morum licéntia; verborum licéntia // (grado de licenciatura) licéntia, ae f. Sin: docendi facultas // - poética, licéntia poética. licenciado: licentiatus, i m. Sin: licéntiā donatus, potitus; láuream vel licéntiam adeptus; docendi facultate práeditus. licenciar: (dar permiso) licéntiam permíttere (con el gen del gerundio o con ut y subj). Sin: licéntiam álicui dare ut + subj; cópiam vel potestatem fácere; libertatem dare ut + subj // (dar licencia a soldados o funcionarios) míttere. Sin: dimíttere; exauctorare; áliquem missum fácere; discedendi álicui facultatem dare; míttere in commeatum; commeatum vel missionem dare álicui; vacationem (v. gr. milítiae) dare álicui (- temporáneamente); rude donare áliquem (- definitivamente). Uso: - al ejército, dimíttere exércitum vel mílites // (conferir la licencia universitaria) licéntiam álicui tribúere. Sin: licéntiā áliquem ornare. licenciarse: (conseguir la licenciatura), v. licenciatura. licenciatura: (grado de licenciado) licéntia, ae f. Uso: conseguir la -, licéntiam adipisci. licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolutus; impudīcus; morum licéntiae déditus; (de dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso: vida -, vita et licéntia. liceo: lycēum vel lycīum. Uso: - científico, lyceum scientíficum; lycium a doctrinis; clásico, lyceum clássicum; lycium ab humanitate; lycium, antiquitatis lítteris perdiscendis; - musical, lyceum musicale; - Hugo Fóscolo, Lyceum Hugonis Fóscolo título; Lyceum ab Hugone Fóscolo (appellatum); de -, lycealis, e vel lycéius; ad lyceum spectans. licitación: licitátio, onis f. Uso: - pública, áuctio pública. licopodio: lycopódium, ii n. licor: (cuerpo líquido) liquor, oris m // (bebida alcohólica) liquor. Sin: alcohólicus potus vel liquor; válida vel validíssima pótio. Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, vá- 632 limador lida pótio gentianina; - de nueces, liquor núceus. licorexia: lycoréxia, ae f. Sin: intolerábilis fames (-is f). licorista: liquorárius, ii m. Sin: (el que hace licores) liquorum confector; válidae potionis effector; dúlcium potionum confector; (el que vende licores) liquorum vénditor, ínstitor, propōla; válidae potionis vénditor. licoroso: liquorosus, a, um. Sin: válidae potionis vel potioni símilis. licuable: liquábilis, e. licuadora: liquatórium, ii n. Sin: liquefactórium. licuefacción: liquefáctio, onis f. Sin: liquátio; conflatura; conflátio; fúsio. Uso: - de la nieve, de la cera, nivis, cerae tabes; - de un metal, alicúius metalli fúsio, fusura, conflatura. líder ductor, oris m. Sin: dux, ducis m; caput, pĭtis n; partis auctor; factionis princeps; pártium dominator vel princeps; qui factioni praeest. Uso: - de los comunistas, communistarum ductor vel caput; - de la democracia cristiana, democrátiae christianae ductor; de los republicanos, eorum caput, quibus a re pública nomen // (el que va a la cabeza de una competencia deportiva) temporárius certáminis victor; principatum temporárie (vel temporáliter) óbtinens. liderazgo: dominátio, onis f. Sin: dominatus, us m; principatus, us m; factionis réctio vel gubernátio. lientera o lientería: lientéria, ae f. Sin: lévitas intestinorum. lientérico: (perteneciente o relativo a la lientería) ad lientériam pértinens // (que la padece) lientéricus, a, um. lienzo: (tela) línteum, i n. Uso: de -, línteus // (pared de un edificio, o trozo de muralla de una fortificación) murus, i m. liga: (banda de tejido elástico, para asegurar las medias o los calcetines) períscelis, ĭdis f; periscélium, ii n // (aleación, mezcla) mixtura, ae f. Sin: commixtura; temperatura // (confederación que hacen entre sí los príncipes o Estados) foedus, dĕris n. Sin: foederátio; confoederátio; consociátio // (agrupación o concierto de individuos o colectividades) sodalícium, ii n. Sin: conspirátio; hetáeria. ligación, ligada o ligadura: religátio vel ligátio, onis f. Sin: ligatura; vínctio. lignita o lignito: lignites, ae f. lija: (pez marino) squalus, i m. lila: (arbusto) syringa, ae f. Sin: syringa vulgaris. Liliput: regnum pumilionum. Sin: fabulosa liliputianorum cívitas. liliputiense: pumílio, onis m. Sin: córpore brevis // fig, adj brevíssimus, a, um. Sin: minutíssimus. lima: (instrumento para desgastar y pulir) lima, ae f. Uso: fabricante de limas, limárius, ii m; limarum ártifex // (fig, corrección, enmienda) censura, ae f. Sin: corréctio; emendátio; expolítio. limado: limatus, a, um. Sin: politus. Uso: no -, impolitus; rudis. limador: limator, oris m. Sin: qui limat. 633 limadura limadura: (acción y efecto de limar) limátio, onis f // (partecillas muy menudas que con la lima se arrancan de alguna pieza de metal o de materia semejante) limatura, ae f. limar: (pulir, desbastar con la lima) limare. Sin: limā polire áliquid // (pulir una obra) limare. Sin: expolire, perpolire; limā pérsequi. limonada: limonata, ae f. Sin: citrónea; citrónea pótio; limonata cítrina; cítrea vel cítrina pótio; posca citronata. Uso: efervescente, limonata fervescens, effervescens, effervens; - gasificada, limonata aëróphora. limonero: citrus, i f. Sin: malus médica vel assýria; limonis arbor; citrus limonum. limbo: limbus, i m. límite: limes, mĭtis m. Sin: términus; finis; fines, ium fpl. Uso: - transversal, limes transversus; fijar un -, finem impónere vel statúere // fig, sin -, sine fine; dempto fine; absque limítibus; límites de la naturaleza, naturae fines; dentro de los - de su jurisdicción, intra límites suae iurisdictionis; alcanzar los - de edad, praescriptos aetatis límites attíngere. limosna: (lo que se da gratuitamente para socorrer una necesidad) stips, stipis f. Uso: alargar la mano para recibir una -, manum ad stipem porrígere; dar una -, stipem dare vel porrígere (mendico); juntar la - en la iglesia, in templo stipem cógere vel collígere; pedir -, mendigar, mendicare vel emendicare stipem ab áliquo; pedir una -, ab áliquo stipem pétere vel rogare; áliquem stipem rogare; repartir limosnas, stipem spárgere vel largiri; vivir de -, mendicato cibo vitam sustentare; mendicando vívere; mendicantem vívere; stipe precária victitare // (en el uso eclesiástico) eleemósyna, ae f. Uso: relativo a la -, eleemosynárius; ad eleemósynam áttinens; dar limosnas, eleemósynas fácere; pedir -, eleemósynam pétere. limítrofe: limítrophus, a, um. Sin: finítimus. limosnear: mendicare; v. mendigar. limnología: (estudio científico de los lagos y lagunas) limnológia sive -logīa; limnelógia, ae f. Sin: de lácubus doctrina, disciplina, sciéntia. limosnero: (que da limosna con frecuencia) largus vel liberalis erga páuperes // (pordiosero, mendigo) mendīcus, i m. Sin: mendīcans // (encargado de recoger y repartir limosnas) eleemosynárius, ii m. Sin: eleemosynator; a largitiónibus // (el que en los palacios de reyes, prelados, etc., reparte las limosnas) magister largitionum. Sin: a largitiónibus. Uso: - del rey, eleemosynárius régius vel regis; magister largitionum (vel a largitiónibus) regis; - del papa, eleemosynárius pontifícius vel Summi Pontíficis; magister largitionum (vel a largitiónibus) Romani Pontíficis. limitación: - de velocidad (señal de tránsito), moderare (vel mínue, vel demínue, vel immínue) celeritatem. limitativo: restrictivus, a, um. Sin: coarctans; coangustans; in angustum deducens vel rédigens. limnómetro: limnómetrum vel limnémetrum, i n. limo: limus, i m. Sin: lutum; c(a)enum. limón: (fruto del limonero) limo, onis m. Sin: limónium; cítreum; limóneum pomum; malum cítreum; malum médicum vel assýrium. Uso: jugo, zumo de -, mali cítrei sucus. 634 línea limpiabotas, v. lustrabotas. Uso: ser linchado, ímpetu pópuli (vel turbae) interire, intérfici; ab indignanti turba (vel pópulo) interire vel intérfici. limpiachimeneas: (re)purgator camini. limpiadientes: dentiscálpium, ii n. limpiamanos: manutérgium, ii n. limpiaparabrisas: vitritérgium, ii n. Sin: vitritersórium; crystallorum mundatórium; penicillus rotans. limpiapipas: fumaríoli (vel fumisúgii) mundatórium. Uso: apretador del -, prelum, i n; rascador del -, rádula, ae f; vaciador del -, expulsor, oris m. limpiar: nitidare. limpidez: nitor, oris m. Sin: perspicúitas. Uso: - de estilo, de lenguaje, orationis nitor vel perspicúitas. límpido: límpidus, a, um. Sin: nítidus; dilúcidus; perspícuus; purus; líquidus. Uso: estilo -, límpidum dicendi genus. limpieza: (acción) expolítio, onis f. Sin: purgátio. Uso: - étnica, purgátio éthnica // (efecto, cualidad) mundítia, ae f vel mundíties, ēi f. Uso: - urbana, cívica mundítia. limusina: limusina, ae f. linchamiento: praesens supplícium. Sin: praesens poena; interféctio lynchiana; ímpetus (-us m) pópuli. linchar: praesenti supplício vel praesenti poenā affícere, necare, fléctere. Sin: lynchiano more (vel ritu lynchiano) necare, trucidare, interfícere; tumultuárie (vel tumultuose) supplício affícere áliquem; tumultuárie poenam cápere de áliquo; tumultuárie supplícium de áliquo (vel ex áliquo) súmere. línea: línea, ae f. Uso: - equinoccial, aequinoctialis línea; - espiral, línea spiralis vel tortuosa; - genealógica, gentilícia línea; gótica, línea góthica; - isobárica, v. isobara; - peatonales, líneae tránsitus péditum; tránsitus zebrinus; - recta, línea recta; - transversal, línea transversa // - de confín, confínium, ii n; en - ascendiente, ex superiore línea; en - colateral, ex transversa línea; en - descendiente, ex inferiore línea; en - perpendicular, ad líneam; en - recta, rectā; in directum; ex directa línea; trazar una -, líneam dúcere // Dep, - de partida, itíneris inítium; (en el campo de fútbol) - central, línea média vel centralis; - laterales, líneae laterales; (en el tenis) - lateral para dobles, línea lateralis ludi dúplicis; - lateral para singles, línea lateralis certáminis singularis; - media, línea mediana; - del centro, línea servítii; línea primi missūs; línea missionis // (formación de jugadores en el fútbol) la - defensiva, manípulus trium defensorum; la - media (volantes), ácies média; cursorum ácies; - de ataque, v. delantera // (renglón) linéola, ae f. Uso: ya en sus primeras -, a primis ipsis linéolis; v. renglón // (vía aérea) aërilínea, ae f. Sin: trames aérius; aérium iter; iter aëronáuticum; aërinávium sive aëronávium iter; velivolorum iter // (vía férrea) tramen ferriviárium. Sin: limes (-mĭtis m) ferratus; ferriviária línea; viae ferratae línea vel decursus (-us m) // (vía marítima) marítimum iter // (- eléctrica) funículus eléctricus. Sin: electriductus (-us m); filum electríficum vel eléctricum // (- telefónica) línea telephónica. Sin: filum telephónicum; ductus (-us m) vel traductus telephónicus; aérium filum telephónicum; telephónica conexio // fig rátio, onis f. Sin: lineamentum. Uso: - política, rátio rei públicae gerendae; - de conducta, forma vivendi; vitae institutum; vivendi vel agendi rátio; trazar las - maestras 635 lineal del mundo actual, lineamenta adumbrare praecípua mundi, qui nunc est // - divisoria (en autopistas), crepīdo (-dĭnis f) dissáepiens; - divisoria de aguas, v. vertiente. lineal: linealis vel linearis, e. Sin: lineárius, a, um; ex líneis constans. Uso: dibujo -, pictura linearis. linesman, v. juez (- de línea). linfático: lympháticus, a, um; v. anémico, escrofuloso // (fig, abúlico, flemático) v. estas voces. linker (Inform): consolidatrum, i n. Sin: consolidatórium. linking (Inform): consolidátio, onis f. Uso: dynamic -, consolidátio dynámica; static -, consolidátio stática. lino: linum, i n. Uso: - fino, cárbasus, i f sive cárbasa, orum npl; de -, línteus; tela de -, línteum; el que teje lienzos, telas (de lino), linteárius, ii m. linóleo: linóleum, i n. Sin: linóleum stratum. linón: línteum subtile. linfatismo: lymphatismus, i m. Sin: diáthesis (-is f) lymphática; v. anemia, escrofulismo. linfoma: lymphoma, ătis n. lingote: (trozo o barra de metal en bruto) tálea, ae f. Sin: língula; later, ĕris m. Uso: de cobre, aes (aeris n) grave vel regulare; - de hierro, ferri língula; tálea férrea; - de plata, later argénteus; argentum grave, infectum, non signatum; - de oro, palacra, palacrana, palacurna; later auri vel áureus; tálea áurea; rude auri pondus (-dĕris n). linotipia: (máquina que compone y funde mecánicamente los caracteres tipográficos por líneas) lineotýpicum prelum vel praelum // (arte de componer con dicha máquina) ars lineotýpica. Sin: imprimendi modus lineotýpicus; lineotýpica composítio; linearis litterarum composítio. linotípico: lineotýpicus, a, um. Uso: impresión -, lineotýpica impréssio; lineáribus litterarum formis (vel typis) impréssio. lingüista: glottólogus, i m. Sin: linguarum studiosus vel peritus; vir linguis doctus; glottológiae cultor. linotipista: lineotypista, ae m; lineotypístria, ae f. Sin: lineotýpici preli ópifex (-fĭcis mf); linearis litterarum compositionis peritus vel perita. lingüística: linguística, ae f. Sin: linguae vel linguarum sciéntia, doctrina, perítia; glottológica disciplina. linotipo: (máquina) lineotýpicum prelum // (plancha o forma tipográfica obtenida con la linotipia) linearis litterarum forma. lingüístico: linguísticus, a, um. Sin: glottológicus; ad linguísticam spectans; (gen) linguae vel linguarum. Uso: desde el punto de vista -, quod ad linguam pértinet. linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lanterna gestábilis; eléctricum lampádium gestábile. Uso: - mágica, laterna mágica. link (Inform), conexión, enlace: sust coniúnctio, onis f. Sin: vínculum, i n; ligamen, mĭnis n // tr consolidare. linternita: lucérnula, ae f. Sin: parvum lumen. liofilización: lyophilizátio, onis f. 636 lista lipasa: lipasis, -is f. lírica: lýrica, ae f vel lýrica, orum npl. Sin: lyricorum cármina. lipemanía: lypemánia sive -manīa, ae f. Sin: atra bilis vel atrabīlis, is f. lírico: lýricus, a, um. Sin: mélicus. lipemaníaco: lypemániā (vel atrabīli) laborans vel affectus. lirio: lílium, ii n. Uso: - de los valles, v. muguete. lipemia: lipáemia sive -paemīa; lipháemia sive -phaemīa. lirismo: lyrismus, i m. Sin: ánimi afféctio; spíritus (-us m) vel ímpetus (-us m) divinus; instinctus (-us m) afflatusque lýricus; aestus (-us m) vel fervor lýricus ingénii. lipoma: lipoma, ătis n. Sin: adipoma. lipotimia: lipothýmia sive -thymīa, ae f. Sin: ánimae deféctio. lisérgico: lysérgicus, a, um. list (Inform), lista: (estructura de datos) catena, ae f. liquen: lichen, ēnis m; lichēna, ae f. liquidación: mércium divendítio. Sin: divendítio totalis; vendítio ex necessitate. Uso: de saldos o por fin de temporada, vendítio rerum reliquarum. liquidar: (hacer líquido algo sólido o gaseoso) liquare. Sin: liquefácere // (saldar, pagar enteramente) - las deudas, nómina sólvere, dissólvere, persólvere, expedire // (vender mercancías en liquidación) merces divéndere // (poner término a algo) - un negocio, negótium expedire. líquido: adj líquidus, a, um // sust liquor, oris m. Uso: - orgánico, liquor orgánicus. lira: (moneda italiana) lira, ae f. Sin: libella; lira vel libella itálica; itálicus denárius // (instrumento músico) lyra, ae f. Sin: fides, ium fpl. Uso: aprender a tocar la -, fídibus díscere; enseñar a uno a tocar la -, áliquem docere fídibus; saber tocar la -, fídibus scire; tocar la -, lyrā (vel fídibus) cánere // (genio poético, estro) spíritus poéticus. Sin: ingénii vena // (constelación septentrional) Lyra, ae f. Sin: fidícula. lista: (catálogo) index, dĭcis m. Sin: album; descríptio; númerus vel númeri mpl; tábula vel tábulae; rátio. Uso: - civil, fiscus; - electoral, tábulae, arum fpl; fig, - negra, (secretus) invisorum (vel odiosorum, vel vitandorum) libellus; - de contribuyentes, censuales libri; - de empleados, publicorum ministrorum index; - de gastos, rátio, onis f ; - de libros, librorum index; - de vinos, vinorum charta; - de los esclavos, descríptio servorum; - de los filósofos, philosophorum index; - de los jueces, album iúdicum; - de los presos, rátio cárceris; - de los senadores, album senatórium; - de los soldados, mílitum númerus vel númeri; - de una comida, v. menú // (recuento en alta voz que se hace de las personas que deben estar en un lugar) catálogus, i m. Uso: pasar -, nómina pronuntiare; catálogum recitare // borrar a uno de la -, erádere vel erípere áliquem albo; estar en la -, in albo vel in númeris esse; poner a uno en la -, alicúius nomen in índicem (vel in tábulas, vel in números) referre; nomen alicúius in albo ascríbere; alicúius nomen albo ascríbere; míttere áliquem in album; áliquem referre in album // (tira, de papel) (chartae) scídula, ae f. Sin: (chartae) resegma, ătis n; 637 listín (tira, de género) fascíola vel fáscia, ae f // (raya de color en una tela o tejido) virga, ae f. listín: index, dĭcis m. Sin: ordo scriptus. listing, v. program. listo: (hábil, mañoso, sagaz) hábilis, e; peritus, a, um; (diligente) díligens, entis; (pronto, expedito, dispuesto) expeditus. listón: (tabla angosta y larga) assérculum, i n; assérculus, i m. lisura: lévitas, atis f. Sin: levor, ōris m. litántrax: lithanthrax, ăcis m. litargírico: lithargýricus, a, um. Sin: ad lithargýrium áttinens. tica; historia de la -, litterarum história; períodos de la -, litterarum aetates; tratar de - en forma histórica, de lítteris, explicatis ordínibus témporum, ágere // (conjunto de la producción literaria) litteratura, ae f. Sin: lítterae, arum fpl; litterarum monumenta. Uso: - cristiana, christianae lítterae; - cristiana antigua, christianae antiquitatis lítterae; - griega cristiana, christiana gráecitas; - infantil, scriptiones púeris destinatae; ópera puerorum índoli accommodata; - latina, Romanorum lítterae; latinae lítterae; - latina cristiana, christiana latínitas; christianae latinitatis lítterae; christianorum lítterae latinae; - moderna, litteratura moderna; - popular, litteratura popularis; - de ficción científica, litteratura fictionis scientíficae; - de pacotilla, litteratura sórdida; libri sórdidi. litiasis: lithíasis, is f. Sin: calculosis; calculorum morbus; ex cálculis labor; vesicae calculorum morbus. litargirio: lithargýrium, ii n. litio: líthium, ii n. Sin: líthium elementum. literal: litteralis, e. Sin: ad verbum; ad verbum factus vel expressus. literalmente: ad verbum. Sin: ad lítteram. Uso: traducir -, ad verbum exprímere; transcribir -, ad lítteram transcríbere. literario: litterárius, a, um. Sin: litterarum vel disciplinarum (gen). Uso: cultura -, lítterae, arum fpl; documento -, documentum litterárium; estudios -, stúdia litterarum; lítterae, arum fpl. litoclasa: lithoclāsis, -is f. Sin: rúpium fráctio. litocromatografía, v. litocromía. litocromía: lithochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: chromolithográphia sive -graphīa. litocrómico: lithochrómicus, a, um. Sin: ad lithochrómiam spectans. litocromista: lithochromista, ae m. literato: adj litteratus, a, um. Sin: doctus // sust litteratus vir vel homo. Sin: vir lítteris déditus; vir litterarum studiosus; vir lítteris doctus vel eruditus. literatura: (conocimiento de las obras y las reglas literarias) litteratura, ae f. Sin: lítterae, arum fpl. Uso: - hermética, litteratura hermé- litófono: lithóphonum sive -phōnum, i n. litofotografía: lithophotográphia sive -graphīa, ae f; v. fotolitografía. litofotografiar, v. fotolitografiar. 638 liturgia litofotográficamente, v. fotolitográficamente. Sin: ora marítima. litoscopio: lithoscópium, ii n. litofotográfico, v. fotolitográfico. litogenesia: lithogenética, ae f. Sin: lithogenética disciplina, sciéntia, rátio; de lápidum orígine doctrina. litosfera: lithosphaera, ae f. Sin: sólidum terrae involūcrum. litote: lítotes sive litōtes, is f. litogénesis: lithogénesis, -is f. litotomía: lithotómia sive -tomīa, ae f. litografía: (arte de dibujar o grabar en piedra una imagen, escrito, etc., para reproducirlo después) lithográphia sive -graphīa, ae f. Sin: lithográphica ars // (cada una de las reproducciones obtenidas por el procedimiento litográfico) lithográphica imago. Sin: imago lithográphice impressa // (oficina en que se ejerce el arte litográfico) lithográphica officina. litotómico: lithotómicus, a, um. litografiar: lithográphice imprímere vel píngere. litotomista: lithotómiae peritus. litotricia, v. litotripsia. litotripsia: lithotrípsia sive -tripsīa, ae f. Sin: calculorum tritura, comminútio, concísio; vesicae calculorum tritura. litotríptico: lithotrípticus, a, um. litotrítico, v. litotríptico. litográficamente: lithográphice. litográfico: lithográphicus, a, um. Sin: ad lithográphiam (vel ad lithográphicam artem) pértinens. litotritor: lithotriptórium, ii n. Sin: instrumentum cálculis conterendis, comminuendis, concidendis; instrumentum vesicae cálculis conterendis. litógrafo: lithógraphus, i m. Sin: lithográphiae peritus vel cultor. litro: litrum, i n; litra, ae f. Uso: medio -, semilītra sive semilītrum. litología: lithológia sive -logīa, ae f. Sin: de lapídibus doctrina, disciplina, sciéntia. Lituania: Lituánia, ae f. litológico: lithológicus, a, um. Sin: ad lithológiam (vel ad doctrinam de lapídibus) áttinens. litólogo: lithólogus, i m. Sin: lithológiae cultor (el que profesa la litología), peritus (el que tiene en ella especiales conocimientos). litoral: (costa de un mar) marítima régio. lituano: adj lituanus, a, um // sust Lituanus, i m. liturgia: (conjunto de ritos y oraciones; ritual aprobado por la Iglesia) litúrgia sive turgīa, ae f. Sin: sacra vel divina litúrgia; sacri vel públici ritus; sacrae vel públicae caerimóniae. Uso: celebrar la - de las Horas, Litúrgiam Horarum celebrare // (estudio teórico o histórico de los ritos) de sacris rítibus rátio 639 litúrgico vel disciplina ; de sacris caerimóniis doctrina. litúrgico: litúrgicus, a, um. Sin: ritualis, e; ad ritus sacros spectans. Uso: acción -, áctio litúrgica; asamblea -, coetus (-us m) litúrgicus; celebración -, celebrátio litúrgica; renovación -, renovátio litúrgica. llanta: (cerco de la rueda) canthus, i m. Sin: círculus; orbis (-is m); rotae orbis. Uso: para la nieve, canthus hiemalis; - de hierro, círculus férreus. llanto: deshacerse en -, in lácrimas effundi; lácrimas profúndere; fatíscere vel fatisci in lácrimas. liturgista: liturgista, ae m. Sin: litúrgiae studiosus; peritus rei litúrgicae; disciplinae litúrgicae professor, magister. llanura: planíties, ēi f. Uso: - baja, iacéntia loca npl; demissa loca. living-room, v. sala ( - de estar). llapa, v. yapa. llama: (animal) anchénia lama. llave: clavis, is f. Uso: - falsa, clavis lacónia, adúltera, adulterina; - inglesa, clavis ánglica; - de encendido, clavis ignitioni incitandae; de seguridad, clavis securitatis; - de un grifo, epistómium; el que fabrica llaves, clavicárius, ii m // estar bajo -, esse sub clavi; guardar bajo -, sub clauso habere; ofrecer las - de la ciudad, claves urbis (in argumentum delati impérii) deferre // (- musical) index, dĭcis m // (corchete) uncus, i m. Sin: parénthesis uncinata. Uso: colocar, encerrar algo entre llaves, áliquid parenthésibus uncinatis interclúdere //(en ciertas clases de lucha, presa en el cuerpo o miembro del adversario) prehénsio, onis f // Electr, spina (-ae f) contactūs. llamada: advocátio, onis f. Sin: appellátio // (toque para que la tropa entre en formación) (e)vocátio, onis f. Sin: convocátio; appellátio // - telefónica, telephonema, ătis n (dat y abl pl -is). Sin: telephónica advocátio, evocátio, appellátio, compellátio; - de larga distancia o interurbana, telelóquium. llamador: (persona que llama) appellator, oris m. Sin: convocator // (aldaba) pulsábulum, i n. Sin: malléolus; pistillus. Uso: - pequeño, parvus malléolus // (botón del timbre eléctrico) pressoríolum, i n. Sin: malléolus; glóbulus; tintinnábuli glóbulus vel pulsábulum; malléolus eléctrica vi actus. Uso: apretar el -, parvum malléolum comprímere vel dígito prémere; apriete el -, glóbulum ímprimas, premas, ímprime, preme. llamamiento: arcessítio, onis f. Sin: arcessītus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu. llamar: vocare. Sin: appellare. Uso: ¿cómo te llamas?, quod est tibi nomen?; quis (m) vel quae (f) vocaris?; el que llama, advocator. llana: (paleta con que extienden el yeso los albañiles) trulla, ae f. llavecita: clavícula, ae f. llavero: (persona) claviculárius, ii m // (utensilio) claviculárium, ii n. Sin: clávium retináculum. llegar: - en avión, en tren, en nave, aeroplāno, trámine, nave ádvehi; - el primero (en una competencia), metam primum appétere. llenarse: (hartarse de comer o beber) v. hartarse. llevar: ferre. Sin: afferre; deferre; inferre; ad- 640 locomotora dúcere; gérere; portare, véhere. Uso: - un asunto ante alguien, rem ad áliquem deferre; - la guerra, bellum inferre con dat o in y ac; - a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor, oris m; el que lleva de un lugar a otro, circumductor, oris m; - sobre los hombros, (h)úmeris sustinere; - un vestido, indutum esse veste. llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: indefletus. llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacrimare, illacrimari. Uso: - a lágrima viva, vim lacrimarum profúndere; effundi in lácrimas. llover: plúere. Uso: llueve a cántaros, a mares, urceatim pluit; torrentis modo imber effúnditur; deja de -, imber désinit vel remittit; empieza a -, plúere íncipit; está por -, imber ímminet. Lloyd: socíetas marítima, quae vocatur Lloyd . Sin: socíetas marítima Lloyd (appellata). lluvia: plúvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: abundante, plúvia copiosa; magnus imber; ácida, plúvia ácida; - deshecha, torrencial, imber máximus vel effusus; - de balas, imber plúmbeus; imber glándium; imber plumborum vel plumbearum; plúmbea grando (-dĭnis f); - de lágrimas, imber vel vis lacrimarum. lluvioso: pluviosus, a, um. Sin: pluvialis, e; plúvius. load (Inform): (pasar datos de un disco a la memoria) légere // (mover datos de la memoria a un registro) movere. lobby: (grupo de personas influyentes, organizado para presionar en favor de determinados intereses) círculus fautorum // (vestíbulo de un hotel o de otros estableci- mientos como cines, teatros, restaurantes, etc.) v. vestíbulo. lobo: lupus, i m. Uso: - ártico, lupus árcticus. locación, v. arrendamiento, 1ª acepción. local: adj localis, e // sust oecus, i m. Sin: diaeta, ae f; sedes, is f; conclāve, is n; locus, i m. Uso: - nocturno, devertículum nocturnum; - públicos, oeci públici. localidad: sedes, is f. Uso: - numerada, sedes número notata. localismo: (excesiva preocupación de uno por el lugar en que ha nacido; afición al carácter local) oppidana iactátio. localización: loci definítio, inquisítio, coartátio sive coarctátio. localizar: (fijar, encerrar en límites determinados) loci situm definire vel circumscríbere // (averiguar el lugar) loci situm inquírere // (determinar o señalar el emplazamiento que debe tener algo) locum coartare. locativo: adj locativus, a, um // caso -, locativus, i m. loción: lótio, onis f. Sin: lavátio; lotura. Uso: - para después del afeitado, linimentum confectae rasurae. locomoción: locomótio, onis f. Sin: véctio; vectura; facultas se movendi. Uso: medios de -, vehícula, orum npl; vecturae, arum fpl. locomotor: motórius, a, um. Sin: ad movendum aptus. locomotora: tractórium, ii n. Sin: currus vectórius vel tractórius; máchina vectória vel tractória; currus ferriviárius tractórius. Uso: 641 locomóvil - Diesel, máchina vectória diseliana; - eléctrica, vectória vel tractória máchina eléctrica; - de maniobras, vectória máchina selectória; - de vapor, movida por vapor, vaporítraha, ae f; vectória máchina vaporária. locomóvil: adj móbilis, e. Sin: qui, quae, quod moveri potest // sust máchina móbilis. Sin: machinamentum móbile. locución: locútio, onis f. Uso: - divina, locútio divina; - elíptica, locútio ellíptica; - metonímica, locútio metonýmica. locura: vesánia, ae f. Uso: - vacuna, vesánia vaccīna vel bovīna. locutor: annuntiator vel nuntiator, oris m. Sin: núntius; locutor; praeco (-onis m); relator. Uso: - principal, locutor principalis; - de radio, locutor vel relator radiophónicus; radiophónicus praeco; núntius vel nuntiator radiophónicus; - de televisión, núntius (vel locutor, vel relator) televisíficus vel televisualis; televisíficae máchinae núntius. locutora: annuntiatrix vel nuntiatrix, icis f. Sin: núntia; locutrix. Uso: - de radio, de televisión, núntia radiophónica, televisífica. “P2”. lógica: lógica, ae f; lógice, es f; lógicum, i n; lógica, orum npl. Sin: disciplina lógica. Uso: - matemática, simbólica, lógica mathemática, symbólica; - moderna, nova lógica; lógica recens. lógicamente: (según las reglas de la lógica) lógice. Sin: ratione; recta ratione; recte, dialéctice; subtíliter (con rigor lógico); contexte (con ilación). lógico: lógicus, a, um. Sin: ad lógicam disciplinam pértinens. Uso: es - que ..., cónsequens est (con inf o ut y subj); inde séquitur vel conséquitur ut etc. login, log-in (Inform), entrar en una red o cadena: tr inire. logística: (ciencia del cálculo y de los números) logística rátio, ars, disciplina // (arte de situar las tropas en el terreno, alojarlas, alimentarlas, etc. y atender a su transporte) rátio apparandi instruendique exércitūs // (ciencia del estado mayor) v. estrategia // (lógica matemática o simbólica) v. lógica. logístico: logísticus, a, um. locutorio: locutórium vel allocutórium, ii n. Uso: - telefónico, v. cabina. logoclonía: logoclonīa, ae f. Sin: sermonis confúsio. lodo: lutum, i n. Sin: aqua lutulenta. logógrafo: logógraphus, i m. logarítmico: logaríthmicus, a, um. logogrifo: logogrīphus, i m. logaritmo: logarithmus vel logarithmos, i m. logia: (local donde se celebran asambleas de francmasones) francomurariorum sedes vel lóbium // (conjunto de individuos francmasones) fratérnitas (vel socíetas, vel lóbia) francomurária vel massónica. Uso: la masónica “P2”, socíetas francomurária logomaquia: logomáchia sive -machīa, ae f. Sin: verbosa pugna; concertátio verborum. logorrea: logorrhea, ae f. Sin: profluéntia loquendi. logout, log-out (Inform), salir de una red o 642 lubricar cadena: tr exire. lombriz: lumbrīcus, i m. Sin: vermículus; vermis, is f. Uso: - intestinal, vermis intestinalis. lona: (tela fuerte de algodón) tela xýlina // (tela fuerte de cáñamo) v. cañamazo. longaniza: lucánica, ae f; lucánicum, i n. Sin: bótulus, i m. longitud: longitudo, dǐnis f. Uso: Radio, grado de -, gradus (-us m) longitúdinis; - de onda, undulationis amplitudo. loop (Inform), estructura de programa: ámbitus, us m. lord: nóbilis vir. Uso: nóbilis Británniae (vel Angliae) vir. lordosis: lordosis, is f. loro: psíttacus, i m. Uso: como -, psittacorum more; repetir algo como un -, áliquid recínere. losa: (piedra plana que sirve para varios usos) lapis, ĭdis m. Sin: saxum; lámina lapídea. Uso: - sepulcral, sepulcralis lapis; - de mármol, marmórea lámina // (- para pavimento o mampostería) saxum quadratum. Sin: quadratus lapis. Uso: - grande, ingens saxum quadratum // (sepulcro) sepulcrum, i n. Sin: monumentum (sepulcri). lotear: fundum dispertire. Sin: práedium in portiúnculas divídere. loteo: fundi partítio. Sin: divísio fundi in portiúnculas. lotería: (especie de rifa) sortítio, onis f. Sin: sórtium álea; schedarum vel schedularum sortítio; sortítio chartária; aleatória schedarum sortítio. Uso: - pública, nacional, pública álea; ludus fisci aleatórii; billetes de la -, sortes, ium fpl; schedae vel schédulae aleatóriae; extracción de la -, sortítio, onis f; ganar en la -, caerle o tocarle a uno la -, sórtium áleā quaestum fácere; ex sórtium álea lucrum fácere; hacer una -, aleatóriam schedularum sortitionem habere; sórtium áleam habere; hacer una - de beneficencia, aleatóriam schedularum sortitionem habere beneficéntiae causā; áleam sórtium habere (vel édere) beneficéntiae causā; jugar a la -, áleā lúdere; sórtium áleā lúdere; sórtium áleam temptare; no ganar en la -, nummos in sórtium álea pérdere; ser afortunado en la -, prósperā sórtium áleā uti; sórtibus felícibus vel prósperis uti; tuve suerte en el juego de la -, sórtium áleā ludens, prósperā (vel secundā) fortunā frúitus (vel fructus) sum; no tuve suerte, adversā fortunā frúitus sum // (juego casero semejante a la -) - casera, - de familia, numerorum álea; aleatórius ludus domésticus. Uso: cartón numerado de la - de familia, scheda vel schédula aleatória // (lugar en que se despachan los billetes de -) fiscus aleatórius. lotero: fisci aleatórii exactor. loza: (conjunto de objetos de -) v. vajilla. lozanear (las plantas, los prados): pubéscere. lubricación: lubricátio, onis f. lubricante: adj lubríficus, a, um // sust axúngia, ae f. Sin: óleum axungiale, lubríficum, lúbricans; unguentum lubricativum. Uso: depósito del - (en un motor), cupa, ae f. lubricar: lubrificare. Sin: axúngiā (óleo lubrífico) oblínere. 643 lubrificación lubrificación, v. lubricación lubrificante, v. lubricante el segundo - a Noruega, secundatus Norvégiae datus est // (trozo, pasaje) locus, i m. Uso: - paralelos, loci símiles. lubrificar, v. lubricar. lugarteniente: legatus, i m. Sin: vicárius. lucha: luctátio, onis f. Sin: lucta; luctamen (-mĭnis n). Uso: - grecorromana, lucta graeca-romana; - libre, luctátio líbera; luctátio nullā normā; luctátio sine normis; luctátio exlex (-lēgis); - política, conténtio civilis; de clases, conténtio órdinum; órdinum dimicátio; clássium pugna; inter classes luctátio; clássium oppósita disceptátio; conténtio clássium sociálium. luis: ludovicus áureus. luisa, v. vincapervinca. lujo: luxus, us m. Sin: luxúria; fastus; lautítia; magnificéntia. Uso: con gran -, magnā luxúriā. lujoso: luxuriosus, a, um. Sin: lautus; sumptuosus; magníficus. luchador: luctator, oris m. Sin: decertator. lula, v. calamar. luchana: barba reducta. lucidez: lucíditas, atis f. Uso: conservar la plena -, lúcidam sibi plene servare mentem. lumbrera: (cuerpo luminoso) luminare, is n // (fig, persona insigne) lumen, mĭnis n. Uso: - de elocuencia, lumen eloquéntiae; dicendi lumen; - de sabiduría, de virtud, sapiéntiae, virtutis lumen; las - del arte, lúmina artis. luciérnaga: cicindela, ae f . Sin: noctíluca; lámpyris, ĭdis f. Uso: - pequeña, lampyridiúncula. luminar, v. lumbrera. lucro: lucrum, i n. Uso: - cesante, lucrum cessans. luminosidad: luminósitas, atis f. Sin: cláritas; lucíditas; luculéntia. ludibrio: ludíbrium, ii n; v. mofa. luminoso: luminosus, a, um. Sin: lucens (-entis); lúcidus; luculentus; clarus. ludión: ludio (-onis m) cartesianus. Lufthansa: Socíetas Anseática. Sin: socíetas aëronáutica germánica; Aëronáutica Socíetas Lufthansa appellata. lugar: locus, i m ( en pl loca, orum n). Uso: - libres, desocupados, loca vácua; - memorial, locus memorialis; el segundo -, secundatus, us m; en este -, hoc loco, hic; en ese -, eo loco, illic; en primer -, primo loco; - de prostitución, v. prostíbulo; ¡vuelve a tu -!, redi, quaeso, ad locum tuum!; fue asignado luna: luna, ae f. Uso: - creciente, luna crescens vel adulescens (-entis); - llena, luna plena vel rotunda; media -, luna dimídia sive dimidiata; semilūna vel luna semiplena; menguante, luna decrescens, senescens, minor; - nueva, luna nova vel prima // media - (en el sentido fig de islamismo, imperio turco), falcata luna. Sin: dimídia luna. Uso: el emblema de la media -, falcatae lunae vexillum // fig, - de miel, mellītum nuptiarum tempus; primae coniúgii suavitates. 644 luz lunación: lunátio, onis f. Sin: circúitus lunaris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronómicas de 1968, lunationes astronómicae anni (vel anno) 1968. lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: paisaje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ; superficie -, fácies lunaris; el variar de la luz -, lunae lúminum varíetas. lunario: (perteneciente o relativo a las lunaciones) ad lunationes áttinens // (almanaque o calendario) v. estas voces. lunático: lunáticus, a, um. lunch: prandículum, i n. Sin: prandíolum; ientáculum vel iantáculum; cénula; merenda; gustátio. lunes: dies lunae. Sin: féria secunda. Uso: todos los -, cada -, síngulis diebus lunae. lunfardo, v. caló. Lunik: Lunare Míssile. lupa: specillum, i n. Sin: perspicillum; perspicillum vel conspicillum amplificatórium; lens amplificatória vel amplificatrix; megaloscópium. lustrar: nitidare. Uso: - los zapatos, cálceos nitidare, expolire; cretā sutóriā (vel melantériā, vel atramento sutório, vel liquámine sutório) cálceos línere, circumlínere, úngere, perúngere. luteranismo: (doctrina de Martín Lutero, confesión luterana) lutheranismus vel lutherismus, i m. Sin: doctrina lutherana; plácita Lutheri; religio lutherana // (comunidad de los que viven en la confesión luterana) lutherani, orum mpl. Sin: Lutheri ásseclae; lutheranismi sectatores. luterano: adj lutheranus, a, um // sust lutheranus, i m. Sin: Lutheri ássecla; lutheranismi sectator. luto: (duelo exterior causado por la muerte de una persona) luctus, us m. Uso: - público, luctus públicus; - por el hijo, luctus fílii (gen objetivo); día de -, dies luctuosus; estar de -, in luctu esse // (vestido negro que se usa por la muerte de uno) vestis lúgubris. Uso: vestir de -, vestem lúgubrem súmere; quitarse el -, lúgubrem vestem depónere; luctum depónere. luxación: luxátio, onis f. Sin: luxatura; diastróphia sive -trophīa. Luxemburgo: Luxemburgum, i n. Sin: Lucemburgum; Luciliburgum. lupanar, v. prostíbulo. lúpulo: lupus, i m. Sin: lupus salictárius; húmulus lúpulus. lupus: lupus, i m. lurte, v. alud. lustrabotas: calceorum polītor, mundator, expurgator. Uso: - eléctrico, eléctricum calceamenti politórium; eléctricum instrumentum calceorum poliendorum. luxemburgués: adj luxemburgensis, e. Sin: luciliburgensis, e; Luxemburgi, Lucemburgi, Luciliburgi (gen) // sust Luxemburgensis, is mf. Sin:Luxemburgi íncola. luz: lux, lucis f. Sin: lumen, mĭnis n. Uso: eléctrica, lux eléctrica, lumen eléctricum vel súcinum; apagar la -, lumen (eléctricum) vel lucem (eléctricam) exstínguere; encender la -, lumen (eléctricum) vel lucem (eléctricam) accéndere, excitare, expedire, ciēre; - de Ben- 645 gala, fax (facis f) bengalensis vel bengálica; ignis bengalensis vel bengálicus // (de automotor) - cortas, lux candens; - largas, lux praecandens vel plena; - (trasera) derecha, izquierda, lámpyris (-ĭdis f) déxtera (vel dextra), sinistra // dar a - (publicar una obra) in lucem proferre. 646 M macaco: macacus, i m. maceta: (tiesto) testa floralis; testa florum; testa flóribus excolendis; testum florale vel florum; florígerum vas; vas flóribus servandis. macarronea: macaronea, ae f. macarrones: macarones, um mpl. Sin: pastilli, funículi, orum m; tubulati pastilli; pasta tubulata vel segmentata; túbuli farinácei; farina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tubulata pasta suco condīta; - con jugo de tomate, tubulata pasta lycopérsici liquámine condīta; - con queso, pasta tubulata cáseo conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure íllita. macarrónico: macarónicus vel macarrónicus, a, um. Sin: folenghianus, folengianus; bárbarus; semilatinus; culinárius. Uso: latín -, latínitas macarónica; lingua folenghiana. macedón, macedónico o macedonio: adj macedónicus, macedónius; macedoniensis, e // sust Mácedo, ŏnis m. Sin: Macedónius, ii m. mach: machiana mensura. machete: (cuchillo grande que sirve para desmontar, cortar la caña de azúcar y otros usos) culter (-tri m) silváticus. Sin: oblongus culter silváticus vel peracutus. machismo: virile supercílium. Sin: ostentata virílitas; virilitatis celebrátio; nímius virilitatis cultus; masculini principatūs defénsio. machista: sust virilitatis propugnator vel celebrator. Sin: masculini dominatūs propugnator // adj virilitatem extollens. Sin: masculinum dominatum propugnans vel célebrans; iactanter virilis; masculinae protérviae (gen). macillo, v. mazuelo. macedonia: (ensalada de frutas) poma conditiva npl. Sin: conditiciorum pomorum commíxtio; poma sáccharo citreoque condīta. macrocefalia: macrocephália sive -phalīa, ae f. Sin: nímium calvae incrementum. Macedonia: Macedónia, ae f. maceración o maceramiento: macerátio, onis f. Sin: subáctio. macerar: macerare. Sin: subígere; tabefácere; emollire // fig afflígere; cruciare; enervare // macerarse, languéscere; macéscere; tabéscere; macerari; se macerare; excruciari; se excruciare; castigari; corpus cruciare vel torquere. macero: clavator, oris m. macrobiótico: macrobióticus, a, um. macrocéfalo: adj macrocéphalus, a, um. Sin: macrocepháliā affectus; nímio calvae incremento laborans vel affectus; ad macrocepháliam vel ad macrocéphalum spectans // sust macrocéphalus, i m. Sin: qui nímio calvae incremento laborat. macroclima: macroclima, ătis n. macrocosmo o macrocosmos: macrocosmus, i m. Sin: megacosmus; universum; 647 macroftalmo mundus universus. téria (vel e Madera) ínsula provéniens. macroftalmo: macrophthalmus, a, um. madera: lignum, i n. Uso: - de construcción, matéria, ae f. macrogameto: macrogamētes, is m. madrás: téxtile madrasianum. Sin: textura madrasiana. macrogloso: macroglossa, ae f. macromelia: macromélia sive -melīa, ae f. Sin: nímia alicúius membri longitudo (excesiva longitud de un miembro); nímium alicúius membri incrementum (excesivo desarrollo de un miembro). macromolécula: macromolécula, ae f. Sin: plúrium atomorum molécula. macropodia: macropódia, ae f. Sin: nímium pedum incrementum vel nímia pedum crassitudo, magnitudo (desarrollo o tamaño excesivo de los pies). macropsia: macrópsia sive -cropsīa, ae f. Sin: megalópsia sive -lopsīa. madrastra: noverca, ae f. Sin: matrigna; matrastra. Uso: de -, novercalis, e; odios de -, novercália ódia; ojos de -, novercales óculi. madre: mater, tris f. Uso: lengua -, lingua parens; la - patria, mater pátria; maior pátria; metrópolis; mátria, ae f; la - Tierra, Terra Mater; parens ómnium terra; terra communis ómnium nostrum parens; communis mater ómnium mortálium; - de Dios, Dei Mater; Dei Genetrix; Dei Parens; Deípara, ae; Theótocos vel Theotōcos, i f // ¡- mía!, papae! Sin: babae! madreperla: matripérnula, ae f (gen matris pérnulae). Sin: unionum vel margaritarum concha (-ae f); concha margaritífera. macroquilla: macrochília, ae f. madrépora: madrépora, ae f. Sin: corállium multíforum. macroquiria: macrochíria, ae f. macroscópico: macroscópicus, a, um. madrepórico: madrepóricus, a, um. Sin: ad madréporam pértinens. macroscopio: macroscópium, ii n. macuba: macubanum vel macubīnum tabacum. maculatura: maculatura, ae f. Madagascar: Madagascária, ae f. Uso: de -, v. malgache. Madeira o Madera: Matéria, ae f. Sin: Madera, ae f. Uso: de -, Materinus, a, um // (vino que se obtiene en la isla de -) vinum materinum sive maderanum. Sin: vinum in Matéria (vel in Madera) ínsula cultum; vinum e Ma- madreselva: matrisilva, a f. Sin: caprifólium; lonicera, ae f. madrigal: matricale vel madrigale, is n. Sin: carmen (-mĭnis n) matricale; ténerum carmen. madrigalista: cárminum matricálium cantor (-oris m) vel cantrix (-īcis f). madriguera: cubile, is n. Sin: cavum // fig latíbulum, i n; recessus, us m. 648 magia madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo, lustralis vel lústrica sponstrix (-īcis f); lustralis (vel lústricae) generationis parens; mater a baptísmate; a lustrali (vel a lústrica) generatione parens; - de bodas, prónuba vel paranympha, ae f. madroño: (el arbusto) árbutus, i f // (el fruto) árbutum, i n. maduración: maturátio, onis f. Sin: matúritas, atis f. Uso: - personal, personalis maturátio; - psicológica e histórica, hóminum temporumque progressiones; alcanzar su -, ad maturitatem pervenire; maturitatem adipisci; maturéscere; maturari; llevar a -, ad maturitatem perdúcere; maturare (tr). madurez: matúritas, atis f. Sin: maturátio. Uso: - perfecta, quaedam quasi matúritas et perféctio; - de los años, de los tiempos, aetatis, témporum matúritas. maestra: magistra, ae f. Sin: praeceptrix (-īcis f). Uso: - de primera enseñanza, ludi magistra; elementárii ludi magistra; rudimentístria. maestral: adj caurinus, a, um // sust magistralis, is m. Sin: Caurus vel Corus, i m; círcius vel cércius, ii m. maestranza: (conjunto de operarios) fabrorum (vel artíficum, vel opíficum, vel operariorum) collégium vel coetus (-us m); operárii; opífices. maestre: magister, tri m. Uso: gran - de los masones, magnus magister massonum (vel francomurariorum). maestresala: architriclinus, i m. Sin: triclinárius; mensarum structor; instructor convívii. maestría: callíditas, atis f. Sin: magna perítia; sollers indústria; praeclara ars; mirum artifícium. maestro: magister, tri m. Uso: - de primera enseñanza, ludi magister; litterator; elementárii ludi magister; rudimentista, ae m; - de armas, - de esgrima, artis gladiatóriae magister vel doctor; lanista, ae; - de baile, saltandi magister; - de canto, - de capilla, phonascus; magister chori canéntium; cantorum coetūs magister; - de ceremonias, caerimoniárius vel caeremoniārius; praefectus (vel magister vel antistes,-stĭtis m) caerimoniarum vel caeremoniarum; - de música, magister músicae; de novicios, magister noviciorum vel novitiorum; - de obras, officinator, oris m; structorum vel caementariorum magister; redemptor; conductor; - de retórica, rhetor; - del Sacro Palacio, Magister (vel Praefectus) Sacri Palátii Apostólici; - en artes, liberálium ártium doctor. mafia: máfia, ae f. Sin: sodalícium mafiosum; ímproba fáctio; perditorum hóminum fáctio (-onis f) ; sodálitas scelestorum, “mafia” vulgo appellata. Uso: - legal, mafia legalis; “il capo di tutti i capi della mafia”, caput cápitum máfiae. mafioso: adj mafiosus, a, um. Sin: mafianus // sust mafiosus, i m. Sin: gregalis mafianus; factiosus vel pérditus homo. maga: maga, ae f. Sin: saga. magia: magīa, ae f. Sin: mágice (-es f); mágica, orum npl; mágica ars; disciplina mágica. Uso: - negra, ars mágica maléfica; oratoria, magia oratória; - sexual, magia sexualis; - subversiva, magia subversiva vel seditiosa // fig fascinátio, onis f. Sin: incantamentum. Uso: - de la voz, allíciens vocis suávitas; - del estilo, allíciens scribendi suávitas. 649 mágico mágico: mágicus, a, um. Sin: magus // fig mirus; miríficus; mirábilis; mirandus; singularis; incredíbilis; divinus. magnético: magnéticus, a, um. Sin: magnética vi práeditus vel instructus. Uso: aguja -, pýxidis náuticae acus (-us m). magisterio: (enseñanza) magistérium, ii n. Sin: institútio; praecéptio. Uso: - pontificio, Pontíficum Magistérium // (cargo de maestro) munus (-nĕris n) docendi. Sin: magistri munus // (conjunto de maestros) magistri, orum mpl. magnetismo: magnetismus, i m. Sin: magnética vis vel virtus. Uso: - animal, magnetismus animalis; - terrestre, magnetismus terrestris; dotado de -, v. magnético. magistral: magistralis, e. Sin: fig excellens; exímius; praeclarus; óptimus. magistratura: magistratus, us m. Sin: iudicatus // (conjunto de los magistrados) ordo magistrátuum; magistrátuum collégium. magma: magma, ătis n. Sin: magma terrestre; férvida sílicum massa. magnetita: magnetītes, is f vel magnetites, ae m. Sin: siderītes, ae m. magnetizable: ad vim magnéticam concipiendam aptus vel idóneus. magnetización: magnetizátio, onis f. Sin: magnéticae poténtiae indúctio; vírium magneticarum indúctio vel incússio. magnetizado: magnetis vim habens. Sin: magnetis vi práeditus. Magna Charta: lex princeps. Sin: primária lex. magnetizador: magnetizator, oris m. magnate: magnatus, i m. Sin: magnas, atis m; princeps, cĭpis m; procer, ĕris m; unus e primóribus civitatis. Uso: los -, primōres, um; próceres, um; optimates, -ium vel -um; magnates, um. magnetizar: magnetizare. Sin: magnéticam vim incútere, ingérere, inflúere; magnética vi imbúere // fig fascinare áliquem; áliquem ad se allícere; áliquem mira quadam vi allícere, excitare, permovere. magnesia: magnésia, ae f. Sin: magnésium oxydatum; óxydum magnésii. magnetofón o magnetófono: magnetóphonum sive -tophōnum, i n; magnetophónium, ii n. Sin: máchina echóica. Uso: - estereofónico, magnetóphonum stereophónicum; encender, apagar el -, magnetóphonum accéndere, exstínguere; - muy sensible, magnetóphonum máxime sensíbile. magnesiano: magnesíacus, a, um. Sin: magnésium cóntinens. magnesio: magnésium, ii n. magnesita: magnesītes, is m; magnesītes, ae m. Sin: magnésium carbónicum ; spuma maris. magnetógeno: magnetógenus, a, um. magnetic (Inform): magnéticus, a, um. magnetógrafo: magnetógraphum, i n. magnéticamente: magnétice. magnetología: magnetológia sive -logīa, ae f. magnetogenia: magnetogénia, ae f. 650 majestad magnetológico: magnetológicus, a, um. Sin: ad magnetológiam áttinens. lígio vel doctrina; relígio Mahometi; relígio a Mahometo cóndita. magnetómetro: magnetómetrum, i n. mahón: xýlinum aegýptium. magnetoscopio: magnetoscópium, ii n. Uso: encender, apagar el -, magnetoscópium accéndere, exstínguere. maicena: minutíssima zeae farina. magnetotecnia: magnetotéchnica, ae f; magnetotéchnice, es f. Sin: magnetotéchnica doctrina, disciplina, sciéntia. mailing list (Inform): grex, gregis m (Interneti). Uso: mailing list owner, moderator (-oris m) gregis. magnetotécnico: magnetotéchnicus, a, um. Sin: ad magnetotéchnicam (ad magnetotéchnicen, ad magnetotéchnicam doctrinam) spectans. maillot: mácula víridis. mail, v. e-mail. mainframe: apparatus praegrandis. maitines: matutinum, i n. Sin: horáriae preces matutinae. magnetoterapia: magnetotherapīa, ae f. maître : dóminus, i m. Sin : magister, tri m. Uso : - d’hotel: magister deversórii. magnetotropismo: magnetotropismus, i m. magnolia: magnólia, ae f. Sin: magnólia grandíflora. maîtresse: magistra, ae f. Sin: dómina. mago: (miembro de la casta sacerdotal en la religión zoroástrica) magus, i m. Sin: Persarum sacerdos // (persona versada en la magia o que la practica) magus, i m. Sin: mágicae artis peritus; mágica arte pollens vel potens // fig magníficus homo. Sin: habilíssimus ártifex // (astrólogo) v. esta voz. maíz: mais vel mays indecl n. Sin : máiza vel máisa, ae f; mays, maydis vel maidis f; zea, ae f; zea (-ae f) mais (indecl); zea frumentum; granum turcum; tríticum túrcicum. Uso: - tostado, zea tosta vel fricta; rosetas, flores o palomitas de -, zeae grana inflata, tosta, fricta // (grano de esta planta) v. grano. Mahoma: Mahometus, i m. Sin: Macometus, i m; Mahometes vel Mahumetes, is m. majadería, v. tontería. majadero, v. tonto. mahometano: adj mahometanus, a, um. Sin: macometanus, mahumetanus; musulmanus; Mahometi (gen); ad Mahomam pértinens // sust mahometanus, i m. Sin: mahumetanus vel macometanus, i m; Mahometi sectator, ássecla, cultor; Macometi doctrinae sectator. mahometismo: mahometismus, mahometanismus, macometismus. Sin: mahometana re- majestad: (grandeza, superioridad y autoridad sobre otros) maiestas, atis f. Uso: delito de lesa -, v. delito; reo de lesa -, v. reo // (título) maiestas. Uso: Su - (dicho a un rey), Maiestas tua, vel Vestra Maiestas; Su - (dicho de un rey), Maiestas Sua // su - el dinero, regina pecúnia. 651 make-up make-up, v. maquillaje, afeite. mal: malum, i n. Uso: - caduco, morbus comitialis vel caducus; morbus sacer; epilépsia; - real, malum, quod revera est; - de mar, v. mareo; - de ojo, fáscinum, i n; venefícium; fascinátio; mal de párkinson, v. parkinsonismo; - de piedra, ex cálculis labor; v. litiasis; producir - de ojo, fascinare. (-onis f); palustre contágium. Uso: contraer la -, in palustrem morbum cádere vel delābi; curar de la -, ex palustri morbo evádere vel convaléscere; estar enfermo de -, palustri morbo implicari; padecer -, consumirse de -, morir de -, palustri morbo (palustri febri vel febre; palustri contágio vel contagione) laborare, absumi (vel cónfici), mori. Malabar: Malabária, ae f. Malasia o Malaysia : Maláesia vel Maláisia, ae f. Uso: Federación de -, Cívitas Foederata Malaesiana. malabar: (natural de Malabar) Malabariensis, is m // (perteneciente o relativo a Malabar) malabariensis, e. Sin: ad Malabáriam áttinens. malasio: adj malaesianus, a, um // sust Malaesianus, i m. Malaca: Malacca, Malaca, Malacha, ae . Uso: Estrecho de -, Malaccae Fretum (-i n) ; Malacensis Fretus (-us m); Península de -, Malacensis (sive Malachensis) Paenínsula. malacia: avíditas edendi cibos acres. Málaga: (ciudad de España) Málaca, ae f. Uso: de -, malacitanus, a, um; malacensis, e. málaga: (vino dulce que se elabora con la uva de la tierra de Málaga) vinum malacitanum vel malacense. malagueña: (aire popular propio y característico de la ciudad de Málaga) cantiúncula malacitana. Malawi (ant. Nyasalandia): Malávium, ii n; Malávia, ae f. malawiano: adj malaviensis, e // sust Malaviensis, is m. malbaratador: adj pródigus, a, um. Sin: díssipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: effusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo pródigus; qui díssipat. maldiciente: adj malédicus, a, um. Sin: maledīcens; ore (vel linguā) solutus, dissolutus, effrenatus, ímpudens; mordax. Uso: ser muy -, solutíssimae linguae esse // sust malédicax vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; malédica lingua. malandrín: latro, onis m. Sin: grassator; praedo; fur, is m, fúrcifer, fĕri m; homo sceleratus vel iníquus. maldición: (imprecación) v. esta voz // fig pestis, is f; pernícies, ēi f (de personas o cosas); calámitas, atis f (de cosas). Uso: ¡-! malum!; male sit (v. gr. tibi)! malaquita: molochitis, ĭdis f; molochites, is f. Sin: malachita, ae f; malachites, is f. maleabilidad: malleabílitas, atis f. Sin: tractabílitas, atis f. malaria: malária, ae f. Sin: malus aër (áëris; ac áërem vel áëra); morbus paluster vel palustris; febris palustris; palustris contágio maleable: malleábilis, e. Sin: dúctilis, e; málleo óbsequens. Uso: ser -, málleo (vel málleis) óbsequi // fig flexíbilis, e. Sin: flé- 652 mamadera Malta: Mélita, ae vel Mélite, es f. Uso: isla de -, ínsula Melitensis; Mélita ínsula. xilis; tractábilis. malecón: moles, is f. Sin: agger (-ĕris m); munítio (-onis f); moles oppósita flúctibus. maleta: vídulus, i m. Sin: bulga; averta; sácculus; sácculus viatórius; cista itinerária vel viática. Uso: - de cuero, cista scórtea; hacer uno la -, viáticum parare; res ad iter necessárias parare (disponer lo necesario para un viaje); sárcinas (vel vasa) collígere (prepararse para irse de alguna parte, o dejar algún cargo o empleo). maletero: (el que hace maletas) vidulorum (vel bulgarum, vel perarum) ópifex (-fĭcis m) // (el que las vende) vidulorum vénditor vel propōla // (botones) v. esta voz. maletín: crumīna, ae f. Sin: cista manualis; cistella itinerária vel viática. malformación: defórmitas, atis f. Sin: distórtio; enórmitas. malgache: adj madagascariensis, e // sust Madagascariensis, is m. Malí o Mali: Mália, ae f. maltear: maltificare. maltés: adj melitensis, e // sust Melitensis, is m. maltratar: male (vel acerbe, vel áspere) tractare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare; péssime cum áliquo ágere. maltusianismo: malthusianismus, i m. Sin: malthusiana (vel Malthúsii) doctrina, princípia, praecepta. maltusiano: adj malthusianus, a, um // sust malthusianus, i m. Sin: malthusianismi sectator; Malthúsii ássecla. malva: malva, ae f. Uso: de color -, molóchinus. malvasía: malvasiense, is n. Sin: vinum monembasianum vel monobasianum. malvavisco: althaea, ae f. Sin: hibiscum, i n. malversación: peculatus, us m. Sin: intervérsio; pecúniae públicae intercéptio. malí: adj malianus, a, um // sust Malianus, i m. malintencionado: malévolus, a, um. Sin: malévolens; infensus; male animatus vel affectus. malla: - de red, mácula, ae f // - metálica, saeptum reticulatum. Sin: rete férreum; férreum retículum // (prenda para bañarse) v. bañador, calzoncillos. malta: maltus, i m. Sin: hórdeum thallitum. Uso: cerveza de -, cervísia maltosa. malversador: peculator, oris m. Sin: interversor; públicae pecúniae praedator, fraudator, interceptor. malversar: peculari. Sin: intervértere; intercípere; peculatum fácere vel patrare; públicam pecúniam avértere. Malvinas (Islas): Insulae Maclovienses. mama: mamma, ae f. Sin: mamilla, mammilla, mámmula; uber, ĕris n. mamadera: sugitórium, ii n. 653 mamar mamar: úbera súgere vel ebíbere; dar de -, mammare; mammas vel úbera praebere, dare, admovere. mancebía, v. casa (- de prostitución). mambla: (montecillo redondo) acuminatus collis // (túmulo) túmulus, i m. mancha: mácula, ae f. Sin: commaculátio; labes, is f; sordes, is f. Uso: lleno de manchas, maculosus, maculentus, maculatus // fig mácula, ae f. Sin: labes; dédecus, cŏris n; ignomínia; turpitudo; vítium. Uso: hombre sin -, vir ínteger castusque. mambo: saltátio haitiana. mameluco: (individuo de una milicia privilegiada de Egipto) aegyptíacus miles (-lĭtis m) // (hombre torpe y tonto) stipes, pĭtis m. Sin: caudex, dĭcis m; homo stultus, stólidus, stúpidus, fátuus, bardus // (calzones bombachos) v. pantalón // (mono, traje de faena) amictus, us m. Sin: operariorum amictus. mamífero: adj mámmifer, ĕra, ĕrum. Sin: mammalis; mammis práeditus vel instructus // sust mammíferum, i n. Sin: ánimal mammale vel mammans; bélua (vel béllua) mammalis vel mammans. mamografía: mammográphia sive -graphīa, ae f. Sin: mastográphia; radiológica mammae investigátio vel inspéctio. mancera, v. esteva. manchita: macella, ae f. Sin: labécula; mácula parva. mandadero, v. ordenanza. mandar: - interinamente, impérium ínterim tractare. mandarín: Sinarum princeps (-cĭpis m). Sin: sinensis magistratus vel purpuratus; régius minister sinensis. mandarina: naranja -, mandarinum, i n. Sin: cítreum nóbile. mandarinato: sinensis magistratus (-us m). Sin: príncipum sinénsium potestas vel impérium. mampara, v. biombo. mamut: mamuthum, i n. Sin: élephas (-antis m) vel elephantus primigénius. mandarinero o mandarino: mandarinus, i f. Sin: citrus nóbilis. manada: manípulus, i m. management: administrátio, onis f. Sin: gubernátio; régimen. mánager: (persona que planifica, controla y dirige un determinado tipo de organización económica) moderator (-oris m) societatis bonis gignendis // (persona que se encarga de la dirección de los intereses económicos de un deportista, cantante, un conjunto musical, etc.) procurator, oris m (artíficum, cantorum ...) mandarinismo: opprimendi consuetudo. Sin: insoléntia; arrogántia. mandato: - de pago (cheque), mandatum nummárium. mandioca: mandiōca, ae f. Sin: manioca, manihoca, mandioga, ae f. mando : (autoridad) auctóritas, atis f. Sin: potestas; dígnitas. Uso: - interino: impérium fiduciárium // (Mec, dispositivo) moderamen, 654 maníaco mĭnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, telemoderamen, mĭnis n; e longinquo diréctio; guiar o conducir por medio de un - a distancia, telemoderari; - electrónico, moderamen electrónicum. mandolín o mandolina: mandolinum, i n. Sin: fidícula vellicata; fidículae mandolinianae. Uso: tocar el -, fídibus mandolini cánere. brazo) mánica, ae f. Uso: - larga, mánica longa; - demasiado cortas, mánicae nimis curtae // (tubo largo de lona o de cuero) túbulus, i m // (red de forma cónica que se mantiene abierta con un aro que le sirve de boca) máculae, arum fpl. Sin: retículum. mangana: mánganum, i n. manganeso: manganense, is n. Sin: mangánium, ii n. mandrágora: mandrágoras, ae f. mangánico: mangánicus, a, um. mandril: mandrillus, i m. Sin: mormon, onis m; cynocéphalus mormon; símia cynocéphala africana. manecilla: (saetilla del reloj) horarum index (-dĭcis mf) // (signo de figura de mano puesto en los escritos para llamar la atención) manícula, ae f. manejable: (de cosa) hábilis, e. Sin: flexíbilis; dúctilis; mollis // (de persona) tractábilis. Sin: dócilis; fácilis. manejo: (acción y efecto de manejar o manejarse) tractátio, onis f. Sin: usus, us m // (arte de manejar los caballos) equitátio, onis f; equi moderátio // (dirección y gobierno de un negocio) negótium, ii n. Sin: negotiátio; negótii géstio // (maquinación, intriga) tricae, arum fpl. Sin: machinátio. manera: modus, i m. Sin: rátio. Uso: - de obrar, modus agendi; de esta -, hunc in modum; comportarse a la - de alguien, in (vel ad) modum alicúius (vel alicúius more) se gérere; medir las cosas divinas a la - humana, humano módulo metiri divina; humanae mentis módulo metiri divina; vivo a mi -, vivo meo modo vel more; de diversas -, diversímode. manga: (parte del vestido en que se mete el manguera: uter, utris m. Uso: - de jardín, uter hórticus. manguilla, v. manguito. manguito: (abrigo que llevan las señoras para cubrirse las manos) manúleus, i m. Sin: manícium vel manúcium; pellícea (vel pellīta, vel villosa) mánica // (media manga que cubre desde el codo hasta la muñeca) brevis mánica. Sin: mánica superpósita; mánicae tegumentum. mango: (árbol de las regiones tropicales) mangífera índica; (fruto) mangus, i m // (empuñadura de la espada o del cetro) cápulus, i m // (asidero de instrumento o utensilio) manúbrium, ii n // (esteva) cápulus, i m. Sin: manícula, ae f; stiva; buris (-is f); (asa) ansa, ae f. mangote: (media manga) v. manguito // (manga ancha y larga) ampla mánica. maní: árachis, ĭdis f. manía: manīa sive mánia, ae f. Sin: furor; insánia; deméntia; insana cupīdo (-dǐnis f). maníaco: maníacus, a, um. Sin: furiosus; lympháticus. 655 manicomio manicomio: manicómium, ii n. Sin: améntium valetudinárium; deméntium hospítium; custódia psychiátrica; hospítium améntibus recipiendis vel excipiendis. manicura: (cuidado de las manos y especialmente de las uñas) mánuum vel únguium cura vel expolítio // (mujer que cuida y embellece las manos, especialmente las uñas) mánuum vel únguium curatrix, politrix. manicuro: mánuum vel únguium curator, polītor, expolitor. manierismo: manierismus, i m. Sin: imitatória scribendi rátio; sollícita imitátio // fig affectátio, onis f. Sin: nímium stúdium; nímia cura; artificiosa diligéntia. manierista: (perteneciente o relativo al manierismo) ad manierismum pértinens // (que cultiva el manierismo) manierismi cultor vel sectator // fig, adj affectatus, a, um. Sin: fucatus; pútidus; perpolitus; sust ártifex affectatus. manifestación: (acción y efecto de manifestar o manifestarse) manifestátio, onis f. Sin: declarátio; publicátio; osténsio; exposítio; significátio // (reunión pública para reclamar algo o protestar por algo) manifestátio, onis f. Sin: demonstrátio; públicus concursus (-us m), conventus (-us m); cóntio; tumultus (-us m). Uso: se realizan manifestaciones con violencia, demonstrationes violenter exhibentur. manifestante: (adj, que toma parte en una manifestación pública) manifestans, antis. Sin: demonstrans; tumúltuans // sust manifestator, oris m. Sin: demonstrans, antis m; vir tumultuosus vel seditiosus. Uso: los -, manifestantes vel demonstrantes. manifestar: (declarar, dar a conocer) manifestare. Sin: monstrare, demonstrare; enun- tiare; expónere, declarare; osténdere; patefácere; aperire // manifestarse (tomar parte en una manifestación pública) demonstrare. Sin: públice declarare vel reclamare; tumultuari. Uso: muchedumbres de personas se manifestaron a causa de elecciones falsificadas, multitúdines hóminum propter electiones falsificatas demonstraverunt. manifiesto: (aviso público) libellus, i m. Sin: públicus libellus; núntius públicus; núntius palam propósitus; núntium; títulus; tabella. Uso: - publicitario, praecónium; inscriptum praecónium; - de los festejos, festorum dierum núntius // (evidente, cierto) manifestus, a, um. Sin: clarus; apertus; certus; évidens. manija: manúbrium, ii n. Sin: cápulus vel cápulum. Uso: - de automóvil, versátile manúbrium; - para el papel secante, siccatórium. manillar, v. manubrio. maniobra: (artificio y manejo con que alguien interviene en un negocio) administrátio, onis f. Sin: gubernátio; usus, us m; régimen, mĭnis n; artes, ium fpl; rátio, onis f. Uso: hacer una falsa -, áliquid intempestive ágere; hacer falsas -, male consúlere rebus suis // (evolución o ejercicio de la tropa) exercítium, ii n. Sin: exercitátio; decursus, us m; decúrsio; decúrsio campestris; béllica exercitátio. Uso: dirigir una -, campestrem decursionem moderari; hacer ejecutar una militar, mílites in decursionem edúcere; presenciar una - militar, decúrsui mílitum interesse // (simulacro de combate) simulacrum vel imago pugnae. Sin: certamen lúdicrum; simulacrum pugnae lúdicrum. Uso: naval, simulacrum navalis pugnae; ejecutar una -, simulacrum vel imáginem pugnae ciēre; certamen lúdicrum commíttere // (arte de gobernar la embarcación) navis administrátio, régimen, usus. Sin: nauticarum rerum 656 mano usus // (faena y operación que se hace a bordo de los buques con su aparejo, velas, anclas, etc.) artifícia, orum npl. Sin: náutica ministéria npl. Uso: la - de los remos, remigátio; la - de las velas, velificátio; ejecutar las -, armamenta compónere; ordenar las -, iubere armamenta collocari vel aptari // (maquinación, intriga) artifícium, ii n. Sin: machinátio; máchina, ae f vel máchinae, arum fpl; malae artes; perplexa rátio. Uso: - oculta, artes occultae; clandestina consília, con una - engañosa, per dolum; dolose. maniobrabilidad: agílitas, atis f // fig ductílitas, atis f. Sin: ad cedendum proclívitas; alienae voluntati obnoxíetas. maniobrable: moderábilis, e. Sin: hábilis; ágilis; versábilis; dúctilis; facíllime gubernábilis; gubernatu facíllimus // fig tractábilis, e. Sin: facíllime suadíbilis vel cedens. maniobrar: moderari. Sin: ágere; gubernare; movere; exercere; exercitare // (disponer, hacer mover tropas) movere. Sin: dispónere. Uso: el general maniobró hábilmente, dux perite cópias movit // (- una máquina) movere. Sin: administrare // fig occulte vel cállide dirígere. Sin: ad suam voluntatem fléctere. maniobrero: moderator, oris m. Sin: gubernator; rector; regens // fig machinator, oris m. Sin: cállidus moderator; machinator tectus ; molītor vaférrimus. manipulación: manipulátio, onis f. Sin: adulterátio; péssima tractátio; suis cómmodis aptátio; ad suam utilitatem convérsio. manipulado: compósitus, a, um. Sin: conflatus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin: suis cómmodis aptatus vel accommodatus. manipulador: (persona) compósitor, oris m. Sin: confector // fig machinator, oris m. Sin: molītor; adulterator; plasmator infīdus; péssimus tractator // (aparato) instrumentum manu agitandum . Uso: - telegráfico, plectrum telegráphicum; - Morse, plectrum Morsianum; plectrum a Morse dictum. manipular: compónere. Sin: confícere; conflare // fig machinari. Sin: moliri; strúere; mala fide plasmare; suis cómmodis aptare vel accommodare; ad suam utilitatem convértere. manípulo: (división del ejército romano bajo la república) manípulus, i m. Uso: por manípulos, per manípulos; manipulatim // (ornamento sagrado) manípulus, i m. Sin: manipulare indumentum; ornatus (-us m) manipularis. maniqueísmo: manichaeismus, i m. Sin: manichaeorum doctrina, háeresis, secta. maniqueo: adj manichaeus, a, um. Sin: ad manichaeismum áttinens; manichaeismum rédolens (que manifiesta maniqueísmo) // sust manichaeus, i m. Sin: manichaeismi sectator vel ássecla. maniquí: (armazón) sustentáculum véstium // (figura movible) exemplar fictícium; corpóreum simulacrum imitativum // (persona encargada de exhibir modelos de ropa) indūtor, oris m; indūtrix, icis f. Sin: véstium indutor m; véstium indutrix f; véstium monstrator vel ostentator m; véstium monstratrix vel ostentatrix f. manivela: manúbrium, ii n. Sin: cupa; vectícula; vectis (-is m) versórius. Uso: pernio de -, vectículae cardo (-dĭnis m). mano: manus, us f. Uso: - derecha, manus dextra vel déxtera; - izquierda, manus sinistra vel laeva; con las - entrelazadas, mánibus implexis vel consertis; dar la -, manum 657 manojo porrígere; darse la mano (en señal de amistad), iúngere dextras; iúngere amice dextras; dextram dextrae commíttere; estar en manos de uno, in mánibus alicúius esse; levantar la -, manum tóllere; tener a mano, ad manum habere // - de obra: (precio) manuprétium vel maniprétium, ii n. Sin: óperis remunerátio vel merces (-ēdis f). Uso: pagar la - de obra, manuprétium dare //- de obra: (conjunto de asalariados) operariorum summa. Sin: universi operárii mpl. Uso: - de obra disponible, v. mercado (- laboral) // (conjunto de veinticinco hojas de papel) viginti quinque chartae (vel chartarum) fascículus. mantecoso: butyro pinguis vel plenus. mantel: mantile vel mantele, is n; mantelum, i n; mantélium, ii n. Sin: tricliniare línteum; mensae velamen (-mĭnis n). Uso: - del altar, altaris línteum; sacrae mensae línteum; conjunto de manteles y servilletas para la mesa, líntea convivália npl; tender el - sobre la mesa, mantili (vel manteli, vel mantelo, vel mantélio) mensam stérnere. manteleta: pallíolum; pállula; epitógium; tegillum. Sin: alícula, ae f. manteo: pállium, ii n. manojo: manípulus, i m. Uso: por manojos, manipulatim; atar los -, manípulos vincire. mantequera: (vasija en que se sirve la mantequilla) sinum, i n; sinus, us m. manometría: manométria sive -metrīa, ae f. manométrico: manométricus, a, um. Sin: ad manométriam spectans. manómetro: manómetrum, i n. mantilla: calvática, ae f. Sin: hispánicum amictórium. manopla: (guante sin separaciones para los dedos, salvo el pulgar) manūs operimentum vel tégimen (-mĭnis n). Sin: chirotheca (sine dígitis). mantis: mantis, ĭdis mf. Sin : mantis religiosa. mantisa: pars logarithmi decimalis. Sin: pars decimalis addenda. manoscopio: manoscópium, ii n. manóscopo, v. manoscopio. manto: (especie de mantilla grande, que usan las señoras) amículum, i n. manta: strágulum, i n. Sin: vestis strágula. Uso: - de cama, v. frazada; - de viaje, pállium, ii n. manteca: butyrum, i n. Uso: - de cerdo, láridi liquamen (-mĭnis n); láridum liquefactum; adeps (ádipis mf) suillus vel suilla; - maître d’ hôtel, butyrum “promus” (dictum). mantecado: praemollis gélida sorbítio. mantequero: (el que hace la manteca) butyri ópifex (-fĭcis m) // (el que la vende) butyri ínstitor. mantón: tegillum, i n. manuable : manualis, e. Sin: manuárius; manu agitábilis, agitandus, movendus. Uso: libro -, liber manualis. manual: (manuable, manejable) v. manuable //(que se ejecuta con las manos) manualis, e. Sin: qui, quae, quod manu fit. Uso: trabajo -, opus (ópĕris n) manuale; labor mánuum // 658 mapamundi (libro) manuale, is n. Sin: breviárium; summárium; epítome, es f vel epítoma, ae f; enchiridion vel enchirídium, ii n; brevis liber; liber manualis, elementárius, explanatórius; isagógicus commentárius (-ii m) vel isagógicum commentárium (-ii n). vel reparationes) necessáriae fpl. manutergio: manutérgium, ii n. manzana: (fruto del manzano) malum, i n // (espacio urbano, delimitado por calles por todos sus lados) ínsula, ae f. manualmente: manu vel mánibus. manzanal: maletum, i n. manubrio: (empuñadura, manija) manúbrium, ii n. Sin: cápulus, i m // (manillar de la bicicleta) versátile (vel volúbile, vel manuale) manúbrium. Sin: clavus bicornis // (volante del automóvil) manúbrium, ii n. Sin: gubernáculum; rota moderatrix; v. volante. manufactura: (obra hecha a mano) manufactum, i n. Sin: opus manu factum, confectum, formatum; res manu facta // (obra hecha con auxilio de máquina) opus fabrile. Sin: res fabrilis // (lugar donde se fabrica) fábrica, ae f. Sin: officina. Uso: - de armas, fábrica armorum. manufacturación: fabricátio, onis f. manufacturado: manu factus, confectus, formatus. manufacturar: fabricari vel fabricare. manufacturing: fabricátio, onis f. Sin: fabricatórium opus. manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chirographárius // (papel o libro escrito a mano) manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel manu scriptum; chirógraphum; liber manu scriptus; libellus manu exaratus; idiógraphus liber; lítterae autógraphae // (en paleografía) codex (-dĭcis m) manu scriptus. manutención: tutela, ae f. Sin: conservátio; tractátio conservativa; efficiéntiae cura; poténtiae tuítio; refectiones (vel restitutiones, manzanar, v. manzanal. manzanilla: ánthemis, ĭdis f. manzano: malus, i f. mañana: cras. Sin: die crástino. Uso: para -, in diem crástinum; pasado -, peréndie; peréndino die; postrídie huius diei; para pasado -, in peréndium; in peréndinum diem; - por la , cras mane; - por la tarde, cras vésperi. maoísmo: (doctrina) maotsetungana doctrina vel rátio. Sin: maotsetungana instituta vel plácita npl // (régimen) maotsetunganum régimen (-mĭnis n). maoísta: adj maotsetunganus, a, um. Sin: ad maotsetunganam doctrinam pértinens // sust maotsetunganae doctrinae fautor , sequax, studiosus. Sin: maotsetunganorum institutorum fautor. mapa: tábula (vel charta, vel forma) geográphica. Sin: topográphica tábula; topográphica locorum descríptio; geográphicum diagramma (-ătis n). Uso: - ferroviario, charta tráminum; - vial, tábula viária; mapas en colores, geográphicae tábulae colóribus illustratae. mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis terrarum descríptio; (en un papel plano) tábula orbem terrarum describens; tábula totīus orbis descriptionem cóntinens; terrarum orbis 659 maqueta (-is m) in tábula depictus; (en una esfera) terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera geográphica; spháerica vel sphaeralis terrarum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum próstypis descriptus. maqueta, v. boceto, esbozo. maqui o maquis: tectus libertatis gállicae propugnator. maquiavélico: adj machiavéllicus vel machiavélicus, a, um. Sin: ad machiavellismum áttinens (perteneciente o relativo al maquiavelismo); machiavellianam doctrinam rédolens (que sabe a maquiavelismo) // (fig, que actúa con astucia y doblez) cállidus, a, um. Sin: astutus; dolosus; vafer, vafra, vafrum // (el que sigue las doctrinas del maquiavelismo) doctrinae machiavellianae sectator, fautor, assertor. maquiavelismo: machiavellismus, i m. Sin: machiavelliana vel (Nicolai) Machiavelli doctrina; Machiavelli de rebus políticis doctrina; Machiavelli in rebus políticis agendi rátio; in rebus políticis agendi rátio a Machiavello commendata // (fig, modo de proceder con astucia, doblez y perfidia) callíditas, atis f. Sin: astútia; versútia; dolus; malítia. Uso: político, regíminis callíditas; rátio dolose rem públicam gerendi. maquiavelista: adj machiavellismo adhaerens // sust machiavellismi sectator. maquillador: fucationum ártifex. maquillaje: fucátio, onis f. Sin: cósmesis, -is (ac -in); cosmetórium, ii n; tinctura; faciēi (vel vultus, vel oris) vel unguiculorum fucátio; faciēi vel unguiculorum medicátio, cultus; cosmetórii indúctio; pigmenti illítio // (fig, engaño, artificio) - de las palabras, verborum fucátio. maquillar: fucare. Sin: fuco illínere vel tíngere; medicare fáciem (vel vultum, vel os), el rostro vel unguículos, las uñas // maquillarse, se fucare. Sin: se fuco illínere vel tíngere máquina: máchina, ae f. Sin: machinamentum; machinátio. Uso: - afeitadora, novácula machinalis; - automática, máchina autómata; - calculadora, máchina calculatória vel computandis númeris; - cibernéticas, máchinae cybernéticae; machinamenta cybernética; máchinae machinarum gubernatrices vel moderatrices; - eléctrica, máchina eléctrica; máchina eléctride acta; máchina vi eléctrica acta; - electrónica, máchina electrónica; electrostática, máchina electrostática; - exploradora, speculatrix máchina; - fotográfica, máchina (vel machínula) photográphica; - heladora, máchina gelúfica; - hidráulica, máchina hydráulica; - incubadora, máchina incubatória; - magnetoeléctrica, máchina magnetoëléctrica; - sumadora, máchina additionalis; - taladradora, v. taladradora; - trilladora, máchina trituratória vel tritória // de cocinar, máchina coquinatória; - de coser, consutórium; consutória máchina; máchina sartória vel sartrix; sartoris máchina; máchina suens vel cónsuens; máchina suendi vel consuendi ; - de coser zapatos, máchina sutoria; sutoris máchina; - de coser grapas, v. abrochadora; - de envolver, máchina involutória; - de escribir, dactylógraphum, i n; dactylográphium; máchina vel machínula scriptória, dactylográphica, dactýlica; - de escribir blindada, dactylógraphum cataphractum vel loricatum; de escribir eléctrica, dactylógraphum electride actum; máchina scriptória eléctride acta; - de escribir Olivetti, dactylógraphum olivettianum; máchina scriptória olivettiana; - de escribir portátil, dactylógraphum manuale vel portábile; - de escribir de oficina, dactylógraphum offícii; de grapas, uncinatórium, ii n; máchina uncinandis chartis; - de lavar, máchina lavatória; - de rasurar, machínula rasória; - de rasurar 660 marcaje eléctrica, rádula vel novácula eléctrica; machínula rasória eléctrica; - de vapor, vaporalis vel vaporária máchina; máchina vapore impulsa vel acta // escribir a -, dactylographare. Sin: máchinā scríbere. maquinal: (perteneciente o relativo a los movimientos y efectos de la máquina) machinalis, e. Sin: mechánicus; machinárius // (fig, ejecutado sin deliberación) sine consílio ac mente. Sin: sine consílio ac ratione factus; ex consuetúdine sine consílio factus. maquinalmente: machináliter. Sin: mechánice // (fig, indeliberadamente) involuntárie. Sin: indeliberate; sine voluntate; sine mente ac ratione. maquinaria: machinamenta, orum npl. Sin: instrumenta, orum npl; machinarum corpus (-pŏris n) , apparatus (-us m), instructura. maquinista: machinator, oris m. Sin: machinárius; máchinae ductor, rector, moderator. Uso: - del tren, machinator vel ductor tráminis. maquinita: machínula, ae f. Sin: machilla. Uso: - de afeitar, rádula; machínula rasória; - de cortar el pelo, tonsórium, ii n; machínula tonsória; - para hacer o liar cigarrillos, machínula convolvendis hispánicis. maquis, v. maqui. mar: mare, is n. Uso: - Adriático, Hadriáticum (mare); - ártico, mare árticum; - Caribe, - de las Antillas, Caríbicum mare; Antillarum mare; - Glacial, mare Glaciale; - Mediterráneo, Mediterráneum mare; mare Internum; - Muerto, Mórtuum Mare. marabú: (ave) cicónia gutturosa. Sin: cicónia gútture túmido // (adorno hecho de su pluma) cicóniae gutturosae pluma. marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; tabitudo, dĭnis f; consúmptio; cachéxia. Uso: senil, marasmus senilis. maratón: cursus marathónius. Sin: marathónium certamen vel currículum; certamen cursórium marathónium. Uso: - olímpico, marathónius cursus olýmpicus, olýmpius, olympíacus; el que participa en un -, marathónii vel longíssimi currículi certator. maratoniano: marathónius, a, um. marbete: insigne, is n. Sin: nota; títulus; téssera; praescríptio. marca: insigne, is n. Sin: signum; nota. Uso: - comercial o de fábrica, signum legítimum; domūs insigne; ergastérii vel officinae nota; digital, v. dactilograma; - registrada, insigne públice inscriptum; nota públice inscripta; vino de óptima -, vinum óptimae notae // (Dep, el mejor resultado técnico) culmen, mĭnis n. Sin: primatus, us m. Uso: apareció una nueva - mundial, novum culmen mundanum ortum est. marcación: notae impréssio, onis f. Sin: distínctio. marcado: Dep impeditus, a, um. Uso: no -, non impeditus. marcador: (rotulador) v. esta voz // (persona que marca) signator, oris m. Sin: notarum vel signorum impressor; notationum effector, exactor, mensor // (futbolista que hace gol) follis in portam impulsor. Sin: adversariorum retis violator vel expugnator // (tablero) index, dĭcis mf. Sin: tabella; tábula; tabella inscriptória. marcaje: (en deportes) adversárii custódia. Sin: adhaerendi rátio. 661 marcapasos marcapasos: - cardíaco, impulsórium cardíacum. marcar: (poner una marca) signare. Sin: notare; notā distínguere; notam (álicui rei) imprímere // (meter un gol) rete violare. Sin: follem in portam ingérere vel impéllere // (conseguir un tanto) punctum ferre. Sin: punctum sibi comparare // (en algunos deportes, contrarrestar el juego de su contrario por medio de una vigilancia severa) adversárium prémere vel impedire. marcha: (modo de caminar) gressus, us m. Sin: gradus, us m. Uso: con - veloz, citato vel pleno gradu; própere; apresurar la -, gressum maturare; gradum áddere (sobrent grádui) // (acción de marchar) Mil iter, itíneris n. Uso: - apresurada, citato ágmine iter; - de longitud superior a la normal, magnum iter ; - militar, iter militare; - regular de un día (6-7 horas), iustum iter; tropas, columna en -, agmen, mĭnis n; a largas -, citato ágmine; durante la marcha, in ágmine; cerrar la -, agmen cláudere vel cógere; detener la -, agmen constitúere; guiar la -, agmen dúcere // (ejercicio militar) ambulátio, onis f. Uso: adiestrar en la - a los soldados, mílites educare ambulatum; ejercitar con marchas a los soldados, mílites ambulando exercere; ejercitar en la - a los soldados, mílites in ambulando exercere // Mil y en general, ininterrumpida, contínuum iter; a - forzadas, magnis vel máximis itinéribus; durante la -, in itínere; iter fáciens; sobre la - (de prisa), festinanter, festinato, properanter, properato; sobre la - (inmediatamente, en el acto) statim, ílico vel íllico, cito, confestim, extemplo; abrir la -, primo ire; apresurar la -, iter accelerare, inténdere, maturare; cortar la - a alguien, itínere áliquem interclúdere; dirigir la - hacia alguna parte, iter áliquo facere, conferre, convértere, inténdere; áliquo conténdere; emprender la - hacia alguna parte, áliquo versus iter íngredi, inire, incípere; iter fácere incípere; estar en -, iter fácere; estar a dos días de -, abesse iter duorum dierum; impedir la - a alguien, itínere áliquem prohibere; interrumpir la -, iter intermíttere (suspenderla); iter omíttere vel supprímere (abandonarla); proseguir la -, pérgere in itínere, iter pérgere vel continuare; iter non intermíttere; reanudar la -, rursus se in viam dare // (ejercicio atlético) certamen ambulatórium. Sin: certátio ambulatória; ambulátio certatória; ambulátio agonística // (desplazamiento de un conjunto de personas con un fin determinado) ambulátio, onis f. Sin: pompa. Uso: - de protesta, refragatória pompa; reclamátio ambulatória; ambulatória dissensionis patefáctio // (expedición) expedítio, onis f. Sin: milítia. Uso: la - sobre Roma, expedítio vel milítia adversus Romam // (fig, curso, desarrollo) cursus, us m. Uso: la - de las ideas, cursus sententiarum, opinionum, doctrinarum; la - de los acontecimientos, cursus rerum; la - del tiempo, procedens tempus // (pieza musical cuyo ritmo marcado evoca el paso de un hombre o de un grupo en marcha) concentus (-us m) ad gressum compósitus. Sin: aeneatorum concentus; tubarum cantus; agminalis concentus. Uso: - fúnebre, fúnebris concentus ad gresssum compósitus; - real, regalis concentus ad gressum compósitus; ejecutar una -, concentum ad gressum compósitum dare // (toque de caja o clarín para que marche la tropa o para hacer los honores supremos militares) týmpani cantus, us m (de caja); tubae (vel clássici, vel búcinae) cantus (de clarín); incitati modi, orum mpl // (grado de celeridad en el andar de un buque, locomotora, etc.) cursus, us m. Sin: motus, us m; velocitatis gradus. Uso: tener una - regular (funcionar bien), in effectu esse; bene cúrrere vel moveri // (actividad o funcionamiento de un mecanismo) motus, us m. Uso: poner en - el motor, machinamentum excitare, incitare, expedire, ciēre // (mecanismo para el cambio de velocidades en un vehículo) copulátio, onis f. Sin: commutátio 662 mareógrafo // - atrás (acción de retroceder un vehículo automóvil) regréssio, onis f vel regressus, us m. Sin: retrocéssio; retrocessus (-us m); retrogradátio; retrogressus (-us m). Uso: dar atrás, retrocédere; retrógradi; recédere; introducir, meter la - atrás, insérere retrogressum; mecanismo para la - atrás, mechanema regressioni aptum; árbol de la - atrás, arbúscula (-ae f) retrocessūs. marchamar: stigma inscríbere + dat. Sin: signum imprímere + dat; v. sellar. marchamo: stigma, ătis n. Sin: signum, i n. marciano: (adj, perteneciente o relativo al planeta Marte) martianus, a, um. Sin: mártius; stellae Martis (gen) // (supuesto habitante del planeta Marte) stellae Martis íncola. Sin: alienígenus stellaris; extraterrestris íncola. marconígrafo: marconígraphum, i n; v. radiotelégrafo. marconigrama: marconigramma, ătis n. Sin: aérium núntium; núntium radiophónice missum; v. radiograma, radiotelegrama. marea: aestus, us m. Sin: aestus marítimus. Uso: - ascendente, v. flujo; - descendente, v. reflujo; las grandes -, magni aestus; la - sube, baja, aestus crescit, decedit; bajando la -, minuente aestu. marear: ad náusam concitare vel movere. Sin: stómachum movere. Uso: casi marea, ad náuseam fere movet; este aroma me marea, hic odor fastídium mihi affert // marearse, nauseare vel nausiare. Sin: náuseā commoveri; náuseā áffici vel cónfici. Uso: - viajando en avión, volans in áëre nauseare. marejada: maris perturbátio vel elátio. marco: (unidad monetaria alemana) marca, ae f. Sin: marca germánica; nummus vel numus Germánicus // (pieza que rodea, ciñe o guarnece algunas cosas, y aquella en donde se encaja una puerta, ventana, pintura, etc.) saeptum vel septum, i n. Sin: forma; tábula marginata. Uso: pintura encerrada en un -, pictura (vel picta imago) septo clausa; pictura (in) forma inclusa; poner el a un cuadro, picturam tábulā marginata inclúdere. marconigrafía: marconigráphia sive -graphīa, ae f; v. radiotelegrafía. marconigráfico: marconigráphicus, a, um; v. radiotelegrafista. marconigrafista: marconigraphista, ae m; marconigraphístria, ae f. Sin: marconigrámmatis addictus vel addicta; v. radiotelegrafista. maremoto: marimotus, us m; maris vel aquae motus. Sin: subaquánea perturbátio; vasta maris concússio; profundi maris aestus (-us m) vel concussus (-us m); maris furentíssimus aestus. mareo: (efecto de marearse) náusea vel náusia, ae f. Sin: naupathīa vel pelagismus (con el movimiento de la embarcación). Uso: - en el avión, náusea aéria; sentir -, sufrir de -, nauseare; que padece -, sujeto a -, nauseabundus; el que padece -, nauseator, oris m // (incomodidad, molestia) incommóditas, atis f. Sin: moléstia // (enfado) fastídium, ii n. Sin: táedium; náusea // (ajetreo) quassátio, onis f. Sin: iactátio; iactatus, us m // (agitación) ánimi concitátio, commótio, permótio, iactátio; ánimi motus. mareógrafo: maris aestūs index, dĭcis mf. Sin: áestuum marinorum index. 663 mareta mareta: levior maris fluctuátio. marfil: ebur, éboris n. Uso: de -, ebúrneus; ex ébore (factus, a, um); el que trabaja el -, eborárius, ii m; faber eborárius // (parte dura de los dientes cubierta por el esmalte) substántia adamántina vel adamantēa. margarina: margarina, ae f vel margarinum, i n. Sin: butyrum margarinum. margarita: (perla) margarita, ae f vel margaritum, i n // (planta, flor) bellis, ĭdis f. margen: margo, gĭnis mf // - del río, ripa, ae f // que tiene margen, marginatus, a, um // fig, ocasión, motivo, occásio, onis f. Sin: ansa, ae f. Uso: dar - para algo, ansam praebere; spátium dare. marginación: exclúsio a sociali vita. nere // (dejar márgenes) marginare // fig segregare. Sin: a vita sociali exclúdere; in extremam societatem detrúdere. margrave: margrávius, ii m. Sin: marchícomes, ĭtis m. margraviato: (dignidad, oficio) margraviatus, us m. Sin: margrávii dígnitas vel munus // (jurisdicción) margrávii iurisdíctio vel territórium. María: Maria, ae f. Uso: - Santísima, Maria Sanctíssima; la Virgen -, Beata Maria Virgo; Dei Mater; Deípara; Sancta (vel Augusta, vel Alma) Dei Génetrix vel Génitrix, icis; - Auxiliadora, Maria Auxilium Christianorum; Maria Auxiliatrix vel Adiutrix; mes de -, mensis marialis. mariano: marialis, e. Sin: marianus; Mariae dicatus vel consecratus. marginado: ségregus, a, um. Sin: segrex, grĕgis; a vita sociali exclusus; ad ínfimam plebem redactus; ad extremam societatem detrusus. Uso: sentirse socialmente -, in extremam societatem sentire se detrusum // sust homo ségregus vel segrex; qui in margínibus humanae societatis est. marginador: márginis vel márginum retináculum. Uso: - derecho, retináculum márginis déxteri vel dextri; - izquierdo, retináculum márginis sinistri vel laevi. marginal: (perteneciente o relativo al margen) marginalis, e // (de importancia secundaria o escasa) secundárius, a, um. Sin: levis (vel levioris, vel minoris) momenti // (que está al margen) in márgine situs vel pósitus. marihuana, marijuana, mariguana: marihuana, mariguana, marijuana, ae f. marina: (fuerzas navales) classis, is f. Uso: mercante, actuáriae naves fpl. marinar: (poner en escabeche) v. escabechar. marine: manuballistárius clássicus. Sin: classiárius americanus; classiárius Foederatarum Civitatum Américae Septentrionalis. marinera: (prenda de vestir) náutica vestis. Sin: nautalis hábitus. marinero: nauta, ae m. Sin: classiárius. marginalidad: status (-us m) marginalis. Uso: condición de -, declívior status. marinismo: marinismus, i m. Sin: mariniana scribendi rátio; affectátio in scribendo. marginar: (apostillar) notas márgini appó- mariología: mariológia sive -logīa, ae f. Sin: 664 marroquí marianarum quaestionum sciéntia. mariólogo: mariólogus, i m. Sin: marianarum quaestionum peritus. marmota: mus (muris m) alpinus // (persona que duerme mucho) dormītor, oris. Sin: somniculosus homo. maroma, v. cabo. marioneta: neurospaston, i n. Sin: púpulus. mariposa: papílio, onis m. Sin: - pequeña, papiliúnculus. maronita: adj maroníticus, a, um // sust maronita, ae m. Sin: christianus libanensis. marqués: marchio, onis m. Sin: demarchus. mariscal: marescallus vel mareschallus, i m. Sin: milítiae magister. Uso: - de campo, summus milítiae magister; summus strategus. marquesa: (la que tiene un marquesado) marchionissa, ae f // (mujer del marqués) marchionis uxor. mariscala: marescalli uxor. marisco: conchýlium, ii n. marisma: palústria, ium npl. Sin: stagnosum litus (-tŏris n); ora palustris; palus (-ūdis f) litórea; locus paluster vel palustris. marismeño: stagnosus, a, um. Sin: paluster sive palustris; ad stagnosum litus spectans. marital: maritalis, e marketing: rátio vel provísio negotiatória. Sin: mercis vendendae promótio vel provéctio; meditata mércium diffúsio. marquesado: (título o dignidad de marqués) marchionatus, us m. Sin: marchionis dígnitas; demarchi munus (-nĕris n) // (jurisdicción) marchionis régio vel dício, onis f. marquesina: (especie de alero o protección) pénsilis subgrunda (-ae f) vel subgrundátio (-onis f); pénsile subgrúndium; tectoríolum pénsile // (cobertizo) próthyrum, i n. Sin: tectum exsertum, proiectum; tegimentum vel receptáculum columnatum. Uso: - de cristales, próthyrum vítreum. marquetería: obra de -, intestīnum opus. Uso: obrero en -, intestinárius, ii m. marmita: olla, ae f. Sin: cáccabus. Uso: - catalítica, olla catalýtica; - silenciadora, óllula silentiária. marquisette: tela marchionissalis. mármol: marmor, ŏris n. Uso: - con vetas multicolores, marmor varietate macularum conspícuum; de -, marmóreus; revestir de -, marmorare. marrasquino: sucus cerásinus. Sin: dalmáticus liquor; subamari cérasi liquor. marro: ludus velitaris. marmolista: (artífice que trabaja en mármoles) marmorárius, ii m // (que los vende) mármoris vénditor vel tractator. marrón: (color castaño) castanearum color // (de color castaño) castanearum colore (abl de cualidad). marmosete, v. viñeta. marroquí: adj marokiensis, e. Sin: marokia- marrajo: (tiburón) v. esta voz. 665 marroquín nus; marochiensis; marochinus; marochianus; maroccanus // sust Marokianus, Marochianus, Maroccanus, Marochinus, i m // (tafilete) v. esta voz. marroquín, v. marroquí. martillador o martilleador: malleator, oris m. Sin: mállei tractator; percussor; pulsator. martillar: (batir y dar golpes con el martillo) málleo túndere vel cúdere. // (fig, oprimir, atormentar) vexare. Sin: púngere; pérsequi; percútere; pulsare; instanter lacéssere. marrubio: marrúbium vulgare. Marruecos: Maróchium, ii vel Maroccum, i n. Uso: de -, v. marroquí. marsala: vinum marsalense vel lilybaetanum. Marsella: Massília, ae f. marsellés: adj massiliensis, e // sust Massiliensis, is m. marsellesa: massiliense, is n . Sin: carmen massiliense; Gallorum carmen pátrium. marsupial: adj marsupialis, e // sust marsupialis, is mf vel marsupiale, is n. Sin: ánimal marsupiale; bélua vel béllua marsupialis; en pl marsupiales, ium m vel marsupiália, ium n. marta: meles vel melis, is f. Uso: de -, melīnus, a, um. martilleo: pulsus vel percússio mállei. Sin: percússio vel túnsio málleo facta. martillo: (herramienta que sirve para golpear) málleus, i m. Sin: marcus. Uso: - pequeño, malléolus; márculus; tudícula, ae f; eléctrico, málleus eléctricus; málleus súcino fluctu actus; el que trabaja a -, malleator // (huesecillo del oído interno) málleus, i m. martinete: (máquina que sirve para clavar estacas o pilotes) festuca vel fistuca, ae f // (macillo) pínnula, ae f // (mazo, generalmente de gran peso, para batir algunos metales, etc.) ponderosior málleus. martingala: (artificio o astucia para engañar a alguien o para otro fin) dolus, i m // (lance en el juego del monte) lusórii damni duplicátio. Sin: pignus (-nŏris vel -nĕris n) múltiplex. mártir: martyr, ўris mf. Uso: morir -, martýrium consummare vel complere. martagón: (planta) martagon, i n. Marte: (dios de la guerra) Mars, Martis m. Sin: deus bellator. Uso: de -, mártius, martialis , martianus // (planeta) stella Martis. Uso: de -, mártius; el esplendor del planeta -, fulgor mártius. martirio: (tormento o muerte padecidos por la fe) martýrium, ii n. Uso: padecer el -, martýrio áffici; martýrium ferre // (fig, cualquier sufrimiento grande) tormentum, i n. Sin: cruciatus, us m; máximus dolor. Uso: padecer un -, cruciari; torqueri; tormento áffici; máximo dolore áffici. martes: féria tértia. Sin: dies Martis. martirizado: martýrio affectus. martillada o martillazo: mállei ictus, us m. Sin: ictus málleo vibratus vel inflictus. martirizar: martyrizare. Sin: martýrio affícere, interfícere, necare // fig cruciare. Sin: 666 máscara excruciare vel discruciare. martirologio: martyrológium, ii n. Sin: mártyrum index, dĭcis mf. marxiano (relativo a Carlos Marx): marxianus, a, um. Sin: a Cárolo Marx excogitatus vel definitus; ad Cároli Marx doctrinam pértinens. marxismo: marxismus, i m. Sin: marxiana doctrina; Márxii plácita (-orum npl) vel commenta (-orum npl). marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxísticus; ad bona assequenda áttinens. Uso: doctrina -, doctrina marxística // sust marxista, ae m. Sin: Cároli Marx sectator vel ássecla; ássecla doctrinae marxianae; sectator placitorum marxisticorum; bonorum aequandorum fautor. marzo: Mártius, ii m. Sin: mensis Mártius. Uso: de -, Mártius, a, um. más: a lo -, summum vel máximum; - y -, plus plusque; - o menos, plus minus; plus minusve; por - de cincuenta días, per plus quinquaginta dies // (signo de la adición) additionis signum vel index (-dĭcis mf). masa: (magnitud física) massa, ae f. Uso: crítica, massa vel moles (-is f) crítica // (muchedumbre o conjunto numeroso de personas) multitudo, dĭnis f. Sin: magna multitudo. Uso: la - de la población civil, magna cívium multitudo; penetrar en las - populares, ad populárium multitúdines propius accédere. masacrar: trucidare. Sin: mactare; cáedere; promíscue interfícere; efferate necare. masacre: trucidátio, onis f. Sin: caedes, is f; mactátio; mactatus, us m. masaje: chirápsia, ae f. Sin: perfricátio; fricátio; fríctio; malaxátio, onis f. Uso: - suave, fríctio lenis; - con aceite, perfricátio cum óleo; salón de masajes, taberna tractatória; aplicar, hacer masajes, malaxare; fricare; tractare. masajista: fricator, oris m; fricatrix, icis f. Sin: tractator, tractatrix; alipta vel aliptes, ae m; iatraliptes, ae m. mascar: mándere. Uso: - tabaco, nicotiana fólia mándere vel súgere. máscara: (figura de cartón pintado que se pone uno sobre el rostro para disfrazarse) persona, ae f. Sin: larva. Uso: - de carnaval, indumentum oris; - de teatro, persona; persona cómica (de comedia); persona trágica (de tragedia); con -, personatus; ponerse la -, personam indúere, personā caput tégere; personam cápiti adícere; personam sibi accommodare vel sibi aptare; quitarse la -, personam depónere (también en sentido figurado); quitarle a uno la -, desenmascararlo, álicui personam démere; alicúius cápiti personam detráhere (también en sentido figurado) // (traje extravagante con que se disfraza uno) aliena vestis, is f. Sin: alienus hábitus vel vestitus, us m; insólita vel inusitata vestis. Uso: ponerse la -, alienam vestem indúere; quitarse la -, alienam vestem exúere vel depónere // (careta de colmenero o de esgrima) persona, ae f // (careta que se usa para impedir la entrada de gases nocivos en las vías respiratorias) persona, ae f. Sin: cassis, ĭdis f; masca, ae f. Uso: - antigás, masca antigasalis; persona contra letíferos flatus praemúniens; cápitis integumentum adversus letíferos flatus ; - respiratoria, cassis ducendo spirítui; cassis ad spirandum apta // (persona enmascarada) homo personatus. Sin: homo personā tectus; qui personam gerit; homo aliena (vel insólita, vel inusitata) veste tectus; qui alienam (vel insólitam, vel 667 mascarada inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extravagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum, i n; praetextus, us m. Sin: species, ēi f; nomen, mĭnis n. Uso: la - de la hipocresía, integumenta dissimulationis; ocultarse tras la - de la ficción, involūcris simulationis tegi; quitar a uno la -, detégere áliquem; evólvere áliquem integumentis dissimulationis nudareque; quitarse uno la -, simulationem abrúmpere, depónere; abrúmpere omnem dissimulationem; se detégere; se aperire; nudare ánimum; patefácere se totum (álicui); tomar la - de la virtud, virtutis spéciem vel simulationem indúere. mascarada: (festín de personas enmascaradas) festum (vel dies festus) personatorum // (sarao de personas enmascaradas) personatorum congressus vel conventus (-us m) // (comparsa de máscaras) personati, orum mpl. Sin: personati hómines; personatorum caterva, multitudo, turba; personata pompa; personatorum spectáculum // fig ridícula simulátio (-onis f). Sin: immérita pompa. mascarilla: (máscara que solo cubre la parte superior del rostro) os, oris n. Sin: parvum oris tégimen (-mĭnis n). Uso: con -, ore involuto // (vaciado de yeso sacado sobre el rostro de una persona) os e gypso expressum. Sin: vultus e gypso expressus. mascarón: (cara disforme o fantástica que se usa como adorno en ciertas obras de arquitectura) os deformatum. Sin: turpata oris lineamenta; turpis persona. Uso: - de proa, rostrum, i n. mascota: (persona, animal o cosa que sirve de talismán, que trae buena suerte) amuletum, i n. Sin: fortunae pignus (-nŏris n) // (animal de compañía) ánimal assectans. masculinidad: masculínitas, atis f. Sin: virílitas; mos (moris m) masculinus vel virilis. masculinización: virilis hábitus súmptio (-onis f). Sin: virílium proprietatum súmptio; virilitatis adulteratae comparátio. masculinizar: virilem fácere vel réddere. Sin: ad virilem morem convértere. mascullar, v. farfullar. máser o maser: instrumentum maséricum. Sin: instrumentum úndulis amplificandis. masificación: ad gregem redáctio (-onis f). Sin: nímia aequátio. masificar: ad gregem redígere. Sin: nímium aequare; vulgarem fácere. masilla: glútinum, i n. Sin: ferrumen, mĭnis n. masón: masso, onis m. Sin: francomurárius; liber structor. Uso: - comunista, masso communísticus; v. francmasón. masonería: secta massónica. Sin: massónica fáctio; consociátio massonum; fratérnitas massónica; fratérnitas factionis massónicae; francomurariorum secta; francosocíetas massónica; v. francmasonería. masónico: massónicus, a, um. Sin: francomurárius; v. francmasónico. masoquismo: masochismus, i m. Sin: algolágnia sive -lagnīa, ae f; algophília, ae f; masochianus libídinis furor. masoquista: (perteneciente o relativo al masoquismo) masochianus, a, um. Sin: ad masochismum spectans // sust masochista, ae m. Sin: homo masochiana perversitate affectus; vir masochiana libídine afflictus // fig homo dolorum cúpidus. 668 matasellar masora: masora, ae f. Sin: rabbínica vel masorética philológia; rabbínicum Bibliorum stúdium. dis (gen). masoreta: masoreta, ae m. Sin: philólogus masoréticus; rabbi indecl, Bibliorum studiosus. mastoiditis: mastoidītes, is f. Sin: mastóidis inflammátio. mastoides: mastóides, is n. mastología: mastológia sive -logīa, ae f. masorético: masoréticus vel masoréthicus, a, um. masoterapia: maxotherapīa, ae f. Sin: malaxotherapīa. mass media: instrumenta communicationis socialis. Sin: subsídia multicommunicativa. mastológico: mastológicus vel mastólogus, a, um. mastologista: mastólogus, i m. mastranzo: méntula, ae f. masturbación: masturbátio, onis f. mastalgia: mastálgia sive -talgīa, ae f. Sin: mammae vel mamillae dolor. mastelcosis: mastelcosis vel masthelcosis, -is f. masturbador: masturbator, oris m. masturbarse: masturbari. Sin: praeputiare. matacandelas, v. apagador. masticar: mándere. masticatorio: adj masticatórius, a, um // (lo que se mastica con fin medicinal) masticatórium, ii n. mastín: mastinus, i m. Sin: molossus, i m. mástique: mastícula, ae f. Sin: mástiche, es f. mastitis: mastitis, ĭdis f. Sin: mammae vel mamillae inflammátio. mastodonte: mástodon, ontis m; mástodus, dontis m. Sin: élephas primigénius // fig homo pergrandis. Sin: homo immani córporis magnitúdine. mastodóntico: mastodónticus, a, um. Sin: ingens; enormis, abnormis, immanis. mastoideo: mastoidēus, a, um. Sin: mastói- matadero: laniena, ae f. Sin: laniárium; locus animálium (vel animántium) mactationis. matador: mactator, oris m. matafuego: (instrumento) exstinctórium, ii n // (oficial destinado a apagar los incendios) v. bombero. matanza: (mortandad de personas ejecutada en una batalla, asalto, etc) interféctio, onis f. Sin: strages, is f; caedes, is f. Uso: la - de los armenios y los kurdos, interféctio Armeniorum ac Curdorum // (acción de matar los cerdos y de preparar su carne) mactátio, onis f matar: mactare. Sin: cáedere; occídere; interfícere; necare. matasellar: signum imprímere. Sin: sigillo cursuali notare áliquid. 669 matasellos matasiete: homo gloriosus. materialidad: materiálitas, atis f. Sin: corporálitas; natura concreta; corpórea natura; rerum vel córporum concrétio; vis concreta. match: lusórium vel athléticum certamen (-mĭnis n). materialismo: materialismus, i m. Uso: práctico, materialismus prácticus. matemática: mathemática, ae f; mathemátice, es f. Sin: mathemática, orum npl; mathemática ars, disciplina, doctrina. Uso: estudiar -, mathemáticae (vel mathemáticis) studere. materialista: adj materialísticus, a, um. Uso: explicación - de la historia, materialística históriae explicátio // sust materialista, ae m. Sin: unīus matériae assertor; qui ad corpus ómnia refert; qui corpóream esse ánimi naturam contendit vel affirmat. matasellos: sigillum cursuale. matemático: adj mathemáticus, a, um // sust mathemáticus, i m. Sin: mathemáticae (vel mathemátices) peritus vel cultor. matematismo: mathematicismus, i m. mateología: mataeológia sive -logīa, ae f. Sin: inanis doctrina; doctrina vácua et inanis. mateólogo: mataeólogus, i m. materia: (cosa física) materia, ae f; matéries, ēi f. Uso: - bruta, matéria bruta; - incendiaria, matéria incendiária; - nutritiva, nutrimentum, i n; - prima o primera -, - en rama, res; matéria; infecta matéria; matéria rerum; matéria rudis; infecta vel imperfecta rerum matéria // (disciplina científica) v. asignatura. material: adj materialis, e. Sin: corpóreus. Uso: bienes -, bona externa; placeres -, voluptates, um fpl // sust matéria, ae f. Sin: res; rerum matéria. Uso: - biológico, biológica matéria; - explosivo, matéria displosiva; - incombustible, flammis inviolábilis matéria; pirotécnico, matéria pyrotéchnica; - radiactivo, res rádios elicientes; - de carpintería, matéria; - de desecho de la fisión atómica, matériae a disiecta átomo detractae; individuorum vel atomorum disiectūs resídua; - de plástico, ex matéria plástica (vel plasta) factus. materialización: materializátio, onis f. Sin: reificátio. materializar: materializare. Sin: reificare; ad matériam referre; ad matériam redígere vel redúcere; matériae addícere vel subícere; ad rerum concretionem referre; corpóreum esse (áliquid) existimare // materializarse, materialem fíeri. maternalmente: materne. Sin: in modum matris; materna caritate; materno ánimo. maternidad: (estado o cualidad de madre) matérnitas, atis f. Sin: matris munus vel offícium. Uso: las alegrías de la -, gáudia quibus matres afficiuntur; fiesta de la - de la Santísima Virgen, festum Maternitatis Beatae Mariae Vírginis // (hospital donde se atiende a las parturientas) maiocomīum, ii n. materno: maternus, a, um. Sin: matris (gen). matiné: (espectáculo que tiene lugar en las primeras horas de la tarde) spectáculum prima vésperi (horā) vel primo véspere. matiz: (combinación de colores mezclados con proporción) hármoge, es f. Sin: colorum commissura; colorum commissurae et tránsitus // (cada una de las gradaciones que 670 Mauritania puede recibir un color sin perder el nombre que lo distingue de los demás) varíetas, atis f. Sin: differéntia; dífferens coloris spécies (-ēi f). Uso: hasta en el blanco se advierten muchos -, in candore ipso magna differéntia est; colores de diversos -, várii colores // (grado de intensidad que se puede dar a un sonido en la ejecución de una partitura) cantūs vel vocis fléxio (-onis f) // (matices en el sentido fig. de rasgos que caracterizan una obra literaria) notae, arum fpl // (matices en el sentido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin: figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinión pública, públicae opinionis modi; hóminum opinionis figurae. matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vaspicetum. matraca: crepitáculum, i n. Sin: crótalum; sistrum. matriarcado: matriarchatus, us m. Sin: matris dominatus (-us m), dominátio, domínium; matriarchalis dígnitas; mulíerum dominátio. vel in matrīce inscríbere; in albo ascríbere; in album vel in tábulas referre; in matrículae órdinem referre. matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar diligentemente la fidelidad -, fidelitatem conubialem strénue servare. matrimonio: matrimónium, ii n. Sin: connúbium vel conúbium; coniúgium; núptiae, arum fpl. Uso: - civil, matrimónium civile; conúbium officiáliter (vel civíliter) coniunctum; - entre homosexuales, coniúgium vel conúbium inter viros homosexuales; - por la Iglesia, conúbium ritu ecclesiástico coniunctum; relativo al -, conubialis; asistir a un -, núptiis interesse; celebrar un segundo -, secundum matrimónium inire; contraer - (el varón), áliquam uxorem dúcere; áliquam in matrimónium dúcere; contraer - (la mujer), álicui núbere; contraer - por el civil, matrimónium ritu civili iúngere; dar su hija en -, fíliam (álicui) in matrimónium dare; pedir en -, uxorem sibi póscere; prometer su hija en -, fíliam (álicui) despondēre // ( marido y mujer) cóniuges, um mpl. matriarcal: matriarchalis, e. matricial: matriculárius, a, um. matrícula: (lista, catálogo) matrícula, ae f. Sin: matrix, īcis f; album; index, dĭcis mf. Uso: - de vehículo, v. patente // (conjunto de estudiantes que se han matriculado) académici tirones. matriculación: matriculátio vel immatriculátio, onis f. Sin: perscríptio; nóminis perscríptio; in tábulas vel in album relátio. matriz: (útero) matrix, īcis f. Sin: úterus, i m; alvus, i f; volva vel vulva, ae f // fig fons primus // (molde) forma, ae f // (estarcido) v. esta voz // (parte de libro o talonario que queda encuadernada al cortar o separar los talones, cheques, títulos, etc., que la forman) matrícula, ae f // iglesia, lengua -, ecclésia, lingua matrix. matronímico: matronímicus, a, um. Sin: ex matris nómine ortus. matutino: matutinus, a, um. matriculado: in matrículam relatus. Sin: in matrīce inscriptus; in album vel in tábulas relatus; in albo ascriptus. maullar: felire. Mauritania: Mauritánia, ae f. matricular: immatriculare. Sin: in matrícula 671 mauritano mauritano: adj mauritánicus, a, um. Sin: maurus // sust Mauritánus, i m. Sin: Maurus, i m. mausoleo: mausolēum, i n. Uso: - leniniano, mausolēum Leninianum. mayor: (comandante) centúrio maior. Sin: centúrio primorum órdinum // - de edad, maior aetate. Sin: sui iuris; suae potestatis; emancipatus // libro -, liber rationum // comercio al por -, magna mercatura; mercatura magnárii; precio al por -, prétium magnárii vel magnárium. maxifalda: máximum hypozónium, ii n. maxilar: menti (gen). Sin: ad mentum pértinens. maximalismo: maximalismus, i m. Sin: íntegri propósiti vindicátio vel propugnátio. maximalista: sust maximalista, ae m. Sin: íntegri propósiti vindicator, propugnator, consectator // adj ad summum tendens. Sin: médiis consíliis contrárius; moderationis impátiens; ad íntegrum propósitum tuendum áttinens. maya: (indio) Maia, ae m. Sin: Maianus, i m // (planta) bellis, ĭdis f. mayal: (instrumento) pértica, ae f. mayestático: maiestáticus, a, um. Sin: maiestativus; maiestatem ínnuens; maiestatis próprius. Uso: vuelo casi -, volatus (-us m) quasi maiestáticus. mayéutica: (obstetricia) maiéutice, es f. Sin: ars obstetrícia // (método socrático) maiéutica, ae f; maiéutice, es f. Sin: maiéutica ars, rátio, disciplina. mayo: Maius, ii m. Sin: mensis (-is m) Maius. mayólica: maiólica, ae f. Sin: albus lapis (-ĭdis m) calcáreus. mayonesa: ius (iuris n) magonianum. Sin: liquamen (-mĭnis n) magónicum. mayordomía: - de casa o palacio, praefectura domūs vel palátii; - de una estancia, villicátio vel vilicátio, onis f; víllici vel vílici munus (-nĕris n). mayordomo: diaetarchus, i m; diaetarcha, ae m. Sin: praefectus aulae vel palátii; praepósitus domui; ministrorum vel famulorum magister; ministris vel fámulis praepósitus; magister officiorum. Uso: - de una estancia, víllicus vel vílicus, i m ; - de Su Santidad, praefectus sacri palátii; pontificalis domūs praefectus; - de un soberano, diaetarchus domūs augustae. mayoría: (parte mayor de los individuos que componen una nación, ciudad o cuerpo; el mayor número, la mayor parte) maióritas, atis f. Sin: maior pars (partis f); maior númerus; pars multa; máxima pars; plures, ium pl; plerīque; plures ex número (por ej, iúdicum, de los jueces). Uso: - absoluta, maióritas absoluta; pars absolute maior; - relativa, maióritas relativa; maior relative númerus; mayorías de opinión, maiores partes opinionum; - de votos, maióritas votorum; con gran - de sufragios, magna maioritate suffragiorum; convicciones de la -, maioris partis opinationes; ser elegido por - absoluta, absoluta maioritate éligi; tener - en el parlamento, in parlamento maioritatem tenere. mayoridad: maiorénnitas, atis f. mayorista: magnárius, ii m. Sin: negotiator; magnárius negotiator. 672 mecanizar mayoritario: maioris partis (gen). Sin: plúrium (gen); ad maiorem partem spectans. machinátio, onis f. Sin: machinamentum; órganum. mayúsculo: maiúsculus, a, um. Sin: grandis, e // fig máximus, a, um. Sin: enormis, e; grandis. mecánicamente: mechánice. Sin: arte machinali; machinatione quadam. Uso: movido -, arte machinali actus, motus, permotus. maza: (utensilio usado para machacar, apisonar, etc.) málleus, i m. Sin: mattéola; clava // (bastón en forma de maza, usado como insignia) clava, ae f. mecanicismo: mechanicismus, i m. mazapán: (pasta) amygdálina (vel amygdálea) pasta albúmine condīta. mazo: (martillo grande de madera) málleus, i m. Sin: marcus, i m. mazorca: (espiga densa y apretada de ciertas plantas gramíneas, como el maíz) panícula vel pannícula, ae f. Sin: panúncula vel pannúncula. mazuelo: malléolus, i m. mazurca: saltátio polónica. mazut, v. fuel-oil. meandro: maeandrus, i m. meato: (conducto, canal u orificio) meatus, us m. Uso: - acústico, meatus acústicus. Meca (La): Mecca, ae f. Sin: Mecha; Macoraba. Uso: de la -, Meccensis vel Mechensis, e. mecánica: (ciencia) mechánica, ae f. Sin: mechánica vel machinalis disciplina, sciéntia; machinalis vel mechánica rátio ac disciplina; machinamentorum doctrina // (técnica) mechánica ars (artis f). Uso: darse a la -, mechánicae arti se dare // (aparato o resorte interior que da movimiento a un ingenio o artefacto) mecánico: (adj, relativo a la mecánica) mechánicus, a, um. Sin: machinalis, e. Uso: estudios -, stúdia mechánica; trabajo -, mechánicus labor // (que funciona por un mecanismo o máquina) mechánicus. Uso: miembros -, membra mechánica // (el que profesa la mecánica) mechánicus, i m. Sin: machinator; machinárius; ópifex (-fĭcis m) vel faber (-bri m) mechánicus; mechánicus operator. Uso: - dentista, ópifex dentárius. mecanismo: mechanismus, i m. Sin: máchina; machinátio; machinamentum; mechanēma vel mechanisma, ătis n. Uso: eléctrico cinematográfico, eléctricum mechanēma cinemáticum; - electrónico, mechanema electrónicum; - de encendido, mechanema incensórium // fig rátio, onis f. Sin: via; machinátio; mechanismus; machinalis rátio. Uso: - comerciales, rationes mercatóriae; - económicos, machinationes oeconómicae; - financieros y monetarios, rationes nummáriae et pecuniáriae; - letal, mechanismus létifer; - productivos, rationes effectrices; se ha transformado en un - contraproducente, conversum dénique in machinamentum est quod contrária effecit. mecanización: machinizátio, onis f. Sin: machinarum indúctio; machinalis operátio; máchinis óperum efféctio. mecanizado: machinizatus, a, um. Sin: máchinis instructus; machinis effectus. mecanizar: machinizare. Sin: máchinis 673 mecanógrafa instrúere (proveer de máquinas); áliquid máchinis vel machinamentis effícere (realizar algo por medio de máquinas). Uso: - la industria nacional, nationalem indústriam machinalem fácere vel réddere. mecanógrafa: mechanógrapha, ae f; v. dactilógrafa. mecanografía: mechanográphia sive -graphīa, ae f; v. dactilografía. rius; ígnifer funículus. Uso: - eléctrica, funículus incendiárius eléctricus; encender la -, funem incendiárium succéndere. mechero: (boquilla de los aparatos de alumbrado) fístula gasária // (encendedor de bolsillo) ignitábulum, i n. Sin: igniárium; v. encendedor. mecografía: mecográphia sive -graphīa, ae f. mecómetro: mecómetrum, i n. mecanografiado: máchinā scriptus. mecónico: mecónicus, a, um. mecanografiar: mecanographare; v. dactilografiar. mecanográfico: mechanográphicus, a, um. mecanografista, v. mecanógrafo. mecanógrafo: mechanógraphus, i m. Sin: machinárius scriba; v. dactilógrafo. mecanograma: mechanogramma, ătis n. Sin: página dactylógrapho scripta, exscripta, exarata; fólium dactylógrapho scriptum, exscriptum, exaratum. mecanoterapia: mechanotherapīa, ae f. mecedora: (silla) sella oscillatória. mecenas: maecenas, atis m. Sin: patronus; litterarum vel artium patronus, adiutor, fautor, protector; doctorum hóminum patronus. Uso: un - munífico, munificentísimo, patronus muníficus, munificentíssimus. mecenazgo: litterarum vel ártium patrocínium. Sin: doctorum hóminum patrocínium; liberálitas maecenatiana; maecenatianum patrocínium. meconio: mecónium, ii n. medalla: (pieza de metal batida o acuñada) nomisma vel numisma, ătis n. Sin: nummus, i m. Uso: - de oro, de plata, de bronce, nomisma áureum, argénteum, áereum vel aéneum // (distinción honorífica) honorárium nomisma (ătis n). Sin: honoríficum insigne (is n). Uso: - conmemorativa, nomisma memoriale; nummus memóriā alicúius rei inscriptus; - de oro al mérito, nummus áureus honoris causā; nummus in honorem ex auro cusus; - al valor civil, civile decus (cŏris n); nomisma cívicae virtutis causā datum; - al valor militar, militare decus; nomisma militaris virtutis causā tributum; conferir, otorgar una - de plata a uno, nummum argénteum álicui deferre; hacerse con la - de oro, ganar la - de oro, áureum nomisma (vel nummum) ássequi, cónsequi, obtinere, reportare, merere, demerere. medallita: nomismátulum, i n. Sin: nomismátium, ii; parvum nomisma. medallón: emblema, ătis n. Sin: magnum nomisma (-ătis n). médano, v. duna. mecha: ellýchnium, ii n. Sin: funis incendiá- 674 medida media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is n; cáliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon, nilón) nailonénsia vel naelónica tibiália; medias de seda, tibiália bombýcina; ponerse las -, tibiália sibi indúcere // - aritmética, quántitas média. mediación: mediátio, onis f. Sin: intercéssio; intercessus, us m; interposítio. mediador: adj sequester, tra, trum; sequester, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: intercessor; sequester, tri m vel sequestris, is m; conciliator; deprecator. mediadora: mediatrix, icis f. Sin: sequestra, ae f; conciliatrix, icis f. mediados: - del siglo sexto, médium sáeculum sextum. media luna: (adorno) lúnula, ae f // (símbolo de los musulmanes) luna dimídia vel dimidiata. mediana: línea mediana. médica: médica, ae f. Sin: médica mulier. medicamento: medicamentum, i n. Sin: medicamen, mĭnis n; medicina; phármacum; remédium. Uso: - emoliente, medicamentum mitigatórium; - por vía bucal, medicamentum ore sumendum. medicamentoso: medicamentosus, a, um. Sin: medicinalis, e; vim medendi habens. medicar: medicare; medicari. Sin: mederi; morbum curare vel levare; morbo occúrrere. medicastro: medicaster, tri m. Sin: médicus imperitus, ineptus, inútilis. medicina: (ciencia y arte) medicina, ae f. Sin: sciéntia vel ars médica, medicinalis, medendi. Uso: - deportiva, medicina paláestrica; - experimental, medicina experimentalis; preventiva, medicina ad praecavendumn apta; - sedativa, medicina mitigatória // (medicamento) v. esta voz. medicinal: medicinalis, e. Sin: médicus; medicamentosus. medianera: (que media e intercede) mediatrix, icis f. Uso: medianera de todas las gracias, omnis grátiae (vel ómnium gratiarum) mediatrix. medianería: (pared común a dos casas contiguas) intergéries, ēi f. Sin: páries (-ĕtis m) intergerivus vel médius. medianero: (que media e intercede) mediator, oris m // (aparcero, mediero, labrador que trabaja a medias con otro en una finca) v. aparcero. medianoche: média nox. Uso: a -, média nocte; concúbia nocte; a - en punto, ad umbilīcum noctis. medición: mensura, ae f. Uso: - meteorológicas, mensurae meteorológicae. médico: médicus, i m. Uso: - auxiliar, médicus ássidens, auxiliárius, auxiliaris; - cirujano, chirurgus, i m; médicus vulnerárius; empírico, empíricus, i m; - oculista, médicus oculárius; médicus ab óculis; - principal o director de un hospital, primus médicus; princeps medicorum; médicus primárius; - de cabecera, assíduus aegroto médicus; - de consulta, consultus médicus; - de oídos, médicus auriculárius; ir al -, médicum adire. medida: (acción y efecto de medir) mensura, ae f. Uso: - “curie”, mensura curiana; módulus curianus; - eléctricas, eléctricae mensu- 675 medidor rae; - lineales, mensurae lineares; - de líquidos, liquidorum mensura, - de longitud, mensura longitúdinis; - de masa, mensura massae; - de pesos, pónderum mensura; - de tiempo, mensura témporis // (disposición, prevención) consílium, ii n. Sin: áctio, onis f. Uso: - compulsiva, áctio coërcitiva; - convenientes, accommodata rei consília. medidor: (persona) mensor, oris m. Sin: mensurator; metītor // (contador de gas o agua) v. contador. medieval: mediaevalis, e. Sin: médiae aetatis; médii aevi (gen). medievalismo: mediaevalismus, i m. Sin: médiae aetatis stúdium et admirátio medievalista: mediaevalista, ae m. Sin: médiae aetatis peritus vel studiosus. medievo: médium aevum. Sin: média aetas (-atis f). medio: (cosa que puede servir para un determinado fin) subsídium, ii n. Sin: instrumentum; adiumentum; rátio. Uso: audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel audivisífica; - clásicos, subsídia conventionália; - divinos, instrumenta divina; - lícitos, lícitae rationes (vel subsídia); - ordinarios, res usitatae; - radiales y televisivos, radiophónicae et televisíficae transmissiones; - terapéuticos, medendi rationes; - de comunicación, instrumentum communicationis; núntiis vulgandis instrumentum; - de comunicación interactivo, communicatórium instrumentum interactivum; medios de comunicación modernos, instrumenta communicativa moderna; medios de comunicación social, subsídia communicationis socialis; medios de producción, média (-orum npl) productionis; instrumenta bonis gignendis; de transporte, vehículum; determinar los -, subsídia et vias indicare // (mitad) dimídium, ii n. Sin: dimídia pars // (moderación entre los extremos) mediócritas, atis f. Sin: moderátio; modus; médium. Uso: guardar el justo -, médium quiddam tenere; mediocritatem tenere // (médium) v. esta voz // (espacio físico) natura, ae f. Uso: - ambiente, circumiecta natura; v. ambiente // (en el fútbol y otros deportes, cada uno de los jugadores de la línea media) cursor vel lusor médius. Uso: - central, cursor médius céntricus vel centralis; derecho, cursor médius dextrae partis; zurdo, cursor médius sinistrae vel laevae partis; - volantes, citatíssimi cursores // (sector, círculo o ambiente social) v. ambiente // (adj, igual a la mitad de una cosa) dimídius, a, um. Sin: dimidiatus; semi indecl, en composición con substantivos y adjetivos. Uso: luna, dimídia luna; - mes, dimidiatus mensis; - hora, semihōra; - pie, sémipes, pĕdis m // (adj, que está igualmente lejos de los extremos) médius, a, um // (adv, no del todo) semi indecl. Uso: - abierto, semiapertus; - borracho, semigravis; - crudo, semicrudus; - derruido, semírutus; - desnudo, seminudus; dormido, semisomnus, a, um; semisomnis, e; - muerto, semimórtuus, séminex (-nĕcis), semiánimis, e sive semiánimus, a, um ; - quemado, semiambustus, semicrematus; rapado, semirasus; - salvaje, semibárbarus. mediodía: (mitad del día) merídies, ēi f. Uso: antes del -, ante merídiem; témpore antemeridiano; cerca del -, círciter merídiem; después del -, post merídiem; témpore postmeridiano; al - en punto, ad umbilīcum diei // (sur) v. esta voz. medioeval, v. medieval. medioevo, v. medievo. mediopensionista: qui dimídiam pensionem solvit. 