Redakcio kaj Administracio Literatura Mondo, Rudapest IX. Mester-utca 5 3 . V. 5. Hungarujo. Aparte a etebla. Unu numero kosias o.

30 sv. fr. a egalvaloron. Tri aumeroj kune ekspedataj kostas nur o.3o svisaj frankoj & proksimuman egalvaloron. Abonon vidu sur la lasta pa o.
' ti " "iii ii'i ' ' . l ^ ^ a

Aperas kvaronjare # Nro 1. 1934 Senpaga suplemento al Literatura Mondo # Senpaga gazeto poranoj de AELA

SALUTO
Pro la pli kaj pli multi intaj novaj eldono la kadroi de la Bibiiografia Gazefco i is senteble malvastaj, malebligante tiel detalajn kaj el erpajn recenzojn, kiajn nepre bezona la sana evoluo de nia literaturo. Tiat m decidis eldbni di tiun kvaronjaran recenzrevuon. Pri la recenzmaniero en i sekvota vi povas orlenti i rigardante la enhavon de nia nuna numero. Krome ni voias okupi i ne nur pri aperintaj libroj, >ed anka enerale pri nia literat ra vivo, pri la iaboro de niaj verkistoj ktp. Tion ni faros en la ebie interesaj intervjuo * Krome apartan atenton ni dedicos al nia lingvo. Ni volas pritrakti i rflafce ne tiom gramatikajn problemojn, kiom demandoja stilajn, krome demandojn pri la speciala struMuroV spirito, evoluo, esprimpovo de Esperanto ktp. *Ni kredas, ke niaj legantbj rekonos ia gravecon, kiun fia revuo signifas por la vivo de nia bngvo, kaj ili heipos in per subteno fcaj rekomendo. Tion ili povas fari tiom pli, iur la prezon de la revuo ni fiksis eksterordinare malalta, Legantoj, a etantoj, kmdahbrantoj bonvenonl Ni fdsu nian salkon 6iam pli va ta!

Pri la Rezolueio por vere Internaeia Esperantoa

L La rezolucio
La XXI-a apana Esperanto-Kongreso, ia 3-an de novembro i g 3 3 , unuanime akeeptis la jenan rezoluckm: ^La XXI-a Japana "Esperanto-Kongresa atentigas pri la reformemo ka troa neologi memo de modemaj Esperantistoj, kiuj konstante ^malfaciligas nian Internacian Lingvon. Tre ofte oni ne atentas nin orientanojn- ce ia enkonduko de sinternaciaj vortoj kiu ne estas komprenataj en la Oriento, same kiel en multaj e ropaj landoj, $ia rnajstro Zamenhof neniam parolis pri Esperanto kiel la e ropa iingvo<c, sed iam kiel la lingvo de tuta Homaro; La japanaEsperantistaro konstatas, ke se la opinio jpri Esperanto kiel la e ropa lingvos estus alprenata de la plimulto de niaj e ropaj} samideanoj, la disvasti o de nia Mng^> en la Driento estus grave endan erigata. * Konsider&nte tiun &i aferstalon, ia XXI-a Japana Esperanto-^Kongreso deklaras, ke: Ie. La vortfarado per afiksoj Jkaj1 kun^ietado estas unu el eseucaj karaiterizo de Esperanto; i estas grava plifaciligo de la lernado; Il-e. La esenco de la Jiagvo m^m ku as ea ia manifestaojb, kiu reali as efe per ia literaturo; fejosekvence fako speciale nomata Uteraturas en Esperanto ne povasekzis kaj ofli nepovasformi ianfakan vortaron literaturan, kiel ekz., ma infakan, medicinan, a alian temiinaron. Tlonfeia i asertas spite de la ^>fismoj de anoj 8e la tiel nomata iliteratura fako; Ill-e. Neologismoj pro bezono de poemfabrSkado estas nenio alia ol la degeneradfo de la arto poezia; plie, en Esperanto i signifas rekte dan eran ludon kontra la Fundamento. Konsiderante, ke iri^ ekstrem-orientanoj povas fari pli objektivan ju on pri la internacieco ol ia e ropanoj, kies iingvoj estas tro profcsima| al Esperanto, kaj gardi severan senpartiecon ]caj ne tralecon, ni, kunveninte en la Laborkunsido de la XXI^a apana Esperanto-Kongreso en Kk>to, energie malrekomendas, pro ia bbno de nia lingvo, la uzon de neologismoj sen nuanca diferenco a kun perforta, nuancigo. Ki vokas al niaj samideanoj en la Okcidenfco: la epoko de e ropa a aii-kontinenta idea imperialismo jam definifive pasis. Vivu ia tathomara solidareco kaj la interkontinenta Hngvo Esperanto! Vivu anka la egaleco de rajtoj de iuj popoloj anka sur la lingva tonpo internacii!

IL Unua respondo
En ia decembra numero de La Pirato aperis artikoleto el laplumo de la de oranta Pirato, kiu pritraktas Ia rezoIucKm el jpirata vidpunkto. Tiuj pirataj vidpunktoj iam estas ire kleraj kaj instruaj; anka tiu i artikoleto tiel klare formaias ia tistan vidpunkton pri i tiu demanok>, ke ni ne povas ne represi in tie ci kiel objektivan E^spoadon ai la rezolucio. erco ofte pli bone iumigas aferon ol ionga serioza rezouado per gravmienaj argumentoj. Jen do:

El Okcidento Luks'!
La neotogisma denMado neniam ekscitis min. Se iu ieiprdksima poeto5 vebante du mii futojn super la reala o de 1: terpomkampoj, nepre deziras susuri al an eloj^ rmmoj^ l kio la ne^fineblajn eentojn de sia labirinta animo, nu bone, Ii elektu se necese, e kreu . pox tiu i celo ta gan esprimilon. Kial tio

^oo^^-c^.jj

enus min? Nur tiam mi protestus, se iu a toritato pretendus devigi min partopreni tian stelregionan konversacion. Aliflanke mi bone scias, ke multaj vortoj, utilaj kaj neeesaj, ankora mankas al ni; ke en diuj lui voj la poezia radikaro estas pii ri a, pli altnivela ol la populara. Kial Esperanto ne trairus eimilajn evolafazojn, kiei naciaj lingvoj kaj kial ni ne lasus al kompetentaj lileraturistoj h. malagrablan taskon elekti mem iajn laborilojn? Mi ripetas, ke neniu devigas vin tra viti la tutan Inferon de Kalocsav. Do kial vi piendas? Kaj, sincere, kipm da Esperantistoj kutimas legi Esperanlajti verkojn? La granda armeo, kies efa ta*ko estas nur aldoni kelkajn nulojn al statistikaj ciferoj, povas senemocie kovri sian literaturbezonon per legad de pix>spektoj kaj gvidfolioj kaj kontentigi sian ariosoifon dum la balvespero de la grupo Verda Stelo. Alia argumento us venis el Japanujo. Niaj orientaj amikoj tute prave asertas, ke ia nove kreitaj vortoj tro evidente favoras la Okcidentanojn. Tial la neologismojn elkovitajn en E ropo ili konsideras nenecesa lukso kaj dumkongrese ili verkis tre energian cirkuleron kontra tro delikatsentaj nuancemuloj. Kaj post pripenso mi alvenis al tiu i dekreto: ar Esperanto estas lingvo ne trala, i ne prezenlu pli da fac a oj al unu nacio ol al la alia. Sekve, nova vorto rajtos de nun eniri Esperanton nur, se i havas absolute nenion komunan kun iu ekzistanta lingvo. Cu ne? La De oranta Pirato.

E ropo multaj diras, ke novajn radikojn anstata l a mal-kunmeta oj ni ne bezonas. Sed multaj aliaj sentas, ke ekz. malmola, mallonga donas nur similan impreson kiel nemola, nelonga, sed neniel montras la necesan esprimforton kiel dura, kurta; ke havante tiujn radikojn oni povus eviti ia enkondukon de mullaj spccialaj fakesprimoj; ke en flua parolo oni konstante inlermiksas fermi kaj malfermi, ktp.; ke iukaza tiuj trouzataj mal-vortoj enas forte la ojon pri la lingvo kaj ofte estas la ekpu o al plena nialfideli o. Nu, ar la sentkapabloj de la homoj estas diversaj, amba parlioj certe estas pravaj kaj oni jam sen ene uzas: neg'ekti apud malzorgi, rifuzi apud malakcepti, aflikti apud mal ojigi, kverei apud malpaci, stulia apud mabprita, timi apud malkura i, ktp. Mi e esperas, ke oiii uzos ne nur en poemoj, sed enerale la vortojn duia, kurta ktp. Lerno de dudek-kelkaj trafaj kurtaj vortoj anka por komencanto ne estas malfacila kaj la eternaj komencantoj restus eternaj komencantoj e se nia lingvo enhavus nur 5oo radikojn. Kun plej alta estimo salutas samideane: Georg Sieche

IV. Doma respondo

Ni konfesas sincere, ke la du supraj respondoj eslas la solaj, kiuj al ni favoras. Kontra e, amase ckzistas ataltoj, ph-malpH akraj, de bonvolaj konsiloj is koleraj insuitoj. E , iu skribis, ke h devas dubi pri nia morala fidindeco. Nu jes, ar la supra rezolucio, kiel divenis s-ro Sieche, direkti as propre kontra L. M. kaj kontra Kalocsay. L. M. estas tiu literatura fako, kiu argumentas per sofismoj, Kalocsay estis tiu homo, en kies manoj degeneras la arto poezia. Mi kredis, ke Kalocsay mem respondos al la rezolucio. Sed li preferas silenti. Kiam mi intervjuis lin pri la afero, li ultrotiris: Hm. Oni povas diskuti kun unu homo, kun kelkaj homoj, sed kun amaso? Amaso ja havas nerefuteblan-argumenton: vo on, krian vo on, kiu subpremas la parolon de la kompatinda diskutanto. Mi ne emas superknegi amason. Poste, mi laci is por plu argumenti. Miajn argumentojn oni nomis sofismoj. Jen ia iopova amas-argumento. Mi imagas, kiel krias centoj kaj centoj: sofismoj, sofismoj! Kion mi povus fari kontra ili e per la plej trafa rezonado, plej brila ekzemplo. Ili ne a dus tion pro Bia L i b r o v. e n d 0 f a b e 1 a : N e 1e g e n d o ! AE LAi ,propra vo o. Kaj vane mi starus sur miaj dektri libroj: ili ne atingas la alton de multe pli facile arpentebla popoloratora estrado. Ilin, plejparte tradukojn de efverkbj, kiuj postulis de mi kvaza asketan memkoncentrigon dum multaj jaroj, oni simple nomis degenerado de la arto poezia. Donacon mi volis doni al la e-istaro, kaj jen, ties grava parto oficiale kaj tmuanime kra is sur in. Mi estas profunde konvinkiinta, ke tiu laboro, kiun mi faris kaj voiis fari, ne estas ebla sen vortara pliri i o. Neniu e provis min serioze, argumento kontra argumento, konvinki pri la kontra o. Tiom malpli oni provis min konvinki per ekzemploj, farante same maifacilan, same a dace entreprenitan, same ampleksan laboron kiel mi. Mi, kompatinda praktikulo, batalis kun teoriuloj feli aj. Voionte. Diskutojn mi iam amis. Sed nan oni ekscitis

HI. Dua respondo

Sinjoro Georg Sieche, el Hirschburg, sendis al rii leteron adresitan ai ia Japana E-a Instituto. Jen i: NEFERMITO LETERO AL LA REZOLUCIINTOJ DE LA JAPANA ESPERANTO-KONGRESO. La decembra numero de Esperanto diskonigas vian rezolucion kaj E. Privat priparolas in en sa a artikolo (kiun mi aprobas). Sed via deklaro pri literatura fakvortaro kaj poemfabrikado ajnas al mi nemiskomprenebla ofendo kontra la verkintoj de tiu vortaro. Pri unu el ili oni legas en Historio de la lingvo Esperanto de E. Privat: sub lia plumo la lingvo fari is vere potenca esprimilo (dua parto, p . i83) kaj li efe uzis sian potencan piumon p o r traduki en majstra formo bela ojn el hungara fingvo, kiel Grabovvski kaj Kabe el la pola (p . 184.). Mi kiel simpla e-isto kaj same miaj literatur uemaj amikoj esperanti^taj, kvankam is nun ni konas nur parteton de lia verkaro, sentas la plej grandan respekton kaj admiron por li. La titolo fakvortaro anka al ni ne ajnas b m a esprimo, sed kiu estus pli kompetenta proponi uzindajn kaj bezonatajn neologismojn? Nenio estas perfekta en la mondo, kaj erari estas home. Japanaj kaj aliaj komipetentuloj ne nur kritiku kaj kondamnu, sed mem proponu kaj kunlaboru. Nenia deziras novan skismon, do ne malhelpu, sed helpu la kompeteptulojn, kiuj povas direkti la evoluon de nia iam artefarita lingvo, anstata lasi m kuri zigzage. Se en la pasinta tempo estus reginta pli bona kontakto inter la E-verkistoj, nun ne trasvarmus niajn presa ojn amasego da nenecesaj, parte e malta gaj neoiogismoj. Tamen mankas ankora radikvortoj por maUar i la trouzatajn malvortojn: maldika, malmolu, malionga, malfermi, ktp. Tiu afero pri mal estas en E ropo unu el la efaj argumentoj de niaj lingvaj kontia uloj.^per kiu iU logas al la diversaj t. n. monalingvoj; jam e la naski o de Ido i havis gravan rolon. Mi scias, ke anka en

tiun diron de persono, kiu labbris is nun plej amplekse kaj grandskale en la E-a poezio. Li mem diris, La Akademro as alprenis metodojn por plisimpligi ke li estas praktikulo; iu kontra diro, kiun ne apogas kaj pHfaciligi funkciadon de la Lrngvaj Institu ioj; ili same ampleksa laboro farita, estas nur malplena teoriestos-aplikataj dum la jaro rg3/i, kaj, se iii su^cesos, dum ajo. la sekvantaj jaroj. Cetere, ke Kalocsay m venis al i tiu konvinki o 1. La unuaj rilatas la preparadon de la elektoj de la apriorie, sed in matnrigis en li longa kaj malfacila; Lingvo-Komitatanoj. praktiko, tion ni povas klare konstati esplorante la a/ Dum la tuta jaro} je kiu .ajn dalo, sed e pli nombron de neologismoj en Kaj sinsekvaj verkoj. Komalfrue ollai decembro, rajtos prezenti kandidaton, ne mence li uzis riur sporada n neolo ismojn, en la Tranur, kiel is nun, la propagandaj, aplikaj kaj specialaj gedio de Y Homo r Stre ita Kordo ilia nombro estas esperantaj socretoj a grupoj, la anoj de la Lmgva Komivere malgranda. Sed en la Eterna Bukedo jam plitato kaj de aliaj altaj oficialaj institucioj, sed anka kiu i as la nombro, kaj i tiu plii o da ras en la Infero de a n Esperantislo plie povas prezenti sin mem. Dante. Oni klare vidas, ke lin gvidis la nepra neceso, b) Tiuj i proponoj devas esti sendataj al la Nacia kunportita de la pli kaj pli malfacilaj taakoj. Asocio de propagando de la lando de 1' kandidalo, kune kun dekiaro subskribita de li (ekzemplero de tiu i dekPri 2. Rezignon pri poezio konsilis foje s-ro Benlaro estos ricevita la peto adresita al la sekretarieio de nemann. Alia konsilo venis de altestimata samideano, la L. K.-o). kiu skribis al Kalocsay, ke li esu plu verki, ar li nur c) La Naciaj asocioj transdonos la ricevitajn proponmalutilas al la lingvo. Kaj ajne al 6i tiu konr ojn kaj eklarojn al la Akademio, kune kun sia opinio kludo venis anka Kalocsay mem, kiu, post la multaj pri iu el ili. atakoj, citis el sia rondelo: Poeto estas orfa birdo, t) La L. K.-anoj, kiuj deziras eksi i, scii os pri tio soifas varmon kaj sunhelon kaj poste diris, ke li e sian nacian asocion, samtempe kiel la prezidanton de la ne povas imagi, ke iam li ankora entreprenos grandan ' Lingva Komitato. taskon. Por mi, kaj mi volus kredi por multaj, d) La I niversata Esperanto-Asaeio, (Sekcio de Ektio estus dolorega perdo. Triumfos nur tiuj, kiuj ne st&raj Aferoj), tudos la rolon de nacia asocio por la landoj en kiuj^ ne estas tia asocio. legis la verkojn de Kalocsay. Sed jen uste la grq2. -i La aliaj meiodoj rilatas la prilmgvan funkciteska flanko de la afero! Do pri la sorto de la Kalor adon. csay-verkoj decidas tiuj, kiuj iiin ne legis, al kiuj ili a) Dum la tuta jaro, je kiu ajn dato, iu Esperantne estas destinitaj? Kaj mi demandas, kiel povas isto rajtas proponi ai la la Akademio oficiaiigon de vortiu havi la rajton, malpermesi al mi kaj al miaj radiko. Tiu i propono devas esti sendata al la Prezidanfratojen k arto, ke ni havu tian plezuron, kian ni deto, kune kun detalaj sciigoj difinotaj sur tabelo, kies ziras? ekzemplero estos ricevebla la peto al la Sekretariejo de Pri 3. Ci tiu punkto estas plena validi o de la la Lingva Komitato. neceso kaj sufi o. ar E. estas nenies lingvo geb) La Akademio starigis Sekcion de Kontrolo, kies patra, i.ne povas al si permesi la lukson de enerala tasko estas kontroli evolucion de la lingvo. iu Esperanvortrico. Tiu vortrido do regu nur tie, kie i estas tisto povas kaj devas helpi tiun i Sekcion plenumi ian nepre necesa: en la poezio kaj alta literaturo. taskon. Detala sciigoj estos kiel eble plej diskonigitaj per la gazetaro; kaj phe estos ricevebla Ia peto al la SekreAliflanke, oni devas ne forgesi, ke tiuj novaj: vortariejo de la Lingva Komitato. La Prezidanto: toj aperas en valoraj verkoj, do la ri&i o de Ja lingvo "--,.. M. Rollet de l' Isk kaj de ia literaturo okazas paralele. La vortoj do lie estas nur enaeraj: ilia lerno ne estas memcela: ili la tkrian oron, por ke i sufoku mian vo on, alirebligas valorajn lega ojn, Per kvindek vortoj netrotondrante: Sofisto, degeneriganto, modernulo, poeto, veblaj en la Plena Vortaro ni konkeras por ni la pervort-imperialisto! Kaj ehos iuj gazetoj, apla dos iuj lojn de la Eterna Bukedo kaj Hungara Antologio, societoj. Qni jam parolas pri bojkoto. Mi stopas la per pluaj na dek vortoj ni trabatas la pordon de la orelojn kaj rifu as. Infero de Danie. Kaj granda parto de tiuj vorboj e ne estas nova; ili trov^as en mmaj vortaro , sed estis Mi kredas, ke Kalocsay estas prava, kiam li ne volas plu diskuti. Li a eksplikis sian vidpunkton klais nun neuzataj, ar neniu entreprenis taskojn, por rege en pluraj artikoloj kaj kun senkompara vervo cn kiuj ili estus necesaj. Cetere, same estas pri la Sinjoro sia Arto Poetika. Al tiuj eksplikoj vere estas malfaciie Tadeo de Grabowsla: por in konkeri oni devis lerni aldoni ion. Mr volas nur resumi ilin. ^ o o vortojn siatempe ne oficialajn. X Tiu poezio kaj alta prozo, pri kiu li laboris, Mi kredas, ke la plej granda eraro de la Rezone estas farebla per la vulgara vorttrezoro. Ne pro tio, lucio estas ia eneraligo? Ne temas pri tiu kaj jfiu ar poezio bezonus nepre apartajn vorfcojn, sed, ar verkisto E-a, temas nur pri Ja sola Kalocsav, granda la vulgara vorttrezoro estas intence malri a. lingvoartisto, eble la plej granda is nun en Esperanto. 2. EI i-im konstato sekvas du ebla o j : l e m a s pri tio, ke ni havas grandan Ungvokreanton, a) rezigni pri la poezio kaj alta literaturo, kiu per majstra mano ibr as ei la kruda tonmaterialo b) ri igi la lingvon konforme al la poeziaj bede la lingvo mirindajn monumentojn, TJajn homojn zonoj. oni ne povas pesr per strikta mezurllo: oni devas tim 3. ar lingvo, kiu deklaras sin neta ga por pli danki. Estas eble, ke Kalocsay eksilentos, ke li esos al altaj bezonoj, cUras pri si kvaza mortverlikfcon, oni ni donaci el sia neel erpebla trezorejo. E tiaokaze, lia devas preni eblajon b, Sed por ne eni la simplecon merito estas nemezurebla. Li faris ne nur gigantan 4e k vulgara lingvo, oni devas apartigi tiujn vortojn, laboron, sed anka tutan skolon, iu nova poeto estas, kiujn bezonas nur la poezio. Ci tiujn vortojn do devas e senkonscie, sub lia influo, kaj i tiu infiuo estas ne lerni nur tiu, kiu havas pretendojn pri literatura |denur neologrsma, sed montri as precipe en la brila zuro. . tekniko kaj en la piii inta esprimkapablo de la lingvo. Nu ni esploru la suprajn punktojn la vice,. Tion konstatos foje la literatur-historio de E., en kiu Fri 1. La mia opinio, neniu povas kontesti i Ua agado estas epokfara. G. Korczag

Oficialaj sciigoj de la flkademio

Enctlclopedio
Intervjuo teun

de
C. KSK

Esperanto
ny

De longe min maltrankviligis la afero. Enciklopedio de Esperanto! Kio i estos? Kiel i esti^as? Kaj precipe kiam i aperos fine. La scivolo kreskis en mi, kaj in pli kreskigis tiu neorienteco, kiun mi trovis e iuj, kiujn mi demandis pri la afero. Fine, kiel kutime, vems al mi genia ideo mi demandos pri io i kaj pri io cetera la plej kompetentan personon, la redaktanton de ia verko, sinjoron Kokdnv, La ideo, kiel mi jam diris, estis genia. Sed ia efektivigo estis tiom pli malfacila. Neniu povus imagi, kiel netrovebla homo povas esti tia redaktanto de Enciklopedio. Du semajnojn mi persekutis lin en lia lo ejo, en lia oficeio, en plei diversaj publikaj bibliotekoj li iam jus foriris. Tiu jus Joriris fine sonis jam tiel fatale, tiel malice, ke mi komencis senti sub i mokan subprematan ridon. Tute senespere mi iris al la Esperanta societo por elver i mian plendon al iu kompatema samideano. Kaj jen kiu prezidas sur la estrado? Sinjoro Kokeny, mia eterna jusforirinto! Embuske mi ka i is e la elirejo, kaj, kiam sro Kokenv, kun sia grandega kaj plenega akto-sako, volis rifu i post la prezentado, mi senindulge atakis lin e la pordo. Bonvolu diri mi frapis lin per fulnia demando kiel esti is la ideo p r i la Enciklopcdio de Esperanto? Ciu alia homo estus surprizita de tia subita demando. Mi mem konsciis, ke mia atako estis iom sentakta. Sed sinjoro Kokeny estas ne nur redaktanto de Enciklopedio: li estas mem enciklopedio vivanta. Se oni malfermas lin e certa.pa o, oni tuj ricevas la deziritan informon. La respondo sekvis senembarase, flue, faktece, precize: La ideo mem jam naski is e multaj Esperantistoj, e okazis diversaj provoj, ekzemple tiu de Szmurlo, kiu aperigis sian ANA en 1917, sed tio estis nur mallonga, skemeca, krome la kompilinto uzis anka kontra fundamentajn vortojn, kiel es anstata estas. La iniciato de nia Enciklopedio estos ligita por iam al la nomo de ruso lvan fiirjaev, kiu dum kelkai jaroj kolektis diversajn informojn, notis biografiojn de konataj Esperantistoj kaj poste aran is ion en aboca vico. En I Q 3 I alvenis.ai LiteTatura Mondo lia labora o en sep malgrandaj kaj unu granda manskribitaj kajeroj. Kompreneble tin i materialo estis n u r kemo kaj elirpunkto por la tuta verkego, sed ni konservos iam en nia memoro la nomon de tiu simpatia samideano, kiu beda rinde mortis a tune de i g 3 3 , ne isvivinte la aperon de la Enciklopedio. Kiun celon havas tiu ampleksa verko? Vi jam promesis, kc la verko amplcksos 800 pa oja. P r i la internacia historio de Esperanto ni jam posedas la bonan poezian verkon de Privat, la interesan analizan verkon de Drezen, kaj aliajn malpli ampleksajn verkojn, sed multaj diversaj terenoj de nia movado is n u n n e estas prilaboritaj. La Enciklopedio enhavos ekz. apart-

ajn artikoiojn pri la historio de Esperanto en iuj iom gravaj landoj; pri la diversaj fakoj, kiel ekz. Bahaismo, Oomoto, Botario, Ru a Kruco, Polico, Komerco, Medicino, ktp. Nia verko enhavos biografiojn de proks. i 5 o o Esperantistoj. Gis nun, se vi volis legi ion pri Grabovvski a pri Cart, vi devis trafoliumi la jarkolekton de grava gazeto pri tiu jaro, kiam tiu a alia samideano mortis. Sed pri la plimulto de niaj vivantaj famaj samideanoj vi trovis nenian a tre malkontentigan informon. u VI volis scii kelkajn informojn pri gravaj libroj? Tio postulis denove multajn penojn, ja vi devis ser i en diversaj gazetoj recenzojn a reklamojn pri tiu verko. Sed en la Enciklopedio vi trovos la bibliografiajn indikojn kai diversajn informojn pri proks.- /j5o verkoj, do pri iuj lom gravaj libroj de nia literaturo. Krome vi trovos prilingvajn artikolojn, historion de la gazetaro, tiun de nia literaturo, notojn pri la kongresurboj, klarigojn de la verkistaj pse donimoj ktp. Kaj jen la plej grava: ion en unusola verko, aran ita la bona ordo, por ke la leganto ne bruu, multe ser ante iun a alian informon. Sed mi timas, ke via verko estos tro seka por Ja plimulto de la Esperantistoj. Ne kredu, ke la redaktoroj estas tiaj sekaj bran oj, kiuj ne povas el si elpremi iom da suko. Estas ja vere ke en la verko ne mankos mallongigoj (HEA, BES, AEA, GEA, SAT, HESL, SFPE ktp.), sed post iom da alkutimi o titij litergrupoj facile klari os al la leganto. Kompense m ojigos la Iegantojn per la senmallongiga kaj, kiu neniam estos skribita k. Cetere, enciklopediojn oni neniam ellegas senspire is la fino kvaza aventurromanon. La plejparton de la biografioj legos nur parteto de la legantoj, eble nur mem la koncernatoj, tion ni scias, sed tiuj biografioj okupas nur kelkajn liniojn. Male la biografioj pri la internacie konataj eminentuloj estas multe pli ampleksaj kaj certe anka pli plezuraj por lego. Cu l a aliaj artikoloi? Nu, tio dependas de la verkintoj. Kelkaj skribis en lom telegrafa stilo, aliaj pli verve, pii amplekse.1 Oni ne povis eviti diferencojn, kvankam ni dissendis sep a ok cirkulerojn al la kunlaborantoj. Sed u tio estas malutilo? Multkoloreco ja ne estas malavanta o. Mi supozas, ke vi havis anka malfacilojn. Cu ne? Certe. Eble plej dolora estas la multega korespondado, dolorega anka por la eldonisto pro la po taj kostegoj. La redaktoro suferi multe p r o teknikaj laboroj. Multaj kunlaborantoj tute malatentis la konsilojn de niaj cirkuleroj, ne uzis niajn mallongigojn a uzis aliajn, ne lasis spacon en la malinskribita teksto, do ne havante lokon por enskribo de diversaj mallongoj a an oj, ni devis denove ma inskribi la plimulton de la artikoloj. Sed pri kelkaj landoj ni havas ph gravajn plendojn. Ekz. en Belgujo ni havis dekomence kunlaboranton, sed li sendis ai ni nenion, malgra lia pluraj promesoj, fine sinofera samideano donis por ni la plej necesajn informojn. En Hispanujo ni havis kunlaborantojn, sed ili sendis al ni nur bagatelon. Ni kompilis apartan cirkuleron, sendis in al . 5o hispanai samideanoj, faris anka aliajn pa ojn, petis, petegis, e kverelis, kaj nun ni jam havas sufi e bonan materialon pri tiu lando. Kompreneble: ne iu lando estas kontentige prilaborita, sed enerale ni estas kontentaj. Cu vi havis multajn kunlaborantojn? Pii ol 5o. Kelkaj el ili, ekz. generalo Baslien, Bruin, Wiesenfeld kaj aliaj laboris tiel m lte kaj tiel entuziasme, ke tio estas klarigebla nur per tiu interna forto, kiu ilin kaj feli e ankora multajn samideanojn ligas tiel intime al nia Esperanto, ke ili estas preska devigataj laboregi por Esperantista afero. Sed multaj eerte diras, ke ankora ne alvenis la tempo eldoni tiel gravan verkon. Kion vi opinias? Esperanto jam estas pli grava socia faktoro, ol

merri la p l i m u l t o d e la Esperantistoj supozas. Mi nun ne parolas pri tio, ke Esperanton jam lernis (a eklernis) multaj milionoj, in parolas (a balbutas) eble miliono da homoj, mi n u r konstatas, ke ekzistas kelkaj miloj en la mondo, por kiu Esperanto estas la plej amata okupo, ludo, movado, pasio, a idearo. Kaj tiuj kelkaj mfloj donas iun sian energion al Esperanto, ilia konstanta Jaboro movas multajn aliajn milojn; krei is intensa spirita vivo, aperas gravaj verkoj, kiuj anka vendi as, e kelkaj verkistoj rieevas bonorariojn. Jes, la vivo de Esperanto ne estas tiel palpebla, videbla kaj a debla, kiel ekzemple la vivo de naeio, ar la adeptoj ne vivas en unu amasego, sed oni ne devas esti spiritisto a simila, por ke oni povu mezuri la plii antajn fortojn de Esperanto. Cu tia mondskala movado ne bezonus Enciklopedion? Mi konsentas. Sed ur as riin anka aliaj motivoj. Jam pasis47 jaroj depost la ekiro, kaj post kelkaj jardekoj neniu vivos el la unuaj pioniroj. Estas granda avanta o, se lee la kompilado ni povas uzi la informojn, rimarkojn, e artikolojn de niaj bravaj pioniroj. Kaj ne pensu, ke cio kio estas skribita en la diversaj gazetoj, estis tute vera. La propagando, precipe anta la milito, permesis al ei multain troigojn, ne tute fidindajn informojn. Ne nur la publikon, sed anka la Esperantistojn multaj fervoruloj (ne iuj) volis stimuli per novaj sukcesoj, per grandai ciferoj. La redaktoroj volus doni en la manojn de la Esperantistoj tute fidindan verkon, kaj ni instigis tiurilate anka niajn kunlaborantojn. Malgra la plej forta volo, la verko eble enhavos ja tiajn troigojn, sed U pli malfrue oni komencus eldoni tian verkon, despli multaj eraroj trovi us en i. u vi volas diri ion ankora ? Entute, la verko estos unu el la plej gravaj verkoj de Esperanto. Ni ne diras, ke ni donos ion tute perfektan, sed ni certe donos ion tute seriozan kaj oni povas diri vere grandskalan, kio klopodas esti anka populara. Tia tibro certe pligrandigos la memfidon de niaj samideanoj kaj konvinkos ilin, ke Esperanto jam elrampis el la vindoj. Kaj kiel oni solvis la financan flankpn? Unu nomo respondu: AELA. Kio estas AELA, vi scias. Unui o de legemaj esperantistoj kun la celo: ebligi la eldonon de valoraj libroj, kiujn lli elektas mem per vo donado. TieL estas eble fari etajn miraklojn. Eldoni iu povas librojn per tiel bagatela prezo, kiun preska oferi. Gertigi eldonon de libroj, kiuj estus eldoneblaj nur per tia kapitalo, kian is nun ne havis nia movado. Mi estas enciklopedia redaktoro, do la poezio tute ne estas mia kampo. Mi ne fantazias, kiam mi diras, ke AELA, ee la esperantistoj in subtenas fortike kaj entuziasme, povas enerale triumfigi nian aferon. Kaj mi firme esperas, ke pli a malpli frue, iuj esperantistoj rekonos 6i tiun veron. Prave, prave, mi jam rekonisl mi diris kuntrenate de lia entuziasmo. Sed fine, finfine, permesu al mi ankora diskretan demandon. Kiam do aperos i- tiu enciklopedio? Nu, bone, ke vi demandis. Mi scias, ke oni jam maltrankvili as. Sed rigardu, la afero ne dependis sole de ni. Ni volis aperigi la verkon am en i g 3 3 . Kiam ni kalkulis la tempon, ni ne forgesis enkalkuli la atendeblain malfruojn flardce de kunlaborantoj, la multajn malfarala ojn ktp. Sed, mi diras sincere, ni nrulte eraris en niaj kalkuloj: je tiaj malfruoj ni tute ne estis preparitaj. Nun fine ni havas la kompletan materialon de la unua volumo kaj i iam estas parte kompostita, la presejo laboras pri i skun plena vaporo*. Kiel? Cu estos du volumoj? Jes. Denove mi devas konfesi eraron. Ni ne anta vidis tian ri econ de materialo. La materialo kreskis, kreskegis. i ne estas plu lokebla en unu volumo. Dii ampleksaj volumoj eliros. La unua post kelkaj semajnoj, la dua proksimume ses semajnojn post la unua. Kaj u la prezo restos malgra la egs. pliampleksi o. Cu tio ne bankrotigos la tutan entreprenon?

Pri la kritiko de la Hungara Antologio" en la Hungara Heroldo"

Car en B. G. 1933. No. 4- mia kritiko en Hungara Heroldo pri la Hungara Antolpgio estas kritikita kvaza akra atako kontra l a libro, mi, kelkfoje kunlaboranto anka en B. G., devas peti pri loko por kelkaj vortoj. Mi ne bezonus tion, sed tamen mi ne volas ajni nalamiko a malica mankflaranto. Se sro Takacs ne estus forlasinta kelkajn partojn el mia kritiko, sdo Karczag estus povinta vidi, "ke mi tute ne atakis la libron. Sole, pro la deziro vidi tian verkon kompleta, mi opiniis, ke uste hungara kritikanto devas ser i, kio devus enesti en verko titolita Hungara Antologio. Pri lingvo kaj stilo mi lasis la kritikon al alilandanoj. Sed pri tio, kio enestu en plena Antologio, ne povas skribi alilandanoj, tio estas hungara devo. En la kritiko mi e alvokis la hungarajn legantojn, ke en la intereso de iama kompleta eldono ili komuniku plua n rimarkojn pri mankoj. (Anka tiun parton strekis la redaktoro.) Mi estas certa, ke el la verkoj de la a toroj de mi menciitaj om povas kolekti mallongajn specimenojn, kiuj neniel estus pli malinteresaj oi tiuj, kiuj aperis en ]a unua eldono. Mian opinion cetere akceptis ffiultaj kun kiuj mi parolis, ili min tute pravigis e , mi ricevis ripro on pro la nemencio de kelkaj aferoj. La eldonon de AEIJA mi akceptis kun ojego kaj in mi la pove la dis sincere -kaj ernocie. Mi beda ras, se mian bonan inlencon, mian entuziasmon por la aperinta bela volumo de AELA la LM-anoj miskomprenis. P.B. Respondo. Sdo Balkanvi permesu al mi diri, ke mi ne povis priju i lian recenzon la la forstrekitaj part o j ; mi povis paro'i n u r pri la impreso, kiun i al mi faris en la aperinta formo. Nin ojigas kaj konsolas, ke la ka zo de' la malagrabla impreso estis ne vi, sed sro Tak cs. De li, nin ne uurprizas l a afero. Rilate la kompletecon, mi unue citos el eksterlanda recenzo: Oni ne tiom celis krei dokumenton pri la hungara literaturo, kioni interesan legajon diras l a anta parolo. Tion memoru la e-istoj, kiuj ankora projektas eldoni antologion pri sialanda literaturo. Ne preni pedante iun verkiston, kiu estas menciita en literaturhistorio, kaj de iu el ili same pedante verkon el tiuj, kiujn om opinias la plej karakterizaj' por la respektiva a toro, sed rigardi redaktante per la okuloj de la n u n tempa leganto, por kiu ja estas dedi ita la tuta labora o... La redaktantoj de H. A. iris i tiun vojon. Bonintence kaj bonsukcese.* (Ondo de Da gava). La demando do estas, u iu verkisto havas valoron nur literaturbistorian (ekz. Kisfaludy) a universalhistorian. Poste, u li ne havas nur specialan hungamacian valoron? Fine, du li vere havas tian signifon, ke sen i estus mankhava la orkestro de la hungara literaturo. La tia mezuro, mi ne kredas, ke al la redakto oni povus fari gravan ripro on. G. Karczag Nu, Ja afero estas iom rnalagrabla. P o r la dua volumo ni devos peti bagatelan superpagon. Sed mi kredas, ke vidinte la unuan volumon, iu volonte oferos du-tri frankojn. Ni kalkulos in tiel, ke i kovru precize n u r la eldonkostojn de la libro. Ne forgesu cetere, ke la amplekso de la unua volumo estas preska tia, kian ni promesis por la tuta verkol Sed mi vidas, ke vi entuziasmas pri la afero. Cu vi ne povus pruvi vian entuziasmo per faktoj? Mi ur e bezonus vian helpon. Venu kun mi eble! Kion fari, mi iris. Mi iris kun sinjoro Kokeny kaj de tiam mi kopias manuskriptojn, elsarkas grainatikajn erarojn, kungluas paperfoliojn, per unu vorto, mi dronis is la oreloj en la Enciklopedio. Terura laboro! Apena mi povis elrampi el i dum tempeto, por skribi i tiun raporton pri mia fataia renkonti o kun mia nova cefo, sro Kdkeny. Mi konsilas: evitu Bn, is la Enciklopedio estos preta! L. 8.

u praktikaj

esperantistoj?

La sorto de iu libro
Otto (iinz, Praha
Radiislo plej kapabla skribis esperantlingve verkon nri sia fako. A skultu nun pri la sorto de tiu libro, kiel t fami is, tramigris la rnondon kaj kiel ne ciis la esperantistoj esti iaj vojfarantoj. La verko de in eniero Eugeno Aisberg (a toro de eminentaj teknikaj verkoj, direktoro de teknika eldonejo kaj efredaktoro de grandaj revuoj pri radio kaj televido): Fine mi komprenas radionU, aperanta nun en eldonejo de Literatura Mondo, estis represita en sia unuaj sep apitroj (Babiladoj) en la beda ruid& malaperinta Internacia Radio-Revuo. Cehoslovaka legartto, kaptita de la enhavo kaj formo, tradukis la unuajn Babiladojn en eban lingvon, prezentis la tradukon al 6efa institucio faka de lalando: la radiokompanio, kiu senhezite akeeptis in por represo en sia oficiala revuo. Tiam Sciemu jo kaj Radiuk>, la du agantaj personoj de la libro, fari is famaj

La verko en diversaj lingvoj e dekinilo;| ua Iegantoj kaj 6e la eldonkompaniomein. Per klara noto pri sia esperanta deveno ili estis anka valoregaj propagandantoj de nia lingvo. La direktoroj de la eldonejo konfesis, ke ili scivole ateudadas la novajn problemojn naski antajn en la knaba cerbo kaj iam brile solvotajn d e l a sa a onklo. Oni atendadis jam pli ol agrable, sed necesis multe da per- kaj insisto flauke de la tradukinto por instigi la a toron, ke li finverku la libron. La tradukanto ja estis en situacio ne enviinda, kiam post la eso de I. R. R. U eksciis, ke ne ekzistas pluaj Babiladoj, ar ili ja estis preparalaj aparte por iu numero de la revuo. Fine ckkompatis la a toro la ehoslovakojn kaj liveris novajn partojn por ebligt la kompletigon de la e a traduko. Dum multaj sema inoj ojigis Ia Babiladoj la korojn de la Radiojournal-iegantoj, poste en kelkmiloj da ekzempleroj ili aperis Ebroforme e la grava eldonejo Orbis kaj fine ilin represis en siaj kajeroj monata radiorevuo. La kvaran

eldonon e an entreprenas la tata elcbnejo en Praha, kiu in disvastigos en luksa aspekto efe en la lernejoj, Jen evidente unika o, per kiu oni povos fari multe da bono por nialingvo, pensis tiam la tradukinto kaj en interkonsento kun la a toro U ektraktis pri eldono en ajiaj tingvoj. Li elektis por la tasko la fakajn eminentulojn cn nia movado. En Germanujo U sin turnis al LK-ano, konata pubUcisto, kiu estas prave fiera pri sia lerta en rilato kun la preso. Kaj efe pri la lasta kapabto lemis, ar tradukon sciis fari iu bbna esperantisto, e nefakulo. Post inter an o de kelkaj leteroj montri is tamen, ke eldono en Germanujo ne estas ebla. Kompreneble, aperis ja tiom da radioUbroj en Germanujo, ne eblas eldoni pluan. Simile en Hungarujo. Zorgis pri la afero 23 eefaj esperanto-laborantoj en tiu lando, inter ih anka atata kunlaboranto de L. M. Ne ekzistas tie tiom da teknikaj verkoj kiel en Germanujo, Bed tamen ne estis eble eldom tiun i tradukon. Ne estis eble. Dume venis en la mondon en Parizo eldono franca. Gi disvendi is tuj kaj rapide sekvis pluaj miloj, (Hodia estas jam disirintaj 11 francaj eldonoj.) Kaj malebla o montri is ebla. Grava teknika eldonejo en Stuttgart, kiu eldonas centon da revuoj kaj milojn da teknikaj Ubroj, petis pri permeso presi la Babiladojn en germana lingvo. En multe disvastigita revuo ili aperis poparte kaj laste venis en niajn manojn la deka eldono libroforma. Kaj simila miraklo ripeti is en Hungarujo. Kion ne sciis plenumi kunigitaj fortoj de eminentaj esperantistoj, pri tio senpene sukcesis lar vida neesperantisto. Atestas tion la bela volumo hungara Most mar ertem a radiot! La sama historio ripeti is en Estonio, lando de cetere plej lertaj esperantistinoj kaj esperantistoj (ho, kiom da leteregoj vane tien direktitaj!), en Jugoslavio pri eldono slovena kaj laste en Latvio. Anka en Grtkio. Greka fakulo kunlaboris en organizo de radio en tiu tato kaj postuUs multe da detalaj informoj pri cirkonstancoj en aliaj landoj. La nefacile ha\igebiaj indikoj estis prizorgitaj e tataj instancoj kaj liveritaj rapide al la greka demandinto. Estis uzita la okazo kaj proponita eldono de la Aisberg-libro en greka Ungvo. Ne venis de tie ia respondo malgra denova peto. Ni dirus, ke vana laboro, se ne venus subite en niajn manojn la Babiladoj en la lingvo de Homero. Greko-neesperantisto sciis fari la franca traduko, kion ne kapabtis nia samideano kun originala teksto en sia posedo. Anka eldono slovena kun la belsona titolo Sedaj vem, kaj je radio meritas specialan mencion. Esjterantistoj rifuzis kunlaboron, sed trovis la germanan eldonon profesoro en. Ljubljana kaj U lernis esperanton speciale por la celo, ke U povu traduki la verkon el la originalo en' sian Ungvon gepatran. Ni vidas en li, kiu majstras la Ungvon komplete, la esperantiston de nova tipo. De ia tipo, kiu estas bezonata por la nuna vivo. CU VI SCIAS ke is nuri en 32 lokoj ekzistas Zamenhof-stratoj kaj placoj ? CV VI SCIAS ke pli ol 50 geedzi oj estas registritaj, kiuj okazis inter diverslingvaj Esperantistoj, u vi volas koni ilin ? CU VI SCIAS ke la unua radioparolado en Esperanto okazis la 7-an de aprilo 1924 el la sendstacio de Paris PTT ? CU VI SCIAS ke aperis en Esperanto la fama verko V i v o de KristodeRenan?

G. K a r c z a g
Kion faru kompatinda revuanto, kiam ni ne havas sufidan tempon por revui? Li prenas ekstrem-orientajn gazetojn, tumultantajn per sia nornbro kaj amplekso. Ili ne donas multan laboron, (almena dum la revuanto rie scia la japanan lingvon). Ili enhavas tekstojn nekompreneblajn en nekompreneblaj hieroglifoj. Pri la kelkaj esperanta oj en ilin vojerarintaj oni povas facile preti i. Kaj min gvidis anka alia motivo. Lastafoje mi promesis reeenzi milde en la sekvanta revuo. Nu, por tio donas bonan okazon la ekstremorienta" gazetoj. La tamenEsperanta parto plejparte estas redaktita en bona stilo kaj kutime estas anka interesa kaj valora. La Revuo Oricnta enhavas tre seriozan artikolon (N-oj I I kaj 12) P n devi kaj povi. En la samaj n-oj trovi as tre bonaj klarigoj pri la matematika terminaro de nia lingvo. Decembre aperis krome artikolo pri la nombra akordi o de substanlivo kun ia apudesta adjektivo kun ekzemploj el Eliro (Biblio). La januara numero estas pure japanlingva. La revuo serioze kontribuas al la evoluigo de esperanto. Esperanta Literalu.ro hektografita, havas praktikajn celojn. i sekvas bonan metodon: sama japana legajo devas esti tradukala de pluraj entreprenemuloj. La akcepteblaj estas publikigataj kaj ricevas detalan publikan kritikon. Unu el la plej bonaj rimedoj instrui la lingvon praktike. En la Verda Mondo estas interesa la artikolo Salutoj de reprezentantoj ei Besta Mondo al XXI-a japana kongreso (No. 11 1934). Sed jen, tie en la nomo de Porko Grunto. kontra neologismuloj parolas sinjoro Kvankam mi estas neologismulo, mi ne aprobas, ke ili estas tiel insultitaj, En la batalo oni tamen devus apliki ajnas, ke la takto ce Verda pli delikatajn rimedofn. Mondo malboni is. Ni oje salutas s-ron J. Major inter la novaj kunlaborantoj. Esperanto-Lernanto sekvas samajn* celojn kiel la Revuo Orienta. ia januara numero publikigas la komencan parton de la Zamenhofa Ekzercaro, tre bone analizitan (lingVe!) anekdoton, parton el la Lingvaj Respondoj kaj kelkajn poeziafn instruofn. Anka Esperanto en Japanujo estas preska pure klariga gazeto. Mi diras sincere, ke mi ne tute komprenas la neceson de tiaj klangaf gazetof. Cu ne estus pli bone kunmeti vastan klarigan libron, eble el la materialo de la is nun aperintaf mirnerof diversgazetaf kaj per tio kontentigi i tiun bezonon unufofe por iam? Tiamaniere la gazetoj povus sin dedi i al aliaj celoj (propaganda, literatura) kaj ne devus ripeti iam la samajn klarigojn kaj komentariojn pri centfoje jam klarigitaj kaj komentariitaj aferoj? Mi ne estos kompetenta priju i tion i, mi nur metis demandon, kiu min Jam delonge maltrankviligas. El inio mi mencias la gazeton La verda lumo.

Revutof

Novelo Taglibro de frenezulo kontentigas enhave kaj Hngve. La lingvaj studoj estas ver ajne tre bOnaj kaj pri multo min instruus, se mi sci s la inan lingvon. Tre pla aj estas la bildoj pri diversaj pejza oj de inio (mi kredas, ke la esperantistoj devus ne neglekti la fotoarton). IM Mondo (Sanhajo) meritas mencion pro siaj kura aj porlaboristaj artikoloj. La Suda Steto. Estante en la ekstrema oriento, mi decidis fan ekskurseton al A stralio, kie aperas ti tiu monata gazeto. I vere ojigis min. La E-a teksto estas tre bona. Studo pri la traduko de Hamleto estas serioza kaj bone farita. La recenzoj, kvankam ne ampleksaj, pruvas konsciencan enprofundi on kaj bonan lingvoscion. La diversaj rubrikoj sSerioze t a j erces, Nia po to, Malmulte konataj vortoj de Zamenhof ktp. estas iam fre aj kaj interesaj. Noveleto Reveno en la Septembra numero estas bela malgrja la ne tro nova temo. Bona gazeto, pri kiu R. Banbam rajtas fieri. Oornoto Interna ia. Kara Majorl Kvankam via vaste konata modesteco certe protestas kontra tio, ke vi rolu dufoje en sama revuo, i-fo'e mi tamen ne povas vin absolvi p n tiu malagrablajo. En la julia numero de O. 1. vi publike insisfis, ke aperu delala kritiko pri via revuo sur la pa oj de LM. is nun ni beda rinde ne kapablis plenurm tiun ci peton, sed nun ni volas korekti nian preterlason, parte pro la intensa, ne plu subpremebla kulposento, parte pro tio, ke la nova formato disponigis sufi an lokon vakantan. Unue mi gratulas vin pro la literatura parto de via revuo. Gfi estas plejparte tre sukcesa. Fabeloi, kiel Kolektado de glanoj? (junio) kaj Polpo kaj kato (julio) forte ati-ibuas al konoj de E ropano pri japana animo. Kial ili tiom maloftas? (Vere ci tiu ripro o estas iom nemotivita, ar kiel havn literaturo vastan lokon en revuo, kia 0 . L?) La dinda estas anka ilia lingvo, i bone imitas la fabele naivan tonon de la e ropaj samspeca oj, kaj havas krome apartan armon, en kiu ni emas malkovri japanajn karakterizajojn. Anka la du Poemoj en Prozo de Onisabro Degu i en la aprila numero (Prozo en P0emoj en la en avtabelo: u ironie?) estas interesaj, malgra la kelkoke kurioza fantazieco. La sSkizoj el la vivo de sinjoro imomura agrablas por lego. Malpli sukcesaj estas enerale la poemoj. Sinjoro Klemeris Wieczorek petas en sia poemo A1 sankla sinjoro Onisabro DeguA' (aprilo) la helpon fi V supre nomita sinjoro por povi verki la poemon. Sed la vokita Binjoro kredeble estis alie okupita: nur tio povas esti la ka zo, ke la poemo tiel malbone sukcesis. Sinjoro Friejdrich Hahn ne petis en sia poemo pri helpo, kvankam Ii estus tion ur e bezoninta; kun helpo eble pli bone estus eukcesinta almena la rilmo. Transiranle al la pli seriozaj aferoj, unue mi mencias

Kaj la traktinio i is nekredema. Li n e kredas plu siajn esperantajn korespondantojn en dudeko d a landoj, kun kiuj li rilatis lastatempe sen palpebla rezulto. Li da ras alte taksi la diversajn bonajn kvalitojn d e la honorindaj samideanoj, sed nestas en li forta suspekto, ke la malsukcesmtoj ne scias bone adapti i al la n u n tempo. Li n e kredas, ke ne ekzistas eblo eldoni la verkon en la landoj is nun mankantaj, sed li estas konvinkita, ke la esperantistoj, cetere tre eminentaj, ne scias praktike labori. E n pluraj lokoj okazos do sendube eldono sen pero de esperantistoj, aliloke la ustaj personoj eble estos trovitaj per la helpo de la nova kompleta eldono, nun entreprenala de L. M. La traktinto, kiu reprezentas la a fcoron (Ua adreso: 0 . Ginz, Starkova 4 P r a b a I I ., Gebos bvakio ;

respondan afrankon bv, aldoni) atendas pri tio plezure proponojn de la leo-antoj. * Tamen escepto: Nia itala amiko-esperanfisto n e hezitis longe. Trovinte la aferon bona, t u j faris la tradukon kaj proprariske eldonis. Li konvinki is, k e li ne agis malsa e. La esperanta originalo e l d o n ^ i s rapide anka tradukoj bulgara, portugala (en Ameriko) kaj rumana, O. G. La verko, pri kiu s-ano Ginz supre parolas, us aperis e Literatura Mondo en formato de 23.5X15.5 cm. sur 144 pa oj, dukolora kovri'o kaj preska 250 ilustra oj. Prezo sv. fr. 4."fc plus IO0/0 por sendkostoj. Membroj de AELA rajtas a eti unu ekzempleron por sv. fr. 1.80 plus 15/o por sendkostojj de nete por sv. fr. 2J07.

la artikolserion Kompara religiscienco, espereble da rigota. (Kial esas tiom da serioj?) La is nun aperintaj partoj tre interese kaj serioze traktas la budhismon. Trc ta ga estas la opinio de 1 redakcio: en Eiiropo multaj interesi as p n budhismo, tamen malmultaj havas ekzaktan konon pri i. (Kial vi uzas jen Budaon, jen budhismon?) Same interesaj, sed iom strangaj estas la artikbloj pri Oonioto. Necesas kzemple granda dozo da kredo por engluti asertojn, kiaj: sakvo bruligas la sunon, la tero estas pli glata ol globa, a tago kaj nokto esti as pro a tomata klini ado de la tero, ktp. Kaj ion i kun la serioza promeso ke la scienco balda koincidos kun la Oomoto-a percepto. (Kion ni faros, se ni atingos tion?)

Al k r i z a Surpriza A E LA!

drako hako:

En la notoj oni insistas, ke anka la kristanismo havis tsiatempe mal ustan percepton pri la universo; sed konsideru, ke tio estis siatempe. Tre-tre pla is min la konscienca laboro farita de sinjoroj Nakamura kaj vi per traduko de Lao-Ce. Tiu via ekzernplo estas nepre da riginda kaj de vi mem kaj de aliaj, kiuj komprenas tiel malfacilan traduklaboron. Anka l a klarigoj estas kontentigaj nur en la klarigo pri apitro I l l a de Etiko vi malatentis la tre ver ajnan klarigon, nome ke i estas sarkasmo. Al vi, sinjoro Major, kiel al insista hungaro, mi rekomendas la libron de Bernat Alexander pri tiu i temo. Tre interesa estis por mi la artikolo Moderna Vortaro de Koogecu Ni imura (decembra numero). El i ni ekscias, ke la japanaj gazetoj, urnaloj, libroj ktp. bezonas por iutaga uzo milojn da fremdaj vortoj, okcidentdevenaj. Tio signifas, ke la neologismoj uzataj de E-aj verkistoj grandparte anka por la japanoj ne estas tiel fremdaj, kiel om opinius, almena ne pli fremdaj ol al hungaroj. Poste, se la japanoj ne protestas kontra la okciaenta vortimperialismo en sia propra lingvo, kiel ili povas tion fari en la lingvo Esperanta. Fine, sinjoro Ni imura la de mencias la lernemon de la japanoj, kiu donas al ilia intelekto lar an horizonton. Mi plene konsentas pri tio, mi nur beda ras, ke uste la japanaj esperantistoj volis pruvi la malon per sia rezolucio. Sed solan mian grandan malpla on mi ne povas kaj volas prisilenti. Du sin oroj Yamato Masaharu kaj iu alia, kiu senbridas sub la pse donimo M. P . (kvankam mi suspektas la samecon de tiuj du sinjoroj, ar la stilo kaj aplombo tro similas) misuzas la lokon al li disponigitan en maniero nepriskribeble sentakta, Ke Tfariiato Masaharu estus pse donimo, tion mi ne povas kredi, ar la sama sinjoro tro akre kondamnas la agadon sub pse donimo en siaj Konsiloj al Recenzantoj. Kredeble en la Oomoto-Muzeo de Kameoka estas ekspoziciita la granda kulero, per kiu i tiu sinjoro man is la sciencojn. Li super utas nin per aro de patrecaj konsiloj, ekzemple li rekomendas ne paroli pri aferoj, pri kiuj oni ne havas kompetentecon. Kaj sian kompetentecon nepran li pruvas per la jena aserto: en la klasika tragedio (greka) estas neniom da agado; la okaza oj pasas kvaza projektitaj (?) sur la inertan animon de 1' herooj . . . Li nomas la tradukinton de Dante kaj Madach simple neresponda elementos pri Esperanto. Li parolas pri la triunua abortita o enerale priridata (lici-darfi-durfi), ne sciante a prisilentante, ke lici estis proponata uste kontra la neinternacia darfi. Li j u as pli bona ol ili la radikon sme ar i estas almena rivanta radiko de 1 slavaj kaj de 1 angla lingvo, ne sciante a ne volante scii ke lic estas unu el la plej internacie vivantaj radikoj (angla licit, germana Lizenz, itala licito, hispana lecito, franca lieite, rumana licentia, pola licencya, rusa licencia), ke i estas bone konata el la latina termino poetica liientia, ke )a vortaro de Verax enhavas la vorton licenco (licajo). Post la artikolo de sro Niliinura (vd. supre), n n ne estus

surprizita, se i ekzistus anka en la japana lingvo. Nu, u en la supraj vortoj ne estas pli rekonebla la radiko lic, ol en sme la angla may? Sro Masaharu, kiel kompetentulo diras ne. Sed u sro Nasamura scias, kiuj estas la oficalaj vortoj? Se jes, estas strange, ke li uzis plurajn neoficialajn vortojn en la frazo, en kiu li anoncas la puran Zamenhofan stilon. Tiel simplan aferon om vere estus povinla esprimi e per la Fundamenta vortprovizo. Entute la sinleno de Oomoto Internacia pri la rieologismoj iupa e vorton estas tute kurioza. En i oni trovas preska netroveblan en la Plena Vortaro, sed en piednoto estas klarigita, ke i estas nepre necesa. Nu bone. Sed se en L. M. oni trovas nepre necesa novan vorton, la trovanto estas kompatinda teoriulo. u oni scias e Oomoto, kio estas teorio? Jen mi diras; teoriulo cstas Kalocsay, kiu verkis siajn 25.000 versliniojn nur en teorio kaj fantazio. Mi ne havas lokon por karakterizi la sa -rabenadon de M. P . Mi diras n u r : sinjoro Major, vi tre bone agus, se vi ekstermus tiujn du sinjorojn el la redaktantaro; per tio vi konsiderinde altigus la nivelon de la revuo. Pri la lingvo de, 0 . I. mi ne havas lokon paroh detale. Bedaflrinde. Mi diras nur, ke mi surprizite legis: amba Lao-Ce kaj Konfucio. Mi vere ne sciis, ke ekzistis du Lao- e. Entute tamen la stilo estas ne malbona kaj senti as e evoluo tiarilate. Ne senpaciencu, mi tuj finos. Mi volas niir diri al vi, ke tiun tonon, kiun vi trovas tiel malagrabla en i tiu artikolo, propre vi komencis. Vi inklinis al piketoj, al superemaj konsiloj, al malagrablaj mankflaradoj, al ionpli-bone-scio. Kaj kiam oni ironie menciis ion i, vi lasis libera srori Masaharu, por ke li vomu fajron kaj lafon. >e vi dekutimigos vin de via ne iam motivita superemo, se vi lernos senti pli da respekto al personoj', kiui tion meritas vi certe i os tre agrabla persono kaj valora laboranto por Esperanto. Ne koleru pro mia sincereco: min gvidis por ke mi citu viajn vortojn nur la sincera volo vidi vian revuon pliboni anta. Kaj vidi vian sintenon pli pla a. En i tiu espero ni enfosu G. Karczag la tomaha kon kaj fumu la kalumeton.

Sen
ne

literatura
povas vivi

gazeto
i u a j n 1 iteraturo

Literatura

Mondo

estas la sola pure literatura revuo en Esperanto!

ia enhavo kaj aspekto povas konkuri kun multaj saraspecaj naciaj revuoj. Sed por povi vivi i

bezonas anka

vian abonon

Se vi konas in, abonu. Se vi ne konas in, petu tuj senpagan prospekton afl specimenon kostantan unu respondkuponon de la administracio Budapest, XI. Mester-utca 53. V. 5.

