Takviye Edici Gıdalar Nasıl Üretilir?

Takviye edici gıdalar ya da diğer adıyla gıda takviyeleri, gıdalarda doğal olarak bulunan vitamin, mineral, fenolik ve yağ asidi gibi bileşenleri içeren toz, tablet, likit vb formdaki ürünlerdir. Bu ürünler, normal beslenme sırasında yetersiz düzeyde alınan besin öğelerini tamamlamak amacıyla üretilmektedir. Bu nedenle tedavi edici olarak değil besin eksikliklerini gidermek amacıyla kullanılmalıdır.

Gıdalarda doğal olarak bulunan bazı etken maddeler vücutta çeşitli biyolojik aktivitelere sahiptir. Bu maddelerin miktarlarının azalması sonucunda çeşitli sağlık sorunları oluşabilmektedir. Dolayısıyla bu eksikliklerin giderilmesi için takviye edici gıda kullanımı önemli bir yöntemdir. Böylece vücudun sağlıklı şekilde işlevlerini yerine getirebilmesi sağlanmaktadır.

Son yıllarda gıda takviyelerinin öneminin anlaşılması ile birlikte farklı formlarda ve içeriklerde ürünler piyasa sunulmuştur. Nitekim pazar büyüklüğü giderek artmakta ve birçok şirket pazara yeni ürünler sürmektedir. Nitekim pandemiye rağmen 2020 ve 2021 yıllarında 3000’e yakın takviye edici gıda onay almıştır.

Takviye Edici Gıdalar Nasıl Üretilir?

Yasal mevzuat gereği, bir üreticinin takviye edici gıda üretimi Tarım ve Orman Bakanlığından onay alması gereklidir. Gıda takviyeleri üretimi Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen kurallara uygun şekilde gerçekleştirilmelidir. Ürünler belirli periyotlarla bu bakanlıkça denetlenmektedir.  Bu ürünler yasal olarak  

• Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelik
• Takviye Edici Gıdaların Onay İşlemleri Uygulama Talimatı
• Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği’ne göre üretilmekte ve denetlenmektedir.

Gıda takviyesi üretimi için ilk olarak formülasyon belirlenmelidir. Bu formülasyona bilimsel çalışmalar ve yasal mevzuata göre karar verilmelidir. Formülasyonda kullanılabilecek etken maddeler ve maksimum miktarları Tarım ve Orman Bakanlığı’nca belirlenmiştir. Takviye Edici Gıdalar Kısıtlı Maddeler Listesi olarak adlandırılan bu listeye buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Formülasyona göre oluşturulacak bir grup yasal belge ile Tarım ve Orman Müdürlüğü’ne başvuru yapılarak onay süreci başlatılmaktadır. Bakanlık tarafından hazırlanan izin prosedürü aşağıdaki şekilde verilmiştir. Hazırlanan belgeler, üretilecek ürünün bileşenleri, spesifikasyonları, günlük alım dozu, kullanılacak bitkilerle ilgili bilgiler içermelidir.

Hazırlanması gereken belgelerden birisi ise işletmede HACCP ya da GMP uygulanmasına dair taahhütnamedir. Bu nedenle işletme gıda güvenliğine uygun üretim gerçekleştireceğini taahhüt etmektedir. Her bir gıda takviyesinin onayı için 10 bin TL üzerinde bir ücret ödenmektedir.

Bakanlıkça yapılan değerlendirme sonucunda onay verilen takviye edici gıda üretilmekte ve satışa sunulmaktadır. Üretim ve satış yerleri belirli aralıklarla bakanlıkça denetlenmekte ve numuneler alınarak kontrolleri sağlanmaktadır. Herhangi bir olumsuzluk tespiti halinde para cezası, suç duyurusu ve ürünlerin toplatılması gibi yaptırımlar uygulanmaktadır.

Takviye edici gıda üretilirken nelere dikkat edilmelidir?