676 megavatio megalítico: megalíthicus, a, um. Uso: monumentos -, megalíthica monumenta. medir: mensurare. Sin: metiri. meditación: meditátio, onis f. Sin: commentátio. Uso: libro de meditaciones, commentationum liber. mediterráneo: mediterráneus, a, um. Uso: región -, regio mediterránea. Mediterráneo (Mar): Mare Mediterráneum. Sin: mare internum vel intestinum. Uso: mar - oriental, orientale mare internum. médium: médium, ii n. Sin: mánium evocator; mortuorum vel umbrarum consultor. médula o medula: medulla, ae f. Uso: - espinal, spinalis medulla. medusa: medusa, ae f. meeting, v. mitin. megalito: megálithus, i m. megalocardia: megalocárdia sive -cardīa, ae f. megalocefalia: megalocephália sive -phalīa, ae f. megalocéfalo: adj megalocéphalus vel megalocephálicus, a, um // sust megalocéphalus, i m. Sin: cápito, onis m. megalomanía: (manía o delirio de grandezas) megalománia sive -manīa, ae f. Sin: effrenata glóriae appeténtia; rerum magnarum libido; immoderatum rerum magnarum stúdium // (estimación excesiva, morbosa, de uno mismo) megalopsychīa, ae f. Sin: nímia sui opínio; elatus ánimus; elatus sui ipsīus sensus, us; elata sui ipsīus consciéntia. Mefistófeles: Mephistópheles, is m. mefistofélico: (perteneciente o relativo a Mefistófeles) mephistophélicus, a, um // (diabólico, perverso) diabólicus, a, um. Sin: satánicus; perversus. megalómano: adj megalománicus, a, um. Sin: maiora concupiscens; nihil ánimo nisi grande concípiens // sust megalómanes, is m. Uso: ser un -, magna insane appétere; grándia effrenate concupíscere. megalópolis: megalópolis, is (gen pl -póleon) f. Sin: permagna urbs (urbis f). mefítico: mephíticus, a, um. megabyte: décies centena mília multiplorum. megalopsia: megalópsia sive -lopsīa, ae f. megaciclo: megacyclus, i m. Sin: megahértzium, ii n. Uso: 90 -, nonaginta megahértzia vel megacycli. megadina: megadyne, es f. megatón: megatónium, ii n. Sin: mégaton indecl. megáfono: megáphonum sive -phōnum, i n; megaphónium, ii n. Sin: altísona tuba; vocis amplificator. megahertz: megahértzium, ii n. megaterio: megathérium, ii n. Sin: mammíferum fóssile. megatonelada, v. megatón. megavatio: megaváttium, ii n. Sin: mensura megavattiana. 677 megavoltio megavoltio: megavóltium, ii n. Sin: megavoltiana mensura. melena: capillamentum, i n. Sin: caesáries, ēi f; capillus promissus; coma promissa. Uso: - enmarañada, capillamentum perturbatum. meiosis: meiosis, is f. melindre: (fruta de sartén) láganum, i n // (afectación de finura y delicadeza) delicatíssimum fastídium. mejana: parva ínsula. mejicano: adj mexicanus, a, um // sust Mexicanus, i m. Méjico: (república y distrito federal) Méxicum, i n // (capital de la república y del distrito federal) Mexicópolis, is f. mejora: meliorátio, onis f. Sin: in mélius mutátio vel commutátio. mejorar: meliorare. Sin: tr meliorem fácere, effícere, réddere; in mélius mutare; intr meliorari; meliorem esse vel fíeri; in melius inclinari. Uso: - (tr) los servicios públicos, ministéria pública meliorare, mejoró (intr) mucho la red vial, rete viale multum melioratum est. melindrosamente: delicátule. Sin: pútide. Uso: hablar -, pútide loqui, dícere; nimis exquisite loqui. melindroso: delicátulus, a, um. Sin: delicatus; dulcículus; pútidus vel putídulus; mollis; mellitus; exquisitus. Uso: estilo -, pútida orátio; palabras -, mellita verba; el hablar -, blandiloquéntia, ae f; - en el hablar, blandíloquens, entis; blandídicus; blandiloquéntulus; in dicendo mólliter politus; hacerse el -, pútide molliterque se gérere // (descontentadizo) v. esta voz. melisa: apiastrum, i n. melocotón: pérsicum, i n; v. durazno. melancolía: melanchólia sive -cholīa, ae f. Sin: maestítia; tristítia; maeror, oris m; ánimus maerens vel melanchólicus; ánimi aegritudo vel maestítia. melocotonar: persicetum, i n. Sin: locus pérsicis arbóribus cónsitus. melocotonero, v. duraznero. melancólico: melanchólicus, a, um. Sin: tristis, e; subtristis; maestus. Uso: de carácter -, tristítiā quadam perpétua et maerore affectus. melanina: melaninum, i n. Sin: nigrum pigmentum. melanosis: melanosis, is f. Sin: nigríties cutis. melanuria: melanúria, ae f. melanúrico: melanúricus, a, um. melaza: melláceum, i n. melodía: (serie de sonidos sucesivos que halagan el oído) melódia sive -lodīa, ae f. Sin: modus; modus músicus; modulátio; modi vel móduli, orum; modulamen, mĭnis n; músicum modulamen; númeri, orum mpl. Uso: bailable, melódia saltationis; melódia saltatória vel sáltica; - suaves, suaves modulationes; cantar - llorosas, flebílibus modis concínere; componer la - (del drama lírico), modos fácere; entonar melodías, modos dare vel édere // (dulzura y suavidad de la voz o del sonido de un instrumento) suávitas, atis f // (tonada) cantilena, ae f // (fig, serie de palabras agradables al oído) suávitas, atis f. Uso: la - de 678 memorial los versos, vérsuum suávitas. melopeya: melopóeia, ae f. Sin: cantūs composítio; modulationis rátio. melódicamente: melódice. Sin: modulate; numerose. Uso: cantar -, modulate cánere. melódico: (concerniente o relativo a la melodía) melódiae, vel modorum, vel modulorum (gen de pertenencia); ad melódiam (vel ad modos, vel ad módulos) pértinens // (que tiene melodía) melódicus, a, um. Sin: mélicus; modulatus; numerosus. membrana: membrana, ae f. Sin: túnica; tunícula. Uso: - mucosa, túnica mucosa; de -, membranáceus vel membranácius. membrete: inscríptio, onis f. membrillate: cydonites, ae mf. melodiosamente: melodiose. Sin: modulate; canore; suáviter; modulate suaviterque. membrillero: (membrillo) v. esta voz // (arbusto rosáceo) cydónia, ae f. Sin: cydónia arbor; arbor cydóniae. melodioso: melodiosus, a, um. Sin: melōdus; modulatus; canorus; dulcis; suavis; suáviter vel dulcíssime modulatus. Uso: ser -, bene sonare. membrillo: (arbusto) cydónia vel cotónia, ae f. Sin: cydónius, ii f // (fruto de este arbusto) cydónium, ii n; cydóneum, i n. Sin: malum cydóniae; cydónium malum. melodrama: melodrama, ătis n. Sin: drama (-ătis n) músicum, mélicum, lýricum; fábula modulata vel mélica; ópera música. memorándum: memorandum, i n. Sin: libellus, i m; libellus memorialis; commentárius, commentaríolus. melodramático: (perteneciente o relativo al melodrama) melodrámatis; fábulae modulatae vel mélicae (gen de pertenencia); ad melodrama (vel ad fábulam modulatam, mélicam) áttinens // (que participa de las cualidades del melodrama) melodramáticus, a, um // (fig, exageradamente patético) nimis vel summe pathéticus // (fig, enfático) inflatus, a, um. Sin: inflátior; túmidus. memoria: memória, ae f. Uso: buena -, memória bona; - flaca, memória infirmior; lenta, memória lenta; - tenaz, memória tenax // de -, memóriter // aprender una cosa de -, encomendar una cosa a la -, áliquid memóriae mandare; áliquid memóriā complecti; memóriā áliquid comprehéndere; cultivar, ejercitar la -, memóriam cólere, exercere, agitare; guardar algo en la -, habere in memória; memóriā continere vel custodire; saber de -, memóriā tenere // en - de alguien, ob (vel in) memóriam alicúius; memóriae alicúius; para eterna - de algo, ad perpétuam rei memóriam // (Fís, dispositivo físico, generalmente electrónico, en que se almacenan datos e instrucciones para recuperarlos y utilizarlos posteriormente) memóriae hórreum vel conditórium. melolonta: melolontha, ae f; melolonthe, es f. melomanía: melománia sive -manīa, ae f. Sin: immódicum músices stúdium. melómano: melómanes, is m. Sin: melomániā affectus vel laborans; fanáticus músices fautor; rei músicae nimis studiosus. melón: melo, onis m. Sin: melópepo, ōnis m. memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel libellus memorialis; commentárii, orum mpl. 679 memorialista memorialista: memorialista, ae m. Sin: memoriálium scriptor; rerum scriptor; commentárii vel commentariorum scriptor. menología: menológia sive -logīa, ae f. memorización: memorátio, onis f. menologio: menológium, ii n. memorizar: memóriae mandare. menonita: mennonista, ae m. memory (Inform), memoria: memória, ae f. menopausia: menopausa, ae f. Sin: menopausis, is f; menstruorum cessátio; menstruarum purgationum cessátio. mención: méntio, onis f. Uso: recibir una honorífica, honorífica mentione decorari vel condecorari. mendeliano: Mendélii doctrinae fautor, assertor, defensor, sectator. mendelismo: mendeliana genética doctrina. Sin: doctrina genética ad mentem Mendélii. mendicante: adj mendicus, a, um. Sin: méndicans; mendicabundus // sust mendicus, i m. mendicidad: mendícitas, atis f. Sin: mendicátio. mendigante, v. mendicante. mendigar: mendicare; mendicari. Sin: stipem collígere; cibum rogare; victum ostiatim quaeritare. ĭdis f; lúnula. menor: (persona que tiene menos edad que otra) minor, oris m. Uso: - de edad, minorennis, is m; minore aetate; minor annis // (religioso de la Orden de San Francisco) frater minor // al por -, minutim. menos: lo -, mínimum, i n; más o -, plus minus; al -, a lo -, por lo -, mínimum; mínime; saltem; lo - posible, quam mínime. mensaje: núntius, ii m; núntium, ii n. Uso: cifrado, per notas núntius; - radiofónico, núntium radiophónicum; - secreto, núntius recónditus; - telefónico, núntium telephónicum; - telegráfico, núntius telegráphicus; descifrar un -, núntium detégere. meninge: meninx, ingis f. Sin: cérebri membrana. mensajería: (carruaje que para servicio público hace viajes periódicos a puntos determinados) públicus cursus. Sin: cursus vehicularis; cursorum munus (-nĕris n) // (empresa o sociedad que los tiene establecidos) socíetas mércibus tabellisque dispertiendis. Sin: socíetas dispertiendis diáriis et commentáriis periódicis. meningitis: meningitis, ĭdis f. Sin: meningis inflammátio; cérebri membranarum inflammátio vel inflátio. menstruación: (acción de menstruar) menstruátio, onis f // (menstruo de las mujeres) ménstrua, orum npl. menisco: (vidrio) lens (lentis f) cóncava et convexa. Sin: lens convergens et devergens // (Anat, cartílago) meniscus, i m. Sin: menis, menstrual: menstrualis, e. mendigo: mendicus, i m. Sin: méndicans; mendicábulum, i n. menstruante: ménstruans, antis. 680 mercado mentol: mentolum, i n. Sin: álcohol (-ōlis m y n) menta expressus vel expressum. menstruar: ménstrua cíere vel péllere. mensual: (que sucede o se repite cada mes) ménstruus, a, um. Sin: menstrualis, e // (que dura un mes) ménstruus. Sin: unīus mensis // (peón, obrero a quien se paga por mes) operárius cui ménstrua pecúnia (vel ménstrua merces; vel ménstruum stipéndium, prétium, salárium) sólvitur. mensualidad: (sueldo o salario de un mes) ménstruum, i n. Sin: ménstruum stipéndium vel salárium; ménstrua merces vel pecúnia; stips (-stipis f) vel solútio ménstrua; unīus mensis aes (aeris n). mensualmente: (todos los meses) ómnibus ménsibus // (cada mes) síngulis ménsibus; in síngulos menses // (cada treinta días) tricésimo quoque die. ménsula: ancon, ōnis (ac -ona m). mensura: mensura, ae f. mensurabilidad: mensurabílitas, atis f. menta: menta vel mentha, ae f. Uso: pastilla de -, pastillus e sáccharo et menta confectus. mental: mentalis, e. Sin: mentis (de la mente). mentalidad: mentálitas, atis f. Sin: mens, mentis f; ingénium; mentis hábitus (-us m) vel habitudo (-dĭnis f); hábitus ánimi; ánimi inclinátio; sentiendi rátio; mens animusque. Uso: - hedonista, mens hedonística; mentis affectus, qui ad voluptatem propendet vel propendit; - de este mundo, huius sáeculi mens; - de permisivismo sexual, mentis hábitus pro licéntia sexuali. mentalmente: mente. Sin: ánimo; cogitatione; péctore; tácite secum. menú: index (-dĭcis m) vel ordo (-dĭnis m) cenae, ciborum, escarum, epularum, ferculorum. mercachifle: circulator, oris m. Sin: círcitor; circúitor (vel circúmitor, vel circumforáneus) ínstitor. mercader: mercator, oris m. Uso: - ambulante, circulator; propōla (ae m) circumforáneus; vagus mercator; - de esclavos, venalícius vel venaliciárius, ii m; servorum mercator vel negotiator. mercado: (lugar o edificio público destinado a comprar, vender o permutar géneros y mercancías) mercatus, us m. Sin: núndinae, arum fpl; macellum; forum nundinarum; rerum venálium domus (-us f); amplior taberna; multigéneris taberna. Uso: - al aire libre, mercatus sub divo; día de -, núndinae, arum fpl; dies mercurialis // (conjunto de operaciones comerciales) mercatus, us m. Sin: mercatura; nundinátio. Uso: - clandestino o negro, commércium clandestinum, furtivum, vétitum; mercatura clandestina, furtiva, vétita; annona excandefacta vel incensa; común, communis mercatus; mercatus consociatus; - internacional, mercatura internationalis; - laboral, mercatus laboris; - libre, mercatus liber; liber mercaturae usus (-us m); líbera negotiátio; oeconómicus mercatus liber; - de los libros, mercatura librorum // comprar, vender a precio de - negro, prétio immódico (immoderato, iniquo, iniquíssimo) émere, véndere; ejercer el - negro, prétio immódico mercari; permitir el - negro, annonam excandefactam permíttere vel tolerare; ser víctima del - negro, annonā excandefactā vexari // (salida económica) commércium, ii n. Uso: - internacional financiador, pecuniarum commércium inter Civitates // (ámbito 681 mercantil que comprende a los productores y consumidores) mercatus, us m. Uso: - común europeo, mercatus communis europaeus; consociatus Europae mercatus; Commúnitas Europaea Mercatūs; Europaea rerum mercandarum commúnitas. mercantil: mercatórius, a, um. Sin: negotiatórius; mercatoris, negotiatoris vel mercatorum, negotiatorum (gen). Uso: navío -, navis mercatória vel negotiatória. mercantilismo: (espíritu mercantil) mercandi stúdium. Sin: mercandi (vel quaestūs, vel lucri) cupíditas; usus (-us m) vel mos (moris m) mercatorum, negotiatorum. Uso: por -, lucri causā; obrar por puro -, quaestu et lucro duci // (sistema económico) mercantilismus, i m. merced: (arbitrio) dício, onis f. Sin: arbítrium; nutus, us m; potestas. Uso: estar a la -, in dicione esse; in dicionem esse; sub dicione esse. mercedario: (religioso de la Orden de la Merced) mercedárius, ii m. Sin: mercedónius; sodalis mercedónius; sodalis marialis mercedónius captivis redimendis. mercenario: adj mercenárius vel mercennárius, a, um. Sin: stipendiárius; conductícius; mercede conductus. Uso: un ejército -, exércitus conductícius // (jornalero que trabaja por estipendio o jornal) mercenárius vel mercennárius, ii m // (soldado que sirve por dinero a un gobierno extranjero) stipendiárius, ii m. Sin: miles mercenárius. mercurio: (metal) hydrargýrium, ii n. Sin: hydrárgyrus vel hydrárgyros, i m; argentum vivum // (planeta) Mercúrius, ii m. Sin: Mercúrii stella. merendar: (tomar la merienda) merendare. Sin: merendam cápere // (comer en la merienda) in merenda édere vel ad merendandum édere (v. gr. pernam, jamón). merendita: meréndula, ae f. Sin: parva merenda. merengue: placenta ovicata. meretricio: (perteneciente o relativo a las meretrices) meretrícius, a, um // (trato carnal con una meretriz) meretrícium, ii n. meretriz: méretrix, icis (gen pl -tricum vel -trícium f). Sin: scortum, i n; lupa, ae f. Uso: ejercer el oficio de -, meretricari. mericismo: merychismus, i m. meridiana: (siesta hecha después de comer) v. siesta. meridiano: adj meridianus, a, um // sust meridianum, i n. Sin: círculus meridianus; círculus meridianus terrestris. meridión: merídies, ēi f. meridional: meridianus, a, um. Uso: Australia -, Austrália meridiana. merienda: (comida ligera antes de la cena) merenda, ae f. Sin: antecénium, ii n; cénula, ae f. Uso: tomar la -, v. merendar. mercería: (conjunto de artículos menudos y de poco valor) merces (-ium fpl) minutae // (tienda en que se venden) institoris taberna, ae f. meristema: merístema, ătis n. Uso: concerniente o relativo al -, meristemáticus. mercero: mércium negotiator vel vénditor. meristemo, v. meristema. 682 mesita mérito: méritum vel proméritum, i n. Sin: laus; virtus. Uso: según el -, pro méritis; sin -, nullo mérito. meritocracia: meritocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: omnímoda mériti mensura. meritocrático: meritocráticus, a, um. Sin: ad omnímodam mériti mensuram spectans. merlot: vinum rubrum burdigalense. merluza: asellus, i m. Sin: merlúcius vel merlúccius, ii m; salpa, ae f; asellus marinus; gadus merlúcius. Uso: - a la catalana, asellus cataláunico more; - a la vinagreta, asellus frictus acetoque perfusus. mensa vel tábula lusória; - de noche, mensa cubicularis vel cubiculária // levantar la -, mensam tóllere vel removere; poner la -, mensam stérnere, instrúere, apparare, comparare, appónere; poner las cartas sobre la -, detectis lúdere chartis; fig aperte loqui; palam ágere; sentarse a la -, mensae accúmbere; ad mensam sedere; servir a la -, ministrare // (en las asambleas políticas y otras corporaciones, conjunto de las personas que las dirigen) delecti, orum mpl. Sin: consílium. mescolanza, v. mezcolanza. mesencefálico: mesencephálicus, a, um. Sin: ad mesencéphalum pértinens. mesencéfalo: mesencéphalus, i m. merma: deminútio, onis f. mesénquima: mesénchyma, ătis n. mermelada: marmelada vel marmelata, ae f. Sin: condimentum; poma vel mala (-orum npl) condīta, conditánea, decocta; pulpa pomária; frúctuum liquamen (-mĭnis n); ius (iuris n) pomárium concretum; frúctuum composítio, condítio, conditura, confectura. Uso: - de membrillo, cydoniatum, i n; hacer una - de peras, liquamen de piris fácere. mes: mensis, is m. Uso: cada -, síngulis ménsibus; a comienzos de -, mense ineunte; a mediados de -, médio mense; a fines de -, mense exeunte vel vergente. mesa: mensa, ae f. Uso: - electoral, sedes comitialis; - examinadora, magistrorum (arbitrorum, iúdicum) collégium; - plegadiza, mensa plicátilis; - puesta, mensa instructa; redonda, mensa rotunda; - con un solo pie, monopódium; sobre -, post cenam; inter scyphos; vajilla de -, escária (vel cibária, vel mensália) vasa; vianda que se sirve en la -, daps, dapis f; mensa // - de carnicero, laniona mensa; - de comedor, escária mensa; - de juego, álveus vel alvéolus; ábacus; forus; mesentérico: mesentéricus, a, um. mesenterio: mesentérium, ii n. mesenteritis: mesenterites, is f. Sin: mesentérii inflammátio vel inflátio. meseta: (altiplanicie) alta planíties, ēi f; v. altiplanicie // (porción de piso horizontal en que termina un tramo de escalera) aréola, ae f. mesiánico: messiánicus, a, um. Uso: tiempo -, tempus messiánicum. mesianismo: messianismus, i m. Sin: Messīae exspectátio. Mesías: Messīas, ae m // fig renovationis mirus auctor. mesita: ménsula, ae f. Sin: discus, i m. Uso: - redonda, orbiculata ménsula; - de noche, armaríolum; ménsula cubiculária (vel cubicu- 683 mesmerismo - del viaje, locus petītus; terra petīta; Roma es mi -, Romam peto. laris), lectuária, nocturna. mesmerismo: mesmerismus, i m. Sin: Mesmérii doctrina. metábasis: metábasis, is f. mesocarpio: mesocarpus vel mesacarpos, i m. Sin: média fructūs pars. metabólico: metabólicus, a, um. Sin: ad metabolismum áttinens. mesogástrico: mesogástricus, a, um. metabolismo: metabolismus, i m. Sin: nutricationis rátio. Uso: - basal, metabolismus basalis. mesogastrio: mesogástrium, ii n. mesología: mesológia sive -logīa, ae f. mesón: (establecimiento público donde se da hospedaje y se sirven comidas) deversórium, ii n. Sin: caupona // (partícula fugaz de radiación cósmica) meson, onis n. metacarpo: Anat metacarpus, i m; metacárpium, ii n. Sin: média manus (-us f); prima palmae pars (partis f). metacismo: metacismus, i m. metacrónico: metachrónicus, a, um. mesonero: caupo, onis m. metacronismo: metachronismus, i m. mesozoico: mesozóicus, a, um. metafísica: metaphýsica, ae f; metaphýsica, orum npl. Sin: metaphýsica disciplina, sciéntia, doctrina. mestas: aquae mixtae. mestizo: adj mixtícius vel mistícius. Sin: mixtus vel mistus; sánguine vel génere mixtus // sust mixtícius vel mistícius, ii m. Sin: mixtus vel mistus, i m; homo mixtícius vel mixtus. meta: (término señalado a una carrera) meta, ae f. Sin: calx, calcis f; constituta meta. Uso: llegar a la -, ad calcem pervenire // (en fútbol y otros juegos, portería) meta vel porta, ae f. Sin: ostiárii vel ianitoris cella. Uso: jugador que defiende la portería, iánitor, oris m; portárius, ii m // (fin a que se dirigen las acciones o deseos de alguien) propósitum, i n. Sin: meta; consílium. Uso: fundamental, meta fundamentalis; alcanzar la -, metam contíngere, attíngere; propósitum ássequi; haber alcanzado la -, metam vel propósitum tenere; aspirar a una -, áliquid sequi, pétere, sibi propónere; ad áliquid spectare // metafísicamente: metaphýsice. metafísico: (concerniente o relativo a la metafísica) metaphýsicus, a, um. Sin: ad metaphýsicam spectans // (obscuro y difícil de comprender) abstrusus, a, um. Sin: recónditus; recónditus abstrususque // sust metaphýsicus, i m. Sin: metaphýsicus philósophus. metafonía: metaphónia sive -phonīa, ae f. metáfora: metáphora, ae f. Sin: translátio, onis f; translatum verbum ; verbi translátio; translata verbi significátio. Uso: - atrevidas, acres imágines; fuera de -, nihil translatis verbis. metafóricamente: metaphórice. Sin: per metáphoram; metaphórico sermone; translata 684 metaloterápico verbi significatione. a algo). metafórico: metaphóricus, a, um. Sin: translatus. metalocromía: metallochrómia sive -chromīa, ae f. Sin: galvanochrómia sive -chromīa; ars colorandis metallis. metaforizar: translatione vel translatiónibus uti. metafragma: metaphragma, ătis n. metalocrómico: metallochrómicus, a, um. metalocromista: metallochromista, ae m. Sin: metallochrómiae peritus. metagénesis: metagénesis, is f. Sin: alternata generátio. metagenésico: metagenéticus, a, um. Sin: ad metagénesin pértinens. metal: metallum, i n. Uso: - alcalinos, metalla alcálina vel alcálica; detector de metales, instrumentum metallum détegens. metalengua, v. metalenguaje. metalenguaje: metalingua, ae f. Sin: systema symbolorum et signorum doctrinae metalinguísticae. metalofobia: metallophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: metalli vel metallorum horror, pavor, terror, metus, timor. metalofonía: metallophónia sive -phonīa, ae f. metalografía: metallográphia sive -graphīa, ae f. Sin: metallorum (vel de metallis) doctrina, disciplina, sciéntia; metallorum descríptio. metalográfico: metallográphicus, a, um. Sin: ad metallográphiam (vel ad metallorum doctrinam) pértinens. metalepsis: metalepsis, is f. metálico: metállicus vel metállinus, a, um. Sin: ex metallo; e metallo factus vel constans. metalingüística: metalinguística, ae f. Sin: metalinguística doctrina. metalógrafo: metallógraphus, i m. Sin: metallográphiae (vel de metallis doctrinae) peritus, cultor, studiosus. metaloide: metallóides, is n. metaloscopia: metalloscópia sive -scopīa, ae f. metalingüístico: metalinguísticus, a, um. metalización: metallizátio, onis f. metaloscópico: metalloscópicus, a, um. Sin: ad metalloscópiam áttinens. metalizado: metallizatus, a, um. Sin: metallo obductus. metalizar: metallizare. Sin: metallo obdúcere áliquid; léviter metallo tégere áliquid (cubrir algo con una capa de metal); metalli spéciem áddere álicui rei (dar brillo metálico metaloterapia: metallotherapīa, ae f. Sin: per metalla curátio. metaloterápico: metallotherápicus, a, um. Sin: ad metallotherapīam (vel ad curationem per metalla) spectans. 685 metalurgia metalurgia: metallúrgia sive -lurgīa, ae f. Sin: metállica, ae f; sciéntia metallúrgica; metallorum disciplina; ars metállica. metaplásico: metaplásicus, a, um. Sin: ad metáplasin pértinens. metaplasmo: metaplasma, ătis n; metaplasmus vel metaplasmos, i m. metalúrgica, v. metalurgia. metapsíquica: metapsýchica, ae f. Sin: metapsýchica doctrina, disciplina, sciéntia. metalúrgicamente: metallúrgice. metalúrgico: (concerniente a la metalurgia) metallúrgicus, a, um. Sin: ad metallúrgiam (vel ad metállicam) pértinens. Uso: obreros -, metallorum opífices, operárii, óperae // (el que profesa la metalurgia) metallúrgicus, i m. Sin: metállicus; metállicae (vel metallorum) ártifex; metállicae artis peritus vel cultor. metapsíquico: metapsýchicus, a, um. Sin: ad metapsýchicam áttinens. metapsiquista: metapsychista, ae m. metástasis: metástasis, -is f. Sin: morbi sedis mutátio vel translátio. metalurgista: artis metallúrgicae peritus. metastático: metastáticus, a, um. metamórfico: metamórphicus, a, um. Sin: mutationi naturae obnóxius vel subiectus. metatarso: metatarsos vel metatarsus, i m. metamorfismo: metamorphismus, i m. Sin: lenta immutátio naturae. metamorfopsia: metamorphópsia, ae f. metamorfosis: (transformación de una cosa en otra; cambio de forma o estructura en la evolución de los organismos) metamorphosis, is f. Sin: transformátio; formae mutátio, immutátio, convérsio; convérsio in áliam formam; tránsitus (-us m) in áliam figuram // (fig, mudanza que hace una persona o cosa de un estado a otro) mutátio, onis f. Sin: immutátio; convérsio. metano: methanum, i n. Sin: gásium palustre; gásium palustre methanum. metanoducto: methaniductus, us m. metanol: methanolum, i n. metaplasia: metáplasis, is f. metátesis: metáthesis, is f. Sin: translátio; litterarum translátio. metempírico: metempíricus, a, um. Sin: omnem experiéntiam exsúperans, evincens; omne experimentum exsúperans; experiundi facultates exsúperans. metempsicosis o metempsícosis: metempsychōsis, is f. Sin: animarum migrátio. metensomatosis: metensomatōsis, is f. meteórico: meteóricus, a, um. meteorismo: (abultamiento del vientre) meteorismus, i m. Sin: stómachi vel intestini inflátio; intestinorum turgor. meteorito: meteoritus, i m; meteorites, ae m. Sin: meteorolithus, i m; aërolithos sive aërolithus, i m; bolis, ĭdis f; lapis (- ĭdis m) aérius (vel aéreus) vel cósmicus; caelestis fax (facis f); stella tránsvolans; sidus (-dĕris n) volans 686 método vel decíduum; lapis (e) caelo delapsus; stellarum ignitum fragmentum. meteoroscopia: meteoroscópia sive -scopīa, ae f. meteoro: meteoron vel meteorum, i n. Sin: visum (-i n) caeleste. meteoroscópico: meteoroscópicus, a, um. Sin: ad meteoroscópiam spectans. meteorofobia: meteorophóbia sive -phobīa, ae f. meteoroscopio: meteoroscópium, ii n. metida de pata: áctio incauta et incállida. meteorognomia: meteorognome, es f. meteorognómico: meteorognómicus, a, um. Sin: ad meteorognomen spectans. meteorognosia: meteorognósia sive -gnosīa, ae f. meteorografía: meteorográphia sive -graphīa, ae f. Sin: meteororum descríptio. meteorográfico: meteorográphicus, a, um. Sin: ad meteorográphiam (vel ad meteororum descriptionem) pértinens. meteorología: meteorológia sive -logīa, ae f. Sin: sciéntia vel disciplina meteorológica. meteorológico: meteorológicus, a, um. Uso: estación -, státio meteorológica. meteorologista, v. meteorólogo. meteorólogo: meteorólogus, i m. Sin: meteorológiae cultor vel studiosus (el que profesa la meteorología); meteorológiae peritus, núbium observandarum peritus (el que tiene especiales conocimientos en meteorología). metílico: methýlicus, a, um. Uso: álcohol -, álcohol (-ōlis m y n) methýlicus vel methýlicum. metilo: methylum, i n; methyle, is n. metódicamente: methódice. Sin: ordinate; ordinatim; ratione; cum méthodo; ex órdine; certa ratione; ratione et órdine; via et ratione; via et arte. metódico: (hecho con método) methódicus, a, um. Sin: ratione hábitus, factus, compósitus, institutus; via et ratione hábitus, compósitus. Uso: discusión -, orátio viā quadam et ratione hábita; enseñanza -, docendi rátio et via; praecepta ratione et viā trádita (enseñanzas impartidas con método); exposición -, disserendi rátio // (persona que procede con gran orden) ratione et viā se gerens; qui (vel quae) via et ratione facit // (sistemático) eodem semper more vivens; eādem semper ratione agens. metodismo: methodismus, i m. metodista: methodista, ae mf // (concerniente al metodismo) ad methodismum pértinens. meteoromancia: meteoromantīa, ae f. meteoromántico: adj meteorománticus, a, um. Sin: ad meteoromantīam áttinens // sust meteoromantes, is m. meteoropatía: meteoropathīa, ae f. método: méthodus, i f. Sin: rátio; via; habitus, us m; usus, us m; agendi rátio; rátio et via. Uso: - analítico-gramatical, analýticogrammaticalis rátio; - aséptico, rátio inquinamenta praepediendi vel impediendi; Assimil, rátio Assimil; - audiovisuales, ins- 687 metodología trumenta audiovisiva vel audiovisífica; - burocrático, publicorum officiálium hábitus, usus, agendi rátio // - científico, ars et rátio; interioris doctrinae rátio; via eruditíssima; crítico, críticae artis rátio; criticorum rátio; didáctico, docendi rátio, via, modus; ars docendi; didáctica méthodus; instituendi modus vel genus (-nĕris n); - educativo, instituendi púeros rátio; - experimental, méthodus experimentalis; - filológico, grammaticorum criticorumque via ac rátio; - histórico, méthodus histórica; - inductivo, méthodus inductiva; Kneipp, via curandi kneippiana; curátio kneippiana; - modernos, recentiorum témporum rationes; - Natura, naturae rátio; - natural, méthodus naturalis; méthodus quam naturalem appellant; - naturales de regulación de la fertilidad, naturales rationes fecunditatis moderandae; naturales fertilitatis moderandae modi; - nuevo, nova méthodus; - pedagógico, rátio educandi; - radial, rátio radiophónica; - sociológico, méthodus sociológica; - Structural Approach, méthodus Structural Approach dicta; - técnico, téchnica méthodus; technicorum rátio; - vital, viva méthodus // - de combate, rátio proeliandi; de componer una obra, óperis peragendi via; - de educación, instituendi modus ac rátio; de enseñanza, rátio docendi; méthodus institutória; docendi rátio ac disciplina; - de enseñanza del latín, linguae latinae docendae rátio; - de investigación, investigandi rátio; rátio pervestigationis; nuevos - de enseñanza, novae docendi viae; - de vida, vitae rátio metodología: methodológia sive -logīa, ae f. Sin: méthodi (vel de méthodo) doctrina, disciplina, sciéntia. metodológico: methodológicus, a, um. Sin: ad methodológiam áttinens. metonimia: metonýmia sive -nymīa, ae f. Sin: transnominátio; denominátio; immutátio; mutata verba (-orum npl). metonímico: metonýmicus, a, um. Sin: mutatus; immutatus; per metonýmiam dictus; quod est próprium metonýmiae; quod metonýmiam constituit. metonomasia: metonomásia sive -masīa, ae f. métopa: métopa, ae f. metralla: pyróbola, orum npl. Sin: mydri, orum mpl; missília, ium npl; bólides (-um pl de bolis, ĭdis f); pilae igníferae; globi plúmbei ac férrei; pýria vel pyrotéchnica grando (-dĭnis f); missília ignífera, ignívoma, incendiária, férrea; glóbuli igníferi, ignívomi, incendiárii, férrei; glandes igníferae, ignívomae, incendiáriae, férreae. metrallar, v. ametrallar. metrallazo: ballistátio, onis f. Sin: pyroballistátio; pyrobolátio; mydrobolátio; ballistae (pyroballistae, pyróboli, mydróboli) ictus (-us m), coniectus (-us m) vel emíssio (disparo); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m (detonación). métrica: métrica, ae f. Sin: metrológia sive -logīa; ars vel res métrica; métricae leges; doctrina métrica. Uso: innovaciones -, res métricae novae; - latina, ars métrica latina; licencia -, metiendi versus licéntia; - de los poetas líricos, lyricorum ars métrica; regla de -, métrica lex; régula artis métricae; versificationis lex. métricamente: métrice. Sin: métrica ratione. métrico: métricus, a, um. metritis: metritis, ĭdis f. metro: (unidad de longitud, superficie o vo- 688 micelio lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: cuadrado, cúbico, metrum quadratum, cúbicum; medio -, semímetrum; - y medio, sesquímetrum; sesquiálterum metrum; alto cuatro - y medio, quattuor semis metra altus; cinco - más ancho, quinque metris látior // (instrumento que se emplea para medir) metrum, i n. Sin: mensura (-ae f) métrica // (medida del verso) metrum, i n. Uso: - poéticos, númeri ac modi // (apócope de metropolitano, ferrocarril) v. metropolitano. tio, permíxtio, admíxtio, onis f. Sin: mixtura; composítio. Uso: - confusa, v. mezcolanza; detonante o explosiva, gasum displodens vel displosivum; - de plomo y estaño, aes ac stannum mixta; una - de varias cosas, váriae res mixtae; una - de opiniones, varíetas opinionum // Mec mixtura áëris benzinique // (argamasa) arenatum, i n. metrología: metrológia sive -logīa, ae f. mezcladora: (aparato o máquina) mixtárium vel mistárium, ii n (instrumentum). Sin: máchina mixtária, mixtória, miscens, permiscens. metromanía: metrománia sive -manīa, ae f. mezclador: mixtárius vel mistárius, ii m. Sin: commixtor vel commistor. metrómetro, v. metrónomo. mezcladura, mezclamiento, v. mezcla. metronómico: metronómicus vel metrométricus, a, um. mezcolanza: collúvio, onis f; collúvies, ēi f. Sin: confúsio. metrónomo: metrónomum, i n. metrópoli: (ciudad principal, cabeza de provincia o Estado) metrópolis, -is f. Sin: urbs princeps vel caput; urbs provínciae caput; urbs rei públicae (vel civitatis) princeps // (la nación respecto de sus colonias) genitale solum, i n. Sin: solum pátriae; solum natale. metropolitano: (ferrocarril subterráneo que circula por las grandes ciudades) ferrívia subterránea; hamaxóstichus subterráneus; tramen subterráneum // (ferrocarril elevado) ferrívia aéria vel aérea; (tren elevado) aéreum vel aérium tramen (-mĭnis n) // (arzobispo) metropolites vel metropolita, ae m. Sin: archiepíscopus. mezquita: mesquīta, ae f. Sin: meschita; mosquita; moschea; oratórium muslímicum. Uso: - musulmana, mesquita muslímica. mialgia: myálgia sive -algīa, ae f. Sin: musculorum dolor vel dolores. miasma: miasma, ătis n. Sin: péstilens vel péstifer afflatus (-us) m. mica: pheugytes, ae m. Sin: pheugytes lapis, ĭdis; lapis specularis. micado: (emperador de Japón) Iapóniae imperator. micelial, v. micélico. México, v. Mejico. micélico: mycélicus, a, um. Sin: ad mycélium spectans. meyosis, v. meiosis. mezcla: (acción de mezclar) mixtura, ae f // (resultado de varias cosas mezcladas) míx- micelio: mycélium, ii n. 689 micetografía micetografía: mycetográphia sive -graphīa, ae f. Sin: fungorum descríptio. micetógrafo: mycetógraphus, i m. Sin: mycetográphiae cultor vel studiosus (el que se ocupa en micetografía); mycetográphiae peritus (el que es versado en micetografía). micetología: mycetológia sive -logīa, ae f. microbiofobia: microbiophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: microbiorum horror, pavor, terror, metus, timor. microbiología: microbiológia sive -logīa, ae f. Sin: microbiorum vel de micróbiis doctrina, disciplina, sciéntia. microbiológico: microbiológicus, a, um. Sin: ad microbiológiam áttinens. micetológico: mycetológicus, a, um. Sin: ad mycetológiam pértinens. micetólogo: mycetólogus, i m. Sin: mycetológiae cultor vel studiosus. micetosis, v. micosis. microbiólogo: microbiólogus, i m. Sin: microbiológiae studiosus, cultor, peritus. microbioscopio: microbioscópium, ii n. microcefalía: microcephália sive -cephalīa, ae f. Sin: cápitis exigúitas micología: mycológia sive -logīa, ae f. micológico: mycológicus, a, um. Sin: ad mycológiam áttinens. microcéfalo: adj microcéphalus, a, um // sust microcéphalus, i m. Sin: homo exiguo cápite. microciclo: micrócyclus, i m. micologista, v. micólogo. micólogo: mycólogus, i m. Sin: mycológiae cultor; fungorum studiosus; fungorum naturae investigator vel inquisitor (el que se dedica al estudio de la micología); mycológiae peritus (el que tiene especiales conocimientos en micología). micosis: mycosis, -is f. Sin: fungorum in córpore formátio. microbacteria: microbactérium, ii n. Sin: microbacillum. micróbico: micróbicus, a, um. Sin: ad micróbia pértinens. microbio: micróbium, ii n. Sin: microrganismus unicellularis. Uso: cultivar microbios en vidrio, micróbia in vasis vítreis cólere. microcircuito: minútulus circúitus (-us m) eléctricus. microcirugía: microchirúrgia sive -chirurgīa, ae f. microcitemia: microcytháemia, ae f. microclima: microclima, ătis n. micrococo: micrococcus vel micrococcos, i m; micrococcum, i n. microcomputadora: microcomputatrum, i n. Sin: computátrulum; ordinátrulum. microcosmo: microcosmus, i m. Sin: minor mundus. microelemento: microëlementum, i n. 690 microprocesador microficha: microchártula, ae f. micrografía: micrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: exiguarum rerum descríptio. microfilm o microfilme: micropellícula, ae f. Sin: microtaeníola; photográphica pellícula; imáginum taeníola. Uso: microfilmes de códices, photográphica códicum pellícula vel taeníola. microfilmar: pellículis vel taeníolis photográphicis áliquid artare. microfítico: microphýticus, a, um. micrófito: micróphytum, i n. micrográfico: micrográphicus, a, um. Sin: ad micrográphiam (vel ad exiguarum rerum descriptionem) pértinens. micrógrafo: micrógraphus, i m. Sin: micrográphiae cultor vel studiosus (el que profesa la micrografía); micrográphiae peritus (el que tiene especiales conocimientos en micrografía). micrografófono: micrographóphonum sive -graphophōnum, i n. microfonía: microphónia sive -phonīa, ae f. micrograma: microgramma, ătis n. microfónico: microphónicus, a, um. micrométrico: micrométricus, a, um. micrófono: micróphonum sive microphōnum, i n; microphónium, ii n. Sin: microphónicus apparatus (-us m); microphónicum instrumentum. Uso: - dinámico, direccional, micróphonum dynámicum, directórium; micrófonos de radio España, microphónia radiodiffusionis Hispániae; acercarse al -, ad microphónium accédere; arrimar el -, microphónium ori admovere; hablar por -, per microphónium verba fácere; regular el -, micróphonum aptare; servirse del -, microphónico instrumento uti. microfotografía: microphotográphia sive -graphīa, ae f. Sin: microphotographema, ătis n; microscópica imago photográphica. microfotográfico: microphotográphicus, a, um. Sin: ad microphotográphiam spectans. microgameto: microgamētes, is m. micromiceto: micromyceta, ae m. micromilímetro: micromillímetrum, i n. micromotor: micromotórium, ii n (machinamentum). Sin: parvum (vel pusillum, vel minutum) motórium. microonda: microunda. Sin: minutíssima unda eléctrica. microfonógrafo: microphonógraphum, i n. microftalmia: microphthálmia, ae f. micrómetro: micrómetrum, i n. Sin: instrumentum minutíssimis metiendis rebus. microondas: furnus brévibus actus undis. microorganismo: microorganismus, i m. Sin: minutíssimum corpus orgánicum. micropelícula, v. microfilm. microprocesador: microprocessórium, ii n (mechanema); micromechanema, ătis n; mínimum mechanema electrónicum. 691 microprogramación mielastenia: myelasthenīa, ae f. del hombre o de los animales articuladas con el tronco) membrum, i n. Sin: artus, us m. Uso: - viril, membrum, i n; penis, is m; muto, onis m; méntula, ae f; pars virilis; temblar en todos los -, ártubus ómnibus contremíscere // (parte de un todo) membrum, i n. Sin: pars, partis f. Uso: - de un período, membrum; incisum vel incísio; nosotros somos miembros de un gran cuerpo, membra sumus córporis magni; - por -, membratim; articulatim // (individuo que forma parte de una comunidad o cuerpo moral) sócius, ii m. Sin: membrum; consociatus, i m; sodalis, is m; ássecla. Uso: - perpetuo, sodalis perpétuus; - de la Asamblea de las Naciones Unidas, Unitarum Nationum Coetus párticeps (-cĭpis m); - de la comisión, consílii membrum; - del Consejo de Seguridad de las Naciones Unidas, Consílii Securitatis Nationum Unitarum; - de la misma corporación, homo eiusdem córporis, sodalitatis, sodalícii; - de la masonería, párticeps societatis (vel sectae) massónicae; - del Opus Dei, sodalis “Operis Dei”; - de las Naciones Unidas, sodalis Nationum Unitarum; - de la Real Academia Española, Regalis Academīae Hispánicae sodalis; - de la Unión Europea, sodalis Unionis Europaeae; - de una asociación, societatis ássecla; los - de una familia, domus, us f; familiares, ium; todos los - de la familia, tota domus; - de un partido, vir factionis; qui alicúius partes séquitur; - del senado, senator, oris m; vir vel homo senatórius; no es - de ningún partido, nullius partis est; ser - de aquel partido, illarum pártium esse // (cada una de las partes principales de un edificio) ala, ae f. mielatrofia: myelatróphia sive -trophīa, ae f. miércoles: féria quarta. Sin: dies Mercúrii. mielitis: myelītes, is f. Sin: medullae inflammátio vel inflátio. mijo: mílium, ii n. microprogramación: microprogrammátio, onis f. micropsia: micrópsia sive micropsīa, ae f. micropsiquia: micropsychīa, ae f. Sin: ánimi demíssio ; ánimus diffīdens vel demissus. micropsíquico: micropsýchicus, a, um. microscopia o microscopía: microscópia sive -scopīa, ae f. microscópico: microscópicus, a, um. Sin: perpusillus; mínimus; minutus. microscopio: microscópium, ii n. Uso: electrónico, microscópium electrónicum. microsegundo: microsecunda, ae f. microsurco: (sistema de grabación de discos gramofónicos) minutis sulcis incísio ( -onis f) // (disco grabado con tal sistema) microsulcus, i m. Sin: discus (sonans) sulcorum minutorum; discus minutis sulcis incisus; minutorum sulcorum orbis (-is m) incisus. microteléfono: microteléphonum (vel microteléphonon) sive -telephōnum, i n; microtelephónium ii n. micrótomo: micrótomon, i n. Sin: instrumentum minutíssimis secandis rebus. mikado, v. micado. mieloma: myeloma, ătis n. miembro: (cualquiera de las extremidades milenio: millénnium, ii n. Sin: mille anni; mille annorum spátium. Uso: varios -, plura 692 mimetzación mília (vel míllia, ium npl) annorum. milésima: millésima pars. milésimo: millésimus, a, um. miliamperio: milliampérium, ii n. Sin: millésima pars ampérii. miligramo: milligrammum, i n. milímetro: millímetrum, i n. Uso: - cuadrado, cúbico, millímetrum quadratum, cúbicum. militar: adj militaris, e. Sin: militárius; castrensis. Uso: disciplina -, militaris disciplina; servicio -, servítium militare; militare vel milítiae munus (-nĕris n) // sust miles, lĭtis m. Sin: militaris, is m; persona militaris; homo vel vir militaris; militárius, ii m. Uso: los -, mílites, um mpl; militares, ium mpl. militarismo: militarismus, i m. Sin: armorum stúdium; nímium rei militaris stúdium; nímium militaris apparatus stúdium. millón: (mil millares) mílio vel míllio, onis m. Sin: décies (déciens) centena mília (-ium npl); décies centum mília; mílies (míliens, míllies, mílliens) mille; millena mília. Uso: un - y cien mil peregrinos, unus milio et centum mília peregrinatorum; un - y medio, unus semis milio; dos, tres, cuatro ... -, duo, tres, quattuor ... miliones vel milliones; vícies (víciens), trícies (tríciens), quadrágies (quadrágiens) ... centena mília; vícies, trícies, quadrágies ... centum milia; un - de veces, décies cénties mílies; cien - , cénties centena mília; mil -, miliardum, i n; décies mílies centena mília; casi dos - de km cuadrados, duo fere miliones chiliometrorum quadratorum; los - de refugiados, perfugarum centena décies mília // costa de dos o tres - de dólares, sumptus (-us m) duorum triumve milionum dollariorum. Uso: varios centenares de - de marcos alemanes, complures centeni miliones marcarum Germanicarum; se necesitan sesenta - de libras esterlinas, opus est sexaginta miliónibus libellarum Britannicarum // (número muy grande indeterminado) sescenta mília. Sin: sescénties (sescéntiens); mílies. Uso: un - de mundos, sescenta mília mundorum; millones y millones de seres humanos, innumerábiles hómines; complura centena mília hóminum. millonario: milionárius, ii m. Sin: praedives homo. millonésimo: milionésimus, a, um. mimbre: vimen, mĭnis n. Uso: el que hace objetos de -, viminárius, ii m. mimeoclisador, v. mimeógrafo. mimeografía: mimeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: mimeográphica ars. mimeografiado: mimeográphice éditus. mimeografiar: mimeográphice édere vel descríbere. Sin: mimeógrapho (vel per mimeógraphum, vel mimeógraphi ope) édere. mimeográfico: mimeográphicus, a, um. mimeógrafo: mimeógraphum, i n. Sin: apparatus (-us m) mimeográphicus; polýgraphum, i n; polygráphium, ii n; polygráphicum instrumentum; máchina multiplicatória. mimético: miméticus, a, um. Sin: imitativus. mimetismo: mimetismus, i m. Sin: mímesis, is f; imitátio, onis f; ingénita imitátio. mimetización, v. mimetismo. 693 mimetizar mimetizar: (imitar) mimetizare // mimetizarse, mimetizari (en sentido propio y figurado). mímica: mímica, ae f. Sin: ars mímica; gesticulátio; stúdium gesticulandi. mimografía: (tratado sobre la mímica o los mimos) mimográphia sive -graphīa, ae f // (arte de reproducir escritos, dibujos mediante el mimeógrafo) v. mimeografía. mimógrafo: mimógraphus, i m. Sin: mimorum scriptor. mimosa: mimosa, ae f. Uso: - púdica o vergonzosa, mimosa pudīca vel sénsilis. mina: (lugar subterráneo de donde se extraen los metales o minerales) fodīna, ae f. Sin: metalli vena; (por sinécdoque) metallum, i n vel metalla, orum npl. Uso: - natural, fodīna naturalis; - de bronce, aerária, ae f; aeris fodīna; metallum vel metalla aeris; metallum aerárium, aéneum, ahéneum; metalla aerária, aénea, ahénea; - de carbón, carbonária; carbonifodīna; carbonis vel carbonária fodīna; metallum carbonárium vel metalla carbonária; metallum vel metalla carbonis; - de hierro, ferrária, ae f; ferrifodīna, ae f ; metallum vel metalla ferri; metallum ferrárium; metalla ferrária; - de metal, metallifodīna; - de oro, aurária, ae f; aurifodīna vel auri fodīna; metallum vel metalla auri; metallum aurárium; metalla aurária; - de plata, argentária, ae f; argentifodīna; metallum vel metalla argenti; metallum argentárium; metalla argentária; de sal, salis fodīna // abandonar una -, metallum vel metalla intermíttere (por algún tiempo), destitúere (para siempre); abrir una -, metallum vel metalla institúere; explotar una -, metallum vel metalla exercere; volver a explotar una -, metallum intermissum vel metalla intermissa recólere // (cavidad hecha en la tierra para extraer metales o minerales) cunículus, i m. Sin: cávea, ae f, suffóssio, onis f; arrúgia, ae f //(artificio explosivo) mina, ae f. Sin: ignívomus globus; globus ígnifer vel incendiárius. Uso: - antitanque teledirigida, ignívomus globus currífragus ac telemoderatus; - magnética, mina magnética; - marina, mina marina; - submarina, mina subaquánea; globus ígnifer subaquáneus; subterránea, mina subterránea; globus ignívomus subterráneus; - terrestre, mina terrestris // colocar minas, minas collocare vel dispónere; desactivar minas, minas frustrari; encender minas, minas accéndere vel incéndere; preparar minas, minas instrúere vel parare; sacar minas, minas subdúcere vel subtráhere // (galería subterránea hecha para hacer saltar, por medio de la pólvora, una roca, una fortaleza, etc.) cunículus, i m. Sin: foramen, mĭnis n. Uso: - explosiva, cunículus incendiárius (ignívomus, pýrio púlvere repletus), foramen incendiárium (ignívomum, pýrio púlvere repletum); prender, pegar fuego a una -, cunículum (vel foramen pýrio púlvere repletum) succéndere // (torpedo) globus incendiárius, ígnifer, ignívomus (fijo); incendiárius globus natans (flotante); incendiárius globus vagans (de corriente o a la ronza) // (fig, persona o cosa que abunda en cosas dignas de aprecio, o de que puede sacarse algún provecho o utilidad) cópia, ae f. Sin: thesaurus, i m. Uso: - de argumentos, argumentorum thesaurus; - de ejemplos, exemplorum cópia. minar: (colocar minas) ignívomos globos (subterráneos vel subaquáneos, subterráneas o submarinas) cóndere // (hacer minas cavando la tierra y poniendo artificios explosivos para derribar muros, edificios, etc.) cunículos re displodente práeditos ágere. minarete: minaretum, i n. mineral: adj mineralis, e. Sin: metállicus. 694 ministerio Uso: aceite -, minerale óleum // sust minerale, is n. Sin: metallum. mineralogía: mineralógia sive -logīa, ae f. Sin: metallorum doctrina, descríptio, sciéntia. minifalda: tunícula (vestícula, indúcula, túnica, gunna, cástula) mínima. Sin: gunna supérbrevis; hypozónium mínimum. minigolf: pilamálleus minutus. minimalismo: minimalismus, i m. mineralógico: mineralógicus, a, um. Sin: ad minerálium (vel ad metallorum) doctrinam áttinens. mineralogista: mineralógiae investigator. Sin: metallorum doctrinae peritus. minero: fossor, oris m. Sin: metallárius, ii m; metállicus. Uso: - de carbón, fossor carbonárius; - de metal, metallifossor vel fossor metállicus. minimalista: minimalista, ae m. minimizar: extenuare. Sin: ad mínimum redígere; mínimi fácere. mínimo: mínimus, a, um. Uso: como mínimo, mínimum; los que carecen del - vital, qui mínimo subsídio carent ad vitam necessário. minio: mínium, ii n. Uso: pintar, untar con -, miniare; mínio colorare. minestrone: sorbítio compósita. miniar: miniare. Sin: minutíssime píngere; subtílibus punctis píngere vel depíngere; subtili penicillo punctim píngere. Uso: - un libro, minutis picturis librum ornare. miniatura: (letra floreada, trazada con minio en los antiguos manusritos) rubrīca, ae f // (pintura de pequeñas dimensiones) minuta vel minutíssima pictura. Sin: imago picta mínima; pictura minútulis punctis laborata. Uso: en -, minúsculus; pusillus; una Roma en -, pusilla Roma; la casa es un Estado en -, domus pusilla res pública est // (cosa menuda, de escaso tamaño) res minuta, parva, pusilla. miniaturista: minutarum imáginum pictor. Sin: minutissimarum picturarum ártifex (-fĭcis m). minicomputadora: computatrum vel ordinatrum minutum. Sin: parvum instrumentum computatórium. miniordenador, v. minicomputadora. ministerial: ministerialis, e. Uso: señorío -, dominátio ministerialis. ministerio: (cargo, empleo, oficio u ocupación) ministérium, ii n. Sin: munus, -nĕris n. Uso: - pastoral, ministérium pastorale; cura pastoralis; - sacerdotal, ministérium sacerdotale; dejar el - sacerdotal, munus sacerdotale depónere // (empleo de ministro) ministri vel administri (públici) munus // (cada uno de los departamentos en que se divide la gobernación del Estado) ministérium, ii n; públicum ministérium. Uso: - europeo, ministérium europaeum; - de la agricultura, ministérium agriculturae; - de la comunicación, ministérium communicationis; - de cultura y educación, ministérium cultūs atque educationis; ministérium cultus reique culturalis; - de la defensa, ministérium públicum rei defensionalis; - de la pública instrucción, ministérium institutionis públicae; ministérium a pública institutione; ministérium públicum 695 ministra rei institutóriae; administrátio institutionis públicae, - del interior, ministérium rerum domesticarum; ministérium administrationis internae; - de la salud, ministérium valetúdinis; ministerios de la Santa Sede, ministéria Sanctae Sedis; - de transportes, sedes administri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei vehiculáriae) praepósiti // (edificio en que se hallan las oficinas de cada departamento ministerial) sedes administri (públici). Uso: de agricultura, sedes administri agriculturae praepósiti; - de asuntos exteriores, sedes administri éxteris negótiis praepósiti; - de asuntos sociales, sedes administri negótiis sociálibus praepósiti; - del comercio exterior, sedes administri commércio cum éxteris regiónibus praepósiti; - de comunicaciones, sedes administri communicationi sociali praepósiti; - de economía, de las finanzas, sedes administri rei nummáriae públicae praepósiti; - del exterior, sedes administri éxteris negótiis praepósiti; - de la industria y el comercio, sedes administri indústriae et commércio praepósiti; - de la pública instrucción, sedes administri públicae institutioni praepósiti; - del interior, sedes administri negótiis domésticis (vel rebus internis) praepósiti; - de justicia, sedes administri rei iudiciáriae praepósiti; - de la marina mercante, sedes administri rei marítimae mercatóriae praepósiti; de la salud, sedes administri saluti públicae praepósiti; - del tesoro, sedes administri thesauriárii; - para el ambiente, sedes administri rei ambitali praepósiti; - para el turismo y el espectáculo, sedes administri rei periegéticae et spectáculis praepósiti. ministra: administra pública. Uso: - del exterior, ministra a rebus éxteris; - de relaciones exteriores de los Estados Unidos, administra rerum exterarum Confoederatarum Civitatum Americanarum. ministrante: ministrans, antis m. Sin: camillus christianus. ministro: (persona que ejerce algún oficio, empleo o ministerio) administer vel minister, tri m. Sin: ministrator vel administrator. Uso: - de justicia, iudex, dĭcis m; praetor, oris m // (persona que dirige cada uno de los departamentos ministeriales en que se divide la gobernación del Estado) administer públicus. Sin: reipúblicae administer; civitatis moderator. Uso: - de la agricultura, administer rei agráriae; del comercio exterior, minister commércii éxteri; - de cultura, administer públicus rei culturalis; administer públicus cultūs civilis; administer cultūs reique institutóriae; - de defensa, minister defensionis; públicus administer a defensione; administer civitati defendendae praepósitus; administer públicus defensionis militaris vel rei defensionalis; - de la ecología, administer públicus rei oecológicae; - de economía, de hacienda, rei nummáriae administer; público aerário administrando praefectus; - de la economía y la tecnología, administer oeconómiae technologiaeque; - de instrucción pública, minister públicae instructionis; - del interior, minister a rebus interióribus; - de justicia, administer iustítiae; administer a rebus iudiciáriis; - de relaciones exteriores, administer ab éxteris negótiis; administer rerum exterarum; minister negotiorum exterorum; administer públicus rationum exterarum vel externarum; praepósitus éxteris negótiis; - de salud pública, administer a sanitate pública; - del trabajo, administer óperi accurando; - de transportes, administer públicus rei vehiculáriae // - plenipotenciario, orator líberis cum mandatis; primer -, jefe de gabinete, administer primárius; princeps minister; princeps administrorum; administrorum práesidens; praeses consílii administrorum; - sin cartera, administer sine chartophylácio; consejo de ministros, consílium administrorum. minoico: minóicus, a, um. 696 miología minoración: minorátio, onis f. Sin: deminútio; imminútio; inferior condício; naturae impedimentum; ínsitum obstáculum; abnórmitas. minoría: minóritas, atis f. Sin: minor pars. Uso: - étnica, minor pars allóphyla; - lingüística, minóritas linguística; minoría de alguna nación, pars minor alicúius nationis; cives stirpis número inferioris; cives número pauciores (en pl, también gentes pauciores número). minorista: ínstitor, oris m. Sin: caupo, onis m. minué: minútula saltátio. Sin: statículus, i m; saltátio gradu lénior. (-dĭcis m) minutarum vel minutalis. minuto: (témporis) minutum, i n. Sin: minuta, ae f; (horae) momentum. Uso: - de silencio, minuta taciturnitatis; observar un - de silencio, unam minutam taciturnitatis servare sive observare; sexagésima parte de un - de tiempo, o sea segundo, secundum; punctum (témporis); emplear 50’ y 1’‘, L (quinquaginta) momenta unumque (témporis) punctum insúmere; recorrer 100 m en menos de 10’‘, C (centum) metra celérius quam decem punctis emetiri; recorrer 50 km en 4 horas, 30’y 32’‘, viam L (quinquaginta) chilometrorum quattuor horis, XXX (triginta) momentis, XXXII (duo et triginta) punctis confícere. miocardíaco: myocardíacus, a, um. Sin: myocárdii vel cordis músculi (gen). minuendo: númerus deminuendus. minuete, v. minué. miocardio: myocárdium, ii n. Sin: cordis músculus. minueto, v. minué. miocardiógrafo: myocardiógraphum, i n. minúscula: líttera minuta vel minútior. miocardiograma: myocardiogramma, ătis n. minúsculo: minúsculus, a, um. Sin: pusillus. Uso: letra -, v. minúscula. miocardítico: myocardíticus, a, um. minusvalidez: impedítio, onis f. Uso: graves formas de -, graves impeditiones; v. minoración. minusválido: (en lo físico) membris impeditus vel captus. Sin: sáucius; laesus // (en lo psíquico) mente captus. Sin: non compos mentis; inhábilis; naturā impeditus. minuta: prima scríptio (-onis f). Sin: exemplum // (lista de los platos de una comida, o que pueden servirse en un restaurante, etc.) v. menú. miocarditis: myocardītes, is f; myocardītis, ĭdis f. Sin: myocárdii (vel cordis músculi) inflammátio. mioceno: adj miocáenicus, a, um // sust miocaene, is n. miografía: myográphia sive -graphīa, ae f. Sin: musculorum descríptio. miógrafo: myógraphum, i n. miograma: myogramma, ătis n. miología: myológia sive -logīa, ae f. minutero: minutárium, ii n. Sin: index 697 miológico miológico: myológicus, a, um. Sin: ad myológiam pértinens. miólogo: myólogus, i m. Sin: myológiae peritus vel peritíssimus. áliud intendit. mirada: obtutus, us m. Sin: prospectus, us m. Uso: - alrededor, en torno, circumspectus, us m; actus circumspiciendi; circumspectus in omnes partes; dirigir la -, obtutum fígere. mioma: myoma, ătis n. miope: adj myops, ōpis. Sin: myópiā laborans; lusciosus; luscitiosus. Uso: ojos -, óculi hébetes // fig hebes, ĕtis. Sin: retusus vel retunsus; parum acutus vel intéllegens // sust myops, ōpis m. Sin: qui óculis non satis próspicit; cuius óculi non longe conspectum ferunt. Uso: alguien se vuelve -, ácies oculorum alicúius hebescit; óculi alicúius hebescunt; ser -, óculis non satis prospícere; non longe videre // fig non longe videre; parum videre vel intellégere. miopía: myópia sive myopīa, ae f. Sin: luscítio; óculi hébetes; óculi non satis prospicientes; óculi non longe conspectum ferentes // fig ingénium parum acutum. Sin: ingénium hebes vel retusum, vel retunsum. mirador: (que mira) aspíciens, entis (adj); aspector, oris m (sust) // (galería o pabellón desde donde se descubre una vista hermosa) apopsis, is f (abl -i); apopsis, ĭdis f. Sin: locus ex quo prospectatur // (balcón cerrado con cristales y cubierto) maenianum, i n. mirar: aspícere. Sin: intueri. Uso: - con buenos ojos, óculis aspícere aequis; - con malos ojos, despícere; torvis óculis aspícere; ánimo haud aequo intueri; - fijamente, defixis óculis intueri. miríada: mýrias, ădis f. Sin: decem mília; dena mília. miriagramo: myriogrammum, i n. mirialitro: myriólitrum, i n. miosis: myōsis, is f. Sin: pupillae contráctio. miosota: myosōtis, ĭdis f. Sin: myosōta, ae f; myosōton, i n. miriámetro: myriómetrum, i n. Uso: - cuadrado, myriómetrum quadratum (= 100.000.000 m2, mílies centena mília metrorum quadratorum). miosotis, v. miosota. mioterapia: myotherapīa, ae f. Sin: musculorum curátio. miriápodo: myriapus, ŏdis m. Sin: millépeda vel centípeda, ae f. mirilla: lamella collíneans. mira: (señal fija hacia la cual se dirigen visuales) scopus, i m. Sin: meta; diréctio. Uso: dirigir la -, tomar el punto de -, speculari; estar a la -, andar a la -, quedar a la -, áliquid speculari // (intención) propósitum, i n. Uso: poner la - en una cosa, rem sibi propónere; in áliquid inténdere; no tener ninguna política o temporal, nulla cómmoda política vel temporália affectare; no tiene otra -, nihil miriópodo, v. miriápodo. mirística: myrística, ae f. mirlo: mérula, ae f; mérulus, i m. mirón (voyeur): contemplator libidinosus. Sin: obscena observandi cúpidus; ad obscena 698 miscible spectanda propensus. mirra: myrrha, ae f. Sin: murra vel murrha, ae f. Uso: de -, v. mirrado. mirrado: myrrhatus, murratus. Sin: mýrrheus, múrreus, mýrrhinus vel múrrinus. misa: missa, ae f. Sin: eucharístia, ae f; sacrum, i n; sacrifícium, ii n; sacrum missae; missae sacrifícium; eucharísticum sacrifícium; sacra eucharístia; sancta missa. Uso: cantada, missa in cantu; sacrum sollemne; sacrum sollemni ritu factum, peractum, celebratum; - conventual, missa conventualis; exequial, missa exsequialis; - cotidiana, missa quotidiana; - dominical, missa dominicalis; dominicalis eucharístia; - fúnebre, missa funebralis; - gregorianas, missae gregorianae; - negra, daemoníaca imitátio missae; - pontifical, missa pontificalis; sacrum pontificali ritu peractum (celebrada) vel peragendum (a celebrarse); - privada o rezada, missa lecta; - satánica, missa satánica; - solemne, missa sollemnis; missa sollémniter celebrata; - vespertina, missa vespertina; votiva, missa votiva; - votiva de la Santísima Trinidad, Missa votiva Sanctíssimae Trinitatis // - de cuerpo presente, missa exsequialis; missae sacrifícium exsequiale; - de difuntos, missa de réquiem, missa defunctorum, missa de requie; missa pro defunctis; sacrum in expiationem; - del Espíritu Santo, missa Spíritus Sancti; - en acción de gracias, missa (votiva) pro gratiarum actione; - en el aniversario, missa in anniversário; - en latín, missa latina; missa latine celebrata // asistir a -, missae interesse; ayudar a -, altaris ministério fungi; sacerdoti sacrificanti (vel sacris operanti) ministrare vel inservire; cantar -, missam cantare; celebrar -, decir -, sacrum fácere vel perágere; sacrifícium vel sacrum missae celebrare; missam ágere vel celebrare; (sacram) eucharístiam celebrare; sacris fácere vel operari; escuchar -, missam auscultare vel audire; durante la -, inter missam; ir a -, ad missam venire; ad missam intrare; llegar tarde a -, tárdius intrare ad missam; participar en la -, missam (vel missae sacrifícium) participare; perder la -, sacro non interesse; salir de la -, de missa discédere vel égredi. misacantano: sacerdos novénsilis. Sin: neomystes, ae m; novénsilis sacer administer. misal: missale, is n. Sin: missale litúrgicum; liber sacrificalis vel sacrificialis; liber sacrorum. Uso: - Romano, Ambrosiano ..., Missale Romanum, Ambrosianum ... misantropía: misanthrópia sive -thropīa, ae f. Sin: societatis evitátio; hóminum declinátio; hóminum (vel géneris humani) ódium. misantrópico: misanthrópicus, a, um. Sin: hóminum fugax; hóminum societatem fúgiens. misántropo: misánthropus, i m. Sin: qui hóminum societatem fugit. miscelánea: (mezcla, unión de unas cosas con otras) miscellánea, orum npl. Sin: sátura, ae f // (obra o escrito en que se tratan muchas materias inconexas y mezcladas) miscellánea, ae f ; miscellánea, orum npl. Sin: collectánea, orum npl; silva, ae f; scripta miscellánea vel collectánea; multa et vária scripta; scripta inordinata (escritos desordenados); scripta incompósita (escritos desordenados, toscos); scripta incompta (escritos toscos). misceláneo: miscelláneus, a, um. Sin: miscellus; mixtus. Uso: libro, código -, liber, codex miscelláneus. miscibilidad: temperabílitas, atis f. miscible: temperábilis, e. Uso: - con agua, 699 misil aquā temperábilis. misil o mísil: míssile, is n (en pl missília vel arma missília). Sin: rucheta vel rocheta, ae f; telum míssile vel missíbile; míssile béllicum; béllicus globus míssilis vel missíbilis. Uso: “scud”, rucheta scútica; - intercontinentales, interplanetarios, missília intercontinentália, interplanetária; - nuclear, míssile nucleare; con cabeza nuclear, rucheta cum displosivo cápite nucleari. misión: (acción de enviar) míssio, onis f. Uso: - de legados, legatorum míssio // (poder que se da a un enviado para que haga alguna cosa; - diplomática) legátio, onis f // (viaje de estudio, de exploración) peregrinátio, onis f; (por mar) navigátio // (cometido) munus, nĕris n. Uso: la - propia de Grecia, de Roma, Gráeciae, Romae próprium munus; cumplir la propia -, suo múnere fungi // (encargo) mandatum, i n; mandatus, us m. Uso: dar a uno la - de..., álicui mandare ut + subj // (serie de sermones que predican los misioneros) míssio, onis f. Sin: sacrae ad pópulum contiones // (viaje que hacen los predicadores evangélicos para difundir la religión) expedítio, onis f. Sin: legátio; sacra expedítio; legátio de propaganda fide vel ad propagandam fidem. tor; divini verbi sator. Uso: - apostólico, christianae doctrinae praeco apostólico múnere. misogamia: misogámia sive -gamīa, ae f. Sin: nuptiarum ódium. misógamo: adj misógamus, a, um // sust misógamus, i m. Sin: nuptiarum osor. misoginia: misogýnia, ae f. Sin: mulíerum ódium. misógino: adj misógynus, a, um. Sin: in mulíeres malévolus // sust misógynus, i m. Sin: mulíerum osor. misterio: mystérium, ii n. Sin: arcanum. Uso: - del dolor, doloris arcanum. misterioso: mysteriosus, a, um. Sin: mýsticus; arcanus; secretus. mística: mýstica, ae f. Sin: mýstica disciplina, sciéntia, rátio; rei mýsticae (vel de re mýstica) doctrina. Uso: una - exagerada del trabajo, plus aequo mýstica quaedam de labore rátio; alcanzar las cumbres de la -, mýsticae cúlmina attíngere. místicamente: (de un modo místico) mýstice. Sin: sensu mýstico // (misteriosamente) arcane. Sin: occulte. misional: missionalis, e; v. misionero. misionero: adj missionárius, a, um. Sin: missionalis, e. Uso: asociación -, consociátio missionária; caridad -, cáritas missionalis; celo -, zelus missionárius; estación -, státio missionalis; obra -, opus missionale vel missionárium; viaje -, iter missionale; vocación -, vocátio missionária // sust missionárius, ii m. Sin: missionalis, is m; sacer missionalis; Evangélii praeco (-onis m); Christi núntius; christianae religionis (vel christianae veritatis) núntius, praeco, propagator; sacerdos ad propagandam fidem legatus; fidei praedica- misticismo: (doctrina mística) v. mística // (estado de la persona que se dedica mucho a Dios o a las cosas espirituales) mysticismus, i m. Sin: mýsticum stúdium // (estado extraordinario de unión inefable con Dios por el amor) status (-us m) mýsticus. Sin: mýstica condício. místico: (que incluye misterio o razón oculta) mýsticus, a, um. Sin: arcanus; secretus; recónditus; occultus; ábditus // (concer- 700 mnemónica niente o relativo a la mística) mýsticus,a, um. Sin: ad mýsticam doctrinam áttinens // (el que se dedica mucho a Dios o a las cosas espirituales) mýsticus, i m. Sin: homo vel vir mýsticus; homo vel vir stúdio mýstico déditus, vel mýsticis disciplinis addictus, vel mýsticis disciplinis initiatus ; divinarum rerum contemplator vel scrutator // (el que escribe o trata de mística) homo vel vir rei mýsticae (vel mýsticae doctrinae, vel theológiae mýsticae) studiosus. mistificador: adj fallax, acis. Sin: fraudulentus; ludificatórius // sust fraudator, oris m. Sin: ludificator; adulterator. mistificar: fállere. Sin: decípere; ludificare; adulterare. mistral: caurus narbonensis. mistura, v. mixtura. tos, ánimos, tumultum. mitin: conventus, us m. Sin: coetus, us m; comítium; concursátio. mito: mythus vel mythos, i m. Sin: fábula. mitografía: mythográphia vel -graphīa, ae f. Sin: fabularum doctrina. mitógrafo: mythógraphus, i. Sin: fabularum scriptor. mitología: (ciencia de los mitos) mythológia sive -logīa, ae f // (historia fabulosa de los dioses, semidioses y héroes de la antigüedad) história fabularis vel fabulosa. Sin: fábulae, arum fpl; antiquae fábulae; deorum hominumque fábulae. Uso: - romana, antiquae Romani pópuli fábulae. mitológico: mythológicus, a, um. Sin: fabularis, e; fabulosus. mitad: dimídium, ii n. Uso: a - de precio, dimidiato prétio; en la - de la cuesta, in médio clivo; en la - de la página, in média página; en la - del verano, média aestate. mitólogo: mythólogus, i m. mitomanía: mythománia sive -manīa, ae f. mítico: mýthicus, a, um. Sin: fabulosus; fabularis, e. mitómano: mythómanes, is m. Sin: mythomániā laborans; ad mythomániam proclivis. mitificar: in fábulam tradúcere, extóllere, erígere (áliquid vel áliquem). mitón: manúcium, ii n. mitra: mitra, ae f. Uso: - pequeña, mitella. mitigación: laxamentum, i n. Uso: - de la ley, legis laxamentum. mitral: mitrae símilis. mitigador, mitigante: mitigatórius, a, um. Sin: mitigativus. mitridatismo: immúnitas vel indémnitas a venenis. Sin: assuetudo ad venena. mitigar: mitigare. Sin: sedare. Uso: - la fiebre, la ira, el dolor, la severidad, febrim, iram, dolorem, severitatem mitigare; - los oleajes, la tempestad, los vientos, los ánimos, el tumulto, sedare fluctus, tempestatem, ven- mixto: mixtus, a, um. mixtura: mixtura, ae f. mnemónica: mnemónica, ae f. Sin: mnemó- 701 mnemónico nica, orum npl; disciplina vel ars memóriae. mnemónico: mnemónicus, a, um. Sin: memorialis, e; ad memóriae artem spectans. mnemotecnia, mnemotécnica, v. mnemónica. moaré: tela interundata. mobiliario: adj móbilis, e. Sin: movens. Uso: efectos, objetos, enseres -, mobília, ium npl; movéntia, ium npl; res moventes vel móbiles; res quae moveri possunt // (moblaje) v. esta voz. tíssimus; artículos de -, merces delicatae fpl; res elegantiores fpl; - en el vestir, vestis hábitus; nueva - en el vestir, nova vestimenta; novus véstium mos; vestido a la -, nove vestitus // poeta de -, poëta nunc ( vel tunc) máxime vigens vel placens; la - de hacer algo, mos alicúius rei faciendae; ser - o de -, estar de -, vigere vel placere; moris (vel in more) esse; morem retinere; introducir - extranjeras, peregrinos mores indúcere vel inferre; seguir la -, aliorum hábitum imitari; volverse de -, in morem vértere; fuera de -, desuetus; obsolétior; iam non in more; pasar o pasarse de -, obsoléscere, exsoléscere. modal: modalis, e. moblaje: supellex, léctilis f (abl -e sive -i). Sin: ornamentum, i n; ornamenta, orum npl; instrumentum. Uso: - de una casa, supellex doméstica; instrumentum domésticum; domūs ornamentum modelable: formábilis, e. Sin: quod formari potest. moca: (variedad de café) faba mocana // (infusión de café) pótio cafaeária mocana. modelado: (acción) fíctio, onis f. Sin: composítio; formátio // (efecto) fictura, ae f. mochila: mántica, ae f. Sin: sárcina; impedimentum; bulga; saccipérium dorsuale; saccus úmeris suspendendus. Uso: llevar la -, sárcinam gestare; ponerse la -, sárcinam ad dorsum accommodare; quitarse la -, sárcinam pónere vel depónere. modelador: fictor, oris m. Sin: formator. modalidad: rátio, onis f. Sin: condício. modelar: formare. Sin: fíngere; accommodare. modelista: minutorum specíminum rerum effector. mochuelo: (ave rapaz nocturna) úlula, ae f. moco: mucus, i m. Sin: pituíta. Uso: - de pavo (planta), amarantus caudatus. moda: (uso, modo o costumbre que está en boga durante algún tiempo o en un determinado país) moda, ae f. Sin: consuetudo, dĭnis f; mos, moris m; usus, us m; hábitus, us m; mos et consuetudo; cultus modus. Uso: - del país, cultus modus domésticus; - extranjera, cultus modus peregrinus; - femenina, mundus mulíebris; - nueva, hábitus novus; mos recen- modelo: (representación en pequeña escala) forma, ae f. Sin: exemplar; modus. Uso: - pequeño, formella; parva forma; - de una máquina, exemplar máchinae; - de una nave, modus navis // (figura de barro, yeso o cera que después se ha de reproducir en madera, mármol o metal) exemplar, aris n. Uso: - de arcilla, proplasma, ătis n; - de cera, exemplar e cera factum; - de yeso, exemplar e gypso factum // (vestido con características únicas, creado por determinado modista) vestis (-is f) exemplaris vel singularis // (persona o cosa 702 moderno digna de ser imitada) exemplar, aris n. Sin: exemplum; spécimen, mĭnis n. Uso: - eterno, exemplar aeternum; - ideal, cogitata spécies; - perfecto de beldad femenina, excellens mulíebris formae pulchritudo; - de integridad, exemplum innocéntiae; - de prudencia, prudéntiae spécimen; - en su género, omni ex parte in suo génere perfectus; una esposa -, uxor raríssimi (vel singularis) exempli; un obrero -, óptimus ópifex // delinear el - ideal del orador, summum oratorem fíngere; oratorem exprímere; escoger a uno como -, delígere áliquem ad imitandum; proponer un a imitar, propónere álicui exemplar ad imitandum; servir de -, exemplo esse; tomar a uno como -, áliquem sibi propónere ad imitandum; áliquem sibi exemplum propónere; tomar a uno como - en algo, súmere ab áliquo (vel cápere de áliquo) exemplum alicúius rei // (hombre o mujer que posa para pintor, escultor o fotógrafo) exemplar, aris n; homo pictóri (statuário, photógrapho) propósitus; homo exemplaris causā pictori (statuário, photógrapho) propósitus; múlier pictori (statuário, photógrapho) propósita; múlier exempli imitandi grátiā pictori (statuário, photógrapho) propósita. Uso: - vivo, nudum exemplar // (joven que exhibe los nuevos modelos de costura) adulescens vel puella exemplum novum éxhibens; indutor, oris m; indutrix, icis f; desfile de modelos, novorum exemplorum (vel exemplárium) transvéctio, procéssio; adulescéntium nove vestitorum vel puellarum nove vestitarum transvéctio, procéssio. modem (Inform), contracción de “modulador-demodulador”: transmodulatrum, i n. Sin: transmodulatórium. moderado: moderatus, a, um. Sin: temperatus. Uso: - en política, in re pública moderatus vel temperatus. moderador: moderator, oris m. Sin: tempe- rator. modernamente: moderne. Sin: moderna ratione; hodierno more. modernidad: (calidad de moderno) modérnitas, atis f. Sin: nóvitas; moderna rátio // (nuevos modos de vivir y pensar) hodierna consuetudo; novi mores; recéntior cogitandi agendique modus // (época actual) haec aetas. Sin: haec témpora. modernismo: modernismus, i m. Uso: - filosófico, histórico, bíblico, modernismus philosóphicus, históricus, bíblicus; - literario, litterarum modernismus; modernismus in lítteris. modernista: adj modernísticus, a, um // sust modernista, ae m. Sin: modernismi sectator vel fautor. modernización: innovátio, onis f. Sin: ad novum exemplar composítio; ad nova exempla composítio; ad novam formam redúctio; ad nostrae aetatis morem redúctio; accommodátio ad praeséntia. modernizador: novator vel innovator, oris m. Sin: ad praeséntia accommodator. modernizar: novare vel innovare. Sin: ad novam formam redígere vel redúcere; ad novum exemplar compónere; ad nova exempla compónere; ad nostrae aetatis morem (vel rationem) redígere; ad praeséntia accommodare, novare, interpolare. moderno: modernus, a, um. Sin: hodiernus; novus; recens; recéntior; recentíssimus; nupérrimus; novellus; praesentáneus; nunc usitatus; huius (vel praesentis, vel nostrae) aetatis; huius (vel nostri) témporis; nostri témporis próprius; nostrorum témporum vel dierum; nostri sáeculi; hodiernae vitae; qui 703 modificador nunc (vel nostro témpore) est. Uso: los hombres -, hómines moderni vel hodierni; la vida -, vita moderna; tiempos -, témpora moderna vel hodierna; uso eclesiástico - del latín, modernus usus ecclesiásticus latinitatis. sor; aculeatus vel acerbus irrisor. mofarse: - de uno, áliquem ludíbrio habere; sugillare vel suggillare áliquem; - de algo, sugillare áliquid; - de todo, ómnia in ludíbrium vértere; v. burlarse. modificador: mutator, oris m. Sin: commutator; transformator; qui immūtat. mogólico, v. mongólico. modismo: (expresión privativa de una lengua) peculiaris modus dicendi // (idiotismo) v. esta voz. mogote: (montículo) acuminatus collis (is m) // (hacina de forma piramidal) acuminatus méssium cúmulus. modista: (persona que tiene por oficio hacer prendas de vestir) vestíficus, i m; vestífica, ae f. Sin: novorum véstium effector (-oris m) vel effectrix (-icis f). mohair: téxtile muhaiarense. Mohammed, v. Mahoma. moharra: cuspis, ĭdis f. modisto, v. modista. modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, dicendi vel scribendi modus, forma; sententiarum orationisque forma; - de vivir, modus vivendi. modulación: modulátio, onis f. Sin: vocis fléxio; sonoritatis fléxio. Uso: - de frecuencia, frequéntiae modulátio. moho: (hongo muy pequeño que se cría en la superficie de los cuerpos orgánicos) mucor, ōris m // (capa que se forma en la superficie de un cuerpo metálico por alteración química de su materia) robigo vel rubigo, gĭnis f (- de los metales); ferrugo, gĭnis f (- del hierro); aerugo, gĭnis f (- del cobre). Uso: cubierto de -, robiginosus; robígine obductus. moiré: undulatus, a, um. modulador: adj modulatórius, a, um // sust modulator, oris m // (dispositivo que realiza la operación de modulación) modulatórium, ii n. Sin: instrumentum modulatórium. modular: modulari. módulo: (aparato) módulus, i m. Uso: - espacial Huygens, módulus spatialis Huygens. mofa: sugillátio vel suggillátio (alicúius, contra alguno). Uso: - amarga, mordaz, amara suggillátio; aculeata vel acerba ludificátio. mojigatería: (disimulación) simulátio, onis f. Sin: fallácia; fíctio; hypócrisis, is f // (beatería) pietatis simulátio vel spécies; pietatis erga Deum simulátio; religionis ostentátio; pervicácia religionis. mojigato: (disimulado) simulator, ōris m. Sin: fallax; fictor; hypócrita vel hypócrites, ae m // (beato) virtutis simulator; religionis ostentator vel simulator; homo religionis pérvicax. mojón: (señal que se coloca en un camino para que sirva de guía) signum viárium. mofador: cavillator, oris m. Sin: derisor; irri- 704 mollear moka, v. moca. dere, onerare, incursare, cáedere. mol, v. molécula-gramo. molibdenita: molybdaenites, is f; molybdaenites, ae m. molar: (adj, de la pieza dentaria lateral) molaris, e. Sin: ad dentem molarem pértinens // sust dens (dentis m) molaris, molárius, maxillaris. molibdeno: molybdaenus vel molybdaenos, i m; molybdaena, ae f; molybdaenum, i n. Moldavia: Moldávia, ae f. molinero: molinárius, ii m. Sin: mólitor, oris m; pistor; pistrinárius. Uso: de -, pistoralis, e. molde: (objeto hueco preparado de modo que dé su forma a la materia que se introduce en él) forma, ae f. Uso: - de boj, búxea forma; cera vaciada en un - de yeso, cera in formam gypsi infusa // (conjunto de letras o forma ya dispuesta para imprimir) forma multiplicábilis. Sin: exemplum multiplicábile moldeador: formator vel conformator, oris m. Sin: fictor; plasmator; plastes, ae m. Uso: el que hace molduras de yeso, gypsoplastes vel gypsoplasta, ae m. moldura: torus, i m. Sin: crepīdo, dĭnis f; crusta. moldurar: toris ornare. molécula: molécula, ae f. molécula-gramo: grammimolécula, ae f. molecular: molecularis, e. Sin: ad moléculam áttinens. moledor: mólitor, oris m. Sin: molendinárius; pistrinárius. moledura o molienda: molitura, ae f. Sin: contrítio; commolendi actus. moler: mólere vel emólere. Sin: molare; frángere; contérere; térere. Uso: - a uno a puñetazos, pugnis áliquem contúndere, obtún- molinillo: (instrumento pequeño que sirve para moler) pistrilla, ae f. Sin: pistillum; molínula; rudis, is f; mixtárius. Uso: - de café, machínula (vel pistrilla, vel molínula) cafeária vel molendo cafēo; pistrilla arábicis molendis fabis; - de pimienta, mola piperária; machínula píperis molaris; pistrilla molendo píperi; - para triturar la carne, tritábulum vel tritórium carnis; máchina concisória (carnis); instrumentum carni conterendae; encender, apagar el - (eléctrico) de café, (eléctricam) molínulam cafeáriam accéndere, exstínguere. molino: (máquina) pistrīnum, i n. Sin: molīnum, i n ; molīna, ae f; moletrīna, ae f. Uso: - eléctrico, pistrinum eléctricum; - de aceite, de aceituna, v. almazara; - de agua, aquimolina, aquímola, hydráleta vel hydráletes, ae; pistrinum aquárium vel hydráulicum; - de vapor, mola vapórea; pistrinum vaporárium; - de viento, ventímola, ae f; ventimolīna ; pistrinum ventilatum // (casa o edificio en que hay un molino) molendinum, i n. Sin: molae, arum fpl. Uso: fig, llevar el agua a su -, ómnia ad suam utilitatem referre; cada cual lleva el agua a su -, sibi quisque ruri metit; ad suum quisque cómmodum refert quaecumque agit // (persona sumamente inquieta y bulliciosa) irrequietus homo. Sin: ardálio, onis m. mollear: (ceder una cosa a la fuerza o presión) cédere (por ej, prementi córpori) // (do- 705 mollete blarse por su blandura) flecti, inflecti. Sin: torqueri. tans. monacato: monachatus, us m. mollete: (panecillo) orbículus panis. Sin: pastillum ovatum; pastillus ovatus. monacillo, v. monaguillo. Mónaco (estado): Monoecus, i m. Uso: de -, monoecensis, e molotov: ampulla molotoviana. molusco: ánimal molluscum vel molle. Sin: ánimal óssibus carens. momentáneamente: momentáliter. Sin: ad (vel in) praesens; in praesenti; in praesens tempus. momentáneo: momentáneus, a, um. Sin: momentárius; temporáneus, a, um; brevis; brevíssimus; exígui témporis (gen de cualidad). momento: témporis momentum. Uso: a último -, último momento; en el - oportuno, témpore opportuno; en un -, momento témporis; por el -, in praeséntia; por un -, paulisper; diferir para otro -, in áliud tempus áliquid differre. momia: cadaver medicatum, duratum, condītum. Sin: mórtui corpus medicatum. momificación: córporum medicátio. Sin: cadáverum conditura. momificar: mórtuum arte medicare. Sin: exanimatum corpus medicare; córpora (odóribus) condire, medicare, curare. mona: (simia) símia, ae f. Uso: fig, aunque la - se vista de seda, - se queda, símia semper símia etiamsi áurea gestit insígnia; dormir la -, edormire crápulam. monacal: monachalis, e. Sin: monásticus; monáchicus; mónachus; monachorum vel monacharum (gen pl); ad mónachos spec- mónada: monas, ădis f. Sin: únitas; singuláritas. monadología: monadológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina de monádibus vel de unitátibus. monaguilla: puella ministra altaris. Sin: puella Missae insérviens. monaguillo: clerículus, i m. Sin: puer (vel parvus) minister altaris; puer Missae insérviens; puer sacerdoti fámulans; puer sacris ministrans; camillus christianus. monaquismo: monachismus, i m. monarca: monarcha, ae m; monarchus, i m. monarquía: monárchia sive monarchīa, ae f. Sin: singularis principatus vel dominatus (-us); singulare impérium; unīus dominatus. Uso: - absoluta, monárchia absoluta; - constitucional, monárchia temperata vel constitutionalis; regnum rei públicae institutis convéniens. monárquico: adj monárchicus, a, um. Sin: monárchiae favens // sust monárchiae fautor. monasterio: monastérium, ii n. Sin: coenóbium; ascetérion vel ascetérium; monachorum (vel monacharum) coenóbium vel domicílium. monástico: monásticus, a, um. Sin: monasterialis; monachalis; monáchicus; coenobialis; 706 monja monastérii (gen). nummárius. Uso: sistema -, rátio aerária. mondadientes, v. escarbadientes. mongol: adj mongólicus vel mongúlicus, a, um // sust Móngolus vel Móngulus, i m. mondadora: obrera - de arroz, oryzae runcatrix vel purgatrix (-icis f). Sin: múlier oryzae purgandae addicta. mongolfiera, v. aeróstato. Mongolia: Mongólia vel Mongúlia, ae f. mondadura: (acción y efecto de mondar) decorticátio, onis f. Sin: córticis detráctio. mondar: (quitar la cáscara) deglúbere. Uso: lugar donde se monda, decorticatórium; purgatórium. moneda: (pieza de metal acuñada para servir en las transacciones) nummus vel numus, i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata, de bronce, numus áureus, argénteus, aéneus // (dinero) res nummária. Sin: pecúnia; nummi, orum mpl. Uso: papel -, chartácea pecúnia; valor de la -, pecúniae vis; nummorum vis; nummi prétium; pagar en - italiana, nummis itálicis (vel Itáliae nummis, vel libellis itálicis) péndere vel sólvere; pagar en libras esterlinas, nummis ánglicis (vel libellis ánglicis) péndere // fig, pagar en la misma -, par pari referre; par pro pari referre; pari respondere; par pari respondere; pária páribus respondere. monedero: (bolsa o cartera donde se lleva el dinero en metálico) marsúpium vel marsúppium, ii n. Sin: crumīna, ae f; theca nummária; nummorum sácculus. Uso: - lleno, marsúpium bene nummatum; marsúpium plenum ássium // (el que acuña la moneda) monetárius, ii m. Sin: ópifex monetae; monetae cusor. Uso: - falso, paracharactes, ae m; monetae adulterator; monetárius adulter. mongólico: (adj y sust, de Mongolia) v. mongol // (que padece mongolismo) mongolismo affectus vel afflictus. mongolismo: mongolismus, i m. mongoloide: géneri mongólico símilis, e. monigote: (muñeco o figura grotesca) neurospaston, i n. Sin: larva, ae f; púpulus, i m; móbile lignum // (persona insignificante y de poco carácter) truncus, i m. Sin: caudex, dĭcis m; stipes, pĭtis m. monismo: monismus, i m. monista: adj monísticus, a, um. Sin: monismo favens; ad monismum pértinens // sust monista, ae m. Sin: monismi sectator. monitor: (persona encargada de enseñar la práctica de alguna disciplina) mónitor, oris m // (dispositivo electrónico) monitórium, ii n. Sin: monitúrium; monitórium electrónicum; machinamentum vel instrumentum monitórium; machínula monitória. monitor (Inform) monitórium, ii n. Sin: album visíficum; tábula dilúcida descriptória; machinamentum visíficum descriptórium. monitorio: monitórius, a, um. monegasco: adj monoecensis, e; sust Monoecensis, is m. monetario: monetalis, e. Sin: monetárius; monja: mónacha, ae f (dat y abl pl -ábus). Sin: monialis, is f; sanctimonialis; nonna, ae f (dat y abl pl -abus); nonna coenobialis; 707 monje virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanctimonialis; convento de monjas, coenóbium monacharum; hacerse -, mónacha fio; cúltui divino sacrari; se cúltui divino sacrare. sincínium; cántio solitária; cantus homophónicus. monje: mónachus, i m. Sin: coenobita, ae m; nonnus, i m. Uso: hacerse -, mónachus fio // fig, el hábito no hace al -, barba non facit philósophum; non omnes qui habent cítharam citharoedi. monofásico: monophasis (gen). Sin: unīus phasis (gen). mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae f. Sin: indutórium, ii n; túnica bracata; indumentum bracatum // (simio) símius, ii m. monofisita: monophysīta, ae m. Sin: eutychianus. monódico: monódicus, a, um. monofisismo: monophysismus, i m. Sin: doctrina eutychiana. monofisitismo, v. monofisismo. monoaural, v. monofónico. monofónico: monophónicus, a, um. monobásico: monobásicus, a, um. monocigoto: monozygotum, i n. monogamia: monogámia sive -gamīa, ae f. Uso: observar la -, unam uxorem habere (dicho de una persona), síngulas uxores habere (dicho de varias personas). monocotiledón: adj unīus cotylédonis (gen) // sust monocotyledon, ŏnis f. monogámico: monogámicus, a, um. Sin: ad monogámiam áttinens. monocotiledóneas: monocotylédones, um f. monogamista: adj monogamísticus, a, um. Sin: monogámiae favens, entis // sust monogamista, ae m. Sin: monogámiae fautor. monocigótico: monozygóticus, a, um. monocotiledóneo, v. monocotiledón. monocromasia: monochromatismus, i m. Sin: colorum únitas. monocromático: monochromáticus, a, um. Sin: monochromus; monochrómatus; unicolorus; unícolor, oris; unīus coloris (gen). monóculo: (que tiene un solo ojo) monóculus, i m // (lente para un solo ojo) monospecillum, i n. Sin: monóculum, i n. monocultivo: unīus plantarum géneris cultura. monodia: monódia, ae f. Sin: monódium; monógamo: (casado con una sola mujer) monógamus, i m. Sin: qui unam uxorem habet. Uso: son monógamos, síngulas uxores habent. monogénesis: monogénesis, -is f. monogenia, v. monogénesis. monografía: monográphia sive -graphīa, ae f. Sin: de re peculiari scriptum; libellus de áliqua (vel de síngula) re; investigátio monográphica; como ejercicio académico, también scripta exercitátio. Uso: - histórica, unīus facti história; escribir la historia romana por 708 monoteísmo monografías, res gestas pópuli Romani carptim perscríbere. monográfico: monográphicus, a, um. Uso: método -, méthodus monográphica. monografista: monographīae auctor, oris m. Sin: rerum peculiárium scriptor vel studiosus. monograma: monogramma, ătis n. Uso: el de Cristo, Christi (vel christianum) monogramma. monolingüe: unīus sermonis (gen). monolítico: monolýthicus vel monólythus, a, um. monolito: monólythus, i m. Sin: monólythus lapis, ĭdis m (piedra monolítica); columna monólytha (columna monolítica); monólythum monumentum (monumento monolítico). monólogo: monólogus, i m. tórium habens; uno machinamento motus; unimotralis, e // sust monomotórium, ii n. Sin: unimotórium; unimotrum. monopatín: monopedírota, ae f. Sin: áxula rotalis gubernábilis. monoplano: monóplanum sive -plānum, i n. Sin: aërinavis vel aëronavis unum planum habens. monopolio: monopólium, ii n. Sin: unīus vendítio. Uso: - de la administración y uso de los medios de producción, una auctóritas administrandi instrumenta bonorum effectionis iisque utendi; - de la enseñanza, monopólium instructionis. monopolista: (monopolístico) v. esta voz // (persona que ejerce monopolio) v. monopolizador. monopolístico: monopolísticus, a, um. Sin: ad monopólium spectans. monopolización: monopolizátio, onis f. Sin: in monopólium redáctio. monomanía: monománia sive -manīa, ae f. monomaniaco o monomaníaco: adj monomaníacus, a, um. Sin: monomániā laborans vel affectus // sust monómanes, is m. monometalismo: monometallismus, i m. monometalista: monometallista, ae m. Sin: mometallismi fautor vel sectator. monométrico: monométricus, a, um. Sin: unīus metri vel mensurae. monopolizador: monopōles, is m; monopōla, ae m. monopolizar: monopolizare. Sin: monopólium exercere; in monopólium redígere; privilégium (alicúius rei vendendae) excípere. monosilábico: monosýllabus, a, um. Sin: unīus sýllabae (gen). monosílabo: monosýllabum, i n. Sin: unīus sýllabae vox vel verbum. monomio: monómium, ii n. monomotor: adj monomotórius, a, um. Sin: unimotórius; unius motórii (gen); unum mo- monoteísmo: monotheīsmus, i m. Sin: unīus dei cultus (-us m) vel relígio. 709 monoteísta monoteísta: adj monotheísticus, a, um. Sin: ad unīus dei cultum pértinens // sust monotheīsta, ae m. Sin: unīus dei cultor. par a viandas, escárium vel escarum anábathrum. montado: - sobre ruedas, subrotatus, a, um. monotipia: (máquina) v. monotipo // (arte) monotypīa, ae f. Sin: composítio per síngulas lítteras; singularum litterarum composítio. monotipista: monotypista, ae m. Sin: monótypus, i m. monotipo: monótypum, i n. Sin: monotýpicum prelum; máchina monotýpica. monotonía: monotónia sive -tonīa, ae f. Sin: unīus modi tenor; nulla varíetas; varietatis caréntia. Uso: con -, sine varietate; eodem semper tenore; uno tenore; sine ulla varietate; nulla varietate; simíliter atque uno modo. monótono: monótonus, a, um. Sin: unísonus vel unum tenorem servans (de la voz); aequalis, e; sine ulla varietate; nulla varietate; semper idem (éadem, idem); simíliter atque uno modo. Uso: discurso -, orátio nulla varietate práedita vel delectans; vida -, éadem semper vita; voz -, vox languens. monovalente: monóvalens, entis. Sin: monobásicus. montaje: instrúctio, onis f. Sin: composítio; coniúnctio; máchinae vel machinarum instrúctio; (en el cine) pellículae cinematográphicae composítio. montante: (espadón grande que se esgrime a dos manos) romphaea vel rhomphaea, ae f. Sin: ingens gládius vel ensis (-is m) // (listón o columna pequeña) scapus (-i m) vel asser (-ĕris m) cardinalis. montaña: mons, montis m. Uso: - rusa, currículum retroflexum; montes rússici. montañero: studiosus móntium lustrator. Sin: scandendi montes ávidus vel cúpidus; montanis lustratiónibus affectus. montañismo: stúdium móntium scansionum. Sin: móntium ascendendorum stúdium; montanae excursiones vel exercitationes. Uso: hacer -, montes lustrare; móntium ascensus factitare. monseñor: (título que se da a los prelados) dóminus vel domnus, i m. Sin: meus dóminus // (título de honor que concede el Papa a determinados eclesiásticos) cappellanus honorárius, vel praelatus honorárius, Summi Pontíficis. montar: (subir sobre un animal o a un vehículo) ascéndere. Sin: inscéndere, conscéndere. Uso: - a caballo, (in) equum ascéndere // (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri, vectari; in equo ire; equum ágere, régere, impéllere // (armar o poner en su lugar las piezas de cualquier aparato o máquina) dispónere. Sin: collocare. monstruo: monstrum, i n // fig (persona muy mala) monstrum, i n. Sin: monstrum hóminis; homo diritate taetérrimus; (persona muy fea) foedíssimum monstrum; homo pravae foeditatis. monte: mons, montis m. Uso: echarse al -, in silvis latitare // - de piedad, mutuária (vel mutuatícia, vel mutuática) páuperum mensa. Sin: mutuária mensa in subsídium miserorum vel egéntium; mutuária mensa a pietate. montacarga: anábathrum onerárium. Uso: - montecillo: montículus, i m. 710 moralista montenegrino: adj nigromontanus, a, um; sust Nigromontanus, i m. moqueta: tapete pro pavimento stratum. mora: (fruto de la morera) morum, i n. Uso: - silvestre, rubum // (tardanza) mora, ae f. Sin: dilátio, ségnitas. Montenegro: Nigromóntium, ii n. montería: (arte de cazar) ars venatória // (caza de jabalíes, venados y otros animales de caza mayor) venátio, onis f. Sin: venátio atque insectátio. montero: (persona que busca y persigue la caza en el monte) explorator, oris m. Sin: vestigator; indagator; pressor. montículo, v. montecillo. montón: congéries, ēi f Sin: congestus, us m. Uso: - de cadáveres, congéries cadáverum; - de piedras, lápidum congestus; a montones, copiosíssime; satis superque. montura: (cabalgadura, bestia para cabalgar) sellare iumentum, i n. Sin: iumentum sellárium (v. gr., ásinus, mulus, equus, camelus) // (silla de montar) ephíppium, ii n. Sin: fultura // (arreos de caballerías) iumentorum phálerae (-arum fpl) vel ornatus (-orum mpl). monumental: monumentalis, e. Sin: monumentárius. monumentalidad: magnificéntia, ae f. Sin: magnitudo, dĭnis f; ampla moles. monumento: monumentum, i n. Uso: - sepulcral, monumentum sepulcrale; - del holocausto, monumentum holocausti; construir un - en honor de alguien, fácere álicui monumentum. monzón: híppalus, i m. Sin: ventus monsónius. moquero: mucínnium vel mucínium, ii n. Sin: lintéolum. moral: adj moralis, e. Sin: éthicus. Uso: conducta -, recta agendi rátio; enseñanza -, officiorum praecepta; hombre -, homo bonus, honestus, ínteger, probus, bene moratus; libertad -, ánimi libertas; obligación -, offícii necéssitas; preceptos -, praecepta morália; morales praeceptiones; regla -, régula morum; sentimiento -, consciéntia offícii // (ciencia que enseña las reglas que deben seguirse para hacer el bien y evitar el mal) éthica, ae f; éthice, es f. Sin: morum vel moralis disciplina. Uso: - conyugal, doctrina coniugalis; doctrina de coniúgii móribus dirigendis; - individual, éthica individualis // (estado de ánimo) ánimus, i m. Uso: levantar la - de uno, iacentem alicúius ánimum erígere, refícere, augere; levantar la - de las tropas, milítibus ánimos áddere // (moralidad) v. esta voz. moralidad: morálitas, atis f. Sin: mores; morum condício; honestas; intégritas; próbitas. Uso: - privada, privati mores; mores doméstici vel íntimi; - pública, públici mores; mores pópuli vel civitatis; - de los ciudadanos, morálitas cívium; norma de -, recte agendi rátio ac norma; bene vivendi rátio. moralismo: moralismus, i m. moralista: moralista, ae m // (autor de obras de moral) de móribus scriptor // (profesor de moral) moralis disciplinae magister vel doctor. Sin: moralis sciéntiae professor // (persona que estudia moral) moralis disciplinae cultor // (maestro de moral) magister virtutis vel morum; vivendi (vel recte vivendi) praeceptor // fig vitiorum insectator. Sin: morum castigator, emendator, reprehensor. 711 moralización moralización: morum corréctio (-onis f). Sin: corruptorum morum emendátio. moralizador: mónitor ad virtutem. Sin: corruptorum morum emendator. moralizar: (reformar las malas costumbres enseñando las buenas) mores corrígere vel emendare; mores fíngere, formare, informare; mores recte conformare // (discurrir sobre moral) de móribus disputare, dissérere, dissertare. moralmente: moráliter. Sin: morali ratione; sensu morali; ad régulam morum; secundum praecepta morália. Uso: obligar -, ex ánimi consciéntia obligare. moratoria: dilátio, onis f. Sin: prolátio; procrastinátio. mordaz: mordax, acis. Sin: dicax; acerbus; asper; amarus. Uso: ser -, aculeata usurpare verba. mordaza: (instrumento que se pone en la boca para impedir el hablar) oris obturamentum. Sin: pannus ad os claudendum. Uso: poner -, álicui in os pannos farcire; fig alicúius os obturare; álicui os opprímere; alicúius linguam comprímere // (aparato usado para apretar) búccula, ae f. Uso: - del freno, freni búccula. mordazmente: mordáciter. Sin: acerbe; ácriter; áspere; amare. moreno: fuscus, a, um. Sin: subniger, gra, grum. Uso: oso -, ursus subnigro pilo. morfema: morphema, ătis n. morbidez: (calidad de mórbido) v. morbosidad // (calidad de blando, muelle, delicado, suave) mollitudo, dĭnis f. Sin: mollítia; mollíties; tenéritas. Uso: - de la lana, de la carne, mollítia lanae, carnis; - de las manos, mollitudo mánuum. morfínico: morphínicus, a, um. Sin: morphini vel morphinae (gen); ad morphinum vel ad morphinam áttinens. morbífico: morbíficus, a, um. morfinismo: morphinismus, i m. morbosidad: morbósitas, atis f. Sin: immoderátio; effrenátio; intemperántia; morbosa afféctio, condício; status (-us m) morbosus; túrbidus ánimi hábitus (- us m). morfinomanía: morphinománia sive -manīa, ae f. Sin: morphini sumendi insánia, furor, concupiscéntia; morphini insánia vel deméntia; morphini effrenata cupido; morphini abusus (-us m). morboso: morbosus, a, um. Sin: mórbidus; pathológicus // fig immódicus, a, um. Sin: immoderatus; abnormis; anormalis. morcilla: bótulus, i m. Sin: botellus; sanguículus. mordacidad: mordácitas, atis f. Sin: dicácitas; acérbitas; aspéritas; amaritudo. morfina: morphinum, i n; morphina, ae f. Sin: mórphium, ii n; venenum somníferum. morfinómano: morphinómanes, is m. Sin: morphinae studiosíssimus; morphinomániā laborans vel affectus; morphino obnóxius; morphini sumptioni déditus vel deditíssimus. morfología: morphológia sive -logīa, ae f. Sin: formaevel formarum descríptio. Uso: griega, graeci sermonis morphológia; - latina, latinitatis morphológia. 712 mortificación morral: retículum, i n. Sin: pera. Uso: - pequeño, pérula. morfológico: morphológicus, a, um. morganático: morganáticus, a, um. Uso: matrimonio -, matrimónium morganáticum. morgue: cella fúnebris. Sin: cella lúgubris; cella corpóribus defunctorum excipiendis; cadáverum (vel córporum mortuorum) repositórium. morillo: ferrum focárium. Sin: férreum fulcimentum. morir: mori dep intr. Sin: e vita discédere, excédere, migrare; vitā fungi vel defungi; vitam finire; últimum spíritum réddere. Uso: - de pulmonía, pneumóniā correptus vitā functus est; murió a los 82 años, octogésimum secundum annum agens vitā functus est. morisco: arábicus, a, um. mormón: mormo vel mormon, onis m. Sin: mormonianus. morrena: saxorum terraeque aggestus (-us m). morrión: (especie de gorro militar) v. chacó. morse: (alfabeto) alphabetum morsianum. mortadela: murtatum vel myrtatum, i n. Sin: tomáculum; tomácina; murtatum fárcimen (-mĭnis n). mortaja: sudárium, ii n. Sin: línteum; fúnebre línteum. mortal: mortalis, e. Sin: mortíferus; mórtifer; mortíficus; letalis; létifer. Uso: pecado -, peccatum mortale. mortalidad: (calidad de mortal) mortálitas, atis f. Sin: vitae mortalis condício // (casos de muerte) mortuorum númerus. morterete: mortaríolum, i n. Sin: exíguum mortárium. mormónico: mormónicus, a, um. mormonismo: mormonismus, i m. moro: (de la antigua Mauritania) Maurus, i m // (maometano) v. esta voz. morosidad: (ir u obrar con lentitud) morósitas, atis f. Sin: dilátio; tárditas // (retrasarse en un pago) tárditas, prolátio, procrastinátio in solvendo; lentum esse in solvendo. moroso: (que va u obra con lentitud) morosus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que se retrasa en un pago) lentus in solvendo. morra: jugar a la -, dígitis micare cum áliquo. mortero: (utensilio para machacar) mortárium, ii n. Sin: pila. Uso: mano de -, pistillum, i n; moler en el -, in mortário térere // (argamasa) arenatum, i n. Sin: calcestrum, i n // (pieza de artillería) mortárium. Sin: mortárium béllicum vel ignívomum; instrumentum pyróbolos emittens; máchina pyrobolorum expulsória; instrumentum pyrobolorum expulsórium. mortificación: (acción y efecto de mortificarse) mortificátio, onis f. Uso: - corporal, voluntária córporis castigátio, afflictátio, macerátio; voluntárius córporis cruciatus (-us m); - de las pasiones, cupiditatum (vel libídinum) refrenátio vel continéntia // (lo que mortifica) contumélia, ae f. Sin: iniuria; 713 mortificante corréctio; obiurgátio; reprehensio; acris obiurgátio; contumeliosa reprehensio. mosquito: culex, lĭcis m. mostacera o mostacero: sinapiárium, ii n. mortificante: contumeliosus, a, um. Sin: ánimum frangens vel debílitans. mortuorio: (relativo al muerto o a las honras que por él se hacen) mortuárius, a, um. Sin: mortualis, e // (preparativos para enterrar a los muertos) funus, nĕris n. Sin: exsequiae, arum fpl; iusta funébria npl; iusta exsequiarum npl. mostaza: sināpi n indecl; sināpe, is vel sināpis, is f (ac -im, abl -e vel -i). mostrador: expositórium, ii n. Sin: cartíbulum (ostentationum); ostentus, us m; ássulae, arum fpl; mercatória mensa. mote: (apodo) v. esta voz. mosaico: musivum, i n. Sin: opus musivum, tessellatum, segmentatum, vermiculatum Uso: pavimento de -, tessellatum; solum vel pavimentum tessellatum. motel: deversórium vehiculárium vel autocinéticum. Sin: deversórium ad viam situm; deversórium viae autocinéticae; deversórium autocineto vehéntium vel uténtium. mosaiquista o mosaísta: musivárius, ii m. Sin: tessellárius; tessellator. motete: cantiúncula, ae f. Sin: breve cánticum; polyphónica cántio. mosca: (insecto; pelo que nace al hombre entre el labio inferior y el comienzo de la barba) musca, ae f. motivación: motivátio, onis f. Sin: incitamentum. moscatel: adj apianus, a, um // (sust, vino -) muscatum, i n; apianum vinum. moscón: assectator, oris m. Sin: interpellator; molestus vel importunus homo; taediosus mulíerum sectator. mosquete: manuballista, ae f. Sin: pyroballista; sclopetum; manuballista ignívoma vel ignífera. mosquetero: manuballistárius, ii m. Sin: pyroballistárius; sclopetárius; miles manuballistā (vel pyroballistā) armatus vel instructus. mosquitero: conopēum, i n; conópium, ii n. Sin: retículum; conopēum vel retículum contra cúlices. motivo: (dibujo ornamental repetido) praecípuum argumentum // (tema de una composición musical) modus músicus. Sin: modulata phrasis; módulus (músicus) iteratus; musicata cantilena // (causa o razón de una cosa) causa, ae f. Sin: rátio; motivum. Uso: motivos políticos, rationes políticae. moto, v. motocicleta. motocicleta: motobírota, ae f. Sin: autobírota; motócyclus; motocýclula; bírota motória, autómata, automática, automatária; bícyclus automatárius; autócypes, pĕdis m. Uso: - con sidecar, autobírota cum adiecto císio; ir en -, autobírotā vehi; viajar en -, iter autobírotā fácere // - de pequeña cilindrada y rueda de diámetro reducido, birótula automatária. motociclismo: motocyclismus, i m. Sin: res 714 motóscafo autobirotulária. motociclista: motocyclista, ae m. Sin: autobirotárius; motóriae bírotae ductor; bírotae automatáriae gubernator; býcicli automatárii moderator; autobírotā vehens. motocross: certamen autobirotarum campestre. motocultivo: motocultura, ae f. Sin: agrorum cultura machinarum automatariarum adiumento. rium; - de explosión, motórium displosórium; machinátio a displosione; machinamentum motórium displodendi vi práeditum; - de vapor, motórium vapóreum vel vaporárium; - de dos cilindradas, machinátio bimodiolata; - de cuatro cilindradas, machinátio quatermodiolata; - de doce cilindros, machinamentum duódecim cylindris práeditum; - de varias cilindradas, machinátio plurimodiolata vel polymodiolata; - de cuatro tiempos, motórium tetráchronum // encender, apagar el -, motórium accéndere, exstínguere. motora: cymba automatária. motonáutica: motonáutica, ae f. Sin: ars náutica motória. motonáutico: motonáuticus, a, um. Sin: ad motonáuticam spectans. motonave: motonavis, is f. Sin: navis automatária; navis motralis. motoneta: motocýclula, ae f. Sin: birótula automatária. motoniveladora: automatárius chamulcus (fossórius). motopatín, v. escúter. motor: (adj, que comunica movimiento) motórius, a, um. Sin: movens, entis; qui (quae, quod) movet // (máquina que mueve ciertos aparatos) motórium, ii n. Sin: motrum; machinamentum; machinátio; machinamentum motórium; motória máchina vel machinátio. Uso: - Diesel, machinátio disélia; motórium machinamentum diselianum; - eléctrico, motórium sive motrum (vel machinamentum motórium) eléctricum; de -, motórius; motralis, e; gas de los -, gásium motrale; - accionado por nafta (gasolina, bencina), motrum benzinárium // - de avión, aëronavis propulsórium; - de combustión, motórium benziná- motorbote: navígium automatárium. motorismo: motorismus, i m. motorista: (persona que conduce una motocicleta) v. motociclista // (persona que practica el motorismo) motorista, ae m // (maquinista de tranvía o de barco con motor) machinator, oris m. Sin: motori addictus. motorización: motorizátio, onis f. Sin: (machinamentorum) motoriorum instrúctio. motorizado: motorizatus, a, um. Sin: machinatus; automatáriis máchinis ( machinatiónibus, machinamentis) munitus, práeditus, instructus; (machinamentis) motóriis instructus. Uso: ejército -, exércitus motorizatus vel machinatus. motorizar: motorizare. Sin: (machinamentis) motóriis instrúere; automatáriis máchinis munire; automatáriis vehículis instrúere. motor scooter, v. escúter. motóscafo: scapha automatária. Sin: automatária linter (- tris f) vel cýmbula; automatárium navígium. 715 motriz motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis movendi; vis tractória; vis quā áliquid movetur; máquina -, máchina tractória. motu proprio: lítterae motu próprio datae fpl. Uso: - del Papa (bula pontificia), Lítterae Apostólicae motu próprio datae fpl. xus; - neolatino, motus neolatinus; - sísmico, motus sísmicus; - vibratorios, motus vibratórii // - de la calle, viae concursátio; - de capitales en sentido bancario, pecuniarum rátio; - de capitales en sentido comercial, pecuniarum exercitátio; - de las máquinas, machinarum meatus (-us m). moviola: movíola, ae f. Sin: instrumentum retractórium. mountain bike: bírota montana. mouse (Inform), ratón: mus, muris m. Sin: músculus, i m. movible: móbilis, e. Sin: agitábilis; ágilis. Uso: fiestas -, festa mobília // (que gira, que da vueltas) versátilis, e. moza: (joven) puella, ae f. Sin: adulescens; iúvenis // (soltera) caelebs, lĭbis f // (camarera) ministra vel administra, ae f. Sin: tricliniária; dómnula tabernária. mozárabe: adj mozarábicus, a, um // sust Mózarabs, ăbis m. movilidad: mobílitas, atis f. movilización: (acción y efecto de movilizar) mobilitátio, onis f. Sin: dilectus vel delectus, us m; ad arma convocátio. Uso: - en masa, delectus (-us m) tumultuárius; - general, ómnium cívium ad arma convocátio // fig, - general de las conciencias, generalis conscientiarum motus (-us m). movilizado: (incorporado a filas) mobilitatus, a, um. Sin: conscriptus; collectus; ad arma convocatus. movilizar: (convocar a filas) mobilitare. Sin: delectum habere, institúere, ágere; ad arma convocare // fig ciēre vel conciēre. Sin: móbilem vel álacrem réddere. movimiento: motus, us m. Sin: mótio, onis f; meatus, us m. Uso: - corporal, mótio corporalis; - históricos con finalidades políticas, incepta quae civitatis temperationem contingunt; - insurreccional, seditiones et motus; Internacional de los Países No Alineados, Motus Internationalis Civitatum Non Consociatarum; - obrero y sindical, opíficum motus eorumque collegiorum; - reflejo, motus refle- mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: iúvenis, is m // (soltero) caelebs, lĭbis m // (hombre que sirve en las casas o al público en oficios humildes) minister, tri m. Sin: fámulus; fámulus domésticus; calator; mercenárius sive mercennárius. Uso: - recadero o para recados, cadete, tabellárius; diríbitor m; - de bar, tricliniárius, ii m; thermopōla, ae m; thermopólii minister; tabernae potóriae minister vel fámulus; - de café, cafeopōla, ae m ; tabernae cafeáriae minister vel fámulus; - de cervecería, minister cervisiárius; - de cocina, v. pinche; - de comedor, tricliniárius; cíbifer; qui cibos apponit; - de cordel, - de cuerda, - de estación , gérulus; báiulus; - de cuadra, agāso, ōnis m; - de matadero, laniárius administer; - de mulas, múlio, onis m; servus a iumentis; - de pastelería, gérulus dulciárius; - de restaurante, caupónius, ii m; caupónius puer. muaré, v. moaré. muceta: pallíolum, i n. Sin: amículum. muchachear: pueríliter ágere vel se gérere. 716 muestra Sin: ineptire. muecas a uno, áliquem subsannare. muchacho: puer, púeri m. Sin: adulescens, entis m; púsio, onis m. muecín: muazzinus, i m. Sin: sacer árabum praeco. muco: muccus vel mucus, i m. Sin: pituíta, ae f; humor mucosus. muela: (piedra de molino) mola, ae f. Sin: molaris lapis, mola machinária // (piedra redonda de afilar) cos, cotis f // (nombre de los dientes grandes posteriores a los caninos) genuinus vel molaris dens (dentis m) // (cerro elevado y plano) molaris mons. mucosa: mucosa, ae f. mucosidad: mucósitas, atis f. Sin: natura mucosa. mucoso: mucosus, a, um. Sin: muculentus; pituitosus. mudanza: (cambio de domicilio) domicílii translátio. mudarse: domicílium immutare vel transferre. muelle: (pared de fábrica a lo largo de un río o de un puerto, para facilitar el embarque y desembarque de cosas y personas) agger, ĕris m. Sin: moles, is f; obiectus (-us m) saxorum; moles flúctibus oppósita; iactus (-us m) in altum petrarum obex (óbicis m) // (andén) crepīdo, dĭnis f // (resorte de metal) elatérium, ii n. Sin: tendículum. muérdago: viscum, i n. mueblaje, v. moblaje. mueble: adj móbilis, e. Uso: bienes -, movéntia, ium npl; res moventes vel móbiles; bona mobília // sust móbile, is n. Sin: épiplum; armárium (armario); arca, ae f; en pl, también supellex, léctilis f; ornamentum, i n; ornatus, us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (singulares colectivos). Uso: casa provista de muebles, domus instructa; proveer de muebles una casa, domum instrúere; v. moblaje. mueblista: (persona que hace muebles) supelléctilis fabricator vel ópifex // (persona que vende muebles) supelléctilis vénditor. mueca: sanna, ae f. Sin: subsannátio, onis f; os distortum; oris distórtio vel depravátio. Uso: hacer muecas, os distorquēre (torcer la boca); distorquere labra (torcer los labios); contráhere frontem (arrugar la frente); contráhere vultum (contraer el rostro); contráhere nares (fruncir las narices); hacerle muerte: mors, mortis f. Uso: - natural, mors naturalis; - prematura, mors immatura; condenar a -, cápite vel cápitis damnare; dar -, mortificare; occídere; morte affícere; vitā privare. muesca: incisura, ae f. Sin: scalptura. muestra: (trozo de tela o porción de un producto o mercancía, que sirve para conocer la calidad del género) spécimen, mĭnis n. Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spécimen sine prétio // (ejemplar o modelo que se ha de copiar o imitar) spécimen // (rótulo de las tiendas que indica la naturaleza del comercio) signum, i n. Sin: indícium // (fig, señal, demostración o prueba de una cosa) monstrátio vel demonstrátio, onis f. Uso: dar muestras de valor, virtutis signa édere (vel spécimen praebere) // (exposición, exhibición) exhibítio, onis f. Uso: - de trabajos artísticos, exhibítio artificiorum. 717 muestrario muestrario: exempla collecta npl. Sin: mércium exemplária; propósita exempla vel specímina; exemplária órdine digesta. sum. Sin: strágula vel vestis villosa. muftí: mahometanorum religionis magister vel moderator. multa: multa vel mulcta, ae f. Sin: multátio; poena; poena pecuniária; pecúnia poenalis; mulctatícia pecúnia. Uso: condonar, perdonar una -, remíttere multam; imponer una - a alguno, multam impónere álicui vel in áliquem; multā áliquem multare; álicui multam dícere vel irrogare; incurrir en una -, multam commíttere; hay que pagar multas, poenae solvendae sunt. mugrón, v. esqueje. muguete: convallária, ae f. Sin: convallária maialis; lílium convállium; aster (-ĕris m) átticus. mujer: múlier, ĕris f. Sin: fémina. Uso: - consagrada, sanctimonialis, is f ; sanctimonialis múlier; - cortesana, - pública, méretrix, icis f; méretrix múlier; - histérica, hystérica, ae f; hystérica fémina; - hombruna, - de ánimo varonil, virāgo, gĭnis f; - de su casa, domíseda, ae f. mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulierárius; mulierculárius; mulierosus homo; mulíerum sectator vel studiosus; feminarum prosecutor vel pedísequus. Uso: el ser -, mulierósitas. mujeril: mulíebris, e. Sin: femíneus. mulso: mulsus, a, um. multar: multare vel mulctare. Sin: multā áliquem damnare vel punire; pecúniā áliquem multare. multicelular: multicellularis, e. multicolor: multícolor, oris. Sin: multicolorus; multicolórius; multicoloris, e. multicultural: multiculturalis, e. multiculturalismo: multiculturalismus, i m. multilateral o multilátero: multiláterus, a, um. mulero: múlio, onis m. Sin: servus a iumentis. muleta: (palo con puño atravesado que sirve a los enfermos para apoyarse al andar) férula, ae f. Sin: báculum; subalare báculum vel fulcrum; báculum orthopáedicum vel rostratum. Uso: apoyarse en las - , báculis (subaláribus báculis vel fulcris; báculis orthopáedicis vel rostratis) inniti; caminar con muletas, llevar muletas, báculis levare membra. muletilla: (bordón, en la conversación) v. estribillo. multimillonario: multimilionárius, ii m. multinacional: adj multinationalis, e // sust socíetas multinationalis. multiplicación: multiplicátio, onis f. multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: númerus multíplicans. Uso: aparato -, instrumentum polygráphicum. multiplicando: númerus multiplicandus. multiplicar: multiplicare. muletón: tegumentum gausápinum vel villo- 718 mundo multíplice: múltiplex, plĭcis. faciendi. multiplicidad: multiplícitas, atis f. mundialmente: per totum (vel per universum) orbem. Uso: - famoso, per totum orbem famosus. múltiplo: adj múltiplex, plĭcis // sust múltiplus, i m. Sin: númerus multiplicativus. multitasking (Inform): procéssio (-onis f) vel processus (-us m) múltiplex. mundanal, v. mundano. mundanería: res mundanae, saeculares, terrenae. mundanidad: mundánitas, atis f. Sin: mundana vánitas, cupíditas, vita; res voluptuáriae; voluptária vita. Uso: engolfarse en las mundanidades, se totum voluptatum blandimentis ingurgitare. mundano: (perteneciente o relativo al mundo) mundanus, a, um. Sin: ad mundum pértinens // (que atiende demasiado a las cosas del mundo) mundanus, a, um. Sin: mundialis, frívolus, voluptuárius; voluptátibus addictus. Uso: gloria -, mundialis glória; mujer -, múlier voluptuária; múlier voluptátibus dédita; sabiduría -, mundana sapiéntia. mundial: mundialis, e. Sin: mundanus; universalis; pancósmius; totīus orbis terrarum; ómnium géntium vel nationum; universi géneris humani. Uso: competencias -, certámina mundana; guerra -, bellum mundanum, universale, ómnium géntium; solidaridad -, solidaríetas mundialis. mundialismo: mundialismus, i m. Sin: pancósmia (vel totīus mundi) rátio. mundialista: pancósmius, a, um. Sin: ad universum terrarum orbem áttinens. mundialización: rátio áliquid pancósmium mundillo: (arbusto) glóbulus nivis // (calentador de cama) v. calentador. mundo: mundus, i m. Sin: orbis, is m; universum, i n; univérsitas rerum; orbis terrarum; terrae, arum fpl (tierra, planeta); hómines, um mpl; humanum vel hóminum genus; gens humana; omnes gentes (género humano); humana socíetas; hóminum consórtio; consociátio humana (sociedad humana). Uso: el - actual, haec aetas; mundus huius témporis; el - agrícola, res tota agricolaris; el - antiguo, orbis antiquus; véteres, um mpl (los antiguos) vel vétera, um npl (las cosas antiguas); véteres nationes; el - circundante, res quae circum sunt; el - contemporáneo, mundus qui nunc est; el - deportivo, orbis gýmnicus; el - espiritual, mundus spiritalis; el - exterior, res externae; el - islámico, orbis islámicus; - mecánico-técnico, mundus machinalis idemque téchnicus; el Nuevo -, terrae novae; orbis novus ; el otro -, vita futura; vita quae est post mortem; Tercer -, Tértius, qui dícitur, Mundus; regiones tértii órdinis; el - del trabajo, óperum atque artificiorum orbis (-is m); mundovisión, vísio pancósmia // del -, mundialis, e; alegrías de este -, vitae gáudia; las cosas del -, res humanae; el curso del -, rerum cursus (-us m); elementos del -, mundiália elementa; el fin del -, finis mundi; en este -, in terris; in his terris; en los confines del -, in últimis terris; hasta las regiones más lejanas del -, in últimas oras; partes del -, orbis terrarum partes; todas las partes del -, omnes géntium partes; riquezas del -, orbis terrarum divítiae; señor del -, dóminus totīus orbis; señores del -, dómini terrarum; un - de cosas, rerum máxima cópia; un - de gente, magna hóminum frequéntia // 719 municipal aunque se hunda el -, péreant omnes licet; etsi fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post hómines natos; post hóminum memóriam; huir del -, vitare turbam; fúgere celebritatem; recorrer el -, orbem terrarum pererrare vel pervagari; venir al -, in vitam venire; nasci; in lucem prodire; in lucem súscipi vel edi; tan pronto como venimos al -, simul atque éditi sumus; vivir en medio del -, in celebritate versari. muñón: mánculum, i n. Sin: artus truncus vel mútilus; bráchium mútilum, truncum, mancum; trunca manus. mural: adj muralis, e. Sin: parietalis; parietárius // sust pictura parietalis. muralista: paríetum pictor. murena: murena, ae f. municipal: municipalis, e. Uso: consejeros -, curatores rei municipalis; consejo -, consílium curatorum rei municipalis. municipalidad: (ayuntamiento) municipálitas, atis f. Sin: municipalis cúria; municipales magistratus // (sede) domus (-us m) municipalis. municipalización: municipalizátio, onis f. Sin: in municípii potestatem redáctio. municipalizar: municipalizare. Sin: município commíttere; municípii potestati attribúere; in municípii potestatem redígere. municipio: (comuna) municípium, ii n . Uso: ciudadano del -, múniceps, cĭpis m // (sede) aedes (-ium fpl) magistri urbis. muñeca: (figura de mujer que sirve de juguete) pupa vel púpula, ae f. Sin: pusíola; icúncula; imagúncula; icúncula puellaris. Uso: fábrica de muñecas, puparum officina vel ergastérium // (fig, muchacha hermosa y delicada) púpula, ae f. Sin: dulcíolae, arum fpl. muñeco: (figurilla humana) pupus vel púpulus, i m // (joven fatuo y afeminado) homúnculus, i m. Sin: pusillus homo. muñequería: (tienda de muñecas) puparum taberna // (gran cantidad de muñecas) magna puparum cópia. muriático: muriáticus, a, um. Uso: ácido -, muriáticum, i n. murciélago: vespertílio, onis m. Sin: vesperūgo, gĭnis m. muro: murus, i m. Uso: - almenados, muri pinnati; murorum pinnae; - de adobes, murus macériae; el - de Berlín, Berolini murus; murus Berolinensis. muscular: muscularis, e. Sin: musculorum (gen pl); lacertorum (gen pl). musculatura: musculorum compages (-is f) vel summa. musculoso: musculosus, a, um. Sin: lacertosus; torosus. muselina: mossulinum, i n. Sin: cárbasus, i f; cárbasum, i n; en pl cárbasa, orum; mausiliense téxtile (-is n); mausiliensis cárbasus; pannus mossulinus. Uso: - de lana, lana mossulina. museo: musēum vel musaeum, i n. Uso: Británico, Museum Británnicum; - Europeo, Museum Europaeum vel Europae; - Nacional, Museum Nationale; - Técnico, Museum Téchnicum; - Vaticano, Museum Vaticanum vel Vaticánicum; - de ciencias naturales, museum disciplinarum naturálium; - de cuadros, - de pinturas, v. pinacoteca. 720 musicoterapia museografía: museográphia sive -graphīa, ae f. culum canéntium, loquéntium, saltántium. Uso: actor de un -, músici drámatis hístrio (-onis m). museográfico: museográphicus, a, um. musicalidad: canor, oris m. museógrafo: museógraphus, i m. musicalizar: áliquid músicis notis excípere. Sin: áliquid músicis modis aptare, vestire, ornare; álicui rei modos aptare. Uso: - una canción, carmen músicis modis aptare. museología: museológia sive -logīa, ae f. museológico: museológicus, a, um. museólogo: museólogus, i m. Sin: peritus rerum museálium musicar, v. musicalizar. music-hall: varietatum theatrum. muserola: fiscella, ae f. Sin: oris vínculum. música: música, ae f; músice, es f. Sin: música, orum npl; músici modi. Uso: - casera, cantus (-us m) domésticus; - clásica, música clássica; músici modi clássici; - instrumental, cantus nervorum; tibiarum nervorumque cantus; cantus vel concentus músicis instrumentis datus; - moderna, música recéntior vel hodierna; - popular, música popularis; - profana, música profana ; - ratonera, música horríbilis vel felina; - sagrada, música sacra; - vocal, vocum concentus; concentus voce (vel vócibus) datus; - vocal e instrumental, vocum nervorumque cantus // - de Bach, música bachiana; - de cámara, symphónia convivalis (vel convivialis), doméstica, cameralis; concentus paucis instrumentis datus; - de cuerda, música árcubus effecta; grupo de - jazz, grex musicorum iázzicis númeris canéntium // componer la -, modos fácere; poner música a un texto para que pueda ser cantado, verba modis músicis ornare; v. musicalizar. musicabilidad: musicabílitas, atis f. músico: músicus, i m. Sin: modulator; aeneator (tocador de trompeta; clarinero); tibīcen, cĭnis m (tocador de flauta); córnicen, cĭnis m (tocador de cuerno) … Uso: - ambulante, músicus circumforáneus; - de orquesta, symphoníacus. musicografía: musicográphia sive -graphīa, ae f. musicógrafo: musicógraphus, i m. Sin: musicorum scriptor. musicología: musicológia sive -logīa, ae f. Sin: doctrina musicológica; sciéntia músicae artis. Uso: relativo a la -, musicológicus; instituto de -, institutum musicológicum. musicólogo: musicólogus, i m. Sin: músicae studiosus; modorum peritus; músicae artis peritus; musicorum perstudiosus; históriae ac téchnicae musicalis cultor, peritus, studiosus. musicomanía: musicománia sive -manīa, ae f. musicable: músicis modis aptábilis. musicómano: musicómanes, is m. musical: adj músicus, a, um. Sin: canorus; melodus // sust músicum drama. Sin: spectá- musicoterapia: musicotherapīa, ae f. 721 musivo musivo: musivus, a, um. Sin: tessellatus; vermiculatus. muslim o muslime, v. musulmán. muslímico, v. musulmán. musulmán: adj musulmanus, a, um. Sin: múslimus; muslímicus // sust musulmanus, i m. Sin: múslimus, i m. Uso: - fundamentalista, múslimus fundamentalísticus; v. mahometano, islámico. mutación: mutátio, onis f. Uso: - cromosómica, mutátio chromosómica; - puntual, mutátio punctualis. mutilación: mutilátio, onis f. muting: instrumentum sonum mínuens. mutismo: mútitas, atis f. Sin: mutum os; linguae deféctio; mutum esse // fig tacitúrnitas, atis f. mutualidad: auxílii vel adiumenti vicissitudo (-dĭnis f). mutuamente: ínvicem. Uso: amarse -, ínvicem dilígere; denigrarse -, ínvicem se obtrectare; saludarse -, salutare ínvicem. mutuante: mútuans homo. mutuo: adj mútuus, a, um // sust pecúnia mútua. muzárabe, v. mozárabe. mystery evenings: vésperae arcanae. mystery shows: exhibitiones arcanae. 