O Φράνκλιν Ντέλανο Ρούζβελτ υπήρξε μέλος μιας από τις παλαιότερες οικογένειες των ΗΠΑ και μακρινός συγγενής του Θίοντορ Ρούζβελτ. Η πολιομυελίτιδα, που τον χτύπησε, επηρέασε την υγεία του. Ωστόσο, η αναπηρία του αυτή δεν όρισε και την πολιτική του καριέρα. Αντίθετα, τον ενδυνάμωσε περισσότερο, μετατρέποντάς τον στον ισχυρό πολιτικό που θα έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην αμερικανική ιστορία του 20ού αιώνα. Για πρώτη φορά εξελέγη πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών τον Μάρτιο του 1933. Οι δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει στην Αμερική, η οποία ακόμη βίωνε τις συνέπειες του Κραχ του 1929, ήταν πολλές. Ωστόσο, δεν θα ήταν οι μόνες. Ο Ρούζβελτ αποτελεί τη μοναδική περίπτωση προέδρου που υπηρέτησε την προεδρική θητεία παραπάνω από δύο φορές. ∆έκα χρόνια αργότερα, στην Ευρώπη θα ξεσπούσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Και εκεί ο ρόλος του θα ήταν καθοριστικός. Η Καθημερινή παρακολούθησε από την αρχή την πορεία του. Στην παρούσα έκδοση ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διαβάσει άρθρα που ακολουθούν την πολιτική του πορεία και παράλληλα αναδεικνύουν και την ανθρώπινη πλευρά του. Στην εισαγωγή, ο καθηγητής πανεπιστημίου και πρόεδρος του ΕΣ του Ι∆ΙΣ, Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, σκιαγραφεί τις πιο σημαντικές στιγμές και εκείνα τα χαρακτηριστικά που ανέδειξαν τον Φράνκλιν Ρούζβελτ στον «ικανότερο πολιτικό των ΗΠΑ» του περασμένου αιώνα.
Ο ικανότερος πολιτικός των ΗΠΑ κατά τον εικοστό αιώνα
Ο Φράνκλιν Ντέλανο Ρούζβελτ υπήρξε ο μόνος πρόεδρος των ΗΠΑ που υπηρέτησε για πάνω από δύο θητείες. Εξελέγη πρόεδρος τέσσερις διαδοχικές φορές. Απεβίωσε στην αρχή της τέταρτης θητείας του τον Απρίλιο του 1945, έχοντας περάσει τα τελευταία δώδεκα χρόνια του –πάνω από το ένα τέταρτο του ενήλικου βίου του– στην προεδρία. Όταν ανέλαβε την προεδρία τον Μάρτιο 1933, παρέλαβε μια χώρα οικονομικά γονατισμένη, διπλωματικά περιθωριακή και στρατιωτικά αδύναμη. Παρέδωσε την ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο, όπως έχουν παραμείνει οι ΗΠΑ έκτοτε.
Όπως ο μακρινός εξάδελφός του Θίοντορ Ρούζβελτ, πρόεδρος των ΗΠΑ από το 1901 ως το 1909, ο Φράνκλιν ήταν απόγονος του Ολλανδού Ιάκωβου Ρούζβελτ, που μετοίκησε στα μέσα του 17ου αιώνα στο Νέο Άμστερνταμ, λίγο πριν η πόλη περάσει από την ολλανδική στην αγγλική κυριαρχία και μετονομαστεί σε Νέα Υόρκη. Οι Ρούζβελτ αποτελούν επομένως μία από τις παλαιότερες οικογένειες των ΗΠΑ.
Στα πρώτα βήματα της πολιτικής σταδιοδρομίας του ο Φράνκλιν Ρούζβελτ έμοιαζε να είναι κατώτερο αντίγραφο του μεγάλου εξαδέλφου του: πολιτειακός βουλευτής στη Βουλή της Νέας Υόρκης, υφυπουργός Πολεμικού Ναυτικού, υποψήφιος για την αντιπροεδρία των ΗΠΑ – μόνο που σε αντίθεση με τον Θίοντορ το 1900, ηττήθηκε και δεν εξελέγη αντιπρόεδρος το 1920. Έναν χρόνο αργότερα τον έπληξε η πολιομυελίτιδα αφήνοντάς τον παράλυτο από τη μέση και κάτω. Στον αγώνα του να συνεχίσει την πολιτική σταδιοδρομία του παρά την αναπηρία του εξελίχθηκε σε ισχυρότερη προσωπικότητα.
Το κρίσιμο άλμα στη σταδιοδρομία του ήρθε στις εκλογές του 1928. Υποψήφιος των ∆ημοκρατικών για την προεδρία των ΗΠΑ ήταν ο Ιρλανδοαμερικανός κυβερνήτης της Νέας Υόρκης Αλ Σμιθ, ο πρώτος καθολικός υποψήφιος για το ύπατο αμερικανικό αξίωμα. Η κατεξοχήν προτεσταντική αμερικανική κοινωνία δεν ήταν έτοιμη τότε για μη προτεστάντη πρόεδρο και ο Σμιθ έχασε την προεδρική εκλογή, παίρνοντας μόλις 41% της λαϊκής ψήφου και χάνοντας ακόμα και τη Νέα Υόρκη. Ο Ρούζβελτ όμως εξελέγη νέος κυβερνήτης της Νέας Υόρκης, μακράν της πολυπληθέστερης τότε πολιτείας των ΗΠΑ. Η νίκη του, σε αντιδιαστολή με την ήττα του Αλ Σμιθ, άνοιξε τον δρόμο για να κερδίσει το προεδρικό χρίσμα των ∆ημοκρατικών το 1932.
Το 1929 ξέσπασε η χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία των ΗΠΑ, με μεγάλη πτώση του ΑΕΠ, αύξηση της ανεργίας στο ένα τέταρτο του εργατικού δυναμικού, μαζικές πτωχεύσεις αγροτών και χρεοκοπίες χιλιάδων τραπεζών. Ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος Χέρμπερτ Χούβερ δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την κρίση, επομένως η ήττα του στις εκλογές του 1932 ήταν προδιαγεγραμμένη. Αν όμως η εκλογή του Ρούζβελτ στην προεδρία ήταν περίπου βέβαιη, δεν ήταν καθόλου προδιαγεγραμμένη η επανεκλογή του στις επόμενες τρεις προεδρικές εκλογές και η ηγεμονία των ∆ημοκρατικών στις επόμενες δεκαετίες.
Η κυβέρνηση Ρούζβελτ αντιμετώπισε τη μεγάλη οικονομική κρίση με αυξημένο κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία. Τα προγράμματά της, που ήταν γνωστά ως Νιου Ντιλ (νέο συμβόλαιο με τον λαό), δεν έβγαλαν την αμερικανική οικονομία οριστικά από την ύφεση – αυτό συνέβη μόνο με τις μεγάλες αμυντικές δαπάνες από το 1939 και μετά. Μείωσαν, ωστόσο, την ανεργία και άμβλυναν τις επιπτώσεις της ύφεσης. Φιλόδοξα προγράμματα υποδομών απασχόλησαν ανέργους και συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη πτωχών πολιτειών ιδίως στον Νότο των ΗΠΑ. Οι ηλικιωμένοι πήραν συντάξεις – πενήντα χρόνια μετά τη θεσμοθέτηση της κοινωνικής ασφάλειας από τον Μπίσμαρκ στη Γερμανία. Το ομοσπονδιακό κράτος παρείχε υποστήριξη σε μικροϊδιοκτήτες για να μη χάσουν τα σπίτια ή τα αγροτεμάχιά τους λόγω χρεών στις τράπεζες. Ανέλαβε επίσης να διασώσει τις καταθέσεις μέχρι ένα ύψος σε περιπτώσεις τραπεζικών χρεοκοπιών και επέβαλε στις τράπεζες ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που μείωνε το ρίσκο χρεοκοπιών.