M_/

Jen la vorta traduko: . . . nek tiom da pesta oj, nek tiel malbonajn iam montris (Libio), kun la tuta Etiopio kaj kun tio, kio eslas super la Ru a Maro (t. e. Arabio). Mese de tiu kruela kaj malagrablega (serpent) aro kuris homoj nudaj kaj timoplenaj, sen espero de (rifu ) truo a de heliotroptonos (t. e. i i nevideblaj helpe de iu smaragdosimila tono, kiun oni kredis havi tian kapablon). La tradukinto elektis kiel rimvorton en la aa verso Eliopio, kaj jen la neceso trovi du aliajn -io- vortojn en la /ia kaj en la 6a verso. Li elektis kiel eble plej bone: la serpen'aro fari is vermlegio, kaj al la kvalitoj de heliotropSlono li aludis per tonmagio: Serpenfojn tiel pestajn, tiel fiajn ne havas kune tuta Etiopio, nek super Ru a Mar' ni trovas tiajn. Kaj tm 6i turpa, kruda vermlegio kuradis homoj, nude, timofrosle, sen la esper' de sav' a tonmagio. Danie Lignogravuro de Dezso Fdy i havas Tiu lasta estas ne n u r bona rimvorto; pluan avanta on: i permesas al la leganto rekte kompreni, sen la neceso aldoni noton por klarigi, kio estas heliotropMono kaj kiajn kvalitojn oni atribuis al i, kaj samtempe deprenante nenion esencan. Oni pensu, ke similajn problemojn la tradukinto devis solvi por iu verso, kaj oni-vidos, kian akrecon de inlerpreto kaj ju o, kiau lingvo-majstrecon ]i bezonig. Oni anka komprenas, ke ne estis 6iam eble resti en la reloj de la perfektaj rimoj, sed ke li devis kelkfoje uzi parencrimojn, tio estas asonancoj kiel momenio: venlro, hnge: flanke a , feli e tre malofte, konsonancoj, kiel senmanke: ronke. Kaj, plue, neologismojn Pri la neologismoj spiras malbona vento e la esperantistaro. Prave, la mia opinio. Se oni proponus al mi por oficiala aprobo e nur unu kviuonon dc la neologismoj uzitajn de d-ro Kalocsay en tiu i traduko, mi vo donus ne. Sed i tiu ne estas la oporluna loko por diskuti la tutan problemon pri la respektivaj rajtoj de la komuna lingvo kaj de la alta literaturo: nun ni devas formi al ni opinion pri la vortoj riskitaj de d-ro Ka!ofsay en iu unuopa kunteksto, t. e. por traduki iun delikatnuancan italan esprimon en tercino plena de malfacila o j . Tri vojoj estas eblaj: senskrupule malproksimi i de Ia originala teksto uzi neologismon : afl rezigni pri ia traduko. Amba unuaj vojoj prez-

DANTE: INFERO. Tradukis: K. Kaloesay. Budapest, Literatura Mondo, IQ,33, pp. 288. -f- i 4 ilustra o]. Form. a3.5X'5.5 cm. Prezo hro . 8.80 fr. sv. bind. 11. fr. sv. -j~ ioo/o por sendo. Anta dek jaroj, en la anta parolo de Esperanla grarnaliko por Italoj, montrinte la gravecon de Esperanlo kiel traduklingvo, mi tamen deklaris, ke oni devas atendi malpli efikajn rezultatojn en la verkoj, kie la intereso pri la formo superas tiun pri enhavo (do MI la pure literaturaj verkoj), kaj mi skribis, ke estas malfacile havi e nur mezbonan tradukon de la Dia Komedio. En la lasta eldono de nia gramatiko, mi forstrektis tiun ci frazon, ar dume aperis la unuaj kantoj de la traduko de d-ro Kalocsay. La iasko estis malfacilega: esprimi en lingvo simpla kiel Esperanto pensojn kaj sentojn plej diversnuancajn, en ritmo- kaj rimo-sistemo ajne glata sed efeklive postulanla de la a toro grandan Btudon kaj penon. Pluaj malfacila oj prezcnti as kompreneble al neitalo, kiu devas familiani i kun lingvo ne sia, anta ol plene penetri en la mondon de Dante. Superi tiujn barojn estis eble h u r dank' al interpreto ne tro rigida de lingvaj kaj metrikaj malpermesoj, sed efe dank' al poeta genieco. Tial ni havas hodia ne nur sufi e bonan, sed anka indan tradukon de Infero. Oni pensu, kiajn rimomalfacila ojn oni devas superi por uzi la tercinon de Dante, iam restante fidela al la tekslo: uzi trifojan rimon alterne kun alia trifoja rimo. lam la vortoj italaj kaj esperantaj similas, sed plejofte tio ne okazas, kaj jen la tradukanto devas trovi nter la apudaj vortoj aliajn, kiuj permesu tian rimadon. Jen ekzemplo. Dante parolas pri damnitoj, kiuj transformi as en serpentojn, kaj poste ree fari as homoj. Dirinte, ke en Libio ne ekzistas tiom da kvalitoj d e serpentoj, li aldonas, ke et ne en Etiopio kaj Arabio: . . . Ne tanle pestilenze, ne si ree Mostro giammai con tutta V Etiopia Ne con cio che disopra il Mar Rosso ee. Tra quesla cruda e trislissima copia Cprrevan genti nude e spaventate, Senza sperar pertugio od elitropia.

" ^ v

K. Kalocsaj,

la

tradukinto

enias malbonajn fla kojn la tria ne estas ja elirejo, sed f o r k u r e j o . . . D-ro Kalocsay al si demandas: Kion faris Zamenhof?- kaj respondas: . . . mi kredas, ke la vera Zamenhofano estas ne tiu, kiu eklave sin tenas al la zamenhofa vortmaterialo, sed tiu, kiu obeas la zamenhofan postulon pri la ser o kaj solvo de malfacilaj taskoj kaj kiuda rigas ]a pliri igon de la lingvo la la zamenhofaj principoj knj metodoj. La samon, ni povus aldoni, faris anka Dante. Kiam ne ekzistis en la itala vortprovizo la bezonata nuanco, li uzis plej ofte latinan, kelkfoje arkaikan a dialektan formon. Ke, tamen, la tradukinto iam eluzis iujn eblecojn de la Fundamenta vortprovizo, mi ne kura us aserti (oni ofte rimarkas ian ostracismon pri mal- vortoj). Versoj plibonigeblaj a korekteblaj certe anta ekzistas: kelkaj nekonformecoj al la kritike korektita teksto dc Dante, kelkaj diskutindaj interpretoj (sipa, XVIII, V. Ci ne estas jes, sed dialekta formo de itala konjunktivo, ke li estu), kelkaj nekonstantecoj a eraretoj en la gfafio de grekaj a latinaj nomoj, kaj en la akcentado kaj silabmezurado de italaj nomoj, ktp. La afableco, per kiu s-ro Kalocsay akceptis rimarkojn kaj konsilojn pri la dek kantoj, kiujn mi povis tralegi anta preso, min beda rigas, ke mi ne povis tion fari anka por la aliaj. Kelkaj fre bakitaj Dante-legantoj certe de tempo al tnmpo atus pluajn klarigojn (eble piednotajn?). Ekz. kiam Dante parolas pri la Troja- evalo dirante in farinta eliran por la Romaj semoj (XXVI, v. 60), pordon sanktaj

seias) estas epopeo el la antikva Grekujo. Odiseo ( e Manders: Odusseus), reirante post la malvenko de Trojo (ce Manders: Troia), travivas multajn okazajojn kaj fine atingas sian -patrujon Ithaka. Nun mi parolos nur pri la traduko kaj ia lingvo. Post Enkonduko<< pri Homero ( e Manders: Homeros) kaj lia verko, sekvas malgranda apitro pri La Propraj Nomojv, kies originalan ortografion Manders konservis. Nu, tio estas principo, kaj kiel tia, akceptebla. Mia kutirno estas plejeble tran'kribi ilin la la esperanta ortografio por eviti misprononcafion. Nun ja multaj homoj, kiuj neniam lernis la grekan lingvon, re povas la tlegi la tradukon pro tio, ke ili ne povas prononci la nomojn. Estas vere, ke sur pa o V- trovi as kelkaj prononcreguloj, sed tute ne sufi aj. Mankas ekzemple la prononco de th (t-h),p (f, a eble p-h), ch (h; en la verko ver ajne preseraro), au (a ), cu (e ), ai (aj), ei (ej), ( ; mi skribus y por evitimiskomprenon), Krome, eble estus bone iam montri la varian grekan akcenton per akra superstreko (Antinoos). Sekvas apitro, nomata Klarigoj. Scd 41/ P a j ' maldense presitaj, kompreneble ne sufi as por klarrgi la Odiseon al homoj, kiuj ne estas en tiu afero. Kiuj lernis la grekan lingvon, tiuj ec sen la klarigoj komprenas la verkon; ili per si mem scias, kiu estas la Jertreniigvlo, kaj kio estas loloso kaj grandbula. Mi dezirus kelkpa an klarigon pri la tuto kaj piednotojn al io, kio nur iel povas esti neklara al ne-grekistoj. u ne-grekisto, por preni ekzemplon, scias, kial oni tri fojojn alvokas la mortintojn (p . 9 6 3 i ) ? Esfus tre bone, miaopinie, verki sufi e detalan komentarion al tiaj libroj kaj nur kune kun tiu komentario eldoni ilin. Eble, se s-ro Mandcrs eldonos anka ]a Iliadon, li povus verki aparte eldonotan kunan komentarion pri amba . Sekvas la traduko mem, kaj tuj oni rimarkas, ke la tradukinto trovas unuan lokon inter la esperantistaj tradukistoj. Li majstras la lingvon el stila vidpunkt . Lertega li estas en la kunmetado de la epitheta ornantia (ornamantaj epitetoj). Estas iam amuze renkonti novan el ili. Efektive, la tradukinto pravas skribante sur p . IV: Esperanto montri is mirinde ta ga lingvo por la tradukado de la diversaj epitheta (klarigaj adjektivoj) ;<. Certe tio estas avanta o de Esperanto, kiu tiel povas konservi Ja plej karakterizan econ de la lingvo de Homeros (p . IV6). La traduko, tra la tuta verko, estas klara kaj bela, kvankam oni devas iom kutimi i al la iom stranga vortsinsekvo. Esperanto anka tie montri is vere genia verko, ar e la treege liberan vortsinsekvon de la greka lingvo antikva i povas senpene adapli. Evidente la tradukinto klopodis plejeble konservi la vorlsinsekvon de la originalo. En tiu klopodo tamen li faris kelkajn eraretojn. Car, kvankam tio ne estas fiksita en gramatika regulo, la lingvo-uzo ne permesas diri en kie.3 urbon kaj landon ajn (p . 10922). Tiun strangan lokigon de la vorteto ajn ni tre ofte renkontas en la libro. Same rakontinta estos (p . 933/8) ne estas la kutima maniero, kaj i tic ne instigas al tio Ia vortordo de la greka originalo. Sed felice tiuj figuroj nur restis relative malmultaj en \a preska 3oo-pa a verko. Foje mi e konjektis, ke la tradukinto skribis tiel por veki la impreson pri antikveco. Sed por tio oni preCU VI SCIAS ke en Frahcujo pli ol 500 instruistoj parolas jam Esperante ? CU VI SCIAS ke okazis Esperanto-Kongreso, kie la kongresanoj voja is kaj restadis je la kosto de la Itato?

la aludo al la migrado de Eneo kaj al iaj konsekvencoj (interalie la fondo de Romo) estas evidenta nur por spertuloj. Sed iuj i estas malgravajoj kompare kun la tuto de la verko. Se mi volus resumi kelkvorte ian gravecon por la esperanta literaturo, mi ne povus tion fari pli bone ol per la verso, per kiu Dante ju as la gravecon deVirgilio por la latina lingvo kaj literaturo: ' per li, Icion i povas, montris lingvo nia. B. Migliorini.

En la kriza epoko jen deviza alvoko Ribela:

Librojn legi necesas, Eldonegi ne esas AELA!

W. J. A. MANDERS ODUSSEIAS DE HOMEROS Eld. W. J. Thieme & Gie, Zutphen, Nederlando, 1982. S-ro W. J. A. Manders aperas kiel nova stelo sur la Esperanta ielo kaj debatas per la majstra traduko de la Hbro, kiun germana eldonisto titolas per sLibri librorum (t. e. libra de la libroj) per la Odisejo de Homero. S-ro Manders, bonvolu akcepti mian komplimenton. Mi esperas, ke vi ne vape laboris, kaj ke la esperantista popolo jam estas matura ui tian verkon, nun prezentitan . . . kaj la sekvontajn, ar espereble vi da rigos vian laboron kaj liveros al ni plejeble balda anka aliajn verkojn el la antikveco. En Esperanto ni ja ne posedas multajn el ili. Pri la enhavo, preska enerale konata i foje mi silentu. Ver ajne post kelka tempo mi donos pli-malpli detatan studon pri la a toro, Homero, kaj lia verko. Krome multaj scias tiun. Por la aliaj mi nur volas diri, ke la Odisejo (Manders uzas la grekan nomon Odus-

fere sin turnu al aKaj parolturnoj, ar nepre oni devos konsenti, ke Manders sukcesis en tio. La atmosfero de la libro en ia esperantlingva traduko certe estas el la atilikveco. Kelkaj (mi n u r citas malmultajn por ne troampleksfgi mian studon) tre sukcesaj estas ekz. du kaj kvindek (anstata la moderna skvindek du; la saman figuron ni renkontas en kelkaj naciaj lingvoj, ekz. en la angla two and fifty anstata la ordinara fifty-two; vd. p . 823/9); frenezi de ojo (Zamenhofa uzo de la prepozicio de, i. a. en la Maln. Test., multloke); mi estas memora pri tio (anstata la mallonga moderna mi memoras; p . 26016), "kusantaj urboj (anstata sttuadtaj urboj; p . g!i35/8, ktp.) Kvankam stile la verko estas eminenta, gramatike, lingve i enhavas kelkajn ne ustajojn. u estas nura komposteraro la vorto precisa, kies ustan ortografion mi nenie trovis en la verko? Same Ja vorto urugano ne estas esperanta, 5 fojojn en la verko; usta ortografio nenie. En Esperantujo oni ne alhavas la vestojn, sed surhavas...Al iam havas en si iomete la sencon de direkto. Se du batalas, unu estas la pli forta (kaj ne plej, 21819/12; kp. la grekan ferleros kaj ne fertatos). i Escepte vi (do ne vin) ver ajne estas skrib-a komposteraro, ar aliloke trovi as la usta akuzativo. Sed post la prepozicio post oni tute ne bezonas, nek povas uzi la akuzativon. Vidu sur pa o 128i5 kaj 21 kaj aliloke ekz.: Post i n mi vidis.. . ; post lian revenon<< (23/6). ( Strangan esprimon mi trovis sur pa o 28835/4-' Mi mem in estas kaj sur pa o 2 8 7 4 2 : Iam li in stis (la lasta frazo ne estas komprenebla en la originalo). Por la ofta vorto amantoj eble pli * ta gus la zamenhofa ami to (kp. ekz. Maln. Test., Ho ea I I , 5). "Virinoj ne prostituas kun viroj (a38-i5/4), sed estas prostituata de ili. La formo retumcn iri k. s., kiun feli e nur du fojojn mi irovis (79-^-23/6 kaj 88t&f*f) ne estas bona. Oni ja ne iras al la returno, sed la returna maniero. Mulfloke la esprimo estas en bona ordo. Ilustras bone la sencon ena esprimo: li iris returne supren (196
20/4).

J L L I O BAGHl', VERDAJ DONKI OTOJ. Eldonode Aleksandro Szalay, Budapest. Pa oj 221. Formato i 5 . 5 x i3.5 cm. Prezo bro . 2. duont. bind. 3 . , tole bind. 5. fr. sv. afrankite. La libro konsistas el du partoj: el romano titolita Pa lo Paal kaj el na malgrandaj humora oj satirantaj la E-movadon. La Esperanta legantaro jam delonge atertdas romanon (oi-iginalan kompreneble) pri la esperantista vivo. Ni jam tiom alkutimi is al la ideoj de E-popolo kaj E-lingvo, ke konsekvence la konscio pri esperantista vivo i as por ni tute klara. Ni sole ne scias klare, kiaj estas la tenomenoj de tiu esperantista vivo, en kaj per kio i riveli as, kian

Kelkuloj Kalkuloj

miras: diras: A E LA!

Donaco! Sagaco!

formon kaj karakteron i havas. Sendube nur ia kolektivo povas krei tiun vivon a pli uste la grundon a bazon por tia vivo, kaj tio nature estas ebla n u r tie, kie iun kompaktan amagon kunligas ia enerala ideologio, ia komuna vivocelo. is nun, beda rinde, ne ekzistas kolektivo esperantista kaj malofte, n u r unu fojon en la jaro, trafulmas la verdan mondon brilsajno de popola vivo, nome dum la universalaj kongresoj. Tial oni povas pli malpli trafe priskribi la vivon kongresan, tial oni povas pli malpli lerte verki rakonton pri esperantisto, sed priskribi la esperantistan vivon, la vivon de unu el ni kaj sub ni ni komprenas: ni esperantistoj estas almena afero tute nereala^ La esperantismo suferas nun pli ol ciam anta e fortan krizon ideologian. La noblaj ideoj de la Majstro ne estis konkretaj, sed nur kiel li mem diris senteblaj. Nu, la sentkapablo de homoj estas tre vasta kaj enerala. Ni mem hodia atestas tre grandan metamorfozon de homa sentemo. Baghy, kiu estas pasia apostolo de homeco, konscias la nunan idean palecon de 1' esperantismo, kaj li penas prezenti al ni modelon de vera esperantisto idea, sed li ne konkretigas tiujn ideojn. En la libro svarmas noblaj sentoj, profundaj aspiroj kaj ne findiritaj idekonfesoj. Se Liza Berkes estas tiu, kiu reprezentas la esperantistan ideologion, mi devas konfesi.ke mi tre malmulte lernis de ii. Tiu ci blindulino estas treege simpatia kaj aminda tipo, sed tiaj ideaj deklaroj estas tiom nebulecaj, ke estas malfacile konjekti ilin. Fine, el la sinsekvaj okaza oj oni ricevas la impreson, ke la efa trajto d e l ' esperantismo estas ia bonfaremo mezkvalita. Jes, la romano odoras filantropion. La tuta kariero de Pa lo Paal sekvis el kelkaj bonfaroj de kelkaj mildkoraj geuloj. La sana, kvankam malforta, kaj malri a terlaboristo Pa lo Paal sukcesas esti akceptita en sanatorion de tuberkulozuloj dank' al la mildkoreco a kompatemo de kuracisto. La blinda sinjoridino Liza Bcikes, tre senfema pro sia malfeli a sorto, montras ve.-e filantropan geston: i oferas multe da interesi o ai la malri a laboristo, kiun i civilizas. Dank al i P a lo Paal komencas lerni Esperanton, faras tre rapide gravajn progresojn en nia lingvo i s tia grado, ke li balda kapablas oratori en malgranda E-rondo, li estas delegita al la nacia E-kongreso ktp. ktp. kaj ion 6i Baghy priskribas kiel veran karieron. Certe tii povas respekti homon, kiu iun fremdan lingvon funde ellernis, sed entuziasmon tio" ne povas veki en ni. Estus multe pli trafe satire priskribi la karieron de P a lo Paal, sed i-okaae Baghy tute ne sercis, kontra e li tute serioze

Pri la ortografio de la numeraloj Manders tute scias nenion. Jen li skribas dekdu, k. s. Mi klopodis trovi certan unuecon a disvolvi on en tiu uzado, sed vane. Anka la ortografio de aliaj numeradoj est s tre eregula (tricent kaj tri cent; deksep kaj dek sep, ktp.) Same neregula estas la ortografio de depost (tri fojojn) kaj de post (13 fojojn). La anta a formo jam tiel enradiki is, ke oni ne povas in nomi eraro, sed oni estu konsekvenca. Notinde estas ke e depost la akcento estas sur de. La mia sento tio estas tute pla a, mi ciam parolas tiel. Nepre eraro estas tia uzado de da: prcni da la nutrajo, kia da tio trinkis, da tio plenigite, da kiuj trovi is ktp. Konklude, tamen, mi povas nomi la aperon de i tiu bela.verko grava okaza o en Esperantujo. Ni nur esperu, ke balda aperos pli da tiaj. Joh. Hartog CV VI SCIAS ke la siatempa fondo de la Lingva Komitato ne estis tmuanima kaj batalis per interesaj argumentoj partio kontra ia starigo ? > CU VI SCIAS ke la unua tato, kiu deklaris Esperanton klara lingvo en la telegrafa servo, estis Braziio ?

traktis la aferon! Sajnas tamen, ke en la fino la a toro rehonorigas sian heroon, al kiu li malfermas la okulojn kaj ordonas ser i solvon de premaritaj lian cerbon sociaj problemoj en la nemiskompreneblaj laboristaj deziroj. Oni povas pri tiu pensmaniero kotlsenti a ne konsepti, sed certa estas tio, ke i estas pensmaniero, e tre grava, iuokaze absolute konkreta, kaj ne tiel sfinksa, kiel la nebulecaj sferoj de la sentimentala k a j ' cetere nesperta, ffr nur i5-jara, knabino Liza Berkes. Jes, Pa lo Paal kaj la aliaj gravaj agantoj en la romano estas esperanlistoj, ec *tre amindaj individuoj, sed, kio estas la esperanlismo, ili ne diras al ni. Ja, en la nuna tempo cstas enerale neeble difini la esperantisman ideologion. Tre spritaj karikaturoj estas la satiraj noveletoj, kolektitaj en la dua parto de la libro sub titolo La Hondo Familia. Tie Baghy kun majstra lerteco pentras la klasikajn verdajn tipojn tiom de ni atatajn malgra 1 groteskaj detaletoj kaj trajtoj, kiujn iu el ni en pli ;i malpli alta grado ja posedas. Ivion diri pri la lingva o de Baghy? Bona, vigla, flua. kvankam ne sen cetere, negravaj eraretoj kelkloke, kiuj supozeble koruptis la atenton de 1'a toro. Ekz. x i n jekle plilongigi la vivons (pa o 25) estas ne tute klara frazo. Mi preferus per injektos. Kelkloke mi trovas sakrestiestro anstata sakristiestro (ver ajne nur preseraro). Sed kion signifas filigranaj fingroj (pa o 3^)? u la a toro ne pensis simple pri tdelikataj fingroj? Cu veslo decas al la staturo, a pli uste konformas? Plue: La akvo (a vino) estas boligita, ne bolita; Dio donis kornojn al la bovo, ne la Dio; man igi, ne man antigi. Tre trafa estas" la vorto mortantadi, i estas disvastiginda. Gerte la libro, en kiu denove pruvi as la freleco de la talento de Baghy, estas leginda, kaj neniu leganta esperantisto prokrastu la plezuron, kiun havigas al li la tralego de tiu ci interesa verko. J. Lejzeromiez. F. AZORIN: UNIVERSALA TERMINOLOGIO DE LA ARKITEKTURO. (Arkeologio, arto, konstruo kaj metio). 2 i 5 pa oj. Prezo 8. frsv. inkl. sendkostoj. La verko enhavas cirka 2000 fakvortojn kaj 2000 desegnojn, ciu radikvorlo estas tradukita en 68 lingvojn. Do i estas gravega gajno en nia fakvortara literaturo. Ne nur verkantoj a tradukantoj de fakverkoj in povas uzi kun granda utilo, sed i estas plezura lega o anka por nefakuloj, donante al ili bonan enrigardon al la historiq de 1' belaj artoj, precipe de 1' arkitektaro. La desegnoj in faras kvaza atlaso de V arthistorio. La plurlingvaj tradukoj kaj la etimologiaj klarigoj ce ciu radikvorto certe interesos iun lingvistikemulon; por ili estos tre interese ekscii, kiel multe atribuis la sanskritaj, keltaj, arabaj lingvoj al la internacia terminaro de 1' artoj. Esperanto ree ekhavis verkon, pri kiu i rajtas fieri. Beda rinde, ne ekzistas rozo sen dornoj: la fervora laboro de 1' verkinto multe pli ojigus nin, se i estus pli korekta lingve. Mi notos tie i la lingvajn malkorekta ojn de mi rimarkitajn; estas vere agrene, ke ili restis en la libro, ke la verkinto ne reviziigis sian libron per lingve kompetenta persono. Rilate al la elektilaj vortradikoj, mi havas maknultajn rimarkojn. Anstata arkitrabo, mi nepre preferus arkitravo, kiu trovi as en la Plena Vortaro. Anstata dekalki, multe pli bona estus pa si (Verax), ar dekalki maloportune memorigas pri kalko. Anstata detrempo, multe pli konformas al la origina vorto la radiko tempr, krome e delremp oni memoras pri tremp; tempra (tempera) estas uzata en la itala lingvo. Anstata lazaredot en Boirac

trovi as ktzareto; nenia ka zo ekzistas in an i. Pario ajnas al mi tre malbona vorto, ar i signifas la mi hindan apartigiton (pariao estas neakceptebla monstro). La Plena Vortaro registras la vorton vando; mi opinias, ke i povas perfekte anstata igi la vorton pario. Limbo la mia opinio ne signifas lumkronon (nimbo, a reolo); i signifas la infervestiblon, lokon de nebaptitaj senpekuloj. Anstata okastilo pli usta ajnas la internacia oktastilo, car i ja ne estas oka stilo. Anstata retablo mi preferus ritablo, e kiu oni ne pensos je la E-aj elementoj re kaj tablo. Anstata visgota multe pli ta gus vizigola, kiel pli konforma al la internacia formo kaj prononco. Anstatatt sfumi pli bona ajnas la Boirac-a stompi. Anstata iso en kunmetoj, oni devas uzi izo (Boiran, Verax, Wtister, Plena Vortaro.) Mankas nun tempo kaj loko por paroli pri la propraj nomoj. Sed Herkuleso ajnas al mi tute superflue longa- anslata Heraklo a Herkulo. La specialan statustablon mi nomus hermo, ne hermeso. Inler la klarigoj estas uzataj kelkaj vortoj, kiuj estas nenie klari itaj, kvankam ili apartenus jal la fakterminaro. Mankas ekzemple la klarigo de la vorto a uri. Mankas la klarigo de skalena, isocela, ekilatera. Getere, el 6i tiuj la dua devus esti izocela (Boirac kaj W ster) kaj la tria estas tute superflua, ar i estas nenio alia ol egallatera. Mankas la klarigo de smalto, cetere same superflua (emajlo). Mankas la klarigo de dekstrorsa kaj maldekstrorsa (de maldekstre al dekstre kaj inverse), por kiuj cetere en Verax staras dekstruma kaj maldekstruma: multe pli konsilinda , ar ili ne neeesigas novan elementon ors. Mi ne trovis en la libro la vorton pitoreska (kiu ne estas tradukebla per simpla pentrinda) kaj la pentranskulptan terminon kontraposto (tia movo de korpo, ce kiu ia korpopartoj (gambo kaj trunko a kapo i a j trunko) direkti as kontra flanken. La mia opinio, terakoto ne signifas sklupta on el kuirita argilo, sed mem la kuiritan argilon. Cetere, in uzas tiel anka la a toro; sub koroplasto mi legas: ferakota stalueto, do statueto el kuirita argilo. Kelkaj mal ustaj vortoj: armuro (armajo); konsakri (konsekri); destili (distili). Kamposankto estas superflua, ar i ja estas simple: kampo sankta. Estas kurioza eraro, ke e kruco, tegmento kaj volbo la bildoj" estas numeritaj, sed la klariga teksto ne, fe la numeroj de i lasta ne konformas al la numeroj de V

bildoj.
JSn 6iuj miaj rimarkoj pri Ia esenca parto de l a . libro, pri la vortoj prezentitaj. Hi estas vere malmultaj rilate al la grandeco de 1' materialo. Sed nun mi venas al afero, pri kiu mi jam supre esprimis mian beda ron: la lingva o enhavas tro multe da gramatikaj kaj sintaksaj nekorekta oj. Mi grupigas ilin sub C punktoj. 1. Ne ustaj kunmeta o j : anglestila, sameskala, diversecela klp. Ili pekas kontra la lingva logiko, ne konformante al la interna strukturo de 1' vortkunmeto. Car, ni vidu ekzemple la unuan vorton: en i angl rilatas oe adverbe al la adjektivo stila, 6ed adjektive al la substantivo stilo, ia analizo do estas (angla stilo)a: karakterizita de angla stilo, apartena al angla stilo. La radiko angl do CV VI SCIAS ke la Societo Franca por Propagando de Esperanto havis jam 10.000 membrojn en la jaro I903-a ? CV VI SCIAS ke la unua senfadena interparolo en Esperanto okazis inter samideanoj Fernandes (Brasilo) kaj Houbart (Paris) ?

clerae konservi sian adjektivan fina on. La usta formo de 1* supraj vortoj estas: anglasiila, samskala (samaskala), diverscela (cKversacela). Same mal usta estas la ofte renkontebla dubesenca3 kiu devas esti dubsenca a dubasenca: (duba senco)a. a. Mal ustaj vortaplikpj: foje (kelkfoje); amplekse (pli vastsence); elvolva (volba); elkvarpirita (kvarpinta); elstarebla (elstara); ree (ripete a ree kaj ree); libro iluminita (iluistrita); terk irita (el kuirita tero; ' terkuirita signiius: kuirita per tero a en tero); paiaco de sinjoreco (sinjoraro a sinjorio); banistoj (bani antoj). 3. INe usta uzo de ata kaj ita: monahejo regita (reata) de abato; volbo retata (retita); verko improvizala (irnprovizita). 4. Sintafcsaj nekorektajoj dfte tute kuriozaj: akvujo por kulturi fi ojn kiel amuzo, lerno a industricelo (por amuzo, lerno a indastricele); naskita el Latona k j Jupitero (generita de Jupitro al Latona); por nudi i banisioj kaj ludantoj (por senvesti o de bani antoj kaj ludantoj)^ arto el (de) la araboj; ilo por mezuri diedrojn la tonistoj kaj arpentistoj (ilo per kiu masonistoj kaj arpentistoj mezuras diedrojn); ktp. I. Nekorektajoj pri i kaj ig: lo i turistojn (lo igi); izoligi (izoli); naski iia (naski inta a naskita); diferenei i (diferenci); fero fandanta (fandi anta). 6. Akuzativo!!! en la plej marf orta flanko de Y a toro; liaj eraroj estas ne nur kuriozaj, sed kelkfoje vere fantazia]. J e n : kiu formas la hinda triunuo; i ajnas gigantan aliaron; dedi ita gloran personon (al glora persono); fari ilin brilaniajn; lasi lo eblan la interno (loebla la inlernon); i similas urbo de mortintoj; ioko kie ludas aktorojn; kavajo por mortinton; oni uzis in kiel notlibro (notlibron); ktp* Vere apena ekzistas ebla o de eraro pri akuzativo, kiun la a toro ne elcerpis. nu horo estus povinta Kompetenta persono dum ekstermi i tiujn erarojn; estas preska dolorige, ke tio ne okazis kaj ke i tiu bela, grava kaj valora verko dftvis aperi kun tiaj makuloj. IH ja ne malgrandigas la gravecon de r libro, sed la plezuron de 1' leganto kaj uzanto konstante enetas per pli-malpli malagrablaj pulopikoj. Kaj precipe malagrablaj ili estas por la recenzanto, kiu volus o i, entuziasmi kaj la di kaj anstata tio li devas diri ripro ojn pri libro, kiun, malgra io, li amas kaj altetaksas. (j) W. G. VAN DE HOLST: JACJO HOLM KAJ LIAJ AMIKOJ. Romano, tradukita el la nederlanda originalo de H. C. van Leeuioen. Hustrita de Isings. 235 pa oj. Eldonis G. F. Callenbach, Nijkerk, Nederlando. Prezo: tuttole bindita 2.5o nederl. guldenoj. Carma libro pri knaboj, destinita precipe por jun uloj, sed pro la interesa karakterpentro de knab-animo certe leginda anka por plenkreskuloj, kiuj dum la legado povas bone refreSigi siajn knaba ajn rememorojn. En la romano temas precipe pri du knaboj, Ja jo kaj Kes, bonaj arnikoj kaj bonaj knaboj. Kes estas brava knabo, jfflo de bonhavaj gepatroj; li kortuie helpas la eble sian malri an amikon, kiu seiitas al ]i sindonan aankemon. Sed la ielo de i tiu amikeco nubi as. Senpripensa ago de Ja jo metas Hn en suspekton de telo, grave suspektata i as anka lia patro kaj inter tiaj cirkonstancoj ck ance-

H as la fido de Kes. Anka la aliaj knaboj rifuzas al Ja jo la amikecon, lin evitas tiu, li estas repu ata de iu kiel telisto. Hejme granda mizero premas lian familion. Sed la nuboj balda forpasas. a jo kura e savas la vivon de La , kiu estis is tiam lia tnalica kontra ulo, er tio li reakiris la amon de Kes; la suspekto de itelo esas, ar oni kaptas la veran itelinton. io a os ree bona, kaj la malnova amikeco da ras plu senembarase. Ci tiu historieto estas. tre feone rakontita. Precipe restis en mia memoro la nokta vagado en la arbaro kaj la drama okazajo, kiam Ja j o avas la malican La el i a glaci-truo de 1' rivero. Ne mankas arme rakontitaj scenoj, ckzemple kiam Ja jo l ktas kontra la tento man i la sekyinberan kukon a kiam H rabas de hundo viandon por nutri la malsanan katon. Entute la libro estas val^ra ri i o de 1' E-a junulara literaturo. Kilate la tradukon, unue mi devas oje mencii rean plinombri on de 1' tradukista gvardio en la persono de van Leeuvven. ajne la nederlanda movado preparas por ni ankora multajn tiajn agrablajn surprizojn. Li estas bona esperantisto, certe evoluokapabla: li akiris por si tiun gradon de perfekteco, de kiu eblas plulevi i is konsiderindaj suproj. Tio estas, gramatike kaj slntakse ii alproprigis la lingvon is preska a perfekteco kaj mo tsi as certaj signoj anka pri tio, ke li multe studis la Hteraturan lingvon kaj klopodas je T validigo de 1' lin va spirito propra. Sed tie kaj tie i li ankora stumblas (li dirus: faletpasada ) i-rilate, tio estas tute komprenebla: se mi nun trarigardas miajn unuajn tradukojn, mi ur e deziras ilin multloke korekti. Lnue mi ripro us la troan emon al longaj kunmetajoj: singultploradi (plorsingulti) uzofini ( ? ) , pezmar adi; iudulgokovri, mal atafekti, ekfortiri, ektirliberigi? trenkureti. Ci tiuj vprtoj certe respondas al radikvortoj en la originalo, tial la tradukinto ne uzis anstata ili du vortojn (singulte ploradi, peze mar adi, indulgc kovri a ka i, ire a tire liberigi, piedtrene Jtureti). Sed tiuj kunmelajoj tute ne donas la efekton de la orig^nalaj vortoj! i tiuj estas forte esprimkapablaj, dum ia kunmetajoj estas- pezaj, de ifrendaj, e malklaraj. En tiaj okazoj do oni devas a kontenti i je oirka skribo, a uzi neologismon (jen kion niultaj, kiuj neniam tradukis, ne komprenas), a trovi ta gan malpczan esprimon en la ekzistanta vortmaterialo. Jen ekzemple frazo sur l a i25-a pa o; Knabo; momenton tenadti 3a brunulon, alie i trenmar os phje , . . ci tie en la originalo certe trovi as sinonimo de mar i a iri: ia popolaroma vorto kun iom da a nuanco. Tie i efektas nature, car i ne akcentm la trenadon de pa oj, tiu trenado estas esprimita nur flanke. Male, en la kunmetita vorto trenmar i la radiko tren, uste ar i estas aparte esprimita, ricevas tro fortan akcenton, kio efektas ne nature, car en tia okazo oni ne kutirnas speciale karakterizi la irmanieron de la evalo (la j)brunulo estas cevalo). Xa originala vorto certe respondas al ia germana schiarfen ka angla smff (en la franca kaj itala lingvoj, la mia scio, mankas por i aparta vorto), Nu, nii do dirus: alie i rampos plue. vP4r tio mi esprimus tute bone la deziritan ac-nuancon, ne troakcentante tamen, ke la maljuna cevalo trenas siajn piedojcu Anstatau malieni mi dirus delasi. Alia ripro o estas p r i . l a trouzo de la kompleksaj verboformoj. Vidu, kiei malofte iHn uzis Zamenhof kaj Kabe! Kion mi diris pri la euperfkia akuzativo en mia recerizo pri La viro en Francu o, tio validas anka i tie^ Ekzemple, sur p , 9 8 :
i o

1 1

111

CU VI SCIAS ke s-ano Grosjean Maupin, la jus mortinta prezidanto de la vortara sekcio de la Akademio estis plej akre anatemita de la grupo e! redaktoroj kaj kunlaborantoj de Lingvo Internacia (inter ili Cart) pro la granda kvanto da neolo^ismoj en sia vortaro?

Furiozan saltonl $&jo kaptis la vitiran gtobefeon.... < 41 tie tute aenio motivas la uzon de akuzativp* Pri la usta lokigp de #ankai2 ternas artlkoietp en langvo St lo Formos; mi ne yolas in ripeii i .tie. > "Wis apud ordona verbo ^stas superflua. Liaj malamo kaj safero rfti Z&menhof ne JBZ&S pluralon e posedaj pronomoj, kiam ili rilatas al/piuraj substaativoj. -"-' . ""---: Oftaj estas ia erarpj pri. la transireeo de verboj: roli (ruli i); ruligi (ruii); sovi ita (?); cagrenigi (eagreni); ekcesi (eesigi sian fervorpn); na zi (na zi i); Jrompi (rompl l); matlevigi (mallevi). - Fine, la tradukinto estas iom malcerta pri la verbomodoj, Posi Umz II uzas jen kondican modoii (gratulonl) jen mdikativon (kial la escepto?). Post petmeshmi trovis indikativon ( i ne permesos, ke oni forprenos), po| esperi. kaj timi subjuaktivon (esperante, ke li premu . . . ; kvaza li timus, ke Kes forkuru): devas esti uste maie. Post timi nenio motivas la subjiniktivon, timo ja estas nek celado, nek malhelpo. e Zamenhof oni kejkfoje trovas ja subjunktivon, sed kun ne (Ii timis, ke li ne forkuru): i tion oni povas pravigi per la subkompreno de deziri (li time dezlris, ke li ae forkuru); sed en ne oni neaion povas subkomprenl. Strangaj frazoj: se la knaboj nur rimarku; #se ur neniu eniru, Devas esti: ke nur neniu eniru a se nur neniu enirus. Kelkfoje tute neatendite frapas nin kondi a modo tute nemotivita. Ekzemple: ne eble kredi, ke li for$telas (anstaia for telis; temas pri pasinta agpl). ; KV Z hiel estas stranga aglomero de konjunkcio]. La libro estas tre beie eldonita, tre bele bindita> i aspektas vere impone. La abundaj ilustrajoj estas tre

pla a .

(y)

P o t e t k v a ti t a m o n s a i e i o P I e'M i M n t a 1 i b r o-b-r e t o I AELK I

MOLIfiRE: LA MIZANTROPO. Komedio en kvin aktoj. El ia franca lingvo tradukis Prof. M> Bo&mn. Parls, Esperantista* Gentra .labrejo, 5i; rue :de GIMJJ, IOSO. io4. p . Prezo; fr.fr. 10. La Mizantropo estas profunda satiro pri ia ^ciete; en i la sincera, verdirema Alceste gtaras kontra la mensogema, facilanima, eleganta mondo. La kelkaj biografo -&%, IMLoIiere, li aludas en i pri siaj animsufero} sentitaj pro la facilanimeep de sia edzino. Pentrante la fi^iron de Aicesto, Moliere tu as Ja limo n de 1' plej profunda tragikomedio; la verko kalas tiel profundan tragedian kernon, ke n^n? draste apiiki^tj tesaj eiementoj povas en i^ekvilibri la komikan efekton. Kiel en ciu komedio-de Moliere, anka tie H la rolantoj naovi as plejparte en agoj abstrakta , pentrantaj animajn kvaii^>ja. KaJ ttankarn k temo mcm estas reala, tute mankas viv^aroma sjtuacio * La realo estas kvaza skemigita, tiel ke nenian pii intiman viv*informo3a ni ricevas pri la personoj, kvlrnkam ili nndigas anta ni siajn animojn, kaj ni bone konas iliajn pekoijn ka virto n. Jam la titolo| de la komedio| (Mizantropo, Avarulo, Maisanulo pro ie ago) .montras l tiun abstraktecon, same kiel la italaj a grekaj nomoj de I' persoao , Tiel la dramarto de MoIMre estas la forme senmanka kaj fiaela espr ni o de la galla spirito, kiu, per 1& sistema trapenso de 1* aferoj, Mopodas | e la prezenlado de l^meneo* Kaj la IM, eafeavo, M stas komuniko de plej universaie eternaj omaj temoj. Moiierc propre estas toe amara ^pirito. Li vidas la
iA

erarojn^ pekojn, difektojo de r b o m o j , ! ! senindu%e vipas ilin, sed interne li estas konvinki inta, ke tiuj eraroj, pekoj, difektoj estas eternaj, ke kontra ili vana estas ia batalo. Sur ci tiu iefmptivo bazas lia tuta artp, kio 3in tiom proksirnigas ai la grandaj satiristoj deT nuntempo. , t - >-. La traduko de la koniedio estas enerale tre bona i estas farita ne nur en senerara Flsperkaj la dinda, antp, sed i havas anka bone ekvilibritajn frazojn, per kio la esprimoj ricevas la necesan efektforton.Kelkaj nekutimajoj devenas de la versa; formo; la tradukinto mem petas indulgon prp ili. . . Bed la versformoa mem .mi opinias malfeli e elektita. La tradukinto uzis pure amfibrakan skemon:. ," ;;..". JEle kio? Nu, kial vi estas agrena? mi opiaias, ke ia franean aleksandran verspn pni devus . transmetr per la kromsilaba aleksandro: Me kio?, Diru, kial yi estas dagrenita? : Tio havus pluraja avanta ojn. Unue, la kromsilaba aleksandro estas- iom pli longa ol ia franca aleksandro, do i bonvene helpas pri tio, ke la franea lingvo estas iom pli koaciza ol la Esperaata/ Per i do oni estus povmta ae rezigni pri la la vorta fideleco, Due> i estas pli facila verso, ol la amfibraka. Nome, estas ja vere, ke Esperaato estasvkvazau. amfibraka lingvo, en i oni povas tre facile earpeatL amfibrakajn versojnt Sed ali~ flanke, tiu skemo estas tiel r%ida, ke _frazon, kiu ne adapti as memvole,: oni apeaa povasal i fleksi sen malagrabia fraztordoj a ke loj. Tio kulpas pri pluraj sintaksaj Hcencoj de 1' traduko, kiuj kelkfoje jam tufc la limon de eraro. ; ., r ;:. Ka fiae, la amfibraka kemo^ per sia sencesa, seninterrompa eterna pndado, en tia JongaJ verkoj estas rekte teda. Vere, dum la lego xni sentis telkfoje preska k^pturnon, kvaza mi sidus.^ur karus.e!o. La tradukinto parolas en la arita parolo pri multa aliaj tradukoj ku antaj en lia tirkesto. Mi tre petas lin, ke ii bonvolu ea ili an i la. arafibrakaa skemon enkromsilabaa aleksaadroa* Tio iate. ne es s malfacila Jaboro (y) kaj valoros la penon. H. SIENKIEWICZ: QUO VADIS? El la pola: Lidja Zamen of. Du vplumoj po 272 pa oj..Eidoaejo: Populara Esperaato-Biblioteko, Amsterdamo. Elandstraat 177. 179. Prezo de uau volumo gul&indita s.5o -f- sendkostoj. Eksterordmara sukceso sekvfa siatempe 3a aperoa de ci tiu romaao; i estis tradukita ea preska iujo kulturlingvo n (se mi bone memoras, en 4o liagvoj legeblas iaj tradukoj), oni dramigis ia, oni filmigis in plurfoje. i tiu elstara popuIareep; certe kuaefikis, ke la afitoro ricevis en 1906. la Nobeipreraion. & oni sercas ia motivo n de ci tia frapa sukceso, aepre uauavice oni devas mencii la romantikeman inklinoa de la legaatai"d, kiu ea la tem|K> de la apero de T Hbro voioate entuziasaas kaj plezuris prl Mstoriaj temoj. Kaj vere, ae estas grave^ tu ia a toro prezentas la pasiaton tia, kia i vere estis, a li rekreis imagitaa Romon el sia fantazio; grav^ aur, ke la rpmano estas plena de interesaj kaj atento-stre a okazajoj konforme al la pursar^ga roiaanCV VI SCIAS ke la dlskuto pri enkouduko a neenkpduko de_ Ja vorto heziti bezonis la spacou de aimena plena n&mero de Lingvo Libro? eu vi SCIAS ketiuj kaj mul^| mil&j da allaj respotidoj el Ja plej intfaa plej laalaova a plej nova partoj de la Esperaatkta vivo est^ troveblaj m la granda Enciklopedio de Esperaate ? '.'\."'-'"' *

tikismo, ke i estas ri a je surprizaj turnej, je personoj vekantaj simpation a antipation. Volante piene kompreni la faktorojn^de tiu amas-sukceso, oni ne forgesu, ke tiutempe, kiarn Ouo Vadis. forlasis la presejon, triumfe regis sur la seenejoj la opero, kaj Ouo Vadis estas vere opereca, grandioze vidiga panoramo kun amasscenoj, potencaj horoj kaj kortu aj duetoj. Kaj, krom tio, en i abundas drama strc o; ofte vere konstema estas la forto d e l ' prezentado montranta la lukton inter la kristana kaj pagana Ilomo. Kaj la karakteTpenlro estas majstra: la figuro de Nero, la figuroj de Ursus, Petronius, kaj multaj aliaj, estas grandioze vivplenaj. La stilo estas majstra, glata, flua, pitoreska, facile lasas sin legi. La Esperanta varianto de la romano estas plej varme salutinda. 6 i donas bonegan legmaterialon por tiuj, kiuj volas sin ekzerci en Ta literatura lingvo, sed ankora ne volonte legus verkojn, kiuj prezentus al ili tie kaj tie i malfacilajojn de kompreno. Quo Vadis estas tiurilate ne nur ekzercilo, sed anka nobla materialo. Vere, apena mi povus rekomendi pli bonan verkon por esperantisto, kiu bone lerninte la lingvon, volas literature ekutiligi siajn konojn. Precipe, ar la romano legeblas en preska iu lingvo, do oni povas sin helpi neces-okaze per la nacilingva traduko. La traduko de Lidja Zamenhof montras al ni la samajn bonajn kvalitojn, kiujn ni is nun trovis e tiu i eminenta tradukintino. Gi estas glata., faeilflua, bonege ekvilibrita, kristale klara. Solan ripro eton mi faras: i tro ofte uzas la sufikson ad. Mi scias, ke tion faris anka Zamenhof mem, volante per tio anstata igi la imperfekton mankantan en Esperanto. Sed, la mia opinio, tia distingo plej ofte estas superflua. En la hungara lingvo same ne ekzistas imperfektp; iam i ekzistis, sed en la pasinta jarcento i iom post iom tute nialaperis el la literatura kaj parolata lingvo. Tamen, la lingvo tute bone prosperas sen i. Do ankail Esperanto povas malhavi i tiun tempoformon kaj en okazo de neceso i povas sin helpi per aliaj rimedoj. Cetere la superfluecon de i tiu ad-ado plej bone montras tiuj pa oj, kie la tradukintino forgesis in apliki: ili estas neniom pli malklaraj ol la ad-ozaj frazoj. Ni rezervu la sufikson ad por la markado de longa da ro kaj r-ipeto. Tiel ni ne estos enataj de la tro ofta ripeti o de 1' sama elemento. Pro la impona eksterajo (bonega papero, bona preso, bona bindo) la libro estas anka bona propagandilo. (t) SELMA LAGERLOF: LA MONO DE SINJORO ARNE. El la sveda: Stellan Enghohn. 110 pa oj. Eldonejo: Forlagsforeningen Esperanto, Stockhohm Prezo i.5o sv. kr. La ar enthara a torino estas eble la plej populara inter la Nobel-premiitaj verkistoj. Kaj en ei tiu kazo la atributo populara havas nenian diminutivan flanksonoron; estas vere, ke iaj verkoj multfoje tre proksimi as al la limo de la sentimentala ki o (kelkfoje c transpa as in), sed estas vere anka , ke ia amo al la homoj, precipe al la simpluloj, ia indulga sinteno kontra la homaj malfortoj (sed la indulgo neniel nebuligas iajn okulojn, i tiujn atentajn, malgaje severajn, bonece pardohemajn okulojn), ke iu i amo, bono kaj mildo, kiu disradii as el iaj verkoj, ae estas falsa ornama o de CV VI SCIAS ke la libron kun multaj mi!oj da tiaj informoj vi povas plej facile havigi al vi ali ante al Asocio de Esperanristaj Libfo-Amikoj ? Se vi scias, kial vi ne ali is is nun ? Se vi ne scias, postulu tuj prospekton de Literatura Mondo.

ATENTIGO
La redakcio, kaj la admlnistracio respondas iun ajn demandon a informpeton pri Lingvo Libro nur, se i estas akompanata per respondkupono. Neniu atendu respondon je ietero, ne tiel ekipita. profesiaj hom-amantoj; iaj panegiraj himnoj pri la vivo kaj morto estas liberaj de kav-resonaj recitadoj de multmuaj pse dprofetoj. Siaj figuroj vivas en la imago de la leganto, post la demeto de iaj libroj ankora longe viljras la emocioj, kiujn vekis la sorto de iaj herooj. Apartan landon i kreis en siaj libroj: landon, kies pejza oj kaj lo antoj estos por iam fermitaj en la koron de tiu, kiu foje konati is kun i. Mi tute ne povas kompreni, kial elektis la tradukinto uste di tiun libron el la Lagerlfif-trezoraro. Ja estas konsiderinde, ke pro la tre interesa, preska detektiv-roiiianeca historio i altiros vastan legantaron, ver ajne tio estas la efa motivo, sed kiam netradukite ku as perloj, kiel ekzemple la Kristo-legendoj, cerfe ne, i tiun libron mi elektus, se mi estus gvedo . . . Nu, la temon mi ne rakontas, mi ne volas kolerigi miajn legantojn, ke mia maldiskretemo rabos de ili la uon de tiaspecaj libroj, mi volas aldoni nur, ke la verkista rutino ne mankas e en ci tiu malpli sukcesa libro de la granda verkistino. Rimarkoj pri la traduko: mi ne uzus io tio anslata io i. En la frazo: Li ne permesas, ke lia servisto pereos. Mi trovas nepre necese uzi la u-modon. Etaj stilmakuletoj de la vortordo ne mankas, ekzemple: mi nenion malbonan faris, kiel alie sonus la frazo: mi fajis ncnion malbonan a nenion malbonan mi faris. Petis pri dui>gigon u preseraro? Kaj kial forlasi la (t) koinon anta ke? THE TENTH BOOK OF HOMER'S ODYSSEY. Translated inlo Esperanto Hexameters by Giles Dixey. EIdoni Brita Esperantista Asocio, r4a High Holborn, London, W. G. i. 24 pa oj. Prezo: unu ilingo, afranko 1 PEn la anta parolo anglalingva, do certe intencita por propagando, la tradukinto rakontas, ke la tradukadon de la deka kanto de 1' Odisejo li komencis du horojn post sia unua pa o en Esperanto kaj finis in, kun tre malmultaj eraroj, dum unu rnonato. Nu, tio pruvas vere admirindan lingvosenton kaj senkomparan lertecon, ar la traduko estas lingve korekta kaj n& malhavas e poeziajn valorojn. La heksametro de la traduko ne estas iam kontentiga, ofte stumblas la ritmo, la spondeoj estas neapogitaj konsonante, la klasika cezuro mankas. Sed kion oni pre tendu de unumonata esperantisto? Ni oju, ke ni povas legi i tiun parton de la Odisejo en agrable ilua lingvo, kiu ofte aspektas, kvaza la tradukinto estus traleginta iujn verkojn de niaj plej bonaj stilistoj. Ni salutu mirindan talenton, kiu aperis gur nia literatura horizonto; ni salutu lin ne tiom pro i tiu frua ermeto, kiom pro la grandaj esperoj, kiujn pri li ni havas post tiu 6i debuto. (y) KOREKTO. En la recenzo pri la MODERNA VORTARO de I IGURO (Bibliografia Gazeto, I Q 3 3 , p 5o) ni ripro is la vorton sukro, kiun ni opiniis varianto de sukero. Nun, la la informo des-ano I iguro, ni korektas, ke nekomprenante la japanan tekston ni mistrafis. Sukro ne volas anstata i *sukeron, i estas nomo de ia monero. ,, . (y)
Fcieioj .icrke.zlti: Bieier Vilmo. Felelo kiado: Bleicr Viimoini Pe.ivideki Nvomda Vacoo (F.B.T.: Benik GyulaJ

Tnforiiioj al membroj de AEUL

Kune kun tiu i numero de Lingvo Libro ni sendas ai 6iu membro, paginta la kotizon por $$$4~a j"r%; la romanon deH. -meinhengsi iaW unuan iibron d e l a s e r i o Novelaron de Karinthy Radioverkon de Aisberg. La unua verko estas sendata kiel unua libro dje 193/1-a jaro. La du aliaj kiel ekstervicaj Jibroj p r ip333/|.LaKarinthy libro estas haveb!anur bro urV.a k y i kostas anstata la vendoprezo de sv. fr. 1.20 plus iofo n u r o.5o sv. fr, plus 0.10 per sendkostoj, do entffie 0.60 sv. fr. * La Aisberg libro kostas al AELA-nrernbroj bro urita 1.80, bindita ^ 2.80 sv. fr. t. e. 4o/o de la vendoprezo kaj 3o centimojn por sendkostoj. ^ Pagante, bonvolu tion iari plej s malfrue is i-a | e aprilo, la la kuiima enpagvojo. Librojn, resendatain post tiu dato ni ne akceptas. Resendantoj bonvolu afable alenti la duonprezajn tarifojn por libroj en siaj landoj al Hungarujo. Al resendantoj ni repagos iliajn send-: kostojnv ; Kiel pagon ni akceptas anka internaciajn po tain respondkuponojn en la vaJoro de o.3o sv. fr. po unu. Anta la pago a resendo de ia libro m ne ekspedos novan libron al la konceraa membro. Ai la membroj, plenpagintaj por i g 3 3 . inkluzbe Dante-verkon, ni sendas samkondi e la du lastajn. Kompreneble, tiuj, kiuj petis nin ne sendi libron sen speciala mendo ni ne sendas la ekstervicajn librojn. Landoj kun favoraj tarifoj estas la jenaj: Belgujo, Francujo, Francaj Kolonioj, Latvio, NederJando, Nederlandaj kolonioj, Germanujo, Hispam jo, Svisnjo, Estonio. Abesinio, Argentino, Belgaj kolonioj, Egipto, &o~ lumbio, Luksemburgo, Maroko, Sovetio, Paragvajo, Porlugalio, Rumanio, Saarteritorio, Dancigo, Turkio kaj Tunisio.

I*remio p o r Tarl>a*lo
La pasintjare anoncitaj premioj por varbo de ng membroj va!iias ankora . Ciu nialnova meiftbro, varBinte novan, rirevos libron en la vendprezo de 3. sv. fr. el nia kaialogo. JNe forgesu, ke krom la rek!a profito vi havos anka malrektan: havante i5oo membrojn, ni donos al iu membro senpage anka la duan volumon de la Artlistorio de Ilekler. Prenuon ni sendas nur por membroj ricevitaj de rii rekte.

Abono k a

prezo

Eneiklopedlo de Esperanto
estaa plenvapore kompostata. Kiel ni jam menciis, la libro fari is proksimume 3o/io/o pli granda, ol ni anta kalkuljs. Tial anKa la apero prokrasti as kaj ni povos liveri in nur en du volumoj, unu post la alia. La unua aperos komence de aprilo, la dua proksimume dek semajnojn pli malfrue. Memkompreneble iu membro rajtas ricevi la verkon sen ia superpago. Sed ar Ia verko fan is liom pli ampleksa, ni faras du eldonojn: unua kun iiustra oj de proksimume 25o-3oo p a | o j kaj teksto de 6700 pa oj, dividita en du voiumoj. De tiuj, kiuj deziras ricevi i tiun duvoluman, ni devos peti minimuman superpagon, por ke la propraj kostoj ai~ mena revenu. Tiu superpago neniuokaze superos la 23 sv. fr. e brosurita ekzemplero kaj unu frankoji pli e bindita, dua konsistos nur ei unu vplumo, enhavos la plenart tekstoparton sen ilustrajoj kaj sur malpli kara papero, ol ia unua. Tiun duan specon en unu volumo povas riccvi iu AEijA-membro sen ia ajn superpago, kvankam anka la koniposto estas muite pli densa, ol ni tion arita kalkulis. Ci tiun duan specon ni povas dissendi nur kiain la tuta Enciklopedio estos preta, d proksimume en janio ijara. Car ni intencas la unuan volumon dissendi al eiu AELA-membro, n i petas tiujn, kiuj neniuokaze volas superpa^i, sendi al m simplan karton, deklarantan, ke ili ne deziras superpagi, por ke ni ne sendu vane la unuan voiumon. La koston ae la karto ni rekompencos.

Pri la celoj de L. L. ni jam parolis al vi sur l a n n u a pa o. i tie aldonu nur la administracio kelkajn vortojn. Car nia celo estas konatigi la novajn kaj malnovajn esperantoverkojn anka al la komencantaj legantoj, ni klopodas dpni krpm la facila lingvo anka minimuman prezon. Tial ni decidis akcepti efe mehdojn por po tri ekzempleroj de diu numero. Sed mendanle tri ekzcmplerojn iina numeio kastas malaltegan tarifon jene: A strip 10 gro ojn, Belgujo 60 centimojn, Britujo 1 penny, Bulgarujo 2 levojn, Cehoslovakio 0.60 helerojn, Francujo o.5o centimojn, Germanujo 8 fenigojn, Hispanujo 20 centim., Hungarujo 16 filero n, Jugoslavujo 1 dinaron, LatvoJando 0.10 laton, Litvujo 0.10 litovan kronon, Estonujo Q.IO kronon, Danio 10 ore, Nederlando 5 cendojn, Nofvegujo 10 ore, Polujo 10 gro ojn, Rumanujo 3 leojn, Svedlando 10 oerojn, Svislando r o centimojn, Usono 3 cendojn, Italujo o.3o liron. Tiuj prezoj validas nur, e oni mendas kaj pagas samtempe almena 3 ekzemplerojn. 'Mendante nur unu, oni devas sendi duoblan sumon, ol la supre menciitaj. Ni akceptas respondkuponojn el kiu ajn lando, kiam unu respondkupono egalvaloras la koston de kunaj tri ekzempleroj, a por respondo afrankitaa eksterlandan po tkarton (neadresitan) por la pago de unu ekzemplero. Abonojn por nu jaro ni akceptas por la kvaroblo de la supraj sumetoj. Cli tiun untian numeron ni sendats al multaj de ni kpnataj adresoj. Kiuj ne volas sendi la monon por la senditaj ekzempleroj, bonvolu remeti en la banderolon surskribi: retor kaj enjeti en iun ajn po tkeston.

AELA
1934

Kvina libro de 1933

Febro de ean Forge definitive ne aperos pro la neliverode j a a toro. N petas iujn mernbrojn, is nun ne elektintaj anstata anton, bonvolu afable fari tion plej balda la Bibliografia Gazeto nro 3 en 1933.

Dek libroj kun 2500 pa oj estos pri surpnza, pli granda kaj e p\i interesa, ol esiis AELA 1933. Por kotiao de sv. fr. 17*r-. Pri send- kaj bindkostoj, pri la donotaj Hbroj petu nian detalan prospekton. Krom la serio AELA etdonos en la jaro 1934. interesega n librojn, havebiajn per tre malalta prezo. Prospektojn sendas; LITERATURA MONDO Budapest, IX., Mester-u. 53, V. 5. iu inteligenta esperantisto ali as al A. E L. A.!