722 N nabo: rapa, ae f; rapum, i n. amplificandae stúdium; pátriae amplificandae stúdium. Uso: - psicopático, nationalismus psychopáticus. nácar: concha, ae f. nacido: - con estrella, homo sídere dextro éditus. nación: nátio, onis f. Sin: cívitas, atis f; gens, gentis f; pátria, pópulus. Uso: - autónomas, civitates sui iuris vel adeptae sui iuris statum; - altamente industrializadas, civitates quae in operosis artifíciis plúrimum profecerunt; poco industrializadas, nationes in operosis artifíciis paulum progressae; - occidentales, pópuli ad occasum habitantes; pópuli regionem occidentem colentes; - orientales, Orientis civitates; - progresista, nátio incrementis crescens; - Unidas, Nationes Unitae vel Counitae; Coniunctae (vel Consociatae, vel Sociatae) Nationes; Asamblea General de las - Unidas, Coetus Unitarum Nationum; Consejo de seguridad de las - Unidas, Unitarum Nationum Consílium securitati tuendae. nacional: nationalis, e. Sin: pátrius; domésticus; nationis, gentis, pátriae (gen). Uso: bandera -, pátriae vel nationis vexillum; pátrium vexillum; carácter -, character (-ēris m) nationalis; equipo -, pátrius manípulus; géntica turma; himno -, pátrium carmen; lengua -, pátrius sermo. nacionalidad: nationálitas, atis f. Sin: nátio; cívitas; civitatis fruítio. nacionalismo: nationalismus, i m. Sin: suae gentis stúdium; nímium própriae nationis (vel própriae civitatis, vel suae gentis) stúdium; flagrantíssimum pátriae stúdium; suae nationis (vel própriae civitatis) gloriátio; suae gentis admirátio; gentis (vel nationis) suae nacionalista: adj nationalísticus. Sin: nationem immoderate colens; pátriae nimis studens; ad pátriam amplificandam proclivis. Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis stúdium; sentido -, nationalísticus sensus (-us m) // sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae admirator, fautor; pátriae (vel nationis suae) amplificandae fautor; immoderatus pátriae cultor. nacionalización: nationalizátio, onis f. Sin: publicátio; in públicum redáctio; públicae tutelae tradítio. nacionalizar: nationalizare. Sin: publicare; in públicum redígere; públicum fácere; públicae tutelae trádere. nacionalsocialismo, v. nazismo. nacionalsocialista: (perteneciente o relativo al nacionalismo) socialísticus nationalis. Sin: ad socialismum nationalem pértinens // (partidario del nacionalsocialismo) socialista (-ae m) nationalis. nadador: adj nans, nantis. Sin: natans, antis. Uso: apasionado -, nandi studiosus; hábil -, nandi peritus // sust natator, oris m (indica una cualidad característica); nans, nantis vel qui natat (el que nada en una circunstancia determinada) // no -, non natator m; non natatrix f. nadar: nare. Sin: natare. Uso: que sirve para -, natatórius; sitio en donde se nada, natábulum; natatórium; natatória. 723 nadería nadería: frívolum, i n. Sin: nugamenta, orum npl; res nullīus momenti; res levíssima; en pl, también nugae vel tricae, arum f. Uso: decir naderías, nugari; perder el tiempo en naderías, nugas ágere. Napoleón: Napóleo, onis m. napoleónico: napoleónicus, a, um. Sin: Napoleonis (gen); ad Napoleonem spectans. napolitano: adj neapolitanus, a, um // sust Neapolitanus, i m. nadir: ínferi caeli vertex (-tĭcis m). nafta: naphta vel naphtha, ae f. Sin: óleum bituminosum vel terrígenum. Uso: - sin plomo, benzinum non plumbatum. naftalina: naphtalinum, i n; naphtalina, ae f. Sin: sucus bituminosus; pulvis naphtae; hydrocarburum contractum. naïf, naíf o naif: (ingenuo) simplex, plĭcis. Sin: ingénuus; nativus; artifício carens; artifícii expers (-ertis) // (dicho de estilo pictórico) nativa simplicitate pictus. nailon: nylum, i n. Sin: nailon indecl; téxtile (-is n) nailónicum vel nailóneum; matéria plástica nailonensis. Uso: de -, nylónius, nailónicus, nailóneus, naelónicus. naipe: charta vel chártula lusória. Sin: scida vel scídula lusória; lusória página. Uso: juego de naipes, de cartas, chartarum (chartularum, scidarum, scidularum) lusus (-us m) vel ludus (-i m); jugar a los -, chartare; chartis (chártulis, chartis lusóriis, scidis, scídulis) lúdere; mezclar los -, chartas (chártulas, scidas, scídulas) confúndere; baraja de naipes, v. baraja. nana: (canción de cuna) v. arrorró, berceuse. naranja: aráncium, ii n; aráncia, ae f. Sin: arántium vel aurántium; arántia vel aurántia; malum arántium vel aurántium; malum áureum, sínicum (vel sinense), púnicum; cítreum sinense. naranjada: aurantina (aurántia, arántia, arántina) potio (-onis f). Sin: mali sinensis sucus. naranjal: aurantiárium, ii n. Sin: locus aurántiis (vel citris sinénsibus) cónsitus. naranjero: (perteneciente o relativo a la naranja) ad aráncium pértinens // (persona que vende naranjas) aurantiárius, ii m // (naranjo) v. esta voz. naranjo: aurántius, ii f. Sin: citrus (-i f) sinensis; malus arántia; citrus arántia. Uso: amargo, dulce, citrus sinensis amara, dulcis. narcisismo: narcissismus, i m. Sin: sui adorátio,venerátio, cultus (-us m), admirátio; nímia sui existimátio; narcissianum vítium. narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cultum sui, vel ad suam adorationem) áttinens; narcissiani vítii próprius // sust sui adorator, venerator, amator, mirator; (homo) se ipse amans; in se depériens; narcissiano vítio affectus. nanismo: nanismus, i m. Sin: nani natura. narciso: narcissus, i m. nanómetro: nanómetrum, i n. Sin: mínima longitúdinis mensura. napoleón: nummus napoleónicus. narcoanálisis: narcoanálysis, is f. Sin: soporatae mentis indago (-gĭnis f); obnubilati ánimi perscrutátio. 724 NASA narcodólar: narcodollárium, ii n. Sin: dollárium e medicamentis stupefactivis provéniens. narcosis: narcosis, is f. Sin: sopor (vel torpor, vel veternus) artificiosus vel innaturalis; sopítio chirúrgica. narcoterapia: narcotherapīa, ae f. Sin: sopítio medicamentosa; medicinalis somni indúctio; soporífera curátio; cura ope narcótici. narcótico: adj narcóticus, a, um. Sin: sómnifer; somníficus; sopórifer; veternosus // sust narcóticum, i n. Sin: sopor, oris m; remédium (vel medicamentum) narcóticum, somníferum, somníficum, soporíferum, veternosum. Uso: suministrar un -, álicui narcóticum dare; tomar un -, remédium somníferum súmere. narcotina: narcotīnum, i n; narcotīna, ae f. narcotismo: narcotismus, i m. Sin: nímia narcoticorum súmptio vel ingéstio. narcotización: narcotizátio, onis f. Sin: soporis artificiosi indúctio; chirúrgica sopitionis efféctio. narcotizado: narcotizatus. Sin: soporatus. narcotizador: narcotizans, antis. Sin: sopōrans. catura medicamentorum stupefactivorum; mercatura pharmacorum psychotropicorum vel stupefactivorum; mercatura medicáminum psychotropicorum. nardo: nardus, i f; nardum, i n. Uso: que produce -, nárdifer, fĕra, fĕrum; de -, nárdinus; aceite de -, nárdinum (sobrent óleum); vino perfumado de -, nárdinum (sobrent vinum). nariz: sonarse, limpiarse las -, se emúngere; nares emúngere; sonarse las - con el pañuelo, lintéolo (vel mucínnio) se emúngere; torcer uno las -, narem contorquere, detorquere, contráhere. narrador: narrator, oris m. Uso: - chistoso, acroama, ătis n; - escrupuloso (de historia), auctor religiosíssimus; - de fábulas, de anécdotas, fabulator. narrativa: narrativa, ae f. Sin: modus vel rátio narrandi; narrandi ars; scripta fabulátio; narrativum scribendi genus (-nĕris n). narrativo: narrativus, a, um. Sin: narratórius; narrationis (gen). Uso: estilo -, stilus narrationis; fluidez -, narrátio fácile fluens; literatura -, narrationes, um fpl; poema -, poëma (-ătis n) narrativum; prosa -, prosa narrativa. narria: tráhea vel traha, ae f. narval: narvalus, i m. narcotizar: narcotizare. Sin: soporare; soporem arcéssere, indúcere, praebere; narcótico (vel medicamento somnífico) áliquem soporare vel sopire. Uso: - con veneno, narcótico veneno áliquem soporare vel sopire. narcotraficante: narcomercator, oris m. Sin: mercator rerum narcoticarum. narcotráfico: narcomercatura, ae f. Sin: mer- nasa: (cesta de boca estrecha que llevan los pescadores para echar la pesca) sirpículus (vel scirpículus) piscatórius. NASA (abrev de National Aeronautics and Space Administration): Nationalis Aëronáuticae et Spatialis Americanorum (septentrionálium) Administrátio, Consílium Supremum Civitatum Foederatarum Américae Septen- 725 nasal trionalis negótiis aériis et aethériis praepósitum, NASA vulgo appellatum. Sin: socíetas exploratória, cui nomen NASA; institutum navigationi siderali praepósitum (N.A.S.A.). nasal: nasalis, e. Sin: nasi vel nárium (gen). Uso: e náribus ductus; náribus (vel per nares) enuntiatus, pronuntiatus; consonantes -, consonantes nasales; consonantes quae per nares pronuntiantur; pronunciación, sonido -, pronuntiátio, sonus nasalis; voz -, vox e náribus ducta. nasalidad: nasálitas, atis f. Sin: e náribus resonántia; nasalis rátio soni; nasalis quálitas vocis; nasalis pronuntiandi rátio. nasalización: nasalizátio, onis f. Sin: ad nasalem sonum tránsitus (-us m). nasalizar: nasalizare. Sin: nasalem fácere, réddere; e náribus pronuntiare; nasalem sonum tribúere (álicui sýllabae vel vocábulo). rum natationis genus; - estilo mariposa, natationis certamen papilionum more; - mezcolanza, natationis certamen vário génere; estilo rana, natationis certamen ranae more; certamen natatórium ranae in modum, vel péctore aquam findente; - zambullida del trampolín, natationis certamen de suggestu desultório, vel de contignatione. natalidad: natálium index (-dĭcis mf). Sin: natorum númerus vel summa. Uso: caída de la tasa de -, númerus natorum iam restrictus; descenso de la -, natorum (vel prolis) decrementum; incremento de la -, prolis incrementum; el problema de la -, de propaganda prole (vel de natorum número) quáestio; regular la -, natorum continere númerum. natatorio: natábulum, i n. natillas: lac et ova arómatis condīta. Uso: heladas, lac ovaque gelata. nativismo: nativismus, i m. nasofaringe, v. rinofaringe. nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ōris m) lácteus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lácteum mulsum (-i n); cramum battutum. natación: (arte de nadar) ars natandi // (acción y efecto de nadar) natátio, onis f. Uso: sincronizada, natátio synchronizata; - a la braza, natátio brácchiis contendens; - estilo libre, natátio génere sponte delecto; - estilo mariposa, natátio papilionum more; - estilo rana, natátio ranae more; - de costado, láteris natátio; natátio a látere (vel obliquo córpore); - de espalda, dorsi vel tergi natátio; natátio supino córpore // (como deporte) certamen natatórium. Sin: natationis certamen. Uso: masculina, femenina, de 100 m, natationis certamen inter viros, inter mulíeres, in longitúdinem metrorum C; - de espalda, natationis certamen supino córpore; - estilo libre, líbe- NATO (abrev de North Atlantic Treaty Organization): Consociátio ex pacto Atlántico. Sin: Consociátio Atlántica, quae est NATO; Consociátio a pacto Atlántico Septentrionali; Consociátio a pacto Océani Atlántici septentrionalis; Institutum a Pacto Atlántico Septentrionali; confoederátio NATO; Consociátio militaris NATO. natrón: natrum, i vel nátrium, ii n. natural: naturalis, e. Uso: al -, icónicus. naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, inanimarum rerum natura; respeto por la -, observántia erga rerum naturam; rerum naturae observántia. naturalidad: naturálitas, atis f. Sin: naturae (vel naturali rationi) congruéntia // fig candor; 726 navegable ingenúitas; simplícitas. Uso: con -, naturáliter; ingénue; simplíciter. naturalismo: (sistema filosófico) naturalismus, i m. Sin: rátio naturalis; physicarum legum sufficiéntia; universorum ad naturam redáctio; naturalis órdinis celebrátio // (corriente literaria) naturalismus. Sin: veri repraesentátio; véritas in describendo; veritatis imitátio; veri repraesentandi stúdium. de natura. naturista: adj ad philosóphiam de natura pértinens // sust naturista, ae mf. Sin: philosóphiae de natura sectator. naumaquia: naumáchia, ae f. Sin: navale próelium; pugna navalis; naválium proeliorum spectáculum. nautilo: náutilus, i m. naturalista: (concerniente o relativo al naturalismo) naturalísticus, a, um. Sin: ad naturalismum spectans // (que profesa la doctrina filosófica del naturalismo) naturalista, ae m. Sin: naturalismi fautor, sectator; universorum ad naturam redactor; rationis naturalis cultor; naturalis órdinis celebrator // (que sigue la teoría estética del naturalismo) veritatis imitator. Sin: descriptor scrupulosus; veri repraesentandi studiosus; veritatis imitandae assertor // (persona que profesa la historia natural o tiene en ella especiales conocimientos) phýsicus, i m. Sin: vir physicorum peritus; rerum naturae (vel rerum naturálium) inquisitor; naturae investigator, speculator, studiosus; naturálium scientiarum peritus; históriae naturalis cultor. naturalización: (acción de naturalizar) naturalizátio, onis f. Sin: civitátis concéssio, communicátio, dátio, donátio, largítio. Uso: certificado de -, diploma civitatis // (acción de naturalizarse) naturalizátio. Sin: civitatis consecútio, acquisítio, adéptio. naturalizado: naturalizatus, a, um. Sin: in civitatem ascriptus, receptus, ascītus. naturalizar: naturalizare. Sin: álicui civitatem concédere, dare, impertire; áliquem in civitatem ascríbere, recípere, suscípere, asciscere; áliquem civitate donare. navaja: novácula, ae f. Uso: - de afeitar, rasórium; novácula rasória; tonsórius culter (cultri m); está mellada la -, nováculae ácies hébetat. nave: (barco) navis, is f. Sin: navígium. Uso: - capitana, navis praetória vel imperatória; corsaria, - pirata, praedonum navis; navis pirática vel praedatória; - costera, navis orária; - espacial, navis vel navícula sideralis; navígium spatiale vel siderale; aëronavis sideralis circúmvolans; - espacial Challenger, navis sideralis, cui nomen Challenger; - mercante, navis mercatória vel negotiatória; - oceonográfica, oceanográphica navis; - pequeña, navícula vel navicella; - de carga, navis onerária vel vectória; - de guerra, navis béllica; - de pesca, navígium piscatórium; tomar una -, navem súmere // (parte de una iglesia comprendida entre dos muros o dos filas de arcadas) navis, is f. Sin: aula; spátium; ala aedis. Uso: - central, aula média; médium spátium; navis média, maior, principalis; - lateral, navis lateralis vel minor; - transversal, ala vel aula transversa; - de templo, sacrae aedis ala. navecilla: (nave pequeña) navícula, ae f. Sin. navicella; navigíolum // (naveta de incienso) v. naveta. navegable: navigábilis, e. naturismo: naturismus, i m. Sin: philosóphia 727 navegación navegación: navigátio, onis f. Uso: - aérea, aërinavigátio vel aëronavigátio; navigátio aéria; per áethera navigátio; - automática, navigátio automatária; - espacial, navigátio sideralis; - fluvial, navigátio fluminalis; - a vela de tres días, triduana velificátio; tridui velificátio. socialismus nationalis; exaggeratum (vel effrenatum) suae gentis (vel nationis suae) amplificandae stúdium. ‘ndragheta: bruttianorum praedonum grex vel caterva. Neandertal: de -, neanderthalensis, e. navegador: navigator, oris m. Sin: nauta, ae m. nebulizador: nebulizatórium, ii n. Sin: vaporis effusórium. navegante, v. navegador. nebulizar: nebulizare. naveta: (vaso o cajita para ministrar el incienso) acerra, ae f. Sin: árcula; cýmbium (incensi); vásculum vel excípulum turíferum. nebulosa: Astron nebulosum, i n. Sin: stella nebulosa; stellarum nébula. Navidad: Christi Natalis. Sin: Natívitas Christi vel Dómini; Natália Iesu; natale Dómini; natalis Domínicus ; dies natalis Dómini; festum natalícium Dómini ; festum Nativitatis Dómini; festum nativitatis Domínicae ; dies festus Iesu Christi natalis; Nascentis Iesu sollémnia. Uso: tiempo de -, tempus (-pŏris n) natalícium. nebulosidad: nebulósitas, atis f. Sin: calīgo (-gĭnis f); fulīgo (-gĭnis f); caelum núbibus obductum vel obtectum // fig obscúritas, atis f. Sin: incertum, i n; res (rei f) obscura. navideño: natalícius, a, um. Uso: paz -, pax natalícia; regalo -, donum natalícium; tiempo -, tempus natalícium. necesidad: la - carece de ley, necessitas caret lege; necéssitas dat legem, non ipsa áccipit. neceser: árcula (mulíebris). Sin: myrotheca; capsa mundo asservando; capsa mundícinis asservandis. necrobiosis: necrobiosis, -is f. nazi: adj socialismi nationalis próprius. Sin: ad hitlerianam factionem áttinens. Uso: dictadura -, dictatura nazistarum // sust nazista, ae m. Sin: factionis hitlerianae ássecla vel fautor; hitlerianae factioni addictus; effrenatus gentis (vel nationis) suae fautor; v. nacionalsocialista. necrocomio: necrocomīum, ii n. necrodulía: necrodulīa, ae f. necrofagia: necrophágia sive -phagīa, ae f. necrófago: necróphagus, a, um. nazifascismo: fascálium hitlerianorumque dominatus (-us m). nazifascista: fascálium hitlerianorumque fautor. nazismo: nazismus, i n. Sin: hitlerianismus; necrofilia: necrophília sive -philīa, ae f. Sin: libīdo in mórtuos; perversa in mórtuos libīdo. necrófilo: (perteneciente o relativo a la necrofilia) ad necrophíliam spectans // (que padece necrofilia) necróphilus, a, um. Sin: 728 nefrología mortuorum amore incensus. dáverum mortuorum inspéctio. necrofobia: necrophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: mortuorum horror, pavor, terror; nímius mortuorum metus vel timor. necroscópico: necroscópicus, a, um. Sin: ad necroscópiam spectans. necrografía: necrográphia sive -graphīa, ae f. necrotomía: necrotómia sive -tomīa, ae f. Sin: cadáveris séctio. necrotómico: necrotómicus, a, um. Sin: ad necrotómiam pértinens. necrógrafo: necrógraphus, i m. necrolatría: necrolatrīa, ae f. Sin: mortuorum cultus (-us m). Nederland, v. Holanda. nederlandés, v. holandés. necrolátrico: necrolátricus, a, um. Sin: ad necrolatrīam pértinens. nefralgia: nephrálgia sive -algīa, ae f. Sin: renum vel rénium dolor. necrología: necrológia sive -logīa, ae f. necrológico: necrológicus, a, um. Sin: ad necrológiam áttinens. necrologio: necrológium, ii n. Sin: mortilógium. necromancia o necromancía: necromantīa, ae f. Sin: mortuorum (vel inferorum) evocátio; divinátio per mórtuos vel per cadávera; divinátio per umbras mortuorum; ex mortuorum umbris vaticinátio. nefrálgico: nephrálgicus, a, um. Sin: ad nephrálgiam áttinens. nefrectasia: nephréctasis, -is f. Sin: renis dilatátio. nefrectomía: nephrectómia sive -tomīa, ae f. Sin: renis exstirpátio vel evúlsio. nefrítico: (referente a los riñones) nephríticus, a, um. Sin: ad renes spectans // (que padece de nefritis) nephríticus. Sin: ex rénibus laborans. necromanía: necrománia sive -manīa, ae f. necrómano: necrómanes, is m. Sin: necromániā laborans vel affectus. nefritis: nephritis, ĭdis f. Sin: renum vel rénium morbus; renum inflammátio; renalis pássio; vítium renale. Uso: sufrir de -, laborare ex rénibus. necrómetro: necrómetrum, i n. necrópolis: necrópolis, is f. Sin: coemetérium; sepulcretum; cepotáphium. nefrografía: nephrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: renum descríptio. nefrolitiasis: nephrolithíasis, is f. necropsia, v. necroscopia. necroscopia: necroscópia sive necroscopīa, ae f. Sin: necrópsia; cadáveris inspéctio; ca- nefrología: nephrológia sive -logīa, ae f. Sin: de rénibus doctrina; de renum morbis disciplina. 729 nefrológico nefrológico: nephrológicus, a, um. nefrólogo: nephrólogus, i m. Sin: naturae renum peritus vel studiosus. nefropatía: nephropáthia sive -pathīa, ae f. Sin: renum afféctio (-onis f); morbi renales. nefropexia: nephropéxia, ae f. nefroplejía: nephroplégia, ae f. nefroplético: ad nephroplégiam pértinens. nefroptosis: nephroptōsis, -is f. Sin: renis mobílitas. nefrorragia: nephrorrhágia sive nephrorrhagīa, ae f. Sin: haemorrhágia sive haemorrhagīa renalis. nefrorrágico: nephrorrhágicus, a, um. Sin: ad nephrorrhágiam áttinens. Uso: a mis pedidos opuso una - absoluta, quae petíveram, plane recusavit; recibir una -, repulsam ferre; responder con una -, recusare. negativo: (que incluye o contiene negación o contradicción) negans, antis. Sin: negatórius; negativus; infitialis, e. Uso: partícula -, negans partícula; respuesta -, negátio, onis f; dar una respuesta -, negare (roganti); hacer una señal, un ademán -, renúere // (dicho de resultados) írritus, a, um. Sin: nullus. Uso: con éxito -, infelíciter; las tratativas tuvieron un éxito -, páctio ad írritum cécidit // (dicho de efectos) perniciosus, a, um // Mat Fís negativus, a, um. Uso: cantidad -, quántitas negativa; electricidad -, electrícitas (vel electris) negativa // (Fotogr, prueba negativa) negativa, ae f . Sin: imago negativa vel versa; imago inverse colorata. negatrón, v. electrón. negligé, v. deshabillé. nefrosis: nephrōsis, is f. Sin: sýndrome (-es f) nephrótica; nephropáthia dégener. nefrospasmo: nephrospasmus, i m. Sin: renis spasmus (-i m), spasma (-ătis n), cruciatus (-us m). nefrotomía: nephrotómia sive -tomīa, ae f. Sin: renis incísio vel séctio. nefrotómico: nephrotómicus, a, um. Sin: ad nephrotómiam spectans. negación: Gram, doble -, duplicata negátio; duplicata negans partícula; duplicatae negationis usus. negativa: (negación) negátio, onis f. Sin: negántia; infitiátio. Uso: persistir en la -, pernegare; negitare // (repulsa o no concesión de lo que se pide) recusátio, onis f. Sin: repulsa. negociable: negotiábilis, e. Sin: commerciábilis; mercátilis; mercábilis; mercalis // (Econ, susceptible de ser comprado o vendido) vendíbilis, e. Sin: venalícius; venalis. Uso: todo es -, ómnia sunt venália. negociación: negotiátio, onis f. Sin: páctio; pactum; conventum; pactum et conventum. Uso: dirimir controversias con negociaciones, controvérsias pactis et conventis dirímere vel resólvere; entrar en negociaciones sobre algo, conditiones alicúius rei tentare; entraron en negociaciones de paz, de pace ágere coeperunt; de pace agi coeptum est. negociante: vénditor, oris m. Sin: ínstitor. Uso: - al por mayor, negotiator; mercator. negocio: (cualquier ocupación, empleo o trabajo) negótium, ii n // (utilidad que se logra 730 neófito en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar todo lo que sabe a -, ómnia vitare quae lucrum sápiant // (local en que se negocia o comercia) taberna mercatória. Sin: taberna institória vel venditionalis. Uso: - de antigüedades, palaeopólium, ii n. negra: (Mús, nota cuya duración es la mitad de una blanca) semimínima, ae f. negrero: adj ad nigritarum venalícium pértinens // sust nigritarum vénditor, venalícius, venaliciárius // fig vexator, oris m. Sin: oppressor. negrilla o negrita: crassiores lítterae fpl. Sin: litterarum notae crassiores fpl. Uso: en -, crassióribus lítteris; crassiore litterarum formā. negritud: nigritudo, dĭnis f. Sin: nigríties, ēi f. negro: (individuo de color negro) nigrita, ae m. Sin: homo nigrícolor // trabajo en -, ópera clandestina, illegítima, illícita. negro spiritual: cantus (-us m) religiosus nigritanus. Sin: religiosus nigritarum americanorum cantus. negus: Aethiópiae imperator. Sin: Aethiópiae rex regum. nemoroso: nemorensis, e. Sin: nemoralis; silvestris. nenia: nénia, ae f. neocapitalismo: neocapitalismus, i m. Sin: capitalismus innovatus; nova cephalaeocrátia sive -cratīa; nova opum capitálium rátio. neocapitalista: sust neocapitalismi fautor vel defensor. Sin: cephalaeocrates, is m; capita- lismi redintegrati fautor vel defensor // adj neocapitalismi próprius. Sin: capitalismi redintegrati próprius. neoclasicismo: neoclassicismus, i m. Sin: instaurata imitátio classicorum; redintegratum doctae antiquitatis stúdium. neoclásico: adj neoclássicus, a, um. Sin: ad neoclassicismum áttinens // (partidario del neoclasicismo) neoclassicismi sectator vel ássecla. Sin: redintegratae doctae antiquitatis fautor. neocolonialismo: neocolonialismus, i m. Sin: novus colonialismus; nova colónica dício; novum coloniarum genus; novum colónicae dicionis genus. neocolonialista: adj neocolonialismi (vel novi colonialismi) próprius. Sin: innovatae colónicae dicionis próprius; ad neocolonialismum (vel ad novum colonialismum) spectans // sust neocolonialismi (vel novi colonialismi) fautor. neocriticismo: neocriticismus, i m. Sin: innovata kantiana doctrina. neodarwinismo o neodarvinismo: neodarvinismus, i m. Sin: innovata darviniana doctrina. neofascismo: neofascismus, i m. Sin: fascismus innovatus; renovatus fascálium motus (-us m); fascálium fáctio innovata. neofascista: adj ad neofascismum pértinens. Sin: ad renovatum fascálium motum próprius // sust neo-fascista, ae m. Sin: neofascismi ássecla vel sectator ; neofascismo addictus; innovato fascálium mótui addictus; renovati fascálium regíminis ássecla vel sectator. neófito: neóphytus, i m. Sin: religione re- 731 neogamia cens; in religione (vel in christiana religione) recens; a sacro Baptísmate recens. nova luna; prima luna. neomicina: neomycina, ae f. neogamia: neogámia sive -gamīa, ae f. neón: (tubo fluorescente) neon, onis n. neogriego: lingua neograeca. Sin: sermo neograecus; recéntior lingua graeca. neonato: neonatus, i m. Sin: modo natus; recens natus. neogüelfismo: neoguelfismus, i m. neonazi: adj neohitlerianus, a, um // sust novus hitlerianus (-i m). Sin: novi hitleriani motūs ássecla vel sectator. neogüelfo: neoguelfus. neohebreo: sermo neohebráicus. Sin: lingua neohebráica; recéntior sermo hebráicus. neolatín: neolingua latina. Sin: sermo neolatinus; recéntior lingua latina . neolatino: neolatinus, a, um. Uso: raza -, neolatinum genus (-nĕris n); idioma -, v. neolatín. neonazismo: novorum hitlerianorum motus (-us m). neopaganismo: neopaganismus, i m. Sin: neogentílitas; neopagánitas; novus paganismus; nova gentílitas vel pagánitas. neoplasia: neoplásia, ae f. Sin: neoplasma, ătis n. neolítico: neolíthicus, a, um. neologismo: neologismus, i m. Sin: verbum novatum vel novum; novatum vocábulum; novum nomen vel vocábulum. Uso: abundancia de neologismos, novarum conditarum vocum cópia; acuñar neologismos, verba vel nómina novare; verba nova cóndere, effíngere, párere; introducir neologismos, novas indúcere voces. neoplásico: ad neoplásiam (vel ad neoplasma) spectans. Sin: neoplásiae vel neoplásmatis (gen). neoplasma, v. neoplasia. neoplatonicismo, v. neoplatonismo. neoplatónico: neoplatónicus, a, um. neólogo: verborum novator. Sin: novorum nóminum inventor vel cónditor. neoplatonismo: neoplatonismus, i m. Sin: neoplatónica, orum npl. neomaltusianismo: neomalthusianismus, i m. Sin: novus malthusianismus. neotérico: neotéricus, a, um. Neo-Vulgata: Neo-Vulgata, ae f. neomaltusiano: adj ad prolis moderationem áttinens // sust natálium temperationis propugnator. Sin: moderationis pártuum defensor. neozoico: adj neozóicus, a, um // sust aetas (-atis f) neozóica. Nepal: Nepália, ae f. neomenia: neoménia, ae f. Sin: novilúnium; 732 neumotórax nepalés: adj nepalianus, a, um // sust Nepalianus, i m. nepiología: nepiológia sive -logīa, ae f. Sin: de infántibus doctrina, disciplina, sciéntia. nepotismo: nepotismus, i m. Sin: cognatos vel nepotes fovendi stúdium; nímium (vel immódicum, vel immoderatum) cognatos fovendi stúdium. nepotista: cognatorum vel nepotum fautor. Neptuno: Neptunus, i m. mática doctrina vel disciplina. neumático: (tubo de goma lleno de aire comprimido para cubrir la llanta de la rueda) pneumáticum, i n. Sin: pneumática cummis vel gummis (-is; ac -im f); inflata cummis vel gummis; uter (utris m) pneumáticus vel aérius; cúmmeum rotae involūcrum. Uso: - de auxilio, pneumáticum subsidiárium; controlar la presión de los -, inspícere pneumaticorum pressionem vel pressum; el - se desinfla, e pneumático ventus éffluit // adj pneumáticus, a, um. Sin: spiritalis; inflátilis; áëre vel vento inflatus. Uso: máquina -, máchina pneumática. nervio: nervus, i m. Uso: - óptico, nervus ópticus; nervus ocularis vel oculárius. neumatoma: pneumatoma, ătis n. nerviosidad, v. nerviosismo. neumatosis: pneumatosis, -is f. nerviosismo: nervosismus, i m. Sin: irrequietudo, dĭnis f; irréquies, etis f; ánimi vel nervorum irritátio, conténtio; mentis perturbátio; mens fastidiosa. neumectomía: pneumectómia vel -tomīa, ae f. Sin: pulmonis detráctio, exstirpátio, evúlsio. nervioso: nervosus, a, um. Sin: nervis laborans; fastidiosus; irritábilis. neumococo: pneumococcos vel pneumococcus, i m. neumología: pneumológia sive -logīa, ae f. nestorianismo: nestorianismus, i m. Sin: Nestórii doctrina; nestoriana háeresis. nestoriano: adj nestorianus, a, um. Sin: ad Nestórium eiusque doctrinam pértinens // sust Nestórii doctrinae fautor vel sectator. net (Inform), red: rete, is n (abl rete vel reti, gen pl rétium). netserver (Inform): (computadora) computatrum móderans. Sin: moderatrum // (programa) daemon (-ŏnis m) móderans. neuma: Mús neuma, ătis n; neuma, ae f. neumólogo: pneumólogus, i m. neumonía, v. pulmonía. neumónico, v. pulmoníaco. neumonitis, v. pulmonía. neumorragia: pneumorrhágia sive pneumorrhagīa, ae f. neumotoma: pneumatoma, ătis n. neumotórax: pneumothorax, acis m. Sin: pulmonis exsiccátio vel siccátio. neumática: Fís pneumática, ae f. Sin: pneu- 733 neuralgia neuralgia: neurálgia sive -algīa, ae f. Sin: nervorum dolor vel angor. neurografía: neurográphia sive -graphīa, ae f. Sin: nervorum descríptio. neurálgico: neurálgicus, a, um. Sin: ad neurálgiam (vel ad nervorum dolorem) áttinens // (doloroso) acerbus, a, um. Sin: gravis, e; dolorem áfferens // fig summum momentum habens. neurología: neurológia sive -logīa, ae f. Sin: nervorum doctrina, disciplina, sciéntia. neurastenia: (astenia o debilidad del sistema nervioso) neurasthénia sive -asthenīa, ae f. Sin: nervorum debílitas, languor, infírmitas // (mal humor, displicencia, espíritu quisquilloso) morósitas, atis f // (excitabilidad) ánimus (-i m) irritábilis. neurólogo: neurólogus, i m. Sin: neurológiae cultor. neurasténico: (que sufre neurastenia) neurasthénicus, a, um. Sin: néuricus; aeger nervis; nervis laborans; neurasthéniā laborans; nervorum debilitate affectus. Uso: volverse -, néuricum éffici vel fíeri. neurológico: neurológicus, a, um. Sin: ad neurológiam pértinens. neuroma: neuroma, ătis n. neurona: neuro, onis m. Sin: céllula neurónica. neuronal: neuronalis, e. neurina: neurinum, i n. neurópata: adj neuropáthicus, a, um.. Sin: e nervis laborans; nervorum infirmitate affectus // sust neuropáthicus, i m. Sin: qui nervorum dolore laborat, vexatur, affícitur. neurítico: neuríticus, a, um. Sin: nervi vel nervorum inflammatione affectus. neuropatía: neuropáthia sive neuropathīa, ae f. Sin: nervorum infírmitas, dolor, angor. neuritis: neuritis, ĭdis f; neurites, is f. Sin: nervi vel nervorum inflammátio. neuropático: neuropáthicus, a, um. Sin: ad neuropathīam (vel ad nervorum infirmitatem) áttinens. neurobiología: neurobiológia sive -logīa, ae f. neurobiológico: neurobiológicus, a, um. Sin: ad neurobiológiam spectans. neurobiólogo: neurobiólogus, i m. Sin: neurobiológiae peritus. neurocirugía: neurochirúrgia sive -chirurgīa, ae f. Sin: nervorum chirúrgia. neurocirujano: neurochirurgus, i m. Sin: neurochirúrgiae peritus vel cultor. neurósico, v. neurótico. neurosis: neurōsis, is f. Sin: nervorum morbus vel angor. Uso: por causa de la -, propter (vel ob) nervorum valetúdinem. neurótico: adj neuróticus, a, um. Sin: neurosi laborans; neurosi affectus; nervis laborans; (perteneciente o relativo a la neurosis) ad neurosin vel ad nervorum morbum spectans // sust neuróticus, i m. Sin: homo nervis laborans; homo nervorum morbo affectus vel vexatus. 734 nictálope neurotomía: neurotómia, ae f. Sin: nervi séctio (sección quirúrgica de un nervio); nervorum séctio (disección de los nervios). nevatilla: motacilla, ae f. nevazo: ningor, ōris m. Sin: copiosae nives; plúrima nix; ingens nivis casus (-us m). neutonio, v. newton. neutralidad: neutrálitas, atis f. neutralismo: neutralismus, i m. Sin: nullíus vel neutríus partis stúdium; média mentis posítio; ánimus a pártium stúdio alienus. neutralista: neutralista, ae mf. Sin: neutralitatis fautor; neutríus factionis fautor vel suffragator; neutris pártibus favens vel addictus // adj neutrarum pártium stúdii próprius; ad neutralitatem (vel ad neutralismum) pértinens. nevera: (sitio donde se guarda nieve) nivárium, ii n. Sin: cella nivária; locus glaciéi asservandae; púteus nívibus asservandis // (heladera) v. frigorífero. New Age: Aetas Nova. new look: nova se gerendi et vestiendi rátio. Sin: hábitus atque vestitus innovatus. newton: neotoniana mensura. nexo: nexus, us m. Uso: - causal, nexus causalis; - telefónicos, nexus telephónici. neutralizable: neutralizábilis, e. Nicaragua: Nicaraqua vel Nicaragua, ae f. neutralización: neutralizátio, onis f. Sin: in írritum redáctio. neutralizado: neutralizatus, a, um. nicaragüense: adj nicaraquanus, a, um. Sin: nicaraguensis, e // sust Nicaraquanus, i m. Sin: Nicaraguensis, is m. neutralizador, v. neutralizante. nicaragüeño, v. nicaragüense. neutralizante: neutralizans, antis. nicho: aedícula, ae f (para estatuas); lóculus, i m vel loculamentum, i n (para colocar los cadáveres); columbárium, ii n (para urnas funerarias). neutralizar: neutralizare. Sin: neutralem fácere; írritum fácere; in (vel ad) írritum redígere; Quím neutram solutionem afferre. Uso: - un veneno, venenum restínguere. neutrino: neutrinus, a, um. neutrón: neutro vel neutron, onis m; neutrónium, ii n. Uso: bomba de neutrones, bomba neutrónica; utilizar los - para fines pacíficos, neutrones ad utilitatem hóminum adhibere. nicociana, v. tabaco. nicotina: nicotinum, i n; nicotina, ae f. Sin: nicotianum virus; nicotiana vis; venenum nicotinum vel nicotianum. Uso: intoxicación de -, inféctio ex nicotina, vel e veneno nicotiano; extraer la -, v. desnicotinizar. neutrónico: neutrónicus, a, um. nicotinismo: nicotinismus, i m. Sin: nicotini toxicátio. nevada: ningor, ōris m. Sin: cópia nivis. nictálope: adj y sust nýctalops, ōpis (ac sing 735 nictolopía -opa, pl -opas). Sin: lusciosus. nielar: nigello caelare. nictalopía: nyctalópia, ae f; nyctalópsia, ae f. Sin: luscítio, onis f Níger: (río de Africa occidental) Niger, gris m (ac -grim; abl -gri) // (estado de Africa occidental) Nigerium, ii n. Sin: Res pública Nigritana. Uso: natural de la República de Níger, v. nigerino. nictofobia: nyctophóbia sive -phobīa, ae f. Sin: noctis (vel tenebrarum) horror, pavor, terror, metus, timor. Nigeria: Nigéria, ae f. Uso: natural de -, v. nigeriano. nictofonía: nyctophónia sive -phonīa, ae f. nictografía: nyctográphia sive -graphīa, ae f. nictografiador: adj nyctográphiam exercens // sust qui nyctográphiam exercet. nigeriano: adj nigerianus, a, um // sust Nigerianus, i m. nigerino: adj nigeriensis, e // sust Nigeriensis, is m. nictográfico: nyctográphicus, a, um. Nigricia, v. Sudán. nidal: (lugar señalado donde la gallina u otra ave doméstica va a poner sus huevos) lóculus, i m. nidificación: nidifícium, ii n. Sin: nidi aedificátio vel constrúctio. nidificar: nidulari. Sin: nidum fácere, cónstruere, exstrúere, strúere, fabricare, aedificare, locare, pónere. nido: nidus, i m. Uso: - de pájaro, nidus avis // (fig, casa o habitación de uno) domus própria. Sin: domúncula // (fig, lugar donde se juntan gentes de mala conducta) latíbulum, i n. Sin: receptáculum. niebla: nébula, ae f. Sin: caligo, gĭnis f. Uso: - espesa, nébula densa, crassa, atra, nigra; leve, nébula levis vel tenuis. niel: nigellum, i n. nielado: (acción y efecto de nielar) nigello caelatura (-ae f) // (pp de nielar) nigello caelatus. nigth-club, v. cabaret. nigromancia o nigromancía, v. necromancia. nigromante: necromántius, ii m. Sin: mortuorum evocator. nihilismo: (negación de toda creencia) nihilismus, i m. Sin: eorum doctrina qui ómnia ad níhilum révocant // (negación de todo principio de conducta) eorum doctrina qui omnem vivendi rationem negant // (negación de toda autoridad religiosa, política y social) anárchica (vel anarchicorum) doctrina. Sin: eorum doctrina qui omnem auctoritatem negant; doctrina ómnia subvertens. nihilista: (negador de toda creencia) sust nihilista, ae m. Sin: nihilismi sectator; qui omnia ad níhilum révocat; adj ómnia ad níhilum révocans // (negador de todo principio de conducta) sust qui omnem vivendi rationem negat; adj omnem vivendi rationem negans // (negador de toda autoridad religiosa, política y social) sust qui omnem auctorita- 736 nivel tem negat. Sin: rerum ómnium subversor, turbator; nullius legis fautor; adj omnem auctoritatem negans; ómnia subvertens vel turbans; nulli legi favens. nilón, v. nailon. ninfomanía: nymphománia sive -manīa, ae f. Sin: hysterománia, ae f; furor vel fervor uterinus. niñera: nutrícula, ae f. Sin: gérula; nutrix, īcis f; infántium nútrix vel nutrícula; (ancilla) parvulorum custos. niñería: infantílitas, atis f. Sin: inéptiae, arum fpl; inéptiae vel nugae pueriles. nystagma áttinens. nistagmo: nystagma, ătis n; nystagmus, i m. Sin: nictátio; musculorum óculi convúlsio, spasmus, spasma (-ătis n). nistagmógrafo: nystagmógraphum, i n. nitidez: nitíditas, atis f. Uso: - de los tipos, typorum nitíditas; - visual, acúitas visualis. nitral: nitrária, ae f. Sin: nitrifodina. nitrato: sal nitratum. Sin: sal ácidi nítrici. nítrico: nítricus, a, um. niño: puer, púeri m. Uso: - explorador, puer explorator. nipón, v. japonés. nitro: nitrum, i n. Sin: sal nítricum. nitrogenado: nitrógenus, a, um. Sin: nitrógeno práeditus. níquel: nichélium, ii n. Sin: nic(c)olum. niquelado: (acción y efecto de niquelar) v. niqueladura // (pp de niquelar) nichélio obductus, obtectus, tectus. niquelador: nichélii fabricator. Sin: nichélii tractandi ártifex. niqueladura: nichélii obdúctio. niquelar: nicheliare. Sin: nichélio tégere (vel obtégere) áliquid; nichélium obdúcere álicui rei. nirvana: nirvana, ae f; nirwana indecl. níspero: (fruto) méspilum, i n; (árbol) méspilus, i f. níspola, v. níspero (fruto). nistágmico: nystágmicus, a, um. Sin: ad nitrógeno: nitrógenum, i n; nitrogénium, ii n. nitroglicerina: nitroglycerinum, i n. Sin: nitroglýcera, ae f. nitroso: nitrosus, a, um. nivel: (instrumento para apreciar la inclinación de superficies planas) libella, ae f. Sin: amussis, is (ac -im, abl -i). Uso: estar a -, ad libellam respondere // (altura a que llega la superficie de un líquido) altitudo, dĭnis f. Uso: - del río, flúminis altitudo // (altura que algo alcanza, o a la que está colocado) libra, ae f. Sin: libramentum; fastígium, ii n. Uso: el - del agua, libramentum aquae; - del mar, libra maris; a - del mar, ad maris libram, pari libra cum áequore maris; bajo el - del mar, infra maris libram; sobre el - del mar, supra maris libram; monasterio situado a 580 m sobre el - del mar, monastérium quingentis 737 nivelación octoginta metris supra maris libram situm; estar al mismo -, pari libramento stare; esse pari línea cum áliqua re // (grado, condición) gradus, us m. Sin: fastígium; condício; ordo. Uso: - social, dignitatis gradus; dignitatis fastígium; alto - social, summa dígnitas; altíssimus dignitatis gradus; de bajo - social, ténui loco ortus; obscuro loco natus; - muy avanzado, locus altíssimus; bajo - moral, mores depravati; - de moralidad, moralitatis ordo; superiores de instrucción, superiores educationis órdines // a nivel legislativo, ex lege; alcanzar el - de alguien, alicúius fastígium (vel áliquem) aequare; estar al mismo - de alguien, esse pari libra cum áliquo; ponerse al - de alguien en alguna cosa, se exaequare cum áliquo; adaequare se álicui vel áliqua re; no todos los alumnos están al mismo -, non ómnium discipulorum ingénia pária sunt. nivelación: (acción de poner a nivel) librátio, onis f. Sin: libramentum // (acción de igualar una cosa con otra) aequátio vel exaequátio, onis f. nivelar: (poner a nivel) librare. Uso: - perfectamente, perlibrare // (poner a igual altura dos o más cosas materiales) librare. Sin: aequare vel coaequare // (fig, equilibrar) aequare. Sin: coaequare vel exaequare // nivelarse, v. nivel. no alineación: seiúnctio a máximis Civitátibus. bílitas éxigit. nobleza: nobílitas, atis f. Uso: - de linaje, géneris nobílitas; patrícia nobílitas // (conjunto o cuerpo de los nobles de un estado o de una región) hómines nóbiles. noche: nox, noctis f. Uso: al comienzo de la -, prima nocte; a media -, media nocte; a altas horas de la -, ya muy avanzada la -, multa nocte; adulta nocte; concúbia nocte; hasta muy entrada la -, ad multam noctem; de -, nocte, noctu, nocturno témpore; era de -, nox erat; la - entre el 20 y el 21 de diciembre, nocte, qua dies XX et XXI mensis Decembris inter se iungebantur; dar las buenas -, faustam noctem augurari; ¡buenas -!, bonam noctem (tibi vel vobis exopto, precor)! bene dormi (vel dormite)!; mólliter cubes (vel cubetis)!; serenam noctem tibi (vel vobis) óminor; día y -, dies noctesque, noctes diesque, noctes et dies, noctes atque dies; fatigar día y -, diem noctemque fatigare. noción: nótio, onis f. Uso: - de progreso, nótio progressūs. nocividad: nocimentum, i n. no comment: nullum verbum! Sin: síleo; nihil dico; non iúdico. no conformista: conformitatis non studiosus. no creyente: átheos vel átheus, a, um. Sin: non credens; fidei contrárius; a fide aversus. Nobel: premio -, práemium Nobelianum. Uso: escritor premio -, scriptor práemio Nobeliano honoratus. noctambulación, v. noctambulismo. no beligerancia: non belligerántia. Sin: nulla belligerántia. noctambular: noctambulare. Sin: nocte (vel de nocte) ambulare vel vagari. nobelio: nobélium, ii n. noctambulismo: noctambulismus, i m. Sin: noctambulátio; noctámbuli agendi rátio. noblesse oblige: nobílitas cogit. Sin: hoc no- 738 no proliferación noctámbulo: adj noctámbulus, a, um. Sin: noctuabundus; noctívagus, noctu vagans; nocte (vel noctu) ámbulans, errans, vagans // sust noctámbulus, i m. Sin: somnámbulus; qui noctu ámbulat, errat, vagatur. nombre: nomen, mĭnis n. Uso: - artístico, nomen fictícium; - gentilicio, nomen gentilícium; - propio de lugar, v. topónimo; tomar el - de sor María, nomen cápere Sororem Mariam. noctívaro, v. noctámbulo. nomenclador: index, dĭcis mf. Uso: - profesional, públicus index; públicus index munus geréntium. nodal: cardinalis, e. Sin: instar nodi. node (Inform), nodo: nodus, i m. Uso: un nodo de Internet, nodus Interneti. nodriza: nutrix, īcis f. Sin: nutrícia, ae f. Uso: salario de la -, nutrícia, orum npl; nutricationis stipéndium vel remunerátio. nódulo: tuber, ĕris n. Sin: nodus; nódulus; genículum. nomenclatura: nomenclatura, ae f. Sin: nomenclátio; nóminum index, ordo, séries; index verborum; nómina; vocábula. nomenklatura: primores communistae mpl. nominal: nominalis, e. Sin: nómine; verbis tantum. nominalismo: nominalismus, i m. Noel: vir natalis (qui dícitur). Sin: vir nómine Natalis. nogal: iuglans, andis f. Sin: nux, nucis f; nux iuglans. no intervención: a bello dissénsio (-onis f). Sin: in bello nulla intercéssio; nulla socíetas in bello. nómada: adj nomádicus, a, um. Sin: vagans; vagus; errans; errabundus. Uso: pueblos -, pópuli nomádici; gentes vagae; vagi pópuli; tribu -, nomádica tribus (-us f) // sust nomas, ădis m. Uso: vivir como -, llevar una vida -, (passim) vagari; vagari et errare; aliunde álio perpétuo commigrare; ser un -, vagum esse. nomadismo: nomadismus, i m. Sin: errátio; vita errática; consuetudo vel mos vagandi; in alia loca contínua migrátio vel transgréssio; nullam sedem habere. nomadizar, v. nómada (vivir como -). nominalista: adj nominalísticus, a, um. Sin: ad rerum naturam spectans // sust nominalista, ae m. Sin: nominalismi studiosus vel fautor. nominativo: adj nominatim ascriptus // (caso de declinación) nominativus, i m. Sin: nominativus casus (-us m); casus nominandi; rectus casus. nomología: nomológia sive -logīa, ae f. Sin: (de) condendis légibus doctrina vel rátio. nomotético: nomothéticus, a, um. noosfera: noosphaera, ae f. nopal: ficus Indica. no proliferación: nulla (alicúius rei) propagátio, diffúsio, amplificátio. Uso: tratado de - - nuclear, pactum arma atómica non propagandi; consílium arma atómica contrahendi. 739 nordeste nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m) vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtriones et orientem solem // (región al -) régio inter septemtriones et orientem solem spectans. normando: adj normannus, a, um. Sin: normanniensis, e // sust Normannus, i m. Sin: Normanniensis, is m. nórdico: septentrionalis vel septemtrionalis, e. noroeste: (punto del horizonte) occasus (-us m) solstitialis. Sin: inter septemtriones et occasum solis // (región) régio inter bóream et occasum solis spectans. Uso: viento del -, caurus vel corus, i m. noria: týmpanum, i n. Sin: ántlia; náora; máchina hydráulica. norma: (escuadra que usan los artífices) norma, ae f // (regla que se debe seguir o a que se deben ajustar las operaciones) norma, ae f. Sin: praeceptum; régula; lex. Uso: - alimentarias, praecepta alimentária; - científicas, normae scientíficae; - directiva, norma directória; - éticas, normae morales; - general, norma generalis; - preceptivas, normae praeceptivae; normas de circulación, de tránsito, commeandi vel commeatūs praecepta; leges viáriae; normas de urbanidad en la mesa, urbanitatis praecepta in convíviis servanda; según - dadas recientemente, iuxta normas recens datas. normal: normalis, e. Sin: legítimus; regularis; consuetus. Uso: escuela -, magistérium; schola normalis vel magistralis. normalidad: normálitas, atis f. Sin: consuetudo; reguláritas. normalista: (perteneciente o relativo a la escuela normal) ad scholam normalem pértinens // (alumno/na de una escuela normal) normalista, ae mf. Sin: scholae normalis alumnus vel alumna. normalizar: ad normalem condicionem redúcere. Normandía: Normánnia vel Normándia, ae f. normativo: praeceptivus, a, um. norte: (punto cardinal) septémtrio vel septéntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nórdicum mare; mare Germánicum; polo -, nórdicus polus; polus árcticus vel borealis; viento del -, bóreas, ae m; septémtrio, onis m; áquilo, onis m. norteafricano: (natural del norte de Africa) Africae septentrionalis íncola, ae m // (perteneciente o relativo a esta parte de Africa) ad Africam septentrionalem pértinens. Sin: Africae septentrionalis incolarum próprius. Norte América: América Septentrionalis. norteamericano: sust Américae Septentrionalis íncola, ae m // adj ad Américam Septentrionalem áttinens. Sin: Américae Septentrionalis incolarum próprius; v. estadounidense. Noruega: Norvégia, ae f. Uso: república de -, res pública norvégica. noruego, ga: sust Norvegus, i m; Norvega, ae f // adj norvégicus, a, um. Sin: norvegiensis, e. nosocomio, v. hospital. nosografía: nosográphia sive -graphīa, ae f. Sin: morborum descríptio. 740 notificación nosográfico: nosográphicus, a, um. nosología: nosológia sive -logīa, ae f. Sin: de morbis doctrina. nosológico: nosológicus, a, um. Sin: ad nosológiam pértinens. nostalgia: (pena de verse ausente de la patria o de los deudos o amigos) nostálgia sive -algīa, ae f. Sin: desidérium. Uso: - de la patria, pátriae desidérium; natalis vel pátrii soli desidérium; - de los suyos, de los amigos, desidérium suorum, amicorum; consumirse de -, desidério aestuare, cónfici, flagrare, oblanguéscere // (pena que causa el recuerdo de algún bien perdido) desidérium, ii n. Sin: acerbum rei desidérium. nostálgico: nostálgicus, a, um. Uso: deseo -, desidérii ardor, aestus (-us m), flamma. nota: (apunte de algunas cosas o materias) annotátio, onis f. Sin: explicátio; nota; commentárium. Uso: - críticas, annotationes críticae, vel de re crítica; - etimológicas, notae etymológicae; - filológicas, annotationes philólogae, vel de re philóloga // (advertencia, explicación fuera del texto) nota, ae f. Sin: annotátio. Uso: - marginales, notae marginales // (calificación escolar) punctum, i n. Uso: libreta de notas, punctorum (acceptorum) libellus vel libéllulus // (comunicación) notátio. Sin: commentárium; nota. Uso: - informativas, notationes, um fpl; - diplomáticas, notae diplomáticae; libellus legati; legati commentária npl // (observación que se hace a un libro o escrito) animadvérsio, onis f. Sin: annotátio; nota // (reparo o censura desfavorable) vituperátio, onis f. Sin: animadvérsio // (cuenta, factura de gastos) rátio, onis f. Sin: index; ordo; nota. Uso: - de los gastos, rátio expensarum; nota súmptuum; de las viandas, index escarum; ordo ferculorum // Mús nota, ae f. Sin: nótula. Uso: - mu- sical, nota música; nótula musicalis; signum músicum; músicae signum // (característica) nota, ae f. Sin: signum. Uso: - distintiva, distinguens nota; - características, insignitae notae // digno de -, notatione dignus. Sin: notábilis; conspícuus; insignis // - de crédito, sýngrapha fiduciária; v. crédito // tomar - de algo, áliquid notare vel animadvértere. Nota Bene: Animadverte. notario: (escribano) scriba, ae m. Sin: librárius; appáritor (escribano de magistrado público) // (funcionario público que da fe) tabéllio, onis m. Sin: libéllio, onis m; scriba públicus. noticia: núntius, ii m; núntium, ii n. Sin: notítia. Uso: - radial, núntius radiophónicus; televisiva, núntium televisíficum; dar noticias por la radio, núntia (vel rerum núntia) radiophónicis undis vulgare, divulgare, diffúndere, édere, emíttere. noticiario: (sección de un periodico en la que se dan noticias diversas, generalmente breves) notitiárium, ii n. Sin: chrónica, orum npl; notitiarum rubrīca; conspectus (us m) rerum. Uso: - semanal, conspectus rerum hebdomadalis // (programa de radio o televisión) v. noticioso. noticiero: (persona que da noticias por oficio) v. reportero // (programa de radio o televisión) v. noticioso. noticioso: (programa de radio o televisión en que se transmiten noticias) commentárii, orum npl. Sin: acta, orum npl. Uso: - radial, acta radiophónice transmissa; núntia radiophónica; núntii radiophónici. notificación: notificátio, onis f. Sin: declarátio; denuntiátio; significátio. Uso: - previa, annuntiátio praevia; - de multa, multae indí- 741 noúmeno cium. noúmeno: noúmenon, i n. novato: novénsilis, e. novedad: (estado o calidad de nuevo) nóvitas, atis f // (suceso reciente) res nova. Uso: deseo de -, rerum novarum cupíditas; manía de -, nímia rerum novarum cupíditas; nímium rerum novarum stúdium; ninguna -, nihil novi // (noticia reciente) recens núntium vel núntius. novela: fábula, ae f. Sin: commentícia fábula; fábula ficta; fábula románica vel romanensis; fábula milésia; fabulosa vel fabularis narrátio. Uso: - cinematográfica, cinematográphica fábula; - histórica, fábula histórica; fábula in histórico génere versans; - obscena, turpis vel lasciva fábula amatória; - policíaca, fábula criminalis; - psicológica, fábula psychológica; - radiofónica, fabella radiophónica; - de amor, - rosa, fábula amatória vel milésia; - de horror, fábula horrífica; - del género de ficción científica, fábula ex génere fictionis scientíficae. novelador, v. novelista. novelesco: fabulosus, a, um. Sin: commentícius; fictus; cásuum inopinorum refertus; cásibus inopinatis intextus. novelista: fabulator, oris m. Sin: fabularum scriptor, auctor, narrator; fabulosarum (vel fictarum, vel commenticiarum) narrationum scriptor; fabularum romanicarum auctor; milesiarum fabularum narrator. novelística: ars fabulandi vel narrandi. novena: novendiália, ium npl. Sin: novendiales preces; sacrum novendiale; novendialis supplicátio. Uso: - predicada, novendiales divini verbi contiones supplicationesque; hacer una -, novendialem supplicationem ágere; hoy comienza la - de la Asunción de la Virgen, hoc die in honorem Mariae sidéribus acceptae supplicationi novendiali inítium est. novia: (mujer que mantiene relaciones amorosas con fines matrimoniales) sponsa, ae f. Sin: desponsa; desponsata; pacta; uxor futura. Uso: estoy de - con uno, álicui sponsa (vel destinata) sum; áliquem sponsum hábeo // (mujer que acaba de casarse) nova (vel recens) nupta. noviazgo: sponsália, -ium vel -iorum npl. Sin: desponsátio; promíssio nuptiarum vel matrimónii. novicia: novítia vel novícia, ae f. Sin: soror novítia. noviciado: novitiatus vel noviciatus, us m. Sin: tirocínium; sacrum (vel novitiorum) tirocínium. Uso: hacer el -, novitiatum perágere; tirocínium pónere; terminar el -, tirocínium depónere; casa de -, novitiatūs domus. novicio: (que no ha profesado todavía) novítius vel novícius, ii m. Sin: religiosae sodalitatis tiro (-onis m); iunior religiosi órdinis alumnus. Uso: - clérigo, novítius cléricus; lego, novítius laicus; maestro de novicios, magister novitiorum // (principiante en un arte u oficio) tiro, onis m. Sin: tirúnculus; incípiens, entis. noviembre: November, bris m. Sin: mensis November. novelístico: ad fábulas áttinens. novelita: fabella, ae f. novillos: hacer -, no ir a la escuela, v. rabona. 742 nulidad novilunio: interlúnium, ii n. Sin: interménstruum. novio: (hombre que mantiene relaciones amorosas con fines matrimoniales) sponsus, i m. Sin: desponsus; desposatus; pactus; maritus futurus. Uso: estoy de - con una, áliquam sponsam hábeo; áliquam mihi despondi // (hombre recién casado) novus vel recens maritus. no-violencia: non-violéntia, ae f. Sin: nulla violéntia; pacífica rátio; modus sui gerendi lenis, humanus, aequus. novocaína: novocaína, ae f; novocaínum, i n. nube: nubes, is f. Uso: - electrónica, nubes electrónica; - radiactiva, nubes radiante vi agens; - tóxica, nubes toxicata; - de gas, nubes gásica; - de polvo, pulvérea nubes. nubecilla: nubécula, ae f. dandi; nuditatis stúdium; nudománia sive -manīa // (en arte) nudi córporis repraesentandi rátio. nudista: nudista, ae mf. Sin: hologymnus, i m; nudismi fautor (-oris m) vel fautrix (-icis f); nudismi sectator vel sectatrix; homo nuditatis studiosus; mulier nuditatis studiosa; sui ipsius nudator vel nudatrix. nudo: (lazo) nodus, i m. Uso: - corredizo, nodus currax (acis) vel laxus; currax láqueus, - gordiano o irresoluble, nodus górdius; nodus inextricábilis; desatar el -, nodum sólvere, resólvere, exsólvere, expedire // (punto difícil de una cuestión) nodus, i m. Sin: cardo. Uso: el - de la cuestión, totīus quaestionis cardo (-dĭnis m); ese es el - de la cuestión, de eo omnis est controvérsia; desatar el - de una cuestión, rem sólvere vel expedire // (- en los árboles) nodus. Sin: artículus; genículum // (unión) vínculum, i n. Sin: nexus, us m // (punto donde se cortan dos sierras montañosas) nodus. núbil: núbilis. Sin: matrimónio apta. nuégado: (pasta) nucatum, i n. nuclear: (perteneciente o relativo a la energía nuclear) nuclearis, e. Sin: atómicus. Uso: armas -, arma atómica vel nucleária;; centrales -, centrales nucleares; nucleares electrificinae, energía -, vis atómica vel nuclearis; energía - para usos civiles, vis nuclearis ad usus civiles; física -, phýsica nuclearis; fisión -, físsio nuclearis; materia -, materia nuclearis; misil -, míssile nucleare; programas -, prográmmata nucleária; v. atómico. núcleo: núcleus, i m. Sin: íntima pars. Uso: atómico, atómicus núcleus; - de la célula, núcleus cellularis. Nueva Guinea: Nova Guinea. Uso: de - , adj novoguineanus, a, um; sust Novoguineanus, i m. Nueva Zelanda: Nova Zelanda (vel Zelándia). Uso: de - , adj novozelandiensis, e; sust Novozelandiensis, is m. nuevo: novus, a, um. Uso: hombre -, homo novus; - provincias, novae provínciae. nucléolo: nucléolus, i m. nuez: (fruto del nogal) nux, nucis f. Sin: inglans, andis f. Uso: - moscada, nux fragrans vel moschata; - vómica, nux vómica; - de coco, cocci nux. nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi córporis stúdium; mos vel rátio córporis nu- nulidad: núllitas, atis f. Sin: nihil; níhilum; inánitas; (de persona) homo vel mulier níhili, 743 number vel nullo número, vel nulīus pónderis. Uso: ser una -, nihil esse; esse níhili; estimar una -, pro níhilo dúcere, habere, putare; nihil aestimare vel péndere. nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apostólica, Nuntiatura Apostólica; Apostólici Núntii legátio, munus, dígnitas, offícium // (sede del nuncio) Apostólici Núntii sedes. number (Inform), número: númerus, i m. nuncio: (mensajero enviado) núntius, ii m. Sin: legatus // (representante diplomático del Papa) Núntius Apostólicus. numeración: numerátio, onis f. Uso: - arábiga, Arabum numerátio; - romana, Romanorum numerátio. numerador: (guarismo) numerator, oris m // (aparato) instrumentum números notans. numeral: numeralis, e. Uso: letra -, signum numerale. número: (expresión de una cantidad) númerus, i m. Uso: - arábigo, númerus arábicus vel índicus; - cardinal, númerus cardinalis; - entero, totus númerus; - fraccionario, quebrado, númerus fractus; - impar o par, par (paris) vel impar númerus; - postal, númerus cursualis directórius; - romano, númerus romanus; - telefónico, númerus telephónicus; de fax, númerus telecopialis vel telecopiatralis // (en las publicaciones periódicas cada una de las aparecidas en distinta fecha de edición) libellus, i m. Sin: fascículus; opúsculum; commentárius vel commentárium; númerus. Uso: - único, commentárius singularis; commentárium, quod númerus únicus dícitur. nurse: puerorum custos (-odis f). Sin: nutrícia; nutrix (-īcis f). nursery: puerorum cubículum. nutria: lutra, ae f. nutrición: victus, us m. Sin: cibus; alimentum; nutricátio; nutricatus, us m; alimónia. Uso: - deficiente, defectuosa, subalimentátio; subnutricátio; ciencia de la -, nutriológia sive -logīa, ae f. nutritivo: nutritórius, a, um. Sin: nútriens. Nyasa, Nyassa, Nyasaland o Nyasalandia: Nyasalándia, ae f. Uso: de -, nyasalandianus, a, um; nyasalandiensis, e ; natural de -, Nyasalandianus, i m; Nyasalandiensis, is m; v. Malawi. nylon, v. nailon. numeroso: numerosus, a, um. Sin: abundans; copiosus; ingens; frequens; número frequens. numismática: numismática vel nomismática , ae f. Sin: nummorum doctrina, disciplina, sciéntia; nomísmatum rátio; res nummária. numismático: adj numismáticus vel nomismáticus, a, um // (persona que se dedica a la numismática) vir (viri m) nummorum (vel rei nummáriae) peritus. 744 Ñ ñapa: (propina, yapa) v. estas voces. ñoño: (apocado) pusillánimis, e // (de corto ingenio) hebes, ĕtis; obtusus; tardus // (beato) pietatis simulator // (soso) insulsus; insípidus; infacetus; illépidus. ñoqui: glóbulus, i m. Uso: ñoquis de papas, glóbuli ex túbere solani subacti. 745 O oasis: óasis, is f. Sin: amoenus in deserta vastitate locus // fig perfúgium; receptus, us m; lenīmen (-mĭnis n); levamen (-mĭnis n); refrigérium; solácium. obcónico: cono everso símilis. obedecer: oboedire (álicui). Sin: párere, vel obtemperare, vel óbsequi (álicui). obediencia: oboediéntia, ae f. Sin: oboedítio, onis f. obertura: praecéntio, onis f. Sin: proóemium; músicum (vel symphoníacum) proóemium, exórdium. obesidad: obésitas, atis f. Sin: corpuléntia; pinguedo, dĭnis f; sagĭna, ae f. obeso: obesus, a, um. Sin: corpulentus; crassus; saginatus. Uso: ser -, córpore amplo (vel obeso) esse; volverse -, corpus fácere. obispa: epíscopa, ae f. Uso: - protestante, protestántica epíscopa. obispado: (cargo y dignidad de obispo) episcopatus, us m. Sin: pontificatus, us m; episcopale munus; episcopalis dígnitas // (territorio o distrito asignado a un obispo) dioecesis, is f // (local o edificio donde funciona la curia episcopal) episcópium, ii n. Sin: episcopalis sedes vel cúria. obispo: epíscopus, i m. Sin: póntifex, fĭcis m; antistes, stĭtis m. Uso: - auxiliar, castrense, coadjutor, diocesano, residencial, sufragáneo, titular, episcopus auxiliaris vel auxiliárius, castrensis, coadiutor, dioecesanus, residentialis, suffragáneus, titularis. obituario: (sección necrológica de un periódico) fúnebris núntius, vel fúnebre núntium // (libro parroquial en que se anotan las partidas de defunción y de entierro) obituárius (vel mortualis) liber // (necrología) necrológia sive -logīa, ae f. objeción: obiéctio, onis f. Sin: recusátio; contradíctio; opposítio; oppósitus, us m; obiectum, en pl también obiecta, orum; obiecta senténtia vel opínio; verba contra dicta; id quod contra dícitur. Uso: - de conciencia, consciéntiae repugnántia; repugnántia ex consciéntia; hacer objeciones, obícere; contra dícere; refutar las -, obiecta refutare. objetivación: e vero aestimátio. Sin: rerum certarum stúdium. objetivar: comprobare. Sin: confirmare; demonstrare. objetividad: obiectívitas, atis f. Sin: obiectiva rátio; áequitas; iudícium sincerum, íntegrum, aequum; intégritas iudícii; íntegra véritas. Uso: por escrúpulo de -, íntegrae veritatis stúdio. objetivo: (lente de un aparato de óptica, vuelto hacia el objeto que mira) obiectivum, i n. Sin: obiectivum photográphicum; orbículus photográphicus; lens (lentis f) vel lentícula obiectiva; lens photográphica; lenticulare vitrum // (fin, objeto, término de un acto) consílium, ii n. Sin: finis; propósitum; destinata, orum npl (blanco). Uso: fijar los -, definire propósita; v. objeto // adj obiectivus, a, um. Sin: realis, e; in natura situs, pósitus; fig ínteger; expers cupiditatis; ab omni opinionis arbítrio seiunctus. 746 obrero objeto: (fin o intento a que se dirige o encamina una acción u operación) propósitum, i n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera) obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu amissae res // (asunto) v. esta voz. objetor: repugnator, oris m. Sin: contradictor; repugnans; contra dicens; se opponens. Uso: - de conciencia, repugnator consciéntiae causā. obligatoriedad: obligatoríetas, atis f. Sin: coërcítio; obligátio. obligatorio: obligatórius, a, um. Sin: imperatus; iussus; praeceptus, praescriptus. Uso: cosa -, res imperata; educación -, institútio scholástica obligatória; ser -, ad áliquid offício teneri. obliteración: oblitterátio, onis f. Sin: infirmátio // Med occlúsio partis cavae. oblación: oblátio, onis f. Sin: largítio. oblativo: oblativus, a, um. obligación: (escritura por la cual se compromete uno a efectuar una cosa) nomen, mĭnis n. Sin: spónsio; stipulátio; obligationis chirógraphum. Uso: - comercial, sýngrapha, ae f; emitir obligaciones, obligationes emíttere // (aquello que alguien está obligado a hacer) munus, nĕris n. Sin: negótium; offícium. Uso: - escolares, múnera scholária; scholae múnera; desempeñar, ejercer sus obligaciones profesionales y cívicas, suae artis suaeque civitatis múnera sustinere // (imposición o exigencia moral) obligátio, onis f. Sin: offícium. Uso: - escolar, ad frequentandam scholam obligátio; - moral, offícium morale; - regulares, obligationes regulares; eximir a uno de la - de comparecer en juicio, vadimónium missum fácere. obligacionista: sýngraphae subscriptor vel sponsor. obligado: estar -, obligatum esse. Uso: el parlamento holandés no está - a seguir el sufragio del pueblo, parlamentum nederlándicum obligatum non est suffrágium pópuli sequi. obligatoriamente: per obligationem. Sin: vi; per vim; e praecepto. Uso: estudiar - el latín, in lingua latina e praecepto versari. oboe: (instrumento músico de viento) óboës , is f. Sin: altísona tíbia gállica; tíbia dúplici língula práedita // (oboísta) oboísta, ae m. Sin: altísonā tíbiā gállicā canens. óbolo: óbolus, i m // fig stips, pis f. Sin: aes minutum; parva pecúnia. Uso: - de San Pedro, Petrina stips. obra: opus, óperis n. Sin: labor; áctio; actus, us m; factum; negótium. Uso: - buenas, recte facta; bene facta; ópera bona; - inspirada, opus quasi divina manu perfectum; - literarias, ópera litterária; - maestra, opus praestantíssimum; opus summo artifício perfectum; - musical, opus músicum; melodrama, ătis n; drama músicum, lýricum, mélicum; - pia, opus pium; - públicas, ópera vel incepta pública; opera público cómmodo destinata; - sociales, ópera sociália; - de asistencia, institutum rebus subsidiáriis dispensandis vel administrandis; - de jardinería, opus topiárium; obras de misericordia, misericórdiae ministéria; caritatis offícia // (edificio en construcción) aedifícium aedificatórium. Sin: sedes aedifícii aedificatórii. obrera: operária, ae f. Sin: operatrix, īcis f; officinatrix, īcis f; ópifex, fĭcis f. obrero: operárius, ii m. Sin: operator; officinator; ópifex, fĭcis m; ártifex, fĭcis m; faber, bri. Uso: - especializado, operárius qualifica- 747 obrita tus; operárius singulari perítia práeditus; - no especializado, operárius non qualificatus; extranjeros, operárii peregrini; operárii hóspites; - occidental, oriental, operárius occidentalis, orientalis; - de la industria, operárius machinali indústriae addictus; disminución de los -, diminútio operariorum; asumir obreros, operários condúcere // adj operárius, a, um. Sin: ad operárium vel ad operários spectans; v. trabajador. obrita: opella, ae f. observación: (acción y efecto de observar) observátio, onis f. Sin: considerátio; notátio vel annotátio; perspéctio; deliberátio. Uso: críticas, annotationes vel deliberationes críticae de + abl; - empírica, observátio empírica; observátio experimento collecta // (estudio de los fenómenos meteorológicos) observátio. Uso: - astronómicas y meteorológicas, observationes astronómicae et meteorológicae // (reparo, advertencia) animadvérsio, onis f. Uso: - crítica, gramatical, crítica, grammática animadvérsio in + ac. observador: observator, oris m. Sin: spectator. Uso: buen -, acer spectator; - extranjeros, observatores externi; observadores en los organismos de la Unión Europea, observatores in órganis Unionis Europaeae. observancia: (cumplimiento exacto) observántia, ae f. Sin: obtemperátio; servátio; observátio; oboediéntia, ae f; officiorum explétio; múnerum exsecútio. Uso: - monasterial, coenobialis disciplina; - de la ley, praecepti conservátio. observatorio: observatórium, ii n. Sin: spécula; speculatórium; turris observatória vel speculatória. Uso: - astronómico, spécula astronómica; turris astrorum speculatrix; turris sidéribus speculandis; turris ad astra specu- landa; - solar, observatórium solare. obsesión: obséssio, onis f. Sin: posséssio // fig angor, ōris m; anxíetas; anxietudo; mánia sive manīa. Uso: - diabólica, daemoníaca obséssio. obsesivo: obsessivus, a, um. Sin: ánxifer; mentem urgens; ánimum percrúcians. Uso: neurosis -, neurosis obsessiva. obseso: obsessus, a, um. Sin: possessus; vexatus a dáemone // fig energúmenus, a, um. Sin: furens; furiatus; furibundus. obstáculo: obstáculum, i n. Sin: impedimentum; obiex vel obex, óbicis mf. Uso: - lingüísticos y culturales, linguística atque culturália obstácula; carrera de obstáculos, currículum per obstácula; - en pruebas de velocidad, cursórium impedimentum; - en pruebas de saltos, obiex saltu superandus vel superanda. obstetra: artis obstetríciae peritus m vel perita f. obstetrical, v. obstétrico. obstetricia: obstetrícia, ae f. Sin: obstétrica disciplina, doctrina, sciéntia (la - como ciencia); obstetrícia, orum npl; ars obstétrica vel obstetrícia; obstetricandi ars (la - como profesión). obstétrico: obstétricus vel obstetrícius, a, um. obstrucción: obstrúctio, onis f. Sin: sáeptio; impedítio; interclúsio. obstruccionismo: impedimenta, orum npl. Sin: morae, arum fpl; instructum impedimentum; dolosum moramentum; morarum insértio, interposítio, interiéctio; morarum 748 oceánico interiectus (-us m) vel interpósitus (-us m). Uso: hacer -, impedire, obstrúere; obstare; offícere; morari; strúere impedimenta álicui; cuiusvis géneris impedimenta strúere; impedimenta afferre, inferre, fácere; moras interpónere, intersérere, obícere, afferre. obstruccionista: adj moratórius, a, um. Sin: dilatórius; súbdole tardans // sust morator, oris m; moratrix, icis f. Sin: impedītor; obstructor; dilator; morarum fabricator, inventor; impedimentorum fautor vel interpósitor; qui omni ope ófficit, obstat, obsistit álicui (vel consíliis, vel coeptis alicúius). obstruir: obstrúere. Sin: obtrúdere; interclúdere; praeclúdere; saepire; obturare; cláudere. obturador: obturáculum, i n. Sin: instrumentum denti obturando // Fotogr luminosae expositionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis index (dĭcis mf). obús: (pieza de artillería) tormentum béllicum. Sin: magna ballista // (granada) granata, ae f. Sin: globus férreus. oca: (ánsar) anser, ĕris m // (juego de mesa) ludus ánseris. Uso: jugar a la -, ánsere lúdere; ánseris ludo indulgere. ocarina: anserina, ae f. Sin: tíbia fíctilis budriensis. ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; fortuítus; temporárius; in casu pósitus; per occasionem factus vel hábitus. Uso: discurso -, orátio per occasionem hábita; inscripciones -, inscriptiones temporáriae. ocasionalmente: occasionáliter. Sin: ex occasione; per occasionem; data vel oblata occasione; casu; casuáliter; fortuíte. ocasionar: occasionem praebere, dare, praestare, offerre. Sin: causam inferre; locum dare. occidental: occidentalis, e. Sin: occíduus; occidualis; ad (vel in) occidentem (solem) vergens; ad occidentem solem versus; ad occasum spectans. occidentalismo: occidentalismus, i m. Sin: rerum occidentálium stúdium (estudio) vel cultus (predilección por las cosas de Occidente). occidentalista: occidentalista, ae m. Sin: rerum occidentálium cultor, fautor, studiosus // adj ad res occidentales pértinens. occidentalización: occidentalizátio, onis f. Sin: rationis occidentálium indúctio. occidentalizar: occidentalizare. Sin: occidentálium rationem indúcere. occidente: (punto cardinal) óccidens, entis m. Sin: occasus, us m; óccidens sol; occasus solis. Uso: desde - y oriente, ab occasu et ortu solis; de - a oriente, ab occasu solis ad orientem (vel ad exortum); en -, in parte caeli occasūs // (región situada en la parte oeste) occídua terra, tellus (-ūris f), régio. Sin: occidentis partes, terrae, regiones // (conjunto formado por los Estados Unidos y diversos países que comparten básicamente un mismo sistema social, económico y cultural) óccidens, entis m. Uso: en -, in occidente. Oceanía: Oceanīa, ae f. Uso: natural de -, Oceánius, ii m; Oceaniensis, is m. oceánico: (perteneciente o relativo al océano) oceánicus, a, um. Sin: oceánius; oceanīnus // (perteneciente o relativo a Oceanía) oceánius, a,um; oceaniensis, e. 749 océano océano: océanus, i m. Uso: - Artico, Océanus Glacialis Septemtrionalis; - Atlántico, Atlánticus Océanus; - Indico, Océanus Indicus; Pacífico, Océanus Pacíficus. oceanografía: oceanográphia sive -graphīa, ae f. Sin: océani descríptio. oceanográfico: oceanográphicus, a, um. Sin: ad oceanográphiam áttinens. oceanógrafo: oceanógraphus, i m. ocelote: feles (is f) párdalis (-is f). ocena: ozena, ae f. ocio: (cesación del trabajo, diversión u ocupación reposada, especialmente en obras de ingenio) ótium, ii n. gura. octava: (combinación métrica de ocho versos) octástichon, i n. Sin: octoni versus; octo vérsuum strophe (-is f) vel stropha; octonária strophe; stropha octonis vérsibus exarata; stropha ex octonis compósita vérsibus. Uso: poesía en octavas, carmen ex octonis vérsibus compósitum; poema en octavas, poēma octonis vérsibus constans vel digestum // (Mús, intervalo de ocho grados) septem vocum intervallum; (serie diatónica de estos ocho grados) diapāson indecl. Sin: septem discrímina vocum // (Rel, período de ocho días que se prolonga en cada una de las principales fiestas del año) octava, ae f. Sin: octo dies; octo dierum spátium; (último día de los ocho antedichos) octava, ae f. Uso: la - de Pascua, octo dies post Pascham. octavario: supplicátio dierum octo. Sin: supplicátio in octavum diem; supplicátio dierum octo indicta. oclocracia: ochlocrátia sive -cratīa, ae f. oclología: ochlológia sive -logīa, ae f. octógono: octogōnum, i n; v. octágono. oclusión: occlúsio,onis f. Uso: - intestinal, íleus, i m; occlúsio intestini; que sufre - intestinal, íleo affectus. oclusivo: occlusivus, a, um. Uso: consonante -, cónsona occlusiva. ocre: ochra, ae f. octacordio: octachordon vel octachordum, i n. octaedro: octáhedron vel octáhedrum, i n. octagonal: octagonalis, e. Sin: octagōnus, octogōnus, octagónius; octángulus; octo ángulis (abl pl). octágono: adj, v. octagonal // sust octagōnum vel octagōnon, i n. Sin: octángula fi- octubre: October, bris m. Sin: mensis (-is m) October. ocular: adj ocularis, e. Sin: oculárius; óculi vel oculorum (gen). Uso: testigo -, testis ocularis vel oculatus; testis et spectator // (sistema de lentes) oculárium, ii n. Sin: specillum oculárium. oculista: oculárius, ii m. Sin: ópticus; ophthálmicus, i m; médicus ocularis vel oculárius; oculorum médicus; médicus ab óculis; ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmólogo. oculística: oculária, ae f; v. oftalmología. ocultación: (acción de ocultar) abscónsio, onis f. 750 odontotomía ocultismo: occultismus, i m. Sin: occultarum sciéntia rerum; rerum occultarum disciplina. Uso: relativo al -, occultísticus. ocultista: occultista, ae m. Sin: rerum occultarum cultor // adj ad res occultas spectans. ocupación: (acción y efecto de ocupar) occupátio, onis f; occupatus, us m // (- militar) occupátio. Sin: invásio; obséssio; oppréssio. Uso: la - española, occupátio hispanensis; militar, occupátio militaris // (trabajo) occupátio. Sin: opus; negótium; stúdium. Uso: full-time, opus contínuum; - intelectuales, ánimi stúdia; atender a sus -, sua negótia ágere; buscar -, opus quáerere; sin -, otiosus // (empleo, oficio) munus, nĕris n. boresque suos narravit // (serie de desventuras) labores, um mpl. Sin: aerumnae, arum fpl; mala, orum npl; longa malorum séries; innúmeri prope dolores; infinita prope séries malorum. Uso: después de sufrir una larga -, multis perfunctus labóribus. odometría: odométria sive -metrīa, hodométria sive -metrīa, ae f. odómetro: odómetrum vel hodómetrum, i n. Sin: vecturae index (-dĭcis mf); itíneris mensórius index. odontalgia: odontálgia sive -algīa, ae f. Sin: déntium dolores. odontálgico: odontálgicus, a, um. ocupacional: ad opus (vel ad munus) pértinens. ocupado: opus fáciens. Sin: múnere fungens. odontología: odontológia sive -logīa, ae f. Sin: odontoiatrīa; de déntibus doctrina vel rátio; déntium sciéntia; dentária disciplina; odontoiátrica doctrina vel disciplina. ocupador, v. ocupante. ocupante: adj óccupans, antis // sust occupator, oris m. ocurrir: fíeri. Sin: accídere, evenire. odalisca: odalysca, ae f. Sin: paelex, pelex, pellex, ĭcis f; régia paelex; paelex túrcica ; ancilla gynaecéo addicta. odeón: odēum, i n; odīum, ii n. Sin: músicum theatrum. odontológico: odontológicus, a, um. Sin: odontoiátricus; ad dentáriam disciplinam áttinens. odontólogo: (especialista en odontología) odontólogus, i m // (dentista) odontoiátricus, i m; odontoiatrus, i m; médicus dentárius; odontológiae peritus. odontómetro: odontómetrum, i n. Sin: instrumentum déntibus metiendis. odontoscopio: odontoscópium, ii n. odio: ódium, ii n. Sin: offénsio; simultas; ánimus infensus, inimicus; inimica mens; aversa voluntas. Uso: - racial, ódium phyléticum. odisea: (poema de Homero) Odyssēa sive Odyssīa, ae f. Sin: Ulíxea peregrinátio // (viaje largo y aventuroso) iter longum et periculosum. Uso: contó su triste -, errores la- odontotecnia: odontotéchnice, es f. Sin: ars dentária. odontoterapia: odontotherapīa, ae f. Sin: déntium curátio. odontotomía: odontotómia sive -tomīa, ae f. 751 odre odre: uter, utris m. oeste: óccidens, entis m. Sin: occasus, us m. Uso: al -, in occidentem; in occasum; mirar al -, estar situado hacia el -, ad occasum (vel ad occidentem) vérgere, spectare; vérgere in occidentem; viento del -, ventus occidentalis; viento que sopla del -, aura spirans ab occidente; ventus ab occidente véniens. ofensiva: Mil oppugnátio, onis f. Sin: belli illátio. Uso: abandonar la -, oppugnationem relínquere; ab oppugnatione desístere; lanzar una -, oppugnationem incípere, inferre; armis ággredi; bellum inferre; rechazar la -, oppugnationem propulsare; tomar la -, priorem práelio hostes lacéssere; priorem bellum inferre álicui vel in áliquem. ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumeliosus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus, hostilis. Uso: ser -, acerbe láedere. oferta: oblátio, onis f. Sin: largítio; donátio; exhibítio; proposítio. Uso: - especial, oblátio favorábilis; condiciones opportuníssimae // (don) donum, i n. Sin: res oblata; eleemósyna; stips (stipis f) // (cantidad de un bien o servicio) res venales. Uso: - superior a la demanda, rerum venálium redundántia; rerum venálium nímia (vel effusa) affluéntia; la - es superior a la demanda, rerum venálium cópia affluit; res venales effuse áffluunt. off limits: (Mil, dicho de lugar donde están prohibidos el acceso, el tránsito, etc.) áditus vétitus // (fig, prohibido, vedado) prohíbitus, a, um. Sin: vétitus. off line: Dep extra líneam. Sin: extra líneam collocatus. offset: impréssio contrária. Sin: impréssio vel excúsio gráphica offsetiana; impréssio gráphica cylindris gúmmeis facta. off side: Dep extra ludum. Sin: posítio anómala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse vel stare; patear en -, seorsum proícere. oficial: adj officialis, e. Sin: públicus; legítimus; iure pollens; auctoritate (vel pública auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletín -, pública acta; carta -, lítterae públicae; epístula públice missa; documentos -, officiália documenta; invitación -, invitátio públice allata; lengua -, sermo públicus; noticia -, núntius públice allatus; noticia no -, officiosus núntius; relaciones - o diplomáticas, públicae rationes vel necessitúdines; pública officiorum (vel necessitúdinum) víncula; representante -, públice legatus // (empleado de una oficina) minister, tri m. Uso: - de cancillería, commentariensis, is m // (funcionario) minister públicus. Sin: officialis, is m // Mil praefectus, i m. Sin: officiárius, ii m; centúrio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; ductor mílitum; tribunus mílitum; praepósitus milítibus; praefectus mílitum (de infantería), équitum (de caballería), fabrum vel fabrorum (de los zapadores), mílitum naválium (de marina). Uso: - inferior, subalterno, inferioris órdinis ductor; - superior, centúrio primorum órdinum; superioris órdinis ductor; - de marina, officiárius rei náuticae; centúrio classiárius; navalis centúrio. oficialidad: (conjunto de oficiales del Ejército o de parte de él) impéria, orum npl. Sin: praefecti mílitum // (goce del carácter o cualidad de cosa oficial) auctóritas, atis f. oficializar: auctoritate probare. Sin: públicum réddere. oficialmente: officiáliter. Uso: no -, inofficiáliter; non officiáliter; anunciar - algo, áliquid officiáliter nuntiare. oficiar: (presidir una celebración litúrgica) 752 oftalmología sacra fácere vel celebrare. Sin: offícia divina perágere vel persólvere. oficina: (lugar donde se trabaja, prepara o gestiona algo) sedes, is f. Sin: offícium, ii n; graphēum, i n. Uso: - administrativa, offícium bonis administrandis; - telefónica, offícium telephónicum; telephónii sedes; translocutória officina; - de cambio, taberna cambiária; - del catastro, offícium públicis censūs tábulis praepósitum ; - de correos, epistularum diribitórium; diribitórium cursuale; aedes (-ium fpl) tabelláriae; públici cursūs diribitórium; - de informaciones, sedes nuntiatorum; sedes núntiis divulgandis; - de recaudación, aerárium; fiscus; - de telégrafos, officina telegráphica vel telegraphiária; telégraphi sedes; - de turismo, sedes procurandis itinéribus; de -, graphealis, e; donde trabajan los empleados públicos, pública sedes vel státio. oficinista: minister, tri m. Sin: officialis, is m; v. empleado (- de oficina). oficio: (profesión mecánica o manual) ministérium, ii n. Sin: ars; artifícium. Uso: ser del -, peritum esse; las herramientas del -, ferramenta; instrumenta; fabrília // (ocupación habitual) ministérium. Sin: offícium; munus, nĕris n. Uso: - decisivo, decretórium munus; - interino, ópera fiduciária; - manual, fabrílitas, atis f; - público, públicum mandatum; desempeñar un -, múnere fungi; offícium gérere; munus exsequi vel praestare; desempeñar un - público, magistratum gérere vel habere // (servicio, favor) benefícium, ii n. Sin: offícium. Uso: ofrezco mis buenos -, benefícia mea práebeo // - divino, sacra, orum npl. Sin: divinum offícium; divinus cultus. Uso: - divinos radiados, sacra radiophónica // (oración litúrgica de la Iglesia católica) Litúrgia Horarum. Sin: horáriae preces; offícium divinum. Uso: recitar el - divino, horas canónicas recitare; divinum offícium persól- vere. oficioso: (hacendoso y solícito en ejecutar lo que está a su cuidado) díligens, entis // (que se manifiesta solícito por ser agradable y útil a alguien) officiosus, a, um. Sin: óbsequens; actuosus; sédulus // ( que proviene de una autoridad, pero sin tener carácter oficial) certa fide destitutus. Sin: públicae auctoritatis expers. ofiografía: ophiográphia sive -graphīa, ae f. Sin: serpéntium descríptio. ofiología: ophiológia sive -logīa, ae f. Sin: serpéntium (vel de serpéntibus) doctrina, disciplina, sciéntia. ofiológico: ophiológicus, a, um. Sin: ad ophiológiam spectans. ofrenda: oblátio, onis f. Sin: donum; donária, orum npl. oftalmia u oftalmía: ophthálmia sive -thalmīa, ae f. Sin: oculorum morbus, inflammátio, inflátio. oftalmíaco: (persona afecta de oftalmia) ophthalmíacus, i m. Sin: qui opthálmiā laborat, vexatur, affícitur; qui ex óculis laborat // (relativo a la oftalmia) ophthalmíacus. Sin: ad ophthálmiam (vel ad oculorum morbum) pértinens. oftalmiatría: ophthalmoiatrīa, ae f. Sin: oculorum curandorum rátio. oftálmico: (relativo a los ojos) ophthálmicus, a, um. Sin: ad óculos áttinens // (relativo a la oftalmia) v. oftalmíaco. oftalmología: ophthalmológia sive -logīa, ae f. Sin: oculorum sciéntia, disciplina; de curandis óculis doctrina, rátio. 753 oftalmológico oftalmológico: ophthalmológicus, a, um. Sin: ad ophthalmológiam (ad doctrinam de curandis óculis) spectans. oftalmotonómetro: ophthalmotonómetrum, i n. ohm, v. ohmio. oftalmólogo: ophthalmólogus, i m. Sin: ophthálmicus, i m; médicus oculárius; oculorum médicus. oftalmometría: ophthalmométria sive -metrīa, ae f. oftalmométrico: ophthalmométricus, a, um. ohmio: (resistencia) resisténtia óhmica // (unidad de resistencia) óhmium, ii n. oídio: oídium, ii n. oído: auditus, us m. Uso: tener -, tener buen -, tener - musical, sonos scite dignóscere; artem músicam callere. oftalmómetro: ophthalmómetrum, i n. oftalmometroscopio: ophthalmometroscópium, ii n. oftalmoneuritis: ophthalmoneurites, is f. Sin: neurites óptica. oftalmopatía: ophthalmopáthia sive -pathīa, ae f. oftalmorragia: ophthalmorrhágia sive -rrhagīa, ae f. oftalmorrágico: ophthalmorrhágicus, a, um. Sin: ad ophthalmorrhágiam pértinens. oftalmoscopia: ophthalmoscópia sive -scopīa, ae f. oftalmoscópico: ophthalmoscópicus, a, um. oftalmoscopio: ophthalmoscópium, ii n. Sin: introspiciendis óculis instrumentum. oftalmospasmo: ophthalmospasmus, i m. oftalmotermómetro: ophthalmothermómetrum, i n. oftalmotomía: ophthalmotómia sive -tomīa, ae f. OIT: Consílium internationale labori provehendo. ojal: (en la ropa) ocellus, i m; vestis ocellus; (en el calzado) ansa vel ánsula, ae f // (agujero en ciertas cosas) foramen, mĭnis n. ojeada: obtutus, us m. Sin: oculorum obtutus vel coniectus. Uso: echar una -, conícere óculos in + ac. ojiva: arcus (-us m) acutus. Sin: fornix, ĭcis m; fenestella acuto arcu ornata. ojival: ogivus, a, um. Sin: acutus. ojo: óculus, i m. Uso: - artificial de vidrio, artificialis óculus ex vitro confectus; - clínico, morborum visu cognítio vel observátio; fig attenta perspéctio; - de buey, (ventana circular u ovalada) fenestella ovata vel símilis ovo, (planta herbácea) óculus túrgidus vel búbulus; - de gato, quarzum galbum; - de la balanza, agina, ae f; a ojos vistas, manifesto; aperte; palam. ola: unda, ae f. Sin: fluctus, us m. Uso: - de calor, calor áffluens; caloris affluéntia; - de entusiasmo, ánimi inflammátio unanímiter prófluens; - de frío, nímia frigōris vis. 754 omelette oleada: unda ingens vel permagna. Sin: undae ictus (-us m) vel ímpetus (-us m) olimpíaco u olimpiaco, v. olímpico. oler: me huelo esto, hoc súbolet mihi. olimpíada u olimpiada: (fiesta o juego que se hacía cada cuatro años en la ciudad de Olimpia) olýmpia, orum npl // (período de cuatro años comprendido entre dos celebraciones consecutivas de juegos olímpicos) olýmpias, ădis f. Uso: cálculo de las -, olympíadum rátio; contar por olimpíadas, annos ex olympíadum ratione numerare // - invernales, olýmpia hiberna. olfatear: (oliscar) olfácere. Sin: náribus percípere // (como hacen los perros de caza) odorari. Sin: odore vestigare; odorari et investigare; indagare et odorari // (fig y coloq, averiguar, indagar) indagare. Sin: perspícere (naturam alicúius rei); diligenter investigare; sagáciter pervestigare. olímpico: olympíacus, a, um. Sin: olýmpicus. Uso: estadio -, stádium olýmpicum; juegos -, olýmpia, orum; olýmpia certámina; ludi olýmpici; llama -, flamma olýmpica; ignis olýmpicus; vencedor en los juegos -, olympionīces, ae m; vencer en los juegos -, olýmpia víncere. olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m. Uso: - agudo, (nárium) sagácitas // (fig, sagacidad) sagácitas, atis f. Sin: callíditas; astútia; versútia; vafrítia. Uso: tener el - fino (en sentido propio y figurado) sagáciter odorari. olivar: olivetum, i n. Sin: olētum; locus olivis cónsitus. óleo: oleum, i n. Uso: - santo, opobálsamum; administrar los santos óleos, áliquem opobálsamo inúngere vel línere. oleoducto: oleiductus, us m. Sin: ductus oleárius; olei terrígeni ductus. oligarquía: oligárchia sive -archīa, ae f. Sin: optimátium (vel optimatum) impérium vel dominatus (-us m); prócerum vel príncipum dominátio, potentatus (-us m); paucorum poténtia, potentatus, dominatus; pauci et optimates. olla: (vasija redonda que sirve para guisar) olla, ae f. Uso: relativo a la -, ollaris, e; ollárius; - pequeña, óllula; ollícula; - en figura de cohombro, cúcuma, ae f; - pequeña en figura de cohombro, cucumella vel cucúmula // (remolino que forman las aguas de un río en ciertos parajes) gurges, gĭtis m. ollero, v. alfarero. olmeda: ulmárium, ii n. Sin: ulmētum, i n. oligárquico: adj oligárchicus, a, um. Sin: ad oligárchiam (vel ad paucorum dominatum) áttinens // sust oligárchiae (vel paucorum poténtiae) amicus vel fautor. oligoceno: adj oligocáenicus, a, um // sust oligocaene, is n. oligohemia: oligoháemia sive -haemīa, ae f. Sin: sánguinis defectus (-us m) vel deminútio. olmedo, v. olmeda. OLP: Ordo (vel Corpus) Palaestinae liberandae. ombligo: umbilīcus, i m. Uso: el - del mundo, umbilicus mundi; umbilicus orbis terrarum. omelette, v. tortilla. 755 ómnibus omnisciencia: omnisciéntia, ae f. Sin: rerum ómnium sciéntia. onda: unda, ae f. Uso: - corta, unda brevis; minoris longitúdinis unda; - eléctrica o hertziana, eléctrica unda; - electrónica, unda electrónica; - electromagnética, unda electromagnética; - etérea, aethérea (aethéria, aéria) unda; - larga, unda longa; - luminosa, unda luminosa vel lucíflua; - mecánica, unda mechánica; - media, unda média; médiae amplitúdinis unda; - óptica, unda visualis vel óptica; - radial, radiofónica, radiophónica unda; - radioeléctrica, unda radioëléctrica; sonora, unda sonora, canora, acústica, audíbilis; - televisiva, unda televisífica, televisória, televisualis; - térmica, unda thermántica vel calefáciens; - ultracorta, unda supérbrevis vel brevíssima. omnisciente u omniscio: omnísciens, entis. Sin: ómnia sciens. ondear: undare. Sin: fluctuare; fluitare; in vento fluitare. OMS (abrev de Organización Mundial de la Salud): Institutum pancósmium sanitati provehendae. ondina: nympha, ae f. Uso: - marina, fluvial, lacustre, nympha marina, fluvialis, lacustris. ómnibus: laóphorum, i n. Sin: coenautocinetum; vehículum commune; raeda longa vel pública; omnivectórium (autocinetum); autocinetum laóphorum; autovehículum maius; vehículum ómnibus patens, datum, concessum; públicum vehículum ómnibus patens. Uso: - aéreo, v. aerobús. omnipotente: omnípotens, entis. Sin: cunctípotens; (ómnium) potentíssimus. omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubique praesens; omni loco praesens. onanismo: (coito con eyaculación extravaginal) onanismus, i m. Sin: onaniana luxúria; onaniana impudicítia // (masturbación) v. esta voz. onanista: onanista, ae m. oncógeno: oncógenus, a, um. Sin: ad tumores formandos idóneus vel aptus. oncología: oncológia sive -logīa, ae f. Sin: de tumóribus disciplina, sciéntia; de tumorum orígine (vel formatione) doctrina vel rátio. oncológico: oncológicus, a, um. Sin: ad oncológiam spectans. ondulación: (disposición del cabello en ondas) capillorum undulátio (-onis f). Sin: crines in undas flexi; capillus léniter inflexus. Uso: - permanente, cincinni durábiles; comptus (-us m) durábilis; undulátio pérmanens; mujer con - permanente, mulier crínibus vibratis, vel capillo vibrato, vel crispato capillo, vel cincinnata capillos // (movimiento que imita el de las ondas del mar) undulátio. Uso: número de ondulaciones, númerus vel cópia undulationum. ondulatorio: undulatórius, a, um. onfalocele: omphalocele, es f. Sin: umbilīci hérnia. ónice: onyx, ўchis (ac- ўca, ac pl -ўcas) mf. oncólogo: oncólogus, i m. Sin: oncológiae peritus vel studiosus. oncotomía: oncotómia sive -tomīa, ae f. onicofagia: onychophágia sive -phagīa, ae f. Sin: mos rodendi (arrodendi, circumrodendi) ungues. 756 opalescente onicófago: onychóphagus. Sin: onychophágiā affectus; qui (quae) ungues ródere (arródere, circumródere) solet. ontogénesis: ontogénesis, -is f. ontología: ontológia sive -logīa, ae f. Sin: de ente doctrina, disciplina, sciéntia. onírico: oníricus, a, um. Sin: sómnio símilis. ontológico: ontológicus, a, um. Sin: ad ontológiam pértinens. onirismo: onirismus, i m. oniromancia u oniromancía: oniromantīa, ae f. Sin: divinátio per sómnia; ex sómniis vaticinátio; sómnium interpretátio. ontologismo: ontologismus, i m. Sin: sermo de ente; de ente absoluto assértio. on line: Inform, directe colligatus. ontologista: ontologista, ae m. Sin: ontologismi assertor vel defensor onocrótalo: onocrótalus, i m. Sin: truo, ōnis m. ontólogo: ontólogus, i m. Sin: ontológiae studiosus. onomancia u onomancía: onomantīa, ae f. Sin: ex nómine divinátio. O.N.U.: Unitarum (vel Coniunctarum) Nationum Coetus (-us m). Sin: Sociatarum Nationum Institutum; Foederatarum Nationum Consílium; Consociátio Nationum; Consociátio Nationum Unitarum; Nationes Sociatae; Consílium Internationale, quod vulgo dícitur ONU; Unitarum Nationum Consílium, quod O.N.U. siglis plerumque nuncupatur. onomástica: onomástice, es f. Sin: onomástica disciplina, sciéntia, rátio; de nomínibus própriis doctrina. onomástico: adj onomásticus, a, um. Sin: nominalis, e; nóminis vel nóminum (gen) // día -, nominalis dies (diēi mf). Sin: festum nominale; dies festus nóminis; dies ex nómine festus; dies nómini sacer. Uso: índice -, index (-dĭcis mf) nóminum; celebrar el -, diem onomásticum (vel nominalem diem) celebrare. ooblasto: ooblastus, i m. oolítico: oolíthicus. Uso: concreciones -, oolíthica sedímina. oolito: oolīthos vel oolīthus, i m. onomatopeya: (imitación o recreación del sonido de algo en el vocablo que se forma para significarlo) verbi formátio per soni imitationem // (vocablo que imita o recrea el sonido de la cosa o la acción nombrada) onomatopóeia, ae f. Sin: verbum rem ipsam sono réferens; nóminis fíctio. oología: oológia sive -logīa, ae f. Sin: de ovis disciplina, sciéntia, rátio. oológico: oológicus, a, um. Sin: ad oológiam (vel ad doctrinam de ovis) áttinens. oomancia u oomancía: oomantīa, ae f. onomatopéyico: onomatopóeicus, a, um. Uso: palabra -, verbum rem ipsam sono réferens. opalescencia: opalescéntia, ae f. opalescente: opalescens, entis. Sin: ópali co- 757 opalino lóribus nitens; ópali colores réferens. opalino: opálinus, a, um. Sin: versícolor; versicolórius. ópalo: ópalus, i m. opción: óptio, onis f. Sin: eléctio; facultas eligendi. Uso: opciones contra la vida, optiones adversum vitam; - incondicional en favor de la vida, sine condiciónibus pro vita eléctio; - o amor preferencial por los pobres, óptio páuperum et amor pótior erga eos. OPEC (abrev de Organization of the Petroleum Exporting Countries): Consílium Civitatum óleum terrígenum exportántium. ópera: (poema dramático puesto en música) drama (-ătis n) músicum; fábula modulata; ópera música; melodrama; drama mélicum. Uso: - bufa, festivum drama músicum; - cómica, iocosum vel cómicum drama músicum; comóedia mélica // (teatro donde se representan óperas) theatrum músicum vel melodramáticum. operación: (acción y efecto de operar) áctio, onis f. Sin: operátio; actus, us m; res, rei ; res gesta vel acta (acción realizada); res gerenda vel agenda (acción a realizar). Uso: - de la mente, mens, mentis (pensamiento, apreciación, juicio); cogitátio (el imaginarse); cogitatum (la cosa imaginada); opínio (la idea que uno se forma acerca de algo); coniectura vel suspício (conjetura) // (ejecución de algo) operátio, onis f. Sin: labor; opus, ĕris n. Uso: - química, chémica operátio; es una - fatigosa, res est magni laboris // Mat calculátio, onis f. Sin: cálculus; computátio; supputátio; rátio. Uso: - aritmética, matemática, rátio arithmética, mathemática; - equivocada, cálculi error; ejecutar, resolver una -, rationem dúcere, subdúcere, habere; cálculum pónere // (negociación o contrato sobre valores o mercaderías) negótium, ii n. Sin: operátio. Uso: - bancaria, operátio argentária; negótium ad argentáriam spectans; - comercial, negótium; operátio commercialis; - financiera, negótium nummárium vel pecuniárium; negótium de re pecuniária; rátio in re nummária; efectuar - bancarias, negótia ad argentáriam pertinéntia gérere, curare, éxsequi // (Med, intervención quirúrgica) séctio, onis f. Sin: séctio vel curátio chirúrgica; séctio a chirurgo peracta; curátio ex manu. Uso: - cesárea, v. histerotomía; - quirúrgica, operátio chirúrgica; - de apéndice, resecátio appendīcis; - del corazón, séctio chirúrgica cordis; - de próstata, próstatae séctio chirúrgica; sala de operaciones, quirófano, conclave chirúrgicum; afrontar, soportar, sufrir una - quirúrgica, someterse a una -, sectionem (chirúrgicam) subire; sectioni súbici; se secari pati; hacer una - a alguien, sectionem chirúrgicam álicui perágere; áliquem secare; es necesaria la -, ad manum veniendum est; la - salió bien, recte cessit séctio vel curátio; sin -, sine ferro, sine sectione; tengo que sufrir una - quirúrgica, séctio quirúrgica mihi est subeunda // (Mil, toda acción y trabajos propios de la guerra) res (bello) gesta vel acta (- realizada); res (bello) gerenda vel agenda (- a realizar). Uso: - bélicas, actiones béllicae; bellum; base de operaciones, sedes belli; estación apta para las -, aestas apta rei gerendae; tempus anni béllicae rei aptum; el feliz éxito de las -, res próspere gestae; plan de operaciones, belli gerendi rátio vel rationes; omnis vel totīus belli (gerendi) rátio; confiar a alguien la dirección (o el mando supremo) de las -, bellum álicui dare vel deferre; áliquem praefícere bello (vel bello gerendo); ad áliquem summam vel impérium totīus belli deferre; diferir las -, rem extráhere; dirigir las -, res gérere; empezar las -, bellum inferre (álicui); apenas empezadas las -, vixdum incohatis rebus; todas las - se detuvieron, tota administrátio belli cónstitit. 758 oportunismo operado: ferro curatus. Sin: sectione chirúrgica curatus vel tractatus. operador, ra: operator, oris m; operatrix, icis f. Uso: - telefónico, v. telefonista. biectiva opinátio; intercambio de opiniones, opinionum collátio, cambiar de -, senténtiam mutare; de senténtia desístere; e senténtia recédere. opinion-maker: opinionis públicae conformator, formator, effector. operante, v. operativo, eficaz. operar: (obrar una cosa, especialmente las medicinas, y hacer el efecto para que se destina) vim habere vel exercere. Sin: efficacem esse; prodesse + dat // (efectuar una operación quirúrgica) secare. Uso: hacerse -, dejarse -, se secari pati. opio: ópion vel ópium, ii n. Uso: “- del pueblo“, “ópium pópuli”. operating system (Inform), sistema operativo: systema internum. opiomaníaco u opiómano: opiómanes, is m. Sin: opiomániā laborans; ópii insane cúpidus; vesana ópii cupídine affectus vel impulsus; ob sumptum ópium demens vel insanus. operatividad: operandi possibílitas vel facultas. operativo: operativus, a, um. Sin: óperans; operatórius. Uso: posibilidades -, possibilitates operativae. operatorio: operatórius, a, um. Sin: sectionis vel curationis (gen); ad chirúrgiam áttinens. Uso: acto -, séctio vel curátio; sala -, cubículum operatórium; aula operatória; técnica -, chirúrgia; curátio. opiomanía: opiománia sive -manīa, ae f. Sin: ópii libido; insana (vel furiosa, vel vesana) ópii cupīdo opíparamente: opípare. Sin: laute; spléndide. Uso: banquetear - , epulari saliarem in modum. opíparo: opíparus, a, um. Uso: banquete -, opípare apparatum convívium; comida -, saliares dapes vel épulae. oponente: adversárius, a, um. Sin: contrárius. opereta: músicus lusus (-us m). Sin: música opella ; festivum drama músicum; festiva fábula modulata; drama mélicum brévius. oporto: vinum portucalense. operista: (músico que compone óperas) drámatum musicorum scriptor. oportunidad: opportúnitas, atis f. Sin: occásio. operístico: ad drama músicum spectans. Sin: drámatis músici próprius. oportunismo: opportunismus, i m. Sin: opportunitatis sérvitus (-utis f); agendi rátio témpori (vel tempóribus) morígera; opportunitati serviendae (vel opportunitátibus serviendis) rátio vel consuetudo; eorum agendi rátio, qui opportunitati (vel opportunitátibus) sérviunt; eorum agendi rátio, qui témpori (vel opinión: opínio, onis f. Sin: opinátio; senténtia. Uso: - políticas, opiniones políticae; pública, pública opínio; vulgi vel pópuli existimátio; ómnium opínio; - subjetiva, su- oponible: ad opponendum aptus. 759 oportunista tempóribus) sérviunt; lo hizo por -, id fecit, tempóribus insérviens. oportunista: opportunista, ae m. Sin: opportunitati (vel opportunitátibus) sérviens; témpori vel tempóribus insérviens; tempóri vel tempóribus morígerus; qui tempóribus servit. Uso: ser -, témpori vel tempóribus servire; opportunitati vel opportunitátibus inservire; duabus sellis sedere. oposición: adversátio, onis f. Sin: repugnántia. Uso: - constructiva, dissénsio éfficax // (partido que en un país se opone a la política del gobierno) fáctio oppósita. Sin: adversa fáctio vel pars // Astron oppósitus, us m. Sin: interiectus, -us m. opositor: adversator, oris m. Sin: adversárius; repugnans; contradictor; refragator. Uso: - del gobierno, adversárius regíminis; el jefe de los -, repugnántium véluti dux. opoterapia: opotherapīa, ae f; opotherapéutice, es f. Sin: curandi rátio per sucos (vel succos); sucorum animálium cura; curandi rátio per animálium sucos. cillorum taberna. Sin: vitrorum oculariorum taberna // (establecimiento donde se fabrican anteojos) perspicillorum officina. Sin: vitrorum oculariorum officina // fig vísio, onis f. Uso: nueva - que abre la fe cristiana, nova quaedam vísio christianā fide patefacta. óptico: ópticus, a, um Uso: aparatos -, instrumenta óptica; ilusión -, illúsio óptica; nervio -, nervus ópticus // (comerciante de objetos de óptica) ópticus, i m. Sin: oculárius; oculariárius; oculariorum (vel vitrorum oculariorum) vénditor // (persona con titulación oficial para trabajar en materia de óptica) faber (-bri m) ópticus. Sin: oculariorum faber, compósitor, ópifex (-fĭcis m). optimismo: (como sistema filosófico) opínio eorum qui ómnia naturā óptimā esse arbitrantur // (como cualidad personal) optimismus, i m. Sin: óptima rerum interpretátio; meliorum rerum exspectácio; mens (vel consílium, vel rátio, vel senténtia) ad óptima , vel ad meliora, réferens ómnia; ánimus meliora , vel óptima, (semper) praeságiens, exspectans, proponens, credens; ánimus ad bonam spem proclivis. Uso: puede cultivarse el -, optimismus coli potest. opoterápico: opotherápicus, a, um. opresión: oppréssio, onis f. Uso: - económica, social, política y también religiosa de la persona humana y de sus derechos, oppréssio oeconómica, socialis, política atque etiam religiosa personarum humanarum iuriumque ipsarum. opsimatía: opsimathīa, ae f. optativo: optativus, a, um. Uso: modo -, optativus, i m; modus optativus. óptica: óptica, ae f; óptice, es f. Sin: optica ars, disciplina; phýsica oculária // (establecimiento donde se comercian anteojos) perspi- optimista: (partidario del optimismo) qui ómnia naturā óptima esse arbitratur // (que suele ver las cosas bajo su aspecto más favorable) optimista, ae m. Sin: optimismi fautor; melioris partis conspector; meliora (semper) exspectans, praeságiens, praeséntiens, prospíciens; óptima ómnia iúdicans; ómnia in meliorem partem intérpretans ; qui ad bonam spem proclivis est ; qui sibi meliora promittit vel proponit . Uso: ser -, ómnia interpretari in meliorem partem; sibi meliora promíttere vel propónere // adj optimísticus, a, um. optometría: optométria sive -metrīa, ae f. Sin: oculorum aciēi metiendae rátio. 760 orden optómetro: optómetrum, i n. Sin: metiendae oculorum aciēi instrumentum. orange, v. naranjada. orangután: símia (-ae f) Sátyrus (-i m). opúsculo: opúsculum, i n. Sin: libellus; éxilis libellus. oquedal: procēra silva. oración: (plegaria) orátio, onis f. Sin: prex, precis f; precátio. Uso: - mental, sacra meditátio, contemplátio, commentátio; divinarum rerum meditátio; supernarum vel caeléstium rerum contemplátio; rezar las - de la mañana, preces matutinas fúndere; précibus matutinis Deum deprecari; precationem matutinam ad Deum fácere; precatione matutina uti // Gram proposítio, onis f. Sin: senténtia; enuntiátio; enuntiatum. Uso: - causal, enuntiatum causale; - concesiva, concessivum enuntiatum; - condicional, enuntiátio vel senténtia condicionalis; proposítio hypothética; - consecutiva, enuntiatum consecutivum; senténtia vel enuntiátio consecutiva; declarativa, proposítio enuntiativa; - final, enuntiatum finale; enuntiátio finalis; - infinitiva, enuntiátio infinitiva; - interrogativa, senténtia interrogativa vel interrogatória; principal o regente, senténtia primária; regens enuntiátio vel enuntiatum; - relativa, enuntiátio relativa; - subordinada, senténtia subordinata vel secundária. orador: orator, oris m. Sin: rhetor, ŏris m. Uso: - ideal, orator perfectus; summus orator; perfecti oratoris exemplar; - que improvisa, extemporalis rhetor. oral: (relativo a la boca) oris (gen) // (transmitido de viva voz) oralis, e. Sin: verbalis; verbis prolatus // (examen o parte de él que consiste únicamente en preguntas y respuestas verbales) examen coram (vel ore, vel voce, vel modo orali) faciendum (a rendir) vel factum (rendido). orante: orans, antis m. oratorio: (capilla privada) oratórium, ii n. Sin: sacellum; aedícula; sacrárium // (drama musical de asunto religioso) oratórium. Sin: concentus oratórius; sacrum carmen músicum; opus (óperis n) músicum sacrum. Uso: - de Beethoven, oratórium beethovenianum //- festivo (en colegios o parroquias de los Salesianos de Don Bosco, lugar donde se reúne la juventud los días de fiesta para cumplir con sus deberes religiosos y divertirse honestamente), oratórium festivum. órbita: (trayectoria cerrada de un cuerpo) órbita, ae f. Sin: orbis; gyrus; círculus. Uso: describir, cumplir órbitas, in orbem agi; in órbitam verti; in orbem duci; in órbitam volare; describir órbitas alrededor de la tierra, terram cursu ambire; terram circumvolitare; poner en -, in órbitam (vel in circúitum) proícere // Astron órbita, ae f. Sin: tractus recurrens. Uso: - lunar, órbita lunae; los astros describen sus -, sídera orbes suos confíciunt // (cavidad, cuenca del ojo) orbis, is m // (fig, esfera, ámbito, espacio) fines, ium mpl. Uso: mantenerse en la propia -, se suis fínibus contineri. orbital u orbitario: orbitalis, e. Sin: orbītus; orbicularis. Uso: movimiento -, motus orbitalis; vehículo -, vehículum orbitale; vuelo -, orbītus vel orbicularis volatus (-us m). orbitar: in orbem agi vel duci. Sin: in órbitam verti vel volare. Uso: - alrededor de la tierra, terram cursu ambire; terram circumvolitare. orden: (organización y disposición armoniosa de las cosas) ordo, dĭnis m // (mandato) 761 ordenación mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac mandatum; - de pago bancario, mandatum nummárium, pecúniae perscríptio; gyrus argentárius; perscríptio ambulatória vel circularis; cumplir las - de los superiores, antístitum iussa éxsequi // (sucesión, distribución regular) ordo, dĭnis m. Uso: - cronológico, ordo témporis; - del día, ordo rerum agendarum; en - alfabético, litterarum órdine; alphabética ratione; en - cronológico, servato témporis órdine // (instituto religioso aprobado por el Papa) ordo, dĭnis m. Uso: - regular, ordo regularis; - religiosas, órdines virorum religiosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus) iesuitarum // (grado del sacramento del orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines // (cuerpo de personas unidas por alguna regla común o por una distinción honorífica) ordo, dĭnis m. Uso: - de las Naciones Unidas, Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballeros de Malta, Ordo Meliténsium Equitum; ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y estructuras que constituyen una sociedad) ordo, dĭnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - jurídico, ordo iurídicus; - público, disciplina rei públicae; - social, ordo socialis; rerum sociálium ordo. ordenación: (orden, disposición) ordinátio, onis f. Sin: praescriptum // (ceremonia en que se confieren las órdenes sagradas) ordinátio, onis f. Sin: consecrátio. Uso: - sacerdotal, ordinátio sacerdotalis; recibir la - sacerdotal, ordinationem sacerdotalem recípere. ordenador: adj ordinativus, a, um // sust ordinator, oris. Sin: dispósitor vel instructor // (máquina electrónica) v. computadora. ordenamiento: (acción y efecto de ordenar) ordinátio, onis f. Sin: rátio. Uso: - escolar, scholarum rátio; - de los estudios, rátio studiorum; disciplinarum rátio // (conjunto de normas) praecepta, orum npl. Uso: - jurídico, legum praecepta; iudiciales societatis institutiones; iudiciorum rátio // (ordenación del superior para que se observe una cosa) mandatum, i n. Sin: iussum; praescriptum // (constitución) constitútio, onis f. Sin: ordinátio; conformátio; forma. Uso: - democrático, democrática institútio; - del Estado, temperátio rei públicae; constitútio pópuli; Civitatis (vel rei públicae) forma, ordinátio, conformátio; - de nuestra vida, vitae nostrae ordinátio. ordenanza: (soldado que está a las órdenes de un oficial o de un jefe para los asuntos del servicio; empleado que en ciertas oficinas desempeña funciones subalternas) appáritor, oris m. Sin: stator; minister; fámulus; sérvulus // (conjunto de preceptos o reglamentos) leges et instituta // (mandato, disposición, arbitrio y voluntad de alguien) iussum, i n. Sin: imperatum; praescriptum; decretum; plácitum. ordenar: (poner en orden) ordinare. Sin: bene dispónere; bene vel recte compónere. Uso: - un Estado, rem públicam compónere, dispónere, constitúere // (conferir las órdenes sagradas) ordinare. Sin: órdines conferre álicui; sacramentáliter ordinare vel consecrare. Uso: - sacerdote, áliquem sacerdotem creare; Christi ministrum áliquem sacrare; sacerdótio augere áliquem; ordenarse de sacerdote, sacerdótio augeri. ordinal: ordinalis, e. ordinariez: vulgáritas, atis f. Sin: vílitas; vulgaris condício; ánimi abiéctio. ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: promiscus vel promíscuus; plebéius; sórdidus // (común, corriente) ordinárius, a, um. Sin: consuetus; sólitus. Uso: comida -, cibus cotidianus // (prelado) Ordinárius, ii m. Uso: castrense, Ordinárius castrensis; - del lugar, 762 organización Ordinárius loci // - de la misa, ordinárium, ii n. ordinativo: ordinativus, a, um. oreja: (órgano externo de la audición) auris, is f // (parte del zapato) lígula, ae f. orfanato: orphanotrophīum, ii n; orphanotrophēum, i n. Sin: domus pupillaris; pupillorum hospítium. Uso: - de niños, domus pupillorum; - de ninas, domus pupillarum. (conjunto de órganos que constituyen un ser vivo) hóminis fabricátio. Sin: humanae naturae figura, conformátio, temperátio // (conjunto de leyes, usos y costumbres por que se rige un cuerpo o institución social) instituta, orum npl. Sin: corpus; compāges, is vel compāgo, gĭnis f. Uso: el - del Estado, rei públicae disciplina, corpus, compages, rátio, forma, conformátio, temperátio; poderosos internacionales, valéntia internationália instituta; - social, corpus sociale; - de derecho público, públicum institutum. organista: organista, ae m. Sin: organárius; órgani modulator, moderator, pulsator; qui órganum tractat vel pulsat. Uso: el que sabe tocar el órgano hidráulico, hydraula vel hydraules, ae m. orfebre: áurifex, fĭcis m. Sin: aurárius, ii m. orfelinato, v. orfanato. organdí: ventus téxtilis. organero: organárius, ii m. Sin: organorum fabricator, faber, ópifex. orgánicamente: orgánice. organicismo: organicismus, i m. orgánico: (relativo a los seres vivientes) orgánicus, a, um. Sin: animalis, e. Uso: cuerpos -, córpora animália; seres -, animántia; gignéntia npl; defecto -, vítium naturae // (que tiene armonía y proporción) compósitus, a, um. Sin: cohaerens; concinnus; cóngruens. organigrama: organogramma, ătis n. organillo: orgánulum, i n. Sin: órganum versátile; órganum parvum, portátile, manuale; órganum manubriatum. organismo: (ser vivo orgánico) ánimal, alis n. Sin: ánimans, antis mf; en pl animántia, ium n // (el cuerpo humano) organismus, i m. Sin: corpus orgánicum; hóminis corpus // organización: organizátio, onis f. Sin: institutum; institútio; constitútio; consílium; composítio; consociátio; disposítio; moderátio; ordinátio; temperátio. Uso: - adecuada del trabajo humano, consentánea óperis humani disposítio; - bilaterales, consociationes mútuae; - civiles o eclesiásticas, instituta sive civília sive religiosa; - culturales, instituta disciplinis excolendis; - económica, constitútio oeconómica; - escolar, scholae ordinátio et disciplina; - financiera, institutum nummárium; - internacionales, consília internationália; nationum consília; consília inter nationes obtinéntia; consociationes omnes nationes inter se copulantes; - internacional del trabajo, consílium internationale labori accurando (OIT); - Internacional para la Alimentación y la Agricultura (FAO), Consílium víctui et agriculturae accurandis, compendiáriis lítteris FAO appellatum; - jurídica, iuris temperátio, ordinátio, composítio; - jurídico-política de la comunidad mundial, iuridicialis et política ordinátio ómnium populorum; - multilaterales, consociationes quasdam nationes inter se copulantes; - mundial, moderátio mundi; - nacional de 763 organizado asistencia religiosa y moral de los obreros, collégium operáriis in re morali ac religiosa tutandis; - profesionales, instituta artes profiténtia // - del Estado, rei públicae temperátio vel constitútio; forma rei públicae; - de las Naciones Unidas, Organizatio Nationum Unitarum; - de las provincias, ordinátio provinciarum; - de los estudios, studiorum ordo vel rátio; organizaciones de los laicos, ordinatae laicorum consociationes; - del trabajo, laboris temperátio. organizado: organizatus, a, um. Sin: ordinatus; constitutus; institutus; cónditus; compósitus; apparatus; instructus. organizador: organizator, oris m. Sin: ordinator; compósitor; constitutor; moderator; machinator; instructor; apparator; qui instítuit vel ápparat. organizar: organizare. Sin: ordinare; constitúere; institúere; compónere; dispónere; cóndere; apparare; comparare; praeparare; praeordinare. Uso: - los estudios, stúdiis órdinem dare; - una fiesta, diem festum apparare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; los juegos, ludos apparare // organizarse, se parare, vel se comparare ad áliquid. órgano: (parte de un ser organizado destinada para desempeñar alguna función necesaria para la vida) membrum, i n. Sin: órganum; pars córporis. Uso: - sexuales, órgana sexuália; el - del oído, sensus (-us m) audiendi; los - del sentido, sensus, uum mpl; eae partes córporis, quae ad sentiendum valent; los - de la circulación, sánguinis cursus; los - de la reproducción, de la respiración, de la sensación, etc., procreationis, respirationis (vel respiratūs), sensūs (vel sentiendi actūs) instrumenta, etc; - para trasplante, órganum transplantandum; abastecedores de órganos para trasplantar, praebitores organorum transportandorum; donación de órga- nos, organorum donátio // (instrumento músico) órganum, i n. Sin: órganum músicum. Uso: - hidráulico, hydráulus, i m; hydráulia, orum n; hydráula vel hydráules, ae m; órganum hydráulicum; - eléctrico, electrónico, pneumático, tubular, órganum eléctricum, electrónicum, pneumáticum, tubulatum // (en una máquina, pieza, dispositivo o mecanismo elemental que sirve para accionar, gobernar, transmitir o guiar un movimiento) pars, partis f. Sin: instrumentum // (fig, persona o cosa que sirve para la ejecución de un acto o un designio) ministérium, ii n; minister, tri m. Uso: - colegiales, ministéria collegiália; - directivos, ministri dirigentes mpl; órganos de vigilancia, ministri vigilantes // (fig, medio de difusión portavoz de un partido, agrupación, etc.) commentárius, ii m; ephémeris, ĭdis f. Uso: - oficial, ephémeris pública. organografía: organográphia sive -graphīa, ae f. Sin: membrorum descríptio. organográfico: organográphicus, a, um. Sin: ad organográphiam (vel ad membrorum descriptionem) pértinens. organógrafo: organógraphus, i m. Sin: organográphiae peritus. organología: organológia sive -logīa, ae f. Sin: de membris disciplina, sciéntia, rátio; doctrina de membrorum conformatione. orgásmico: orgásmicus, a, um. orgasmo: (culminación del placer sexual) orgasmus, i m // (exaltación de la vitalidad de un órgano) órgani incitátio // (eretismo) v. esta voz. orgía: órgia, orum npl. Sin: comissátio; bacchátio. orictognosia: oryctognósia sive -gnosīa, ae f. 764 original orictografía: oryctográphia sive -graphīa, ae f. Sin: fossílium descríptio. orictología: oryctológia sive -logīa, ae f. Sin: de fossílibus doctrina, disciplina, sciéntia. orictozoología: oryctozoológia sive -logīa, ae f. orientación: (posición de un objeto, de un edificio, etc. con relación a los puntos cardinales) situs, us m. Sin: posítio; positura // (fig, dirección, tendencia) diréctio, onis f. Sin: facultas cursum dirigendi; inclinátio; propénsio; rátio et inclinátio; norma directória; orientátio. Uso: - características, normae directóriae peculiares; - pastoral, rationes pastoralis múneris sustinendi; - de la mente hacia la verdad, diréctio rationis ad veritatem, - del pensamiento humano, humanae mentis propénsio vel proclívitas; dar una profesional, aptas trádere normas ad próprium suscipiendum munus (nĕris n); aptas impertire normas ad próprium obeundum munus // (iniciación) initiátio, onis f. Sin: initiamenta, orum npl; inítia, orum npl. Uso: - profesional, initiátio professionalis. oriental: orientalis, e. Sin: ad orientem vergens vel spectans; in orientem versus; orientis (gen). Uso: lujo -, régius apparatus (-us m); pérsica luxúria; pérsicus apparatus; las zonas -, orientis (solis) partes vel regiones; los -, orientales, ium; orientales gentes; orientis (solis) pópuli; los reyes -, orientis reges. orientalismo: orientalismus, i m. Sin: rerum orientálium stúdium; res orientálium imitandi stúdium; (cultivo de las lenguas de Oriente) linguarum orientis stúdium. orientalista: orientalista, ae m. Sin: studiosus rerum orientálium; linguis orientálibus doctus; linguarum orientis callens, cállidus, peritus, studiosus. orientar: (determinar la posición o dirección de algo respecto a un punto cardinal) situm agnóscere // (dirigir o encaminar hacia un fin determinado) dirígere. Sin: convértere; vértere; áliquem ad áliquid hortari, informare, institúere. Uso: - la vida, vitam ad certam rationis normam dirígere // orientarse, (dirigirse hacia) dirígere se ad áliquid; ad áliquid se convértere; (hallar el camino) viam reperire, invenire. Uso: - en la vida, suam gubernare vitam; - en una cosa, áliquid recte perspícere. Oriente: orientis partes vel regiones fpl. Uso: Cercano o Próximo -, Oriens Propinquus; Medio, Médius Oriens; Extremo -, Extremus Oriens; extremae orientis partes (-ium fpl) // Gran -, francomurariorum corpus primárium, vel collégium praecípuum. orient-express: orientalis hamaxóstichus cítior. orífice: áurifex, fĭcis m. oriflama: auriflamma, ae f. Sin: auri flamma; vexillum áureā (vel auri) flammā ornatum. original: (concerniente al origen) primigénius, a , um. Sin: innatus; congénitus. Uso: pecado -, peccatum oríginis vel originale; peccatum congénitum vel hereditárium // (que no es copia) nativus, a, um. Uso: código -, nativus codex (-dĭcis m) // (singular, que se distingue por ser fruto de la creación espontánea) novus, a, um. Sin: plane singularis; próprius ac singularis; singularis et novus; mirus. Uso: carácter -, própria ac singularis índoles; un ingenio -, ingénium plane singulare; un tipo -, mirum vel singulare caput (pĭtis n) // (ejemplar o modelo del que se copia) exemplum, i n. Sin: exemplar, aris n; archétypum; primigénium exemplar. Uso: vicioso, mendosum exemplar; el - y la copia, primigénium exemplar et imago ex eo 765 originalidad descripta vel efficta; el - del autor, exemplar ipsīus auctoris manu scriptum; consultar el , primiformem códicem adire; reconstruir críticamente el -, archétypum (vel exemplum primigénium) ad criticorum rationes statúere. orogénesis: orogénesis, -is f. Sin: móntium origo. originalidad: nóvitas, atis f. Sin: propríetas; insoléntia (de algo nuevo y desacostumbrado); rátio primigénia. Uso: - en el escribir, en el pintar, scribendi, pingendi nóvitas; - en el modo de escribir, novum dicendi genus; en los pensamientos y sentimientos, sententiarum sensuumque nóvitas // (fig, de caracteres, dotes) nóvitas. Sin: singuláritas; authentícitas; índoles nativa. orográfico: orográphicus, a, um. Sin: ad móntium descriptionem spectans. orografía: orográphia sive -graphīa, ae f. Sin: móntium descríptio. oropel: (lámina de latón que imita al oro) áurea bráctea // fig fucus, i m. Sin: dissimulátio. oropéndola: gálbulus, i m. Sin: gálgulus. orozuz, v. regaliz. orilla: (parte de la tierra contigua a un río, mar, etc.) áequoris limen (-mĭnis n). orinal: lásanum, i n. Sin: scáphium; matella; mátula; matéllio (-onis m); trulla. orla: margo, gĭnis f. Uso: - de luto o negra, margo lúgubris. ornamental: ornativus, a, um. Sin: ornamentárius. ornamento: ornamentum, i n. Sin: ornatus, us m. Uso: ornamentos de arquitectura, appaginéculi, orum m. ornitología: ornithológia sive -logīa, ae f. Sin: ávium (vel de ávibus) doctrina, disciplina, sciéntia. ornitológico: ornithológicus, a, um. Sin: ad ornithológiam (vel ad ávium doctrinam) áttinens. ornitólogo: ornithólogus, i m. Sin: ornithológiae cultor, studiosus, peritus. ornitorrinco: ornithorhyncos nithorhynchus, i m. vel or- orquesta: (lugar para los músicos en teatros, conciertos, etc.) orchestra, ae f. Sin: symphoniacorum, vel canéntium suggestus (-us m), suggestum (-i n) // (conjunto de músicos que intervienen en la ejecución de una obra instrumental) symphoníaci vel symphónici, orum mpl. Sin: chorus instrumentalis; symphoníaca sodálitas, manus, cohors; symphoniacorum agmen, manípulus, grex. Uso: miembro de la -, symphoníacus vel symphónicus, i m // (obra conjunta de tales músicos) symphónia sive -phonīa, ae f. Sin: orchestra, ae f; musicorum symphónia; concentus músicus. Uso: el concierto de la -, symphónia, ae f; cantar con acompañamiento de -, ad orchestram cánere; dirigir la -, symphóniae moderari. orquestación: symphoniacorum pártium conscríptio. Sin: orchestralis óperae composítio // (fig, cosa concertada, puesta en escena para engañar) scaena, ae f. Sin: fábula; fábula compósita. orquestador: symphoniacorum pártium conscriptor. Sin: orchestralis óperae compósitor. 