Με το Νιου Ντιλ ο Ρούζβελτ επέφερε μια μεγάλη αναδιάταξη του αμερικανικού κομματικού συστήματος. Από την εκλογή του πρώτου Ρεπουμπλικανού προέδρου, του Αβραάμ Λίνκολν, το 1860, ως το 1932 ηγεμόνευαν οι Ρεπουμπλικανοί. Κατά τα 72 αυτά χρόνια είχαν εκλεγεί μόνο δύο δημοκρατικοί πρόεδροι (Γκρόβερ Κλίβελαντ και Γούντροου Ουίλσον).
Με τις εκλογές του 1932 άνοιξε ένας νέος κύκλος 36 ετών κατά τον οποίο ηγεμόνευαν οι ∆ημοκρατικοί, με μονάχα έναν Ρεπουμπλικανό πρόεδρο (Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, 1953-61). Καθ’ όλη την περίοδο 1932-1968 η αμερικανική πολιτική βρισκόταν κάτω από τη σκιά του Φράνκλιν Ρούζβελτ και της δημοκρατικής «συμμαχίας του Νιου Ντιλ».
Επί προεδρίας του Ρούζβελτ ξεκίνησε ο «αμερικανικός αιώνας».
Το πόσο κατείχε ο Ρούζβελτ ακόμα και τις τοπικές λεπτομέρειες της αμερικανικής πολιτικής φαίνεται από το γεγονός ότι προκαλούσε συνεργάτες του να χαράξουν μια οποιαδήποτε γραμμή απ’ άκρου εις άκρον του χάρτη των ΗΠΑ και ήταν σε θέση να κατονομάσει όλες τις κομητείες (counties) που διέσχιζε η γραμμή.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 είχε ξεθυμάνει η μεταρρυθμιστική ορμή του Νιου Ντιλ. Τον Σεπτέμβριο του 1939 ξέσπασε ο πόλεμος στην Ευρώπη, δίνοντας στον Ρούζβελτ μια νέα αποστολή. Μεγάλα τμήματα της αμερικανικής κοινωνίας υποστήριζαν τον απομονωτισμό. Ο Ρούζβελτ δεν μπορούσε να απορρίψει τον απομονωτισμό κάθετα πριν από τις εκλογές του Νοεμβρίου 1940, ώστε να εξασφαλίσει την επανεκλογή του για μια άνευ προηγουμένου τρίτη προεδρική θητεία. Ξεκίνησε όμως από το 1939 μεγάλα αμυντικά προγράμματα για την ανάπτυξη της πολεμικής αεροπορίας και του στρατού – μόνο όσον αφορά το Ναυτικό οι ΗΠΑ ήταν ήδη μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Ο στρατός ξηράς τους ήταν μικρότερος από αυτόν της Ελλάδας ή του Βελγίου.
Το 1940-1942 παίχτηκαν οι τύχες του κόσμου. Ο Χίτλερ επιδίωξε να κυριαρχήσει σε όλη την Ευρώπη, κατακτώντας πρώτα την Πολωνία, τη ∆ανία, τη Νορβηγία, τις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία και εξαπολύοντας στη συνέχεια επιθέσεις ενάντια στη Βρετανία και τη Σοβιετική Ένωση. Σκοπός του Ρούζβελτ ήταν να υποστηρίξει τη Βρετανία και τη Σοβιετική Ένωση, ώστε να είναι σε θέση να αντισταθούν στις γερμανικές επιθέσεις έως ότου θα έμπαιναν οι ΗΠΑ στον πόλεμο.
Το κύριο πλεονέκτημα του Ρούζβελτ ήταν το ότι οι ΗΠΑ είχαν μακράν τη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, που με την αύξηση των αμυντικών δαπανών βγήκε από την ύφεση και αναπτύχθηκε ραγδαία. Ο Ρούζβελτ έπρεπε, όμως, να κάνει προσεκτικά βήματα αυξανόμενης εμπλοκής των ΗΠΑ στο πλευρό της Βρετανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, μετακινώντας σταδιακά την αμερικανική κοινωνία από τον απομονωτισμό στην αυξανόμενη εμπλοκή στον πόλεμο. Το καλοκαίρι του 1940 έδωσε στη Βρετανία πενήντα αντιτορπιλικά χωρίς χρηματική αμοιβή, που η Βρετανία θα δυσκολευόταν να πληρώσει, παίρνοντας ως αντάλλαγμα πρόσβαση σε βρετανικές βάσεις στην Καραϊβική για την οργάνωση της άμυνας του ∆υτικού Ημισφαιρίου. Τον Μάρτιο του 1941, έχοντας επανεκλεγεί, ξεκίνησε γενικό πρόγραμμα «δανεισμού» οπλισμών στη Βρετανία και αργότερα στη Σοβιετική Ένωση, που δεν επρόκειτο να επιστραφούν. Πέρασε την ουσιαστικά δωρεάν βοήθεια λέγοντας ότι, αν το σπίτι του γείτονα πιάσει φωτιά, δεν θα του πουλήσουμε το λάστιχό μας για να τη σβήσει, αλλά θα του το δανείσουμε.
Το 1941 ο Ρούζβελτ επιδίωξε να προκαλέσει είτε γερμανική είτε ιαπωνική επίθεση για να επιφέρει την είσοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο. Στον Ατλαντικό οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις ανέλαβαν την υπεράσπιση της Γροιλανδίας και της Ισλανδίας, καθώς και ολοένα και μεγαλύτερο μέρος των νηοπομπών που μετέφεραν πολεμοφόδια και τρόφιμα στη Βρετανία. Στην Ανατολική Ασία, όταν οι Ιάπωνες κατέκτησαν στα μέσα του 1941 τη γαλλική Ινδοκίνα, ο Ρούζβελτ επέβαλε πλήρες εμπάργκο πετρελαίου στην Ιαπωνία, που ήταν εξαρτημένη από το αμερικανικό πετρέλαιο. Όπως τόνισε ο διάσημος διπλωμάτης Τζορτζ Κέναν αργότερα, αν ο Ρούζβελτ ήταν αποφασισμένος να αποφύγει έναν πόλεμο με την Ιαπωνία, θα είχε ακολουθήσει άλλη πολιτική.1
Με την ιαπωνική επίθεση στον αμερικανικό ναύσταθμο στο Περλ Χάρμπορ, στη Χαβάη, οι ΗΠΑ μπήκαν στον πόλεμο και κινητοποίησαν τις εντυπωσιακές οικονομικές δυνάμεις τους για τη νίκη στον ολοκληρωτικό πόλεμο. Οι αμυντικές δαπάνες της μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο έφτασαν το 40% του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα οι Σύμμαχοι να είναι σε θέση να προχωρήσουν συστηματικά στην καταστροφή της Γερμανίας. Παράλληλα, οι ΗΠΑ μόνες τους επέφεραν την καταστροφή και της Ιαπωνίας. Πέρα από τη συμβολή των ΗΠΑ στη νίκη των Συμμάχων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ρούζβελτ προώθησε τη δημιουργία των ΗΕ, του ∆ΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, συμβάλλοντας στους μεταπολεμικούς θεσμούς της διεθνούς ασφάλειας και οικονομίας. Επί προεδρίας του ξεκίνησε ο «αμερικανικός αιώνας», σύμφωνα με την έκφραση του εκδότη Χένρι Λούς.