Bedakcio kaj Administracio Literatura Mondo, Budapest IX, Mester-utca 53. V. 5. Hungarujo. Aparte a etehla, Unu numero kostas 0.20 sv, fc a egalvatoron. Tri nurneroj kune ekspedataj kostas nur o.So svisaj frankoj egalvaloron, a proksimuman Abonon vidu sur la lasta pa o.
Aperas kvaronjare # Nro 2 . 1 9 3 4 Senpaga suplemento al Literatura Mondo #) Senpaga gazeto poranoj de AELA

Influo de la angla, franca kaj germana lingvoj sur Esperanton

D-ro Emil Pleffer La statistikaj indikoj pri la influo de la efaj vivantaj lingvo j sur E-n diferencas tre forte unu de la alia. En kelkaj lokoj oni asertas, ke 4oo/o de E-aj vortradikoj estas elprenifcaj ei la lingvo germanaj, 4^/o el la latkucta . kaj la resto el la slaviaj. Aliaj fontoj indikas nombrojn ne konkordajn kun la us cititaj. Por ekzakte esplori tiun i demaridon, ajnis unue plej simple, konstati por kiel eble plej granda nombro da E-radikoj, el kiu lingvo ili estas prenitaj. Tiam jam e la unua vorto abato (angle abboi, france aVB , gerrnane Abt) montri is la granda malfacila o. ar kvankani la nomita E-a vorto estis la litere identa kun neniu el la cltita naciaj tradukbj, tamcn ia parenceco kun iuj tri estis nekontestebla. Same okazis e granda nombro da aiiaj vortoj en E-o. Tio montris, ke la respondo al la prezentita demando devas esti akirita sur alia vojo. * En kontra o al tiu i unua provo oni povis nur konstauV en kiuj (a en kiu) el la vivantaj lingvoj oni povas elmontri ekkoneble la koncernan E-an radikon. Tio estis do preeize la inversigo de la origine provita vojo. Sisteme tiu i demando estis unue esplorita sur la bazo de la Esp-a-germana po vortaro de Dro L. L. Zamenbof por 270^ E-radikoj, kaj nome rilate al la lingvoj angla, franca kaj germana. La esploron faris dro Fr. Francke. Atribuo (alkalkuk)) de iu esp-a vorto al unu el la nomitaj lingvoj okazis nur tiam, se por klera lernanto de X koncema nacio la parenceco de 1' nacia radiko kun la esp-a estis kiare ekkonebla. Ekzemple ne plu estis konsiderataj kiel parencaj la angla grow kun kre$ki, la germana Schwelh kun sojlo malgra ke sendube en amba kazoj la nomitaj vortoj havas unu komunan praradikon. Kontra e estis akoeptita la ekkonebleoo de la lingra rilato ekzemple inter la franca mdtre kaj naski. Anka la nomataj fremdaj vortoj de iu lingvo konigas senpere al la konoema nacio la konforman esp-an vorton; tial anka la afremdaj vortojs en la nomitaj tri naciaj lingvoj devis esti konsiderataj. El la nomita nombro da esp-aj radikoj estis troveblaj alroena en unu el la tri esploritaj lingvoj: 3537. En la germana Ungvo kaj germanaj fremdvortoj konataj al ktera germano estis elmontritaj: 68, 160/0;, en la anrfia kaj iaj fremdvortoj: 76, 260/0, en la franea: 79, 690/0. La enerala sumo devis kompreneble rezultigi niulte super ioo, ar tre granda nombro da internaciaj radikoj estis trovebla en iu tri nacia Ungvo kaj anka enE-o, ekz-e: gramatiko, grafito, temo, revolucio, principo. La diverseco de Y influo de la tri esploritaj Ungvo estas do ntute tre malgrava, La minimuma superpezo de la franca lingvo devehas anta io de la fakto, ke e botanikaj, zoologiaj, mineralaj nomoj preska iam en E-o la latim voriradiko estis akoeptita. Tiu di vortradiko rivas ankora tre ofte en la franca lingvo, sufi e ofte en la angla, sed nur tre malofte en la gerrnana., ,ekz-e: iUio ~~ lat. tilki fmnoe tilleul geimane Linde; kirundo lat. hirundo franoe hirondeile germane Schtvalbe; ar ento lat. argentum france argeni germane Silber. Plue la germana lingvo enhavis multe pli grandan nombron da vortoj (vokabloj), kiuj nur kun peno estas prononeeblaj porlafremdaj nacioj, oi la franca lingvo. Per tio i la minimuma superpezo de la franca lingvo estas sufi e klarigita. Kiel rezulto de V tuta esplorado povis esti konstatite; E-6 estas nek angla, nek franca, nek germana lingvo; iu el la tri lingvoj estas preska egale konsijderita, ar en iu el ili trovi as preska 3 / 4 de ia plej uzataj E-radikoj. Tio estas tia rezulto, keoni entule ne povas imagi al si pli favoran por internacia lingvo. L i b r o v e n d o f a b e 1a Ne l e g e n d o ! A L A1

Inter /a dentoj de Sturmer

Intervjuo de Alec Venture kun la konata literaturisto
iam forlasis in. Konfeson mi faru al vi. Mi konfesu, ke mi vidas iujn motivojn por ne verki; jam ekzistas tro multe da libroj, io eterne valora, kiun povus diri unuopa homo, estas jam dirita e n l a Biblio, a de iu greka a latina verkisto, kaj tiel plu kaj tiel plu. Tamen mi iam apkora trovas la vivon tiom ege interesa, en iuj iaj fakoj, ke mi ne povas deteni min de la tento surpaperigi kaj, se eble, eldonigi miajn notojn kaj impresojn; en la kredo, ke eventuale ili havos por aliaj la intereson, kiun ili havis por iuj privataj amikoj' miaj. Interese. Kaj kiuj estas la efaj temoj de la eldonota libro? Esperanto kaj la esperantistoj, la religio, la politiko, la sekso kaj la literaturo, iuj rigarditaj la la humoro de la momento mi rajtigis la amikojn en Budapest la sia propra prefero elekti la materialon, nepetante mian opinion; negrave, u la rezulto montras min en humoro religia, obscena, naiva, gaja a alia, a en i j humoroj kune. En unu parto mi eble montras la admiron kaj respekton por la katotika religio, kiun mi iam havis kaj havas ankora , en atia eble la skeptikan vidpunkton kiu neniam estis fremda al mi, en alia kunsentemon kun la/lclasbatalo, kinn mi jam de kelka tempopraktike elmontris. Trovi as notoj pri lingvaj punktoj, kaj notoj pri seksaj kutimoj. Ent te sufi e varia sortimento rubajo in nomos personoj, por kiuj mi ne estas simpatiak Ankora pli interese. Kaj u la elekto, kiun oni faris en Budapest, pla as al vi? Jes, i entute kontentigas min, kaj kelkfoje surprize pla as min per sia malprudemo. Ekzemple mi kredis, ke certe oni forlasos la noton, en kiu mi faras komparon inter la Esperanto-movado kaj iu atia movado, pri kiu oni apena pardhis en konvenaj bur aj rondoj. Sed mi eraris tion oni enpresis! Cu eble la verko okos la esperan&tan pui>likon? Eble kelkajn partojn kaj individuojn. Necesas konstati tamen, ke la esperantistaro multe an i is en karaktero dum la lastaj jaroj, mi mem povis bone rimarki tion e dum la propra esperantista vivo. La malnovaj esperantistoj, kiuj restas e la tingvo, estas precipe tiuj, kiuj havas ne malvastan menson, kaj orienti is al la novaj pensoj kaj moroj de la lastaj' jaroj; kaj venis en la movado iam pti multe da mondumaj tipoj. Jen mia propra impreso, kaj mi povas pretendi, ke mi havis preska 6iujn eblajn okazojn por senti la etoson de la movado, en kiu mi unuflanke estis longatempe simpla ano, kaj aliflanke en kiu mi plurjare okupis altajn oficdjn en unu el la efaj naciaj asocioj. Tamen, lasu momente mian personon: konsideru iun esperantistan klubon, kiun ni amba konas, kie anta dek jaro , kredu min, trovigis preska nur seriozaj ismuloj, kaj kie nuntempe la aferoj estas en la manoj de junuloj tiberparolaj kaj gajaj. Konsideru, ke, kiam mi eklernis la lingvon anta dek-du jaroj, la nomo Raymond Schvvartz estis apena konata! Per mia titok) mi nomas min praktika esperantisto, sed certe ekzistas atiaj kaj ankora pti praktikaj, kaj dumparole mi memoras pri pola esperantisto, kun kiu mi konati is dum la Postkongreso en Varsovio en i a 3 i . Li estis proksimume d e m k a o, dirti tridekjara, anka fra lo, anka havaata viglan intereson pri iuj vivofakoj, ka

Petite de la redakcio de Literatura Mondo interviui sinjoron Sturmer pri lia nova verko, El Notlibro de Praktika Esperanti to, kaj pri lia verkado enerale., mi anta kelkaj vesperoj trovis la vojon al la Londona kvartalo Haggerston, laborista kaj etindustria kvartalo, kien ankora maimulte penetrisla grandskala komerco, la grandega fabrikejo, kie la etoso de tiu Londono, klun priskribis la angla verkisto Charles Dickens, ankora ne cedis al la usoneca moderno ix>stmilita. Sinjoro Sturmer petis pardonon, ke li devas unue akcepti min dum laboro en sia dentista metjejo. Mi akceptas vin en mia metiejo, kaj petas permeson paroli dum mi iaboras, malpti pro la kredq, ke tiel mi donas originalan fononalla intervjuo, ol pro la fakto, ke nuntempe mi ja havas tre multe da laboro. Tiel mi povas aldoni iom da marmelado al la iutaga buterpano, u ne?! Cu vi ne trovas malfacila ja dumlaboran parolon? Kelkfoje, sed ne ofte. La fakto estas, ke mia laboro vote-nevole lasas mian menson parte tre lihera, kaj uste tiu cirkonstanco multon klarigas pri mia nova libro. Vi komprenas, ke dumtage venas en la menson tre multe da pensoj pri tio kaj tio, multe da rememoroj, multe da diversaj konceptoj pri etaj spertoj kaji rimiarka oj. Kaj se mi ne tuj notas ilin por posta priskribo, iti tre enas, kvaza ili estus infanoj kiuj krias por nasko!! Nu, da rigante tiun metaforon, mi konfesu, ke im* neniam estas kontenta, se mi ne sukcesas naski ilin, kaj tion mi plej ofte faras tiel, ke mi metaa ilin en koverton al iu am co a amikino montrinta intereson pri aliaj idetoj de rnia intelekto! Fine de 1981. tamen, mi provis alian naskmanieron, mi komencis faradi de tago al tago sur mia skribma ino diversajn rimarkojn kaj notojn, pri pensoj dumtagaj, kiujn mi krajone notis siir paperpeco, kiel anka pri pensoj, kiuj fluis en la menson dum mi ma inskr&as tiurilate mi Aiijne similas al m i a a m & o Stellan Engholm, kiu diris al mi, ke la pensoj kaj konceptoj v^enas, dum li skribas; ke li kvaza devas verki por verki. Nu, do, mi faris samtempe kelkajn kopiojn, kaj sendis ilin al diveirsaj amikoj, inkluzive de amikareto en Budapest. Kaj el Budapest venis la opink), ke tio es is tre ta ga materSalo por eldono en libro, tial mi da rigis mian kutimon dum sufi e longa tempo fakte mi ankora ne por
+.0

ni multe kunestis en diversaj kafejoj de Varsovio. Subite, dum unu man o, li diris: .Sinforo Sturmer, permesu al mi rektan dernandon' kaj al mia jeso li jetis: sKiamaniere vi aran as vian seksan vivon? Nu, la demando donis al mi fortan deziron rideti, sed samtempc mi perceptis, ke jen plej praktika uzo de Esperanfo por vera internacia kompreno inter polo kaj anglo, kaj mi respektis la arnikon kiel vere praktikan esperantiston! Se lia okulo trafos i tiun tekston, mi petas lin alsendi sian adreson, por ke mi povu sendi al H kopion de libro, kiu lin certe interesos, kaj ne okosk Se do la verko prezentas diversajn humorojn, i enhavas nenian definitivan mesa on? Mi ne havas definitivan mesa on por la homaro, krom tiu, kiun mi donis en konciza frazo anta kelkaj jaroj en libreto eldonita e Literatura Mondo je plej malkara prezo. La homaro ne akoeptis mian konsilon, same kiel mi mem ne konsekvencis al i mi ankora ne mortigis min, kion vi nun propraokule observis. Mia utilo, se mi havas utilon, estas pure stimula. Ido de malnova kulturbur a familio, tamen proleto ekde la a o dek kvar, mi nature akiris vidpunkton nebanalan. Jam servinte kiel stimulilo al la intelektoj de pluraj geamiktoj, mi dank' al la eldonejo Literaiura Mondo eventuale stimulos kelke da aliaj personoj. Eble mi eraras tamen, kaj sukcesos nur oscedigi ilin. Kaj povas esti, ke la esperantistoj ne havas sufice da intereso pri la Hngva kaj ia literaturo por deziri miajn notojn tiur atajn. Cetere, mi povas aidoni nur, la la vortoj de fama angia verkisto: ,Mi diris tre multon, kio ne direndis, kaj mi evitis diri multon, kio tre direndis ^ kaj entute mi tre bone fartas, dankon! Kaj nun mi faros al vi mallongan klarigon pri la metio de artefaritaj dentara oj, vere tre interesa kaj utila temo... Unu demandon ankora : kiajn opiniojn vi jam havis de legintoj pri la libro? Mia plej mamova amiko, sinjoro . J. Sullivan, kiu estas iusenc* la efa kuna toro, preferas in ai Por Recenzo!, kaj enerale tre la das in. Tiu amikino, kies opinion en tiaj aferoj mi plej alte taksas, resume bitikis in^per la frazo: Rudolfo, vi estas vere hipokritulo. Mia amiko Raymond Schvvartz, se mi uste toemoras, alte taksis kelkajn peeojn, kiujn li vidis ahnena mi jugas la tio, ke li petis ion similan por La Pirato! Mi konfesu, ke la bona opinio de sinjoro Sulhvan precipe kredigas al mi, ke la verko havas valoron; liestas unu el tiuj maloftai Uterat remuloj, kiuj ne perdis la kontakton kun la sociologiaj realoj, li kapablas doni ustan aprezon aT lirika poemo ka al studo pri la portugalaj kolonioj... sed mi evitu en la nuna inomento komenci panegiron pri ha intelekto. lam mi diris rekte al li, ke lia nesindedi o al la kulturo de Esperanto estis samtempe granda perdo por la kulturo de Esperanto kaj granda perdo por lia intelekto, kaj mi ankora beda ras, ke Ui ne reciproke povis ri igi unu la ahan. Nu, lia nomo tamen aperos plurfoje en tiu i nova libro en Esperanto, kaj iusence la lingvo kaj li ne estas fremdaj unu por la alia. Fakte, la libro enhavos multe da nomoj esperantistaj ankora ne aperintaj en libroj is nun, tial ke tre ofte miaj notoj tu ag aktualato n de la esperantista vivo a rememorojn pri vojagoj en ahaj landoj. Ekzemple, via propra nomo, kiu is nun ornamas nur legobbron, kies unu parton vi afable redaktis por mi, nun aperas en ,vera' libro,. kio espereble instigetoj vin sekvi mian sinceran konsikm, ke vi mem verku en la lingvo. Kaj nun mi sugstas forlasi la intervjuon por viziti apudan biertrinJkj-

Tra.kaj la . Ni ricevis la sekvantan Ieteron: En la septembra numero de L. M. trovi as rakonto de irjaev: Mi ne iatas la printempan. En i trovi as frazo, kiun mi absolute ne komprenas. Nome, sur la 1B7. pa o la lasta frazo: Larmoj torente fluis tra iaj vangoj. Kiel Iarmoj fluas tra la vangoj? Cu la vangoj havas truojn? Kaj ii i-okaze la larmoj fluas tra la truoj en la bu on? Sed en la sama frazo estas dirite, ke ia viza o estis bela do povis esti nenia truo! En mia vivo mi vidis nur unu bomon, kies vango estis detruita de kanrero kaj en tiu i okazo oni povis rigardi la gor on tra la vangol Cu vi estus tiel afablaj kaj klarigus al mi la frazon, a eble Sirjaev mem faros tion? Via scivolema: "* Agnes Nii, Tallinn Nu, mi sincere konfesas, ke leginte tiun frazon, mi e dum momento ne pensis pri truaj vangoj. Ja tra, la la Plena Vortaro kaj anka la la vortaro de K.abe, signifas movon de unu ekstremo is la aliaw Tra la vangoj<c do signifas, ke la larmoj fluis de la supra ekstremo de 1' vangoj is ilia malsupra ekstremo. Tio estas la pli ver ajna, pli iutaga ebla o, do nepre oni pensaa unuavice pri tio. En tiu i senco ofte estas uzata anka la . Sed i ne pla as al mi. La mia opinio, la montras direkton, kaj direkton povas difini nur linio, ne ebeno. lri la rivero, la vojo, la reloj estas usta, sed iri la kampo, la kanejo, la planko, ruli i ia la tablo ajnas al mi mal uslaj, nekutimaj. La konfuzo pri la afero devenas el tio, ke per tra ni signas plejofte movon en spaco. Kiam -Hi niras' iri tra la dezerto, ni esprimas, ke la movo okazas en la spaco sur la surfaco de 1 dezerta sablo. Tio estas nemiskomprenebla. Sed estas vere, ke dum dezerto, kampo ktp. signas ne nur la surfacon sed anka la spacon 9uper i, vango, planko tabulo ktp. eignas sole la surfacon mem. Do tra i-okaze estas dusenca, signante ne nur de unu ekstremo al alia, sed anka de unu surfaeo vertikale is la alia (kaj eble plu). i tiun dusencecon oni povas eviti, se la movon oni fiksas al la surfaco. Tio povas okazi per la prepozick) sur. La solvo do estas tra kaj sur kune. Por eviti la duoblan prepozieion trasar oni povas glui la prepozicion tra prefikse al la verbo. Do: larmoj trafluis eur la vangoj, li trairis sur la planko, sglobeto traruli is sur la tablo . Tio signifas, ke la movo okazis tra la spaco super la surfaco, sur la surfaco. Regulo: por sigm, ke la movo okazas sur ebeno, de ia unu ekstremo is la alia, oni uzn sur prepozicie ka tra prefikse. Mi kredas, kc i tiu solvo estas akceptebla de ciu. ' ' J v (y) Unu lastan demandon. Cu vi jam prilabora^ ; novan verkon en Esperanto? Jes, malgrau, ke jam ekzistas tro multe dalibroj en la mondo, kaj maljmulte da legantoj por libroj en Esperanto, tamen la juko verka estas de mi tiel fortai, ke mi ja projektas tiun romanon pri la esperantista movado, kiun amiko Totsche erare a dis esti jam verkata. La temo estos ekskluzive esperantista, la Londona fono enhavos anka iun mondon de stratuhnoj, kaj ne mankos tiu soeiaiisma vidpunkto, kiun mi kredas venkonla en la m o n d o . . . vi a dis rnin ofte diri, ke nii sentas, kvaza mi vivus en la dekadenca Iloino, kiu,

Ham Weinhengsl prl sl mem

fesas, ke, kiei aliaj, mi komence iam pensadis plibonigo, rekreo kaj perfektigo de la lingvo, kiu ajnis al mi longe iom infana kaj barbara. Sed pli cnprofundi inte en la Hngvon kaj ian spiriton, mi kutimi is'al dio stranga kaj konscii is pri io, kio plenc kuracis.min de reforraemo, nome: mi mem ekkoleris iam, vidante, ke iu volas reformi, an i ion en Esperanto, trudi al la aliaj siajn perfektigojn kaj pli faciligi la Hngvon. Balda mi vigle partoprenis en la distrikta kaj tutviena laborista E.-movado. Mi kunlaboris kiel funkciulo en loka grupo kaj en la centro de ALLE. Mi komcncis verki poemetojn kaj rakontetojn, el kiuj kelkaj estis publikigataj en E.-gazetoj labbristaj. Parolorojn kaj scenojn mi skribis efe la petoj de fesfckftaitaloj, kiuj bezonis materialon por prezentadoj. Pri mia agado en ISE, kiun mi helpis fondi, vi certescias. Mi tute ne vdlas esti poeto a verkisto; se mi sentas en mi deziron, ion elparoH a rakonti, tiam mi diras aft skribas gin. Kaj 6ar oni pbvas paroli al pli multaj, ee oni prese publikigas tion, kion oni volas rakonti, tial mi do klopodis publikigi iafoje ion, kiel anka la rakonton Turstrato 4, kiu estas mia unua pli l verkajo. La temo? De kie mi in prenis? Nu, de la vivo mem. Kelkaj leginfoj de la Hbro jam ripro is al mi, ke i estas tro nigre-pentra, malgajiga. Iuj asertas e , ke i apelacias al la larimglandoj. Nu, tiuj homoj ajnas feli e ne koni la malhelan flankon de la vivo, de nia, socio. IH iru en mian vivmedion kaj iU trovos eble multe pli malgajigajn aferojn. Tro multe estas jam skribate pri re oj, krezusoj (Krosus, fame ri a re o de Lidio) kaj aliaj feH uloj de sunflanko de la vivo. Sed neniaim sufi os skribi pri tiuj de la alia. Mi ne verkos por siraple verki, sed por kunhelpi la mia modesta eblo ekskui, pHraciigi kaj plijustigi la mondon. Jes, ankaii nacdlingve mi jam provis verki. Sed mi lialda esis pro malbonaj spertoj. Rericevoj de taanuskriptoj de redakcioj tute ne legitaj (pri tk) mi havis pruvojn; ekz. mi kungluetis la pa ojn kelkloke kaj rericevis ilin nedis iretitej), do tiaj rericevoj tuj diris al mi, ke oni ne bezonis min. Taraen mi iafoj verkadis por mi mem kaj miaj amikoj. Pri la esperanta stilo? Nu, mi opinias, ke i estu kiel eble plej simpla, internacia, t. e. racia, klara kaj liltera. Estus malfelioo, *se i tiel rigidi us kaj matsimpli us, kiel tiu de diversaj naciaj Hngvoj. Kontra iom-post-ioma pliri igodela vorttrezo mi certe ne estas. Sed i okazu vere iom post iom precipe en la nuna stadio de la Esperantomovado. Se tiaj knabinoj, mi orienti is fine al tute natura sinteno, kaj akiris pH grandan respekton por Baghy kaj Schvvartz, jam montrintaj pli sagacan vidpunkton. Kaj nun mi sentas, ke por la momento mi sufi e paroHs pri mia persono, kaj notHbre kaj intervjue! Vidu tiujn dentojn lerte mutitajn sur tiu bu modelo, kaj konfesu ke almena mia laboro en umi metio estas utila! Dume mi metos la palton, kaj apud glasoj en bierejo Lon^ dona i martan vesperon vi rakontos pri la propra farto, de tiam, kiam ni ofte kunlaboris e plenaeraj kunvenoj en la parko Hyde. Puf! Jen nnpona frazo por fini intervjuon! Private mi diros al vi fraajn pli kon1cizajn, sed tro sukajn e por notlibro mia!*

Hans VVeinhengst, la a toro de V anta nelonge aperinta rotnano Tur-strato 4., demandite de ni pri siaj cirkonstancoj, laboroj, opinioj, pri io, kion li ju as inde pritrakti pri si kaj sia vivo, sendis al ni la* jenan respondon: Mi estas esperantLsto ekde 1927. Mi lo is en Laborista Hejmo. Iutage mi legis tabuleton: A stria Laborista Ligo Esperantista, Grupo Vieno X. kunvenoj iuvendrede de la 19-a ai-a horoj en ambro 5 de i tiu domo. La teksto estis germanlingva. Jain pli frue mi a dis pri Esperanto. Mi legis artikoletojn pri mondlingvoj, Volap k, Ido, Esperanto, Ocridental, Novlatin ktp. Nu, nrii deziris jam kiel knabo fari i poHgloto, multHngvu^o. Dum k milito mi rilatis pli ol estis permesite kun kaptitaj malamikoj por lerni la rusan, italan kaj serban lingvojn. Kaj mi ra,pide progresis, sed balda poste, ne plu havante okazoin por ekzercadi, xm forgesis preska ion lernitan. Plia a nii lernis iom la latinan, italan, hungaran, holandan kaj precipe la anglan Hngvojn. Kiel multaj veraj kaj speciale pse daj poHglotoj anka mi malestimis la ideon pri artefarita Hngvo kaj e mondlingvo. Tamen mi deziris foje vidi tiajn strangulojn. kiuj studas kaj batalas por tia absurda ideo, kaj pH mi scivoHs ec, u tiaj esperantistoj, idistoj a aliaj -istoj vere kapablas paroH kaj interkomprenigi per sia bngvo. Tial mi tuj post lego de la menciita tabulo decicus viziti klubvesperojn de la esperantistoj. Kaj mi estis surprizita. Kotaence mi ja ofte disputis kun esperantistoj pri la ta geco, perfekteco kaj estonteco de la lingvo, sed mi tamen eklemis in, envivi is en la Esp.movadon kaj versenoe pHri igis tiel mian vivon. Mi konsimile al la hodia a Londono, tamen ne estis tiom taorale dekadenca, kiom kredigus la surfaca rigardo a la anoj de nova kaj fremda religio. La temo, la prosHtuitino, kotapreneble sor a s min, kiel i sor as dun, kiu senkondamne kredas la gravecon de iu ind^vidua animo egale; la virino, kin elektas tiun metion, ilustras plej reliefe la eternan strebon de V individuo al sinvaHdigo en premanta socio. Nu, eble mi sukoesos fari la verkon, eble ne, oni vidos. Cetere, mia lasta aludo reHras min al la temo, mia notlibro, ar en imi notis, ke io denaska malhelnas m i n e s t i en rilato kun virinoj de tiu tfietio'. AHnena tiu unu noto i is Imalaktuala, ar okaze de ioma pristudo en iu rondo da

 G. K a r c z a g
Enkonduke mi petas lalegantojn ke ili relegu parfcon el mia pasinta revuo, sed anstata Suda Steio ili bonvolu kompreni Suda Krueo. Kvankam amBa meritas la tutan la dofl, kredeble neniu el ili volas esti la alia, Pardonon pro la eraro. Benobasi n (eskribir komo se abla) monata organo revoluciista, aperas en Meksikio en hispaua lingvo, En la unua numero fe redakcio promesas doni esperantan kurson kaj samtempe pubfikigas nian alfabeton kaj longetan artikolon en esperanto kun hispana traduko. Kiel videblas el la subtitolo, la skribmanlero estas fonetika (nome tiu de la hispanaj parfcoj). Tamen, mi, pensas ke la mizero de t* latinida alfabeto, la c ne estas aran ebla per simpla anstata igo per k, resp. s. Se la unua ja estas allasebla, la dua efiklas alr mena strange. Esti as jenaj vortoformoj: ebolusion, prinsipio, fasilitad, Serbantes! (Cervantes) (Idiom neutral). Krome, en tiu Ortografio rasional de s-ro A. M Brambila ne estas solvita la problemo de b ( i legi as jen v, jen b), Pro ia bbna enhavo kaj pro la shnpatio al E., la gazebo meritas nepran subtenon e niaj hispanlingvaj sahiideanoj, Estus inde dedi i pli da atento al la lingvo de la E-aj pecoj. Scienoa Gazeto iam pli ka} pii evoluas. Tre inter$a enhavo kaj abunda materialo in distin as. Ke la stilo iom pliboni u! Svenska Esperanto Tidningen kutime bona. En la januara numero (p . 8.) estas publikita la japana rezolucio kun la rimarko: A1 mi ainas, ke tiu rezolurii ekz. tro senbride enkondukus neologismojn por ciu toal-vorto, tiam ni ne nur endan erigus la disvasti on de Esperanto, sed ni rapide arkaigus is nun aperintajn verkojn. Tio estus lukso, kiun ni ankora neniel povus permesi al ni. Getere mi m komprenas tute ia plendon kontra la m^-vortoj escepte en kelkaj kazoj, kie tiaj vortoj estas tro longaj, pezaj a senfortaj (ekz. malmola, inallonga, maidiligenta, malbonodora k. a.) precipe en poezio. La argumenton de iuj uzatan, ke mctf-vortojn oni facile miskomprenas, mi tute ne ag~ ivoskas. Por esperantisto, en kiu Esperanto jam vivi i^ md-fermi estas io tute alia ol fermi, /mrfbo^ia ol bona ktp. Se mi a das: malrioa, tiam mi apena memoras pri ri a. Malri a estas por mi vorto kun propra signifo, hazarde iel simile sonanta kiel ri a. Komparu angle: appear kaj disappear, obey kaj disol>ey; germane: recht kaj unrecht, zumachen kaj aufmachen, ktp. u mi nun verkas? Jes, certagrade mi preska iam verkas, sed mi ne scias, u kaj kiam mi ion publikigos, Mi ofte detruas, kion mi faris, pli poste konstatanle ke i nenion ta gas miaopinie. Mi nun skrihas romanon a ion siiriiian pri knabo. Se3 a r mi ne sdas u i iam aperos, mi ne volas parbli pri i. Mi ne atas paroii pri propraj laboroj; ne pro mooesteco, sed ar ne utilas paroli dum la plenumo de i, ne sciante ja Ja sukceson, kaj ar post fino de laboro superfiuas. Tiam parolos ja pri i la aliaj, kiuj ekzamenas kaj ju as in. Kion mi sentis vidante mian unuan verkon presi t en la mano? Nu, sincefe, komenoe certe ian o on. Poste, mi ne scias, kvaza ian beda ron. La verko fremdi is al mi, ne plu apartenis al mi. Miaj privataj cirkonstancoj? Plurfoje, nune jam cio ne venis e unu tagon tro frue. Mi kredas, ke i tre oportune malfruis is k preti o de la Danttraduko. Car Nia Gazefco (pri kiu ini parolos po&te) denove altiris la atenton de 1' mondo esperantista al la akuzativb, mi rapide trovis en la Svenska E. Tidningen keiklajn ^sisteronajojns (teknika termino de la Pirafco). Ekzemple; martb, p . 38.: . . . la nomojn de la tradukintoj ne aperos tie. a . . , sur kiu ofte staras proponojn. Esperanlobladel iom multigis la esperantajn tekstojn, tamen i e nun e3tas pii norvega ol esperanta. Ondo de Da gam estas, en sia nova formo, pli kaj pli interesa. Mi notis la artikolon de N. Kurzens pri la neologismoj. Ci tiu Kurzens estas vera heroo. Li kura as eldiri tion, kion volonte eldirus iu verkisto, se ili ne tinms unu de 1' alia. Mi citas tie nur latitolon: Ne falu en la maian ekstremon. Informoj de Esperanto Asocio de Estonio, organo buiteneca, verkita preska tufce de s-ro A, SfippeL 01 bonege servas la celojn fiksitajn al si. Pri Pola Esperantisto mi jam kelkfoje skribis. Gi e tis kaj restis tre bona. La atakoj kontra Germana Esperantisto donas al i speciaian intereson, La rubrO O Lingva Esploro de s-ro L. Dreher devas esti sincere landata, ar i havas multajn meritojn rilate al uste tiuj gramatilij duboj, kiuj nestas anka en keikaj lertaj-spertaj esperantistoj. Jtonas precipe la artikblo pri -ata kaj -ita (en la aprila numero). Doma e, ke tia klerkapuio sentas sia devo uzi la okazon de V artir dc jaroj senlabora, mi jam kiel milionoj da samsortaj fratoj spertis malsaton, rezignadon je ia beloj kaj'agrabloj de ia vivo kaj anhnvenenan senton pri supefflueoo. Mi io as mem en tiu Turstrafca 4^ Mia lo ejo koasistas el malluma, kvinangtila kuirejeto kaj malgranda atnbro ampleksanta ne pE ol 4.0 m X 2 . 4 o m^ (planka spaoo). En i tiuj ejoj mi vivas kune kun mia familieto, mia edzino kaj kvarjara lUino, vigla, sa a ktiabineto, kiu estas kvaza la suno de nia malhela lo ejo. Mia edzino estas anka esperantistino, mi j& konati is kun i en Esperanto-grupo. Al tiu bona, kotnprenema \iriito mi la tiegas unuavice ion, kion nii skiihas, kaj pri ia konsento a la desprimo nur ridu, vi fortaj kolegoj edzoj mi ojas pli ol pri titt de kleraj kritlfcisfcoj kaj redaktoroj. Mia edzaaio felioe ankora havas laboron kaj dum i en malfacila, nervdetrua laboro perlaboras nian vivon kaj suferadas pro sopiro patrina al sia filineto, fore de kiu i devas pasigi tagon post tago, nii ofte sidas e neproduktivaj okupoj: e por- kaj per-esperantaj laboroj. Kaj dank* al ia stulta aparta eduko. kiun ricevas nunte^ipe 1 a knaboj, mi kiel multaj edzoj en sama stato, ec ne bbne prizorgas la lo ejon, tiel ke ofte Ia edzino devas perdi sian iiberan tagon en la seinajno per domaj kaj vesiiiparaj laboroj. Kiam mi foje estas tute dbprimita, senkura a kaj e vivolaca, tiam estas anta i u j mia fiiineto kun siaj bluaj okuloj kaj Mondaj bukk)j kaj la pacienca, senfripoza edzino, kiuj unuavice konsolas kaj rekura igas mia. Kaj dum mi iafoje nervozi as kaj fari as e malentila kontra edzino kaj filino, mia edzino estas iam oferema kaj trankviliga kaj patrinojn mi ne konas multajn, kiuj egalus in. -.

kolo Votapuk kaj Esperanio por ioma ortodoksado. Tutsatne staras la afero fcun dr-o Pitlik', kiu tondras en Ligilo kontra la neologismoj. Li atentigas nin pri la lumt) el oriento; beda rinde tiu lumo konsistas plejparte el e ropano. Sur la 18-a pa o de V februara numero trori as tre bona aiiikolo pri -ata kaj -ita. Montfi as sa a maUco en tio, fce la bildo reprezeutanta nian movadon montras limakon. Sven ka Arbelar Esperontisten enhavas artikolserion de nia holanda s-ano, 8-ro Simon Aarse: Tra-lingvaj promenadoj. Kiu lude kaj tre distri e volas sciigi pri kelkaj etknologiaj kaj morfolOgiaj atentindajoj, nepre tralegu la serion. En la januara numero do 1' sama revuo anka trovi as peketo kontra la akuzativo: La historia priskribo de Weinhengst pri SAT objektiva homo devas kontra i. i Samloke samideano I 3 I 3 I la dadas la Inferon, li opinias nur kontra fundamentaj la neologismojn. N oni povas argumenti kontra la neologismoj diversmaniere, sed nepre ne per tio, ke ili estas kontrattfundamentaj. Pripensu, se tiel estus, la plej granda f undament-rompisto estus Zamenhof mem, kaj konkurus kun li nur la Akademio, kiu e oficialigis sfundap ment-rompajn vortojn amase. . Aldono al la marta numero La lernanto enhavas arman kaj fre an pocmeton de Migrai esperantigitan de F. Cutak. Jen la tria strofo: Cu la poplo, la maljuna Verdas a velkmortis, Cu por kampo leontodojn La printempo portis? Kiujn mi nun memor-tenas Ludkunuloj kie penas? Cu sulki is via v a n g ' . . . ? Rozo, rozo, i pilang.

pri Ia neologismoj en sia artikolo sPoetoj kaj novaj vortoj (majo).. La cetera enhavo de la gazeto lastatempe tiel plivigli is, ke tio vere mirigas e organo, kiu devas porti sur si la ar on de oficialeco. Novaj rubrikoj, bild1pa oj multkolorigas la gazeton; anka la literaturaj pecoj estas tre bone elektitaj: la Dickens-traduko de Privat I)an ere rajdi amatore estas perlo en sia spec. S-ro G. S. recenzas tre kon cience kaj lar vide. La esperantistaj problemoj de Hans Jakob1 montras la kutiman klarvidon de sperta gvidanto. Jen Heroldo de Esperan'0, kiu lastatempe rolas kiel konkuranto de Esperanto. Mi enkonduke kottfesas, ke tiun oficiala duonoficiala<r-diskuton irii ne koniprenas kaj e ne emas miksi i en in. Male, mi forte miras, ke tiu afero vekis tiel fortan e on en la esperantistaro. Estas ja tute egale (la mia laika vidpunkto), u iu gazeto estas oficiala a ne. Kiuj atasi Heroldo-n, legos in, kiuj atas Esperan*o-n, legos Esperanto-n, kiuj atas ambau, Iegos amba . Gfieialeco certe nek beatigas, nek damnas. Cetere, estus doma e perdi Esperanto-n. Kaj demando: u Heroldo poras havi la nepran senpartiecon en lando kun "diktatora registaro? ' Heroldo cetere senripro e plenumas sian taskon. Al la esperantistaro mankas iutaga gazeto (kaj ia kreo pro nia diseco estas malebla) kaj estis Heroldo kiu surprenis la devon anstaia i in. Mallfacilega taskon! Srd Heroldo majstre solvis in kaj konstanfe plj l$one in solvadas. Raghy (a5. februaro) pritraktas la problemon eble plej gravan kaj aktualan de nia movado, sub la titolo Kvaliton al la kvanto. Precipe la literaturo ur e bezonas pli vastan esperantistan kvaliton. Parenca estas la temo de la artikolo de Rrian Price Hey\vood: Esperanto, u ludilo a kulturfaktoro, kiu elvokis vastan diskutadon en la postaj nurmeroj. . Kompi^eneble mi ne povas raporti i tie pri la multaj interesaj artikoloj, sciigoj, mformoj, instigoj kaj sugestoj, kiuj svarmas dis utitaj sur la belaj pa o j de Heroldo, sed ne havas rilaton al la literaturo. Mi do mencias nur la tre lertan kaj erudician recenzon <Ie G. Eckelmann pri la traduko de 1' Infero. La aldonoj interese varias: La strigo (literatura ka arta), La bela mondo (turistika), Lingva kritiko (lingvistika), ktp. Atentindaj estas la leteroj el la diversaj landoj, Apartan mencion meritas la belegaj ilustrajoj kaj fotoj, kiuj forte atribuas al la rekomendindeco de la gazeto. Nun mi transiras al la priparolo de 1' junega Nia Gazeto, kies abonprezo estas 10, 12 respektive i 5 frankoj jare, Tiu simpatia usnaskito naontras mirindan evolukapablon: apena trimonata i jam havas dentojn. Kaj kiel akrajn! Ci konstante mordas, foje la Akademion, alifoje la Akademion, denove alian fojon la Akademion. Tial i certe ne populari os en Japan.^ ujo, kie la estimio de 1' prapatroj estas nepra devo. Pli da anco i povas esperi en nia senidola kontinento. Kaj ajne i meritos tion. Se mi mencias la Mian Anguloiiv de Raghy transplantitan el Literatura Mondo (kaj en kiu la a toro da rigas bi ekspHkadon de sia vivofilozofio), la lingvajn artikolojn de W, E. CoUinson, Ia interesajn informojn de Glflck pri la vortaro de Wiisler, kaj auajn viglajn artikolojn pri politiko, kulturo, pejza oj, ktp., oni havos klaran percepton pri

Bultmo de Ce oslovaka Asocio Espepantisia konscience bultenas. A stria Esperantisto (inter pluraj) represas el Hispana Esperanto-Gazeto la unuarangan poemon de Ferdinando Redondo: sLa misvojo. Himno de la pesiTnistojV. En la sama numero (februara) i Esperante (por k la tuta mondo komprenu) diras dankon pro la Savo de 1' patrujo. Btdgara Esperaniisto ne eiihavas tro multon interesan. '; j ! Diethnh Glossa plejparte greka, ver ajne bona (beda rinde mi ne multon komprenis). Al VEsperanto ni jam defonge uldas rekonou. Mi tion nun plenumas, kvankam mallonge pro manko de loko, sed neniel malpli sincere. Artikoioj fre aji, aktualaj, la stilo de la italaj (kaj kun vere malmulte da escepto anka de la esperantaj) pecoj senripro a. En la januara numero aperis traduko de 1' publika letero de Waringhien pri Rasic English; la itala lin<?vo de T traduko ka zis ververan ojon por mi. Por esti kompleta, mi ripro as la Hngvon de i" novelo La nokta vagonaro (el la germana tradukisA. Raur). Anka Esperin'o delonge atendas esti menciata. Sed, mi opinias, estas preska superflue in mencii: kiu ja ne konus nian oficialan organon? La sa aj kaj dbjektivaj efartikoloj de Privat impi^esas min, kiel avertoj de 1' avo al la malordeHjaj, fu ^maj infanoj. Rigardu ekzomple, kiel instruan konsUon li scias -doni

Nia Gazeto, kies abonprezo estas 10, 12 respektive i 5 frankoj jar<e. Nia Gazeto, kies abonprezo estas 10, 12 respektive 15 frankoj jare, certe plenumas la saman taskon kiel Heroldo, sed, car i estas monatulo, ia tasko estas kvaroble pli malfacila. Cu la kapabloj kvaroble pli grandaj? Tion ni vidos. La preso kaj la bildoj pardonon pro la sinc^reco estas tre primitivaj, Vere r rotacia papero kun esperantlingva mira o estas kara, malofta kaj korkonsola vidajo por esperantisto, sed kio esta celata per tk>? EsperantistoJ a komprerips la surskribon Monata eldono de & ficlaireur de Nice* neesperantistoj eble ne komprenos in, sed al tiuj a uioj en la lastaj tempoj ee ne venas en kapon rigardi esperantajm gazetojn! Principe kaj tre la dinde Nia GazetOj (kies abonprezo estas 10, l a respektive i 5 frankoj jare) insistas pri korekteco de la Ungvo. Praktike, tamen, tio ne iam sukcesas tiel bone. Ekzemple: (marto, pa p 7) . . . kiu n fervoraj kaj sindonaj propagandistoj aperigas ofte, je turista u alispeca monsubteno. Mi ur e trarigardisj la gramatikon de Pruictier-Grenkamp, por trovi la pravigon de tiu u, sed mi in ne trovis. Pri i tiu ma-nko de sia gramatiko estu atentigata s-ro Grenkamp, redaktoro de Nia Gazeto, kies aboiiprezo (nome tiu de la gazeto) estas 10, 12 respektive i 5 frankoj jare. Plie, mi ne povas ne rimarki la du beletajn vortomonstrojn postulino<< kaj kontra semido. Precipe la unua sugestas a ajn miskomprenojn en nia senrnov rala hpdia o. Plej arma, tarrien, estas la granda fervoro rilate la akuzativojn. oni legas solenan promeson, ke akuzativoj de nun ne manfcos en la efartikoloj. Tarnaan, tamen okazas la jena frazo: La milito ekstermis ne sole mdbonoj da homoj. Sed nniu plendu! Balda oni kompensas tiun i preterlason, skribante: sed ni p e t a s . . . n e forgesi citi niajn abpnprezojn (mi ne fprgesis) . . . kiel afable faris la simpatian kaj bbnegan La Praktiko. - Kompenso, e se mal ustlokeJ, iara estas la dinda. Kompreneble, io i ne estas tiel ege grava, ke mi devus pro Hi retiri tiujn la dajn vortojn, kiujn m i eldiris komence kaj ke mi ne povus havi la plej pelajn esperojn pri la evoluo kaj prospero de la gazeto kaj anka plej sincerajn dezirojn dirilatajn. Mi ja ne estas unuigisto kaj lnalri igemulo, mi konfesas, ke Nia Gazeto jam i is mia bezona o, kiun mi atendas scivole, pri kiu mi ojas kore, Gi certe sani os balda el ciuj infanmalsanoj. Mi e ne estus farinta tiujn suprajn piketojn, se Nia Gazeto (kfes abonprezo . . . ktp.) ne estus min infektinta. - Sed anka i koincerne mi faros du rimarkojsi: Unue: La malica oj de Nia Gazeto ofte malpla as, ar anstata sprita ierco ili enhavas nur krudan insulton (ekz: fu firtno Privat kaj Jung); kaj ofte iU sonegas kiel kartooo ne havanta kuglon. La Pirato multe pli bone argas pafilo n kaj kanonojn. Due, Mel celi konstante kontra la akademio? Estas ja pripensinde: ataki institucion, kies efa vaka^o estas ia netusebla a toritato. KaUihma Espenmtisto en sia i g 3 3 septembra oktobra numero enhavas strangan recenzon pri Ling1vo, stilo, formo. S-ro J. G. C. ajne voias rapntri, kiel oni kritikas subjektive. Afabla interjekcio el la reoenzo: Kaj mi ne havas el<kHuston, nek estas iml favorato de V sorto, kiel Kalocsay, La lastaj 17 linioj de la recenzo temas ekskluzive nur pri la propraj

Hafalo en

mallumo

En kelkaj varrnsangaj landoj estas kutimo inter la batalema kampara junularo, ke volante interbati kun plena plezuro kaj sen eno, oni disrofmpas la lampon per trafe direktiia vinbotelo. Esti as plena mallumoi Tio estas tre oportuna, ar i certigas absolutan senlpartiecon. Neniu scias, u tiu, kiun oni batas, estas amiiko a malamiko. ^ En nia Esperantujo unu el la plej ta gaj batal^okazoj estas la neologisma demando. Kaj ajne oni jam disrompis la lampon* car alie oni ne povuk kqn prem, ke sampartianoj batas unu ia auan. : Unue mi mencias s-rinon Emma L. Osmond. Koimpreneble, i, kiun ja diuj konas kiel plej mildkoran kaj kompateman sinjorinon, ne povus ofendi vitan esta on. Do kuntrenita de bataleono i tradra as la Fundamenton kaj la Oficialajn Aldonojn. En la i^ingva Kritiko (prilingva aldono de la Heroldo de Esperanto, kiel iuj scias), i atakas e longbarbajn fundamentajojn kaj oficiala ojn (ekz. deklari, solidara^ spiti, ignori, pluraj), kiuj is nun trankvile uis la respekton de iu ortodoksulo. En la Lingva Kritiko oni |K>vis legi kontea neologismajji artikolojn de /. Lejzew>witz - kaj Stellan Engholm. Kaj nun mi ne povas lcredi al la okuloj, ili estas unu post la alia tradra ataj en diversa recenzoj pro uzitaj neologismoj, Unu el la plej decidaj kontra neologismuloj estas nia amiko Scdo Gnenkamp-Kornfeld. E en sia libro* Pri 1' moderna arto li enmetis averton kontra nova-j vortoj, kio montras ne nur Um fidelecon, md anka lian eksterordinaran lertecon. Kaj li estas ha tbluigita per Ia kruelaj batoj de Jozefo M for pro vortoj neologaj. Julho Baghy pruvis sian ortodokseoon per longega aiiikok>, kiu, sub la titolo Dan era Vojo aperis en la Lingva Kritiko kaj anka en la Oomoto Internacia. Eble plej akre li kondamnis tie la vorton pre$r tidigiii. Kaj jen, kio okazis? Eft Nia Gazeto aperis artikolo el la plumo de Pierre Corret, jes, de PIERRE CORRET, kaj tiu i artikolo, tiu :ci artikolo, tiu i artikok) enhavas la vorton pre$tidigiti. Mi tremas, imagante la batalon, kiu nun sekvos. ar se Julio Baghy batos por ven i pro preMidigiti, Pierre Corret rebatos por ven i pro pimpa, eskapi, nupto, morna, ekano ktp. Gi estos batalo, pro kiu nia lingvp anceli os is sia Fundamento. Dume, mia arriiko, dan era neologismulo, prenas sian steirmiasinon kaj komencas febre labori. Kion vi faras? mi demandas. Neologismojn! li respondas rikane. Jen la usta momento. La ortodoksuloj ne havas tempon por min bati, iii nun drasas imu la alian. M. Alioe Pik. rnerifoj, verioj kaj traviva oj de 1* remizisto.^ IKritiko ja estu severa, sed okupi u pri la verico, eWe pri la verkisto, sed pri la reoenzisto?! Hispam Esperanto Gazeio forte surprizis min. En la malgranda formato, malgra societaj infonnoS, ktp., tiom da leginda o! TraduMtaj poemoj tiom dekkataj! La elegio Vulzio de H. Morau en la trar duko de Amalia Nunez-Dubus. La hispana popolkanto La GepilgrimantojV tradukita de Julio MangadaRosenorn! La tuta gazeto tiom impona en sia eteco. Naciaj gazetoj, lernu de Hispana Esperanto Gazeto!

DR. STAN KAMARYT: FILOZOFIA VOHTARO. Eldonis: Moraviaj E perauto-pioniroj, Olomouc. CSR. 1934. 170 p . 12X17 cm. Bind. 3o 4k. afrankite. La filozofio, en la fluo de 1' historio, eslis dorlotita infano de la lingvo internacia. Ni parolas kompreneble' ne pri lingvo artefarita, en la nuna senco, sed pri la lingvo de kleraj popoloj akirinta la funkcion de internacia komunikilo. Tia estis la antikva greka lingvo, kiu trarompis Ja barojn interpopolajn kaj i is kulturlingvo e co la venkintaj romanoj. Tiun eneralan uzon profitis iimic la filozofio greka, kiu disvasti is per ci tiu helpilo kaj i is komuna homara trezoro. La greka penso restis vivanta ec kiam la greka popolo tute perdis siari gvidlokon en la historio. La rolon de la greka lingvo poste transprenis la lingvo latina. 6 i fari is intemacia helplingvo, uste kiam la granda mondimperio ruini is. Kiel la latina lingvo, tiel anka la filozofio de i perata i is komuna hava o de diuj popoloj. Tamen, la latina lingvo iom post iom perdis sian signifon, uste en la tempoj, kiam la scienco pleje ckevoluis. Ce la tagi o de la nova epoko. ju pli elkreskis la modcrna kulturo, des pli la lingvo latina retiri is de la praktika uzado. Kaj la filozofio, kiu is tiam profitis per la antikva internacia lingvo, i is iniciatinto de nova lingvo internacia. Descartes, patro de 1' moderna filozofiof jam proponas anstata la tro malfaciia latina lingvo lingvon artefaritan, simpligitan. Post li, Leibnitz revis pri filozofia lingvo, farebla baze de la kombino de fundamentaj ideoj. Tricent jarojn oni ser adis sur la -vojo montrita de Descartes kaj Leibnitz, is fine Zamenhof sukcesis plenumi la postulon de filozofoj kaj scienculoj. Tamen, vero strange! Nun, kiam oni havas la interkomunikilon internacian, uste la filozofoj sin montras Aparte estu menciata la Provo pri Idearo de F e r dinando Redondo, kie la kompilinto grupigas la vortojn samrilatajn irka anta elektitajn centrajn ideojn. La verko ne estos granda, tiel kompreneble malprok!sima de perfekto; tamen, Jdel komenco kaj sugesto al granda idearo, i estas kaj estu! signifega. S-ro Mangada Rosenorn publikigas la japanan rezolucion k a j samopinias kun i ; post kvin pa o j : listo"de bestovo o j kun 6 neologismoj. ^. The British Esperantist tag-al-tage seki as kaj alpa is k vojon fari i bulteno. Germana Esper&ntisto, kiu nun efnomi as Der deutsche Esperantist (tempora mutanlur) anoncas la artikolo el Dagens Nvheter e ropan rondvoja ori de 1' re isoro Malmquist ktm t 5 aktoroj ludontaj Shakespeare-ajojn en Esperanto. Ni senpacience atendas ilin. En l a sama (aprila) n u m e r o estas publikigaja la parolado de s-ro Schumacher Disvastigo d e Esperanto pere de la g&zetoj k u n la fino Heil Hitler, Ixi Interligilo de V P. T. T. enhavas viglajn inforrnojn fakrilatajn. Paris Esperanlo estas bulteno de 1' G r u p o Esperantista Pariza. v La proksiman fojon m i raportos p r i Espero Ka tolika, Bulteno de ISAE, Flandra Esperantisto, Belga Esperantisto, Franca Esperantisto, Sennacieca Revuo, Laborista Esperantisto, kaj nun m i finas per raporto pri Nederlanda Esperontisto.

plej indiferentaj al i. La filozofoj', kiuj abunde uzis la malnovan lingvon internacian, kiuj ekpensis la ideon de la lingvo nova, artefarita, nun kiarn i fakte ekzistas, ne inleresi as pri i. ' Tiom pli ojege ni devas saluti nun la unuan heroldon de la filozofio, Dron Kamaryt, kiu surprizas nin ne nur per filozofia traduko (Boirac jam provis tian), ne nur per originala verko, sed tuj per ta ga, bona vortaro filozofia. Dro Kamaryt celas klarigi anta io la plej oftajn fakajn lerminojn kaj nociojn de 1' filozofio kaj filozofiaj sciencoj. L.i volas helpi la nefakajn scienculojn kaj klerulojn en la ekrigardo al la vasta regno de la homa pensaro. Sed samtempe li intencas precizigi, e samsencigi la signifojn de la terminoj filozofiaj uzataj en Esperanto. La unua tasko de la a toro ne estas tiom facila, kiel ajnas e supraja rigardo. Estas ja nepra vero, ke la filozofio estas la esprimmaniero de iutempaj homoj. Ssd la homoj dc iuj epokoj an adis siajn opiniojn, siajn ideojn kaj mondkonceptojn. Ne mirinde do, ke la ideoj kaj teoremoj de la filozofio ne estis iam la samaj kaj identaj. Tiun malhelpon Kamaryt mem sentis, kaj penis in solvi donante preska iam diversajn, pli ta gajn, pli signifajn nociojn de la sama termino. Tie kaj i tie li donas anka la sian, a la enerale akceptatan enhavon de la termino. Entute ni povas aprobi lian procedon. Se ni preferus kelkloke alian difinon-, a nialan komprenon de iu terinino, tio ne malplialtigas la ustecon de lia principo. enerale la ta ga verko donas tre precizan klarigon kaj ustan ideon pri la filozofiaj terminoj kaj filozofiaj sistemoj. La belformata verko ne estas ampleksa. Ci havas entule nur 170 pa ojn. Tio devis fiksi anka la amplekson de la materialo. Tial ni ne povas malkontenti pro la manko de kelkaj filozpfiaj vortoj, kiujn oni a das, ja Tiu i gazeto konkuras la bono kaj intereseco kun Hispana Esperanto Gazeto. La milda artikolo de Baghy La granda digo atestas pri fido da V a t pri la estonto de la homario. La vervaj, altastil, _ lar vidaj kaj distraj artikoloj de J. Harto g inontras francan armon. La nova rubriko Pripensinda oj de s-ro J o n g estas interesa kaj leginda. Kaj p o r a g rabla fino, jen el i la bela soneto de Juliette Baudin: Skiado. Libere gliti, gliti, k u n o j o korserena, Nun. fiue, spiri puran aeron de 1 ekzil' Sur la blindiga blanko, en la blindiga briL De 1 ne o senmakula kaj de la s u n ' matena. Nenia b m ' profana, nenio prema, ena, Neniu h o m ' j e vido kaj e ne la babil' De kara kun uanto j e belo kaj trankvif Kaj tamen ie vibro, kares' mistera, bena. Unusekunde, vortoj eligas el m e m o r ' : Civito, Civilizo, pofpana taglabor' Kaj ree la forgeso! Libere gbti, gliti! Pri 1' >ivo senkompata ne pensi ne mediti! . . . Sed kial nun ekpremas la koron tiu h e l ' ? Cu pro tro da libero? t r o grandioza bel'?

e uzadas ie kaj tie. Vere, iii devas kontenti i je la la pla a elektado de la a toro, tamen ni estus pli kontentaj, se 11 stas anstata igiata kelkajn termiaojn tute inaloftojn, e apena konatajn, per aliaj pli uzataj kaj necesaj. Oni povas rimarki, ke li lasis sin influi per la vortaroj esperantaj, jam pretaj, kiel la Teknika vortaro de Pedagogio, Logiko kaj Psikologio de Trarbach, kaj la Provo de esperanta terniina.ro pedagogki haj psikologia de Bennemann. Tio estas la ka zo, ke terminoj metafizikaj, kosmologiaj kaj etikaj ne trovi as samkomplete en la vortaro, kiel logikaj, psikologiaj a pedagogiaj. La alian taskon, la unui oa de Ia seneoj terminaj, ege helpis nia a toro, e s e l i n e atingis in ankora plenplene. La diversaj filozofiaj sistemoj, skoloj kaj tendencoj rnalfacile rerikonti as en la granda batalkampo de la ideoj. kie unu luktas kontra la alia. Tamen, kiel la interna ideo de Esperanto celas la frati on de la homaro, tiel la internacia lingvOj ni esperu, helpe helpos al la filozofoj de diversaj skoloj, kompreni unu la alian kaj kunlabori por la granda bono kaj perfekteco de la homa pensaro kaj kulturo. El tiu i vidpunkto estas vere atinda la riobla tasko de riia a toro. Tiu tasko, kaj idealismo tamen malhelpas lin tie kaj tie enprofundi i en kelkaj problemoj, multe diskutataj de kontra tarantaj sistemoj. Ne gravas, se la a toro intencas eviti konfliktojn, kaj vanajn, ampleksajn pritraktadojn. Tamen tiam li devas esti pli konsekvenca en sia ne lraleco; ekzemple en la demando de abstraktado; deveno de 1* homoj el simio, a en la klarigo de la animesenco k. a. Mi ne komprenas interalie, kial li diras: pri 1* sertmorteco de la animo la scienco povas doni nenian klarigon. Kial rie? Cu la historio de la f ilozof io nc konas klarlgojn, sufi e t a gajn? A eble li vplas subteni la instruadon de Kant? Sed tiuokaze li devas mencii, ke la tezo de senmorteco estas scienca postulato. Krom la opinio de Kant, aliaj filozofoj ta ge argumentadaS por la seamorieco, sed iliaj argumento estas metafizikaj, do pli malfacile kompreneblaj por la nefakanoj. Krome uste ar la problemo interiigi as kun la doktrinoj de pluraj religioj, oni devas esti pli singardema pri tiuj te^oj filozofiaj, por ne ka zi ankora pli grandan konfuzi on anstata la unui o kaj kompreni o alcelata. La stilo de la a toro estas, la la spirito de la filozofio, simpla kaj klara. Preseraroj trovi as relative maloftaj; ne sufiee klarajn frazojn mi trovis entute nur du ea la pa o 92.: Iernigi arton uste tlujn le ojn apliki por sercado kaj pruvado de la vero kaj en la p. io4. Baza ideo de la formala logiko: ideo posedanta ciujn signojn bezonajn por esti bone priskribata kaj ekskluzive tiujn 4i signojn. Pri la neologismoj oni ne rajta esti tiel severa \ a j ekskluziva en tia libro kiel enerale. La fakscienco bezonas novajn espirimilojn por novaj ideoj,. kiuj ne troveblas en la iutaga lingvo. Tamen, kelkaj vortoj ajnas al mi ne tute akceptblaj, kiel ekz. alitaeleco anstaia aktualeco, p. 18.^ intua anst. intuicia, p. 56.: noumenon anst. numeno (Ding an sich de Kant) p. 106.: Irilcmo: ar ai inta vorto p. 108; antikaj anst. antikvaj [>; J12.; rezuluto anst. rezalto p. i32. ; Mi ne povas preterlasi la rimarkon, Ite citi titolojn de verkoj alilingvajn oni devas iam en la originala lingvo, ar se oni tradukas la titolon, oni erarlgas la leganton, kiu povas kredi, ke Ja verko estas tradukita en Esperantoa. Ne volante enprofundi i en kelkajn problemojn tute fakajn, mi devas resumi iujn miajn rimarkojn per la ^onstato, ke la apero de la verko de Karaarjt estas granda fakto en nia lingvo. i tiuj malgrandaj rimarkoj. bagatelaj mankoj, ne malpliigas la grandan valoron kaj internan bonecoi* de i tiu bonaspekta lifero. Ni devas saluti en i

la alproksimi on de lafilozofio al riia lingvo mterfl ciaj kaj praktikan kondukilon en la profunda studado de la filozofio cn Esperanto. Dro. Prof. F , Erdey JANIS RAINIS: AMO ESTAS PLI FGRTA, OL MOBTO. Tragedio de Turaidas Maija^; tradukis el la latva: Ints Ga e, Eld. Latva Esp. Societo, Riga. Formato 21X14 cm, 108 pa a. Prezp 3. svfr. bro . Okazas sufi e ofte en la Esperantlirigva literaturo, ke aperas naciaj efverkoj en la internacia lingvo kaj pro diversaj ka zoj, ili ne povas doni plezuron al alilihgvaj legantoj. Ofte, e plej ofte, tiuj verko estas tro eaturitaj de tiai nacihistoriaj detaloj ka karakterizajoj, kiuj malfaciligas ia universalan intereson kaj tre ofte mem la tradukistoj estas malkura aj, kiam temas pri tia efverko, Vole-nevole oni havas iom da anta ju o, kiam oni eklegas nacian efverkon kaj anka la subtitolo kvinakta tragedio - ne estas tro oportuna veki tro graodan konfidori en la animo de la leganto, kiu kutimi is al la triaktaj dramoj. Post tiuj rimarkoj ni devas oje noti, ke tiu i feclaspekta libro ne apartenas al la supre karakterizitaj verkoj, sed i meritas la plej grandan ateaton de la internacia legantaro; neniu devos pentl pro la tempo oferita al ia tralego. La kerno de la dramo estas historia fakto, kiu okazis anta 3oo jaro . Estas plej oportune, se ni citas Is rakonton de rolanto, kiu en la lasta sceno resumas la tutan tragedion: La rakonto estas preska ne kredebla kaj lni rnem ne kredus in, se mi ne estus vidinta la konscienctur-

Mallong^a korekt o
En la iama Bibiiografia Gazeto (p . 60), sro Waringhien, en sia kritiko pri la Homero-traduko de Manders, skribis, ke li opinias utila distingo la formon Odisejo (poemo) elde la aomo de la heroo Odiseo a UMso. Ver ajne sub lia influo, la redakcio de L. L. faris tian an on en mia manuskrlpto. Pro diversaj ka zoj, ne detaligeblaj tie i, mi absolute ne povas samopinii kun sro Warnighien irilate, Mi ja samopinias kun sro Waringhien en tio, ke oui devas 0ansskribi la grekajn nomojn, sed en mia manuv skripto aii skribis uste Odiseo (la poemo: Ja greka Odusseias) kaj Odim (la heroo). ar, se oni agas kiel sro Waringbien, la originala aJccento devas tute an i i. Malgra . la vajoraj vortoj de sro Waringhien pri i tiu traduko en la nomita artikolo, mi opinias necese atentigi i tie pri la de mi mtalaprobita lan o/ Uzante la.okazoa, mi atentigas, ke pli kompleta studo pri i tiu verko aperis el mia plumo en la revueto ^Utrechta Esperantisto^ (a g., s e p t , okt., kaj nov.-dec. i*)33). La kajeroj estas haveblaj ce sro II. A. Korthals, Vleutensche weg 280 bis A, Utreckt, N^derlando. Joh* H&rtog. * Publikigante la supran korektoa, ni peias pardonon, sed sa^ntempe ni esprimas nian duhon pri la ta geeo de la formo Odiso. En Esperanto ja la transskribo de la greka finajo eus okazas iam per la finajo eo, kiel mantras Ja Zameahofaj Atreo (Atreus), Tez<o (Theseus), Prometeo (Prometheus), Pireneo (Pireneus), Orfeo (Orpheus). Kiel m vidas, la originaila akcento tute n e ^ t a s atentata. W $tc? deklaras tiun i transkribmanieron kiel regulon ea sia Enciklopedia Vortaro. Aliparte, eble la formo Odisejo estas diskulehfa. Ni kredas, ke eventuale pli ta gus Odiseado: vorto pure esperaate derivita ellavorto Odiseo perlasufikso ad. (Red.)

mentojn de Skudritis (servistsoldato, kiu nevole partoprenis la priskribotan murdon.) Standardjunro Adamo Jakubovski havas senbridan naturon, li estas fortulo, drinkulo, deloganto de virinoj, r a p i d a g a . . . kun malluma pasinto. Estinte e poloj, li pro ia ripro o estis batinta nian estron; tiam li kuris al m i . . . Nu . . . li deziris delogi anka Maija^n Greif; kiam si kontra staris, tiani kun helpo de Skudritis kaj iu virino forlogis Maija-n al la groto, kie li deziris perforte atingi sian celon . . . Sed tiam okazis io tute ne kredebla: Maij'a promesis al li tukon, kiu . . . havas tian sor6forton, ke ia uzanto i as ne vuhd e b l a . . . Li estante supersti a, kredis tion tiom multe pli tiam, kiam Marja proponis, ke li Iprovu tion e ia kolo. Maija klinis la kapon kaj" Jakubovski hakis per la sabro kaj tiel li mortigis in. - Maija pli bone (? prefere) perdis la vivon, ol sian virgecon. irka tiu ci historio plekti as Ia majstre verkita tragedio, kiun la anta nelonge mortinta latva poeto kolorigis per subtila mano. Jam en la komenco surprizas nin fre a naiveeo, kiu rememorigas la stilon de la anta rafaelaj itaJaj" penlristoj kaj la sama atmosfero vebas super la tuta dramo sen. tio, ke ni sentus tiun i kortii an naivecon kontra natura. La arkitekturo de la dramo estas perfekta, la sola riproco, ke en la kvina akto la zorgemo de la a toro iom transiras la limon, kaj la tragedio iom laci as. La supre citita zorgema resumo, ekzemple, estas tute superflua al la leganto kaj rigardanto, ar oni ja vidis anta e la klarigitajn detalojn, sed tiu i bagatelo ne povas djfekti la la rokronon de la verkisto, kiu donis al la mondliteraturo vere klasike belan verkon. Kaj la amrornano, a romanoj, per kiuj li ornajnas la supran historion, senmanke respegulas la saman stilon kaj pentras neforgeseblan bildon pri-Ia virgino, kiu volas dedi i sian korpon nur memvole al sia elektito. Tri figuroj elstaras, la aliaj iom pali as, sed anka tiu paleco sajnas esti tute konscia kaj nur pli akre konturigas la figurojn de la virgino kaj la du rivaloj, unu, kiu havas la amon de la knabino kaj la alia, kiu malfelici as pro sia blinda pasio kaj ricevante pardonon de la mortinta virgino, mortigas sin, La son a figuro de la virgino regas la scenejon, cu i estas tie, 6u ,ne; kaj la peniko de la verkisto pentras tre subtile. Ni citu n a r kelkajn frazojn, per kiuj Maija deziras trankviligi la angor-premitan fian on; kiu volas t.uj edzi i kaj per la le o defendi sian rajton al i: .... Tiel timema estas, kiu min gardas kaj defendas. La sankta ie o. Ho, mia vorto, mia koro, mia a m o . . . estas pli sanktaj. ol ciuj le oj . . . Mia amo defendos vin pli multe ol cio. Se 6iuj le oj estus sur via flanko kaj mia koro tie ne estus. tiam vi estus sola kaj restus sola. Sed mi vin losis en mia koro de la unua momento, kiam i malfermis siajn pordetojn kaj fenestretojn, por enlasi suneton, por enlasi vin. Ho kian timon mi havis, kiam la unuan fojon malfermi is la fenestreto . . . Tiel pentras la verkisto en strange konscia revemo kaj kun la sesa prisento de la plej usta pa o. Jam ni ne devas akcenti, ke ni opinias la verkon grava pliri igo de la Esperanto-literaturo kaj anka Ia tradukinto meritas la don. Kiam ni tamen notas kelke da stranga oj, ni volas nur utili al la lingvounueco kaj absolute ne senhumorigi, a malla di la talentan tradukinton. Sur la kvina pa o m i trovis la frazon, kiu cerie estas la vorta traduko de la originalo: Kia li estas al mi amiko? en la senco: Cu li povus esti mia amiko? -** Aliloke:, . . parolu tiel, ke anka la infano povus (anst. povu) a skulti. Stranga estas la esprimo: ni iu (6-a p,), devas esti: ni iuj. Kelkfoje la an o de la vortordo donus pli belan formon. Ekz. Vi mem ja de mi eksciis...