766 ortopedia orquestal: orchestralis, e. Sin: symphoníacus. Uso: música -, symphónia sive -phonīa; symphoniacorum concentus (-us m). orquestar: (instrumentar una composición musical para orquesta) symphoniacorum partes conscríbere. Sin: orchestralem óperam compónere // (fig, organizar algo) áliquid dispónere, apparare, praeparare // (fig, concertar, armonizar) compónere. Sin: conciliare, concordare. orquestina: orchestrina vel orchestrínula, ae f. Sin: pauci symphoníaci mpl; parvus symphoniacorum grex. ortoépico: orthoépicus, a, um. ortofonía: (corrección de los defectos de la voz y de la pronunciación) emendátio vocis vitiosae // (pronunciación considerada como correcta o normal) orthophónia sive -phonīa, ae f. Sin: rectus vocis sonus. ortofónico: orthophónicus, a, um. ortofonista: orthophonista, ae m. ortogonal: orthogónius, a, um. Sin: orthogōnus; orthogonalis; perpendicularis. ortogonalmente: orthogonáliter. Sin: perpendiculáriter. orquídea: orchis, is f. orsal, v. off side. ortocromático: orthochromáticus, a, um. ortocromía: orthochrómia sive -chromīa, ae f. ortodoxia: (entre católicos, conformidad con el dogma católico) orthodóxia sive -doxīa, ae f. Sin: vera doctrina; vera (christianorum) relígio // fig sincera fides. ortodoxo: adj orthodoxus, a, um. Sin: rectae doctrinae cóngruens; verae religioni convéniens // sust verae religionis ássecla, sectator; veram doctrinam sequens // (calificativo con que se distinguen ciertas Iglesias de la Europa oriental separadas de Roma) orthodoxus. Uso: Iglesias -, Ecclésiae orthodoxae; personas que profesan la doctrina de las Iglesias ortodoxas, orthodoxi, orum mpl. ortografía: orthográphia sive -graphīa, ae f. Sin: (parte de la gramática normativa que da reglas para el adecuado uso de las letras y otros signos de la escritura) recte scribendi sciéntia vel doctrina. Sin: recta scribendarum vocum rátio; disciplina nóminis recte scribendi // (conjunto de normas que regulan la escritura de una lengua) recte scribendi régulae vel praecepta // (forma correcta de escribir respetando las normas de la ortografía) rectus lítteras scribendi modus. Uso: error de -, mendum scripturae; scribendi mendum; cometer errores de -, verba mendose scríbere; observar la -, verba recte scríbere. ortográfico: orthográphicus, a, um. Sin: orthógraphus. ortógrafo: orthógraphus, i m. ortopeda: orthopaeda, ae m. Sin: orthopáedicus, i m; médicus orthopáedicus; médicus membris corrigendis. ortodromia: orthodrómia, ae f. ortoepía, ortoepia u ortoepeya: orthoépia sive -ëpīa, ae f. Sin: recta litterarum et verborum enuntiátio. ortopedia: orthopaedīa, ae f. Sin: orthopáedica ars; membrorum corréctio; ars de pue- 767 ortopédico rorum membris recte conformandis. ortopédico: (perteneciente o relativo a la ortopedia) orthopáedicus, a, um. Uso: instrumentos -, orthopáedica instrumenta; zapatos -, orthopáedici cálcei // (ortopedista) v. ortopeda. ortopedista, v. ortopeda. cillátio electrónica; las - del péndulo, pénduli oscillationes // fig nutátio, onis f. Sin: fluctuátio; ánimi fluctuátio; ánimus parum sibi constans. oscilador: oscillatórium, ii n. Sin: instrumentum oscillatórium. oscilante: oscillans, antis. Sin: nutans // (en sentido moral) mutábilis, e. Sin: dubitatione áestuans. ortóptero: orthópteron vel orthópterum, i n. ortoscopia: orthoscópia sive -scopīa, ae f. oscilatorio: oscillatórius, a, um. Sin: nutans, antis. ortoscópico: orthoscópicus, a, um. oscilógrafo: oscillógraphum, i n. Sin: instrumentum nutatiónibus perscribendis. ortoscopio: orthoscópium, ii n. oruga: (larva) eruca, ae f // (planta herbácea) eruca brássica // (vehículo dotado de llantas articuladas) carrus cingulatus. Sin: vehículum ericiatum. orujo: (hollejo de la uva, después de exprimida y sacada toda la sustancia) vinácea, ae f; vináceum, i n vel vináceus, i m; vinácium vel vinácius. orza: (vasija) úrceus, i m. Sin: cadus, i m. orzuelo: (granillo que nace en el borde de los párpados) hordéolus, i m. oscilograma: oscillogramma, ătis n. osciloscopio: oscilloscópium, ii n. oscurantismo: obscurantismus, i m. Sin: culturae evulgandae timor; progredientis doctrinae ódium, táedium, fastídium. oscurantista: sust obscurantista, ae m. Sin: retrógradus; progredientis doctrinae osor. Uso: ser -, progredientis doctrinae lucem abnúere, renúere, fastidire // adj ad progredientis doctrinae ódium pértinens. oscurecimiento: obscurátio, onis f. Sin: inumbrátio; obumbrátio. Uso: - de guerra, belli causā lúminum obumbrátio vel occultátio. osadito: audáculus, a, um. osamenta: ossa, ium npl. Sin: ósseus apparatus (-us m); óssea trama. osezno: ursae cátulus. osario: ossárium vel ossuárium, ii n. Uso: de guerra, ossárium bello caducorum. osificación: ossificátio, onis f. Sin: in os convérsio. oscar: práemium ansgarianum. osito: úrsulus, i m. Uso: - de peluche, úrsulus pánneus vel panníceus. oscilación: oscillátio, onis f. Sin: nutátio; iactátio; iactatus (-us m). Uso: - electrónica, os- osmanlí, v. otomano. 768 osteopático osmio: ósmium, ii n. i n. ósmosis: ósmosis, -is f. Sin: mútua penetrátio // fig opinionum commércium. Sin: mútua imitátio. osteogénesis, v. osteogenia. osmótico: osmóticus, a, um. Sin: ad mútuam penetrationem áttinens // fig mútua imitatione nixus. Sin: in opinionum commércio consistens. oso: ursus, i m. Uso: - amaestrado, ursus condocefactus; - blanco, marítimo, polar, ursus albus vel marítimus; - hormiguero, myrmecóphagus, i m. osteítis:osteítes, is f. Sin: óssium inflammátio. ostensivo: ostensivus, a, um. Sin: qui ostendi potest. osteogenia: osteogénia, ae f. Sin: osteogenética doctrina, disciplina, sciéntia. osteógeno: osteógenus, a, um. osteografía: osteográphia sive -graphīa, ae f. Sin: óssium descríptio vel considerátio. osteología: osteológia sive -logīa, ae f. Sin: óssium (vel de óssibus) doctrina, disciplina, sciéntia. osteológico: osteológicus, a, um. Sin: ad osteológiam (vel ad óssium doctrinam) spectans. osteólogo: osteólogus, i m. Sin: osteológiae (vel de óssibus doctrinae) peritus. ostensión: osténsio, onis f. ostensorio: ostensórium, ii n. Sin: theca vel sphaera radiata; sphaera augusta; radiata Augusti Sacramenti theca. osteoma: osteoma, ătis n. Sin: ossilāgo, gĭnis f; tumor ósseus sanábilis. osteomalacia: osteomalácia sive -malacīa, ae f. Sin: óssium mollitudo (-dĭnis f). ostentación: ostentátio, onis f. Uso: - de riquezas, opum maiorum ostentátio. osteometría: osteométria sive -metrīa, ae f. ostentativo: ostentatícius, a, um. Sin: ad ostentationem paratus; ostentandi vim habens. osteomielalgia: osteomyelálgia sive -algīa, ae f. osteoblasto: osteoblastus, i m vel osteoblasta, ae f. osteomielitis: osteomyelitis, ĭdis f. Sin: osteomyelites, is f; óssium medullarum inflammátio vel exasperátio. osteoclasia: osteoclasis, is f. Sin: ossis vel óssium fractura, fráctio. osteófago: osteóphagus, i m. osteópata: osteopathīae peritus. osteopatía: osteopáthia sive -pathīa, ae f. Sin: ossigénius vel ósseus morbus. osteofonía: osteophónia sive -phonīa, ae f. osteopático: osteopáthicus, a, um. osteófono: osteóphonum sive osteophōnum, 769 osteoplasma osteoplasma: osteoplasma, ătis n. ostrogodo: ostrogothus, i m. osteoporosis: osteopórosis, is f. otalgia: otálgia sive -algīa, ae f. Sin: áurium dolor vel dolores. osteorragia: osteorrhágia sive -rrhagīa, ae f. osteosarcoma: osteosarcoma, ătis n. Sin: óssium tumor. otálgico: otálgicus, a, um. Sin: ad otálgiam (vel ad áurium dolorem) spectans. osteosclerosis: osteosclerosis, -is f. OTAN (Organización del Tratado del Atlántico Norte), v. NATO. osteoscopio: osteoscópium, ii n. otero: collículus, i m. Sin: túmulus. osteotomía: osteotómia sive -tomīa, ae f. Sin: ossis vel óssium séctio. otitis: otites, is f. Sin: auris vel áurium inflammátio. osteotómico: osteotómicus, a, um. Sin: ad osteotómiam (vel ad ossis, vel ad óssium sectionem) pértinens. otocisto: otocystis, is f. osteótomo: osteótomum, i n. otografía: otográphia sive -graphīa, ae f. Sin: áurium descríptio. otófono: otóphonum sive otophōnum, i n. osteotrofia: osteotróphia sive -trophīa, ae f. otolito: otólithos vel otólithus, i m. ostiariado: ostiariatus, us m. Sin: ostiárii ministérium; ostiariatus ecclesiásticus. ostiario: ostiárius, ii m. Sin: iánitor ecclésiae; ecclésiae custos. otología: otológia sive -logīa, ae f. Sin: áurium ( vel de áuribus) doctrina, disciplina, sciéntia. otológico: otológicus, a, um. Sin: ad otológiam (vel ad áurium doctrinam) pértinens. ostpolitik: ars política ad orientem áttinens. ostra: óstrea vel óstria, ae f; óstreum, i n; conchýlium. Uso: que abunda en ostras, ostreosus. otólogo: otólogus, i m. Sin: otológiae (vel de áuribus doctrinae) peritus. ostracismo: ostracismus, i m. otomana: (sofá otomano) othomanum, i n. Sin: túrcicus léctulus vel torus; túrcicum scimpódium. ostrero: (persona que vende ostras) ostreárius, ii m Sin: ostrearum vénditor // (lugar donde se crían y conservan vivas las ostras) ostreárium, ii n. Sin: ostrearum vivárium. otomano: adj túrcicus, a, um // sust Othomanus, i m. Sin: Turca, ae mf; Túrcicus, i m. otopatía: otopáthia sive -pathīa, ae f. ostricultura: ostrearum cultura. otorragia: otorrhágia sive -rrhagīa, ae f. 770 oxiacanta otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us m). otorrinolaringología: otorhinolaryngológia sive -logīa, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatrīa, ae f; áurium, nárium gutturisque (vel de áuribus, náribus guttureque) disciplina, sciéntia, rátio; áuribus, náribus gutturique medendis doctrina. otorrinolaringólogo: otorhinolaryngólogus, i m. Sin: áurium, nárium gutturisque (vel fauciumque) médicus. ovejero: (perro) canis pastorícius. overdose: nímia medicamenti stupefactivi súmptio. Sin: immódica medicamenti stupefactivi súmptio vel iniéctio. overdrive: instrumentum velocitati multiplicandae vel augendae. overflow (Inform) exceso, rebasamiento (de capacidad): redundántia, ae f. overol: superindumentum operárium. otosclerosis: otosclerosis, -is f. Sin: auricularis duríties. ovillarse: glomerari. Sin: convolvi; cóntrahi; se collígere; se complicare. otoscopia: otoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: auricularis inspéctio. OVNI (abrev de Objeto Volador No Identificado): inexplicata res volans. otoscopio: otoscópium, ii n. Sin: áuribus introspiciendis instrumentum. óvolo: (Arq, adorno en forma de huevo) ornatus (-us m) ovatus. ototecnia: ototéchnice, es f. ovulación: ovulátio, onis f. Sin: óvuli éxitus (-us m). ototomía: ototómia sive -tomīa, ae f. oval: ovalis, e. Sin: ovatus; ovo símilis; ovi figuram habens. ovular: (relativo al óvulo) ad ovum (vel ad óvulum) spectans. Sin: ad generativam céllulam femíneam pértinens // (relativo a la ovulación) ad ovulationem áttinens. ovalar : ovatum fácere. Sin: ovi figurā donare. óvulo: ovum, i n. Sin: óvulum (humanum). ovárico: ad ovárium áttinens. oxalemia: oxalháemia sive -haemīa, ae f. ovario: ovárium, ii n. oxálico: oxálicus, a, um. ovariotomía: ovariotómia sive -tomīa, ae f. Sin: ovariectómia; oophorectómia; ovárii incísio. oxaluria: oxalúria, ae f. oveja: fig, - negra de la familia, famíliam deshonestans mf. Sin: famíliam ignomíniā máculans. oxford: linum xílinum oxoniense. oxhídrico: oxhýdricus, a, um. Uso: soldar con llama -, oxhýdricā flammā ferruminare. oxiacanta: leucocanthus, i m, leucocantha, 771 oxidable ae f. Sin: alba spinus. oxidable: oxydábilis, e. Sin: oxygénio tractábilis, temperábilis, commiscíbilis; robígini vel sítui obnóxius; robíginem vel situm cóntrahens. oxidación: oxydátio, onis f. Sin: oxýgeni admíxtio; robíginis vel sitūs obdúctio. Uso: por -, oxýgeno admixto (abl absoluto). oxidado: oxydatus, a, um. Sin: robiginosus; galvanizatus; robígine obductus; aeruginosus. Uso: inteligencia - por larga inacción, ingénium longa robígine laesum. oxidante: ad oxýgenum admiscendum aptus vel idóneus. oxidar: (combinar el oxígeno con un metal) oxydare. Sin: áliquid oxýgeno temperare; álicui rei vel cum áliqua re oxýgenum admiscere // (herrumbrar, enmohecer) robíginem vel situm álicui rei obdúcere vel indúcere. Sin: robígine áliquid tégere vel obtégere // fig , - a uno, affricare álicui robíginem suam (= comunicar por el frotamiento su moho a alguien). oxidarse: (convertirse en óxido) oxydari. Sin: óxydum fíeri // (herrumbrarse, enmohecerse) robígine vel situ obduci, rodi, consumi, carpi. Sin: robíginem vel situm tráhere, contráhere; ferrúgine tegi; robígine infestari // fig in aerúginem incídere. Uso: - por el ocio, marcéscere ótii situ. óxido: (combinación del oxígeno con un cuerpo simple) óxydum, i n. Uso: - carbónico, - de carbón, óxydum carbónicum; carbónei óxidum; carbóneum oxydatum // (capa de óxido que se forma en la superficie de algunos metales) robīgo, gĭnis f // (orín, moho, herrumbre de los metales) situs, us m (moho de las cosas desusadas largo tiempo); aerūgo, gĭnis f (cardenillo, especialm del cobre o bronce); ferrūgo, gĭnis f (orín o moho del hierro); cadmēa vel cádmia, ae f (- de cinc); carborūgo, gĭnis f (- de carbono). oxigenación: oxygenátio, onis f. Sin: oxýgeni indúctio. oxigenado: (pp de oxigenar) oxygenatus, a, um. Sin: oxýgeno ditatus, impletus, imbutus, obductus. Uso: agua -, aqua oxigenata; aqua oxýgeno imbuta vel medicata // (respirable, saludable) spirábilis, e. Sin: salūber vel salūbris, -bris, -bre. Uso: aire -, aër oxýgeno abundans, ditatus, dives; aër purus, spirábilis, salūber // (descolorado por el oxígeno) flavus oxýgeno. Uso: cabellos -, capilli oxýgeno decolorati; coma oxýgeno flava; crines oxýgeno flavescentes. oxigenar: (combinar el óxigeno formando óxido) oxygenare. Sin: oxýgenum áddere, dare, indúcere, obdúcere álicui rei; áliquid oxýgeno ditare, implere, imbúere // (volver respirable, salubre) spirábilem réddere (por ej, áërem vel áëra). Sin: áërem in locum immíttere (literalm, hacer entrar aire en un lugar); salūbrem réddere (por ej, áërem vel locum) // (descolorar mediante el oxígeno) oxýgeno flavum réddere áliquid. Uso: - los cabellos, oxýgeno comam flavam réddere; oxýgeno capillum flavum réddere. oxigenarse: oxýgeno ímbui vel impleri. Sin: oxýgenum imbíbere // (fig, airearse) liberiore caelo frui. oxígeno: oxýgenum, i n; oxygénium, ii n. Uso: - envasado, oxýgenum metállicis capsis conclusum; tienda de -, tentórium oxygénium; de -, oxygénicus vel oxygénius. oxihemoglobina: oxyhaemoglobina, ae f. oxítono: oxýtonos vel oxýtonus, a, um. 772 ozonosfera oyente: adj áudiens, entis. Sin: auscultans, antis // sust auditor, oris m; auditrix, icis f. Sin: auscultator m; auscultatrix f. ozonador: instrumentum ozono conficiendo. ozonar, v. ozonizar. ozonización: ozonizátio, onis f. Sin: ozónica tractátio, temperátio; ozónii infúsio; aquae sterilizátio. ozonizador: (que ozoniza) ozonizator, oris m // (aparato destinado a producir ozono) v. ozonador. ozonizar: ozonizare. Sin: ozónio saturare; oxýgenum in ozónium vértere. ozono: ozónium, ii n. Uso: capa de -, v. ozonosfera; de -, ozónicus. ozonometría: ozonométria sive -metrīa, ae f. ozonométrico: ozonométricus, a, um. ozonómetro: ozonómetrum, i n. ozonoscópico: ozonoscópicus, a, um. ozonoscopio: ozonoscópium, ii n. ozonosfera: ozonosphaera, ae f. Sin: ozónii régio caelestis. 773 P pabellón: (tienda de campaña en forma de cono) tentórium, ii n. Sin: tabernáculum; papílio, onis m // (colgadura plegadiza que cobija y adorna una cama, un trono, altar, etc.) v. cortina // (bandera nacional) v. bandera // (edificio por lo común aislado, pero que forma parte de otro o está contiguo a él) áedium membrum. Sin: aedes, ium fpl; aedifícium // (nombre que se da a las habitaciones de los jefes en los cuarteles) praefectorum diaeta (-ae f) // (ensanche cónico con que termina la boca de algunos instrumentos de viento) tuba, ae f; v. bocina // // - de una exposición, de un hospital, papílio, onis m; - de la oreja, aurícula vel légula pabilo o pábilo: (torcida o mecha de la vela) (cérei vel candelae) filum, i n vel fila, orum npl. pace-maker: instrumentum excitatórium. Sin: instrumentum cordi stimulando; v. marcapasos. pactable: tractábilis, e. Sin: conventionalis; pactioni obnóxius. Uso: todo es -, ómnia sunt conventionália. pacto: pactum, i n. Sin: páctio; convéntio; contractus (-us m); foedus, -dĕris n. Uso: bilateral, pactum synallagmáticum vel mútuum; - internacional, pactum internationale; - lateranense, páctio inter Apostólicam Sedem et Itáliam ínita; - político, foedus políticum; - de autonomía, pactum autonómiae; - de no-agresión, foedus non-aggressionis; de Varsovia, pactum varsaviense; militare foedus varsaviense. padecer: pati. Sin: pérpeti; laborare con abl o con ex y abl. Uso: - dolor de cabeza, ex cápite laborare // (soportar) ferre // (aguantar, tolerar) tolerare. padilla: patella, ae f. Sin: sartāgo, -gĭnis f; pátina. padrastro: vítricus, i m. pachorriento: lentus, a, um. Sin: segnis, e; piger, gra, grum. paciente: (que tiene paciencia) pátiens, entis. Sin: tólerans (alicúius rei); animaequus // (enfermo que está sometido a tratamiento médico) aegrotus, i m. Sin: aeger, gri m; aegrotus, i m; valetudinárius, ii m. pacifismo: pacifismus, i m. Sin: irenismus; pacis stúdium vel sollicitudo; universalis pacis provéctio; indefessa pacis praedicátio; motus bello prohibendo. pacifista: pacifista, ae mf. Sin: pacis fautor, studiosus, suasor. padre: (nombre que se da a ciertos religiosos y a los sacerdotes) pater, tris m. Uso: - conciliar, Pater conciliaris; Concílii Pater; - de la Iglesia, Pater ecclesiásticus; reverendo de la Orden de los Mínimos, reverendus Pater ex Ordine Minimorum; - Guardián; Antistes (-stĭtis m) sacri órdinis Franciscanorum; Franciscalis famíliae Moderator, Rector, Praesul, Antistes; Franciscanae famíliae Custos. padrinazgo, v. patronazgo. padrino: - de bautismo o confirmación, patrinus, i m. Uso: - de bautismo, cómpater, tris m; sponsor lústricus vel lustralis; lustralis vel 774 paguro lústricae generationis parens // - de bodas, auspex, -pĭcis m; prónubus; paranymphus // (protector y acompañante de alguien en un desafío, concurso, etc.) árbiter, tri m. Uso: en un duelo, singularis certáminis árbiter vel testis // (el que favorece y ayuda a otro en la vida) patronus, i m. pagano: adj paganus, a, um. Sin: pagánicus; éthnicus; gentilis, e ; idolátricus. Uso: costumbres -, gentílium mores // sust paganus, i m. Sin: éthnicus, i m; gentilis, is m; idolólatra vel idolólatres, ae m; deorum (vel idolorum) cultor; qui idōla colit. paella: orīzae vel oryzae patella (-ae f). pagar: sólvere. Sin: péndere. Uso: - al contado, pecunia praesenti (vel numerata) sólvere; nummis praeséntibus sólvere; pecúniam praesentem (vel numeratam) péndere. paga, v. salario. pagaré, v. letra de cambio. pagable: solúbilis, e. Sin: solutionem admittens. pagaya: remus utrimque pálmulā instructus. padrón: tábulae (-arum fpl) públicae vel censóriae. Sin: cívium index (-dĭcis m). pagadero, v. pagable. pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: solvendo idóneus // (persona encargada de pagar) stipendiorum distributor. paganamente: éthnice. Sin: gentíliter; ethnicorum vel paganorum more; gentílium more. página: página, ae f. Sin: pagella; plágula. Uso: - impresa, plágula typis descripta; marcada, página signata; - web, página interretialis; - web particular, propia, interretialis página doméstica; v. sitio; al pie de -, in ínfima vel in ima página; in páginae calce; ad ínfimam páginam; in ínfimo páginae márgine; en las - de los diarios, in diariorum páginis; abrir en la - 10, páginam décimam aperire. paganidad, v. paganismo. paganismo: paganismus, i m. Sin: pagánitas; gentílitas; gentilismus; deorum vel idolorum cultus (-us m); ethnicorum cultus, mores, instituta, etc.; paganorum relígio vel doctrina. Uso: abandonar el -, defícere a cultu idolorum. paganizar: (profesar el paganismo) éthnice vívere. Sin: gentílium more vívere; idolólatras imitari; paganorum religioni et doctrinae indulgere; ethnicorum vel paganorum mores imitari (imitar las costumbres de los paganos); ethnicorum disciplinam sequi (seguir sus principios) // (introducir el paganismo o elementos paganos) éthnicis móribus accommodare. Sin: paganitate imbúere. paginación: paginarum disposítio vel composítio. pago: (finca o heredad) pagus, i m. Sin: vicus // (acción de pagar) solútio, onis f. Sin: persolútio; prétii solútio. Uso: - a cuenta, antecessus, us m; - anticipado, promútuum, i n; prétium promútuum; prétii solútio in antecessum; - al contado, repraesentátio; prétium praesens; - de la deuda, totīus débiti exsolútio; día de -, dies pecúniae; exigir - anticipado, prétium promútuum exígere. pagoda: Indorum vel índicum templum. Sin: templum buddhísticum. paguro: pagurus, i m. 775 país país: cívitas, atis f. Sin: nátio, onis f. Uso: los - extranjeros, éxterae civitates; - altamente civilizado, nátio perpolita; - desarrollados, civitates (magis) progressae; nationes quae in rebus oeconómicis profecerunt; - altamente desarrollados, civitates machinali indústria máxime florentes; - en vía de desarrollo, pópulus progrédiens; natio quae ad progressionem nítitur; cívitas, cuius oeconómicae progressiones sunt in cursu; - subdesarrollado, cívitas egentior; natio ópibus inferior; cívitas quae minus in rebus oeconómicis processit; cívitas quae minus in ópibus profecit; nátio quae ópibus minus valet, ad rem oeconómicam quod pértinet; - occidentales, civitates occidentales. paisaje: (extensión de terreno que se ve desde un sitio) prospectus, us m. Sin: situs (-us m) loci, regionis, terrarum // (extensión de terreno considerada en su aspecto artístico) amóenitas, atis f. Sin: amoenum. Uso: - agradable, amoena régio; régio situ (vel naturā) amoena; loca amoena; amoenitates locorum // (pintura o dibujo que representa cierta extensión de terreno) pictura topiária. Sin: opus topiárium; régio in tábula depicta; pictura óperis topiárii. Uso: un lindo -, amoenus locus pictus; régio situ (vel naturā) amoeníssima; amoenitates pictae picturā topiáriā. jaula, annosa vulpes láqueo non cápitur. pajaza: stramentum, i n. paje: puer áulicus. Sin: pedísequus, i m. pajita: festuca vel festúcula, ae f. Sin: paléola; cánnula. Uso: - para beber, cánnula potória. pajizo: (de color de paja) flávidus, a, um. Sin: flavens; flavescens; gilvus; paleari colore (abl). pajonal: paleárium, ii n. Pakistán: Pakistánia vel Pachistánia, ae f. Sin: Cívitas Pakistaniana. pakistaní : adj pakistanianus vel pachistanianus, a, um // sust Pakistanianus vel Pachistanianus, i m. PAL (abrev de Phase Alternation Line): phasis (-is f) alternatae líneae (= phasis alternans singularum linearum). paisista, v. paisajista. pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; batillus, i m. Sin: pala, ae f; bipállium // (hoja de hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus (-us m) // (raqueta) retículum, i n; retículus, i m // (parte ancha del remo, con la cual se hace fuerza en el agua) palma vel pálmula, ae f // (parte superior del calzado que abraza el pie por encima) obstrágulum // (antipendio o pintura de altar) (altaris) tábula, ae f. pájaro: avis, is f. Sin: vólucris, is mf; ales, álĭtis mf; passer, ĕris m. Uso: - carpintero, picus, i m; - mosca, todus; anthóphilus; - solitario, montícola solitárius // fig, matar dos - de un tiro, una mercede duas res ássequi; de eadem fidélia duos paríetes dealbare; más vale - en mano que ciento volando, arripienda quae offeruntur; - viejo no entra en palabra: verbum, i n. Sin: vocábulum; vox, vocis f; dictum. Uso: - cruzadas, crucivérbium, ii n; - enclítica, enclíticum, i n; verbum enclíticum; - interrogativa, interrogationis verbum; - técnicas, technicorum verba; vocábula téchnica; palabras del uso común, verba e médio sumpta; - por -, ad lítteram, ad verbum, verbo // (promesa verbal muy for- paisajista: pictor topiárius. Sin: topiorum vel amoenitatum pictor; amoenorum locorum pictor. 776 palco mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empeñar la -, fidem dare álicui de áliqua re; fidem suam obligare; fidem interpónere; dar su en garantía de algo, suam fidem in rem interpónere; dar su - por otro, fidem álicui dare de áltero; faltar a su -, fidem datam fállere; fidem violare, fállere, frángere, amíttere, láedere; mantener la -, fidem servare, exsólvere, sólvere; fidem datam conservare. palabrería: inanis loquácitas (-atis f). palabrero: verbosus, a, um. Sin: loquax, acis; gárrulus. palacete: villa urbana. Sin: peramoena domúncula. palaciego, v. cortesano. palacio: palátium, ii n. Sin: ampla (vel magnífica) domus. Uso: - municipal, domus vel aedes pública; cúria urbana vel municipalis; aedes municipalis; - presidencial, aedes (-ium fpl) praesidiales vel praesidales; - principesco, praetórium; - real, régia domus; - del deporte, stádium tectum; gýmnica domus; palátium exercitationum agonálium; - de los congresos, aedifícium convéntibus aptum; de Justicia, Iustítiae palátium; - de 7 pisos, aedes VII contignationum; - de Vidrio, Palátium Vítreum; Unitarum Nationum Sedes. palanca: vectis, is m. Sin: vectículus; clavis (-is f); clavícula. Uso: - de cambio en un coche, - del interruptor, commutatórium; vectis vel vectículus commutatórius, mutatórius; - del freno (en la bicicleta, etc.), phalanga freni. En la máquina de escribir: espaciadora interlineal, manubríolum linearum vel interspatiorum; - sueltapapel, vectis solvendae chartae; - del cambio de interlineación, clavícula stativa interspatiorum; - de los marginadores, vectículus márginum; - de los marginadores automáticos, vectículus márginum automatorum; - para bloquear el carro, clavícula sistendo cárrulo; - para fijar y anular los topes, clavícula obícibus ponendis vel auferendis; - para soltar el carro, vectículus solvendo cárrulo. palangana: catinus, i m; catinum, i n. Sin: labrum; polubrum vel pollubrum; pelvis, is f; trúlleus vel trúlleum; vas, vasis n. palanganero: pelvis vel lebētis sustentáculum. palanganita: mallúvium, ii n. Sin: labellum. palanqueta: vectículus, i m. Sin: clavícula. palatal: palatalis, e. Sin: palati (gen). Uso: sonido -, sonus palatalis. Palatinado: Palatinatus, us m. paladín: (caballero del séquito de Carlomagno) comes (-mĭtis m) palatinus // (fig, defensor denodado de alguien o algo) vindex, -dĭcis m. Sin: defensor. palafito: palátio, onis f. Sin: sública, ae f; sublícium; cásula sublícia vel stagnátilis; casa palis innixa; palustris casa. palafrenero: strator, oris m. Sin: agāso, onis m; equorum vel stábuli curator. palatino: (relativo al Palatinado) palatinus, a, um. Sin: ad Palatinatum spectans. Uso: escuela -, schola palatina // (relativo al paladar) palati (gen). palco: (tablado o palenque donde se coloca la gente para asistir a una función) tabulatum, i n. Sin: suggestum, i n; suggestus, us m; púlpitum; tabulátio; contabulátio; pódium // (lugar del teatro en que se representa la escena) scaena, ae f. Sin: scaenárium; theatrale 777 paleador saeptum; theatralis plúteus. paleofitográfico: palaeophytográphicus, a, um. paleador: ablator palā utens. Sin: homo palā vel vatillo ámovens (nives, terram). Uso: - de nieve, nivis everriator vel depulsor. palenque: (valla de madera) vallum, i n // (terreno cercado con madera u otros materiales) saeptum, i n. paleoántropo: palaeoánthropos, i m. Sin: neanderthalensis homo. paleoantropología: palaeoanthropológia sive -logīa, ae f. Sin: humanorum fossílium stúdium. paleoarqueología: palaeoarchaeológia sive -logīa, ae f. paleoarqueológico: palaeoarchaeológicus, a, um. paleoarqueólogo: palaeoarchaeólogus, i m. paleofitógrafo: palaeophytógraphus, i m. paleofitología: palaeophytológia sive -logīa, ae f. paleofitológico: palaeophytológicus, a, um. paleogeografía: palaeogeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: antiquarum continéntium restitútio. paleografía: palaeográphia sive -graphīa, ae f. Sin: palaeográphica disciplina, sciéntia, ars; antiquarum scripturarum stúdium; véteris scripturae doctrina. paleográfico: palaeográphicus, a, um. Sin: antiquarum scripturarum (gen); ad palaeográphiam pértinens. paleocristiano: palaeochristianus, a, um. paleógrafo: palaeógraphus, i m. Sin: antiquorum códicum interpres (-ĕtis m) vel inventor; antiquarum scripturarum studiosus. paleoecología: palaeoëcológia sive -logīa, ae f. Sin: antiquorum sítuum restitútio. paleolítico: adj palaeolíthicus, a, um // sust palaeolíthicum aevum. paleoeslavo: adj palaeoslávicus, a, um // sust antiqua slavorum lingua; Cyrilli Methodiique sermo. paleología: palaeológia sive -logīa, ae f. paleoetnología: palaeoethnológia sive -logīa, ae f. paleoetnológico: palaeoethnológicus, a, um. paleológico: palaeológicus, a, um. Sin: ad palaeológiam áttinens. paleólogo: palaeólogus, i m. paleontografía: palaeontográphia sive -graphīa, ae f. paleoetnólogo: palaeoethnólogus, i m. paleontógrafo: palaeontógraphus, i m. paleofilólogo: palaeophilólogus, i m. paleofitografía: palaeophytográphia sive -graphīa, ae f. paleontología: palaeontológia sive -logīa, ae f. Sin: fossílium investigátio; fossílium vel antiquorum animántium stúdium; fossílium 778 palma (vel de fossílibus) doctrina, disciplina, sciéntia. pala puede agarrar de una vez) quod vatillum cóntinet. paleontológico: palaeontológicus, a, um. Sin: ad palaeontológiam spectans; ad antiquorum animántium stúdium pértinens. paletó: superindumentum, i n. Sin: lacerna; amículum manicatum. paleontólogo: palaeontólogus, i m. Sin: palaeontológiae cultor, peritus, studiosus; fossílium investigator; fossílium vel antiquorum animántium studiosus. paleozoico: adj palaeozóicus, a, um. Sin: animántium originis aetatis (gen) // sust palaeozóicum aevum. Sin: animántium oríginis aetas. paleozoología: palaeozoológia sive -logīa, ae f. Sin: fossílium animálium stúdium. paleozoólogo: palaeozoólogus, i m. Sin: fossílium animántium studiosus. palia: (lienzo que se pone sobre el cáliz) palla, ae f. Sin: cálicis operimentum, tegumentum, tegimentum, tegmentum // (cortina o mampara exterior que se pone delante del sagrario) velum, i n. paliar: palliare. Sin: pállio amicire vel indúere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare; tégere; contégere. paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigatórius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust levamentum, i n. Sin: linimentum; medicamentum mitigatórium. palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarbadientes) v. esta voz. Palestina: Palaestina, ae f. palestino: adj palaestinus, a, um. Sin: palaestinensis, e; palaestinianus // sust Palaestinus, i m. Sin: Palaestinensis, is m; Palaestinianus; Arabs (-ăbis m) palaestinensis. palestra: palaestra, ae f Sin: gýmnica palaestra; stádium. paleta: (tabla o plancha de rueda hidráulica, ventilador, etc.) pinna, ae f // (llana de albañil) trulla, ae f // (badil u otro instrumento semejante con que se remueve la lumbre) vatillum vel batillum, i n ; vatillus vel batillus, i m // (raqueta) retículum, i n; retículus, i m // (tabla donde dispone sus colores el pintor) (pictoris) tabella vel ássula. Sin: pictória tabella; colorum tabella. palimpsesto: palimpsestos vel palimpsestus, i m. Sin: codex (-dĭcis m) erasus, rescriptus, abrasus. palíndromo: palíndromus, i m. Sin: versus palíndromus. palingenesia: palingenésia sive -genesīa, ae f; palingénesis, -is f. Sin: nova vel iterata generátio; novus ortus (-us m). palinodia: palinódia sive -odīa, ae f. Sin: retractátio; recantátio. palio: (insignia pontifical) pállium, ii n. Sin: pontificale pállium // (dosel portátil) fastígium pénsile; v. baldaquín. palisandro: iacaranda brasiliensis. paletada: (golpe que se da con la paleta) vatilli ictus (-us m) // (porción que la paleta o la palma: (palmera) v. esta voz // (hoja de pal- 779 palmar mera) palma, ae f. Uso: de -, palmárius; palmaris, e; adornado con palmas, palmatus // (parte interna de la mano) palma, ae f. Uso: batir palmas, pláudere // (fig, victoria, gloria, triunfo) palma, ae f. Sin: láurea; laus; práemium. Uso: la - de la elocuencia, eloquéntiae vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuencia, eloquéntiae laude duci; conseguir la -, palmam ássequi; dar, ceder a uno la - de algo, palmam dare álicui in áliqua re, palmam alicúius rei álicui deferre; llevarse la -, palmam ferre; láuream deportare; merecer la -, palmam merere; negar a uno la -, palmam álicui negare; recibir la -, palmam accípere; tener la - en algo, in áliqua re (vel alicúius rei) palmam habere vel possidere. palo: fustis, is m. Uso: dar a uno de palos, fústibus áliquem verberare; no se necesitan palabras, sino palos, non opus est verbis, sed fústibus // - santo: pomum sanctum; v. caqui. palmar: (relativo a la palma) palmárius, a, um; palmaris, e // (claro, patente) apertus, a, um. Sin: clarus; manifestus; perspícuus, planus; évidens, entis. Uso: prueba -, certum argumentum // (sitio o lugar donde se crían palmas) palmárium, ii n. palomita: (roseta de maíz tostado) v. roseta. palmario, v. palmar (claro, patente). palmatoria: (férula o varita de palma) palmatórium, ii n. Sin: palmatória férula // (especie de candelero bajo) palmatória , ae f. Sin: candelabrum manubriatum; candelabrum cápulo instructum. palmera: palma, ae f. Sin: arbor palmae; palma dactylífera. Uso: bosque de palmeras, palmetum; palmarum silva vel nemus; fruto de la -, palma vel pálmula; dáctylus, i m; hoja, ramo de -, palma; que lleva un ramo de palmeras, pálmiger, gĕra, gĕrum; que produce palmeras (dátiles), rico en palmeras, pálmifer, ĕra, ĕrum; abundante en palmeras, palmosus; de -, pálmeus; palmárius; palmaris. palmeral: palmetum, i n. paloduz, v. regaliz. paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, columba internúntia, epistularis, viatrix; - silvestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel columbináceus. palomar: columbárium, ii n. palomino: (pollo de la paloma) columbinus, i f. Sin: colúmbulus; pullus columbinus. palomo: (macho de la paloma) columbus, i m. Uso: - mensajero, columbus internúntius, rémeans, viator. palpable: palpábilis, e. Sin: tractábilis vel attrectábilis; táctilis; tangíbilis; contrectábilis // fig apertus, a, um. Sin: perspícuus; manifestus; évidens. palpar: attrectare. Uso: el que palpa, attrectator. palpitación: palpitátio, onis f. Uso: - del corazón, cardiopalmos, i m; (frequens) cordis palpitátio. paludismo: malus aër. Sin: aër infestus, malignus, mórbidus, nocens, nocivus, perniciosus. pampa: planum latum ac diffusum. Sin: páscua, orum npl; gramínea páscua; planíties Américae Australis. pan: panis, is m. Uso: - ácimo, panis ázymus; - blanco, panis albus, cándidus, níveus, sili- 780 pandemónium gíneus, e silígine; - dulce, focale, is n; placenta, ae f; - dulce Motta, mottianum libum; - dulce de España, dulcis panis hispánicus; dulce de Milán, mediolanense libum (frúctibus fartum); mediolanensis placenta; - eucarístico, panis eucharísticus; - íntegro o integral, panis cibárius; - media-luna, panis lunatus; - negro, panis ater, niger, rúbidus; panis pleni sécalis; - rallado, panis rasus, tritus, contritus, comminutus; - tostado, panis tostus // - con levadura, fermentatus panis; de cebada, panis hordáceus; - de centeno, secálinus panis; - de España, panis hispánicus; - de habas, panis fabáceus; - de jengibre, libum piperatum; - de munición, panis militaris vel castrensis; - de trigo, panis tritíceus; en varitas, v. grisín. Uso: cesta de -, panárium vel panaríolum, i n; hacer pan, panem confícere, fácere; la obra de hacer -, panifícium. panal: favus, i m. Uso: fabricar los -, moliri favos. panamá: (sombrero) pétasus stramentícius. Sin: pílleus stramentícius; pétasus páleā concinnatus; ex pálea galerículus // (tela) tela panamensis. Panamá: Pánama, ae f. Sin: Panámia; Panamensis Nátio vel Respública. Uso: Canal de -, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Panamensis; Fossa Panamensis. panarabismo: panarabismus, i m. pancarta: pannus inscriptus. pancracio: pancrátion vel pancrátium, ii n. páncreas: páncreas indecl; páncreas, ae f. Sin: pancreática glándula. pana: mancunianum, i n. panacea: panacēa, ae f. Sin: panax, ăcis m; pánace, es f; pánaces, is n; panchrestum medicamentum. panadería: furnária, ae f. Sin: (taberna) panária; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes furnáriae exercendae. panadero : pistor, oris m. Sin: furnárius; pánifex, fĭcis m; artócopus, i m; siliginárius (- que cocina con flor de harina). Uso: el lugar donde se amasa el pan, pistrinum, i n; oficio de -, furnária, ae f; panária ars; ser -, furnáriam vel pistrinum exercere. pancreático: pancreáticus, a, um. Sin: ad páncreas áttinens. Uso: canal -, canalis pancreáticus; jugo -, pancreáticus sucus. pancreatitis: pancreatites, is f. Sin: páncreae inflammátio; pancreáticae glándulae inflammátio. pancromático: panchromáticus, a, um. Sin: omnes colores réferens. panda: (mamífero) ailurus fulgens vel minor. pandemia: pandémia sive -demīa, ae f. Sin: effusa pestiléntia. Uso: - global, pandémia globalis. panafricanismo: panafricanismus, i m. pandémico: pandémicus, a, um. panafricanista: panafricanista, ae m. Sin: panafricanismi fautor. panafricano: panafricanus, a, um. pandemónium: (lugar en que hay mucho ruido y confusión) pandaemónium, ii n. Sin: strépitus (-us m); magna confúsio; perturbátio máxima; máximus tumultus; convícium. 781 pandera pandera, v. pandero. panfleto: libellus satýricus, famosus, criminosus. pandereta: tympaníolum, i n. pandero: týmpanum, i n. Uso: tocador de -, tympanista, ae m; tocar el -, tympanizare; týmpanum pulsare pandilla: (grupo de gente que se reúne para algún fin) grex, gregis m. Sin: caterva; globus; manus (-us f); socíetas. Uso: - criminal, malefactores consociati mpl; malefactorum grex; praedatória manus; latrocínium. panecillo: panicellus vel panículus, i m. Sin: pastillum vel pastillus; orbículus panis. Uso: - candeal, panículus similagíneus, vel e símila factus; - embutido; pastillum farctum vel fartum; - salado, crústulum sale condītum. panegírico: panegýricus, i m. Sin: panegýricus sermo; panegýrica celebrátio, commemorátio, laudátio. panegirista: panegyrista, ae m. Sin: laudator; praeco; praedicator. pangermanismo: pangermanismus, i m. Sin: Germanos coniungendi stúdium. pangermanista: pangermanista, ae m. Sin: Germanos coniungendi studiosus // (relativo al pangermanismo) ad pangermanismum pértinens. pánico: terror, oris m. Sin: terror pánicus; casus (-us m) pánicus; súbitus terror; lympháticus metus. panificable: panificábilis, e. Sin: ad panem faciendum áttinens. panificación: panificátio, onis f. Sin: panifícium; panis conféctio. panificadora: sedes furnáriae exercendae. panificar: panificare. Sin: panem fácere, confícere. panislámico: panislámicus, a, um. panel: (lámina, plancha, hoja de metal u otra materia) lámina, ae f. Uso: - aislante, lámina separativa vel seclusória; - radiante, radiosa lámina; - solar, lámina solaris. paneslavismo: panslavismus, i m. Sin: Slavorum unitatis stúdium. panislamismo: panislamismus, i m. panislamista: panislamista, ae m. panizo: panīcum, i n; panícium, ii n. panocha, v. mazorca. paneslavista: (perteneciente o relativo al paneslavismo) ad panslavismum spectans // (partidario del paneslavismo) panslavista, ae m. Sin: Slavorum unitatis fautor; Slavorum unitati favens. paneuropeo: paneuropaeus, a, um. panfletista: libelli satýrici auctor. panoja, v. mazorca. panoplia: panhoplon vel panhoplum, i n. panorama: prospectus, us m. Sin: circumspectus; conspectus; panorama, ătis n; vísio. Uso: - internacional, orbis prospectus; - del mundo contemporáneo, mundi, qui nunc est, prospectus; - predominantemente nega- 782 pantufla tivo del mundo presente, conspectus máximam partem improbandus huius témporis;¡qué lindo -!, o praeclarum prospectum! pantano: (terreno anegado por las aguas estancadas, y de fondo más o menos cenagoso) palus, ūdis f // (embalse) stagnum, i n. Sin: aquarum receptáculum. panorámico: prospectivus, a, um. Sin: panorámicus. panteísmo: pantheīsmus, i m. Sin: doctrina ómnia Deum esse affirmans. pansexualismo: pansexualismus, i m. panteísta: (que sigue la doctrina del panteísmo) pantheīsta, ae mf. Sin: pantheīsmi fautor, sectator // (perteneciente o relativo al panteísmo) v. panteístico. pantalla: (superficie blanca que sirve para proyectar sobre ella imágenes fotográficas o cinematográficas) album, i n. Sin: quadrum visíficum; album lúcidum vel visíficum. Uso: - cinematográfica, album; cinematographēi album, tela, tábula; in cinemateo línteum late extentum; - óptica, album línteum; - televisiva, album televisíficum, televisórium, visíficum; vitrum televisíficum; album televisífici scrínii; teleorámatis album; vítrea teleorámatis fácies; - de computadora, scrínium, ii n; quadrum visíficum computatóriae // (aparato que se coloca delante de la luz para que no ofenda los ojos o para dirigirla hacia donde se quiera) umbráculum, i n. Sin: radiáculum // - calefactora, radiatórium eléctricum; - de chimenea, ignis umbráculum vel umbella. pantalón: bracae, arum fpl. Sin: sarabara vel saraballa, ae f; sarabarum vel saraballum, i n. Uso: - corto, bracae constrictae; - vaquero, bracae rudes, spissae, crassae; - de deporte, campestre, is n; - de golf, bracae follicantes; sarabara follículans; ponerse los -, bracas sibi indúere; bracis se indúere. panteístico: pantheísticus, a, um. Sin: ad pantheīsmum spectans. pantera: panthera, ae f. Sin: párdalis, is f (- hembra); pardus, i m (- macho). pantografía: pantográphia sive -graphīa, ae f. Sin: pantográphica ars. pantográficamente: pantográphice. Sin: per pantógraphum. pantográfico: pantográphicus, a, um. Sin: ad pantográphiam pértinens. pantógrafo: pantógraphum, i n; pantográphium, ii n. Sin: instrumentum pantográphicum; v. escobilla. pantómetra: pantómetrum, i n. pantomima: pantomimus, i m. Uso: representar una -, pantomimum ágere. Pantalón (personaje de la comedia véneta): ridiculárius lúdio (-onis m). Sin: ridiculárius Venetorum lúdius (-ii m). pantomimo: pantomimus, i m. pantaloncito: breves vel curtae bracae. Sin: bráculae, arum fpl; femorália vel feminália, ium npl. pantufla: sólea, ae f. Sin: crépida; sandálium; soccus. Uso: en -, soleatus; crepidatus; vendedor de pantuflas, soleárius. pantomímico: pantomímicus, a, um. 783 paño paño: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus, i m. Sin: línteum. Uso: - basto, línteum grossum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, línteum ténue; - semifino, semilínteum; - de cocina, tersórium; pannus tersórius; - de lino burdo, pannus domésticus; - para forros, línteum vestiárium; - para trabajos de mano, línteum ad acūs opus. pañolito o pañuelito: sudaríolum, i n. Sin: lintéolum. pañuelo: lintéolum, i n. Sin: sudárium; (para limpiarse la nariz) nasitérgium; muccínium, mucínnium, mucínium, ii n; (para la cabeza, para el cuello) ricínium; - islámico, v. velo; (para limpiarse el sudor) sudárium orárium. Uso: cubrirse el rostro con el -, sudário fáciem operire; sonarse, limpiarse las narices con el -, sudário nares emúngere. Papa: Papa, ae m. Sin: Summus Póntifex (-fĭcis m); Romanus Póntifex, Póntifex Máximus; Augustus Póntifex; Pastor Supremus; Iesu Christi Vicárius. Uso: el - Benedicto XVI, Benedictus XVI Papa; elegir al -, Pontíficem Máximum elígere, creare, renuntiare; ser -, pontificatum máximum obtinere; Iesu Christi vice fungi; Iesu Christi vices vel personam in terris ágere, sustinere. papa: (la planta) solanum tuberosum // (el tubérculo) pomum terrestre. Sin: tuber (-ĕris n) solanum; solani tuber vel bulbus (-i m). Uso: - fritas, túbera solani fricta; solani túberum ségmina fricta; - al horno, tuber solanum assum; papas sin pelar o cocidas con su monda, poma terréstria non mundata, vel non purgata; cultivador de papas, solani túberi (vel túberum) cultor. papable: papábilis, e. Sin: summo pontificatu dignus; summo pontificátui aptus. papada: collum obesum. Sin: obesum guttur (-ŭris n). papado: papatus, us m. Sin: pontificatus, us m; pontifícia dígnitas // (los papas) pontífices, um mpl. papagayo: (ave) psíttacus, i m. Uso: repetir algo como un -, áliquid recínere // (orinal) v. esta voz. papahígo: (vela) súpparum, i n; súpparus, i m. papal: papalis, e. Sin: pontifícius; pontificalis. Uso: misa -, missa papalis. papalina: (gorra o birrete) galerículum, i n // (cofia de mujer) mitella, ae f. papalino: (perteneciente o relativo al Papa) pontifícius, a, um. papanatas: caudex, dĭcis m. Sin: stipes, pĭtis m; homo stólidus. Papá Noel: Pater Natalícius. papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: blanco, charta pura; - borrador, adversária, orum npl; - carbón, - carbónico, - de calco, charta transcriptícia, carbónea, duplicatória; celofán, cellóphana, ae f; cellophánia membrana; - ecológico, charta oecológica; - hectográfico, charta hectográphica; - higiénico, charta hygiénica, purgatória, mundatória; impreso, charta typis impressa; - moneda, charta vel scheda nummária; - pergamino, apergaminado, membrana; membranum; pergamena; charta membránea vel membranácea; - pintado, charta picta vel ornamentária; - rayado, lineata página; lineatum fólium; - reactivo, charta reactiva; - satinado, charta dentata; - secante, charta bíbula; bíbulum fólium; - sellado, - timbrado, charta (públice) 784 papista signata; - transparente, charta translúcida // - de carta, charta epistularis; - de desechos, charta inútilis vel vetus; - de embalaje, charta emporética; - de escribir, charta scriptória; de estraza, emporética, ae f (charta); charta inepta; chartae ineptae fpl; - de fumar, charta tabácina; - de oficio, charta maior; librito de - de fumar, chartae tabácinae libellus; - de seda, charta bombýcina; sérica charta; - de vidrio, - de lija, charta vitrária; charta vitréola; charta vítreo púlvere aspersa; comerciante en -, chartárius, ii m // de -, chartáceus; fábrica de -, officina chartária // (escrito o impreso) scriptum, i n. Uso: está entre mis -, inter mea scripta est // (parte de la obra dramática que representa cada actor) pars, partis f; partes, pártium fpl. Uso: desempeñar el - principal, primas partes ágere; interpretar un -, partem ágere // (fig, quehacer o función que uno desempeña en la vida) partes, ium fpl. Sin: persona, ae f (por analogía con el lenguaje teatral); munus, nĕris n (incumbencia); offícium, ii n (deber). Uso: - de acusador, partes accusatoris; aprender el propio - , partes díscere; cumplir bien su -, suas partes explere; susceptam personam recte (vel bene) gérere; desempeñar el propio -, fungi vice sua; hacer mal -, susceptam personam male gérere. papelera: (mueble) loculamentum, i n. Sin: loculamentum chartulárium; armárium // (cesta para tirar los papeles que no sirven) sirpículus vel scirpículus, i m. Sin: quasillus; sirpículus chartárius; sirpícula chartária; chartária cista, córbula, cístula, cistella. Uso: tirar a la -, in sirpículum conícere, inícere, deícere, proícere; v. canasto. vénditor; qui chartas vendit. papel moneda: schedinummus, i m. Sin: pecúnia chartácea; nummus chartáceus; pecuniária chártula; scida vel scídula nummária, nummária chártula. Uso: papeles moneda de cinco ( diez, cien, quinientos) euros, schedinummi quinque (decem, centum, quingentorum) euronum; veinticinco mil liras en moneda, nummáriae chártulae viginti quinque milium libellarum; retener oficialmente los papeles moneda falsificados, officiáliter retinere schedinummos falsificatos. papelorio: chartarum fárrago (-gĭnis f). papelote o papelucho: (papel o escrito despreciable) lítterae inanes fpl. Sin: scripta vília npl; tábulae incónditae fpl. paperas: scrófulae, arum fpl; v. parotiditis. papiro: papyrus, i f; papyrum, i n. Uso: de -, papýrius. papirografía: papyrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: papyrográphica ars. papirográfico: papyrográphicus, a, um. Sin: ad papyrográphiam áttinens. papirógrafo: papyrógraphus, i m. Sin: papyrográphiae cultor. papirología: papyrológia sive -logīa, ae f. papirólogo: papyrólogus, i m. Sin: papyrológiae peritus vel cultor; papyrorum studiosus vel interpres (-ĕtis m). papelería: chartária vel chartarum taberna. papisa: papissa, ae f. papelero: (persona que fabrica papel) chartarum ópifex (-fĭcis m). Sin: chartárius; qui chartas cónficit // (persona que vende papel) chartopōla, ae m. Sin: chartárius; chartarum papismo: papismus, i m. papista: papista, ae mf. Sin: papismi (vel Ro- 785 papita mani Pontíficis) fautor m, fautrix f. Geom, parábola vel parábole. Sin: órbita; tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso: describir una -, flecti in gyrum; describir una larga -, longo tractu per áëra ferri. papita: glóbulus solanianus. páprika: cápsicum, i n. parabólico: parabólicus, a, um. Papúa y Nueva Guinea: Papua Nova Guinea. Papuasia o Papúa: Papuásia, ae f. pápula: pápula, ae f. Sin: pústula; ulcus (-cĕris n). parabrisa, v. parabrisas. parabrisas: crystallum contra auram. Sin: vítreus plúteus; antīcum (autoraedae) vitrum; vitrum (autocineti) antérius; antiaérium vitrum; vítrei ventorum óbices; vítreae ventorum óbices. paquebote: actuária, ae f. paquete: (lío o envoltorio) involūcrum, i n. Sin: fascis (-is m); fascículus; compactura; sarcínula. Uso: - postal, cursualis fascis vel sarcínula; involucrum público cursu missum vel mittendum; fascis vel fascículus público cursu missus vel mittendus; - de cartas, fascículus vel volumen epistularum; - de cigarrillos, hispanicarum vel convolvellorum fascículus (atado); hispanicarum capsella (cajetilla), - de libros, fascis vel fascículus librorum; librorum compactura; - de tabaco, contusi tabaci cápsula // (conjunto de cartas o papeles) - accionario, summa syngrapharum sócii pecuniárii // (paquebote) v. esta voz. paquidermo: pachyderma, ătis n. paracaídas: decidículum, i n. Sin: desultórium; umbella pénsilis vel adapértilis; umbella salvífica; umbella descensória; umbella descénsui moderando; umbráculum ad descensum remorandum; umbella lapsum cóhibens. paracaidismo: decidículo utendi ars (artis f). paracaidista: decidiculárius, ii m. Sin: (homo, iúvenis) decíduus; salvífica umbella e caelo labens; (si se trata de militar) decíduus miles (-lĭtis m); aëronauta decíduus. paracentesis: paracéntesis vel -centēsis, is f. Sin: a látere púnctio. parachoques: collisionis repugnáculum vel defensáculum. Sin: pértica antipulsória; collisionum tutela; transtillum collisus propulsans. Paquistán, v. Pakistán. paquistaní, v. pakistaní. par: adj par, paris // sust par, paris mf; par, paris (pl pária, ium) n. Uso : seis - de gemelos siameses, sex pária geminorum siamicorum. parábola: (alegoría que encubre una cosa importante) parábola, ae f; parábole, es f // paraclasa: paráclasis vel paraclāsis, -is f. Sin: terrae fractura; terrestris crustae fractura. parada: (lugar o sitio donde se para) státio, onis f. Sin: mánsio. Uso: - de automóviles, de coches de punto, vehiculorum státio // (quite) repulsa, ae f. Sin: ímpetūs reiéctio // (Mil, formación de tropas para pasarles revista o 786 paraíso hacer alarde de ellas en una solemnidad) mílitum recénsio vel inspéctio. Sin: ostensionalis pompa militaris. amplificativa de un texto) paráphrasis, is f. Sin: líbera vel liberior interpretátio; circúitus (-us m) vel circúmitus (-us m) eloquendi. paradigma: (ejemplo o ejemplar) paradigma, ătis n. Sin: exemplar; spécimen, mĭnis n // (Leng, cada uno de los esquemas formales en que se organizan las palabras para sus respectivas flexiones) prospectus, us m. Sin: schema; schemáticum exemplum; structura verborum primária. parafrástico: paraphrásticus, a, um. paradoja: paradōxon vel paradōxum, i n. Sin: mirum; mirábile; absurdum; senténtia e communi sensu abhorrens. paragolpes, v. parachoques. paradójico: paradōxus, a, um. Sin: mirábilis; mirus; inauditus; contra vel praeter opinionem ómnium. paradojismo: rátio paradōxi própria. paraescolar: praeterscholaris, e. paragénesis: paragénesis, -is f. Sin: metallorum formátio. paragenésico: paragenéticus, a, um. Sin: ad paragénesin spectans. parágrafo: Gram parágraphus, i mf. Sin: artículus; incisum. paraguas: umbella vel umbrella, ae f. Sin: umbráculum; umbella pluvialis vel pluviátilis; pluviale tegumentum vel tutáculum; plicátile tegmen (-mĭnis n). Uso: fábrica de -, umbellarum officina; tienda de -, v. paragüería; abrir el -, umbrellam disténdere; cerrar el -, umbrellam plicare. paraestatal: civitatis institutorum símilis. Paraguay: (República) Paraguaia vel Paraguaya, ae f. Sin: Paraquária // (río de América) Paraquárius flúvius. parafango, v. guardabarros. parafasia: paraphásia sive -phasīa, ae f. Sin: loquelae perturbátio; abnormis loquela; abnormis loquendi rátio. parafernales: bienes -, bona quae extra dotem sunt. parafina: paraffina, ae f; paraffinum, i n. Sin: petrólei sédimen (-mĭnis n). parafinar: paraffinum indúcere. parafrasear: circúmloqui. Sin: paráphrasi vel circumlocutione uti; áliis verbis significare. paráfrasis: (explicación o interpretación paraguayo: adj paraguaianus, paraguayanus, paraquarianus, a, um // sust Paraguaianus, Paraguayanus, Paraquarianus, i m. paragüería: umbellarum taberna. paragüero: (persona que por oficio hace paraguas) umbellarum ópifex (-fĭcis m) // (persona que por oficio vende paraguas) umbellarum vénditor // (mueble o recipiente para colocar los paraguas) umbellarum repositórium. paraíso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula; caeléstium vel beatorum sedes; cáelitum regnum; aeterna caeléstium gáudia // (fig, lugar 787 paralaje encantador) ese lugar es un -, ille locus amoeníssimus est; nullus illo amóenior locus; una paz de -, suavíssima pax; numquam interpellata quies (= una quietud jamás interrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro colocado en la parte más elevada, gallinero) cávea summa. paralaje: paralaxis vel parallassis, is f. neas - entre sí, parallelae líneae; líneae aequis intervallis inter se distantes; vidas -, vitae parallelae // fig símilis, e. Sin: par // (círculo del globo terrestre paralelo al Ecuador) círculus, i m. Sin: parallelus; parallelus círculus // (fig, cotejo o comparación de una cosa con otra) comparátio, onis f. Sin: collátio; conténtio. Uso: hacer un -, áliquid cum áliqua re comparare, conferre, compónere; contentionem fácere; comparationem habere. paralalia, v. parafasia. paralelogramo: parallelogrammon vel parallelogrammum, i n; parallelogrammus, i m; parallelogramma, ătis n. paralasis, v. paralaje. paralaxi, v. paralaje. paralela: parallelos vel parallela línea. Sin: línea páribus intervallis distans. paralelamente: parallelo modo. Sin: parallela ratione; pari intervallo vel páribus intervallis; tractu pari; recta alicuius rei regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre - con, currit parallelo cursu una cum + abl; la selva se extiende - al río, silva recta flúminis regione pértinet // fig páriter. Sin: item; simul; concórditer; unanímiter. parálisis: parálysis , is f. Sin: apoplexīa, ae vel apoplexis, is (ac -in, abl -i) f. Uso: - espástica, parálysis spástica; - infantil, poliomyelitis epidémica; - progresiva, parálysis progrédiens; apoplexis diútina; ataque improviso de -, necopinata apoplexis; desplomarse por un ataque de -, necopinata apoplexi corrúere; estar afecto, aquejado de -, parálysi detineri, laborare, languere; padecer de - progresiva, apoplexi diútina conflictari; sufrir un ataque de -, parálysi córripi. paralítico: paralýticus, a, um. paralelas: (barras paralelas para ejercicios gimnásticos) hastae parallelae. Sin: ásseres paralleli; tigna parallela. paralelepípedo: parallelepípedum, i n; parallelepípedus, i m. paralelismo: parallelismus, i m. Sin: (Geom, estado de dos líneas o planos que son paralelos) aequilatátio; aequábilis rátio // (similitud) similitudo, inis f. Sin: similitúdinis rátio // (simetría estilística) concínnitas, atis f. paralelo: adj parallelos, on vel parallelus, a, um. Sin: aeque distans. Uso: círculos paralelos, círculi paralleli; líneas - a algo, líneae páribus intervallis ab áliqua re distantes; lí- paralizado: parálysi correptus, affectus, laborans. Sin: membris captus // fig languens, entis. Sin: torpens, entis; lánguidus; remissus. Uso: - por algo, áliqua re óbrutus; - por el frío, nímio frígore obstupefactus; - por el miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel torpere intr; torpéscere vel languéscere intr. paralizar: parálysi affícere. Sin: paralýticum fácere vel réddere; membrorum usu destitúere vel privare // fig impedire. Sin: debilitare. parallel (Inform), paralelo: (hardware) parallelus, a, um // (software) simul óperans. paralógico: paralogísticus, a, um. Sin: fallax; 788 parasitario captiosus. entis. paralogismo: paralogismus, i m. Sin: falsa rátio vel ratiocinátio; fallax argumentátio. paranomasia, v. paronomasia. paralogizar: male vel vitiose ratiocinari. Sin: falláciter argumentari. paramédico: artis salutaris minister (-tri m). Sin: adiutor a rebus médicis; medendi artis adiutor. paramentos: (vestiduras sacerdotales) sacra vestimenta. Sin: sacrae vestes; sacerdotália ornamenta // (adornos del altar) sacra ornamenta. Sin: sacra supellex (-léctilis f); sacrae supelléctiles; paramenta vel vestimenta litúrgica. parámetro: Mat parámetron vel parámetrum, i n // fig régula; partes, ium fpl; régula et iudícium; certa iudicandi nota. Uso: - interior, ánimi partes; parámetros de normalidad, normalitatis régulae. paramilitar: paramilitaris, e. Sin: milítiae símilis. paramnesia: paramnésia sive -mnesīa, ae f; parámnesis, -is f. Sin: memória abnormis; memóriae anomália. páramo: páramus, i m. paraninfo: (padrino de bodas) auspex, pĭcis m. Sin: prónubus; paranymphus // (salón de actos académicos en ciertas universidades) auditórium, ii n. Sin: aula magna; magna éxedra; oecos vel oecus (-i m) máximus. Uso: - pequeño, exédrium. paranoia: paranóia, ae f. Sin: améntia, deméntia; insánia; mentis alienátio. paranormal: metapsýchicus, a, um. Sin: ánimi facultates exsúperans. parapeto: (muralla detrás de la cual se colocan los sitiados para defenderse contra el fuego enemigo) lorīca, ae f. Sin: plúteus // (pretil o antepecho) crepīdo, dĭnis f. paraplejia o paraplejía: paraplégia sive -plegīa, ae f. Sin: inferioris córporis parálysis. parapléjico: paraplégicus, a, um. Sin: (relativo a la paraplejía) ad paraplégiam pértinens; (afecto de paraplejía) paraplégiā affectus, debilitatus, mancus. parapsicología: parapsychológia sive -logīa, ae f. parapsicológico: parapsychológicus, a, um. parapsicólogo: parapsychólogus, i m. parar: refrenare. Sin: retinere, coërcere, sístere, inhibere. Uso: - una máquina, un motor, máchinam, motórium sístere vel inhibere. pararrayo: fúlminar, aris n. Sin: fulminívorum; alexiceraunon, i n; adversus fúlmina munimen (-mĭnis n); fulminaris antenna; apparatus fulmen avertens; (apparatus) receptor fúlminum; (apparatus) aversor fúlminum; (apparatus) deductor fúlminis. Uso: - radiactivo, (apparatus) rádians fúlminum dissolutor. parasitario: (relativo a los parásitos) ad parasītos áttinens // (provocado por la presencia de parásitos) ob parasītos. Sin: parasitorum causā. paranoico: paranóicus, a, um. Sin: demens, 789 parasiticida parasiticida: medicamentum parasītis internecivum. Sin: venenum parasītis interimendis. parasítico: parasíticus, a, um. Sin: ad parasītum spectans. parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasitátio; parasitorum vel parasítica ars // fig parasitorum mos vel ars; parasítica vivendi rátio. parásito o parasito: parasītus, i m; parasīta, ae f. Sin: ánimal parasíticum; ánimal alienis impensis altum vel nutritum // fig parasītus, i m. Sin: parasitaster, stri m, alienā mensā vivens. parasitología: parasitológia sive -logīa, ae f. Sin: de parasītis doctrina. parasol, v. sombrilla. parche: cerotum vel ceratum, i n. Sin: pegar un -, v. parchar. parcial: (no completo) mancus, a, um // (que procede con parcialidad) non iustus. Uso: ser -, non aequo ánimo esse; ser - en juzgar, aequo ánimo non iudicare. parcialidad: (prevención en favor) grátia, ae f. Sin: favor et grátia. Uso: delito de -, grátiae crimen; sospecha de -, suspício grátiae // (prevención en contra) iníquitas, atis f. Sin: iniquus ánimus; non aequus ánimus. pardillo: (ave) lóxia, ae f. Sin: pýrrula. parecer: opínio, onis f. Sin: senténtia. Uso: según mi -, mea quidem opinione; según tu -, tuā quidem senténtiā; ut tua fert opínio. pared: páries, ĕtis m. Uso: - divisoria, medianera, páries vel murus médius. parataxis: parataxis, is f. Sin: coordinátio enuntiatorum. paratífico: paratýphicus, a, um. Sin: paratypho affectus. paratifo: paratyphus, i m. Sin: benígnior typhi morbus. paratiroides: parathyroídes, is f. Sin: glándula parathyroídes. parcela: partícula, ae f. Uso: - de terreno, agri partícula; agellus partitionalis; fundi divisi partícula. pareja: par, paris m, f, n. Sin: bini; gémini. Uso: - homosexuales, pares homosexuales; de bueyes, iugum boum; bini boves; - de gemelos, fratres gémini; y simplem gémini, orum; noble - de hermanos, par nóbile fratrum; tres o cuatro - de amigos, tria vel quattuor amicorum pária; - de novios, sponsi, orum m vel sponsus et sponsa; - de esposos, cóniuges, um m vel vir et uxor; - en dificultad, cóniuges in difficultátibus versantes // (compañero o compañera en los bailes) consaltator m, consaltatrix f. parénesis: paráenesis, -is f. Sin: hortátio, exhortátio, adhortátio, onis f. parcelación: fundi partítio vel divísio. parchar: consarcinare. Sin: resarcire; sarcire; recompónere; refícere; reparare. Uso: una cubierta, ceratum vel cerotum gúmmeae rotae agglutinare; - un neumático, ceratum vel cerotum pneumático agglutinare. parenético: paraenéticus, a, um. Sin: exhortativus; hortativus; suasórius; monitórius. parénquima: parénchyma, atis n. parenquimatitis: parenchymatites, is f. 790 parlamentar paréntesis: (signo ortográfico) parénthesis, is f. Sin: interposítio; interclúsio; interiéctio; parénthesis (vel interpositionis, vel interclusionis, vel interiectionis) nota; paréntheses (el signo completo); parénthesis aperta (la primera mitad); parénthesis clausa (la segunda). Uso: signos del -, parénthesis signa vel notae; abrir un -, parénthesin inire vel inchoare; parénthesin apertam pónere; cerrar un -, parénthesin cláudere vel conclúdere; parénthesin clausam pónere; colocar, encerrar algo entre -, áliquid parenthésibus interclúdere // (oración o frase incidental) parénthesis, is f. Sin: interposítio; interclúsio; interiéctio; proposítio interiecta. Uso: intercalar un -, áliquid interpónere // (fig, digresión) abrir un breve -, a propósito declinare aliquantum; entre -, óbiter; dicho sea entre - (incidentalmente) óbiter dictum sit. parentético: parenthéticus, a, um. Sin: interpósitus. parergón: parergon vel parergum, i n. Sin: additamentum; accéssio; appendix (-īcis f); ornamentum ádditum. paresia: páresis , is f. Sin: musculorum relaxátio vel remíssio. pariente: propínquus, (consanguíneo) cognatus vel consanguíneus, a, um; (no consanguíneo) affinis, e. Uso: ser - de alguien, cognatione vel affinitate cum áliquo coniūnctum esse. parietal: parietalis, e. parietaria: parietária, ae f. parificación: parificátio, onis f. Sin: aequiparátio; paritatis concéssio; aequabílitas; aequálitas; parílitas; aequátio iuris; aequi iuris condício. parificado: parificatus, a, um. Sin: par factus, effectus; aequiparatus; paritate donatus. Uso: escuela -, schola parificata. parificar: parificare. Sin: aequare; aequiparare; parem fácere vel réddere; paritatem concédere vel largiri; aequum ius tribúere; aequo iure pónere. Uso: - una escuela privada, scholam privatam públicis parificare. paritario: peraequatus. Sin: párilis; parithéticus; páribus pártibus constans. Uso: comisión -, consílium párile vel parithéticum. parking, v. aparcamiento, estacionamiento. parestesia: paraesthesis, -is f ; paraesthésia sive paraesthesīa, ae f. Sin: abnormis sentiendi facultas; sensibilitatis perturbátio. Parkinson: (enfermedad de -) v. párkinson. párkinson: morbus parkinsonianus. parestésico: paraesthésicus, a, um. parhelio: parhélius vel parhélios, ii m; parhélium, ii n. paria: (habitante de la India, de ínfima condición social, fuera del sistema de las castas) pária m indecl. Sin: indus ínfimi órdinis, vel ínfimae plebis, vel ínfimae condicionis // fig homo ínfimi órdinis; homo contemptíssimus. parkinsonismo: parkinsonismus, i m, v. párkinson. parlamentar: (hablar, platicar) loqui. Sin: cólloqui; sermonem conferre cum áliquo // (hacer o escuchar proposiciones para la entrega de una plaza o para un armisticio, contrato, etc.) ágere de áliqua re. Uso: - sobre la rendición, el armisticio, ágere de condiciónibus deditionis, indutiarum; - acerca de la 791 parlamentario compra o venta de una mercadería, ágere de merce emenda vel vendenda. parlamentario: (militar que se envía a parlamentar) orator, oris m. Sin: legatus; caduceator // (miembro de un parlamento) parlamentárius, ii m. Sin: dóminus parlamentaris; legatus (vel delegatus, vel orator) popularis vel pópuli; sócius consílii (vel concílii) públici; legumlator popularis // (perteneciente al parlamento) parlamentárius, a, um. Sin: parlamentaris, e; próprius legatorum pópuli; contionis vel cúriae (gen), públici consílii sive concílii (gen); ad parlamentum pértinens. parlamentarismo: parlamentarismus, i m. Sin: legumlatorum populárium régimen. parlamentarista: parlamentarista, ae m. Sin: parlamentarismi sectator vel ássecla; (coetus) legumlatorum populárium fautor. parlamento: parlamentum, i n. Sin: públicum consílium vel concílium; coetus (-us m) legatorum populárium; públicus legum latorum coetus; oratorum populárium coetus; públicus coetus légibus ferendis. Uso: europeo, europaeum parlamentum; coetus legatorum populárium Europae; - nacional, parlamentum nationale; disolución del -, dissolútio parlamenti. parte de los patronos) laboris suspénsio vel intermíssio. Sin: imperata óperum intermíssio // (interrupción de la actividad laboral por parte de los trabajadores) v. huelga // (especie de pájaro) clunipulsans avícula. parodia: (imitación burlesca de una obra seria de literatura) paródia sive parodīa, ae f. Sin: ridícula alicúius óperis (vel scripti, vel libri) imitátio // (cualquier imitación burlesca de una cosa seria) paródia, ae f. Sin: áliquid in ridículum deflexum; iocosa vel ridícula alicúius rei imitátio. Uso: hacer la - de algo, áliquid per ridículum detorquere; imitando per iocum áliquid irridere // (imitación burlesca de una música seria, o aplicación de una letra burlesca a una melodía seria) paródia, ae f. Sin: ridícula cárminis (vel cántici) imitátio; carmen (vel cánticum) in risum deflexum. parodiar: parodiare. Sin: paródiam fácere; imitando deridere; per paródiam imitare; per ridículum detorquere. paródico: paródicus vel parodísticus, a, um. paronimia: paronýmia, ae f. Sin: paronymorum quálitas. paronímico: paronýmicus, a, um. Sin: ad paronýmiam (vel ad parónyma) spectans. parlanchín, v. palabrero. parónimo: parónymum, i n. parlante, v. altavoz. paroniquia: paronýchia sive -nychīa, ae f. parlotear, v. charlar (hablar mucho ...). paronomasia: paronomásia, ae f. Sin: agnominátio; suppárile, is n; verborum ludus vel lúsio; eruditus verborum ludus. parmesano: (natural de Parma) Parmensis, is m // (perteneciente o relativo a esta ciudad) parmensis, e. Sin: ad Parmam áttinens // (queso) parmensis, is (cáseus m). paro: (suspensión del trabajo industrial por parótida: (cada una de las dos glándulas salivales situadas debajo del oído) parotis, ĭdis f. Sin: salivária (vel salivae) glándula // (tumor inflamatorio en estas glándulas) v. 792 parroquia parotiditis. parotiditis: parotitis, ĭdis f. Sin: parotites, is f; parótidum (vel salivae glandularum) inflammátio. paroxismo: paroxysmus, i m. Uso: - de una enfermedad, morbus et accéssio; morbi accéssio; - de la fiebre, febris accéssio, accessus (-us m), accensus (-us m), ímpetus (-us m); del dolor, summi vel acérrimi doloris inténtio // - espiritual, pasional, ímpotens ánimi effrenátio; ánimi exacerbátio, concitátio; nímia excitátio vel irritátio. Uso: - de la rabia, irarum ardor; irae fervor. parqué: (piso formado de tiras de madera) coassátio vel coaxátio, onis f. Sin: contabulátio; contignátio; lígneum pavimentum; pavimentum duráteum // (piso formado con losetas de madera) pavimentum vel tessellatum lígneum. Sin: pavimentum e lígneis tessellis; e duráteis tessellis pavimentum. Uso: hacer un -, duráteis tessellis compíngere pavimentum; coassare vel contabulare lígneis tessellis pavimentum. parquet, v. parqué. parquímetro: parcómetrum, i n. Sin: stationis autocinéticae instrumentum mensurale. parpadeante: nictans, antis. parra: pérgula, ae f. Sin: tríchila; umbráculum; pergulana; pergulana vitis (-is f); camerária vel camarária vitis. parpadear: palpebrare. Sin: nictare. parpadeo: palpebrátio, onis f. Sin: nictátio. parque: (lugar arbolado) silva, ae f (si es de vastas proporciones); sílvula vel prátulum (si es de proporciones modestas). Uso: - municipal, sílvula municipalis; - nacional, silva pública vel communis // (jardines) horti, orum mpl. Sin: viridárium vel viridiárium. Uso: pequeño, hórtuli, orum mpl; - de atracciones, horti oblectatórii; circus lusórius // (recinto) saeptum vel consaeptum, i n. Sin: státio. Uso: - arqueológico, consaeptum archaeológicum; - olímpico, consaeptum olympiorum; - de animales, - zoológico, vivárium; therotrophīum; viridárium zoológicum; hortus zoológicus; las fieras encerradas en el -, inclusae vivário ferae; - de automóviles, consaeptum autocinetorum; státio autocinética; - de caza, saeptum venationis; - de diversiones, consaeptum recreatórium // (sitio o paraje donde se colocan las municiones de guerra en los campamentos) armamentárium, ii n. Uso: - de artillería, tormentorum saeptum // (sitio donde se sitúan los víveres y vivanderos) receptáculum, i n. párrafo: (signo ortográfico) parágraphus, i mf // (cualquiera de las divisiones de un escrito o impreso, en que después de punto final se pasa a otro renglón) parágraphus. Sin: artículus; comma, ătis n. parrilla: (útil de cocina) cratícula, ae f; cratículum, i n. Sin: retículum; parva crates; clatri vel clathri mpl; forículae fpl; cancelli mpl. Uso: - con termostato, cratícula cum thermóstato; - de irradiación concentrada, cratícula coacta radiatione calefacta., - para asar comidas, cratículum ad cibos assandos. párroco: párochus, i m. Sin: cúrio, onis m. Uso: el Sr. -, dóminus párochus; - de campaña, cúrio rústicus; - de pueblo, pagi cúrio. parroquia: paróchia vel paróecia, ae f. Uso: habitantes de dicho territorio, parochiani vel curiati, orum; iglesia de la -, ecclésia parochialis vel paroecialis; paróchiae vel paróeciae templum; templum parochiale vel paroeciale; templum curiale; aedes vel aedis 793 parroquial (-is f) cúriae // (conjunto de personas que constituyen la clientela de un comerciante o industrial) assídui vel assueti emptores (-um m ). Sin: emptorum clientela. participante: párticeps, cĭpis. Sin: partícipans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos naciones, athletae participantes ex octoginta duabus natiónibus exoriundi. parroquial: parochialis vel paroecialis, e. Sin: paróchiae vel paróeciae (gen). Uso: casa -, domus paroecialis; párochi domus; curionis sedes. participar: participare. Uso: - de un experimento, experimentum participare; - de la sagrada liturgia, sacram litúrgiam participare. parroquiano: (feligrés) parochianus vel paroecianus, i m. Sin: curiatus; curialis // (el que acostumbra comprar en una misma tienda lo que necesita) emptor assíduus vel assuetus // (el que acostumbra servirse de un artesano, oficial, etc., con preferencia a otros) accedens, entis m. Uso: ser - de alguien, accédere álicui vel ad áliquem. parte: pars, partis f. Uso: cuatro cinco -, quáttuor quintae partes; la - libre de Berlín, pars líbera Berolini; líbera cívitas Berolinensis; - naturales, pudendas, pudenda, orum npl; - pudendas de la mujer, interfemínium; pudenda muliébria // de - de uno, alicúius nómine. Uso: de tu -, tuo nómine; de - de su tío, pátrui sui nómine; de - de uno, alicúius nómine; alicúius mandatu vel iussu (por mandato de uno). partenogénesis: parthenogénesis, -is f. Uso: - artificial, parthenogénesis artificiosa; parthenogénesis arte quaesita. participio: particípium, ii n. Uso: - presente, pretérito, futuro activo, futuro pasivo, particípium praesens, praetéritum, futurum activum, futurum passivum. partícula: (parte pequeña) partícula, ae f. Sin: portiúncula; fragmentum; parva pars. Uso: - alfa, beta, elemental, partícula alpha, beta, elementária vel elementícia; partículas alfa, alpha-partículae; - cargadas de electricidad, partículae electricitate oneratae vel onustae // Gram partícula. Sin: vócula. Uso: - afirmativa, enclítica, interrogativa, negativa, partícula affirmativa (vel vócula assensum signíficans), enclítica, interrogativa, negativa (vel negans partícula). particular: adj particularis, e. Sin: peculiaris; specialis; próprius; singularis. Uso: en -, speciáliter, peculiáriter, peculiari modo; (con distinción o separación) separatim; seorsum vel seorsus; privatim; (singular o especialmente) singillatim; singulatim; in primis (sobre todo) // sust homo privatus. parterre: aréola, ae f. Sin: área; pulvinus, pulvínulus; violárium; florale, is n. Uso: llevar el agua a los -, aquam in áreas irrigare; dividir en parterres, areis distínguere; in áreas divídere. particularidad: peculiáritas, atis f. Sin: speciálitas; singuláritas; propríetas. participación: participátio, onis f. Sin: communicátio. Uso: - activa y responsable, activa et responsábilis participátio; - social y política, socialis politicaque communicátio. particularista: (partidario del particularismo) particularista, ae m. Sin: singularitatis studiosus; peculiarium rerum studiosus // (perteneciente o relativo al particularismo) ad particularismum pértinens. particularismo: particularismus, i m. Sin: stúdium singularitatis. 794 partido particularizar: singillatim vel particulatim commemorare. Sin: síngula pérsequi, enarrare, recensere, referre; partes singillatim éxsequi. particularmente: (especialmente) praecīpue. Sin: praesertim // (con individualidad y distinción) particulatim. partida: (acción de partir) proféctio, onis f. Sin: digréssio. Uso: señal de la -, v. señal // (registro o asiento de bautismo, confirmación, matrimonio o entierro) annotamentum, i n. Sin: annotátio // (copia certificada de alguno de estos registros o asientos) testimónium, ii n. Sin: consignátio. Uso: dar, enviar, leer una -, testimónium vel consignationem dare, míttere, légere; escribir una -, testimónium scríbere // (artículo de una cuenta) nomen, mĭnis n. Sin: pars, partis f; rátio perscripta; nómina, um npl. Uso: - doble, nómina dúplici exemplari exarata; - registrada, perscríptio; registrar una -, nomen perscríbere; partidas (contables) de caja, nómina arcária; transcripción de las - contables, nóminum perscríptio; nómina transcriptícia (el efecto de transcribir); - del debe y del haber, codex (-dĭcis m) accepti et expensi; registrar en la - del debe y del haber, referre nomen in códicem accepti et expensi // (guerrilla, tropa o paisanos armados y sin sujeción a un mando militar superior) concursatores, vel excursores, vel procursatores. Sin: clandestini bellatores; occulti dispersique bellatores; non legítimi bellatores; non legítimi occultique bellatores; factiosi (afiliados a un bando) bellatores // (conjunto poco numeroso de gente armada, con organización militar u otra semejante) armatorum globus vel manus (-us f) // (cuadrilla, reunión de personas para el desempeño de algunos oficios o para ciertos fines) manus, us f. Sin: grex; globus; caterva // (excursión) excúrsio, onis f. Sin: decursus (-us m). Uso: hacer una - de campo, in rus decúrrere; hacer una - de caza, vena- tum ire // (mano de juego) lúsio, onis f; lusus, us m. Uso: - de ajedrez, latrunculorum lúsio; echar una - de ajedrez, latrúnculis lúdere // (competencia concertada entre jugadores) v. partido. partidario: fautor, oris m. Sin: sectator vel consectator; ássecla. Uso: - del aborto, v. abortista; - de la libertad, libertatis fautor; de un partido político, factionis políticae ássecla; partidarios de un equipo, cuiusdam manus sectatores vel ásseclae. partidismo: factiósitas, atis f. Sin: pártium favor vel stúdium. partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor pártium; partis alicúius studiosus, cúpidus, sectator. partido: (competición deportiva) lusus, us m. Sin: lúsio, onis f; ludus; certamen; certátio; conténtio; concertátio; conténtio vel dimicátio lusória; lúdicrum certamen. Uso: - amistoso, concertátio officiosa; - eliminatorio, certamen exclusórium; - individual, certamen singulare (mulíerum certamen singulare: simple dames; virorum certamen singulare: simple messieurs); - doble, certamen duplex (duplex mulíerum certamen: double dames; duplex virorum certamen: double messieurs; duplex certamen mixtum: doble mixto); dúplio, onis f; - de fútbol, lúsio pilaris; pedilusórium certamen; certamen pedifóllicum; certamen folle pedibusque ludéntium; follis calciumque conténtio; cálcium follisque certamen; follis pedumque certamen; pilae coriáceae certamen // disputar un -, certamen commíttere; empezar el -, certamen incohare; hacer un - de ajedrez, de billar, de bochas, de naipes, latrúnculis, ebúrneis pilis, lígneis vel búxeis pilis (o simplem glóbulis), chártulis (vel chartis, vel scidis, vel scídulis) lúdere; ganar el -, victóriam adipisci, párere, reportare ex áltera manu; ludo víncere; hacer un - 795 partisano regular (normal, reglamentario), legítime lúdere; el - terminó 0 a 0, certamen sine victória alterutrīus ágminis finem hábuit; perder el -, ab áltera manu superari; concertatione vinci // intervalo entre los dos tiempos, intervallum; intermíssio; intermissus, us m; interstítium; resultado del -, certáminis éxitus (-us m) ; después del -, lusu peracto, lusione peracta; primer tiempo del -, certamen prius; segundo tiempo del -, alterīus partis certamen; los dos tiempos del -, duo statuta témpora // (conjunto de personas que siguen y defienden una misma facción, opinión o causa) fáctio, onis f. Sin: pars, partis f; partes, ium fpl; secta, ae f. Uso: - civil, fáctio cívica; - comunista, (política) fáctio communística vel communistarum; - conservador, política fáctio conservativa; - democristiano, - demócrata cristiano, fáctio christiano-democrática; secta democrática christiana; - fascista, fascalium vel fascalis fáctio, pars; - hitleriano, fáctio hitleriana; - laborista, fáctio laboratória vel operariorum; - nacional socialista, fáctio nationalis socialística; obrero, fáctio política operariorum; - opuestos al gobierno, factiones regímini oppósitae; - político, fáctio política; política pars vel secta; - políticos, políticae partes; - político nacional conservador, fáctio política nationalis conservativa; - popular, fáctio popularis; los - populares, populares partes; socialista, fáctio socialistarum vel socialística; - social demócrata, fáctio socialis democrática; fáctio demócratum socialium; fáctio socialismi democrátici; el - UNO, fáctio UNO appellata // - de la izquierda, fáctio sinistra; - de los ecologistas, fáctio rem oecológicam defendens; - de los verdes, prásina vel prasinorum fáctio; política fáctio oecologistarum; - de los negros, fáctio hóminum nigrocolorum; miembro del - demócrata cristiano, sodalis factionis políticae demócratum christianorum // afiliarse al - hitleriano, factioni hitlerianae nomen dare; era de aquel -, erat illarum pártium. partisano: bellator popularis; v. guerrillero. partitocracia: factionum impérium vel potestas. partitura: partitura, ae f. Sin: (in)tabulatura; partítio; distribútio; músicae partes fpl; vocum et sonorum ómnium descríptio; ómnium musicarum vocum descríptio vel designátio; exscripta sonorum signa música. partner: (socio) sodalis, is m // (pareja en juegos, deportes) collusor, oris m. partnership: sodálitas, atis f. parto: partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Sin: partitudo, dĭnis f; pártio, onis f; parturítio, onis f. parusía: parusīa, ae f. Sin: alter Christi adventus (-us m). parvenu: homo novus. pasa: (uva seca) uva passa. Sin: ástaphis, ĭdis f. pasadizo: tránsitus, us m. Sin: transítio; pérvium; v. pasillo. pasado: (tiempo que pasó) elapsa aetas. Sin: tempus elapsum; anteacta aetas; superior aetas; exactum aevum. Uso: - mañana, v. mañana. pasador: (barreta corrediza para asegurar una puerta) péssulus, i m; péssulum, i n. Sin: claustellum; claustrum; paxillum; v. cerrojo. pasaje: (sitio o lugar por donde se pasa) meatus, us m. Sin: tránsitus, us m. Uso: - subterráneo, subtertránsitus; tránsitus vel ductus subterráneus; subpóntium; subterráneae viae tractus; cryptopórticus // (trozo de un libro, 796 paseo escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de una novela, fábulae locus; - paralelos, v. lugar // (boleto o billete para un viaje) v. boleto. pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; peregrinator; vector vel convector, insessor vel ínsidens (- en medio de transporte, generalmente hablando) , hospes, pĭtis (- en avión o buque) m. Uso: - de avión, vector vel viator aéreus; aérius viator vel peregrinator; volans, antis. tradúcere, transcúrrere tr; - la vida en algo, aetatem ágere in áliqua re; - en promedio dos horas ante la computadora cada día, apud ordinatrum in médio binas horas síngulis diebus ágere; - por alto, praeterire vel omíttere; dejar - tiempo, transmíttere tempus; dejar la ocasión, occasionem amíttere // Autom praetérvehi intr y dep. Uso: dejar - (un medio de locomoción) dare viam + dat // Com, - al mayor , in códicem maiorem rationum referre. pasarela: pontículus, i m. pasamanería: (taller donde se fabrican pasamanos) segmentorum vel taeniarum officina // (tienda donde se venden) segmentária taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum taberna. pasamano: (género de galón o trencilla) segmentum, i n. Sin: táenia; limbus; fascíola; vitta // (baranda, barandilla) scalare mánuum fulcīmen (-mĭnis n) vel fulcimentum; v. baranda. pasamontañas: píleus montanus (láneus). Sin: láneum totíus cápitis tegumentum. pasante: (profesor que vigila los estudios de los alumnos y cuida de que aprovechen las lecciones que les dan) repetītor, oris m; v. ayudante. pasaporte: sýngraphus, i m. Sin: commeatūs sýngraphus; liber commeatus; commeatūs diploma (-ătis n); diploma líberi commeatūs; lítterae (-arum fpl) patentes; libellus terminalis; sýngraphus, quo liber tránsitus datur. Uso: conceder el -, sýngraphum concédere; commeatum dare; pedir el -, sýngraphum pétere; líberum commeatum rogare vel impetrare. pasar: (de tiempo) transire intr. Sin: praeterire intr. Uso: - el tiempo, tempus consúmere, pasatiempo: oblectátio, onis f. Sin: oblectamentum; oblectamen (-mĭnis n); ludimentum. pascua: pascha, ae f; pascha, ătis n. Sin: pascha Dómini; dies paschalis. Uso: - florida, dies Resurrectionis Dómini; solemnidad de -, Paschae sollémnitas; Sollémnia Páschatis vel Paschae. pase: (en el juego del fútbol, acción de pasar la pelota a otro jugador del mismo equipo) pilae transmíssio. Uso: habilidad en los -, perítia in pila transmittenda; efectuar un -, pilam (vel follem) álicui remíttere; ad áliquem pilam transmíttere; efectuar pases, pilam sóciis (vel ad sócios) remíttere; oppugnatóribus vel incursóribus pilam suppeditare. pasear: ambulare. Sin: deambulare; inambulare; obambulare; perambulare; spatiari; en un medio de transporte, vectari vel gestari. Uso: - a caballo, en carroza, ferri (vel gestari, vel vehi, vel vectari) equo (vel in equo), curru (vel in curru, in éssedo); - en bote, navículā (vel scaphā, vel cymbā) vehi; - por las calles de la ciudad a pie, ambulare pédibus per urbem; - por las calles de la ciudad en coche, raedā (vel autocineto) vehi per urbem. paseo: (lugar o sitio público para pasearse) 797 pasiflora ambulátio vel deambulátio f. Uso: - cubierto de árboles, ambulacrum vel deambulacrum; xystus, i m; xystum, i n // (acción de pasear) ambulátio, onis f. Sin: obambulátio, onis f; gestátio (en un vehículo). Uso: - espacial, sideralis obambulátio; ir de -, ambulatum ire; abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambulationem fácere vel confícere. pasiflora: passiflōra, ae f. pasillo: (corredor, pieza de paso de un edificio) andron, ōnis m. Sin: mesaula, ae f; ambulatiúncula; ambulacrum. Uso: al fondo del -, in extremo ambulacro. pasión: (acción de padecer): pássio, onis f. Sin: perpéssio; cruciatus, us m. Uso: la - de Jesucristo, Iesu Christi pássio // (apetito o afición vehemente a algo; perturbación o afecto desordenado del ánimo) cupíditas, atis f. Sin: cupido; stúdium; ardor; ánimi motus (-us m), mótio, permótio. Uso: - política, (ardens) civílium vel politicarum rerum stúdium; - humanas, motus animorum; humanae cupídines; tener - por algo, alicúius rei amore (vel cupiditate, vel stúdio) ardēre; quadam re accendi, ardere, flagrare. pasional: qui (quae, quod) ad amorem movet, éxcitat, impellit; qui amore incendit, inflammat // (apasionado) fácilis ad amoris ignem concipiendum. Sin: ad amorem proclivis; ad amoris ignem concipiendum proclivis. Uso: crimen -, scelus (-lĕris n) vel crimen ob vehementem amorem perpetratum. pasionista: sodalis a Passione Christi. pasivamente: passive. Sin: inerter; non actuose; non repugnanter; Gram formā vel significatione passivā. pasividad: passívitas, atis f. Sin: tolerántia; inértia; incúria // Com solvenda nómina npl. pasivo: Gram passivum, i n. Sin: verbum patiendi vel passivum; vox passiva; patiendi modus // Com expensum, i n. Sin: aes (aeris n) alienum; débita (-orum npl); data (-orum npl). paso: (medida) passus, us m // (acción de pasar) tránsitus, us m. Uso: - por un puente, tránsitus per pontem // (lugar o sitio por donde se pasa de una parte a otra) tránsitus, us m. Sin: gradus, us m; transgressus vel commeatus, us m; transítio. Uso: - a nivel, ferríviae (vel viae ferratae) transgressus; barrera del - a nivel, repágula, orum npl; también en sing, repágulum; el - a nivel está cerrado con barreras, viae ferratae transgressus, binis repágulis demissis, praepedītur; de cebra, tránsitus zebrinus; tránsitus péditum; - por debajo, - inferior, subtertránsitus; dar el - a uno, viam dare álicui; decédere viā (vel de via, vel in via) álicui // (- entre montes) saltus, us m // (modo de andar) incessus, us m. Sin: gressus, us m; gradus, us m. Uso: - marcial, militar, gressus more mílitum; con - marcial, gressu militari; - vacilante, inseguro, gressus títubans, vacillans, labans; a lento, rápido, lento, citato gradu // (estampa o huella que queda impresa al andar) vestígium, ii n. Uso: seguir los - de alguien, vestígia alicúius pérsequi // (cada una de las mudanzas que se hacen en los bailes; - de baile) motus, us m // (pasaje de un libro o escrito) locus, i m (pl loca, orum n) // (fig, avance) gressus, us m. Uso: - hacia la democracia, gressus in directionem democrátiae // - a -, sensim; sensim sine sensu; gradatim; pedetemptim; per gradus. pasquín: contumeliosus libellus. Sin: probrosum carmen. pasquinada: Paschini sátira. Sin: dictérium in vulgus éditum. 798 pastor pasquinar: áliquem famosis libellis lacéssere. pass-partout: (llave maestra) clavis communis // (soporte de cartón, tela u otro material, que en un cuadro enmarca la lámina, grabado, etc.) imáginum saeptum. password (Inform) contraseña: signum, i n. Sin: verba aditiália npl. Uso: - de cada uno, verba aditiália singulorum; v. contraseña. pasta: pasta, ae f. Sin: pasta subacta; farina subacta. Uso: - dentífrica, - de dientes, pasta dentária; - hectográfica, pasta (vel massa) hectográphica vel polygráphica; pastas para sopa, farinae pastilli (-orum mpl); cintas, tirillas de -, pastae segmenta; quien hace la -, farinae subactae ópifex (-fĭcis m); fábrica de pastas para sopa, o alimenticias, pastae conficiendae officina; vendedor de -, farinae subactae vénditor vel negotiator. pastel: pastillum, i n. Sin: crústulum. Uso: dulce, scriblita, ae f; crustum; libum (- de queso, harina, huevos, aceite); fárreum (- de harina de trigo candeal); - de carne, artócreas, ătis n; pulmentum // (confusión, lío) confúsio, onis f. Sin: perturbátio, permíxtio, onis f // (intriga) fallácia, ae f. Sin: consília clandestina vel dolosa npl // (lápiz compuesto de materia colorante amasada con agua de goma) xerógraphum, i n. Sin: pigmentum áridum. Uso: pintar al -, áridis colóribus (vel pigmentis áridis) píngere. pastelería: (local donde se hacen pasteles, pastas u otros dulces) pistrina, ae f. Sin: officina cuppedinária, libária, crustulária // (tienda donde se venden) dulciária (vel crustulária, vel cuppedinária) taberna. Sin: dulciárii (vel crustulárii, vel cuppedinárii) taberna // (arte con que se trabajan) ars (artis f) dulciária. pastelero: dulciárius, ii m. Sin: placentárius; libárius (vendedor de hogazas); scriblitárius; crustulárius; cuppedinárius; pistor; pistor dulciárius. pastelillo: suavillum, i n. Sin: dulcíolum; cuppédium; cuppédia, ae f; crústulum; pastillus. Uso: - con crema, suavillum cum cremōre. pastelista: xerógraphus, i m. Sin: pictor qui pigmentis áridis útitur; pictor qui xerógraphis (vel áridis colóribus) útitur. pasteurización: pasteurianus (lactis) purgandi modus. Sin: sterilitatis efféctio; malorum gérminum privátio. pasteurizado: pasteuriana ratione purgatus. Sin: micróbiis morbíferis privatus. pasteurizar: pasteuriano more purgare. Sin: lac a malis germínibus liberare. pastilla: pastillus vel pastíllulus i m. Sin: pílula; quádrula; glóbulus; orbículus. Uso: medicinal, orbículus medicinalis; - de carbón, quádrula compressi carbúnculi; - de chocolate, quádrula chocolatae; fabricante de pastillas, pastillárius. pasto: (acción de pastar) pastus, us m. Sin: pástio // (pienso, forraje) pábulum; páscua, orum npl. Uso: - en las montañas, páscua montana; - segado verde, fárrago, gĭnis f // (cosa que sirve para el sustento del animal) cibus, i m. Sin: victus, us m // (sitio en que pasta el ganado) páscuum, i n ; pásculum, i n. pastor, ra: pastor, oris m; pastrix, īcis f. Uso: - evangélico-luterana, pastrix evangélico- lutherana, - metodista, pastor methodista; - de la Iglesia Pentecostal, pastor Ecclesiae Pentecostalis; - de ovejas, actor (conductor, guía) 799 pastoral pécori. pastoral: adj pastoralis, e. Sin: pastoris vel pastorum (gen); episcopalis vel epíscopi (relativo al pastor/prelado). Uso: báculo -, báculus vel lítuus episcopalis; episcopale báculum; caridad -, cáritas pastoralis; carta -, episcopales lítterae; ministerio -, pastorale ministérium, offícium, munus // (parte de la teología relativa al ministerio sacerdotal) disciplina (vel doctrina, vel rátio) pastoralis // (especie de drama bucólico) bucólicum carmen // (pieza musical) pastoralis concentus (-us m). pata: (pie y pierna de los animales) pes, pedis m. Sin: úngula. Uso: - hendida, bífida úngula // (hembra del pato) anas (ánatis vel ánĭtis f) vel anser (-ĕris m) fémina // (base o apoyo de algo) pes, pedis m (de mesas, sillas, etc.); fulcrum (de camas) // patas de rana (para el buceo) pinnae natatóriae. patentar: (inventum) legítime consignare. Sin: (inventum) diplómate vel lítteris paténtibus munire; inventum iure tutum réddere; inventum privilégio munire. patente: adj patens, entis. Sin: apertus; certus; clarus; évidens; manifestus. Uso: letras -, patentes lítterae // (título librado por un rey o gobierno para conferir ciertos privilegios o derechos) diploma, ătis n. Uso: - de invención, diploma inventi (vel inventorum); inventionis públicum diploma // (inscripción oficial y placa que llevan los vehículos) notáculum, i n. Sin: pármula, ae f; insigne, is n; número de -, notáculi númerus // (documento oficial que acredita o autoriza) diploma. Sin: libellus; lítterae, arum fpl; testimoniales, ium fpl. Uso: - provisional, diploma temporárium; - revocable, diploma revocábile; - de idoneidad, idoneitatis testimónium; - de piloto, diploma volandi. paternalismo: liberálitas domínica. patada: calcis vel pedis ictus (-us m). Uso: la - inicial (en el fútbol), primus pilae (vel follis) ictus; dar patadas (las bestias), calcitrare; dar patadas en el suelo, terram pédibus quátere; dar una - a alguien, áliquem calce pétere vel ferire; v. puntapié. Patagonia: Patagónia, ae f. patata, v. papa. patear: - la pelota (en el fútbol), (pilam vel follem) pede expéllere; v. chutar. patena: pátena vel pátina; patēna, ae f. Sin: eucharística patēna; eucharístici cálicis opérculum. patentado: diplómate ornatus, exornatus, práeditus, munitus. Sin: facultatis documentum éxhibens. paternalista: adj ad liberalitatem domínicam áttinens // sust liberalitatis domínicae ostensor. paternidad: patérnitas, atis f. Sin: patris ánimus; paternus amor; paterna cáritas; patris munus (-nĕris n). Uso: - responsable, patérnitas cónscia; patérnitas sui offícii cónscia; - y maternidad responsables, patérnitas maternitasque responsales; el ejercicio de la - responsable, paternitatis cónsciae munus. paterno: paternus, a, um. Sin: pátrius. Uso: es deber -, hoc pátrium est. patéticamente: pathétice. Sin: flebíliter; maeste; triste. patético: pathéticus, a, um. Sin: flébilis; flexánimus; maestus; tristis; affectus movens; ánimos cómmovens; commotionem súsci- 800 patología das, patinátio rotalis; competición de -, patinandi certamen (-mĭnis n). tans; commovendi vim habens. patetismo: pathética rátio. Sin: commovendi vis. pathos: pathética vis. Sin: commovendi (vel concitandi) vis; afféctuum veheméntia. patíbulo: patíbulum, i n; patíbulus, i m. patilla: (porción de pelo que crece por delante de las orejas) bárbula, ae f. Sin: bárbula maxillaris; barba súpera; capillorum basella (-ae f). patín: pátinus, i m; pátinum, i n. Sin: calopódium; sólea vel cálceus lábilis; sólea ferrata vel férrea; cálceus ferratus vel férreus; calopódium ferratum; crépida férrea; - de ruedas, pedírrota; rotalis pátinus; sólea vel cálceus rotalis; sólea subrotata; cálceus subrotatus. pátina: pátina, ae f. Sin: crusta; stratura; glútinum; subtilis concrétio; aerugo (-gĭnis f) nóbilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo (-gĭnis f); situs, us m. patinar: patinare. Sin: pátinis decúrrere, excúrrere, labi; sóleis ferratis (vel cálceis fĕrreis) prolābi; pedírrotis prolabi; ( - sobre hielo) super gláciem patinare; super gláciem sóleis rotálibus (vel cálceis subrotatis) cúrrere vel procúrrere. patinazo: lapsus, us m. patio: (espacio descubierto que se deja en el interior de las casas) caváedium, ii n. Sin: cavum áedium; implúvium; aula (de palacio real o principesco). Uso: - cubierto, testudo, dĭnis f; - de San Dámaso, Aula Damasiana // (el piso bajo de los teatros) fóruli, orum mpl. patituerto: valgus, a, um. Sin: varus. patizambo, v. patituerto. pato: anser, ĕris m. Sin: anas, ătis (gen pl ánatum vel anátium) f. Uso: - Donald, Donaldus Anser. patofobia: pathophóbia sive -phobīa. Sin: nosophóbia sive -phobīa. patinadero: lúbricus locus. patinador: patinator, oris m. Sin: ferratā sóleā ludens; sóleis férreis cursor; sóleis ferratis prolābens; pedírrotis prolabens. Uso: - sobre hielo, super gláciem sóleis férreis (vel pedírrotis) prolabens. patinaje: patinátio, onis f. Sin: patinandi ars, ludus, lusus (-us m); per pátinos decúrsio, decursus, delapsus (-us m); sóleis vel cálceis labílibus prolápsio. Uso: - artístico, patinátio artificiosa; certamen patinorum (vel solearum ferratarum, vel solearum subrotarum) artificiosum; ludus artificiosus solearum ferrearum, vel solearum rotálium; - sobre hielo, super gláciem patinátio; - sobre rue- patogénesis: pathogénesis, -is f. Sin: morbi vel morborum origo (-gĭnis f). patogenia: pathogénia, ae f. Sin: doctrina de morborum orígine. patogénico: pathogénicus, a, um. Sin: ad pathogéniam spectans. patógeno: pathógenus, a, um. Sin: pathogénicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua, según el contexto) morbus óritur. patología: pathológia sive -logīa, ae f. Sin: morborum sciéntia, doctrina, disciplina. 801 patológico patológico: pathológicus, a, um. Sin: (relativo a la parte de la medicina que estudia las enfermedades) ad morborum doctrinam pértinens // (perteneciente al conjunto de síntomas de una enfermedad) ad morborum naturam áttinens; ad morbi causam spectans. Uso: estado -, aegri condício; proceso -, morbi cursus (-us m). patólogo: pathólogus, i m. Sin: pathológiae studiosus, peritus, cultor. patria: pátria, ae f. Uso: madre -, mater pátria; metrópolis, is f; pátria ómnium nostrum parens. patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m. patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: patriarchae dígnitas; patriarchale munus; patriarcalis sedes; patriárchica iurisdíctio. patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patriárchicus; patriarchae (gen). patrimonio: patrimónium, ii n. Sin: res familiaris; bona paterna npl; paternae vel pátriae opes (-um fpl). Uso: - religioso, patrimónium sacrum. patrio: pátrius, a, um. Sin: pátriae vel rei públicae (gen). Uso: amor -, pátriae amor vel cáritas; cáritas erga pátriam, vel in pátriam; fiesta -, pátriae dies (diei mf); himno -, carmen (-mĭnis n) pátrium. patriota: patriota, ae m. Sin: pátriae vel rei públicae amans; pátriae studiosus; qui de re pública bene sentit. Uso: ardiente -, vir pátriae amantíssimus; como verdadero -, tamquam patriota verus; gran -, magnus patriota; ser buen -, bene (óptime, studiose, studiosíssime) de re pública (vel de pátria) sentire. immódicum pátriae suae stúdium; immoderatum suae nationis stúdium; nímius vel stólidus pátriae amor; nímium rerum domesticarum stúdium; nímium nationis (suae) amplificandae stúdium; oríginum elátio vel supérbia. Uso: - lugareña, oppidana iactátio; immódicum soli natalis stúdium. patriotero: pátriae vel suae civitatis studiósior. Sin: nímius suae gentis fautor; immódicus pátriae suae studiosus; nimis studiosus rerum domesticarum; nímius nationis amplificandae fautor. patrióticamente: pátrio amore. Sin: pátria vel pátriae caritate. Uso: piensa -, bene (vel óptime) de re pública sentit; se afana - por el bien de la patria, pátriae saluti studiose (vel studiosíssime, vel actuose, vel actuosíssime) cónsulit vel próspicit; se comporta -, pátriae caritate permotus agit. patriótico: patrióticus, a, um. Sin: civilis; pátriae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pietatis) in pátriam plenus. Uso: ánimo -, civilis ánimus; canción -, cánticum patrióticum; demostraciones -, significationes in pátriae honorem vel laudem; discurso -, orátio pietatis in pátriam plena; guerra -, bellum pro pátriae libertate susceptum; poesías -, cármina civília; poeta -, poëta pátria caritate incensíssimus; sentimientos -, stúdia erga pátriam; escribir poesías -, cármina in pátriam scríbere; pátriam carmínibus celebrare. patriotismo: patriotismus, i m. Sin: pátriae vel pátrius amor; pátriae (vel civitatis, vel rei públicae) cáritas, stúdium, píetas; píetas in (vel erga) pátriam; amor rei públicae; amor in pátriam. Uso: por -, pátriae causā; rei públicae causā; pátriae caritatis causā; demostrar -, se pátriae amantíssimum praebere; ómnia e re pública fácere; tener -, pátriam amare; bene de re pública sentire. patriotería: de rebus pátriae iactátio. Sin: 802 payaso patrística: patrística, ae f. Sin: patrológia sive -logīa. patrístico: patrísticus, a, um. Uso: época -, aevum Patrum Ecclésiae. patrullar: circumire. Sin: circuitionem (nocturnam) fácere; excúbias ágere per (urbem); manipuláriter explorare vel custodire; exploratório vel custodiário múnere fungi. patrullero: coche -, v. coche. patrocinador: patrócinans, antis. Sin: patronus; fautor; advocatus; defensor // (que patrocina una actividad con fines publicitarios) pecuniarum largitor industrialis. pauperismo: pauperismus, i m. Sin: paupertas diffusa. pausa: (breve intervalo) pausa, ae f. patrocinar: patrocinari. Sin: favere álicui; fovere vel protégere áliquem; patrocínium alicúius suscípere; patrocínio áliquem tégere // (apoyar o financiar una actividad con fines publicitarios) praecónii causā pecúniam praebere. pava: (hembra del pavo) gallina índica // (tetera que se emplea para el mate) v. tetera. pavimentación: pavimentátio, onis f. Sin: pavimenti constrúctio vel obdúctio. Uso: - de las calles, stratura viarum. patrocinio: patrocínium, ii n. patrología, v. patrística. patrón: - de bote o de lancha, naviculárius, ii m. Sin: nauclerus. patronato: (derecho, poder o facultad que tienen el patrono o patronos) patronatus, us m. Sin: patroni condício, dígnitas, ius. Uso: derecho del -, ius patronatūs // (fundación de una obra pía) tutelare collégium. Sin: benéficum sodalícium. patronazgo, v. patronato. patrono: patronus, i m. Sin: herus, i m.; defensor; custos; tutor; advocatus. Uso: - de la ciudad, patronus urbis; - celestial ante Dios, caelestis apud Deum Patronus; - principal, patronus principalis; - de la diócesis, patronus dioecesis. patrulla: manípulus exploratórius, custodiárius, vígilans. Sin: excubiarum manus (-us f); vígilum manípulus; vígiles circuitores. pavimentar: pavimentare. Sin: pavimentum fácere, collocare, stérnere, strúere. Uso: - una calle, viam munire vel stérnere; - un camino, iter munire; - con adoquines, saxo prismático vel rectiángulo stérnere; - con baldosas cuadradas, saxo quadrato (vel quadratis latérculis) stérnere; - con ladrillos, latéribus stérnere ; - con piedras, lápide (vel saxo, vel sílice) munire, stérnere, perstérnere, constérnere. pavimento: pavimentum, i n. Sin: solum; stratum; constratum; stratura. Uso: - de madera, contabulátio; hacer el -, pavimentum fácere, stérnere, constérnere, substérnere; el que hace pavimentos, pavimentárius, ii m. pavo: gallopavo, onis m. Sin: gallus índicus; gallus americanus. Uso: - real, pavo, onis m. payasada: scurrílitas, atis f. Sin: scurrilis iocus (-i m); scurrile dictum, factum. payaso: scurra, ae m. Sin: ioculator; ridiculárius; homo levis vel scurrilis. Uso: - de circo, maccus; sánnio, onis m; ridiculárius circensis. 803 paz paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata vel procincta; pax innixa armis; pax armata ac véluti in procinctu, - mundana, pax mundana. PC, v. computadora. peaje: (derecho de tránsito) portórium, ii n. Sin: vectīgal, ālis n; portórii vectigal; vehiculare vectīgal; vectīgal transitioni impósitum. Uso: exención de los derechos de -, portórii immúnitas, atis f; exento, libre, eximido de los derechos de -, immunis portórii; cobrar, exigir, hacer pagar el -, portórium exígere; imponer un -, portórium impónere; pagar el -, portórium dare; vectīgal péndere; por el -, en concepto de -, portórii nómine // (- de puente, carretera, autopista) rotárium, ii n. Uso: exigir -, rotárium postulare, exígere, expóscere; sin pagar el -, rotário non persoluto; sistema de -, systema rotárii colligendi. n; culpa; noxa; delictum; nefas n indecl. Uso: - actual, habitual, peccatum actuale, habituale; - formal, material, peccatum formale, materiale; - mortal, venial peccatum mortale (vel mortíferum, vel grave), veniale (vel leve); - interno, externo, peccatum internum, externum; - manifiesto, peccatum manifestum vel patens; - oculto, peccatum occultum vel latens; - original, peccatum originale; primigénia noxa; hereditárium peccatum; personal, peccatum personale; - contra Dios, contra el prójimo, contra sí mismo, peccatum contra Deum, contra próximum, contra se ipsum; - de comisión, de omisión, peccatum commissionis, omissionis; - del corazón, de la boca, de obra, peccatum cordis, oris, óperis. pecador: peccator, oris m. Sin: peccans; peccatis obnóxius; qui peccat vel peccavit. pecaminoso: peccaminosus, a,um. peajero: pórtitor, oris m. peán: paean, ānis m (ac paeāna vel paeānem). Sin: victóriae cantus (-us m) vel hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus; festivum cánticum; triumphalis cantus. peatón: (persona que va a pie por una vía pública) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans sive deámbulans; viator; pédibus ámbulans, iens, incedens; qui pédibus it. Uso: lugar reservado para los -, locus pedítibus (vel ambulántibus, vel viatóribus) reservatus. pechera: (guarnición de encaje que se pone en la abertura de la camisola por la parte del pecho) v. entredós // (pedazo de lienzo o paño que se pone en el pecho para abrigarlo) rheno, onis m. pechuga: (pulli) thorax, ācis m. Sin: avis pectus (-ŏris n). peciolado: pedunculatus, a, um. pecíolo o peciolo: pedúnculus, i m. Sin: pedículus; petíolus. peatonal: pedítibus destinatus. Sin: vehículis vétitus vel interdictus; ad pédites pértinens. pecios: relíquiae (-arum fpl) navígii. peca: lentícula, ae f. Sin: lentīgo, gĭnis f; ephēlis, ĭdis f. pecoso: lentiginosus, a, um. Sin: lentíginum plenus. pecable: peccando obnóxius. pectoral: adj pectoralis, e. Sin: péctoris (gen). Uso: cruz -, crux pectoralis vel encólpia // sust pectorale, is n. Sin: encólpium. pecado: peccatum, i n. Sin: peccamen, mĭnis 804 pedestal peculiaridad: peculiáritas, atis f. Sin: singuláritas; (quod) próprium (est) alicúius vel alicúius rei. Uso: - étnicas, civília instituta a maióribus trádita. peculio: pecúlium, ii n. Uso: - adventicio, castrense, profecticio, pecúlium adventícium, castrense, profectícium. pedagogía: (como ciencia) paedagógia sive -gogīa, ae f. Sin: disciplina paedagógica, puerilis, de adulescéntibus educandis; puerítiae disciplina. Uso: historia de la -, puerítiae disciplinae história // (como arte) educandi ars. Sin: paedagógica ars; ars puerorum instituendorum. pedagógico: paedagógicus, a, um. Sin: ad paedagógiam (vel ad educandi artem) áttinens. pedagogo: (ayo) paedagogus, i m // (preceptor, maestro) institutor, oris m. Sin: praeceptor; magíster (-tri m); educator praeceptorque; púeri vel iuventutis educator // (perito en pedagogía) artis educandi studiosus, cultor; artis púeros excolendi magister. pedal: pedale, is n. Sin: pedale adminículum vel instrumentum. Uso: - de piano, plectrocýmbali pedale; oprimir el - para el cambio de velocidad de un coche, pedale commutationis (vel copulationis) prémere; sacar el pie del - de cambio, pedem efferre a pedali copulatório. pedalada: bírotae propúlsio. Sin: pedálium versátio, impulsus (-us m), ictus (-us m). pedalear: pedalare. Sin: birotare; pedália ágere, impéllere, movere, versare; bírotam pédibus ágere vel propéllere; pedálibus uti; pedálibus vel bírotā insístere. pedante: adj pútidus, a, um. Sin: nímium díligens; ineptiarum studiosíssimus; molestus; morosus; diffícilis; insuavis. Uso: discurso -, orátio pútida; sermo pútidus; no seas -, ne pútidus sis // sust scíolus, i m. Sin: morosus vel diffícilis homo; umbráticus doctor; homo prae lítteris fátuus; minutioris eruditionis amator. pedantería: morósitas, atis f. Sin: affectátio; moléstia; subtílitas; nímia diligéntia vel sevéritas; inéptiae, arum fpl. pedantesco: pútidus, a, um. Sin: ineptus; inepte pedestris; pedestris ac pútidus; inepti paedagogi vel grammatistae (gen). pedantismo, v. pedantería. pedazo: frustum, i n. Sin: fragmen (-mĭnis n); fragmentum; pars, partis f; partícula; pórtio. Uso: - de pan, frustum panis; cortar en pedazos, in frusta secare vel divídere; - de paño, pannículus; - de papel, scida, scídula, scheda, schédula. pederasta: paederastes, ae m. Sin: paedicator vel pedicator, oris m; paedīco vel pedīco, onis m. Uso: - activo, cinaedus, i m; - pasivo, páthicus, i m. pederastia: (abuso deshonesto cometido contra los niños) paederástia, ae f. Sin: paedicátio vel pedicátio, onis f; paidophília. Uso: practicar la -, paedicare vel pedicare // (sodomía) v. esta voz. pedestal: basis, is (ac -im). Sin: crepīdo, dĭnis f; fundamentum. Uso: - artístico de una mesa, trapezóphorum; - cuadrado de columna, plinthus, i m // (fig, fundamento) caput, pĭtis n. Sin: cardo, dĭnis m; fundamentum. Uso: bases de la libertad, de la paz, fundamenta libertatis, pacis. 805 pedestrismo pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a través del campo) pedum vel currendi exercitátio // (deporte de carrera a pie) celeritatis vel currendi certamen. pediatra o pedíatra: paediater, tri m. Sin: paediatros vel paediatrus; puerorum médicus; paediatrīae cultor, doctor; médicus paediatrīae studiosus, peritus, peritíssimus, médicus puerítiae peritus. pediatría: (rama de la medicina) paediatrīa, ae f. Sin: puerorum curandorum rátio, disciplina, doctrina // (ejercicio de la pediatría) ars púeros curandi. Sin: puerorum medicina (-ae f) vel curationes (-um fpl). pediátrico: paediátricus, a, um. Sin: ad paediatrīam spectans. pedicura: pedicura, ae f. Sin: pedum purgatrix (-icis f). pediluvio: pedilúvium, ii n. Sin: pedum lótio vel lavátio; pedum in aquam immérsio. pedo: péditum, i n. Sin: ventris flatus (-us m). Uso: - ruidoso, ventris crépitus (-us m); soltar un -, péditum réddere vel emíttere; v. peer. pedofilia: paedophília sive -philīa, ae f; v. pederastia. pedología: paedológia sive -logīa, ae f. Sin: de púero sciéntia, disciplina, doctrina. pedológico: paedológicus, a, um. Sin: ad paedológiam pértinens. pedometría: paedométria sive -metrīa, ae f. pedómetro: paedómetrum, i n. pedrada: (acción de despedir o arrojar con impulso una piedra) lápidis ictus (-us m). pedrea: lapidátio, onis f. Sin: lápidum coniéctio. pedrero: (operario que labra las piedras) v. cantero. pedunculado, v. peciolado. pedúnculo: pedúnculus, i m. Sin: pedículus; pedícinus; pedíolus. peer: pédere. Sin: ventris flatus emíttere, expéllere; inflationes emíttere, discútere; crépitus ventris emíttere. pegadura: glutinamentum, i n. pegajoso: (que se pega con facilidad) glutinosus, a, um. Sin: glutíneus; viscosus. Uso: resina en extremo -, resina quam glutinosíssima // (que se comunica con facilidad, contagioso) contagiosus, a, um. Uso: enfermedad -, morbus contagiosus // (fig, pesado, sobón) importunus ac molestus. pegar: - con cola, glutinare; conglutinare; v. encolar. pegote: (emplasto que se hace con una materia pegadiza) v. emplasto // (parche) v. esta voz. peinada: péctio, onis f. peinado: (acción de arreglar o arreglarse el cabello) péctio, onis f. Sin: oppexus, us m; oppexus capillorum // (forma de arreglarse el cabello) comptus, us m. Sin: ornatus (-us m) comae; (comarum) ornatus (-us m) vel cultus (-us m); forma capillorum; compti capilli; caput comptum; crines culti, compósiti, bene dispósiti, ornati // (pp de peinar) pexus vel depexus, a, um. Sin: pectinatus; comptus 806 pelícano // - de lana, carminátio, onis f vel carminatus, us m. pellagram gignens; ex quo (vel ex qua, según el contexto) pellagra óritur. peinador: pectinator, oris m. Sin: comptor. Uso: - de lana, carminator; lanárius pectinárius // (prenda o lienzo ajustado al cuello con que se protege el vestido de quien se peina o afeita) involūcrum, i n; invólucre, is n. Sin: involumentum. pelagrología: pellagrológia sive -logīa, ae f. Sin: pellagrae (vel de pellagra) doctrina, disciplina, sciéntia. peinadura: (acción de peinar o peinarse) v. peinada. pelagroso: (concerniente o relativo a la pelagra) ad pellagram (vel ad pellis aegrae morbum) áttinens // (que padece pelagra) pellagrā (vel pellis aegrae morbo) laborans. peinar: (desenredar el cabello) pectinare. Sin: péctere; depéctere // (componer el cabello) capillos (vel comam, vel crines) cólere, cómere, compónere, digérere, dispónere. Uso: bien peinado, comptus, a, um // (desenredar, limpiar el pelo de algunos animales) péctere vel depéctere. Sin: pilos vel capillos péctere, depéctere // (desenredar o limpiar la lana de algunos animales) carminare. Sin: péctere, depéctere; lanam péctere. pelagrólogo: pellagrólogus, i m. Sin: pellagrológiae peritus. pelar: (descortezar) glúbere vel deglúbere. Sin: deglubare; glabrare; deglabrare; decorticare. Uso: - las papas, solani túbera deglúbere vel deglubare; v. mondar. peldaño: gradus, us m // fig ascensus, us m; progressus, us m. pelear: certare, conténdere, conflígere, dimicare cum áliquo de áliqua re. peinarse: (desenredarse, alisarse el cabello con el peine) capillos (comam, caesáriem, capillos, crines, caput) pectinare vel péctere // (arreglarse el cabello) capillos cólere vel cómere. Uso: - para adelante, capillos revocare a vértice; - para atrás, capillos retroágere. pelele: larva, ae f. Sin: homo stramíneus (figura humana de paja); homo e pannis factus (figura humana de trapos) // (fig, persona simple e inútil) inútilis vel vecors homo. peinazo: tígnulum, i n. pelendengue, v. perendengue. peine: pecten, tĭnis m. Sin: crinales dentes. Uso: - de boj, buxus (-i f) dentata; - de marfil, crinale ebur (éboris n). peletería: (oficio de adobar y componer pieles) pellesuína, ae f. Sin: coriorum confectura; péllium subactarum conféctio // (comercio de pieles finas) mercatura péllium // (tienda donde se venden) pellionis vel pelliária taberna. peineta: (peine convexo que usan las mujeres para adorno o para asegurar el peinado) crinale, is n. pelagra: pellagra, ae f. Sin: pellis aegrae morbus. pelagrógeno: pellagrógenus, a, um. Sin: peletero: péllio, onis m. Sin: pellárius; pellionárius. pelícano: pelicānus, pellicānus, pelecānus, i m. Sin: platálea; plátea; cofānus. 807 película película: (piel delgada y delicada) pellícula, ae f. Sin: cutícula; pellis subtilis, ténuis; membránula; membránulum // (cinta de celuloide) pellícula, ae f. Sin: taeníola. Uso: - cinematográfica, cinemática vel cinematográphica pellícula; táenia vel taeníola cinematográphica; cinematográphica imáginum séries; cinematográphicae séries // - cómica, pellícula cómica; - didascálica, pellícula didascálica; - documentales, pellículae documentáriae; - eróticas, cinemáticae pellículae eróticae; - fotográfica, photopellícula; pellícula vel bráctea photográphica; muda, pellícula muta; - policial, pellícula criminalis; - pornográfica, pellícula pornográphica; - moralmente positivas, cinematográphicae pellículae honestati obsequentes; preferida, pellícula, quam mavis; - psicológica, pellícula psychológica vel psýchica; románticas, pellículae cinematográphicae, in quibus ténerum quiddam et blandum insit; sexuales, cinemáticae pellículae sexuales; sonora, pellícula sonans, sonora, sónitans, sonígera; - subtitulada, pellícula cum paucis verbis versionis subter scriptis // - de acción, pellícula periculosis cásibus plena; pellícula audácibus inceptis casibusque plena; - de cow boys, pellícula armentariorum; - de dibujos animados, pellículae picturatae; - de terror, pellícula cinematográphica horrífica; - en blanco y negro, pellícula albo et atro colore; - en colores, pellícula panchromática // actor de una -, pellículae hístrio (-onis m) vel actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresión de una -, excéptio cinemática; máquina de películas, máchina cinematográphica; cinephotomáchina; hacer películas, cinematográphicam artem exercere; imágines cápere; proyectar una -, pellículam (táeniam, taeníolam) exhibere, exprímere, didúcere, versare. peligro: perículum, i n. Sin: discrimen, mĭnis n. Uso: - de muerte, perículum mortis; summum vitae discrimen. peligrosidad: peligrósitas, atis f. Sin: condício periculosa. peligroso: periculosus, a, um. Sin: intutus vel non tutus ; male fidus; perículis plenus. pella: (masa apretada de forma más o menos redonda) glaeba, ae f. Uso: - de manteca, butyri glaeba. pelliza: vestis (-is f) pellícea vel pellita pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: axilares, pili subalares; - a la garçon, comptus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus tónsilis; curtata coma; mujer de - corto, múlier decurtato capillo vel crine; - largo, capillus longus, prolixus, promissus; - liso, capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus; cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus; sin pelos, dépilis; depilatus; glaber, bra, brum; adornar el -, capillos ornare // buscar el - al huevo, in ovo pilum quáerere; in scirpo nodum quáerere. pelota: pila, ae f. Sin: follis, is m; globus; orbis, is m; sphaera, ae f. Uso: - imparable, follis imprensábilis; - de cuero, pila coriácea; coriáceus uter; - de fútbol, pedifollis, is m; podosphaera; follis vel pila pedalis ; - de goma, pila e cummi; - de tenis, follis tenilúdii; - de viento, follis; inflatus follis; - para deportes, harpastum; sphaera lusória; globus lusórius; - para jugar a la pared, pila trigonalis; - que sirve para ejercitarse en el pugilato, follis pugilatórius // juego de -, pila, ae f; pilae lusus vel ludus; pilaris lúsio; afición al juego de la -, stúdium pilae; jugador de -, pilícrepus, i m; juego de la - a la pared, pila e paríete repercussa; juego de la - de voleo, volátilis pilae ludus; ludus follis transvolantis, vel ad solum non deiciendi; - vasca, ludus pilae vascónicae; lugar del juego de la -, sphaeristérium; apoderarse de la -, lusórium globum arrípere; folle vel pilā potiri; arrojar 808 pendiente la - al arco, follem portae inferre; follem per portam iácere; inflar la -, follem inflare; jugar a la -, pilā lúdere; parar la -, follem retinere; pasar la -, pilam ad sócium transmíttere; patear la -, follem impíngere, propéllere, promovere; perder la -, pilam amíttere. pelotazo: pilae ictus (-us m). pelotear: pilā lúdere. Sin: pilam líbere iácere vel percútere. pelotita: pílula, ae f. Sin: follículus; glóbulus; orbículus; spháerula; parva pila. pelotón: (conjunto de personas en tropel) manípulus, i m // (grupo de soldados) contubérnium, ii n. Sin: mílitum manípulus. Uso: - de ejecución, manípulus supplício sumendo. adorna). Uso: - de damas, cíniflo, onis m. peluquín: parvum capillamentum. pena: poena, ae f. Sin: cruciatus, us m. Uso: - convencional, poena conventionalis; - de muerte, poena capitalis; cápitis poena; supplícium extremum. penacho: crista (-ae f) plumátilis vel plúmea. Sin: panícula plumátilis, plumata, plumosa; plumátilis panículae ornamentum. penal: adj poenalis, e. Sin: poenárius; criminalis // Dep (penalti) ictus (vel iactus, us m) poenalis. Sin: máxima poena; iactus undecim metrorum; ictus a metro undécimo. Uso: área de -, área (-ae f) poenalis; cometer un -, poenáliter ágere; poenáliter lúdere; ¡oh, qué bien, un -!, evax! poenalem ictum consecuti sumus! peltre: stannum plumbo temperatum. peluca: galērus, i m; galērum, i n. Sin: galerículum; capillamentum; corýmbium; coma ficta, appósita, suppósita, suppositícia; capillamentum fictícium; crines empti. peluche: (tejido) densus mollisque villus. Sin: lúdicris conficiendis villus. peluquera: (mujer del peluquero) tonsoris uxor. Sin: capillorum concinnatoris uxor // (la que tiene por oficio peinar, cortar el pelo, etc.) tonstrix, icis f; capillorum tonstrix (en cuanto corta el pelo); ornatrix; capillorum concinnatrix (en cuanto arregla o adorna el pelo). penalidad: poenálitas, atis f. Sin: poenalis condício vel sánctio; poena. penalista: adj poenalis causídici próprius // sust poenalista, ae m. Sin: causídicus; poenalis iuris consultus vel advocatus; iuris poenalis peritus vel prudens; criminálium causarum tractator. penalmente: poenáliter. Sin: per poenam; actione poenali; senténtia poenali. penalti o penalty, v. penal. penalty area, v. área, penal. pendenciero, v. camorrista. peluquería: tonstrina, ae f. Sin: comarum fucatarum officina. peluquero: tonsor, oris m (en cuanto corta el pelo); capillorum concinnator; comarum fucatarum ártifex (en cuanto lo arregla o pendiente: (que pende) pendens, entis // (inclinado) inclinatus // (que está por resolverse o terminarse) suspensus; iniudicatus; in suspenso relictus; adhuc sub iúdice; nondum compósitus, diremptus // (joya o adorno) in- 809 péndola auris, is f. Sin: stalágmium, ii n; baca vel bacca; pendens baca. péndola: (péndulo de los relojes) perpendículum, i n. Sin: horológii perpendículum vel libramentum // (reloj de -) péndula, ae f. Sin: horológium oscillatórium; horológium perpendículo actum (vel péndulo munitum). pendolario, v. calígrafo. mentalis paeniténtia; sacramento de la -, paeniténtiae sacramentum; hacer -, paeniténtiam habere vel ágere // (expiación de una culpa) culpae expiátio (-onis f). Uso: hacer - de los pecados, peccata expiare; commissa vel admissa lúere, expiare // (pena que impone el confesor) poena, ae f. Uso: cumplir uno la -, ágere paeniténtiam // (acto de mortificación) voluntária afflictátio (-onis f). Sin: cruciatus (-us m) sponte susceptus ad commissa expianda; voluntária admissorun poena. pendolista, v. calígrafo. pendular: alternatim oscillans. Sin: in contrária flúctuans. péndulo: adj péndulus, a, um. Sin: pénsilis; pendens; suspensus // sust péndulum, i n. Sin: perpendículum; libramentum. Uso: - oscilante, péndulum oscillans vel oscillatórium // - de reloj, v. péndola. pene: penis, is m. Sin: caulis, is (abl -e vel -i) m; colis, is m; v. miembro (- viril). penetración: (acción de penetrar) penetrátio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (inteligencia, comprensión) perspicácitas, atis f. Sin: perspiciéntia; ingénii subtílitas vel acumen (-mĭnis n). penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; pervádere; íngredi; prógredi; insinuari vel insinuare, vel se insinuare pénfigo, v. ponfólico. penicilina: penicillinum, i n, penicillina, ae f. Sin: medicamentum penicíllinum. Uso: curar con la -, morbum penicillinā tractare; inyectar la -, penicillinam inícere; suministrar la -, penicillinam praebere. penitencia: (arrepentimiento) paeniténtia vel poeniténtia, ae f. Uso: - sacramental, sacra- penitencial: paenitentialis, e. Sin: paenitentiárius. penitenciaría: - Apostólica, (Sacra) Paenitentiaria (-ae f) Apostólica. Sin: Sacrum Tribunal (-alis n) Paenitentiariae Apostólicae; Sacrum Consílium (-ii n) admissis paeniténtium expiandis // (cárcel) carcer, ĕris m. Sin: ergástulum. penitenciario: adj paenitentiárius, a, um. Sin: paenitentialis, e; (relativo a la cárcel) carceralis; ergastularis // sust paenitentiárius, ii m. Sin: sacerdos paenitentiárius; praefectus admissis paeniténtium expiandis. Uso: Cardenal -, Cardinalis Sacram Paenitentiariam Regens; - mayor, Cardinalis paenitentiárius maior. pensador: investigator, oris m. Sin: cogitator; intellector; meditator; sápiens; philósophus; ingénium. Uso: un agudo -, homo (-mĭnis m) ad excogitandum acutus; un gran -, magnum ingénium; profundo -, doctíssimus (rerum) investigator; subtilis investigator; libre -, liber suarum cogitationum iudex (-dĭcis m); liber suarum cogitationum auctor; homo ab omni superstitione liber; homo liberioris de rebus divinis iudícii // (el que se dedica a estudios filosóficos muy profundos) philosophicarum quaestionum indagator. pensamiento: (potencia o facultad de pen- 810 penumbra sar) cogitátio, onis f. Sin: mens; ánimus; mentis vel cogitandi vis // (acción y efecto de pensar) cogitatum, i n; en pl, también cogitationes. Sin: cogitamen, mĭnis n; cogitamentum // (trinitaria) v. esta voz. pecúniā), habitatione et mensa apud áliquem frúitur. Uso: estar de - en casa de uno, habitare apud áliquem // (persona que tiene o cobra una pensión) v. pensionado. pentaedro: pentahedrum, i n. pensil o pénsil: pénsilis, e. Sin: haud columnatus; nulla columnā sustentus. pensión: (estipendio) benefícium, ii n. Uso: ir en -, benefício ótia pétere // (cantidad que se da a uno por méritos y servicios propios o extraños, o bien por pura gracia del que la concede) benefícium, ii n. Sin: stipéndium. Uso: - anual, benefícium ánnuum // (cantidad que se paga por alojamiento y/o comida) pénsio, onis f. Sin: viáticum; pactum pro habitatione et mensa prétium; pactum pro victu prétium; pecúnia, quae pro victu sólvitur; pecúnia data vel danda pro victu. Uso: - completa, entera, plena pénsio; costo - completa, pecúnia pro pernoctatione et victu solvenda; media -, dimídia pénsio; pagar la -, pactum pro habitatione et mensa prétium sólvere; pactum pro victu prétium sólvere; pro victu pecúniam dare vel sólvere // (pupilaje, casa donde se reciben huéspedes) v. pensionado. pensionado: (casa donde se reciben huéspedes) convictus, us m. Sin: hospítium; hospítii vel convictūs sedes; communis victūs sedes; hospítium meritórium. Uso: un - hermosísimo, pulchérrima convictūs sedes // (colegio de alumnos internos) v. internado // (que tiene o cobra una pensión) pensionatus. Sin: pensionárius; beneficiárius; benefíciis tributis fruens; qui benefício vel stipéndio fruitur. Uso: maestra -, magistra pensionata. pensionista: (persona que está en un colegio o casa particular y paga cierta pensión) convictor, oris m. Sin: contubernalis; pensionárius; qui in convictu (vel in sede convictūs) moratur vel est; qui pro habitatione et mensa prétium pactus est; qui, pacta mercede (vel pentagonal: pentagōnus, a, um. pentágono: adj pentagōnus, a, um // sust pentagōnum, i n; pentagónium, ii n. Sin: quinquángulum // (edificio de Washington, que alberga el secretariado de Defensa y el estado mayor de las fuerzas armadas de los EE. UU.) pentagōnum Vasintóniae aedifícium. pentagrama: pentagramma, ătis n. Sin: musicarum notarum aréola. pentarquía: pentárchia sive -archīa, ae f. Sin: quinque virorum dominatus (-us m) vel potentatus (-us m). pentatleta: pentathleta, ae m; pentathlus, i m. pentatlón: pentathlum, i n. Sin: quinquértium; certamen quinquepertitum, quínquiplex (-plĭcis), quíncuplex. Uso: - moderno, aetatis nostrae pentathlum; pentathlum recens; - individual, por equipos, pentathlum singulorum, per manípulos. Pentecostés: Pentecoste, es f. pentodo: pénthodus vel pénthodos, i f . penúltimo: paenúltimus, a, um; paene últimus. Sin: próximus ab último vel ab extremo; próximus (a) postremo. penumbra: paenumbra, ae f. Sin: sublustris umbra; Astron paenumbra. 