Takviye edici gıdalar genellikle sağlık bilinci yüksek tüketiciler tarafından satın alınmaktadır. Dolayısıyla bu tüketiciler ürünün etken madde içeriği, içerdiği diğer maddeler, katkı maddeleri ve fiyatı gibi özelliklerine dikkat etmektedir. Bu nedenle formülasyona karar verilirken etken madde dozajının uygun olmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca aşağıdaki katkı ve yardımcı maddeleri kullanmamak önemlidir.

Sentetik renklendiriciler: Gıda takviyelerinde en yaygın olarak bulunan katkı maddeleri renklendiricilerdir. Birçok doğal alternatifi olmasına rağmen bazı üreticiler sentetik renklendiricileri kullanmaktadır. Sentetik renklendiriciler birçok sağlık riski ile ilişkilendirilir.

Takviye edici gıda formülasyonlarında sunset yellow (E110), alura red (E129), brilliant blue (E133), titanyum dioksit (E171), alüminyum (E173) yerine riboflavin, klorofil, karotenler, antosiyaninler gibi doğal alternatifleri kullanılmalıdır.

Bağlayıcılar ve emülsifiye ediciler: Bu maddeler istenen yapının oluşması ve depolama süresinin uzaması için özellikle tabletlerde kullanılmaktadır. Bunlar arasında magnezyum stearat (E572) özellikle tüketiciler tarafında istenmeyen bir maddedir. Ayrıca yapılan bilimsel çalışmalarda bağışıklık sistemi ve hücreler üzerine olumsuz etkileri gözlenmiştir. Ek olarak vücutta vitamin ve minerallerin emilimini zorlaştığı düşünülmektedir.

Koruyucular: Özellikle likit formdaki takviye edici gıdalarda kullanılmaktadır. Özellikle sodyum benzoatın, C vitamini bulunan gıda takviyelerinde kanserojen bir madde olan benzen oluşumuna neden olduğu bildirilmektedir. Dolayısıyla mümkünse koruyucu içermeyen formülasyonlar geliştirilmesi önemlidir.

Takviye edici gıda ne değildir?

Takviye edici gıdalar ilaç değildir. Bu nedenle bir hastalığın önlenmesi ya da tedavisi için kullanılamazlar. Dolayısıyla birçok takviye edici gıda etkisini uzun dönemde göstermektedir. Mevzuat gereği ilaç üretimi yapan şirketler takviye edici gıdalar üretemez. Ayrıca gıda takviyelerinin üzerinde yasal olarak “İlaç değildir”, “Hastalıkların tedavisinde kullanılamaz” gibi uyarıların bulunması zorunludur.

Bu ürünlerde ambalajında ve tanıtımında “kilo verdirici, sigarayı bıraktırıcı, diyabet hastalığını tedavi edici, Covid-19 hastalığını önleyici” gibi ibareler kullanılamaz.

Sektör büyüklüğü

Takviye edici gıdalar özellikle gelişmiş ülkelerde giderek artan bir pazara sahiptir. MarketsandMarkets araştırmasına göre takviye edici gıdalar sektör büyüklüğü 2020 yılında 136,2 milyar dolardır. Ayrıca yıllık %7 büyüme ile 2026 yılında 204,7 milyar dolara ulaşacağı değerlendirilmektedir.

En önemli takviye edici gıda bileşenleri

Birçok farklı gıda takviyesi bulunmasına rağmen sektörde en çok talep gören ürünler;

• Vitaminler
• Mineraller
• Proteinler
• Amino asitler
• Bitki yağları ve ekstreleri
• Enzimler
• Diyet lifi
• Fonksiyonel yağlar
• Probiyotik mikroorganizmalardır.

Sonuç

Takviye edici gıda pazarının büyümesi birçok şirketin bu pazara girmesini ve yeni ürünler üretmesine neden olmuştur. Ancak etkili şekilde formülize edilmeyen ve yasal mevzuatlara uygun üretilmeyen ürünler bazı üreticilerin sorun yaşamasına neden olmaktadır. Bu nedenle NFDS Arge olarak hem en uygun formülasyonun belirlenmesi hem de takviye edici gıda onay dosyasının hazırlanması konusunda destek olmaktan memnuniyet duyarız.