(Vi mem eksciis ja de mi ) Maija parolas jene sur la n - a p.: Mi faris nenian malbonon, anta kiu mi devus honti. (Pro.) Sur la i^-a p . : . . . nur iafoje vi malsereni as. (Kelkfoje.) Samloke: Mi prokrastas in pro tio, ke mia doto ne estas preta. (Pli bele kaj mallonge: car. . . ) Bona mi estas kontra vi. (i5-a p. Prefere: al vi.) Anstata vipuro, ni vidis la vorton: vipero. (58-a p.) ' Ne klarigita neologismo estas la vorto: flako (sangflako 67-a p.) Sed kompare al la tuta bela laboro, tiuj estas n u r bagatelajoj. La bela eksterajo de la libro la das la Latvan tatan monpresejon. T. Szil gyi. FUSAO HAJASI: BILDLIBRO SEN BILDOJ. El la japana: Hirokazu Kaji kaj Hajime Suto. Biblioteko de japana literaturo, vol. 8. Esperanto Kenkju- a, io33. 36 pa oj. La la anta parolo, Fusao Haja i estas unu el la plej elstaraj pro'6'aj verkistoj de la nuntempa Japanujo. La libro konsistas el dek apitroj (dek noktoj), kiujn la Luno rakontas. La Luno nin gvidas per siaj rakontoj al inujo, Berlino, Novjorko, Hindujo, Romo, Parizo, Londono, Finnlando, Rusujo. i rakontas pri tre malojaj aferoj: sensenteco, mizero, hipokrito, mistifiko, nacia ribelo, militkriplulo, striko, senorienteco kaj spirita inallumo, venkita batalo, kaj nur je la fino li etas lumon de espero. La rakontoj" estas tre impresaj e per si mem kaj ankora pli interesigas ilin la speciale orienta vidmaniero. (xj) La traduko estas enerale bona. LA PROFETO. Pa oj el la hungara laboristtendenca belliteraturo. Redaktis kaj anta parolis Baranyai. Etdonis SAT. 3a pa oj. Formato 12X15 an. La verketo enhavas poemoj'n de Petofi, Ady, Gyoni. Tereza Nagy, Johana Varnai, Karlo Tuba; prozon de Antono Farkas, Adalberto Bacso, Adalberto Revesz. Rilate la elekton, la poemoj estas pli sukcese elektitaj ol la prozo, sed tion ka zis certe la amplekso de la libreto, kiu ne ebligis e la prozo la elekton de same reprezentaj pecoj, kiel e la pli mallongaj poemoj. Tanien, Farkas kaj Revesz estas ne malinde reprezentitaj. La traduko estas enerale bona, Spierer sin montras trc evolukapabla tradukanto. Emba kaj Csutak lertas en traduko dc versoj. Precipe eminentas Eitiba en la t r * de la poemo de Tereza Nagy. Jen unu strofo: Kaj kie la korvoj dibo is kun krioj, Jam maro kunfluis ej ru aj sangstrioj, TA\ tormo de emoj kJini ls la pinoj Ve, ploris vidvinoj kaj ploris patrinoj. Ve, ploris,.vidvinoj kaj ploris patrinoj, Mi kredas, ke la verketo akiros por si amikojn en la medio, al kiu i estas destinita. (xy) DRO S. GHAZAN: SOGIALISMO, ia ideologio religio. Eldonis N. Szapiro, Warszawa. /|8 pa oj 0.70 svfr. ~\- 10 0/0. La a toro, pripentrinte la idealan socialan jegnon ser as la vojon de ia efektivigo. Kontra la revolucia socialismo, li estas adepto de la evoluisuao, emfazante, ke la socialismo estas ne nur ekonomia, sed anka moral; problemo, por ia efektivigo oni bezonas enerali on de I' altruista moralo. Por disvolvi tiun moralon, li montras kii rimedojn la respekton de 1' le o j , la asketismajn ordonoj'n de T religioj, la familiajn sentojn, la profesiajn kaj kooperativajn movadojn, solidarecon, arlojn kaj sciuncojn. L a libro legi as faciie. (xy)'

26

Asocio de E-istaj Libro-Amikoj A stralio T.A MOVADO

24

KOSKORDO
%wan LA POUCISTO ^ ^ d ^ ?

^f&^ft**

n o N u o *"*
Er
_

;i*:Nt ; V BULTENp

^
LA RKJM\

OOMOTO;

ESPERANTO

w ' ''

TEL

r iji

alaafs

totiMM; Afl ^ " ^ ^ U ^ - ^ P

L a L i b r o n d e K o m u n a P r e o\ kunlabore kun pastro Curry trad. Refto L e a r de Shakespeare. Red. de: Ca E k l e z i a R e v u o , 191?22. Asocio de E-istaj Libro-Amikoj, v. AELA. Aspazio, Tragedio en 5 aktoj el la antikva greka tempo. Verkis A. S v j e n t o n o v s k i, el la poia trad. L e o n o Z a m e n h o f . Kolekto dei La R e v u o . 1908, 157 p. Vitrovos en la dramo perlojn de malvarma penso filozola ka rubenojn de varma fcredo je venko de grandaj koroj kaj animoj geniaj. (El la Postparolo e|e Beltnont.) Atanasov D. Atanas, (ps. Ada), bulgaro, privata oficisto, anta e gim~ nazia instruisto de Hteraturo. Nask. 12 febr. 1892 en Sofia, lo as samloke. En 1910 fondis kaj prezidis studentan E grupon e la Sofia Uni^ versitato. En 1911 sekr. de BEL, de 1920 is 1926 vicprez. de BEA kaj reC de B E - i s t o. Prez. de BEA 192?28. Tradukis kelka n verkojn, a toro de l e r n o l i b r o j , et kiuj unu aperis en 7 eldonoj kaj 36.000 e-roj. etkunlaboranto de la E n c i k lopedio. Atanasov Oeorgi, bulgaro, pianisto. Nask. 12 dec. 1881 en Nova Zagora, lo as en Sofia. Kuniaboris por R o n di r a n t o , trad. U n u a j i e c i o n o j de Cart, verkis E. muzikajojn, estis kurired,* de D a n u b o . Ateistoj, v. Liberpensuloj. Atta Troll. Somernokta son o (poeziajo) de H e i n e , ei la germana trad> Z a n o n i. 1925, 96 p. Peni re|oni eri E Ia esencon de Ia spnt^ eco kaj lerteco de la a toro, estas kvazati elekti plej armitajn malamikJn> por ke la venko estu pli triumfa. La tradukinto laboris sukcese. (G. S., ,E* 1925, p: 170.) A roro. Organo de SO NE, blind* nlft societo en Cenoslovakujo, fond. en 1920; formato 28x25. Red. Vuk Echtner. Austerlitz (austerlk) Vilmos, hungaro, d-ro, kuracisto en BardejovBartfa ( eftosL) Nask. 28 majo 1873 en Eperjes (nun Pre ov en CSR). A toro de pluraj verkoj sciencaj. Fondinto de EG en B., UEA-del. Estis sekr. de TEKA.

Faris voja on por propagandi E-n tra Finnlando is ia nordpol sa cirklo en 1925. Artikoioj en In t. M e d. Re vuo ktp. A stralio: Lando kaj Popolo. Originale verkita de A. D e h u d o kaj L a u r i L a i h o. 1927, 93 p., 29 fotoj. Bela kaj interesa libro pri la nuna A stralio. Aperis anka en finna traduko. A stralio. Pro ia relativa nenecesecie de helplingvo en unulingva kontinento la progreso de E estts en A. matrapida. Krome la angla lingvo bone servas al a straliano dum la veturado, ja preska iuj vojoj de la vapor ipoj kondukas al britaj teritorioj. Nur makapide, kiel anka en Britujo, oni ekkomprenas, ke la angla civilizado estas nur negranda parto de la greko-latina civilizado. 1 Certe anta I0O0 lernolibroj en angla lingvo ekatingis A-on, e keikaj personoj provis lerni E-n; C. 1904 d-ro John Pollen vizitis antipodojn ka} en Adelaide li ricevis bonan ak epton de liniv, prof. Naylor (amiko de prof. Murray). NayIor mem balda forvelkis rilate al E, tamen en 1904 lia eldiro helpis al la propagando. Prof. Urlaub, privata instruisto de la gerntana lingvo, prenis la aferon kaj ofte priparoiis in. En 1906 interesi is William Muirtten, posedanto de Komerca kaj Prepara Gimnazio, kredinte, ke E havas komercajn eblecojn kaj arangis, ke Urlaub faru lekcion. La komercaj studentoj rkevis ordonon eesti. La ambro pleni is, tni inter ili. Urlaub tekciis angle kun tre germana parolmaniero. La studentoj malatentis, oscedis, ridis, itttermetis fnalsa ajojn. Subite inter ia bruo venis Muirden. Silento. Urlaub faris simplan demandon, sed neniu respondis. Muirden tondravo e alvokis al iu respomli.la alvokita ne povis, postje mi sekvis kaj diris ian stulta oti, kiu furiozigis la iom eksciti eman Urlaub. Poste la a skultado estis pli atenta kaj oni tondre aplafidegis pro la fino. Kelkaj promesis a eti lernolibron kaj almena mi a etis Hbreton de Bullen >or 8 pencoj. Post trafoliumeto la ibro ripozis dum kvin jaroj en la

l%jmm^&-

202^Cefaj E^gazetoj en 1926-_27

Specimenaj pa oj el la unua volumo de Enciklopedio de Esperanto

300
Austrio: Wien Belgujo: BruxeIIe Cenoslovakio; Praha Danujo: Kjobenhavn Francujo: Paria Nederlando: s' Gravenhage Jugoslavujo; Beograd Latvujo; Ri*a Svlslando: Bern Svedujo; Stockholm Italujo: Roma

BILDOJN KAJ

1100

TITOLVORTOJN

en la montrala densega komposto prezentas al vi la

UNUA VOLUMO
Pagi oni povas nur:
PAOO DE LA KOTIZO OKAZAS PLEJ FACILB
I la iunla de la pola pnlUpiia ah I nomo pocrrovtA KASA OSZCZEDNOSCI-WAIISZAW tau jroaj oumeroj jrnaj landot-

de

Enciklopedio de Esperanto
sur 272 teksto- kaj 112 bildopa oj grandformataj. La dua volumo ampleksos proksimume 540 pa ojn. Prezo 30 frankoj svisaj bro urita kaj 34- frankoj svisaj birdilaAldonu 10% por sendkostoj i

No No No No No No No No No No No

79.500 244.200 89 600 14.972 600.12 145.510 65.049 4 030 IH.6.500 4.312 1/10110

LA PREZO ESTAS PAGEBLA EN DU EGALAJ PARTOJ

Tuj post pago de la unua duono ni ekpedas la untian volumon. El landoj, tie i ne menciataj: per bank ekoj, Postal Orders, a po tmandatoj al P. K O. Krak6w, Polujo, Adn. Literatura Mondo, Nro 403.148 a per internaciaj po taj respondkuponoj. Unu kuponon ni akceptas en la valoro de 0.30 sv. fr. Ed t s Literatura Mondo kaj Asocio de Esperantistaj LibroAmikoj Budapest, IX, Mester ucca 5 3 . V. 5. Hungarujo

SUR IUJ ENPAOILOJ DEVAS ESTI LA JENA TEKSTOl AOM. UTERATURA MONDO KRAKOW NR. 3.1M EN AIJAJ LA1DOJ ONI PAOV At'STHU0 I. E TbotDM, Eapcranto tV Omro<n.f*hJJ Ga>entmol Si.intr Baok Anounl Nro ,^6 i&ESTOMJO Milda 1 W Tothn*. P.Jtkaat 6 HUMitAJU JO PottiVkkonto < t > B)rW V ilmo" nro )5|68 l*OI,l JO Adrnintatrarja Lilrratara Monrlo. kralo nro $o3t'.3 1H \|.M JO Rumana Eap*Tar.to-ln*lilulr.. Onj rtr Bmilnr i5 JAPANUJO Japana Eept-rnalo Imtitulo. ToJrto, Hontron-MotoTjirS I. k*j Taliin-Dn. Eaperanlo Fkn. TtJtit. Kudan. kn.ijin-.aci I V I tiuj aliaf latdni <" trndu p"tmnmtLnii)n al Pncatowa Ka Oarirdnnsri. Krako*. klo ArJm Lihvalura Mrmrlonr tfrMfl Polujn Ni akoeplM ankaii intrmariap rr*poruikupniiojn pottajo n U aloro de n j n av fr po unu. Alio D kaj pao;njn rwti*rw aknptaa la irprotonuuiloj ci> L ltratura Mondo kaj pftjpaHo < 1 r > la eaperanhiiaj lihrn.rtKli.otoj.

Mendantoj de tri ekzempleroj ricevas unu senpagan

Novali antoj al Asocio de Esperantistaj Libro-Amikoj rajtas ricevi amba voiumojn por 14 sv. fr. feslaa al ni la afttorou tta -lili^tn. ki.i lio prezfentaa la s praj frazoj. Evidente, la Iradnkintoj bone interpretis al ni la pensojn de la a toro. S<M1 pri tiu ispeciala arnin <le bonodora kaj malpeza frazo ili restis al ni uldantaj. Mi ne ripro as ilin pro tio. Eble la slilo de ]' a toro eststs ne redonebla fremdlingve, a cble, por in redoni, niii devus esti same granda slilisto kiel li niein. Celere. anka sen tio. l;t libro estas sufice interesa, atentkatenanta kaj originala, por eksciti kaj absorbi la leganton. Ililale la lingva on, mi nolis pliirajn nialkoreklajojn, kiuj ioni mirigas en tradoko farita de pluropo kaj korektita de kvar personoj. Jen ekzemple eraroj pri la tiansireeo de verboj: konfuzigi (konfuzi), i n c i i j i (incit i . <'kscitij;i lekstili). ravigi (rivi), moviga (mova), konsterniga koiislerna), indignita (indignigita), terurigi (teruri). Oni Irovaa jen elektri jen elektrigk Kromordinara anst, ekslerordinara ne ajnas usta. (ii ja signifas: io krom la ordinara, duin oni devus es|)iiini: io ekster la ordinara, io trans la onlinara. Trcli de na piedo sur Ui alian: tion i Ieginle mi imagis, ke oni tretas de iinii piedo <le iu linino aar la alian piedon de 1' sama a de alia liomo. do ke oni promeiias sur fremdaj piedoj. Mi diras: stari i <le unu piedo sur la alian. Laborislo falis dr aur trabaro kaj m rtigis siiu< oni kredus ke li, krom ]a falego, faris ankora memmorligon, K\aiikam la tradukintoj volis esprimi umple, ke li moi fis. Poste trovi as innltaj eraroj pri la artikolo. Ekzemple: Scivolaj manoj de H o r a . . . Tio estus ttsta nur, se Hora liavus multajn manojn. kaj temus pri kelkaj el ili. Sed ar li havas nur du manojn, kaj temas pri ili

LADISLAT M.ADVKA: Ml EN LI. Romano. Tradukis k;ij eldonis Moraviaj Esperarito-Pioniroj, Olomouc. ii|i pg. 1'rezo: bro . RM. \. Ekleginte la romanon. ni kredas, ke ni denove lunas anta tii prodtiklajon <le la ktitiin.i detektivliteraturo. Menio kondamna estas en litt kredo (mi netiiel voiua ofendi nian Forge, kiu le\is en E. tiun arlspecon is arta nivelo, pbr ke mi ne parolu pri E. \ . Poe, patro tle l' lnla tia lileraturo). Poste ni \i<las. ke ni eraris. La romano, el la kriminala sajno trans litas al reloj misteraj, okullaj; i estas ramano lanlazia. tusanta transcendajn regionojn, Teinaa pri inler an o de animoj kaj pri la konstemaj amaj konEliktoj, kiuj rezultas el i tiu an o. Kaj ankdi-a io. Tiu fantazia transcendeco estas nur tono. Oni sentas, malgra la ekseiti o, kitin la turnoplenc kondukila rakonto estigas en ni, ke i estas imr okazu por prpfunda kaj niajstra animpentro. La a toro pentras la animdisecon, spiritan kaoson, sencelecon, amuzomanion ile nia tempo, kaj io i tiel akre reliefi as autaii ni usle per la animpreme fatala okolta eksperimento, ke ni sincere ekna zi as pri nia naizera, vojperdinta epoko. Mi ne scias, eit tio estis la vera inteitco <le la a toro, nii parolas iiiir pri miaj impresoj. La anta parolo de la libro prezentas al ni"la a toron. Tic ni legas inter aliaj: Vladjka estas anta cio stilisto . 1'oste: Lia verkado estas untivorte virtuoza. . . Tiu lia armo de bonodora kaj malpeza lrazo. kiu fajrcranle kaj lu ante tamen enhavas tiora <la pezaj faktoj kaj tiom da bone kasita psikologio, imagas rekle \iiinece. Koinprencble mi tule ne kontestas, ke i liuj bele esprimitaj kar.ikterizoj de la anta parolo estas pravaj, sed mi devas diri, ke la traduko, malgra siaj bonaj ecoj, ne maniOQ

nni afi. devas esti la scivolaj manoj.s Sur la sama pa o 1ro\i as Ia emoclila Mila ( uste) kaj sscivola Mila ki.il rnankas la artikolo?). Oni devas diri a >la scivola Mil.i aJpasis la muron . a Mil.i scivole alpa&is la muron . a , el)le. Mila. soivola. alpa is la inuron . . . < Aliajn, ne nialioiiltajn erarojn jiri 1" artikolo nii nun ne volas citi. Fino. mi ne povas kompreni, kial la tradukinloj* insistas pri la dividsigna uzo de la apostrnfo. La apostrofo ja liavas sian difinitan funkcion en E.: i signas la elizion ih' la o-finajo kaj la elizion de la a-litero de i artikolo. \ do ne kunligas vortojn, sed markas finon de vorto. l'or kunligi ni havas, la streketon. Mi ne povas imagij kial osltis pli liona la nekutiina demanci'esploris ol la kutinia demand-esploris. La tula osperanlistaro kutimi is al la ligostreko, kial do alpreni kutimon novan, kiu prezentas iicnian avanta on kaj povas e estigi konfuzon momint.iii iliiin lego. Per la /amenliofeco dc Ia apostrofa kunligo oni iii' povas anrumenti. Zamcnliof ja uzis in nur plcjkniiionre. kiam oni ankora apartigis iun vortelementon al'kutim'i i), sed posl la forlaso de tio neniam j)lu. La Hbro eslas zorge eldonita, pla e bindita. Gi eerto meritas vaslan interesi on. F. Szitdgji. JAPANAJ FABELOJ. Tradukis arioj de J. E. S: Takeki i Aramaki, Naosuke llamada. Micue Jamagata, Miriiru Macnbara. Takao Minanii. Nobiiro Simoda kaj
.losi i i m o n i u r a : konsilis Jo/.ofo Major. Eldonis Knku-

Kaj mi kredas, ke alpropriginle la spiriton de Esperanto. japano tute nc lcrnas novan radikon pli malfacile ol ekzeiriple buOgaro, estono, finno, slavo lcrnas tian vorton, kiu iii' ckzislas en lia lingvo. Foje ni. jain pelis niajn japanajn samideanojn pri i-konccrna artikolo: tio ceite niiiltc pli klarigus la aferon ol rezolucioj. la interesan mallongigon Mi trovis en Ia libro Zamennasko anstata naskotago de Zamenhof . Gi ajnas al mi disvastiginda. (y) P R I L' MODERNA ARTO. Veriris J a n Br/.ek!iw.-ki kaj S. Grenkamp-Koinleld. F o r m a ' o a 3 . 5 i ")..") (in. 3'^ teksto- kaj 6 8 kli opa oj kun -f\ kli o j . Dukolora kovrilo, senligna papero. Prezo bro . 7. svfr, liind. 9. svfr. Eldonis Literatura Mondo, Budapest. P o r AELA anoj la kvara libro de i<|33. Post la forpaso de l" tempo. d u m kiu la arto konlenli is pcv la jilejelilc proksima imitado de V naturaj liela o j , tuj kiam la arlistoj ekprovis enigi en siajn \erkojii novajn konccptojn (ekz. ke la artaj bela oj jiovas esti. kaj lakto estas, aendependaj de la n a t u r a j ) , intci ili kaj La puliliko. e klera, ekestis miskonijvrenoi, kiu is nun da ras kaj lastatempe nome de post la iuilito, naskis akregajn kverelojn, kiuj ankora ne fini^ris ver ajne ne fini os. Nbtinde estas, ke tia miskompfeno ne estas io nova. Ciam oni in vidas. rigardante u al la literaturo, eii al La iiiuziko. ftu al la pentroarto. kiarn. ok/.eiii|ile, ni relegas nun artikolojn de iainaj kritikistoj. kiuj kelkajn jarojn post la m o r l o de Beellioveii skribis pri lios lastaj komjiona o j , interalie pri la IX-a Simfonioj. tiu adtnirnida kaj emociiga" efverko. u ni ne est.is mirigitaj de l.i ripro oj iam direktitaj al la genia produkto? lonigite de mircgo ni legas la vortojn brua, sova a, nc pli ludebla kaj kantebla ol a debla muziko uzibijn jior karaklerizi verkon, kiun nun iu konsideras kiel klasikan, e istede klasikan! Anka la epoko, kiam jiarolante pri la VVagneraj o p e r o j oni ne paris similspecajn epitetojn, ne estas tre m a l p r o k s i m a : tamen nmi tiuj operoj estas konsistigaj p a r t o j de la ordinara repertuaro de la muzikteatroj kaj ne malofte oni povas a di a legi, ke ili fari is gurda o j . L a samajn konstalojn ni rajtas fari pri literatura oj a jientrajoj. Rilate tiujn lastajn, la miskompreno estas e pli profunda kaj la kvereloj, kiuj ekestas inter malsame opiniantoj, nioiitn a s la plej akraj. Tio ja estas kornprenebla, a r [x>r sin esprimi la pentristo, volencvole, uzas formojn, kies modelojn iu konas, e kiain tiuj formoj rilatas al j i u r e geometriaj figuroj. Sekvc al la rigardantii altrudi as la neceso, ke la naturajn bela ojn. pli-malpli klare de li rekonitajn, li apartigu de la arlaj, jjri kiuj diskuto estas iam ebla. Plie, tiu diskulo ne riam estas serena, kiel decus por tiaj d e m a n d o j ; 6ar ne iu kajiablas, e se li agnoskas ties sa econ, agi la la konsilo de la franca literaturisto Gustave Flaiirbert: :>Kiam oni intencas kritiki art-verkon, tiam oni forgesu 110 kion oni scias, sed kion oni atas . P r o tio kaj ankora j>ro aliaj molivoj atentinda kaj utila jnezenti as La Libro verkita de nia bonc konata amiko S. Grenkamp-Kornfel d en kunlaboro kun la atata artkritikisto d-ro Jan Brzekovvski. Gi alportas muLle pri la novaj ismoj de la pentroarto kaj en densa, drasta formo plej ta ge konigas ion. kion estas necese scii pri La diversaj tendencoj, kiuj konsistigas. kion oni nomas, p r o m a n k o de pli usta esprimo, la moderna a r t o . Per objektivaj klarigoj i difinas - - tiom almena , kiom estas eble pri tiuj aforoj La efajn karakterojn de la diversaj ismoj,

hiiu a, Tokio, 11|.'!3. 38 jia oj. La fabeloj ne tro diferencas de la e ropaj, Estas interese, kie similas la fantazio de tre diversaj popoloj; cn i tiuj fabeletoj tenias same pri puni o de malico. rekompenco al bonuloj, beroa forlo per kiu nin surprizas malgrandulo: la samaj motivoj, kinjn ni renkontas anka en niaj infancanibroj. Tamen, jli ne malhavas specialan japanan aroroon, pro kiu oni logas i tiujn fabeletojn kun aparla intereso. Simomura interese rakontas en la Postparolo la historion dc la kolektiva tradukado. Li iom plendetas pri tio, ke la japanismojn ili ne povis traduki fidole, ar la eiiropanoj, al kiuj la libro estas dedi ita, ne komprcnns l.i japunan etoson, tiom kiom la japanoj la e ropan. Nu, i-rilate mi opinias, ke la japanaj esperantistoj ne devas blinde imiti la e ropanan stilon. Ili devas alproprigi nur la specialan spiriton de la lingvo. Kaj, se ili tion jam faris, nenio nialhelpas, ke ili ri igu la lingvon ankan pcr iapan-aromaj esprimformoj. La alproprigo <le 1 lingva spirito necesas nur por povi j)riju i, u liuj esprimej eslas vcre asiniileblaj de la lingvo, a ili restos iam fremdaj al i. Mi aludas jiri la ekzemplo de hungaraj csperantistoj. kiuj faris sukcesiijn provojn i-rilalc La traduklingvo eslas tre bona kaj glata. El liuj pliimoj ni povas espcri anka pli grandpretendajn verkojn. (rv) J. IftlGURO: PRAKTIKA GMDO I)E KOHESPON0 0 EN ESPERANTO. 3oC pa oj. Belege eldonila, luksamplcksa libro, kiu instruas korespondi, Vcrc, la japana movado devas csti viglega, sc i ebligas la eldonon de tia verko. Mi kredas, ke la vera celo de V verko estas ne tiom la instruo de 1" korespondo mem, kiom la lingva komenlariado, kiu estas tre vasta kaj' detala e Ia unuopaj leteroj'. Do, la verko rcc niontras, kiel malfacila estas Esperanto por japanoj: en neniu E ropa lingvo oni sentus la neceson de tia libro. Sed mi kredas, ke la vera malfacileco de E. jjor la japanoj konsistas ne tiom en la vortoj, kiom en la frazstrukturo, kiu estas, kiel mi vidas en la japanlingva kurso de Oomoto, funde diferenca de la okcidentlingvaj.

29

kiuj sin intersekvis de irka la jaro 1908 (kiam en Okcidento krei is kubismo, kiel reago kontra la is tiam triumfanta impresismo kaj eble, iagrade, kiel unua rezulto de la futuristaj maniiestoj de la itala poeto Marinetti), is surredismso, kiun k a toroj montras kiel la kronologie la lastan kaj iom arbitre kiel liodia ankora tre popularan direkton. Post enerala alrigardo al la evoluo de la pentroarto inter la us cititaj limio , la libro enhavas pli detalajn informojn pri la batalo inter la du realoj, kiu konsistigas la arton, la realo de 1' ekstera mondo kaj la abstrakta realo, ekzistanta kaj montri anta en la elsaitemo de 1' artisto; pri la tendencoj de 1' moderna arto (deformismo, konstruado, literatura esprimo) kaj ties interpenetrado; fine, pri la. stato de la nuritempa pentroarto. Prave la a toroj diras, ke nun regas malpli da teorio kaj pli da praktiko; venis tempo de plena praktika elprofitado de la teoriaj valoroj, kiuj. estis enkondukitaj. Tamen ne ajnas, ke regas normi ado kaj stabiU ado, aimena la la ismoj priparolitaj. Fakte neniu el la sko!oj studitaj en tiu i libro povis konsistigi finon en si mem, Ciuj, pli malpli akcentite, estis nur reagoj kaj provoj, oetere utilaj. Per neniu el ili povis, nek povas kontenti i la artsento, kiun, pJi malpli klaran kaj tu eblan,portas en si iu homo. Kaj tion pruvas la nuna moderna renesanco, a nova klasikismo, kiu elprofitanta la ser ojn kaj la trovojn de kelkaj sinceruloj, kiel nome Picasso, liberigas la artistan individuecon kaj direktas in denove al la naturo, iama kaj sola fonto de belo por iuj artoj kaj -precipe por la plastikaj. Tiua alia konkludone trovi as en la libro, kies leganton pli instrui ol influi intencis la a toroj, kiuj pro tia intenco estas la te la dindaj. La dindaj anka pro la sobreoo kaj komprenebleco de siaj priartaj klar%oj. Tiel ilia verko multe utilos al la mezinteligenta konsumanto por kompreni la novajn bazojn de 1 pentroarto. Al tiu kompreno helpos la kolekto de 74 kli oj faritaj la pentra oj de la plej originalaj istoj el la menciitaj ismoj. La lingvo de la verko, malgra la malfacilo de la temo, estas klara, flua kaj pura. La libron, bele prezentitan kaj pla e presitan, devus havi en sia biblioteko iu scivolulo. Georges Avril KANTOJ DE AMO KAJ SOPIHO de EUGENO MIALSKI. Eldonis: N. apiro, Warszawa, ig3/i. 48 pa oj. Fomiato I 3 X I 8 cm. Prezo: bro . 0.70 svfr. La kajero entenas poemojn el la jaroj 1917 kaj 1918. Tio starigas la recenziston anta ne facilan situacion. Sc li volas esti rigora, se li volas kritiki iujn malperfekta ojn, li povas ricevi la respondon, ke tiuj poemoj ja estas fruktoj de periodo, kiun la poeto jam delonge transpasis, evoluinte al multe pli alta nivelo de inspiro k a j tekniko. Kaj vere, tio ja estas fakto. Sed i-okaze, kial la poeto publikigis i tiun volumon? u nur kiel kontribuajon al la historio de sia spirita evoluo? Nu, la poeto mem malkonfesas siajn iamajn kantojn en inanuskripta poemo: Akordojii de 1' sentimentalo komencis an i rava lir' kaj m i, el amo-kavalir' fari is bardo de baUlo.

Mi de mi kaj

plu ne dronas en imagoj anemia am' al In, sane amas, sen karmin' sen emfazaj dirzigzagoj.

Scd, ajne li tamen ne povas tute rifuzi sian patran senlon al tiuj infanoj malkonfesitaj: Mi tial amas rememori legante versojn de 1' naiv', kaj tagojn de 1' pasinta viv' per viva sperto traesplori. Mi povus diri, iom krude, ke la leganto, k a | precipe la reconzanto, ne povas senti tiel varme pri tiuj ipoemoj, ke li eksentu en ili anka tion, kion ili ne enbavas, kaj kion al la poeto sentigas nur liaj rememoroj kro itaj al la poetnoj per la forto de asociado. La recenzisto devas esti influita nur per la poemoj m e m , kaj tiu i influo [ilejparte ne estas tro forta. La poemoj e tas simpatiai en sia junuleca velo de vortoj kaj en siaj junule a aacaj leknikjonglajoj. Oni povas en ili vidi ermon de talento, promeson dc venontaj plenumi oj. 6 i estas kolekto, kian e Ia fino de kolektitaj verkoj de grandaj a toroj oni vidas sub la titolo Junulaj provoj. Kaj por forigi miskomprenon, mi emfazas, ke i tiu j u o rilatas ne al la temv de 1' poemoj (amaj poemoj, ec naivaj amaj poemoj povas ja esti grandiozaj majstroverkoj), sed al ilia ellaboro, arta kapto, esprimpovo, prezentmaniero. La sleonaj ungoj, kiuj oni povas ekvidi en tiuj i versoj, estas la facila versado, la ofte spritaj rimoj (kvankam al la rusmanieraj radikrimoj mi sentas nevenkeblan antipation), la perfekta lingvouzo (kvankam kiseco a j nas al mi enigma; tiame agu vi aroge plej estas tro fakasita vortordo). Ofte nin surprizas bela impeto de facilkura verso, kiun spronas danca ritmo kaj ri aj rimoj. Resume: la poemoj estas ne seninteresaj provoj de poeta sludtempo, sed la libro mem ne estas literatura evento. G. Karczag. TEO JUNG: LA ARGENTJUBILEA KONGRESO. (Eld. Heroldo de Esp. Koln. 5 i p . Prezo: GM o.5o.) Kroniko pri la jubilea kongreso. ,Mej interesa parto de la kroniko estas motivado de la speciala situacio, en kiu la kongreso okazis. Mi rememoras la anekdoton pri la ju isto, kiu diris al amba procesuloj: Vi pravas. Kaj tiam la advokato atentigis lin, ke samtempe du kontra uloj ne pov^s pravi. Anka vi pravas. diris la j u isto. E n la kontra diroj de la Esp. okaza oj ni sentas nin similaj ju antoj. F . Szildgyi. 1SE-KALENDAR0 193/, Internaeio de Socialistaj Esperantistoj, Wien, XXI. Augererstr. i 4 ^933 64 pa oj 11,5Xi 5 Prezo: sil. .60 Agendeto kun pluraj interesaj informoj. BUKEDO. Elektitaj rakontoj skribitai en Esporanta Slenografio Duplove-Flageul. Eldonejo de E-a Stenografio. 9. Bdt Vollaire. Issy-Les-Moulineaux, Seine, Francujo. 16 pa oj. n X i 6 . 5 cm. Prezo: fr. fr. i.5o (1 respondkupono). , A. CERNIfi: REKORDO. Tradukis: V. Fuks, I. Krolik. V. Bobrov. Eldonis Ekrelo, Leipzig, i g 3 3 . 2,'t pa oj.
i.">X2i c m . .

Novelo traktanta pri la -socialisma konkurado en la kadro de domkonstruado dum la kvarjarplano. Bona traduko, escepte la uzon de tiu malbenita artikolo.

30

pLtioMiO HELMOND - Af o - fildoms Eldonejo Helmond, Helmond. 6o.5x3g.o ig34 Bele presita reklamilo. G. P. DE BRUIN: GVIDILO TRA LA ESPERANTOMOVADO. Eldonis SAT, Parizo. 48 p . 12X19 cm. Prezo bro . fr. fr. [\. Konciza sed tre bone skizita trarigardo tra l'< E-a movado ne trala kaj laborista, precipe pri la lasta. En la priparolo de la ne trala movado la a toro montras la dindan objektivecon, kiel anka enerale li preferas doni ta ge registritajn faktojn ol subjektivajn sinesprimojn. Nur en la priparolo de la skismo inter SAT kaj SEU li ne povas sin deteni de kelkaj fortaj esprimoj malfavore al la lasta. La libreto estas tre bele eldonita, havas agrablan ekslerajon.

FlM M KOMPRENiS LA RADION E. Alsberg Literatura Mondo, Budapest IX., Mester ucca 53/V 1934 i 4 o pa oj a o X i 5 . 5 Prezo: bro . svfr. 4.5o, bind. svfr. 0. plus 100/0 por sendkostoj. IVANS: LA VIRO E L FRANCUJO. Aventuro de Geoffrey Gill, detektivo. El la nederlanda lingvo tradukis W. ^'ersteeg Graftdijk. Kontrolita kaj rekomendita de la Esperantista Literatura Asocio. Populara Esperanto-Biblioteko, Amsterdam. Elandstraat 177179. 2 i X i 5 . 5 cm. 244 p - Prezo bindita: guld. 3.5o -j- sendkostoj. AMO DE TOOJUUROO kaj Du Aliaj Teatrajoj Kan Kiku i Tradukis: Jo i i imomura Literatura Mondo, Budapest IX, 53/V Mester ucca 1^34 88 pa oj i3.5Xao Prezo: svfr. 1.20 plus 100/0. Por AELA-anoj nur 0.60 svfr. afrankite. TURSTRATO 4 H. Weinhengst Literatura Mondo, Budapest IX, Mester ucca 53/V ig34 176 pa oj - 20Xi3.5 Prezo: bro . 3.5o, bind. svfr. 5.plus 100/0 porsendkostoj. IV.-a volumo de AELA ig3AEL X LA NOTLIBRO DE PRAKTIKA ESPERANT1STO K. R. C. Sturmer Literatura Mondo, Budapest IX, Mester ucca 53/V 1934 125 pa oj aoX i3.5 Prezo: bros. svfr. 2.5o, bind. svfr. 4. plus io/o por sendkostoj. Por AELA-anoj bro . svfr. 1.20 bind. 2.10 svfr. afrankita. METROPOLITENO CK SEU, Moskvo. Varankin Romano. PRESISTO KAJ KLIENTO Eldonis EsperantpPresejo kaj Eldonejo Ant. Prazak, Jablonne n. Orlici 16 pa oj 16.4X10.2 ig34- Kelkaj koncizaj konsiloj al tiuj, kiuj rilatas kun presejo; modeloj de la prestipoj. LA TRAVIVAJOJ DE LA BRAVA SOLDATOSVEJK DIJM LA MONDMILITO J. Ha ek J. Stadler Sennarieca Asocio Tutmonda, 2 3, rue Boyer, Paris 20 1934 i52 pa oj I 3 X I 8 . 5 Prezo: frfr.:
12.5o IQO/O sendkostoj.

RECJENZOTAJ L l ItltO.I
ENCIKLOPEDIO DE ESPERANTO, Unua Volumo L. Kokeny kaj V. Bleier Literatura Mondo, Budapest IX, Mester ucca 53/V 1934 272-1-112 pa oj a3.5Xi5.5 Prezo: Du volumoj, bro . svfr. 3o. bind. 34. plus 100/0 por sendkostoj; pagebla en du parto . Por anoj de AELA la du volumoj faras la 6-an verkon de ig33. La novaj ali intoj rajtas ricevi unu ekzempleron por svfr. i4. > ARTHISTORIO Anton Hekler Tradukis: K. Kalocsay Literatura Mondo, Budapest IX, Mester ucca 53/V 1934 212 pa oj 28, 5Xi5.5 Prezo: b r o l svfr. i 3 . , bind. svfr. i 5 . plus ioo/ 0 por sendkostoj.

Internaeiaj s o m e r a j Ksperanto-kuraoJ e n JStockholm

23. J u l i o - 2 . A gust 1934. La Prepara Komitato de la 26-a Universala Kongreso kaj la Sveda Esperanto-Instituto decidis komisii D-RON F. SZILAGYI L. K. (BUDAPEST) kies speciala instrumetodo (iniciantoj: F . Szilagyi kaj Tibor Czitrom), la t. n. lumbildmetodo vekis pro siaj moderneco kaj avanta oj specialan atenton, por organizi DU 10-TAGAJN KURSOJN aritau la Kongreso ( iutage po 2. hordj). La unua kurso estos KOMENCA KURSO, sed i bonege povos servi ankati por tiuj, kiuj finis nur mallongan kurson, kaj donos multe da okazoj por paroli (kun kaj 6en lumbildoj), la dua kurso estos aran ita por PROGRESANTOJ, (instrukcia kurso por instruontoj), kaj el ties materialo ni mencias la parolekzercojn kaj metodinstruadon kun lumbildoj, la historian kaj literaturan parton, organizajn prrtraktadojn ktp. Kunlaborantoj: T. Czitrom, (Budapest), E. Dahl (Uddevalla) ka H. Seppik (Tallin). Kurskotizo: Svedaj kronoj 10. (a egalvaloro), post la 10-a de julio 12 sv. kr. Sendu al: Po t eka konto 2012. Malmultekostaj lo ejo, man ado. Ekskursoj, amuzoj. Petu informojn. Someraj EEsperanto-karsoj SUKkholm. Box 898.

/ GRANDA RUS-ESPERANTA VORTARO V. Kolinski, E. Izgur, Lingva Komisiono de SEU CK SEU, J. B. S VERAC: LETEROJ AL BRIGITO. La socialista partio, iaj principoj kaj taskoj. Eldono de ESFIO, 12. rue Feydeau, Paris 2. ig33. 212 p . 12X19 cm. Prezo: fr. fr. 10. LA INFANOJ DE BETLEHEM Selma Lagerlof Oscar Frode Eldona Societo Esperanto, Stocknolm, Fako 698 1933" 32 pa oj. SRIZOJ EL ESPERANTUJO Franz Ulrich Eldono de la A toro 1933 3a pa oj n . 5 X i 5 Prezo: Kr. . 4-5o. WAT IEDER VAN ESPERANTO WETEN MOET G. P. de Bruin F . L. E. Amsterdam o Postbus 5o 1934 27 pa oj i 3 . 5 x i 9 - 5 CAPAJEV CK SEU, Moskvo. Romano. LA INSTRUO DE KARL MARKS CK SEU, Moskvo. F . K A R I N T H Y : VOJAGO EN F A R E M I D O N kaj DU I P O J . Noveloj. E l k h u n g a r a : L. Totsche. 8 4 pa a. Eldonis Literatura Mondo, Budapest. P r e a o : sv. fr. 1.20 -f- 100/0 p o r sendkostoj. P o r A E L A - a n o j 0 . 6 0 svfr. afrankite. P R I P I E D P I L K L U D A N T O de Vietor van Nispm; kun desegnajoj de St. de Reuder. E l la nederlanda Ungvo- tradukis: F r a t e r M. Barthotomeus. E l d o n e j o : Piet Sroits, Tilburgo. 9 6 p a g o j , formato 1 9 X 1 2 cm. P r e z o : i . 3 o nederl. guldenoj.

31
, "

I n f o r m o j a l memfrroj do Ai:i, \
En la nunaj tagoj ni sendas al niaj membro , pagintaj la kotizon por 10,34; la duan libron de igS/j: Antono Hekler, Arthistorio. Vohuno I. kaj kiel ekstervicajn librojn: K. R. C. Sturmer: El la Notlibro de Praktika Esperantisto, Kan Kikuei-Josi i Simomura: Amo de Toojuuroo. La sumo, pagenda por la Sturmer-Iibro eslas brouiila i.ao svfr., bindita a . i o svfr. por la Kiku i o.fio svfr. En la samaj tagoj ni sendas al iu, kiu ne sendis al ni sciigon pri neemo al superpago, la unuan volumon de Enciklopedio de Esperanto. Bedaiirinde la kompostado kaj presado da ris multe pli longe, ol ni iam ajn supozis, La ka zo estas tre simpla: la de ni ne atendita grandeco de la materialo, pro kio ni devis apliki an'o pli densan komposton, ol ni efektive intencis. Tial ni esperas, ke niaj membroj pardonos al.ni tiun prokraslon. Ni scia tute certe, ko ili estos tre kontentaj pri la enhavo kaj volonte superpagos por bro urita eldono svfr. 3. por bindita svfr. &.> membroj kun rekomendo pluan sumeton de svfr. o.5o. La dua (<V('e pro la ektado) ne tio ni petas volumo jam estas kompostata, sed i certe multe da tempo, necesa absolute por la koraperos pli frue, ol post tri monatoj. Por pluan paciencon.

ATENTIGO
La redakcio kaj la administracio respondas itin ajn demandon a informpeton pri Lingvo Libro nur, se i estas akompanata per respondkupono. Neniu atendu respondon je letero, ne tiel ekipita. Abono haj prezo. A slrio i o gro ojn, Belgujo 6 o centimojn,' Brifujo i penny, Bulgarujo 2 levojn, ehoslovakio o.tjo helcrojn, Francujo o.5o centimojn, Germanujo 8 fenigojn, Hispanujo 20 centim., Hungarujo 10 filerojn, Jugoslavujo I dinaron, Latvolando o. 10 laton, Litvujo o . i o litovan kronon, Estonujo o . i o kronon, Danio i o ore, Nederlando 5 cendojn, Norvegujo ro ore, Polujo i o gro ojn, llumariujo 3 lebjn, Svedlando ro oerojn, SvisIandO I O centimojn, Usono 3 cendojn, Italujo o.3o liron. Tiuj prezoj validas nur, se oni mendas kaj pagas samtempe. almena 3 ekzemplerojn. Mendante nur unu, oni devas sendi duoblan sumon, ol la supre meirciitaj. Ni akceptas respondkuponojn el kiu ajn lando, kiam unu respondkupono egalvaloras la koston jle kunaj tri ekzempleroj, a por respondo afrankitan eksterlandan po tkarton (neadresitan) por la pago de unu ekze^mplero. Abonojn por unu jaro ni akceptas por la kvarobto de la supraj sumetoj.
Felclos e r k e s i t o : Bleicr Vilmos FelelS k i a d d : Bleier Vilmasn e Pestvideki Nyomda Vacon ( F . ii.v : Benik G y u l a )

Tiuj, kiuj nc desiris superpagi ricevos amba volumojn kunbroAuritaj. Estas multaj membroj, kiuj ne eleklis ion anstala la kvina libro de i()33. La specialaj kondi o ni konsentis al multaj an on tiel, ke ili povis reteni por si la ltadio-libron, sed ne anka !a Karintlij-verkon. Sed neniuokaze ni povas akcepti peton, ke ni akceptu anstata superpago la ellason de la kvina libro. Neniu forgesu, ke efektive por tiu kvina libro la membroj ne pagis pli ol l . a o i . 5 o svisajn frankojn kaj la monon, kiun ni pet;is kid superpagon por la Enciklopedio, ni neprege bezonas, ppr ke ni povu peti ne pli altan sumon ol 3. frankojn por iluslra oj de roo pa oj kaj teksto de . 3oo pa oj. Ni esperas, ke iuj niaj membroj bone kotnprenos tion. uldo de niaj membroj.

P o r e t k v an ta m o n s u m e t o P l e n i a n t a l i b r o b r e t o ! A E L A !

Sen
ne

literatura
pov as vivi iu '-..'#'.-'

gazeto
aj n literaturo

Literatura

Mondo

Al iuj membroj, kiuj uldas, ni nun kunsendas anka fakturon kun indiko, kie ka kiel pagi. Ni kalkulas uldantaj anka tiujn membrojn, kiuj ne deklaris usta-

estas J a sola pure literatura revuo en Esperanto I

malfrue pro teknikaj ka zoj, ni liveras al niaj membroj pli ol ni promesis. Sed al nia laboro ni nepre bezonas, ke ciu membro pagu orde sian kotizon, ke ni sciu kun kia nombro kalkuli kaj pro tio ni nepre devas insisti pri Ja pago de kotizoj kaj uldoj. La lnembroj nepagantaj orde faras al ni malfacilajojn, certe senvolajn, sed tre dolore sentatajn. Neniu povas deziri, ke li havu la samajn rajtojn, kiel sdiaj, sen la samaj devoj. Ni esperas, ke tiu i alvoko kaj la fakturo suficos por memorigi niajn malfruantojn je siaj devoj, akceplitaj senestepte de iuj per la subskribo de la regularo. Kompreneble ne temas pri la ustatempe eksi into . Al la uldantoj, ne pagintaj e ropanoj is ,i5-a de julio kaj ekstere ropanoj is j - a de septembro, ni sendos perleterajn fakturojn, samtempe postulante por iu letero o.5o svfr., niajn kostojn.

(iia enhavo kaj aspekto povas konkuri kun multaj samspeca naciaj revuoj. Sed por povi vivi i

bezonas ankaii vian abonon

Se vi konas in, abonu. S^ vi ne konas in, petu tuj senpagan prospektrjn a specimenon kostantan unu respondkuponon de la administracio t Budapest, XI. Mester-utca 53. V. 5.

as

Redakcio kaj Administracio Literatura Mondo, Budapest IX. Mester-utca 53. V, 5. Hungaru o. Aparte a&etebla. Unu numero kostas 0,20 sv. fr- a egalvaloron. Tri numeroj kune ekspedataj kostas nur o.3o svisaj frankoj proksimuman egalvaloron. au
Aperas kvaronjare # Nro 3 . 1 9 3 4 Senpaga suplemento al Literatura Mondo Senpaga gazeto poranoj de AELA

Sveda llleraturo en Esperanto

Paul Nyl6n
Multaj "personoj, kiuj scias fremdajn lingvo n kaj studas fremdan literaturon, ne povas imagi al si, ke Esperanto, tiu lingvo artefarita, posedus anka literaturon, Ili e6 ne esploras nek demandas pre tio, kkl estas por ili aksiomo. Kiam ili lamen vidas per siaj propraj okuloj lat multajn literaturajn verko n de Esperanta biblioteko, ili do tuj konkludas: Sed ion valoran tiu libraro neniel povas enhavi! Tiel kaptitaj de siaj propraj anta ju oj estas la homoj, anka tiuj homoj, kiuj kredas esti la plej kompetentaj kaj a toritataj. Tamen Esperanto posedas titeraturon. Gi e posedas grandvalorajn juvelojn en tiu sia literaturo. Unu el la plej indaj kvali|toj de la lingvo fjiternacia Esperanto certe estas ia kapabio konigi al la ^tutmonda publiko la valora oja kaj trezorojn de la nadbj kies lingvoj estas inalmulte sciataj ekster la limoj de tiuj nacioj. P r o tio oni diligente tradukas el naciaj lingvoj Esperante. Nur pere de Esperanto mi do ek~ zemple havis okazon ekkoni japanajn verkojn a brazilajn a e la Faraonon de la polo Prus. El la veda lingvo niaj pioniroj en i tiu norda lando frue komencis traduki verka o n, En la unuatempaj gazetoj ni trovas ne malmulte da specimeuoj el sveda literaturo, ea Lingvo Infernacia dum ia Uppsala periodo kaj anka poste dum la Pariza, en la franca L^Esperantiste, en la llevuo de Bourlet. La unua tradukanlo, kiu aperigis (1895) en formo de libro rakonlelon de sveda verkisto, estis la grand^ a a nuna honora membro de SEF, pastro en paro o norde de la arkta poUiscirklo Otto Zeidlitz, nome La literaturisto kajtiaf*ap&no de Emilie Flygare-Carlen, kiu pledis, anta preska cent jaroj, por la egalrajto de virinoj kua viroj verki blu trumpi*. Nu, tiu problemo jarn perdis ja tute ian aktualecon, Karakteriza por la situack), kiu nuntenipe regas, estas la fakto, ke Selma Lagerlof*) is nun de anta trideko da jaroj $tas la plej multe tradukita el fsvedaj verkistoj, anka Esperante. Interesa estas anka tiu fakto, ke ne nur svedoj John Lundgren, Nylem $ la pseudonimo Sven kaj aliaj sed anka francaj tradukantoj aperis; la Lyona Grupo esperantigis Kiel Selma Lagerlof pagis sian uldon, kaj L. le Joyant la kristnaskan rakonton Vizio de V imperiestro (amba en Lingvo Internacia 1910). Sia unua granda verfco Gosta Berling aperis en nunaj tagoj, la traduko de Stelian Engholm. En lia traduko ni legis | a rakonton La mono de sinjoro Arnec<. Anta kelkaj jaroj ian p^olmoran novelon La junulino el Grand*) Tiu nomo konsistas el Iager = la ro, kaj lof sss arbfoHo (nun ortografata la ia elparolo; >lov). mar ejo (Stormyr) tradukis 0 . Frode, kiu anka esperantigis legendon pri La inianoj de Betlehenu. ~ D-ro Selma Lagerldf havis la bonecon sufekribi kun SEF kontrakton pri tradukrajto de ia verkoj la plej favora kondi oj. Dtim k herooj de Lagerlof vivas en provinco je duone reala kaj duone fantazia vivo, je legenda optiL mismo, A gust Strindberg estas mem ido de grandurbo kaj rigardas skeptike kaj pesimiste e mizantrope la homojn kaj ilian celadon, Ilian klopodon nesanan, febran. En La konscienco ripro as, kiun esperaatigis jam frue nia pioniro Backman, 11 pentras la militon kiel na zan aferon kaj frenezigan* al homo humana. Specimenon de teatrajoj de tiu naturalista a toro donas Fra lino ulie (trad Nyl4n) kaj Pariao (trad. B. Strom). Pex ^lns lo de feli uIoj. (trad. 0 . Frode) Strindberg parodias la modernan socion kaj kulturon artefaritan. Duni la pasado de la jaroj kaj jai^ddkoj netnalmuitaj specimeBOj de sveda literaturo sub esperanta vesto lingva aperis en niaj gazetoj; Hilda Cederblad, Jolm Lundgren kaj aiiaj tradukis anka la klasikuloj kkl Amainda Kerfstedt, Oscas I^evertin, Gustaf Froding, a la modernaj verkistoj ldel Albert Engstrdm (Nylen en i 'tiu gazeto), la humoristoj kiel Hasse Z, a pli frue la kuriozulo Falstaff Fakir,* ktp. La populare scienca Tra sova a Ivam atko'. de d-ro Sten Bergman (trad. Birger Gerdman) montras la valoron da nla lingvo internacia por la diskonigo de tia verko. Samon ni povas diri pri Ia intereeega monumento sur la arkte dezerta tombo de Andree kaj liaj du kolegoj, velintaj en la aro 1897 P^lxalono al la poluso kaj retrovitaj en 1980, niatempa Odiseado kvaza teatre rerakontita al ni de urnallstoj kaj scienculoj. Resume ni povas nur diri, ke per Esperanto la malgrandaj nacioj, kiuj lingve restas snb la ombro, dum kelkaj grandaj uas la plenan sunlumon per sia tutmonde konata lingvo, ke la malgrandaj nacioj posedas per Esperanto bonan rirnedon a digi sian vocotij konigi la perlojn de sia literaturo al iuj aliaj popoloj de la mondo des pli, ju pli-la mondo kom-prenos la bonon- kaj benon de Esperanto. Huddinge 1 julio 1984. P or prezo l i l i p u t a : B ibIiot eko tuta: A EL A J

33

M O Z A I K E R O f

P R I P A U L O - F. SZILAOYI -

64 jara junulo jes, junulo kun staturo kaj sinteno, kiuj sub la plena trankvila ekvilibro sentigas forton kaj temperamenton. Blankaj gigantaj lipharoj kaj akcentitaj densaj brovoj. Tamen la tuta aspekto estas miksajo de serena bonhumoro kaj seriozemo, kiu povas atingi la limon de la konvinka severo. Paul Nylen estas esperantisto de 1892., Lingva Komitatano de 1905. kaj akademiano de 1908., n u n vicprezidanto de la Akademio. * Kiu estas Pa lo Nylen? La supraj indikoj meni jam sufi e klarigas al ni iian graveeon en nia movado kaj mi ja ne volas nun verki biografiou, preiere doni portreton de vera kaj granda esperantisto, kiu bone konservis ia beredajon de Zamenhof. Cu li estas pedanlo, konservativulo, obstina, nekonvinkebia batalanto, kiei oni voius kredi? Mi kredas, ke iuj, kiuj lin bone konas, respondos kun m i : ne, sed li estas Pa jo, arma, bonvola, eble kelkfoje grumbletanta patro, kies iu pensero ligi as al la movado, al la j u n a generacio, kiun ii sekvas ne nur per okuloj, sed per siaj junecaj movoj. Jes, mi volas fari portretojn el mozaikeroj. Kion ka as la mililemaj lipharoj? Gu Pa lo Nylen kapablas batali? ' Anta inultaj j a r o j , kiam la Ido-milito ekflamis, certe ii travivis akrajn batalojn; certe li ne estis malmolmana soldato, ar unu el ia efaj svedaj idistoj, kiu tiutempe volis transigi la svedan Esperanto-movadon al Ido, solene promesis, ke li rompos la piedojn de Pa lo Nylen, se iii iam renkonti os. La koncerna persono estis policisto kaj tiu ekzempio bone montras la svedan mildon. Kiam en alia lando oni tre koleras iun, oni promesas kap rompon. EI tiu epoko restis en Pa lo Nylen la tuja akri o, se temas pri Ido. Pa lo Nylen estas pardonema bomo, sed tiun malulilou, kiun la ido-skismo faris al ia . movado, neniam li povas forgesi. En tiu rilato, tamen li ne estas malobjektiva. Li ja ne komencis per Esperanto. E n 1887. li jam estis volapukisto kaj kiel radika mondlingvisto li parolis bonege volapukon, e bavis interesan kaj maiproksimlandan korespondadon. Sed en la jaro 1892, li ekvidis en Uppsala la Duan Libron kaj de tiam li estas debatanto, propagandislo, gvidanto, pioniro kaj heroo de nia movado. Gramatikoj, vortaroj, lingvaj studoj kaj tradukoj, amaso da adeptoj kaj dis iploj asertas, ke Pa lo Nylen faris indan laboron en Svedlando. Anta ne longe li finis sian bonegan Esperanto-svedan vortaron. * Keikloke mi a dis, ke ii estas senindulga konservativulo. Sed pli bone karakterizi lin mi ne povas, ol lin karaktcrizas la nova vortaro. Oni ja ne povas diri, ke Nylen estas emfaza entuziasmulo de neologismoj. Dekfoje oni pripensu, la li anta ol fari novan vorton en la lingvo. Tre ofte la ajne internaciaj vortoj estas tre necertaj koncerne sian signifon en la diversaj landoj. Hospitalo ekzemple en Svedlando signifas frenezulejon, kial do ne prefere uzi la pure Esperantan vorton, kies signifo ne povas esti pridubinda? (Mi mem spertis, ke Ia originala signifo de la t. n. internaciaj vortoj kelkfoje tute kontrastas en la diEa la kriza epoko

versaj lingvoj. Semester en la hungara studenta vivo signifas duonjaran labortempon, sed en la sveda lingvo gi signifas eneraian libertempon, dum kiu oni ricevas saiajron.) Li do ne estas neologismema, sed li bone scias, ke oni ne povas losi sin en la kirason de-la ortodoksio, kaj li protestas nur kontra troigoj. Neoiogismoj nur por rimi, estas ludo kaj samtempe kuipo la ii. Sed, kiam ni parolas .pri la Infero, mi vidas, a sentas, ke li preska emas doni absoivon al tiu, kiu talente faras tion. Ciu Vorto, kiun mi a das de ii, pruv&s, ke lian akr'an intelekton pla aj devizoj ne povas maliumigi kaj lian pensmanieron, riiaton ai la vivo, precize montras la jus menciita nova vortaro, en kiu vi povas trovi iujn neologismojn, kiujn cetere li ne aprobas kaj mem neniam uzas. Sed li ja havas la vidpunkton, ke li devis doni en ia manon de la leganto vortaron, kiu vere helpas lin dum la legado; vortaristo ne povas esti partiano. Eterne juna spirito. Cu vi ankora ne rimarkis, ke anakronismoj ka as iam ligi on al la jmieco. Kaj la m i ; tiu fakto donas ia losilon de iu originaleco, kiu karakterizas la eksteran aspekton de Pa lo Nylen. Li volas esti juna kaj li e sukcesas esti tia, sen tio, ke oni vere sentus, ke jen homo, kiu groteske fu as ai la estinto, kie li ka as imagitajn trezorojn. Pa l Nylen donas alian impreson: ' Mi estis iam kaj n u n mi estas la sama. tio estas la frazo, kiun radias al ni lia eksterajo. Lin oni povas nur. estimi, mi ripetas, kiel patron kaj li vere estas ai ni tiom proksima, kiom proksima povas esti nur patro

*
Mi rememoras la anta jaran kongreson de ia laborista organizo. Interkonati a vespero estis en eleganta stokholma restoracio. La svedoj kaj la eksterlandanoj kun la konata plezuro de 1' kongres-febro donis sin al ia sor o, kiu estas la plej kara trezoro de nia lingvo. Oni man is, trinkis, babilis, dancis kaj kelkloke*ekparolis anka ia internacia lingvo de la junaj okulparoj. Pa lo Nylen sidis sur et-eta loko apud restoracia tablo kaj ekzamenigis. Kaj berooj ekzamenis.