811 penuria penuria: penúria, ae f. Sin: egestas, atis f; inópia. péptico: pépticus, a, um. Sin: concoctioni insérviens; ad concoctionem spectans. peón: (el que camina, anda o ejecuta su papel a pie) pedes, dĭtis m. Sin: ámbulans; deámbulans; v. peatón // (infante o soldado de a pie) pedes, dĭtis m (en pl, también mílites, um vel pedestres, ium) // (obrero) operárius, ii m (en pl, también óperae, arum f). Uso: - caminero, viae vel viarum curator; de albañil, operárius structor // (pieza en el juego de ajedrez) latrúnculus, i m. Uso: mover un -, latrúnculum dare (hacia adelante) vel redúcere (hacia atrás) // (pieza en el juego de damas) cálculus, i m // (juguete) v. trompo. peptona: peptonum, i n. peonada: (trabajo que realiza un jornalero en un día) ópera diurna // (conjunto de peones que trabajan en una obra) v. peonaje. peonaje: (conjunto de soldados de infantería) pédites, um mpl. Sin: pedestres, ium mpl; péditum vel pedéstrium caterva, turma, cópia // (conjunto de peones que trabajan en una obra) operárii, orum mpl. Sin: óperae, arum fpl; operarum vel operariorum caterva, turma, cópia. pequinés: catellus pekinensis. pera: (fruto del peral) pirum, i n. Uso: - silvestre, pirum silvestre; - en almíbar, pirum sáccharo condītum // (llamador o interruptor en forma de pera) pírula, ae f. peral: pirus, i f. Uso: - silvestre, achras, ădis f. peralte: (mayor elevación de la parte exterior de una curva en relación con la interior) peraltum, i n. perborato: sal perbóricus m; sal perbóricum n. percal: (tela de algodón) percala, ae f. Sin: leve gossýpium; tela ex levi cotone (vel gossýpio, vel xylo). peonia: paeónia, ae f. percepción: percéptio, onis f. Sin: comprehénsio; cognítio; intelléctio. Uso: - subliminal, subcéptio; - de la cultura, percéptio cultūs civilis. peonza, v. trompo. perceptibilidad: perceptibílitas, atis f. pepino: (planta) citríolus, i f. Sin: cúcumis sativus // (fruto) citríolum, i n. perceptible: perceptíbilis, e. Sin: percipíbilis. pepita: cálculus, i m. Uso: - de oro, áureus cálculus. percha: (listón de madera o metal con colgaderos para la ropa) tendícula, ae f. Sin: uncínulus; uncus. Uso: colgar en la -, tendículae (vel uncínulo, vel unco) impónere, suspéndere // (mueble para colgar ropa, sombreros u otros objetos) v. perchero. pepsicola: pepsicola, ae f. pepsina: pepsinum, i n; pepsina, ae f. Sin: pépticum elementum vel medicamentum; sucus pépticus; énzyma (-ae f) péptica. perchero: véstium sustentáculum. Sin: paenulárium; fulcimentum vestiárium. Uso: col- 812 perfeccionamiento gar en el -, sustentáculo vel paenulário suspéndere. percusión: percússio, onis f; percussus, us m. Sin: pulsátio; ictus, us m. Uso: de -, pulsátilis. percusionista: músicus pulsator. percusor: (el que hiere) percussor, oris m. Uso: percusores de los clérigos, clericorum percussores // (pieza) percussórium, ii n. perderse: (errar el camino) viā décipi. Sin: errore viae falli. pérdida: perdítio, onis f. Sin: amíssio; amissus, us m; iactura; damnum; detrimentum. Uso: - de tiempo, témporis iactura; perdítio témporis. perdigón: (grano de plomo) glóbulus, i m; glóbulus plúmbeus. Sin: metállica glans (glandis f). Uso: herir con tiro de perdigones, metállicis glándibus pétere vel ferire. perdigonada: (tiro de perdigones) glándium metallicarum (vel plumbeorum globulorum) ictus (-us m) vel coniéctio (-onis f). regrinari. Sin: peragrare; exsulare; vagari; iter ágere, fácere, habere // (ir en romería a un santuario) pietatis causā peregrinari. peregrino: (que anda por tierras extrañas) peregrīnans, antis; peregrinator, oris m. Sin: ádvena; viator; péregre advéniens // (que por devoción o por voto va a visitar un santuario) peregrinator, oris m. Sin: pius peregrinator; pietatis causā peregrinator. Uso: apostólico, peregrinator apostólicus; la marcha de los -, agmen religiosum peregrinántium. perejil: petroselinum vel petroselinon, i n. perendengue: (pendiente, arete) v. pendiente // (adorno femenino de poco valor) inane ornamentum. Sin: nugatórium ornamentum; mulíebre ornamentum; en pl, también mundus mulíebris. perentorio: (concluyente, decisivo) decretórius, a, um. Sin: firmíssimus; omnino status vel constitutus; en el lenguaje jurídico, peremptórius. Uso: edicto -, peremptórium edictum. perestroika: immutátio, onis f. Sin: renovátio; política renovationis, perestroika dicta. perdiz: perdix, īcis mf. ¡perdón!: ignosce (mihi)!; ignoscas (mihi)!; excusa (me)!; hábeas me excusatum! perecuación: peraequátio, onis f. peregrinación: (viaje por tierras extrañas) peregrinátio, onis f. Sin: peragrátio; itínerum suscéptio vel lustrátio // (viaje a un santuario) sacra vel pia peregrinátio. Uso: hacer una - a Lourdes, sacram peregrinationem Lapurdum fácere. peregrinar: (andar por tierras extrañas) pe- perfección: perféctio, onis f. Sin: absolútio; conféctio; consummátio; expolítio; perpolítio; perfectum. Uso: - cristiana, christiana perféctio; - evangélica, evangélica perféctio; a o hasta la -, ad (vel in) unguem; ad amussim; ad perfectum; perfecte; óptime; plane; absoluta, absolútio et perféctio. perfeccionamiento: perféctio, onis f. Sin: absolútio; progréssio; profectus (-us m); progressus (-us m). Uso: - moral, emendátio; moralis perféctio; atender al propio - moral, se ipsum emendare; seipsum meliorem fácere vel réddere; progressionem fácere ad virtu- 813 perfeccionar tem; prógredi in virtute; contribuir al - de algo, álicui rei excolendae (vel perficiendae, vel absolvendae) conferre; promover el - de la humanidad, hóminum ánimos excólere. perforación: (acción de perforar) perforátio, onis f. Sin: perfóssio; perfossura; fossura // (efecto de perforar) terebramen (-mĭnis n). Sin: térebra, ae f. perfeccionar: (hacer perfecta una cosa) áliquid ad perfectionem perdúcere, addúcere; áliquid perfícere vel absólvere // (hacer mejor una cosa) áliquid mélius réddere; áliquid excólere vel perpolire. Uso: máquina de un modelo muy perfeccionado, máchina exquisitiore artifício facta // perfeccionarse en un arte, artem pénitus díscere. perforador: perforator, oris m. Sin: perfossor. perfeccionismo: perfectionismus, i m. Sin: máximae perfectionis stúdium. perfeccionista: adj máximam perfectionem affectans vel áppetens // sust perfectionista, ae m. Sin: máximae perfectionis studiosus. perfectible: perfectíbilis, e. perfecto: perfectus, a, um. Sin: absolutus; completus; consummatus; excultus; perpolītus; ómnibus númeris absolutus. perfil: (postura en que solo se deja ver un lado o cara del cuerpo) obliqua imago. Uso: de -, ab (vel ex) obliquo; per (vel in) obliquum; figuras de -, catágrapha, orum npl; oblíquae imágines; esbozar, representar, pintar a uno o una cosa de -, áliquem vel áliquid (vel imáginem alicúius vel alicúius rei) ex obliquo delineare, effíngere, adumbrare, píngere // (contorno de una figura) lineamenta, orum npl. Sin: figura líneis circumducta; extrema lineamenta npl ; primae líneae fpl. Uso: trazar el - de uno, figuram alicúius adumbrare vel descríbere; figuram alicúius summis lineamentis (vel primis líneis) circumdúcere. perfilado: delineatus, a, um. Sin: designatus; expressus. perforadora: perforáculum, i n; chartarum perforáculum. Sin: máchina pérforans; instrumentum perforatórium. performance: (ejecución) exsecútio, onis f. Sin: conféctio; efféctio; effectus, us m // (función, espectáculo) spectáculum, i n // (resultado obtenido) éxitus, us m. Sin: successus, us m; Dep, éxitus certáminis agonístici. perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimentare; odore vel odóribus imbúere, perfúndere, suffire; bonis odóribus perfúndere áliquem vel áliquid // perfumarse, se odóribus imbúere, perfúndere, suffire. perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum; bonus vel suavis odor. perfumería: myropólium, ii n. Sin: unguentária, ae f; arómatum taberna; taberna unguentária. perfumero o perfumista: myropōla, ae m vel myrépsius, ii m. Sin: unguentárius; aromatárius; v. ungüentario. pergamino: pergamēna, ae f. Sin: membrana, ae f; membranum, i n; charta pergamena; membrana scriptória. Uso: - sutil, membránula; de -, membráneus; fabricante o vendedor de pergaminos, membranárius, ii m // (documento escrito en -) diploma membranáceum. Sin: diploma ex membrana. pérgola: (armazón que sostiene la parra u otra planta trepadora) v. emparrado. 814 periódico periantio, v. perianto. perihelio: perihélios vel perihélius, ii m; perihélium, ii n. perianto: perianthum vel perianthon, i n; perianthus vel perianthos, i m. Sin: perigónium; floris involūcrum. perilla: (porción de pelo que se deja crecer en la punta de la barba) bárbula, ae f. pericardio: pericárdium, ii n. Sin: cordis involūcrum. perimetral o perimétrico: perimétricus, a, um. Sin: circumcurrens. pericarditis: pericardites, is f; pericarditis, tĭdis f. Sin: pericárdii (vel cordis involucri) inflammátio vel inflátio. perímetro: perímetrus, i m. Sin: ámbitus vel circúitus, us m. pericarpio: pericárpium, ii n; pericarpum, i n. Sin: séminis involūcrum. pericia: perítia, ae f. Sin: dextéritas; callíditas; experiéntia; ars. perimisio: perimýsium, ii n. Sin: externa musculorum membrana vel membránula. perineo: perineus vel perinaeus, i m; perinaeum. perineumonía, v. pulmonía. pericondrio: perichóndrium, ii n; perichondrus vel perichondros, i m. pericondritis: perichondrites, is f. Sin: perichóndrii vel perichondri inflammátio. periferia: (circunferencia) circumferéntia, ae f. Sin: ámbitus; circúitus, circumflexus, us m; circinátio vel circumdúctio, onis // (alrededores de una ciudad) periphéria sive -pherīa, ae f. Sin: subúrbium, ii n; extrema urbis pars (partis f); perímetrus; ámbitus; circúitus, us m. Uso: parroquia de -, paróecia suburbana. periférico: (de los alrededores de una ciudad) periphéricus, a, um. Sin: subúrbii (gen); extremus; suburbanus. perifollo: (planta, flor) anthriscum, i n. perífrasis : períphrasis, is f. Sin: circúitus, us m; circumlocútio; circuítio; verborum circuítio, circúitus, ámbitus; verborum comprehénsio, coniúnctio; coniuncta verba. perigonio, v. periantio. perineumónico, v. pulmoníaco. perinola, v. trompo. periódicamente: periódice. Sin: certis períodis; statis tempóribus; certo témpore; per intervalla; certis témporum intervallis. periodicidad: periodícitas, atis f. Sin: tempus periódicum; certa témporum intervalla (-orum npl). periódico: adj periódicus, a, um. Sin: certis vel statis tempóribus recurrens, revertens, rédiens; certo témpore recurrens. Uso: fiebres -, febres periódicae; publicaciones -, publicationes periódicae // (impreso que se publica periódicamente) periódicum, i n. Sin: commentárium; commentárius; commentárius periódicus; commentárii (-orum mpl) periódici; fólia periódica; chronográphicon, i n. Uso: - semanal, v. semanario; - sexuales, periódica sexuália; - trimestral, periódicum trimestre; el - “Newsweek”, periódicum “Newsweek”; el - “Playboy”, periódicum, 815 periodismo cui títulus est “Playboy” // (diario) v. esta voz. periodismo: diurnalismus, i m. Sin: commentariorum vel diurnariorum ars, offícium, proféssio, opus. periostitis: periostites, is f; periostitis, ĭdis f. Sin: óssium tegumenti (vel tegimenti, vel tegmenti) inflammátio. peripatético: peripathéticus, a, um. periplo: périplus, i m. Sin: circumnavigátio. periodista: diurnárius, ii m; diurnária, ae f. Sin: diariorum (vel diurnalis, vel diurnárius) scriptor; redactor diurnárius; epheméridis vel epheméridum scriptor; acta diurna narrans. Uso: los -, diariorum vel epheméridum scriptores. periscópico: periscópicus, a, um. Sin: ad periscópium áttinens. periscopio: periscópium, ii n. Sin: instrumentum circumspíciens. periodístico: diurnárius, a, um. Sin: epheméricus; diurnalísticus; diurnalárius. perisperma: perisperma, ătis n. Sin: séminis involūcrum. período: (espacio de tiempo) períodus, i f. Sin: aetas, atis f; témporis spátium. Uso: cuaresmal, quadrageni ieiúnii maioris dies; eneolítico, aetas aeneolíthica; - glaciar, aetas glacialis; - infecundos, témpora conceptioni non apta; témpora quae fecunditate carent; paleolítico, aetas palaeolíthica; - de gobierno, períodus regíminis; - de la decadencia, senescens aetas; - de los orígenes, antiquior aetas; - de transición, aetas média; segundo de su cargo de presidente, secunda períodus múneris sui praesidentis // Gram períodus, i f. Sin: ámbitus, circúitus, us m; orationis circúitus; verborum ámbitus. Uso: - hipotético, períodus hypothética; hypothéticum enuntiatum // Med circúitus, us m. peristáltico: peristálticus, a, um. Uso: contracciones -, contractiones peristálticae; movimiento -, motus (-us m) peristálticus. perióstico: perióstii (gen). Sin: ad perióstium (vel ad periósteon) pértinens. periostio: perióstium, ii n. Sin: periósteum vel periósteon, i n; óssium tegumentum, tegimentum, tegmentum. periostiotomía: periostiotómia sive -tomīa, ae f. Sin: perióstii séctio. periostiótomo: periostiótomum, i n. peristilo: peristylum, i n; peristýlium, ii n. perito: adj y sust peritus. Uso: - científicos, periti scientífici. peritoneo: peritonaeum vel peritonēum, i n. Sin: abdóminis membrana; intérior ventris membrana. peritonitis: peritonites, is f; peritonitis, ĭdis f. Sin: peritonaei inflammátio; abdóminis membranae inflammátio. perla: margarita, ae f; margaritum, i n; gemma, ae f. Uso: adornado de perlas, margaritatus; que produce perlas, margarítifer, margarílifer, gémmifer; vendedor de perlas, joyero, margaritárius, ii m. permanencia: permánsio; mánsio; remánsio, onis f. Sin: commorátio; demorátio. permanente: adj pérmanens, entis. Sin: diuturnus; duraturus; perennis; permansurus; 816 persecución stábilis // (ondulación artificial del cabello) pérmanens undulátio. Sin: coma calamistrata. permeabilidad: permeabílitas, atis f. Sin: penetrabílitas. permeable: permeábilis, e. Sin: penetrábilis; pérvius. permisividad: permissívitas, atis f. Sin: nímia permittendi consuetudo. permisivismo: permissivismus, i m. Sin: nímia permittendi rátio. Uso: - sexual, licéntia sexualis. peronospora: peronóspora, ae f. perpendicular: perpendicularis, e; perpendiculárius, a, um. Sin: ad perpendículum directus, o simplem directus, rectus. Uso: línea -, recta línea; línea ad perpendículum; en dirección -, (directe) ad perpendículum; ser -, ad perpendículum esse; directum esse. perpendicularmente: perpendiculáriter. Sin: ad perpendículum; ad líneam; recto libramento; directe ad perpendículum. Uso: caer -, ad líneam ferri; estar - , perpendículo respondere. perrera: canis cávea. Sin: cubile canis (o, según el contexto, canum). permisivo: permissivus, a, um. permiso: (licencia o consentimiento para hacer o decir algo) permíssio, onis f. Sin: permissus, us m; permissum, i n; concéssio; facultas; licéntia. Uso: - de abatir lobos, licéntia lupos sternendi; pedir - a uno, licéntiam ab áliquo pétere. permutación: permutátio, onis f. Uso: Gram, - de la vocal radical, permutátio vocalis. permutar: permutare. Sin: commutare; mutare; permutationem fácere. pernera: bracae vel bracarum crus (cruris n). pernil: (de pantalón) v. pernera; (de puerco) v. jamón. pernio: cardo, dĭnis m. Uso: - de manivela, vectículi cardo. perrería: (muchedumbre de perros) canum caterva // (conjunto de personas malvadas) improborum grex (gregis m). Sin: cívium vel hóminum faex (faecis f). perro: canis, is m. Uso: de -, caninus, cananus, catulinus; - cazador o de caza, canis venator vel venáticus; - dogo o de presa, v. buldog- faldero, catellus; - lebrel, vértragus vel vértagus, i m; - lebrero, canis leporárius vel leporinus; - lobo, crocottas, ae m; - moloso, molossus, i m; molossus canis; - pastor, canis pastoralis vel pecuárius; - pequeño, cátulus vel catellus, i m; - rabioso, canis rabiosus vel rábidus; - ratonero, canis captor múrium (vel rattorum); - de aguas, canis aquáticus; - de corral, - de guardia, canis catenárius; custos vel canis villáticus, vígilans; - de lanas, canis lániger // - que ladra no muerde, canis tímidus veheméntius latrat quam mordet. persa: adj pérsicus, a, um // (natural de Persia) Perses, ae m // (idioma que se habla en Persia) lingua pérsica. perogrullada: patens proposítio. Perogrullo: de -, patens, entis. Sin: perspícuus; manifestus; apertus. persecución: persecútio, onis f. Sin: insectá- 817 persecutorio tio; vexátio; cruciatus, us m. Uso: - política, política persecútio. persecutorio: persecutórius, a, um. perseguible: iudício persequendus vel dignus. perseguidor: persecutor vel insecutor, oris m. Sin: insectator; infestator; vexator. Uso: encarnizado, vexator et hostis. perseguir: áliquem vexare, exagitare, lacéssere, cruciare, insectari vel consectari. Sin: saevire in áliquem; hostíliter áliquem pétere. Persia: Pérsia, ae f; Persis, -ĭdis f. persiana: (especie de celosía para ventanas) persiana, ae f. Sin: transenna volúbilis; fenestrae postis (-is m), transenna, valva ; complicábilis clatrus (fenestrae); fenestrae clatri (-orum mpl) vel clatra (-orum npl). persiano, v. persa. persignarse, v. santiguarse. persona: (Filos, supuesto inteligente) persona, ae f; - divina, persona divina // (individuo de la especie humana) homo, mĭnis m vel vir, viri m (hombre), mulier, ĕris f (mujer). Sin: persona; caput, pĭtis n; quidam, quaedam. Uso: - amable, lépidum caput; - competentes, periti hómines; - culta, vir doctus vel múlier docta; - esforzada, caput audax; física, phýsica persona; - querida, carum caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum sola); sine árbitris; remotis árbitris; soli (solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por sí mismo); praesens, entis (estando presente); tantos pareceres cuantas -, quot cápita tot senténtiae; personas de criterio, prudentes; de mal agüero, homo calamitosus; fascinator, oris m; una familia de seis - , sex cápitum família; las - de servicio, fámuli, orum mpl; vi a varias personas, plures vidi; no hay - que ..., nemo est qui + subj; una - conocida por mí, solo de nombre, quidam notus mihi nómine tantum // (cuerpo) corpus, pŏris n. Uso: cuidado de la -, córporis (vel cutis) cura; temblaba en toda su -, toto córpore tremebat // (accidente gramatical) persona, ae f. personaje: (sujeto de distinción o dignidad) vir (viri m) clarus, praeclarus, claríssimus. Sin: amplíssimus vir // (ser humano o simbólico de una obra literaria) persona, ae f. Uso: - principales y secundarios, primarum et secundarum pártium personae; - de teatro, actor; scaénicus vel scaenáticus, i m; scáenicus actor; - de una novela, persona fábulae; crear un - novelesco, fábulae personam confíngere. personal: (adj, en persona) traducir mediante una perífrasis con ipse, a, um; ej.: una visita - del cónsul, ipsīus cónsulis adventus // (de la persona, propio) próprius, a, um. Sin: personalis, e. Uso: beneficio -, benefícium personale; cosas de uso -, ea quae curando córpori úsui sunt; méritos -, própria alicúius promérita vel mérita; ventajas -, própria alicúius cómmoda; a título -, próprio ipsīus nómine vel meo, tuo, suo ... nómine; por interés -, propter suum emolumentum; aportar algo -, áliquid sui afferre // (privado) privatus, a, um. Uso: consideraciones -, privatarum rerum respectus (-us mpl); desgracia -, privata calámitas; por iniciativa -, privato consílio; estudios, ocupaciones -, privata stúdia // (original) singularis, e. Sin: próprius ac suus. Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en Der y Gram) personalis, e; ad personam spectans // (conjunto de los empleados) personae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; ministéria, orum npl; officiálium corpus. Uso: docente, docéntium corpus; jefe del - (de trabajadores), operariorum moderator; (de funcionarios) ministrorum vel officiálium 818 perspectiva moderator; jefe del - del protocolo, officiorum magister. personalidad : (persona notable) vir praestans, clarus, clarissimus, amplíssimus. Uso: las más altas - del Estado, príncipes in re pública; una gran -, vir magnus et illustris // (en cuanto desempeña un papel en la vida pública) persona, ae f. Uso: tener en la Iglesia una - que no puede suprimirse, in perpétuum habere in Ecclésia personam // (individualidad) ingénium, ii n; persona; personálitas // (cualidades naturales) natura, ae f. Sin: índoles; ánimus; quod cuiusque próprium est; quod quisque habet sui // (cualidades adquiridas, costumbres) mores, um m. Sin: ingénium et mores, natura et mores // compleja, ánimus haud simplex; - rígida, inflexible, ingénium ásperum vel intractabile // cambiar de -, novum sibi indúere ingénium; mores mutare; desarrollar la - humana, hóminum dignitatem augere; formar la -, mores conformare; formarse la - a imitación de uno, se in alicúius mores formare; tener una doble -, duabus quasi a natura personis indutum esse; tener una - original, ingénio atque ánimo singularem esse; tener una - rica y compleja, váriā multiplicique naturā esse. personalismo: personalismus, i m. Sin: doctrina de personae dignitate. personalista: personalista, ae m. Sin: personalismi sectator, ássecla, professor. personalización: ad personam conformátio vel accommodátio. personalizar: notam personalem tribúere. Sin: áliquid personae aptare. personificación: (acción y efecto de personificar) personificátio, onis f. Uso: la - de la necedad, stúltior stultíssimo; la - de la sabiduría, sapientíssimus ómnium; la - de la vir- tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, vítium es // (figura retórica) ficta persona. Sin: fíctio (-onis f) personae; personarum fíctio; prosopopóeia, ae f. personificado: personā donatus. Sin: hóminis formā donatus. Uso: es la justicia -, est ipsa iustítia. personificar: (atribuir vida o acciones de persona a un animal o a una cosa) ánimal vel rem personam constitúere; hóminis formam álicui tribúere. Sin: ánimal vel rem humana spécie indúere // (representar a una persona determinada) alicúius personam gérere, sustinere, obtinere, ferre, indúere; alicúius partes ágere, sustinere, obtinere; alicúius vice fungi; alicúius múnere fungi; alicúius pártibus fungi. perspectiva: (arte de representar los objetivos en relieve) perspectiva ars. Sin: gráphice delineandi ars; ars res pingendi (vel effingendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali prospectu suo // (obra o representación ejecutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin: prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura profunditatem repraesentans; gráphica profunditatis repraesentátio. Uso: plano o dibujo en -, scaenográphia sive -graphīa, ae f; en esta -, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; representar algo en -, áliquid in suo prospectu pónere // (conjunto de objetos que se presentan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspectus; conspectus; despectus, us (vista desde lo alto) // (punto de vista desde el cual se considera o se analiza un asunto) iudicandi rátio. Sin: sentiendi modus; ámbitus, us m. Uso: en la - materialista, in materialístico ámbitu // (esperanza o temor de sucesos) exspectátio, onis f. Sin: praestolátio; spes (spei f) vel timor (según el contexto). Uso: - de mayor bienestar, exspectátio commodioris vitae; la - de una vida semejante, huius vitae proposítio; 819 pertenencia abrirse a una - internacional, prospéctui internationali patéscere; se presenta una alegre -, laeta exspectátio arrīdet. pertenencia: (derecho a la propieda de una cosa) domínium, ii n. Sin: propríetas; pertinendi condício. pértiga: pértica, ae f. Uso: - de barquero, contus, i m. guno, álicui permolestum esse; álicui óneri esse intolerábili. pésame: commiserátio, onis f. Uso: dar a alguien el - por el fallecimiento del padre, de la madre, etc., commiserationem suam álicui significare ob excessum patris, matris, etc.; dolorem suum álicui testari (declarare) ob ...; suum álicui maerorem testari ob ... pesar: (intr, tener tal peso) péndere. pertinente: pértinens, entis. Sin: áttinens; spectans ; respíciens; qui pértinet, áttinet, spectat, réspicit ad + ac. pertrechos : apparatus, us m. Perú: Perúvia, ae f. peruano: adj peruvianus, a, um // sust Peruvianus, i m. perverso: perversus, a, um. Sin: corruptus; depravatus; pravus, ímprobus; sceleratus; vitiosus. pesa: pondus, dĕris n. Uso: pesas de la balanza, póndera; - de gimnasia, halter, ēris m (ac pl -ēras). pesario: pessárium, ii n. pesca: (acción de pescar) piscátio, onis f; piscatus, us m; piscatura, ae f. Uso: de -, piscárius sive piscatórius; - con anzuelo, piscatus hamátilis; barco de -, navis piscatória; la - del atún, piscátio thynnária; la pasión de la -, piscatus vel piscandi voluptas. pescadería: piscária, ae f. Sin: taberna piscatória; forum piscárium vel piscatórium. pescadero: ichthyopōla, ae f. Sin: piscárius, ii m; píscium ínstitor vel vénditor. pescado: (pez comestible) piscis, is m // (producto de la pesca) piscatus, us m. Uso: - en salazón, salsamentum. pesacartas: epistularum statérula. pesadilla: (sueño angustioso) íncubus, i m; íncubo, ōnis m. Sin: nocturna suppréssio; angor nocturnus vel somnialis; anxiosum sómnium; formidamen (-mĭnis n) somniale; noctis visum tremendum. Uso: tener una -, in somno angi; in somno angóribus vexari // (grave preocupación) terror, oris m. Sin: angor; ingens (vel gravis, vel intolerábilis) cura; cura et sollicitudo; onus intolerábile. Uso: esto es mi -, haec cura me sollícitat; esto es una - para mí, hoc est mihi magnae sollicitúdini; hoc me angit; hoc óneri mihi est; hoc permolestum mihi est; ser una - para al- pescante: (asiento de los cocheros, en ciertos coches) transtrum, i n. pesebre: (sitio donde los animales comen el forraje) praesepe vel praesaepe, is n. Sin: praesépium vel praesáepium; praesaepes vel praesaepis, is f // (nacimiento, representación del de Jesucristo) sacrum praesepe. Sin: praesepe Divi Puelli; Iesu cunae (-arum fpl) vel cunábula (-orum npl). pesebrera: praesépia, ium npl. peseta: peseta, ae f. Sin: nummus hispanus 820 pétalo vel hispánicus. pesimismo: (como sistema filosófico) pessimismus, i m. Sin: doctrina eorum, qui ómnia in detérius réferunt // (como tendencia personal) pessimismus. Sin: mens in detérius ómnia réferens; mens ad deteriora convertens (vel réferens) ómnia; ánimus ómnia in peiorem partem intérpretans; rerum peior interpretátio; mens detérrima ómnia iúdicans; naturalis ánimi inclinátio ad ómnia in detérius referenda; rátio ómnia in peiorem partem interpretandi; in rerum quandam peiorem interpretationem inclinare // (como tendencia a prever lo peor) ánimus mala semper óminans. Sin: mali providéntia; ánimus ad trístia ac maesta quaeque conversus; rátio in peius ómnia detorquendi; mentis ad detérrima ómnia proclívitas // (como tendencia a temer lo peor, malos resultados) infelicis rerum éxitus timor. Sin: mens detérrima ómnia exspectans vel timens. pesimista: (que profesa el pesimismo) pessimista, ae m. Sin: pessimismi fautor, sectator, ássecla // (que propende a ver y juzgar las cosas por el lado más desfavorable) detérius ómnia réferens. Sin: péssime séntiens de áliqua re; atra videns ómnia; peiora timens. Uso: ser -, (como tendencia personal) detérius interpretari; ómnia in detérius referre; res in peius vértere; detérrima ómnia iudicare; péssimam putare suarum rerum condicionem; (como tendencia a prever lo peor) meliora desperare; ómnia semper desperare; de se et de ómnibus rebus desperare; (como tendencia a temer lo peor, malos resultados) adversos rerum éxitus metúere; deteriora semper timere; omnes rerum éxitus adversos praemetúere, praesagire, praedícere, praemonere, praenuntiare, ominari, vaticinari. peso: pondus, dĕris n. Uso: - atómico, pondus atómicum; - bruto, pondus íntegrum vel totum; - específico, pondus specíficum; - neto, pondus próprium vel certum // (Dep, atleta) - mosca, (athleta, ae m) a musca vel pónderis muscae; - pluma, a pluma vel pónderis plumae; - ligero o liviano, a parvo póndere, vel parvi pónderis, vel pónderis levis; medio o mediano, a medio póndere vel pónderis médii; - medio ligero o medio-mediano o “Welter”, a velteriano póndere, vel pónderis velteriani, vel a parvo (levi) póndere médio, vel parvi (levis) pónderis médii; - pesado, a máximo póndere, vel pónderis máximi; - semipesado, a semimáximo póndere, vel a máximo póndere dimídio, vel pónderis semimáximi, vel máximi pónderis dimídii // (entidad, sustancia e importancia de algo) pondus. Uso: - político y económico, pondus políticum atque oeconómicum. pespuntar: filo duplicato vel geminato súere. pespunte: sutūra duplicata. Sin: ictus duplicatus; punctum retroversum. pestillo: (pasador o cerrojo con que se asegura una puerta) v. pasador. pesuña: (pedis) úngulae (-arum fpl). pesuño: (pedis) úngula (-ae f). petaca: (estuche para guardar el tabaco) tabaci sácculus. Sin: capsella púlveri nicotiano asservando; tabaci cistella; nicotiana thécula; tabaci cápsula. Uso: - de oro, áurea theca nicotiano púlveri asservando; v. tabaquera // (estuche para guardar los cigarros) theca (vel pyxis, vel pyxidícula) volúminum tabacinorum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis; capsella tabaci fascículis asservandis; theca vel capsella volumínibus tabácinis asservandis; theca nicotianis bacillis asservandis; capsella fasciculorum tabaci; sigarorum vel cigarorum capsella. pétalo: pétalum vel pétalon, i n. Sin: fólium; 821 petardo floris bráttea. petrodólares: dollária e petróleo percepta. petardo: (morterete) v. esta voz // (cohete lleno de pólvora, que hace explosión con estruendo) petardum, i n; petarda, ae f. Sin: parvus vel minutus pyróbolus (-i m) chartáceus; parvum vel minutum pyróbolum chartáceum; cucullus nitrati plenus. Uso: de -, petardárius. petrogénesis: petrogénesis, is (ac -in) f. petroglífero: petroglýphicus, a, um. Uso: signo -, signum petroglýphicum. petición: petítio, onis f. Uso: - de dilación o indulgencia, petítio dilationis vel indulgéntiae. petrografía: petrográphia sive -graphīa, ae f. Sin: petrarum descríptio; disciplina vel sciéntia petrográphica. petimetre: tróssulus, i m. Sin: bellum pomum; bellus homo vel homúnculus; totus de cápsula; levis et mulierosus homo; élegans adulescens et fucatus. petróleo: petróleum, i n. Sin: óleum bituminosum, vivum, incendiárium. Uso: - bruto, terrae óleum; óleum terrígenum; pozo de -, púteus (-i m) petroleosus, petrolearis, petroleárius; petrólei púteus vel fons; bituminosi ólei púteus; yacimiento de -, v. petrolífero; zona petrolífera, locus vel régio petrólei (vel bituminosi ólei) dives, abundans. petirrojo: eríthacus, i m. Sin: eríthacus rúbeus. petral: antilena vel antelena, ae f. Sin: antela, ae f. petrarquismo: petrarchismus, i m. Sin: Petrarchae poëtae imitátio (imitación de Petrarca); Petrarchae cárminum stúdium (afición a Petrarca). petrarquista: (imitador de Petrarca) Petrarchae poëtae imitator // (aficionado a Petrarca) Petrarchae cárminum studiosus. petrificación: petrificátio, onis f. Sin: in petram vérsio; in lápidem convérsio. petrificado: petrificatus, a, um. Sin: lapídeus factus. petrogenia: petrogénia, ae f. Sin: petrarum orīgo. petrolero: (buque) petroleária, ae f (navis, scapha) // (vendedor de petróleo) petrólei mercator // (relativo al petróleo) petroleárius, a, um. Sin: ad rem petroleáriam pértinens. Uso: sociedades -, societates petroleáriae; yacimientos -, campi petroleárii. petrolífero: petroleosus, a, um. Sin: petróleo áffluens, abundans; petrólei abundans vel dives (-vĭtis). Uso: yacimiento -, cubile petroleosum; petrólei fodīna. petrología: petrológia sive -logīa, ae f. petrológico: petrológicus, a, um. petrólogo: petrólogus, i m. petrificar: petrificare. Sin: lapire; in lápidem (vel in petram) convértere vel vértere; in saxum mutare // petrificarse, lapidéscere. Sin: duréscere. petroquímica: petroleária chémia, chímia, chémice (-es f). petroquímico: petrochémicus. Sin: petroleá- 822 pichón rius-chémicus; ad petroleáriam chémiam áttinens. Uso: industria -, industria petrochémica vel petroleária-chémica. pez : piscis, is m. Uso: - espada, xíphias, ae m; - de oro, v. dorada. pezón: (teta, mama) papilla, ae f // (rabillo que sostiene la hoja, la flor o el fruto de las plantas) petíolus, i m. Sin: pedúnculus; pedículus. pezpita o pezpítalo: motacilla, ae f. pezuña, v. pesuña. pianista: (persona que toca el piano por oficio) plectrocymbalista, ae m; plectrocymbalístria, ae f. Sin: plectrocýmbali pulsator (-oris m) vel pulsatrix (-īcis f) // (fabricante de pianos) plectrocymbalorum (vel plectrocýmbalûm) ártifex (-fĭcis m) vel fabricator // (persona que los vende) plectrocýmbalûm vénditor vel mercator. tris palaestra; equestre gymnásium; equinum stádium. picadillo: (guisado de carne cruda picada con tocino, verduras y ajos u otros aderezos) minūtal, alis n. Sin: tritumen, mĭnis n; penthíacum; comminuta caro. picado: (picadillo) v. esta voz // (que tiene en la piel cicatrices de pústulas variolosas) pustularum cicatrícibus obtectus // (dicho de un avión) en -, ad perpendículum; vuelo en -, volatus ad perpendículum; avión que bombardea en -, aëroplanum ad perpendículm aggrédiens; tirarse en -, praecípitem se ferre in + ac. picadora: tritábulum, i n. Uso: - de carne, carnis tritábulum; - de hielo, glaciēi tritábulum; - de verdura, - de legumbres, (h)ólerum tritábulum. piano: plectrocýmbalum, i n. Sin: clavicýmbalum; clavile, is n. Uso: - de cola, clavile aliforme; plectrocýmbalum caudatum; - de media cola, semicaudatum plectrocýmbalum; afinar el -, plectrocýmbalum téndere vel conténdere; estudiar -, in stúdium plectrocýmbali incúmbere; plectrocýmbalo óperam dare; tocar el -, plectrocýmbalum pulsare. picadura: (acción de picar) púnctio, onis f // (efecto de picar) punctum, i n. Uso: - pequeña, punctiúncula, ae f; - de una aguja, quod acu punctum est; vulnus (-nĕris n) acu punctum // (mordedura) punctum (de insectos); morsus, us m (mordisco de aves, de serpientes); ictus, us m (herida: de avispas, de serpientes); aculeatus ictus (de escorpiones) // (tabaco picado) concisum vel contusum tabacum. Uso: - de hebras, tabacum in fibras concisum. pianoforte, v. piano. picaflor: todus, i m. Sin: anthóphilus, i m. pianola: automatárium vel automáticum clavile (-is n). Sin: mecháculm plectrocýmbalum vel clavicýmbalum picamaderos: picus, i m. picapedrero: lapicīda vel lapidicīda, ae m. Sin: lapidicaesor; quadratárius. piar: pipiare, pipilare, pipire. picaza, v. urraca. picadero: (lugar o sitio donde los picadores adiestran los caballos y las personas aprenden a montar) hyppódromus, i m. Sin: eques- pichón: columbus, i m. Uso: tirar al -, emíttere in columbas. 823 pickles pickles, v. encurtidos. pícrico: pícricus, a, um. pick-up: (Radiotecn, dispositivo captador) excípulum, i n; sonorum excípulum. Sin: (instrumentum) phonóphorum. pictografía: pictográphia sive -graphīa, ae f. Sin: pictogramma, ătis n; expréssio per figuras. picnic: (gira campestre) excúrsio campestris // (comida al aire libre) prandíolum (-i n) aprīcum. Sin: cénula subdivalis; gustátio, onis f. Uso: lugar apto para -, locus aptus ad prandíolum edendum; organizar un -, prandíolum parare. pictográfico: pictográphicus, a, um. picnómetro: pycnómetrum, i n. pico: (boca córnea de las aves) rostrum, i n // (parte que sobresale en la superficie de algunas cosas) apex, ápicis m // (herramienta de cantero y cavador) úpupa, ae f. Uso: golpe de -, úpupae ictus (-us m) // (parte de algunas vasijas , por donde se vierte el líqido) rostrum // (mechero de candil) myxa, ae f // (cúspide de una montaña) cacumen vel culmen, mĭnis n. Sin: vertex, tĭcis m; summus vertex // (montaña puntiaguda) mons praeceps vel praeruptus. Sin: iugum. Uso: que está a -, cortado a -, praeruptus, abruptus; praeceps et praeruptus; rocas a -, recta saxa // (picamaderos, pájaro carpintero) picus, i m. Uso: verde, picus víridis // fig, - de oro, vir eloquentíssimus. Sin: vir summae facúndiae; vir dicendi peritíssimus. picola: dolābra, ae f. Uso: - de alpinista, dolabra montana. picoso: varíolis infectus. picotazo: rostri ictus (-us m). Sin: rostri vulnus (-nĕris n) // fig iaculátio, onis f. picotear: rostro percútere, ferire, vulnerare. picrato: sal (salis m) pícricus; sal (salis n) pícricum. pictórico: gráphicus, a, um. pie: pes, pedis m. Uso: - plano, pes planus; de pies a cabeza, ab únguibus ad vérticem // - artístico de una mesa, trapezóphorum; - de la balanza, librae basis (-is; ac -im vel -em, abl -i); - de mueble, de aparato: pes; fulcrum, fulmentum // - de cerdo (cocido), unguella vel ungella, ae f; - de león, leontopódium; al - de la letra, v. literalmente; al - de página, v. página // dar - para una cosa, tamquam ansam dare ut ...; alicúius rei ansam dare; tomar - (ocasión o motivo) de una cosa, ex áliqua re ansam súmere; ab áliqua re véluti scintillam pétere. piedad: (virtud que inclina hacia los actos del culto divino) píetas, atis f. Sin: ánimus pius // (compasión) misericordia, ae f. Sin: miserátio. piedra: (sustancia mineral dura y sólida) petra, ae f. Sin: lapis, ĭdis f; saxum. Uso: de -, lapídeus; sáxeus; - berroqueña, v. granito; ciega, lapillus; - falsa, gemma vítrea; - filosofal, philosophalis lapis; lapis philosophorum; - fundamental (la primera que se pone en los edificios), lapis primárius; auspicalis lapis; poner la primera -, lápidem auspicalem pónere, iácere, fígere, statúere; poner la primera - de una iglesia, impónere primárium ecclésiae lápidem; - infernal, sal nitratum argenti; en pl, sales nitrati argenti; - jaspeadas, lápides ovati; - miliar (miliaria), mojón, miliárium; lapis miliárius; - pómez, pumex, mĭcis m; de - pómez, pumíceus; - preciosa, gemma vel margarita; hecho de - preciosas, 824 pijama gémmeus; - sagrada, petra sacra; - triangulares (en forma de espina de pescado), lápides spicati // - de afilar, asperón, cos, cotis f; - de chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lĭcis m; lapis vivus; - de escándalo, offendículum, i n; ser la - del escándalo, péssimum exemplum esse; - de molino, muela, mola, ae f, molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque, cotícula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae f (en sentido figurado); piedras en bruto, lápides assi // no dejar - sobre -, (aedifícium, urbem, arcem) fúnditus (vel a fundamentis) disícere, dirúere, evértere, tóllere, delere; el que de ustedes esté sin pecado, arroje la primera -, qui sine peccato est vestrum, primus (por ej, in áliquam) lápidem mittat // (cálculo, piedrecilla que se forma en la vejiga de la orina) cálculus, i m // (granizo) grando, dĭnis f. piel: pellis, is f. Uso: - adobada, concinnata pellis; - de armiño, pellis armellínea; - de cabrito, pellícula haedīna; abrigo de - , árnacis, ĭdis f; vestis pellícea; casaca de -, scórtea, ae f; cubierto de -, vestido de pieles, pellitus, a, um; curtidor de pieles, v. peletero. pietismo: pietismus, i m. Sin: pietatis affectátio. pietista: adj pietísticus, a, um // sust pietista, ae m. Sin: pietatis affectator vel ostentator. pieza: (porción de tela) pannus, i m. Sin: tela; pannículus // (sala o aposento) cubículum, i n. Sin: domūs membrum. Uso: - de recibo, salutatórium; salutatórium cubículum // (composición suelta de música vocal o instrumental) opúsculum músicum. Sin: pars, partis f. Uso: ejecución de la -, cantus, us m; - de violín, cantus fídibus // - teatral, fábula scáenica vel dramática // - de ajedrez, cálculus, i m. piezoelectricidad: piezoëlectris, ĭdis f. Sin: piezoëléctrica vis. piezoeléctrico: piezoëléctricus, a, um. piezométrico: piezométricus, a, um. Sin: ad piezómetrum spectans. piezómetro: piezómetrum, i n. Pieles Rojas: Pelles Rubrae, Rúbeae, Rufae. Sin: indi qui “pelles rufae” vocantur; indi, indígenae e cute rufa. pigmentar: peculiarem colorem indúcere. pielitis: pyelites, is f. pigmentario: ad pigmentum pértinens. piemia: pyháemia sive pyhaemīa, ae f. pigmento: pigmentum, i n. Sin: color; fucus. piémico: pyháemicus, a, um. pigmeo: (individuo perteneciente a los pueblos enanos que viven en las selvas de la región ecuatorial de Africa y en grupos aislados en las Filipinas, Borneo y Nueva Guinea) pygmaeus, i m. Uso: de los -, pygmaeus, a, um // (fig, individuo muy pequeño) nanus, i m. Sin: pumílio, onis m; púmilus; homúnculus; homúncio, onis m. pienso, v. forraje. piercing: pertundículum, i n. Uso: - de oro, plata, metal, pertundículum áureum, argénteum, metállinum. pigmentado: peculiari colore obductus. Pierrot, v. bufón. pijama, v. piyama. 825 pila pila: (pieza de piedra o de otra materia donde cae o se echa el agua para varios usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautismal, cántharus, i m; sacer fons; salutaris lavacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina, urnárium; aquárium; aquárius álveus; labelli alvéolus; pila fullónica; - de fuente, conceptáculum, i n ; - del agua bendita, labrum aquae lustralis vel lústricae; lustrale labrum; (en las casas) ámula, ae f.; aquae benedictae vásculum // Electr accumulatórium, ii n. Sin: pila; lampádium manuale, lampas (ădis; ac sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: eléctrica, pila eléctrica vel eléctrea; pila eléctridis vim praebens, fundens, gignens; - eléctrica de Volta, pila voltiana // - atómica, pila atómica // (montón) strues, is f. Uso: - de ladrillos, strues láterum // (pilar de puente) v. pilar. pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o columna aislada de un edificio) pila. Sin: columna // (pilón de fuente) aquárium, ii n // (hito o mojón que sirve de señal en los caminos) v. mojón. pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n. pildora: pílula, ae f. Sin: pastillus, i m. Uso: - anticonceptiva, pílula anticonceptionalis; pílula qua conceptus impediatur vel impeditur; tomar píldoras, pílulas súmere. pileta: (pila pequeña) labellum, i n; v. lavabo // (pila pequeña que solía haber en las casas para tomar agua bendita) lustralis (vel lústricae) aquae vásculum, labellum, sítula // (piscina) piscina, ae f. Uso: - de natación, natatórium, ii n; natatória, ae f; natatus, us m ; piscina natatória // (lavabo) v. esta voz. pillaje: latrocínium, ii n. Sin: grassátio; depraedátio. pillar: praedari. Sin: depraedari; furari; po- pulare, populari; praedas ágere, fácere, auferre. pillería: (acción propia de un pillo) néquiter vel ímprobe factum. Sin: indignum fácinus; flagítium; scelus, lĕris n. pillo: (persona falta de escrúpulos) nequam indecl. Sin: ímprobus; scelestus; fúrcifer // (niño vagabundo o callejero que comete pequeños delitos) v. pilluelo. pilluela: mónnula, ae f. Sin: puella impróbula vel pétulans. pilluelo: mónnulus, i m. Sin: puer impróbulus, audáculus, pétulans. pilórico: pylóricus, a, um. piloro: pylōrus, i m. Sin: stómachi inférius óstium. Uso: estrechamiento del -, pylōri sténosis (-is f). pilotaje: (acción y efecto de pilotar) gubernátio, onis f. Sin: moderátio; moderamen; régimen (-mĭnis n). Uso: - de automotor, autocineti moderamen; - de avión, aëronavis moderátio; - de buque, navis gubernátio // (ciencia y arte que enseñan el oficio de piloto) gubernandi ars. pilotar: gubernare, régere, moderari. Uso: sé - un avión, aëroplanum gubernare scio. piloto: (el que guía un buque, avión o vehículo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: de automóvil, autocineti gubernator; autoraedae rector; - de avión, aëronavis vel aériae navis gubernator, rector; aëroplanīga, ae m; volator; - de avión de caza a reacción, gubernator aëroplani insectationis aërihaustórii; de buque, navis gubernator; navígii rector; de planeador, gubernator velívolans // (luz roja) lumen, mĭnis n. Uso: - posterior, lumen 826 pintoresco postīcum. pimentero: píperis arbor (-ŏris f). pimienta: piper, ĕris n. Uso: granito de -, píperis granum. pimiento: (planta) siliquastrum, i n. Sin: cápsicum ánnuum // (fruto) piperitis, -is vel - ĭdis f . Uso: pimientos en escabeche, piperítides aceto maceratae. pinacoteca: pinacotheca, ae f; pinacothece, es f. pintarrajear: ridículas imágines delineare vel píngere. pincel: penicillum, i n; penicillus, i m. pinceta: volsella vel vulsella, ae f. Sin: forcícula. pinchar: perforare. Uso: - un neumático, pneumáticum perforare. pincharse: (ponerse una inyección) cutem terebrare. pinchazo: (punzadura o herida que se hace con instrumento o cosa que pincha) punctura, ae f. Sin: púnctio, onis f. Uso: - de un neumático, pneumátici perforátio // fig morsus, us m. Sin: vellicátio; stímulus; acúleus. Uso: los - del dolor, stímuli doloris; sentir los - de los envidiosos, dente ínvido morderi. pinche: (mozo de cocina) sublíngio, onis m. Sin: servus vel fámulus culinárius. ping-pong: tenilúdium tabulare vel mensale. Sin: mensale pililúdium; ludus pilae mensalis. pingüino: aptenódytes, is f. Sin: aptenódytes patagónia. pintamonas: malus vel imperitus pictor. pintar: píngere vel depíngere. Uso: - a la acuarela, aquatis colóribus píngere; - al encausto, a fuego, encausto píngere; inúrere picturas; - al fresco, udo colores illínere; - al óleo, oleatis colóribus píngere; óleo dilutis colóribus píngere; - al temple, al aguazo, a la aguada, colóribus aquā dilutis píngere; colóribus aquā glutinatā dilutis (vel temperatis) píngere; colóribus aquā glutineque dilutis (vel temperatis) píngere; - con esmalte, maltham indúcere álicui rei; malthā áliquid illínere, obdúcere, tégere, contégere; - de perfil, obliquam imáginem fácere. pintarse: - la cara, las uñas, los labios, los ojos, las cejas, fáciem (vel vultum, vel os), ungues (vel unguículos), labia (vel labra, vel labella), óculos, supercília fucare, vel fuco illínere, vel fuco tíngere; nitentem crustam faciēi, únguibus, lábiis, óculis, supercíliis indúcere; nitenti crustā fáciem, ungues, lábia, óculos, supercília tégere vel contégere. pintor: (persona que profesa o ejercita el arte de la pintura) pictor, oris m. Sin: pingendi ártifex. Uso: - excelente, pingendi claríssimus arte; apellēa insignis in arte; - de cosas groseras y viles, rhyparógraphus, i m; - de paisajes, v. paisajista; - en porcelana, pictor porcellanárius; - de retratos, pictor imáginum; anthropógraphus, i // (persona que tiene por oficio pintar puertas, paredes, etc.) dealbator, oris m. Sin: tector. pintorescamente: amoene. Sin: venuste; lectíssimis colóribus. Uso: describir algo -, áliquid colóribus píngere; áliquid verborum colóribus depíngere; áliquid gratis colóribus ornare. pintoresco: (ameno) amoenus, a, um. Sin: venustus. Uso: lugares -, amoena, orum npl; 827 pintorrear playas -, amoena lítorum // (vivo, animado, lleno de imágenes) flóridus, a, um. Sin: vívidis colóribus descriptus, expressus, ornatus. Uso: estilo -, flóridum dicendi genus. piocele: pyocele, is n. Pío XII: Pius Papa Duodécimus. piógeno: pyógenus, a, um. Sin: pyogénicus; suppuratórius; pus ciens. pintorrear, v. pintarrajear. pintura: (tabla, lámina o lienzo en que está pintada una cosa) pictura, ae f. Sin: tábula vel tabella picta. Uso: - histórica, pictura histórica; - inspirada, tábula quasi divina manu picta; - mural, paríetis pictura; pictura parietária; - ornamental, pictura ornamentalis; - a la acuarela, tábula aquatis colóribus depicta; tábula dilutis colóribus óleo depicta; - al encausto, encáustica, ae f (sobrent ars); pictura encáustica; - al fresco, v. fresco; - al óleo, tábula dilutis colóribus óleo depicta ; al pastel, tábula dilutis colóribus picta; tábula xerochromática; ejecutó grandes -, picturas fecit grandes // (arte de pintar) pictura, ae f. Sin: gráphice, es f; ars pingendi vel picturae // (procedimiento de pintura) pictura, ae f. Sin: rátio picturae // (la imagen pintada) imago, gĭnis f // (fig, descripción o representación viva y animada de una persona o cosa por medio de la palabra) imago, gĭnis f. Sin: descríptio, repraesentátio. Uso: la - de los caracteres, naturarum imago. pinza o pinzas: (instrumento cuyos extremos se aproximan para agarrar o sujetar algo) forceps, cĭpis mf. Sin: forfex , fĭcis f; forpex, pĭcis f. Uso: agarrar las -, fórcipem arrípere. pinzón: fringilla vel frigilla, ae f; fringillus, i m. piña: (fruto del pino) pínea, ae f. Sin: nux (nucis f) pínea // (ananá) v. esta voz . piñón: (rueda dentada) dentata, ae f. Sin: rota dentata. Uso: - grande, rota dentata maior // (simiente del pino) núcleus píneus. piojo: (insecto) pedículus vel pedúculus, i m. Sin: pedis, is m. Uso: huevo de -, lens, lendis vel léndinis mf. piojoso: pediculosus, a, um. Sin: pedicosus // fig sórdidus, a, um. piolet: dolabra glacífraga. piolín, v. cordelito. piorrea: pyorrhoea vel pyorhea, ae f. Sin: puris fluxus (-us m) vel efflúxio (-onis f). pipa: infundíbulum, i n. Sin: infumíbulum; fumaríolum; fumisúgium; nicotianum infundíbulum vel infumíbulum; fumaríolum tabácinum. Uso: - encendida, infundíbulum succensum; gran surtido de pipas, fumisugiorum magna cópia // borla de la -, apex, ápicis m; cabeza de la -, vásculum vel caput; cañón de la -, fístula vel (h)arundo (-dĭnis f); codo de la - (para vaciar la saliva), convexum; fúndulus; cordoncillo de la -, funículus fumaríoli; desobturador de la -, everrículum; tapa de la -, vásculi opertórium // cargar la -, fumisúgium refercire tabaco; infumíbulum nicotianis fóliis farcire; llenar la - de tabaco de la mejor calidad, tabaco óptimae notae fumaríolum refercire, implere, replere. pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infundíbulo (vel infumíbulo, vel fumaríolo, vel fumisúgio) fumum súgere. Sin: nicotianum fumum súgere, haurire; infumíbulum (nicotianis fóliis fartum) súgere; (tabaci) fumum ex infundíbulo haurire; ex infumíbulo odoratos tráhere nidōres. 828 pirómano pique: echar a - (hundir) una embarcación, navem deprímere. piréxico, v. pirético. pirheliómetro: pyroheliómetrum, i n. piquera: (agujero o puerta pequeña que se hace en las colmenas) alvearis foramen (-mĭnis n). pírico: pýricus vel pýrius, a, um. Sin: ígneus. pirita: pyrites, ae m. Sin: lapis igniárius. Uso: - arsenical, pyrites arsenicalis. piqueta: (herramienta) dolabella, ae f. piquete: (grupo de soldados) mílitum turma. Uso: - de guardia, stativum praesídium; stativa mílitum turma // (pequeño grupo) manípulus, i m. Uso: - de honor, manípulus honoríficus // (destacamento agrupado en torno de la bandera) vexillum, i n. piragua: linter, tris f; lintris, is f. Sin: cymba; scapha; phaselus; navícula monóxyla. piritoso: pyríticus, a, um. pirobalística: pyroballistária ars (artis f) vel doctrina (-ae f). Sin: pyrobolária ars vel doctrina. pirobolista: pyroballistárius, ii m. Sin: pyrobolárius. piroelectricidad: vis pyroëléctrica. piragüismo: líntrium (vel cymbarum, vel scapharum, vel phaselorum, vel navicularum monoxylarum) certamen (-mĭnis n). pirata: pirata, ae m. Uso: - aéreo o del aire, abductor; pirata caelestis; praedo (-onis m) aérius; - informático, v. hacker; - marítimo, praedo marítimus; jefe de piratas, archipirata, ae m; praedonum dux. pirograbado: (procedimiento para grabar) pyrográphia sive -graphīa, ae f // (talla obtenida pirograbando) encáustum, i n. Sin: pyrográphica imago; v. encausto. pirograbar: pyrográphice incídere. Sin: igne (vel ignis ope) incídere. pirografía, v. pirograbado. piratear: piráticam ágere, fácere, exercere. Sin: pirático vívere modo vel ritu. pirográfico: pyrográphicus, a, um. piratería: pirática, ae f. Sin: pirática ars vel vita; piráticum fácinus vel opus. Uso: practicar la -, v. piratear. pirógrafo: pyrógraphum, i n. pirático: piráticus, a, um. piromancia o piromancía: pyromantīa, ae f. Sin: divinátio ex igne. pirético: pyrécticus, a, um. Sin: febrícitans, antis. Uso: hallarse en estado -, febricitare; febris aestu iactari. pirexia: pyréxia sive pyrexīa, ae f. Sin: febris (ac -im vel -em; abl -i vel -e) aestus (-us m) vel ardor; febris ardentíssima. pirología: pyrológia sive -logīa, ae f. piromanía: pyrománia sive -manīa, ae f. Sin: ignem subiciendi insanum stúdium. pirómano: pyrómanes, is m. Sin: ignem subiciendi vesane studiosus. 829 piromántico ticos) piscina, ae f. Sin: natábulum; natatórium stagnum; v. pileta (- de natación). piromántico: pyrománticus, a, um. pirometría: pyrométria sive -metrīa, ae f. Piscis: Pisces, ium mpl. pirómetro: pyrómetrum, i n. Sin: instrumentum pyrométricum. piróscafo: pyróscapha, ae f; v. buque (- de vapor). pirosfera: pyrosphaera, ae f. pirosis: pyrosis,-is f. Sin: stómachi acor (-ōris m). pirotecnia: pyrotéchnica, ae f; pyrotéchnice, es f. Sin: pyrotéchnica ars. piroténico: (concerniente o relativo a la pirotecnia) pyrotéchnicus, a, um. Sin: ad pyrotéchnicam áttinens. Uso: espectáculo -, spectáculum pyrotéchnicum // (el que conoce y practica el arte de la pirotecnia) pyrotéchnicus, i m. piroxeno: pyróxenum, i n. pírrico: pýrrichus vel pýrrhichus, a , um. pirronismo: pyrrhonismus, i m. pirueta: hacer una -, circumverti. pisada: (huella o señal que deja el pie en la tierra) vestígium, ii n. Sin: gradus, gressus, us m // fig vestígium, ii n. Sin: exemplum; exemplar. Uso: seguir las - de uno, alicúius vestígia pérsequi vel calcare. pisapapeles: chartarum pressórium. pisaverde, v. lechuguino, petimetre. piscina: (estanque destinado al baño, a la natación o a otros ejercicios y deportes acuá- piscolabis: (refrigerio o aperitivo que se hace entre las comidas principales) v. lunch, tentempié. piso: (pavimento natural o artificial) solum, i n. Sin: pavimentum; stratum. Uso: - empedrado, pavimentum lapídeum vel silíceum; de baldosas, de ladrillo, pavimentum testáceum vel laterícium; - de madera, pavimentum duráteum; lígneum pavimentum; constratum, i n; - de mármol, solum marmóreum; - de mosaico, pavimentum tessellatum vel musivum; - de piedra, pavimentum lapídeum; - de sílice, pavimentum silíceum // (cada una de las plantas de un edificio situadas en diferentes planos) tabulatum, i n. Sin: contignátio, onis f; tabulátio; contabulátio; domūs contignátio; conclávium ordo Uso: subterráneo, tabulatum subterráneum; bajo, planta baja, pedeplana, orum npl; planum tabulatum; plana tabulátio (contabulátio, contignátio); primero, segundo ... -, primum, secundum ... tabulatum; prima, secunda ... tabulátio; último -, últimus vel summus conclávium ordo; casa de tres -, domus trium tabulatorum; domus quae tres tabulationes habet; domus quae tribus constat contignatiónibus. pisón: pavícula, ae f. Sin: lígneus málleus. pisoncito: (lígneus) malléolus. pista: (espacio acotado para ciertos tipos de carreras, juego o competiciones, en hipódromos, velódromos, estadios, campos de tenis, etc.) currículum, i n. Sin: iter; campus; palaestra. Uso: - ecuestre, equorum palaestra; campus equis excercendis; - de esquí, iter nárticum; currículum nivale; - de patinaje, 830 pizarra currículum sóleis férreis prolabéntium; - de tenis, campus tenilusórius // (espacio destinado al baile) currículum, i n. Uso: - de baile, currículum saltatórium; locus saltatórius // (terreno acondicionado para el despegue y aterrizaje de aviones) campus, i m. Sin: currículum aëronávium. Uso: - para el despegue de aviones, campus aëroplanis sustollendis; campus ex quo aëroplana extolluntur; de aterrizaje, campus in quem aëroplana descendunt // (cada una de las bandas paralelas de una cinta o un disco magnéticos) sémita, ae f. Uso: - magnética, sémita magnética. está colocado el fulminante) (cápsulae) fúndulus, i m // (llave en forma de émbolo que tienen diversos instrumentos músicos) fúndulus. Sin: túbulus ambulátilis. pita: (agave) agāve, es f. pitecántropo: pithecánthropus, i m. piteco: pithēcus vel pithēcos, i m. pitillera: hispanicarum (vel convolvellorum) theca vel capsella. pitillo, v. cigarrillo. pistero: símpulum, i n. Sin: simpúvium. pistilo: (floris) pistillum, i n. pistola: pistólium, ii n. Sin: pistórium, ii n; pistória, ae f; manuballístula; pyroballístula; sclopellum; sclopétulum; pistólium machinale; manualis ballístula; ballístula (vel manuballístula) ignívoma vel ignífera; parva ballista manualis. Uso: - automática, manuballista (vel manuballístula) ignívoma automatária // disparar con la -, manuballístulā displódere; disparar tiros de -, ignitos glóbulos e pyroballístula deícere; tener a mano la -, pistólium ad manum habere // - libre, certamen manuballístulā sine fulcímine adhíbitā; certamen manuballístulae sine fulcímine adhíbitae; -, tiro rápido, certamen manuballístulā adhíbitā, celériter glándibus iaciendis. pistolero: manuballistulárius, ii m. Sin: pyroballistulárius; praedo manuballistulárius; latro manuballístulā armatus. pistoletazo: manuballístulae ictus, vel coniectus (-us m), vel emíssio; pistólii ictus vel explósio. pistón: (émbolo de bomba) v. émbolo // (parte o pieza central de la cápsula donde pito: (sonido muy agudo) síbilus, i m (en pl también síbila, orum n) // (instrumento) sibilatórium, ii n. Uso: tocar el -, sibilare; síbilum édere; síbila dare, édere, fúndere, effúndere // (vasija de barro) fíctile, is n // (claxon, bocina) búcina vel búccina, ae f. Sin: tuba // no vale un -, pro níhilo ducendum est; no se me da un - de tus amenazas, tuas minas huius non fácio. pitorro: (canuto) v. esta voz // (pitón, tubo que tienen los botijos, pisteros y porrones para moderar la salida del líquido) epistómium, ii n. Sin: fístula; fistella; cánnula. pituita: pituíta, ae f. pituitario: pituitárius, a, um. Uso: glándula -, glándula vel membrana pituitária. píxide: pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum. piyama: pygama, ae f. Sin: vestis (-is f) vel túnica cubicularis, cubiculária, cubitória, dormitória, nocturna. pizarra: (roca) ardésia, ae f. Sin: lapis (-ĭdis m) séctilis; schistos lapis niger // (hoja plana y delgada de -, para techos y cobertizos) 831 pizarrín scándula, ae f (ex ardésia) // (trozo de - negra o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis niger vel caerúleus. Sin: tábula nigra vel caerúlea; lapídea tábula scriptória // (encerado para escribir o dibujar en él) tábula, ae f. Sin: tábula scriptória, litterária, scholaris. Uso: ¡ve a la -!, i (procede, progrédere, veni) ad tábulam!; ¡escribe esto en la -, por favor!, inscribe quaeso hoc tábulae!; inscribe quaeso hoc in tábula! vel inservire; voluptátibus indulgere vel se dédere; suas libídines explere vel satiare. plagiar: alicúius scripta furari vel imitari. plagiario: sust plagiárius, ii m. Sin: plagiator; alieni scripti furator; alicúius vel alicúius rei imitator; qui áliquid ab áliquo súrripit // adj plagiatícius, a, um. plagio: plágium, ii n. Sin: alieni scripti furtum; alicúius vel alicúius rei imitátio, imitamentum. Uso: cometer un -, plágium commíttere; furtum fácere; áliquid furari (v. gr. ex iis rebus). pizarrín: lapis (-ĭdis m) scriptórius. pizarrón, v. pizarra (encerado). pizca: coloq mica, ae f. Sin: mícula; hilum; frústulum, frustillum. Uso: una - de sal, mica salis. pizza: pitta, ae f. Sin: pista; placenta; scriblita; moretum; compressa placenta. pizzería: placentária, ae f (taberna). Sin: moreti (vel pistarum, vel placentarum) taberna; taberna scriblitária. placa: (lámina, plancha o película) lámina, ae f. Sin: bráctea vel bráttea; placa // Fotogr lámina photográphica // Impr lámina typográphica // (insignia) insigne, is n. Sin: phálera, ae vel phálerae, arum f. placard, v. alacena. placebo: medicamen vácuum. placer: voluptas, atis f. Sin: delectátio; oblectátio; delectamentum; delectamen (-mĭnis n). Uso: - carnales, córporis (vel libidinosae) voluptates; - espirituales, ánimi oblectamenta vel voluptates; - sensibles, bona quae sénsibus capiuntur; placeres de la mesa, oblectamenta convivália; voluptates vini et epularum; los placeres de la vida, vitae gaudia; entregarse a los -, suae libídini indulgere plaid: (tela a cuadros) vestis (-is f) laculata // (manta escocesa) pannus laculatus. Sin: Scotorum strágula (vel vestis) laculata. Uso: llevar el -, pannum laculatum gestare; ponerse el -, strágulā laculatā amiciri. plan: (proyecto, intención de realizar algo) consílium, ii n. Sin: rátio (-onis f). Uso: operativo, praestituta óperis temperátio; - político, de república consílium; - quinquenal, programma quinquennale; quinquennalícium inceptum; quinquennalis administrationis rátio; - de acción, agendi rátio vel consílium; - de guerra, belli gerendi consílium; - de inversión, pecúniae collocandae rátio; planes de desarrollo económico, oeconómicae progressionis consília; consília de oeconomicarum rerum incremento; planes para alejar el peligro del terrorismo, rationes ad perículum terrorismi avertendum // - de estudios, studiorum rátio. Sin: ordo studiorum; disciplinarum rátio; studiorum currículum // (plano , representación esquemática) descríptio vel discríptio, onis f. Sin: spécies; figura. Uso: regulador de una ciudad, aedilícia urbis rátio; descríptio urbis vel aedificiorum; forma urbis; moderandae urbis descríptio; praestituta rei exstructóriae (urbis) temperátio; rátio aedificatória; rátio aedifícia exstruendi // - 832 plano de cuentas, discríptio computationum (sive compútuum) et nóminum. praecipuis lineamentis propónere. Sin: opus summis lineamentis adumbrare. plancha: (utensilio para planchar la ropa) complanatórium, ii n; complanatória, ae f. Sin: pressórium; ferrum pressórium; instrumentum complanatórium; ferrum vel ferramentum politórium; complanatórium rugarum; prelum vestiárium. Uso: - con termostato, prelum vestiárium thermostato armatum vel práeditum // (lámina ) lámina, ae f. Uso: - eléctrica, eléctrica lámina //(en el windsurf) velitábula, ae f. planeo: aërivolátio, onis f. Sin: aërivolatus vel aërovolatus, us m. planchado: complanátio, onis f. Sin: laevigátio (linteorum). planchadora: complanatrix, icis f. Sin: laevigatrix; véstium complanatrix; linteorum laevigatrix. planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; planetes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus (-dĕris n) errans. Uso: - Júpiter, Iovis stella; stella Iovialis; Iuppiter stella errática // (especie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sacerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata. planetario: planetárius, a, um; planetaris, e. Sin: planetarum (gen pl); ad planetas pértinens. Uso: sistema -, planetarum motus et rationes. plancton: plancton, onis n. planificación: planificátio, onis f. Sin: praedisposítio; praestituta rerum dispensátio vel ordinátio. Uso: - arbitraria, praestituta rerum dispensátio; - demográfica, praestituta temperátio demográphica; una razonable - del trabajo humano, rationalis ordinátio praestituta óperis humani; promover e imponer una masiva - de los nacimientos, provéhere et iniúngere vastíssimam natorum moderationem. planctónico: planctónicus, a, um. Sin: planctonis símilis; ad plancton spectans. planificar: ad rationem praestitutam descríbere. planeación: planátio, onis f. Sin: libratus volatus (-us m); volatus labens. planimetría: planimétria sive -metrīa, ae f. Sin: plana metiendi ars, rátio, doctrina. planeador: velívolum, i n. Sin: anemoplanum; aëronavis velífera. Uso: piloto de -, aëronavis velíferae gubernator. planímetro: planímetrum, i n. planear: (descender en planeo) per áëra delābi; in áëre pendēre; suspensum esse; librato volatu vehi // (cernerse en el aire como las aves) in áëre versari. Sin: suspensum esse; per áëra delabi // (proyectar, organizar) áliquid descripte praestitúere vel praefinire // (trazar o formar el plan de una obra) rem plano: (adj, llano) planus, a um. Sin: áequus // (liso) levis, e // (representación gráfica) descríptio, onis f. Sin: lineamenta, orum npl; adumbrátio; forma; disposítio; delineátio, distribútio. Uso: - catastral, censória práedii (vel fundi) descríptio; - de un edificio, aedifícii forma; aedificandi descríptio vel rátio; - planchar: complanare. Sin: laevigare; ferro cálido complanare. Uso: - un vestido, una camisa, vestem, indúsium cálido ferro complanare. planisferio: planispháerium, ii n. 833 planta de los itinerarios de los ferrocarriles, itínerum ferriviariorum descríptio; levantar el de una casa, designare (delineare, adumbrare, descríbere) domum // (superficie plana) planum, i n. Sin: aequum, i n; locus planus vel aequus. Uso: - inclinado, devexum, i n; planos de sustentación, alae, arum fpl; fig, estar en el mismo - que alguien, in aequo stare álicui; ponerse en el mismo - que alguien, aequari cum áliquo // (distancia relativa de los objetos que figuran en un cuadro) prospectus, us m. Uso: primer -, frons, frontis f ; segundo o último -, recessus, us m; en el primer -, a fronte; priore parte // estar en el primer -, conspícuum vel eminentem esse; in promptu esse; in fronte esse; estar en segundo, en último -, in recessu esse; que está en primer -, éminens, entis (en sentido propio y figurado); conspícuus (en sentido figurado); figura de primer -, fig princeps, cĭpis; caput, pĭtis n; que está en segundo -, reductus (en sentido propio); las partes que están en segundo -, reducta, orum n; abscedéntia, ium n. planta: (árbol) arbor, ŏris f. Sin: planta. Uso: - decorativa, planta decorativa // (parte inferior del pie) planta, ae f. Sin: planta pedis; solum, i n; vola, ae f; basis , -is (ac -im, abl -i) f (en los animales); hasta la - del pie, usque ad imos pedes // (diseño en que se da idea para la fábrica o formación de una cosa) forma, ae f. Sin: descríptio; adumbrátio; delineátio; spécies; linearis descríptio. Uso: topográfica, linearis locorum descríptio; - de la ciudad, forma urbis // (plan que determina las diversas dependencias y empleados de una oficina, universidad u otro establecimiento) fórmula, ae f. Sin: númeri; ordo; séries. Uso: estar, quedar en -, in númeris esse, manere; salir de -, desínere in númeris esse // (piso) tabulatum, i n; v. piso. Uso: - baja, pedeplanum, i n; pedeplana, orum npl; pedeplanae (aedes); tabulatum inférius; contignátio inférior; planus pes (pedis m); en - baja, in pedeplanis; cuartos, departamentos en baja, conclávia quae plano pede sunt; edificio en - baja, aedes (áedium fpl) plano pede aedificatae; construir una - baja, aedifícium plano pede institúere; habitar en - baja, plano pede habitare. plantación: (acción y efecto de plantar) plantátio, onis f. Sin: sátio; consítio; posítio; satus, us m // (conjunto de lo plantado) plantária, ium fpl. Sin: sata, orum npl // (terreno en el que se cultivan plantas de una misma clase) locus (arbustis) cónsitus. Sin: seminárium; arbustum; sationes, um fpl; culta, orum npl. Uso: - de vástagos, surculorum posítio // (árboles plantados) plantárium, ii n. Sin: arboretum; arbustum. plantar: plantare. Sin: (sembrar) sérere; (meter en tierra) fígere // (concerniente o relativo a la planta del pie) plantaris, e. plantear: (establecer) statúere // (suscitar) movere. Uso: - un problema, quaestionem movere // (exponer) pónere vel propónere. Uso: - un problema, quaestionem pónere; quaestionis fórmulas propónere. plantígrado: adj plantígradus, a, um // sust plantígradus, i m. plantilla: (suela interior del zapato) sólea, ae f; parva sólea. Uso: - anatómica, sólea anatómica. plasma: plasma, ătis n. plasmabilidad: plasmabílitas, atis f. Sin: capácitas formationis. plasmable: plasmábilis, e. Sin: fingíbilis; flexíbilis; formábilis; formationis capax . plasmador: plasmator, oris m. Sin: formator; fictor; conflator; confector. 834 platillo plasmar: plasmare. Sin: fíngere; effíngere; formare; conformare; configurare; confícere; conflare. plástica: (arte de plasmar o formar cosas de barro, yeso, etc.) plástica, ae f; plástice, es f. Sin: fingendi vel effingendi ars, rátio, doctrina // (dicho de un material) v. plástico. plásticamente: plástice. plástico: (adj, perteneciente o relativo a la plástica) plásticus, a, um. Sin: ad effingendi artem (vel rationem, vel doctrinam) áttinens. Uso: artes -, artes fingendi; artes quae in effectu pósitae sunt; artes quae rerum formas imitantur vel effingunt // (perteneciente o relativo a materias o productos plásticos) plásticus, a, um. Uso: sustancia -, res plástica; materia -, materia plástica; productos -, plástica, orum n // (dúctil, blando, que se deja moldear fácilmente) mollis, e. Sin: (ad fingendum) fácilis. Uso: arcilla -, fácile lutum // (fig, aplicado al estilo o a la frase que por su concisión, exactitud y fuerza expresiva da mucho realce a las ideas o especies mentales) expressus, a, um. Sin: vivus // sust res plástica. Sin: plástica matéria vel matéries (-iēi f); res plástice effecta. Uso: - verde, víridis plástica; plástica oecológica. plastificación: plastificátio, onis f. Sin: rei plásticae obdúctio. platabanda, v. arriate. plataforma: (superficie llana horizontal más elevada que lo que la rodea) suggestus, us m; suggestum, i n // (suelo o azotea de ciertas construcciones) área vel aréola aequa. Sin: stratum; contignátio vel contabulátio (- de tablas). Uso: certamen de zambullidas desde la - de 10 m, natationis certamen de contignatione, metra X alta // (programa o conjunto de reivindicaciones o exigencias que presenta un grupo político, sindical, profesional) propósitum, i vel propósita, orum n. Uso: - política, propósitum políticum; - reivindicativa, vindicationis propósita et consília // (andén de una estación de ferrocarril) crepīdo, dĭnis f. Sin: viae ferratae crepīdo // - de vehículo, stratum currūs //- petrolífera, artificiosa ínsula petroleária. plátano: plátanus, i f. Uso: de -, plataninus. platea: cávea, ae f. Sin: caváedium; cávea média. plateado: argentatus, a, um. Sin: inargentatus. plateadura: argenti indúctio. platear: argento obdúcere. Sin: álicui rei argentum indúcere. plastificado: plastificatus, a, um. Sin: plásticā contectus. Uso: libro con tapa -, liber tecturā plastificatā munitus. platería: (arte y oficio del platero) argentárii (vel argentíficis, vel fabri argentárii) ars // (taller del platero) argentárii officina // (tienda del platero) argentárii taberna. plastificar: plastificare. Sin: rem plásticam obdúcere; plásticā uti; plásticam adhibere. platero: argentárius, ii m. Sin: argéntifex, fĭcis m; argentárius faber (-bri m). plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argénteus; argentárius; ad argentum spectans; moneda de -, argénteus, i m; - de buena ley, argentum probum // (dinero) pecúnia, ae f. platillo: (plato pequeño) patella, ae f. Sin: paténula; catillus; catillum; scutella. Uso: de la balanza, trútina; statera; lanx, lancis f // (címbalo) cýmbalum, i n. Sin: discus (ex 835 platina aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos (ex aurichalco) collídere. platonismo: platonismus, i m. Sin: doctrina platónica. platina: (parte del microscopio en que se coloca el objeto que se quiere observar) catinus, i m. plausibilidad: plausibílitas, atis f. platinado: (acción y efecto de platinar) plátini obdúctio. platinar: plátino obdúcere, obtégere, tégere. platino: plátinum, i n. Sin: alútia, ae f; alútia, orum npl; aurum album; leucochrysus, i m. platirrinos: símiae platyrhinae. platito, v. platillo (plato pequeño). plausible: plausíbilis, e. Sin: plausu dignus; probábilis. plausiblemente: plausibíliter. playa: (ribera del mar o de un río grande) acta, ae f. Sin: arenosum litus (-tŏris n); (lugar llano y espacioso, explanada) área, ae f. Uso: - de estacionamiento, área stativa; de estacionamiento reservada para los clientes, área stativa pro cliéntibus sepósita. play-boy: tróssulus, i m. Sin: iúvenis voluptuárius vel voluptárius; iúvenis dives et voluptuárius. plato: (vajilla de mesa) pátina, ae f. Sin: catinus; catinum. Uso: - pequeño, catillus; catínulus; - sopero, scuta vel scutra; scutella; - de papel, patella chartácea; un - de caldo, quantum iuris scutella cóntinet // (platillo de la balanza) lanx, lancis f. Sin: trútinae vel librae lanx // (vianda o manjar que se sirve en los platos) férculum, i n. Sin: daps, dapis f (generalm en pl). Uso: carta o lista de platos, v. menú; - preferido, dapes quae prae céteris áliquem delectant; - típico, peculiare férculum; saborear algún -, férculum quoddam degustare // (servicio) missus, us m. Sin: mensa; cena. Uso: primero, segundo, tercer -, prima, secunda (vel áltera), tértia cena vel mensa; de o para la entrada, promulsis, ĭdis f; v. entrada // (piñón grande de bicicleta, etc.) v. piñón // (disco de arcilla que sirve para ejercitarse en el tiro al plato o tiro al vuelo) catinus, i m. Sin: discus, i m. Uso: tirar al -, emíttere in discum // - volador, orbis (discus, globus, clípeus) volans. plebiscito: plebiscitum, i n. Sin: plebis scitum vel decretum. platónicamente: platónice. plectro: plectrum, i n. Sin: tínnulum. platónico: platónicus, a, um. plegadera, v. cortapapeles. player: lusor, oris m; v. jugador. plaza: (espacio libre) plátea, ae f. Sin: área; forum. Uso: - abierta, plátea prospéctui patens; - interior, caváedium; - Mayor, Plátea Maior; - San Pedro, Plátea Petrina; Area Petriana; Forum Petrianum; - de la Concordia, Forum Concordiale; - de Mayo, área, nómine Maii nota; - de toros, área taurorum; taurorum circus (-i m) // (mercado) forum, i n // (ciudad o lugar con guarnición, - fuerte) óppidum, i n. Sin: locus munitus. plazoleta: platéola, ae f. Sin: aréola. plebiscitario: unánimis, e; unánimus, a, um. Sin: ómnium consensu. 836 pliego pleiteador, v. camorrista. nímia sánguinis cópia // fig redundántia, ae f. Sin: replétio; affluéntia. Uso: - de palabras, nímia verborum abundántia; nímium verborum proflúvium. pleitista, v. camorrista. plenario: adj plenárius, a, um // (pleno, reunión general) séssio plenária. pletórico: plethóricus vel pletóricus. Sin: sánguinis abundans // fig redundans, antis Sin: abundans; repletus; áffluens. plenipotenciario: legatus cum líberis mandatis. Sin: legatus cum summa potestate; legatus cum auctoritate, vel cum mandatis; legatus cum pública auctoritate. pleura: pleura, ae f. Sin: pulmonis vel pulmonum membrana, membránula. pleno: (reunión o junta general) v. plenario. pleuresía, v. pleuritis. pleonasmo: pleonasmus, i m. Sin: redundántia; nimíetas; verborum redundántia vel nimíetas. Uso: usar muchos -, verborum redundántiā (vel nimietate) uti. pleurítico: (que padece pleuresía) pleuríticus, a, um. Sin: láteris dolore laborans // (concerniente o relativo a la pleura) pleuríticus, a, um; ad pleuritem (vel ad pleurítidem) pértinens. pleonásticamente: pleonástice. Sin: redundanter; verborum redundántiā vel nimietate; verborum cum redundántia. Uso: escribir, hablar -, magna cum verborum redundántia scríbere, loqui. pleuritis: pleuritis vel pleurites, is f; pleuritis, ĭdis f. Sin: pléurisis, is f; pleurae inflammátio; láteris vel láterum dolor (-ōris m). pleurocentesis: pleurocéntesis, is f. pleonástico: pleonásticus, a, um. Sin: redundans; supérfluus. plesimetría: plessimétria sive -metrīa, ae f; plessométria sive -metrīa. pleuroneumonía: pleuropneumónia sive -pneumonīa, ae f. Sin: pleuropulmonites, is f; pleuropneumonitis, ĭdis f. Uso: - simple, pulmonis eiusque membranae inflammátio; doble, pulmonum eorumque membranae inflammátio. plesimétrico: plessimétricus vel plessométricus, a, um. pleuroperineumonía: pleuroperipneumónia sive -pneumonīa, ae f. plesímetro: plessímetrum vel plessómetrum, i n. pleurotomía: pleurotómia sive -tomīa, ae f. Sin: pleurae (vel pulmonis membranae) séctio. pleroma: plerōma, atis n. plesiosauro: plesiosauros vel plesiosaurus, i m. plétora: (abundancia de sangre) plethória, plethōra vel pletōra, ae f. Sin: pletūra; sanguis (-guĭnis m) redundans; sánguinis abundántia; plexiglás, v. acrílico. plexo: plexus, us m. pliego: (hoja de papel, especialmente de 837 plinto forma cuadrangular y doblada por la mitad) plágula, ae f // (fascículo de 8, 16 o más páginas de opúsculo o libro) fascículus, i m. Uso: - en 8, quaternio, onis m. cium, ii n. Sin: plúmeum stratum; cúlcita plumis farta. plinto: plinthus, i f. pluralidad: (el mayor número) maior pars (partis f) // (multiplicidad) multiplícitas, atis f. plioceno: adj pliocáenicus, a, um // sust pliocaene, is n. Sin: aetas (-atis f) pliocáenica. pluralismo: pluralismus, i m. Uso: - cultural, pluralismus culturalis. PLO, v. OLP. pluralista: (partidario del pluralismo) pluralista, ae m. Sin: multiplicitatis studiosus vel fautor // (relativo al pluralismo) pluralísticus, a, um. Sin: ad pluralismum áttinens. Uso: sociedad -, socíetas pluralística. plomada: perpendículum, i n. plomero: (fabricante de objetos de plomo) plumbárius, ii m. Sin: zincárius; plumbárius ártifex // (persona especializada en la instalación, mantenimiento y reparación de las conducciones de agua y otros fluidos, así como de otros servicios sanitarios y de calefacción en los edificios) faber (-bri m) hydráulicus. pluma: (órgano producido por la epidermis de las aves) pluma, ae f. Sin: penna. Uso: comenzar a cubrirse de plumas, pluméscere // (conjunto de plumas) plumae, arum fpl // (- de metal para escribir o dibujar) pénnula, ae f. Sin: cálami vel stili apex (ápicis m), cuspis (-pĭdis f), acumen (-mĭnis n); cuspis scriptória; stilus plumbatus // - fuente, estilográfica, stilógraphum, i n. Sin: cálamus stilográphicus; v. estilográfica // - esferográfica, v. bolígrafo. pluricelular: pluricellularis, e. plurilateral: pluriláterus, a, um. pluripartidismo: plúrium factionum moderátio. plusvalía: valor (-ōris m) excedens. Sin: valorem excedens, entis m; augmentum valoris; aucta rerum (vel prétii) aestimátio; aestimátio óperis (vel óperum) crescens. plutocracia: plutocrátia sive -cratīa, ae f. Sin: dívitum régimen, impérium, dominatus (-us m), dominátio. plutócrata: plutócrata vel plutócrates, ae m. plutocrático: plutocráticus, a, um. plumero: (mazo de plumas atado a un mango, que sirve para quitar el polvo) penículus vel pennículus, i m. Sin: penicillus; penículus plúmeus // (caja donde se ponen las plumas) calamárium, ii n. Sin: pennárium; graphiárium; theca calamária vel pennária // (instrumento para ahuyentar las moscas, cazamoscas) muscárium, ii n. plutonio: plutónium, ii n. Uso: de -, plutonianus. plumón: (colchón lleno de pluma) plumá- pluvímetro, v. pluviómetro. Plutón: (planeta) Pluto vel Pluton, onis m. pluvial: adj pluvialis, e. Sin: implúvius. Uso: capa -, pluviale, is n; cásula pluvialis. 838 poema pluviometría: pluviométria sive -metrīa, ae f. Sin: hyetométria sive -metrīa, ae f. ciari vel ardere. podágrico: podágricus, a, um. pluviométrico: pluviométricus, a, um. Sin: hyetométricus; ad pluviómetrum spectans. pluviómetro: pluviómetrum, i n. Sin: hyetómetrum; plúviae metiendae instrumentum. podagroso: podagrosus, a, um. Sin: pédibus aeger; pédibus laborans. podartritis: podarthrites, is f; podarthritis, ĭdis f. pneuma: pneuma, ătis n. Sin: spíritus, us m. podenco, v. perro (- de caza). población: (conjunto de pobladores) populátio, onis f. Sin: populósitas; pópulus; cívium (vel hóminum, vel incolarum) númerus; hómines, um mpl; cives, ium mpl; íncolae, arum mpl. poblamiento: (proceso de asentamiento de un grupo) incolarum dedúctio. pobo, v. álamo. pobreza: paupertas, atis f. Sin: egestas; inópia; penúria. Uso: - de espíritu, ánimi inópia; - de ingenio, tárditas ingénii; tardum ingénium; - de la lengua, sermonis inópia vel egestas; - de vocablos, penúria verborum; vocum páucitas. poder: potestas, atis f. Sin: poténtia; impérium; dominatus, principatus (-us m); dício, iurisdíctio (-onis f). Uso: - absoluto, absoluta potestas; - abusivo, arbitratus, us m; - adquisitivo, poténtia emendi; - ejecutivo, potestas exsecutória, exsecutiva, administrativa, gubernativa; - espiritual y temporal, rerum divinarum humanarumque potestas; - interino, potestas fiduciária; - judicial, potestas iudicialis vel iudiciária; - legislativo, potestas legífera; potestas legum ferendarum; públicos, públici magistratus; rerum publicarum rectores. poderío: potestas, atis f. Uso: - atómico, potestas atómica. pocero: (hombre que fabrica o hace pozos o trabaja en ellos) puteárius, ii m. podología: podológia sive -logīa, ae f. Sin: pedes curandi ars. pocilga: suíle, is n. Sin: porcinárium, ii n; porcorum stábulum. podólogo: podólogus, i m. pocillo: (jícara) pocillum, i n. Uso: - con platito, pocillum cum catillo, patella, scútula, scutella; - de café o té, pocillum cafeárium vel theanum; tassa, ae f; - de porcelana, pocillum porcellánicum. podagra: podagra, ae f. Sin: pedum dolor. Uso: enfermar de -, in podagrae morbum incídere; padecer -, laborare ex pédibus; sufrir de un acceso de -, podagrae dolóribus cru- podómetro: podómetrum, i n. Sin: mensórius pássuum index (-dĭcis mf); instrumentum pássibus numerandis. poema: (obra en verso) poëma, ătis (gen pl poématum vel poëmatorum; dat y abl pl poématis vel poëmátibus) n. Sin: carmen, mĭnis n. Uso: - épico, poëma épicum vel heróicum; épicum carmen; - lírico, poëma lýricum vel mélicum. 839 poemita poemita: poëmátion vel poëmátium, ii n. Sin: breve heróicum carmen. Uso: - erótico, poëmátium amatórium. poesía: (composición en verso) poësis, is (ac -in) f. Sin: vincta vel poética orátio; obstricta númeris orátio; astricta vérsibus orátio; concretam cármina, um npl // (cada uno de los géneros poéticos) - dramática, poësis scáenica vel dramática; - lírica, carmen lýricum; póësis lýrica; - macarrónica, poësis macarónica , macarrónica, macaronea, folenghiana. poeta: poëta, ae m. Uso: - cómico, cómicus poëta; - dramático, poëta scáenicus; - elegíaco, elegiarum vel elegorum scriptor; - lírico, poëta lýricus; vates (- is m) lýricus; - nacional, vates pátrius; - trágico, trágicus poëta; tragoediarum poëta; - que improvisa, extemporalis poëta. cum, i n. Sin: polona vel polónica lingua; polonus vel polónicus sermo (-onis m). polaina: tibiale, is n. Sin: crurale vel cruris tegmen (-mĭnis n), tégimen (-mĭnis n); tegmentum ; superior cálceus. Uso: - de cuero, ócrea, ae f; pero, onis m; - de cuero o de paño, pedule, is n; pedulis, is m; polainas de fieltro, impília, ium npl. polaquiuria: pollachiúria sive -chiurīa, ae f. Sin: abnormis vel enormis ac frequens mingendi stímulus. polar: polaris, e. Uso: bestias -, béluae polares ; círculo -, polaris círculus; estrella -, stella polaris; luz -, lux polaris. polaridad: poláritas, atis f. polarimetría: polarimétria sive -metrīa, ae f. poética: (poesía, arte de componer obras poéticas) poética, ae f. Sin: ars poética; póësis, is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas acerca de la poesía) liber vel disputátio de arte poética. Sin: commentátio artis poéticae. polarimétrico: polarimétricus, a, um. polarímetro: polarímetrum, i n. polariscopio: polariscópium, ii n. poetisa: poétria, ae f. Sin: vates, is f. polarización: polarizátio, onis f. poetizar: poëtare vel poëtari. polarizado: polarizatus, a, um. pogromo: internécio, onis f (hebraeorum). Sin: plurimorum trucidátio. pointer (Inform), puntero, indicador: index, dĭcis mf. Uso: mouse -, muris index; stack -, struis index. poker o póquer: pokerianus ludus (-i m) sive lusus (-us m). polarizador o polarizante: polarizator, oris m. polarizar: polarizare. Sin: ad polum convértere vel dirígere // fig ad unum convértere vel inténdere. polca: polcha, ae f. Sin: bohémica saltátio. Uso: bailar la -, v. polcar. pokerista: pokerianus lusor. polcar: bohémice saltare. polaco: adj polonus vel polónicus, a, um // sust Polonus, i m // (lengua polaca) polóni- polea: tróchlea vel tróclea, ae f. Sin: orbícu- 840 policía lus; réchamus; orbículus tractórius vel vectórius. Uso: por medio de una -, trochleatim. polémica: conténtio, onis f. Sin: controvérsia; conténtio dicendi; acris conténtio; certátio dialéctica. Uso: - literaria, litterária conténtio; sin -, sine controvérsia; sine ulla controvérsia; sostener una -, controversari; controvérsiam habere cum áliquo de áliqua re; acerbe cum áliquo conténdere; trabar una -, controvérsiam fácere; controvérsiam inferre in áliquem; v. polemizar. polémico: concertatórius, a, um. Sin: pugnax, acis; bellatórius. Uso: discurso -, orátio pugnax; elocuencia -, concertatórium genus dicendi; escritor -, pugnax scriptor; estilo -, stilus bellatórius // (dicho de cosas) concertationis vel contentionis plenus. Uso: escritos -, libri contentionis pleni. polemizar: (entablar una polémica) contentionem suscípere // (sostener una polémica) concertare vel digladiari cum áliquo. Sin: controvérsiam habere cum áliquo; pugnáciter cum áliquo de áliqua re certare. polemoscopio o polemóscopo: polemoscópium, ii n. polen: pollen, lĭnis n; pollis, ĭnis mf. Sin: floris pollen vel pollis. polenta: polenta, ae f; polentum, i n. Sin: puls, pultis f. poleo: pulégium, ii n. poliadenitis: polyadenites, is f; polyadénia sive -adenīa, ae f. Sin: multarum vel plúrium glandularum inflammátio. poliandria: polyándria sive -andrīa, ae f. Uso: practicar la -, multos vel plures habere viros; multis vel plúribus viris nuptam esse. poliándrico: polyándricus, a, um. poliarquía: polyárchia sive -archīa, ae f. Sin: multorum vel plúrium impérium; multorum vel plúrium dominatus, potentatus, régimen. poliartritis: polyarthritis, ĭdis f. policéfalo: polycéphalus, a, um. polichinela: Polecenella, ae m. Sin: maccus, i m; bucco, onis m; maccus neapolitanus ; neapolitanus lúdio (-onis m) vel lúdius (-ii m). policía: (conjunto de los reglamentos que mantienen el orden público) disciplina pública. Sin: civilis disciplina // (administración encargada de mantener dicho orden) públicae securitatis administrátio vel cura. Sin: rei públicae quietis (vel securitatis) cura. Uso: - caminera, viarum custódia, custódia viatória; - judicial, iudiciária custódia; - municipal, municipalis custódia; - secreta, tácita custódia, custódia secreta; - urbana, urbana (urbis, civitatis) custódia // (cuerpo de los agentes de -) biocolytae, arum mpl. Sin: custodes, um mpl; custódiae, arum fpl; aediles, ium mpl; públici, orum mpl; ministri vel administri públici; corpus biocolýticum; públicae securitatis custodes, curatores, tutores. Uso: - aérea, aediles aérii; - caminera, mílites viatórii; - científica, públici scientiali ratione usi mpl; - secreta, tácitae custódiae; custodes occulti; tecti vígiles; occulti securitatis civitatis custodes; ser vigilado por la - secreta, tácitis custódiis observari vel asservari // (agente de -) biocolyta, ae m. Sin: custos, odis m; aedilis, is m; vigil, ĭlis m; públicus custos, minister, administer; públicae securitatis custos, minister, tutor; miles a pública securitate vel tutela; minister a protectione civili; públicus custos urbanus. Uso: mujer -, vigil pública; agente de - secreta, tectus vel occultus públicae securitatis custos; vigil ar- 841 policíaco canus vel secretus; agente de - de tránsito, miles viatórius // sede de la -, státio biocolytarum. poliemia: polyháemia sive -haemīa, ae f. Sin: nímia ( vel enormis, vel abnormis) sánguinis abundántia. policíaco o policiaco: (perteneciente o relativo a la policía) biocolýticus, a, um. Sin: ad disciplinam públicam pértinens // (propio de los agentes de policía) vígilum vel publicorum gen pl // (severo) severus, a, um. Sin: acerbus; acer, acris, acre. poliéster: polyester, eris m. Uso: de -, polyestérius. poliestesia: polyaesthesis, is f; polyaesthésia sive -aesthesīa, ae f. Sin: sensibilitatis excessus (-us m); nímia (vel enormis, vel abnormis) sentiendi facultas. policial, v. policíaco. policitemia: polycytháemia sive -haemīa, ae f. policlínica: (clínica u hospital en una ciudad) polyclínicum, i n; polyclínica, ae f. Sin: polyclínicum nosocomīum // (clínica de enfermos ambulantes) ambulatórium medicábulum. Sin: ambulatórium valetudinárium; valetudinárium adventícium. policromía: polychrómia sive -chromīa, ae f. Sin: colorum varíetas. policromo o polícromo: polýchromus, a, um. Sin: polycrhromáticus; multícolor; multicolorus; versícolor. polidactilia: polydactýlia sive -dactylīa, ae f. polidáctilo: (que tiene muchos dedos) polydáctylus, a, um. polifagia: polyphágia sive -phagīa, ae f. Sin: vorácitas. polifonía: poliphónia sive -phonīa, ae f. Sin: multísonus concentus. Uso: - sagrada, polyphónia sacra. polifónico: polyphónicus, a, um. Sin: multísonus. poligamia: polygámia sive -gamīa, ae f. Sin: uxorum plurálitas; matrimónium múltiplex. Uso: practicar la -, plures uxores dúcere vel habere. polígamo: sust polýgamus, i m. Sin: plúrium uxorum vir // adj polygámicus. poligenia: polygénesis, is f. Sin: origo múltiplex. poligenismo: polygenismus, i m. poligenista: polygenista, ae m. Sin: polygenismi sectator. polideportivo: polygýmnicus, a, um. poliédrico: polyhédricus, polyháedricus, polyháedrius, a, um. Sin: polyhedri formam habens. poliginia: polygýnia, ae f. políglota, v. polígloto. poliedro: polýhedrum vel polýedrum, i n. poliedrometría: polyhedrométria sive -metrīa, ae f. poliglotía o poliglotismo: polyglóttia, ae f. Sin: plúrium vel multarum linguarum sciéntia. 842 polisémico polígloto o poligloto: polyglotta, ae m. Sin: multilinguis; qui multis linguis útitur; multarum linguarum peritus vel intéllegens; plúrium linguarum peritus // (escrito en varias lenguas) polyglóttius, a, um. poligonal: polygónius, a, um. Sin: multángulus vel multiángulus. polígono: polygōnum, i n; polygónium, ii n. Sin: mult(i)ángula figura // (campo de tiro) campus iaculatórius. poligrafía: polygráphia sive -graphīa, ae f. Sin: scripta polygráphica. polinización: pollinátio, onis f. polinomio: polynómium, ii n. polinosis: pollinosis, is f. Sin: rhinitis pollinosa. poliomielítico: poliomyelíticus, a, um. Sin: ad poliomyelítidem áttinens. poliomielitis: poliomyelites, is f ; poliomyelitis, ĭdis f. Sin: morbus poliomyelíticus, poliomielíticus, polyomyelíticus, polymyelíticus; parálysis infantilis. poliopía: polyópsia sive -opsīa, ae f; polyopsis, is f. Sin: vísio (-onis f) múltiplex; visus (-us m) múltiplex et abnormis. poligráfico: polygráphicus, a, um. polígrafo: (el que se dedica al estudio de la poligrafía) polýgraphus, i m // (autor que ha escrito sobre materias diferentes) scriptor várius, múltiplex, versátilis. Sin: variarum rerum scriptor; variorum argumentorum scriptor; multorum librorum scriptor; várius et múltiplex et copiosus in scribendo. polimatía: polymathīa, ae f. poliopsia, v. poliopía. polióptico: polyópticus, a, um. Sin: ad polyópsiam (vel ad polyopsin) spectans. pólipo: pólypus, i m. políptico: adj polýptychus, a, um // sust polýptychum, i n. Sin: tábula polýptycha. polimetría: polymétria sive -metrīa, ae f. polirritmia: polyrhythmus, i m. polimétrico: polymétricus, a, um. polirrítmico: polyrhýthmicus, a, um. polimita: polýmitus, a, um. polimorfismo: polymorphismus, i m; polymórphia, ae f. polimorfo: polymorphus, a, um. Sin: plures habens (vel praebens) formas. polisarcia: polysárcia sive -sarcīa, ae f. Sin: obésitas, atis f; pinguitudo, dĭnis f; corpus (-pŏris n) obesum; pingue corpus. polisemia: polysémia, ae f. Sin: vária significátio; varíetas vel multitudo significationum; sénsuum multiplícitas . Polinesia: Polynésia, ae f. polinesio: sust Polynesianus, i m; Polynésius, ii m // adj polynesianus, polynésius, polynesíacus, a, um. polisémico: polysēmus, a, um. Sin: polysemantus; plurívocus; multa vel plura signíficans; plures sensus (vel significationes) habens. Uso: vocablo -, vocábulum polyse- 843 polisílabo mum. polisílabo: adj polysýllabus, a, um. Sin: plurisyllábicus, multisyllábicus; plúrium syllabarum // sust vocábulum polysýllabum. Sin: vocábulum plúrium syllabarum. polisilogismo: polysyllogismus, i m. Sin: syllogismus múltiplex. polisíndeton: polysýndeton vel polysýndetum, i n. polispasto: polyspaston, i n. Politburó: Consílium Supremum Unionis Soviéticae. Sin: Centrale Consílium Soviéticum; Supremum Consílium Soviéticum. politécnico: adj polytéchnicus, a, um. Uso: escuela -, schola polytéchnica; instituto -, polytéchnicum institutum // sust polytéchnicum, i n. politeísmo: polytheísmus, i m. Sin: idololatrīa vel idolatrīa, ae f; plúrium deorum cultus (-us m). Uso: profesar el -, multos vel plures deos cólere. politeísta: adj polytheísticus, a, um. Sin: idololátricus // sust polytheísta, ae m. Sin. idolólatra vel idolólatres, ae m; plúrium deorum cultor; qui multos deos colit. política: (arte, doctrina u opinión referente al gobierno de los Estados) política, ae f; polítice, es f. Sin: politológia, ae f; sciéntia vel disciplina política; ars política; disciplina de re pública administranda; moderandae rei públicae disciplina; rem públicam (vel res públicas) administrandi sciéntia; rei públicae administrandae sciéntia vel ars. Uso: - agraria, rátio agrária; - exterior, política éxtera; rei públicae gerendae rátio ad externa negótia quod áttinet; - financiera, política pecuniária; disciplina súmptuum insumendorum; - fiscal, disciplina fisci administrandi; - interna, política interna; domésticae rei públicae gerendae rátio; - social, política socialis; disciplina socialis vitae provehendae // (asuntos que interesan al Estado) res (rei f) política. Uso: campo de la -, politicarum rerum província; los hechos de la -, públicae res; rei públicae eventa vel facta; darse a la -, rei públicae óperam dare; rem públicam capéssere // (arte o traza con que se conduce un asunto) política, ae f. Sin: disciplina. Uso: - familiar, familiaris disciplina; - laborales, óperum disciplinae; - positiva, política positiva; - racional, política rationalis; la - del gobierno, regíminis política. politicastro: politicaster, tri m. Sin: rerum publicarum affectator; homo rudis in re política. político: adj políticus, a, um. Uso: actividad -, operósitas política; política actuósitas; contrastes -, política discídia; perspicacia -, iudícium intéllegens rei públicae; voluntad -, voluntas política; abandonar la vida -, a públicis negótiis se removere; darse a la vida -, rem públicam capéssere; desarrollar una actividad -, rem públicam gérere; participar de la vida -, vitam políticam participare // sust políticus, i m. Sin: homo vel vir políticus; vir in re pública versans. Uso: políticos de ambos sexos, mulíeres virique polítici; - versadísimo, homo in rebus políticis apprime versatus; homo in rebus políticis plúrimum versatus; - de gran valor, rei públicae gerendae vir scientíssimus. politización: pónderis polítici adiéctio. politizar: vim políticam adícere vel excitare. politología: politológia sive -logīa, ae f. Sin: politicorum negotiorum perítia; políticae artis stúdium. 844 pólvora politólogo: politólogus, i m. Sin: politicorum negotiorum peritus; políticae artis studiosus. poliuria: polyúria sive -urīa, ae f. Sin: nímiae urinae eiéctio vel emíssio (-onis f). poliúrico: (concerniente o relativo a la poliuria) polyúricus, a, um. Sin: ad polyúriam pértinens // (que la padece, adj y sust ) polyúricus. Sin: polyúriā laborans vel affectus; nímiae urinae eiectione (vel emissione) laborans. polivalencia: polyvaléntia, ae f. Sin: multivaléntia. polivalente: polývalens, entis. Sin: multívalens. póliza: (papeleta que sirve para diferentes objetos) scheda, ae f. Sin: schédula, ae f; scida, scídula; téssera, tessérula; chártula // (instrumento formal del contrato de seguro) cautionis schédula vel sýngrapha. Uso: - de seguro contra los infortunios, chártula tutandis infortunatis; - de seguro del coche, chártula tutandae autoraedae; - de seguro de vida, chártula tutandae vitae. pollo: (cría de las aves) pullus, i m // (gallo joven) pullus gallináceus; gallus iuvencus. Uso: - asado, pullus gallináceus assus; - al limón, pullus gallináceus cítreo condītus; carne de -, caro gallinácea. polo: Fís polus, i m. Uso: - magnético, polus magnéticus // Astron polus, i m. Sin: axis (-is m); caeli axis; vertex (-tĭcis m); caeli vertex; cardo (dĭnis m); caeli cardo Uso: - norte, polus aquilonaris; axis septentrionalis o simplem axis; septemtrionalis caeli cardo; - sur, polus australis; meridianus caeli cardo // (cualquiera de los extremos del eje de la Tierra) polus, i m. Sin: (mundi) vertex vel cardo. Uso: - antártico, austral, sur, polus antárcticus, australis vel austrīnus, meridianus; meridianus mundi cardo vel vertex; -ártico, boreal, norte, polus árticus, bóreus vel borealis, septentrionalis, gélidus, glacialis; septentrionalis mundi cardo vel vertex // (en sentido lato) - norte, septentrionalis régio; sur, meridiana regio. Uso: viaje al - norte, iter ad septemtriones // (juego) polylúdium, ii n // - acuático, v. waterpolo. Polonia: Polónia, ae f. poltrona: arciséllium, ii n. Sin: cáthedra ; sólium; léctulus vel lectícula; molle arciséllium. Uso: - pequeña, cathédrula. polizonte, v. agente (- de policía). pollada: pullátio, onis f // (conjunto de chiquillos de una misma madre) proles, is f. Sin: súboles, is f. pollera: (sitio en que se crían pollos) gallinárium, ii n. Sin: pullárium // (vendedora o criadora de pollos) pullária, ae f // (falda externa del vestido femenino) v. falda. polvareda: púlveris nubes (-is f), globus, nimbus, turbo (-bĭnis m). Sin: pulvis (-vĕris m) crassus, densus, opacus, niger, ater. polvillo: pulvísculus, i m. Sin: minutus vel tenuíssimus pulvis. pollero: (vendedor o criador de pollos) pullárius, ii m. polvo: pulvis, vĕris m. Uso: - dentífrico, pulvis dentárius; - radiactivo, pulvis radioactivus. pollito: púllulus, i m. Sin: gallináceus pullus tenellus. pólvora: pulvis pýrius vel pýricus. Sin: pulvis nitratus. 845 polvorín polvorín: púlveris pýrii repositórium vel receptáculum. pontificado: pontificatus, us m. Uso: durante el - de Pablo VI, Paulo VI Romano Pontífice. pomada: capillare, is n. Sin: unctum. Uso: untar con -, capillari úngere, inúngere, unctitare; uncto madefácere, insuccare, insucare. pontifical: adj pontificalis, e. Uso: funciones -, pontificália , ium npl; sollémnia pontificália; misa -, pontificale, is n; sacrum pontificale; missa pontificalis // (libro que contiene las ceremonias pontificias y las de las funciones episcopales) liber (-bri m) pontificalis. pomelo: cítreum, i n. Sin: cítreum malum; citrum grande vel paradisíacum; grandis cedris, ĭdis f. pomología: pomológia sive -logīa, ae f. Sin: de arbóribus pomíferis sciéntia; de colendis frúctibus doctrina; de pomis colendis et servandis disciplina. pontificalmente: pontificáliter. Sin: pontificali ritu; more pontificali; insígnibus pontificálibus. pomposo: pomposus, a, um. Sin: pompáticus, pompatus; magníficus; gloriosus. pontificar: (oficiar de pontífice) pontificare; dep pontificari. Sin: sollémnia sacra fácere vel celebrare; pontíficis ritu sacra sollémnia fácere; sacrum vel sacra pontificali ritu fácere // (hablar con tono dogmático y suficiente) arrogantem se praebere; se quasi oráculum iactare // (actuar de ese modo) se nímia auctoritate gérere; contumáciter ómnia ágere. ponche: póncium, ii n. Sin: pánsium; aromática pótio; calda odorata; cálida arómatis condīta; cónacum vel coníacum ovárium; ovum vino (vel lacte) et sáccharo condītum. pontífice: póntifex, fĭcis m. Uso: el Augusto -, Augustus Póntifex; el Romano - , Romanus Póntifex; el Sumo -, Summus Póntifex; summus sacrorum Antistes (-stĭtis m). poncho: páenula americana. pontificio: pontifícius, a, um. Sin: Pontíficis (gen). pomológico: pomológicus, a, um. Sin: ad pomológiam áttinens. pomólogo: pomólogus, i m. Sin: pomológiae (vel de frúctibus doctrinae) peritus. ponderable: ponderábilis, e. ponedero: (lugar destinado para que pongan huevos las gallinas y otras aves) lóculi, orum mpl // (lugar en que se halla el nidal de la gallina) lóculus, i m. Sin: nidamentum. pontón: (barco chato que sirve en los puertos para diversos usos) ponto, onis m. pontonero: faber, bri (gen pl fabrûm, más usado, y fabrorum). Uso: dos compañías de pontoneros, duae fabrûm centúriae. póney, v. poni. pony, v. poni. poni: ecúleus vel éculus, i m. Sin: mannus; mánnulus. pool: consórtio, onis f. Sin: consociátio. pontezuelo: pontículus, i m. pop: popularis, e. 846 pornografía popcorn: máizae grana tosta npl. tum; - sobre los beneficios, pars lucri. pope: pope, es m. Sin: papas, ae m; sacerdos orthodoxus vel Ecclésiae orthodoxae. porche: (soportal, cobertizo) nubilárium, ii n. popelín, v. popelina. porcino: porcinus, a, um. Sin: suīllus. popelina: papalinum, i n. pordioseo: mendicátio, onis f. popular: popularis, e. Sin: vulgi vel plebis (gen). pordiosería, v. pordioseo. pordiosero: mendīcus, i m. Sin: mendīcans. popularidad: aura popularis. Sin: aura vulgi; popularis grátia vel glória; plebis vel pópuli favor. Uso: buscar -, auram popularem captare; popularem glóriam expétere. populismo: populismus, i m. Sin: nímius favor in plebem. populista: sust populista, ae m. Sin: populismi fautor // adj populismo favens, entis; ad populismum spectans. porfía: a -, certatim. Sin: certámine. porfiar: (disputar y altercar obstinadamente) certare vel concertare. Sin: conténdere. pórfido: porphyrites, ae m. Sin: porphyrites lapis (-ĭdis m); porphyréticum marmor (-ŏris n). Uso: de -, porphyréticus, a, um. pormenores: peculiaria lineamenta. populoso: frequens, entis. Sin: pópulo frequens. Uso: muy -, frequentíssimus; pérfrequens. popurrí: cento, onis m // fig rerum collúvio (-onis f). pormenorizar: síngula enarrare, recensere, referre. Sin: particulatim vel singulatim dissérere; partes singillatim éxsequi; res vel mínimas enarrare. porno, v. pornográfico. porcelana: porcellana, ae f. Sin: porcellánica; argilla porcellánica; argilla sinensis // (vasija o figura de -) porcellanum, i n. Sin: vas porcellanum; opus vel vas porcellánicum; res ex porcellana; res ex argilla sinensi. Uso: de -, porcellanus, a, um; pintor en -, porcellanárius, ii m ; vajilla de -, porcellanae, arum fpl. porcentaje: centésima, ae f (pars, partis f). Sin: centésimae (partes, ium fpl). Uso: el debido -, débitae centésimae partes; - del 2, del 3 ... por ciento, binae, ternae ...centésimae ( partes); - del ciento por ciento, álterum tan- pornofilm: pellícula cinematográphica obscena. pornografía: (tratado acerca de la prostitución) pornográphia sive -graphīa, ae f // (carácter obsceno de obras literarias o artísticas) obscénitas, atis f // (obras literarias o artísticas de este carácter) obscenitates fpl; scripta obscena; libídines, um fpl (figuras obscenas: en pintura, escultura, etc.); tábulae (arum fpl) obscenae; lascivíssimae picturae (pinturas obscenas). 847 pornográfico pornográfico: pornográphicus, a, um. Sin: obscenus vel obsceníssimus; lascivus vel lascivíssimus; procax; impudīcus; turpis; ad libídinem instigatórius. Uso: escritor -, scriptor obscenus; lenguaje -, verborum obscénitas; imágenes, pinturas -, lascivíssimae imágines, picturae; material -, res pornográphicae. (navis); (navígium) aëroplanígerum vel aëroplaníferum. pornógrafo: pornógraphus, i m. Sin: scriptor obscenus, lascivus, procax. portada: (parte anterior de una cosa) v. frontis // (primera plana de un libro impreso) frons, frontis. Sin: tegumentum vel integumentum; libri frons, involūcrum, tegumentum; frons volúminis; liminaris página. Uso: - de revista, commentárii integumentum. pornoshop: rerum obscenarum taberna. Sin: rerum ad libídinem instigántium taberna. portabloc: sustentáculum, i n. Sin: retináculum; sustentáculum epheméridis rebus commemorandis. portacargas: ónerum repositórium. porosidad: porósitas, atis f. Sin: pumicósitas. portadocumentos: tesserarum thécula. poroso: porosus, a, um. Sin: pumicosus; spongiosus; rimosus; fistulosus; poris abundans. portador: pórtitor, oris m. Sin: portator; gestator; allator. Uso: - de telegramas, pórtitor vel allator telegraphématum. porotito: phasellus, i m. Sin: phaseolinus. portaequipaje o portaequipajes: retináculum sarcinale. Sin: sarcinarum sustentáculum vel receptáculum. poroto: phaséolus vel phaselus, i m; faséolus vel fasíolus m. porra: fustis, is m. Sin: báculus; férula. Uso: - de goma de la policía, fustis cúmmeus; báculus cummatus; férula cúmmea vel cummata; férula turbae disperdendae. porrón: rhýtium, ii n. Sin: cornículum vítreum. port (Inform): (conector) portus, us m // (ajustar un programa para otra plataforma) transferre. Sin: transportare. portaestandarte: vexillárius, ii m. Sin: sígnifer vel vexíllifer, fĕri m. portafolio o portafolios: (para documentos) chartarum vel documentorum theca // (para dinero) sácculus, i m. Sin: búrsula; marsúpium; crumena; búlgula nummária. portafotografías: photographiarum (vel imáginum photographicarum) theca. portahelicóptero: (béllica) navis helicóptera gestans. portaagujas: ácuum pulvillus. portaalfileres: spinularum pulvillus. portalámpara o portalámparas: lychnuchus, i m. Sin: lámpadis fulcrum vel fultura. portaaviones: aëroplanígera, ae f (navis). Sin: aëroplanífera vel aëroplanóphora portalápiz: graphiorum vásculum. Sin: haematītae (vel lápidis scriptórii) theca; v. lápiz. 848 pórtico portapapeles, v. portafolio. porte: (lo que se paga porque lleven una cosa de un sitio a otro) vectura, ae f. Sin: látio; vecturae vel lationis prétium; impensae, arum fpl. Uso: franco de -, portes pagados, vecturae prétio soluto // (modo de gobernarse y portarse) agendi rátio // (actitud, continente) hábitus, us m. Sin: gestus, us m; hábitus vel gestus córporis. Uso: - altivo, fastus (us m); - arrogante, insoléntia; - austero, austéritas; - desenvuelto, hábitus liber et expeditus; - desgarbado, acérbitas; - grave, grávitas; - lleno de dignidad, dígnitas; - modesto, modéstia; - pudoroso, pudor; - rudo, aspéritas. portaplumas: pennígerum, i n. porteador, v. changador. portarse: (conducirse, obrar bien o mal) se gérere. Sin: ágere; fácere. Uso: - ásperamente con uno, áliquem áspere tractare; bien, mal hacia uno, bene, male de áliquo mereri; - bien, mal, con prudencia ..., bene, male, prudenter ... se gérere; - como un hermano, como un amigo, fraterne, amice fácere; - liberalmente, cortésmente con uno, áliquem liberáliter habere. portera: iánula, ae f. Sin: iánitrix, icis f; (ancilla) ostiária, ae f; atriensis, is f; iánuae custos (-odis f). portallaves: clávium thécula. portamicrófono: micróphoni vel microphōni sustentáculum. portamonedas: crumina, ae f. Sin: marsúpium; pascéolus. portañuela: (bracarum) lacínia, ae f. portapantalla: (albi, telae vel tábulae) tenáculum, i n. portátil: gestábilis, e. Sin: portábilis. portatoalla: pendilínteum, i n. Sin: manutérgii sustentáculum. portaviandas: carrito -, rulus ferendis cibis. Sin: ferculorum cistella. portaviones, v. portaaviones. portavoz: (bocina) búcina, ae f. Sin: megáphonus sive megaphōnus; vocislator (-oris m) ; vocis amplificator; transmittendae voci túbulus // (vocero) relator, oris m. Sin: prolocutor; alicúius nómine nuntiator. Uso: - del curso, prolocutor classis. portazgo, v. peaje. portería: (habitación o garita donde está el portero) ostiárium, ii n. Sin: ianitoris cubículum; ostiárii cella vel céllula; adductórium // (meta, en el fútbol) porta, ae f. Sin: óstium. Uso: postes de la -, (retis) statúmina, um npl; pali, orum mpl; red de la -, néxile rete; llevar la pelota hacia la - opuesta, follem ad oppósitam portam perdúcere. portero: iánitor, oris m. Sin: ostiárius, ii m; portárius, ii m; atriensis, is m // (jugador que defiende la meta de su bando) portárius, ii m. Sin: iánitor; iánitor retis; custos portae // eléctrico, citóphonum sive citophōnum , i n. Uso: hablar por el - eléctrico, citóphono cólloqui. portezuela: (dim de puerta; puerta de carruaje) ostíolum, i n. pórtico: pórticus, us f. Uso: - cuádruple, quadra pórticus // (vestíbulo del templo): pronāon vel pronāum, i n; pronāos vel pronāus, i m (templi). Uso: - de Bernini, pórticus berni- 849 portilla niana. posclásico: postclássicus, a, um. portilla: fenestella orbiculata. Sin: foramen (-mĭnis n) rotundum; fenestella ovata vel símilis ovo. posconciliar: postconciliaris, e. portillo, v. portezuela. portón: portale, is n. Sin: porta praecípua. Uso: - de bronce en el Vaticano, aénea áedium vaticanarum porta; aénea Pontifícii Palátii porta. portorriqueño, v. puertorriqueño. portuario: portuárius, a, um. Sin: portuensis; portensis. Portugal: Lusitánia, ae f. Sin: Portugália. portugués: adj lusitanus, a, um. Sin: lusitánicus; portugálicus. Uso: literatura -, lítterae lusitánicae // sust Lusitanus, i m // lengua -, lingua lusitana. portulano: pórtuum descríptio. posdata, post scriptum: postscriptum, i n. Sin: áddita verba npl ; extremae epístulae adiecta vel áddita. posdiluviano: postdiluvianus, a, um. pose: (afectación) ostentátio, onis f. Sin: affectátio; iactátio; gloriátio; gloriosa ostentátio. Uso: darse -, efferre vel se efferre magnífice; iactare se; se ostentare; darse por algo, se iactare in áliqua re; ostentare áliquid; dándose -, gloriose vel pútide. posesión: posséssio, onis f. Uso: dar la - de algo, possessionem alicúius rei álicui dare; entrar en - de algo, in possessionem alicúius rei venire; estar en - de algo, possidere áliquid; possessionem alicúius rei habere vel tenere; quedar en - de algo, in possessione alicúius rei manere vel permanere; tomar de algo, possidere vel occupare áliquid; potiri áliqua re vel alicúius rei. porvenir: futurum, i n. Sin: venturum; futura, ventura, eventura npl ; tempus (-pŏris n) futurum. posesivo: possessivus, a, um. posada: caupona, ae f. Sin: deversórium; v. mesón posguerra: de -, post bellum exstans. posadero: caupo, onis m. posar: (ponerse en disposición de ser retratado) se pictori propónere (- ante el pintor); se photógrapho propónere (- ante el fotógrafo). posesorio: possessórius, a, um. posibilidad: possibílitas, atis f. Sin: facultas (v. gr. áliquid faciendi); potestas. Uso: - positivas del ferrocarril, ferríviae possibilitates positivae; eso está fuera de toda -, nullo modo fieri potest; existen varias - teóricas, plures possibilitates theoréticae exstant. posibilismo: possibilismus, i m. posbautismal: postbaptismalis, e. posbélico: postbéllicus, a, um. posibilista: sust possibilista, ae m. Sin: ad média consília proclivis // adj possibilísticus, a, um. Sin: possibilismi próprius; ad possibi- 850 postal lismum pértinens. posible: possíbilis, e. Sin: qui, quae, quod fíeri potest. Uso: ¿cómo es - que ...?, qui potest?; ¿cómo era -?, qui fíeri póterat?; cuantos más sea -, quam plúrimi; en lo -, ut potest; es -, potest; fíeri potest; si es -, si potest; es que, fíeri potest ut ...; el mayor tiempo -, quam diutíssime; eso ya no es -, id fíeri iam non potest; lo más a menudo -, quam saepíssime; lo más pronto -, quam primum; quam brevíssime; quam celérrime; quam citíssime; lo más tarde -, quam seríssime; todo lo que te es -, quantum potes; hacer lo -, hacer todo lo -, ómnia fácere, experiri, moliri, temptare (ut ...). posición: iudícium, ii n. Uso: - especial, privilégium; status (-us m) peculiaris; - explícita, explícitum iudícium. posindustrial: postindustrialis, e. Sin: post quaestuosarum ártium incrementum. positiva: (Fotogr, prueba positiva) v. positivo. positivismo: positivismus, i m. Sin: eorum rátio qui censent res experimentis solúmmodo cognosci posse. cóndita, data // (Fotogr, prueba -) pellícula positiva . Sin: imago vel bráctea rectis colóribus impressa. positón o positrón: pósito, onis n. posliminio: postlimínium, ii n. Uso: por el derecho de -, postlimínio. posmeridiano: pomeridianus, posmeridianus, postmeridianus, a, um. Sin: post merídiem. poso: (sedimento del líquido contenido en una vasija) sedimentum, i n. Sin: sédimen, mĭnis n; resíduum; subsidéntia, ae f; faex, faecis f; quod subsēdit (= lo que se ha depositado) . Uso: - de café, cafēi faex. posología: (Med, parte de la farmacología que trata de las dosis en que deben administrarse los medicamentos) posológia sive -logīa, ae f. Sin: pharmacoposológia; de metiendis medicamentis doctrina; de medicamentorum temperatione (vel de medicamentis temperandis) doctrina vel rátio; de dósium proportione doctrina // (Med, dosificación de un medicamento) medicamenti temperátio. Sin: medicamentorum portio vel portiones; (medicamenti) pártium (vel portionum) descríptio vel explicátio. positivista: positivista, ae m. Sin: qui rebus solúmmodo credit experiendo cógnitis; rebus tantum credens experiendo cógnitis. posoperatorio: sectionem chirúrgicam súbsequens. positivo: (adj, que en todo busca la realidad de las cosas, lo práctico y útil) prudens, entis. Sin: expertus, usu peritus; callens, cállidus. Uso: hombre -, homo usu peritus; homo rerum gerendarum peritus; juicio -, iudícium positivum // Gram, nombres -, nómina positiva // (Der) positivus, a, um // (con respecto al derecho promulgado) scriptus, a, um. Sin: cónditus; datus. Uso: derecho -, ius (iuris n) ex légibus ortum; ley -, lex positiva, scripta, postal: adj cursórius, a, um. Sin: cursualis, e; tabellárius; vehicularis; públici cursūs. Uso: código -, númerus cursualis directórius; giro -, charta nummária; sýngrapha cursualis; mandatum cursuale // sust chártula cursória, cursualis, epistolaris, diribitória. Sin: públici cursūs chártula, scida, scídula. Uso: - ilustrada o con vista/s, chártula picta; - multicolor de felicitación, pagínula vel chártula optativa multícolor. 851 poste poste: (madero, piedra o columna para servir de apoyo o de señal) palus , i m. Sin: malus, i m; longúrius, ii m; fustis, is m; sustentáculum // (pilar o puntal) pila, ae f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index (-dĭcis mf); - telefónico, telegráfico, malus telephónicus, telegráphicus; - telefónicos, telegráficos, sustentácula filorum telephonicorum, telegraphicorum; - de la electricidad, malus electricitatis; postes de una red eléctrica, sustentácula filorum electricorum // (cada uno de los dos palos verticales de la portería de fútbol y de otros deportes) palus, i m. Sin: malus; longúrius; fustis. postillón: auriga cursualis. Sin: veredárius. postizo: fictus, a, um. Sin: suppositícius; simulatus; haud naturalis. postre: appendix, īcis f. Sin: bellária, orum npl; pulchrália, ium npl; tragémata, um npl; prándii appendix; secunda mensa. Uso: - variados, cópia bellariorum; a los -, in postrema mensa; comer el -, bellária (vel mensam secundam) comédere // a la -, postremo; dénique. postridentino: post actum Concílium Tridentinum. postema, v. apostema. postsinodal: postsynodalis, e. póster: tábula picta. Sin: parietária imago. Uso: colgar un -, tábulam pictam paríeti affígere. postulación: postulátio, onis f. postergar: (dejar atrasado algo) procrastinare. Sin: differre; proferre; prorogare // (tener en menos o apreciar a alguien o algo menos que a otra persona o cosa) parvi péndere. Sin: praetermíttere; praeterire; neglégere. postulador: postulator, oris m. Sin: petītor; rogator. Uso: - de las causas de canonización de los Siervos de Dios, orator vel rogator pro causis canonizationis Servorum Dei. posteridad: postéritas, atis f. Sin: pósteri, orum mpl. postulante: (Der Can) póstulans, antis m // (candidato, aspirante a un cargo) supplex, plĭcis m. Sin: petītor, oris m. postigo: (puerta chica abierta en otra mayor) ostíolum, i n // (cada una de las puertecillas hechas en las ventanas o puertaventanas) postīcum, i n. Sin: postícula; forícula; fenestella; valva vel válvula; forícula vel válvula ad fenestram occludendam // (tablero con bisagras o goznes para cubrir cuando conviene la parte acristalada de puertas y ventanas) plicátiles valvae. postulado: postulatum, i n. postulanta: (Der Can) póstulans, antis f. póstumo: póstumus, a, um. Sin: postremus; últimus // escritos -, scripta post auctoris mortem édita; libro -, liber (-bri m) post mortem scriptoris éditus vel vulgatus. postilar, v. apostillar. postura: (situación o modo en que está puesta una persona, animal o cosa) positura, ae f. Sin: posítio, onis f; pósitus, us m; status, us m. Uso: - recta, rectus status; - supina, supínitas. postilla, v. apostilla. potable: potábilis, e. Sin: salūbris; bíbilis; 852 práctica potu salūbris; aptus. pótui aptus; ad bibendum potasa: potassa vel potaxa, ae f. Sin: potássicum carbonatum. potásico: potássicus vel potáxicus, a, um. Sin: potássii vel potáxii (gen); potássio vel potáxico compósitus. potentiale, is n. Sin: dýnamis, is f; vis, róboris f. Uso: - eléctrico, potentiale eléctricum; eléctrica dýnamis; - magnético, potential magnéticum; - de fricción, vis frictionis; - de movimiento, movendi vis. potencialidad: potentiálitas, atis f. Sin: poténtia; facultas; potestas; capácitas; vis. potencialmente: potentiáliter. potasio: potássium vel potáxium, ii n. Sin: kálium; cálium carbónicum. pote: (vaso de barro de diversas formas y usos) pyxis, ĭdis f. Sin: vásculum. Uso: - de mostaza, sinapiárium; - de tabaco, pyxis tabaci; v. bote. potenciar: augere. Sin: fovere; amplificare; álere. potenciómetro: potentiómetrum, i n. Sin: potentialis index. poterna: postīca, ae f. potencia: (capacidad para ejecutar algo o producir un efecto) poténtia,ae f. Sin: vis (ac vim, abl vi); facultas, atis f // (capacidad generativa) vis genitalis // (poder y fuerza, especialmente de un Estado) potestas, atis f. Sin: dício, onis f; impérium // (Nación o Estado soberano) res pública vel respública. Sin: cívitas; pópulus; impérium. Uso: grandes -, civitates potentiores; res públicae dominantes; impéria potentiora; la - romana, pópulus romanus; la gigantesca - romana, moles impérii Romani // (facultad del alma) poténtia, ae f. Sin: facultas. Uso: - del alma, ánimi facultas; - intelectiva, ingénii facultas // (persona o entidad poderosa o influyente) potens, entis; en pl, también praepotentes, ium. Sin: auctoritates, um fpl; vires (vírium, víribus) fpl. Uso: - militar, armorum vis vel dominatus; - infernales, Averni vires // Mat potestas, atis f. Sin: númeri iterata multiplicátio per se ipsum. Uso: elevar 4 a la tercera -, quattuor ad tértiam potestatem evéhere // Fís poténtia, ae f. potencial: (que tiene o encierra en sí potencia) potentialis, e // (que puede suceder o existir) potentialis, e // sust poténtial, alis n; pot-pourri: carnes oleraque vária. potro: (caballo desde que nace hasta la muda de dentición de leche) equinus pullus // (antiguo instrumento de tortura; aparato de gimnasia) ecúleus, i m. pozal: (cubo para sacar agua de un pozo) sítulus, i m; sítula, ae f. Sin: alvéolus // (brocal del pozo) púteal, alis n. pozo: púteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: artesiano, púteus artesianus; - de agua, púteus aquarius; - de petróleo, petrolífero, púteus oleíferus vel petroleosus; fons oleárius; propio de o relativo a los - , putealis, e; puteanus, a, um. práctica: praxis, is f. Sin: usus, us m; res et usus; rerum usus. Uso: - anticonceptivas, usus conceptioni officientes; - ilegales, actiones lege vétitae; - impropia, praxis imprópria; en la -, en la - de la vida, in actione vitae; in usu vitaque communi; llevar a la -, poner algo en -, áliquid effícere; áliquid ad effectum dedúcere; áliquid ad rem addúcere vel 853 prácticamente dedúcere; teoría y -, rátio et usus; ars et usus; sciéntia atque usus; rerum cognítio et usus; en la teoría y en la -, cogitatione (vel opinione) ac re // (destreza, habilidad adquirida) perítia, ae f. Sin: experiéntia alicúius rei; rerum experiéntia // prácticas de piedad, prácticas religiosas, pietatis offícia. Sin: pia exercítia; pietatis offícia; religionis et pietatis offícia. prácticamente: in usu. Sin: in usu vitae, in actione vitae. practicabilidad: accessibílitas, atis f. practicable: (que se puede practicar o poner en práctica) actu fácilis. Sin: factu fácilis // (transitable) pérvius, a, um. Sin: patens; accessíbilis; áditu fácilis. practicante: (que practica y profesa su religión) religionis observans (-antis). Sin: religionis cultor, studiosus, díligens; rítibus religiosis óbsequens // (el que en los hospitales cuida de los enfermos bajo la dirección del médico) mediastinus, i m. Sin: médici minister, adiutor, auxiliator // (persona que por tiempo determinado se instruye en la práctica de la cirugía y medicina, al lado y bajo la dirección de un facultativo) tiro, onis m. Sin: novícius vel novítius, ii m. práctico: (concerniente o relativo a la práctica) prácticus, a, um. Sin: effectivus; ad usum áttinens. Uso: arte -, ars effectiva; ars in actu consistens; ciencias -, artes in agendo pósitae; ejercicio -, exercitátio; experimento -, usus et experiéntia; enseñanzas, lecciones -, praecepta quae ad institutionem vitae spectant; filosofía -, philosóphia activa; philosóphia quae in actione versatur; habilidad, aptitud -, facultas; sentido -, mente -, prudéntia; sistema -, ratio et usus; tentativa -, experimentum; vida -, vita práctica; vitae usus; áctio vitae; conocimiento -, usus (-us m); pe- rítia; en la vida -, inter vitam prácticam // (conocedor, entendido) gnarus, a, um. Sin: sciens, entis (alicúius rei), instructus (áliqua re, in áliqua re, ad áliquid). Uso: - en política, gnarus rei públicae; médico -, médicus ex usu medens; no -, (homo) ignarus (alicúius rei); no ser - en hacer algo, ignarum esse alicúius rei faciendae // (experimentado, experto, versado) peritus, a, um (alicúius rei, áliqua re, ad áliquid). Sin: usu peritus (alicúius rei); versatus, exercitatus (in áliqua re); instructus (áliqua re, in áliqua re, ad áliquid); (alicúius rei) prudens. Uso: poco -, inexpertus (alicúius rei, álicui rei, ad áliquid); rudis (alicúius rei, in áliqua re); - del oficio, in arte exercitatus; - de la vida, in rebus versatus, in rebus atque usu versatus; - de los lugares (baquiano), locorum sciens, peritus, prudens; - en el arte militar, rei militaris peritus; in re militari exercitatus; no - en el arte militar, rei militaris imperitus; poco - en el arte militar, rei militaris inexpertus; - en los negocios, negotiosus; in rebus tractandis versatus vel exercitatus; ser - en hacer algo, peritum esse alicúius rei faciendae; exercitatum esse ad áliquam rem faciendam; ser muy - en algo, magnum usum habere in áliqua re; peritíssimum vel prudentíssimum esse alicúius rei // (útil) útilis, e // (de uso fácil, cómodo) usu fácilis, e. Sin: hábilis (que se puede manejar o llevar fácilmente) // (Mar, técnico que, por el conocimiento del lugar en que navega, dirige el rumbo de las embarcaciones en la costa o en un puerto) peritus gubernator. Uso: - de costa, orae (vel lítoris) peritus vel dux; peritus orae gubernator; - de puerto, portūs peritus vel dux; peritus portūs gubernator; - de río, amnis peritus; peritus amnis gubernator. pradera: prata, orum npl. Sin: campi hérbidi; hérbida rura; arva viridántia. pradería, v. pradera. 