Καθηγητής Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Πρόεδρος του ΕΣ, Ινστιτούτο ∆ιεθνών Σχέσεων
«Σε μια εποχή αδυναμίας και αυξανόμενης απόγνωσης στον δημοκρατικό κόσμο, ο κ. Ρούζβελτ εξέπεμπε εμπιστοσύνη και δύναμη. Ήταν ο ηγέτης του δημοκρατικού κόσμου, και ακόμη και σήμερα μόνο πάνω του, από όλους τους πολιτικούς της δεκαετίας του ’30, κανένα σύννεφο δεν έχει βρεθεί, ούτε πάνω του ούτε στο Nιου Ντιλ, που, στα μάτια των Ευρωπαίων, εξακολουθεί να φαίνεται
ένα φωτεινό κεφάλαιο στην ιστορία της ανθρωπότητας».
Αϊζάια Μπερλίν, 1955
Τι λέγει ο νέος πρόεδρος των Ηνωμ. Πολιτειών
Είχον την τιμήν και την ευχαρίστησιν να γίνω δεκτός από τον νεοεκλεγέντα πρόεδρον κ. Φραγκλίνον Ρούζβελτ και να συζητήσω μετ’ αυτού τα σημερινά πολιτικά και οικονομικά προβλήματα. Εξέφρασα εις τον κ. Ρούζβελτ την επιθυμίαν του «Χρόνου» να έχη την γνώμην του επί των τρεχόντων προβλημάτων και κυρίως των αφορώντων τας σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών μετά της Ευρώπης. Ο πρόεδρος απεδέχθη ευχαρίστως.
Οφείλω χάριν της αληθείας να προσθέσω ότι εις το έργον μου διευκολύνθην πολύ από την μεγάλην ειλικρίνειαν με την οποίαν, κατά τον προεκλογικόν αγώνα, ο νέος πρόεδρος εξεφράσθη επί των διαφόρων πολιτικών προβλημάτων.
∆οθέντος ότι αι γνώμαι τας οποίας διετύπωσε τότε δεν αποτελούν πρόχειρον κρίσιν αλλ’ απέρρεον εκ βαθείας μελέτης, αι υπό του κ. Ρούζβελτ εκφρασθείσαι ιδέαι δύνανται να θεωρηθούν ως εμφαντικαί των υπ’ αυτού χρησιμοποιουμένων σήμερον διά να γνωρίση την ανάληψίν του επί της πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ελέχθησαν πολλά περί της ελαττωματικότητος του νέου προέδρου και κροκοδείλια δάκρυα εχύθησαν υπό πολλών αρχηγών της αντιπολιτεύσεως ως εκδήλωσιν συμπαθείας προς τον δυστυχή ανάπηρον». Η αλήθεια είναι ότι ο κ. Ρούζβελτ δυσκολεύεται να κινηθή λόγω μερικής παραλυσίας των κνημών του [αλλά] δίδει εντύπωσιν δυνάμεως και ενεργείας. Αποφεύγει όμως να βαδίζη επί πολύ. Με υπεδέχθη με ειλικρίνειαν. Μετά τινας φιλοφρονήσεις, παρακαλεί τον συνομιλητήν του να εισέλθη εις το θέμα και η συζήτησις άρχεται.
Αντιθέτως προς πολλούς πολιτικούς ο κ. Ρούζβελτ καθορίζει την στάσιν του επί τη βάσει του αποτελέσματος των συζητήσεων και των μελετών του και εάν ο συνομιλητής του του αντιτάξη ισχυρά επιχειρήματα, δεν χάνει την ευκαιρίαν διά να μεταβάλη γνώμην.
Είνε φυσικόν ώστε η κοινή γνώμη του εξωτερικού να ενδιαφέρεται να μάθη τας ιδέας του νέου προέδρου, λόγω του αντίκτυπου τον οποίον θα έχη η πολιτική του επί των διεθνών σχέσεων. Από της απόψεως αυτής πρέπει να επιμείνωμεν εις την διάπλασιν του νέου προέδρου. Έχει ταξιδεύσει πολύ και έχει κάμει πλείστας παρατηρήσεις. Κατά τούτο διαφέρει πολύ των προκατόχων του, οι οποίοι λόγω της στενής αμερικανικής μορφώσεώς των τρέφουν προλήψεις έναντι των ξένων εθνών.
Η ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙ ΓΑΛΛΙΑΣ
Πρέπει να σημειώσωμεν ότι γνωρίζει την Γαλλίαν και τα ενδιαφέροντα προβλήματά της, πολύ καλύτερα των προκατόχων του. Το γεγονός τούτο αποδεικνύεται από ένα επεισόδιον το οποίο αφηγήθη ο κ. Νόρμαν Νταίηβις κατόπιν της τελευταίας του συνομιλίας του με τον Πρόεδρον.
Οι δύο άνδρες συνωμίλουν περί του αφοπλισμού. Η επιμονή του κ. Νταίηβις ότι ο περιορισμός των εξοπλισμών απετέλει την καλυτέραν μέθοδον προς αποκατάστασιν της εμπιστοσύνης μεταξύ των λαών, υπενθύμισεν εις τον κ. Ρούζβελτ μίαν συνομιλίαν με τον Κλεμανσώ:
– Η Γαλλία, είπεν, επιθυμεί προ παντός την ασφάλειαν. Το 1919 κατά τας πρώτας διαπραγματεύσεις της ειρήνης εν Παρισίοις συνεζητείτο η μέλλουσα ασφάλεια της Γαλλίας. Εγευμάτιζα μίαν ημέραν με τον Κλεμανσώ, ο οποίος συνεχώς επανελάμβανεν ότι το ουσιώδες ζήτημα διά την Γαλλίαν ήτο η ασφάλεια.
– Και πώς καθορίζετε την ασφάλειαν; ηρώτησα τον κ. Κλεμανσώ.
– Επί μίαν χιλιετηρίδα, απήντησε, ουδεμία γενεά Γάλλων έζησε ήμισυ αιώνα χωρίς πόλεμον με την Γερμανίαν. Επιθυμώ όπως αι μέλλουσαι γενεαί δυνηθούν να ζήσουν 70 έτη εν ειρήνη.
«Τούτο, προσέθεσεν ο κ. Ρούζβελτ, ήτο μία πίστις και νομίζω ότι το αίσθημα αυτό διατηρείται ζωηρόν εν Γαλλία».
Η στάσις αύτη του κ. Ρούζβελτ η οποία μαρτυρεί καλυτέραν εκ μέρους του κατανόησιν των απόψεων της κοινής γνώμης του εξωτερικού έναντι των άλλων εθνών, συμπεριλαμβανομένων και των Ηνωμένων Πολιτειών, θα γίνη βεβαίως αισθητή όταν ο νέος Πρόεδρος θα αναλάβη να αποκαταστήση την εξωτερικήν πολιτικήν των Ηνωμένων Πολιτειών επί των βάσεων αυτών. Θα επιτύχη άρα γε εις το έργον του αυτό;
Όταν του εζήτησα την γνώμην του σχετικώς, εις εκ των στενών συνεργατών του μου έδωσε μίαν δήλωσιν εν τη οποία καταδεικνύεται σαφώς η στάσις του μέλλοντος Προέδρου. Ιδού η δήλωσις:
«Η άνοδος εις την εξουσίαν του δημοκρατικού κόμματος θα εμπνεύση εις την πλειοψηφίαν των πολιτών της χώρας εμπιστοσύνην επί την ακεραιότητα και τας ικανότητας αυτών. Ως αποτέλεσμα θα έχη να συνδυάση τας κυβερνητικάς ενεργείας προς τα ουσιώδη δικαιώματα και τας ανάγκας των ατόμων. Θα εκφρασθή με μίαν μεγαλυτέραν προσωπικήν ασφάλειαν. ∆εν πρόκειται περί ματαίων ελπίδων, αλλά περί επιτακτικών υποχρεώσεων δι’ εμέ και διά το κόμμα μου. Ήρχισα και ετελείωσα τον προεκλογικόν μου αγώνα με τας ιδέας αυτάς. Όταν θα αναλάβω την εξουσίαν, θα εμπνέομαι από τας ιδίας ιδέας».