*
La unua kaj dua kongresoj estas liaj elstaraj rememoroj. La modesta persono de Zamenhof staras anta mi: la malgranda viro parolis, iu vorto estis klare a data, kore komprenata jen la ronda familio kaj raj poste: kun amuzo oni konstatis, ke la majstro lispas iom siajn s. Mi demandadas lin pri la Majstro. Malalta viro, kiu plialti as, homo, kiu estas entila, afabla, kora, kiu transdonas sian tutan animon al la homarp, sed honteme kalas la turmentojn kaj dolorojn, kiujn la fizika "vivo ordbnis al li. Malofta o, kiam li ekveas: Fajron sentas mi interne vivi anka mi deziras Jen Zamenhof, proksima parenco de Pa l Nylen.

*
Cu la karaktero de ia movado forte an i is? m i demandas nun. La respondo estas tre interesa. Ni svedoj, diras Nylen, neniam pelis fatamorganojn. Ni iam kalkulis kaj kalkulas reale. Mi neniam kredis, ke Esperanto kiel nova suno ekregos la ielon. Neniam mi kredis, ke oni atake povos la homojn perforti, devigi por akcepti nian ideori. La ideo mem iom post iom penetras en la homojn kaj la prikono de la graveco formi as kaj riveli as en la nomo mem. Mi do kredas, ke la evoluo de la movado estas tute natura kaj el la perspektivo de mia pasinto en lamovado, mi povas diri, ke mi ne vidas ion kontra naturan en ia evoluo. Kaj tial mi estas trankvila pri la estonto... Pa lo Nylen parolas iam klare kaj k o m p r e n e b l e . . .

Jen deviza alvoko Ribela:

Librojn legi necesas, Eldonegi ne esas AELA!

34

Mntervfuo pri la Sveda

F. Szllagyl Foje iu diris al mi, ke la plej elstaraj konstrua oj de Stokbolmo esta la Urbdomo kaj llektor Jansson. (La titolo rektor signifas, parolanle pri s-ano Jansson, liceestron.) Jes, tio estas nur erco, sed kun multe pli profunda si nifo, ol la facile for elitaj ercoj. Mi kredas, ke la Urbdomo same plenrajte reprezentas la bele an nordan urbon, kiel Kektor Jansson kun sia impona aspekto, kora bonvolo, afabla sinteno kaj nelacigebla laboro inde reprezentas Svedlandon kaj la kura e anta irantan svedan Esperanto-movadon. Multaj dokumentoj aserlas la rezultojn de la movada laboro kaj anka en la sspirita movado okazas de tago al tago, de jaro al jaro signifplenaj konkeroj en la sveda esperantismo. Unu el la plej signifplenaj mejlo tonoj estas la apero de la Sveda Antologio, pri kiu kelke da informoj ni petis de la afabla gvidanto, de Rektor Jansson, kiu preteme respondis al ni pri la grandega laboro, kiu estas vere estiminda, admirinda kaj gratulinda. Kio donis la impulson eldoni la Antologion? estas nia unua demando . . . - Unu el la plej gravaj taskoj de Esperanto respondas Rektor Jansson estas konigi al la tutmonda esperantistaro la kulturtrezorojn, kiuj sen Esperanto restus ka itaj. Ni estas malgranda nacio, do la ideo, aperigi antologion, post la bonegaj hungara, belga, katalunja kaj estona anlalogioj, estis tute natura kaj ni komencis la laboron anta unu jaro. Mia dua demando estas: Kiel estis organizita la laboro? Nia antologio eslas eble la plej demokratia el la isnunaj. Ni vidis ion gravan, ion principe signifan en tio, ke la laboro estu kolektiva, kaj vere granda aro de la laborpretaj esperantistoj estis je nia dispono en la tradu|klaborp, kiuj honeste, fervore, talente plenumis sian taskon. La demc&ratio, pri k i i / m i jus parolis karakterizis anka la revizian laboron. Ni ne skemigis. La antologio prezentas verkistojn diversajn kaj anka tradukintojn diversajn, kies verkojn ni, kiuj kontrolis, tu is nur sganta-mane, do povas esti, ke el lingva vidpunkto aperos pluraj esprimoj pri ajsama ideo, sed ties ka zo povas esti mem la a toro, a tio, ke ni, inter la kadroj de la gramatika kaj internacia usteco, volis lasi plenan liberecon al ia tradukintoj. La nia sento, la originalaj koloroj respeguli as en la traduka oj kaj la libro donas varian, sed samtempe harmonian impreson. Ni ne ser is briligon, ni volis montri boneste la svedan animon, spiriton, kiu senmanke aperas e tiam, se Ia verkistoj kelkfoje devenis el fremda, a miksita raso, Kio karakterizas tiun i spiriton? Tro multe mi ne volas malka i el tio, diras rideteme Rektor Jansson, prefere legu la libron; tamen, estas fakto, ke la svedoj atas la naturon, la liberon de la vasta maro, la silentajn montarojn, kie la vivo estas trankvila, memkomprenebla e kiam i montras sian teruran flankon, la kamparan simplecon, sed la svedo ne fremdas e la urban viglon. Do, anka la literaturaj figuroj montras variecon: kura uloj, herooj, timemuloj, spiraluloj, sed neniam arogantaj, a intrigemaj fig-

Mntologio

uroj, kiuj estas tute fremdaj al la sveda spirito. Iom efa motivo de nia literaturo estas la malka o de la praa sveda animo: sopiro al brilaj aventuroj, sed rezigno kaj trankvili o en kvieta medio; varmaj sentoj sub la silenta, nemovi ema surfaco, komprenemo al la fremda mondo sed samtempe konservo de la sveda individueco. Kiun epo on reprezentas la nun aperonta unua parto de la Antalogio? La florepoko de la moderna sveda literaturo, kiu cetere jam estas rigardebla el usta perspektivo, estas la tempo inter la jaroj 18801910. En tiu epoko, gigantaj talentoj aperis en nia literaturo, kiuj estas konalaj en tuta E ropo; sed anka en tiu rilato nia Antologio fari pluan pa on. Ni eble donas pli kompletan bildon pri tiuj i a toroj, pli sisteman koncepton ni ser is, ol unuopajn kaj kapricajn tradukojn, sed krome ni prezentas anka aliajn talenlojn, kiuj, pro iu a alia ka zo, ne povis gravi i is mondfamo, sed tamen estas indaj por ekkono kaj ekato. La mondmilito, malgra ke nia popolo ne partoprenis in, estas destina anka en nia literaturo. Poste venas alia mondo, pri kiu ni povos raporti per alia volumo de nia Antologio. Kion enhavas la Antologio? La enbavo estas tre varia. Sur 45o pa oj aperas 75 verkoj de 20 a toroj. La verkoj ne estas nur poemoj kaj noveloj, sed ni trovas en i anka la draman artospecon. Ni kredas, ke nia elekto, kiu speciale favoris al la verkoj, en kiu estas io speciale sveda (medio, prezentmaniero ktp; tamen sub la kondi o, ke i ne estu fremda de la universala homanimo) estas sufi e trafa. Pro tio ni petis la opinion de kelkaj eksterlandaj amikoj de nia movado. Jam aperinlaj verkoj ne trovi as en la antologio, kaj ofte tradukitaj verkistoj ricevis malpli multan iokon. Kia estas la Antologio el lingva vidpunkto? La Antologio ne estas lernolibro. Povas esti, ke i ne estos konvena al 6ies gusto. Eble trovi os ajnaj paralelajoj en la esprimoj, pri kiuj" mi jam parolis; ni rigardis la aferon el tiu vidpunkto, ke la esprimoj respondu al la originalaj esprimoj, inter la limoj de la interaacia komprenebleco. Pri la loknomoj: se la originala formo estis tro peza, ni uzis ortografie pli simpligitan formon. Nu, tiom mi eksciis pri la nova sensacio de Esperantujo. Kaj nun, popolo de Esperantujo, akiru la libron kaj legu in, por plimultigi la pIezuroj'n de via vivo, pliri igita de Esperanto. CU VI SCIAS ke is nun en 32 lokoj ekzistas Zamenbof-stratoj kaj piacoj ? CU VI SCIAS ke la unua senfadena interparolo en Esperanto okazis inter sarnideanoj Fernandes (Brasilo) kaj rfoubart (Paris) ? CU VI SCIAS ke tiuj kaj multaj miloj da aiiaj respondoj el la plej intima plej malnova a plej nova partoj de Ia Esperantista vivo estas troveblaj en la granda Enciklopedio de Esperanto ? >.

R
ENCIKLOPEDIO DE ESPERAJNTO. Vol. I. A3. Redaktis L. K6keny kaj V. Bleier. Kunlab. 107 esperantistoj. 272 p . -j-. 112 bildop . 23xi5 cm. Prezo kun la balda a dua volumo, bro . svfr. 3o.-, bind. svfr. 34. plus 100/0 por sendkosloj. Pagebla en du partoj. Eldonis Literatura Mondo, Budapest. Povas esti, estimata leganto, ke la multa anta reklamo pri la jena Enciklopedio de nia movado jam iom tedis vin, tiel ke mankas al vi arda deziro legi pri la verko, okaze 'de ia efektiva eldoni o. Mi vin certigas tamen, se vi bonvolas akeepti certigon de iu, kies intereso kaj laboro por Esperanto estas rekonataj ec de personoj nesimpatiantaj al li, ke la grandega verko kies unua volumo nun fine aperis, estas ja grandioza verko, de valoro multe pli alla, ol povus kredigi ajna anta reklamo, a plej entuziasma recenzo. Se do vi ankora ne posedas la verkon, rapidu in akiri: se vi jam posedas, rapidu denove legi en i por trovi ankoraii pli da informo kaj intereso. P^ave diras la anta parolo, ke la titolo impresas iel scienceme kaj seke. Efektive, tamen, e tiu, kiu estas relative nova esperantisto, malmulte informita pri la movado, nepre trovos la verkon plena de intereso. Ne nur de intereso, anka de ekscito pri movado ampleksanta tiom da landoj, tiom da bomaj medioj, tiom da diversaj homtipoj. Kaj ne nur de intereso kaj ekscito, anka de romantiko. Mi ne hezitas aludi i tion; oni povas bone kredi, ke iu homo senesceple havas en si romantikemon, kia ajn estas ia esprimmaniero en religio, politiko a eroto, kaj kiu dedi is sin jaro en nia epoko al la estonte banaia afera, internacia lingvo, ne hontu konfesi, ke per tio sin esprirnas iom da romantikemo. Ni, kiuj eble iom laci is post plurjara laboro por Esperanto, kiuj perdis pri i la miran ojon, kompense havas pli internan vidon en la movadon, persone konas multajn el la biografiitaj homoj, apudestis multon el la kronikita historio, kaj havas nian propran intereson pri tia zorge kompilita enciklopedio. Kaj fine, tiuj, rajte sin laksantaj pioniroj de nia movado, kiuj laboris por Esperanto kiam mi mem estis bebo en vindtukoj kaj aliaj nuntempaj korifeoj de Esperantio apena a dis pri lingvo internacia, tiuj pioniroj devas havi ojon, ke bela monumento estas farita al la movado, kiun ili en fruaj kaj malfacilaj tagoj subtenadis persisteme kaj sinofere. La verko ne estas, ne povus esti, sen etaj mankoj. Forestas kelkaj indaj nomoj, percepteblas lendeneemo favore al SAT kaj malfavore al iPE, kiam temr.s pri lalaborista movado, kelkaj artikoloj neproporcie pritraktas la koncernajn flankojn de la movado. Makuloj sur suno, cetere forigotaj en estonta eldono! La verko estas enerale farita kun granda zorgo, de plej kompetenta kunlaborantaro diverslanda. Cu oni legas pri Cseh-metodo, pri Delegacio, pri Francujo (historio de lisa Esperanto-movado), a pri Gazetaro, pri iu grava afero de nia esperantista rnondo, pasinta au aktuala, oni trovas kolektita kaj interese redaktita plej detalan informon. Tnrnante sin hazarde al iu ajn pa o, oni estas luj kaptita pri iu trafa ooto a interesa ero pri gramatiko, iiteraturo a bistorio de la lingvo. Trafoliumante la volutnon, oni estas ojigata de la klaraj kaj interesaj fotografa oj, el kiuj multaj havas unikaj intereson, ekzemple tiuj de la unua kongreso en Boulogne', kaj aliaj montrantaj portreto n de mortintaj pioniroj. Resume, kaj denove, grandioza verko, ege ojiga por iu adeptodeEsperanto, porla uslernintokaj porla spert-

ulo, por la literaturemulo, la gramatikulo, Ia historiisto, la idealisto. Estimata leganto de miaj vortoj, estu konsilatal Akiru la belan volumon, studu in detale, samtempe aprezante in el ekstera vidpunkto, kiel indan monumenton al la realigita romantiko de diligenta kolegaro. K. R. a Sturmcr F. KARINTHY: VOJAGO EN FAREMIDON kaj DU IPOJ. Noveloj. El la hungara: L. Totsche. 84 p . Eldonis Literatura Mondo, Budapest. Prezo: sv. fr. i.ao-f-ioo/o por sendkostoj. Por AELA-anoj 0.60 sfe fr. afrankite. - Guste en la lastaj jaroj' la Esp.-literaturo ajnas defmitive forskui la rmlde-molajn infan uoj , jjor mar i kiel same respektinda kamarado flank- e-flanke kun la literaturoj de la kulturaj nacioj. La infana a o, kiun plej bone karakterizas la mirinde bonkora kritiko, scipovanta diri nur la degojn kaj singarde ne senkura igi kaj ofendi la staientajn samideanojn, kiuj ja vere pliri igis nian literaturon, estas nun dank' al Dio, jam post ni. Mi diras dank' al Dio, ar efektive ne la flegma, griza fluego de centoj da verkemuloj, nekapablaj akin sukoeson en sia nacia lingvo kaj ekvidintaj ea Esperantujo la promesitan landon, kie la roj riceveblas favorpreze, turnos la atenton de 1' mondo al la Esp.-literaturo, sed nur veraj talentuloj, kiuj same sukcese povus labori anka en iu ajn nacia literaturo. Du aferoj" bezonatas, por eiiri el la literatura infana o : tempo ( ar jaroj pasas is apero de nova stelo) kaj serioza, objektiva kritikoj, sensentimente apartiganta la verkistojn de la verkistoj kaj tiel liberiganta por la indaj pli lar an vojon al la meritata rekono kaj al la eldonejoj. Tiujn i pensojn vekis en mi la nova Karinthvvolumeto inda esperantigo de vere tradukinda verko, kiaj lastatempe plu ne estas malofta o. La unua novelo sVoia o en Faremidon, aperinta jam en L. M., portasSa leganton en landon vere neordinaraii, [>arolante pri tiaj' fenomenoj, kiujn cetere la tnia scio neniu voja priskribanto notis ankora en sia taglibro (p. 21). Oni admiras la nefacile konkureblan elpenskapab!on de 1' a toro, la far cilan flugon de Hafantazio. Sed e pli, ol la kolorri a j , lertmane pentritaj fantazibildoj de Karinthv-fabelisto, tu as niff la profundtemaj, pensigaj traktajoj de Karintbv-filozofo. Jen staras anta ni la homo, la krono> de 1' kreita o, en sia tula kompatinda nudeco, li, kiu en iu sia krea o penis krei anka sin mem, krei nova kaj pli perfekta, por ke poste li rnem esu ekzistL kiel superflua argilmodelo, en kiu oni fandis la meta^ lon (p. 3 4-), kiu sparolas pri sia cerbo, pri i tiu simpla kaj sensignifa instrumento, kiu nur per sia uzo valoras iorn, kvaza i estus mem la mondo (p. 37.), kiu faras nenion aEan, ol nur iam stafigas la demaadon: por kio ni uzas la menson; pri kio ni pensadas? kaj rompas al si la kapon pri tao, pri kk> li rompas al si k kapon (p. 3 6 . ) . . . Ci tiun mizeran, en mallumo palpantan, vane vojsercantan (vane, ar plejofte li ja e ne kbnjektas k ustan direkton!) plej altan krea on starigas Karinthy en k senmdul e, sensente bknkan lumon de logika pensado. Kaj mn kredas, ke iu ja ni iuj estas homoj! kun stre a intereso legos k spritajn eksplikojn, kiuj, malgra k serioza temo, neniel simiks k kutiman polvan filozofion, do

36

I,

AI. SRO S. D. Vi, iom ripro e, ne komprenas nian antipation kontra unu, kiel nedifina artikolo, dirante inter aliaj, ke Zamenliof mem uzis in, e en la Ekzercaro, skribante: Unu vidvino havis du filinojn. Je tio mi povas respondi al vi, ke en la unua regulo de la Fundamenta Gramatiko vi povas legi klare: sArtikolo nedifinita ne ekzistas. Estas do evidente, ke Zamenfaof, ver ajne pro nacilingva kutimo, ne obeis sian propramane faritan regulon. Sed in obeis poste iuj bonaj verkistoj E-aj, tiel ke la regulo i is vivanta kutimo. Jen ekzemple, e Kabe, en la Faraono: Subite el la fundo de la intermonto eliris homo . . . Post momento ekkuris kortega oficisto . . . i>Homo veturis vespere de vila o al vila o . . . u vi vere keedas, ke -oni devus en tiuj i frazoj enkorekti la nedifinan artikolon? Kaj u vi kredas, ke cstus erare: aVidvino havis du filinojn? Nu, eble vi kredas. Sed tio povas deveni nur de tio, ke vi ne sufi e sentas ankora la gUston de la nuna lingvo, al kin nedisigeble apartenas tiu i manko de unu en la cititaj frazoj. Estas vere, ke al iu, kies naeia lingvo havas nedifinan artikolon, tiu manko a nas komence stranga. Tio klarigas la multajn iu kaj ia, troveblajn en tradukoj. Preska iuin oni povas simple forstreki. En Nia Gazeto mi legis lastatempe, ke unu ne estas nedifina artikoio, sed nedifina adjektivo. Tio estas lerta eltumi o, sed tro ruza por esti prava. Unue, unu ne estas adjektivo, sed numeralo. Due, se en unu vidvino unu estas nedifina adjektivo, anka eine in >>eine Witwe, kaj une en une veuve, kaj a en a ividoiv estas nedifinaj adjektivoj. Do tute ne ekzistas nedifina artikolo, sole adjektivo. Sed tiamaniere kian seneon bavas do la regulo: artikolo nedifina ne ekzistas en Esperanto? Cetere, tiu nedifina adjektivo, kiim Nia Gazeto ser as, estas ia. Oni povus in nomi e maldifina adjektivo, ar i ne nur ne akcentas la difinitecon, sed rekte akcentas la nedifinitecon. Do. oni in devas uzi, kiam oni volas insisti pri tio. Ekzemple: y>Mi vidis homon sur la slrafov tio diras. ke mi vidis unu, nedifinitan homon. Sed: Mi vidis ian homon- tio diras, ke mi vidis homon, s kvalito. aspekto, nomo, staturo, kies tuta esto estas iferenta. Oni povas elsenti e nuanceton de ignoro el ia uzata tiasence. Same: Mi legis artikolon pri tiu i temo funu artikolon). jlfi legis ian artikolon pri tiu 6i temo (ne tro gravan; artikolon, pri kiu mi ne vnlas plu paroli). Alvoku servhton (unu servistonV Alvoku ian seroiston (ne grave

kiun a kian, por tiu ci tasko iu servisto ta gos). Donu al mi ian libron por legi (mi ne insistas pri speciala libro, nii volas legi nur por pasigi la tempo ). Donu al mi libron por legi (unu libron, nedifinitan). Nun, ni vidu, kiam oni uzas iu. Gi respondas j e 7 u . Sed kion signifas kiu? Evidente kiu el. Ki libro signifas: kiu el la libroj (difinitaj). iKiun libron mi donu signifas: kiun el la libroj (estantaj anta ni, estantaj en la ranko, havataj de mi), Sekve, iu libro signifas: iu el la libroj (estanlaj anta ni, estantaj en la ranko, havataj de mi, estantaj e mi ktp.). lu do estas nomebla duondifina artikolo. i ne difinas la unuopa on, sed difinas la grupon, trupon, aron, al kiu la respektiva, unuopajo apartenas. Alvoku iun servislon signifas: alvoku iun el la certa, difinita nombro da servistoj, kiu estas je nia dispono. i ' Ni vidu tri ekzemplojn. i. Donu al mi krajonon (unu krajonon). 2. Donu al mi ian krajonon (egale kiun a kian). 3. Donu al mi iun krajonon (iun el la krajonoj, kiujn vi ehavas). La samo rilatas anka pri neniu kaj nenia. Ekzemple: Mi vidis neniun homon (neniun el Ia homoj, pri kiuj temas, kiujn mi estus devinta vidi). Mi vidis nenian homon (mi tute ne vidis homon). Vi faris neniun laboron (neniun el la laboroj, kiujn fari estis via tasko). Vi faris nenian laboron (vi tute ne faris laboron). Do, kiam oni volas akcente nei, anstata tute ne oni povas diri nenia. Kiel ankaii Zamenhof skribis: Estns nenia dan ero en tiu i loko. lun tagon. iun jaron, iun diman on ktp. signifas: en iu el la (tiutempaj) fagoj, jaroj, diman oj. Kiel ni vidas, la supre montritaj tri eblajoj (nenio, iu kaj ia) plene kontentigas ian bezonon. Por unu ne restis funkcio. Oni povas in trankvile adia i. AL SRO K. P . Ne, irka neniam estas adverbo, i estas iam prepozicio. La dua eldono dc la Plena Vortaro erare distingas adver an Sirka . Sed kiel do klarigi la esprimon: mi ricevis irka ducenl frankojn? Nu, simple, Cirka tie ei rilatas ne al ducent frankoj sed nur al ducent. Oni povus in skribi jene: mi ricevis ( irkaii ducent) frankojn. A : mi ricevu frankojn Sirka duccnt. Tute sama estas la afero pri po. Logike, oni devas uzi post i nepre akuzativon. ec se oni in rii^ardas prepozicio. car i a rilatas clam al la numeralo: Mi donis al la knaboj po tri pomojn, t. e. pomojn po tri. Efektive. la zamonhofa nominativo en tia okazoi rekte kontra as la lingvosenton. Kaj car li diris uzeblaj amhafi formojn, nenio malbelpas, ke oni uzu la pli naturan akuzativan formon. kiel faris inter aliaj anka Kabe. Cetere po e ne estas prepozicio, sed adverho. (y). tetx>n; vortoj kiel malsupreni i, malliberulo k. 8. oerte ne influus in favore. Unu el la novaj vortoj retro (p. 66.) tamen, la mi, neniel akcepteblas. Se oni dirus relre, i perdi us inter la oeteraj nova o j kaj n tu us tiel malagrable (kvankam bezonala la vorto ne estas; j a plene sufi&is reen, returne, revene), sed kun ofina o la vorto impresas monstre. Anstata / e , en kompletigu sian ipanaron j e nulitetato (p. 10.), estus pli bone diri i$, is al; anstata pri en mi rekonis jlin pri la ovala orkapo kaj pri la d u l u m a j vitrolensoj ^p. 3 i . ) la a pro. Nebona estas nrekligi eraron (p. 3 5 . ) . En la skribmaniero de kelkaj vortoj orii r i m a r k a s certan senkonsekvencecon: oni legas jen mehanismo, jen me aniha; estas renkontataj solasi-oj, solasi-j kaj solasioj. ion i, same la kelkajn preserarojtt, oni rimarkas tamen n u r d u m relego. D u m la u n u a lego oni n e bavas tempon p o r tia o j , l a interesaj aventuraj komplika o j . l a p l e z u r i g e kolorri a j priskriboj plene okupas la leganton.

ne igos transsalti pa ojn anka tiujn, kiu kutimas konsumi n u r facilan, pordistran lega on. La dua novelo Du ipoj kvankam temas tia historia o, kiel la Ameriko-trova veturo de Columbo, estas iurilate tute aktuala. Car ja uste nun estas la tempo, kiam oni kredas n u r tion, kion pruvis la scienooj, kiam io estas mezurita kaj elkalkulitai, kaj anta la fantazio fermi as la lastaj p o r d o j . Kaj la homo, la ioscianta h o m o ekvidas, ke la akiro de 1" scioj faris lin roulte, multe pli malrica: la fantazio estas enkarcerigita, Ia kredo mortis, kaj restis n u r ie s a n v formaj, enuaj m u r o j , kaj interne de ili n u r akvo kaj pano, tagman o de prizonuloj, nenio alia (p. 6 9 ) . P r i la traduko m i anta io konstatu, ke i neniuloke knpresas kiel traduko, d o estas tre bona. I u j eble ripro os, ke la tradukinto n e tre avarls en uzado la t. n. neologismoj (descendi, sinhi, ekskuzi, ktp.), sed al m i ajnas, ke uste al ili la t rizomdoj \ e r k o grandparte dankas sian facilan stilon, sian elas-

37

I t a j finleginte, oni fermas la libron kun oja kredo, ke definitive pasis ia infana o de 1' Esp.-literaturo, ke niaj eldonejoj da re aperigos n u r legindajn verkojn, n u r bonajn tradukojn. N. Kurzens. IVAN CANKAR: SERVULRAJTO. (La la slovena rakonto prilaboris Jakobo Stefan i . Eld. La Suda Stelo Slav.-Brod. 67 p. Prezo: 2 svfr. bind..). Pri tiu i libro ne estas facile skribi. Regule oni tradukas poemon per poemo, pli malofte poemon en prozo. Sed nun temas pri tio, ke la tradukinto katenas siajn manojn kaj piedojn kaj tiel li saltas en la akvon por na i. La originalo estas novelo, sendube unuaranga novelo, el kiu la tradukinto faris seskantan poemon. La eksperimento estas kura a kaj leginte la libreton ni devas konstati, ke la tradukinto, mirakle, ne dronis; tiu fakto pruvas certe neordinaran lertecon. Pri la rajto oni povus eble disputi, sed la nia opinio la arta rezulto kiel ajn oni in atingas povas ion pravigi en la lando de Literaturo. Kaj sen longa hezito ni povas i tie konstati, ke la tradukinto ne malsukcesis. Do,, e s'e ni no povas aklami pro tio ke li ligis siajn manojn kaj piedojn (e \ ni estus sincere scivolaj pri la originala novelo) ni tamen povas gratuli la reverkinton, ar lian a dacon nepre pardonigas lia lerteco. La a toro de la novelo, Cankar devenis el malri a, granda familio kaj restis tagservutulo is sia frua ftiza morto. En tiu sang vita vivo li trasuferas la turmentojn de siaj samsortanoj kaj lia senbrida justemo eksplodas en amara, sufoka flamo. Kio.okazas en tiu 6iu verketo? Preska nenio kaj tamen tiom multe. Servulo, post multdekjara servado estas simple forigita el la mastra domo, kiam lia vivo estas jam ruinigita, kiam li jam estas elsu ita, kurbigita de la ar o, kiun la laboro kaj la maljuneco metis sur lin. Kaj nun li ekmigras, ser ante kun amara animo la juston; kiel Samuel, la heroo de Sinclair, anka li, kun fidema naivo ser as la diversajn.instancojn. La unua grado estas la komunumestro, sed la rezulto estas tre agrena. La komunumestro ne defendas, e forpelas lin kun la dubinde bonvolaj vortoj: Mar u vojfelice! La servulo iras plu: el la oriento venis ru o de 1* surira sanga la lunlumo; tra bran ar* malla te flustris mu o, mutis birdotriloj en noktumo. (Belaj versoj, la nemotivita umo estas pardonebla.) La ju isto estas malgaja homo kaj proponas al la servulo ser i la bonvolon de la mastro: Havas vorton, kiu havas forton kaj anka tiu i kanto fini as same, kiel la anta aj, per la malhela indigno de la servulo. Rial da rigi la konigon de la enhavo? La novelo fini as e la pastro kun la vortoj de la servulo: Mia rajto estas dia rajtoU Kaj ni denove rememoras la praplendon: Domon mi konstruis kaj bienon. v Pensu, kaj al mi klarigu jenon: La pomarbon en arden' susuran 6u alju as vi al laboranto in plantinta, a al heredanto, kiu skuis pomon jam maturan? Vere la socia indigno en tiu i poemo trovas fortoplenajn vortojn kaj fine: La servulo rekte, helrigarde, pluen pa as malrapide, harde. Lin ne premis plu agren' en koro nek e s p e r ' . . . Ekbatis lia horo. La libro estas tre bela ekstere-interne, nur kelkloke ni trovis eviteblan malklaron. (Ni ne forgesu, ke la reverkinto ne estis tre ligita al la originalo.) Sed felice, tiaj lokoj estas maloftaj, kaj same maloftaj estas la adasismoj: kiel homulo, servulo," bruego, urbego. La neologismon smei oni ne smeus uzi; post longa pripensado mi favoras al la vorto rajti kaj se tio estas absolute neuzebla, oni pensu pri iu alia solvo, sed la eble jam ekzistanta. Sed la libro donas tiom da rekompenco, ke oni volF. Sziidgji onte forgesas la menciitajn etajojn.

TURSTRATO 4 de H. Weinhengst. Eld. Literatura Mondo. Budapest IX, Mester ucca, 53/V. ig34 176 pa oj 20X13,5 Prezo: bro urita sv. fr. 3.5o, bindita sv. fr. 5. plus 100/0 por sendkostoj. IV-a volumo de AELA IQ34V Turstrato 4 estas t. n. lukazerno en laborisla distrikto de Vieno. Jen la efa medio de la romanp, Per simplaj sed forte impresaj vortoj la a toro prezentas al ni tiun medion, iajn eksterajn trajtojn kaj ian animan atmosferon. La aero estas densa de malagrablaj odoroj, la anima atmosfero estas plen-a de kverelemo kaj superregemo de malvastaj mensoj. Mizeraspekta estas preska ciu ekstera trajto de tiu domego de mizero, mizera ka malluma estas la vivo de la homaj animoj. Ankora pli malagrabla estas nia unua renkonti o kun la lo antoj de la domo. Marta, juna oficistino venas hejmen vespere, iomete malfrue, ar si faris promeneton kune kun junulo el la sama domo. La ebria patro ripro as kaj insultas in kaj komencas bati Ain furioze. Najbaroj perforte forigas lin de lia viktirno, kaj policistoj kondukas lin al la arestejo. En la sama nokto li pendigas sin tie. Tro romaneoe kaj sensacie! vi diras. Mi opinias, ke ne. La patrino de Marta diras, ke li iam estis bela, , energia kaj bonkora viro, sed la milito ruinigis lin. La ruinigon kompletigis la brando kaj la kondi oj, en kiuj li vivis. La bela planto de homamo povas nur vegeti en tiaj cirkonstancoj. En kelkaj okazoj i tute forvelkas. Poste ni interkonati as kun la familio de la menciila junulo, Karlo Groner. Estas multe da homoj, malmulte da loko por ili. Estas sknpatiaj kaj bonaj homoj, kiuj provas agrabligi la vivon unu al la alia. Diferencoj ekzistas inter ili tiurilate, sed esence ili faras agrablau impreson, precipe la patro kaj la patrino. Sola escepto estas Antono, frato de Karlo. Li estas iom malagrabla tipo, tamen ne malbona en si mem, sed la senlaboreco kreskigas e li nur la malbonajn flankojn de lia karaktero je la kosto de liaj bonaj kvalitoj, kaj fine I? *b suriras la vojon de krimulo. Anka Karlo estas senlabora, senlabora fari as anka lia patro. La efikoj de la senlaboreco verdire estas la eftemo de la libro. Kiel peza ar o i premas la mensojn kaj donas enhavon kaj direkton al iuj pensoj de la homoj. ion i regas, la detalojn de la iutaga vivo kaj tion, kio devus levi la homon super ia iutagan vivon. La amo inter Karlo kaj Marta kreskas kiel rompi ema floro estas momenta sunbrilo, kiu ojigas, sed en kies lumo la mizero de la vivo samtempe konturi as ankora pli akre. La premo de la senlaboreco kreskas pli kaj pli. i malfortigas korpojn kaj animojn, disigas familianojn, frakasas korojn, estingas vivojn. La rakonto fini as per tio, ke Karlo kaj Marta, solaj en la mondo kaj sen iu ajn espero pri la vivo, mortigas sin per gaso. La rakonto 4o estas sufi e malgaja,- io pli malgaja apena estas imagebla. i ne pla as, en la ordinara senco de la vorto, sed i tamen estas bona libro. La a toro volas montri al ni, kia estas la vivo en la mallumaj anguloj de nia socio. Kaj tiaj anguloj ekzistas ne n u r en Vieno. Estas la nuntempa socio, kiu grandparte respeguli as en Turstrato 4. Kelkiuj eble ripro os al la a toro, ke li ne proponas ian solvon de la problemo. Li neniel propagandas radikalajn pensojn rekte. Sed la mia opinio tio ne estas necesa en tiaspeca verko. Faktoj pli forte parolas ol frazoj. Sed aliflanke vere senti as la manko de pozitiva forto. Nun la libro preska donas impreson de plena rezigno, kaj tio certe ne estas la intenco de la a toro. Weinhengst bone rakontas, mortaj punktoj ne ekzistas kaj li ne perdi as en detaloj. En kelkaj nemultaj

38

La tri tentoj de Petro Gisost

Petro isost, fidele al sia nomo, estas vera isostulo. Tia li estis jam en la heroaj tempoj, kiam li rompis almena dekdu lancojn pri HEZITI. Li ja ne sukcesis ekstermi la Monstron, sed tamen, tio estis bela batalo! Sed la Maliculo ne lasas trankvila e tian fidelulon. A skultu! Tiutempe la Maliculo aperis anta Petro isost. Kaj li havis en sia mano dikan libron. Kaj montrante in al Petro, ki diris: Jen, mi donas al vi tiun i libron. Legu kaj an u vian koron. Petro kaptis la libron. i estis granda, impona, dika volumo. Vortaro i estis, kun zamenhofa ekzemploj, sinonimoj, klarigoj, resendoj vere tre apetitiga vortaro. Sed apena la okuloj de Petro tu is la titolpa on, li eksiblis. Li ekvidis tie la nomon de la Malamiko! Jen estis lia felico kaj savo. Li decide etis la libron sur la plankon. i Fi, mopena o li diris. Disnebuli is la Malicnlo.

*
Kaj anka duafoje aperis la Maliculo anta Petro: Ka li montris al li seriegon de libroj, bele presitaj, ri a , plenaj de arto kaj intereso. Kaj dum li rigardis ilin, la libroj anta liaj okuloj ekmulti is. velis la libroamaso, plenigis la ambron, atingis la plafonon, iuj brilaj nomoj de mondliteruro trovi is inter ili, originalaj romanoj, originala poezio, antologioj, sciencaj verkoj, revuoj, gazetoj svarmis kaj aglomeri is kaj iuj en Esperanto. Kaj la libroj jam premmalfermis la pordon, elruli is tra la tuparo, en Ia straton, fcaj la vento disportis ilin kaj la homoj kaptadis, legis ilin. Kaj urbon, landon mondon superver is tiu ei libro-inundo. Nu, demandis la Maliculo kion vi diras pri tio? u vi ne estas ^ravita? Ioko la stilo tu etas la sentimentalan esprimmanieron de pli malaltklasa literaturo. sed enerale i estas libera de tiaj mankoj kaj estas sobra kaj trafa. El pure literatura vidpunkto Turstrato 4 ne staras tre alte, anka ne malalte. Mi senhezite preferas in al la la rnodaj kvaza psikologiaj' kaj kvaza filozofiaj nacilingva romanoj pri similaj a parencaj temoj. Hi povas esti pli arte faritaj, sed tie i trovi as io, kio estas pli valora: honesta rakontado. Sed la plej grava ajnas al mi, ke la libro estas vere serioze kaj celkonscie verkita kaj havas celon kaj sencon. Tiurilate mi konsideras in, malgra ia manko de pozitiva forto. kiel Ia plej gravan belliteraturan prozlibron, kiu is nqn aperis en nia lingvo. Stellan Engholm

Jes diris Petro sed diru, kiom da neologismoj trovi as en tiu i amaso da libroj? Ho, ne multe respondis la Maliculo. E4 ne tiom, kiom trovi as kune en la Plena Vortaro kaj Parnasa Gvidlibro. Fi kriis Petro kun ega abomeno. Tuj mi sciis, ke io i estas malutila aca o. For de mi, diablo! Mi restas e mia Fundamenta Krestomatio! Disnebuli is la Maliculo. * Kaj anka triafoje aperis la MaKculo. Kaj li kaptis Petron e lia basko kaj flugis kun li sur altan monton. Rigardu li kriis. Petro rigardis. Kaj trupoj venis sub la monto en senfinaj dikaj amasoj. Ili mar is sub verdstelaj standardoj. Ciuj profesioj, metioj, okupoj estis reprezentitaj tie, inj popoloj, rasoj, koloroj, agoj, amba seksoj. Etuloj kantis Esperantajn infankantojn, gejunuloj amindumis, plena uloj intertraktis, mal unuloj filozofis ciuj Esperante. La tuta homaro pretermar is tie en esperantista entuziasmo. Nu kriis la Maliculo. Kion vi diras pri tio? Nekredeble, mirinde, rave, 6iele! ekkriis Petro. La tento estis vere tre forta. Sed n u r momenton da ris la sinforgeso. La dubo levis sian kapon. Diru vere, li demandis severe cu nenia ruzo, malfidelo. trompo trovi as en io i? Nenio, vere nenio respondis la Maliculo. Estas ja vere, ke ili iuj uzas io anstata ujo, sed pro tia bagatelo... Bagatelo! ekhurlis Petro indigne. Bagatelo! For de mi, Satano! Disnebuli is la Maliculo. * Tiel savis sian animon Petro isost. f Kaj li reiris al sia skribotablo, por kolekti la duan milon da adjektivoj postmetitaj kaj neakordigitaj kaze kun sia substantivo. M. Alice Pik kunligo de ka zoj kaj sekvoj. Tamen tiu i rakonto havas simbolan signifon e6 por tiuj, por kiuj la biblio esis esti a toritata. Nek Ja persekutoj de la sangavida Herodo, kiu igis forbu i la infanojn de Betlehem, povis haltigi la eventoplenan anta eniradon de la Historio, nek pli frue l a kanibaleco de la biblia Faraono, kiu ordonis iun hebrean knabon Jeti en la riveron, povis evitigi la historie konsekvencan savi on de Moseo kaj lian pli postan agadon. La bistorio eterne ripeti as, kaj iu epoko havas sian Jesuon kaj Moseon. Ilian alvenon malhelpos nenia bu ado, nek dronigado. I La Iingvo de la traduko estas enerale bona. La lingva o estas flua, glata kaj facila, kio sendube igas la lib'reton rekomendinda. S. Lejzerovoiez ' ' ' ' ' \ ' ', ~1 D. FURMANOV: APAJEV (Trad. Devjatnin, Eggers, Fedotov. Eld. Ekrelo. Amsterdam). * Ho, nia kompatinda generacio! Kiam ni naski is, vere niaj gepatroj place vidis en ni la estontajn, kontente bonajn ur ojn, ornamojn de la trankvila socio ka ni fari is vagabondoj, a aventuristoj a herooj, jes anka tiuj, kiuj ne devenis el tiom romantika pari o, klel Capajev, en kies deveno oni konstatas ciganan kaj altrangan sangon. Ni, kiuj iom afare erarvagadas en tiu fti freneza mondo, nerveme pensas pri*tio, u t u j, a n u r morga venos kuglo, gaso a lavango, kiu forvisos de la terglobo nian sensencan kaj mizeran vivon. Ho, apa ev! Via batalplena historio, pleni ita de anta marsado, sango, militplanoj, atakoj, triumfoj nur tiam povas ekinteresi * Ne havebla 6e ni

LA INFANOJ DE BETLEHEM DE SELMA LAGERLOF. Trad. Oscar Frodc. 3a pa oj. Eldonis Eldona Societo-Esperanto, Stockholm, 1933. Prezo ne montrita. En tiu i novelo de la fame-konata sveda a torino tute ne temas pri la infanoj de Betlehem, kiuj sole en unu sceno ludas la rolon de komparsoj, sed pri la Betlehema Infano Jesuo. La flugilumita fantazio de Lagerlof pinas belan rakonton bazitan sur la evangelia legendo pri la savi o de Sankta Mario kaj la Infano el 3a manoj de T sangavida Herodo. Estas strange, ke la genia verkistino, kies lingvo en la aliaj verkoj estas tiom kolorri a Itaj dinamika, ne utiligis en sufi e alta grado sian talenton por tiu i temo, tiom varia kaj dankinda. Eble pro tio |la libreto ne postlasas en la leginto pli profundan impreson. Se biblia rakonto, mankas al i la necesa bibliaj Ikoloro ka etoso. Se realisma rakonto, tiam mankas la necesa

39

nin, kiam la historio i as horaa, kiam anstata la fiero aperas la tragedio, la morto. Ni estas literaturistoj, kiuj ser as literaturon en la libroj kaj ni trovas tion fine de la epopeo, kiam la iom unutona rakonto lar i as kaj kolori as per la profundaj nuancoj de la morto. La aliaj apitroj de la rakonto ne ekflamigas nin; oni povas kompreneble pravigi por si ciun militon, sed fine nin devas tedi, na zi iu priskribo, kiu aposteriore popularigas sangver on, batalon, masakron. Kelkfoje la unuopaj homoj, eble e landoj, nevole estis pusitaj en tiajn aventurojn, sed estas ^plej bone, se oni poste hontas kaj silentas pri tiuj aventuroj, kiu , kiel ajn ni turnadas la aferojn, ne estas indaj al la homoj. Se la atakito devas sin defendi, bone,,li faru tion, sed poste neniu sin gloru per la sukceso, kies motivo iuflanke estis senjusta. El la libro de Furmanov mankas la trankvilo; tion ni n e povas ripro i, sed tiu maltrankvilo iom trokonstanti as en la verko kaj tiomgrade kutimigas nin al tiu i tono, ke ni apena povas vidi la verkon pro la literoj. Plezuron ni tamen povas senti kelkloke, kie la arto de la verkisto eternigas amasscenojn, kies vera artisto li estas kaj ni ripetas, la fino de la libro alte alti as super la unutona ebenajo de la aliaj partoj. Pri la traduko; la tradukintoj bone faris sian malfacilan laboron, tamen ne tute senerare; kelkaj plumeraroj restis en la libro. (Ekz. sur la 57-a p . : Dekstre post la rivero Usenj staras kirgizaj a loj. ?) Kelkloke ni trovis superfluajn sufiksojn, kiel ravigitaj, turmentigi, a superfluajn formojn. Kelkloke la stilo estas tiom konciza, ke ni ne povas kompreni. Ekz. La atakado estis organizita tiamaniere, por aperi apud Slomihino apenau komenci os tagi o. (5a p.) Kaj la artikolo! Kia ri ega vario de eraroj! Sed, escepte de 6i lasta punkto, oni povas legi la libron sen lingva eno. c. LINGVA KOMISIONO DE SEU I. IZGUR KAJ V. KOL INSKI: GRANDA RUS-ESPERANTA VORTARO. Kontrolis kaj kompletigis V. Polakov kaj N. Hohlov. Moskvo 1933. Eldono de C. K. de SEU. P . 720. Form. 12X17 cm. Prezo bro . 3 rb., bind. 5 rb. Eldonkvanto:

nepre esti revoluciaj e tie, kie ne estas necese, kaj n volus pro principeco fermi la okulojn anta la granda (ne nur mekanika) laboro de unuopuloj (e se ili estas la tiom mal ataj a toritatuloj), ili malka e konfesus,, Ite. la tiom aspirata de ili vojo de evoluo de nia lingvo jam estis delonge montrita en la Fundamento ( u anka reakcia) de la Majstro. Cu ne per amasa uzado eniras nian lingvon vortoj, prove uzitaj de apartaj esperantistoj? Cu ne fori is delonge el nia memoro vortoj, kiuj ne trovis aprobon e la vasta publiko kaj sekve ne akiris la raj tojn de lingva civitaneco? La nepra de?iro trovi iajn novajn verojn kondukis la kompilintojn al vefa stranga oj. Ekz. dezirante pruvi la neceson akcepti la fina on io por landoj anstata ujo ili asertas ujo kvaza estas ligita kun la naciisma, poseda, e imperialisma percepto pri landnomoj. Kaj jen estas ekzemplo, citata de la kompilintoj por sia aserto: Tiel la nova fa isma re imo de Sudslavio elvokis ka subtenas la monstran formon Jugoslavujo . . . Sed vere, la monstreco ja ku as ne en la finajo, sed eh la komenco de la citita vorto: devas kompreneble esti Sudslavujo, ar jug estas la slava signifo de sudo. u la fa ismo nepre hezonas la formon Jugoslavujo mi permesas al mi dubi. ~i^| Se ni akceptus la originalan teorion pri la politika signifo de ujo, ni havus vere genian ilon por senfa istigi la tatojn. Do, Italio estas tiam sennaciisma, eble e revolucia simpatia por sovietanoj lando, sed Sovetujo estas dan era snaciisma, poseda, e imperialisma lando. u vere ne estas tro da honoro atribui al la senkulpa, bona. maljuna fundamenta ujo tiom da mondoskua

forto?

'

'

?"'

W*m

5.000 ek.
De kiam en Ia jaro 1910 aperis la granda Rusa-Esperanta Vortaro de Dro Korzlinski, Mencel, Smirnov kaj Stupin trarigardita de la Majstro, pasis jam preska kvaronjarcento. La vortaro. siatempe entuziasme akceptita de la rusaj samideanoj, jam delonge estas plene elvendita. La nia scio ne aperis post *i alia simila vortaro rusa malgra la sukcesoj de la Ebperanta movado en Sovetlando kaj malgra la neceso kompletigi la vortmaterialon, entenatan cn la vortaro de Korzlinski. Nun tiu manko estas forigata per la apero de la nova vortaro, kompilita de la Lingva Komisiono de Sovetrespublikara Esperantista Unio. La korhpilintoj en ampleksa antailparolo klarigas, kiel ili komprenis sian taskon. Ili opinias, ke svenis la tempo kpntra starigi al la isnuna laboro de unuopaj esperantaj Ieksikografoj la estontan kolektivisman laboron de la amasoj, uzantaj esperanton praktike ka vastskale*. Ne neante la gravan rolon de la unuopuloj en la mekanika procedo de vortfarado (enslipigo de vortoj. konfrolo de proponoj ktp.), la kompilintoj asertas, ke la lastan opinion devas nepre esprimi la amasoj. Post tiu enerala teoria deklaro devns veni praktika elmontro de la la ajne nova vojo. aplikata de la kompilintoj. Anstata tio ni legas, ke oni devas ellabori la estonlajn praktikajn foTmojn de la nomita amaskontrolos. La nova vortaro do ne eslas farita la la propra reepto de la kompilintoi. Ne okazis do ia demokratia memkritike Hnu;voplebisrito en Sovetlando. kies celo estus aprohi la apartajn vortar-erofn. Se la kompilintoi, kies hona volo kaj aranda, persista laboro estu de ni i-loke la de substrekitaj, ne volus

La vortara parto mem entenas sur preska 700 pa oj abundan vortmaterialon. konscience kolektitan. Ne estas tro da novajoj en i. La a toroj do feli e mem ne atentis sian anta parolon. La enhavo de la vortaro povus tute bone aperi en fiiu alia (bur a) vortaro. Estas n u r iom da speciale sovetaj mallongigoj la la maniero, aplikata nun en la rusa lingvo, ekz. komjunuloj juna komunfeto : labkoroj laboristaj korespondanto . Estas dubinde, cu iui mallongigoj ftstas necesaj kaj utilaj. Ja Esperanto estas ling;vo internacia. kiu devas esti komprenata de inj. lu ni faru el i lingvon de krucenigmoj a rebusoj? u ni devas postuli de bur oj esperantistaj, ke ili divenu, u esperkoroj estas la klarigo de la rus-esp. vortaro esperantaj korespondantoj a nur esperplenaj koroj? Aii u ni avu Ia kura on peti la sovetain amikojn, ke ili konsideru la certe halda en Germanujo lati tiu recepto enkodukotan vorton es-a u!o nepre kiel S. A.-Mann sed ne kiel kozakoficiron (esavfo ri(?ardu la rus-esp. vortaron). Ke mankas en la vortaro indiko, kiui radikoi estas fundamenfai, Zamenhofaj a uzitaj de eminenta lingvokompetentuloj. estas komprenehla sekvo de la principa deklaro de la kompilintoi. Sed u vere tia ihdiko estus signo pri sblinda flata adorado por la a toritato s ? Resume ni tamen diru, ke forijjante la cetere ne tre prasaii politikan sa ron. la vortaro estos bone uzebla de la vastaj amasoj. i estu anka la data pro sia kompleteco. Tion sincere konfesas la recenzanto. H u petas la estimatajn komnilintoin de la vortaro, ne konsideri lin fernra naciisfo. imperialisto kaj posedemulo pro lia favoro al la terura njo. /. apiro

PRI PIEDPILKLIIDANTO de Virtor von Nispen: kun desegnaloj de St. de Reuder. El la nederlanda linfno tradnk'"s: Frater M. Bartholomeus. FM^iejo: Piet Smrts, TiDrarao. Q6 p" oj, formato t g X i a cm. Prezo: I . 3 Q nederl. guldeno . Mi rakontu la miallongan (kaj tamen tutan) enhavon de 1' Kbro. Jo jo ricevas piedpilkon. Li kunportas ha eft en la litoo kaj son as pri i, ruinigante dum la son o la

40

enlita on. Sekvatage li ludas kun sia amiko per la pilko; ih matpuri as. Alian tagon la pilko rle la strato en la ambron de 1' geonkloj, renversas la ka on de 1' kanario, la kanario elflugas. La geonkloj volas kapti la birdon, d u m la aso-bruo io r o m p i as. La saman vesperon la pilko flugas ree tra fenestro en iun kontoron, J o j o postrampas i n ; oni fermas la kontoron kaj J o jon en i. Li volas liberi i, telefonas, venas fapobrigadistoj , policistoj; postjcelkaj klarigoj anka la situacio klari a s : J o j o ree estas hejme kaj abomenante sian pilkon kiu j a propre estis ka zo de io i fordonacas in. Nenio m a n k a s ! Kaj tiu enhavo, m i pensas, estas iom malgranda p o r plenigi 9 6 p a ojn. P r i la morallecionoj. kiuj plenigas la pa ojn, mi ne estas speciale ravita. Akcenti tiel gravvo e religiajn ordonojn kontra petola miskondulo de infanoj, al mi a j n a s : pafi sur paseron per kanono (ne eklezia sed milita). Entute, m i kredas, fce la a toro rigardas la niatempajn infanojn tiel naivaj, ke tio afcestas pri lia p r o p r a naiveco. Sed estas eble, ke n u r en mia l a n d o ili estas t r o malnaivaj por tiu i libro. Nun, kelkajn liniojn pri la lingvo. Mi opinias ke la parolturnoj de la nederlanda lingvo tre similas al tiuj de la hungara. Mi nome abunde trovis h u n g a r i s - ' m o j n en la teskto. Ekzemple: stiun pilkon mi ankora ne reekhavas en la senco d e : spovas okazi ke mi ne rehavos tiun pilkon*. Tia uzo de ankora estas uaiu el la plej deKkataj ebloj de mia gepatra lingvo, sed m i timas ke i ne tradukeblas la vorte esperanten. En la libro svarmas la novekreitaj sonimitaj vortoj (tuta linio: pats, hots, bots, rits, klits, klatsi, bons, b u m, bots), ne iam feli aj' (kiel videble). Kelkaj el ili konsistas el literoj fremdaj al esperanto (la h u n d o b o j o : waf, waf). Kelkloke okazas kulpoj kontra la akuzativo (ekzemple en la anta voiio: mi Jankas la k u r a a eldonisto). Malgra tiuj eraretoj, la lingvo enerale estas kontentiga. La a toro foje uzas e simplaii pasivon eluzitus. K a j imitinde li aplikas la vorton jes en la sintaksa rolo de ne. (Vi ne faros tion! Tamen, mi . jes faros.s) La h b r o estas bele eldonita. G. Karczag. CURSUS COMPLETUS ESPERANTI de Sac. Jacobus Bianchini. Eldonejo: Typographia A. Paolet, S. Vito al Tagliamento (Italia), ig34- 168 pa oj, formato i 8 X i a cm. Prezo: 10. ital. liroj. La libro estas sendube por homoj, kiuj havas pli altan kulturon kaj instruitecon. Tion jam pruvas la bazolingvo, sed anka la metodo aplikita en la libro. Tiu metodo ne estas nepre facila, sed neniu pensu, ke tio stas malavanta o! Male, ni jam tro satas pri libroj fanfaronantaj pri trofacileco kaj erarigantaj la komencantojn promesante al ili miraklojn, kiujn sobramense ili neniam kredus sen tia mistifikado. Tio ja ofte kondukas al senrevi o. Konscienca kaj pedanta gramatikado multe ph utila ol tia rapidkuirilo, kies rezultoj poste montri as esperantisfaro nescianta apliki la akuzativon. Du ripro indajoj tamen trovi as en la gramatika irto. La a toro traktas preska iun prepozicion unue tiel verboprefikson, kaj n u r poste kiel prepozicion. Tio kontra as la fundamentan principon de la pedagogio: iri iam de la facila al la malfacjla. L a alia, tre grava manko estas: nemencio pri 1' adverba formo de 1' predikata atributo en frazoj sen substantiva a pronoma subjekto. Tiel esti as esperantistoj", or kiuj estas bono ke vi venis* sonas, kiel iela oro.

Post cm leciono trovi as komparaj notoj. Tie la kompilinto detale kaj tre interese klarigas la devenon de la esperantaj gramatikeroj. Por plifaciligi (?) la studadon li ne timas kelkloke e perforta]oj"n tiacelajn. Por pruvi, ekzemple, la ekziston de 1' sufikso -ing- en la germana lingvo, li citas la vorton andr-ing-en (!). Same li procedas por pruvi la komunan devenon de la lingvoj, kio estas verSajne tre vana klopodo. Pri la dogmatikaj partoj, troveblaj en la komparaj notoj", mi ne volas diskuti. Tamen mi perme as al mi demandon: u la a toro opinias, ke Zanienhof kompilis baze de tiaj" pripensoj la lingvon, a fcli a kunludo de diversaj cirkonstancoj igis in dogmatike neAancelebla konstruajo. La a toro pledas por speciala prefikso signanta la virsekson. Mi, iom timeme en i tiu granda kontra neologisma tempesto, samopinias kun li. Vere, en E. mankas vorto por la angla male, franca malc, itala mmchio, germana Mannchen. Por signi la insekson, ni havas la vorton ino (kiun apliki al respektinda virinestajo, kiel oni faras kelkfoje, estas simple insulto). Sed viro estas dusignifa; i signas ne nur individuon virseksan, sed anka individuon sekse maturan; tia estas ia signifo en la vorto virino (el seksdifina vidpunklo, i ja eJm kvaza antipodo, la malo de viro, kaj ne ia in-formo). Krome, viro havas e trian signifon, i signas anka individuon fortan, energian, agpretan. Tute mankas do vorto, kiu, aplikita al virseksa homo. emfazus lian troakcentitan virseksecon, kiel la vorto ino emfazas, aplikita al virino, la troakcentitan inseksecon. e traduko foje tio jam malesperigis inin. Sed la proponifa prefikso ars ne lajnas bona. Unue, mi ne povis in trovi en la greka lingvo, de kie i devenus la la a toro. Due, i farus terurajn konsonantkarambolojn, ni pensu nur la vorton ars,truto. Mi konfesas, ke ne estas facile trovi ta gan solvon. Maskul estas tro longa, maskl kaj masl dqnus neelparoleblajn kunmetojn, mask kaj mas kaj' mal havas aliajn sencojn. Eble ta gus mak (hispana michc.')7 Eble ma k, ati ma , a .tna? Eble (eventuale prefikse la sufikso uk, kiun faris de Saussure en sia Nov-Esperanto? Eble la sufikso rik, prenita el la germana Gamerich, Entcrich, Ta berich? Vko anka memslare ne estus malbona vorto. Sed Dio ardu min de propono! Kien mi deflanki is?! Finante mian raporton, mi mencias ankora , ke la gramatiko estas tre bone kompletigita per partoj el la Lingvaj Respondoj, leteroj de Zamenhof kaj per vortaro, kie la a toro ne montras sin malarniko de neologismoj". En gramatiko oni devus et pli ipari pri ili. La libro havas pla an eksterajon kaj' meritas plurajn eldonojn. G. Karczag. IVANS: LA VIRO EL FRANCUJO. Aventuro de Geoffre Gill, Detektivo. E l la nederlanda lingvo tradukis W. Versteeg Graftdijk. Kontrolita kaj rekomendita dela Esperantista Literatura Asocio. Populara Esperanto-Biblioteko, Amsterdam. Elandstraat 177179. 2 i X i 5 . 5 cm. il\k p . Prezo bindita: guld. 2.5o -f sendkosloj. La libro, kiel diras anka Ja anta parolo, nc prctendas havi altan literaturan valoron. i estas delektivromano la la maniero de Wallace: en i okazas ekscitaj aferoj, murdoj, detektivesploroj en stre ita atmosfero kaj fine malkali as surprizc, ke la krhnulo estis tiu persono de la romano, kiun ni malpleje suspektis. La morala mondordo venkas. Do i estas kriminala romano. Sed kiel tia, i estas certe bone verkita, i povas estigi eksciton kaj stre on, kaj in povas konservi, e& pliigi is la fino. Krome, i ne malbavas anka bonajn karakterpentrojn.