854 preciosidad prado: pratum, i n. Sin: campus hérbidus; herbosus campus; hérbida tellus (-ūris f) pragmática: pragmática, ae f. Sin: disciplina pragmática. pragmático: pragmáticus, a, um. Sin: ad pragmatismum spectans. cédere; praeire // (tener una persona primacía sobre otra u otras en algo) antecédere áliquem (vel álicui) áliqua re. Sin: antecéllere áliquem (vel álicui) áliqua re vel in áliqua re; anteire áliquem (vel álicui) áliqua re. preceptivo: praeceptivus, a, um. precinto: fáscia fiscalis. pragmatismo: pragmatismus, i m. Sin: pragmática rátio vel doctrina. pragmatista: pragmatista, ae m; pragmatistes, ae m. pralina: amýgdala sáccharo involuta. Sin: amýgdalum sáccharo involutum. praxis: praxis, is f. Sin: práctica; áctio. prebenda: praebenda, ae f. precalentar: praecalefácere. precario: precárius, a, um. Sin: temporárius; ad tempus; incertus; mutábilis. precaución: cáutio, onis f. Sin: provísio; praecavendi rátio. Uso: tomar precauciones, praecavere. precedencia: (anterioridad) praecedéntia, ae f. Sin: antecéssio, onis f; antecessus, us m // (prioridad, preferencia, superioridad) prior locus. Sin: pótior dígnitas; ordo pótior; ius antecedendi. precedente: adj praecēdens, entis. Sin: antecēdens; anteactus, anterior; prior; superior // sust antecéssio, onis f. Sin: anteactum; antefactum. Uso: sin precedentes, sine exemplo; crear un -, exemplum indúcere, pónere, statúere. preceder: (anteceder) praecédere. Sin: ante- precio: prétium, ii n. Uso: bajo -, vílitas, atis f; bajo - de los víveres o de los comestibles, annonae vílitas, annona láxior; - caro de las cosas, cáritas; rerum ómnium cáritas; - subido de la mano de obra, cáritas operariorum; - subido de los víveres, annonae cáritas; - usurario, prétium feneratórium; - de lista, prétium in índice exhíbitum; - de la mano de obra, manuprétium vel maniprétium, ii n // a mitad de -, prétio dimidiato; a un - altísimo, permagno; permagno prétio; plúrimi; al más alto posible, quam plúrimo; a bajo -, parvo; parvo prétio; al - más bajo posible, quam mínimo prétio; a un - ínfimo, insignificante, mínimo, vilíssime; - al por mayor, prétium magnárium; - al por menor, prétium institórium; ¿a qué -?, quanti?; ¿qué - tiene?, quanti est?; a cualquier -, quanticumque vel quantocumque // baja el - de alguna cosa, prétium alicúius rei retro abit, prétium alicúius rei minuitur vel deminuitur; comprar, vender a un - alto, émere, véndere magno, vel magno prétio; contener los -, prétia continere; establecer, fijar el - de una cosa, álicui rei prétium constitúere vel statúere; pagar el -, prétium péndere vel persólvere; pagar el de una revista, commentariorum prétium depéndere, péndere, sólvere; poner el - a una cosa, álicui rei prétium impónere vel pónere; sube el - de alguna cosa, prétium alicúius rei augetur; res cárior fit. preciosidad: (cualidad de precioso) pretiósitas, atis f // (cosa preciosa o exquisita) res magni prétii. Sin: res exquisita, pretiosa, pre- 855 preciosismo felicis recordationis; mi - en este cargo, qui ante me hoc múnere functus est. tiosíssima; res máximi prétii. preciosismo: (extremado atildamiento del estilo) orationis pútida affectátio. Sin: exquisitioris orationis stúdium; decus affectatum // (tendencia al refinamiento excesivo) pretiosismus, i m. Sin: pretiósitas. preciosista: pretiosista, ae m. Sin: pretiosismi fautor. precisamente: (justa y determinadamente) próprie. Sin: definite // (con precisión) accurate. Sin: diligenter; exacte; ad amussim // (necesaria, forzosa o indispensablemente) absolute. Sin: certe vel certo; haud dúbie; profecto // (en las respuestas afirmativas) plane. Sin: planíssime; vere, veríssime; ita; ita plane. preclásico: praeclássicus, a, um. precomprimido: praecontractus, a, um. Uso: hormigón -, calcestrum praecontractum. preconciliar: praeconciliaris, e. precristiano: praechristianus, a, um. Sin: ante aevum christianum. precursor: (que precede) praecursórius, a, um // (que anuncia, que presagia) praenúntius. Uso: signo -, praenúntium, ii n; significátio; ser un signo - de algo, significare áliquid // (el que anuncia una cosa) praenúntius, ii m // (el que va delante, antecesor) praecursor, oris m. Sin: antecessor, oris m . Uso: el - (San Juan Bautista), Praecursor, oris; Antecursor. predecesor: decessor, oris m. Sin: antecessor; praedecessor. Uso: los -, maiores; priores; superiores; qui ante fuerunt vel vixerunt; los - y los sucesores, priores et sequentes; nuestro - de feliz memoria, Decessor Noster predecir: praedicare. Sin: porténdere; praenuntiare; vaticinari. predestinación: Teol praedestinátio, onis f // (determinación de los acontecimientos futuros) fatum, i n. predestinar: ad áliquid delígere // Teol praedestinare. predicación: Rel praedicátio, onis f. Sin: sacra cóntio; rerum divinarum nuntiátio. predicador: (que predica) praedicator, oris m. Sin: praeco, onis m; orator; hortator; contionator, oris m // (orador sagrado) sacer orator vel contionator; orator a sacris; Evangélii praeco. predicamento: Filos praedicamentum, i n. Sin: categória, ae f // (fama, grado de estimación en que se halla alguien) aestimátio, onis f. Sin: fama. Uso: gozar de -, famā vel aestimatione valere. predicar: (publicar, hacer patente y clara una cosa) praedicare. Sin: contionari. Uso: - el Evangelio, Evangélium praedicare; salutis núntium ferre // (exhortar, ensalzar, inculcar) - la guerra, ad bellum ánimos (hóminum) inflammare; - la paz, la virtud, pacem, virtutem (vel ad pacem, ad virtutem) hortari vel adhortari; pacem, virtutem praedicare vel suadere; - la verdad, inculcare veritatem; fig , - a los sordos, cantare surdo; cánere surdis; surdo narrare fábulam // (pronunciar un sermón) sacram orationem (vel contionem) habere. Sin: orationem de rebus divinis (vel de rebus sacris) habere; ad (vel apud) christianum pópulum contionem habere // (fig, reprender, amonestar, regañar) áliquem obiurgare. Sin: áliquem gráviter mo- 856 prejuicio nere, admonere, reprehéndere; increpare áliquem. preferencial: praeferentialis, e. Uso: amor -, praeferentialis diléctio (erga + ac). predisposición: praedisposítio, onis f. Sin: disposítio; proclívitas; propénsio; inclinátio. preferible: praeferendus, a, um. Sin: anteponendus; anteferendus; praeponendus; pótior, optabílior; mélior. Uso: es - ..., mélius est + inf. predominancia: dominántia, ae f. Sin: praevaléntia; praepoténtia. predominio: (poder, superioridad) praedominatus, us m. Sin: dominatus, us m; principatus, us m; domínium; impérium. Uso: propósito de -, dominandi consílium // (influjo o fuerza dominante que se tiene sobre alguien o algo) auctóritas, atis f. Sin: potestas; efficácia; vis. Uso: tener -, pollere; valere; vigere; auctoritatem, potestatem, efficáciam, vim habere. prefabricación: praefabricátio, onis f. Sin: praefabricatus, us m; praeconstrúctio; domūs praestrúctio. prefabricado: adj praefabricatus, a, um. Sin: praestructus; praeconstructus // sust domus praestructa. prefabricar: praefabricare. Sin: praestrúere; ántea strúere. prefacio: (prólogo) v. esta voz // (parte de la misa que se reza antes del canon) praefátio, onis f. prefecto: praefectus, i m. Sin: magister; antistes (-stĭtis m). Uso: - Apostólico, Praefectus Apostólicus; - de las ceremonias pontificias, pontificálium caerimoniarum (vel caeremoniarum) praefectus. prefectura: (dignidad, empleo o cargo de prefecto) praefectura, ae f. Sin: praefecti dígnitas vel munus (-nĕris n) // (oficina o despacho del prefecto) praefecti sedes // Rel, apostólica, Praefectura apostólica. preferiblemente: potíssimum. Sin: pótius; in primis; prae céteris; prae áliis. prefijo: Gram praefixum, i n. Sin: praevérbium; praeposítio // - telefónico, praefíxum, i n. Sin: númerus praefixus. preglaciar: praeglacialis, e. pregonero: laudator, oris m. Sin: praedicator. pregunta: interrogátio, onis f. Sin: percontátio // (cuestión) quaestio, onis f // (lo preguntado) quaesitum, i n. preguntar: quáerere. Sin: percontari; rogare vel interrogare. Uso: - a alguien, ab (vel ex, vel de) áliquo percontari; - alguien sobre algo, áliquem (vel ex áliquo) de áliqua re rogare vel interrogare; - a alguien su opinión, áliquem rogare senténtiam; yo me pregunto, intra me intérrogo. prehelénico: praehellénicus, a, um. prehistoria: praehistória, ae f. Sin: aetas praehistórica; aetas ante hominum memóriam. prehistórico: praehistóricus, a, um.Sin: perantíquus; priscus; ante hóminum memóriam. Uso: edad -, aetas praehistórica vel fabularis. prejuicio: praeiudícium, ii n. Sin: praeiudicatum; falsa vel fallax opínio; anticipatum iudícium; opínio praeiudicata vel praesumpta; 857 prelado témere concepta opínio. Uso: atarse a prejuicios, praeiudicatis opiniónibus praepediri; dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel praesumpta opinione duci. prelado: antistes, stĭtis m. Sin: praesul, ŭlis m; praelatus, i m. Uso: Rel, - doméstico, Antistes Urbanus; Antistes domus Pontíficis Máximi; domésticus antistes Summi Póntificis. prelatura: Rel Antístitis vel Práesulis dígnitas, honor, munus (-nĕris n). prelavado: lavátio initialis. preludio: (lo que precede y sirve de entrada; preparación o principio a algo) exórdium, ii n. Sin: inítium; intróitus, us m; praelúdium; praenuntiátio // (lo que se toca o canta para ensayar la voz, probar los instrumentos o fijar el tono antes de comenzar la ejecución de una obra musical) praelúsio, onis f. Sin: prolúdium // (composición musical independiente destinada a preceder la ejecución de otras obras; obertura) praecéntio, onis f. Sin: proóemium; praelúdium. prelusión: praelúsio, onis f. premio Nobel de literatura, de química, práemium nobelianum litteraturae, chemīae; Nobel de la paz, práemium pacis nobelianum; nobeliana palma pro pace; el premio Nobel de Física fue asignado conjuntamente a tres investigadores, phýsicae práemium nobelianum contributum est tribus investigatóribus // (de persona galardonada con el premio Nobel) práemio illo a Nobel nuncupato laureatus vel decoratus; práemio nobeliano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus. Uso: fue distinguido con el - Nobel, práemio nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asignar a uno el primero, el segundo -, primum, secundum práemium álicui adiudicare vel attribúere; entregar, otorgar a uno el primer -, primum práemium álicui deferre; obtener el primer -, primum práemium ferre; ser distinguido con el - Nobel de la paz, Práemio Nobeliano pacis áffici; ser estimado digno del de la victoria, nicetério dignum haberi. premisa: praemissa, ae f (proposítio); praemíssio, onis f. Sin: antecēdens, entis. Uso: la - mayor del silogismo, syllogismi proposítio maior; prótesis, is f; la - menor, praemissa minor; apódosis, is f. premonstratenses: praemonstratenses, ium m. premeditación: praemeditátio, onis f. Sin: praecogitátio; praecēdens meditátio. premiar: práemio áliquem affícere. Sin: álicui práemium dare vel tribúere. Uso: trabajos premiados, ópera práemio decorata; - a los vencedores de un concurso, práemiis ornare vel decorare eos qui in certámine palmas tulerunt; práemio donare eos qui victores e certámine discesserunt. premio: práemium, ii n. Uso: - científico, práemium scientíficum; - pecuniario, práemium pecuniárium, - Nobel, práemium nobelianum; práemium a Nobel institutum; premura: (prisa, urgencia, instancia) celéritas, atis f. Sin: festinátio; properátio, onis f; properántia, ae f // (aprieto, apuro) discrimen, mĭnis n. Sin: angústiae, arum fpl. prenatal: praenatalis, e. Sin: antegenitalis. prendedor: acus, us f. Uso: - grande, magna acus; - pequeño, acícula; spínula; - para los cabellos, acus comatória vel crinalis. prendería: scrutárium, ii n. Sin: venálium supellectílium taberna. 858 presbicia prenotación: praenotátio, onis f. Sin: praesignátio. Uso: - de un sitio, loci condúctio vel praenotátio. prenotar: praenotare. Sin: praesignare; praeoccupare. Uso: - un sitio, locum condúcere; locum in antecessum constitúere. prensa: (máquina que sirve para prensar o comprimir) prelum, i n. Uso: - hidráulica, prelum hydráulicum; - para imprimir, prelum typográphicum // (imprenta) prelum, i n. Sin: impréssio, onis f; res pressória; ars librária, typográphica, guttenbérgia // (conjunto de publicaciones periódicas y especialmente diarias) ephemérides, um fpl; diária, orum npl; diurna, orum npl; scriptiones typis impressae, exaratae, éditae, excusae; scripta typis impressa, exarata, édita, excusa; scripta in vulgus édita. Uso: - clandestina, páginae typis occulte exaratae; - diaria y periódica, diurni et per intervalla éditi commentárii; porno, opúscula obscena; - y propaganda, acta diurna et divulgátio // la invención de la -, artis typográphicae excogitátio vel invéntio; artis typográphicae inventum (la invención concreta). Uso: en -, sub prelo; sub prelo pósitus; libertad de -, rei libráriae libertas; los representantes de la -, epheméridum procuratores ; problema de la -, quáestio de scriptis prelo éditis // (conjunto de personas dedicadas al periodismo) diurnárii, orum mpl. Uso: agente de -, cum diurnáriis commércii curator; conferencia de -, conventus diurnáriis edocendis // difundir la - católica, scripta et commentários de re cathólica vulgare. Sin: vender diariamente la - católica, cathólica scripta cotidie venditare. preocuparse: sollícitum esse. Uso: - de alguien, sollícitum esse pro áliquo; - de (o por) algo, sollícitum esse alicúius rei (vel áliqua re, vel de áliqua re, vel in áliqua re, vel circa áliquid, vel propter áliquid); in sollicitúdine esse de áliqua re; curis áffici áliqua re; no - en absoluto de algo, susque deque habere vel ferre áliquid. preparación: praeparátio, onis f. Uso: - de un libro, libri conféctio vel composítio; en (de un libro) confícitur vel compónitur. preparado: praeparatus, a, um. prepararse: parare se. Sin: se comparare. preposición: praeposítio, onis f. Uso: preposiciones que rigen el acusativo, el ablativo, praepositiones accusativae, ablativae. prepósito: praepósitus, i m. Uso: - provincial, general de la Compañía de Jesús, Societatis Iesu praepósitus provincialis, generalis. presa: (acción de prender) prehénsio, onis f. // (acequia, zanja de riego) derivátio, onis f (flúminis). Sin: fóssula; canalículus; rívulus // (muro grueso de piedra u otros materiales que se construye a través de un río, arroyo o canal, para detener el agua a fin de derivarla fuera del cauce) agger, ĕris m. Sin: opus, óperis n; moles, is f. Uso: cerrar los ríos con presas, flúmina opéribus obstrúere; construir una - en un río, molem in flumen edúcere. presagiar: praesentire vel praesagire áliquid. prenunciar: praedícere. Sin: praenuntiare; porténdere; ante nuntiare. presbiacusia: presbyacūsis, is f. Sin: senilis súrditas; auditūs defectus (-us m). preocupación : (cuidado, desvelo) sollicitudo, dĭnis f. Uso: - ecológica, oecológica sollicitudo. presbicia: presbyópsia sive -opsīa, ae f. Sin: presbyópia sive -opīa, ae f; visūs defectus (-us m); hypermetrópsia sive -opsīa; senilis 859 présbita videndi debílitas vel infírmitas. présbita o présbite: presbytes, is m; presbyta, ae m. Sin: presbyópsiā laborans; presbyopīā affectus; qui (quae) contuetur longinqua. Uso: ser -, seníliter videre; senum modo cérnere. presbiterado: presbyteratus, us m. Sin: sacerdótium; presbýteri dígnitas. Uso: recibir el -, presbyteratūs órdinem accípere vel recípere. presbiterio: (área del altar mayor hasta el pie de las gradas) presbytérium, ii n // (reunión de los presbíteros con el obispo) presbytérium, ii n. presbítero: présbyter, ĕri m. prescribir: praescríbere. Sin: praecípere; praestitúere // (recetar) praescríbere. prescripción: praescríptio, onis f. Uso: - adquisitiva, usucápio, onis f; usus et auctóritas; praescríptio acquisitiva; - extintiva, praescríptio exstinctiva; adquirir por -, usucápere // (tratamiento ordenado por el médico, receta) plácitum, i n. Uso: - médicas, medicorum plácita. prescriptible: praescriptíbilis, e. Sin: praescriptioni vel usucapioni obnóxius preselección: prior seléctio. presencia: (asistencia) praeséntia, ae f. Sin: aspectus, us m; conspectus, us m. Uso: - de Dios, praeséntia Dei; en - de alguien, coram áliquo; in praeséntia, in conspectu, in aspectu alicúius; en - del pueblo, coram pópulo; palam pópulo; en mi -, in conspectu meo; admitir a su -, coram admíttere áliquem; hacer acto de -, interesse; ir, venir a la - de uno, in conspectum alicúius venire, íngredi; venire coram ; fig, - de ánimo, praeséntia ánimi; praesens ánimus // (figura del cuerpo) forma, ae f. Sin: spécies, ēi f. Uso: de buena -, córpore vel forma praestanti; pulcher aspectu ; de mala -, spécie deformis. presentación: praesentátio, onis f. Sin: monstrátio, osténsio, exhibítio. Uso: - de la Virgen María en el Templo, Praesentátio Vírginis Maríae in Templo; fiesta de la - de la Virgen, Festum Mariae Vírginis ad templum deductae; Festum Mariae Vírginis Deo a paréntibus devotae. presentador: praesentator, oris m. Sin: ostentator; praesentans; monstrans, ostendens, éxhibens; introductor // (persona que presenta y comenta un espectáculo, o un programa televisivo o radiofónico) praeco, onis m. presentar: (introducir a uno en la casa o en el trato de otro, a veces recomendándolo personalmente) áliquem ad áliquem (in conspectum alicúius) dúcere, dedúcere, prodúcere; áliquem álicui praesentare; permítame presentarle el Profesor ..., concede ut tibi praesentem professorem ...; - una persona a otra con una recomendación, áliquem álicui trádere et commendare // (mostrar, dar a conocer algo) monstrare. Sin: exhibere. Uso: la cosa presenta dificultades, res (multas) éxhibet difficultates // presentarse, comparecer, sese praesentare; se offerre; se ipse coram offerre. Uso: - a alguien, áliquem adire; - en público, in públicum prodire // (proponer) una propuesta de ley, legem rogare. presente: praesens, entis. Sin: assistens; astans, antis. Uso: al -, de -, in praesens, in praesenti, ad praesens, nunc; tener -, ob óculos habere; ante óculos propónere; mente recogitare // ¡-! adsum!, praesens (sum)!, asto! // Gram tempus praesens // (obsequio, regalo) donum, i n. Sin: munus, nĕris n. 860 presidio presentir: praesentire. Sin: odorari; subodorari. Uso: - el porvenir, quid futurum sit odorari. preservativo: adj praeservativus, a, um. Sin: múniens, entis; tuens; tutans; ad praecavendum aptus // (remedio) praeservativum, i n. Sin: antídotum, i n; antídotus, i m (adversus áliquid); remédium praesumptum. Uso: tomar un -, medicamento se praemunire // (condom) praeservativum, i n. Sin: tegumentum; tutamentum; munimen, mĭnis n ; penis integumentum vel tegumentum; penis involūcrum vel opérculum // (pesario) pessárium, ii n. Sin: pessum; péssulum. presidencia: (acción de presidir) moderamen, mĭnis n // (dignidad o cargo del presidente) praesidéntia, ae f. Sin: praesidatus, us m; praesidentis offícium; práesidis munus (-nĕris n); práesidis dígnitas; praefectura. Uso: bajo la - de alguien, áliquo práeside; sub moderámine alicúius; conferir la -, áliquem praefícere álicui rei; ejercer la -, álicui rei praeesse vel praesidēre; praesidatum administrare // (palacio del presidente) práesidis palátium vel sedes. presidencial: praesidentialis, e. Sin: praesidialis, e; práesidis (gen). Uso: juramento -, ius iurandum praesidentiale; silla -, sella praesidentialis. presidencialismo : praesidentialismus, i m. Sin: summum práesidis impérium. presidencialista: praesidentialista, ae m. Sin: praesidentialismi fautor. presidenta: (mujer que preside) antístita, ae f. Sin: moderatrix, praepósita; praeses, sĭdis f // (jefa del Estado) praeses, sĭdis f. Sin: práesidens, entis f; rei públicae summa curatrix vel moderatrix // (mujer del presidente) praesidentis vel práesidis (reipúblicae) uxor (oris f). presidente: praeses, sĭdis m. Sin: práesidens, entis m; praepósitus, i m. Uso: - actual, práesidens hodiernus; - interino, rei públicae praeses ínterim delectus vel lectus; - transitorio, práesidens transitórius; - vitalicio, praeses sempiternus; - de la república, praepósitus vel praeses rei públicae; princeps vel moderator Reipúblicae; - de Alemania, Germániae práesidens; - de Cuba, Cubanorum moderator; - de Italia, praeses Rei públicae itálicae; - de los Estados Unidos de Norte América, praeses Foederatarum Civitatum Américae Septemtrionalis; - del Politburó, práesidens Supremo Consílio Soviético; - del consejo de ministros, praeses administrorum publicorum; praeses consílii administrorum; - del senado, praeses senatūs; - de un partido político, praepósitus factoni políticae; - de una sociedad, societatis magister; - de un congreso, praeses congressūs; - de una comisión, praeses consílii álicui rei faciendae, procurandae, administrandae, provehendae ...; - de la Conferencia Episcopal, práesidens cóetui episcoporum; - del Instituto de Estudios Romanos, Instituti Romanis stúdiis provehendis praeses; presidentes de juntas parroquiales, práesides consiliorum paroeciálium // vice -, vicepráesidens. Sin: propraeses, ĭdis, m. presidiario: praesidiárius, ii m. Sin: ergastulárius. presidio: (guarnición de soldados en una plaza fuerte) v. guarnición // (ciudad o fortaleza que se puede guarnecer de soldados) praesídium, ii n. Sin: arx, arcis f; munimen, mĭnis n; propugnáculum; óppidum; arx praesídio munita // (establecimiento penitenciario) ergástulum, i n // (conjunto de presidiarios) ergástuli, orum mpl; ergástula, orum npl // (ayuda, socorro) auxílium, ii n. Sin: subsídium, ii n // (amparo, defensa) patrocínium, ii n. Sin: praesídium; tutamentum; 861 presión praesídium (comité elegido por el Soviet Supremo). presión: pressio, onis f. Sin: pressus, us m; pressura // fig instántia, ae f. Sin: sollicitátio; flagitátio; ímpetus, us m. Uso: alta -, hyperténsio, onis f (sánguinis); baja -, lentus sánguinis pressus; - arterial, préssio vel pressus arterialis; arteriosa préssio; - atmosférica, préssio vel pressura atmospháerica; - sanguínea o de la sangre, préssio vel pressus sánguinis; arteriotónia sive -tonīa, ae f; varias para que los hombres sigan la nueva moda, várii ímpetus, quibus hómines adducuntur, ut novam modam sequantur; - de aceite, pressura ólei; - de la imitación, ímpetus imitandi; - del aire, áëris préssio vel pressus; - del oxígeno, préssio oxygénii; - de los neumáticos, pneumaticorum préssio, hacer -, prémere; pressare; instare; urgere, sollicitare // aparato para medir la - sanguínea o tensión arterial, tonómetrum, i n. preso: (encarcelado) carceratus vel incarceratus. Sin: cárcere detentus, clausus, inclusus; in cárcere inclusus vel detentus; in custódia carcerali detentus. Uso: visitar a los -, cárcere clausos invísere. prestación: (acción y efecto de prestar) praestátio, onis f. Sin: dátio; praebítio. Uso: del juramento, praestátio iurisiurandi // - social, benefícium sociale. prestamista: fenerator vel faenerator, oris m. Sin: mutuatárius; mútuans homo. préstamo: (acción y efecto de prestar) mutuátio, onis f. Sin: versura; mútui dátio; permutátio // (lo que se presta) commodatum, i n. Sin: créditum; mútuum. Uso: a título de -, mútuo; dado, prestado a título de -, mútuus, a , um // (dinero que se presta) pecúnia mútua vel crédita. Uso: - otorgados, créditae summae; préstamos sin interés o con un interés mínimo, pecúniae sine fénore, vel parvis tantum usuris sumptae (si se trata de - recibidos) vel créditae (si se trata de - otorgados); sobre prenda, pecúnia pósito pígnore crédita // amortizar un -, aes mútuum réddere; dar a -, commodare; crédere; mútuum dare; dar dinero a -, pecúniam dare mútuam; pedir un -, mútuo pétere; pedir dinero a -, pecúniam mútuam rogare; quáerere pecúnias mútuas fénore; recibir en -, mútuo accípere; recibir dinero en -, pecúniam mútuam ab áliquo accípere; tomar a -, mútuum accípere, cápere, súmere ab áliquo; versuram fácere ab áliquo; commodatum accípere; mutuari áliquid; tomar dinero a -, mutuari pecúnias; súmere ab áliquo pecúnias mútuas. prestar: mútuum dare. Sin: mútuo dare áliquid; commodare; praestare. Uso: el -, commodátio; praestátio; mútui dátio, onis f; - a interés, fenerare vel fenerari; - a interés elevado, pecúniam occupare grandi fénore; - sin interés, commodare áliquid álicui; áliquid álicui mútuum dare; - dinero, pecuniam dare mútuam álicui; - dinero a interés, pecúniam fénori dare álicui; pecúniam fenerari; - dinero al cinco por ciento, fenerari pecúniam quinis centésimis; pecúniam quinis centésimis ánnuis mutuari; pedir prestado dinero a alguien, pecúniam mútuam pétere ab áliquo; pedir prestado un objeto, áliquid utendum pétere; recibir prestado algo de alguien, áliquid ab áliquo mutuari; áliquid ab áliquo mútuum accípere vel súmere (con interés, fénore); tomar prestado algo de alguien, áliquid ab áliquo mutuari. prestidigitación: (arte o habilidad para hacer juegos de manos) ars vel perítia praestigiarum // (juego de manos) praestígiae, arum fpl. Uso: hacer -, praestígias ágere; praestigiarum ludos ágere. prestidigitador: praestigiator, oris m. Sin: agyrta, ae m. 862 preventivo prestigiador, v. prestidigitador. prestigio: auctóritas, atis f. Sin: dígnitas; auctóritas et grátia; auctóritas et nomen. Uso: gozar de - ante alguien, auctoritate et grátiā apud áliquem florere vel valere; gozar de gran -, multum auctoritate valere. presumible: coniecturalis, e. Sin: probábilis, e; veri símilis, e. Uso: es -, veri símile est; praesumi potest; no es -, haud veri símile est + inf. aestimátio; sumptūs vel súmptuum aestimátio; expensae vel expensarum rátio // (cómputo anticipado de los gastos e ingresos) praesúmptio futuri accepti et expensi. Sin: praesumptiva dandi accipiendique composítio // (motivo, causa o pretexto con que se ejecuta una cosa) praesuppósitum, i n. Uso: - esencial, essentiale praesuppósitum. presurización: pressus temperatus. presurizar: pressum temperare. presumiblemente: probabíliter. Sin: veri simíliter; ut veri símile est; quantum praesumi potest; ut suspicari licet. Uso: hará - esto, veri símile est eum hoc facturum esse. prêt-à-porter: vestis prompta. presumir: (conjeturar) conícere. Sin: coniectare; putare; suspicari. Uso: como se puede -, ut suspicari licet // (jactarse) sibi arrogare, tribúere, assérere. Uso: - sabiduría, sibi sapiéntiam arrogare. preternatural: praeternaturalis, e. presunción: nímia sui fidúcia. presunto: praesumptus, a, um. Sin: probábilis; coniectus; opinatus. presuponer: praesuppónere. presupuestar: praecalculare. Sin: ante aestimare; sumptus praevidere; praecomputare; sumptus ante computare; sumptum vel sumptus in antecessum aestimare; aestimationem fácere alicúius rei; expensae vel expensarum rationem inire. presupuesto: adj praesuppósitus, a, um. Sin: suppósitus; praesumptus // (cómputo anticipado de los gastos) praecomputátio súmptuum. Sin: futuri sumptūs (vel futurorum súmptuum) aestimátio, computátio, iudícium; sumptus in antecessum aestimatus; futuri sumptūs (vel futurorum súmptuum) pretendiente: candidatus, i m. Sin: petītor // (- a la mano de una mujer) procus, i m. pretextar: praetexare. Sin: praeténdere; praetéxere; allegare; proferre; in médium proferre. pretexto: praetextum, i n; praetextus, us m. Sin: obtentus, us m; spécies, ēi f; causa ficta o simplem causa. Uso: con este -, hoc praetextu; con el - de la antigua amistad, praetexto véteris amicítiae; buscar un -, causam confíngere; hallar un -, causam reperire; alegar como -, dar por -, v. pretextar. pretil: (murete o vallado de piedra u otra materia, que se pone en los puentes y en otros parajes para preservar de caídas) crepīdo, dǐnis f. pretina: (cinturón con hebilla para sujetar ciertas prendas de ropa) cinctura, ae f. preventivo: adj praeventivus, a, um. Sin: praemúniens, entis; ad praecavendum aptus. Uso: guerra -, bellum praeventivum; medidas -, praecautiones, um fpl; prisión -, custódia ad praecavendum; sistema -, systema 863 prever praeventivum; detener a uno en prisión -, in públicae custódiae loco cautionis causā áliquem detinere; poner a uno en prisión -, dare áliquem in custódiam cautionis causā // ( remedio -) antídotum, i n; antídotus, i f. prever: prospícere. Sin: praevidere; antevidere vel ante videre; praesentire; praesagire; praenóscere previsión: prospiciéntia, ae f. Sin: providéntia. Uso: - social, providéntia socialis. prima: v. primo, ma // (cantidad que cobra el asegurador por el seguro) vectīgal, alis n. Uso: - de seguro, vectīgal societati tutelari // (hora canónica) Prima, ae f. prima bailarina: praesultrix, icis f. primacía: (primer lugar o superioridad de una cosa) principatus, us m. Sin: primus vel princeps locus; primae partes. Uso: dar a alguien la -, primas (vel primas partes) álicui tribúere vel concédere; tener la -, príncipem esse in áliqua re; primas (vel primas partes) obtinere; priores partes ágere // (dignidad o empleo de primado) primatis dígnitas. Sin: primatus, us m; summa dígnitas vel auctóritas. Uso: - del Sumo Pontífice, summus vel supremus Ecclésiae principatus; totius Ecclésiae principatus. primado: (primer lugar, grado, superioridad) v. primacía // (primero y más preeminente de todos los arzobispos y obispos de un reino o región) primas, atis m. Sin: antistes, stĭtis m. Uso: Abad -, Abbas (-atis m) Primas (-atis). primario: primárius, a, um. Sin: primus. primavera: (estación) ver, veris n. Uso: “la - de Praga“, “ver pragense” // (planta) prímula veris; bellis, ĭdis f . primero: primus, a, um. Uso: el - de la clase, antescholárius, ii m; princeps discipulorum; princeps inter discípulos; el - de una lista, primus in tábula. primitivo: adj primitivus, a, um. Sin: primigénius; prístinus; priscus; vetustíssimus; primus. Uso: costumbres -, prisci vel antíqui mores (-um mpl); estado -, prístinus status (-us m); hombre -, homo primigénius, primitivus, priscus; el pueblo -, prisca gens; palabras -, primigénia verba; primitiva et nativa verba // sust homo primigénius vel primaevus. Uso: los -, primi mortálium. primo, ma: (hijo, ja del hermano del padre) pátrui fílius, fília; (de la hermana del padre) amitinus m, amitina f, o bien ámitae fílius, fília; (del hermano de la madre) avúnculi fílius, fília; (de la hermana de la madre) consobrinus, consobrina. primordial: primordialis,e. Sin: primigénius; primitivus; priscus; prístinus; antíquus; antiquíssimus. Uso: edad -, antiquíssima aetas. princesa: principissa, ae f. Sin: princeps, cĭpis f; princeps fémina. Uso: - hereditaria, principissa hereditária, - real, principissa regalis // (mujer del príncipe) príncipis cóniux vel cóniunx (-iŭgis f), vel uxor (-oris f) // (hija del príncipe) príncipis fília // (hija del rey) régia virgo (-gĭnis f), múlier régio génere orta; e domo régia princeps fémina. principado: (título o dignidad de príncipe) principatus, us m. Sin: príncipis dígnitas // (territorio o lugar sobre el que recae este título) príncipis dício (-onis f). Sin: régio príncipis império subiecta // (primacía, ventaja o superioridad) v. primacía. príncipe: princeps, cĭpis m. Uso: - elector, 864 privilegio elector princeps; - heredero, princeps hereditárius; princeps impérii successioni destinatus; - real, princeps regalis vel régius; - de la sangre, princeps régii sánguinis // fig, - azul, sponsus perfectus. Sin: princeps áureus. prisionero: ( - de guerra) captivus, i m. Uso: los - alemanes, germani captivati; tomar, hacer - a alguien, áliquem cápere // (persona que está presa) v. preso. prisma: prisma, ătis n. principiante: (el que empieza a estudiar o aprender un oficio, arte, etc.) tiro, onis m (alicúius rei, vel áliqua re, vel in áliqua re). principio: (inicio, origen) princípium, ii n. Sin: inítium; origo // (principios de una comida) v. entrada, fiambre // desde el -, ab ovo; desde el - de la comida hasta el fin, ab ovo usque ad mala. prior: (superior del convento) prior, oris m. Sin: (coenóbii) antistes (-stĭtis m), magister (-tri m), moderator (-oris m) // (párroco o cura) v. estas voces // gran - de una orden ecuestre, equestris órdinis magister prior. priora: priorissa, ae f. Sin: (coenóbii) antístita vel praeses (-sĭdis f) , moderatrix (-tricis f), magistra; (coenóbii vel coenóbio) praefecta; (coenóbio) praepósita. priorato: prioratus, us m. Sin: prioris offícium vel dígnitas; magistérium; coenóbii magistérium. Uso: - de una orden ecuestre, equestris órdinis magistérium. priori: a -, ex antecapto iudício. prioridad: (precedencia) prióritas, atis f. Sin: praecedéntia; pótior (vel princeps, vel primus) locus. Uso: dar la - a alguien, primas (vel primas partes) álicui dare, tribúere, deferre, concédere; obtener la -, primas (vel primas partes) obtinere // (anterioridad en tiempo) antecéssio, onis f. Sin: praegressus, us m, praegréssio, onis f; antíquitas. prioritario: prior, prius. Sin: superior; praecípuus; pótior. prismático: prismáticus, a, um // prismáticos, prismática perspicilla npl; v. anteojos. privacy: vita privata vel íntima. Sin: íntimae res; vita doméstica. privado: adj privatus, a, um. Uso: comida -, cena privata; en la vida -, in vita privata // sust homo privatus. privatización: ad privatam administrationem alicúius negótii (vel societatis) translátio (-onis f). privatizar: ad privatam administrationem áliquid transferre. privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privilégio vel benefício donatus; iure praecípuo donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occupare privilegiatum. privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privilégium. Uso: - legal, praecípua lex; praecípuum ius; los - de las mujeres, muliébria iura; tener, conceder, quitar el - de hacer algo, habere, dare, adímere privilégium alicúius rei faciendae // (condición privilegiada) peculiaris condítio. Sin: praecípuum cómmodum. Uso: posiciones de -, praecípua cómmoda; es - de nuestra patria, pátriae nostrae peculiaris condítio est // (ventaja) cómmodum, i n. Uso: - exclusivo, sui solīus cómmodum // (don, prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum tribúitur aetati; semejante - le daba la gloria, tantum licéntiae dabat ei glória; es - de los doctos, doctorum hóminum est; es - de pocos, ad paucos récidit. 865 pro pro: - y contra, in utramque partem. Uso: después de evaluar el - y el contra, re attente perpensa; disputar en - y en contra, in utramque partem disputare; no hablar ni en - ni en contra, in neutram partem disputare; valuar el - y el contra, quid cómmodi, quid detrimenti ex áliqua re futurum sit, perpéndere. probabilidad: probabílitas, atis f. Sin: veri similitudo. probabilismo: probabilismus, i m. aetas; resolver un -, quaestionem enodare, sólvere, persólvere // fig difficultas, atis f. Sin: nodus, i m; res diffícilis. Uso: - central, quod caput est. problemática: quaestiones, um fpl. Sin: complexus (-us m) quaestionum. Uso: - demográfica, quaestiones demográphicae; - del trabajo, complexus quaestionum ad laborem spectántium. problemáticamente: problemátice. Sin: ambígue; dúbie. probabilista: probabilista, ae mf. probable: (verosímil) probábilis, e. Sin: veri símilis; credíbilis; probabilitatem habens // (que se puede probar) demonstrábilis, e. Sin: demonstrationem admittens. probablemente: probabíliter. Sin: veri simíliter; cum probabilitate. probador: (en tiendas de ropa, habitación en que se prueban las prendas de vestir) cella vel céllula, ae f. probeta: (tubo de ensayo) vítreus túbulus. Sin: ampulla vítrea; vásculum; probatórium (vas, vasis n). probidad: próbitas, atis f. Sin: intégritas. problema: problema, ătis (gen pl: problematorum; dat y abl pl: problématis). Sin: quáestio, onis f; causa. Uso: - demográfico, quáestio de multitudinis incremento; - ecológico, oecológica quáestio; - filológico, quáestio philológica; el gran -, summa quáestio; morales acerca de la natalidad, morales quaestiones cum augescente natorum número coniunctae; - pastorales, pastorália problémata; problemas con la policía, incómmoda cum públicis custódibus; problemas de nuestro tiempo, quaestiones quas recens invexit problematicidad: dubíetas, atis f. Sin: ambigúitas. problemático: problemáticus, a, um. Sin: dúbius; incertus; ambíguus; anceps. problematismo, v. problematicidad. procedimiento: processus, us m. Sin: modus, i m; modus procedendi; rátio; agendi rátio; ordo; rátio et ordo; via; rátio et via. Uso: químico, chémicus vel chímicus processus; forzoso del pensamiento, necessárius ratiocinandi ordo // (Der, modo de proceder en justicia) áctio, onis f. Sin: iudícium; quáestio iudicialis. Uso: seguir el -, iure ágere. procedure (Inform), procedimiento: procedura, ae f. Sin: processus, us m; forma procedendi; certus procedendi modus. procesador (Inform y Tecnol): elaboratórium, ii n. Sin: processórium. Uso: - de datos, elaboratórium datorum; - de textos, téxtuum elaboratórium. procesal: processualis, e. Sin: iudicialis. Uso: actas -, acta processuália. procesión: procéssio, onis f. Uso: - general y solemne del Santísimo Sacramento, procés- 866 profanar sio generalis et sollemnis (vel solemnis) Sanctíssimi Sacramenti. proventus poëtarum; - del espíritu, ánimi fetus. proceso: (procedimiento) processus, us m. Uso: - jurídico, processus iurídicus; - ratificatorio, processus ratificationis; - de beatificación de Juan Pablo II, processus beatificationis Iohannis Pauli II; - de pacificación, processus pacificationis. producible: producíbilis, e. Sin: ad producendum aptus. process (Inform): processus, us m. processor (Inform) : procesador, v. esta voz // (Central Processing Unit, unidad central de proceso): processórium centrale. proclamación: renuntiátio, onis f. Sin: declarátio. Uso: - oficial de los vencedores, pública victorum renuntiátio. procreación: procreátio, onis f. procrear: procreare. procurador: (el que ejecuta algo en nombre de otro) procurator, oris m. Uso: - general, procurator generalis // (el que por oficio, en los tribunales, hace, a petición de una de las partes, todas las diligencias necesarias) actor causarum. producción: (acción de producir) prodúctio, onis f. Sin: conféctio. Uso: - cinematográfica, imágines vel pellículas cinematográphicas édere; - económica, oeconómica efficiéntia; - teatral, ludos scáenicos exhibere // (cosas producidas) proventus, us m. Sin: fetura, ae f; bona, orum npl; fructus, uum mpl. Uso: - económica, opes, opum fpl; - metalífera y aurífera, metallorum aurique fetura; - de aceite, ólei proventus; - de vino, vinearum proventus; aumento de la -, provéntuum auctus (-us m); garantizar la -, apparatus bonis gignéndis fovere // fig, - de oradores, oratorum fetus (-us m); - de poetas, producir: prodúcere. Sin: gígnere; effícere; párere. productividad: productívitas, atis f. Sin: fecúnditas; fertílitas; ferácitas; ubertas. Uso: económica, productívitas oeconómica; - de la tierra, de los campos, fecúnditas terrae, agrorum; - de la vid, ferácitas vitis // fig, - de la mente, fecúnditas ánimi. productivo: productivus, a, um. Sin: fecundus; ferax; fértilis; fructuosus. producto: (cosa producida) productum, i n; productus, us m. Sin: fetus, us m. Uso: productos de la tierra, fructus praediorum // (Mat, cantidad que resulta de la multiplicación) productus, us m. Sin: multiplicationis effectus; summa ex multiplicatione effecta. Uso: - agrícolas, (ea) quae terra gignit; ea quae e terra gignuntur; - elaborados, res manu factae; - importados, res péregre invectae; - industriales, fructus officinarum; artifícia operaque; - primarios, res primigéniae; sintéticos, res chémicis artifíciis effectae; res synthétice (vel per sýnthesin) factae. productor: productor, oris m. Sin: fabricator; producens, entis; qui cónficit; qui fábricat vel fabricatur. Uso: - agrícola, arator; agrícola // (obrero) v. esta voz. profanación: profanátio, onis f. Sin: contaminátio; deturpátio; violátio. profanador: profanator, oris m. Sin: profanans; contaminator; sacrílegus. profanar: profanare. Sin: contaminare; vio- 867 profano lare; deturpare; foedare; pollúere. Uso: - un lugar, alicúius loci sanctitatem violare. profano: profanus, a, um. Sin: non sacer. Uso: mezclar lo sacro con lo profano, miscere sacra profanis // fig imperitus; indoctus; rudis. profase: prophasis, is f. profecía: prophetía, ae f; prophetátio, onis f. Sin: praedíctio; vaticinátio; praedictum; vaticínium; rerum futurarum praedíctio. profesar: profiteri. Sin: públice fateri vel confiteri. Uso: - la fe cristiana, Christi fidem profiteri. profesión: (acción y efecto de profesar) proféssio, onis f. Uso: - de fe, proféssio fidei; emitir la - de fe, emíttere professionem fidei // (ceremonia eclesiástica en que alguien profesa en una orden o congregación religiosa) proféssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae proféssio; - solemne de los votos, sollemnis votorum nuncupátio; - temporal, perpetua, temporária, perpétua proféssio; emitir, hacer la - religiosa, professionem (religiosam) fácere // (actividad permanente) ars, artis f. Sin: munus, nĕris n; proféssio. Uso: - académica, professio académica; - anterior, munus prístinum; - humilde, ars húmilis vel sórdida; - liberales, artes ingénuae; - noble, elevada, ars nóbilis vel ingénua; de -, professione; farmacéutico de -, professione pharmacopōla; por -, pro múnere; enseñar latín por -, linguam latinam pro múnere docere; ejercicio de la -, professionis exercitátio; ejercer una -, artem factitare vel exercere; múnere fungi; munus obire; ejercer la - de médico, medicinam exercere, fácere, profiteri. profesional: adj professionalis, e. Sin: professionis, múneris, ministérii, artis (gen de pertenencia); professionis vel artis próprius; ad áliquod munus (vel ministérium) pértinens; ad áliquam artem áttinens; ad artem exercendam spectans. Uso: actividad -, actívitas professionalis; asesoramiento -, consultátio professionalis; asociación -, artíficum socíetas; collégium artem profiténtium; consociátio (socíetas, sodálitas; sodalícium) ad áliquam artem (vel ad áliquod munus) pértinens; competencia -, professionalis competéntia; enfermedad -, morbus professionalis; escuelas -, scholae professionales; scholae vel ludi váriis artibus exercendis; experiencia -, próprii múneris prudéntia; créditi sibi múneris prudéntia et usus (-us m); institutos -, instituta professionália; instrucción -, institútio váriis ártibus exercendis; secreto -, secretum professionale; tareas -, múnera cuiusque própria vel sua // sust ártifex, fĭcis m. Sin: artem prófitens, exercens, fáctitans; qui artem áliquam exercet, profitetur, fáctitat; qui áliquo múnere fungit. profesionalidad: cuiusdam artis cura. Sin: in negótiis máxima diligéntia. profesionalismo: artis vel múneris exercítium. profeso: (religioso que ha profesado) professus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - religioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra vota professus; sodalis religiosam vitam professus; sodalis religiosa vota professus. profesor: professor, oris m. Sin: magister; doctor; praeceptor; institutor. Uso: - auxiliar, v. ayudante; - adjunto, professor adiutor; doctor, professor doctor; - emérito, professor vel praeceptor eméritus; - improvisado, professor subitárius; - principal, classis magister (vel professor) principalis; - suplente, professor vicárius; - titular, ordinárius professor vel magister; legítimus magister; - universitario, professor académicus vel universitárius; professor studiorum universitatis; scholarum al- 868 programa tioris órdinis magister // - de antropología, professor anthropológiae; - de clínica, clínicae disciplinae praeceptor vel professor; - de educación física, paláestricae artis exercitator, magister, praeceptor; professor athléticae; - de elocuencia latina, latinae eloquéntiae professor; - de enseñanza media, professor scolae médiae; - de escultura, sculpturae professor; - titular de filología clásica, ordinárius professor académicus philológiae clássicae; - de filosofía, philosóphiae praeceptor; - de filosofía escolástica, professor philosóphiae scholásticae; - de física, professor phýsicae; - de fisiología, professor physiológiae; - de gimnasio, professor gymnasialis; - de historia natural, históriae naturalis professor; profesores de intercambio, professores vicissim delegati; - de latín, professor latinitatis; linguae latinae praeceptor; latinarum litterarum doctor vel professor; - de lenguas vivas, professor linguarum vivarum; - de matemática, professor mathemáticae disciplinae; - de música, professor músices vel músicae profesora: professorissa, ae f. Sin: profestrix, doctrix, praeceptrix, institutrix , icis f. profesoral: professoralis, e. Sin: professórius; cathedrárius. Uso: de manera -, ut professorem decet. profilaxis: prophylaxis, is f. Sin: morbi cáutio; morborum cáutio vel cautiones; morbi avertendi precautiones. prófugo: prófugus, i m. Sin: réfugus; réfuga, ae m; fugitivus; exsul; extorris; tránsfuga. Uso: - ilegales, prófugi illegales. profundidad: profúnditas, atis f. Sin: profundum, i n; altitudo; altum; ima npl. Uso: - marinas, márium profunda vel ínfima; imae maris látebrae; víscera maris; ínfima ponti; de erudición, altíssima erudítio; - de ingenio, altitudo ingénii; alta mens; - de la verdad, veritatis profundum; - de miras, summa prudéntia; tener - de ánimo, alto ánimo esse. profundización: fig profundior inquisítio. Sin: áltior perspéctio vel pervestigátio. profundizar: fig áliquid áltius perspícere vel perscrutari. Sin: fúnditus inspícere; pénitus intellégere; in áliquid pénitus se insinuare; in íntimam alicúius rei penetrare rationem. prognosis: prognōsis, is f. Sin: praenótio; praeiudícium; praeságium; praevísio; praenoscéntia. Uso: - de una enfermedad, morbi cursus praeiudícium; praeiudicatus morbi cursus vel éxitus. program (Inform), programa: sust programma, ătis n. Uso: - listing, textus prográmmatis // tr programmare. profeta : propheta, ae m. Sin: vaticinator. profetisa: prophetissa, ae f. profetizar: prophetare. Sin: vaticinari; futura praedícere vel praenuntiare. profiláctico: adj prophylácticus, a, um. Sin: ad morborum cautiones áttinens; ad valetúdinem tuendam aptus. Uso: curas -, morborum cautiones vel curationes // (preservativo) remédium prophylácticum; v. preservativo. programa: (proyecto ordenado de actividades) rátio, onis f. Sin: forma; propósitum; propósita npl; consílium, ii n; consília npl; programma, ătis (dat y abl pl: prográmmatis) n; ordo rerum agendarum. Uso: - comunes, commúnia agendi consília; - máximo, íntegra forma vel rátio (alicúius rei); - mínimo, mínima forma vel rátio; - político, moderandae rei públicae consília; - práctico, exsequendarum rerum propósita; prográmmata discipli- 869 programación narum propósita; scholae propósita et instituta; - de gobierno, principatūs forma; - del Pontificado, Pontificatūs forma; - de vida, vitae rátio; establecer el - del día, diem dispónere; exponer, proponer, determinar el de gobierno, futuri principatus formam descríbere, propónere, statúere; realizar el propio -, suum institutum perfícere vel cónsequi // (serie ordenada de operaciones necesarias para llevar a cabo un proyecto) programma, ătis n. Uso: - atómico, programma atómicum; - deportivo, programma ad córporis exercitationes spectans; - escolar, currículum; scholae vel studiorum instituta; ordo vel rátio studiorum; - informático, ordinatrale programma; - nuclear, programma nucleare; operativo, programma operatórium; - pastoral, programma pastorale; - político, programma políticum; - religiosos, prográmmata religiosa; - de computación, programma ordinatrale vel computatrale; renunciar a los nucleares, prográmmata nucleária depónere // (serie de cine, teatro, etc. o emisión de televisión, radio, etc.) programma, ătis n. Sin: index, dĭcis mf. Uso: - radial, - radiofónico, index radiophónicus; programma radiophónicum; programas de cine, prográmmata cinemática vel cinematográphica; prográmmata cinematographēi vel cinematēi; - de televisión, televisivum programma; spectáculum vel spectamen televisíficum; televisionis index vel programma // (escrito que indica los pormenores de una fiesta, las condiciones de un examen, etc.) libellus, i m. Sin: rátio, onis f; index, dĭcis mf; charta explicativa; libellus prográmmatis. Uso: - de diversiones, ludorum libellus ; - de un espectáculo, spectáculi index; - de una función de teatro, ludi scáenici charta explicativa // - genético, structura genética. Sin: programma genéticum. programación: programmátio, onis f. Sin: rerum agendarum rátio; rerum exsequendarum consílium vel propósitum. programado: propósitus, a, um. Sin: instructus; adumbratus. programador, ra, v. programer. programar: programmare. Sin: propónere; designare; statúere; constitúere. programático: programmáticus, a, um. programer o programmer (Inform), programador: (programador humano): programmator, oris m; programmatrix, icis f. Sin: órdinis instrumentorum electronicorum praeparator, oris m; praeparatrix, icis f// (dispositivo programador) programmatrum, i n. Sin: programmatórium. programmable (Inform): programmábilis, e. progresar: profícere in áliqua re. Sin: prógredi ad áliquid, in áliqua re; progressum fácere in áliqua re, progressum habere in áliqua re Uso: - algo en la filosofía, in philosóphia áliquid profícere. progresión: progréssio, onis f. Sin: gradátio; gradus, us m. Uso: - aritmética, geométrica, progréssio arithmética, geométrica; (en la música) - ascendente, descendente, crescens, decrescens progréssio. progresismo: progressismus, i m. Sin: progressionis stúdium. progresista: sust progressista, ae mf. Sin: progressismi fautor // adj progressionis studiosus. Sin: ad progressionem pértinens. progresivamente: progressive. Sin: per progressionem; per gradus; gradatim; proficienter. progresivo: progressivus, a, um. Uso: de manera -, modo progressivo. 870 proliferación progreso: (acción de ir hacia adelante) procéssio, onis f. Sin: processus; progressus, us m; progréssio. Uso: - científico, scientífica progréssio; progressus scientíficus; doctrinarum processus; - comercial, progressus mercatórius; - económico, oeconómica progréssio; - moderno, progrédiens haec aetas; políticos y económicos, progressus polítici atque oeconómici; - religioso, progressus religiosus; - social, socialis processus; - técnico, progressus téchnicus; progréssio rei téchnicae; progressus ártium; ártium technicarum progressus; inventorum processus; tecnológico desenfrenado, technológicus progressus effrenatus; el - de los pueblos, populorum progréssio; - de los tiempos, progrédiens aetas; instrumentos de -, progressionis instrumenta // hacer progresos, processus habere (in áliqua re); procédere; no hacer -, nihil profícere in áliqua re; fomentar el - de los pueblos, populorum progressionem provéhere; hacer algún -, áliquid profícere (in áliqua re), progressionis aliquantum habere; no oponerse al - de los pueblos, progredienti populorum viae (vel culturae) non offícere vel non adversari // (aumento, perfeccionamiento) profectus, us m. Sin: incrementum; auctus, us m. Uso: - científico, scientiarum incrementum; - espiritual, profectus ánimi; técnico, ártium incrementa; los - del cristianismo, rei christianae incrementa; el - de la ciudad, incrementum urbis // (desarrollo de la civilización) progressus, us m. Sin: civilis cultūs progressus; hóminis cultus progrédiens. Uso: - social, incrementum cultūs civilis; incrementum progressionis socialis. prohibición: prohibítio, onis f. Sin: interdíctio; interdictum; vétitum. Uso: - de estacionamiento (de coches), commorationis interdíctio; - de caza, venationis vétitum; - de pesca, piscationis interdictum; retirar la -, interdictum retráhere. prohibicionismo: prohibitionismus, i m. prohibicionista: prohibitionista, ae mf. prohibitivo: prohibitivus, a, um. prohibitorio: prohibitórius, a, um. Sin: próhibens; vetans; interdicens. prohibido: prohíbitus, a, um. Sin: vétitus; interdictus; negatus; inconcessus. Uso: libros , libri prohíbiti; libri improbatae lectionis // (en señalización) - adelantarse, ne praetergrediaris; - cazar, venari non licet; noli venari; ne veneris ; - pescar, piscari non licet; noli piscari; ne pisceris; - estacionar, ne sistas; - fumar, fumare non licet; fumare vétitum; noli fumare; ne fumes; - girar a la derecha, ne flectas dextrorsum; - girar a la izquierda, ne flectas sinistrorsum; - girar a derecha y a izquierda, neutro flectas. prójimo: Rel próximus, i m. Sin: hómines, um mpl; álii, orum mpl. prolapso: ptosis, is f. Uso: - del estómago, stómachi ptosis. prolegómeno o prolegómenos: prolegómenon, i n; prolegómena npl. Sin: praefátio; proóemium; prólogus; prolóquium. proletariado: proletariatus, us m. Sin: proletárii, orum mpl; classis proletária; proletária (vel operária, vel aerária) plebs (plebis f) ; páuperes; egentes. Uso: dictadura del -, dictatura proletariatūs. proletario: sust proletárius, ii m // adj proletárius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis fortunae carens // fig plebéius, a, um. Sin: popularis, e. proliferación: proliferátio, onis f. Sin: propagátio; multiplicátio. Uso: tratado internacional sobre la prohibición de la - nuclear, 871 proliferar tractatus (-us m) internationalis de proliferatione nucleari vitanda. el cumplimiento de una -, promissum exígere vel flagitare. proliferar: velocíssime propagari. prometer: promíttere. Sin: polliceri; pollicitari; spondere; fidem dare, obligare, obstríngere. Uso: - montes de oro, - el oro y el moro, auri montes polliceri; mária montesque polliceri. prolijidad: (cuidado, esmero) accurátio, onis f. Sin: stúdium; sedúlitas; diligéntia; cura díligens // (cualidad de verboso) prolíxitas, atis f. Sin: prolixitudo (-dĭnis f); loquendi profluéntia; nímia verba npl; orationis nímia longitudo (-dĭnis f). prolijo: (cuidadoso, esmerado) accuratus, a, um. Sin: studiosus; sédulus; díligens; sollícitus; exquisitus // (largo, dilatado) prolixus, a, um. Sin: effusus; diffusus; profusus; diu productus; verbosus; loquax; multíloquus. Uso: discusión -, diu producta disceptátio. prologar: praefari. prólogo: prólogus, i m. Sin: proóemium; praefátio; prológium; prolóquium; praeámbulus; prolegómena npl; óperis exordium; sermo práevius. Uso: - breve, praefatiúncula. prolusión: prolúsio, onis f. Sin: prolúdium; praelúsio; praelúdium; exórdium. promedio: (término medio) médium, ii n; média, ae f. Sin: média rátio vel quántitas; summa intermédia. Uso: - de vida, summa intermédia annorum, quos hómines vivunt; en -, in médio; in summa intermédia // (media aritmética de dos o más cantidades) médius númerus. promesa: (acción de prometer) promíssio, onis f. Sin: pollicitátio // (lo prometido) promissum, i n. Sin: fides, ei f; data fides (= palabra dada, fe empeñada). Uso: - de garantía, spónsio, onis f; cumplir, mantener una -, promissum fácere, sólvere, absólvere, servare, tenere; promisso stare; satisfácere promisso; fidem praestare vel servare; exigir prometido, da: (persona que ha contraído esponsales legales o que tiene una mutua promesa de casarse) sponsus, i m; sponsa vel pacta, ae f. promoción: (acción y efecto de promover) promótio, onis f // (elevación o mejora de las condiciones de vida, de productividad, etc.) provectus, us m. Sin: provéctio. Uso: posibilidad de - cultural, posse ad altiores humani cultūs gradus ascéndere. promocional: ad provectionem (vel ad proventum) áttinens. promotor, ra: promotor, oris m; promotrix, icis f. Sin: pérmovens; prómovens; fautor; favens; impulsor; molītor; suasor; auctor; instructor. Uso: - de la fe, fidei promotor. pronaos: pronaus vel pronaos, i m; pronaon vel pronaum, i n. Sin: templi vestíbulum vel átrium. pronombre: pronomen, mĭnis n. Uso: - demostrativo, enclítico, indefinido o indeterminado, interrogativo, personal, posesivo, relativo, pronomen demonstrativum, enclíticum, indefinitum, interrogativum, personale, possessivum, relativum. pronominal: pronominalis, e. pronóstico: prognósticum, i n. Sin: prognōsis, is (ac -in) f; praevísio; praedíctio; praenoscéntia; praeságium; auspícium; 872 pronunciar praesénsio; vaticinátio. Uso: - reservado, prognosis anceps (ancípitis), dúbia, incerta, suspensa; - del tiempo, témporis prognósticum; praedíctio tempestatis; praenuntiátio tempestatis; tempestatis futurae praeságium. prontitud: promptitudo, dĭnis f. Sin: praeséntia ánimi; celéritas; alácritas; vivácitas. Uso: con -, prompte, alácriter, sollícite, studiose. pronunciación: (acción y efecto de pronunciar) pronuntiátio, onis f; pronuntiatus, us m. Sin: enuntiátio; appellátio; prolátio; litterarum enuntiátio vel appellátio; enuntiandi rátio; pronuntiandi modus; lítteras appellandi rátio vel modus. Uso: - antigua, antiqua pronuntiátio; litterarum appellátio antiqua; - clásica, pronuntiatus “clássicus”; pronuntiandi rátio “clássica”; - correcta, emendata verborum vel litterarum pronuntiátio; - figurada, figurata pronuntiátio; - latina o del latín, appellátio latina; pronuntiatus latinus; latini sermonis appellátio vel prolátio; litterarum latinarum appellátio; - litúrgica del latín, litúrgica litterarum latinarum appellátio; - moderna del latín, hodierna latine appellandi rátio; - nacional, pronuntiatus nationalis; nacional del latín, linguae latinae appellátio (vel appellandae rátio) nationalis; - “restituta”, “restituta” pronuntiátio; - tradicional, litterarum appellátio translatícia; - tradicional del latín, pronuntiatus latinus translatícius; - uniforme, pronuntiatus uniformis; - de la “u” francesa, pronuntiátio lítterae “u” gállicae; marcar, señalar la -, indicare verborum sonum; signare litterarum appellationem // (suma de las propiedades que distinguen la fonética de un idioma) locútio, onis f. Uso: francesa, inglesa, etc., locútio gállica, ánglica, etc. // (modo de hablar o pronunciar según la conformación de los órganos vocales y con relación al uso) sonus, i m. Sin: locútio; expréssio; os, oris n; vox; sonus vocis; vocis impréssio. Uso: - afectada, pútida lo- cútio; - ágil, ligera, prompta locútio; os promptum; - agradable, suave, lenis, suavis vocum vel litterarum expréssio; - andaluza, sonus andalúsius; - arrastrada, lata locútio; lata verborum expréssio; - buena, pronuntiátio bona; rectus vocis sonus; - clara, clara vel distincta pronuntiátio; explanata vocum expréssio; - confusa, os confusum; confusa litterarum expréssio; - elegante, ornata pronuntiátio; - extranjera, peregrínitas; oris peregrínitas; sonus peregrinus; - mala, oris právitas; - nasal, vox nasalis; rhinophónia, ae f; - ronca, rauca vel fusca pronuntiátio; - rústica, agrestis (vel rudis, vel rústica) pronuntiátio; os rústicum; oris rustícitas // corregir un defecto de -, oris vítium expugnare; equivocarse en la -, in appellandis lítteris offéndere; tener una - afectada, pútide loqui vel dícere; putídius exprímere lítteras; tener una - ágil, prompte loqui vel dícere; tener una agradable, suave, léniter vel suáviter loqui, dícere; voce suavi (vel leni) esse; tener una buena -, tener una - clara, plane loqui vel dícere; álicui est os planum vel explanatum; lítteras suis quasque sonis enuntiare; tener una - confusa, álicui est os confusum; lítteras obscurare; lítteras neglegéntius obscurare; tener una - rústica, rústice loqui vel dícere; tener una - uniforme, aequabíliter loqui vel dícere. pronunciamiento: (alzamiento militar contra el gobierno) sedítio, onis f. Sin: tumultus, motus, us m; rebéllio, onis f. pronunciar: (articular, proferir) pronuntiare. Sin: proferre; dícere; appellare; enuntiare. Uso: no sabe - la “r”, lítteram “r” appellare (vel dícere) non potest; - claramente las letras, lítteras exprímere; - confusamente las letras, lítteras obscurare; - distintamente las palabras, explanate verba proferre; - el latín en forma distinta de los romanos, latinum sermonem non ut Romani proferre // (decir) dícere. Uso: - un discurso, orationem dícere vel habere; - el nombre de Mario, Márium dí- 873 pronunciarse cere // (declarar con autoridad) dícere. Sin: pronuntiare. Uso: - una sentencia, dícere senténtiam; senténtiam pronuntiare vel ferre; - la sentencia de muerte contra alguien, constitúere supplícium in áliquem; - un juramento, ius iurandum iurare. pronunciarse: (manifestar el ánimo, la intención) senténtiam (vel quid áliquis sentiat, qué piensa uno) de áliqua re dícere. Sin: de áliqua re sententiam aperire, vel se aperire; aperire se, senténtiam, sensus (meos, suos, etc.). Uso: no -, tacere; silere, nihil dícere (de áliqua re); sobre esta cuestión no me pronuncio, de hac re nihil dico // (votar o fallar) senténtiam dícere (vel ferre) de áliqua re // (declararse) - a favor de algo, probare áliquid; - en contra de algo, recusare áliquid; por un partido, partem, cuius áliquis sit, profiteri; - vencido, manus dare; victum se profiteri. pronuncio: pronúntius, ii m. Uso: - Apostólico, Pronúntius Apostólicus. propagación: propagátio, onis f. Sin: divulgátio; disseminátio. Uso: tratado sobre la de las armas nucleares, tractatus de propagatione armorum nucleárium. propagador: (persona) propagator, oris m. Uso: - de la fe, Christiani nóminis propagator // (aparato) vocis propagatórium, ii n; v. resonador. propaganda: (publicidad desarrollada para propagar o difundir un producto, una materia, un espectáculo, etc.) (alicúius rei) divulgátio. Sin: (alicúius rei) praecónium, publicátio, celebrátio, praedicátio, proposítio; (alicúius rei) pervulgátio commendativa; laudativus alicúius rei núntius; laudativum alicúius rei núntium. Uso: - comercial, venditátio; núntium laudativum rei vendendae; mercis praecónium vel elógium; - elec- toral, ambítio; - radial, praecónium radiophónicum; praecónium radiophónice emissum; notítiae divulgátio radiophónica; televisiva, praecónium televisuale; praecónium televisífice emissum // hacer - de algo, áliquid divulgare, evulgare, pervulgare, propónere, illustrare, suadere; alicúius rei praecónium fácere vel edícere; venalis rei édere praecónia; áliquid pervulgare cum laude; áliquid laudando extóllere; áliquid dilaudando vulgare; áliquid láudibus efferre vel extóllere; hacer - electoral, ambire; hacer la - de los escritos de alguien, alicúius scripta praecónio venditare; hacer - mediante carteles, clamosis tabellis édere praecónia // Colegio de Propaganda Fide, Ephebēum Urbanianum de Propaganda Fide; Collégium Urbanianum christiano nómini propagando; Sagrada Congregación de Propaganda Fide, Congregátio de Propaganda Fide; Sacrum Consílium christiano nómini propagando. propagandista: laudator, oris m. Sin: annuntiator; fautor; vulgator; praeco; praedicator, suasor, instigator. Uso: - electoral, v. agente (- electoral) ; - de algún partido, alicúius factionis (vel partis) fautor, propugnator, suasor. propagandístico: praecónius, a, um. Sin: propagatórius; núntiis vulgandis aptus; ad suasionem aptus. proparoxítono: proparoxýtonus, a, um. Uso: vocablo -, proparoxýtonum verbum. propedéutica: propaedéutica, ae f. Sin: propaedéutica disciplina, doctrina, institútio; práevia alicúius disciplinae institútio; práevia institútio. propedéutico: propaedéuticus, a, um. Sin: praeparatórius; introductórius. propensión: propénsio, onis f. Sin: incliná- 874 proporcionado tio; proclívitas; facílitas. propiciatorio: propitiatórius, a, um. Sin: placatórius; propítians; placans. propiedad: (dominio sobre una cosa) propríetas, atis f. Sin: posséssio, onis f ; mancípium; domínium. Uso: derecho de -, ius proprietatis; mal uso de la -, pravus proprietatis usus; transformación de la - de privada a colectiva, translátio bonorum a privatis ad commune // (lo que se posee) posséssio, onis f. Sin: propríetas, atis f; bona, orum npl; res (própria, familiaris). Uso: cosas de - de alguien, res ex possessione alicúius; las -, possessiones; substántiae; opes, um; bona, orum ; patrimónium; - privada, privata posséssio; privata bonorum posséssio; - privada de los medios de producción, privata posséssio instrumentorum bonis gignendis; función social de la -, sociale proprietatis munus (-nĕris n); proprietatis munus in universorum utilitatem; perder toda su -, totam possessionem suam amíttere; ómnia sua amíttere // (- como derecho) domínium, ii n. Sin: mancípium; ius; ius possidendi vel domínii; ius proprietatis. Uso: - colectiva, común, domínium commune; - privada, domínium privatum; derecho de -, mancípium; rerum domínium; ius possidendi; ius domínii; ius proprietatis; derecho de - privada, ius privati domínii; ius bona privatim possidendi; ius bona privata possidendi; ius res ut suas privatim possidendi; derecho de - sobre los bienes muebles e inmuebles, rerum domínium, vel movéntium, vel solidarum; carácter social del derecho de -, iuris proprietatis índoles socialis // dar en -, mancípio dare; estar en -, in mancípio esse; pasar en -, in mancípium cédere; recibir en -, áliquid in mancípio accípere; recuperar el derecho de -, ius mancípii recuperare vel recípere // (cualidad o atributo) propríetas, atis f. Sin: próprium, ii n. Uso: características de cada cosa, singularum rerum síngulae proprietates; - ortográficas, orthográphicae proprietates; las - de los animales, animálium proprietates; - en el lenguaje, verborum propriorum usus (-us m); hablar con -, próprie dícere. propietario, ria: possessor, oris m; possestrix, icis f propileo: propylaeum, i n. propina: corollárium, ii n. Sin: mercédula; munúsculum; parvum corollárium; parva merces; parva strena. Uso: dar la - a alguien, corollárium dare álicui; corollárium álicui aspérgere; álicui supra constitutum áliquid adícere; como -, pro mercedis cúmulo. proponedor, ra: propósitor, oris m; propósitrix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor; consílii impulsor. proporción: propórtio, onis f. Sin: symmétria; eurýthmia; commensus (-us m); commensus proportionis; congruéntia; conveniéntia; concínnitas. Uso: - aritmética, geométrica, continua, propórtio arithmética, geométrica, contínua; a cada uno en -, pro rata parte; secundum ratam partem; con la debida -, cum débita proportione; en - del trabajo hecho, pro ratione laboris et óperae; en - de las fuerzas de cada uno, pro suis cuiusque víribus. proporcionadamente: pro portione. Sin: cum proportione; cum débita proportione; servata proportione // fig apte. Sin: accommodate; appósite; convenienter; congruenter. proporcionado: proportionatus, a, um. Sin: aptus; idóneus; appósitus; aequatus; accommodatus; convéniens; consentáneus, cóngruens. Uso: - a los tiempos, tempóribus par; - a las condiciones sociales, rerum condicionibus par; societatis condicionibus par; cuerpo bastante -, corpus satis proportiona- 875 proporcional tum; pena - al delito, poena digna scélere. nem pétere; el asunto no admite -, res dilationem non récipit, vel non pátitur. proporcional: proportionalis, e. Sin: aequábilis; respondens. proporcionalidad: aequabílitas, atis f. Sin: apta pártium composítio. proporcionalmente: proportionáliter. Sin: proportionabíliter; aequabíliter; cum proportione; pro rata; pro rata parte; pro portione; secundum ratam partem. proposición: Filos enuntiatum, i n; enuntiátio, onis f // Gram proposítio. propuesta: propósitum, i n. Uso: - de ley, rogátio; res proponendae fpl; - de transmisiones en latín, propósitum emissionum latinarum. propulsión: propúlsio, onis f; propulsus, us m. Sin: impúlsio. Uso: - de cuatro ruedas, impúlsio quattuor rotarum. propulsor: adj propulsórius, a, um. Sin: propulsans, antis; propellens, entis; propellendo idóneus; propellendi vim habens // (persona) propulsor, oris m. Sin: propulsator; impulsor // (aparato) propulsórium, ii n. prorrata: rata, ae f. Sin: rata pars vel pórtio; pénsio, onis f. Uso: a -, pro rata; pro portione; pro rata parte vel portione. prorratear: pecúniam ratis pártibus sólvere. Sin: pecúniam pensiónibus sólvere; pecúniam pro ratis pártibus (vel pro ratis, vel pro portionibus) partiri vel distribúere. prorrateo: solútio in ratas partes (vel in ratas pensiones) divisa. prórroga: prorogátio, onis f. Sin: prolátio; dilátio. Uso: conceder una -, prolationem permíttere; tempus dare; pedir una -, dilatio- prorrogación, v. prórroga. prosa: prosa, ae f. Sin: prosa orátio; soluta orátio; soluta número orátio; metro soluta orátio; orátio pedestris; sermo pedester. Uso: simple -, nuda orátio; sermo merus; - lírica, prosa lýrica; - poética, carmen solutum; - rítmica, prosa numerosa; orátio numerosa; en -, in oratione; en - o en poesía, vel soluta vel astricta oratione; vel soluta vel obstricta númeris oratione; sive númeris astricta sive prosa oratione; sive vincta sive soluta oratione; sive ligata sive soluta oratione; escribir en -, soluta oratione uti; soluto sermone uti; soluta oratione conscríbere; mezclar poesía con -, versus admiscere orationi. prosaico: (relativo a la prosa) prosáicus, a, um. Sin: prosárius; prosalis, e; prosus; soluta oratione conscriptus // (falto de idealidad o elevación) a póësi alienus. Sin: incomptus; incónditus; pedester, stris, stre// (insulso, vulgar) insulsus, a, um. Sin: vulgaris; rústicus. prosapia: prosápia, ae f; prosápies, ēi f. proscenio: proscáenium, ii n. Sin: scaenae ostíolum. proscribir: (expulsar a una persona del territorio nacional) proscríbere. Sin: patriā expéllere; in exsílium míttere // (fig, prohibir una costumbre o uso) interdícere. Uso: - las armas nucleares, atómica arma interdícere. proselitismo: proselytismus, i m. Sin: proselytorum comparátio; novorum asseclarum conquisítio; stúdium prosélytos faciendi. Uso: - filosófico, proselytismus philosóphicus; - político, proselytismus políticus; stúdium álios perducendi in suas partes; religioso, proselytismus religiosus; stúdium 876 protagonista prostatitis: prostatites, is f. Sin: próstatae inflammátio; urethrae glándulae inflátio. ad suam religionem álios convertendi. prosélito: prosélytus, i m. Sin: novus ássecla, sectator, discípulus. prostatómetro: prostatómetrum, i n. prosista: prosae vel prosarum scriptor. Sin: scriptor prosáicus; prosae orationis scriptor; solutae orationis scriptor. prostatotomía: prostatotómia sive -tomīa, ae f. Sin: próstatae (vel urethrae glándulae) séctio. prosodia: prosódia sive -odīa, ae f. Sin: res prosodíaca; prosodíaca rátio. Uso: error de -, prosodíacum mendum; obrita de -, opella de re prosodíaca; reglas de -, métricae leges vel normae; prosódiae leges; prosodíacae régulae; versificandi leges; métricae cárminum leges vel normae. próstesis: prósthesis vel próthesis, is f. Sin: litterarum apposítio. prosódico: prosódicus vel prosodíacus, a, um. Uso: acento -, accentus métricus; licencia -, licéntia métrica vel poética; desde el punto de vista -, ad prosódiam quod áttinet. prostitución: prostitútio, onis f. Sin: meretrícium. Uso: vivir de -, vulgato córpore quaestum fácere // fig dehonestamentum, i n. Sin: dédecus, cŏris n. prosopopeya: (personificación) prosopopóeia, ae f. Sin: fíctio personae; fictae personae indúctio; personarum ficta indúctio // fig insoléntia. Sin: arrogántia; supérbia; supercílium. prostituir: prostitúere. Sin: prostérnere; vulgare; venúndare vel venúmdare // fig túrpiter áliqua re abuti. prospecto: compendiária descríptio. Sin: explanatória tabella; brevis scripti explanátio; gráphicum alicúius rei praecónium. próstata: próstata, ae f. Sin: glándula urethrae; mictualis viae glándula. prostatalgia: prostatálgia sive -algīa, ae f. Sin: próstatae dolor; urethrae glándulae dolores. prostatectomía: prostatectómia sive -tomīa, ae f. Sin: próstatae detráctio; próstatae tumoris exstirpátio. prostático: prostáticus, a, um. Sin: próstatae (= de la próstata); ad próstatam spectans. prostibulario: lupanaris, e. prostíbulo: prostíbulum, i n. Sin: lupanare, is n; lupanárium, ii n. prostituirse: sese prostitúere. Sin: pudicítiam suam prostitúere // fig túrpiter se gérere. prostituta: prostituta, ae f. Sin: méretrix, icis f; lupa vel lupana; prostíbula, ae f; prostíbulum, i n. prostituto: (pp de prostituir) prostitutus, a, um // adj prostíbilis, e. protagonista: (personaje principal de una obra literaria o cinematográfica) actor praecípuus. Sin: máximi momenti actor, primae partis actor vel persona. Uso: - de una novela, prima fabulosae narrationis persona // (persona o cosa que en un suceso desempeña la parte principal) protagonista, ae m. Sin: princeps in agendo; effector praecípuus; primas partes agens. 877 prótasis prótasis: (primera parte del poema dramático; exposición) prótasis, is f. Sin: proposítio // (primera parte del período) prótasis, is f. Sin: prior pars períodi. protección: protéctio, onis f. Sin: patrocínium; tutela; praesídium; defénsio. proteccionismo: protectionismus, i m. Sin: protéctio contra concurréntiam externam; públicum suarum mércium patrocínium; pública suarum mércium tutela; domesticarum mércium tutela. proteccionista: protectionista, ae m. Sin: protectionismi fautor, sectator, professor. protector, ra: adj protectivus, a, um. Sin: protegendo idóneus; damnum avertens; incolumitatem tutans // sust protector, oris m; protectrix, icis f. Sin: patronus, i m ; patrona, ae f; tutor, oris m ; tutrix, icis f; defensor, oris m ; defenstrix, icis f; adiutor, oris m ; adiutrix, icis f; fautor, oris m ; fautrix, icis f, custos, odis mf; praeses, ĭdis mf; praestes, stĭtis mf. Uso: - de la ciudad, custos urbis; - de la libertad, praeses libertatis; nombrarse un cardenal -, Patrem Cardinalem patronum sibi adsciscere. protectorado: (dignidad, cargo o virtud de protector y su ejercicio) protectoris vel patroni dígnitas, munus, auctóritas, potestas // (parte de soberanía que un Estado ejerce sobre otro) protectoratus, us m. Sin: política militarisque tutela // (nación en que se ejerce esta soberanía) cívitas (vel res pública) tutelata. Sin: cívitas álii civitati subiecta. protectoría, v. protectorado. proteína: proteínum, i n; proteína, ae f. prótesis: (adición de letras al principio de un vocablo) v. próstesis // (pieza o aparato que remplaza un órgano o parte de él) próthesis, is f. Sin: membrum artificiosum. Uso: - dental, dentaria, próthesis dentária. protesta: (acción y efecto de protestar) reclamátio vel reclamitátio, onis f. Sin: protestátio; refragátio; recusátio; expostulátio. Uso: manifestación de -, multitudo cívium reclamántium; permiso de -, licéntia reclamitationis; - popular, protestátio popularis // (promesa con aseveración o atestación de ejecutar algo) protestátio, onis f. Sin: testátio; declarátio; proféssio; affirmátio. protestante: sust protestans, antis mf. Sin: novator, oris m; novatrix, icis f; reformator, oris m; reformatrix, icis f; reformatae Ecclésiae sectator, sectatrix // adj protestánticus, a, um. protestantismo: protestantismus, i m. Sin: protestántium doctrina, relígio, reformátio; novatores; reformatores; Ecclésiae reformatae sectatores. protestantización: protestantizátio, onis f. protestantizar: protestantizare. protestar: (expresar la oposición a alguien o a algo) reclamare álicui vel álicui rei. Sin: reclamitare; refragari; expostulare áliquid; expostulare de áliqua re cum áliquo; expostulationem fácere de áliqua re // (afirmar con ímpetu un sentimiento, una actitud, una opinión) protestari. Sin: testari; profiteri; sollemniter declarare // (Der, realizar el protesto de una letra de cambio u otro documento) sýngrapham protestari. Sin: sýngrapham insolutam reícere; sýngrapham praefinito témpore non solutam auctoritati deferre vel demandare; sýngrapham definito témpore non solutam públice expostulare; de sýngrapha stato témpore non soluta públice expostulare. 878 proveedor protesto: sýngraphae protestátio, onis f. Sin: legítima vel pública de non soluta stato témpore sýngrapha expostulátio. Uso: hacer el de una letra de cambio, v. protestar. protomártir: protomartyr, ўris mf. protisto: protistus, i m. protón: proton, onis m; protonum, i n. protoblástico: protoblásticus, a, um. protónium: protónium, ii n. protoblasto: protoblastus, i m. protonotario: protonotárius, ii m. Uso: apostólico, protonotárius apostólicus. protocolar: (perteneciente o relativo al protocolo) protocollaris, e. Uso: normas -, officiorum vel caerimoniarum normae // (conforme a costumbre) mori recepto consentáneus. Sin: normae tráditae cóngruens // (protocolizar) v. este verbo. protocolizar: in protocollum referre. Sin: protocollo áliquid consignare; in acta referre; in tábulas referre; in públicas tábulas referre; in tábulis descríbere; in públicis tábulis descríbere. protocolo: (serie ordenada de los documentos que un notario autoriza y custodia) protocollum, i n. Sin: acta, orum npl; codex, dĭcis m; tábulae, arum fpl; fórmulae, arum fpl; tabulae públicae; actorum index // (ceremonia diplomática o palatina establecida por decreto o costumbre) officiorum vel caerimoniarum rátio. Sin: officiorum vel caerimoniarum normae. Uso: según el -, ex officiorum órdine; ex caerimoniarum normis // (acta o cuaderno de actas relativas a un acuerdo, conferencia o congreso diplomático) protocollum, i n. Sin: fóederis testimónium. Uso: - de Kyoto, protocollum kyotianum. protoevangelio: protoëvangélium, ii n. protofito: protophytum, i n. protohistoria: protohistória, ae f. protomédico: protomédicus, i m. Sin: archiater, tri m; archiatrus, i m. protoplasma: protoplasma, ătis n. prototípico: prototýpicus, a, um. prototipo: (ejemplar original o primer molde en que se fabrica una figura u otra cosa) exemplar primum. Sin: archétypum vel archétypon, i n; protótypum, i n; protótypus, i m // (fig, modelo de una virtud, vicio o cualidad) exemplar, aris n; exemplum, i n. O bien se emplea un adjetivo, como únicus, singularis, princeps; por ej., el - de los generales, únicus imperator; el - de los educadores, educator princeps. protozoario: protozoon, i n. Sin: protistus, i m; protistum, i n. protozoo, v. protozoario. protuberancia: protuberántia, ae f. Sin: tumíditas; tuméntia; eminéntia; prominéntia. provecho: emolumentum, i n. Uso: para su propio -, próprii emolumenti grátiā; atender tan solo a su propio -, nihil nisi sua ipsius emolumenta spectare; ¡buen -!, sapiat tibi! proveedor, ra: práebitor, oris m; práebitrix, icis f. Sin: provisor; procurator; administrator. 879 proverbial proverbial: proverbialis, e. Uso: ser -, in provérbio esse; volverse -, venire in provérbium (vel in consuetudinem provérbii). provisoriamente, v. provisionalmente. providencial: providentialis, e. Sin: próvidens. Uso: oportunidad -, providentialis opportúnitas. provocador, ra: adj provocatórius, a, um // sust provocator, oris m; provocatrix, icis f. provincial: adj provincialis, e. Uso: Ecónomo -, Oecónomus provincialis; Superior -, Superior provincialis // (sust, Superior religioso) provincialis, is m. Sin: religiosae provínciae praepósitus. Uso: el Padre -, Pater Provincialis. provincialato: (dignidad, oficio o empleo de provincial o provinciala) provincialatus, us m. Sin: provincialis munus (-nĕris n), offícium, gradus (-us m) // (tiempo que dura esta dignidad) provincialis diutúrnitas. provincialismo: provincialismus, i m. Sin: provinciale verbum; provincialis locútio. provinciano, na: provincialis, is mf. provisión: (acción y efecto de proveer) provísio, onis f. Sin: suppeditátio; praebítio; provisus, us m // (mercaderías provistas) práebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzinam comparare vel recípere; provisiones de boca, obsónium, ii n; - de víveres, commeatus, us m; provisiones para el viaje, viática, orum npl; comprar provisiones, ir de provisiones, obsonare. provisional: provisórius, a, um. Sin: temporárius; temporalis; ad tempus; transiturus. Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presidente -, praeses (-sĭdis m) ad tempus delectus, vel ínterim delectus. provisionalmente: provisórie. Sin: temporárie; temporáliter; ad tempus; ínterim; intérea. provisorio, v. provisional. proyección: (acción y efecto de proyectar) proiéctio, onis f. Sin: proiectus, us m. Uso: cinematográfica, proiéctio cinematográphica; - de imágenes, imáginum proiéctio; imágines luce proiectae // (resonancia o alcance de un hecho o de las cualidades de una persona) proiéctio, onis f. Sin: repercússio; effúsio. proyectar: (idear, trazar o proponer el plan y los medios para la ejecución de algo) consílium inire de áliqua re. Sin: rationem institúere, formare, designare // (hacer ver una película en la pantalla o en la pared) praebere. Sin: exhibere; proícere (imágines) in adversum album (vel in adversum paríetem). Uso: ¿qué se proyecta?, quid praebetur?; quid exhibetur? proyectil: (cuerpo arrojado con fuerza) telum, i n. Sin: iáculum; míssile // (bala) v. esta voz. proyectista: adumbrator, oris m. Sin: designator; delineator; descriptor; auctor. proyecto: (designio, pensamiento de hacer algo) consílium, ii n. Sin: propósitum. Uso: irreales e inútiles, propósita irreália et inutília; - de vida, vitae propósitum; concebir un -, consílium inire, cápere, suscípere; trabajar en un importante -, consílio máximi momenti óperam dare // (bosquejo, esbozo) delineátio, onis f. Sin: rei adumbrátio vel descríptio; adumbrata imago // (proposición) rogátio, onis f. Uso: - de ley, legis rogátio; presentar un - de ley, rogationem ferre; rechazar un de ley, rogationem antiquare. 880 psicografía proyector: (aparato que sirve para proyectar imágenes sobre una pantalla) proiectórium, ii n. Sin: proiectrum; imagínibus proiciendis máchina. Uso: - de cine, proiectórium cinematográphicum vel pellicularum; - de diapositivas, de filminas, proiectórium diapositivarum; proiectórium imáginum stativarum // (aparato formado por una lámpara potente y un espejo cóncavo combinados de modo que los rayos luminosos alumbren objetos muy distantes como buques, aeronaves, etc.) lampas lucem emittens. Sin: lampas lucis fasces proíciens. prueba: (test, ensayo, experiencia) tentamentum vel temptamentum, i n. Sin: tentamen vel temptamen, mĭnis n; probátio // (ensayo de espectáculo) praelúsio, onis f. Uso: - general, ómnium praelúsio // (Impr, muestra de la composición tipográfica) antítypum, i n. Sin: typorum exemplar; exemplar typis edendorum; prelo excusae plágulae; typis exaratae plágulae; typis impressae páginae. Uso: pruebas por corregir, prelo excusae plágulae emendandae vel corrigendae; - ya corregidas, páginae emendatae vel correctae; primera, segunda, tercera ... revisión de las -, plágulae vel páginae typis impressae primo, secundo, tértio ... recógnitae (revisión hecha) vel recognoscendae (revisión a hacerse); corrección de - tipográficas, exemplorum vel plagularum emendátio; corregir las pruebas, páginas prelo expressas emendare vel corrígere; entregar a uno las -, plágulas vel páginas prelo excusas (vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel typis impressas) álicui dare (vel réddere) emendandas vel corrigendas; enviar a uno las -, álicui (vel ad áliquem) plágulas corrigendas míttere; recibir las -, emendandas páginas accípere; revisar las -, plágulas recognóscere. prusiano: adj borússicus, a, um. Sin: prússicus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Borussianus; Prussus; Prússicus. pseudónimo, v. seudónimo. psicastenia: psychasthénia sive -asthenīa, ae f. Sin : neurasthénia sive -asthenīa. psicasténica: psychasthénica, ae f. Sin: psychasthénica doctrina, disciplina, sciéntia. psicasténico: psychasthénicus, a, um. Sin: ad psychasthéniam pértinens (relativo a la psicastenia); psychasthéniā laborans (afecto de ella). psicoanálisis: psychanálysis vel psychoanálysis, is f. psicoanalista: psychanalista vel psychoanalysta, ae m; psychoanalýticus, i m. Sin: psychoanálysis peritus vel studiosus. psicoanalítico: psychanalýticus vel psychoanalýticus, a, um. Sin: ad psychoanálysin áttinens. psicoanalizar: ánimum (alicúius) psychoanálysi investigare. psicodinámica: psychodynámica doctrina. psicofármaco: psychophármacum, i n. Sin: medicamentum psychotrópicum; medicamentum ánimi perturbationum. psicofísica: psychophýsica, ae f; psychophýsice, es f. Sin: psychophýsica doctrina, disciplina, sciéntia. psicofísico: psychophýsicus, a, um. Prusia: Prússia, ae f. Sin: Borússia. Uso: oriental, Borússia orientalis. psicografía: psychográphia sive -graphīa, ae f. 881 psicográfico psicográfico: psychográphicus, a, um. Sin: ad psychográphiam spectans. psicógrafo: psychógraphum, i n. affectus; (mulier) psychopathīā affecta; qui vel quae psychopathīā laborat; qui vel quae ánimi affectione laborat; qui vel quae mente infirma est; qui vel quae mentis infirmitate laborat // (psiquiatra) v. esta voz. psicograma: psychogramma, ătis n. psicopatía: psychopathīa, ae f. Sin: mentis infírmitas; ánimi afféctio; peculiaris ingénii (vel mentis) alienátio; améntia; deméntia. psicokinesia, v. psicoquinesia. psicóloga: psychóloga, ae f. Sin: humani ánimi investigatrix. psicología: psychológia sive -logīa, ae f. Sin: psychológica doctrina, disciplina, sciéntia; ánimi investigátio vel pervestigátio; humani ánimi investigátio; de hóminum ánimo doctrina. Uso: - aplicada, psychológia in rebus collocata; - empírica, psychológia empírica; - estructuralista o de la forma, psychológia structuralis; - etnológica, psychológia géntium; - experimental, psychológia experimentalis; - social, psychológia socialis; veterinaria, psychológia veterinária. psicopático: psychopáthicus, a, um. Sin: ad psychopathīam spectans. psicopatología: psychopathológia sive -logīa, ae f. Sin: de mentis infirmitate (vel de mentis alienatiónibus) doctrina, disciplina, sciéntia. psicopedagogía: psychopaedagógia sive -paedagogīa, ae f. psicopedagógico: psychopaedagógicus, a, um. psicopedagogo, ga: psychopaedagogus, i m; psychopaedagoga, ae f. psicológicamente: psychológice. psicológico: psychológicus, a, um. Sin: ánimi (gen); ad ánimum pértinens; ad humani ánimi investigationem áttinens. psicólogo: (el que profesa la psicología) psychólogus, i m. Sin: psychológiae cultor, studiosus, peritus; ánimi investigator, inquisitor; humani ánimi investigator // (conocedor del alma humana) humani ánimi prudens. psicomancia: psychomantīa, ae f. Sin: divinátio per evocatos manes. psicoquinesia: psychocinesis, is f. psicosis: psychosis, is f. Sin: ánimi vel mentis turbátio, conturbátio, perturbátio; mentis alienátio vel inaequabílitas // fig psychosis. Uso: - de guerra, psychosis béllica. psicosomático: psychosomáticus, a, um. psicotecnia: psychotéchnica, ae f; psychotéchnice, es f. psicotécnico: psychotéchnicus, a, um. psicometría: psychométria sive -metrīa, ae f. psicópata: (persona que padece alguna enfermedad mental) psychopáthicus, i m; psychopáthica, ae f. Sin: (vir) psychopathīā psicoterapeuta: (varón) psychotherapéuta, ae m. Sin: psychotherapīae vel psychotherapéutices peritus, studiosus, cultor // (mujer) psychotherapéutria, ae f. Sin: psychothera- 882 publicación pīae vel psychotherapéutices perita, studiosa, cultrix. psychiatrīam pértinens // (hospital o clínica) valetudinárium psychiátricum. Sin: valetudinárium mente captis curandis. psicoterapéutica, v. psicoterapia. psicoterapéutico: psychotherapéuticus, a, um. Sin: ad psýchicas curationes pértinens. psicoterapia: psychotherapīa, ae f. psicoterápico: psychotherápicus, a, um. Sin: ad psychotherapīam áttinens. psíquico: psýchicus, a, um. Sin: ánimi vel animorum (gen); ad ánimum áttinens. Uso: debilidad -, ánimi vel mentis infírmitas; estado -, ánimi status (-us m) vel condício; por causas -, propter causas psýchicas. psitacismo: psittacismus, i m. psitacosis: psittacosis, is f. psicótico, ca: adj psychóticus, a, um. Sin: psychosi laborans // sust psychóticus, i m; psychótica, ae f. psoriasis: psoríasis, is f. Sin: scábies, ei f. pterodáctilo: pterodáctylus, i m. psicotónico: psychotónicus, a , um. Sin: ánimum corróborans; ánimi vigorem ácuens vel stímulans. pterópodos: pterópodes, um mpl. Sin: pterópodes vespertiliones. psicrometría: psychrométria sive -metrīa , ae f. ptialina: ptyalīna, ae f. Sin: ptyalinum elementum. psicrométrico: psychrométricus, a, um. Sin: ad psychrométriam spectans. ptialismo: ptyalismus, i m. Sin: nímia salivae secrétio. psicrómetro: psychrómetrum vel psychrómetron, i n. púa: acus, us f. Uso: - de diamante, acus adamántina; - de fonógrafo, de gramófono, acus phonográphica, grammophónica; - de zafiro, acus sapphirina. psique, psiquis: psyche, es f. Sin: ánimus. psiquiatra: psychiater, tri m; psychiatrus vel psychiatros, i m. Sin: insanorum vel deméntium médicus; mentis morborum médicus; infirmae mentis médicus; animarum curator. psiquiatría: psychiatrīa, ae f. Sin: psychiátrica, ae f; psychiátrice, es f; psychiátrica doctrina, disciplina; de morbis mentis sciéntia; doctrina de mentis morbis curandis; ars deméntibus medendi; mentis insanae curátio; deméntium medicina. psiquiátrico: psychiátricus, a, um. Sin: ad pub: pública potória taberna. Sin: thermopólium ánglicum; caupona ánglica. publicable: publicábilis, e. Sin: editioni idóneus; ad publicandum aptus. publicación: (acción y efecto de publicar) publicátio, onis f. Sin: divulgátio; prolátio; promulgátio // (acción de publicar una obra) publicátio, onis f. Sin: edítio // (obra publicada) publicátio, onis f. Sin: opus, óperis n; scriptum; scriptum éditum; liber, bri m. Uso: publicaciones, scripta, orum npl; scripta 883 publicador prelo édita; - oficial, publicátio officialis; periódica, publicátio periódica; scriptum periódicum; scriptum statis intervallis éditum; vulgati per intervalla commentárii. venálium rerum édere praecónia; hacer - de algo en los diarios, áliquid amplíssimo praecónio in diáriis celebrare; dejarse influenciar por la -, praecóniis moveri. publicador, ra: publicator, oris m; publicatrix, icis f. Sin: praeco; enuntiator; vulgator. publicista: (periodista) diurnárius, ii m // (persona que escribe generalmente de varias materias) publicista, ae m. Sin: scriptorum vel scriptionum vulgator, pervulgator, éditor // (persona que ejerce la publicidad) praecónii vel praeconiorum auctor. Sin: núntii vel nuntiorum auctor; vulgator vel divulgator nuntiorum laudativorum; praeco; hortator, bucinator vel buccinator, laudator mércium; revocator. Uso: los -, diurnárii scriptionumque editores // (persona versada en derecho público) iuris públici peritus. publicar: (genéricam) vulgare, divulgare, evulgare, pervulgare. Sin: édere; emíttere; públice dare; in lucem édere, pródere, proferre, emíttere, dare; in públicam lucem édere vel dare; in vulgus édere, pródere, emíttere, propónere, dare; in públicum édere, dare, emíttere, evulgare, pervulgare, propónere; foras édere, míttere, efferre, emíttere, dare // (por medio de la imprenta) publicare. Sin: typis édere, vulgare, evulgare; áliquid typis descriptum vulgare, édere; áliquid in públicum propónere typis descriptum. Uso: un libro, librum publicare, édere, vulgare; un libro a sus expensas, librum suis súmptibus typis édere; - en una revista, per commentários evulgare; hacer - algo, áliquid typis excudendum curare // ser publicado, publicari. Sin: vulgari; in públicum prodire vel proponi; foras dari; in lucem emitti, prodire; in vulgus prodire. publicidad: (condición o carácter de público que se da a una cosa) divulgátio, onis f. Sin: pervulgátio; propagátio. Uso: dar - a una carta, epístulam pervulgare // (divulgación de noticias o anuncios de carácter comercial) praecónium, ii n. Sin: praedicátio; laus, laudis f; laudátio; revocámina, um npl; praecónium laudativum; divulgátio vel pervulgátio commendatícia; laudis divulgátio; laudis praecónium vel praecónia. Uso: - clamorosa, clamosum praecónium; clamor venditórius vel venditandi; clamosa praedicátio; - comercial, mercatória praecónia npl; - luminosa, mural, radial, televisiva, revocámina luminosa, murália, radiophónica, televisiva ; secretos de la -, praeconiorum arcana; hacer -, publicitar: praeconari. publicitario: (concerniente a la publicidad) divulgatórius, a, um. Sin: pervulgatórius; praedicatórius; praecónius; laudatórius sive laudativus; revocatórius nuntiorum vel divulgationis (gen); ad praecónium (vel ad laudationem; vel ad laudis divulgationem) spectans. Uso: agencia -, ii, qui praecóniis faciendis sunt praepósiti; anuncio, aviso, mensaje -, (alicúius rei) praecónium; núntius; laudativus núntius; laudativa notítia; material -, laudativa núntia npl // (apto para la publicidad) ad praecónium aptus, idóneus, accommodatus. Sin: divulgationi vel propagationi favens // (persona que ejerce la publicidad) v. publicista. público: (notorio, conocido por todos) públicus, a, um. Sin: communis; notus; vulgatus, divulgatus, pervulgatus; ómnium. Uso: de dominio -, notus et pervulgatus // (el pueblo en general) hómines, um mpl. Sin: pópulus; cives, ium mpl; vulgus, i n. Uso: la opinión del -, hóminum opínio; agradar al -, pópulo placere; ab ómnibus probari // (asistencia, concurrencia) spectatores, vel spec- 884 puericultura tántium consessus (los espectadores); auditores, vel ii, qui audiunt (los oyentes); corona, ae f (los que escuchan a un orador). Uso: el - presente, praesentes; el - de las gradas, spectatores in grádibus; el - de los lectores, lectores; el - de un teatro, theatrum, i n ; uno del - (de un orador) , unus e corona; en -, a la vista de todos, in público; el - lleva en hombros a un jugador, turba lusorem úmeris gestat; sacar al -, v. publicar. puchero: (vasija de barro que sirve para cocinar la comida) cácabus vel cáccabus, i m. Sin: pultárius, ii m (para la polenta). Uso: pequeño, caccábulus, i m; cucumella vel cucúmula // (alimento diario y regular) victus, us m. Sin: alimentum, i n vel alimenta, orum npl. Uso: ganarse el -, se sustentare; parare ea quae ad victum suppéditant; necessária ad cultum redímere. puches, v. gachas. pucho: (punta o colilla de cigarrillo) ciccum, i n. Sin: trúnculus fumíficus; fragmentum fístulae nicotianae; nicotiani bacilli ciccum; nicotianae fístulae ciccum. Uso: puchos que humean, cicca fumántia. pudding, pudin o pudín: scriblita ánglica. pudendo: pudendus, a, um. Uso: partes -, v. parte. rimum profecerunt; - poco industrializados, nationes in operosis artifíciis apparandis paulum progressae; - recién industrializados, civitates recens ártibus et artifíciis instructae; jóvenes y débiles, pópuli emergentes copiisque inferiores; - pobres, civitates egentiores, tenuiores, fortunis ínopes; - prósperos, acomodados, opulentos, desahogados, nationes florentiores; - ricos, opulentiores vel ditiores pópuli; pueblos en vías de desarrollo, nationes, quae ad progressionem nituntur; civitates ad progressionem nitentes; pópuli ad profectum civilem contendentes; pópuli, qui ad profectum civilem nituntur; nationes quarum oeconómicae res sunt in cursu; - subdesarrollados, nationes minus progressae; civitates humanitatis cultu minus provectae; populi in rebus oeconómicis paulum progressi. puente: pons, pontis m. Uso: - aéreo, pons aérius; - colgante, pons pénsilis; - giratorio, pons versátilis vel versábilis; - levadizo, pons subductárius, levábilis, móbilis; - pasadizo (de calle, carretera o vía del tren) via superobducta; pons vel arcus (-us m) super viam; pons viae impósitus; pons viam traíciens; - de hierro, madera, piedra, pons férreus, lígneus, lapídeus vel sáxeus; - de mando, pons gubernatórius; - de un navío, forus, i m; stega, ae f // (tabla para embarcar y desembarcar) pontículus, i m. puentecillo: pontículus, i m. pueblito: oppídulum, i n. Sin: vicus, i m. pueblo: (ciudad) óppidum, i n // (aldea) pagus, i m. Sin: vicus // (nación) nátio, onis f. Sin: gens, gentis f; cívitas, atis f; pópulus, i m. Uso: - desarrollados, gentes progressae; civitates opulentiores; civitates, quae in rebus oeconómicis profecerunt; civitates oeconómica progressione praestantes; - indigentes, menesterosos, pópuli egeni; - industrializados, civitates, quae in operosis artifíciis plú- puerco: porcus, i m. Sin: sus, suis mf; verres vel verris, is m; maialis, is m ( puerco castrado) // (término injurioso) maialis, is m. Sin: homo turpis, corruptus, spurcíssimus. puerco espín o puerco espino: echinus, i m. Sin: erícius; crináceus vel crinácius, ii m; hystrix vel histrix, ĭcis f. puericultura: puericultura, ae f. Sin: puero- 885 puerperal rum cultura vel cultus (-us m) // (como ciencia) de púeris fovendis doctrina, disciplina, sciéntia; praecepta (-orum npl) de púeris excolendis. puerperal: puerperalis, e. Sin: parturialis; ad puerpérium pértinens. ferior, postumatus, us m; asignar el primer a uno, primas ( vel primas partes) álicui tribúere, concédere, dare, deferre; obtener el primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se vende al por menor) mensa, ae f. Sin: mercatória mensa; ménsula institória. púgil: pugil, ĭlis (abl -i) m. puerro: porrus, i m. pugilato, v. boxeo. puerta: iánua, ae f. Sin: porta; óstium; foris, is f; fores, ium fpl. Uso: - arrollable, cataracta, ae f; cóchlea; fenestra púnica; claustra, orum npl; - doble, porta portae oppósita; - de seguridad, porta securitatis causā dispósita; empujar la -, iánuam péllere, impéllere, propéllere; entrar por la -, per ianuam (vel per forem) íngredi; tirar de la -, iánuam tráhere; de - en -, ostiatim. pugilismo, v. boxeo. pugilista, v. púgil. pugilístico: pugilatórius, a, um. Sin: ad pugilationem vel ad púgilem pértinens. pugna: pugna, ae f. Uso: - electorales, v. electoral. puertaventana: fenestrata foris, is f. pulchinela, v. polichinela. puerto: (lugar de la costa dispuesto por el hombre para dar abrigo a los barcos) portus, us m. Uso: - aéreo, v. aeropuerto; - franco, portus liber vel immunis // (garganta o boquete en las montañas) angústiae, arum fpl (móntium). Sin: fauces, ium fpl (móntium). pulga: pulex, lĭcis m. pulgar: pollex, lĭcis m. pulgón: bruchus, i m. Puerto Rico: Portus Dives. Sin: Portoricus, i m. pulido: (alisado) laevigatus, a, um // (bruñido) politus, expolitus, a, um. puertorriqueño: adj portudivitensis, e. Sin: portoricensis // sust Portudivitensis, is m. Sin: Portoricensis, is m. pulidor: (instrumento que sirve para pulir) expoliatórium, ii n. Sin: expoliatória máchina // (persona que pule) polītor, oris m. Sin: pólio vel póllio, onis m. puesta: - al día, v. actualización; - a punto, postrema inspéctio máchinae; - en marcha, versátio machinamenti motórii; - en órbita, in órbitam immíssio. puesto: - de guardia, v. guardia; - militar, praesídium; praesídium stativum; - de socorro, promptae curationis locus (-i m; pl loca, orum n); - de trabajo, locus operandi // - in- pulimento: polítio vel expolítio, onis f. Sin: politura. Uso: - literario, orationis expolítio. pulir: expolire. Uso: el dolor pule los ánimos, dolor éxpolit ánimos. pulley machine: máchina bracchiorum et tergi lacertis exercendis. 886 puntera pullman: (coche de lujo en ciertas líneas de ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin: currus exédrii (vel éxedrae) instar // (autocar) v. autopullman. pullover, v. pulóver. pulmón: pulmo, onis m. Uso: - artificial, pulmo artificialis; - de acero, pulmo chalybéius. pulmonar: pulmóneus, a, um. Sin: pulmonárius. pulmonía: pulmonites, is f. Sin: pneumónia sive -monīa , ae f; pneumonitis, ĭdis f; peripneumónia sive -monīa; pulmonis (vel pulmonum) inflammátio. Uso: enfermo de -, pulmonárius; pneumónicus; peripneumónicus. pulóver: thorax, acis m. Sin: láneus thorax; strictória lánea; v. jersey. Uso. - oscuro, thorax ( vel thorax láneus) fuscus. pulpa: pulpa, ae f. púlpito: púlpitum, i n. Sin: suggestus, us m; suggestum, i n; sacer suggestus. Uso: subir al -, suggestum ascéndere. pulso: (latido intermitente de las arterias) pulsus, us m. Sin: percussus, us m; arteriarum vel venarum pulsus. Uso: - débil, pulsus lánguidus vel exíguus; - fuerte, firme, pulsus végetus; - frecuente, pulsus citatus vel creber; - lento, pulsus tardus; - regular, pulsus stábilis; - irregular, inaequalis venarum percussus; sentir el -, sentire pulsus venarum; tomar el -, venam tángere, tentare vel temptare, tenere; pulsum venarum attíngere; pulsum notare // - de teléfono, telephónica mensura. pulverizador: pulveratórium, ii n. Sin: diffusórium; nimbus. punch: cálida alcohólica pótio. punk: adj punkianus, a, um // sust punkianae catervae ássecla. punta: acumen, mĭnis n. Sin: cuspis, ĭdis f; (de torre campanaria, de montaña) apex (ápicis m); vertex (-tĭcis n); cacumen, culmen (-mĭnis n). Uso: - de la lanza, hastae vel lánceae cuspis; - de tierra sobre el mar, lingua vel língula, ae f; provisto de -, aculeatus; provisto de dos, tres ... -, bicuspidatus, tricuspidatus ...; hora de -, tempus máximae frequéntiae. puntal: fultura, ae f. pulpo: pólypus vel pulpus, i m // fig sanguisuga, ae f. pulsación: (acción de pulsar) pulsátio, onis f. Sin: ictus, us m; pulsus, us m; percussus, us m // (latido de una arteria) artériae pulsus; palpitátio. Sin: arteriosa pulsátio. pulsador: pulsábulum, i n. Sin: malléolus (pulsatórius). Uso: - eléctrico, malléolus eléctrica vi actus; apretar el -, malléolum comprímere vel dígito prémere. pulsera: armilla, ae f. Sin: bracchiale, is n. puntapié: pedis ictus (-us m). Uso: dar un a uno, áliquem pede (vel calce) pétere, percútere, cáedere, ferire; dar puntapiés, calcitrare; calces remíttere; dar puntapiés contra uno, cálcibus áliquem pétere vel cáedere; (multis) pedis ictibus áliquem concídere; recibir un -, pedis ictu caedi. punteado: Mús, sust pulsus, us m. Sin: vellicátio // (pp de puntear) interpunctus, a, um. puntera: (contrafuerte de cuero que se coloca en la punta de algunos zapatos) cálcei 887 puntero spículum. Uso: - de charol, spículum lúcidum. puntero: (punzón para señalar) rádius, ii m. Sin: virga. puntilla: dentículi, orum mpl. Uso: - de tul, dentículi tutelenses; andar, caminar de puntillas, summis pedum dígitis gradi. punto: (signo de puntuación) punctum, i n. Sin: interpúnctio. Uso: dos -, duo puncta; final, punctum finale; - pequeño, punctum pusillum; - suspensivos, signum (vel puncta) reticéntiae; - y coma, semicolon, i n; punctum et comma; punctum et vírgula; punctum cum vírgula; vírgula punctata // (puntada de costura) punctum, i n. Sin: punctura; sutura. Uso: - ruso, punctum spinarum speciem ímitans; - de adorno, punctum oculatum vel exornativum; - de cadeneta, punctum catenulatum; - de cordón, punctum funiculare; - de cruz, punctum decussatum, - de espada, punctura transversária; - de trencilla o de espiga, punctum granulatim factum; punctum órdinem grani ímitans; - por encima, punctum imbricatum // (punto o materia diferente de que se trata en un discurso) punctum, i n. Uso: - esencial, rei caput; puntos de disensión, puncta dissensionis; - pequeño, púnctulum; punctillum; los - principales de la gramática latina, grammáticae latinae puncta praecípua; aquí finca el -, hoc opus; hic labor est; tocar el - justo, rem acu tángere // - de ebullición, punctum ebullitionis; - de fusión, de licuefacción, fusurae vel liquationis calor // - culminante, summum, i n; culmen (-mĭnis n); fastígium; vertex (-tĭcis m) // (fig, modo de ver) - de vista, opínio, onis f. Sin: rátio; respectus, us m; senténtia; cogitatum; sensus, us m; iudicandi vel iudícii rátio. Uso: desde todos los - de vista, ómnibus pártibus; omni ex parte; ómnibus númeris; desde diversos de vista, non una ex parte; desde algún - de vista, áliqua ex parte // Geogr, los cuatro - cardinales, quattuor mundi cárdines // hasta cierto -, aliquátenus; quadámtenus; hasta qué -, quousque vel quo usque; quátenus; hasta tal - que, a tal - que, eo usque, ut; usque ádeo, ut; - por -, singillatim, singulatim // estar a de, in eo esse, ut; estoy a - de partir, profecturus sum // - muerto (del émbolo), quietis locus; - muerto inferior, inférior quietis locus; - muerto superior, supérior quietis locus. puntuación: (acción y efecto de puntuar) interpúnctio, onis f. Sin: interpunctum; verborum interpúnctio // (manera de puntuar) interpungendi rátio // (signos de puntuación) interpuncta vel interpunctiones verborum. Sin: interductus, uum mpl; interpuncta intervalla. Uso: marcar, señalar la -, v. puntuar. puntual: (que llega a un lugar o parte de él a la hora convenida) tempestivus, a, um. Sin: promptus // (pronto, diligente, exacto en hacer las cosas a su tiempo) díligens, entis. Sin: exactus; accuratus; álacer vel álacris. puntualidad: (cuidado y diligencia en llegar a un lugar o partir de él a la hora convenida) tempestívitas, atis f. Sin: promptitudo, dĭnis f // (cuidado y diligencia en hacer las cosas a su debido tiempo) diligéntia, ae f. Sin: accurátio; sedúlitas. puntualización: pressa definítio. Sin: circumscripta explicátio. puntualizar: presse vel bréviter definire. puntualmente: punctuáliter. Sin: tempestive; in témpore. puntuar: (poner en la escritura los signos ortográficos) interpúngere. Sin: punctis distínguere vel notare. Uso: - un texto, textum interpúngere // (calificar el acto de un examen o señalar los puntos en cualquiera com- 888 purificador petición) punctis notare. berosa vel olitória; túberum pultícula. Uso: de habas, pultícula fabácea; - de papas, solani túberum pultícula; solani tuberosi pultícula; - de sémola, similago, gĭnis f. punzón: perforáculum, i n. puñado: pugnus, i m. Uso: un - de dinero, pugnus aeris; un - de heno, manípulus feni; un - de sal, pugnus vel pugillus salis. puñetazo: cólaphus, i m. Sin: pugni ictus (-us m). Uso: dar un -, cólaphum álicui dúcere; dar puñetazos, colaphizare; álicui cólaphos infríngere; áliquem pugnis cáedere, contúndere, incursare; reñir a puñetazos, pugnis conténdere vel certare; estoy magullado de puñetazos, obtusus sum pugnis. puño: (mano cerrada) pugnus, i m. Uso: de propio -, sua ipsius manu; cartas de mi -, mea manu scriptae lítterae; apretar el -, manum comprímere // (adorno que se pone en la bocamanga) brachiale vel bracchiale, is n; manúleus, i m; pars mánicae reflexa vel replicata // (mango de ciertas cosas) cápulus, i m. Sin: manícula, ae f. Uso: - de la bicicleta, bírotae cápulus. pupila: (abertura del iris) pupilla vel púpula, ae f. Uso: amar a uno como a la - de sus ojos, áliquem in óculis ferre vel gestare; áliquem in delíciis habere // (prostituta) v. esta voz // (alumna interna) convictrix, icis f. Sin: contubernalis, is f // (huérfana, respecto de su tutor) pupilla, ae f. pupilaje, v. internado. pupilo: - de un colegio, convictor, oris m. Uso: medio -, semiconvictor; v. interno. purasangre: sust purus sanguis (-guĭnis m). Sin: équus generosus; puro sánguine equus // adj generosus, a, um. Sin: boni séminis (gen). puré: (pasta) pultícula, ae f. Sin: pultícula tu- pureza: (cualidad de puro) mundítia, ae f; mundíties, ei f. Sin: purítia; púritas; intégritas. Uso: - de estilo, de lenguaje, incorrupta orationis intégritas; sermonis mundítia // (- de costumbres) morum sánctitas. Sin: morum innocéntia et intégritas // (castidad) cástitas, atis f. Sin: castimónia; pudicítia; innocéntia ánimi; ánimi candor; ánimus purus et incorruptus // (virginidad) virgínitas, atis f. purga: (remedio): purgamentum, i n. Sin: purgatórium; pótio purgatória; medicamen (-mĭnis n) vel medicamentum purgatórium, purgativum, purgans; médica pótio purgativa vel cathártica; coelióticum, i n; cathárticum, i n. Uso: “- nacional“, “purga genética”. purgación: purgátio, onis f. Sin: alvi purgátio; alvum purgare, repurgare, ablúere. purgante: adj purgans, antis. Uso: Iglesia -, Ecclésia éxpians // (medicina que purga) v. purga. purgativo: purgativus, a, um. Sin: purgatórius. purgatorio: purgatórium, ii n. Sin: ignis (-is m) purgatórius vel piacularis; flamma expiatrix; piacularis flamma // fig assíduus cruciatus (- us m). purificación: (acción de purificar o purificarse) purificátio, onis f. Sin: castificátio, onis f // festividad de la - de la Virgen María, Purificátio Beatae Mariae Vírginis. Sin: Festum Mariae se purificanti sacrum. purificador: adj purificatórius, a, um // (paño con que se enjuga el cáliz; lienzo en que se limpia los dedos el sacerdote en el 889 purificar altar) sacrum línteum vel lintéolum. Sin: (sacrum) lintéolum detergens vel abstergens; lintéolum cálici detergendo. Uso: limpiar el cáliz con el -, cálicem sacro línteo detergēre vel abstergēre. purificar: purificare. Sin: castificare; purgare; purum réddere. Uso: que purifica, castíficus, a, um. purismo: purismus, i m. Sin: puri sermonis exáctio, affectátio, stúdium, amor; puri sermonis exáctio diligentíssima vel (en mal sentido) molestíssima; pátrii sermonis tutela vel custódia. Uso: - exagerado, nímium vel pútidum puri sermonis stúdium // neo-, neopurismus, i m. Sin: instauratum puri sermonis stúdium; instaurata sermonis púritas. pusilánime: pusillánimis, e; pusillánimus, a, um. pusilanimidad: pusillanímitas, atis f. puta, v. meretriz. putsch: subitánea convérsio rerum. puzolana: puteolana, ae f (terra). Sin: puteolanus pulvis (-vĕris m). puzle o puzzle: (crucigrama) lítterae decussatae. Sin: lítterae implexae. purista: purista, ae m. Sin: puri sermonis exactor, amator, affectator, studiosus. Uso: exagerado, nímius incorruptae linguae amator; verborum reprehensor nimis árrogans. puritanismo: puritanismus, i m. puritano: sust puritanus, i m. Sin: puritanismi fautor vel sectator // adj puritanus, a, um. puro: (cigarro) volumen (-mĭnis n) tabáceum. Sin: volumen tabácinum; volumen tabaci. purpurado: Cardinalis, is m. Sin: Pater purpuratus. purulencia: puruléntia, ae f. purulentamente: purulente. purulento: purulentus, a, um. Sin: pure vel sánie plenus. pus: pus, puris n. Sin: puris tabes (-is f). 890 Q quántico, v. cuántico. quepis: kepísium, ii n. Sin: galerículum; cappícula proiecturā munita. quebrado: Mat fractus númerus. queratina: ceratina, ae f. quebrantador: exstinctor, oris m. queratitis: ceratites vel keratites, is f. Sin: córneae inflammátio. quebrantapiedras: saxífraga, ae f. quebrar: decóquere. Sin: defícere; corrúere; decóquere creditóribus; facultátibus défici // - fraudulentamente, creditores decoquendo fraudare. Uso: estar próximo a -, in aere alieno vacillare. queda: domuegréssio vétita vel interdicta. quehacer: negótium, ii n. Sin: opus, óperis n; ópera, ae f. queilofagia: cheilophágia sive -phagīa, ae f. Sin: frequens suorum labiorum morsus (-us m). quelotomía: cheletómia sive -tomīa, ae f. Sin: chelae caesura; hérniae séctio. quemado: ustus, a, um. Sin: combustus; exustus; perustus; arsus; crematus; concrematus. querer: velle. Uso: ¿qué quieres?, quid vis?; quid tibi vis? querosén o queroseno: liquor kerosénicus. quesera: (la mujer que hace o vende queso) caseária, ae f Sin: caseorum coctrix vel vénditrix // (lugar donde se fabrican quesos) v. quesería // (vasija de barro, que se destina para guardar y conservar los quesos) vásculum caseárium. Sin: theca caseária. quesería: (lugar donde se hace el queso) caseale, is n. Sin: officina caseária // (tienda en que se vende queso) taberna caseária. quesero: adj caseárius, a, um // (persona que hace o vende queso) caseator, oris m. Sin: caseárius, ii; caseorum ópifex; cásei coctor vel vénditor quesillo o quesito: caséolus, i m. quemador: ignis iniectórium, ii n. quemadura: ústio, onis f. Sin: combústio; exústio; ustura. quemarropa: a -, (desde muy cerca) cómminus. Sin: prope; própius; próxime // (de modo brusco) aspériter. Sin: acerbe; ácriter. queso: cáseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: fresco, cáseus recens; - lombardo, cáseus acídulus; - parmesano, parmensis cáseus; - rallado, cáseus tritus; - suizo, helvéticus cáseus; - de bola, de Holanda, cáseus bátavus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus, ovinus, vaccīnus cáseus; hacer -, cáseum fácere; cáseos figurare. quepi, v. quepis. quicio: cardo, dĭnis m. Uso: fuera de -, v. 891 quiebra fuera (- de sí); sacar de - a uno, deturbare vel deícere áliquem de mente; salir uno de su - o de sus -, ánimo abalienari. Sin: mente labi; de potestate exire; non esse apud se. quilogramo, v. kilogramo. quilolitro, v. kilolitro. quilombo: (lupanar) v. prostíbulo. quiebra: decóctio, onis f. Sin: naufrágium fortunarum; fortunarum ruīna; rationum conturbátio, turbátio; bonorum céssio. Uso: - de un banco, argentáriae dissolútio; - del Estado, públici aerárii dissolútio // fig ruīna, ae f. Sin: labes, is f; naufrágium. quietismo: quietismus, i m. Sin: indifferéntia; apathīa. quietista: quietista, ae m. Sin: quietismi sectator vel fautor. quijada: maxilla, ae f. quilometraje, v. kilometraje. quilométrico, v. kilométrico. quilómetro, v. kilómetro. quilovatio, v. kilovatio. quimera: (monstruo fabuloso) chimaera, ae f // fig allucinátio vel alucinátio; hallucinátio vel halucinátio. Sin: commentum; imago (-gĭnis f) vana; vana spécies. Uso: perseguir quimeras, vanas spécies mente sequi; sus esperanzas son quimeras, eius spes inanes sunt. quijero: canalículus declinans. Quijote: Quixotus, i m. Uso: Don -, Dóminus Quixotus. quilate: cerátium, ii n; cerates, is m. Sin: síliqua, ae f. Uso: oro de diez -, aurum decem siliquarum. quilífero: chýlifer, a, um. quilificación: chylificátio, onis f. Sin: cibum in chylum redígere vel convértere. quilificar: chylificare. quilla: carina, ae f. quilo: (linfa) chylus vel chylos, i m // (kilo) v. kilogramo. quilociclo: chiliocyclus, i m. Sin: mille cycli. química: chímia sive chimīa; chémia sive chemīa, ae f. Sin: chémice, es f; chémica vel chímica, ae f; chémica disciplina, doctrina, sciéntia, ars. Uso: - aplicada, chémia ad usum transferenda; - farmacéutica, medicamentária chímica; - inorgánica, chímica anorgánica; desarrollo de la -, chémicae artis incrementum; posibilidades ofrecidas por la - en las producciones sintéticas, facultas res plúrimas chímicis artifíciis efficiendi. químicamente: chímice vel chémice. Sin: chímico modo; ad chímicae praescripta; ope artis chímicae. químico: (concerniente o relativo a la química) chímicus vel chémicus, a, um. Sin: chemicalis, e; ad chémiam vel ad chímicam áttinens. Uso: fórmula -, chímica fórmula // (el que profesa la química) chímicus, i m. Sin: chimista vel chemista, ae m; chímiae vel chímicae cultor, studiosus, peritus. quilográmetro, v. kilográmetro. químico-física: chímica-phýsica. 