«Πολλοί νέοι συνάδελφοί μου εν τη νομοθετική εργασία, τότε και εγώ ακόμη, εχαρακτηρίσθημεν ως ριζοσπαστικοί».
Ο κ. Ρούζβελτ έχει σαφή αντίληψιν του τρόπου καθ’ όν θα επιτευχθή το αποτέλεσμα τούτο.
«Η κυβέρνησίς μας, δηλοί, πρέπει να εξασφαλίση εις πάντας την δυνατότητα να επιτύχουν διά της εργασίας των, μέρος των απαραιτήτων διά τας ανάγκας των. Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα εις τα αγαθά του. Ούτω δημιουργείται η βεβαιότης ότι ο καρπός των οικονομιών ενός εκάστου θα προστατευθή και θα διαφυλαχθή. Άλλως δεν θα ήτο δυνατόν εις τους ανθρώπους να υπομείνουν τα βάρη της ζωής. Συμφώνως προς τας αρχάς αυτάς θα περιορίσωμεν την δράσιν των κερδοσκόπων, των ενδιαμέσων, διότι οι περιορισμοί τούτοι είνε αναγκαίοι ουχί διά να περιορισθή, αλλά διά να προστατευθή ο ατομισμός».
Ο νέος πρόεδρος δεν είνε οπαδός της συνεχούς επεμβάσεως του Κράτους εις τας επιχειρήσεις. Την επέμβασιν ταύτην δέχεται εν τελευταία αναλύσει, αφού αποτύχουν όλα τα μέτρα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Αφ’ ετέρου όμως φρονεί ότι μέχρι σήμερον δεν εσημειώθη τοιαύτη αποτυχία λόγω του ότι δεν κατεβλήθη ακόμη προσπάθεια οργανώσεως αναλόγου ελέγχου και ως εκ τούτου εξακολουθεί να πιστεύη εις τον ατομισμόν όσον αφορά την πολιτικήν οικονομίαν.
Υπαινισσόμενος τας υπ’ αυτόν καταβληθείσας προσπαθείας εις το παρελθόν, ο κ. Ρούζβελτ υπενθύμισε την δράσιν του ως νομοθέτου.
«Επανέρχομαι 22 έτη οπίσω εις μίαν εποχήν καθ’ ην εις την Πολιτείαν μου της Νέας Υόρκης προσπαθούμεν να ψηφισθή από το κοινοβούλιον νομοσχέδιον περί δυστυχημάτων εργασίας.
»Πολλοί νέοι συνάδελφοί μου εν τη νομοθετική εργασία, τότε και εγώ ακόμη, εχαρακτηρίσθημεν ως ριζοσπαστικοί και μάλιστα σοσιαλισταί.
»Η λέξις μπολσεβικισμός ήτο άγνωστος, ειδάλλως δεν θα εδίσταζον να μας χαρακτηρίσουν με αυτήν, διότι επετύχομεν την ψήφισιν του νομοσχεδίου και τα δικαστήρια, εμπνεόμενα από το πνεύμα του 17ου αιώνος, εκήρυξαν τον νόμον αντισυνταγματικόν. Εντούτοις ο νόμος μας ίσχυσε κατά το επόμενον έτος…»
Αφ’ ετέρου ο κ. Ρούζβελτ πάντοτε υπεστήριξε την ασφάλειαν κατά του γήρατος και επέτυχε να ψηφισθή σχετικός νόμος από την Πολιτείαν της Ν. Υόρκης. Φρονεί όμως ότι υπολείπονται να συντελεσθούν πολλά. «Ημείς οι Αμερικανοί, λέγει, πρέπει να ακολουθήσωμεν την οδόν της κοινωνικής δικαιοσύνης, την μόνην η οποία άγει καλύτερον προς πολιτισμόν».
Καθ’ ην στιγμήν ανεχώρουν, ηρώτησα τον κ. Ρούζβελτ εάν αι δηλώσεις του κατά τον προεκλογικόν του αγώνα ηδύναντο να θεωρηθούν ως εκπροσωπούσαι και τας σημερινάς του αντιλήψεις.
Πολλοί πρόεδροι ηναγκάσθησαν να τροποποιήσουν την στάσιν των μετά την νίκην. Ο κ. Ρούζβελτ δεν συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών.
– Λάβετε υπ’ όψει σας εκείνα τα οποία είπα και ουχί ως προβλέψεις επί του μέλλοντος, μου απήντησε.
Η απάντησις αύτη χαρακτηρίζει τον νέον Πρόεδρον. ∆ιετύπωσε την πολιτικήν του, εξέφρασε τας γνώμας του.
Η πραγματοποίησίς των εξαρτάται από μυρίους απροβλέπτους παράγοντας.
Συνέντευξη του νεοεκλεγέντος Φρ. Ρούζβελτ που δημοσιεύθηκε σε γαλλικές εφημερίδες
Η Καθημερινή, 19 Φεβρουαρίου 1933
O αυταρχικός μεταρρυθμιστής
Από δύο και ημίσεος περίπου ετών βασιλεύει εις την Ουάσινγκτων ένα «χαϊδεμένο παιδί»: ο κ. Φραγκλίνος Ρούζβελτ, ο οποίος θ’ αφήσει την ανάμνησιν ενός των καλυτέρων προέδρων της Αμερικής, υπήρξε πάντοτε ένα «χαϊδεμένο παιδί». Τούτο το αντιλαμβάνεται κανείς όταν επισκέπτεται, εις το Χάιντ Πάρκ, την μητέρα του κ. Ρούζβελτ – περιστοιχιζόμενην από εκατοντάδας βαλσαμωμένων πουλιών. Η συλλογή αυτή έχει την ιστορίαν της: Ο Φραγκλίνος ήτο ηλικίας δώδεκα περίπου ετών, όταν του εχάρισαν μια καραμπίνα. Από την ημέραν εκείνην, εχάλασε τον κόσμον διά να του επιτρέψουν να σκοτώνη πουλιά εις το πάρκο. Η κυρία Τζέιμς Ρούζβελτ, η οποία αγαπούσε τον μοναχογυιόν της μέχρι του σημείου να μην ημπορή να του αρνηθή τίποτα, αλλά και η οποία ήτο γυναίκα νοήμων και πρακτική, εσοφίσθη τότε έναν παράξενον συνδυασμόν. Επέτρεψε εις τον Φραγκλίνον να σκοτώνη από δύο πουλιά μόνον εξ εκάστου είδους που θα συναντά εις την περιφέρειαν. Και τότε ο μικρός κυνηγός εξεστράτευσεν εις τα δάση μαζί με την καραμπίναν του φυσικά, διά να σχηματίση εντός ολίγου μιαν πλήρη συλλογήν των πουλιών που απαντώνται εις την περιφέρειαν της Νέας Υόρκης.