41

Rilate al la traduko, enerale, ni povas eldiri la dojn. La stilo estas glata kaj flua; la tradukintino, kies nomon is nun mi ankora ne renkontis, montras surprize bonajn konojn lingvajn. Estas vere, ke la traduko ne donis al i tro malfacilan taskon, ar la romano estas rakontita en simpla kaj travidebla stilo, sed ia debuto certe rajtigas nin plekti belajn esperojn pri ia plua evoluo. Tamen, trovi as en la traduko kelkaj esprimoj kaj vortoj, kiuj ajnas al mi pli-malpli nekorektaj. Ciujn, senescepte, mi notas tie i, la stilo de 1' tradukintino ja meritas tian miniaturan kritikadon. Cagrenite mi renkontis la nederlandan idiotismon: mi neeble povas. Mi kredas, ke iu neholando in trovas stranga. Kaj kial ni bezonus in? Cu ne sufi as: mi ne povas, ne kapablas, mi neniel povas, mi tute ne povas, al mi estas neeble, al mi estas tute neeble, neniel eblas al nii, tute ne eblas al mi, ktp? En kaprompiga kaj surpriziga la sufikso ig estas superflua, ar rompi kaj surprizi estas transiraj verboj. Same mal usta estas la vorto kapturnigis, ar kio estas kapturna, tio kapturnae, do okazigas turni on de kapo. Maiagrable tropreciza estas la vorto porvespertualeto, mi vere ne komprenas, kial la tradukinto ne kontentas je la nemiskomprenebla vespertualeto. Se ni volus csti tiel precizaj, ni devus ja diri: pervapor ipo, porpo tkarto, porman otablo, traaer ipo, ktp. Same la troprecizemo kulpas pri la esprimoj ekde longe kaj ekde tiam. Ekde estas tre bona vorteto, por distingi inter la tempa kaj la loka a poseda de, sed oni in uzu n u r kiam tio estas necesa. En la supraj ekzemploj i estas evidente superflua. Mi legas: li sentis sin sufi e bona. Nu, mi komprenas, ke li priju is sin morale, kaj la tiu priju o li sentis, ke li estas sufice bona. Sed la tradukintino volas diri, ke li scntis bona sian sanstaton a animstaton. Do i estus devinta skribi: li fartis sufi e bone, a li scntis sin sufi e bone. Returnen ka renkonten enas per sia superflua n-finajo. Ili jam en si mem signifas direkton, do estas superflue tion aparte signi. Por mi ili estas same malkorektaj, kiel al la domon. Returne kaj renkonte sufi as. Anstata naskita anglino, mi dirus denaska anglino. La esprimon vila barbo, mi ne komprenas. Cu densa barbo a hirta barbo a nezorgita a senorda barbo? Progresia paralizo ne, ajnas feli a esprimo. Progresio ja estas matematika termino. Se oni ne volas diri progresim, oni diru progresanta. Mi legas: Mi ne tion sciis kaj komprenas: ne tion, sed ion alian ar neata estas la vorto tion, anta kiu staras la vorteto ne. Same: Tio ne al vi estas bonvena... mi kornpletigas: sed al iu alia car neataj estas la vortoj al vi. Oni devas diri do: Tion mi ne sciis kaj Tio ne estas al vi bonvena. Spite sia kutimo estas arkaika anstata spite sian kutimon, a spite al sia kutimo. in oni uzis m la tempoj, kiam spite estis kvaza prepozicio. Sed nun spit estas verba radiko (spiti), do spite estas adverbo. Kaj adverbon oni ne povas uzi prepozicie; la tradukintino ja certe ne skribus: koncerne tio, konsidere tio, rilate tio. 'Li estis inter tri-kvardekjara estas tro neglekte farita frazo anstata li estis inter tridek kaj kvardek jaroj, a li a is inter tridek kaj kvardek. Nek rai komprenas tiun vortons devus esti sanka mi ne komprenas tiun vortons, fcar_nek estas uzata nur kun alia nek (nek mi, nek vi), a kun alia neo (li ne estis tie, nek volis iri tien). La mia opinio >neniu novajo estas nekorekta; oni

devas diri nenia nova o. i tiun opinion mi ne bazas sur hungarismo (kiel iu diris), eed parte sur la zamen ofa kutimo, parte sur la strukturo de la Tabelo-vortoj. Neniu respondas al Mu. (Kiu libro neniu libro.) Nu, kion signifas kiu^libKK? Evidente: kiu el la libroj, do kiu el certaj HBroj, kiu el difinita, limita nombro da libroj. Ncniu a iu libro do estas, konforme, iu a neniu el certaj libroj, el difinita, limita nombro de libroj. Tio donas e eblon al delikata distingo. Ekzemple: Mi ricevis neniun libron de mia amiko signifas, ke mi ricevis neniun el la libroj de mia amiko, neniun el la libroj nombre Hmitaj per tio, ke ili apartenas al mia amiko. Male Mi ricevis nenian libron de mia amikos, signifas, ke mia amiko tute ne donis al mi libron, nek el siaj libroj, nek el fremdaj libroj. Same: mi ricevis iun libron de mia amiko (iun el liaj lihroj) kaj mi ricevis ian libron de mia amiko (mi ricevis de mia amiko Iibron). Estas vere, ke ia kaj nenia enhavas anka la sencon de kvalito. Tamen, tio malpli gravas, ol ke iu kaj neniu enhavas la sencon: iu a neniu apartigita el certa difinita nombro. Se oni diras: donu al mi iun cigaron, mi komprenas donu al mi iun el certaj cigaroj. Sed sdonu al mi ian cigaron, signifas donu al mi cigaron, egale de kie. Ofte mi trovis superfluan akuzativon en fragmentaj frazoj. Ekzemple: Post kvin minutoj G. G. ree staris anta mi. Nenion li diris . . . Kial ne simple: Nenio. Same: En la fino de Marto, kompreneble! Sed u la ustan daton? Mi skribus: Sed la usta dato? sen u kaj sen akuzativo. Same: Do neniun novajon pri li? sNeniun. Mi skribus: Do nenia novajo pri li? Nenia. A : Do nenio nova pri li? Nenio. La modo post kvaza ne estas unuece uzata. Kelkaj (francoj, germanoj, italoj, hungaroj, katalunoj ktp.) uzas kondi an modon, aliaj (angloj, nederlandanoj) uzas indikativon. Zamenhof uzis jen unu, jen alian. Mi kredas, ke eslus bone i-rilate havi unuecon de lingvo-uzo. Kaj al mi ajnas senduba, ke la usmodo estas nepre preferinda. La us-modo ja signas, ke la diro ne respondas al la realo. Ekzemple: Se vi estus fatinta vian taskon, mi vin rekompencus i tie estas dirite, ke la tasko ne estis farita, ke la supozo pri tio estas fiktiva. Nu, la sama fiktiveco kaj nerealeco estas dirata anka per kvaza . Ekzemple: mi sentis, kvaza mia kapo rompi us i tie tute ne estas vere, ke mia kapo rompi is, mi diras nur, ke se mia kapo rompi us, tio estus simila sento, kian mi havis, mi sentis, kiel mi sentus, se mia kapo rompi uss, Kvaza kiel konjunkcio do signifas kiel ( ... us), se. Do: li parolis, kvaza li estus freneza signifas: li parolis, kiel (li parolus), se li estus freneza. Dum la konjunkcia kvaza postulas kondi an modon, la adverba kvaza ne havas sintaksan funkcion, in do sekvas indikativo. La adverban kvaza oni povas rekoni per tio, ke i estas effrazo, a , Se i estas en dependa frazo, tie trovi as krom i anka konjunkcio. Ekzemple: Li kvaza freneziss. Mi vidis, kiam li kvaza frenezis pro la ojo. Per ci tiu distingo i as superflua la komplekso: eslas, kvaza , ofte renkorrtebla, sed, la mia opinio, ne bela. Ekzemple: Atmosfero de suspekto pendas super Stoekton Court; estas kvaza cia reciproka intimeco fori is. Al mi ajnas pli elegante: kvaza fori is eia reciproka intimeco.

42

En la libro trovi as kelkaj nemultaj vortoj netroveblaj en la Plena Vortaro (joviala, bruska, hororo, sinekuro, butlero), ili plejparte estas klarigitaj en piednotoj. Al mi ajnas pli oportune ilin klarigi en la fino de la libro, ar tiel oni ne devas pene ser i la piednotorii, se oni forgesis la seneon de la vorto kai trovas in duafoje. La vorto barbiero estas mal usta; barbiro estas oficiala. Antata ofero al mi pli pla us oforo, a italmaniere a tistO. Estas strange, ke la tradukintino klarigis la oficialan vorton sekura, dum sinekuro restis sen klarigo. Anstata turmentegilo mi preferus torturilo (zamenhofa radiko). Nim mi vidas, ke mia recpnzo i is terure longa, kaj i konsistas preska el nuraj ripro oj. Mi devas do ripeti, kion mi supre jam diris, ke la .stilo estas flua kaj glata, kaj ke mi surpingligis senescepte iujn pli-malpli n ekorektajn lokojn, kiujn mi trovis per zorga esploro. Oni ne kredu do, ke ili svarmas en la teksto, male, ili tute perdi as en la 2/12-pa a libro, kaj la leganto, kiu havas Ia agrablan plezuron eksciti i kaj interesi i kaj ne la malagrablan taskon esplori kaj recenzi, certe apena rimarkos ilin. La libro estas tre bele eldonita kaj bonege bindita.

(y)
n

SANTANDER, Teritorio Historio Kutimoj Monumentoj. Aran ita, tradukita kaj verkita de Julio Mangada Rosenom. Eldonita de Hispana Esperanto-Asocio dank' al monhelpo de la Nacia Patronaro por Turismo, Madrid, ig33. 128. pa oj. Ni pOvas gratuli la Hispanan E. A. pro tiu il valora gvidlibro tra la provinco Santander, prezenti anta anta ni sur bona papero kaj per klara preso la diversaj flankoj kaj kun multaj belaj bildoj, fotoj kaj desegnajoj. Sed estonte oni ne difektu recenzekzemplerojn per stampo kaj surskribo! i ne estas simpla gvidlibro, sed malfermas anta ni la pejza on, morojn, vivon, arton, literaturon, popolpoezion, kantaron en priskriboj kaj specimenoj. Ni promenas tra riveroj, super pitoreskaj pontoj, inter krudaj tonegoj, ni vizitas altmontaron, urbojn, tojn, marbordon, silentajn monahejojn kaj prahistoriajn signojn. Apud fremdultrafikaj kaj voja aj sciigoj ;stas interesa la priskribo pri la vivo de la lo antaro poemoj, muziknotoj. Ni ekkonas la verkislojn kaj artistojn de la provinco, legas detalajn sciigojn anka pri la Internacia Universitato. S-ano Rosenorn faris valoran kaj bonan laboron, la lingvo kaj stilo estas korekta, nur kelkloke la multaj konstrufakaj esprimoj malhelpas la fiuan legadon. Mi trovis inter aliaj ambiento, kiu certe estu sambono, galerio. La vorton lintelo mi ne komprenas. Partikulara signifas certe aparta, specialaa. Mi miras, ke en Hispanujo oni aspafas ne nur leporojn, sed anka kuniklojn, kiuj j a estas dombestoj. En la frazo La absido, kies volbo estas forna . . . mi ne komprenas la vorton forna, en Esperanto forno estas fajrujo. Eble la usta vorto estus fomika (sinonimo de volba) Anka la sufiksojn ig ad kelkloke oni trou,zas, la mia opinio nenecese, ekzemple: rimarkiginde, enskribigo, gravi adis, prosperadis, regadi, funkciado, gvidado. Sed tio ci ne enas por deklari, ke la Ubro estas, kiel geografia, folklora kaj turisma gvidilo, perfekta, inleresa, leginda, do rekomendinda. P. B. KIO ESTAS OOMOTO? 5-a eldono. Oomoto Centra Oficejo, Kamepka Kioto-hu, apanujo. Prezo sv. fr. 1.- 96 pa oj. La konstantan progreson de la Oomoto-movado pruvas, ke la populara kaj interesa priskribo pri iaj ori-

giiio, tlpktrino, instruoj kaj celadoj aperas pliampleksigite jam en la kvina eldono. Per la bonaspekta kaj bele presita lihro ni ekkonas la lokojn, kie ek ermis tiu i nova religi- filozofia movado, la vivon de la gefondintoj, la efajn instruojn la misteron de komuniko kun spiritoj kaj la organizon de la Oomotanoj. Skribante pri la libro sFundamento de Animo sur pa o 112 de Literatura Mondo, jaro 1932, mi jam mallonge klarigis, kio estas Oomoto. La libro certe donas sciindajn detalojn, ar se oni fidas al la verkintoj, oni ekscios, ke anka nuntempe okazas mirakloj kaj la materialismo de la nuna mondo devos cedi iom post iom sian lokon al spiritualismo. La vortoj el la verkoj de la Majstro de Oomotanoj, Onisabro Degu i, estas profundsencaj kaj morale instruaj. Sed por e ropanoj kaj eble anka por aliaj legantoj certe ne estas senkondi e akceptebla la aserto neniam de Degu i mem, sed nur de liaj entuziasrnaj adeptoj ke li estas la Mond-Savanto, kion ili provas pruvi anka el anta diroj de Baha'u'llah, profeto de la Bahaa Movado. Certe interesa estas lia multflankeco: li diktis jam 73 volumojn pri la spirita vivo, li eldonis na volumojn kun siaj poemoj, iuj po 45o pa oj kaj 1000 poemoj, li verkis anka perpoeman esperanto-japanan vortaron, en kiu /15oo poemoj klarigas esperantajn vortojn eri japana lingvo. Li estas artpentristo kaj desegnisto kaj amas iujn krea ojn; per mirinda povo li e sanigas malsanulojn. La stilo estas enerale bona, flua, certe zorge tralaborita, tamen kelkloke la vortoj ne sekvas unu la alian kun sufi a facileco, kio j a ne estas mirinda en verko parte filozofia. (Nedifinita artikolo ne ekzistas en Esperanto, do frazo, kiel: En unu tre varma tago li m a r s i s . . . devus esti sen unu. ) Oomoto profetas havi la potencon an i la nunan mondon. Pri tio ni ne povas diskuti, sed la efajn devizojn kaj principojn povas akcepti iu bonvola homo, kiu kredas pli Altan Forton kaj la progreson de la homaro. P. BE LA PIEDOJ DE LA MAJSTRO DE ALCIONE (J. Krishnamurti) trad.: W. W. Mann. Paris, Esperantista Centra Librejo, 11 rue de Sevres, n , 1928. Prezo fr, fr. 3. 64 p. Prezenta Parolo de A. P. Warringr ton. Anta parolo de Annie Besant. Decembro 1910. Jen libreto, enhavanta la esencon de la moralaj instruoj de la teozofoj. Se oni konsideras, ke tiujn instruojn, kaj anka tiujn de aliaj similaj movadoj, la verkintoj donas sendepende unu de la alia, oni devas kun miro konstati, kiel egalas en iuj la samaj morala , spiritaj veroj. Jam tiu i fakto devas logike pruvi, ke ne la hazardo kreis la vivon kaj speciale la homon sur la tero. ar ne sciante unu pri la alia, el la fundo de la animo iuj el erpas la saman altan moralon progresante al la bono kaj amo, helpemo kaj altruismo. Se la pensado estus simpla laboro de la cerbo, la homo povus pensadi n u r en sia propra intereso, do egoiste, neante supran tnoralon, se tiu i malhelpas lian propran bonfarton kaj plezuron. Sed e tiuj, kiuj supra e tiel pensas, havas en sia animo ermon pri pli alta moralo. Multaj pensoj kaj instruoj de la libreto la konfeso de Krishnamurti venintaj de ]a nevidebla Majstro, kiu lin spirite gvidas estas troveblaj per aliaj vortoj en la instruoj de Jesuo. Mi e kura as la verketon kompari al la verko de Kempis: La sekvado de Kristo. Vere i povas esii konstanta lega o por tiuj, kiuj atas mediti, konscie pensadi, provi evoluigi sian animon. Vi devas esti iam milda kaj bonkora, tnodera kaj komplezema, lasante al la aliaj tiun saman liberecon, kiun vi bezonas por vi racm.i >Studu unue tion, kio al vi plej helpos helpi alia n.K Vi devas lerni esti entute vera, en penso,

43

parolo kaj ago . . . ne pro la espero vidi la rezultaton, ne pro rekornpenco . . . . . . . malbona p e n s o . . , m e m estas krimo. Vi devas elporti vian karaion ga e, kia ajn i estas, Jen kelkaj pcnsoj kaj instruoj. Cu ni ne ekpensas pri la hoino, kiu en sia vivo realigis eble tute ne konanfe la doktrinojn de teozofio titijn i noblajn instrttojn: pri dro Zamenhoj? La stilo estas bona, flue lcgebla, la eldono zorga, la eksterajo pla a, la papero kaj preso la kutima de la Centra Presejo Esperantista en Parizo. En la klarigoj mankas io pri la y>Logos, uzita en la teksto, kvaza i estus en tiu i formo esperanta vorto. Mi opinias la libreton perlo por iuj profundsentaj kaj profundpensaj kredantoj. P. B. LASAMANTA -MUKHA-PARIVARTO a Evangelio de Avalokite varo. Elsanskritigita kaj komparita kun inlingva traduko de Kiui i Nohara. Japana Budhana Ligo Esperantista io33. 35 pa oj. Capitro el la Budhisma sankta skribajo, Saddharmapundarika-sutro. i entenas virtojn kaj agojn de Bodhisatvo-Mahaisatvo. Avalokitesvaro, reprezentanta la sanktnn amon, superas et aron da Budhoj, Kredo en li kaj adoro al li helpas la homojn en iuj malhelpoj, atakoj, dan eroj. Krom la Budhanojn ne estas ver ajne, kc la librelo intcresus modernajn homojn, eble nur tiujn, kiuj okupi as pri kompara teologio kaj pri diversaj religifilozofiaj sistemoj. Tial eble ne estas riproeinde. ke la traduko estas farita ver ajne Ja eble tro la vorte el la sanskrita originalo. kaj el la inlingva traduko. Pro tio i estas ofte pcza, ec n u r pene komprenebla. Duoble uzataj prepozicioj kelkloke enas: afkondukata al ekzekiitejos Ii ne sufciros suh la re on de I' akvos k. t. p. Kion signifas trimil grandmil mondoj? Jen frazparto , . . , amasa o de 1' merito estas ne facile perei onta en la daiiro de centmil-dekmilion-miriadoj kalpoj. u vi tuj komprenas? Al demando: Cu mi donu donacon? la respondo estas: Faru, gc vi pensas esti ustatempe. Ne estas klara, u la donacado estas ustatcmpa a la donacanto estas en usta situacio, (tempo) por tiu i ago. n pa oj estas la sanskrita kaj inlingva reproduktoj dc la versa parto el la originalo. La paroloj de la sanktulo estis tiel efikaj, ke - mia lango lamas, scd legu la originalon: . . . okdekkvarmil vivantoj el la a skultantaro ricevis en la koron la senkomparan plejsupcran plenveki eeon. La samon' mi deziras al iu ia lesanto. pia P. JB

PETRO DANOV: LA NOVA EVO. Biblioteko Nova Kulturo. Tria Serio. 1. Burgas i g 3 3 . Atanas Nikolov, Sevlievo, Bulgarujo. 87 pa oj prezo sv. fr. r.5o. Anta parolo de Georgi Radev. Tiu i kajero estas la triono de la serio pri La Nova Evo. Ci entenas tri predikofn de la bulgara majstro Danov. La unua temas pri la efaj le oj de la Biblio: Amu la EternuIon kaj Amu vian proksimulon. La dua pri la baptado per akvo de Johano kaj pri la necesa dua baptado ^en la animo. L a t r i a pri necesa intema novnasko de Ia homo. Ciuj relieiaj predikoj prezenti as en populara formo kun multaj profundaj veroj, kiuj grandparte bazi as sur okultaj scioj. Tamen la prelegoj estas lom tro longaj. Ili eble volas simili la parolojn de Jesuo, ar multaj aferoj estas klarigitaj per ekzemploj. Sed mi pensas, ke la simpla popolo, por kiu tiuj ofte ajne naivaj - paroloj estas direktitaj, ne povas sekvi la enhavon kaj pro la multaj interrotnpoj por klarigi dum la parolado kelkajn menciitajn vortojn kaj esprimojn, la a skultanto kaj la leganto forgesas, kio estis en la komenco. La ka ita j veroj perdi as en la amaso de ekzemploj kaj klarigoj. La samaj aferoj lajne estas tre ofte ripetitaj. Danov ofte deflanki as de la temo, enmetas temojn, ajne ne apartenantajn al Ja efa, kvankam iuj havas komunan interrifafon. h& klarigoj ofte estas tre simplaj, bfte eble parte pro la ne iam perfekta traduko ne bone kompreneblaj. La efa enhavo por mi estis, ke oni devas pli alten levi la virinon el sia nuna stato, ar li helpos savi spirite la mondon. (Jam en la Biblio estas profetajo, ke la virino subpremos la serpenton). Sed anka la viro devas f ari i interne, en nobla senco virinoj, kiuj naskas agojn por la etemeco. La celo estas: scrvi al aliaj, helpi, forvi i larmojn, Iabori por la plibonigo de ni mem kaj de niaj proksimuloj. Neniu rajtas vivi nur por si mem. Oni devas akordi i kun la Dieco: kun la plej altaj idealoj, por ke venu nova homo sur la teron. Kelkaj pehsoj estas notindaj (parte malnovaj veroj): Kiu donas, tiu ri i as. La valoro de la homo dependas de tio, u li interesi as pri la Unua Ka zo de la aferoj.s sLumaj personoj estas tiuj, kiuj konstante ellasas Iumon, t. e. ili sen ese donas. Vera lumo estas tiu, kiu donas vivon, kiu portas pacon kaj ojon al la homoj. (Sed estas anka strangaj frazoj, kiel >Dio memoras la malbonon nur 100 jarojn. La malbonulo inalbonodoras) Danov e ripetas la alvokojn de la feministoj kaj virinaj paeifistoi plej energie: Estas unika forto, kiii povas nuligi la militon kaj enkonduki la pacon. La virino. El supraj ekzemploj oni povas konstati, kia etas la stilo de la libro. Tamen estas beda rinde anka pli malbonaj partoj. Oni devus estontajn eldonojn iom kontroli anta presado. Infinitivo estas uzata por ordona verbformo: (. . . ke la homoj profiti la bonajn p e n s o j n . . . anstata ke la homoj profitu . . . ) En frazoj post ke la subjekto estas forlasita, (ili opinias, ke estas asekuritaj: . . , ke ili estas asekuritaj.) Simile post sen necesas ke (Tiam li elirados, sen iu lin rimarku: . . . . sen tio, ke iu lin rimarkos.) AI mi ne pla as la uzo de alies, k. t. p . kiel pronomo. La pronomo sia estas ofte ne uzila, kiam necesus. Ofte estas uzata pasinta tempo anstata kondicamodo kaj ofte si estas uzita anstata unu la alian, kio povas e ka zi miskomprenon. (ni devas ami nin anstatafl ni devas ami unu la alian Perfortas *in anstata perfortas unu la alian. Pri Kain kaj Habel: Cu eblas, ke du fratoj sin mortigu.) Al mi ne pla as la uzo de de anstata al. La traduiinto ie uzas e, kiam oni iras al iu, sed en tia okazo oni devus almena uzi kun akuzativo. (Venis 6e mi iu sinjoro. Iras 6e iaj deponejoj. lu iras 6c Dio.) Kial > i a m u Dion, Efcamu la proksimulon? Cu nur komenci ami a da re, iam ami? Amu Dion sufi us kaj pH multon esprimus.

BES-A ADRESARO DE ESPERANTtSTOJ EL CITJJ LANDOJ. IQ3A. i2-a eldono. Prezo t. sv. fr. BES, Pot tejn, Cehoslovakujo. - - 108 pa oj, inter ili 7 kun portretoj de anoncantoj. Oi ne estas literatura libro, ni devas tamen la de mencii in, ar ni ne povas forgesi apud la literatura kaj lingva parto de nia lingvo la praktikan flankon, kiun plenc kaj bone servastiu i adresaro. enhavante pli ol 1000 adresoju el ciuj mondpartoj. Diversaj profesioj deziras korespondi pri plej diversaj temoj. .Menciinde estas, ke aparte estas signitaj, kiuj iam respondos. u do la aliaj ne estas devigataij nepre fespondi, almena unufoje? La oftaj ne respondoj la propra sperto seniiaziigaf multetjn nova n esperantistofii. kiuj pro tio forlasas l"a movadon. Oni devus publikigi sub pilorio la nerespondintojn. El la 1000 adresoj n u r 32 deziras korespondi pri literaturaj temoj, kaj nur i4 estas redaktoroj kaj jurnalistoj. Kion laboras la skribistoj? a4 Esp. r daktoroj kaj i/i Esp.verkistoj trovi as en la kajero. Nur sesono kolektas po tmarkojn, La adresaro estas valora kompletigo de la UEAjarlibro, i meritas la atenton de ciuj, kiuj sertes da ran interligon kun alilingva homfrato. P. B.

44

Alvoko pri Nova Krestomatio

La plej grava kaj valora verko de nia tuta literaturo, unua fonto de 1' lingvo kaj skolo de peSrfekta Esperanta stilo, estas sendube nia Fundamsenla Krestomalio. Eldonita de d-ro L. L. Zamenhof en la jaro 190^, i enhavas la plej eminentajn literatum ojn de la uniba epoko, lingvan ekzercaron, legendojn kaj rakontojn, popular-scieneajn artikolojn, artikolojn pri Esperanto, poeziojn. i estas ne nur lega o kaj lingva konsilanto de iu bona Esperantisto, i estas io pli: fundamenta tono sur la sojlo de nia literaturo. ar kun la momento de 1' apero de la Fundamenta Krestomatio nia lingva evoluo kaj literatura produjktado apena komenci is: nur tiam venis lainternacia periodo en la hislorio de Esperanto; de tiam iuj popoloj komencis kontribui al la komuna lingvotrezoro kaj en nia de tiam konstante kreskanta gazetaro aperis en Ja da ro de la laste pasintaj 3o jaroj (190/1ig3^) multaj juveloj la lingvo kaj enhavo. Kie oni povas ilin akiri, legi kaj ui? Ho ve, ili ne estas a etebUvj. Ili ku as ankora disjetite kaj forgesite en la flavi antaj jarkolektoj de Esperantaj gazetoj (el kiuj multaj jam delonge esigis sian aperadon), en antologioj el erpitaj, en ne plu reeldonitaj libroj kaj brosuroj. Eta parto da ili trovi as en la bibliotekoj de malnovaj Esperantaj kluboj.
n

stere, per sia amplekso kaj aran o de ia tekstoj. Gi estos ina gurata de Nova Ekzercaro enhavanta la gramatika ordigo lingvajn ekzemplojn eltiratajn ekskluzive el la Itomplela verkaro de d-ro Zam enhof de Hamleto is La Bibbo kaj sOriginala Verkaro. El la du reiaktoroj, kiuj amba partoprenis persone en la tuta Esperanta movado de 1' lasta kvaronv jarcento, transprenis la unua la redaktadon de 1' mateh rialo efe el la vidpunkto de la nomoj de la meritilaj pioniroj, iiteraturistoj kaj verkistoj tiuepokaj, la dua el la vidpunkto de la verka oj efe pubhkigindaj. La kunigo de amba labormetodoj donas kelkan garantion, ke neniu vere grava nomo, neniu vere eminenta verka o estos preteflasita en la Nova Krestomatio. Car nur per aktiva kunlaboro de 1' tuta Esperantistaro kaj precipe per kolektiva kunlaboro de spertaj longjaraj samideanoj la granda kaj grava tasko povos esti perfekte solvita. Al ili do ni turnas nin kun la sekvanta peto: Bonvolu ser i en la disponeblaj al vi bibliotekoj ta gan nmlerialon kaj komuniki al ni kun alsendo de l koncema kontribua o kaj preciza font-indiko, kiu literatara o u en prozo a en poezio devenanta el la nomita epoko, Ut vki opinio nepre meritas esti envicigita en kt Nova Kreslomaiio. Ciu samideano, kiu sendos al ni valoran, de ni uzotan materialon, ricevos senpage por la tuta jaro la bibliografian gazeton Lingvo Libro kaj postla apero la Novan Krestomation kun / oo/o rabato, Ni estas certaj, ke pli ol eia premio kaj espero je rekompenoo, la sola konscio kontribui por tiu grava kaj necesega historia verko, stimulos iujn kompetentajn bonvolulojn akceli nian laboron. D-ro Kolomano Kahcsay, Budapest. D-ro Emil Pfeffer, Wien.

Prezenti karakterizan elekton de la lingve, historie a literature plej rimarkindaj verkajoj prozaj a poeziaj, literaturaj a sciencaj, originalaj a traduktiaj el la lasta kvaroatijarcento en unu 48o-pa a, ankora en i935-a jaro aperonta vohimo, estas la redaktora tasko de la subskribintoj. La titolo de la verko estas de la llngvo Esperanto Spegulo de l a lingva kaj literatura evoluo dum unu kvaronjarcento (1905-1930) Gi estos digna historia kompletigo de nia unua Fundamenta Krestomatio, al kiu i similos anka ekCu post oni ustas iii (ke oni prenu tiom, kiom al ili estas necesa) Plej estas uzata anstata pli (Plej poste ili kulpigis :pli poste. Li koleri as kaj plej rezignas ... Mal usta estas la uzo de < z Z anstata pri. (Vi miras al mia menso, mi miras al la via.) Kion signifas utinam<i linio-direklriso ambo? Eion signifas: Ne estas grave ekbriii la instruiteco de la homoj? Eble estu: Ne estas grave, ke ekbrulu la instruiteco. .. Kiam ricevos la leteron is ia amiko...? Kial y>fingraringo anstata fingroringo. Kelkloke la akuzativo ne estas uste uzata (Kion \i ras en la kavon? Unue i devas eDerni en sian yivon la le on de la harmonio.) Preseraroj estas tre malmultaj. Mi eble iom tro detale recenzis, sed libro destinita por la popolo devas esti simpla. facila, gramatike korekta kaj komprenebla. La teksto mem jam donas sufi an penon, por kompreni la altajn pensojn. Ilin oni povus ofte pli simple,pli rekte esprimi kaj kJarigi. P. B. TIROLO-A strio iiustrita faldprospekto eld. Landesverkehrsamt f r Tirol, Innsbruek - Bela propagandilo de bela regiono.

Nova Krestomatio

La materialon oni sendu al: Literatura Mondo Budapest IX, Mester u. 53/V/5. (por Nova Krestomatio) WAT IEDER VAN ESPERANTO WETEN MOET (Kion iu devas scii pri E) bro uro de G. P. de Bruin. Eldonejo: Federatie van arbeiders esperantisten, Amsterdam. a3 pa oj, formato 19X12 cm. Prezo o.o5 nederl. guldenoj. Tre belaspekta, bone redaktita kaj bonstila bro uro pure en nederlanda lingvo pri esperanto, movado, organizacioj. i enhavas la jenain apitrojn: esti o, strukturo, gramatiko, evolub, disvasti o, organizacioj "kaj gazetaro, Jitcraturo, kongresoj, esperanto en praktiko, esperanto en laboristaj medioj. La a toro, kvankam li estas laboristo-socialisto, plej objektive pritraktas la bur ajn, e la religiajn societojn. Anka la prievolua vidpunkto de 1* a toro estas laudinde sobra. G. Karczag. VERKOJ DE DRO NAKAMURA. Eldonis Japana Esperanto-Institulo. Sin' oga a-ma i, U igome. io4 p Formato 19X13 cm. K n la portreto de T autoro. La libro, enteninta verketojn koiektitajn de Dro Nakamura, iama patrono de 1' apana E-a movado, estas eldonita kiel pia memora o por la houoro de 1* mortinta karmemora Maljunulo. Inter la verketoj ni trovas interesajn meteorologiajn kaj sismologiajn studojn, vastan konatigon de 1' kalkulma ino Sorobano, krome paroladojn, 4

kiuj prezentas tre simpatian bildon pri la grandmenta mortinto, kaj rakontojn, ver ajne tradukajojn el inaj klasikuloj, elspirantajn interesan orientan aeron. La stilo estas bona. Citi la kelkajn lokojn, kiujn mi preferus alimaniere formitaj la stilo, mi vere ne trovas oportuna, ar per mencio de malgrava oj mi ne volus esti kruda rompanto de la pie solena sento, kiu diktis al la (xyj Japana Instituto la noblan agon de 1' eldono. UNIVERSALA ESPERANTO-ASOCIO. Hans Jakob. Eldonis: U. E. A., Geneve ig33 u pa oj u . 5 X i 6 Historia skizo 1908 ig33. XIV. KONGRESO DE SAT VALENCIA, Hispanio, 38. VIII. 1934. Grandforma, bela, impresa, modema afi o. ESPERANTO KATALOGUS de Libro Servo F. L. E. N. Amslerdam-O. Postbus ( 0 ) 5o. 4o pa oj inkl. kovrilo. Holandlingva detala katalogo pri Esperantaj libroj, insignoj. Bone, travideble arangita, kun kelkaj ilustrajoj pri libroj. PRI LA POSTKONGRESO EN TALLIIN Esperanto en Estonio. 5 pa a flugfolio p r i postkongreso 12i4VIII. en Tallin post Stokbolmo. La programo estas vere alloga. gazeto TURISMI TEATAJA. Estonlingva turisraa monata, januara numero ig34- La lasta pa o estas Esperanto-rubriko. La presejo montris, ke per la duoblaj literoj oni povas presi esperante ec sen supersignoj. Tamen post u ekzemple en almenauh ne necesas la h litero, iuj komprenos sen i! Teksto cetere korekta. JARLIBRO 1933-1934. Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris, 2 3 rue Boyer. ig34 28 pa oj Enhavas adresojn de la SAT-perantoj. FRATECO. Monata gazeto por Frateca Vivo, Atanas Nikolov, Sevlievo, Bulgarujo. (Por tuta jaro 1 sv. fr.) a pa a. Tiu i gazetelo estas disvastigilo de la ideoj de sBlanka Frataro, mistika, okultisma religia movado en Bulgarujo kaj precipe de la paroloj ofte iom naivaj, tro populare tenataj sed esence veraj de majstro Petro Danov. La movado kaj la enhavo de la gazeto iom similas al la japana Oomoto, nur ili ne pretendas kiel la ooinotanoj pri Majstro Degu i, ke Majstro Danov estas la efa Savanto de la Mondo. Tio estas bela trajto. Stilo, teksto bona. AL AUSTRIO Prospekto Steiner, Wien (Internacia Esperanto-Muzeo). Eldonis: Federacia Ministerio por Komerco kaj Trafiko, Varboficejo por fremdultrafiko, Wien I 1934 22X10,3 Senpaga Ri e jlustrtia, faldebla folio, presita sur dika papero kaj enhavanta ta detalan geografian karton; eldonita okaae de la Internacia Konferenco en Wien. WIEN KAJ NIEDEROSTERREICH ilustrita faldprospekto eld. Komisiono por FremduHrekvento, Wien VII. Bela ta ga propagandilo por fremduloj.

I I I C K V I T A . J l^IRICO.I
PLENA VORTARO DE ESPERANTO E. Grosjean Maupin, A. Esseiin, S. Grenkamp-Kornfeld, G. VVannghieu bennacieca Asocio Tutmonda, Paris 20, Av. Gambetta 67 - 1934 5 n p. 10X20.5 cm. LK TRAVIVAJOJ uE LA B K A V A SOLDATO SVEJK DUM LA MONDMILITO J. Ha ek J. tadler Sennacieca Asocio Tutmonda, Paris 20, Av. Gambetta 67. 1934 i52 p. r 3 X i 8 . 5 . Prezo: fr. fr.: i2.5o -J- io/o sendkostoj. MEiROPOLlTENO Varankin CK SEU Moskvo AlVlO DE TOOJUUROO kaj du aiiaj teatrajoj Kan Kiku i J. imomura Literatura Mondo, Budapest 1934 88 p. i3.oX2o Prezo: svfr. i.2o_-jiou/o por senkostoj. EL LA NOILIBRO DE PRAKTIKA ESPERANTISTO K. R. C. Slurmer Literatura Mondo, Budapest 1934 125 p. 2oXi3.5 Prezo: svfr. u.iio-\10 0/0 sendkostoj. SKIZOJ EL ESPERANTUJO Franz Ulrich Eldono de la A toro i g 3 3 32 pa oj I I . 5 X I 5 . Prezo: Kr . . 4.5o. LINGVA KVARONHORO Paul Njlen Eld. Societo Esperanto, Stockholm 1984 89 p. i 8 . 5 X i a sv. kr. 1.. PER KIO NI AMUZU NIN? Rosenberg/Malmgren Eld. Societo, Stockholm ig3 4 ^9 p . i 8 . 5 x i a , , , J^rBZG 1 sv. Jtr I-*~-. TEATRA KORBO J. Baghj. FOR LA VIANDON V. Rakosi Ladislao Spierer Ant. Prazak, Jablonne n / 0 . ig34 45 p. i o . 5 X i 6 K 5.. BASIC ENGLISH C. K. Ogden Dr. 0 . Va adlo P o k o r n j a spol., Brno 1934 4,6 p. i4-5X20.5 K . 3.90. PETRO SAT Paris 20, Av. Gambetta 67 1934 112 p. i 2 X i 7 frfr. 6. -\-100/0 sendkostoj. SKIZOJ P R l FILOZOFIO D E LA HOMA DIGNO Paul Gilles E. Lanti SAT Paris ig34 i 4 8 p. i 3 X i 9 frfr- 12. h i/o sendkostoj. PERPOEMA VORTARO E S P E R A N T O J A P A N A 0 . Degu i. PRAKTIKA K0NVERSAC10 ESPERANTA S. Inoue Esperanto Propaganda Asocio Kameoka, Kiotohu 1933. ABSOLUTISMO E. Lanti - SAT, Paris 20, Av. Gambetta 67 1934. MIMI PINSON A. de Musset Rethel Esperanta Instituto, Venlo; deponejo e UEA, Geneve 1934. J. Rosenberg ;\ toMULTIPLIKA TABELARO ra eldono, Tallinn ig34. EVANGELIO DE BELISMO volumo IIX Belisma-Koopera-Knlturejo Okamoto Rikici.

Informo

al l a m e m b r o f d e AELA
Detalojn kaj prezojn pri tiu libro ni sciig03 al vi en aparta cirkulero. c) La 8-a libro de la ijara seria ehoslovaka Antologio aperos nur tre malfrue en decembro. Dume en oktobro aperos kiel la 7-a Kbro de ig34. d u verkoj: Originala la novelaro de Hendrik Adamson, kies nomo estas bone konata anta legantoj de Literatura Mondo kaj originala poemantologio de esperantistaj verkistoj, kiuj is nun ne havas propran volumon de poemoj. La verkon redaktas K. Kalocsav kaj i entenas la elektitajn poemojn de dekdu poetoj, ofte prezentataj sur la pa oj de Literatura Mondo. La punkvaloro de la Adamson-novelaro estas 3, tiu de la poemaro a.5 kaj i estas libere an ebla is i-a de oktobro.

Libroekspedo. Kune kun tiu i numero ni ekspedas al vi la verkojn nrojn 5 kaj 6 por 193 4: Engholm: Infanoj en Torento Slonimski: Mia voja o en Sovetio. Dtversaj informoj. Car Lingvo-Libro proksima numero aperos nur en oktobro 1934. ni jam nun informas vin, ke a) Cezaro de Jelu i pro teknikaj ka zoj estos eksepdata n u r en a gusto b) kune kun Cezaro al la membroj, dezirantaj ricevi ekstervicajn librojn, ni sendos ekzempleron de la interesa verko: T. Herzl: La juda itato.

46

Publi a alvoko. En la jaro i g 3 3 . ni dissendis al kelkaj centoj da bone konataj esperantistoj ekzempleron de Hungara Antologio por rigardi in kaj ekzameni, 6u ne estas inde ali i al AELA. Samtempe ni petis, ke okaze de nepla o oni bonvole resendu la libron kaj je simpla po tkarta informo ni sendos la kostojn, kiom estis la resendo. Tamen, malgra OKFOJA perletera alvoko ankora kelkdek samideanoj nek respondis ion, nek resendis la libron. E trovi is tia, kiu akceptis la anta senditan monon por resendo, sed la libron retenis.", Ni nun sube presas la liston, kiuj ne bonvolis resendi je nia OKA letero la libron is la i5-a de julio ijara. Ni esperas, ke dum la pasinta tuta jaro ili havis sufi e da

tempo por finlegi la libron kaj per tio sin kompensi por la vpjo, kion ili bavas de la lo ejo is la p o toficejo. Ni kredas, ke en la proksimaj tagoj post la dissendo de LIBR0-L1NGV0 (kiun numeron ni nun sendas en 6000 ekzempleroj) trovi os amikoj* de la nomitoj, kiuj lin atentigos pri tiu i alvoko. Ni opinias absolute komprenebla, ke ni rericevos de iuj nomitaj la libron kaj ke ili ne resendis is nun n u r , ar iuj niaj ok leteroj survoje perdi is. Tial n i nun havas nenion alian por diri krom tio, ke la resendon danke ni konfirmos sur la kolonoj de LINGVO-LIBRO, kaj pri tiuj, kiuj malgra i tiu publika alvoko ne resendos la libron, ni presos alvokon ankaa en aliaj gazetoj kaj klopodos rehavigi al ni la libron per iuj eblaj rimedoj. Ni scias, ke neniu intencas de ni for teli la libron kaj tial ni rericevos ilin plej balda . Jen la listo:

Listo de personoj neresendinta la libron Hungaraflntologio"kaj nerespondintaj je niaj 8 alvokoj

FRANCLANDO: S-roj Bailiv Comte freres Morbier (Jura) S-ro B renguier Paul Toulon S-ino Bischel Juliette Paris 9 S-ro Blanc Regis Marseille S-ro Dannemiiller Charles Annecy S-ro Delanoue Georges Levallois-Perret (Seine) S-ro Disdier Leon Oap (Hautes Alpes) S-ro Domec Joseph Arbis (Gironde) S-ro Dru St. Oratien (S. & O.) S-ro Dupont J. Trouville (Calvados) S-ro Faucher Leon Gap (Hautes Alpes) S-ro Floret J. M. Tarascon (B. d. Rhone) S-ro Fur, Roger le Le Havre S-ro Gu zequel Guy Embrun (Hautes Alpes) S-ro Girard Maurice La Rochelle S-ro H ly Georges Athis Mont (S. & O.) S-ro Janvier Leon Oyonnax (Ain) S-ro Kavvada San i Paris 15 S-ro Lamant Louis Limoges F-ino Lapp L. Pont de Beauvoisin (Savoie) S-ro Lecuru Paul Compiegne F-ino Lique Helcne St. Maur La Varenne (Seine) S-ro Llech Jean Perpignan (Pyr. Or.) S-ro Mailtard Gaston V Hay les Roses (Seine) S-ro Mielie Marcel Radonvilliers (Aube) S-ro Moussier Andre Vienne (Isere) S-ino Niel Jeanne Cagnes sur Mer S-ro Petit Andr Paris 12 S-ro Philippe Arras S-ro Pion Joseph Sallanches (Haute Savoie) S-ro Poumereau Edmond Mainxe (Charente) S-ro Tison Emile Thomery (Seine et Marne) F-ino Tissot-Dupont E. Vernaison (Rhone) S-ro Roche P . Fleury les Aubrais (Orleans) S-ro Soudan Cheddes (Haute Savoie) S-ro Dardel Jean Aix les Bains NEDERLANDO: S-ro Beus Otto de Culemborg S-ro Boltjes E. Winschoten S-ro Heilker P. Hoofddorp S-ro Jonge H. de Bergen op Zoom S-ro Jonker S. Drieborg S-ro Kaastra D. Huizum F-ino Kloet T. van der Breda S-ro Kwak L. A. J. Nijmegen S-ro Lepper H. de Nijmegen S-ro Middag A. Oiessendam S-rino Muller N. Zeist S-ro Roskes C. W. M. Breda S-ro Schuphoven Winschoten F-ino Simonis D. Schiedam S-ro Vrakldng T. H. s' Hertogenbosch S-ro Weerd H. van der Bergen op Zoom S-ro Weijts L. Gendt S-ro Wolterbeek A. J. J. Breda GERMANUJO: S-ro Eberler Otto Berlin S-ro Heidenfeld Joachim Berlin Schoneberg F-ino Margot Rudolf Berlin Baumschulweg S-ro Schiff Ludvvig Beriin SVEDLANDO: S-ro Andersson Harry Noi S-ro Bannbers Ola Stockholm S-ro Ericsson Eric Uppsala S-ro Eriksson Otto FrSsthult S-ro HaLen Bror Uppsala S-ro Hallstig K. E. Skovde F-ino Hemberg Hanna Stockholm S-ro Holm Axel A. Arlov S-ro Hulten K. A. Hastveda S-ro Kyrning Stig Stockholm S-ro Larson A. Appclvviken S-ro Carsson Knut Kavlinge F-ino Lindhal Margareta Jonkoping S-ro Lindstedt Herbert Jdnkoping S-ro Olsson Adolt Lvsekil S-ro Skog Narald Ystad S-ro Svensson Bror Jonkoping Skara S-ro Torgny E. G.

Al kelkaj membroi. Vi skribas, ke vi ne povas, e IUJ, ke ne volas pagi la kotizon por ig34. Ni volas al vi i tie per afablaj vortoj klarigi, kial ni ne povas akcepti vian deklaron. Nome ni faris 'duflankan kontrakton: Ni kontraktis liveri por via kotizo certan nombron da libroj. Ni plenumis la kontrakton. Vi kontraktis krom pagi la kotizon, anka informi nin pri via eksi o, okaze se vi ne volas esti membro en 1934. plej malfrue anta i. oktobro i g 3 3 . Tamen, ni propravole plilongigis tiun tempon tri monatojn, ni

atentigis vin dufoje, anstata unufoje, lafl nia kontrakto. Neanoncante vian eksi on, vi ebligis al ni fari kalkulon por 1934. en kiu rolis sur la enspezo-flanko anka via kotizo. Se ni rezignus pri tiu via kotizo, ni ne nur rompus la kontrakton kun niaj aliaj membroi, al kiuj ni promesis, ke iu havas egalajn rajtojn kaj devojn, sed anka mankus grava monsumo. Se pro tiu manko n i ne povus iel plenumi nian programon en 1934. la pagintaj membroj rajte nin nomus friponoj kaj vi pravigus eble vian nepagon per tio, ke mi ja ne pagis, ar mi ne volis perdi*.

Ni akceptis la devojn, kiujn ni plenuinas, maigra tio, ke ni bone konis ia krizan situacion. Ni plenumas niajn promesojn honeste, malgra tio, ke la situaeio ee pti maiuom is. iNe estas do ana euio por vi, ot plenunu ViAN DtvUiN sarne uoneste, kiet m pieuumas uujn ai vi. i u m Uevopienumon m Jueaaurmue estas uevigataj ne nur peti, sed ee posluh de vi. JNi espcras, ke apanaj proeedOj ne estas neeesaj. Vi rajtas ec tuj itk, Ke vi ne pm voias esti uieuiuro eu 1950. aed ia kouzo por 1904. iau Komraklo esias pagma kaj m nemei pretenasos ia postuion kaj enkasigoii Ue Uuj ko zoj. i\i esperas, ke vi aosolute komprenas niajn motivojn, samt Kiei iii kompreiios viajn iiio.aojti, se Vi eKsigas por iijoo. eai' vi n e piu navas monon, au umas ne Uavi uou eu tiu jaro. Kun saluloj viaj AlEliA. MALALTiGO DE LA KOITZO! EUUUiNU UE lUUilAJ SElUUJl Lslos la tria jaro, ke iuiikaas nia organizo. Gis nuu i ne nur pienuims ia espeiOjn Kaj monuigis mda je ru iido ue ia sauiideauaro, seu gi iarigis la piej granda graiida iiiiroeioona ceuuo. r e i ia sistemo rarigis eoia < H.IOIII liriioju, Kiaj estas mter auaj iiuicikiopeuio de xusperanto. Ua jvomeuio ue Uaute, tiungara Amoiogio, iiekier ArtuiSiono, Cenosiovaka AmoiOgio. Estas p r u n t e, ke la esperanustoj tamen aukorau iaui povas suuiem seriozan imi'oeidonau agadon. JtiU ia tiia jaro ni kura as iri anta eii piuan pa on. Ni maiaiugos la kotizou, eioonos pii da iiuroj kaj simpugos ia regutarou. 1. La iundaiiieula koiizo, pagota de membroj, pagiutaj autau i-ieuruai'o Kune KUn sendkostoj estos svn'. 10. l i u kotizo piiaUigas ai ri,- respektive 12. liaukoj ,se ia memoroj pagas ia kolizon ama ia l-a de juiio au i-a de decemoro, por biosuntaj libroj. 2. P o r tiu kotizo la lncmuro rajlas rieevi unu serion ei la tri eldonotaj dum iy>5t)., kies pagonombro varias mter 1000idoo pagoj lau la speeo ue ia nuroj, kaj iormato i3.5X20 cm. e ia lorniato estas pii granda, ia pa onombro malaiti as. Same malpliigas la pa ojn ilustrita volmno. 3. iu rneinbro rajlas pagi anka du a tri seriojn kun diversa enhavo. En la osazo, se ia membro pagas pli oi unu seriou, Ti ricevas du seriojn por .19., tri seriojn por 27. sv. fr. Por pagantoj post 1. iebruaro proporcie pii muila. 4-sLa kotizo estas pagebla anka en partoj. Miaiumma partopago 5. svir. En okazo de partopagoj la kotizo estos kaikulata kiel pago en la dato de iasta partopago. Uo pagante ia lastan kotizparton post i-a de julio, eslos kalkulata ia kotizo de 12. frsv. 5. Ciu nov|i membro rajtos pagi kotizojn anka por la anta aj jaroj. La kotizo por ia libroj i g 3 3 . afrankite estos 35. svfr., u por ia libroj ig34- estos 3o. frsv., iuj serioj de 1930. en ia postaj jaroj' kosto 18. svfr. En tiuj' kotizoj la ekstervicaj iibroj de 1933 kaj ig34- ne estas enkalkulitaj. 6. Ekde igSo. ne -eslos eldonitaj ekstervicaj libroj. 7. Car en iu serio estos maksimume 45 samspecaj iibroj, anka la an rajto de la membro esos. 8. En neniu serio estos envicigitaj jam aperintaj libroj (kroni eblaj reeldonoj' de j"am deionge el erpitaj libroj, kiel ekz. Cu li de Vallienne) 9. Krom la supraj rajtoj' iu membro rajtos a eti po unu ekzemplero el la jam aperintaj libroj' per rabato de 4o^o. 10. Ciu rajtas preni apartan malmolan bindon por luta serio. Por iu serio kostos la bitido tiomfoje 1. svfr. kiom da volumoj la serio entenas. 11. Rekomendo por iu senda o kostas o.5o svfr. 12. Ciuj aiiaj ci tie ne menciitaj punktoj el la malnova regularo restas validaj.
Fdelo itrkeszlo: Bleier Vilmos

Listo

de la tri serioj,

eldonotaj

en

1935.s

AllTA, SCIENCA: PiUVAT: lnlerpopola paco ~zQO p . Originala prezo 5. fr. riEKLEli: Arthislorio vol. II. Prezo de ia iiungara eidono ia. s v f c VAN LOOiN: Rigardu la teron, trad. de G. Sauille, tradukmto de ia i e r a kaiKanumo Kaj Juuuii iiiggms. La verko estas tre sprita ekonomia geograuo, kuu mullaj ilustrajoj tute originaiaj. La stno gin montras e seka scieuca legajo, sed Kvazau inajsire erkita romano p n ia lero kaj giaj logantoj. La verKO de la uederianua verkisio aperis gis uun en proksimume 20 imgvoj. i r e z o de ia eldono germana 20. Ua U'i Uonegaj iibroj, kies origiualaj prezoj estas sen sendkostoj 3 ^ . fraukoj, kostos 10. irankoju lVUi\ S>,jNUM>S)lUJ en la Lsperanta eidono, se vi pagas vian kolizou ai AELA anta 1. februaro 1900. LINGVA PTETJb ERKALOCSA^; paga. P r i la verko vi trovas detaiojn en ia nmia uumero de Liugvo-LiUro. Gi estos grandioza iegoliiiro, nepre ne- _ cesa por iu ieruemulo. 2. KALUGSAi-VVAiUNGHIEiN: Plena Espenmlo(jrumaliko, vortjarado, sintakso, kun pleruij kiarigoj pri ia preiiksoj, suiiksoj esperantaj. La piej uetala gramatiko Kaj instrulibro en Esperanto, is nun eidonita. i*roksrmuine /joo pa a. 3. EUGrJN VVt STERE. i>FEWEli:Esperanto,kiel normolvujvo por elektroscienco. En i tiu verko nia konala vortaristo vicigis tian amason da argumentoj pri la uzo de nia iingo eu la scienco, ke i Uu tibro iarigis nepre necesa manubro de seridza propagandisto. La malgrandigita, duceatpa a eldono kostas en la germana lingvo I I . svisa n frankojn sen sendkostoj. 4. T E i K O S I O J A N : Evoluo de Esperanto . i5o Pa^akaj La libro enhavas interesegajn pensojn pri nia lingvo iaj uzanloj. Lu kvar iibroi kostos aparte a etataj proksimum 3o. svfr. afrankita. La serio kostas 10. svfr.., same kiei la supra. BELETRISTIKA . 45 libroj, entute i 3 o o pa oj formato i3.5X2o cm, a muipli da pa oj kun pli granda formato el la jenaj libroj; PULA ANTOLOGIO, JEROME K. JEROME: Tri homoj en boato VALLIENNE: Cu li? STRINDBERG: Historiaj monografioj KORMENDY: Aventuro de Budapest LEW1S SINCLAIR*: Arrowsmith AXEL MUNTHE: Romano de San Michele STEFAN ZWE1G: Amok GAILIT: La perloser anto Originalaj noveloj de JAKOB SAPIRO El la verda Biblio de 1. LEJZEROWICZ Originalaj romanoj de H. WE1NHENGST kaj F. SZILAGVL Tradukanloj la plej konataj esperantistoj-tradukistoj. Anka el la supra listo i 3 o o p a oj kostos 10. svfr. afrankite. Ni kredas, ke tiu an o plene gajnos vian pla on. La definitivan titolaron precipe e beletristikaj verkoj ni pubiikigos en la sekva numero de LINGVO-LIBRO. Ni nolu, ke via ijara membreco - se vi ne eksi os is 1. okt. - vin devigas nur por la pago de unu serio. ; uM Ni volonte vidos eventualajn rimarkojn de iuj amikoj por ankora plibonigi la organ izon. A. E. L. A.
Felelo kidd: Bleier Vilmo.ne

Nova

Krestomatio

48o

48

Peslvidcki Nyomda Vacon (F. ii. v.: Benik Gyul)

Redakcio kaj Administracio Literatura Mondo, Budapest IX. Mester-utca 53. V. 5. Hungarujo. Aparte a etebk. Unu numero kostas 0.20 sv. fr. a egalvaloron. Tri numeroj kune ekspedataj kostas nur o.3o svisaj frankoj proksimuman egalvaioron, a
Aperas kvaronjare N r o # 4 . 1934 Senpaga suptemento al Uteratura Mondo # Senpaga gazeto por ano| de AELA

La nova Plena Vortaro

Gojo kaj fiinebro alternas en mi, kiam mi foliumas k duan eidonon de la trezorvalora Plena Vortaro. Gojo, ar.nia granda leksikografo E. Grosjean*Maupin finis k tralaboron de sia grandsignifa verko, in poluris, perfektigis, kompletigis kaj el la kruda juvel tono de la unua eldono li faris brilan jfuvelon, kies facetoj respeguks al ni k tutan vivantan lingvon. Funebro, dar tiun trezoron li postksis al ni Mel sian testamenton, ne povanie isvivi ian aperon. Li heredijgis al ni sian grandan vivo-verkon, sed li mem f orpasis, kaj ksis post si malplenon, kiu is nun ajft s iute nekompensebla. Ni skribis en k recenzo pri k unua eldono: Vere, oni povas kelkioke legi k ybrtaron kvaza interesan lingvan studon pri k usta kaj k r a uzo de iu a alia elasta vorto, La fieksebleco kkj esprim1 ri eco de nia lingvo ree montri as mirinde en k multkolora esprimaro. Oni povas klare rekoni, ke ni jam havas mirindan instrumenton en nia Hngvo, oni in devas nur bbne koni kaj lerte uzi. Kaj por io i jen oni bavas bbnegan gvidanton en tiu i libro. Tiuj vortoj ankora pli trafe ta gas pri k dua eldono. Gi ne estas sirapla dua eldono, sed estas trakborita plene kaj zorgege, kompletigita kaj pliri igita admirinde. Precipe k zamerihofa Hngvouzo estas eksplilritaj per ekzemploj, ke tio forigas k n dubon. estas precizege kkrigita k usta kaj ofte plurfknka uzebleco de iu vorto. Tiu ekzemploj: estas pkjparte zamenhofaj, tiel ke k tuta zamenhofa lingvo-uzo estas tie fiksita, registrita, alirebligita por iu per tre mat* multa peno. La uzo de k prepozicioj estas tiel klare eksplikitaj per ekzemploj, ke tio forigas ian dubon. Sa a j rimarkoj lumigas iingvajn problemojn. Nekonsilindajn formojn kaj esprimojn markas speciak signo. La libro devas esti vere k breviero de iu esperantisto, kiu detale kaj konscienco volas okupi i pri k Iingvo, kaj nenk povas i i bona verkisto sen k dibgenta studado kaj iutaga foHumado de tiu i trezoraro. Gravega estas k signifo de k verko por k fifcso de k literatura vortprovizo. Ci-rikte n k j lingvaj isStueioj trovi as en ne malgranda embaraso. Tiu vigk literatura vivo, kiu en k lasta jardeko ekfioris en nia lingvo, kunportis abundoii da novaj vortoj, tiel ke k oficialigota vorto-stofco velis en grandegan amason de vortoj. Oficialigi ilin iujn oni ne povas pro k persista kontra staro de konservativaj elementoj (oni ja memoras pri k granda disputo Mii eksplodis pri *Verkita de Prof. E. Grosjean-Maupin, A. Esselin, S. Grenhamp-Kornfeld, Prof. G. Waring ien. Eldono de SAT, Paris ao. 67. Avenoe Gambetta. Prezo; hmd. 60. fr. i'r. plus sendkostoj.

k ofickligo de nura parteto de iH), sed alifknke oni ne povas ilin neniigi, nei a prijsilenti, ar ili j a estas iutage uzataj en labroj, gazetoj, revuoj, kaj apartenas same tiom al k vivanta lingvo, kiom k vortoj ofickkj. Nu, k Plena Vortaro helpas pri tiu embaraso; en i tiuj vortoj estas registritaj, fiksitaj, elser ebkj. Mi kredas, ke de nun k Akademio devus tute esigi k pluan oficialigadon, i povas ja toleri tiujn duonoficiakjn vorto n> kaj isatendi, is k ra to de kutimo donos al ili k plenan karakteron de eneraleco. La plej granda avanta o (kaj cefa motivo) de oficialigo, nome k unueca uzo, ja estas garantkta per tia internack registrado. La dua eldono enhavas plurajn vortojn novajn, kiuj mankis en k unua eldono: altruismo, beata, omottafo, damni, elo, erudi (erudito), erupti, evento, falto, fatamorgano, gimnasto, incendio, janicaro, kampanjo, kimono, kiosko, koheri, koaguli (pli bona estus koagli), konjunkturo, libido, majonezo, mapo, masakri, mes^tizo, mira o, monitoro, mukto, nano, nervoza, nocio, plejdo, rakedo, rara, rekviemo, rebkvo, remizo, ruio, sakri, sekestri, siesto, situo, skolto, sledo, slojdo, snobo, staplo, stoko, stompi, stumbH, suplemento, agrino, minki, ta ro, telepatio, tiktako, tranco, zeloto ktp. K k l oni vidas, temas precipe pri sufi e ofte uzata (parte zamenhofaj) vortoj. Mankas tamen kelkaj vortoj, kiuj estas same ofte uzataj; mi mencks n u r : nal^ho, jubili, mesa o, pakto, reflekso, uzino, vagabondo, voluto. Anka trista ajnas ai mi almena tiel necesa kiel ia (oficiak) stulia. AJiparte mi trovas neneoesaj la (kvaakam zamenhofajn) entlemano ( entilhomo) kaj lako (skorio; same zamenhofa kaj multe pH uzata). Ne p k as al mi dama i; tiu unuHtera diferenco inter i kaj doma i ajnas ai mi erariga. Mi proponus prefere noci (Grabowski), a k vorton doma umi. Se oni registras k du formojn kla stro kaj klo&tro, kial ne doni al k lasta k sencon mona ejo? Anstata razeno mi preferus gazono (Grabowski)s anstata grapolo k vorton tra bo. Se enestas deltoido, devus enesti anka biospso, Anstata prestidigitoro pH ta gus prestidigiti ka pres$Migir tisio. Oe gf^nro mankas, ke i signifas anka speoon de pentra o. Sinkopo havas anka sencon muzikan. Mi beda ras, ke oni forigis k mallongan formon sponta (spontanea). Stigmo havas ne nur botanikan signifon, sed signas anka markon sur korpo (stigmo de sant}tuloj). Limbo signifas anka k lokon de nebaptitaj senpekuloj en k infero. Anstata konknbino pli ta gas konkubulino, ar tiel oni havas anka k vorton kon~ kubo. La vorto difterito estas elmodi inta en k medicino, oni diras: difterio. Anstata dampmgo pH kon^venus k veibo dumpi (kial k angk sufikso?). Mi pre-

REVVO

DJE REVUOJ
G. MCaurcaeag Schwartz. La atendanta ankora sian naskigon granda literaturhistorio Esperanta certe rekonos liajn i-rilatajn meritegojn. Sennacieca Revuo publikigas en sia a gusto-septembra numero tre interesan artikolon: Alkoholo kaj preado. En 3a sama nuinero Ia sceno el la libro La malamo de H. Mann estas tre frapanta Iega o. Objektiva recenzo pri la nove aperinta Sturmer-IIbro. (Objekiivaj kritikoj tiel malofti is en nia literaturo, ke ili devas esti aparte menciataj). Oktobre mi legis interesan raporton pTi Leningrada vojago kaj mallongan recenzon prj Enciklopedio de Esperanto. Laborisla Esperantisto enhavas plejparte movad-rilatajn novajojn, tamen la konstanta rubriko Ons Taalblad estas legmda por iuj , kiuj komprenas la nedcrlandan lingvon. Proieta Literaturo eliris en junio sub redaktado de Mihalski kaj Bourguignon. Pluajn numerojn mi ne vidis. Ke R. Rolland kaj H, Barbusse akceptis honoran komitatanecon, tio estas aparte menciinda fakto. U e-E o prezentas agrablan surprizon al la leganto. La stilo tute senripro a. La inteligenta artikolo de s-ro J Csapo: Ni diferenci u anka sur lingva kampo (junio) estas leginda, same kiel la septembra artikolo Kakemono, lokonomo... to Dansk Esperanlist post multpromesaj esperantaj titoloj iam sekvas pure danaj tekstoj. Tial mi havis malmultan plezuron pri i. La Juna Vivo (dusemajna organo por la junularo) eliras depost 1. de julio en Nederlando. L a la programo i servas por junuloj de 716 jaroj. Mi kredas, tamen, ke la gazeto ta gas maksimume por lo-jaruloj, sed por tiuj tre bone. La kvanto de la ekzempleroj ^ooo - estas mirinde granda kaj atestas pri granda fido de la eldonejo. Internacia Pedagogia Revuo de kiam ia redaktado transiris en nederlandajn manojn, evoluis rimarkindei La tradukita parto el la libro: The great offensive de M. Hindus Lernejoj'en Sovetunio estas tre interesa kaj ri a je informoj. Inlernacia Polica Bulkno raportas pri faka movado. Se m i rajte povas j u i pri tia faka gazeto, kies fakon mi tute ne komprenas, m i diras, ke la gazeto estas lerte redaktita kaj ri enhava. La Praktiko: tre bela aspekto, bonegaj ilustrajoj, multe da interesa legajo. La facile komprenebla stilo igas in tre rekomendinda al komencantoj; la instruplena kaj distra teksto anka al malnovaj esperantistoj. La Sernanto (monata gazeto de svisaj laboristaj esperantistoj) bektografita ur entute d u pa oj. Tial oni ne povas multon pretendi. La stilo bona. Interese, ke la oforo anst. ofero (sed prefere a tisto), la forlason de la 3. senco de JA, prosfiiuitimo (ansf. prostihustino), dubasenca (anst. dubesenca), sama kiel (anslj. sama ol), la an itan pritrakton de KVAZAU ktp. ktp. Ke en tiel gran<Ia verko, oni povas trovi nur la suprajn malmultajn kaj negravajn neaprobebla ojn, tio plej bone montras tiun grandan, zorgan, konscien can laboron, kiun E. Grosjean-Maupia kaj liaj kunlaborantoj dedi is al tiu i unike valora libro. E-o bavas sian vortaron, ri an, konfidindan, grandiozan. Tio estas unu el la plej grandaj kaj ojigaj eventoj de nia postmiiita movado. -j.