892 quintaesencia quimificación: chymificátio, onis f. Sin: chymósis, is f; cibi in chymum convérsio; digéstio. quimificar: chymificare. Sin: cibum in chymum redígere vel convértere. quimioterapia: chimiotherapīa vel chemitherapīa, ae f. Sin: chímica medicina; curátio vel curationes per chímica medicamenta. quimioterápico: chimiotherápicus vel chemitherápicus, a, um. quimismo: chimismus vel chemismus, i m. quimiurgia: chemiúrgia sive -urgīa, ae f. Sin: chémica elaborátio; chímica conféctio. junto de -) nugália, ium npl. quincallero: (que fabrica quincalla) nugarum (vel nugálium, vel gerrarum) confector // (que vende quincalla) nugivendus, i m. Sin: nugigérulus; nugarum vénditor. V. baratillero. quincena: (espacio de quince días) seméstrium, ii n. Sin: dimidiatus mensis; quindecim dierum spátium // (pago que se recibe quincenalmente) quindecim dierum merces (-ēdis f), salárium, stipéndium. quincenal: (que dura una quincena) bishebdomadalis, e. Sin: semiménstruus; seméstrii (gen); dimidiati mensis (gen); quíndecim dierum (gen); bis in mense; alternis hebdómadis. quimo: chymus vel chymos, i m. Uso: convertir en - el alimento, v. quimificar. quinina o quinino: chininum, i n. quimono, v. kimono. quinoleína: chinolinum, i n. quimotropismo: chimiotropismus, i m. Sin: motus (-us m) vel impulsus (-us m) chímicis medicamentis impertitus. quinqué: lucernárium, ii n. quinario: quinárius, a, um. Uso: verso -, quinárius versus. quincalla: nugae, arum fpl. Sin: nugália, ium npl; nugamenta, orum npl; gerrae, arum fpl. quincallera: (que fabrica quincalla) nugarum (vel nugálium, vel gerrarum) confectrix (-icis f) // (que vende quincalla) nugivenda, ae f. Sin: nugigérula; nugarum vénditrix (-icis f). quincallería: (fábrica de quincalla) nugália vel nugária officina. Sin: nugarum (vel nugálium, vel gerrarum) officina // (tienda o lugar donde se vende) nugália vel nugária taberna. Sin: nugarum taberna, v. baratillo // (con- quinquenal: quinquennalis, e. Sin: quinquennalícius. Uso: plan -, quinquennalícium inceptum; consílium efficiendi áliquid per quinquénnium; establecer un plan -, quinquénnium ad áliquid perficiendum (vel gerendum) statúere, decérnere, edícere. quinta: (casa de campo) villa, ae f. Sin: domus rústica // (establecimiento agrícola) villa, ae f. Sin: fundus, i m; rus, ruris n; rústicum práedium. Uso: en su -, rure suo // (reclutamiento) conscríptio, onis f. quintaesencia: (última esencia o extracto de algo) quinta esséntia. Sin: íntima natura; praecípua vis, virtus, rátio alicúius rei; praecípuum alicúius rei elementum // (fig, lo más puro, intenso y acendrado de algo) excelléntia, ae f. Sin: flos, floris m; robur, bŏris n; me- 893 quintal dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis; la - del ingenio, acris ingénii ácies. nibus hariolátio vel divinátio. Uso: profesar la -, ex mánibus hariolari vel divinare. quintal: quintale, is n. Sin: centum chiliográmmata; mille hecatongrámmata; centumpóndium, ii n; pondus (-dĕris n) centenárium. quiromante: chiromantes vel quiromantis, is m. Sin: fatíloquus; sortílegus; ex mánibus haríolus, fatíloquus, sortílegus; dívinans e manūs líneis; chiromántice callens vel peritus. quinterno: (cuaderno de cinco pliegos) quintárium, ii n. Sin: quinquefólium; quinque fólia npl; libellus; fascículus; paginarum fascículus; exíguus codex (-dĭcis m). quinteto: (combinación de cinco versos de arte mayor) pentástichon, i n. Sin: stropha quinis vérsibus modulata vel constans // (composición de cinco voces o instrumentos) quincínium, ii n. Sin: quinticínium; quínio, onis f; quíntuplex melos (nom y ac); quinque voces vel instrumenta; quinque fídium symphónia; cantus a quinque symphoníacis éditus // (agrupación de cinco músicos) quinque symphoníaci. Sin: quinque músici; quinque musicorum chorus. quiosco: (edificio pequeño donde se suelen vender periódicos, flores, etc.) tríchila, ae f. Sin: aedícula; cásula; tabérnula; tabernáculum; ábacus venalícius vel venditionalis. Uso: - de periódicos, epheméridum tabérnula vel tabernáculum; diariorum vel commentariorum tabérnula. quiragra: chiragra vel cheragra, ae f. Sin: mánuum morbus articularis; arthritis manus tenens. Quirinal: Quirinalis collis. quirófano: cámera operationis. Sin: conclave quirúrgicum; cubículum corpóribus secandis. quirógrafo: chirógraphum, i n. quiromancia: chiromantīa, ae f. Sin: ex má- quiromántico: (perteneciente o relativo a la quiromancia) chirománticus, a, um. Sin: ad chiromantīam spectans // (persona que la profesa) v. quiromante. quirospasmo: cheirospasmos vel cheirospasmus, i m; chirospasma, ătis n. Sin: manūs nervorum disténtio. quirúrgico: chirúrgicus, a, um. quisquilla: (pequeñez o menudencia) res neglegenda. Sin: pusilla res; res vel quaestiúncula nullīus momenti; parvi momenti res; en pl , también quisquília, orum n; quisquiliae, arum f; nugae; inétiae // (camarón) cámmarus, i m. quiste: (vejiga) cystis, is f. Sin: vesica, ae f. Uso: - pequeño, vesícula; - sebáceo, atheroma, ătis n. quitamanchas: (producto) matéria máculis eluendis // (persona que tiene por oficio quitar las manchas de la ropa) fullo, onis m. quitanieves: autómaton vel autómatum nives diffindens, dírimens, averrens, converrens, everrens. Sin: instrumentum nivi dirimendae, diffindendae; instrumentum nívibus dimovendis; máchina nívibus dimovendis; máchina nives everrens. quitanza: ápocha, ae f (acceptae pecúniae). Sin: acceptilátio vel accepti látio. Uso: extender una -, apochare; ápocham dare vel 894 Qumran conscríbere; pecúniam acceptam ferre. quitasol, v. sombrilla. quite: Tauromaquia deviátio, onis f. Sin: repúlsio; ímpetūs reiéctio. quiz: quáestio, onis f. Sin: quaestiúncula, ae f; quaesitum, i n; quaesita, orum npl; propósita quáestio; quaestiones lusóriae fpl. Uso: proponer un -, quaestionem pónere; v. rompecabezas. Qumran: Cumranum, i n. Uso: de -, Cumranensis, e. 895 R rabadilla: (en las aves) clunis, is f. rábano: ráphanus, i m. Sin: raphánulus; rápulum, i n; rápula, ae f. rabárbaro, v. ruibarbo. tilis, e; génticus; géneris, stirpis, gentis (gen). Uso: conflicto -, conténtio phylética; discriminación -, discriminátio phylética; odio -, phyléticum ódium. racimo: racemus, i m. Uso: - de bananas, arienarum racemus. rabdomancia: rhabdomantīa, ae f. Sin. divinátio per virgam. rabdomante: rhabdomantes vel rhabdomantis, is m. Sin: áquilex (-lĕgis vel -lĭcis) m; rhabdomantīae peritus; radioaesthésiae peritus; vaticinator per virgam. rabdomántico: rhabdománticus, a, um. Sin: ad rhabdomantīam vel ad radioaesthésiam pértinens. rabí: (rabino) rabbi indecl; v. rabino. rabia: (ira, enojo, enfado grande) rábies, ei f. Sin: furor, oris m // (enfermedad) rábies, ei f. Sin: mánia hydrophóbia. rabina: rabbina, ae f. rabínico: rabbínicus, a, um. Sin: magistri iudaici (gen). rabino: rabbinus, i m. Sin: magister hebraeus vel iudáicus; magister iudaeorum; legis hebráicae doctor. Uso: el magisterio de los -, rabbínicum magistérium. raciocinar: (escarum) tésseras institúere. Sin: (ciborum) portiones tribúere. racionado: per tésseras distributus (dicho de comida). racional: (perteneciente o relativo a la razón) rationalis, e. Sin: rationábilis, e; rationis (gen) // (arreglado a ella) rationi convéniens, consentáneus; ratione susceptus; ratione innixus. Uso: seguir un método -, ratione pérsequi áliquid // (dotado de razón) rationalis, e. Sin: rationábilis; rationis párticeps (-cĭpis); ratione práeditus. Uso: animal -, ánimal rationale; naturaleza -, natura rationalis vel rationábilis. racionalismo: rationalismus, i m. Sin: humanae rationis principatus (-us m); eorum opínio qui soli rationi ómnia tribuenda esse státuunt. racionalista: rationalista, ae m. Sin: rationalismi fautor, sectator; qui ómnia ratione perséquitur; qui humana tantum ratione nítitur; qui censet ómnia rationi tribuenda esse. racionalizar: rationalizare. rabona: hacer o hacerse -, scholam desérere; hacer - por divertirse, scholam desérere relaxandi ánimi causā; scholas neglégere oblectandi ánimi causā. racionamiento: (ciborum) tesserarum institútio. Sin: (escarum) demensa vendítio vel distribútio. racial: phyléticus, a, um. Sin: éthnicus; gen- racismo: razismus i m. Sin: stírpium discri- 896 radical men (-mĭnis n); discriminátio phylética; elátio phylética discriminatrix; própriae stirpis elátio; phyléticum ódium; rábies éthnica; stúdium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque stirpis véluti cultus. Uso: toda apariencia de -, quaevis spécies iniqui inter gentes discríminis. racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor; phyléticus osor; allophylorum osor; própriam stirpem extollens; géneris sui acérrimus assertor; stirpis (vel gentis suae, vel géneris sui) acérrimus vel immódicus assertor. racket: (estafa) illícita pecúniae exáctio (-onis f). radar: radar indecl. Sin: radárium, ii n; radar, aris n; radiodetector; radiotelémetrum; apparatus (-us m) radárius; radioëléctricum instrumentum; instrumentum radioëléctricum detectórium; instrumentum radioëléctricum explorationis; radioëléctricum instrumentum praemonitórium vel praenúntians. Uso: - contra la niebla, radárium contra nébulam; manejar el -, radar (vel radárium, vel apparatum radárium) administrare. radiación: (emisión o difusión de energías en forma de rayos rectilíneos) radiátio, onis f. Sin: radiorum emíssio vel diffúsio. Uso: atómica, radiátio vel irradiátio atómica; electromagnética, radiátio electromagnética; rádii electromagnétici; sucíneae eléctridis rádii; - ultravioletas, radiationes ultravioláceae // (radiodifusión) v. esta voz. radiactividad: radioactívitas, atis f. Sin: vis rádians; irrádians vis; vis rádiis agens; vis rádios diffundendi; radiorum áctio; radiorum edúctio; radios eliciendi facultas; concretam vis radiorum. Uso: - artificial, radioactívitas artificialis; estudiar la - del sol, solis virtutem radioactivam investigare. radiactivo: radioactivus, a, um. Sin: rádios edens vel elíciens; rádiis agens; radiante vi agens vel práeditus. Uso: cobalto, hierro, yodo ... -, radiocobaltum, radioferrum, radioiódium; cuerpo, corpúsculo -, corpus, corpúsculum radios edens; elemento -, elementum radioactivum; material -, res rádios elíciens; metal -, metallum radiante vi práeditum ; metallum radiante vi agens; nube -, nébula infecta rádiis; polvillo -, pulvis (-vĕris m) radiante vi agens; volver - una cosa, álicui rei vim radiorum incútere. radiador: (aparato de calefacción) caloríferum, i n. Sin: radiatórium, ii n; radiator, oris m (apparatus, us m) ; caloris radiator; instrumentum caloríficum // (serie de tubos por los cuales circula el agua destinados a refrigerar los cilindros de algunos motores de explosión) radiatórium, ii n. Sin: túbuli radiatórii; v. refrigerador. radial: radialis, e; v. radiofónico. radiante: rádians, antis. radiar: (emitir señales, palabras o sonidos por radiodifusión) transmíttere, míttere, emíttere. Sin: édere; diffúndere; radiophónice emíttere // (Fís, despedir rayos de luz o de calor) radiare vel radiari. Sin: rádios emíttere vel fúndere. radical: (relativo al principio de una cosa) radicalis, e; innatus, a, um. Sin: ingénitus; radicalis, e; radícitus agens. Uso: vicio -, vítium innatum vel ingénitum // (completo, total) radicalis, e. Uso: curación -, radicalis curátio; curátio, quae radícitus (vel stírpitus, vel pénitus, vel fúnditus) evellit morbum eiusque causas; - novedad cristiana, radicalis nóvitas christiana; remedio -, remédium radicale (vel gravíssimum, vel efficacíssimum) // (partidario de reformas absolutas en materia política) extrema sequens, entis. Sin: 897 radicalismo radicalmente: radicáliter. Sin: radícitus; pénitus; fúnditus. Uso: estar - ordenado a, esse radicáliter ordinatum in + ac; transformar -, radícitus transformare. num sinuale, - de cinco válvulas, scrínium undísonum quinque fístulis instructum; las ondas de la -, radioëléctricae undae; radiophónicae undae; aethériae undae; - transistor, instrumentum transistorianum ; - transistor para coche, undísonum scriníolum autoraedis paratum; radiophónulum autocinetis paratum vel aptum; por -, radiophónice // (estación emisora) radiophōnum emissórium; státio emissória vel radiophónica. Uso: - Nacional de España, Státio Radiophónica Hispánica; - Vaticana, Radiophónium Vaticanum; Vaticana Státio Radiophónica; estudios de - Barcelona, Officina Stationis Barcinonensis // apagar la -, radiophōnum exstínguere; disminuir, bajar el volumen de la -, radiophónii vim demíttere; encender, prender la -, radiophōnum accéndere; escuchar la -, radiophónium auscultare; oír por -, radiophónice audire; mandar un telegrama por -, radiotelegráphiā áliquid míttere; transmitir por -, per rádium diffúndere vel míttere; radiophónice nuntiare. radicar: radicari in + abl. radioactividad, v. radiactividad. radiestesia: radiaesthésia sive -aesthesīa; radioaesthésia sive -aesthesīa, ae f. radioactivo, v. radiactivo. extremarum rerum (novarum) sectator; rei públicae fúnditus innovandae studiosus; rerum radícitus commutandarum studiosus; qui rem públicam radícitus commutare cupit vel nítitur. Uso: diputados, senadores -, deputati, senatores radicales; partido -, fáctio radicalis; fáctio extrema sequens; fáctio eorum, qui rem públicam radícitus commutare nituntur; miembro del partido -, radicalis, is m. radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radicálium doctrina, theória, systema; rerum pénitus (vel radícitus) commutandarum stúdium; stúdium áliquid (v. gr. sciéntiam, religionem) radícitus reformandi (vel fúnditus renovandi). Uso: - político, civitatis fúnditus innovandae rátio vel stúdium. radiestesista: radiaesthesista vel radioaesthesista, ae mf. Sin: radiaesthésiae cultor vel peritus. radio: (metal) rádium, ii n // Geom rádius, ii m // (rayo) v. esta voz // (aparato de radio) radiophōnum sive radióphonum, i n; radiophónium, ii n. Sin: radiatórium, ii n; máchina radophónica; capsella radiophónica vel undísona; instrumentum radiophónicum; apparatus radiophónicus; scrínium vel scriníolum undísonum; vibrans scrínium; arca vel máchina radiátilis; radiophónicum instrumentum transmittens; máchina radios (vel sonos) emittens. Uso: - portátil, radiophōnum portábile vel portátile; - de bolsillo, radiophō- radioaficionado: radioamator, oris m. Sin: amator rei radiátilis; radiophóniae operator voluptuárius; rei radiophónicae studiosus. radiobiología: radiobiológia sive -logīa, ae f. radiocasete: radiocasetophōnum -casetóphonum, i n. sive radiocomedia: ludus radiophónicus. Sin: fábula radiophónica. radiocomunicación: radiocommunicátio, onis f. Sin: radiophónica communicátio; radiophónicus núntius. 898 radiografía radiocronista: chronista (-ae m) radiophónicus. Sin: relator radialis; evéntuum per vias aéreas núntius. Uso: - deportivo, agonálium rerum per vias aéreas núntius. radiaesthésia sive -aesthesīa, ae f. radiodifundido: radiodiffusus, a, um. Sin: radiophónice diffusus. Uso: noticia -, radiophónicus núntius; núntius radiophónice diffusus vel transmissus. radiofaro: radiópharus, i f. Sin: pharus rádians. radiodifundir: radiare. Sin: radiodiffúndere; radiophónice diffúndere, divulgare, nuntiare; radiophónice núntios diffúndere. radiodifusión: radiodiffúsio, onis f. Sin: radioëmíssio; radionuntiátio; radiodivulgátio; radiophónica diffúsio, divulgátio, emíssio, transmíssio, propagátio; diffúsio radiátilis. Uso: Sociedad Española de -, Socíetas vel Consociátio Radiophónica Hispánica. radiodifusor: radiodiffusor, oris m. Sin: radionuntiator. radiodifusora: státio radiophónica emittens. radioelectricidad: radioëlectris, ĭdis f. radioeléctrico: radioëléctricus, a, um. Uso: señal -, radioëléctricum signum. radioestesista: radioaesthesista vel radiaesthesista, ae mf. radiofonía: (parte de la física) radiophonīa sive -phónia, ae f. Sin: radiophónica doctrina , disciplina, sciéntia // (radiodifusión) v. esta voz // (la actividad pertinente a la radio) radiophonīa, ae f. Sin: res radiophónica vel radiátilis; ars radiophónica. Uso: por -, radiophónice. radiofónico: radiophónicus, a, um. Uso: transmisión -, transmíssio radiophónica. radiofonista: radiophonista, ae m; radiophonístria, ae f. Sin: radiophónicus recitator; radiophónica recitatrix (-tricis ). radiófono: radiophōnum sive radióphonum; radiophónium, ii n. radiofonógrafo: radiophonógraphum, i n. Sin: radiophónium cum phonógrapho coniunctum. radiofrecuencia: radiofrequéntia, ae f. Sin: radiophonicarum undarum frequéntia. radioemisión, v. radiodifusión. radioemisora: státio radiophónica emittens. Sin: radiophónicum instrumentum transmittens. radiogoniometría: radiogoniométria sive -metrīa, ae f. radiogoniómetro: radiogoniómetrum, i n. radioescucha: radioáudiens, entis m. Sin: radioauditor; radioauscultator; rádii auditor; radiophoni auditor vel auscultator; radiophōnum áudiens. radioestación: státio radiophónica. radiografía: (procedimiento para hacer fotografías por medio de los rayos X) radiográphia sive -graphīa, ae f // (fotografía obtenida por este procedimiento) radiográphica imago. Sin: radiophotográphica imago. Uso: sacar la - de algo, v. radiografiar. radioestesia: radioaesthésia sive -aesthesīa; 899 radiografiar radiografiar: (fotografiar por medio de los rayos X) radiographare. Sin: áliquid vel alicúius rei imáginem radiográphice exprímere. // (radiotelegrafiar) v. esta voz. radiográfico: radiográphicus, a, um. Uso: placa -, lámina vel bráctea radiográphica. radiograma: radiogramma, ătis n. Sin: marconigramma, ătis n; radiotelegramma, ae f ; radiotelegraphema, ătis n ; núntius radiotelegráphicus; núntius radiophónice transmissus; núntium radiophónice transmissum; núntius per áethera transmissus; núntium per radiophónicas undas missum. radiogramófono: radiogrammóphonum sive -grammophōnum, i n. radiómetro: radiómetrum, i n. radionovela, v. radioteatro. radiorreceptor: radioreceptórium, ii n. Sin: radioreceptor, oris m (apparatus, us m); radiophōnum (vel radióphonum, vel radiphónium) receptórium, recípiens, receptans; instrumentum receptórium radiophónicum. radioscopía: radioscópia sive -scopīa, ae f. Sin: examen radioscópicum. radioscópico: radioscópicus, a, um. radiotaxi: autocinetum meritórium ab arcessītu radiophónico. radioteatro: fábula radiophónica. Sin: ludus radiophónicus. radiogramola, v. radiogramófono. radioisótopo: radioisotópium, ii n. radiotecnia: radiotéchnica, ae f.; radiotéchnice,es f. Sin: ars radiotéchnica. radiolocalización: radiolocalizátio, onis f. radiolocalizador: radiolocalizatórium, ii n; v. radar. radiolocalizar: radiolocalizare. Sin: obstáculum per radioundas antevidere. radiología: radiológia sive -logīa, ae f. Sin: radiológica doctrina, disciplina, sciéntia. radiotécnico: adj radiotéchnicus, a, um. // sust radiotéchnicus, i m. radiotelefonema: radiotelephonema, ătis n. Sin: telephonema radiotelephónicum. radiotelefonía: radiotelephonīa sive -phónia, ae f. Sin: radiotelephónica communicátio. radiotelefónico: radiotelephónicus, a, um. radiológico: radiológicus, a, um. Uso: estado, resultado -, status (-us m) radiológicus; investigación -, investigátio radiológica. radiólogo: radiólogus, i m. Sin: médicus radiólogus; radiológiae studiosus vel peritus. radiomensaje: radionúntius, ii m vel radionúntium, ii n. Sin: núntius radiophónicus; núntium radiophónicum; aérius vel aéreus núntius; aérium vel aéreum núntium. radiotelefonista: radiotelephonista, ae m; telephonístria, ae f. Sin: radioteléphoni (vel radiotelephónii) administer; radioteléphoni administra. radioteléfono: radioteléphonum sive -radiotelephōnum, i n; radiotelephónium, ii n. radiotelefotografía: radiotelephotográphia sive -graphīa, ae f. 900 raid radiotelegrafía: radiotelegráphia sive -graphīa, ae f. Sin: radiotelegráphica ars; transmíssio radiotelegráphica (como arte); radiotelegráphica doctrina, disciplina, sciéntia (como ciencia). radiotelegrafiar: radiotelegraphare. Sin: per rádium telegraphare; núntios per rádios transmíttere; radiotelegráphice scríbere (álicui vel ad áliquem); radiotelegráphice nuntiare (áliquid álicui); radiotelegráphice communicare (cum áliquo de áliqua re). radiotelegráfico: radiotelegráphicus, a, um. Sin: ad radiotelegráphiam áttinens. radiotelegrafista: radiotelegraphista, ae m; radiotelegraphístria, ae f. Sin: radiotelegráphiae minister; rei telegráphicae addictus; radiotelegráphicus ártifex (-fícis mf); per rádium telegraphista; minister per rádium lítteris mittendis. radiotelégrafo: radiotelégraphum, i n; radiotelegráphium, ii n. Sin: radiotelegráphicum instrumentum. radioterapeuta: médicus radiotherápicus. radioterapéutico: radiotherápicus, a, um. radioterapia: radiotherapīa, ae f. Sin: radiotherápica curátio. radioterápico, v. radioterapéutico. radiotomía: radiotómia sive -tomīa, ae f. radiotransmisión: radiodiffúsio, onis f. Sin: radiocommunicátio; radiophónica emíssio, nuntiátio, evulgátio. radiotransmisor: radiophōnum vel radiophónium emittens, emissórium, propagatórium. Sin: instrumentum radiophónicum emittens; instrumentum emissórium (vel transmissórium) radiophónicum. radiotransmitir: radiophónice transmíttere, diffúndere, divulgare, propagare. radiotropismo: radiotropismus, i m. radiovisión, v. televisión. radiotelegrama: radiotelegramma, ătis n. Sin: radiotelegraphema, ătis n; radiográphicum telegramma ; radiotelegráphicus núntius; radiotelegráphicum núntium. radiotelescopio: radiotelescópium, ii n. radioyente, v. radioescucha. rafaelesco: Raphaelis Sánctii more factus. ráfaga: ictus (- us m) venti. Sin: ímpetus (-us m) venti; flatus (-us m) venti. radioteletipia: radioteletýpia, ae f. radioteletipo: radiotelétypon, i n. Sin: radioteletýpicum instrumentum. radiotelevisión: radiotelevísio, onis f. Sin: radiotelehorasis, is f; radiotelehorama, ătis n radiotelevisivo: radiotelevisivus, a, um. Sin: radiotelevisíficus; radiotelevisórius. raglán: epéndytes, ae m. Sin: epéndytes raglianianus. ragú: minūtal, ālis n. Sin: sátura, ae f; pulpamentum; ius cárneum (guisado de carne). raid: (incursión súbita) incúrsio , onis f Sin: procursátio; procursus (-us m). Uso: - aéreo, incúrsio aëronáutica; aérea excúrsio; aéreus procursus // (viaje, excursión) excúrsio, onis 901 raíl f // (como competición) rápidus procursus. Sin: rápida procursátio; procursationis (vel longi cursus) certamen (-mĭnis n); velocitatis certamen. raíl, v. carril. raíz: radix, īcis f. Uso: - cuadrada, cúbica, radix quadrata, cúbica; extracción de la cuadrada, radicis quadratae investigátio; extraer la -, radicem extráhere // Gram radix. Sin: basis, is (ac -im, abl -i) f. rajá: Indorum princeps (-cĭpis m), régulus. Sin: índicus régulus. rami, orum mpl // fig divísio in partes. ramificar: ramificare. Sin: ramos édere, diffúndere, prodúcere; ramis diffundi // ramificarse: partiri; dívidi; dígeri (in ramos, in bráchia, in córnua). ramillete: (ramo de flores formado artificialmente con flores cortadas) florum fascículus. ramilletera: florum vénditrix (-icis f). ramito: rámulus, i m. Sin: ramúnculus; súrculus. rallador: rádula, ae f. Sin: scóbina, ae f; scóbina culinária. ramo: ramus, i m. Uso: - de locura, áliquid stultítiae vel deméntiae; cada uno tiene su de locura, nemo stultítiae omnino expers est. rallar: comminúere. Sin: scóbinā abrádere, comminúere; ad scobes (vel ad mículas) redígere. rampa: ascensus, us m. Sin: gradus, uum mpl // - de lanzamiento, turris aëroplanis (vel missílibus) eiciendis. rallo, v. rallador. rana: (cierto juego de destreza) turrícula loculata. Sin: turris columbária. rally: autocinetorum certamen (-mĭnis n). RAM, abrev de “random access memory” (Inform), memoria de acceso aleatorio: memória volátilis. Uso: dynamic -, memória dynámica; static -, memória stática. rama: (cada una de las partes en que se considera dividida una ciencia, arte, etc.) pars, partis f. Uso: ramas del saber, doctrinae partes; váriae doctrinarum partes. rambla: (suelo por donde las aguas pluviales corren cuando son muy copiosas) pluvialis via. ramera, v. meretriz. ramificación: ramificátio, onis f. Sin: ramorum propagátio; in ramos divísio, partítio; rancho: (pábulo que se hace para muchos en común) cibus, i m. Sin: victus, us m; cibatus, us m; cibátio, onis f. Uso: - de los soldados, militaris pastus (-us m), cibus, victus // (finca donde se crían caballos y otros cuadrúpedos) práedium rei pecuáriae curandae. rapé: tabacum pulveratum, pulvéreum, contritum, sternutatórium. Sin: pulvis (-vĕris m) nicotianus, sternutatórius; pulvis tabaci; tabacum in púlverem redactum vel contusum. Uso: una toma de -, tabaci pulvérei (vel pulverati) mica; nicotiani púlveris mica; oler -, tabacum pulvéreum (vel nicotianum púlverem) odorari vel olfácere; tomar -, pulverato tabaco (vel tabaco pulvéreo) uti; nicotianum púlverem náribus tráhere vel haurire; pulvéreo tabaco nares opplere; tabacum contusum náribus tráhere vel haurire. 902 rastrillo rarefacción: rarefáctio, onis f. Sin: relaxátio; dilatátio. Uso: - del aire, del hielo, rarefáctio áëris, glaciēi. rapsoda: rhapsodus, i m. rapsodia: rhapsódia sive -odīa, ae f. rapsodo, v. rapsoda. rapto: (impulso, arrebato) impulsus (-us m) irrefrenábilis. Sin: ímpetus (-us m) imperiosus. rascacielos: caeliscálpium, ii n. Sin: caelifrícium; septizónium; aedes (-ium fpl) superéditae; aeditíssimae vel celsíssimae aedes; assurgentes ad caelum aedes; caelum perfricantes (vel scabentes) aedes. Uso: - de 110 pisos, caeliscálpium, centum decem contignatiónibus práeditum. raptor: ablator, oris m. rascador: rádula, ae f. raqueta: (bastidor con mango que sujeta una red o pergamino o ambas cosas) retículum, i n; retículus, i m. Sin: retículum percussórium; retículum manubriatum; lusórium retículum; pilaris retículus. Uso: jugar a la -, manubriato retículo lúdere. raso: (tela de seda lustrosa) rasum téxtile. Sin: sérica, orum npl.; pannus rasus vel attálicus. raspador: raspatórium, ii n. Sin: rádula. Uso: - de acero, chalybéia rádula. raquialgia: rhachiálgia sive -algīa, ae f. Sin: (dorsi) spinae dolor vel dolores. raspilla, v. miosota. raquianestesia: rhachianaesthésia sive -aesthesīa, ae f. rastra: (grada, instrumento de agricultura) v. grada. raquicentesis: rachicéntesis vel rhachicéntesis, is f. rastrillar: (pasar la rastra por los sembrados) cratire. Sin: occare, occaecare; péctine vérrere. Uso: - el terreno, terram rastro erádere; péctine vérrere humum // (recoger con el rastro la parva) tritam messem rastro collígere, cógere, racemari // - para desterronar, glebas infríngere vel in púlverem redígere. raquídeo: rhachídeus, a, um. Sin: rháchidis (= del raquis). raquis: (columna vertebral) rhachis, ĭdis f. raquítico: adj rhachíticus, a, um. Sin: rhachítide laborans; detortis membris; córpore detorto // (fig, exiguo, mezquino) exíguus, a, um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus, levis, ténuis // sust rhachíticus, i m. Sin: qui rhachítide laborat. raquitis: rhachitis, ĭdis f. Sin: scoliosis; spinae distórtio, defórmitas, právitas, curvatura, curvamen (-mĭnis n), morbus. rastrillo: (instrumento que sirve para recoger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i n. Sin: pecten, tĭnis m; rastri, orum mpl. Uso: - pequeño, rastellus, i m; allanar la tierra con el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con el -, péctine vérrere; recoger el heno con el -, péctine faenum collígere // (verja levadiza a la puerta de algunas plazas de armas) cataracta, ae f. Sin: erícius vel herícius. 903 rastro rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, huella) v. pisada. rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, rasura pilorum. rasuradora: novácula, ae f. Uso: - eléctrica de baterías, novácula pilis eléctricis íncita vel acta; - eléctrica con cabeza móvil, novácula eléctrica cultellis versatílibus; v. afeitadora. pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos a - perdidos, subsicivae óperae; conceder un - de descanso, tempus vacivum laboris álicui dare. ratón: mus, muris m. Sin: sorex, rĭcis m. Uso: de -, murīnus; soricīnus. ratonera: (trampa para ratones) muscípula, ae f, muscípulum, i n. rasurar: rádere. Sin: rasitare. rata: mus (muris mf) maior. Sin: mus rattus. Uso: - de cloaca, mus decumanus vel decimanus. rata parte, v. prorrata. ratear: per evulsionem furari. Sin: in público auferre; palam spoliare. ratera: (ratonera grande para ratas) v. ratonera. ratería: fúrtulum, i n. Sin: ablátio occulta; evúlsio furtífica. ratero: latrúnculus circumforáneus. ratificación: ratificátio, onis f. Sin: confirmátio; comprobátio; ratihabítio; obsignátio; pública confirmátio; confirmátio públice data; pública fides. Uso: - de la constitución, ratificátio constitutionis. ratificar: ratificare. Sin: confirmare; approbare; sancire; ratum habere, dúcere, fácere. Uso: - la constitución europea, constitutionem europaeam sancire. ravioles: líxulae, arum fpl. Sin: rabíolae, arum fpl; pastilli farti. raya: (guión largo) línea, ae f. Uso: dos -, binae linéolae; duae líneae; dos - horizontales, verticales, duae líneae horizontales, verticales // (separación de los cabellos que deja ver la piel) capillorum discrimen (-mĭnis n). Sin: discrimen comae; capillorum sulcus vel discrimen. Uso: hacerse la -, capillorum sulcum dúcere. rayo: rádius, ii m. Uso: rayos alfa, alpharádii; rádii alpha; - catódicos, rádii cathódici; - cósmicos, rádii cósmici; - directo, tangente, rádius directus, tangens; rayos gama, rádii gamma; rayos láser, rádii lasérici; - luminosos, rádii luminosi; rayos ultravioleta, solis rádii perviolácei vel ultraviolácei; - visual, rádius visualis; rayos X, roentgeniani rádii; X rádii; rádii líttera “X” designati. rayón: rayon n indecl. Sin: radíolum, i n; radiosum (séricum). raza: phyle, es f. Sin: stirps, pis f; genus, nĕris n; gens, gentis f. Uso: la - humana, genus humanum; gens humana, hóminum genus; de pura -, purae stirpis; semínii puri. rating, v. clasificación. rato: - libres, - perdidos, - de ocio, tempus sepósitum. Sin: subseciva vel subsiciva tém- razia: praedátio, onis f. Sin: depraedátio; vastátio; populátio; depopulátio; diréptio. Uso: hacer una -, praedari; depraedari. 904 real razón: (facultad de discurrir) mens, mentis f. Sin: rátio, onis f // (argumento o demostración) rátio. Sin: argumentum. Uso: dar - a alguien, álicui assentiri (de áliqua re); tener -, recte dícere vel fácere; fuerza de la -, rationis vis; razones de la fuerza, vis rationes; ¡tienes -!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f. Sin: rátio. Uso: - política, rátio política; con -, (óptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ratione; nulla vel sine causa; iniúriā; immérito; con o sin -, iure aut iniúriā // (derecho, justicia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n. razonable: rationábilis, e. Sin: rationalis; iustus; rationi cóngruens, consentáneus, convéniens; cum ratione cohaerens. razonablemente: rationabíliter. Sin: rationáliter; ad rationem; cum ratione; iuste; recte. reacción: (acción que resiste o se opone a otra, obrando en sentido contrario a ella) repúlsio, onis f vel repulsus, us m; repercússio; opposítio; repugnántia; repugnátio; vis contrária. Uso: avión a -, aëronavígium inversa (vel contrária) vi propulsum; vencer la fuerza de -, obtúndere ímpetum repulsūs // (tendencia tradicionalista en lo político) véterum institutorum stúdium; legum atque institutorum pristinorum stúdium // (en sentido cultural, social ...) reáctio, onis f. Sin: rerum pristinarum stúdium; regredientis humanitatis stúdium; regressus (-us m) ad véteres cogitandi agendique rationes. Uso: - escéptica, reáctio scéptica // (Med, efecto secundario de un remedio o terapia) reáctio, onis f // Fís, Quím reáctio. Uso: - en cadena, reáctio catenata; reáctio continuata; vis contrária et contínua. reaccionar: renīti álicui. Sin: obnīti, resístere, obsístere, offícere, adversari, repugnari álicui. reaccionario: adj reactionárius, a, um. Sin: adversárius; obnixus; obsistens, obnītens; rebellis, e. Uso: ánimo -, voluntad -, obnixus ánimus; obnixa voluntas; obsistens animus vel voluntas; obnitens ánimus vel voluntas; obnitendi voluntas // sust reactionárius, ii m. Sin: (contrario a las innovaciones) novis rebus repugnans, resistens, obnitens, obsistens; (tradicionalista) regredientis humanitatis studiosus; véteris cogitandi agendique rationis studiosus vel fautor; pristinarum rerum fautor; véteris moris tenax; retrógradus; laudator témporis acti; (en sentido político) legum atque institutorum pristinorum studiosus. reactivación: redintegrátio, onis f. Sin: renovátio; restaurátio; restitútio; ad prístinum usum renovata aptátio; ad prístinam navitatem excitátio; ad prístinum munus (-nĕris n) redúctio. reactivar: redintegrare. Sin: renovare; restaurare, restitúere; resuscitare; ad usum íterum aptare. reactivo: adj in contrárium agens. Sin: vim contráriam habens; contrárius // Quím reactivus, a, um; réagens // sust contrária vis; vis repercútiens vel contra agens; vis vel áliquid in contrárium agens // Quím reactivum, i n // (test) proba, ae ; v. test. reactor: (avión que usa motores de reacción) v. jet // (parte de una central nuclear) reactórium, ii n. Sin: reactrum. Uso: - atómico, reactrum atómicum; ergastérium energiae atómicae; - nuclear, reactórium vel reactrum nucleare; núcleo del -, medulla reactralis vel reactri. reafirmar: rursus vel íterum affirmare. Sin: dénuo confirmare, assérere, asseverare. real: realis, e. Sin: verus; certus; in natura pósitus; qui re ipsa est; ad rem vel ad realita- 905 real tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera est. real ( Inform) realis, e. Uso: floating point value, númerus vel valor realis. realeza: regálitas, atis f. Sin: regalis maiestas, dígnitas, potestas. Uso: - de la Virgen María, regalis dígnitas Beatae Vírginis Mariae; fiesta de la - de Cristo, sollémnitas Domino Nostro Iesu Christo universorum regi dicata; vivir la - cristiana, christianam regalitatem vívere. realidad: reálitas, atis f. Sin: res, rei f; res ipsa. Uso: - actuales, hodiernae realitates; sociológica, reálitas sociológica; - temporales, realitates temporales; - teológicas, veritates theológicae; veritates divínitus patefactae; la - de la vida, reálitas vitae; ajeno a la -, ab ipsa realitate alienus; a mi parecer, la - es que ..., res quidem se mea senténtiā sic habet ut ...; respetar la - objetiva, fidem veritatis servare. realismo: (doctrina o sistema de los filósofos que atribuían realidad a las ideas generales) realismus, i m // (realidad objetiva) res ipsae ut sunt // (sistema estético) realismus. Sin: verismus; veritatis repraesentátio vel imitátio; veri imitandi doctrina; nuda rerum imitátio; accurata vel diligentíssima rerum imitátio; verae speciēi rerum stúdium // (justo sentido de lo real) realismus. Sin: prudéntia; rectum vel sanum rerum iudícium // (doctrina u opinión favorable a la monarquía) opínio monárchiae favens. Sin: senténtia régiae potestati favens // (partido de los fautores de la monarquía) partes (-ium fpl) monárchiae (vel régiae potestatis, vel regis) fautorum. Sin: monárchiae fautores. realista: (adj, práctico, experimentado) prudens, entis. Sin: ad realismum pértinens; ad veri imitationem áttinens // (provisto de un justo sentido de la realidad) recto vel sano rerum iudício práeditus // (sust, partidario del realismo en filosofía) realista, ae m. Sin: realismi sectator, studiosus, professor // (en campo artístico) veri vel veritatis imitator. Sin: realitatem íntuens; qui verum imitatur; nímius naturae imitator; qui rerum veritatem imitatur vel repraesentat; qui veram rerum speciem intuetur // (partidario de la monarquía) monárchiae (vel régiae potestatis, vel regis) fautor // - en juzgar, ex ipsa rerum natura iúdicans; juicio, pensamiento -, iudícium íntegrum; mens íntegra; de manera -, no teórica, re, non cogitatione. realización: (el llevar a cumplimiento) efféctio vel conféctio (-onis f) . Sin: effectus, us m. Uso: - práctica, práctici effectus mpl // (resultado) effectus. Sin: éxitus (-us m) // (la cosa hecha) opus, óperis n. Sin: res, rei f. realizar: realizare. Sin: (áliquid) éxsequi; perfícere; effícere, confícere; ad effectum addúcere, dedúcere, perdúcere; ad rem vel in rem addúcere; ad éxitum perdúcere. Uso: - el propio perfeccionamiento, ad ánimi perfectionem sese perdúcere; - un pensamiento, cogitatum ad effectum dedúcere; - un proyecto, consílium éxsequi; propósitum ad rem addúcere; - un sueño, sómnium verum evádere; poder - algo, parem esse álicui rei exsequendae // realizarse, ad effectum perduci. Sin: fíeri; certum vel verum fíeri. realmente: re vera. Sin: re ipsa; reapse; reáliter. realpolitik: ars política realis. realquilar: íterum locare. reanimación: (conjunto de medios terapéuticos destinados a restablecer las funciones vitales) redanimátio, onis f. Sin: reféctio vírium; ad vitam revocátio. 906 rebelde reanimador: redanimationis peritus vel cultor. reasunción: resúmptio, onis f. Sin: nova assúmptio; in prístinum statum restitútio. reanimar: (restablecer las funciones vitales) redanimare. Sin: a morte revocare // (confortar; dar vigor; restablecer las fuerzas) refícere. Sin: relevare; renovare; confirmare; refovere // (infundir ánimo y valor) relaxare. Sin: extóllere, tóllere; attóllere. rebaja: minútio, deminútio, imminútio, onis f. Sin: dedúctio; detráctio; remíssio; laxamentum; levamentum. Uso: - de los víveres, annonae laxátio; - en el pasaje, itíneris deductum prétium; - en el precio, prétii minútio; hacer alguna - sobre una cosa, áliquid dedúcere (vel detráhere) de áliqua re; hacer una - del 5, del 10 %, quinas, denas centésimas partes dedúcere de áliqua re. reanudar: renectare. Sin: renovare; restaurare; rursus annéctere. Uso: - relaciones internacionales, necessitúdines inter gentes (vel inter nationes) renovare. reaparecer: íterum vel rursus apparēre. Sin: dénuo comparēre, apparēre , parēre, exstare, occúrrere, videri, prodire; dénuo in conspectum venire. rebajar: (disminuir, quitar algo de una cosa) áliquid dedúcere (vel detráhere) de áliqua re. Uso: - el precio, prétium minúere vel imminúere; - el precio de los víveres, annonam laxare vel temperare. rebajo: canalis, is m. reaparición: nova apparítio. Sin: nova manifestátio vel vísio; iterata vísio; iteratus visus (-us m); recúrsio; redítio. rearmar: rursus armare. Sin: arma resúmere; dénuo armis ditare, instrúere, munire. Uso: una nave, navis armamenta redintegrare, refícere, renovare. rearme: (acción de rearmar) armaturae renovátio. Sin: nova armorum aggerátio, coacervátio, colléctio, comparátio, cumulátio, conflátio, praeparátio; comparandorum armorum stúdium; cópiae armorum apparandae aestuátio, concertátio, furor, insánia // (efecto de rearmar) novus béllicus apparatus (-us m). Sin: novi armorum apparatus. reaseguro: reassecurátio, onis f. Sin: nova cáutio; confirmátio; assecurationis assecurátio. reasumir: resúmere vel reassúmere. Sin: rursus assúmere; íterum recípere vel excípere. rebanada: frustum, i n. Sin: segmentum; lamínula. Uso: - de embutido, de mortadela, de queso, farcíminis, murtati, cásei lamínula; de pan, quadra (-ae f) panis ; panis frustum; cortar en rebanadas, v. rebanar. rebanador: concisórium, ii n. rebanar: in frusta secare. rebautizar: rebaptizare. Sin: íterum baptizare. rebeco: ibex, ĭcis m. rebelarse: rebellare. Sin: rebellionem fácere. Uso: - contra uno, rebellare in áliquem. rebelde: adj rebellis, e. Sin: rebellans, antis mf; indócilis, e // sust rebellis, is m; rebellatrix, icis f. Sin: rebellans, antis mf; qui, quae déficit (vel defecit) ab áliquo. Uso: - comunistas, rebelles communistici. 907 rebelión rebelión: rebéllio, onis f. Sin: sedítio; deféctio. Uso: apresurar una -, admaturare defectionem; inducir a uno a la -, áliquem ad defectionem incitare. rebobinado: - rápido (por ej., de cinta en un grabador), recursus, us m. rebotar: (botar cualquier objeto al chocar en algún sitio) resilire. Sin: resultare; repércuti; solo resultare. Uso: rebotó la pelota en el arco, resíluit follis in portam // (rechazar una cosa a otra que choca con ella) repercútere. Sin: retúndere; recútere. rebote: (acción y efecto de rebotar) repercússio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pelota, pila solo resultans; de -, recussu; repercussu o bien se resuelve con resíliens o exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resilientem pilam remíttere // (fig, de rechazo, de resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex quo effícitur ut ... // (cada uno de los botes que después del primero da el cuerpo que rebota) resultus, us m. rebuscado: (afectado) v. esta voz. recadero: cúrsitans administer. Sin: privatus appáritor. recaer: (caer nuevamente enfermo) in morbum recídere. Sin: in morbum íterum incídere; in morbum rursus cádere vel incídere // (reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam rursus labi // (venir a parar en uno los efectos de alguna cosa) in áliquem recídere. Sin: ad áliquem pervenire vel redundare. Uso: hacer - la culpa sobre uno, culpam in áliquem conferre; que la pena recaiga sobre él mismo, poena in ipsum récidat. recaída: relápsio, onis f; relapsus, us m. Sin: recursus, us m. Uso: - en la culpa, in eandem culpam lapsus; repetitum delictum, fácinus, nefas; incurrió en varias - (en la culpa) sáepius in culpam relapsus est; - en la enfermedad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi; - en el comunismo, relápsio in communismum. recalcitrante: recálcitrans, antis. Sin: recusans; detrectans; reluctans; repugnans. recalentar: recalefácere. Sin: ad saturitatem (vel ad satietatem) calefácere vel excalfácere. recamador: plumárius, ii m. recamadora: plumária, ae f. Uso: - en oro, aurivestrix, icis f. recamar: acu píngere vel ornare. recamo: acu pingendi ars. Sin: plumária ars // (obra recamada) opus acu pictum. recapitulación: recapitulátio, onis f. Sin: colléctio; summárium; epítoma, ae f. recapitular: recapitulare. Sin: summatim collígere, dícere, expónere; capitulatim dícere; presse dícere; bréviter vel celériter perstríngere; in pauca referre; summa rerum cápita retractare vel repétere; rerum cápita summatim repétere; comprehéndere. recargo: onus óneri ádditum vel superádditum // (cantidad o tanto por ciento que se recarga a algo, especialmente por retraso en el pago) tributum adiectum. Sin: tributi accéssio vel additamentum; supertaxa, ae f; supertaxátio; taxae additamentum // (Med, aumento de calentura) febris incrementum. recaudación: (acción y efecto de recaudar) pecúniae (vel pecuniarum) exáctio, coáctio, colléctio, conquisítio. Sin: tributorum exáctio // (cantidad recaudada) pecúnia exacta, coacta, collecta; pecúniae exactae, coactae, 908 recesivo collectae. Uso: hacer una buena -, magnam pecúniam (vel magnas pecúnias) fácere, cógere, collígere; oficina de la -, exactorum officina. recaudador: exactor, oris m. Sin: collector; coactor. recebo: (arena o piedra muy menuda) glárea, ae f. Sin: recéptio // (ocultamiento o encubrimiento) occultátio, onis f. Sin: celátio. receptáculo: (cualquier recipiente o cavidad en que puede contenerse algo) receptáculum, i n. Sin: conceptáculum; conceptus, us m. Uso: - de basura, receptáculum purgamentorum // (parte axial de la flor; extremo del pedúnculo) receptáculum. receptador: occultator, oris m. recensión: recénsio, onis f. Sin: existimátio; iudícium; censura; libri existimátio; censura libri. Uso: - favorable, desfavorable, óptimum, péssimum iudícium; hacer la - de un libro, librum recensere vel recognóscere; iudicare de libro; de libro iudícium (vel censuram) fácere, institúere; libri censuram scríbere. recensionar: recensere. Sin: recognóscere; examinare; perpéndere; ponderare. recepción: (acción y efecto de recibir) recéptio, onis f. Sin: accéptio. Uso: - radial, radiorecéptio; recéptio radiophónica; - televisiva, recéptio radiotelevisiva // (admisión en un empleo, oficio o sociedad) admíssio, onis. Sin: assúmptio; cooptátio // (ceremonia o fiesta que se celebra para recibir personas) admíssio, onis f. Uso: - oficial, pública admíssio; pública ac sollemnis admíssio; solemne - de ciudadanos, amigos, colegas ..., sollemnis civium, amicorum, collegarum ... admíssio; dar una espléndida -, liberalíssime vel honorificentíssime coram excípere cives, amicos, collegas ... // (servicio de un hotel, empresa, etc., encargado de recibir y atender a los clientes) recéptio, onis f // (en hoteles, congresos, etc., dependencia u oficina donde se inscriben los nuevos huéspedes, los congresistas que llegan, etc.) offícium receptórium. receptación: (acogida) receptátio, onis f. receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: recípere; accípere // (ocultar o encubrir) abscóndere. Sin: occultare; recóndere; celare. receptividad: (capacidad de recibir) receptívitas, atis f. Sin: receptabílitas // (Med, predisposición a contraer ciertas enfermedades de carácter infeccioso) propénsio ad certos morbos contrahendos. receptor: adj recípiens, entis // (persona que recepta o recibe) acceptor vel receptor, oris m. Sin: recípiens, entis m // (dicho de un aparato) receptórium, ii n. Sin: exceptórium; exceptáculum; instrumentum acceptórium vel receptórium. Uso: - automático, receptórium autómatum, automatárium, automáticum; radiofónico, receptórium radiophónicum; máchina receptrix radiophónica; - telefónico, receptórium telephónicum; - de bolsillo, radiophonum manuale vel fundale; - televisivo de mesa, (receptórium) televisórium mensale. receptoría: receptória, ae f. Sin: receptória vel acceptória sedes. recesión: recéssio, onis f; recessus, us m. Sin: secéssio; decéssio; coacta ab ópere cessátio; res oeconómica iacens. recesivo: recessivus, a, um. Sin: ad rem oeconómicam iacentem spectans. 909 receta receta: (prescripción facultativa) graphárium, ii n. Sin: praeceptum médicum vel médici; médici praescriptum; praescríptio médica vel medicamentária; iátrica praescríptio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin: composítio vel rátio (férculi conficiendi). recetario: praescriptionum medicarum collectus (-us m), libellus, breviárium. Sin: formularum medicarum codicillus, index (-dĭcis m), volumen (-mĭnis n). recibidor: (que recibe) receptor vel acceptor // (antesala) v. esta voz // (saloncito de audiencia) salutatórium, ii n. Sin: exédrium, ii n ; salutatórium conclāve vel cubículum. recibimiento: recéptio vel accéptio. Sin: admíssio. recibo: (escrito en que uno afirma haber recibido algo) ápocha, ae f. Sin: relatória, ae f; accéptio, onis f; acceptilátio vel accepti látio; ápocha solutae pecúniae; acceptae pecúniae testimónium; receptionis scriptura, scheda, schédula, sýngrapha; receptionis declarátio, significátio, testimónium. Uso: talonario de recibos, apocharum volumen; acusar -, acceptam pecúniam denuntiare; dar un -, apochare; acceptationis lítteras trádere; entregar un -, ápocham subscriptam trádere; acceptam pecúniam referre; escribir, extender un -, ápocham conscríbere álicui; acceptum áliquid testari vel referre; firmar un -, ápocham subsignare. reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum iteratum) aptabílitas (-atis f). recicable: ad iterandum (vel ad usum iteratum) aptus vel idóneus. Sin: qui, quae, quod íterum iterumque adhiberi possit. reciclaje o reciclamiento: ad usum iteratum aptátio. reciclar: ad usum iteratum aptare. Sin: rebus reiectis uti. recidiva: recidiva, ae f. Sin: relapsus, us m; relápsio; reincidéntia; morbus recidivus; iterata vel nova lápsio; iteratus vel novus lapsus. recinto: saeptum vel septum, i n. Sin: consaeptum vel conseptum; saepimentum; consaeptus, us m. recioto: (vino espumante de Verona) veronense vinum. recipiente: receptórium vel exceptórium, ii n. Sin: receptáculum vel exceptáculum; excípulum; vas, vasis n. Uso: - de cristal, crystállinum excípulum; - para guardar conservas, salsamentárium; - para guardar residuos, excípulum purgamentárium. reciprocidad: reciprócitas, atis f. Sin: reciprocátio; vicissitudo (-dĭnis f); mútuum; rátio mútua. recíproco: recíprocus, a, um. Sin: mútuus. recitación: recitátio, onis f. Sin: díctio; orátio; pronuntiátio. recitador, ra: recitator, oris m; recitatrix, icis f. Sin: récitans. recital: (concierto compuesto de varias obras ejecutadas por un solo artista en un mismo instrumento) monódia sive -odīa, ae f // (lectura o recitación de composiciones de un poeta) recitátio, onis f. Sin: cárminum recitátio. recitativo: recitativus, a, um. Sin: pronuntiativus; declamatórius. reclamación: reclamátio, onis f. Sin: expos- 910 recogerse tulátio. Uso: - de los curdos, reclamátio Curdorum; - de una deuda, exáctio // (querella) querela, ae f. Sin: querimónia. Uso: hacer públicas, querelas públice testari de + abl; públice queri de + abl // (reivindicación) vindicátio, onis f. Sin: flagitátio. Uso: reclamaciones de la humanidad, flagitationes humanae famíliae. reclusorio: reclusórium, ii n. Sin: carcer, ĕris m; víncula, orum npl; custódia, ae f. reclamante: adj y sust reclamans vel reclámitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso: muchedumbre de reclamantes, turba reclamántium. reclutamiento: (acción y efecto de reclutar) dilectus vel delectus, us m. Sin: mílitum conquisítio; ad milítiae munus convocátio. Uso: oficina de -, státio conquisitionis vel evocationis // (conjunto de los reclutas de un año) conscripti, orum mpl; mílites modo conscripti; novi mílites; tirones mílites; exércitūs vel milítiae tirones. reclamar: (protestar) reclamare vel reclamitare álicui. Uso: - contra las diferencias entre los sueldos de las mujeres y de los varones, contra differéntias inter mercedes feminarum et virorum reclamitare // (reivindicar) vindicare áliquid sibi. Uso: - derechos, iura vindicare // (pedir o exigir con derecho o con instancia algo) expostulare. Sin: póscere; depóscere, exígere, repétere. Uso: - ante alguno, expostulare cum áliquo. reclame, v. publicidad. reclamo: (anuncio llamativo, propaganda) v. propaganda // (pájaro que se utiliza para atraer a otros) illex, lĭcis m. reclinatorio: reclinatórium, ii n. Sin: genuflexórium; génibus flectendis scabellum; scamnum génibus ponendis; scamnum Deo supplicando. reclusión: reclúsio, onis f. Sin: custódia; captívitas; carcer, ĕris m, in cárcere detineri. recluso: reclusus, a, um. Sin: carceratus; carcerárius; in cárcere (vel in custódia, vel in vínculis) cónditus, detentus, inclusus, clausus; in custódiam (vel in cárcerem, vel in víncula) tráditus. recluta: (mozo alistado para el servicio militar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus miles; miles tiro; exércitūs vel milítiae tiro. Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de los reclutas de un año, v. reclutamiento. reclutar: conscribere. Sin: conquírere; milítiae ascríbere; scríbere, conscríbere, légere mílites; (mílitum) dilectum habere vel fácere; conquisitionem ágere vel fácere; exércitum scríbere vel conscríbere. recobrarse: (volver en sí de una enfermedad) revaléscere. Sin: convaléscere; réfici; se refícere // (recuperarse de un daño recibido) acceptum damnum resarcire. recogedero: (parte en que se recogen o allegan algunas cosas) collectáculum, i n. Sin: locus in quo dispersa colliguntur // (instrumento con que se recogen) collectórium, ii n. Sin: instrumentum ad res colligendas. recogedor: collector, oris m. Sin: coactor // (utensilio para recoger la basura) v. recogedero. recogedora: collectrix, icis f. recogerse: (abstraerse) se collígere vel recollígere. Sin: in se ipse secédere; secum ánimo recogitare. 911 recogimiento recogimiento: meditátio, onis f. Sin: cogitátio; atténtio; atténtio ánimi; cogitátio in se conversa. Uso: - interior, meditátio; contemplátio; lugar de -, recessus, us m; secessus, us m; estar en profundo -, in meditatione defixum esse. recombinación: Biol recombinátio, onis f. recomendable: commendábilis, e. Sin: commendandus; commendatione dignus. recomendación: commendátio, onis f. Uso: carta de -, lítterae commendatíciae, commendatítiae, commendatóriae. recomendado: commendatus, a, um. Sin: laudatus; in prétio hábitus. recomendante: adj commendans, antis. Sin: suffrāgans; favens // sust commendator, oris m. Sin: fautor m, fautrix f; qui vel quae áliquem commendat. recomendar: commendare. Sin: suffragari; favere; - las almas a Dios, ánimas Deo commendare. reconcentrado: totus in áliqua re. Sin: in cogitatione vel in contemplatione alicúius rei defixus. reconcentrarse: totum esse in áliqua re. reconocer: (distinguir) internóscere. Sin: dignóscere; noscitare; cérnere, discérnere, secérnere // (examinar detenidamente) recognóscere // (admitir) admíttere Uso: - las propias obligaciones pecuniarias, suum nomen admíttere; - a uno como jefe, áliquem príncipem habere // (confesar) fateri vel confiteri // (declarar solemnemente) agnóscere. reconocimiento: (acción y efecto de reconocer o reconocerse) agnítio, onis f. Sin: cogní- tio; recognítio; explorátio; speculátio // (gratitud) gratus ánimus. Sin: grata mens. reconstituyente: adj corróborans vel róborans, antis. Sin: récreans; refíciens; reconstítuens; vires redíntegrans. Uso: cura -, cura reconstítuens // sust corroboramentum, i n. Sin: remédium róborans vel corróborans; pótio tonótica; medicina salutem refíciens. reconstrucción: reconstrúctio, onis f. Sin: restitútio; reaedificátio; nova constrúctio. Uso: - material, restitútio materialis; - óptica, reconstrúctio óptica. reconstruir: reconstrúere. Sin: reaedificare; íterum aedificare. reconvención: (acción de reconvenir) admonítio, onis f. Sin: redargútio; obiurgátio // (Der, demanda contra quien promovió el juicio) reconvéntio, onis f. Sin: actionis retórsio; mútua accusátio vel áctio; vocátio íterum in ius; áltera in ius vocátio. reconvenir: (censurar, reprender a alguien por lo que ha hecho o dicho) redargúere. Sin: increpare, obiurgare // (Der, ejercitar acción contra quien promovió el juicio) reconvenire. Sin: actionem retorquere; actorem vicissim convenire; crimen ínvicem intentare álicui. récord: summum, i n. Sin: primatus, us m; principatus, us m; vertex (-tĭcis m); alicúius rei principatus (-us m); contentionis vel certáminis principatus. Uso: - mundial, primatus mundanus; principatus in orbe terrarum; hoy el - del salto de longitud es de ocho metros y doce centímetros, hodie vertex saltūs in longitúdinem est octo metrorum et duódecim centimetrorum (8 m, 12 cm); batir el -, summum attíngere; alicúius rei principatum cónsequi vel ássequi; detener el -, alicúius rei principatum obtinere, retinere, detinere, conservare. 912 rectilíneo recorrido: (acción y efecto de recorrer) percursátio, onis f. Sin: decursus, us m // (espacio que ha recorrido, recorre o ha de recorrer alguien o algo) spátium, ii n // (ruta, itinerario prefijado) trames, mĭtis m. Uso: ferroviario, trames ferriviárius. recortaduras: reségmina, um npl. recorte: (cosa recortada) segmentum, i n. Sin: resegmen, mĭnis n. Uso: - de diario, segmentum e diário exsectum; - de papel, chartae resegmen; - de tejido, téxtilis ( vel texti, vel textūs) segmentum // - de tiempo, subsicivum vel subsecivum tempus; trabajo hecho en los - de tiempo, ópera (-ae f) subsiciva; opus (óperis n) subsecivum. recreación: (acción y efecto de recrear) reféctio, onis f. Uso: - espiritual, reféctio ánimi // (diversión para alivio del trabajo) relaxátio, onis f. Sin: relevamen, mĭnis n; relevátio; quies; réquies; delectamentum; delectátio // (juego) ludus, i m. Sin: lúdicra, orum npl. recrear: (crear o producir de nuevo) recreare. Sin: refícere; restitúere; íterum fácere. Uso: - los espíritus abatidos, afflictos ánimos recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delectare. recrearse: recreari. Sin: delectari; ánimum refícere et recreare. recreativo: lúdicer, cra, crum. Sin: delectando idóneus; delectandi causā cónditus; ánimum vel ánimos relaxans (que descansa), récreans vel refíciens (que recrea), delectábilis vel delectans (que divierte). Uso: medios -, auxília ad ánimi relaxationem. recreo: (acción de divertirse) ludus, i m. Sin: lúsio, onis f; lusus, us m; lusitátio; lúdicrum; delectátio; delectamen, mĭnis n; delectamentum; oblectamentum; quies; réquies. Uso: sala de -, diaeta quietis; diaeta remissionis ánimi // (en los colegios, suspensión de la clase para descansar o jugar) pausa, ae f. Sin: ¡se terminó el -!, pausa finita est!; pausa finitur! recrudecimiento: recrudescéntia, ae f. Sin: exasperátio; exacerbátio; inténtio; augmentum. Uso: - de la enfermedad, recrudescéntia morbi; - del dolor, doloris inténtio. recrudescencia, v. recrudecimiento. rectangular: rectangularis, e. Sin: rectángulus vel rectiángulus; orthogónius; rectiánguli formam habens. rectángulo: adj, v. rectangular. Uso: triángulo -, triángulum recto ángulo (= con un ángulo recto) // sust rectángulum vel rectiángulum, i n. Sin: rectagōnum; orthogōnum. rectificación: rectificátio, onis f. Sin: corréctio; emendátio; polítio. rectificador: (Mec, operario mecánico que maneja una rectificadora) rectificator, oris m. Sin: corrector // (Electr, aparato que transforma una corriente alterna en corriente continua) rectificatórium, ii n (fluenti). Sin: directórium (fluenti). rectificadora: (persona) rectificatrix, icis f // (Mec, máquina para rectificar piezas metálicas) rectificatórium, ii n. Sin: máchina metallis poliendis. rectificar: rectificare. Sin: corrígere; emendare // (Quím, purificar líquidos por destilación) purgare vel perpurgare. Sin: dénuo destillare. rectilíneo: rectilíneus, a, um. Sin: rectis líneis constans // (del carácter o comportamiento de las personas exageradamente 913 rectitud rectas) immódice vel nimis rectus. rectitud: próbitas, atis f. Sin: intégritas; ánimus probus vel ínteger. Uso: - moral, rectum, i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de vida, proba vita; con -, recte; iuste. recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en línea -, recta viā; rectā; in directum // (justo) iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin: ínteger, gra, grum // (porción del intestino) interáneum, i n. Sin: intestinum rectum. rector: (persona a cuyo cargo está el gobierno y mando de una comunidad, hospital o colegio) v. director // (superior de Instituto religioso) superior, oris m. Sin: moderator; rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector Maior; el - Mayor de los Salesianos, Moderator Supremus Societatis Salesianae // (superior de un convento) prior, oris m. Sin: coenóbii antistes, stĭtis m // (párroco o cura propio) párochus, i m. Sin: cúrio, onis m // (persona que rige una universidad o centro de estudios superiores) rector, oris m. Sin: moderator. Uso: - de universidad, universitatis (studiorum) rector; práesidens universitatis; práesidens universitárius; rector universitatis; máximi athenaei moderator; studiorum universitatis moderator; el - magnífico de la universidad, rector magníficus universitatis. rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rector) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rectoris vel moderatoris munus (-nĕris n), offícium, dígnitas // (oficina del rector) rectoris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo durante el cual se ejerce el cargo de rector) rectoris diutúrnitas. Sin: tempus quo rectoris munus exercetur. rectoral: adj rectoris proprius. Sin: rectoris vel moderatoris (gen); ad rectores pértinens // (sust, habitación del párroco en algunos lu- gares) cúria, ae f. Sin: párochi vel curionis domus (-us f), aedes (-is f); curialis domus; cúriae domus vel sedes. rectoría: (empleo, oficio del rector) v. rectorado // (jurisdiccion del rector) rectoris iurisdíctio // (oficina del rector) v. rectorado. recuerdo: memória, ae f. Uso: - nostálgico, memória desidérii plena; perder el -, memóriam depónere; transmitir el -, pródere áliquid memóriae // (acción de recordar) recordátio, onis f // (recordatorio) monumentum, i n // (souvenir, cosa que se regala en testimonio de buen afecto) mnemósynum, i n. Sin: imagúncula; memoráculum; memoriale. recuperabilidad: recuperabílitas, atis f; (en sentido moral) revocabílitas (a vítiis ...); (en sentido sanitario) sanabílitas (a morbo). recuperable: recuperábilis, e. Sin: recuperativus; (en sentido moral) a vítiis revocábilis, e; redemptionem admittens; (en sentido sanitario) sanábilis vel servábilis. recuperación: recuperátio, onis f. Sin: recéptio; nova acquisítio, comparátio; (en sentido moral) redémptio; a vítiis revocátio vel eréptio; ad virtutem redúctio; (en sentido sanitario) sanátio; restitútio sanitatis vel valetúdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, económica, incrementum oeconómicum; - de ciudades, de la libertad, recuperátio úrbium, libertatis; comunidades de - de drogadictos, communitates sanandis homínibus tóxico dependéntibus. recuperar: recuperare. Sin: reparare; íterum acquírere; (en sentido moral) redímere; a vítiis revocare; e vítiis erípere; ad virtutem redúcere. Uso: - una posición, locum repétere. recurrente: (persona que entabla o tiene en- 914 redactor tablado un recurso) flagitator, oris m. Sin: postulator // (que vuelve a ocurrir o aparecer especialmente después de un intervalo) sáepius rédiens. Sin: certo témpore recurrens. recurso: (medio, expediente) adiumentum, i n. Sin: subsídium; instrumentum Uso: - audiovisuales, instrumenta auditória-visuália; didácticos apropiados, apta subsídia ad docendum; - oratorios, adiumenta dicendi; - radiofónicos, subsídia radiophónica; - técnicos, subsídia téchnica; no me faltan recursos para ... , mihi adiumenta non desunt ad ...; procurarse recursos para hacer frente a cualquier contingencia, subsídia comparare ad omnes res // (bienes, medios de subsistencia) opes, opum fpl. Sin: facultates, um fpl. Uso: recursos para vivir, vivendi opes vel facultates; acaparamiento de los -, naturae opes a paucis avidíssime coëmptae; agotados ya los - de la patria, exhaustis iam pátriae facultátibus; esterilización de los -, naturae opes extenuatae; sin recursos, sine ópibus vel facultátibus; cada cual según sus propios -, pro sua quisque facultate; pro suis quisque ópibus // (Der, apelación) recursus, us m; recúrsio, onis f. Sin: appellátio; provocátio; libellus appellationis. Uso: entablar -, libellum appellationis dare vel praebere // - a la anticoncepción, anticonceptionis usus. red: (aparejo hecho con hilos, cuerdas, alambres, etc., trabados en forma de mallas para pescar, cazar, cercar, sujetar) rete, is n. Sin: retículum, i n; retículus, i m. Uso: - barredera, everrículum; - metálica, rete metállicum; férreum retículum; - de alambre, rete férreum; - de compra, retículum penuárium; - de pescar, piscatórium rete; sagena, ae f; para cazar aves, transenna, ae f ; el que hace o vende redes, retiárius // (conjunto de elementos organizados para determinado fin) rete, is n. Sin: intextus, us m. Uso: - ferroviaria, ferriviarum rete; - telefónica, rete telephónicum; filorum rete vocem reddéntium; - televisiva, intextus televisíficus; - vial, - de carreteras, rete viale vel viárium; viárius intextus; viária rátio; la - de los nervios, nervorum implicátio // Dep ictus (-us m) válidus; v. gol. redacción: (acción y efecto de redactar) scríptio vel conscríptio, onis f. Sin: composítio; conféctio; redáctio; digéstio. Uso: la - de un diario o de una revista, epheméridis (vel commentárii vel commentariorum) conscríptio vel composítio // (lugar u oficina donde se redacta) auctorum vel scriptorum sedes. Uso: la - de un diario, epheméridis vel diárii scriptorum sedes // (conjunto de los redactores) scriptores. Sin: compositores; scriptorum vel compositorum collégium. Uso: la - de un diario, epheméridis (vel diárii) scriptores vel compositores; la - de una revista, commentárii scriptorum collégium; collégium commentáriis conficiendis // consejo de -, (de diario) consilium epheméridi (vel diário) apparando, moderando, edendo; (de revista) consílium commentário apparando, moderando, edendo; consílium commentáriis apparandis, moderandis, edendis; jefe de -, redactor prínceps (-cĭpis m); compositorum caput (-pĭtis n) . redactar: scríbere vel conscríbere. Sin: perscríbere; compónere; redígere; digérere. Uso: - un decreto, decretum perfícere, - un diario, acta diurna edenda curare; diário edendo praeesse; - una ley, legem scríbere. redactor: scriptor vel conscriptor, oris m. Sin: compósitor; redactor; digestor. Uso: publicitario, scriptor nuntiorum laudativorum; - de diario, diarii (vel epheméridis, vel actorum diurnorum) conscriptor vel compósitor; qui epheméridi edendae óperam dat; qui epheméridem (vel acta diurna) conscribit; qui actis diurnis edendis praeest; - de periódico, periódici redactor; - de revista, commentárii (vel commentariorum) conscriptor vel com- 915 redactora pósitor; - jefe de diario, diárii moderator primárius; diárii concinnator princeps. redactora: auctrix, icis f. Sin: redactrix, icis f. redada: retis iactus (-us m) vel coniectus (-us m). Sin: comprehénsio raptim facta. Uso: de malhechores, perditorum hóminum captura; scelestorum complúrium comprehénsio. redecilla: retículum, i n; retículus, i m. Sin: retíolum, i n. Uso: - para el cabello, vesica, ae f. redención: redémptio, onis f. Sin: liberátio. redentor, ra: sust redemptor, oris m; redemptrix, icis f. Sin: liberator; servator. Uso: el (Jesucristo), Redemptor vel Reparator, oris m; humanae salutis Auctor; humanae Reparator naturae; - del mundo, mundi Redemptor // adj redemptórius, a, um. redentorista: redemptorista, ae m. Sin: sodalis redemptorianus vel ligorianus; sodalis a Sanctíssimo Redemptore. redil, v. aprisco. redimibilidad: redimibílitas, atis f. Sin: redemptionis possibílitas. redimible: redimíbilis, e. Sin: redemptíbilis. rédito: réditus, us m. Sin: proventus, us m. Uso: - de la producción, proventus productionis // (interés del dinero) usura, ae f. Sin: fenus sive faenus, nŏris n. redivivo: redivivus, a, um. Sin: reviviscens; renascens; renatus; resurgens. redobladura, redoblamiento: duplicátio, onis f. Sin: geminátio; congeminátio; condu- plicátio; reduplicátio. redoble: fragor, ōris m. Sin: crépitus (-us m); strépitus (-us m); sónitus (-us m) ; concrepátio. Uso: - de tambor, týmpani fragor. redoma: guttus, i m. redonda: (Impr, tipo de letra) v. letra. redondilla: (combinación métrica de cuatro octosílabos) v. cuarteta // (letra redonda) v. letra. reducir: (disminuir o aminorar) minúere vel deminúere. Sin: dedúcere; astríngere, contráhere. Uso: - al mínimo, áliquid minúere quo non minus // (volver algo al lugar donde estaba o al estado que tenía) redúcere. Sin: in prístinum restitúere // - a ceniza, in cínerem vértere; - a la miseria, ad inópiam redígere. reducto: tutáculum, i n. Sin: tutamen, mĭnis n ; tutamentum // Mil munimentum minus; propugnáculum adiunctum; béllicum receptáculum. reductor: (adj, que reduce o sirve para reducir) rédigens, entis. Sin: mínuens // sust (apparatus) redactor, oris m. Sin: (apparatus) aptator vel adaptator. Uso: - de presión, instrumentum pressioni minuendae. redundancia: (sobra o demasiada abundancia de cualquier cosa o en cualquier línea) redundántia vel exundántia, ae f // (repetición inútil de un concepto) redundántia. Sin: verborum vel orationis redundántia; fusa nimis orátio. redundante: redundans vel exundans, antis. Sin: exúberans; superabundans. Uso: estilo -, redundans dicendi genus. redundar: redundare vel exundare. Sin: 916 reexpedir abundare, superabundare, superafflúere // (resultar, venir a parar en beneficio o daño de alguien o algo) - en honor, honori verti; honori esse álicui; esto redunda en su honor, hoc illi decōri est; - en fastidio, fastídio (vel táedio, vel moléstiae) esse álicui. reduplicación: reduplicátio, onis f. Uso: - de ADN, reduplicátio ipsīus ADN. reedición: nova edítio. Sin: edítio iterata; áltera edítio. reedificación: reaedificátio, onis f. Sin: nova aedificátio, áltera eréctio. reeditar: íterum vel dénuo édere. dere; débitam pecúniam sólvere. Uso: - en cuotas, pensiónibus sólvere. reembolso: refúsio, onis f. Sin: repensátio; persolútio; pecúniae reddítio; pecuniária restitútio; restitutória solútio; iusti créditi solútio; acceptae pecúniae solútio vel restitútio. Uso: - de gastos, súmptuum compensátio; impensa (-ae f) réddita vel reddenda; efectuar el -, pecuniam sólvere; aes alienum sólvere; débitum réddere, débitam pecúniam réddere ; créditam pecúniam álicui sólvere ; enviar un paquete contra -, fascem míttere impensis tabellário solvendis (ab áliquo); fascículum míttere solutione tabellário danda. reemplazable: permutábilis vel commutábilis. Sin : subrogábilis vel surrogábilis. reeducación: (acción de reeducar) nova educátio. Sin: áltera institútio; reformátio; emendátio // (conjunto de técnicas o ejercicios para recuperar las funciones normales de una persona) exercitátio refectória. Sin: habilitatis recuperátio. reeducar: rursus educare. Sin: dénuo institúere, cólere, fíngere; reformare; corrígere // (volver a enseñar, mediante movimientos y maniobras reglados, el uso de los miembros o funciones, perdido o viciado por ciertas enfermedades) exercendo refícere. Sin: gradatim resanare. reelegibilidad: reeligibílitas, atis f. Sin: novae electionis idonéitas. reelegible: reeligíbilis, e. Sin: íterum eligíbilis. reembolsable: refusíbilis, e. Sin: repensábilis; restitutionem admittens; restitutioni obnóxius; in restitutionem cadens. reembolsar: refúndere. Sin: repéndere; persólvere; débitum réddere; aes alienum réd- reemplazar: surrogare. Sin: supplere; substitúere; álicui succédere; alicúius vicem supplere; locum alicúius occupare; in locum alterīus succédere, subintrare, subintroire. reemplazo: sufféctio, onis f. Sin: supplétio; subrogátio; substitútio. reencarnación: reincarnátio, onis f. Sin: metempsychōsis, is f; nova incarnátio. reencarnar: reincarnare. Sin: rursus incarnare; -se, reincarnari vel rursus incarnari. reestructuración: nova disposítio. reestructurar: recompónere. Sin: íterum dispónere. reexaminación: recognítio, onis f. Sin: nova considerátio; álterum examen. reexaminar: recognósere. Sin: rursus examinare, perpéndere, repéndere. reexpedir: remíttere. Sin: rursus míttere. 917 reexportación reexportación: reexportátio, onis f. refacción: (alimento moderado para reparar fuerzas) ientáculum, i n. Sin: reféctio; cibi súmptio; v. tentempié // (compostura, reparacion de lo estropeado) reparátio, onis f. Sin: reféctio. refaccionar: restitúere. Sin: refícere; reconcinnare; restaurare; v. reparar. refección, v. refacción. refectorio: refectórium, ii n. Sin: cenáculum; cenatórium; oecus refectórius. referee, v. árbitro. referencia: (noticia o información sobre alguien o algo) relátio, onis f; relatus, us m. Uso: como punto de -, quasi caput ad quod réliqua referuntur // (relación, dependencia) relátio, onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis f); respectus, us m; vínculum. Uso: - a Dios, necessitúdinis rátio cum Deo. referendario: referendárius, ii m. referéndum: plebis scitum. Sin: rogátio; ad pópulum provocátio; suffrágium pópuli; interrogátio pública. Uso: - sobre la constitución europea, suffrágium pópuli de constitutione europaea; convocar un - popular, rogare pópulum; disponer un -, suffrágium pópuli institúere; hacer un -, suffrágium pópuli fácere; someter el texto de la constitución a un -, textum legis fundamentalis ad suffrágium pópuli deferre. refinación: polítio, expolítio, perpolítio, onis f. Sin: exacútio; purgátio; politura; purgatura. refinado: (sobresaliente en una condición buena) excellens, entis. Sin: éminens; praestans; expolitus, perpolitus; exquisitus; (dicho de persona solamente) perhumanus; perurbanus // (fig, astuto, malicioso) astutus, a, um. Sin: cállidus; vafer; dolosus; versutus. refinamiento: exacútio, onis f. Sin: purgátio; polítio, expolítio, perpolítio; perféctio. refinar: polire, expolire, perpolire. Sin: purgare, expurgare. refinería: fábrica eliquatória. Sin: officina álicui rei purgandae vel expoliendae. Uso: del azufre, del azúcar, del oro, de la plata, etc., officina súlphuri, sáccharo, oro, argento, etc. purgando vel expoliendo; - del petróleo, ergastérium petróleo (vel óleo terrígeno) purgando. reflector: reflector, oris m. Sin: pharus, i f; proiectórium; lucis proiectórium; lucis proiector vel repercussor (apparatus); luminare repercussórium; spéculum lucem reflectens; lampas (-ădis f) vel lumen (-mĭnis n) revérberans; lampas lucem proíciens vel revérberans. Uso: - eléctrico, pharus eléctrica; lampas eléctrica vi acta lucis fasces proíciens. reflejado: repercussus, a, um. Sin: reflexus; reverberatus; resíliens. Uso: luz -, lumen repercussum. reflejar: refléctere. Sin: referre; réddere; reverberare; resilire. Uso: la casa se refleja en el lago, domūs imáginem lacus récipit, reddit, refert; estas cifras reflejan el estado financiero, hae notae aerárium reddunt; el alma se refleja en los ojos, ánimus per óculos (vel ex óculis) éminet. reflejo: (que ha sido reflejado) reflexus, a, um. Sin: repercussus // (Fisiol, involuntario) involuntárius. Sin: suā sponte factus // (acto reflejo) reflexus, us m. Sin: actus vel motus reflexus; involuntária nervorum agitátio. 918 reformado Uso: - condicionado, incondicionado, reflexus condicionatus (vel condicionalis), absolutus vel non condicionatus // (destello, luz reflejada por un objeto) repercussus, us m. Sin: repercússio; reverberátio; lux reflexa vel remissa. reflexión: (acción y efecto de reflexionar) cogitátio vel recogitátio, onis f. Sin: meditátio; commentátio; deliberátio; considerátio; refléxio. Uso: - ontológica, refléxio ontológica; psicológica, refléxio psychológica; - pública, refléxio pública; después de madura -, re diligenter perpensa ; re attente considerata; con -, cogitate; considerate; prudenter; sin -, inconsiderate; témere // (acción y efecto de reflejar o reflejarse) repercússio, onis f. Sin: repercussus, us m; reverberátio; refléxio. Uso: - parcial, total, repercússio partialis, totalis; - del sonido, phonocámpsia, ae f; sonorum repercússio; v. fonocámptica. reflexionar: deliberare. reflexivo: (de persona) consideratus, a, um. Sin: prudens; cautus; circumspectus; meditativus; ad meditationem proclivis; cautus in decernendo; nihil témere agens; naturā cogitabundus // Gram reflexivus, a, um. Sin: refractivus; retransitivus. reflorecimiento: reflorítio, onis f. Sin: nova florítio // fig renovátio, onis f. Sin: recreátio; redintegrátio; instaurátio vel restaurátio; novátio; restitútio. Uso: - de las letras, de las ciencias, de las artes, litterarum, scientiarum, ártium renovátio vel instaurátio; - de las costumbres cristianas, christianorum morum instaurátio; - de los estudios, novátio vel renovátio studiorum; - de las virtudes, virtutum redintegrátio; novi virtutum flores. reflujo: recessus, us m. Sin: decessus; recessa, ae f; ampōtis, is f. Uso: flujo y -, accessus et recessus; aestus marítimi accedentes et recedentes, aestūs (vel áestuum) accessus et recessus; durante el - de la marea, recedente aestu. reforestación: silvarum redintegrátio. Sin: árborum restitútio; árborum complantátio vel consítio; silvarum reféctio; árborum culturae renovátio. reforestar: arbóribus redonare. Sin: íterum arbustare vel silvéscere; rursum arbóribus vestire; árborum culturam renovare; silvas refícere vel reparare; campos (colles, montes) silvis vestire, revestire, tégere, retégere. reforma: (acción de reformar o reformarse) reformátio, onis f. Sin: emendátio; corréctio, reparátio; renovátio; rerum mutátio; in mélius redáctio. Uso: - agraria, emendátio agriculturae; - de las costumbres, morum reformátio; - democráticas, económicas, reformationes democráticae, oeconómicae; - escolar, reformátio scholaris; studiorum rationis innovátio; studiorum rátio ac disciplina innovata; studiorum rátio novis consíliis elaborata; - evangélica, reformátio evangélica; - internas, reformationes internae; - litúrgica, reformátio litúrgica; - militar, milítiae rátio novis consíliis fulta; - política, nova rei públicae instituta legesque; - religiosa, reformátio religiosa; sacrorum emendátio vel instaurátio; relígio in prístinum restituta; - tributaria, nova tributorum descríptio constituta // hacer la - escolar, studiorum rationem ac disciplinam innovare; hacer la - política, novis légibus ac institutis rem públicam ordinare; reclamar - políticas, reformationes políticas postulare; hacer una - religiosa, sacra mundare // (religión reformada; Iglesias protestantes) reformátio, onis f. Uso: - luterana, lutherana sacrorum constitútio; - evangélico-luterana, reformátio evangélico-lutherana; v. protestantismo. reformado: adj reformatus, a, um. Sin: correctus; emendatus // sust reformatus, i m. 919 reformador Sin: ássecla Lutheri, vel Calvini, vel Zwingli ... reformador, ra: reformator, oris m; reformatrix, icis f. Sin: emendator; corrector; instaurator. Uso: - religioso, religionis reformator; sacrorum corrector et emendator. reformar: reformare. Sin: emendare; corrígere; in mélius mutare. Uso: - el Estado, novis institutis ac légibus rem públicam instaurare; - el propio pensamiento, senténtiam suam retéxere. reformativo: reformatórius, a, um. Uso: deliberaciones -, deliberationes reformatóriae. reformatorio: sust reformatórium, ii n. Sin: emendatória domus; aedes púeris corrigendis // adj reformatórius, a, um. Sin: emendatórius. reformismo: reformismus, i m. Sin: reformistarum doctrina vel fáctio (facción, bando, partido). Uso: - político, politicarum reformationum stúdium; publicarum mutationum praedicátio. reformista: reformista, ae m. Sin: reformismi sectator, defensor, praedicator. Uso: político, politicarum reformationum fautor; publicarum mutationum suasor. refracción: refráctio, onis f. Sin: reverberátio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m); lux repercussa; radiorum duplicátio, repercussus, repercússio. Uso: - atmosférica, refráctio atmospháerica. refractar: (dicho de rayos luminosos) refléctere. Sin: reverberare; repercútere; replicare; refríngere; resilire. Uso: - los rayos, radios refríngere vel replicare. refractario: refractórius, a, um. Sin: refrin- gens. refracto: refractus, a, um. Sin: repercussus; reflexus; reverberatus. refrangibilidad: refringibílitas, atis f. refrangible: refringíbilis, e. Sin: repercussíbilis; reverberábilis. refrendación: authenticátio, onis f. Sin: authenticitatis approbátio, confirmátio, testátio; contrascríptio; subscríptio; áltera obsignátio. refrendar: authenticare. Sin: approbare; confirmare; recognóscere; authénticum fácere vel réddere; authénticum declarare. refrescadura: refrigerátio, onis f. Sin: frigidátio; refrigescéntia. refrescante: refrígerans, antis. Sin: refrigeratórius; refrigerativus; refrigerosus. refrescar: (renovar, reproducir una acción; renovar un sentimiento, dolor o costumbre antiguos) renovare. Sin: redintegrare; restaurare; refícere. Uso: - el recuerdo de alguna cosa o de alguien, memóriam redintegrare alicúius rei vel alicúius; - algo en la memoria de uno, redígere áliquid in memóriam alicúius; - una llaga, vulnus refricare // (atemperar, moderar o disminuir el calor de algo) refrigerare. Sin: temperare. Uso: - el aire, nímios calores temperare; la verdolaga refresca los intestinos, porcilaca (vel portulaca) refrígerat intestina // (intr, templarse o moderarse el calor del aire) refrigéscere. Uso: el tiempo ha refrescado, caelum mitéscere coepit; nimii calores remiserunt. refresco: (bebida fresca o fría) refrígerans, antis n. Sin: pótio (-onis f) refrígerans, refrigeratória, refrigerativa, refrigeratrix; frígida, ae f; pótio frígida. Uso: tomar un - en el bar, 920 regañina potionem frígidam in thermopólio súmere // (alimento moderado que se toma para fortalecerse y continuar en el trabajo) v. refrigerio // (pequeña fiesta o agasajo en que se toman cosas apetitosas de comer y beber) gustátio, onis f. Sin: gustátio dulciária; cuppédiae, arum fpl; potiones (-um fpl) et cuppédia (-orum npl). Uso: ofrecer un - a los amigos, amicos potiónibus cuppediisque recreare. refrigeración: refrigerátio, onis f. Sin: frigidátio; refrigescéntia. Uso: - de los cilindros, cylindrorum refrigerátio; - por agua, refrigerátio aquária vel per aquam; - por aire, refrigerátio per áërem. refrigerador: (adj y sust) refrígerans, antis // (aparato e instalación para refrigerar) refrigeratórium, ii n. Sin: frigidárium. refrigeradora, v. frigorífico. refrigerante: adj refrígerans, antis. Sin: frigoríficus; refrigerativus; frigidárius; refrigeratórius // (aparato que sirve para enfriar un producto cualquiera) v. refrigerador. refrigerar: refrigerare. Uso: - los miembros en el agua, membra refrigerare aquā // refrigerarse: refrigerari. Uso: - a la sombra o en el agua, umbrā aquāve refrigerari. refrigerativo: refrígerans, antis. Sin: refrigeratórius. Uso: bebidas -, refrigerántia, ium npl; potiones refrigerantes; remedios -, refrigerántia; remédia refrigerántia. refrigerio: (alivio que produce una cosa fresca) refrigérium, ii n. Sin: refrigerátio. Uso: sentir -, refrigerari; tomar - a la sombra, refrigerari (vel frigus captare) in umbra vel sub umbra // (alimento moderado que se toma para reparar las fuerzas y continuar en el trabajo) refectiúncula, ae f. Sin: gustátio; gustum, i n; gustus, us m; convivíolum; prandículum; prandíolum; cénula; áliquid cibi. Uso: tomar un -, gustare; merendare; áliquid cibi attíngere vel cápere // (alivio o consuelo) levamen, mĭnis f. Sin: levamentum; solácium vel solátium; solamen, mĭnis n; solamentum. Uso: procurar - a alguien, álicui levamento esse. refuerzos: (tropas que se suman a otras para aumentar su fuerza) auxília, orum npl. Sin: subsídia, orum npl; auxiliárii mílites, vel auxiliárii, orum mpl. Uso: enviar -, cópias subsídio míttere. refugio: (asilo, amparo) refúgium, ii n. Sin: perfúgium; suffúgium; receptórium vel receptáculum; asylum; latíbulum. Uso: - antiaéreo, suffúgium antiaérium; - contra las incursiones aéreas, adversus aëronávium incursiones perfúgium, refúgium, receptáculum; receptáculum aéreis (vel aëronávium) incúrsibus cavendis; - antiatómico, suffúgium antiatómicum vel antinucleare; - atómico, suffúgium atómicum vel nucleare; montano, montanum refúgium, deversoríolum, hospitíolum; - de los soldados, mílitum receptáculum. regadera: nasiterna vel nassiterna, ae f. Sin: sítula; alvéolus. Uso: regar con una -, nassiternā irrigare. regaliz o regaliza: (planta) glycyrrhiza vel glycyrriza, ae f. Sin: glycurhítia; liquirítia // (trozo de la raíz de esta planta) radix glycyrrhizae // (pastilla) pastillus glycyrrhízinus. regalo: donum, i n. Sin: munus, nĕris n. Uso: - de bodas, donum nuptiale; hacer un -, donum dare; artículo para -, apophoréticum, i n; apophoreta, orum npl. regañina: severa corréctio. 921 regar regar: irrigare. Sin: irrorare; aquā aspérgere vel conspérgere. regata: (carrera entre varias lanchas) cymbarum (vel scapharum, vel líntrium) certamen (-mĭnis n) vel certátio (-onis f). Sin: cymbarum cursus (-us m); remigántium certamen // (carrera entre varias embarcaciones ligeras) certamen náuticum. Sin: navicularum certamen vel certátio; navigiorum vel návium certamen // - con veleros, con buques de vela, certamen cursūs velífici; certamen návium velivolarum; certamen navigiorum velis instructorum. regatear: conténdere de prétio. regencia: (acción de regir o gobernar) diréctio, onis f. Sin: curátio; procurátio; administrátio. Uso: - de un Estado, rei públicae administrátio; civitatis procurátio // (gobierno de un Estado durante la menor edad del soberano) (vicária) regni procurátio; consejo de -, supremum consílium regno regendo; supremum regno administrando consílium // (cargo de regente) regentis dígnitas, auctóritas, munus. regenerar: (renovar moralmente) regenerare. Sin: recreare; resuscitare; rursus generare. regente: regens, entis m. Sin: rector, oris m (vicárius); procurator; administrator; moderator; negotiorum gestor. regicidio: regicídium, ii n. réferens; - comunista, régimen communísticum; - corporativo, consociata collégia ártium artificumque; - democrático, régimen democráticum; populare régimen; pópuli dominatus (-us m); popularis civitatis régimen; - fascista, régimen lictórium; lictória dício; fascale régimen; fascálium dício; - hitleriano, políticum systema hitlerianum; - monárquico, régius dominatus; régium impérium vel régimen; - parlamentario, régimen parlamentare; - político, - de un Estado, régimen políticum; civitatis genus (-nĕris n); públicae administrationis forma; públicae rei forma; rerum publicarum réctio; - presidencial, régimen praesidiale; - republicano, impérium populare; - totalitario, tyránnicum civitatis impérium // - dietético, diaeta, ae f. Sin: victūs rátio; diaetética curátio // Gram constrúctio, onis f. regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i n. Sin: légio, onis f. Uso: - de artillería, regimentum tormentárium; - de caballería, regimentum equitatūs; - de infantería, regimentum peditatūs; péditum légio; que forma parte del -, legionárius // fig agmen, mĭnis n. Sin: turma. región: (división territorial) régio, onis f. Uso: - centrales, septentrionales, regiones centrales vel médiae, septentrionales; pobre, régio pauper vel inops // (Zool, cada una de las partes en que se considera dividido el exterior del cuerpo) zona, ae f. Uso: ilíaca, zona coxalis. regional: regionalis, e. Uso: gobierno -, administrátio regionalis. régimen: régimen, mĭnis n. Sin: forma; disciplina; réctio; administrátio; moderamen, mĭnis n; moderátio; procurátio; impérium. Uso: - capitalista, plutocrátia, ae f ; - central, régimen centrale; - colonial, rei públicae colónica (vel colónico more) administrátio; rei públicae administrátio formam coloniarum regionalismo: (vocablo o giro privativo de una región determinada) regionalismus, i m // (dicho de doctrina política y social) rátio regionalis // (amor o apego a su región) regionis própriae stúdium. regionalista: regionalista, ae m. Sin: regio- 922 regla nalismi fautor, cúpidus, studiosus; regionis própriae fautor // adj ad regionis própriae stúdium áttinens. regionalización: ad ius regionale accommodátio. regionalizar: ad ius regionale accommodare. regir: Gram recípere. Sin: exígere; régere. Uso: “cum” rige el ablativo, “cum” récipit (vel éxigit, vel regit) ablativum. register (Inform), registro, registrar(se): sust regestrum, i n // tr nomen áddere vel profiteri. registrable: aptus vel idóneus ad referendum in tábulas // (grabable) incisórius, a, um (in magnetophónio). registrador: (el que tiene por oficio registrar) contrascriptor, oris m // (persona que está a la entrada o puerta de un lugar para reconocer los géneros y mercaderías que entran o salen) scrutator, oris m. registrar: (examinar con detención una cosa) scrutare vel scrutari. Sin: speculari; inspícere // (transcribir en los libros de un registro público las resoluciones de la autoridad o los actos jurídicos de los particulares) públice inscríbere. Sin: áliquid in acta referre vel míttere; públicis lítteris mandare; in tábulas públicas (vel in tábulis públicis) referre; in albo descríbere; in album referre; in tábulas vel in album transferre // (poner de manifiesto las mercancías para que sean examinadas o contadas) aestimandas merces patefácere // Ling, - una voz en el diccionario, vocábulum ingérere, insérere, recípere // (grabar) incídere. registro: tábulae, arum fpl. Sin: commentárius, ii m; commentárium, ii n; commentárii, orum mpl; acta, orum npl; regesta, orum npl; libellus, i m; album, i n; codex, dĭcis m. Uso: - civil, anágraphe, es f; cívium album vel index (-dĭcis m); liber cívium index; públicae cívium tábulae; cúriae offícium registrationis; incolarum civitatis rerumque familiárium tabulárium; del - civil, anagráphicus; - públicos, públicae tábulae; - de apuntes, adversária, orum npl; - de caja, de las entradas y salidas, de ingresos y gastos, codex accepti et expensi; - de cuentas, liber censualis; - de los impuestos, tabellae tributáriae; - de tarjetas, chartotheca; - de una administración, chartae (-arum fpl) negotiales; tábulae vel códices rerum administrandarum; anotar en un -, in albo descríbere; in album ascríbere vel referre; in tábulas referre, conferre, ascríbere, exscríbere, perscríbere; tábulis mandare; in libellum (in tábulas, in commentários, in acta) referre; anotar en el - civil, in cívium album referre; in públicas cívium tábulas referre; inscribir bienes en los - públicos, in públicas tábulas bona referre vel descríbere; tener un -, commentárium (vel tábulas, vel rationem) confícere; tener los - de comercio, tábulas rationum descríbere // (departamento de la administración pública) civicarum rerum officina // (timbre de voz o sonido) tonus, i m // (pieza de órgano) pinna, ae f // (acción de registrar) v. inspección. regla: (instrumento) régula, ae f. Uso: - graduada, régula in gradus diducta; - de madera, lígnea régula // (norma) lex, legis f. Sin: rátio, onis f; norma; régula; praescriptum, praeceptum; praecéptio. Uso: - empírica, praeceptum ex rerum usu sumptum; - gramatical, grammática lex, grammáticae norma, régula, praeceptum, praescriptum; grammaticorum lex vel praescriptum; grammáticum praeceptum; grammática praecéptio; - sintáctica, syntaxis praeceptum, vel lex, vel norma; - de higiene, v. higiene; reglas del juego, ludi leges vel rationes; reglas de acentuación, v. acentuación // (ley universal que comprende lo sustancial que debe observar un cuerpo religioso) ré- 923 reglamentación gula, ae f . Uso: la - de San Benito, régula Sancti Benedicti. reglamentación: ordinátio, onis f. Sin: ordo; rátio. reglamentar: normis constitúere. Sin: ordinare; órdine pónere; (rem) dispónere, distribúere. reglamentario: legítimus, a, um. Sin: regularis, e; ex instituto. reglamento: lex, legis f. Sin: ordo, dĭnis m; normae minutae. Uso: - carcelario, carceralis vel carcerária disciplina; - escolar, lex scholástica; lex quae in scholis exercetur; ordinationes scholásticae vel scholares; - vial, ordinátio viária. regresión: regressus, us m. Sin: regréssio, retrocéssio, onis f. regresivo: regrédiens, entis. Sin: regressivus. regreso: (en sentido propio y figurado) regressus, us m. regulable: moderábilis, e. regulación: temperátio, onis f. Sin: moderátio; moderamen (-mĭnis n). Uso: - térmica, caloris temperátio. regulador: moderator, oris m. Sin: ordinator; dispósitor; temperator. Uso: plan -, rátio (-onis f) aedificatória; rátio aedifícia exstruendi // (dispositivo) moderamen, mĭnis n. Uso: - del sonido, moderamen sónitus; - de velocidades, rota moderatrix velocitatum; moderamen velocitatis. regular: tr (rem) moderari. Sin: dirígere; ordinare; temperare // (ajustar una cosa) ordinare. Uso: - el reloj, horológium diligenter vel diligéntius ordinare; - los precios, prétia continere // (persona que vive bajo una regla o instituto religioso) regularis, is m. Sin: sodalis religiosus; religiosus alicúius órdinis sodalis // (ajustado y conforme a regla) iustus, a, um. Sin: legítimus; compósitus. Uso: ejército -, iustus exércitus; gobierno -, iustum vel legítimum impérium // (fijo) fixus, a, um. Sin: certus; status; statutus; status ac certus. Uso: renta -, status ac certus réditus // (uniforme, sin cambios grandes o bruscos ) aequalis vel aequábilis, e. Sin: uniformis; certus; certus et aequábilis. Uso: movimiento -, motus aequábilis; motus certus et aequábilis. regularidad: (calidad de regular) reguláritas, atis f. Sin: aequabílitas; ordo; rátio; iusta rátio vel conformátio. Uso: - del curso de los astros, cursus constans (vel ratus) stellarum vel astrorum; - de los fenómenos naturales, vicissitúdines rerum et órdines; - del movimiento, aequabílitas motūs; motus aequábilis; motus certus et aequábilis; - del pulso, aequus vel stábilis arteriarum pulsus; - de vida, vitae rátio bene ac sapienter instituta; - en la modulación de la voz, vocis conformátio; con -, ratione et viā (con método); guardar una gran - en la conducta, recte atque órdine fácere // (puntualidad) diligéntia, ae f. Uso: con la mayor -, diligentíssime // (justa proporción) commóditas, atis f. Sin: áequitas; conveniéntia; congruéntia. Uso: - de miembros, commóditas et áequitas membrorum // (adecuada disposición) composítio, onis f. Sin: conformátio; concinnátio. Uso: - de una figura geométrica, symmétria, ae f; - de una frase, composítio; - de miembros, apta membrorum composítio; - de rasgos, (recta) lineamentorum conformátio; congruéntia et aequálitas pártium; conveniéntia pártium; en la colocación de las palabras, verborum conformátio (justa colocación); verborum concínnitas (simetría) // (exacta observancia de la regla o instituto religioso) observántia, 924 reintegrar ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (perfección que resulta de observar las reglas estéticas) perféctio, onis f. Sin: absolútio; perféctio atque absolútio. Uso: - de una obra literaria, elegántia. regularización: ad ius disposítio. Sin: ad legem conformátio. regularizar: ad legem vel ad ius dispónere, conformare. regularmente: (comúnmente) generáliter. Sin: reguláriter; plerumque; persaepe. Uso: condiciones - reiteradas, condiciones reguláriter iteratae // (conforme a reglas) ad legem; recte; órdine. rehabilitación: rehabilitátio, onis f. Sin: curátio // fig famae reddítio, redintegrátio, renovátio; infámiae detráctio; ad (vel in) íntegrum restitútio; in pristinum restitútio. Uso: - en el honor, in prístinam dignitatem (vel in prístinum honorem) restitútio. rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hábilem réddere; in prístinum statum restitúere // fig bonam famam redintegrare. Sin: honorem restitúere // rehabilitarse, bonam sibi famam reconciliare vel redintegrare. reimpresión: reimpréssio, onis f. Sin: áltera impréssio. Uso: - de la primera edición, nova impréssio primae editionis. reinar: regnare. Sin: imperare; régere. Uso: - interinamente, regnum ínterim tractare. reincidencia: reincidéntia, ae f. Sin: iterata lápsio; novus lapsus; iteratum vel repetitum fácinus (-nŏris n), scelus (-lĕris n), delictum. Uso: - en el pecado, sáepius iteratum peccatum; - en la enfermedad, in morbum relápsio. reincidente: recidivus,a, um. Sin: qui vel quae eandem culpam committit. Uso: fiebres -, recidivae febres; pecador -, recidivus peccator; ser -, íterum delínquere; idem fácinus renovare; in eandem culpam plúries relabi; sáepius in idem crimen relabi. reincorporación: recorporátio vel reincorporátio, onis f. reincorporar: recorporare vel reincorporare. Sin: rursus incorporare; dénuo corporare; íterum cooptare; redintegrare. reingreso: iterata ingréssio. Sin: iteratus ingressus (-us m) vel intróitus (-us m). reino: regnum, i n. Uso: reinos animal y vegetal, regna animale et vegetale. Reino Unido de Gran Bretaña: Regnum Unitum Británniae. reinserción: iterata insértio (-onis f). reimprimir: reimprímere. Sin: íterum (rursus, rursum, dénuo) imprímere; íterum typis imprímere; íterum typis remandare, exarare, descríbere, exscríbere. reinsertar: íterum insérere. reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formositatis regina; - del trigo, de la manzana, etc., regina frumenti vel trítici, mali, etc. // (pieza del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon, ŏnis f (ac Amázonem vel Amázona). reintegración: redintegrátio, onis f. Sin: restitútio; restaurátio; in íntegrum restitútio; in prístinum revocátio. reintegrable: redintegrábilis vel reintegrábilis, e. Sin: reinstaurábilis. reintegrar: redintegrare vel reintegrare. Sin: 925 reír restaurare; in íntegrum restitúere; in prístinum revocare. reír: ridēre. Uso: - a carcajadas, effuse ridere; - para sus adentros, occulte maligneque subridere. reivindicable: vindicábilis, e. Sin: repetíbilis, flagitábilis (reclamable); recuperábilis (recuperable). reivindicación: vindicátio, onis f. Sin: repetítio; recuperátio; vindíciae, arum fpl. Uso: de la libertad, libertatis vindicátio; - de los bienes, vindicátio bonorum; hacer muchas -, multa repétere; no hacer ninguna -, nullam rem flagitare; tratar de apoderarse de algo por una injusta -, iniustis vindíciis áliquid pétere. reivindicar: vindicare áliquid sibi vel ad se. Sin: áliquid repétere, flagitare, recuperare. Uso: - un derecho, ius vindicare, repétere, pérsequi; - el antiguo dominio sobre el mar, marítimum impérium recuperare vel recípere; - el honor de uno, alicúius famae consúlere; - la libertad del pueblo, pópulum in libertatem vindicare vel repétere. reinvidicatorio: vindicationis (gen). Sin: repetitionis, recuperationis (gen); ad vindicationem (vel ad repetitionem, vel ad recuperationem) spectans. reja: (red de barras de hierro, que se pone en las puertas, ventanas y otras partes, para adorno, seguridad y defensa) clathri vel clatri, orum mpl. Sin: cataracta, ae f; cancelli, orum mpl; transenna, ae f. Uso: rejas de hierro, clathri férrei; ventana con -, clatrata fenestra; fenestra clathris munita; proveer de rejas , clatris munire vel cláudere. rejilla: (celosía o reja pequeña que cierra algunas aberturas) transénnula, ae f. Sin: retí- culum, i n; retículus, i m // (redecilla para poner el equipaje en los vagones de ferrocarril, en los ómnibus ...) retículum vel retículus. Sin: retináculum; retináculum (vel rete) sarcinárium // (parte de las hornillas y hornos que sostiene el combustible) cratícula, ae f; cratículum, i n. rejuela: (reja pequeña) v. rejilla. relación: (correspondencia o trato) relátio, onis f. Sin: rátio; necessitudo (-dĭnis f); commércium; coniúnctio; vínculum. Uso: - afectiva, caritatis necessitudo; - amistosas, rationes amicales; buenas - con ..., bonae coniunctiones cum + abl; - carnal, carnalis relátio; - científicas, doctorum mútuae rationes; - comerciales, mercatóriae relationes; negotiationum rationes; mútua commércia; - conyugales, maritales amplexus; - diplomáticas, rationes vel relationes diplomáticae; públicae rationes vel necessitúdines; públicae necessitúdinis rationes; legationum commércia; - diplomáticas con la Santa Sede, rationes (vel civitatum coniunctiones) cum Apostólica Sede; públicae necessitúdinis rationes cum Apostólica Sede; - diplomáticas entre la Sede Apostólica y Rusia, públicae necessitúdinis rationes inter Sedem Apostólicam et Rússiam; - epistolar, epistularum commércium; - fortuitas, connexiones sive conexiones fortuítae; - futuras, relationes futurae; - homosexuales, rationes homosexuales; - humanas, humanae necessitúdines; internacionales, públicae Civitatum rationes; rationes públicae inter nationes; res rationesque inter nationes; públicae rationes quae inter nationes intercedunt; - interpersonales, inter personas necessitúdines; - jurídicas, relationes iurídicae; - lógica, relátio lógica; normales, relationes normales; - públicas, públicae rationes; públicae necessitúdinis rationes; - real, relátio realis; - recíprocas de convivencia, mútua commércia in humano convictu; - sociales, relationes sociales; - de 926 relativismoe amistad, amicítiae necessitudo vel coniúnctio; amicítia et coniúnctio; - de vecindad, vicinitatis coniúnctio // contraer relaciones con uno, cum áliquo rationem contráhere; estar en - de amistad con alguien, esse in amicítia cum áliquo; amicítiam cum áliquo gérere; tener - con alguien, cum áliquo rationem habere; consuetúdine uti cum áliquo; tener - comercial con alguien, negótium habere cum áliquo; se da una - recíproca, recíproca relátio habetur // (trato de carácter amoroso) coniúnctio, onis f. Uso: entablar una - sexual, coniunctionem sexualem inire cum + abl // (conexión) relátio, onis f. Sin: coniúnctio; respectus, us m. Uso: entablar relaciones de ayuda, coniunctiones auxiliares inire // (relato, exposición, informe) relátio, onis f; relatus, us m. Sin: narrátio, renuntiátio, exposítio (rerum gestarum, dictorum ...). Uso: - escrita, scripta relátio; - radiofónica, relátio radiophónica; hacer una -, relationem fácere vel proferre // con - a, quod pértinet vel áttinet ad + ac; en - a las circunstancias, pro ratione adiunctorum. relacional: necessitúdinis (gen). Uso: esencial dimensión -, essentialis necessitúdinis rátio. relâche, v. relajación. relais, v. relé. relajación: (acción y efecto de relajar o relajarse, en sentido de descanso o esparcimiento) relaxátio, onis f. Sin: laxamentum, remíssio; oblectátio. Uso: - física, córporis (vel vírium) remíssio, deféctio, imminútio; espiritual, ánimi (vel mentis) relaxátio, laxamentum, remíssio // - moral, dissolútio, onis f. Sin: mores lapsi ad mollítias; ánimi remíssio et dissolútio; ánimi remíssio ac láxitas; ánimi debilitátio, debílitas, infírmitas. Uso: de la disciplina, disciplinae remíssio, incúria, neglegéntia; remíssior disciplina, - en la pie- dad, en la caridad, pietatis, caritatis lánguor; píetas, cáritas lánguens, languescens, defervescens. relajante: refectórius, a, um. Sin: relaxandi vim habens; (espiritualmente) ánimum (vel mentem) laxans, levans, állevans, récreans. relajar: laxare vel relaxare. Uso: - el ánimo con el juego, laxare ánimum lusu; - el ardor de la virtud, virtutis stúdium laxare vel remíttere; - la disciplina, disciplinam remíttere vel debilitare; - las costumbres, mores remissos (vel resolutos) réddere. relajarse: (en el sentido de distraer o esparcir su ánimo) relaxare ánimum. Sin: relaxari ánimo; relaxare se áliqua re (- con alguna cosa) vel ab áliqua re (dejando a un lado alguna cosa) // (- en la vida espiritual) ánimi torpōre (vel languore) áffici. Sin: languori (vel torpōri, vel neglegéntiae) se dare. relanzamiento: (reactivación) novus impulsus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us m). relanzar: (reactivar) refovere. Sin: rursus promovere // (repeler) reícere. Sin: retorquere; responsórie ícere. relativamente: comparate. Sin: ad áliquid quod pértinet, áttinet; ratione hábita alicúius rei. Uso: - al hijo, ad fílium quod pértinet; a lo que escribes, quod scribis; - a las propias fuerzas, pro suis cuiusque víribus; - a los propios medios, pro sua cuiusque facultate. relatividad: relatívitas, atis f. Uso: teoría de la -, theória relativitatis. relativismo: relativismus, i m. Uso: - espiritual, relativismus spiritalis; - ético, relativismus éthicus; que predomina incontrovertible, relativismus, qui aperte do- 927 relativista minatur; relativismus incontradicibilis. relativista: sust relativista, ae m // adj relativísticus, a, um. relativo: (que guarda relación con alguien o con algo) ad áliquem vel ad áliquid pértinens // (no absoluto) ideas -, notiones, quae collatione (vel comparatione) hábita intelleguntur; velocidad -, velócitas comparative dicta // Gram relativus, a , um. . Uso: pronombre -, pronomen relativum. relator, ra: relator, oris m; relatrix, icis f // (informador, ra) núntius, ii m; núntia, ae f. relax, v. relajación. relé: Electr commutamen, mĭnis f. Sin: instrumentum eléctricum temperatórium. relectura: iterata léctio // (nueva interpretación) nova interpretátio. releer: relégere. Sin: íterum légere. relevador, v. relé. relevancia: momentum, i n. Sin: magnitudo (-dĭnis f); pondus (-dĕris n); grávitas. relevante: gravis, e. Sin: grandis; notábilis; magni momenti vel pónderis; consideratione dignus. relicario: (lugar donde se guardan las reliquias) reliquiárium, ii n // (estuche) reliquiárium, ii n. Sin: reliquiarum cápsula, theca, custódia. relieve: (labor o figura que resalta sobre el plano) eminéntia, ae f. Sin: prominéntia; proiectura, ae f; proiectus, us m. Uso: - en mármol, ex mármore prominéntia // (grabado, esculpido) alto -, emblema, atis n; éctypum opus (óperis n); bajo -, caelamen, mĭnis n; crusta, ae f ; caelatum opus; próstypon, i n; bajo - cincelado, toreuma, ătis n; caelatura; éctypon, i n; anaglyptum vel anaglýpticum opus (en pl anaglypta, orum); effígies (-ēi f) éminens; imago ( -gĭnis f) éctypa // esculpir, modelar en -, áliquid ita scúlpere, effíngere, ut ália in umbris, ália in eminéntia videantur // (fig, importancia) momentum, i n. Sin: grávitas. Uso: personaje de -, vir clarus vel clarissimus; amplíssimus vir; vir auctoritate gravis; poner algo de -, áliquid in lucem proferre; áliquid in lúmine pónere; áliquid illustrare; gravitatem (vel momentum) alicúius rei proferre vel extóllere. religión: (sentimiento y culto religioso) relígio, onis f. Sin: cultus, us m; sacrorum ritus (-us m). Uso: - heterodoxa, relígio heterodoxa // (orden, instituto religioso) relígio, onis f. Sin: ordo, dĭnis m; congregátio religiosa vel monástica. Uso: - benedictina, relígio benedictina. religiosa: (mujer que pertenece a una orden o congregación religiosa) sanctimonialis, is f. Sin: castimonialis, is f; sanctimonialis virgo; sanctimonialis múlier; sacra virgo; virgo devota; virgo Deo devota; múlier religiosa; múlier Deo consecrata. religiosidad: religiósitas, atis f. religioso: (piadoso, que practica la religión) religiosus, a, um. Sin: pius; religionis colens; religionis praeceptis obtémperans. Uso: prácticas -, religiones // (que pertenece a una orden o congregación religiosa) religiosus, i m. Sin: religiosus sodalis; pius vir religiosus; vir Deo consecratus. reliquia o reliquias: relíquiae, arum fpl. Sin: lipsana, orum npl. Uso: besar las -, relíquias venerari osculando. 928 remiendo rellano: praecínctio, onis f. Sin: scalarum aréola; scalarum aréola intercalaris. horologiorum fábrica vel officina // (tienda donde se venden) horologiorum taberna. reloj: horológium, ii n. Uso: - atómico, horológium atómicum; - despertador, horológium expergíficum; v. despertador; eléctrico, horológium eléctricum; - electrónico, horológium electrónicum; - hidrostático, - de agua, clépsydra, ae f ; horológium hydrostáticum vel hydráulicum; horológium aquátile vel aquárium; horológium ex aqua; solar, solárium, ii n; horológium solárium vel solare // - de arena, horológium arenárium vel ex arena; - de bolsillo, horológium gestábile, manuale, portábile; - de cuarzo, horológium quárzicum vel e quarzo; - de pared, horológium pénsile; - de péndola, horológium oscillatórium; horológium perpendículo actum; horológium perpendículi libramento actum; - de precisión, chronómetrum, i n; perfectus horarum index; - de pulsera, horológium brachiale vel bracchiale; horológium armillare; - de repetición, horológium sonábile, sonans, sonax (-acis); - de ruedas, horológium rotale vel rotábile // dar cuerda al -, horológium inténdere vel retorquere; horológii machinationem instrúere vel ágere; horológio machinationem dare; el falla, horológium aberrat vel mentitur; ¿funciona el -?, estne horológium in actu?; miramos el - para saber qué hora es, horológium inspícimus, ut sciamus, quota sit hora; poner el - en hora, horológium ordinare, temperare, accommodare, instrúere, compónere; mi anda, marcha bien, horológium meum recte metitur; adelanta, velócius vel ócius movetur; atrasa, retardatur vel léntius movetur; va cinco minutos adelantado, quinque minutis cítius progréditur; va diez minutos atrasado, decem minutis retardatur; se paró, súbstitit vel cónstitit; désiit moveri. relojero: (el que hace relojes) horologiárius, ii m. Sin: horologiorum ártifex (-fĭcis m), fabricator, ópifex (-fĭcis m) // (el que los vende) horologiorum vénditor, negótians, negotiator // (el que los repara) horologiorum refector. relojería: (arte de hacer relojes) ars horológia conficiendi. Sin: ars horológica vel horologiária // (taller donde se hacen relojes) remanencia: Fís remanéntia, ae f. remanente: réliquum, i n. remango: replicatura, ae f vel replicátio, onis f. Sin: refléxio; recolléctio; invérsio. remanso: aqua stagnans. rematar: (tirar al arco, en el fútbol) follem (vel pilam) in portam iácere vel míttere. rembolso, v. reembolso. remendar: resarcire vel sarcire. Sin: refícere; reparare; concinnare; reconcinnare. remendón: veteramentárius, ii m. Sin: sarcinator, oris m; sarcītor; refector; reparator. Uso: sastre -, consūtor, oris m; zapatero -, veteramentárius sutor. remera: (prenda de vestir) intérula, ae f. remero, ra: remigator, oris m; remigatrix, icis f. Sin: remex, -mĭgis m; rémigans, antis. Uso: banco de los -, transtrum, i n. remesa: (remisión que se hace de una cosa) míssio, onis f. Uso: - de dinero, pecúniae míssio; pecúnia missa; - de dinero por cheque, pecúniae míssio per mandatum nummárium // (cosa enviada en cada vez) merx (mercis f) missa. remiendo: sartura vel sutura, ae f. Sin: reféc- 929 remise tio, reconcinnátio, onis f. ris cálcei reféctio. remise: coche de -, autoraeda meritória. Sin: autocinetum meritórium. rémora: (pez marino) rémora, ae f. Sin: echenēis, neĭdis f; reméligo, gĭnis f // (fig, cosa que detiene o dificulta) rémora, ae f. Sin: mora; impedimentum; retardátio; tárditas; repágulum, i vel repágula, orum. remitente: missor, oris m. Sin: mittens, entis; qui mittit lítteras. remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi cápulus; pala del -, palma vel pálmula, ae f // Dep remígium, ii n; remigátio, onis f. Sin: remigandi vel remorum ludus, certamen, certátio. Uso: practicar el -, remigare. remordimiento: consciéntiae morsus (-us m). Uso: sentir -, consciéntiae morsu cruciari. remplazable, v. reemplazable. remplazar, v. reemplazar. remoción: (de cosas, sobre todo de vehículos) ablátio, onis f // (privación de cargo o empleo) privátio, onis f. Sin: amótio vel remótio; destitútio. remolacha: beta, ae f. Sin: betáceus, i m; beta vulgaris vel pátula. Uso: cultivo de -, betarum cultura. remolachero: (persona que se dedica al cultivo de remolacha) betarum cultor. remolcador: adj remulcans, antis. Sin: trahens; tractórius; remulco trahens // sust remulcator, oris m. Sin: currus (-us m) remulcans vel tractórius; currus remulco trahens // (embarcación que remolca) navis vel navígium remulcans. Sin: navis vel scapha tractória; navis remulco trahens; linter ad naves remulco adducendas. remolcar: remulcare. Sin: remulco dedúcere vel tráhere. Uso: cable de -, remulcum; vehículo remolcado, currus (- us m) remulcatus. remolino: vertex vel vortex, tĭcis f. remolque: remulcus, i m vel remulcum, i n; - en el que se viaja y se vive, v. roulotte. remonta: (compostura del calzado) anterio- remplazo, v. reemplazo. remunerativo: quaestuosus, a, um. Sin: lucrativus; fructuosus; lucrosus. renacentista: adj anagenéticus, a, um. Sin: ad renascéntiam áttinens // sust renovationis homo; “homo novus”. renacimiento: (acción de renacer) novus ortus (-us m). Sin: renovátio (-onis f); nova natívitas; ad vitam restitútio vel revocátio. Uso: el - de la vegetación, renascentes herbae // (actividad nueva dada a las artes o ciencias) renascéntia, ae f. Sin: reviviscéntia; regenerátio; renovátio; recreátio; restaurátio; renovata alácritas. Uso: - artístico, literario, político, restitútio ártium, litterarum, rei públicae; - del latín y griego, latinitatis et graecitatis renovátio // (período histórico del siglo XVI) anagénesis, is f. Sin: renascéntia; renascéntia litterarum; renatae vel renovatae lítterae; lítterae redintegratae; renatae vel renovatae artes; renatae (renovatae, renascentes, reviviscentes) artes ac lítterae; aetas renatarum litterarum et ártium; aetas e renascéntibus (vel e reviviscéntibus) ártibus nuncupata; aetas, quae a renascéntibus ártibus nuncupatur. Uso: los autores del -, renascéntiae auctores; los ingenios del -, renatarum lit- 930 renta terarum ingénia; desde el comienzo del -, inde a renatis sáeculo XV lítteris; ab exórdio vel a primórdiis renatarum litterarum; desde la época del -, ab aetate litterarum redintegratarum; después del -, post renatas sáeculo XV lítteras; post renatas latinas lítteras; post renatas véterum lítteras artesque; en el período del -, renatarum litterarum témpore; florescéntibus de íntegro lítteris; lítteris renovatis. renal: renalis, e. Sin: renum (de los riñones). Uso: enfermedad -, nephropathīa, ae f. rendez-vous, v. cita, entrevista. rendición: (acción y efecto de rendir) expugnátio,onis f. Uso: - de una plaza, óppidi expugnátio // (acción y efecto de rendirse) dedítio (álicui vel ad áliquem). Uso: - incondicional, dedítio sine ulla condicione; aceptar la - de uno, áliquem in deditionem accípere vel recípere; obligar a uno a la -, áliquem ad deditionem redígere; áliquem in (vel ad) deditionem impéllere vel compéllere // (rendimiento, producto) v. rendimiento // - de cuentas, rationum reddítio (-onis f). Sin: accepti et expensi rátio. rendimiento: rédditus vel réditus, us m. Sin: proventus, fructus, us m. rendirse: dedi vel se dédere álicui. Sin: in deditionem venire, deditionem subire; fácere deditionem álicui vel ad áliquem; arma trádere. renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix, icis f. Sin: abdicator; desertor; apóstata, ae m. renegador: abnegator, oris m. renegociar: dénuo pacisci. Sin: retractare; novas pactiones fácere (cum áliquo de áliqua re); (álicui) novas condiciones propónere. renglón: línea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: por -, per síngulos versus; escribir dos - a uno, áliquid litterarum ad áliquem dare; leer entre renglones, plus quam significatur intellégere; no escribir ni un -, ne verbum (vel ne lítteram) quidem scríbere; una carta de pocos -, lítterae paucorum vérsuum. reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso: - hembra, tarandrus fémina; - macho, tarandrus mas (maris m); de -, tarandrīnus. renombrado: famosus, a, um. Sin: céleber, -bris, -bre; clarus, praeclarus; illustris, e; ínclitus; insignis, e; famā ingens vel praestans; notíssimus. renombre: nomen vel renomen, mĭnis n. Sin: fama, glória, laus, celébritas, opínio. Uso: de gran -, magnae opinionis; de - internacional, internationáliter notíssimus; adquirir -, famam cónsequi. renovable: renovábilis vel innovábilis. Sin: iterábilis; iterationem vel continuationem admittens. renovación: renovátio, vel novátio, vel innovátio, onis f. Sin: redintegrátio; instaurátio vel restaurátio. Uso: - democrática, renovátio democrática; - disciplinaria, disciplinae instaurátio; - doctrinal, doctrinae redintegrátio; - de las costumbres cristianas, christianorum morum renovátio; - de los juegos, instaurátio ludorum; secreto de la -, íntima renovationis vis. renovador, ra: renovator, vel novator, vel innovator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instaurator; restitutor; redintegrator // adj novationem prómovens; novandi vim habens; progressum inducens vel súscitans. renta: (beneficio que se obtiene de una cosa) réditus, us m. Sin: proventus, us m; vectīgal, 931 rentabilidad alis n. Uso: - neta, sólidi réditus mpl; la economía es una gran -, magnum vectigal est parsimónia; - del petróleo, petrólei réditus; constituir una - vitalicia, réditus ad vitae tempus duraturos institúere // (beneficio anual) pénsio, onis f. Sin: ánnuum, i vel ánnua, orum; ánnua pecúnia. Uso: señalar una - a alguien, ánnuam pecúniam statúere álicui // (lo que paga un arrendatario) merces, edis f. Uso: - de un predio, agri vel práedii merces // (deuda pública) pública nómina. reojo: mirar de -, limis aspícere, intueri, spectare; limis óculis aspícere; obliquis óculis aspícere // (fig, mirar con enfado o prevención hostil) áliquem despícere. reología: rheológia sive -logīa, ae f. reómetro: rheómetrum, i n. reoscopio: rheoscópium, ii n. reóstato: rheóstatum, i n; rheóstatus, i m. rentabilidad: rentabílitas, atis f. rentado: (que tiene renta para mantenerse) qui redítibus fruitur // (que disfruta de un seguro social) pensionárius cautionis socialis. reparar: reparare. Sin: refícere; restitúere; restaurare. Uso: - carreteras, stratas restitúere; v. refaccionar. rentar: réditum vel proventum párere. rentista: (persona que recibe renta) redituárius, ii m; redituária, ae f. renuncia: abrenuntiátio, onis f. renunciante: renúntians, antis. Sin: de iure suo cedens // sust renuntians. Sin: renuntiator, oris m; renuntiatrix, icis f ; qui vel quae de suo iure cedit. renunciar: renuntiare. Sin: abdicare; dimíttere. Uso: - al cargo, múnere se abdicare; - a cargos civiles, civílibus offíciis renuntiare. renunciatario: renuntiatárius, ii m. Sin: is, cuius in favorem áliquis renuntiat. reo: reus, i m. Uso: - de lesa majestad, (laesae) maiestatis reus; hacerse - de lesa majestad, maiestatem láedere vel minúere. reóforo: rheóphorus, i m; rheóphorum, i n. reógrafo: rheógraphum, i n. reparación: reparátio, onis f. Sin: restitútio; redintegrátio, reféctio; sartura. Uso: - de culpa, satisfáctio. reparo: (cosa que se pone por resguardo) praesídium, ii n. Sin: munimen, mĭnis n; munimentum; tutela; defénsio. Uso: - contra la lluvia, munimen ad imbres. repartición: (acción y efecto de repartir) digéstio, onis f. Sin: distribútio; divísio // (dependencia en una organización administrativa) pars administratória. repartir: (distribuir algo dividiéndolo en partes) distribúere. Sin: divídere // (entregar a personas distintas lo que han encargado o deben recibir) réddere. Sin: trádere. Uso: cartas, lítteras réddere; epístulas trádere // (cargar una contribución o ganancia por partes) vectīgal distribúere. reparto: (repartimiento, oficina) pars, partis f. Sin: área; régio, séctio, státio, onis f. Uso: - de reanimación, státio redanimationis // (acción y efecto de repartir) tradítio, onis f. Uso: - de cartas, perlátio cursualis; epistularum vel litterarum tradítio. 932 repetidor repasar: (volver a pasar por un mismo sitio o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire viam vel iter; viam repétere; iter relégere; por una calle, redire viam // (recorrer lo que se ha estudiado) recensere. Sin: repétere. Uso: - las lecciones, dictata secum repétere; memóriā recensere dictata; - mentalmente las reglas, praecepta repétere // (volver a mirar, examinar o registrar una cosa) recognóscere; recólere // (volver a explicar la lección) rursus vel dénuo explicare. Sin: lectionem relégere, recólere; íterum lectionem légere // (- en su mente, en su memoria) recogitare. Sin: recólere; áliquid memóriā vel ánimo repétere; secum revólvere; secum recogitare de áliqua re; áliquid cum ánimo revólvere; secum ánimo reputare. Uso: repaso conmigo toda mi jornada, totum diem meum scrutor // (reconocer muy por encima un escrito, pasando por él la vista ligeramente o de corrido) áliquid strictim (vel cursim) légere. Uso: - un libro, librum strictim attíngere. repasata, v. regañina, reprimenda. repaso: (acción y efecto de volver a pasar) retránsitus, us m. Sin: retransítio, onis f; réditus, us m; redítio; iteratum tránsitus; recursus, us m // (estudio ligero de lo que se tiene visto o estudiado) recénsio, onis f. Sin: reléctio; repetítio; iterátio; retractatus, us m (el repetir); recensítio, onis f (el releer). Uso: doy un - a la parte que he de declamar, ítero declamationis partem // (reconocimiento de algo después de hecho, para ver si le falta o sobra algo) recognítio, onis f. Sin: recénsio. repatriación: (regreso espontáneo a la patria) remigrátio, onis f. Sin: in pátriam réditus (-us m) vel revérsio; domum redítio // (devolución de un extranjero al país de origen) in pátriam remíssio vel restitútio. repatriar: (regresar a la patria) repatriare. Sin: remigrare; domum redire; in pátriam re- dire, reverti, se recípere; pátriam repétere // (devolver algo o a alguien a su patria) domum remíttere. Sin: in pátriam redúcere vel restitúere. repercusión: repercússio, onis f; repercussus, us m. Sin: resultátio; reverberátio; resonántia; redundátio; redundántia. repercutir: (intr, rebotar) repércuti. Sin: referri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso: el sonido repercute, sonus resultat // (tr, rayos, sonidos, etc.) repercútere. Sin: reverberare; réddere, regérere; referre; refléctere; remíttere; replicare. Uso: - los rayos, rádios replicare vel reverberare; - la voz, vocem remíttere, reiectare, repercútere // (Med, rechazar, repeler, hacer que un humor retroceda o refluya hacia atrás) repéllere. Sin: reícere; nóxios humores álio avértere // (recaer sobre) recídere. Sin: redundare; redire (in áliquid vel in áliquem). Uso: el castigo (de alguien) repercute sobre su familia, poena in eius famíliam récidit; la infamia repercute sobre los amigos, infámia ad amicos redundat. repertorio: (lista de obras dramáticas que habitualmente ejecuta un artista) repertórium, ii n // (colección de obras o noticias) index, dĭcis mf. Sin: thesaurus. repetición: iterátio, onis f. Sin: repetítio. repetidamente: iteratim. Sin: íterum iterumque; íterum atque íterum; íterum ac sáepius; saepe sáepius; crebro; frequenter. repetidor: (alumno que repite un curso) v. repitiente // (el que repasa a otro la lección) repetītor, oris m. Sin: submagister; promagister; subsidiárius vel domésticus magister; hypodidáscalus // Telec amplificatórium instrumentum // (TV, emisor de débil potencia, que retransmite los programas difundidos por una estación principal) státio 933 repetir rius; - fotógrafo intruso, reptícius imáginum auceps. mutatória. Sin: apparatus mutatórius. repetir: iterare. repetitivo: iterativus, a, um. repique: sacri aeris concentus; sacrorum aerum concentus. Sin: campani aeris concentus. repisa: plúteus, i m. reposera: sella dormitória. Sin: sella flexíbilis, fléxilis, plicátilis; reclīnis sella; fléxile ac plicátile subséllium; scimpódium vel oblonga ac plicátilis sella; sedile (-is n) cubitórium. reposición: reposítio, onis f. repositorio: repositórium, ii n. Sin: receptáculum; reconditórium. repitiente: adj répetens, entis. Sin: íterans // sust alumnus répetens (scholam); eiusdem scholae iterator. replicar: replicare. Sin: iterare; repétere; respondere. repoblación: incolarum redintegrátio. repoblar: novis íncolis frequentare. repostería: (oficina donde se fabrican confituras, pasteles, embutidos, etc.) v. confitería, pastelería // (despensilla en que se guardan provisiones de esta clase) cellárium, ii n. Sin: promptuárium vel promptárium; céllula penaria vel penuária; céllula promptuária // (lugar donde se guardan los objetos del servicio de la mesa) armárium, ii n. Sin: arca; repositórium; armárium promptuárium; v. aparador. repollo: brássica capitata vel cumana. repostero, v. confitero, pastelero. reportaje: relátio, onis f. Uso: - fotográfico, scriptum photographématis illustratum. reporter, v. reportero. reporterismo: (oficio de reportero) relatoris munus (-nĕris n) // (información periodística) relátio, onis f (diurnorum relátio; diurnorum núntii vel núntia, si se trata de diarios; commentariorum relátio; commentariorum núntii vel núntia, si se trata de revistas). reportero: relator, oris m. Sin: auceps (-cŭpis m) notitiarum (cazador de noticias). Uso: de diario, diurnorum vel diurnárius relator; nuntiorum explorator; - de radio, relator stationis radiophónicae; - de revista, commentariorum relator; - de televisión, relator stationis televisíficae; - gráfico, relator photógraphus vel photográphicus; photodiurná- represalia: represáliae, arum fpl. Sin: hostimentum; vis vi repulsa. Uso: actos de -, actus represaliarum; derecho de -, clarigátio, onis f; ius represaliarum; por -, título represaliarum; clarigationis causā; hacer represalias, vim vi repéllere; pária páribus respondere; par pro pari referre. represaliar: represáliis uti (contra áliquem). Sin: represáliis pléctere (vel affícere) áliquem. representación: (acción y efecto de representar) repraesentátio, onis f. Sin: descríptio; relátio. Uso: - gráfica de un plano, descríptio aedificandi // (figura, imagen o idea que sustituye a la realidad) effígies, ēi f. Sin: imago, gĭnis f. Uso: - pictóricas, formae ac figurae // (obra dramática) spectáculum, i n. Sin: 934 reprobado spectamen, mĭnis n; fábulae áctio; exhibítio spectáculi; ludus scáenicus. Uso: - religiosa, spectáculum sacrum; sacer ludus scáenicus // (hecho de representar a una casa comercial) negotiorum procurátio // (cuerpo de representantes) v. delegación // - proporcional, procurátio proportionalis. aetatis philosophorum; mal - de la latinidad, malus auctor latinitatis // (sostenedor, partidario) auctor, oris m. Sin: cógnitor. Uso: el de una idea, de un parecer, senténtiae auctor vel cógnitor // (actor o actriz) actor, oris m; actrix, icis f. Sin: scáenicus, i m; scáenica, ae f. representador: repraesentator, oris m. Sin: repraesentans. representar: (hacer presente algo) repraesentare // (actuar en nombre o por cuenta de otro; hacer las veces de otra persona o colectividad) alicúius vice (vel múnere) fungi; alicúius vicárius sum // - los intereses de alguien, alicúius negótia procurare // (ejecutar una obra de teatro) fábulam dare, ágere, perágere // (interpretar un papel de una obra dramática) alicúius personam gérere vel ágere // (informar, referir) referre. Sin: renuntiare. representante: (persona que hace las veces de otra) vicárius, ii m; vicária, ae f. Uso: ser el - de alguien, alicúius vice (vel offício, vel pártibus) fungi; alicúius personam gérere; ser el - de la ciudad, de una firma o sociedad comercial, de una sociedad civil, civitatis, societatis (nóminis), collégii personam gérere // (persona que representa a un ausente, cuerpo o comunidad) repraesentans, antis m. Sin: legatus vel delegatus, i m; curator vel procurator, oris m; núntius; orator. Uso: - del drama inglés, repraesentans drámatis ánglici; - del rey, regis legatus; - de una empresa, societatis bonis gignendis procurator; representantes de otras Iglesias cristianas, repraesentantes aliarum ecclesiarum christianarum; representantes de varias naciones y gobiernos, repraesentantes variarum nationum regiminumque; representantes de todos los partidos, repraesentantes ómnium factionum politicarum; enviar a uno como -, áliquem legare; áliquem legatum míttere // (persona que gestiona los contratos y asuntos profesionales) curator negotiorum. Uso: ser el - de uno, de una firma o sociedad, alicúius, societatis (vel nóminis) negótia (vel rationes) procurare // (el que sirve de modelo, de ejemplo) exemplar, aris n. Sin: auctor; princeps. Uso: noble - de su ciudad, egrégius auctor civitatis suae; el principal - de la democracia, homo florens prae céteris in ratione populari; - de la época antigua, exemplar aevi prioris; el más autorizado - de la filosofía contemporánea, princeps huius representativo: (que se puede tomar como representación de otra persona o cosa) repraesentativus, a, um . Sin: signíficans; significativus // (característico, ejemplar, modélico) praecípuus, a, um. Sin: excellens; princeps (-cĭpis) // régimen -, forma rei públicae repraesentativa. represión: représsio, onis f. Sin: coërcítio; cohibítio; refrenátio. represivo: repressivus, a, um. Sin: réprimens; coërcitivus; coërcitórius. Uso: medida -, coërcítio. reprimenda: reprehénsio, onis f. Sin: obiurgátio; severa corréctio. reprimido: repressus, a, um. Sin: coércitus; cohíbitus; refrenatus. reprobado: (censurado) vituperatus, a, um. Sin: exprobratus; reprehensus; correptus // (que no aprobó un curso o examen) reprobatus, a, um. Sin: improbatus. Uso: alumno -, 935 reprochar alumnus improbatus. reprochar: áliquem reprehéndere vel obiurgare. Sin: áliquem verbis increpare, increpitare, corrípere, exprobrare. reproducción: (acción y efecto de reproducir o reproducirse) generátio, onis f. Sin: procreátio; progenerátio, regerminátio. Uso: - por segmentación, scissipáritas, atis f; segmentária procreátio vel generátio; generátio per scissionem hábita; técnicas de - artificial, modi generationis artificiosae // (cosa que reproduce o copia un original) exemplum, i n. Sin: exemplar, aris n. Uso: una - fotográfica del Códice B, exemplar Códicis B photográphice expressum // (copia de un texto, una obra u objeto de arte) imago, gĭnis f. reproducible: regenerábilis, e. Sin: rursus producíbilis; potis effingi vel éxprimi. reproducir: (volver a producir o producir de nuevo) regenerare. Sin: procreare; rursus prodúcere // (volver a hacer presente lo que antes se dijo o alegó) repétere. Sin: éadem dícere vel fácere // (sacar copia de un original) imitari. Sin: exprímere. reproductivo: reproductivus, a, um. Sin: ad gignendum vel ad procreandum aptus. reprueba: novum argumentum. Sin: cértior probátio. reps: crispum, i n. Uso: - de seda, crispum séricum. república: (como Estado) res pública vel respública, vel Respública. Sin: cívitas. Uso: autónoma, província líbera; - comunistas o socialistas, públicae res communísticae vel socialísticae; - democrática, popularis res pública; - federal, res pública foederalis vel foederata; - presidencialista, res pública praesidialis vel praesidalis // - Democrática Alemana, Res pública Democrática Germánica; - Federal de Alemania, Foederata Res pública Germánica; - Arabe Unida, Respública Arábica Unita; - Federal de Austria, Res pública Foederatarum Austriae Civitatum; - Centroafricana, Respública Africae Médiae; - Popular China, Res pública Popularis Sinensis; - de Colombia, Columbiana Respública; - de Sudáfrica, Respública Africae Australis. republicanismo: rei públicae stúdium. republicano: (dicho del ciudadano de una república) republicanus, i m. Sin: rei públicae civis // (partidario de este género de gobierno) rei públicae studiosus, fautor, propugnator. Sin: popularis impérii (vel popularis rei públicae) fautor, assertor; communis libertatis studiosus vel amans; is, cui a república nomen. repuesto: piezas de -, partes subsidiáriae, additíciae, supervacáneae. repulgo, v. dobladillo. requesón: coágulum, i n. Sin: lac coagulatum; meta (-ae f) lactis; coágulum recoctum; coacti lactis massa; cocta massa cásei recocta. requisar: exquírere. Sin: expostulare, exígere. requisición: conquisítio, onis f. requisito: condício, onis f. Sin: res necessária. requisitoria: accusátio, onis f. Sin: criminátio; criminosa orátio. resarcible: reparábilis, e. Sin: qui (quae, 936 resfrío quod) potest sarciri, resarciri, reparari. resarcimiento: satisfáctio, onis f. Sin: compensátio; restitútio; medela damni. resarcir: resarcire vel sarcire. Sin: reparare; refícere; damna sarcire vel compensare. resbaladero: (adj, resbaladizo) v. esta voz // (lugar resbaladizo) lúbricum, i n // (paraje en que hay hielo para resbalar) glácies consistens. resbaladizo: lúbricus, a, um. Sin: lápsilis; lábilis. Uso: de un modo -, lúbrice. resbalón: lapsus, us m. Sin: lápsio, prolápsio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps (-cipĭtis). diáriae // (guardia o custodia) - monetaria, nummi repósiti; aerárium cónditum; - metálica, subsidiária vis metalli; - de oro, cónditum auri aerárium; pretiósius aerárium // (porción de superficie que se protege) saeptum, i n. Sin: loci reservati; loca reservata. Uso: - nacional, parque nacional, saeptum públicum; saeptum beluarum plantarumque; - de caza, venátio reservata; fines venatórii; privata venationis loca // (territorio reservado) - de indios, autóchtonum terra própria // (Dep, jugador que aguarda para actuar) vir vel lusor subsidiárius // (excepción) excéptio, onis f. Uso: - mental, tácita excéptio; epichéia; interpretátio restrictiva. reservación: (acción y efecto de reservar) reservátio, onis f // (reserva de habitaciones, de localidades para un espectáculo) praenotátio, onis f. Sin: praesignátio; v. prenotación. resbaloso, v. resbaladizo. rescate: (acción y efecto de rescatar) redémptio, onis f. Sin: liberátio // (dinero con que se rescata, o que se pide para ello) prétium, ii n (pro redemptione). rescindir: rescíndere vel scíndere. Sin: dissólvere; abrogare; írritum fácere. Uso: - un contrato, pactionem rescíndere. reservado: (que se reserva o debe reservarse) reservatus, a, um. Sin: repósitus, sepósitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso: sitios -, loci reservati; loca reservata // (callado; reacio en manifestar su interior) tácitus, a, um. Sin: taciturnus; tectus // (cauteloso) cautus, a, um // (prudente, circunspecto) circumspectus. Sin: prudens; modestus; verecundus. reseña: (acción y efecto de reseñar) recénsio, onis f; recensus, us m. Sin: recognítio; descríptio; numerátio; relátio. Uso: - cronológica, notátio témporum // (narración sucinta) brevis relátio, exposítio, narrátio // (información crítica o comentario sobre una obra literaria o científica, etc.) commentárium, ii n; commentárius, ii m. Sin: iudícium; recognítio; censura; v. recensión // (revista que se hace de la tropa) mílitum lustrátio. reservar: reservare. Sin: sepónere, repónere; excípere, exclúdere; destinare. Uso: hacerse -, condúcere; me hice - un camarote en el “Queen Mary”, domúnculam vel céllulam conduxi navis “Reginae Marīae”. reserva: (cuerpo de tropas) subsidiárii, orum mpl. Sin: auxília vel subsídia, orum npl; mílites subsidiárii vel auxiliárii; cópiae subsi- resfrío: pituíta, ae f. Sin: gravedo; destillátio; perfríctio; cápitis gravedo. Uso: agarrar un -, perfrictionem sibi contráhere. resfriado: adj gravedinosus, a, um. Sin: gravédine vel pituítā affectus, correptus, laborans // (sust, catarro, constipado) v. estas voces. 