Ο κ. Ρούζβελτ ήτο πάντοτε ετοιμόλογος. Η μητέρα του αφηγείται περί αυτού ένα παλαιόν ανέκδοτον, το οποίον όμως ζωγραφίζει τον σημερινόν άνθρωπον. Μίαν ημέραν –επέρασαν πολλά χρόνια από τότε– η κυρία Ρούζβελτ ανεγίγνωσκε υψηλοφώνως μίαν ιστορίαν εις τον Φραγκλίνον, ο οποίος ήτο απησχολημένος με άλλην εργασίαν και εφαίνετο μη προσέχων.
— Αν εξακολουθήσης να παίζης, είπεν αιφνιδίως η μητέρα του, και να μη προσέχης τι λέγω, είναι περιττόν να συνεχίσω την ανάγνωσιν.
Αλλ’ ο Φραγκλίνος είχε έτοιμην την απάντησιν:
— Ω, μαμά, πώς εφαντάσθης ότι δεν ημπορώ να κάμω δύο δουλειές συγχρόνως;
Όπως προ σαράντα ετών, έτσι και σήμερα, ο κ. Ρούζβελτ πιστεύει ότι είναι ικανός να κάμη πολλάς εργασίας ταυτοχρόνως. Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος, πολύ οικείος του προέδρου, αφηγείται ότι ο κ. Ρούζβελτ ημπορεί ν’ ασχολήται με τα γραμματόσημά του –έχει μίαν από τας πλουσιωτέρας συλλογάς του κόσμου– και να συζητή συγχρόνως μετά των συνεργατών του περί κρατικών υποθέσεων.
Ο κ. Ρούζβελτ είναι πνεύμα ευρύ, ανοικτόν προς όλας τας κατευθύνσεις, ικανόν να κατανοήση ευχερώς τα πάντα. Αλλ’ αυτή ακριβώς η ικανότης του τον έκαμε να έχη υπερβολικήν εμπιστοσύνην εις τον εαυτόν του και να υποθέτη ότι γνωρίζει κατά βάθος πράγματα τα οποία δεν κατέχει καλώς.
∆ι’ ένα άνθρωπον, όπως αυτός, η είσοδος εις τον Λευκόν Οίκον δεν διέφερε διόλου από μιαν ευχάριστον περιπέτειαν. Ενώ ο προκάτοχός του, ο κ. Χούβερ, εφαίνετο κατάκοπος από το βάρος των ευθυνών, ο κ. Ρούζβελτ κυβερνά 125 εκατομμύρια ανθρώπων και υπό τας παρούσας συνθήκας με το χαμόγελον εις τα χείλη, με αμεριμνησίαν μη διαφέρουσαν και πολύ από επιπολαιότητα – όπως ισχυρίζονται οι αντίπαλοί του.
Από της πρώτης ημέρας της εγκαταστάσεώς του εις τον Λευκόν Οίκον –4 Μαρτίου 1933– ο κ. Ρούζβελτ διεσκόρπισε τον πανικόν ο οποίος επεκράτει και επανέφερε εις την συνείδησιν των πολιτών ένα αίσθημα ασφαλείας και εμπιστοσύνης. Το Κογκρέσσον του παρέσχε απόλυτον ελευθερίαν δράσεως· η αντιπολίτευσις εσίγησε. Ο νέος πρόεδρος ενεκαινίασε τα καθήκοντά του πλήρης αισιοδοξίας.
Ο κ. Ρούζβελτ ουδέποτε επεζήτησε να γίνη δικτάτωρ. Είναι ειλικρινώς αφωσιωμένος εις το δημοκρατικόν σύστημα της διακυβερνήσεως, όπως εφαρμόζεται εις τας Ηνωμένας Πολιτείας από εκατόν πενήντα ετών. Εν τούτοις, ο ίδιος ατομικώς ανήκει εις την αριστοκρατικήν τάξιν. Η οικογένειά του είναι μία από τας αρχαιοτέρας της Αμερικής. ∆εν είναι βέβαια εξαιρετικώς πλουσία, αλλ’ έχει τα μέσα να εμφανίζεται αξιοπρεπώς. Ο κ. Ρούζβελτ είχεν αποκτήσει κάποιαν δόξαν και προπολεμικώς, ότε πρόεδρος εξελέγη ο εξάδελφός του Ρούζβελτ. Και εις την πολιτικήν σταδιοδρομίαν του, εγνώρισεν ευθύς εξ αρχής μόνον επιτυχίας. Ήτο, λοιπόν, φυσικόν να υποβάλη μίαν ημέραν υποψηφιότητα διά το αξίωμα του προέδρου. Εν τούτοις δεν εφαίνετο ως επιθυμών να κατακτήση με κάθε τρόπον την εξουσίαν. Φαίνεται, μάλλον, ότι η εξουσία τον εμέθυσεν εκ των υστέρων, μετά την εκλογήν του. Αφού εξήγαγε, κατά κοινήν ομολογίαν, την χώραν του από θέσιν δυσχερή, παρέχει σήμερον την εντύπωσιν ανθρώπου επιθυμούντος να συνεχίση την σωτηρίαν της πατρίδος, αδιάφορον αν η πατρίς ευρίσκεται τώρα εις καλύτεραν κατάστασιν και το μόνον που επιθυμεί είναι να την αφήσουν εις την ησυχίαν της. Ο κ. Ρούζβελτ φαίνεται πιστεύων ότι μόνος αυτός γνωρίζει το μυστικόν της σωτηρίας – ενώ τετρακόσιοι αντιπρόσωποι του έθνους διατηρούν την ίδιαν πεποίθησιν διά την αποτελεσματικότητα της ιδικής των συνταγής, και δεν περιμένουν παρά την κατάλληλον ευκαιρίαν διά να την εφαρμόσουν.
Κατά την διάρκειαν των τελευταίων μηνών, ο κ. Ρούζβελτ εδοκίμασε πολλάς πικρίας και απογοητεύσεις, λόγω της αυταρχικής του στάσεως έναντι και αυτών ακόμη των μελών του κόμματός του. Η ψήφισις πολλών νομοσχεδίων τα οποία δεν ενέκρινεν ούτος, τον έπεισεν ότι η ισχύς του δεν ήτο τόσον απόλυτος όσον υπέθετε. Αλλά καμία ήττα δεν τον ελύγισεν τόσον, όσον η του παρελθόντος Μαΐου, οπότε το Ανώτατον ∆ικαστήριον κατήργησε ως αντισυνταγματικόν τον «N.R.A.» (Νόμον περί Εθνικής Αναδιοργανώσεως).
Λέγουν πολλοί ότι ο κ. Ρούζβελτ πιστεύει απολύτως ότι θ’ αναφερθή εις την Ιστορίαν ως ο μεγαλύτερος μεταρρυθμιστής πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ως κατορθώσας να θέση ένα τέρμα εις τας υπερβολάς του αμερικανικού καπιταλισμού και ν’ αποσοβήση μίαν επικείμενην επανάστασιν χάρις εις μίαν τολμηράν νομοθετικήν και κοινωνικήν μεταρρύθμισιν. Κατόπιν, όμως, της αποφάσεως του Ανωτάτου ∆ικαστηρίου, ο κ. Ρούζβελτ έχανε την ελπίδα ότι θα ημπορούσε να ρυθμίση κατά την ιδίαν του κρίσιν την βιομηχανικήν, εμπορικήν και αγροτικήν κίνησιν της χώρας. Εσκέφθη τότε να μεταρρυθμίση το Σύνταγμα. Αλλά το κοινόν υπεδέχθη την πρότασίν του αύτην μετά ψυχρότητος. Νέον πλήγμα διά τον πρόεδρον, ο οποίος εφαντάζετο ότι ο λαός ουδέποτε θα διενοείτο να συζητήση μίαν σκέψη του. Και η οργή ίσως παρώθησε τον κ. Ρούζβελτ να συστήση εις το Κογκρέσσον να επιβάλη νέαν φορολογίαν εις το κεφάλαιον. Η τελευταία αύτη χειρονομία του εσήμανε την έναρξιν φανεράς πλέον αντιπολιτεύσεως κατ’ αυτού.