La revuorecenzisto estasbalda tedata de sia profesio. Li eleerpas balda la epitetojn uzeblajn, kaj kun iom da honto li ripetas ilin refoje kaj refoje. Tial mi decidis, ke m i ne plu tenos min al la isnuna maniero de recenzo. Mi esos aparte raporti pri gazetoj kaj rcvuoj; mi mencios n u r rimarkindajn artikolojn kaj literaturajojn, ilin koniganle, interpretante, taksante. Tiel mi havos pli multe da loko por tio kaj jjerte anka la legantoj eslos pli kontentaj. Sed, por ne fari tiel grandan an on dum la kuranta jaro, mi aplikos tiun metodon n u r ekde la sekvanta numero, kiu aperos jam en 1935. Por la hodia a okazo m i prenos el mia sako la malnovajn epitetojn, klopodos ilin iom poluri kaj ciri, kaj aplikos ilin al la gazetoj ci jare ankora ne priparolitaj, a antaulonge meneiitaj. Bulteho dc Internacia Scienea Asoeio Esparantisla distingi as per preso kaj aspekto. La stilo enerale estas tre bona; s-ro Sirk direkte modelas en sia traduko La kurbigita mondo. Flandra Esperantisto, tre bone redaktita. Troestimo de 1' akuzativo estas frapanta. Post kiel senindulge sekvas akuzativo, eu necese, 6u ne. lieltja Espcrantislo enhavas efe movadajn informojn. La literatura parto estas malgranda ofte tute mankas sed kontentiga kaj do nivelo alta. La traduko de s-ro Jaumotle pri la Rodenbach-poemo La vivo de 1' am-' broji (oktobra numero) estas sukcesa. Franca Esperantisto estas tre distra legajo. La efartikoloj de s-ro Couteaux iam estas interesaj kaj aktualaj. En leginda kaj imitinda maniero ili plenumas duobIan taskou: levi la intereso-nivelon de Y gazeto kaj pritrakti la planojn, farotajojn, sukcesojn de niaj francaj samideanoj. Ligi agrablon kun utilo: jen dankema, sed malfacilega tasko; tamen ia solvo en la manoj de s-ro Gouteaux estas perfekta. Ne necesas prezenti al la legantoj d-ron Corret, kies gramatikaj skriba oj meritas nepran atenton. Anka liaj novaj kajeretoj de titolo: Zamenhofa Esperanto rekomendeblas al lernemuloj. Oni povus diri, ke en tiuj artikoloj temas pri tro simplaj, memkompreneblaj aferoj, kiujn klarigas iu bona lernolibro, sed la sperto monira , ke e estas superflue pri ili speciale atentigi. La mforiaoj kaj sugestoj de s-ro Warhighien pri la instruaj aferoj estas pleje observindaj kaj pripensinflaj anka de nefrancoj. La. bonhumoraj artikoloj de I' simpatia pirat ipestro Raymond Schvvartz; (kiu en la kolonoj de Franca Esperantisto escepte dejoras civile) estas kutime apritaj kaj menciindas precipe pro la senripro e bonega stilo, kiu distingas iujn hajn verkojn. Eble de neniu esperanta prozisto "mi trovis la Iingvon tiel viva kaj natura, kiel e ferus Ia formojn hakhanak) (bakanaio), Bak o (Bako), budhismo (budaismo), 6^/0 (z) (buleo); neniu uzas eskludi kaj eskuzi. Tre mankas brulto (z) kaj regatto (z), krome kokko (coccais)). Zamenhof uzis villo, ne vilao. Sero kaj setumo havas la saman sencon, ka neniam i signifas vakcinon a artefaritan medikamenlon, sed iam nur seron de aktive imunizitaj bestoj, uzatan por kuracado. Ganglio ne signifas limfoglandojn, nur nervoplektajon. Goje mi vidis plurajn korektojn: empiemo (anst enpiemo), pario (anst. pariao), la korektitan difinon de gapi, la distingou scncan inter sugesii kaj sugesli^, :;:-. . i ';v Ka

Modelo de teritiko
Objektiva kritiko? Ba! Elmodi inta ima o! Kritikisto devas montri sian animon. Se tiu ahimo estas nigra, tio ne gravas; eiu povas montri nur tian animon, kian li avas. Mi insiste avertas iujn verkistojn, ke en tumurto iii pa adu singardege. Kiu scias? eble ili tretos hazarde sur kalan piedfingron de kolombgala kritikisto, kaj poste, se ili riskas verki libron, ili havos ja surprizon! Jes, ili eble ricevos tian recenzon, kia estas la suba, kiun ni interpretas iom libere la la originalo legebla de iuj en la lasta (oktobra) numero de la FOTOMOOTO INTERNACIA. Jen, legu, kia estas io,Tcio estas, la la FOTOMOOTO, Literatura Kritiko. MOTKRIBRO DE TAKTIKA VESPERKANTISTO de T. B. C. Tempesler. 128 p ., prezo svfr. ktp. Mi vokas al la konscienco de 1* mondo, al la ostoj de niaj karmemoraj pionlroj, al la Ligo de Nacioj, al iuj Saloficejoj de la terglobo, al la tuta mizere baraktanta homaro kaj homaranaro, al la Domo de la Homamo, al iuj, kiei oni diras angle, everybody. Mi alvokas, alkrias, alhurlas ilin, ke ili indignu kaj protestu kontra la neeldirebla honto kaj abomena krimo kaj satana animmurdo kaj malnobla malhonoro kaj apokalipsa abomeno, kiu frapis ilin alvange kaj kiu minacas pereigi nian kulturon verdan kaj malverdan, la pacon de la mondo kaj niajn esperojn je pli bela estonteco. Miaj haroj stari as, frosto trakuras mian spinon, kiam mi eldiras la apena eldireblan na za on: aperis fie a filibro el la malpura kaj malnobla plumo de la kretena fripono T. B. C. Tempester. Te, ke trovi is papero, kiu toleris sian malpurigon; eldonejo kulpega, kiu akceptis; kompostisto, kiu kompostis; ma ino, kiu malice presis, bindisto, klu a dacis bindi i tiun aglomera on de koto, muko kaj puso. Por montri la senfundan kaj nesondeblan maron da malico, malnoblo, malpio, malhonesto, malpravo ka malbravo en kiu na as tiu prikra inda kaj piedpu inda Tempester, drohante en i is sia malpura kolo, mi mencias nur, ke en la nedigestebla putra sa co, kiun misintence, false kaj fie li prezentas al ni kiel Hbron (haha-ha! mi ridegas amare!), do, en tiu libro trovi as plurfoje la nomo de Ivan SulL Nu, foje m i ; parolis kun tiu Ivan Sull pri la vermo Tempester, kaj li a du trifoje palpebrumislli Karaj legantoj, vi sufi e ja ekzeresperanta movado, kiu is n u n havas sian centron en Svislando, ne povas volui tie grandskale. Kataluna Esperantisto pubiikigas kolorri an raporton de R. Cabeza pri la 36-a. fin la apitro ibHografia: leginda kritiko pri *Gosta BerHngs. Meritus pH iongan traktadon Nia Vivo, kiu en siaj kvar pa oj prezentas modelan stilon kaj bonan enha von. Patrina Ordondeko tradukita de s-ro Coderque: senripro a la enhavo kaj lingvo. Orientajoj, kiuj inundas: La Verdemulo, La Lumo Orienta, Aganto, Bulteno, La RevUo Orienta, Esperanto eh Japanujo, Verda mondo, Bona Amiko, Esperanto, Esperanto-Lernanto, Amikoj de Esperanto, Esperanta Literaturo. Oomoto Iniernacm. El la protokolp del 1* lasta redakcia kunsido de Literatura Mondo: Konsiderinte, ke la redaktoro donis en la gazeto lokon al artikolo, m kiu la bonvola verkinto pubiike postulas bojkotoa cis vian cerbon per l a l e g o de miaj erudiciaj pritraktado filozofiaj (mia modesteco min manhelpas la di iKn), por ke vi tuj vidu kaj rekonu, kian pirarhidah misecon de la malhomo Tempester pruvas tiuj 3 (tri) palpebrumoj. Kio povus pruvi pli klare kaj evidente ke li, pH uste i estas senhonta arogulo, impertinenta azeno, hirudo kaj vipuro, arkifripono kaj protokanajlo, romp teHsto kaj voluptmurdisto? Kiu bezonus pli evidentan pruvon pri tio, ke ia libro estas krimo kontra la plej noblaj aspiroj de 1* homaro kaj humaseeo? Mi absolute rifuzas recenzi tiun Hbron, mi ne scias in reoenzi, car la plnmo rompi as inter miaj spasmaj fingroj, mi entute ne scias recenzi. Sed ne recemon oni bezonas nun, sed la signalon S- 0 . S. Sola eblo kaj sola savo ekzistas por ni, sola rimedo nin povas savi de tiu vermo, kiu lasis sian malpuran mukon sur tolerema papero kaj nomas tion verki Hbron oni devas elbati liajn p tra h dento n kaj na zajn okulojh, eltranci la siblan langon, trapiki la malnoblan koron, kapti la goron, kiu haladzas pereon, distreti la pusan korpon, sendi ia malutilan malpuran animon en la inferon kien i konvenas. EkstermiT Eksterrni! Efcstermil Kaj se vi, legantoj, ne konsentus kun mi, se vi, et post la klaregaj pruroj de mia pure objektiva kritiko ne kra as sur la favan kapon de tiu honto de 1* jareento * mi havas mian opinion anka pri vi. Tiaokaze anka vi mem estas simplaj friponoj-kunkulpuloj, esceple se vi estas abonantoj de nia gazeto. Nome, kiel abonantoj VI absolvas vian punon per inda kaj peza pentofaro, per la lego da miaj erudiciaj artikoloj. Majorano Origana. Kiel ni diris, la recenzon ni interpretis iom libere, ar ni ne emas represi artikolojn aliioke presitajn. Sed ni garantias, ke n u r la instrurnentado an i is, ia melodio restis. Restis la originala (vere originala!) objektiveco kaj logikeco, restis la INTENCO kaj FURIOZO, ili estas n u r iom pli verve esprimitaj. Kaj tiu furiozo neniel estas pli motivita tie, ol en nia interpreto. Se post io i ni tafnen ne turnas la supre legeblajn ekstermodezirojn kontra la atata recenzisto ( ? ) , ties ka zo ne estas, ke U tion ne meritis, sed sole nia eksterordinara kaj ekstrema mildo, bonvolo kaj indulgemo.

M. Atice Pik.
kontra Literatura Mondo kaj iaj eldonaj o j ; ke s-ro Major sia kritiko pri la Sturmer-Hbro^ amasigis nurajn insultojn kaj vulgara^a personajn atakojn, tie zorgante ec pri la iajnigo de tiu minimuma bjektiveco, kiun ni rajte povas pretendi de la recenzanto de niaj eldonajoj; ke nin jam tedas^ ke Oomoto Jbaternacia konstante ofendas nin publikc kaj poste pardonpetadas en privataj leteroj; ' , ! , -f ni decidis: rompi ian interrilaton kun Oomoto Internacia, e~ sigi aJsendon de recenz- kaj an ekzempleroj, ne reeenzi iaj eldonajojn eventuaie alsendotajn, is en la redaktado de Oomoto Intemacio okazos tia an o, klun n i povas rigardi garantio de pli deca konduto. Literatura Mondo. Al tiu rezolucio mi havas nenion p o r aldoni. Kiuj legis tiujn d u artikolojn, tiuj nepre nin pravigos. Tia tono en -0 ne estas tolerebla.

ENCIKLOPEDIO DEESP-O. Ia Volumo. A- . Je la mornento komenci tiun i recenzon, mi haltas, iom hezite, iom tiine, anta tia monumento, kiel la Enciklopedio de Esperanto. Kunigi en du volumojn la tutan historion de Esp-o de preska 5o jaroj, resumi tiun vastan socian movadon, kiu prezentas tiom da aspektoj, tian diverseeon kaj disvolvi is en tiom da landoj, inter tiel variaj cirkonstancaroj ekonomikaj a politikaj, tio estas entrepreno, anta kiu oni ne povas stari sen miro kaj admiro. La ideon de tiu grandioza o ni uldas al Ivan irjaev, kiu e komeBcis la efektivigon: li sendis en I Q 3 I sian verkon, kiu estis ankora pli skizo ol finitajo la la instigo de J. Baghy al Literatura Mondo, kies eldonisto Bleier, kun sia kutima klarvido kaj spiritlerto, tuj eksentis la gravecon de la projekto kaj ian nekalkuleblan utilecon. Sed li anta vidis in multe pli granda kaj kompleksa. Kun la helpo de irjaev (kiu beda rinde mortis anta la efektivigo ae sia revo) de Kokeny kaj Kalocsay, li starigis vastan demandaron kaj turnis sin al iulandaj esperantisloj por akiri ilian kunlaboradon. Kaj la rezultaton, la unikan rezultaton ili liveras al ni en tiu ci senprecedenca vcrko. La unua volumo, kiu estos sekvata de la dua post 3 a ti rrionatoj, havas ekstere la aspekton de vortaro; fakte, en tiu serio da alfabete ordigitaj vortoj, oni povas distingi kvar apartajn, kvankam intermiksitajn partojn. La unua estas propre socia: i prezentas sumon da pli malpli gravaj informoj, tulantaj proksimume ion ajn rimarkindan en la movado; tiuj informoj estas alfabete vicigitaj sub la vorto, kiu plej klare signas ilin, ekz-e la a stria movado sub A strio, la enerala priskribo de la gazetaro sub Gazetoj, la Ido-skismo sub Delegitaro, Ido ktp. Nekredebla estas la nombro da sciigoj, kiujn la kompilintoj akiris per sia ser emo kaj persisto: mi memoras, interalie, tabelon de la edzi oj inter geesperantistoj, okazintaj de la komenco de la movado, liston de la jam fabrikitaj gramofondiskoj, de la ekzistantaj Antologioj ktp, ktp. Trezoro ne nur por la arkivisto a historiisto, sed por la simpla propagandisto, kiu tie i trovos, sub iu rubriko, plej abundan amason da utilaj detaloj. Mi opinias, ke de nun la tasko de vigla kaj inteiigenta propagandisto estas simpligila en ne atendita mezuro; anstata devi traser i en pluraj, ofte malfacile akireblaj libroj, li apertu n u r sian enciklopedion kaj certe trovos tie pli multe da aferoj, ol kiom li ser is. Tio estas vere ilo, kiun vivanta grupo ne povas rezigni. E se nur du Jibrojn i povas a eti al si, tio devas esti la Fundamento kaj ia Enciklopedio; aliaj verkoj estas bonvenaj, utilaj, agrablaj, dankindaj; tiuj di du estas nepre necesaj. Mi ne povas citi iujn legindain artikolojn; sed almena mi volas diri, ke en iu granda lando la eldoriistoj trovis kompetentan kunlaboranton, kiu scipovis kiare kaj precize resumi materion, kiu estas ofte, ekz-e e Fraacujo kaj Germanujo, terure vasta kaj ampleksa. Nur pri kelkaj artikoloj oni povus deziri kompletigon; ekzemple mi estus atinta trovi la ustan tekston de la fama mistera kontrakto inter Zamenhof, Dc Beaufront kaj Hachette; ar ni nun posedas in; estus tre utile publikigi tiun monstra on; nenio pli bone prilumas la regemajn mtencojn de Beaufront kaj klarigas unue lian disputon kun Bourlet, due lian perfidon en 1908. llilate al ia dua kongreso en Antverpeno, la artikolo indikas, ke la efa traktita temo estis E. en radioe: eble. sed la cefa demando estis la akuzo de Delanoue kontra la administrado de UEA kaj la sindefendo de Privat; estas iom strange, ke e ne enestas la nomo de Delanoue, kiu tameh estis e la komenco de la vojo, kiu kondukis al la, ankora pli ajna ol reala, uaui o de nia movado. Pri alia artikolo, tiu de IALA, rm estus dezirinta, ke oni klare moutru la veran celon de tiu asocio: starigi novan deIegitaron por denove elekti plej bonan internacian iingvon; jen la efa ideo de S-ino Morris ,kaj ne estas neutite avcrti pri tio niajn samideanojn.

La dua parto de la Enciklopedio estas priliteratuia; in konsistigas kolekto da rubrikoj pri la iam ekzistintaj a nun ekzistantaj gazetoj kaj pri . 45o libroj. Precipe tiu i lasta fako estas io tute nova kaj tre interesa: ar ne ekzistas ankora kompendio de Ia Esp-a literatiiro, oni is nun malfacile povis scii i pri la eldonjaro de iu malnova libro, pri ties enhavo kaj la valoro de ties lingvo a stilo. io tio estas nun praktike prezentita al ni per tre simpla rimedo: la kompilintoj eltiris karakterizajn notojn el recenzoj aperintaj en gravaj gazetoj. Car la fontindiko ne mankas, oni povas iam reiri al la uzita gazeto kaj trovi tie pluajn detarojn. La malavanta o de tiu agmaniero eslas, ke iafoje, precipe dum la unuaj jaroj la verkoj estis tiel malmultaj, ke la recenzistoj estis tre indulgemaj, kaj emfaze la dis e malbonstilajn, nekorektajn verkojn. Krome kelkaj el ili ne zorgis koncize resumi la temon kaj preferis nebulan, senfundamentan ju on, evidente pli facile verkeblan. Pri tiuj verkoj estintus pli oportune, se unu el la kunlaborintoj estus mem verkinta mallongan recenzon. Sed eble tio estus tro longa kaj teda tasko.. Tamen, ar la eldonisto anta vidas eventualan duan eldonon, mi konsilus al li rebaki kelkajn el tiuj bibliografiaj notoj, kaj uzi pliofte cita ojn el tiu aagaca viro, kia eatas R. Banham (mi vane ser is lian nomon en la Enciklopedio: u, kiel pri Kabe, oni uzos nur lian pse donomon Robo? Vere strange, ke la nomo de tiu bonega kritikisto kaj redaktoro de la organo de A stralia Esp-a Asocio, La Suda Kruco, trovi as e ne en Ia artikolo pri A stralio, e ne en la artikolo pri la A stralia Gazetaro! Plej beda rinda kaj maljusta manko.^. Konvenus anka kompletigi tiun parlon, ar iom mirigas min la foresto de noto pri la Fundo de la Mizero, la Interrompita Kanto, la Faraono tradukitaj de Kabe, la Fabloj de Lafontaine tr. de Vaillant, Cieio kaj Tero de Byron tr. de Dro Noiil ktp. l n verse, pri kelkaj verkoj, kiel Iliado, tr. de Kofman, estus honeste informi, ke la traduko estas nur parta (la 7 unuaj kantoj.) Tiuj i rimarkoj estas ne kritikoj, sed simplaj sugestoj por esperata nova eldono; mi scias tre bone, kiel en tia giganta laboro oni estas elmetita al preterlasoj kaj forgesoj*. La tria parto estas kolekto da biografioj de konataj esp-istoj'. La tuta Verko entenos irka i.5oo da ili. Tiu cifero per si mem montras la ampiekson de tiu esplorado. Car oni ne devas opinii, ke facila afero estas trovi informojn, e la plej simplajn, pri la unuaj pioniroj de nia movado: el malnovaj gazetoj oni ofte povas erpi n u r magrajn sciigojn, kaj' aliaj fontoj ne prezenti as tiel multnombre. Mi scias e , ke ankora vivanta eks-emineriT, tulo de nia movado rifuzis al la petanto ian ajn precizigon pri sia a o, naski loko, ktp. Malgra tiuj baroj', la kunlaborantoj' de la Enciklopedio sukcesis kunigi impresan nombron da biografioj. Kaj' estas vere kortu a legado, kiam la rigardo traglitas inter tiom multaj nomoj de mortiritaj" a vivanta samideanoj', kiam el la malvarmaj' pa oj', ievas sm la fantomoj de tiom da sindonemaj, sinforgesaj, entuziasmaj kunbatalintoj, a la bildoj de amikoj, karaj al ni pro siaj verkoj a faroj, sed kiujn ni persone ne konis. Gerte, movado, kiu batigis tiom da bravaj koroj, kiu estigis la sindedi on de tiom da belaj animoj, estas io nobla, io forta en la historio de la homaro. AI * i estas destinita la venko. Ankora sur tiu kampo ne iam oni povus konsenti kun la verkintoj; ekz-e pri la biografio de De Beaufront, mi estus pli m fidema ol Sro Bastien al la vasta lingvokono kaj voja oj en Azio de tiu fantaziema fanfaronulo; e pri la ekzisto de Adjuvanto iu eminentulo, kiu bone kaj persone konis Beaufronton konfidis al mi, ke li multe dubas; la kelkaj tekstoj', kiujn la Ido-patro siatempe liveris al la publiko, ne kongruas inter si, kaj la mirakla pereo de la fama en forta kofro* enfermita manu skripto ne malgravigas la suspektojn. Sed tio estas '

bagatela, kaj nenion deprenas de la unika valoro de tiu biografiaro. La kvara parto tu as min pli rekte: i estas lingvistika. Kaj tamen mi devas tie i konfesi. ke mi dubas pri ia utilo. Se la Enciklopedio celus esti nepre korapleta p n io. kio rilatas al Esp-o, oni ja devus enmeti latutan gramatikon kaj sintakson. Sed tion la eldonistoj ne faris, kaj tute prave, ar neniu a etus enciklopedion por lerni la lingvon. AHan vidpunkton oni povus allasi, la historian. Oni povus pritrakti la efajn demandojn, kiujn la evoluo de Ja lingvo metis anta la esp-aj verkistoj, kaj la diversajn, variintajn manierojn, kiel ili provis solvi ilin; ekz-e elnombri la siri ekvajn rimedojn uzitajn a proponitajn por distingi Ia objektan signifon de la prepozieio DE disde la subjekta en frazoj kiel mortigo de Petro al Paulo = mortigo de Pa lo fare de Petros. Sed anka tion i vojon la redaktoroj ne sekvis. Enestas ekz-e.artikolo pri la Akuzativo, sed i tu as nur la uzadon de akuzativo kun infinitivo; pri la duobla akuzativo oni devas ser i sub Duobla; sed nenio enestas pri la uzado de akuzativo post prepozicio j (kaj i estas ofte mal uste uzata post EKSTER ktp). Ekzistas artikolo pri la uzado de LA (sub vorto: artikolo), pri tiu de DA (ne sub vorto: prepozicio), Sed rienio pri DE, AL, EL, kiuj levas tamen sintaksajn demandojn. Ekzistas artikolo pri Aglutina karaktero dc Esp-o, sed ne pri Derivado (e nur por substreki. ke i ne ekzistas en Esp-o.) Restas do apartaj rubrikoj, sen granda koiiero inter si kaj ajne disjetitaj en la Enciklopedion por plenigi manklokon. Tio cetere ne malhelpas, ke aparte konsiderite, iu el ili estas usta kaj interesa. La fakto, ke plejparte verkis ilin Kalocsay estas certiga garantio. Mi signas precipe la artikolojn pri la esp-a prononco, pri la uzado de la artikolo, pri la interelementa rilato, kiel tre bonajn an sia koncizo. Mi ne parolis is nun pri la ilustrado: i prezentas la is nun plej ri an kolekton da vidaj dokumentoj pri Esp-o, ties verkistoj. kaj literaturo. Facile estus kritiki pri la neprecizo de kelkaj reproduktoj: sed oni devas rnemori, en kia stato ofte trovi as la originalaj dokumentoj, malbonaj" foloj' en malkaraj pragazetoj ktp. Ni devas multe danki al la kura a eldonisto pro la rikolto kaj' konservado de tiaj valoraj" malofta oj. Kaj' nun, kiam mi priskribis al vi la tatan libron mi restas penseme anta mia recenzo; mallerte mi faris mian taskon; mi ne scipovis redoni al vi la impreson de oja fiero. kiun mi sentis, kiam la unuan fojon mi apertis kaj trafoliis Ia Enciklopedion. Do, de nun, anka ni havas nian Enciklopeedion I Anka nia movado estas sufice forta, suf ite vasta, sufi e malnova, ke. oni povas publikigi pri i du plenajn volumojn, plenajn ne je frazoj kaj vantajoj, ed je faktoj kaj' realoj. Tiel parolis en m i ; kaj oni devas konsenti, ke tiu verko kolektiva estas kvaza glora krono. kiun oni nun surmetas al nia kara E ; i estas kvaza eternigilo de tiuj unuaj 47 jaroj, la plej duraj fcaj malfavoraj' al nia kresko. Sed i estas ankora io plia: tia resumo de la pasmtaj' penoj' estas kura|igo al estontaj; tiu rakonto pri niaj estintaj laktoj estas aivoko al venontaj. i estas. pli ol konstato de la faritaj progresoj, i estas promeso al farotaj'. Tiu, la la vortoj de la redaktoroj, grandega epopeo de nia movado de esperant ja devas e i en niaj oreloj kiel militkanto al la proksima venko. Kaj oni ne povas pridubi la triumfon de movado, kies anoj estis sufi e konsciaj kaj' fidelaj por ebligi Ia konstruon de tiu verko kaj ian eldonadon. Bleier kaj" Literatura Mondo indas la dankon de la tuta esp-istaro. G. Waringhien. EOGENO AISBERG: ETNE MI KOMPRENAS LA RADION! Bibliografiaj' detaloj: r4o pa oj da tekstokun a45 bildoj kaj desegna oj. Eldonejo: Literatura Mondo, Budapest, ig34. Prezo: bro . svfr. 4.5o; bind. 6. -Jioo^) por sendkostoj". AELA-ano en ig34 ricevas la verkon kun rabato de 6o<>/oEldonante i tiun libron la eldonejo akiris grandan meriton. En duobla rilato: rilate al Radio kaj rilate al

Esperanto. Rilate al Radio la a toro mem diras en sia anta parolo (p. 6 ) : Nepardoneble estas nunepoke malkoni la principojn de Radio, e se speciale oni ne okupas sin pri tiu fako. La lando de Radio estas pasiige interesa.s Kaj 12 liniojn anta la fino (p. i4o) li skribas, ke la nescion de la efaj elementoj" de Elektro kaj' Radio devus honti iu kultura homo. Pri tio oni devas konsenti kun la a toro. Pli kaj pli fari as postulo de komuna klereco, ke oni estu informita pri la tekniko, almena en grandaj trajtoj. De matene is vespere, hejme kaj surstrate, laborante kaj ripozante, en Ia urbo kaj en la kamparo, ie oni renkontas la teknikon; Aie i aperas kiel afabla helpanto, ie i ver as sur nin abundon da bonfaroj. Se jam is nun oni deziris, ke iu kultura homo estu eneralece informita pri la naturo lin irka anta, hodia estas egale necese, ke li estu iom informita pri la tekniko, per kies helpo la homo servigas al si la naturon. Plie, devus esti ' e pli memkompreneblej koni la teknikon ol koni la naturon. Car la tekniko estas nia propra spirita infano. En la naturon la komo estas enlokita sen sia kunagado; li estas eta ero de i, kaj mulffoj'e i ed estas al li malamiko. La tekniko, kontra e, provante, studante, elpensante, konstrukciante, konstruante estas kreafo de liaj' spirito kaj korpo, i estas karno el lia karno, kaj spirito el lia spirito. Per la tekniko li, eta pigmeo, igas la gigantan naturon sia amiko, sia helpanto, sia servanto. En longaj tempoda roj li mem kreis sian tek' nikon per senlaca laboro, observante, esplorante, ordante, kaj funkciigante. Pro tio devas esti plezaro por iu hodia vi\-anta, koni i la teknikon. Unu el ia plej' mirindaj" donacoj, kiujn faris al si la kreanta homa genio,, estas la Radio (radiokomunikado). Ni posedas in nur de post unu boma generacio; sed jam ni ne povas plu imagi sur nia planedo vivon sen i. Ciu konas ian signifon, preska diu ozas iajn servojn, kaj' multaj volas penetri iajn sekretojn. Tial iu provo estas salutinda, kiu celas malfermi al vastaj rondoj komprenon por tiu bran o de la tekniko. Kaj E geno Aisberg, la a toro de la nova libro, estas gratulinda, ar tiom brile sukcesis lia provo. Li verkis originale en Esperanto amuzan kaj popularan enkondukon en Ia radioteknikon, en la formo de dialogoj: Radio-in eniero faras ekskurson kun sia nevo en la belan regionon de Radio kaj klopodas en 16 babiladoj (p. 9 is i4o) klarigi al li la efajn problemojn de la radioscienco. La unua parto, ampleksanta 9 interparolojn (p. 9 is 78), informas la leganton pri la elementaj fenomendj de elektro, pri Ia fundamentaj' eroj de la radioaparatoj' kaj fine pri radiosendado. En la dua parto enhavanta 7 babiladojn (p. 79 is i 4 o ) , la principoj de la rioeviloj estas pritraktataj. La a toro komencas, popularigante necesajn sciojn el la moderna elektrona teorio: pri la elektronoi, pri la elektra fluo kontinua kaj alterna kaj pri la radioondoj. Jam en la dua kaj tria babilado la onkloin eniero klarigas la transiron de elektronoj en dioda kaj trioda radiolampoj. La sekvantaj du babiladoi komprenigas la rolon kaj funkciadon de kondensiloj kaj bobenoj, la fenomenojn de kapacito kaj indukto, la memindukton kaj la oscilcirkuiton konsistantan el kondensilo kaj bobeno. Post tiaj preparaj interparoloj la a toro klarigas en la sesa babilado kiamaniere kontinuaj osciloj naski as per la heterodino, t. e. per la radiolampo uzata kiel generatoro. Kun tio estas konigata la skemo de radiosendilo por telegrafio. La sekvantaj tri babiladoj kompletigas la anta ajn mallonga n sciigojn pri oscilcirkuito, pri la bobenoj, pri ilia memindukto kaj memkapacito kai, laste, pri la modnlado de la altfrekvencaj fluoj per la mikrofona influo. En la deka babilado la a toro komencas komprenigi Ia rieevon kaj la ricevilojn. Li pritraktas unue la resonancon kaj priskribas la diversajn formojn de antenoj. En la dekunua la diversaj agordaran oj estas klarigataj, en

N
PRI

G
AS KAJ I .

Al sro Ojasson. Ne koleru, ke ni ne publikigos vian longan artikolon, sed m nur resumas in por povi publike in respondi. Vi proponas, ke oni ekuzti la verbajn fina o n anstata la est-fbrmoj (do: as, is, os, us, u, anta, inta, orita) kaj ke oni ne plu uzu la sufikson i . En via arlikolo vi estas parte prava* parte ne. Prava m la konstato, malprava en la konkludo. Vi estas prava pri tio, ke la est-formoj estas pezaj. Precipe la kompleksaj verboformo (estas farinta ktp.) estas longegaj kaj maloportunaj. Ciuj naciaj lingvoj havas pli mallongajn formojn. Sed, se tiuj formoj estas pezaj, ili estas anka klaraj, facile kompreneblaj. En E-o, kiu estas nenies gepatra lingvo, tio estas gravega. Eble iam poste, kiam E-o estos enerale akeeptita, oni sentos la neceson de malpezigo, kaj tiam certe oni iros vojon similaa, kian vi proponas. En.la poezio, kie la mallongo ofte estas trudita neceso, oni ja aplikadas jam tiujn formojn malofte. Sed en la parolo, j u pli longe, des pli klare. Tion vi certe rekonos, se vi parolos anta E-a publiko. Krome, E-o povas tute bone malhavi la kompleksajn formojn (vidu Zamenhof kaj Kabe). Eble la sola formo esius -inta ne estas evitebla. Kaj tie oni vere povus uzi pli ofte la formon estintus, farintus. La alia punkto, la ekstermo de i , ajnas al ini kruelajo. 6 i a uzo fari is E-a idiotismo, kies elimino senigus la lirigvon e interesa tra to. MI kredas, ke e se oni diros foje fermatis oni ne esos diri fermi is. Inter ili ja ekzistas diferenco. Ce la unua oni komprenas, ke iu ion fermis, ce la dua, ke io fermi is per si mem. Krome, i i, la mia sento, ne estas malbelsona. E6 en ru i i kaj an i i mi scntas nenion malbelan. Fine, E-o estas vivanta lingvo, kiun oni ne povas la dekdua la kristaldetektoraj riceviloj kaj la mekanismo de telefona ricevilo. En la dektria la lampaj detektoroj estas priskribatai, en la dekkvara speciale la reaga detektoro kaj ia fajfado, poste la lampo kiel ampbfilo kaj la reistanca amplifilo. En la dekkvina sekvas la aBaj amplifiloj, kaj en la lasta babilado Ia a toro anta eniras is la klarigo de la anodo-krada kapacito kun ia ne tra li o en la ne trodino kaj de la superheterodino kun ii la frekvenco an o. La babiladoj estas amuze verkitaj kaj tial facile legeblaj. La a toro scias trovi por afero , kiujn oni h nun rigardis apena popularigeblaj, analogiojn kaj komparojn trafajn kaj parte sorptizajnj tiei li tomprenigas la problemojn al legantoj ne anta -instruitaj. La a toro ja ne celas fari siajn legantojn specialistoj de radio a dom al iH instrukciojn por memfarado de ricevaparatGJ. Li n u r volas komprenigi al ili, en eneralaj trajtoj, la funkciadon de la radio-aparatoj. Tial n u r de malproksime li montras la belan regionon, ne saalkasante la apartain arbojn de matematikaj formuloj, tiom abundajn en Ia radiolando. Tiamaniere li evitas la dan eron, ke pro multo da arboj la sciemulo ne vidas la arbaron. 83 klaraj figuroj en la teksto komentas la klarigojn. Krorne preska sur iu pa o stas unu a kelkaj desegnajoj mar enaj, faritaj de . Guilhac; per la sprita originaleco, kun kiu iH bildigas la analogiojn de la a toro, ili multe kontribuas, ke la leganto povu fadle sekvi la rezonojn de la a toro. Tajnen la a tpro neniam forlasas la sciencan bazon. AI atenta leganto, kiu fidas al lia gvido, li donas, solidan fundamenton, kapabligante lin. per uzo de pluaj radioteknikaj lernolibroj penetri pH

i per proponoj. io nova povas en ut eniri n ur iom post iors. Kaj tiel grava an o ja aliigus la tutan aspektonde la lingvo, Do, kvankam via propono teirias n ur pri alimaniera uzo de E-aj elementoj, i evidente havus la signifon de reformo. Kaj en, kio ne estas ebla en E-o* Kiel malfacile oni akceptas ion novan en vivanta lingvo, tion bone montras ia ekzemplo de Ia prepozicio DE. i havas n sencojn (vd. Plena Vortaro), kaj per tio ofte estigas konfuzon a necesigas komplikajn frazkonstruojn, Hgitan vortordon ktp. Multaj proponoj jam provis helpi pri tiu malbonajo, sed neniu prosperis, ar temas pri ofte uzata elemento, o la an o tro aliigus la aspekton de la Hngvo. Tial prefere oni uzas nun anstata la aga-subjekta D la pezan formon FABpE DE ol la pli pli oportunan malpezan fonnon PAR, a la ankora FAR, kiu estus prepozfcio farita *el FARI, kaj havus al i Ia saman rilaton, kian havas PER al PERI (per estas pere de; far estus fare de). Proponi bni apena povas plu en E-o. Oni povas ekuzi ion, kion oni trovas necesa a utila kaj se oni trovaB e doniston, kiu eldonas, legantojn, kiuj ne for etas la libron; verkistojn, kiuj imjTtas la novajon, oni eble sukcesos i n vivigL Malfaeila kaj malmult anca vojo, sed tio estas ja la libera evoluo.

ALDONAJ RALBUTVORTOJ P R I LA PRORLEMO DE L' NEDIFINA ARTIKOLO. Anatole France konsciigis al ni, ke alparoli gazete traktitan demandcn havas fiksan celon: pUkomplikigi la problemon. Tamen, n e tiacele ml alparolas la supre skribitan temon, alude al la samtema artikolo en la lasta numero de L. L., el la plumo de - j . La senco de la nedifina artikolo e s e n ^ diferencas de T numeralo i. Estas n u r idiotismo, preska hazarda* ke en multaj Hngvoj iH havas la saman formon. La angla lingvo jam esigis tiun unuformecon. i havas la numeralon one kaj la nedifinajn artikolojn a kaj an. Sed mi atentigas pri primitiva lingvo, pri la suaheti profunden en la misteran kaj tamen allogan landon de la radioteknikp. En kelkaj Iokoj la a toro aldonas cn piednotoj mallongajn matematikajn esprimojn por kontentigi matematikulojn (p. i a 5 ) a por ne ofendi ilin (p. 61), ekz. la formulon de Thomson (p, 61), la impedancon por serie kaj por paralele konektitaj bobeno kaj kondensilo (p. i a 5 kaj 127). La granda ta geco de la Hbreto estas pruvita jam per tio, ke de post la unua presigo de la teksto (en la volumo i o a 6 de slnfcernacia Radio-Revuo) i estas tradukita el l^ esperanta originalo en i 3 (ne malpH!) naciajn lingvojn. Tial estas superflue, ke Ia recenzanto dircktu specialajn rekomendojn al la leganto. La multaj traduka oj samtempe donas sugeston, kian signifon Esperanto havas jam hodia por la scienco kaj tekniko kaj kiom tiu signifo povos kreski en la estonteco. Tiel la a toro faris per sia verko gravan servon anka al m a internacia helpa lingvo, Ni ^ p e r u , ke la eldone o sukcesos konforme al siaj intencoj (p. 7) trovi pluajn a torojiij kiuj verkos en same modela maniero popularesciencajn verkojn, kompreneblajn por iu homo. Anka Hi prenos sian voion tra la komunumo de la esperantistoj en Ia naciajn Hngvoteritoriojn. Estas la tasko de la esperantistoj, subteni la eldoaejon kiel eble ple forte en ia eatrepreno. Jenajn preseraro n mi rimarkis: Sur p. 21 en fig. 8 la Htero P , k u estas flanke de M, devas esti an ata al B. Sur p. 53 en fig. 3o mankas Ia litero T Sur p. zoo en fig. 63b e la kurento-mikrofonoi

(marborda branco de Ia bantuazanzibara ngeezi-negra lingvpfamilio)^kiu esprimas la nedifinecon per la ripeto de r substantivo (ekz. njumba: la domo; njumba-njumba: domo). Tiu lingvo do esprimas la nedifinecon ne per unu, sed kvaza per du. La suaheli-logiko certe rezonas jene: Se oni nomas objeklon unufoje, tio signas unu certan, difinitan a on; sed se oni nomas in dufoje, tio signas, ke oni povas la pla e elekti, do la objekto ne estas difinita. Tia rezonado estas apena atakebla. Vere unu povus tute bone signi certan, nepre difinitan unu objekton. El tio sekvas stranga afero. ar en la Fundamento klare estas esprimite, ke nedifina artikolo ne ekzistas, la uzo de unu tiacele ne estas logike aplikita, sed estas simpla naciismo, e rompo de fundamenta regulo. Cetere kontra unu kiel nedifina artikolo, parolas ahka ia formo. La plej malfacile prononcebla vokalo estas u, oni devas por ia prononco tute pintigi la bu on. Nii, unu enhavas du tiajn vokalojn, granda malavanta o e ofte uzenda elemento. Poste, la artikolo estas adjektivo. Certe pro tio elektis Zamenhof la a-fina an la por difina artikolo, kaj ne il3 li> le. Do anka la nedifina artikolo devus fini i je a. Estas tre interese, ke tia formo ja povas esti trovata enla lingvo, i estas nenio alia, ol la adjektiva fina o af kies senco (tute nedifinita kvalito a aparteno, rilato) tute kaj absol te koincidas kun la senco de nedifma artikolo. Krome i konformas al la angla formo. Vere, tute bone aspektus: a bona omo; mi vidis an birdon; a homo venis al mi, u ml proponas tiun soivon? Ne, tute ne. Mi ja diris, ke mi n u r balbutadas iomete. Kaj mi volas n u r rimarki, ke tiun perfektan solvon Zamenhof certe estus trovinta se li volus krei nedifinan artikolon en E-d* Se li neglektis la solvon, tio montras n u r, ke li ne intencis doni al ni tian artikolon kaj per la peza formo de unu li metis Itvaza malhelpon kontra ia tiacela uzo. Vere, kiel diris ~y en sia a r t i k d o : . . . la tri eblajoj: nenio, Sur p. 57 en la lasta linio devas esti l anstata Y. estas intermiksitaj Ia ciferoj 2 kaj 3. Sur p. n 3 en la grase presita titolo devas esti la vorto esti anstata estis. Sur p. 127 en la malsupra formulo anstata (...) 2 devas esti ( . . . ) 2 . Sur p. i36 la teksto sub fig. 81 ne akordas kun la desegna o. Du dezirojn terminologiajn m i devas eldiri: ie La esprimon gatvanometro mi rigardas kiel arkaan ka eviteblan. Sur p. 21 kaj 3'9 kiel preska iarn i povas esti anstata ata per fIuometro (ampermetro). 2e ajnas al mi necese, forlasi la sensencan cm kiel mezuron por la kapacito. Oni malaproba in tute malka e kaj ne n u r tiel bonteme, kiel faras la a toro sur p. 34 kaj 35. J. Herrmann, em. prof. pri elektrotekniko, S t u t ^ a r t. ARTHISTORIO I. de Antono Hekler, profesoro de la Universitato en Budapest. La speranto-eldonon prilaboris A. Kampiss. Tradukis K. Kalocsajr. Eldonis: Lite^ ratura Mondo, Budapest, IX., Mester-u. 53. V. 5. i o 4 tekst- kaj 112 bildopa oj. 23.5Xi5,5 cm. Prezo: bro urita i 3 . svfr,, bindita i 5 . svfr. plus 100/0 por sendkostoj. La dua verio de AELA 1934. La bezono al art uo estas same nedisigebla de la morala vivo de Y homo, kiel la bezono al nutrajo estas nedisigebb* de la materia ekzlsto. Tiujn vortojn de Eugen Gugel en lia verko: Historio

IB. kaj iu, plene kontentigas cian bezonon. Por nedifina artikolo ne restas funkcio. Mi legis ie grandan ripro on kontra la anti-unuistoj. Nome, ke ni kritikas la lingvo-uzon de Zame hof. Tiu ripro o ajnas al mi malprava. Ni atentigis nur pri Fundamenta regulo. Aliaj esfis, kiuj argumentis per la ekzemplo de Zamenhof. Sed eble anka la 16 reguloj estas zamenhofaj. En teksto li povis erari, ar ciu homo povas erari. Sed en tiuj reguloj li certe ne eraris; tie li ja faris plej zorge la skeleton de Ia lingvo tie li certe esprimis sian decidan intencon. Ni do persistas pri la zamenhofa intenco, la unuistoj pri la zamenhofa crareto. Ne povas estis dube, kiu elektis pli bone. G. Karctug. TRISTA KAJ AOSTRIO EN LA KRESTOMATIO DE KABE, El la nunaj legantoj multaj ne konas la r>Internacian Krestomafion elektitan kaj tradukitan de Kabe, kiu libro aperis en 1907 en Varsovio kaj apartenis a l ' l a unuaj, lingve kaj stile modelaj literaturaj verkoj de nia movado. Se ni foliumas en tiu i malnova libreto, ni ekscios kun miro, ke Ia ofte atakata vorto ^trisiaa estis uzita u n u e de Kabe. Estas ja eble, ke Kabe transprenis la vorton de iu alia, sed li uzis in en suprenomita libro sur pa o 3. en la traduko de capitro el Tri Musketeroj* de A. Dumas. (Mi pcnsas, nun oni jam ne skribus *Musketeroj.) Tie ni legas Ia frazon * i tiuj pensoj estis tamen tristaj.s Men iinde estas, ke Kabe rie enmetis la vortdn en sian poste aperintan faman vortaron, kaj anka aliaj esperantistoj tiutempaj ne transprenis tiun i dan eran neologismon. Tio kompreneble ne signifas, ke oni facilanime kaj nenecese proponu novajn vortojn. En la libro estas anka aliaj interesa oj. Ekz. Kabe uzas la esprimon: Anno A stria por la nomo de edzino de franca re o Ludoviko XHI. Se Kabe esperantan formon donis al la virina baptonomo Anna, logike Ailstria estas esperantigita formo, adjektivo de la Itatnomo A strio k&j ne A strujo, kiel multa postulus. P . B.t Budapest.

de la konstrustiloj mi t u memoris legante la anoncon en Lifceratura Mondo pri la supre nomita Arthistorio. Tamen la art uo ne n u r estas bezono por la kreskado de la morala vivo, i estas necesa anka por la altigo kaj plinobligo de la homa spirito. Ja nenia homo rajte povas diri esti civilizita en la plena signifo de Y vorto, nehavante pli-malpli scion pri Fa arthistorio. Tial estas la dinda faro de la smjoroj A. Kampiss kaj K. Kalocsay en kunlaborado kun ia eldonejo Litera&ra Mondo pliri igi nian literaturon per la verko de prof. A. Hekler kaj doni al la tutmondaj esperantistoj la okazon proprigi al si la konon necesan por plena kleri o. Vere, ni i havas alentegindan verkon, ne n u r pro la pritraktita temo, sed anka pro la maniero, je kiu la materialo estas prilaborita. Ne facile estas, el tia ri6a superfluo da bildoj elekti tiujn, kiuj povas doni al laiko ustan rigardon sur la tuton, kaj egale malfacile estas en kelke da pa oj koncize rakonti tion, pri kio arthistoria studento devus stre e labori plurajn monatojn. Nu, amba taskojn oni vidas ii tie plenumataj. Por la bela lando de la Arto nun ekzistas esperatita gvidilo, kiu kondukos laikojn kaj interesulpjn tra la mirmda regiono, en kiu la spirito senhalte povas ui la plej bonan kaj plej belan el tio, kion postlasis la elektitoj inter la Majstroj de la anta aj jarcentoj. Jam la unua apitro pri ifgipto tuj pruvas, ke la verkinto regas la materialon. En apena kvin pa oj li klare pritraktas tiun artepokon tJel, ke laiko kun helpo de dekunuo da bildoj povas akiri supervidon kaj sufi e

klaran ideon pri tiu originala kaj prof undsenca arto. En la apitro pri Greklando la a toro kondukas nin inter la artverkoj kai rakontas pri la artistoj de tiu ri benita teritorio, kaj li faras in kiel gvidisto en bone de li konata lando. Dum la legado min entuziasmigis la pri kribo de Ia famaj artverkoj de la skulptisto Phidias, viditaj de mi anta jaroi en la British Museum, kaj kiuj malgra treega difekti o ciam ree uigas la nekompareblan belegecon de Ia greka skulptarto. Ne malpli bone estas pritraktitaj la verkoj de la aliaj grekaj artistoj, kies nomoj brilas kiel lumantaj steloj en Ja historio de la homaro. E pri la malgrand-arto (vazpentrado, juvelarto, cizitaj kaj reliefaj tonoj) la a toro maltede kaj instrue rakontas, same pri la greka teatro kaj la pentroarto de 1' klasika epoko. Poste sekvas Italio. Ne malpli interesa ol la Greka, la Romana arthistorio forte tiras la atenton de ciu civilizita homo. La Roma arto kvaza asimilis kaj absorbis la Grekan, kiu enfunde estas religia, por redoni in en tute alia formo, pli aplikita je la reala, iutaga vivo. En mallonga artikolo estas montrata, ke post la apero de Ia Kristanismo, la pezocentro de la pozitivisma ekristo an i is kaj ovi is de la materialo al la spirito, de 1' korpo al la animo; sed anka , ke kvankam la kristana vivideo sin deturnis de la antikva civilizo, la arto de la unua kristana tempo ek ermis kaj kreskis sur la fundamentoj de la antikva arto. Iom pli detale la a toro pritraktas la mirindajn konstrua ojn de la frumezepoka kaj gotika periodoj kaj atentigas nin pri la ricaj, ublimaj kaj subtilaj konstrupartoj de Ia kvaza punte ornamitaj pre ejoj, kiuj ajnas stoni intaj sopiroj al transcenda vivo. En la lasta capitro ni trovas entuziasmigan priskribon de Ia artverkoj de la italaj artistoi Giovanni Pisano kaj Giotto, per kiu apoteozo li finas la unuan volumon de tiu ci por Esperanto grandvalora verko. La ekstero, preso kaj Ia i 4 6 belegaj bildoj tuj vidigas, ke ni enmane havas teknike bonan libron, kvankam la kompostisto jen kaj jen faris erareton, forgesante presi literon en kelke da vortoj; sed tio preska ne enas la leganton profundi intan en la legadon. Nur sur unu loko li tro multe donis, metante sur pa o 73 supre, du liniojn, kiujn li jam presis sur la anta a pa o. Tiuj malgranda nekorektajoj tamen ne malhelpas al ni diri, ke tiu i eldono estas ojiga apera o en nia literaturo, ne n u r pro la ta ga prilaborado, sed ne malpli pro la kema, brila kaj flua traduko. La tradukanto trovis sur sia vojo malfacilajojn de aparta speco. Nekutiman materialon kaj esprimojn el la arta teritorio li devis prilabori; sed li faris in tiel, ke mi ne povas sufice la di lian kapablecon. Nur unu demandon mi faras al s-ro Ralocsav. Kie au povas trovi la ustan signifon de la vorto membri uzita i. a. sur pa o x310 malsupre, pa o 518 supre, pa o 367 malsnpre k. aliaj. Fine mi kore gratulas la a toron, la tradukanton kaj la eldoniston kaj egale la estontajn posedantojn de tiu i belega libro, kiu certe instigos multajn al pli profunda studo. M. J. Wessel. INFANOJ EN TORENTO de Stellan Engholm. Eldonis Literatura Mondo, Budapest, IX.. Mester-u. 53. V. 5. 1934. 113 pa o j , i 3 x a o cm. Prezo: bro urita 2. svfr., bindita 3.5o svfr. plus io/o por sendkostoj. La kvara verko de AELA por iq34La nova libro de la sveda verkisto Stellan Engholm portas senpretendan subtitolon; sur la kovrilo trovigas Ia modcsta vorto skizo*. Kaj tamen tiu 61 skizo estas pli ' profunda kaj pli pensiga ol la plejmultaj dika volumoj, kiuj en la lastaj jaroj honoris nian lingvon. Skizo, la unu el la difinoj de la Plena Vortaro, estas Iiteratura v e r k o n e prezentanta plendetale la temon, sed resumante in per efaj trajtoj. La tiu difino, Infanoj en Torento

INTERNACJA JURNALO ENKONDUKAS ESPERANTON La semajna Jurnalo EUROPEAN HERALD eldonata en Londono kaj is nun redaktata en la angla, germana, franca, hispana kaj itala lingvoj, decidis aldom Esperanton al la lingvaro uzata. La Esperanta sekcio nasld is kun la numero de 28 Septembro, ka redaktass in S-ro Fred Wadham, L. K., Brita efdelegito de U. E. A. La enhavo de la Jurnalo estas interesa por ciu Esperantisto, kaj lingvostudantoj trovos in tre utila. La Esperantan sekcion oni da rigos nur, se montri os intereso flanke de la samideanoj. Okaze de forta subteno, oni pligrandigos la Esperantan parton. European Herald estas vendata de gazetvendistoj en preska iuj landoj. Tiuj, kiuj ne sukcesas in aceti, sendu respondkuponon (po tan a de U. E. A.) al European Herald, 110 Fleet Street, London, E. C. 5.

estas plene sukcesa artverko, en kiu per artista interpreto de vera poeto prezenti as la infana vivo, el psika vidpunkto, kiel anka la enerala hoiha vivo, el objektiva vidpunkto, en la urbo Torento, loko kiu en la lasta jarcento estis kampara, sed en i tiu epoko de altteknika kapitalismo englutigis en Ia fa kon de la industriismo. Povas esti, ke leginte la verkon unufoje, oni sentos sin iom nekontenta, malgra la averta subtitolo skizo; ar la libro apartenas al tiuj verkoj, kiuj ne tuj kaptas la leganton kutimi intan al romanoj kuntenitaj per firma rakonta fadeno, per vigla priskribo de sinsekvaj incidentoj. Sed jen kaj jen iu konturo kaj bildo restos en la memoro, kaj logos al relego: kaj la leganto konstatos, ke li havas verkon, kiu ne tuj donas sian ri on, kiu nur iom post iom revekos sentojn kaj impresojn el la propra pasinto. K a j l i fine konkludos, ke n u r tre ri a animo, kiuperceptas tre subtilajn psikajn impresojn kaj scias redoni ilin fre aj, povis naski tian skizon pri la fruaj jaroj de la vivo. Kiel skizo pri psika vivo de geinfanoj, Ia verko estas funde vera en tio, ke i iinontras, kiom malmulte la plena^uloj partoprenas a okupas Ia infanan vivon. Kaj kiam ni atentas la priskribojri pri plena uloj, n i kvaza vidas ilin la pli usta perspektivo, ili ne plu estas tiom imponaj kaj gravaj: ilia staturo malalti as kontra la fono jen de la infanaj psikoj, jen de la vastaj ekonomiaj influoj kiuj etigas nin, iujn unuopajn homojn. Oni rajtas plendi, kiel pri aliaj verkoj de Stellan Engholm, ke Ia libro estas Jtrb unukolora; la a toro kvaza kapablas verki en nur unu humoro de iom trista simpatio B*la homa vivo kaj al iai strebof kaj aspiroj por anima kontento. Certe oni kelkloke beda ras, ke Ia verkanto tro bridas sian evidentan kapablon por satiro, kaj ne montras aprezon pri la humuro de la 6iutaga vivo. Tamen oni facile rezignas pri tio, kaj konfesas, ke neniu artisto kapablas ampleksi iujn fortojn, kapablas doni la tutan kalejdoskopon el la koloraro de Ia anima okulo, kiam temas pri propra artverko: kiel homo la verkisto eble povas ion ati, la belon kaj la komikon, la brutalon kaj la teneron, la eton kaj grandon, kiel artisto li estas alia, kaj plejofte devas sin limi. Jam oni publike esprimis beda ron, ke Stelian Engholm ne pli individue kaj apartige pentras siajn karakterojn: kaj tamen eblas kredi, ke la individuecigo de la moderna romanisto estas grandparte falsa, ke la homoj finfine estas kneditaj el unu pasto, kaj anime estas malpli unuopaj, ol volas kredi multaj individuismaj artistoj de la nuntempo. Stelian Engholm mem lo as for de la grandurba vivo, tamen la nova urbeto Torento, kiun Ii priskribas, kune kun la apuda kampara pejza o . kies belon li trafe metas anta nin tra la mensoj de siaj karakteroj, donas al li eblon desupre rigardi la homan vivon de nia jarcento. Kaj komprene, senpartie kaj simpatie, li bildigas al n i la etoson de la diversaj eduko ka de la pluraj generacio , kiuj formas nian epokon. La nuna kristanismo kaj la nuna komunismo, la

Oficialaj sciigoj de la Akademio

(N~ro 5. Oktobro 1934.)
, i. Pro sia elekto kiel prezidanto de UEA, s^ro generalo Bastien rezignis pri la ofico de direktoro de la Sekcio Komuoa Vortaro. S-ro W. Bailey estas elektita de la Akademio por anstata i lin. 2. La Akademio lektis korespondantino fra linon Lidja Zamenhof, kaj korespondantoj s-ron in enieron d-ron Orengo, direktoron de la Sekcio sTeknikaj Vortaroj, kaj s-ron R. Kreuz, direktoron de UEA. 3. La Kongreso de Stokholmo, la propono de la prezidanto de L. K., unuvode esprimis la deziron, ke la naciaj asocioj klopodu por prezenti, kiel reprezentantojn de sia naeia lingvo en la L. K., la plej kompetentajn, kaj fidelajn al la Fundamento, el siaj samnaciuloj; ke la eldonistoj de periodajoj sendu unu ekzempleron de iu numero al la Prezidanto de la L. K. kaj al la direktoro de Ja Sekcio de Kontrolo; ke la Akademio rieevu subvencion almena egalan al tiu, kiun i ricevis de I. C. K. anta la reorganizo de UEA (La tiu i deziresprimo, la nova komitato de UEA decidis da rigi la subvencion al la Akademio.) 4- Dum la kongreso de Stokhobno okazis kunsido de Ia L K. Ceestis s-roj generalo Bastien, Bonnevie, d-ro. Couteaux, s-ino Dresen," s-roj in . Isbr cker, Jung, Lundgren, prof. d-ro. MigUorini, Nylen, d-ro. Orengo, Rousseau, Setfila, d-ro Szilagyi. Prezidis s-ro Nylen, vicprezidarito de la L. K.; protokolis prof. d-ro. Migliorini, vicprezidanto de la L. K. Estis aprobita prezentado de la deziresprimoj al la kongreso; estis pridiskutitaj la periodeco de la aldonoj al la Universala Vortaro, kaj IaTeknikaj Vortaroj. 5. La Sekcio de Kontrolo klopodis por trovi kunlaborantojn, turnante sin al la recenzistoj de la esperantistaj gazetoj, sed ne multe sukcesis. i starigis normajn lingvajn diplomojn, kies celo estas determini relativan valoron de la lingvaj diplomoj disdonitaj de la naciajasoeioj a institucioj. Tiuj i valoroj estos publikigitaj en la jarlibro por rg35. "6. Jja jarlihro de la Lingva Komitato kaj de ia Akademio por 1934 aperis. i entenas la liston de Ia L. K.-anoj, aran itan la nacioj. Al lt. nomo de ciu L. K.anb estas kunigitaj la datoj de lia ntski o, de lia esperantisti o, d lia elekto al la L. K., kaj eventuale de lia elekto al la Akademio. Por ricevi tiun i jarlibron sin turni al la Gentra Esperantista Librejo ( u , Rue de Sevres, Paris); prezo: 2 Fr. Frk. La Prezidanto: M. Rollet de V hle. juna o, kaj la junago de la nun maljuna generacio, en tiu i. poezia skizo miksi as kun subitaj Knio de kruda incidento, kun trafaj bildoj de la kampara belo, kun multe da subtilaj impresoj de sentema animo, por entute formi artan verkon kies ri igo al la originala literaturo de Esper^ anto estas dankinde granda. K. R. C. Sturmer. *UPTON SINCLAIR: JIMMIE HIGGINS. Tradukisel la angla: Karl Froding. ig34- Eldono de SAT, 67 Avenue Gambetta, Paris 20. 36g p .; i 3 X i 9 cm. Prezo: bro arita frfr. 32.5o, bindita frfr. 29. -J- io/o por sendkosto. La libro estas epopeo pri malgrandulo. Jimmie Higgins, malgranda homo, simpla laboristo, sed kun grandaj idealoj. Inter la homoj li stumbladas naive kaj entuziasme, sed tiujn idealojn li tenas iam alte saper sia kapo. Teruraj sortobatoj lin trafas, la mondhistorio kvaza tragalopas sui lia korpo, sed li obstine persistas, ne cedas,

(N~ro 6. Novembro 1934.)