937 resguardar resguardar: saepire. Sin: protégere; munire. residence disiuncta. (house) : diaeta deversória residencia: (lugar en que se reside, casa, domicilio) commorátio, onis f. Sin: sedes, is f; domicílium vel domus; habitandi sedes. Uso: - secundaria, habitandi sedes secundária; para menores, commorátio minóribus hospítium praebens; permiso de -, permíssio residéntiae vel habitandi; vénia commorandi // (casa suntuosa) residéntia, ae f. Sin: mánsio. Uso: - del presidente, residéntia práesidis; de los reyes, residéntia regum // (centro hospitalario en el que hay enfermos internados) v. hospital. residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel domicílii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum domorum spectans. residente: resīdens, entis. Sin: cómmorans; sedem vel domicílium habens. ánimo ábiit; no -, no saber - a algo, áliquid iniquo ánimo ferre; áliquid aegre (vel moleste, vel gráviter) ferre. resina: resina, ae f. Uso: - sintética, artificial, resina synthética, artificialis, artificiosa, arte facta. resistencia: (acción y efecto de resistir o resistirse) resisténtia, ae (contra + ac) f. Sin: obstántia; renīsus, us m; fírmitas, firmitudo (-dĭnis f); constántia; patiéntia; tenácitas. Uso: - armada, resisténtia armata; - física, córporis patiéntia; sin -, sine ulla resisténtia; sine ullo renisu; bien preparado para la -, ad resisténtiam aptus adversus + ac // (conjunto de personas que se oponen a los invasores o a una dictadura) resisténtia, ae f // Electr resistórium, ii n. Sin: rheóphorum, i n; rheóphorus, i m. resistente: (que resiste) resistens, entis. Sin: obsistens; obstans. Uso: - al fuego, igni resistens // (que pertenece a la resistencia) resistens, entis. residual: resíduus, a, um. Sin: réliquus. residuo: resíduum, i n. Sin: réliquum; resídua, orum npl. Uso: - químicos, resídua chemicália; - radiactivos, resídua radiactiva; purgamentum radioactivum. resignado: pátiens, entis. Sin: aequus; acquiescens; tólerans; pacatus; quietus; sorte sua contentus. resignarse: acquiéscere. Sin: obtemperare; parēre; óbsequi; aequo ánimo ferre, pati, tolerare. Uso: - a las circunstancias, témpori cédere vel parēre; - a la propia suerte, fortunae (suae) succúmbere; in sua sorte quiéscere; - a la voluntad de alguien, álicui (vel alicúius voluntati) óbsequi; - a la voluntad de Dios, ad Dei nutum se totum accommodare vel compónere; se fue resignado, aequo resistir: resístere. Uso: - a la demagogia, demagógiae resístere. resma: scapus, i m. Sin: fascis, is m; fascículus, i m. Uso: - de papel, chartae fascis; - de papel de carta, fascículus chartae epistolaris. resoli o resolí: rosólium, ii n. Sin: ros (roris m) solis; dulcíssima aromática pótio. resolver: (desatar una dificultad o dar resolución a una duda) resólvere. Sin: sólvere, exsólvere. Uso: - un problema, un enigma, quaestionem, aenigma sólvere; quaestionis, aenígmatis nodum expedire vel exsólvere. resonador: resonatórium, ii n. Sin: vocis propagatórium. 938 responsabilidad resonancia: (prolongación del sonido) resonántia, ae f. Sin: resonátio, repercússio, onis f // (sonido producido por repercusión de otro) repercussus, us m. Sin: sonus percussus // (fama) nomen, mĭnis n. resonar: (repercutir el sonido) resonare. Sin: sonum vel sónitum réddere. resorte: (muelle de metal) elatérium, ii n. Sin: lámina vel lamella mollis, fléxilis, flexíbilis, elástica; spira férrea. respaldar, v. respaldo. respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; reclinatórium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, reclinatórium sellae; arcus vel dorsum sellae. respeto: respectus, us m. Sin: observántia (vel débitus honor) in áliquem. Uso: - humano, inanis pudor; inanis humani iudícii pudor; malus pudor; - por los demás, ceterorum observántia; con el debido -, cum reveréntia; sin - humano, nullo ad humana iudícia respectu. respiración: respirátio, onis f. Sin: respiratus, spíritus, us m; ánima; efflatus, us m; exhalátio. Uso: - afanosa, spiritus angustior; angústiae (-arum fpl) spíritūs; - animal, cutánea, vegetal, respirátio animalis, cutánea, vegetalis; - artificial, respirátio artificiosa, artificialis; curátio oxygénia; - boca a boca, ósculum salutare; - débil, spíritus rarus, ánima ténuis (especialmente de un moribundo); dificultad de -, spirandi difficultas; anhelátio; spíritus gravis; órganos de la -, órgana respirationis. respiradero: spiráculum, i n. Sin: spiramentum; fístula; púteus; os exhalationis. respirador: respiratórium, ii n. Sin: instrumentum respiratórium. Uso: - automático, respiratórium automatárium. respirar: respirare. Sin: spirare; ánimum vel spíritum ágere, accípere, collígere, dúcere, recípere, tráhere. Uso: - afanosamente, spíritum crebro collígere; - levemente, lenem spíritum ágere; - a pleno pulmón, aperto péctore salutíferum áëra dúcere. respiratorio: respiratórius, a, um. Sin: spiritalis; spirábilis; spirandi (gen); spíritus (gen). Uso: aparato -, víscera spirabília npl; vías -, meatus (ŭum mpl) spirandi vel spíritūs; órgano -, órganum respiratórium. responder: respondere. Uso: responde ahora a lo que te pregunto: nunc respondeto ad ea, quae te interrogo; ¿quién sabe -?, quis responsum dare scit?; ¿quién sabe - a esta pregunta?, quis huic quaestioni respondere scit? responsabilidad: responsabílitas vel responsálitas, atis f. Sin: onus, óneris n; munus, nĕris n; offícium, ii n; culpa, ae f (culpabilidad); auctóritas, atis (peso, valor del cargo). Uso: - conformes a las aptitudes naturales, múnera et offícia ingénio uniuscuiusque consentánea; - específica, peculiaris responsálitas; - específica sobre el ambiente de vida, offícium de vitae loco; - financiera, onus nummárium; - misionera, responsabílitas missionalis; - social, socialis obligátio; - subjetiva, subiectiva responsálitas; tremenda -, grave onus; responsabilidades del matrimonio, responsabilitates cóniugum; conciencia de la propia -, offícii sui consciéntia; sibi créditi múneris consciéntia; consciéntia múnerum exsequendorum // la - de amar la vida humana, offícium vitam humanam amandi; la - de este empeoramiento, onus talis conversionis in peius; es cosa de gran -, res est magni óneris vel pónderis; es decisiva la - de la familia, decretória est famíliae responsálitas; esto implica muchas y graves -, hoc multa graviaque imponit ónera; la - recae 939 responsabilización sobre alguien, eventus in caput alicúius récidit // achacar a uno la - de algo, ab áliquo rationem pétere; culpam (alicúius rei) in áliquem derivare vel conícere; asumir la - de algo, áliquid in se recípere; alicúius rei rationem in se recípere; causam in se transferre; cargar con la - (culpa) de algo, alicúius rei culpam suscípere; ejercer la propia -, offícia sua éxsequi; estar exento de -, culpā vacare; extra culpam esse; sentir su -, suam sentire responsabilitatem; tener la grave - de educar rectamente a sus hijos, gravi offício teneri recte educandi prolem; tomo sobre mí la -, perículum (el riesgo) vel culpam (la culpa) in me recípio; praesto perículum vel culpam // bajo mi -, me auctore (a instigación mía); meo perículo (por mi cuenta y riesgo); sin -, nullo rationis reddendae offício. responsabilización: responsalitatis vel responsabilitatis iniúnctio. responsabilizar: responsalitatem vel responsabilitatem iniúngere. responsable: sust responsalis vel responsábilis, is m. Sin: auctor; moderator; sponsor, responsor; (promotor de una empresa) alicúius rei dux (vel auctor, vel caput, vel princeps); qui praestat áliquem (que da garantía por uno) vel áliquid (por algo); qui spondet pro áliquo (quien se hace garante de alguien). Uso: los - de la mala condición de la educación, responsábiles de mala condicione educationis; ser - de algo, áliquid praestare; áliquid in se recípere; auctorem esse alicúius rei; hacer a uno -, ab áliquo rationem pétere // adj responsalis vel responsábilis, e. Sin: offícii sui cónscius (concienzudo); obnóxius (culpable). Uso: ejercicio - de la paternidad y maternidad, responsalis paternitatis ac maternitatis exercitátio; de manera -, modo responsali. responsablemente: responsabíliter. responsorial: adj responsorialis, e // (libro de los responsorios) responsoriale, is n. Sin: responsoriorum liber vel volumen. respuesta: (acción de responder) respónsio, onis f // (lo que se responde) responsum, i n. Uso: - telegráfica, telegráphicum responsum; esperar - positiva del gobierno de Israel, responsum positivum ab regímine israheliano exspectare. restablecer: - críticamente un texto, textum ad criticorum rationem exígere. Sin: textum crítice (vel ad críticam rationem) corrígere vel emendare. restar: Mat dedúcere (númerum de vel ex alio). Sin: subdúcere; detráhere; deductionem fácere. restauración: restaurátio, onis f. Sin: reféctio; restitútio; instaurátio. Uso: - económica, restaurátio oeconómica; - de una antigua cubierta, restitútio vetusti cuiusdam integumenti; - de una casa, restitútio domūs. restaurado: refectus, a, um. Sin: restitutus; renovatus. restaurador: restaurator, oris m. Sin: refector; restitutor; repostor. restaurán, v. restaurante. restaurante: caupona, ae f; caupónium, ii n. Sin: refectória, ae f (taberna); taberna deversória vel refectória; domus cenatória. Uso: de hotel, cenátio, onis f; - chino, caupona sinensis; - musical, caupona música; estar en un -, in caupona esse; ir al -, cauponam adire, ad cauponam deverti; quedar en un -, in caupona manere vel morari. restaurar: restaurare. Sin: reficere; reparare; restitúere; redintegrare. 940 retículo restorán, v. restaurante. resucitación: resuscitátio, onis f. resucitado: resuscitatus, a, um. Sin: in vitam redux; ad vitam revocatus vel reductus; redivivus; reviviscens. anástasis, is f;: réditus ad (vel in) vitam; reviviscéntia, resuscitátio (a mortuis); ad vitam restitútio; - de los muertos, mortuorum ad vitam revocátio; Pascua de -, sollémnia (vel sacrum sollemne) ob memóriam anástasis Domini Nostri Iesu Christi. retablo: sacra tábula toréumatis decorata. resucitador, ra: resuscitator, oris m; resuscitatrix, icis f. Sin: vitae restitutor. resucitar: (volver a la vida a un muerto) resuscitare. Sin: ad vitam revocare; vitam réddere // (volver a la vida) resuscitari. Sin: resúrgere; revivíscere; ab ínferis excitari. retaguardia: auxiliare vel auxiliárium agmen (-mĭnis n). Sin: agmen postremum. retahíla: longa séries (-ei f). Uso: - de palabras, flumen verborum; - de reglas, fastidiosa praeceptorum séries. resultado: éxitus, us m. Sin: eventus; effectus; (favorable) successus // (situación) status, us m. Uso: - final, status finalis // sin -, sine effectu, vel sine ullo effectu. retama: genista, ae f. resumen: summárium, ii n. Sin: compéndium; epítoma, ae f. retardatario: morator, oris m. Sin: tardans, retardans. resumir: recapitulare. Sin: compendiare; comprehéndere; summatim expónere; bréviter recensere; in compéndium redígere; in artum contráhere; per cápita recensere. retardo: retardátio, onis f. retardador: Cinem cinematográphicum sufflamen (-mĭnis n). retención: (acción y efecto de retener) reténtio, onis f // (parte o totalidad retenida de un sueldo, salario u otro haber) dedúctio, onis f. Sin: pecúniae subdúctio, subtráctio; pars salárii retenta // Med reténtio. resurgimiento: resurréctio, onis f. Sin: renovátio. Uso: - italiano, renata Italorum nátio; libertas ítalae genti restituta vel redintegrata; aetas a resurgente Italia nuncupata; aetas, quae a resurgente Italia nuncupatur; escritores (poetas, pintores, escultores) del - italiano, aetatis scriptores (poëtae, pictores, sculptores vel statuárii) e resurgente Italia nuncupatae; guerra del - italiano, bellum Itáliae in libertatem vindicandae; bellum pro restituenda Itáliae libertate et unitate; Italorum bellum ad libertatem repetendam; historia del - italiano, redintegratae Italae gentis história. reticente: réticens, entis. Sin: tacens, tácitus; silens. resurrección: resurréctio, onis f. Sin: retículo: retículum, i n; retículus, i m. Sin: retentiva: retinéntia, ae f. Sin: virtus retentória; facultas retinendi; memória. retentivo: retinendi vi práeditus. reticencia: reticéntia, ae f. Sin: siléntium; dissimulátio. Uso: con -, reticenter; dissimulanter, ex dissimulato. 941 retina retíolum. retina: rétina, ae f. Sin: membrana reticulata; retículum oculare vel oculárium; óculi retículum; reticulata óculi membrana. retirada: recessus, us m. Sin: recéssio; recéptio, onis f; receptus; secessus; discessus. Uso: batirse en -, emprender la -, discédere, recédere, se recípere; loco cédere. retirado: (distante, apartado de un lugar) distans, antis Sin: remotus // (dicho de un militar) miles stipéndiis confectis vel stipéndia eméritus. Sin: miles dimissus vel missus // (dicho de un funcionario, obrero, etc.) eméritus. Sin: rude donatus; cui rudis data vel donata est. Uso: generales -, generales, postquam rude donati sunt // (lejos de la vida pública) solitárius. Sin: a civitatis tumultu remotus. Uso: llevar una vida -, vitam solitáriam ágere; vida - entre las paredes domésticas, vita umbrátilis. retirar: retráhere vel abstráhere. Uso: - los soldados de Irak, mílites ex Iráquia abstráhere; - a los soldados israelíes de la región de Gaza, ex regione Gaza mílites israhelianos retráhere. retiro: (acción y efecto de retirarse) recessus, us m. Sin: secessus, us m; receptus, us m; valedíctio; rudis, is f. Uso: dar a uno el -, rudem dare vel donare; lograr el -, rudem accípere; rude donari; recibir su -, rudem accípere // (ejercicio de devoción que consiste en practicar ciertas devociones retirándose por uno o más días de las ocupaciones ordinarias) sacer recessus // (situación del militar, funcionario, obrero, etc., retirado) commeatus, us m. Sin: dimíssio; míssio; vacátio; liberátio (a múnere, a milítia). Uso: - provisorio, definitivo, dimíssio temporária, perpétua; - limitado, ilimitado, míssio ad diem, sine die (vel in perpétuum); pasar a -, discédere ab armis; missionem accepisse vel habere; pedir -, missionem pétere // (sueldo, haber o pensión que perciben los retirados) stipéndium, ii n. Sin: benefícium. retocar: (revisar) retractare // (corregir) corrígere. Sin: emendare // (perfeccionar) expolire. retoque: (de obra literaria, de arte, etc.) expolítio, onis f. Sin: recognítio; corréctio; emendátio. retórica: (arte que enseña las reglas del bien decir) rhetórica, ae f; rhetórice, es f. Sin: rhetórica ars (artis f); dicendi ars, bene dicendi sciéntia vel ars. Uso: las reglas de la -, dicendi praecepta; libros de -, libri rhetórici // retóricas (sofisterías o razones que no son del caso) vanilóquium, ii n. Sin: inanis sonus; inanis fúnditus sonus. retorsión: retórtio, onis f. Sin: refutátio; repúlsio; reiéctio. retortijones: (de tripas) tórmina, um npl. retractación: retractátio, onis f; retractatus, us m. Sin: revocátio; reprobátio; corréctio; emendátio. retractar: revocare. Uso: - las propias palabras, v. retractarse. retractarse: dicta revocare; verba sua revocare vel recantare; orationem suam retéxere. retractista: pictor imáginum vel iconicorum. Sin: anthropógraphus. retraso: commorátio, onis f. Uso: por - de los carteros, propter commorationem tabellariorum. retrato: effígies, ēi f. Sin: imago, gĭnis f; si- 942 reumático mulacrum. Uso: - fotográfico, effígies luce expressa; - al natural, effígies icónica; simulacrum icónicum; - en colores, effígies colóribus expressa; - en lápiz o pluma, imago líneis adumbrata; - en madera, metal, piedra, etc., státua; simulacrum; signum; hacer el de uno, alicúius spéciem exprímere; alicúius imáginem fíngere vel effíngere; hacer el - de uno en pintura, en escultura, en cincel, en lápiz, alicúius imáginem (vel simulacrum) penicillo, scalpro, caelo, gráphide réddere. retreta: (toque militar que se usa por la noche para avisar a los soldados que se recojan al cuartel) recéptui signum. Sin: militaris sonus recéptui canens. retrete, v. excusado. retribución: retribútio, onis f. Sin: remuneratio; compensátio; merces, edis f. Uso: - honesta, iusta merces. retributivo: retributioni insérviens. Sin: ad retribuendum aptus; ad mercedem pértinens. retroactividad: retroactívitas, atis f. Sin: retrotráctio; vis in praetéritum valens. retroactivo: retroactivus, a, um. Sin: in praetéritum valens vel vigens; in antecessum quoque vigens; qui (quae, quod) in praetéritum valet vel viget. Uso: dar efecto - a una ley, statúere vel effícere ut lex in praetéritum (vel in antecessum) quoque váleat; emanar una ley -, in praetéritum ferre legem; tener aplicación -, retrorsum valere; vim retro habere; la ley tiene valor -, lex in antecessum quoque viget. retroceder: retrocédere; retro cédere Sin: recédere; retrógradi; retro gradi; movere; pedem (vel gradum, vel gressum) referre, retráhere, vértere // fig deteriorem fíeri. Sin: peiorem fíeri. Uso: hacer - (por ej., una cinta de grabador), retroágere vel retorquere. retroceso: (acción y efecto de retroceder) retrocessus, us m. Sin: recéssus vel regressus, us m; retrocéssio, regréssio, revérsio, onis f . Uso: - rápido (por ej., de una cinta de grabador) recursus, us m // (empeoramiento) deterior condício; mutátio in peius. retrogradación: retrogradátio, onis f. Sin: retrogressus, retrocessus, regressus, us m. retrogradar: retrógradi. Sin: retrocédere. retrógrado: retrógradus, a, um. Sin: a progressione aversus; rerum novarum reprobator vel osor; véterum rerum studiosus; misoneísta, ae m. retrogresión, v. retroceso. retroproyector: proiectórium supracapitale. Sin: proiectórium lúminis diurni. retrospectivo: retrospíciens vel retro aspíciens, entis. Sin: retro respíciens; ad praetéritum respíciens. retrovisor: spéculum retroscópicum vel anoscópicum. Sin: spéculum retro prospíciens. retruécano: (inversión de términos) verborum invérsio // (juego de palabras) verborum ludus. reuma o reúma, v. reumatismo. reumático: (que padece reuma) rheumáticus, a, um. Sin: arthríticus; articulari morbo affectus vel vexatus; rheumatismo laborans // sust rheumáticus, i m. Sin: qui articulari morbo laborat, vexatur, affícitur // (relativo al reumatismo) rheumáticus. Sin: arthriticus. Uso: dolores -, articulorum vel ártuum dolores; 943 reumatismo dolores articulares; sufrir fuertes dolores -, magnos articulorum dolores habere. reumatismo: rheuma, ătis n; rheuma, ae f. Sin: rheumatismus, i m; arthritis, ĭdis f; morbus articularis; vítium articulárium; dolor rheumáticus; dolor articulorum vel ártuum. Uso: - articular, rheumatismus articularis; muscular, rheumatismus muscularis; tener -, padecer de -, rheumatismo (articulari morbo, articulorum vel ártuum morbo) laborare, vexari, áffici. reunión: (acción y efecto de reunir) iúnctio, onis f. Sin: coniúnctio // (acción y efecto de reunirse) congregátio, onis f. Sin: congréssio; consociátio; coadiunátio; colléctio, onis f.; coetus, conventus, congressus, consessus, us m; concílium; coítio; círculus; conventículum; conciliábulum; séssio; consultátio. Uso: - anual, consessus ánnuus; ánnua séssio; clandestina, secreta, conventus clandestinus; - muy concurrida, conventus frequentíssimus, celebérrimus, máximus; - cumbre, summi gradus congréssio vel conventus; - familiar, congréssio familiárium; - festivas, celebrationes; - parlamentaria, consessus parlamentariorum; - plenaria, generalis coetus; - de despedida, congressus valetudinárius; - de médicos, medicorum concílium vel coetus; - de profesores, consultátio vel consílium magistrorum // realizar una -, concílium habere; levantar , disolver una -, concílium vel coetum dimíttere. reunir: (a personas o animales) congregare. Sin: collígere; cógere // reunirse, convenire intr. Sin: congregari. revacunación: revaccinátio, onis f. Sin: nova vaccinátio. revacunar: revaccinare. Sin: dénuo (vel íterum, vel rursus) vaccinare; dénuo vaccīnum pus (puris n) insérere. reválida o revalidación: revalidátio, onis f. Sin: convalidátio; recognítio; ratihabítio; approbátio; confirmátio. revalidar: revalidare. Sin: convalidare; ratum habere vel fácere; recognóscere; approbare; confirmare. revalorización: revalorátio, onis f. revaluación: (nueva evaluación) iterata existimátio // (incremento del valor de una moneda o de otra cosa) valoris auctus (-us m). revaluar: (volver a evaluar) íterum existimare // (elevar el valor de una moneda o de otra cosa) valorem augere. revelación: (acción de revelar) revelátio, onis f. Sin: patefáctio; manifestátio; reserátio; nuntiátio; aperítio vel apértio // (manifestación divina) Revelátio. Sin: véritas divínitus trádita; res divino afflatu patefacta; véritas Deo aperiente accepta. revelado: adj revelatus, a, um. Sin: manifestatus; patefactus; reseratus. Uso: verdades reveladas por Dios, veritates Deo revelante (vel aperiente) acceptae // (Fotogr, operación de revelar) lamellae photográphicae detéctio o bien brácteae photográphicae detéctio (según se trate de plancha o de película fotográfica). revelador: ( que revela) revelator, oris m // (baño para revelar la fotografía) revelatórium, ii n. revelar: (mostrar, descubrir) manifestare. Sin: patefácere; reserare; pródere; pándere; detégere; retégere. Uso: - los artilugios de uno, malas artes alicúius in médium proferre; - una fotografía, imáginem luce impressam medicatā aquā detégere // (manifestar de parte de Dios) divínitus revelare vel manifestare. 944 revisionista revendedor: propōla, ae m. Sin: ínstitor. Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de localidades, tesserarum vénditor iniquus. reventa: iterata vendítio. Uso: - de localidades, vendítio tesserarum iniqua. reventar: (deshacer o romper aplastando con violencia) elídere. Sin: protérere; rúmpere; dirúmpere; displódere // (fig, causar gran daño a una persona) vexare áliquem. Sin: protérere // (estallar) rumpi. Sin: dirumpi. Uso: - de envidia, de rabia, invidiā, irā rumpi; - de risa, cachinnum tóllere; risu solvi. reventón: rúptio, onis f. Sin: dirúptio. Uso: de neumático, gummis dirúptio. reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viriditatem resúmere. Sin: víridem colorem recuperare // (renovarse o tomar nuevo vigor) revivíscere. Sin: revívere. reverencial: reverentialis, e. Sin: reveréntiā plenus; reverenter práestitus. Uso: temor -, metus (-us m) reverentialis. reverenciar: reveréntiam álicui praestare. reverendísimo: reverentíssimus vel reverendíssimus. Sin: ádmodum vel perquam reverendus. reverendo: (digno de reverencia) venerábilis, venerandus; veneratione vel honore dignus; colendus // (título o tratamiento que se aplica a eclesiásticos y religiosos) reverendus, a, um. Uso: el - padre Gregorio, reverendus pater Gregórius; el muy - padre Miguel, ádmodum (vel perquam) reverendus pater Michael // sust reverendus, i m. reversibilidad: reversibílitas, atis f. Sin: ad invertendum idonéitas. reversible: (que puede usarse por el derecho o por el revés) reversíbilis, e. Sin: versátilis, vertíbilis, revertíbilis; ad invertendum aptus vel idóneus. reversión: revérsio, onis f. Sin: regréssio; restitútio. reverso: pars (partis f) aversa. Uso: - de una moneda, pars aversa alicúius nummi. revés: (bofetada) álapa, ae f. Sin: inversa manu percússio. revestimiento: (acción y efecto de revestir) indúctio, onis f // (capa o cubierta con que se resguarda o adorna una superficie) tegimentum, i n. Sin: involucrum; operimentum. revestir: vestire vel revestire. Sin : contégere; tégere. revisar: recognóscere. Sin: recognitioni (vel exámini, vel eximinationi) trádere, subícere, súbdere. revisión: (acción de revisar) revísio, onis f. Sin: recognítio; inspéctio; examen, mĭnis n; examinátio; emendátio; corréctio. Uso: - médica, explorátio médica; médici inspéctio; de las cuentas, calculorum vel rationum recognítio; - de pruebas tipográficas, recognítio; - de un libro, libri emendátio. revisionismo: revisionismus, i m. Sin: recognítio et emendátio; rerum anteriorum (vel superiorum) recognítio. Uso: - político, condicionis políticae recognítio. revisionista: (perteneciente o relativo al revisionismo) ad rerum anteriorum recognitionem áttinens; (perteneciente o relativo al revisionismo político) ad condicionis políticae recognitionem spectans // (partidario o seguidor del revisionismo) revisionista, ae m. 945 revisor Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) recognitionis fautor; (en lo político) rerum politicarum recognitionis fautor. revisor: revisor, oris m. Sin: recógnitor; examinator; inspector. Uso: - de boletos, inspector; perforator; - de cuentas, dispunctor; rationum cógnitor; inspector rei nummáriae, sive rerum nummariarum; - de tareas, de pruebas de imprenta, corrector vel emendator. revista: (inspección exacta, examen detallado) recognítio, onis f. Sin: inquisítio. Uso: pasar - a algo, áliquid recognóscere vel inquírere // (inspección de la tropa, de los caballos, etc.) recénsio, onis f. Sin: recessus, us m; lustrátio. Uso: - naval, návium recognítio vel recénsio; navalis decúrsio; pasar - al ejército, exércitum recensere, lustrare, recognóscere; exércitūs recensionem ágere // (publicación periódica) commentárius, ii m; commentárium, ii n. Sin: commentárius periódicus; commentárii periódici; acta periódica; recénsio; periódicum; recognítio; chronográphicon, i n. Uso: - semanal, quincenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatrimestral, commentárii periódici singulis hebdomádibus, bis in mense (vel sexto décimo quoque die), síngulis ménsibus, alternis ménsibus, quater in anno (vel quarto quoque mense), ter in anno (vel quinto quoque mense) éditi; commentárii hebdomadárii, bis ménstrui, ménstrui, bimestres, trimestres, quatrimestres vel quadrimestres; recénsio hebdomadária, bis ménstrua, ménstrua, bimestris, trimestris, quatrimestris vel quadrimestris; - bibliográfica, librorum recénsio; científica, scientiarum recénsio; (commentárium) periódicum scientíficum; acta (-orum npl) periódica scientífica; - deportiva, ephémeris lusória; recénsio rei athléticae; - ilustrada, ephémeris imagínibus ornata; commentárius periódicus picturatus; - lingüísticas mensuales, ménstrui linguarum commentárii; - literaria, litterarum recognítio vel acta; commentárii lítteris excolendis; muy difundida, vulgatíssimi commentárii; oficial, commentárius officialis; - pequeña, commentaríolus; - porno, ephémeris obscena; - teatral, fabularum recognítio; la - Latínitas, commentárii, qui Latínitas inscribuntur; commentárii, quibus Latínitas index, nomen, títulus; commentárii Latinitatis; la - Vox Latina, periódici commentárii, quibus est index Vox Latina; commentárii Vocis Latinae; la - Macadam, commentárius Macadam inscriptus. revistita: commentaríolus, i m. Uso: - gráfica, commentaríolus nubeculatus; commentaríolus pictográphicus vel scaenográphicus. revival: (retorno o reactualización de un estilo, de elementos o de temas artísticos del pasado, o de modas consumistas de un pasado reciente) renovatus vigor. Sin: renovata vitálitas // Teatro nova in scaenam prodítio. Sin: spectáculum redintegratum, renovatum, in prístinum restitutum. revivificación: revivificátio, onis f. Sin: reviviscéntia; ad novam vitam suscitátio vel excitátio. revocabilidad: revocabílitas, atis f. Sin: revocábilis índoles (-is f). revocable: revocábilis, e. Sin: mutábilis; precárius. revocar: (anular una concesión, un mandato, una norma legal o una resolución) revocare. Sin: rescíndere; irritare; abrogare // (enlucir o pintar de nuevo una pared) trullizare. Sin: calce oblínere, illínere, perpolire; trullizationem vel tectórium indúcere. Uso: una pared, paríetem trullizare; paríetem tectório polire vel expolire; paríeti tectórium indúcere vel obdúcere; - con yeso, gypsare; - 946 rezo con una mano de blanco, dealbare; albo polire vel expolire. revolucionarismo: rerum evertendarum consílium vel stúdium. revocatorio: revocatórius, a, um. revolucionarista: rerum evertendarum áppetens. revolcarse: volutari. Sin: se volutare; provolvi. Uso: - en el suelo, humi volvi vel volutari. revolución: (vuelta completa de una rueda) convérsio, onis f. Sin: circúitus, us m; versátio. Uso: revoluciones por minuto, conversiones per minutum (factae); conversiones síngulis minutis, vel in síngula minuta // (movimiento de un astro en el curso de su órbita) circúitus, us m. Sin: convérsio; revolútio; ámbitus, us m. Uso: - del sol, solis circúitus; las - celestes, caeli mutationes vel conversiones // (perturbación, rebelión; cambio violento en las instituciones políticas) revolútio, onis f. Sin: rebéllio; sedítio; evérsio; rerum perturbátio , evérsio, convérsio, mutátio; popularis tumultus; cívium sedítio; rerum civílium mutátio; rerum improvisa evérsio; rerum publicarum evérsio, convérsio, perturbátio; rei públicae perturbátio, convérsio, dissolútio. Uso: - cultural, sedítio ab hóminum cultura appellata; - francesa, sedítio vel revolútio francogállica; gállica rerum convérsio; evérsio rerum francogállica; - mundial, revolútio universalis; toto orbe terrarum rerum mutátio; - rusa, rússica rerum mutátio. revolucionario: adj seditionárius, a, um. Sin: seditiosus; turbulentus; rerum evertendarum (vel commutandarum) cúpidus; rerum novarum cúpidus; ad res evertendas pértinens // sust revolutionárius, ii m. Sin: seditionárius; eversor; subversor; rei públicae subversor; turbulentus vel seditiosus homo; rerum novarum cúpidus homo; genéricam rebellis, is m. Uso: hacer propaganda -, turbulenta dissérere; ser -, públicis commutandis (vel evertendis) rebus studere; rerum novarum molitorem esse. revólver: manuballístula, ae f. Sin: pyroballístula; ignívoma manuballístula vel manuballista; manualis pyróbolus; manuballístula vel pyroballístula versátilis; pistólium vel pistórium rotábile; sclopétulum. Uso: - del microscopio, vertículum; tiro de -, ictus (-us m) manuballístulae; disparar tiros de -, ignitos glóbulos e manuballístula (vel e pyroballístula) deícere. revoque: tectórium, ii n. Sin: trullizátio; tectórium vel albárium opus. revuelta: sedítio, onis f. Sin: rebéllio. Uso: popular, sedítio popularis; incitar a una -, ad seditionem áliquem incitare, excitare, concitare, impéllere, stimulare, instimulare; suscitar una -, seditionem concitare, movere, conflare. revulsivo: adj revulsivus, a, um. Sin: revocatórius // sust revulsivum, i n (medicamen, mĭnis n). Sin: medicamentum revocatórium. rey: (pieza del juego de ajedrez) Rex, regis m. Reyes: día de -, dies Epiphaniae; regalos de -, epiphaniae dona vel múnera. reyezuelo: (dim de rey) régulus, i m // (pájaro) régulus. Sin: tróchilus, i m. rezar: precari. Sin: orare, rogare. Uso: - las oraciones de la mañana, preces matutinas fúndere. rezo: (acción de rezar) precátio, onis f. Sin: prex, precis (de ordinario preces, um fpl); ro- 947 Rhodesia gátio; deprecátio; recitátio // (oficio eclesiástico) sacrae vel horáriae preces. Sin: horáriae precationes; divinum offícium. (moral) sevéritas, atis f. Uso: - científico, subtilis rei (vel doctrinae) investigátio; - lógico, disserendi subtílitas. Rhodesia: Rhodésia, ae f. rigorismo: rigorismus, i m. Sin: rigoris affectátio; inflexíbilis hábitus; nímius rigor, nímia sevéritas; severa iudicandi rátio. rhodesio: adj rhodesianus, a, um // sust Rhodesianus, i m. rhum, v. ron. ría: (parte del río más próxima a su desembocadura en el mar) flúminis in mare óstium. ribera, v. orilla. ribosoma: ribosoma, ătis n. Richter: escala -, richteriana metiendi rátio. rícino: rícinus, i m. Uso: aceite de -, rícini óleum; rícini sucus. riel: órbita, ae f. Sin: ductória órbita. Uso: ferroviario, órbita vel régula ferriviária; rieles, gémini axes; gémini ferratae viae axes (-ium mpl); binae láminae viae ferratae; rieles de acero, ferriviáriae régulae chalybéiae; el tren corre sobre los -, tramen géminos axes terit; prohibido atravesar los -, nequaquam licet órbitas transversare. rienda: habena, ae f. Uso: a - suelta, citato equo; dar - suelta a la fantasía, ingénio habenas permíttere; dar - suelta a las pasiones, libidínibus indulgere, inservire; libídini se dédere totum; se libidínibus permíttere. rifa: (juego) sortítio, onis f; v. lotería // (contienda, pendencia) rixa, ae f. Sin: iúrgium; convícium. rifle, v. fusil. rigor: rigor, oris m; (del tiempo) aspéritas; rigorista: sust rigorista, ae m. Sin: rigorismi fautor; rigoris affectator; exactor disciplinae gravíssimus; rigidorum morum probator // adj inflexíbilis, e. Sin: ad severitatem proclivis; severe iúdicans. rima: (consonancia o asonancia de dos voces) consonántia, ae f. Sin: homoeoteléuton, i n; terminationis idéntitas; consonántia verba; verba simíliter desinéntia; idem verborum éxitus; vocum vel verborum símilis éxitus; v. asonancia, consonancia. Uso: - alternante, consonántia alternata; - cruzada, consonántia clausa; - doble, consonántia duplex; - encadenada, consonántia catenata; imperfecta, consonántia imperfecta; - interior, consonántia média vel interna; - leonina, consonántia leonina; - partida, consonántia partita // (composición en verso, del género lírico) octava -, octástichum; octoni versus; carmen vel poëma octástichis (vel octonis) vérsibus constans; sexta -, hexástichum; carmen hexástichum; carmen hexástichis strophis; tercia -, trístichum; carmen vel stropha ternis vérsibus constans; búsqueda de la -, homoeoteléuti stúdium; en -, extremis sýllabis consonántibus; por exigencia de -, homoeoteléuti causā. rimador: versificator, oris m. Sin: versíficus; versificandi peritus; consonántium verborum auctor. rimar: (ser una palabra asonante, o más especialmente, consonante de otra) simíliter desínere, cádere; consonare. Sin: extremis lítteris (vel extremis sýllabis) consonare // 948 risada (hacer versos rimados) versus simíliter desinentes (vel cadentes) fácere; versus extremis sýllabis consonantes fácere. rinólogo: rhinólogus, i m. Sin: rhinológiae cultor (que profesa la rinología); rhinológiae peritus vel peritíssimus (que tiene conocimientos especiales de ella). rimero, v. montón. rinómetro: rhinómetrum, i n. rinalgia: rhinálgia sive -algīa, ae f. Sin: nárium dolor. rinanto, v. gallocresta. rincón: (ángulo) ángulus, i m // (escondrijo o lugar retirado) recessus, us m. ring: (recinto redondo, pista para pruebas deportivas) tabulatum, i n Sin: tabulamentum; athletarum tabulatum // (cuadrilátero para el boxeo) pugilatūs suggestum (-i n) vel suggestus (-us m); pugilatūs vel púgilum palaestra; suggestus quadratus; suggestus quadratus et fúnibus circumsaeptus. rinoplastia: rhinoplástice, es f. rinorragia: rhinorrhágia sive -rrhagīa, ae f. Sin: nárium haemorrhágia; haemorrhágia ex náribus; naris sanguinátio; nasalis sánguinis fluxus. rinorrea: rhinorrhoea, ae f. Sin: nasi proflúvium. rinoscopia: rhinoscópia sive -scopīa, ae f. Sin: nárium inspéctio; rhinoscópica inspéctio. riña: rixa, ae f. Sin: altercátio; iurgium. rinitis: rhinites, is f. Sin: nárium inflammátio. rinoceronte: rhinóceros, ōtis (ac -otem vel -ota) m. rinofaringe: rhinopharynx, ngis f. rinofaringitis: rhinopharyngitis, ĭdis f. Sin: rhinopharyngis inflammátio, exasperátio; nárium fauciumque inflammátio. rinofonía: rhinophónia sive -phonīa, ae f. Sin: vox per nares édita; vox quae per nares egéritur. rinolaringología: rhinolaryngológia sive -logīa, ae f. rinología: rhinológia sive -logīa, ae f. Sin: nárium (vel de náribus) doctrina, disciplina, sciéntia; nárium stúdium disciplinaque. riñón: ren, renis (gen pl renum vel rénium) m. Uso: - artificial, ren artificiosus. risa: risus, us m. Uso: - descompuesta, cachinnus (-i m); cachinnátio; - espasmódica, sardónica, risus spásticus; - inextinguible, magnus risus; cachinnalis risus; estallido de -, effusus ac strepens risus; cachinnus // caerse, desternillarse, morirse de -, risu corrúere, émori, moriri, dirumpi; dissilire risu; cachinno cóncuti; causar - / mover, provocar a -, risum movere, commovere, excitare, concitare; contener la -, risum tenere, continere, compéscere; convertir algo en objeto de -, áliquid in risum vértere; ser motivo de - para uno, dare risum álicui; rísui vel irrísui álicui esse; álicui risum praebere; tomar algo a -, risu áliquid excípere; tomar todo a -, ómnia ad ridículum referre. risada, v. risotada. 949 risotada risotada: cachinnus, i m; cachinnátio, onis f. ristra: restis, is (ac restim, restem; abl resti, reste) f. Uso: - de ajo, restis állii, álii, hálii; de cebollas, cepae vel cepis restis. ristre: lanza en -, hastā protentā, porrectā, infestā. ritmar: modulari. Sin: rhýthmice modulari; rhythmo ditare; rhýthmice ordinare; númeris dispónere; certo número distínguere. rítmica: (ciencia del ritmo) rhýthmica, ae f; rhýthmice, es f. Sin: ars rhýthmica; numerorum rátio, ars, moderátio. rítmicamente: rhýthmice. Sin: numerose; concinne; ad (vel in) númerum; ad (vel per) números; rhýthmica ratione; ad rhythmi normas. Uso: bailar -, in númerum vel ad números saltare; cantar o tocar -, modulate (vel in modum) cánere; caminar, marchar -, numerose incédere; hablar -, numerose (vel in modum) dícere; alzar los brazos -, in númerum tóllere brachia vel bracchia. rítmico: rhýthmicus, a, um. Sin: modulatus, numerosus, concinnus. Uso: canto -, modulatus (vel numerosus, vel modulatíssimus) cantus; prosa -, numerosa orátio; no -, incompósitus; enormis; su prosa tiene cadencia -, eius orátio numerose cadit; disposición - de las palabras, verborum constrúctio et númerus. ritmo: (orden acompasado en la sucesión o acaecimiento de las cosas) rhythmus, i m. Sin: rátio; modus; certae vices. Uso: - biológico, rhythmus biológicus; - biológicos del propio organismo, certae sui córporis vices; - del mundo, certae vices rerum; - naturales, vices naturales; el acostumbrado - de trabajo, sueta operandi rátio; el - de la vida, vitae rhythmus vel fluxus (-us m) // con - ace- lerado, lento, celériter, pigre; con - regular, aequa ratione ac témpore; sin -, extra modum // (disposición periódica y armoniosa de voces y cláusulas en el lenguaje; proporción simétrica de los tiempos fuertes y débiles en una frase musical) rhythmus, i m. Sin: modulátio; númerus; númeri, orum mpl; harmónia; concínnitas; númerus músicus; númerus modusque; numerorum modorumque rátio. Uso: - libre, númerus solutus; - poético, poéticus númerus; - quebrado, infracti et concisi númeri; - regular, astrictus númerus; - en la prosa, orationis solutae númeri; prosae orationis númerus; con -, in númerum; sin -, extra númerum. rito: ritus, us m. Uso: - bizantino, byzantinus ritus; - demoníaco, ritus daemoníacus vel daemónicus; - paganos de expulsión de demonios, ritus pagánici daemoniorum expellendorum; según el - ortodoxo, ritu orthodoxo. ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo instrumental que precede y a veces sigue un trozo de canto) proóemium, ii n (obertura); postcínium, ii n. Sin: repetitum cánticum (canto que se repite), repetendum cánticum (que ha de repetirse) // (verso intercalar; grupo de versos intercalares) versus (-us m) intercalaris; versus intercalares // repetir el acostumbrado -, eandem cantilenam cánere. Sin: éadem semper decantare. ritual: (ceremonial) caerimóniae, arum fpl // (libro que contiene ritos) rituale, is n. Sin: liber ritualis; sacrorum rítuum liber // adj ritualis, e. Sin: rítuum próprius; ad ritus sacros áttinens. ritualismo: ritualismus, i m. Sin: nímia observántia rítuum. ritualista: ritualista, ae m. Sin: ritualismi sectator, fautor; rítuum studiosus, peritus, 950 rodar callens; rítuum observantíssimus; sciéntiā rítuum eruditus. rivalidad: (competencia) certamen, mĭnis n. Sin: certátio // (enemistad) riválitas, atis f. Sin: aemulatus, us m; simultas, atis f; aemulátio prava, vitiosa, ínvida, infesta. rizadillo: niño de pelo -, puellus cincínnulo capillo; cincinnátulus puer. rocambolesco: várius mirificusque. rociador: nimbus, i m. Sin: - eléctrico, nimbus eléctricus. rock and roll o rock’n’roll: “nuta et vólvere”. Sin: saltátio “nuta et vólvere”; música géneris, quod Rock’n’roll dícitur; modi músici nutántium seque torquéntium. rizado: crispus, a, um. Sin: cincinnatus. Uso: de pelo -, cincinnatus; algo -, cincinnátulus, cincínnulus. rococó: adj túrgidus, a, um. Sin: túmidus; inflatus; rócocus. Uso: estilo -, túrgidum vel inflatum dicendi genus // sust rococo indecl. Sin: barōcus; ars baroca; túrgida artis rátio; nimis exquisitum váriumque genus. rizo: (ensortijado) v. rizado // (mechón de pelo ensortijado) cincinnus, i m. Uso: - pequeño, cincínnulus, i m. rodaballo: rhombus, i m. rodaja: (pieza circular y plana, de cualquier materia; ruedecilla) orbículus, i m. Sin: rótula // (tajada circular) lamínula orbicularis. Sin: segmentum orbiculare. Uso: - de mortadela, lamínula murtati. rizoso, v. rizado. roast-beef, v. rosbif. robar: (cosa robada) furtum, i n. Sin: raptum; res furtiva. robo: furtum, i n. Uso: - con fractura o con escalo, furtum fractis claustris factum. robot: robotum, i n. Sin: autómatum, i n; máchina automatária; homo machinalis, mechánicus, automatárius, artificialis; homo se ipsum movens; autómaton (-i n) “robot”. Uso: moverse como robots, robotorum in modum se movere; portarse como un -, in roboti modum se gérere. rodaje: (conjunto de ruedas) rotae, arum fpl. Sin: rotarum congéries (-ei f) vel acervus // (preparación, aprendizaje, práctica) experimentum temporárium // (Cinem, proceso de grabación de una película) pellículae cinematográphicae impréssio // (funcionamiento controlado de un motor nuevo) motorii (vel machinationis, vel rotarum) composítio. Sin: perfecta autoraedae machinamenti commissura vel accommodátio; rotarum disciplina. rodamiento: Mec volutátio, onis f. Uso: - de bolas, volutátio globularis. robótica: robótica, ae f. Sin: ars robótica. robótico: robóticus, a, um. robotización: robotorum indúctio. robotizar: roboto vel robotis instrúere. rodar: (filmar o impresionar una película cinematográfica) pellículam imprímere. Sin: pellículam cinematográphicam parare // (moverse una cosa por medio de ruedas) volvi. Sin: devolvi; vehi // (caer) prolapsum vel praecípitem cádere; praecípitem cádere, ferri, provolvi. 951 rodeo rodeo: rodeo: (accion de rodear) circúitus, us m. Sin: circumdátio, onis f // (camino más largo o desvío del camino derecho) flexus, us m. Sin: circúitus, us m; a recta via defléctio // (deporte que consiste en montar a pelo potros salvajes o reses vacunas bravas y hacer otros ejercicios) spectáculum equestre // (reunión del ganado mayor para reconocerlo o para contar las cabezas o para cualquier otro fin) circúitus équitum // (modo ambiguo de decir una cosa por medio de indirectas) anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, perplexe vel oblique; sin rodeos, simplíciter, sincere, aperte; missis ambagibus; andar con rodeos, ambágibus uti; circumlocutiónibus uti; per circumlocutiones verba fácere; con rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simplíciter; sincere; aperte; missis ambagibus // buscar rodeos, moras néctere. Sin: rem cállide differre. Rodesia, v. Rhodesia. rodilla: genu, us n. Uso: de rodillas, pósitis (vel flexis, vel inclinatis) génibus; génibus submissis; inflexo genu; génibus nixus; caer de rodillas, génibus se devólvere; pronis génibus cádere; procúmbere genu sive génua; génua pónere álicui (ante alguien); doblar la -, hincarse, ponerse de rodillas, v. arrodillarse; estar de rodillas, génibus niti; génua subsídere // (paño basto u ordinario que sirve para limpiar) pannus vel pánnulus, i m. Sin: gáusape, is n; gáusapum, i n; abstersórius pannículus. rodillazo: genu ictus (-us m). rodillera: (cosa que se pone para comodidad, defensa o adorno de la rodilla) genuale, is n. rodillo: (cilindro que se hace rodar para allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m. Sin: phalangae, arum fpl. Uso: - compresor, cylindrus premens // (de máquina de escribir) cylindrus. Uso: cabeza derecha, izquierda del -, caput dextrum, laevum cylindri. rodio: rhódium, ii n. rododendro: rhododendrum vel rhododendron, i n. rodrigón: pedamen, mĭnis n; pedamentum, i n. Sin: adminículum. rogación: (acción de rogar) rogátio, onis f. Sin: supplicátio // rogaciones (letanías en procesiones públicas) rogationes, um fpl. Sin: arvalis vel arvorum lustrátio; ambarvalis lustrátio. rogativa: ad Deum supplicátio vel deprecátio // rogativas, rogationes, um fpl. Sin: litanīa, ae f; litanīae, arum fpl; preces rogatóriae vel públicae. Uso: - para pedir la lluvia, ad impetrandam pluviam públicae preces; celebrar las -, litanīas celebrare, ágere, perágere. rogatorio: rogatórius, a, um. Sin: rogationis (gen); ad rogationem spectans. rojear: el - de las cumbres alpinas, iugorum Alpinorum rubor (-ōris m). rojete, v. colorete. rojo: (radical, revolucionario) russatus, a, um // sust (ássecla) rússeus vel russatus, i m. Uso: los -, russati, orum mpl; la facción de los -, russata fáctio. rol: (rollo) v. esta voz // (papel, función) partes, ium fpl. Sin: munus, nĕris n // (lista o enumeración) index, dĭcis mf. rollo: rótulus, i m. Sin: volumen, mĭnis n; 952 romántico scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel chartarum) rótulus vel volumen; plagularum scapus; chartarum glomus (glómeris n) // fotográfico, pellícula photográphica // (carrete cinematográfico) volúbilis discus cinematográphicus. ROM, abrev. de “read-only-memory ” (Inform): memória fixa. romadizo: pituíta, ae f. Sin: destillátio nárium; nasi pituíta; v. coriza. romana: (balanza) romana, ae f. Sin: statera romana. romance: adj románicus, a, um. Sin: romaniensis vel romanensis, e // (lengua romance) lingua románica vel romaniensis. Sin: sermo románicus vel romaniensis; neolatina lingua; sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a romano sermone derivata // (idioma español) hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: escribir en -, hispane vel vernácule scríbere. romancero: (persona que canta romances) romanticorum vel flebílium cárminum cantor // (colección de romances) romántica vel flebília cármina. Sin: romántica (vel flebília) cármina collecta vel collectánea. romancista: (dicho de la persona que escribía en lengua romance, por contraposición a la que escribía en latín) scriptor romaniensis. románico: románicus. Uso: estilo -, stilus románicus. romanidad: románitas, atis f. Sin: res romanae; mores et instituta Romanorum; spíritus romanus; índoles romana; quálitas antiqui cultus romani; Romanorum instituta legesque; Romanorum cogitandi agendique rátio // (en sentido católico) cathólicae romanitatis instituta ac mores. Sin: romana et cathólica cogitandi agendique rátio. Uso: apego a la -, cathólicae romanitatis stúdium. romanismo: (entusiasmo por Roma) romanismus, i m. Sin: rerum romanarum stúdium; favor in romanum nomen // (conjunto de instituciones, cultura o tendencias políticas de Roma) v. romanidad // (vocablo del dialecto romano) vox romanae dialecti. romanista: romanista, ae m. Sin: rerum romanarum studiosus (estudioso de la romanidad); iuris romani peritus (que profesa el derecho romano o tiene en él especiales conocimientos); linguarum romanicarum studiosus; romanénsium litterarum studiosus (versado en las lenguas romances y en sus correspondientes literaturas). romanizar: romanizare. Sin: (adoptar la civilización romana) vitae cúltui Romanorum conformare, aptare; cúltui atque humanitati Romanorum conformare; cúltui moribusque Romanorum conformare // (difundir la civilización romana) mores Romanorum indúcere. romanticismo: romanticismus, i m. Sin: (escuela literaria de la primera mitad del siglo XIX) romanticorum schola, doctrina, ars // (época de la cultura occidental en que prevaleció tal escuela literaria) romántica aetas // (cualidad de romántico, sentimental) ánimi (nímia) mollitudo (-dĭnis f). Sin: immódica mollitudo. romántico: (concerniente o relativo al romanticismo o que participa de sus cualidades) románticus, a, um. Sin: ad romanticismum pértinens // (partidario del romanticismo) romanticismi (vel scholae románticae) ássecla vel fautor. Uso: los -, romántici, orum mpl // (novelesco, romanesco) commentícius, a, um. Sin: fictus // (sentimental) mollis, e. Sin: mollículus; suavis; tener; tener atque mollis. Uso: espíritu -, molle pec- 953 romanza tus; señorita -, mollis puella; - como soy, quā mollítiā sum ánimi; hay en su ánimo algo -, ténerum quiddam atque molle inest in eius ánimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso) amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -, locus amoenus; playas y costas -, amoenitates lítorum et orarum. romanza: románticum carmen. Sin: suave cánticum; carmen flébile, cómmovens; cántio melōda vel permulcens; carmen commovendis ánimis aptum. rombo: (figura geométrica) rhombus, i m. Sin: scútula, ae f // (rodaballo) rhombus, i m. romboidal: rhomboidalis, e. Sin: scutulatus; rhombi vel scútulae instar. romería: devota vel sacra peregrinátio. fex (-fĭcis mf) núcibus frangendis. rompeolas: moles (-is f) fluctífraga. Sin: moles flúctibus obiecta, oppósita , restans. rompeviento: tunícula vento arcendo vel prohibendo. ron: rhómium, ii n. Sin: rhumum; cánneus; sícera náutica. roncador: adj ronchans vel rhonchans ; ronchissans. Sin : stertens; proflans; ronchísonus // (pez marino) sparus cántharus. roncar: roncare, ronchare, rhonchare, ronchissare. Sin : stértere; proflare; ronchos édere; dormiendo ronchos édere. roncha: (rebanada) lamínula, ae f. Uso: - de embutido, farcíminis lamínula. romero: (peregrino) peregrinator, oris m. Sin: peregrinus; peregrinator, peregrinus ad loca sacra // (arbusto) ros (roris m) marinus. rompecabezas: (problema o acertijo de difícil solución) aenigma, ătis n. Sin: res vel quáestio abstrusa, obscura, inexplicábilis; intricata (vel perplexa, vel perdiffícilis) quáestio; inceptum abstrusum; opus árduum // (juego que consiste en reconstituir un dibujo recortado caprichosamente) subvertículum, i n. Sin: devertículum; coagmentationis ludus. rompehielos: (buque para navegar entre los hielos) navis gláciem frangens, effringens, diffringens, confringens, infringens, perfringens. Sin: navis glacífraga. rompehuelgas: óperis desertionem recusans. Sin: condictam óperis cessationem (vel intermissionem, vel desertionem) recusans. rompenueces: nucifrangíbulum, i n. Sin: for- ronco: raucus. Uso: voz -, vox rauca. ronda: (acción de rondar) circuítio sive circumítio, onis f. Sin: nocturna lustrátio, circuítio, circumítio; nocturnus circúitus vel circúmitus, us m // (grupo de personas que andan rondando) circitores, um mpl. Sin: circuitores; vígiles; excubitores; exploratores; vígiles nocturni . Uso: hacer una -, circuitionem fácere, ágere, obire; circuíre sive circumire; lustrare; vísere; ir de - por la ciudad, urbem circuíre, circumire, lustrare, vísere; pasa la -, vígiles circumeunt // (reunión nocturna de mozos para tocar y cantar por las calles) iúvenum turma (vel globus, vel manus) noctu festive óppidum lustrántium. rondar: (dar vueltas alrededor de una cosa) circuíre vel circumire. Uso: - las fortificaciones, circumire munitiones // (recorrer de noche una población para vigilar o pasear) v. ronda // (dicho de los mozos: pasear las calles donde viven las mozas a quienes ga- 954 rosmarino lantean) puellarum (vel dominularum) vias, domos vel fores perlustrare, circuire, circumire. rondó: circuítio vel circumítio, onis f. Sin: circúitus vel circúmitus, ámbitus, us m. rondón: (animal) cýpselus, i m. Sin: apus, ŏdis m // de -, inconsulto. Sin: témere. ronquera: ráucitas, atis f. Sin: vox rauca; fauces raucae. roquete: rocchettum vel rochetum, i n. rosa: rosa, ae f. Uso: - silvestre, rosa silvestris; - de oro, áurea rosa; agua de rosas (esencia de rosas), rosáceum, i n; róseum óleum; óleum rosáceum vel rosatum; rosae sucus; sucus rosárius; vino de rosas, rosatum, i n // fig, - de los vientos, orbis ventorum. Sin: ventorum diagramma (-ătis n), descríptio, diágraphe (-es f). rosal: (arbusto) rosárium, ii n // (plantío de rosales) rosetum, i n. Sin: rosárium. ronquido: rhoncus vel ronchus, i m. ronzal: (de cuero) numella, ae f. Uso: atado con -, numellā vinctus. roña: (sarna) scábies, ei f. Sin: psora, ae vel psorae, arum f. roñoso: (que tiene o padece roña) scabiosus, a, um. Sin: scaber, bra, brum; psóricus. rosario: (rezo de la Iglesia) rosárium, ii n. Sin: sacrum rosárium; rosárium marianum vel mariale; rosárium Mariae Vírginis; sacrum Beatae Vírginis rosárium; marialis rosárii precátio; prex marialis rosárii. Uso: rezar el -, rosárium recitare; rosárii preces persólvere vel proferre; Beatam Vírginem rosário precari; rezar el - en honor de la Virgen, Beatam Vírginem rosário cólere // (sarta de cuentas) gránulae, arum fpl. Sin: corona rosácea; rosárii corona; marialis corona; corona precatória. ropa: - blanca, líntea, orum npl. Sin: linteámina, um npl. Uso: - de cama, strágulum, i n; - de marca, óptimae notae vestimentum; para lavar, lavanda, orum npl; lavandária, orum npl; lavar la -, líntea lavare; ablúere véstium sordes; planchar la -, rugata líntea rádere; líntea complanare; secar la - al sol, líntea (in) sole siccare; líntea solis vapore apricare; tender la - (lavada), mádida líntea expónere. roscón: scriblita, ae f. ropavejero: scrutárius, ii m. roséola: roséola, ae f. ropera: (la que cuida de la ropa de una comunidad) vestíplica vel vestíspica, ae f. roseta: zeae granum inflatum. Sin: zeae granum tostum, frictum, igne inflatum. ropero: (armario) vestiárium, ii n. Sin: armárium vestiárium; arca vestiária. Uso: - de pared, vestiárium paríeti insertum; v. alacena // (el que cuida de la ropa de una comunidad) vestíspicus, i m. rosetón: roso, onis m. Sin: fenestra instar rosae; rosáceum ornamentum; fenestra circularis colúmnulis exornata. rosbif: assum craticulatum. Sin: iuvenci caro assata; iuvenci carnis lámina assata. rosca: (vuelta circular o espiral de una cosa) spira, ae f // (pan o bollo en forma de -) spira. rosmarino: ros (roris m) marinus. 955 rosoli rosoli o rosolí, v. resoli. vel assaturas) vendit. rosquilla: (bollo en figura de rosca): crústulum, i n. rotocalco: (periódico ilustrado) rotochalcus, i m. Sin: libellus váriis colóribus distinctus, commentárius periódicus picturis exornatus; libellus ex chalcographeo rotábili. rosticería, v. roticería. rostro: vultus, us m. Sin: os, oris n; fácies, ēi f. Uso: - descompuesto, alterado, vultus distortus; vultus distortus ac perturbatus; - hermético, vultus herméticus; - melancólico, os in maestítiam flexum. Rota: (tribunal de la corte romana) Sacra Rota. Sin: Sacra Romana Rota; Ecclésiae Consílium lítibus iudicandis. Uso: auditor de la -, auditor vel advocatus Sacrae Romanae Rotae. rotación: (de disco) cursus, us m. Sin: rotátio. rotacismo: rhotacismus vel rhotacismos, i m. rotary: socíetas vícibus convéniens. rotocalcografía: rotochalcográphia sive -graphīa, ae f. Sin: rotochalcográphicus processus (-us m). rotocalcográfico: rotochalcográphicus, a, um. rotograbado: heliográphia sive -graphīa, ae f. Sin: heliográphica ars, incísio, imago. rotonda: (edificio, sala o cenador de planta circular o semicircular) holus, i m // (plaza circular) área orbiculata. rotor: (parte giratoria de una máquina eléctrica o de una turbina) rotatórium, ii n. Sin: máchina rotalis. rotulación: notáculi (vel insignis metállici) applicátio. Uso: - de vehículos, numeralis vehiculorum distínctio. rotate (bits) (Inform): rotare. Sin: vólvere. rotativa: rotativa, ae f. Sin: rotábile typographēum; rotábile prelum vel praelum; máchina typográphica rotábilis; machinamentum rotabílibus (vel rotántibus) litterarum formis instructum. rotativo: rotativus, a, um. Sin: rotátilis, versátilis, e; rotatórium habens motum. roticería: (tienda donde se venden asados) assária, ae f. Sin: assorum vel assaturarum taberna. roticero: assárius, ii m. Sin: assatórius; tostor; assorum (vel assarum cárnium, vel assaturarum) vénditor; qui assa (vel assas carnes, rotulador: (instrumento semejante a un bolígrafo o estilográfica, que escribe o dibuja mediante una escobilla o pincel de fieltro) gráphium coáctile. rotular: notáculo (vel insigni metállico) instrúere. Sin: láminā distínguere; láminam (vel notáculum, vel insigne metállicum) applicare (álicui rei). Uso: - un coche, una motocicleta, autocinetum, bírotam automatáriam notáculo instrúere. rótulo: (título, inscripción que se pone a una cosa indicando lo que es) títulus, i m. Sin: inscríptio; notáculum; scídula vel schédula; chártula; tabella // (cartel anunciador) v. car- 956 rueda tel. rotura: (acción de romper) rúptio, onis f. Sin: fráctio. Uso: - de la dirección, fráctio gubernáculi; - del freno, fráctio suffláminis // (efecto de romper) ruptura, ae f. Uso: reparar la - del carro, ruptum currum refícere // Med fractura, ae f. rubí: rubinus, i m. Sin: carbúnculus; anthrax, ăcis m. Uso: - 401, carbúnculus quadringentésimus primus. rubín, v. rubí. rubia: (planta) rúbia, ae f. rubidio: rubídium, ii n. roturación: fóssio vel effóssio, onis f. rubio: flavus, a, um. Sin: subflavus. Uso: pelo -, subflavus capillus; flava coma; flavi capilli. rouge, v. colorete. roulette, v. ruleta. rublo: rublus, i m. Sin: nummus rússicus. roulotte: remulcata cásula. Sin: domúncula móbilis; domúncula vectábilis; domúncula autoraedae (adiuncta); habitáculum remulcatum. round: certáminis pars. Sin: congressus, us m. Uso: primer -, congressus primus. routine (Inform), v. procedure. rozamiento: fríctio, onis f. Uso: cálculo del coeficiente de -, frictionis rátio; coeficiente de -, frictionis vis. rozar: (intr, dicho de una cosa: pasar tocando y oprimiendo ligeramente la superficie de otra) stríngere vel perstríngere. Sin: libare; léviter tángere vel attíngere. Uso: - las aguas, aquas léviter attíngere; summas undas stríngere; - la piel, summam cutem perstríngere; - la tierra caminando, terram léviter attíngere. rúbrica: (epígrafe, título) títulus, i m. Sin: inscríptio, onis f; epigramma, ătis n // (parte de un libro o revista) pars, partis f // (norma litúrgica) rubrīca, ae f. rubricar: (poner uno su rúbrica en un documento o escrito con o sin la firma) rubricare // (firmar un despacho o papel y ponerle el sello o escudo de armas) breviata subscriptione subsignare, obsignare, subnotare. rubriquista: normarum liturgicarum studiosus. ruda: ruta, ae f. rudimental o rudimentario: rudis, e. Sin: elementárius; inchoatus atque rudis; informis. Uso: conocimiento - del idioma, elementária sermonis cognítio; forma - de los sistemas económicos, rudis rátio rerum oeconomicarum. Ruanda o Rwanda: Ruanda, ae f. ruandés: adj ruandensis, e // sust Ruandensis, is m. rubéola: rubéola, ae f. Sin: rosséllia; rubentes púsulae, pústulae, pustillae. rueda: rota, ae f. Uso: - anterior, rota moderatrix vel rectrix; - dentada, rota dentata vel denticulata; rota déntibus instructa vel armata; - hidráulica, rota hydráulica, aquaria; aquílega rota; - maciza (sin rayos), týmpanum, i n; - motriz o posterior, rota motrix; - 957 rufián pequeña, rotella; orbículus; - de cohetes, rota ignívoma; - de la fortuna, rota vel rotella fortunae; - de molino, mola; molare saxum; - de molino de viento, ventírota; - de Oro de París, rota áurea parisiensis; de dos -, bírotus, a, um; de cuatro -, quadrírotus, a, um; - a -, rotā tangente rotam; cambiar la - del coche, autoraedae rotam immutare // (círculo o corro formado de personas o cosas) v. círculo, corro. rufián: (el que hace el tráfico de mujeres públicas) leno, ōnis m. Sin: lenocinator; meretricum tutor // (hombre vicioso y despreciable) infamis, pérfidus, ímprobus homo. rufianear: lenocinari. Sin: lenocínium profiteri. rufianería: lenocínium, ii n. rufianesco: lenónius, a, um. Sin: lenonis vel lenonum (gen); ad lenocínium áttinens. rugby: harpasti ludus. Sin: harpastilúdium; ludus pilae ovatae; ludus follis ovati. rugoso: rugosus, a, um. Sin: ruginosus; rugis plenus, óbsitus, sulcatus; cute contractā deformis. ruibarbo: rhabárbarum vel rabárbarum, i n. Sin: rheubárbarum; reupónticum; rhaeum. ruido: strépitus, us m. Sin: crépitus, us m; fragor, ōris m; stridor, ōris m. Uso: - parásito (en la radio), undae radiophónicae interruptae vel perturbatae; meter -, strépere. ruina: (acción de caer o destruirse algo) ruīna, ae f // (pérdida grande de los bienes de fortuna) fortunae naufrágium. Uso: - de su patrimonio, patrimónii (vel rei familiaris) naufrágium // ruinas, escombros, pariétinae, arum fpl. ruiseñor: luscínia, ae f; luscínius, ii m. Sin: aēdon, ōnis f. rulero, v. bigudí. ruleta: (juego de azar) ludus rótulae // (rueda horizontal giratoria que se usa para este juego) rótula (lúdicra). Sin: rotella; discus; vérsile rotábulum. Rumania o Rumanía: Rumánia, ae f. Sin: Románia; Dacorománia; Dácia. rumano: (natural de Rumania) Rumenus vel Romenus, i m. Sin: Dacoromanus; Dacus // (adj) ruménicus, a, um. Sin: románicus; dacoromanus; dacorománicus; dácicus // (lengua -) lingua dacorománica; dacoromanus sermo. rumba: rumba, ae f. Sin: saltátio cubana. run (Inform), ejecutar, realizar las operaciones especificadas por un programa de un ordenador: operari. Uso: the program is running, programma operatur; run a program, fac ut programma operetur // (sust, running) operátio, onis f // (cadena, serie de datos) catena, ae f. runa: (cada uno de los caracteres que empleaban en la escritura los antiguos escandinavos) runa, ae f. rúnico: rúnicus, a, um. rupia: (unidad monetaria de la India) rúpia, ae f. Sin: nummus índicus. ruptura: ruptura, ae f. Sin: fractura; fráctio // fig violátio, onis f. Sin: intermíssio, repudiátio, onis f; (- de relaciones amistosas) dirúptio; alienátio; discórdia. Uso: - de un 958 rutina matrimonio, matrimónium ruptum; - de un tratado, violátio fóederis, violatum vel ruptum foedus; - entre amigos, amicítiae dirúptio. rural: ruralis, e. Sin: rústicus; ruris (del campo) vel agrorum (de los campos). rusco: ruscus, i m. Sin: ruscus aculeatus. rush: nisus, us m. Sin: ímpetus extremus. Rusia: Rússia, ae vel Rússiae, arum f. ruso: adj russus, a, um. Sin: rússicus. Uso: en idioma -, rússice // sust Russus, i m. rústico: rústicus, a, um. Sin: rusticanus; impolitus; inurbanus // folleto, libro a la rústica o en rústica, libellus, liber filo compactus crassioreque charta munitus. rustidera: pátina assatória. rustir, v. asar. ruta: (carretera, camino) v. estas voces. Uso: - espaciales, itínera astronáutica // (derrota de un viaje) cursus, us m. Sin: diréctio. Uso: - de un avión, aëronavis cursus; - de una embarcación, navis diréctio; marítimus cursus // (itinerario) itinerárium, ii n. rutina: assíduus usus. Sin: assuetus vel iteratus modus agendi; consueta vitae rátio; sueta operandi rátio // (Inform, secuencia invariable de instrucciones que forma parte de un programa y se puede utilizar repetidamente) v. procedure. 959 S sábado: sábbatum, i vel sábbata, orum n. Sin: dies sábbati vel Saturni. Uso: - santo, praelúdium anastásis Dómini Nostri; misa del santo, sacrum sollemne ob praelúdium anastásis Dómini Nostri; observancia del -, sabbatismus; sábbati observántia; observar el -, sabbatizare; sábbatum cólere. sabana: tesca vel tesqua, orum n. sábana: línteum, i n. Sin: linteamen, mĭnis n; lecti línteum vel linteamen; strágulum; línteum strágulum; cubiculare línteum. Uso: santa, Sancta Sindon (-ŏnis f); Sacrum Línteum. sabañón: (en las manos) ulcus (-cĕris n) ex hiberno frígore. Sin: tumor ex hiberno frígore; tumor a frígore; ulcus a frígore; ulcus quod fit ex frígore hiberno; vítium frígoris; (en los pies) pérnio, onis m; pernículus vel perniúnculus, i m. saber: (conocer) scire. Sin: novisse (perfecto con valor de presente). Uso: - de memoria, memóriā áliquid tenere; - de oídas, famā áliquid accepisse; - de buena fuente, certis auctóribus áliquid comperisse; hacer - algo a alguien, áliquem certiorem fácere de áliqua re; no sabe qué hacer, incertus est quid agat; ¿quién sabe esto?, quis hoc scit?; ¿quién sabe explicar esto?, quis hoc explicare scit?; sin saberlo, ínsciens vel imprūdens, entis; a -, scílicet // (dicho de una cosa, tener sabor) a, sápere vel resípere áliquid. Uso: el vino sabe a pescado, vinum résipit piscem // (oler a) olere vel redolere áliquid, vel áliqua re, vel ex áliqua re. Uso: sabe a azafrán, olet crocum; sabe a azufre, súlphure olet; nada tiene que sepa a la Academia, nihil olet ex Academīa. sabidillo: adj erudítulus, i m // sust scítulus, i m. Sin: littério, onis m. sabihondo o sabiondo: adj inanem doctrinam ostentans // sust scíolus, i m. Sin: árrogans; doctrinae ostentator, iactator; inanis (vel vácuae) doctrinae ostentator. sablazo: (golpe y herida de sable) acínacis ictus (-us m). Sin: ensis falcati ictus; incurvi gládii ictus. Uso: dar sablazos, falcato ense percútere, cáedere, ferire, fódere, confódere; incurvo gládio ferire. sable: acínaces, is (ac -em vel -en) m. Sin: falcatus ensis vel gládius; ensis vel gládius incurvus. sabotaje: iniúria, ae f (acción contra el derecho); interpellátio, onis f (molestia); mora, ae f ( retardo); impedimentum, obstáculum, i n (obstáculo); communis óperis intercéssio vel corrúptio; occulta evérsio; occulta vel fraudulenta vastátio; occulta ac dolosa vastátio. saboteador: interpellator, oris m. Sin: intercessor; morator; impedītor; obstructor; occultus vastator, eversor, direptor; óperis intercessor vel interpellator; qui opus intercedit vel interpellat. sabotear: occulte vel fraudulenter evértere, pervértere, vastare, dirúere, dirípere, interpellare. Sin: occulte doloseque evértere (pervértere ...); eversione dolose affícere; communi óperi adversari (vel detrimentum afferre); secreto impedire vel disturbare. sabueso: segúsius, ii m. Sin: canis segúsius, venator, indagator, vestigator. 960 saco saca: pera, ae f. Sin: saccellus m vel saccellum n; sácculus. sacarosa: saccharosis, is f. sacatapón, v. sacacorchos. sacabotas: furca (-ae f) caligaris. Sin: instrumentum cálceis detrahendis. sacabuche: sambuca, ae f. Sin: grandis tuba; magna vel máxima tuba. sacaclavos: clavi ereptor, oris m. Sin: instrumentum clavorum extractórium. sacacorchos: extráculum vel extraháculum, i n. Sin: extractórium; obturáculi vel córticis extractórium; tormentum cochleatum; instrumentum lagoenarum apertivum. sacamuelas: (persona que tiene por oficio sacar muelas) déntium extractor vel evulsor // (dentista) v. esta voz // (charlatán, embaidor) v. charlatán sacapuntas: acuminárium, ii n. Sin: acuminárium ferrum vel instrumentum. sacarífero: sacchárifer, a, um. Sin: sáccharum ferens vel cóntinens; ad sáccharum spectans. sacarificación: saccharificátio, onis f. Sin: sácchari conféctio; in sáccharum transformátio vel mutátio. sacarificar: saccharificare. sacarígeno: saccharígenus, a, um. sacarimetría: saccharimétria sive -metrīa, ae f. Sin: sácchari mensura. sacarímetro: saccharímetrum, i n. sacarina: saccharina, ae f, saccharinum, i n. sacerdocio: sacerdótium, ii n. Sin: presbyteratus, us m; sacerdotalis ordo; sacerdotis munus, offícium, dígnitas, honor. Uso: - ministerial, sacerdótium ministeriale; - de las mujeres, sacerdótium feminarum; ejercer el -, fungi sacerdótio; recibir el -, sacerdótium recípere, assúmere, suscípere; sacerdótio augeri. sacerdotal: sacerdotalis, e. Sin: sacerdotis (del sacerdote), sacerdotum (de los sacerdotes); ad sacerdotis vel ad sacerdotum offícium pértinens. sacerdote: sacerdos, otis m. Sin: présbyter; Dómini minister. Uso: novel -, sacerdos novénsilis; sacerdótio recens; a (vel in) sacerdótio recens; recens sacerdótio auctus vel initiatus (v. misacantano); ser ordenado -, sacerdótio augeri; sacro initiari presbyteratūs órdine. sacerdotisa: sacerdotissa, ae f. saco: (costal) saccus, i m // (chaqueta, americana) iacca, ae f. Sin: thorax, ācis m; thorácium; thorace, es f; tunícula; thorax manicatus vel americanus; thorácium manicatum vel americanum; thorace manicata vel americana; tunícula manicata vel americana; curta tunícula. Uso: - a propósito para proteger del viento, tunícula vento prohibendo; mangas del -, iaccae mánicae // (especie de bolsa abierta por arriba) saccus, i m. Uso: de cuero, odre para líquidos, cúlleus vel cúleus, i m; cúlleum vel cúleum, i n; fabricante de cueros, culeárius vel culleárius // (saqueo) populátio, onis f. Sin: depopulátio; praedátio; diréptio. Uso: entrar, meter, poner a -, populari, depopulari; praedari; dirípere. sacaromicetos: saccharomycetes, um mpl. 961 sacra sacra, v. sacro. sacralidad: sacrálitas, atis f. Sin: sacertas, atis f; sacra índoles vel forma. sacralización: sacrátio, onis f. sacralizar: sacralizare. sacramental: sacramentalis, e. Uso: vínculo -, vínculum sacramentale. sacramentalmente: sacramentáliter. Sin: sacramentali ratione; sacramentali praeséntiā; sub speciebus sacramentálibus. sacramentar: álicui viáticum atque unctionem infirmorum (vel extremam unctionem) administrare. Sin: viático atque unctione infirmorum (vel extrema unctione) áliquem munire. Uso: Jesús sacramentado, Iesus sub speciebus sacramentálibus (delitescens); Iesus in sacramento altaris (abscónditus). sacramento: sacramentum, i n. Uso: administrar, recibir los -, sacramenta administrare vel suscípere. sacrificio: (ofrenda que se hace a la divinidad) sacrifícium, ii n. Sin: sacrum. Uso: eucarístico, domínicum, i n; sacrifícium eucharísticum; - expiatorio, piáculum; piamen, mĭnis n; piamentum; sacrifícium lustrale; sacrifíciuum vel sacrum piaculare; celebrar el santo - de la misa, Missam celebrare, ágere, fácere; sacrum fácere; sacrifícium divinum celebrare; eucharísticum sacrifícium offerre; eucharísticā hóstiā litare // (fatiga, esfuerzo, perjuicio) con tu -, incómmodo tuo; con - de tu salud, incómmodo valetúdinis tuae; causar a uno - de tiempo y dinero, nummorum temporisque iacturam álicui afferre; soportar un -, damnum pati // (situación áspera) áspera, orum npl. Sin: dura; grávia, iniucunda. Uso: - heroicos, incómmoda fortíssimis viris digna; soportar sacrificios con la ayuda del Señor, áspera (vel dura, vel grávia, vel iniucunda) Dei grátiā tolerare; hacer - de todo por el bien común, sua ómnia remíttere societatis (vel communitatis) saluti // (acto de abnegación) espíritu de -, devovendi se stúdium. Uso: hacer - de sí y de la propia vida por el Estado, se vitamque suam rei públicae condonare vel donare. sacrilegio: sacrilégium, ii n. Sin: violata relígio; indigna tractátio rei sacrae. Uso: cometer un -, sacrilégium commíttere, fácere, admíttere, patrare, perpetrare. sacrílego: adj sacrílegus, a, um. Sin: ímpius // sust sacrílegus, i m. Sin: profanator. sacristán: sacrista, ae m. Sin: aedítuus; aedítimus vel aedítumus; templi custos; sacrárii custos. Uso: ser -, ejercer el oficio de -, aedituare; aeditimari vel aeditumari. sacristía: sacristīa, ae f. Sin: sacrárium; secretárium; templi ádytum (vel ádyta); templi penetrália. sacro: (cada una de las tres hojas que se solían poner en el altar para que el sacerdote pudiera leer cómodamente algunas oraciones y otras partes de la misa sin recurrir al misal) sacrum, i n. Sin: praecatória (altaris) tabella; charta glóriae. sacudidor: (instrumento con que se sacude) púlveris excussórium. Uso: - de alfombras, apparatus tapétibus quatiendis. sádico: adj sádicus, a, um. Sin: sadísticus; sadiana libídine affectus; ad sadismum áttinens // sust sadista, ae m. sadismo: sadismus, i m. Sin: sadiana libido (-dĭnis f); sadianus furor; sadianus libídinis furor. 962 salame sadomasoquismo: sadomasochismus, i m. asunto jocoso) exódium, ii n. Sin: comoedíola; fabella cómica vel festiva; músicus lusus; iocosa dramática composítio. sadomasoquista: sadomasochista, ae m. saeta: (manecilla del reloj) v. saetilla. saetera: (aspillera para disparar saetas) fenestella in árcubus. Sin: eiaculandis sagittis apta fenestella // (ventanilla estrecha de las que se suelen abrir en las escaleras y otras partes) angústior fenestella. saetilla: (manecilla del reloj) lancéola, ae f. Sin: gnomon, ōnis m; index, dĭcis m. safari: africana venátio vel expedítio. safra, v. zafra. saga: (hechicera) saga, ae f. Sin: ságana // (leyenda mitológica de la antigua Escandinavia) saga, ae f. Sin: fábula mýthica. sagita: sagitta, ae f. sagitario: adj sagittarius, a, um // sust sagittárius, ii m. Sagitario: (signo zodiacal) Sagittárius, ii m. sagrario: (parte interior del templo, en que se reservan o guardan las cosas sagradas, como las reliquias) sacrárium, ii n. Sin: sacellum; sacer recessus (-us m); locus, in quo res sacrae ponuntur. Uso: fig, - del alma, pénetral (-ālis n) vel penetrale (-is n) ánimi; de la conciencia, íntimi sensus mpl; - de la familia, íntima famíliae coniúnctio // (lugar donde se guarda y deposita a Cristo sacramentado) tabernáculum, i n. sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal marítimus; - gema, sal fossícium; - de cocina, sal coquinárium; nátrium chloratum. sala: aula, ae f. Sin: conclāve, is n; oecus, i m; diaeta, ae f. Uso: - consistorial o del consistorio, aula consistorialis; - operatoria, - de operaciones, chirurgīum; aula operatória; sala chirúrgica; - de audiencia, auditórium; de las audiencias, admissionum aedes (-is f); - de baile, saltatórium; aula saltatória; oecus saltatórius; - de cine, cinematographēi aula; theatrum cinematográphicum; - de conciertos, odēum, i n; theatrum músicum; - de conversación, éxedra; - de descanso, diaeta quietis vel requietis; diaeta relaxationis vel remissionis (ánimi); - de entrada, adductórium; - de espera, procoeton, ōnis m; prooecus (-i m) praestolatórius; conclave (-is n) vel átrium exspectatórium; exspectántium exédrium; oecus vel conclave exspectántium; de estar, éxedra, ae f; - de estudio, stúdium; - de fumar, fumárium; - de hospital, cubitórium; - de lectura, oecus lectionis; legéntibus éxedra; - de las máquinas o de los motores, machinationum cubículum; - de masajes, oecus aliptarum; - de prensa, sedes vel oecus diurnáriis docendis vel edocendis; - de primeros auxilios, locus promptae curationis; de profesores, oecus magistrorum; - de recibo o de visitas, cubículum vel conclave salutatórium; - de recreo, diaeta recreatória; diaeta delectationis vel delectamenti; - para televisión, diaeta televisória, televisualis, televisionis. Sahara: Sáhara vel Sahara, ae f. Uso: - Español, Sáhara Hispánica; del -, saharensis, e. salamandra: (ser fantástico) salamandra, ae f // (especie de calorífero de combustión lenta) lacónicum anthrácinum. sainete: (poesía dramática pequeña y de salame: tomáculum, i n. Sin: tomácina; v. 963 salamín mortadela. salamín: botellus, i m. salar: salire vel sállere; salsare; sale aspérgere, conspérgere, condire; salem aspérgere (álicui rei). salario: salárium, ii n. Sin: merces, edis f; stipéndium; operariorum merces. Uso: - bajo, mercédula; - intermedio, salárium intermédium; - mínimo, salárium mínimum; merces mínima; precios de los -, prétia mercedum. salazón: salsugo, gĭnis f. Sin: salsamentum. Uso: pescado en -, pisces saliti; vendedor de -, salsamentárius. salchicha: salsícium, ii n. Sin: isícium vel insícium, insicíolum; lucánica, ae f; bótulus, botellus; farcīmen, mĭnis n; tuccetum vel tucetum; hilla, ae f; hillum, i n. Uso: fábrica de salchichas, salsamentária officina; - de Viena, botellus vindobonensis; hacer salchichas, isícia plassare; intestinum farcire. salchichería: taberna suária, botulária, salária, salsamentária. Sin: salsamentárii vel botulárii taberna. salchichero: tomaculárius, ii m. Sin: botulárius; isiciárius; salsamentárius; porcinárius; v. choricero. salchichón: tomáculum vel tomaclum, i n; tomácina, ae f. Uso: - con guisantes, tomácina pisis conferta. niae solútio, onis f // (finiquito de un crédito) créditae pecúniae solútio // (finiquito de las cuentas) rationum exaequátio // (cantidad que en una cuenta resulta a favor o en contra de uno) resíduum vel réliquum, i n. saledizo, v. salidizo. salero: salinum, i n. Sin: concha salis; cónchula salária. salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Sociedad -, Salesiana Sodálitas; Pia Socíetas Salesiana Sancti Ioannis Bosco; Socíetas Sancti Francisci Salésii // sust salesianus, i m. Sin: sodalis vel sócius salesianus; Societatis Sancti Francisci Salésii sodalis. salicilato: salicylatum, i n. salicílico: salicýlicus, a, um. Uso: ácido -, ácidum salicýlicum. salicilina: salicylina, ae f. salida: (acción y efecto de salir) éxitus, us m. Sin: exítio, abítio; ábitus, us m; discéssio; discessus, us m; egressus, us m. Uso: - de casa, domuegréssio; - de casa por la noche, nocturna domuegréssio; la hora de - de los trenes, hora tráminum exeúntium // (partida de data o de descargo en una cuenta) rátio perscripta. Sin: débitum. Uso: salidas, rationes perscriptae; débita; expensa // - de baño, sábanum vel sávanum, i n. Sin: linteamen balneare; línteum balneárium. salidizo: proiectura, ae f. Sin: écphora, ae f. saldar: (liquidar enteramente una cuenta) aes alienum sólvere, dissólvere, exsólvere, persólvere, exstínguere. Sin: nomen sólvere; pecúniam débitam sólvere; pecúniam creditori sólvere; álicui satisfácere. saldo: (finiquito de una deuda) débitae pecú- saliente: (parte saliente) v. salidizo. salina: salifodina, ae f. Sin: salinae, arum fpl. salinero: (concerniente o relativo a las salinas) salinárius, a, um // (el que trabaja en las 964 salsera salinas) salinator, oris m. salmodiar: (cantar salmodias) psállere. Sin: psalmódias cánere vel decantare. salinidad: salsedo, dĭnis f. Sin: sali quántitas. salino: salinus, a, um. Sin: salárius; salinárius. salir: exire. Sin: égredi. Uso: - a luz, in lucem prodire, in vulgus prodire; ¿puedo -?, licetne mihi foras ire? salita: exédrium, ii n. Sin: áulula; atríolum; zothécula; parva aula, parvum conclave. salmón: salmo, onis m. salmonete: mullus, i m. salmuera: múria, ae f. Sin: salsamentum; salsura; salsugo, gĭnis f. Uso: pescado en -, muriáticum; carnes en -, muriática, orum. salobre: salmaster, stra, strum. Sin: salmácidus; salmácius; salsus. salol: salolum, i n. salitral, v. nitral. salitre, v. nitro. salitroso, v. nitroso. salivación: salivátio, onis f. Sin: salivae fluxus (-us m). salival: salivalis, e. Sin: salivárius; salivosus; ad salivam spectans. salivar: salivare. Sin: salivam emíttere vel cíere. salmear: psállere. Sin: psalmizare; psalmos recitare (- recitando); psalmos cánere (- cantando). salmista: psalmista, ae m. Sin: psaltes, ae m; psalmógraphus; psalmorum auctor vel scriptor. salmo: psalmus, i m. Uso: recitación o canto de los -, psalmódia; libro de los -, psaltérium; liber psalmorum. salmodia: psalmódia sive -odīa, ae f. Sin: psalmorum recitátio (- recitada); psalmorum cantus (- cantada). salón: éxedra, ae f. Sin: oecus; conclave; oecus magnus vel máximus; conclave magnum vel máximum; perampla aula. Uso: con aire acondicionado, conclave áëre (autómate sive automatárie) purgato; conclave autómato áëris temperamento práeditum; - de actos, aula magna; - de baile, saltatórium, ii n; oecus saltatórius; - de estar, éxedra; - de fumar, conclave fumatórium; (- en los teatros para pasear durante los entreactos) v. foyer; (- para audiciones, reuniones doctas, etc.) auditórium. saloncito o saloncillo: exédrium, ii n. Sin: atríolum; zothécula; sellária, orum npl. salpicadura: aspergo, gĭnis f. Sin: aspérsio; aspersus, us m. salpullido, v. sarpullido. salsa: salsa, ae f. Sin: intinctus, us m; condimentum; conditura; ius, iuris n; liquamen, mĭnis f; liquamentum. Uso: - blanca, condimentum album; - picante, embamma, ătis n; con -, iurulentus vel iussulentus; - de manteca, butýreum ius. salsera: (vasija en que se sirve salsa) salsá- 965 saltadero rium, ii n. Sin: iuris capēdo (-dĭnis f). saltadero: locus ad saliendum aptus. Sin: locus sáltibus faciendis vel dandis. saltador: (persona que tiene oficio o ejercicio en que necesita saltar) saltator, oris m. Sin: desultor. Uso: - con esquíes, desultor nartatórius. saltamontes: mantis (-tĭdis f) religiosa. Sin: insectum oranti símile. saltar: salire in + ac. Sin: desilire vel exsilire ex (vel de) + abl, ad + ac; transilire (- por encima de) + ac. Uso: - al cuello de uno, in collum alicúius invádere; collum alicúius amplexu pétere; - de alegría, exsultare; gáudio exsultare; nímia voluptate gestire; - a la vista, apparere; manifestum esse // (omitir) omíttere vel míttere. Sin: praetermíttere; praeterire; missum fácere. Uso: - palabras, verba praetermíttere; - la comida, abstinere se cibo. salterio: psaltérium, ii n. Sin: liber psalmorum. salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus cápite deorsum pósito; - triple, saltus ternus; a pie juntillas, saltus iunctis pédibus; - a piernas abiertas, saltus crúribus varicatis; a saltos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim, exsultim; saliendo; saltitando; - con esquíes, desultura nartatória; de un -, saltu; - de altura, saltus in altum vel in altitúdinem; - del caballo, saltus ecúlei; - de frente, saltus recto córpore; - de lado, saltus a látere; - de longitud, saltus in longum vel in longitúdinem; de longitud con impulso, saltus in longum ímpetu capto; - de pértiga o con garrocha, saltus perticárius, perticalis, perticatus; saltus hastili sustinente; hastae innixum salire; - al o en el agua, saltus in aquam // gran premio de - individuales, o por equipos, de obstácu- los, pro síngulis equis, aut equis per manípulos impedimenta superántibus, magnum práemium delatum, propósitum, datum, tributum // dar un - mortal, cernuare; cápite deorsum pósito vel misso saltare; ejercitarse en el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum dare, édere, fácere; superar de un -, saltu superare // (cascada de agua) aquae deiectus, lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens. Uso: - del Niágara, deiectus Niágarae. saltuario: interruptus, a, um. Sin: intermissus; non contínuus. salud: valetudo, dĭnis f. Sin: salus, ūtis f. Uso: - buena, bona (vel cómmoda, vel íntegra, vel firma, vel próspera) valetudo; - delicada, ténuis (vel minus cómmoda, vel imbecillior) valetudo; - mala, non bona (vel infirma, vel aegra, vel incómmoda) valetudo // ¡-!, salve!; salvus sis!; felíciter tibi!; ¡a tu -!, ¡a la - de usted , bene te!, bene tibi!; ¡a vuestra -!, ¡a la - de ustedes!, bene vos!, bene vobis! ; ¿cómo va su -? quam vales? qua es valetúdine? // beber, brindar a la - de uno, v. brindar; cuidar de su -, valetúdini indulgere, inservire, óperam dare, párcere; descuidar la -, valetúdinem neglégere; parum valetúdini párcere; desearle a uno buena salud, salutem álicui precari, áliquem salvere iubere; la disminuye, valetudo decrescit; estar bien de -, gozar de buena -, bene vel recte valere; bona valetúdine frui; próspera valetúdine esse; gozar de perfecta -, vender o verter -, óptime vel pancrátice valere; íntegra valetúdine esse; esse incorrupta sanitate; óptima valetúdine uti; no estar bien de -, infirma valetúdine esse; aegra esse valetúdine; valetúdine incómmoda esse; perder la -, valetúdinem amíttere; recuperar la -, sanari, consanéscere; valetúdinem recuperare vel reciperare; sanitatem recípere; tener poca -, tener una delicada, ténui esse valetúdine saludar: salutare. Sin: valedícere; consalu- 966 salvoconducto tare; persalutare; salutem dícere, dare, ferre, afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosamente, cordialmente, benigne (vel blande, vel blándius) salutare; - a uno en nombre de otro, salutem dícere álicui nómine alicúius; álicui alicúius salutem nuntiare; - oficialmente a uno, álicui officiáliter valedícere; - a uno por escrito, salutem álicui scríbere; - con la voz, con la mano, con seña, voce, manu, nutu salutare; - inclinando la cabeza, inclinato cápite salutare; salúdalo de mi parte, illum verbis meis saluta; te saludo, salve; salvus sis; te salvere iúbeo; después de saludarse, salute data acceptaque. saludo: salus, utis f. Sin: salutátio; persalutátio. Uso: - de bienvenida, salutátio gaudialis; extremo -, supremum vale; - cordiales (fórmula de cortesía al terminar una carta), multam salutem! // devolver el -, áliquem resalutare; enviar un -, salutem míttere, mandare, impertire ; enviar mil -, los más cordiales -, multam salutem álicui impertire; álicui salutem plúrimam impertire; álicui salutem plúrimam et pleníssimam impertire; hacer el - militar, salutationem more militari fácere; llevar los -, salutem ferre, afferre, nuntiare. salva: (saludo hecho con disparo simultáneo de varias piezas de artillería) tormentária consalutátio. Sin: tormentorum explosiones honoris causā; tormentorum strépitus (vel fragor, vel crépitus) salutandi causā emissus; salutátio tormentorum bellicorum fragōre facta. Uso: resuenan reiteradas - de cañones, tormenta plúrimis emissiónibus salutis causā résonant // - de aplausos, máximus plausus; la sala resonó de una - de aplausos, a cuncto consessu plausus est múltiplex datus. salus, utis f // (consecución de la gloria y bienaventuranza eterna) salvátio, onis f. salvado: furfur, ŭris m. Sin: purgamentum. Uso: pan de -, furfúreus panis. salvador: servator, oris m. Sin: conservator; salutis auctor, effector; soter, ēris (ac -era m); qui salutem dat, dedit, etc.; también salvator con referencia a Jesucristo. Uso: Jesucristo, - del género humano, Iesus Christus humani géneris salvator, servator, sospitator; nuestro -, Christus nostrae salutis auctor; Christus qui nos servavit. Salvador (El): Salvatória, ae f. Uso: República del -, Salvatoriana Respública. salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auctrix (-īcis f); sospitatrix; sóspita. salvadoreño: adj salvatorianus, a, um // sust Salvatorianus, i m. salvamento: conservátio, onis f. Sin: salvátio; incolúmitas. salvar: (librar de un riesgo o peligro, poner en seguro) servare. Sin: conservare; salvum fácere; liberare // salvarse, salvari. Sin: salvum fíeri; perículum vitae effúgere; (e) perículo vitae evádere; se (e) perículo vitae erípere // (dicho de Dios: dar la gloria y bienaventuranza eterna) salvare. salvavidas: salutis cíngulum. Sin: orbis súbreus; gúmmeus círculus vel orbis. Uso: inflar el -, gúmmeum orbem áëre inflare vel tumefácere. salvabarros, v. guardabarros. salvilla: scutella, ae f. Sin: subcuppa; patella vel pátina suppositória. salvación: (acción de salvar o salvarse) conservátio, onis f // (efecto de salvar o salvarse) salvoconducto: sýngraphus, i m. Sin: fides, ei f; fides pública; fides público (vel públice) 967 samaritano data; scriptum fidem públicam dans. Uso: gracias al -, fide pública interpósita; conceder un - a alguien, fidem (públicam) álicui dare; obtener un -, fidem (públicam) accípere; pedir un -, fidem (públicam) postulare. samaritano, na: adj samaritanus, a, um // sust Samarites, ae m; Samarítida, ae vel Samaritis, tĭdis f // (dicho de persona que ayuda a otra desinteresadamente) vir liberalis et benéficus; mulier liberalis et benéfica. Samoa: Insulae Samoanae. samovar: rússica authepsa. San: sanctus, a , um. Sin: divus. Uso: San Pedro, Sanctus Petrus; Divus Petrus; iglesia de San Juan, templum divo Ioanni sacrum vel dicatum; imagen de San Juan , divi Ioannis imago vel simulacrum. sanativo: sanativus, a, um. Sin: salútifer; salutaris; salūber. sanatorio: sanatórium, ii n. Sin: valetudinárium; valetudinárium infirmis chrónicis. Uso: - de recuperación, recreatórium. sanción: (pena) poena, ae f. Sin: lex poenalis // (autorización o aprobación) sánctio, onis. Sin: actus (-us m) sanciendi; ratihabítio. sancionador: confirmator, oris m. sancionar: (dar fuerza de ley a una disposición) sancire. Sin: statúere; decérnere // (autorizar o aprobar) probare vel approbare. Sin: admíttere; confirmare // (aplicar una sanción o castigo) punire. Sin: multare; poenā áliquem multare vel affícere. sandalia: sandálium, ii n. Sin: crépida; cáliga; sólea; soccus (especialmente la de los frailes). Uso: - pequeña, ligera, sócculus; - de mujer, soccus mulíebris; en, con sandalias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende sandalias, soleárius, ii m; sandaliárius; ponerse las -, sandália (vel crépidas, vel sóleas, vel soccos) sibi indúere; quitarse las -, sandália démere vel depónere. sandía: (planta) cúcumis, mĕris m. Sin: angúria; citrullus; cucúrbita angúria; cúcumer citrullus // (fruto) angúrium, ii n; melo (-ōnis m) índicus; cucúmeris citrulli fructus. sándwich: pastillum fartum vel farctum. Sin: pastillum sanduicense; orbículus panis fartum. Uso: - de jamón, pastillum pernā fartum; pastillum pernae quadrā fartum; pastillum lamínulis pernae fartum. saneamiento: Agr bonificátio, onis f. Uso: de terrenos paludosos, exsiccátio paludum // fig, - moral, corréctio et emendátio morum. sanear: ad sanitatem redúcere. Sin: sanum fácere. Uso: - una comarca, regionem insalubrem salubrem réddere vel fácere; - un terreno, incultum silvestremque locum cultum fertilemque réddere; - pantanos, paludes salubres réddere; palústria loca exsiccare in arvorumque formam redígere // fig, - las costumbres, mores ad virtutem conformare. Sin: mores in mélius commutare. sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y extraer sangre con fines terapéuticos) álicui venam ferire, aperire, incídere; álicui sánguinem e (vel a, vel de) venis detráhere, dedúcere, haurire // (intr, arrojar sangre) sánguinem emíttere. sangre: sanguis, guĭnis m. Sin: cruor, oris m. Uso: relativo a la -, haemáticus. sangría: (acción y efecto de abrir o punzar una vena para sacar sangre) venae séctio. Sin: phlebotómia sive -tomīa; sánguinis de- 968 saque tráctio // (fig, gasto continuo sin compensación) immódicus sumptus depromptus. Sin: immoderata pecúniae erogátio. sanidad: sánitas, atis f. Sin: valetudo, dĭnis f. sanitario: sanitárius, a, um. Sin: medicīnus; ad sanitatem pértinens. Uso: agentes -, valetúdinis operárii; sanitatis opífices; boletín -, v. boletín; cordón -, loci obstrúctio valetúdinis causā; estructuras -, institutiones sanitatis; personal -, valetúdinis curatores. San Salvador: (república) Salvatoriana Respública // (ciudad) Soterópolis, is f. sánscrito: adj sánscritus, a, um. Sin: sánschratus; sanscríticus; índicus; Indorum (gen) // sust lingua sánscrita, sánschrata, sanscrítica. Sin: antiquorum Indorum sermo. santabárbara: receptáculum navale armorum. ágere et celebrare dies festos. santiguarse: signo crucis signari vel se signare. santimonia: (cualidad de santo) v. santidad. santo: adj (de especial virtud y ejemplo) sanctus, a, um // (sagrado, consagrado) sacer, sacra, sacrum // sust sanctus homo (-mĭnis m). Sin: divus vir. Uso: los - , sancti, orum mpl; - del cielo, caeles, lĭtis, caelícola , ae m; caelestis íncola // - y seña, téssera. Uso: dar el - y seña, tésseram dare. Santo Domingo: (república) Dominiciana Respública // (ciudad) Dominicópolis, is f. santón: (hombre que profesa vida austera y penitente fuera de la religión cristiana) asceta non christianus // (coloq, hombre hipócrita o que aparenta santidad) pietatis simulator. santuario: sanctuárium, ii n. Sin: sacra aedes; templum; locus sacer; sacrárium . Uso: fig, en el - de la conciencia, in interiore ánimi sacrário. Santa Klaus: sanctus Nicolaus. Santa Sede: Sancta Sedes (-is f). santidad: sánctitas, atis f. Sin: sanctimónia; sanctitudo, dĭnis f. santificador: sanctificator, oris m. Sin: sanctitatis effector, dator, largitor. santurrón: (nimio en los actos de devoción) in externis pietatis áctibus nímius // (gazmoño, hipócrita que finge ser devoto) pietatis simulator vel ostentator. Sin: religionis ostentator; superstitiosae pietatis ostentator; pietatis spéciem prae se ferens; simulator; hypócrita; fictor; fallax; duplex. santificante: sanctíficans, antis. Sin: sanctíficus; sanctum effíciens. santurronería: simulata píetas. Sin: religionis ostentátio vel simulátio. santificar: sanctificare. Sin: sanctum réddere vel effícere; ad sanctitatem addúcere vel perdúcere. Uso: - las fiestas, diei festi religionem cólere; dies festos pie celebrare; dies festos sancte religioseque ágere; religiose sapo: (juego) v. rana. santificación: sanctificátio, onis f. saque: (acción de sacar la pelota) pilae iactátio. Uso: - de esquina, v. corner. 969 saqueador saqueador: praedator,oris m. Sin: depopulator; direptor; spoliator; vastator; devastator. saquear: depraedari. Sin: exspoliare, spoliare; expilare. saqueo: praedátio, onis f. Sin: depopulátio. sarampión: boa vel bova, ae f. Sin: morbilli, orum mpl. sarcasmo: (burla sangrienta, ironía mordaz y cruel) acerbus (vel contumeliosus, vel mordax) irrisus (-us m); acerba (vel contumeliosa, vel mordax) irrísio; verborum acérbitas, dicácitas, acúlei (-orum mpl). Uso: pinchar a uno con sarcasmos, áliquem cárpere salse dictis (vel verborum acúleis, vel convíciis) // Ret sarcasmus vel sarcasmos, i m. Uso: con -, v. sarcásticamente. sarcásticamente: acerbe. Sin: contumeliose; mordáciter. sarda: (pez) v. sardina. sardina: sarda, ae f. Sin: sardina, sardella, sárdula. Uso: - salada, sarda salīta; sardinas en aceite, sardae óleo condītae; sardae sub óleo (in thecis inclusae); sardinas en latas, sardae in thecis (inclusae); sardinas en salmuera, sardae in múria (natantes). sardio, v. sardónica. sardo: (de Cerdeña) sardus, a, um. Sin: sardiniensis, e; sardōus // (hab) Sardus, i m // (lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sardōa, sardiniensis, Sardíniae. sardónica o sardónice: sardónicha, ae f; sárdonyx, ўchis f. sardónico: sardónius vel sardónicus, a, um. Sin: acerbus; amarus; contumeliosus; mordax; malignus. sarga: (tela) serga, ae f. Sin: sérica. sarcástico: acerbus, a, um. Sin: mordax, acis; aculeatus; dicax, acis. Uso: palabras -, acerba (vel salsa, vel amara) dicta. sarcófago: sarcóphagus, i m vel sarcóphagum, i n. sarcolema: sarcolemma, ătis n. Sin: musculorum membrana vel tégumen (-mĭnis n), tegmentum, tegimentum, tegumentum. sarcología: sarcológia sive -logīa, ae f. Sin: musculorum (vel de músculis) doctrina, disciplina, sciéntia. sarcoma: sarcoma, ătis n. Sin: tumor malignus. sarcomatoso: sarcomatosus, a, um. Sin: sarcómate affectus; ad sarcoma áttinens. sargento: óptio, onis m. Sin: óptio pedestris; praefectus manipularis vel manipulárius; summus decúriae instructor Uso: - primero de infantería, óptio maior pedester; - de artillería, óptio tormentárius; - de gendarmería, praefectus manipularis mílitum a pública tutela. sarna, v. acariasis. sarpullido o sarpullo: impetīgo, gĭnis f. sarraceno: adj saracenus, a, um. Sin: saracénicus // sust Saracenus, i m. sartén: sartāgo, gĭnis f. Sin: patella; fretale, is n. sastra: (mujer del sastre) vestífici múlier // (mujer que tiene el oficio de sastre) vestífica, 970 save ae f. Sin: sartrix, īcis f; sarcinatrix, īcis f. satírico: adj satíricus, a, um // sust satíricus, i m. Sin: satirógraphus. sastre: vestītor, oris m. Sin: véstifex, fĭcis m; vestíficus. Uso: - remendón, sarcinator. sastrería: (oficio de sastre) ars vestiária. Sin: vestíficis ars // (taller de sastre) vestificīna, ae f. Sin: vestifícium; officina vestiária; véstium officina; sarcinatoris officina; sartoris opifícium. satán, satanás: Satan m indecl. Sin: sátanas, ae m. satánico: satánicus, a, um. Sin: diabólicus; satanísticus // fig nefandus; nefárius. satanismo: satanismus, i m. Sin: cultus satánicus vel daemoníacus. satelital: satellíticus, a, um. satélite: satelles, lĭtis m. Uso: - artificial, telesatelles; satelles artificialis, artificiosus, factícius, arte factus; luna artificialis, artificiosa, arte facta; - artificial de reconocimiento, satelles artificiosus speculatórius; comercial, telesatelles commercialis; - de comunicaciones, satelles telecommunicatórius; vía -, ope satéllitis artificialis; - con una perrita a bordo, satelles cátulam cóntinens // lanzar un -, satéllitem proícere vel propéllere; el - gira en el espacio, arte factus satelles per inane fertur, vel per caeléstia spátia circumágitur. satisfacción: (reparación de un agravio) satisfáctio, onis f. Uso: pedir - de una injuria, iniúriam vindicare // (expiación de la culpa) satisfáctio culpae. Sin: purgátio // (presunción) arrogántia, ae f. Sin: iactátio; supérbia; nímia sui confidéntia // (vanagloria) inanis glória. Sin: gloríola; elátio; inánitas; vánitas // (confianza o seguridad del ánimo) confidéntia, ae f. Sin: fidúcia; sui confidéntia // (cumplimiento del deseo o del gusto) satisfáctio, onis f. Sin: adimplétio; delectátio, oblectátio; gáudium; laetítia; suávitas // (una de las tres partes del sacramento de la penitencia) satisfáctio, onis f. satisfacer: (pagar enteramente lo que se debe) creditori satisfácere // (hacer una obra que merece el perdón de la pena debida) expiare. Sin: purgare; satisfácere // (aquietar y sosegar las pasiones del ánimo) sedare. Sin: placare // (dar solución a una duda o a una dificultad) respondere. Sin: satisfácere // (deshacer un agravio u ofensa) iniúriae (vel de iniúriā) satisfácere álicui. sátrapa: sátrapa, ae m. Sin: sátrapes, ae vel sátrapes, is m. saturación: saturátio, onis f. Sin: satúritas; satíetas; plénitas. saturnismo: saturnismus, i m. satén: rasum, i n. Uso: - de seda, rasum séricum. sauce: salix, ĭcis f. Uso: - llorón, salix babilónica. satinado: levigatus, a, um. Sin: levis factus; levitate donatus. sauna: vaporárium, ii n. Sin: bálneum vapóreum. sátira: sátira, ae f. Sin: satíricum, i n ; carmen satíricum. sauquillo: glóbulus nivis; v. mundillo. save (Inform), conservar: servare vel con- 971 saxofón servare. Sin: (data in disco) repónere. saxofón o saxófono: saxóphonum vel saxophōnum, i n; saxophónium. saxofonista: saxophonista, ae m. saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gonnella vel gunnella. Sin: lacínia; cástula; subúcula; stola; hypozónium; hemitúnica inferior. secador: instrumentum siccatórium. Sin: exsiccator, oris m. Uso: - de cabello, machínula favónia; flabellum favónii vel áfrici; instrumentum flaturale (cápitis capillis siccandis); manúbrium capillorum siccíficum, siccativum, siccatórium. secadora: (máquina) máchina siccatória. secante: papel -, charta bíbula. scotch: (whisky escocés) víschium scóticum // (cinta adhesiva) taeníola glutinativa. sección: (cada una de las partes en que se divide un conjunto de objetos) lóculus, i m. Sin: loculamentum; régio; província. Uso: - de calzado, calceamentorum lóculus vel régio; de discos, discorum lóculus; - de los juguetes, crepundiorum loculamentum; - de libros de ciencia ficción, librorum de sciéntia fabulari lóculus; - de perfumes, unguentorum lóculus; - de vestidos, véstium lóculus // (parte de un escrito) pars, partis f. Sin: séctio, onis f; caput, pĭtis n (capítulo); artículus (subdivisión). Uso: en la primera - de este libro, in sectione prima huius libri // (en los medios de comunicación, espacio que se reserva para un tema determinado) séctio, onis f. Uso: la - de propaganda, séctio rebus propagandis vel evulgandis; séctio núntiis monitisque propagandis // (cada una de las partes en que se divide una empresa, organización, etc.) pars, partis f. Sin: séctio; administrátio. Uso: jefe de -, caput partis; la - del puerto, administrátio portūs. scout: puer explorator m; exploratrix puella f. secesionismo: secessionismus, i m. Sin: secessionis stúdium. screen (Inform): scrínium, ii n. Sin: quadrum; v. pantalla. secesionista: secessionista, ae m. Sin: secessionis auctor, fautor, studiosus. screenmode (Inform): modus (imáginem) exhibendi. secoya: sequoia, ae f. Sin: vellingtónia gigantēa. secadero: officina siccatória. secreción: secrétio, onis f. Sin: excrétio; excreta, orum npl; córporis eiectamentum vel sayal, v. sayo. sayo: sagum, i n. Sin: ságulum. scan (Inform), escanear: scándere (páginam, imáginem). scanner (Inform) aparato de teledetección, apparatus investigatórius. Sin: instrumentum exploratórium // (aparato que sirve para digitalizar un documento: texto o imagen) scansórium, ii n. Sin: apparatus ópticus ad legendam imáginem. schilling: (unidad monetaria) scellinus, i m. schola cantorum, v. capilla (cuerpo de cantores de alguna iglesia). 972 sector effúsio. secretaria: secretária, ae f. Sin: scriba, ae f; múlier a secretis. secretaría: (cargo de secretario) secretárii vel scribae offícium. Sin: secretárii vel scribae munus (-nĕris n) // (oficina donde trabaja) secretária, ae f. Sin: secretárii vel scribae sedes // - de Estado, Officium públicis expediendis negótiis. secretariado: secretariatus, us m. Sin: secretárii vel scribae offícium (cargo de secretario), sedes (oficina donde despacha). Uso: de oficina pública, ministérium a negótiis vel a tábulis públicis // (cuerpo o conjunto de secretarios) secretárii, orum mpl. Sin: scribae, arum mpl. secretario: (persona encargada de recibir la correspondencia, extender las actas, etc.) secretárius, ii m. Sin: scriba; a secretis; ab arcanis; adiutor ab actis vel ab epístulis. Uso: jefe, secretárius princeps, primus, caput; - nacional del consejo de seguridad, secretárius nationalis consílii securitatis; - particular, secretárius particularis, - privado, secretárius privatus; - de una asociación, scriba alicúius consociationis, - de una cofradía, scriba alicúius sodalitatis, sodalícii, collégii; - de comisión, ab actis consílii álicui rei curandae, accurandae, administrandae; - de embajada, legatorum ássecla; legati ássecla et administer; - del intendente municipal, ab actis urbis praefecti; ser - de uno, esse álicui a manu, vel ab actis, vel ab epístulis // (máximo dirigente de algunas instituciones) secretárius, ii m. Sin: praefectus; praepósitus. Uso: - General, Secretárius Generalis; - de Estado, públicis negótiis praefectus; Civitatis (vel rei públicae) negótiis praepósitus; cardenal - de Estado, cardinalis públicis (Ecclésiae) negótiis praefectus; - de la Congregacion para los seminarios y universidades, Secretárius Con- gregationis de Semináriis et Universitatibus studiorum; - de la ONU, Secretárius Coetūs Unitarum Nationum // - de cámara, scriba cubiculárius. secreter: armárium scriptórium. secreto: adj arcanus, a, um. Sin: occultus // sust res (rei f) arcana vel occulta. Uso: - epistolar, opertum litterarum. secta: secta, ae f. Uso: - filosófica, philosophorum secta; - satánica, secta satánica vel satanística; adherir a - satánicas, sectis satánicis adhaeréscere vel adhaerēre; adepto de una -, sectae assectator. sectario: adj sectárius, a, um. Sin: factiosus // sust sectárius, ii m. Sin: consectator; homo factiosus. sectarismo: sectarismus, i m. Sin: factiósitas; stúdium factiosum; própriae factionis stúdium. sector: (Geom, porción de círculo) sector, oris m. Sin: círculi pars // (Geom, porción de esfera) - esférico, sector spháericus // (parte de una ciudad , de un local o de cualquier otro lugar) área circumscripta. Sin: régio definita // (cada una de las partes de una colectividad, grupo o conjunto que tiene caracteres peculiares y diferenciados) pars, partis f. Sin: sector; séctio; província; régio; campus. Uso: - científico, técnico, económico, província doctrinarum, ártium, rerum oeconomicarum; - industrial y de los servicios sociales, província ártium et commúnium ministeriorum; - social, rerum sociálium província vel campus; determinados - de apostolado, certae apostolatūs provínciae; - de la Cámara del Senado, sector Cámerae Senatūs (centrum, ala dextra, ala sinistra). 973 sectorial sectorial: partis próprius. secuaz: sectator, oris m. Sin: assectator. secuencia: sequéntia, ae f. secuencial: (relativo a la secuencia) sequentialis, e. secuestración: sequestrátio, onis f. secuestrador: sequestrator, oris m. Sin: sequester, stri m; sequestris, is m; ablator, oris m; sequestrationis auctor. Uso: - de aviones u otros vehículos, abductor; - de personas, abductor, ablator, plagiárius. secuestrar: (retener indebidamente a una persona) áliquem sequestrare, cápere, segregare // (forzar al piloto o chofer a dirigir el vehículo a un sitio determinado por el asaltante) abdúcere // (depositar judicial o gubernativamente una alhaja) sequestrare. Sin: in sequestro pónere; pónere apud sequestrum; pónere sequestro // (embargar judicialmente) áliquid occupare. Sin: pignerari. secuestro: (acción y efecto de secuestrar) sequestrum, i n vel sequestrátio, onis f. Sin: obdúctio. Uso: - de avión u otro vehículo, abdúctio; - de bienes, occupátio; - de personas, sequestrátio; plágium; obdúctio hóminum. secular: (seglar) saecularis, e. Sin: profanus; láicus. Uso: la propia índole -, própria índoles saecularis; sacerdote - (no religioso), sacerdos saecularis. secularismo: saecularismus, i m. secularización: (acción de hacer secular lo que era eclesiástico) saecularizátio, onis f // (acción de dar a una cosa carácter secular) profano úsui addíctio // (introducción de cos- tumbres seculares) saeculorum morum indúctio // (reducción de un sacerdote católico al estado laical) ad saecularem statum redáctio; ad sáeculum remíssio // (regreso al estado laical) ad sáeculum regréssio vel réditus // (autorización a un religioso para que pueda vivir fuera de la casa religiosa) facultas ad statum saecularem degendum. secularizado: (hecho secular lo que era religioso) saecularizatus, a, um // (dicho de sacerdote católico) ad saecularem statum redactus, vel ad sáeculum remissus (reducido al estado laical); ad sáeculum regressus; sacerdótio abdicatus (vuelto al estado laical) // (dicho de religioso: autorizado para que pueda vivir fuera de la casa religiosa) indulto saecularizationis donatus. secularizar: (hacer secular lo que era eclesiástico) saecularizare // (dar a una cosa carácter secular) profano úsui addícere vel destinare // (introducir costumbres seculares) saeculares mores indúcere // (reducir a un sacerdote católico al estado laical) ad saecularem statum redígere. Sin: ad sáeculum remíttere // (autorizar a un religioso para que pueda vivir fuera de la casa religiosa) álicui indultum saecularizationis concédere; áliquem indulto saecularizationis donare // secularizarse, ad sáeculum redire vel régredi. secundario: secundárius, a, um. Sin: secundanus; secundus; secundi órdinis. Uso: partes -, secundae partes. secuoya, v. secoya. seda: séricum, i n. Sin: bombyx, īcis m. Uso: - artificial, séricum factícium; - basta, séricum crudum vel rude; - falsa, pannus pseudoséricus; - genuina, séricum genuínum; lavable, séricum lavábile; de -, séricus; bombýcinus; ataviado con telas de -, sericatus; fábrica de -, sericorum vel bombycinorum 974 según officina; mercader de -, sericárius; sericárius negotiator vel negótians; vestido de -, vestis sérica vel bombýcina. sedal: (hilo o cuerda de la caña de pescar) línea, ae f. Sin: linum; línea piscatória; seta vel saeta piscatória. sedante: adj sedans, antis. Sin: léniens; mólliens; mítigans // sust medicamentum mitigatórium; v. lenitivo. sedar: sedare. Sin: lenire; mollire; mitigare; placare; pacare. Uso: - las pasiones, cupiditates (vel appetitiones, vel túrbidos ánimi motus) sedare, moderari, continere. sedativo: adj sedativus, a, um. Sin: mitigatórius // sust medicamen (-mĭnis n) sedativum. Sin: medicamentum mitigatórium; medicamen dolóribus sedandis. sede: sedes, is f. Uso: - Apostólica, Santa -, Apostólica Sedes (-is f); Sancta Sedes; - central, sedes princeps vel caput; - filial, sedes filialis vel additícia. sedentario: sedentárius, a, um. Sin: sellulárius. Uso: vida -, vita sedentária vel sellulária; sedentárium vivendi genus. sedería: (comercio de la seda) sericorum vel bombycinorum mercatura, mercátio, negotiátio // (tienda de géneros de seda) sericorum vel bombycinorum taberna // (conjunto de géneros de seda) sérica, orum npl. Sin: bombýcina, orum npl. vel sedimentum depónere: // sedimentarse, subsídere. sedimentario: sedimentárius, a, um. Sin: ad sedíminis depositionem spectans. sedimento: sédimen, mĭnis n. Sin: sedimentum; subsidéntia; retrimentum. segadora: messória, ae f. Sin: máchina messória; máchina falcata; falces mechánicae; falcata máchina automatária. Uso: - de césped, v. cortacésped. segmentación: segmentátio, onis f. Sin: in segmenta partítio vel divísio. Uso: engendrar por -, per scissionem gígnere vel generare. segmento: segmentum, i n. Uso: - esférico, segmentum spháericum. segregación: segregátio, onis f. Sin: separátio; seiúnctio; remótio. Uso: - celular, in cella segregátio; custódia in segregata cella; ab ómnibus in segregata cella separátio; - racial, segregátio phylética. segregacionismo: segregationismus, i m. Sin: phylética separátio. segregacionista: (partidario de la segregación racial) segregationista, ae m. Sin: segregationismi fautor // (perteneciente o relativo a esta segregación) phyléticae separationis próprius; ad phyléticam segregationem pértinens. seguidero, v. falsilla. sedición, v. revuelta. seguir: ¿quién sigue?, quis subséquitur? sedimentación: sedimentátio, onis f. Sin: subsidéntia; sedíminis vel sedimenti deposítio. según: - la corriente, secundā aquā; secundo flúmine; - las fuerzas de cada uno, como cumple a un hombre, pro parte virili. sedimentar (depositar sedimento) sédimen 975 segundero segundero: secundárium, ii n. segundo: adj secundus, a, um. Sin: inferior; secundárius // (sexagésima parte del minuto) secundum, i n. Sin: secunda, ae f; minutum secundum; minuta secunda; momentum témporis; punctum témporis. Uso: en 32 -, triginta duabus secundis; intra triginta duas secundas; intra triginta duo secunda // (persona que en una institución sigue en jerarquía a quien la dirige o preside) submoderator, oris m. Uso: - de a bordo, progubernator. segundogénito: adj secundogénitus, a, um. Sin: secundo loco génitus, natus, ortus // sust secundogénitus, i m. segundón: (hijo segundo de la casa) v. segundogénito // (hijo no primogénito) natu minor. Sin: iúnior. segur: (hacha grande para cortar) securis, is f // (hoz para segar) falx, falcis f. Sin: falx messória. seguridad: secúritas, atis f. Sin: fírmitas; fidéntia; certa fides vel spes. Uso: - jurídica, iuridicialis secúritas; - nacional, secúritas nationalis; - social, secúritas socialis; cáutio socialis; cerradura de -, claustra munitíssima npl; falta de - en el trabajo, defectus securitatis in labore perpetrando; instalación de -, apparatus munitus; apparatus perículi expers; llave de -, clavis securitatis; margen de -, tuti fines mpl; intra tutos fines; medida de -, praecáutio iudiciária vel iudicialis; por -, securitatis causā; salida de -, éxitus saluti prospiciendae; válvula de -, válvula tutelaris; opérculum tutelare; garantizar la - de los participantes, securitatem participántium praestare. seguro: (contrato en que se asegura una cosa que corre peligro) cáutio, onis f. Sin: as- securátio. Uso: - médico, assecurátio aegrotorum; - personal, providéntia ad sibi cavendum in pósterum; - social, assecurátio socialis; - contra el granizo, cáutio contra grándinis damna; - contra los infortunios, cáutio contra infortúnia; cáutio contra res adversas; - contra los rayos, cáutio de perículo fúlminis; cáutio contra fúlmina; - contra el robo, cáutio contra furtum; cáutio de periculo furti; - de accidentes, cáutio pro casu infortúnii; cáutio contra luctíficos casus; cáutio pro casu laesionis corporalis; - del coche, cáutio de (própria) autoraeda tutanda; cáutio (própriae) autoraedae tutandae; - de desempleo, cáutio pro casu defectūs laboris; - de enfermedad, assecurátio valetudinária; assecurátio aegrotorum; cáutio de valetúdine tutanda; cáutio pro casu aegritúdinis; - de incendios, cáutio contra incéndia; cáutio contra incéndii perícula; cáutio de perículo incéndii; cáutio contra incensionum damna; cáutio perículi quod est a vi ignis; cáutio periculorum quae ab incéndiis sunt; - de invalidez, cáutio pro casu invaliditatis; - de mercancías, cáutio sarcinarum; assecurátio sarcinarum; - de vejez, cáutio pro casu senectutis; - de vida, cáutio pro vita; assecurátio vitae; vitae cáutio; para el resarcimiento de un daño, cáutio indemnitatis (ex incéndiis, ex infortúniis, ex furtis) // contrato de - del propio coche, páctio própriae autoraedae tutandae; póliza de -, sýngrapha vel schédula cautionis; cáutio securitatis; prima de -, securitatis práemium; práemium ex cautione (facta); sociedad de seguros, socíetas securitatum vel cautionum // - de arma de fuego, retináculum, i n. Sin: sufflamen, mĭnis n. selección: seléctio, onis f. Sin: deléctio; delectus, us m. Uso: - natural, artificial, radiofónica, seléctio naturalis, artificialis, radiophónica // (Dep, seleccionado) delecta manus. Sin: lusores delecti vel dilecti. Uso: finlandesa femenina, fínnica delecta manus puellarum. 976 semáforo seleccionar: selígere. Sin: delígere; elígere. signata. selectas, v. analectas. sello: (instrumento que sirve para estampar divisas, letras, etc.) sigillum, i n. Sin: signatrum vel signatórium; bacellus vel bacillus signatórius; bacillum signatórium. Uso: gentilicio o de familia, sigillum gentilícium; fabricante de sellos, sigillárius // (señal que imprime el sello) signum, i n. Sin: nota; forma // (viñeta de papel que se usa como señal del pago de algún derecho) pittácium. Sin: signum; sigillum. Uso: - especial o extraordinario, pittácium peculiare; - falsificado, signum adulterīnum; - fiscal, pittácium públicum; rei públicae signum vel pittácium; signum vel notáculum chartae públicum; postal, signum vel sigillum cursuale, epistolare , vehiculárium; pittácium cursuale vel epistolare (vel epistolárium); téssera epistolaris // poner el sello sobre algo, áliquid obsignare. Sin: áliquid sigillo notare. selectividad: selectívitas, atis f. Sin: seligendi facultas. selectivo: selectivus, a, um. Sin: séligens. selenio: selénium, ii n; selenum, i n. selenita: (yeso) selenites, ae m // (posible habitante de la Luna) lunae íncola. selenografía: selenográphia sive -graphīa, ae f. Sin: lunae descríptio; doctrina de luna. selenógrafo: selenógraphus, i m. Sin: selenográphiae studiosus, peritus, cultor; naturae lunae peritus. selenología: selenológia sive -logīa, ae f. Sin: lunae vestigátio; doctrina de rebus lunáribus. selva: silva, ae f. Uso: habitante de las -, silvícola, ae m; silvícolens; silvicultor. selenólogo: selenólogus, i m. Sin: lunae inquisitor; rerum lunárium studiosus. selvoso: silvosus, a, um. Sin: nemorosus; silvis frequens, refertus, plenus. Seleucia: Seléucia, ae f. semafórico: semaphóricus, a, um. self-control: sui moderátio. semaforista: semaphorista, ae m. Sin: semáphoro vel semáphero praepósitus. self-made-man: suae fortunae faber. self-service, v. autoservicio. sellado: obsignatus, a, um. Sin: sigillo notatus. selladura: obsignátio, onis f. Sin: impréssio notae vel sigilli; sigillo notátio. sellar: (imprimir el sello) signare. Sin: obsignare; signo munire; (gúmmeo) sigillo notare. Uso: papel sellado, scídula