Μέχρι της εποχής εκείνης, η μόλις διαμορφουμένη αντιπολίτευσις εξεδηλούτο μόνον εις το θεωρητικόν επίπεδον. Ο κ. Ρούζβελτ εθεωρείτο και παρά των αντιπάλων του ως εργαζόμενος διά την εφαρμογήν ενός κρατικού σοσιαλισμού. Και τον κατέκρινον διά τας δημαγωγικάς του τάσεις, επειδή ηκολούθει μίαν πολιτικήν αποβλέπουσαν όχι εις το γενικόν καλόν, αλλ’ εις την εξασφάλισιν όσω το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ψήφων υπέρ του πρωτεργάτου της.
Εν τούτοις, από τινων εβδομάδων η αντιπολίτευσις έπαυσε να φείδεται και αυτού του προσώπου του κ. Ρούζβελτ. Κατηγορούν απροκαλύπτως τον πρόεδρον όχι μόνον διά τας πολλάς εσφαλμένας αντιλήψεις του, αλλά και διά μεροληπτικάς ενεργείας του και διά το ευμετάβολον του χαρακτήρος του. Πολλοί αξιόπιστοι μάρτυρες αφηγούνται ότι, τελευταίως, ο κ. Ρούζβελτ εργάζεται με εξάψεις, με παροδικάς πνευματικάς αναλαμπάς και ότι η κόπωσις ηλάττωσε την ικανότητά του προς έλεγχον και ψύχραιμον κρίσιν.
Αι πληροφορίαι αυταί, μεγαλοποιηθείσαι και εξογκωθείσαι από στόματος εις στόμα, παρέστησαν τον πρόεδρον ως βαρύτατα ασθενή. Κατόπιν της προσβολής παραλυσίας, η οποία του αφήρεσε την χρήσιν των ποδιών του, υπάρχουν πολλοί που φαντάζομαι ότι, φυσική συνέπεια της σωματικής αυτής αναπηρίας, είναι να παρατηρηθή και μία άμβλυνσις των πνευματικών ικανοτήτων. Οι άνθρωποι του περιβάλλοντός του είναι υποχρεωμένοι να προβαίνουν εις συχνάς ανακοινώσεις, διά να επεξηγήσουν εις το κοινόν, με τας μαρτυρίας των μεγαλυτέρων Αμερικανών ιατρών, ότι η κατάστασις του προέδρου δεν εμπνέει ανησυχίαν.
Παρά ταύτα η αντιπολίτευσις δεν φαίνεται, μέχρι της στιγμής τουλάχιστον, να υπεβίβασε τον κ. Ρούζβελτ εις την συνείδησιν των μαζών. Παραμένει όμως γεγονός ότι ήρχισαν ήδη να διεξάγωνται συζητήσεις εάν και κατά πόσον ο κ. Ρούζβελτ, προτείνων υποψηφιότητα, θα εκλεγή και πάλιν από τον ίδιον λαόν, ο οποίος του έδωσε προ δύο και ημίσεος ετών καταπληκτικήν πλειοψηφίαν. Εν τω μεταξύ οι πολιτικοί του αντίπαλοι, οι πιστεύοντες και διαδίδοντες ότι πρέπει ν’ αφεθή και πάλιν εις τον Αμερικανόν έμπορον και βιομήχανον απόλυτος πρωτοβουλία, κατακτούν ολονέν εδάφη εις τας μάζας. Οπωσδήποτε, αι προεδρικαί εκλογαί του Νοεμβρίου 1936 θ’ αποδείξουν αν ο κ. Φραγκλίνος Ρούζβελτ έχη εις την καρδίαν του λαού την θέσιν την οποία φαντάζεται ότι έχει.
Pierre Denouer, Η Καθημερινή, 28 Νοεμβρίου 1935
Ο Ρούζβελτ επίτιμος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής Αθηνών
Η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών εξέδωκε το κάτωθι ψήφισμα:
«Επειδή Φραγκλίνος ∆ελάνο Ρούζβελτ, ανήρ εν τοις ανά την οικουμένην τα κοινά πράττουσι διαπρεπέστατος, νυν δε της συμπολιτείας της κατά την Βόρειoν Αμερικήν το τρίτον Πρόεδρος ηρημένος, την μεν ιδίαν περιβόητον δημοκρατίαν προς ειρήνην και ευδαιμονίαν άριστα παρεσκεύασεν, άμα δε αρχομένω τω κατ’ Ευρώπην πολέμω κήρυξ εγένετο της των ανθρώπων ελευθερίας, ηγούμενος, ταύτην μέγιστον είναι πάντων αγαθόν και αγαθής πολιτείας κρηπίδα, ιερώτατον δε κτήμα, ένεκα η βία ούτε οσία ούτε δικαία τυγχάνει ούσα, γνώμης τε και ψυχής απεργαζομένη κάκωσιν.
»Επειδή δε προς τούτοις άκοσμος αν είη ο κόσμος άνευ ισοτιμίας και ισονομίας, πάσιν ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ επικουρεί τοις υπό των βιαιοτέρων δυναστευομένοις και υπέρ της ελευθερίας της εαυτών αγωνιζομένοις, και ως έπος ειπείν, εν παντί εαυτόν ου μόνον λόγοις συνήγορον της ελευθερίας αποφαίνει, αλλά και έργω υπέρμαχον αξιολογώτατον, οία δη τοις ανδράσι τοις αγαθοίς πρέπει, την δε πατρίδα την ημετέραν εις αγώνα δεινόν προς τύραννον αδικώτατον περιστάσαν, ουδ’ επί σμικρόν ώκνησεν επαινείν τε και παραθαρρύνειν, ουμήν αλλά και όπλοις και εφοδίοις παντοίοις ενισχύειν, ταύτα δε πάντα της των ευγενεστάτων Αμερικανών ∆ημοκρατίας ομοθυμαδόν επινευούσης και συμπαραστατούσης και της καθ’ Ελλάδος παιδείας τρόφιμον εαυτήν εκφανέστατον παρεχομένης.
»Έδοξε τη των Νομικών Σχολή Φραγκλίνον ∆ελάνο Ρούζβελτ, εις τους της Νομικής επιτίμους διδάκτορας καταλέξαι αρετής τε ένεκα και ευνοίας της εις την Ελλάδα και δικαιοσύνης της εις το γένος το ανθρώπινον, το δε ψήφισμα τόδε εν μεμβράνη αναγράψαι και τον κοσμήτορα επιδούναι, καθ’ ά νενόμισται.
»Εγένετο εν Αθήναις μηνός Μαρτίου δεκάτη ενάτη έτει πρώτω και τεσσαρακοστώ και εννεακοσιοστώ και χιλιοστώ».
Σήμερον την μεσημβρίαν προ του παλαιού υπουργείου Στρατιωτικών θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια της πλακός της λεωφόρου Φραγκλίνου Ρούζβελτ.