La Akademio decidis entrepreni kaj se eble da rigi is tuta fino la verkojn kaj studojn proponitajn de esperantistoj a de si mem, kiuj is riun ne estis realigitaj. Jen stas la farotaj verkoj kaj solvotaj demandoj, pri kiuj kunlaborado de la kompetentaj esperantistoj estos danke akceptata: VORTARO: Kritika esploro de la Komuna Vortaro Inventaro de nia vorttrezoro; Listo de ne-oficialaj vorloj, komune uzitaj en la jarn presitaj verkoj a naciaj vortaroj; Listo de internaciaj vortoj, kiuj trovi as en la tri vortaroj esp.-angla, esp.-franca k a | esp.-germana; Vortoj kun malsama ortografio a farmo, kaj sama senco; .: . ' ' : | ! P.se do-sufiksoj (aci', ici', ktp.) Sufikso end; Propraj nomoj (landnomoj esoeptitaj). GRAMATIKO: Gramatika karaktero de la radikoi; Gramatika konkordanco de la Zamenhofa verkaro; La 16 Zamenhofaj reguloj, kun mallonga komentaro kaj klarigoj cerpitaj el la Zamenhofaj respondoj kaj uzado de la Majstro; Korekla ata; uzado do po kaj de; de la participoj ita ' DIVERSAJ: formof; Preferindaj a nerekomendindaj Naeiaj proverboj, komparoj kaj metaforoj, enkondukotaj en Esperanton; Shtema esplorado de la verkoj de D-ro. Zamenhof, koncerne dubajn a neklarajn lingvajn demandojn; Interpunkcio Oftaj mallon igoj. La esperantistoj lingva-Komitatanoj a ne kiuj okupi is pri kelkaj el tiuj temoj, sciigu, kiel eble plej balSa , la Prezidahton, kiu ustaternpe invitos ilin, komuniki al la Akademio ilian verkon. La Prezidanto; M. Rollet de V Isle is fine lia spirito montri as malpli forta ol lia volo; li frenezigas sub Ia torturoj, sed li ne malkasas la sckreton, kiun oni volas de li elpremi. Sinclair eble eh tiu 6i verko estas l a plej granda artisto. La tendenco estas evidenta, sed tamen i ajnas n u r fono. Anta e staras Jimmie, tiu simpla animo, tiu naiva heroo. Grandioze kaj kun akra satiro estas pentrita en la verito la usona vivo dummilita, la artifikoj, per kioj oni regas kaj Ia pla e turnas la publikan opinion. Kai grandioza estas la humoro de "la Libro. La figuroh de Jimmie ni sekvas sur Iia vojo kun konstania rideto, sed kun larmo en la okuloj. Mi mencias nur la interparolon de la vundita Jimmie kun la vizitanta angla re o; i estas vere plej alta majstra o. La traduko de Karl Froding havas difektojn. Svarmas Ia kompleksaj verboformoj. La verbotempoj de eksplikaj kompletivoj estas mal ustaj, ekz.: Mi pensis, ke estisbone eliri (anst. eslas). En nerekta parolo la verbotempoj montr-

as pasintan tempon, e 'se la parolanto parolas pri aferoj nuntempaj. La modoj estas konfuzitaj. La uzo de la prepozicioj estas mmlcerta. Oni diras, ke ne ekzistas E-a sintakso. La tradukinto klare pruvis, ke ekzistas. Li montras, kiel malagrable estas, se oni ne obeas la konvencian regulon. Ur e necesas, ke tiuj reguloj estu fiksitaj kaj registritaj I is la 8o-a pa o mi ru&e substrekis iujn erarojn, is tiu pa o kvaza sangas mia ekzemplero. Sed nun mi vidas, ke en la pluaj pa oj ne trovi as plu ru aj strekoj. u la tradukinlo subite pliperfekti is? Ne! La torento de la rakonto, la earmo, vervo, katenanta intereseeo de la libro forgesigis al mi la recenzistan devon. Versajne anka Ia leganto agos same: komence li agreni os, poste li forgesos cion kai glulo.s, glutos. Sed tio estas la rnerito de Upton Sinclair kaj ne ekskuzas la tradukinton. Cu la eldonejo ne havas kompetentan korektiston, iu funkciigus sian ru an krajonon anta la eldono? V. K. NORDA LITERATURO. Kolckto de Hteraturaj verkoj el Norda Eflropo. Redaktas T. Indra. Eldonas K. tradze, Jelgava, Latvio, p. k. 5 i . L Kajero. p . 84; i 4 x a o cm. Prezo: Lato o.65, En tiuj i kajeroj la eldonisto volas prezenti majstronovelojn de nordaj (latvaj, litovaj, estonaj, ktp.) verkistoj. Pluraj kajeroj estus kunbindeblaj, kaj tiel oni povas kvaza partopage aceti valoran volumon. Gratulinda entrepreno. Sed mi ne tute komprenas, kial oni volas kunpreni eiujn nordajn literaturojn; ili ja estas tiom diferencaj inter si. Mi kredas, ke pli bone estus resti e la latva literaturo, a eble e la litova-latva. La unua kafero estas tre bona. ajne la latvaj verkistoj esfcas speciale emirientaj en la mallonga novelo. Pri per Llteratura tio oni cetere povis kpnvinki i anka Mondo. Anka la tradukoj estas bonaj, precipe tiuj de N. Kurzens ka H. Seppik. e la pseudonima Ko So oni trovas kelkajn strangajn esprimojn, ekz-e eksami (ne ami plu)> ne sin enu (ne enu vin) ktp. Sed anka lia stilo estas vigla kaj bona. V. K. GHARLES DICKENS: LA VIVO DE NIA SINJORO. JESUO. Tradukita de Montagu C. Butler. London, The Esperanto Publisbing Co. Ltd. i<)34- Ilustrita. Prezo: bindita 6 ilingoj plus 6 peneoj por sendkosto. Jen granda surprizo ne nur por la angla, sed anka por la tntmonda Hteraturo! Oni kredis havi jam la kompletan verkaron de la mondfama angla verjcisto Charles Dickens, kaj 64 jarojn post lia morto aperas nova, is hodia nekonata libro de la verkisto. Dickens skribis la Vivon de nia Sinjoro dudek unu jarojn anta sia morto ne por la publiko. sed por siaj infanoj. Li estis tiam trideksepjara viro, jam konata verkisto, kiu travivis la plej profundajn misterojn de la vivo. La suferoi infana aj altiris lian animon ai la granda Suferanto, al Nia Sinjoro. La malhelpo kaj persekntoj de la sorto apertis liaj-n animon kaj koron por la granda Persekutitor Mu ne hezitis morti por siaj amikoj, por ciu homoj. Tiu emo al Jesuo inspiris la mondfaman Dickns, la bonkoran patron, ke li rakontu al siaj infanoj la vivon de Jesuo. Li volis altiri la koron de siaj amataj idcj a! Nia Sinjoro, al kiu lia koro estis altirita per la pasinta| suferoj. Tiu cirkonstanco klarigas la stilon kaj la formon de tiu i nova libro. kiun ni ricevas en nia lingvo tuj post la eldono de la originala, en la bonega traduko de nia jam konata kaj simpatia samideano Rutler. La originata verko stis verkita ea i8i<) en simpla, nepolurita malneto. Diekens volis fconservi siajn rakontojn al siaj infanoj, kaj e ne pensis pri publildgo. Post la morto de Dickens la manuskripto restis la proprajo de lia bofratino. f-ino Georgino Ho^rart. kiii lasis ^in klel heredajon al Sir Henri Fieldins( Dickens, filo de Gharles D i ckens. Sir Henri ne volis eldoni la verkon pensante, ke lia patro skribis in nr por la familio. Sed en sia testamento !i rajtigis la heredantojn eldoni la lastan nepublikigitan verkon de lia patro. La vivo de nia Sinjom Jesuo ne estas grandstila

koneepta o. La historion de 3eswo eltiritan el la biblio Dickens simpfigis tiom, k i estu komprenata de liaj malgrandaj infanoj. Li penis esprimi la ameman, mildan, homaman karakteron de Nia Sinjoro. Majstre li skizas 1a spiritan superecon de Jesuo. Ne tiel felice li sukcesis desegm lian Dian mision, La koro de Dickens eslas iani tu ita. kiam li parolas pri la amo de Jesuo al la malri uloj, malsanuloj, kaj suferantoj. J e tiuj momentoj de la vivo de Jesuo montri as Ha granda verkista talerito. Sed intence li evitas ion, kio povus eksciti disputojn religiajn. Li volas nur rakonti, simpie kiel la animo de inf anoj estas simpla kaj naiva. Tiun naivecon ni trovas en la verko, sen ke oni povus indigni i pri i. La traduko adapti is al la formo kaj stilo de Originalo. Sinipla, flua, agrablaJ Inda je la famo de 1' tradukinto. Kelkaj preseraroj enas ja la leganton, sed entute la belaspekta, lukse bindita eldonajo de la Brita Esperanta Asocio estas plenvalora dona o ai la Esperantistaro, kaj Profesoro F. Erdej. granda gajno de nia lingvo. ANTONI SLONIMSKI: MIA VOJA O EN SOVETIO. El la pola tradokis S. Grenkamp-Kornfeld. Eldoriis: Literatura Mondo, Budapest, Mester-u. 5B. 1934. j 4 a pa oj. i3.5X20 cm. Prezo: bro urita svfr. 3.70, bindita 4.20 -|- ioo/o' por sendkosto. La kvina libro de AELA por 193/4. Multegaj estas la vo a rakontoj pri Sovetio: Sovetio aperas al la kapitalista mondo, kiel alia, fremda, preska sova a kontinento, kiun nur escepta homoj povas esplori, kaj pri kiu oni neniam povas ekscii la veron, inter tiom da belaj rakontoj el trans la montoj. Unuj el tiuj esploristoj revenis kun plenaj valizoj da statistikoj, aliaj kun la nudaj impresoj de senpakaja turi to. Slonimski apartenas al tiu dua kategorio; h opinias, ke bonaj okuloj kaj kritika spirito pli taiigas por malkovri la realon, ol ia fconado de iaj ciferoj. Kaj eble li ne malpravas, ar liaj vido kaj subtilo estas tre akraj. Li precipe kalkulas kun psikologiaj faktoj. kaj volas ju i civilizon la la grado de memkontenteco, kiun li rimarkas e ties anoj. Bela metodo, sed iom malfacile praktikebla. Mi ne bezonas resumi tie i la libron: i ampleksas iujn kutimajn temojn pri Sovetio, la fremdul-hotelojn, la vic-atendantojn e butikoj, la propagandon, la G. P. fj., la teatron, ktp., ktp. (sola embaraso estas, ke oni nenie ekscias, kiam la voja o okazis kaj estis rakontita; ajnas, ke inter 1924 kaj 1^32, sed tiu precizo estus necesa por ju i pri la hodia a valoro de multaj detaloj). Getepe mi povas diri, ke la libro estas tre vivanta; la verkisto, kiu estas metia kritikisto ka teatrajisto, havas la humuron, la fantazion, la eltrovemon, kiuj permesas al li logi la leganton, piki ti! S scivolon kaj konduki lin senhalte is la fino de la libro. Plej agrabla kaj facila lega o feestas tiu odiseado en la ru a lando. La traduko estas bona kaj tre flua. Nur kelkaj prmktoj estas kritikindaj: la prefiksa uzo de pri sufi as por transformi ne transitivan verbon en transitivan; prilumigita (100) estas do erara anstata prilumita (a : lumigita); same en primensogumita (107) um estas pleonasma, ar um " = pri en tiaj okazoj (Vd. Plenan Vortaron, sub P R I ) ; fine la frazo i kondukis min al i (88. ver ajne preseraro anstata : al si), estus pli klara sub la formo i kondukis min al sia carnbro. ed tio estas nur ikanetoj. Kaj oni povas danki al s-ro Grenkamp kaj al L. M.j, ke ili liveris al la esperantistoj tiel aktualan kaj interesan raportajon. G. Waringhien. KATALOGO DE LA ESPERANTO GAZETARO. Kompilis kaj komentariis D-ro Jozefo Takacs. Reviziis kaj kompletigis Pa lo Tarnow, Eld. Ant. Prazak, Jablonne N. O r l , Cehoslov. Prezo i 5 K . 168 pa oj. Du malnovaj esperantistaj kolektantoj donis la manon unu al la alia por pretigi tiun ci valoran kompletigon de la sENCIKLOPEDIO^ kiu ja ne havas Iokon por tia detala statistiko. i estas ne n u r utila, valora, necesa dokumenta, sed anka interesa. Ni trovas la titolojn de la esperantistaj gazetoj kaj foiietoj, de gazetoj, kiuj enr

havis esperantajn rubrikojn ka de gazetoj de la diversaj mondlingvoj. Eble n u r la cirkuleroj mankas. Oni povas aparte trovi, en kiuj lokoj kaj' landoj aperis la nomitaj kaj statistikon pri 1276 gazetoj el 5g landoj kaj /5g lokoj*. ( u ili iuj estis urboj, mi forte dubas.) Tamen estas multai mankoj", kion la kompilanto ja anka anoncas eh sia detaia anta parolo. Tio estas memkomprenebla e la esperantista gazetaro, kiu an i as de tago al tago. Tamen, se jam ie la preso estis preta la aldono en manuskripto , kial oni ne tuj alpresis ilin? Krome, nri n e trovis, kiun tagon ni rigardu, kiel aktualan por la publikigitaj indikoj". ar mi mem trovis 6e multaj gazetoj' Ia signon, ke ili aperas i> is hodia , kvankam mi scias, ke ili ne aperas jam de jaroj. am e la gazetoj menciitaj en. la Bibliografio de Stojan mankis la indiko, kiom da numeroj aperis el la nomitaj gazetoj (el kelkaj" j a eble nur unu a du). Certe estus grandega laboro kompletigi tiujn mankojn, sed eble iam oni atingos tion. ajne la lingvo estas bona kaj neripro ebla. (Tamen, unu rimarko: Se .oni skribas, ke*la statistiko malfermas la katalogon, oni ne" metu la statistikon al la fino de la katalogo afl oni ne rajtas kritiki tiujn, kiui proponas neologismojn anstata la mat-vortoi.) La hbro estas valora por kolektantoj, propagandistoj, societoj kaj por iuj, kiujn interesas dokumentoj' pri nia lingvo. P. B. Budapest. V.VABANKIN: METROPOLITENO. (Originala romano. Eld. Ekrelo, Amsterdarn, 200 p. Prezo: 3. svfr. La libro estas renkontejo de grandaj kontrastoj. Amo, politiko, (kiu mal atas la ru an koloron, ne legu in) Berlin kaj Moskvo en 1928 kaj 1929. nova mondkoncepto kaj heroa romantikismo miksi as altabligite tiamaniere, ke la lega n estas ne iutage ablona kaj speciale malofta en nia ankora ne plenforta originala literaturo. Jam la formo, kiu estas esenca tiurilate, estas originala kaj delikata. La verkisto kurigas du historiojn paralele; la unua estas taglifero de verkisto, Ia dua: romaho, kaj la du vojoj unui as tiam, kiam la verkisto ne povas plu sekreti, ke la romano estas lia plej internaj vera travivaijo. En fiu 6i rilato la romano estas unu el la ple interesaj individuismaj verkoj kaj la analizo de la sentoj, la delikata desegno-arto, per kio Ia verkisto prezentas la iam pli kaj pli forti antan influon de la vera vivo al la romana plano, la lerta aran o de la rakonto, la arta dozado de la efik- faktoroj pruvas la neordinaran talenton de la verkisto. L a efektoj estas iam tre fortaj, ta temas pri' priskribo de_ atencoj, u pri politikajoj, 6u pri la poezio de la virina korpo, al kiu la verkisto dedi as sinceran admiron; kaj la individua pasio regas kun viglaj koloroj en la romano, tiuj koloroj regas kaj nur kiam la ama paro fine renkonti as nur por unu pasia ka arda noito en fa fino de la romano, n u r poste estas doriita la necesa imposto al la imperiestro, t. e. la pli altaj devoj, al kiu Ia heroo kaj la heroino subigas sin. Sed nur unufoje... kaj tiu sola fojo prepari as dum la tuta romano, al kiu la kolektiva niedio donas kadron r vere vivan kadron. Per tiuj vortoj mi volas nur diri tion, ke Ia verkisto solide stafas sur siaj plandoj kaj Jtajne ne povas tro respekti dogmojn, li iuokaze rakontas ion en tre interesa, kaj talenta maniero: e li la arto de la prezentado estas tiomgrade grava faktoro, ke i alte superas la tendencon, sekve: la lega o estas bona, a , el la vidpunkto de tiuj, kiuj timas la lertajn propagandverkojn, i estas iuokaze pli dan era, ol la malobjektivaj stulta oj. Varankin estas tre inteligenta verkisto, kiu absolute bone konas siajn ne ordinarajn kapablojn kaj povas tiel ekonomie dividi Ia spicojn, ke ili he estas elsenteblaj el la preta specialajo. Anka el lingva vidpunkto ni ne povas nei la talenton de la verkisto. Tamen li havas gravan difekton: li ja ne konas la rolon de la persona pronomo i, kiun li misuzas. Ofte ni trovas tiajn esprimojn: Alice telefonis, ke i estas morga frumatene forveturonta. i estas malebla. (Anst.: TIo estas malebla.) Kelkfoje ni trovis Intermikson de transitivaj kaj ne transitivaj verhoj. Ekz.: . . . Ia vivo konvinkigis lin. (Anst. konvinkis lin.) Ne n u r

1}*, sed anka aliaj verkistoj volonte mas n u r la duonon de la n e k . . . nek paro, en la senco: e ne . . . Ekz. INek unn virino estis preterlasita. (Anst. e6 unu virino ne estis preterlasita.) Mi kredas, ke la jena frazo nenion perdus, se la vorto unu mankus el tio: Mi remernoras feinon el a n u malnova germana fabelo. Alioke mi trovis mal ustan vorton: tulpano, anst. tulipo. Kaj kelkaj aliai rimarkoj, kiuj tamen rilate al aoo dense presitaj pa oj estas tre malmultaj. Interesa formo estas la senprepozicia uzo de la akuzativo e direkto-esprhnoj. Ekz. . . . vi obstine rifuzas translo i i provincon. Mi preferus eble la formon provincen, se ni ja ne povas kontra stari la par-sopiron. m. f. *LA TRAVIVA OJ DE LA BRAVA SOLDATO 8VEJK DUM LA MONDMILITO de Jaroslavo Haiek. (La dek unuaj capitroj de Ia granda verkn tradukitaj en esperanton.) El la eha lingvo tradukis: Jozef Stadler. Eldonis: SAT kaj ADLEL, Paris, 193/4. Formato: I 8 X I 3 em. i5a p . Prezo: Frfr. i a . 5 o . \ Kiel Ia enparenteza klarigo diras, la libro estas fragmento de 1' granda verko pri la averituroj de Svejk. Kvankam fragmento, la libro tamen estas unueca kaj finita, kaj prezentas, e memstara, plene ueblan legajon. Rilate la mentalon de a toro: en la libro strange miksi as naciismo kaj internaciismo, kaj' kulminas en ardan antimilitarismon, al kiu amba ja povas baze, servi se ili kompreni as la sia honesta senco, (kai e Halek, se mi raj'tas j u i baze de tiu sola libro, ili tiel kompreni as). Ver a ne tiu serikondi a antimilitarismo igas komprenebla la fakton, ke SAT kaj' ADLEL entreprenis eldonon de libro, en kiu trovi as nemiskomprene laj naciismaj'- aludoj. La maniero, Ia kiu la a toro prezentas siajn opinietojn (etaj la formo kaj supraja pririgardo, sed profundaj kaj mult ignifaj la enhavo) estas tute individua. Kelkloke, vere, li permesas al si enroiksi i per interjetita rimarko, sed plej ofte li ka as sin malanta la oficiale konstatita idioleco de nia Svojk, kiu, neforgesebla figuro, estas la enkorpi inta malo de io heroa kaj martira, sed anka de io aplomba. bombasta kaj" blaga. Lia sobra kaj impei-tinenta >simplula menso kun netrompebla instinkto malkovras la stulton, blagon kaj mensogon. Li ne estas idcala figuro, sed lia stulto, kaj anka lia senmoraleco estas nur ajna. Per sia slultaspekta rikano, sagaca malsprito li prezentas inferan mokon pri la frenezi inta mondo. Bongustaj anekdotoj, kiajn li iam havas pretaj', grandioze ridigaj scenoj kaj situacioj abundas en la Iibro. Estas certe, ke ci tiu libro same ne perdi os, kiel iaj' grandaj anta ulof, la verkoj de Cervontes, Smift, ka| Rabelais, kaj la trankvili inta postepoko in nomos inter la Sefverkoj de la satiro. Nun kelkajn vortojn pri Ia traduko. La Iingvo enerale estas bona, kaj nckonsiderante kelkajn malglatajojn, preska senriproia. En unu mia Revuo de revuoj mi jam plendis kontra la stranga kutimo de 1' laboristaj esp-istoj": transskribo de la propraj nomoj lafl esp-a ortograf io. Impresas tre nekutime la sekvaj: Grinltajn (Grflnstein), Bretsriajdr (Brettschneider), Botcenhajm (Botszenheim), ktp. La virinnomoj' ankora 6iam fini as per 0, kvankam la vortoj Jesuo Maria (p . 9) atestas pri Ia pli bona komprenemo de T tradukinto. Kelkloke estas uzata unun kiel nedifina artikolo, multloke iu, kiel ties surogato (tute superflue). ' La akuzativo de la familinomoj estas anka forte konfuza ( vejk-on, ve k'on, vej'k). (CiHrilate mi proponus la fakultativan uzon de on < kiel prepozicio: on vejk; se la loko mem ne sufi as por konstati ke temas pri akuzativo.) Konstanta IJ/.O de sprosperi? anstata la usta sukcesi. Piednota malkonsilo pri uzo de I* verbo rodi; tamen. uzo multloka. Nu, tiuj estas, kiel mi diris, kune kun la nemenciitaj, malglatajoj, kiuj malaperos el certe sekvonta dua eldono. Eksterajo pla a: bindo iom malforta. Enkonduke mi diris: la libro prezentas e memstara plene ueblan legajon. Sed oni ege beda ras, ke tiu lega o

ne da ras aimena duoble pla. Espereble: la kromaj partoj sekvos post nelonge, kaj en pli gTandaj dozo . G. Karczag. WADDINGTON LEXICON K A R T L U D O d e A iszo. En luksa kartono, kun kajereto enbavante la sRegularon. Prezo 3 s. 6 p. Brita Esp. Asocio, i4a High Holborn London W. C. 1. Anglujo. Originale angla kartludo, adaplita por Esperanto. Per kunmeto de litero oni povas formi novajn vortojn (anka neologismojn) kaj tiu gajnas, kiu plej frue seni as de siaj kartoj, Jam du personoj povas m ludi. Rekomendinda novajo, ta ga esperantista donaco. La regularo estas sufi e klara, senerara. Per pluraj kartaroj povas ludi samtempe multaj grupetoj kaj konkursi unu kun la alia. La prezo iom alta por la poso de la esperantistoj*, sed nealta pro la bela, eleganta eldono. P. B. ROLLET DE L* ISLE: V INITIATION A L' ESPERANTO. Dua eldono. Eldonis Belga Esperanto Instituto, 11, rue du Petit Chien, Antwerpen. ig34- 77. pa a. i3.5X2i cm. Prezo ne montrita. Kun ojo ni salutas la duan eldonon de tiu i valora franclingva propagandilo el l a plumo de unu el niaj plej kompetentaj samideanoj. Detala klarigo de Esperanto, ia historio kaj tiu de la Majstro, la organizo kaj nuna stato de la mdvado, Ia celoj kaj rimedoj de la propagando, io estas prezentita kun konvmko kaj objektiveco. La moderec? de la argumentoj, kiu atestas pri klarvida intelekto, cerie varbos multajn adeptojn en la kleraj rondoj. Entute konscienca kaj sa&oplena libro, kiu devus esti modelo por la tiaspecaj verkoj ofte bombastaj a aekorektaj. H. V. ALFBED DE MUSSET: MIMI PINSON. Tradukis M. de Rethel. Eldonis Esperanto Instituto, Venlo, Fako 81. Depone o 8e UEA, Geneve, 1 Tour de Y Ile. 48-pa a. i5X20.5 cm. Prezo: ned. guld. 0.60 -f- 100/0 por sendkostoi. Esperanto posedas ankora malmulte da traduka literaturo el la franca romantika epoko kaj iu nova konkero sur tiu kampo estas atentinda. La a toro estas sendube la plej delikata infano de la franca romantiko kaj tiu lia verko aparti as de la ceteraj per ia brila gajeco. Simpla rakonto el la vivo de studentoj kaj kudristin~ fetoj, kiuj* ne iun tagon estas ri aj. La tradukinto pruvis sian talenton uzante simplan lingvon kaj konservante la petolan armon kaj senperan vervon de la originalo. La teknika parto kaj ekstera aspekto de la libro montras la kutiman indecon de la nederlandaj eldoneioj. Estas dezirinde, ke la verko havu en Esperantujo tiom da sukceso, H, V, kiom en ia devenlando. W. SIEROSZEWSKI: MAR ALO JOZEF PILSUDSKl. Tradukis kaj komentariis B. Strelczyk. Eldonis Pola Esperanto Asocio, Warszawa. 1934. 77-paga. 13.5X2 r cm. Arta kovrilo. Kun portreto de la marialo. Malavara incensado al tiu, kies triumfon ka zis la historia justee inondas la verkon. Tamen per lertaj ka viglaj skizoj disvolvi as anta ni la biografio de la nuna gvidanto de Polujo. fnfanaj suferoj pro l a rusa jugo, unu!aj entuziasmoj por soeialistaj tendencoj, kvinjara ekzilo en Siberio, febra agado dum la milito estas vivpecoj, kiuj preme impresas la leganton. La stilo de la traduko estas |er*e?ale fiua, escepte de kelkaj slavismoj, kiaj: Li elektis el demoralizitaj per la reveno vicoj pli fortajn, piej parte legionajn batalajn unuojn, kunigis ilin ka dislokigis tianianiere, ke ili formis kaptilon, en kies intemon iam pli profunden eniris kura intaj dank* al facila venko ru aj miIitistaroj. Kial la jenaj lingvaj fantazia o j : huragano, diamento, bravureco kaj egzotiko? Preso, papero, aspekto rimarkinde bela . H. V. FOR LA VIANDON. De Viktoro Rakosi. El la hungara Ladislao Spierer, 46 p. Eld. A n t Prazak, Jablonne n. Orl., Ce osl. Prezo 5 K ., a 2 resp. Viktoro R6kon estis atata humoristo kaj Ladlslao Spierer estas diiigenta tradukisto el la hungara literaturo.
v

Jen en japana gazeto aperas liaj tradukoj, jen en Oehoslovakujo. Oni povas gratuli al Ii pro fia lerteco kai mi esperas, ke iam li tamen trovos la vojon anka al Literatum Mondo; li j a l o as en la sarna domo. La libreto estas pla a, la iom malnovmodaj bumora oj estas amuzaj. Eitus bone ce tiaj okazoj almena mallonge skribi ion pri la verkisto mem. La eldono estas zorga, preseraroj estas eble n u r du, la preso bela. Pri la traduko mi devas rimarki, ke Spierer ofte imitas la hungaran vortordon. Ce personoj\ kiuj por alilandanoj (sed eipor nuntempaj hungaroj*) ne estas enerale konataj (kiel Ehrlich, Morz^invi) necesus klariga noto, a oni devus tute ellasi ilin. En la tramos estas pli rekomendinda, ql *sur la i r a m o s , oni ja ne sidas sur la supro de la tramo. Anstata Majesteco nlene sufi as Majesto^. Temas pri persono, ne pri ia kvalito! Mi diris kun sentema vo o, cu ne per sentema vo o? Karno de vegetara besto u ne tviando de vegetara besto. Mi pensas, iuj komprenas el la personaro, nenecesas el inter la personaro. Kion signifas prafortika a giganto, cu giganto el pratempoj a el tomboj de ja prafortikajo. A (mi ne vidis la originalpn) el amuzejo iama de anta milita Budapest, nomita hungarlingve Pra-Bucla-fortikci o, sed tiam necesus klariga noto. Mi ne volas detale mencli iujn tiajn an eblajojn. Kun a sen ili la libreto facile legebla kaj amuza, bonege ta gas distri la leganton kaj" forpeli ennon. P.B. AI^O DE TOO UUROO KAJ DU ALIAJ TjEATRAOJ: ^ a n Kiku i, tradukis j p isi imomura, Eldono de Literatura Mondo, Budape to, 1934. 2 o X i 3 . 5 cm. 80 pa oj. Prezo 1.20 svfr.-|-io</o. Jen aperis japana literaturajo tute altvalora kompare kun la isnunaj tradukajoj de 5ro imomura, kies nomo de tradukinto talentplena jam estas iugrade konata de ne~ japapaj* espistoj, precipe de la legantoj de L. M., en kiu aperis liaj traduka o j ; La Miraklo (1932), Pli boiie ol ven i (1933) kaj La printempo furiozas? (io34). La nova libro enhavas tri dramojn, Amo de Toouuroo kaj la du unuajn menciitajn, de Kan Kiku i, plej fama kaj' populara literaturisto en la nuna Japanujo. Do, dank' al i tiu traduko, la kontinentaj sam ngvanoj havas nun la okazon ui iom el la moderna literaturo de Nippon. La okcidentanoj vole-nevole alte taksos i tiun libron, konati ante kun la orientaj vivo, moralo, religio, tiom fremda kaj* stranga al ili, tamn tiom simila en multaj detaloj* al la ilia. Kaj mi kredas, ke anka la lingvo de T traduko altiros la intereson de la e ropanoi: en bela, fre a kaj simpla stilo, ili trovos npvajn espnmojn kaj nuancojn, kiujn ili preska neniam rimarkis, kaj per kiuj lli certe konvmkas sm pri la estonto de nia lingvo disvolvi ohta. La tradukinto la eble konservis la la vortecon de la originalo, kiom tion la naturo de Esperanto permesas. jfjkz. p. 49. larmoj* en la okuloj de diablo ( tona koro); p. 45- trinkaiite venenon, oni in eltrinku is la lasta guto (pli la tvorte, is la telero); p. 57. kiel rigardi la sunon tra la trueto de kudrilo; p. 27. klabo el densa o (pli fidele, ligna bastono el bambuaro; abrupta, neatendita frapo, apero, okaza o ) ; p . 49- kiel milio al malseka mano, ktp., al kiuj certe oni trovos similajn a koincidajn dira o n en sia lmgvo. (Troa la vorteco ne oftas. Ekz. p. 52. smortode hundo* (malhonora morto, vanasinmortigo). Aliflanke s^ro imomura evitis neolo ismojn kiel ebleplej, iradukinte a la vorte, a la sence; tamen, kompreneble, ni vidas kelkajn: p. 3 s . oguno; p. 4^. amiseno (preferinde, saniiseno), ktp. Sed, mi pensas, ke li estus povinta uzi neologismojn pli kura e. Ekz. p. 54. militIsto (samurajo); p. 38. rizbrando (sakeo); p . 82. vasalo de oguno (batamoto), kaj p. 35. estis sin mortigonta tratran ante la ventron (estis harakironta, intencis barakiri*). Traleginte, m i rimarkis keikajn forigendajn, kojpektindajn, a pli uste dirite, netrafe tradukitajn vortojn. Ekz. * Estas troveblaj en Ishiguro: Modema Esp-Jap. Vortaro, X933.

60

p. 33. ni ugin-^ moneroj, p. g. ttu uoj, p. 48. r entuj moneroj {ni = du, u monunuo antikva, gin= argenta, do ni- u-gin estas speco de monero, du- ua (ar enta monero). P . Sg. Higano (la la katendaro i estasla ekvinoksa tago, sed tiu i nomo estas la budhisma la japana sono). Parolante pri budhismaj terminoj, kiujn oni trovas en la libro, kaj kiuj estas parte familiaraj al japanoj, li preska iam literadis la la sonoj de la japana Imgvo. Ekz. p. 66. Emma (Jamao, p. 7. J a m o ) ; p. 83. Bosacu (Bodhistativo); p. 56. Kanzeon (Avalokite avaro), ktp. Car ili estas fakvortoj, estas tute egale por plejmulto da legantoj,,cu h uzas ilin, a ne , sed ofte li la senee tradukis anka klarige. Ekz. p. 65. Sankta Skriba o (Avalokite va sutro), ktp, Al jni ajnas, ke li entute tro paris pri la klarigaj notoj, per kiuj la legantoj estus pli bone komprenintaj la enhavon. Ekz. arita ol legi Pli bone (noble) ol ven i, estus dezirinde, ke la legantoj havu konon, ke ven i sian patron a mastron estis rigardata kiel plej nobla devo por Samuraio en la fe da Japanujo, kaj oni sentos la mankon de klarigaj vortoj ce; p. i4* Mandajuu (teatro); p. 12. ikamacu kaj p . il\. Monzaemon. estas la sama persono; p. i4. taseto (da sakeo); p. 5o. boteton (da sakeo) sur la ptado (pleto), p. 26. (vuikano) Asamagatake; p. n^..Lo. Budaoj (budho-servantoj), ktp. Kaj mi timas, ke la legantoj ne bone komprenos la esprimon ahararo aran ita en ia formo de bambua te-kirlilo (nomata dasen-harararan o, kibn Ia tradukinto la vorte interpretis) en p. 1 1 . ; kaj la vorton Joroo- apo*, kiun li tradukas sur p. 11. akamparana apo<c kaj sur p. 81. ape3o de katamitoe, kaj pri kiu li eraretis pro manko de funda kono pri japana antikva moro. Mi substrekis: p. 81. tia i junulino . . . ia nazo (devis esti, jumilo . , . l i a ) ; p . 4*. & * oka horo (dua); 33. konkubulino (p. 32. konkubino); p. 20. liaj okuloj p. 48. la sepa horo (kvara), ktp. Mi krome notis p. i 5 . , olaj (nur liaj du okuloj); p* 39. mortinto (mortigito); Jttp. Certe la Su unuaj apartenas al preseraroj kune kun; p. 35. sun (sur) unu genuon; p. 39. Ja ubara (Jabuhara); p. 69. malplatojn (manplatojn); p. 78. kiam (kian);p. 82. mezo (meso), ktp. Jene mi volas mencii pri misiegoj de T tradukinto: p. 27., 28. sangoroo (sanjuuroo), kaj clujn Saburobjoe (Saburobej), kaj ukan ( uukan). Fine mi kura as aldoni ankora kelkajn vortojn, pardonpetante mian maldecan avarecon al la esperantiginto meritplena. La traduka o estas altnivela japana literaturo moderna kaj pri tio iu leganto sunopinias, sed mi preferus, se la Iradukinto dankmerita estus anstata iginta La Miraklon per alia plialte taksata el la verkoj de la sama a loro, kaj tradukmta la prozan rakonton plimajstran Trans Ven ernom , m La Serena Regno trans Furiozo* anstata la dramigita *Pli bone ol ven i (Parton de la proza rakonto ni jam legas en diversaj legolibroj, e en ia nacia legolibro por popollemejo en Japanujn). Lasamon m i rajtas diri pri la proza Amo de Toojuuroo<c pro la patoseco, kiam ni in komparas kun la dramigita. Kaj mi beda ras, ke s-ro imomura nur naive tradukis la plejparton de la anta parolo de Glenn W. Show, tradukinto en la angla lingvo, en siaj anta vortoj. Kritiki estas facile, sed fari estas malfacile^, japana proverbo diras, do mi rezignas la al mi nekbnvenan taskon, atendante nova n ellaborajojn de nia multpromesa s-ro Simomura kaj aliaj sekvantoj, kaj mi sincere esperas, ke la fekunda eldonejo Literatura Mondo naskos pli da valorai literaturaioi de la Lando de la Levi^anta Suno.

la traduto estas tiel bona, ke om vere neda ra9, Ual n$ dcdicos sro Haji sian lingvoscioh al la traduko de pli valoraj verkoj. La vera japana literaturo ja esta tiel malgrase reprezentita en Esperanto. (&y) WILLIAM GEORGE ADAMS: PIRAM9 KAJ TIZBEO. Burleska t r a ^ d i o verkifa en E-ai versoj. Presita kaj eldcmita de Presejo E-ista d e S e a t t l e , Washmgton, Usono, 190/1. iG pa oj. i i X i 7 ' 5 cm. Prezo 10 cendoj a 2 respondkuponoj. La vej keto estas libera versa trarisplantado de Ja konata epizodo el la Son o de Somermeza Nokto. La an pj ne tro plibonigis la originalon, multo perdi is el la senbrida burleskeco. Sed la tradukinto montras sufi an lertecon, precipe en la mallongversa lamento de Piramo, por ke oni povu atendi de li ankora lertajn laborojn. JULIE UFICHOVA: ESPERANTO-LERNOLIBRO POR EHOJ, /i-a eldono, formato i 8 . 5 X n . 5 , pa oj 12S, eldonis olc a Simiaeek spol. s r. o., Praha, La komencantoj en. e oslovakujo povas vere ek oji pro apero de tiu 61 plibonigita kompleta lernolibro, feiu ne lacigante la lernanton, kondukas e tiuri, kiu Se atas la sekan ramatikon al bona sdpovo de la lihgvo. La tre zorgeme kaj bone elektitaj frazoj igas la lernanton scivola, samtempe devigante lin pensi en Espdranto. La libro kapablas interesi kaj altiri l a memlernantojn al pli vasta studado, ar i donas al ili ne nur necesan scion, sed anka komprenon. La tutan lernolibron karakterizas la jenaj vortoj el anta parola regularo, kiui garaniias ian vastan uzadon: Gramatikajn regulojn uzi nur kiel helpilon kaj ne lerni ilin parkere.c K. KATALOGO de Eldona Societo Esperanto, Stockholm, Fack 698. 1934. 10-pa a. i 4 X 2 i cm. Eldonita okaze de la 26-a Kongreso. Ilustrita kaj^ presita sur bela papero. LA KVAKERISMO: kera E-ista Asocio, Olton Green Road. 1934. n - p a afrankite. Resumo pri la religio sen ritoj. W. E. WILSON. Eldonis Kvanear Birmingham, 66 Kineton a. i 2 X ? 8 cm. Prezo: 2 pencoj principoj de la kvakerismo, la

v ULLI (Franz Ulrich): SKIZOJ EL ESPERANTUJO. Eldonis la a toro. Burgsiein, Villa Esperanto (Cehoslovakio). 32-pa a. n . 5 X i 5 cm. Prezo: 4.5o &L a 2 internaciaj respondkuponoj. En tiuj i mallongaj skizoj la a toro sin montras delikata kaj trafa observanto de la diversaj tipoj en nia samideanaro. Foje tro sentimentalaj, sed iam eniocipienaj estas la temoj. Lingvo bona krom kelkaj stilaj apartajoj.

CHRISTIAN HOUGAARD: EL LA NEBULO, tre facila legolibro. Eldonis Dana Esperanto Librejo, Aabvhoj, Frodesvej 21. 1934. 28-pa a. n . 5 X i 7 5 cm. Prezo: svfr. o.5o. Bone gradigita legajo, iom simila 3a formo al Karlo de Ed. Privat, kaj tre ta ga en kursoj. La libreto rakontas per simpla, sed viva stilo ia traviva ojn de esperantista familio kaj starigon de esperan tista kolonio sur fora insulo. Gi apartenas al la speco de edukaj kaj agrablaj instruiloj. Bona preso, placa eksterajo. H. V. JAKOB ROSENBERG: MULTIPLIKA TABELARO, 2 oble 1 is i 5 o oble 100. Eldonis la a toro, Tallinn, n - 4 Hollandi. ia54- Deponejo & UEA, Gen ve. I&Q? pa a. 10X1^ cm. Prezo: bindita svfe 1.30. Oni ne devas akcenti la apartan utilon de tia verko, kiu povas anstata i kalkulmaiinon efe por .personoj laborantaj eksterdome, sed tiu M estas speciale praktika pro la dukolora preso. Bona papero kaj oportuna formato. f . A. SMIRNOV: LA KIRGIZOJ. Tradukis Bazflo Averin, korektis Karl Fr ding. Eldonis Amerika Esperanto Instituto, Madison, Wis- USA. aq pa oj. n . 5 o X i 5 cm, Prezo: zo usonaj cendoj.

Y.R.O.
SEXTON BLAKE; LA NIGRA KATO. MODERJtfA ALfiEMTISTO. Tradukita kaj komentariita de H. Haji. Eldonis Esperanto Kenkju-Sa, ip33. 38 p . i 3 X i 9 Du detektivnoveletoj, plie la la maniero de Conan Doyle, ol la tiu de Wallace. Videble, en Japanujo oni tre atas tiun specon, do la eldono, helpe de komontarioj, espereble akcelos tie la emon legi Esperante. La stilo de * Verdire, faldita mantuko, kiun oni metas sur la kapon, kiel kapveston.

Jen en dudeko da pa oj cio, kion oni devas scii pri II moroj kaj kutimoj de fa kirgizoj, nomadoj de la eentraziaj stepdj. Okupoi, kostumoj, rnan o j , festoj, karakterizaj trajtoj. Tre facifa lingvo, sed beda rinde multaj preseraroj, , 1 MIECZYSLAW GUTERMANN: ENCYKLOPEDYCZNY SLOWNTK ESPERANTO-POLSKI (Enciklopedia Vortaro E-Pola). Kaiero I. Eldonis Esperarito por i u j , Warszawa, Nowolipki 36. 16-pa a. I2.5X*7 cm. Prezo: por 3 sinsekvai kajeroj 2 zlotoj, por la tuta vortaro anta page 10 zlotoi. La kompleta vortaro ampleksos proksimume 600 paojn kai la unua kajero de A is AL-igi promesas tre interesan aekvon. i enhavas rimarkindan nombron da neologismoj kaj fakaj vortoj kun aparta signo koncerne ilian uzindecon. Esperantaj mallongigoj, kiaj AELA estas anka troveblaj. Pro ia zorga ellaboro kaj Idara preso laverko estos oerte tre favore akceptata de la polaj samideanoj. DEKLARACIO FIDELA P R I LA VERO ELMONTRATA LAU LA SANKTA BIBLIO. Dua eldono. 5i-pa a. Senpage ricevebla ce s-ro C. C. Walker, 21 Hendon Road, Sparkhill, Birmingham a e s-ro J. Bell, Regent Hall, Regent Street, Sydney NSW. A stralio. Kolekto da eltira oj el la Sanktaj Skriboi pri la Vero, alia ol la popola kredo, kiu konsistas ofte el fabloj, kiel anta diris la apostolo Pa lo. Unua parto pri la Dia regno, dua parto p r i la Nomo de Jesuo Kristo. PER KIO NI AMU2U NIN? Societ- kaj dancludoj. De Jakob Rosenberg kaj Ernfrid Malmgren. Eldonita en serio de Sveda Esperanto Asocio; No 4- Stockholm, Eldona Societo Esperanto. Prezo 1 sv. krono. 4o pa oj. La kajero estas ta ga kaj interesa kolekto de ludoj, aplikitaj por esperantistoj kunvenantaj tiel en cambro,
v

kiel en libera a to. Parte ili estas l a sama], kiujn ohi ludas en iuj landoj, parte anka riovaj, ne cie gjs nun konataj. Ili certe borie servas la celon plivigligi ka] amuzi la esperantistojn, precipe unulajn. Ili anka aparte ta gas por skoltoj kaj lernejo. Doma e la aldonitaj ksmtotekstcrj estas preskatt iuj la svedaj melodioj, do n u r de svedoj ili estas praktike uzeblaj. La traduko estas bona, flua, klara, ce la kantoj oni ofte sentas la vervon kaj vigleccm de la originalo, kvankam parto estas tradukita senrime, kio estas pli bona solvo, ol tiaj rimoj, kiel slumadas frostadas a Nun hej o ho Rondiras tute 60- Ne Anderson kaj Peterson ktp. u anka en origmalo vortparo rimi as (6one)? Mi rie kredas. Cu estas facile kanti: Estas. j u p ' al panj' Belsurtut' al pa f? La kanteto Patro Jakob estas ajrie internacie konata, la saman mi konis, kiel francan, sed i enestas en hungafa kantkolekto sub titolo Onklo Jo jo. La kajero devus esti pli malkara kaj uzata en iuj grupoj, kie volas junaj esperantistoj amuze ekzerci la lingvon. P. B;, Budapest. BONHUMORO (Bonne humeur) de Paut Njssens. Esperantigita de la a toro mem la la originala franca verko. Eldonejo nesignita. Presejo: A. J. Wytterjck, Steenbrugge, Belgio. Formato: i4X20 cm. 17B p . Prezo nesignita. S-ro Nysseris kolektis en tiu i verko kelkcent pensojn kaj citajojn pli-malpli rilatantajn al la bonhumaro. Multe da kontinuo ne ekzistas inter Ui, tiel, ke la lego de 1' multloke interesaj sentencoj i as iom teda, se oni volas la libron legi per unu fojo. Sed reprenante la libron plurfoje kaj legante el i kelkajn pa ojn, oni povas eltiri el la libro amuzon kaj e utilon. En la konkludo la a toro promesas transformi on de nia vivo is la fundoj- de 1' fundo (efike de la libro); tamen, mi dubas pri tiel granda rezultato. En sia bonhumoremo la a toro riskas kelkfoje asertojn iom tro a dacajn. Kia ajn estu via profesio, vi pova , per diligento kui laboro, plibonigi vian situacion, beligi vian hejmon, havigi pli da komforto al via familio, amasigi provizori por la estonto. Tia eldiro en I Q 3 4 certe malhavas ian realan bazon. La lingvo forte suferis pro tio, ke la libro traduki is el la franca (kaj efi d e l ' a toro mem). Franca oj abundas; kelkaj vortoi kripli as francen e pli ol la ori-" ginaloj (advanta o). Pluraj vortkunmetoj estas netolereblaj (ridsensulketi u, kredfido, elsubteni, transveturigiloj,ktp.) : Carma estas ia frazkomenco /Vi vtn diros... kiu traduki is el i>nous vous dirons. .., tamen sen atento pri tio, ke vous i tie rolas dative kaj ne akuzative. Partigi anstata dividi, repagoc anstata rekompenco. Kaj ankatt la sintakso kaj frazkonstruo estas iom tro franca. Ekzistas ia stilo internacia kaj sspirito de Esperanto. Entute, la libro estas valorajo, sed iom pene konkerebla por la leganto. G. Karczag. ^ G E N T A J FESTOJ ig34- Eldonis la Reklamofioe o Atlaso, Strato S. Mihaelo, Gent (Belgujo). 32-pa a. i4X 2 i . 5 cm, Enhavas la detalan programon de la Festoj kaj multajn reklamojn en lingvoi flandra, franca kaj esperanta. Kompleze donacita de la -Gentaj Esperantistoj. Eldonita en 10^000 ekzempleroj. HANS JOACHIM PLEHN: SAGEN-WORTERBUCH. Eldonis Verlag Internationaler Holzmarkt, W i e p T . , Tegetthoffstr. 7-9. ig34. 32-pa a. i 4 . 5 X 2 i cm. Klariga vortareto pri mansegiioi por lignolaboro. Kvinlingva: germana, angla, frarica, itala kai esperanta. Tre valofa helpilo por kompilado de fakaj katalogoj. Prezo: 1.75 svfr. afrankite. G. SAPUN IEV: LA MONDO EN LA RADIOJ DE LA VERDA STELO. Eldonis I. Proikov, Varna. 80-pa a. i4-5X2i cm. Prezo: i 5 Levoj. Bulgarlirigva propaganduo, donanta indikojn pri la stato de nia movado en iuj lan-

I M E R I T I S LA F i D O N ?

El la Praktiko de s-ano Cseh ni prenas la jenan averton: AVERTO Ni ricevis plurajn gravajn plendojn de konataj kaj honorindaj Esp-istoj (F-ino Lidja Zameenhof, f-ino L. Briggs, s-ro K. Minor, s-ro. F. W. Wadham kaj Brita Esp-ista Asocio) kontra la firmo vPopulara EsperantoBibliotekotii en Amsterdam, pro nepago de kontraktitaj tradukistaj honorarioj, nelivero de a toraj ekzempleroj, nerespondo j e leteroj kaj neplenumo de mendoj. Kun la nomita firmo, kiun anka ni helpis, akirante al i la manuskripton de Quo Yadis? kaj rekomendante in en niaj kursoi, anka ni havis tre malbonajn spertojn. Tial ni sentas, ke estas nia devo, bazi anta sur la necesa solidareco inter la honestaj Esperantistoj, averti kontra la nomita firmo. Aliaj gazetoj estas petataj represi. Hago, 3o. oktobro IQ3AINT. CSEH-INSTITUTO DE ESP. Ni to-e beda ras tian fakton. ar ni diam oje salutas honestan entreprenon, kiu volas kaj kapablas helpi la evoluon de nia literaturo. Tamen kun oerta fiero ni memoras la bonvolan atentigon de nia atataj amikoj en Nederlando, kiuj afable altiris nian atenton al nova konkuranto, timante, 6u i ne malutilos nin. Kvankam ili kopiis nian ideon, kio is nun tamen estis nekutima en Esperantujo, m ertis tre duhantai pri tio, u senspertaj entreprenistoj povos doni ian valoron al nia literaturo. Post apero de kelkaj volumoj ni jam emis jesi, sed nun ni relirmi as en la kredo, ke la esperanto-Iibro-eldonado bezonas ne nur certan monsumon, sed anka specialajn sperton, fidon kaj oferemon. En la okazo de PEB tiun oferemon reprezentas la tradukistoj, kion ni beda ras duoble. Ni esperas tainen, ke en aliaj okazoj la bonfamaj esperantistaj firmoj ne rapidos doni siajn' rekomendojn al entrepreao , kiuj ankoratt ne pruvis sian ekzistkapablon, kaj helpos la jam elprovitajn per duobla forto.

62

doj. PTO nekono de la lingvo ni ne povas pnjuAi la enhavori, sed konante la a toron, ni ne dubas pri Ia valoro de Ka verko. STANGEFRAMITA S. KASAI: INSTALADO DE FERTRABO PER SIPO. Tradukis H. Jajma. Eidonis apana E-ista Ligo Fervojista, Tokio, e S. Tanaka, Fervoja Ministerio. 1934. 12-pa a. 19X26 cm. Prezo: 1 respondkupono. Iiustrita bro uro pri instalado de ponto la nova kaj interesa rnetodo nun aplikata en Japanujo. i-a kajero de la serio: Studoj pri lervojaj aferoj.

I nf 01*1110j a l AfjKA-nieiiiliroj
Kun i tiu numero ni sendas al vi; 1. Hendrik Adamson: Auli ka 2. Dekdu Poetoj kiel fibron nro 7 de la jaro 1934. Ni do uldas ai vi la Itbron okan ( enoslovaka Antoiogio), kiun ni esperas al vi liveri en januaro, se la redaktoro transsendas iun manuskripton la sia lasta promeso. Al la membroj de 1933. ni uldas la duan voiumon de la Enciklopedio. Ci estas jam preska kompostita, sed iam ankora mankas la rusa materialo, malgra dufoja telegrama kaj kelkfoja ekspresletera informo pri ia balda a sendo. Ni atendos ankora tlun materialon is 1-a de decembro, nerkevinte in, ui kompilos mem beda rinde mantchavan artikolon kaj ne piu atendos. Ni petas vian pardonon pri i tiu afero, sed la preti o de tta verko ne dependas sole de ni. Al la membroj, akceptantaj ekstervicajn Iibrojn sendas a kune, a post kelkaj tagoj la verkojn ni

KICJEVITA.I L1BKO. I
LINGVA KVARONHORO Paul Nvlen Eld. Societo Esperanto, Stockbolm ig34 3g p. i8.5Xi2 sv. kr. 1.. PETRO SAT Paris 20, Av. Gambelta 67 I Q 3 4 112 p. i a X i 7 : frfr. 6. -f- 100/0 sendkostoj. SKIZO P R l FILOZOFIO DE LA IIOMA DIGNO Paul Gilles E. Lanti SAT Paris I G 3 4 i 4 8 p. i 3 X i 9 frfr. 12. -f- 100/0 sendkostoj, PRAKTIKA KONVERSACIO ESPERANTA . inoue Esperanto Propaganda Asocio Kameoka, Kiotohu IG33.

ABSOLUTISMO E. Lanti - SAT, Paris 20, Av. Gambetta 67 1934 EVANGELIO DE BELISMO rolumo IIX ~ BeJtsnm-Koopera-Kulturejo Okamoto Rikici. FORPELATAJ HOMOJ: an Hjok u. Tradukis H. Takagi. Eldonis Fronto- a, Tokio. HEREZA O: E. Lanli. Mendebla e la a toro, l i; Av. De Corb ra, Paris. 8-pa a. Prezo: 0.10 svfr. por sendkosto. Hektografita letero al la malkontentaj legintoj de Absoiutismo. MONINGAID MOTTEID EESTI RAHVAVIISJST JA SELLE UURIMISMEETODIST: H. Tampere. Tailinn. 64-pa a. I 3 . 5 X 2 0 cm. Estonlingva primuzika bro uteto, kun esperanta resumo. LA ESPERANTA LITERATURO; M. de Waard. Eldonis Internacia Cseh Instituto de Esperanto, Den Haag, 172, Riouwstraat. 64-pa a. i3.5X2o cm. Prezo: guld. 0.75. ' U VI AUDIS TION?: S. Grenkamp-Kornfeld. ElJonis E-Iostitiuto, Venlo, Fako 81. 48-pa a. i3.5X20 em. Prezo: guld. 0.60. FLOREKSPOZICIO FLORA: Eldonis Tutmonda Florekspezicio de Heemstede (Nederlando). Ilustrita faldprospekto. i o . 5 X i 6 . 5 cm. KANTFOLIO: Eldonis Presejo Esperantisla de Seattle (Usono) 312, University Building. 4-pa a. i 3 X 2 i cm. Prezo: 5 usonaj cendoj. Sen muziknoto. LA FORTOJ EN LA VIVA NATURO: Petro Danov. ildonis Nova Kulturo, Burgas, Po tkesto 6. 56-pa a. i3.5X2i cm, L A T R I F U N D A M E N T O J D E L A VIVO: PetroDanov. Eldonis Nova Kulturo, Burgas, Po tkosto 6. 72-pa a. i3.5X20 cm. CEZAJRO: Jelu ic- Trad. Ivo Rotkvi . Eldonis Literatura Mondo, Budapest, Mester-u. 53. 536-pa a. a o ^ ^ - S " cm. Kun bela kovrilpa o. Prezo: bros. svfr. 9., bind. svfr. 11. pius io/o por sendkosto. La tria librodeAELA 1934. LA JUDA TATO: Theodor HerzL Trad. B. Selzer. Eldonis Literatara Mondo, Budapest, IX. Mester-u. 58. i44-pa a. 2oXi3.5 cm. Prezo: bro . 2.5o, bind. svfr. 4.20 plus 100/0 por senkosto. Por AELA-anoj respektive svfr. i.4o kaj s.3o. ' . LETEROJ AL JUNA POETO: Rainer Maria Riike. Trad. A. M nz. Eldonis Literatura Mondo, Budapest, Mester-u. 53. 48-pa a. Formato 2 0 X i 3 . 5 cm. Prezo: ir bindita svr. i.5o. Por'AELA-ano 3 svfr. 0.80.

Benito Mussolini: Vivo de Arnaldo kaj , Latvaj noveloj * La imuan tradukis K. Katocsay, la duan N. Kurzeus kaj aliaj bonaj latvaj tradukistoj. Beda rinde ni povis ekspedi Cezaron nur meze de novembro. Temis pri a torrajtaj problemoj pro kio ni devis prokrasti is nun la aperon de la verko. Ni esperas tamen, ke vi estos kontentaj vidinte kaj leginte in. Prospekto por 1935 anka esta sendata kun ti tiu numero. Ni esperas, k e la nova aran o pla os al vi. Memoru, ke la prezo de 7. frankoj por la lingvo-serio estas eksperimento, per kiu ni voJas scii, u plimulti us nia anaro, se ni malaltigus e la nuu jam sufi e malaltajn prezojn. Rigardante la prospekton, vi eble rimarkos, ke la an rajto de la membro esas. Sed ni devis tion fari por tute simpigi ia regularon. Tamen, ni kompensas tion alivoje. Nome vi devas pagi kiel minimuman kotizon svfr. 7. ahstata ta isnuna 18.50. Kiel membro por 7. frankaj, vi havas la rajton a eti kiun ajn el la aperantaj libroj per rabato de 40 0/0. e la novaj libroj tamen tiu rabato fakte estas muite pli favora, ar ni malaltigis anka la prezojn de la vendataj libroj tiamaniere, ke la favora prezo por AELA-membroj estas tre proksima al la kotizo, pagota en serio, Ekzemple la Arto-Scienca serio kostas 10, Ir, La samaj tri libroj aparte a etataj kostas 27.50., do 40/o rabatitaj nur 16.50 frsv. * t Vi do povas konstati, ke kvankam AELA eldonas e pli da Hbroj en 1935, ol is nun, tamen vi, uzante ia nunjaran sumon, povos a eti eble ion, pri kio vi interesi as. Tion ni opiniis necesa klarigi pro kelkaj dcmandoj, I direktitaj al ni. