Geniet jij ook zo van opgekruld op de bank onder een dekentje zitten, een kop thee in de hand en een goed boek op schoot? Heerlijk, maar wat een teleurstelling als je boek dan uit is. Niet getreurd, er zijn genoeg andere dingen om te lezen. Wat dacht je van deze vijf bijzondere boekenfeiten?
1. Er zijn ontelbaar veel boeken in de wereld
Het lijkt een simpele vraag, hoeveel boeken zijn er in de wereld? We kunnen schatten, tellen en beredeneren, maar precies gaan we het nooit weten. UNESCO gaat uit van ongeveer 2,2 miljoen nieuwe titels per jaar. Maar hierbij ontbreken de geschatte 1,7 miljoen jaarlijks zelf uitgegeven boeken, die staan namelijk nergens geregistreerd.
En in Nederland? Bij het Centraal Boekhuis zijn nu 1.635.050 ISBN’s geregistreerd. Dat zijn vooral Nederlandse boeken, maar ook daarbij worden zelf uitgegeven boeken niet meegerekend. En dan hebben we het nog niet over hoeveel exemplaren van elke unieke titel zijn uitgebracht. Kortom, een onmogelijke rekensom.
2. De cijfers onder je streepjescode geven heel wat prijs
Wat is dan een ISBN? De karakteristieke streepjescode achter op je boek is het International Standard Book Number, en al die cijfertjes spreken boekdelen.
De eerste drie cijfers zijn altijd 978 of 979, dat noemen we de EAN-code. De landcode die daarop volgt zegt niets over de taal van het boek, maar in welk taalgebied de uitgever gevestigd is. Voor Nederland en Vlaanderen is dat 90 of 94. Dan volgt een reeks cijfers waar de uitgever uit te herleiden is, daarna het cijferdeel dat de specifieke titel van het boek identificeert. Als laatste in de reeks komt een controlegetal, uit een ingewikkelde som van de voorgaande twaalf cijfers. Heb je dus nog geen nieuw boek om te lezen? Je kan nu wel van elk boek in je boekenkast nagaan waar het vandaan komt, ook leuk!
3. Boekland is (helaas) een fictief land
Boekland? Dat klinkt als een sprookjesland vol boeken, een droom die uitkomt voor de echte boekenwurm. Maar helaas, Boekland bestaat niet. De term is ontstaan toen in 2007 de toenmalige ISBN’s van tien cijfers verlengd moesten worden naar dertiencijferige codes. Waarom? De productie van boeken ging zo hard, dat de codes dreigden op te raken. Met de conversie naar dertien cijfers ontstonden er veel meer mogelijke combinaties. Voor boeken werd een unieke EAN-code gemaakt, en zo ontstond gekscherend de term Boekland. Een term die overigens niet door officiële instanties wordt gebruikt. Jammer, geen nieuwe vakantiebestemming gevonden.
4. De oudste boekwinkel in Nederland vind je in Friesland
Wat gelukkig wél (nog steeds) echt bestaat, is de boekwinkel. De oudste boekhandel in Nederland is Het Boekhuis in Workum, Friesland. In 1719 startte ene Petrus Olingius een boekenzaakje in het Friese dorpje. Driehonderd jaar later mag de boekhandel zich nu het predicaat hofleverancier toe-eigenen. Klinkt sjiek, en je krijgt het niet zomaar. Alleen kleine, regionale ondernemingen van minimaal honderd jaar oud komen in aanmerking, en slechts die met een onberispelijke reputatie. En wat kun je ermee? Niet veel eigenlijk, maar ‘toch een alleraardigst fenomeen’, aldus de boekhandelaar in kwestie.
5. Hoeveel lezen we eigenlijk nog?
Steeds minder, lijkt het. Volgens een PISA-studie uit 2020 loopt een kwart van de vijftienjarigen in Nederland een risico om laaggeletterd te blijven, omdat het leesplezier en de leesvaardigheid achteruitgaan. Wel lijkt er sinds kort weer een stijgende lijn te zien. In 2022 steeg de verkoop in fysieke boekwinkels na vier jaar daling eindelijk weer. We kochten in Nederland maar liefst 43,2 miljoen boeken. Gelukkig maar, want een brein wil letters, stelt hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. In zijn boekje Hersenen willen lezen legt hij uit hoe hersengebieden beter met elkaar gaan functioneren door cognitieve inspanning, zoals lezen. Goed voor je brein dus, wat wordt je volgende boek?