Εκλήθησαν όπως παραστούν το υπουργικόν συμβούλιον και ο πρεσβευτής της Αμερικής κ. Μακ Βέυ μετά του προσωπικού της πρεσβείας, οι ανταποκριταί των αμερικανικών εφημερίδων και αι ελληνοαμερικανικαί οργανώσεις. Θα ομιλήση ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Πλυτάς.
Το συμβούλιον του «Πατριωτικού Ομίλου» επεσκέφθη τον πρεσβευτήν των Ην. Πολιτειών και ενεχείρισεν εις αυτόν επιστολήν, δι’ ης τον ευχαριστεί διά τας υπέρ της Ελλάδος ενέργειάς του. Ταυτοχρόνως εκφράζει την βαθυτάτην ευγνωμοσύνην του προς τον υπέρμαχον υπερασπιστήν των ελευθεριών των λαών Πρόεδρον των Ηνωμένων Πολιτειών κ. Ρούζβελτ διά την μεγάλην βοήθειάν του, ηθικήν και υλικήν, την οποίαν παρέχει εις την αγωνιζομένην τον ιερώτερον των αγώνων Ελλάδα.
Η Καθημερινή, 28 Μαρτίου 1941
Ο Φρ. Ρούζβελτ όπως τον εγνώρισα
Θα χρειασθή ασφαλώς πολύς ακόμη καιρός έως ότου δοθή εις την δημοσιότητα η οριστική βιογραφία του μεγάλου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Φραγκλίνου Ρούζβελτ. Όσοι τον εγνώρισαν ή συνειργάσθησαν μαζί του ευρίσκονται ακόμη υπό την επίδρασιν της εξαιρετικής προσωπικότητός του και η κρίσις των δεν ημπορεί να είναι αντικειμενική. Παρ’ όλον το μειονέκτημα τούτον, η συγγραφεύς των από σήμερον δημοσιευμένων άρθρων Κυρία Φράνσις Πέρκινς κατορθώνει να δώση τα πλέον ακριβή στοιχεία διά την ζωήν και το έργον του. Η κ. Φράνσις Πέρκινς υπήρξεν επί 35 έτη στενή συνεργάτις του και είτε υπό την ιδιότητα αυτήν είτε ως μέλος της Κυβερνήσεως είχε την ευκαιρίαν να παρακολουθήση εκ του πλησίον τους πολιτικούς του αγώνας, να κατανοήση το πνεύμα του, να συμμερισθή τας προσπάθειάς του διά την λύσιν πολύπλοκων προβλημάτων και διά να εκτιμήση τας μεθόδους του. ∆ιά τον λόγον αυτόν και τα δημοσιευόμενα άρθρα της αποκτούν ιδιαιτέραν αξίαν.
Ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ δεν ήτο απλός άνθρωπος. Το προτέρημα της απλότητος, το οποίον όπως μας αρέσει να νομίζωμεν αποτελεί το χαρακτηριστικόν γνώρισμα των μεγάλων και ευγενών ανδρών, δεν θα το εύρωμεν εις τον Ρούζβελτ. Αντιθέτως ήτο η πλέον πολύπλοκος ανθρώπινη ύπαρξις από όσας έτυχε ποτέ να γνωρίσω. Ακριβώς δε η πολύπλοκος αυτή ιδιοσυγκρασία του ήτο η πηγή από την οποίαν απέρρεαν τα πολλαπλά προσόντα του που εβοήθησαν να πραγματοποιήση τόσον θαυμασίας επιτυχίας, αι συμπαθείς ιδιότητές του που τον έκαμαν να αγαπά αλλά να ανταγαπάται από τους πλέον διαφορετικούς λαϊκούς τύπους, η εγκαρτέρησίς του που του επέτρεπε να λησμονή τα προβλήματά του, και αι περισσότεραι από τας επιφανειακάς αντιφάσεις του, που έφεραν εις απελπισίαν εκείνους οι οποίοι συνειργάζοντο μαζί του και οι οποίοι επερίμεναν ν’ ακούσουν από αυτόν «διαυγείς ωσάν το κρύσταλλον» και σταθεράς αποφάσεις. Αλλά πρέπει να προστεθή ότι χάρις εις την πολύπλοκον αυτήν ιδιοσυγκρασίαν του είχε την διαίσθησιν και την φαντασίαν που εχρησιμοποιούσε κάθε φοράν που αντεμετώπιζε τα ποικίλα ανθρώπινα ζητήματα, και εις την τελευταίαν περίοδον του βίου του, τας ευθύνας διά τα κοινωνικά, γεωγραφικά, οικονομικά και στρατηγικά προβλήματα, που εδημιουργούσεν ανά πάσαν στιγμήν η παγκόσμιος κατάστασις.
Ένα χαρακτηριστικόν παράδειγμα που επικυρώνει την ικανότητά του αυτήν συνέβη κατά την συνάντησίν του με τον στρατάρχη Στάλιν εις την Τεχεράνην. Οι Ρώσσοι εκίνησαν πολύ την περιέργειαν και το ενδιαφέρον του Ρούζβελτ. ∆εν κατώρθωνε να αποσπάση ούτε μίαν λέξιν από το υπηρετικόν προσωπικόν που είχε τεθή εις την διάθεσίν του. Οι θαλαμηπόλοι τον υπηρετούσαν με υποδειγματικήν προθυμίαν, εχαμογελούσαν με ευγένειαν, αλλά δεν έλεγαν τίποτε. Ο Ρούζβελτ τους συνεπάθησε.
Είχε φύγει από την Αμερικήν με την απόφασιν να δείξη την αγάπην του προς τον Στάλιν και να προσπαθήση να κερδίση και την ιδική του αγάπην.
Μου αφηγήθη την ιστορίαν της συναντήσεώς του με τον Στάλιν την ώραν που προσπαθούσα να αρχίσω μαζί του συζήτησιν επί ενός νομοσχεδίου το οποίον είχε κατατεθή τας ημέρας εκείνας εις το Κογκρέσσον. Εις το βλέμμα του διέκρινα την έκφρασιν εκείνην που συχνά είχα ανακαλύψει όταν η σκέψις του επλανάτο κάπου αλλού. Την στιγμήν που απεφάσισα να ομιλήσω περί του νομοσχεδίου, με διέκοψε και μου είπε: «Μάθε ότι οι Ρώσσοι είναι ενδιαφέρων λαός. Τις πρώτες τρεις ημέρες δεν εσημείωσα ούτε ένα βήμα προς τα εμπρός. ∆εν κατώρθωσα να επιτύχω καμμίαν προσωπικήν επαφήν με τον Στάλιν, παρ’ όλον ότι έκαμα ότι μου εζήτησε. Εδέχθηκα να φιλοξενηθώ εις την Πρεσβεία του. Επήγα εις όλα τα γεύματα εις τα οποία με εκάλεσε, εγνωρίσθηκα με τους υπουργούς και τους στρατηγούς του. Ήτο πάντοτε τυπικώτατος. Ψυχρός, επίσημος, δεν εχαμογέλασε ποτέ.
»Η στάσις του αυτή με απεθάρρυνε πολύ. Εάν όλη αυτή η συνάντησις θα περιωρίζετο μόνο εις ό,τι ώριζε το πρωτόκολλον, ήτο εντελώς περιττόν να κάμω το μακρυνό αυτό ταξίδι που εζήτησαν οι Ρώσοι. ∆ι’ έναν τέτοιον σκοπόν θα ημπορούσαν να έλθουν αυτοί εις την Αμερικήν ή εις κάποιο μέρος της Ευρώπης. Εγώ επήγα εις την Τεχεράνην διά να τα φτιάξω με τον Στάλιν. Εσκέφθηκα ολόκληρον τη νύκτα και κατέληξα εις την απόφασιν ότι έπρεπε να γίνη μία τελευταία απόπειρα. ∆εν ημπορούσα να μείνω για πάντα εις Τεχεράνην. Έπρεπε να σπάσω τον πάγον ούτως ώστε αργότερα να μου επιτρέπεται να επικοινωνώ τηλεφωνικώς ή με αλληλογραφίαν κατά τρόπον εντελώς προσωπικόν. Καθ’ όλην την διάρκειαν της συνδιασκέψεως σπανιώτατα συνηντήθην ιδιαιτέρως με τον Τσώρτσιλ. Εσκέφθηκα ότι οι Ρώσσοι δεν θα εύρισκαν ορθόν να συνδιαλεγώμεθα εις μίαν γλώσσαν την οποίαν αυτοί δεν εννοούσαν.
»Το πρωί εκείνο, καθώς επήγαινα εις την ∆ιάσκεψιν, συνήντησα τυχαίως τον Τσώρτσιλ και επωφελήθην της ευκαιρίας διά να του πω: «Ουίνστων, ελπίζω να μη με παρεξηγήσης για ό,τι πρόκειται να κάνω». Ο Ουίνστων εδάγκασε το πούρο του και εμουρμούρισε κάτι. Οφείλω να αναφέρω ότι ετήρησε πολύ αξιοπρπεπή στάσιν αργότερα.
»Ήρχιζα να εφαρμόζω το σχέδιόν μου την στιγμή που είχαμε συγκεντρωθή εις την αίθουσαν της διασκέψεως. Συνωμίλησα ιδιαιτέρως με τον Στάλιν. ∆εν του είπα τίποτε το νέον, αλλά ο τρόπος με τον οποίον ωμίλησα εφάνη τόσον εμπιστευτικός που εκίνησε την περιέργειαν των άλλων Ρώσσων και έσπευσαν κοντά μας διά να ακούσουν. Ο Στάλιν όμως εξακολουθούσε να μη χαμογελά. Έπειτα έβαλα το χέρι μου εις τα χείλη μου και εψιθύρισα εις τον διερμηνέα μίαν άλλη φράσην την οποίαν όμως εκείνος μετέφρασεν αμέσως: Είπα ότι ο Ουίνστων είχε τα νεύρα του το πρωί εκείνο και ότι, κατά τα φαινόμενα, είχε ξυπνήσει θυμωμένος.
«Ο Στάλιν εξέσπασε εις ένα δυνατό γέλιο και διά πρώτην φοράν έπειτα από τρεις ημέρας εσημείωνα επιτυχίαν».
»Ένα ελαφρόν χαμόγελο εφάνη προς στιγμήν εις το βλέμμα του Στάλιν και απεφάσισα να προχωρήσω περισσότερον. Μόλις εκάθησα εις την τράπεζαν της διασκέψεως, ήρχισα να πειράζω προσωπικώς τον Τσώρτσιλ, να του μιλώ διά την αγγλικήν ιδιοτροπίαν, διά τον Τζων Μπουλλ, διά τα πούρα του, διά τις συνήθειές του. Ο Στάλιν παρακολουθούσε την σκηνήν. Ο Ουίνστων ήρχισε να κοκκινίζη και να συνοφρυούται και όσον περισσότερον εθύμωνε τόσον το χαμόγελο του Στάλιν εγίνετο ζωηρότερον. Τέλος, ο Στάλιν εξέσπασε εις ένα δυνατό γέλιο και διά πρώτην φοράν έπειτα από τρεις ημέρας εσημείωνα επιτυχίαν. Από τη στιγμή εκείνην τα πράγματα επροχώρησαν. Ο Στάλιν εγελούσε όταν του μετέφραζαν τα λόγια και εγώ πήρα θάρρος και τον αποκαλούσα «Μπάρμπα Ιωσήφ». Μίαν ημέραν πριν με εκρατούσε εις απόστασιν. Την ημέραν όμως που εγέλασε, με επλησίασε και μου έσφιξε το χέρι. Ο σύνδεσμός μας έγινε προσωπικός και κάποτε-κάποτε ο ίδιος ο Στάλιν δεν δίσταζε να μου λέγη αστεία. Ο πάγος είχε σπάσει και συνωμιλούσαμεν πλέον σαν άνδρες και αδελφοί.
»Ο Στάλιν, συνέχισε ο Πρόεδρος, συνεκινήθη βαθύτατα όταν ο Τσώρτσιλ του επέδωκε το ξίφος που του είχε προφέρει ως δώρον η Βρεταννική Κυβέρνησις. Το ξίφος, θαυμάσιον έργον τέχνης, ήτο μέσα εις μίαν θήκην από κόκκινο βελούδο. Κατά την τελετήν, ο Τσώρτσιλ έκαμε μίαν από τας ωραιοτέρας προσφωνήσεις του. Ο Τσώρτσιλ, χωρίς να υποκρύπτη την συγκίνησίν του, εξέφρασε τον θαυμασμό του Βρεταννικού λαού διά τους ηρωικούς αγώνας των Ρώσσων και διά την υπέροχον ηγεσίαν του Στάλιν.
»Και ο Στάλιν, καθώς εσηκώθη διά να λάβη το δώρον, ήτο πραγματικά συγκεκινημένος. Άπλωσε το χέρι του και έβγαλε το ξίφος από την θήκην και τότε του εφάνησαν δάκρυα εις τα μάτια του. Τα είδα εγώ ο ίδιος. Έκαμε μίαν βαθειάν υπόκλισιν και εφίλησε το ξίφος, η εκδήλωσις αυτή ήτο εντελώς αυθόρμητος. Η σκηνή ήτο πράγματι επιβλητική, συγκινητική και ειλικρινής.
»Ο Στάλιν είναι πολύ ενδιαφέρων άνθρωπος. Λέγεται ότι είναι χωρικός και ότι κατάγεται από τας πλέον καθυστερημένας περιφερείας της Ρωσσίας. Ημπορώ να βεβαιώσω ότι την λεπτότητα των τρόπων του δεν είχε κανείς από ημάς.
»Ο Τσώρτσιλ είχε πάρει μαζί του την κόρην του Σάραν διά να τον βοηθή και διά να εκτελή καθήκοντα ιδιαιτέρου γραμματέως. Φυσικά, η Σάρα δεν ελάμβανε μέρος εις την συνδιάσκεψιν, αλλά μίαν ημέραν που είχαν έλθει οι φωτορεπόρτερς διά να μας φωτογραφήσουν, παρουσιάσθη έξαφνα εις την βεράνταν όπου είχαμε καθήσει, επειδή είχε κάτι να δώση εις τον πατέρα της. Ο Στάλιν μόλις είδε μίαν γυναίκα εσηκώθη όρθιος και εστάθη κάπως στενοχωρημένος διότι δεν εγνώριζε ποία ήτο. Ο Τσώρτσιλ την έπιασε από το χέρι και είπε: «Μου επιτρέπετε, στρατάρχα Στάλιν, να σας παρουσιάσω την κόρην μου, Σάραν», Ο Στάλιν υπεκλίθη βαθύτατα και εφίλησε το χέρι της Σάρας με τον ιπποτικόν τρόπον της παλαιάς εποχής.
Φράνσις Πέρκινς, στενή συνεργάτιδά του και πρώην υπουργός, Η Καθημερινή, 5 Σεπτεμβρίου 1946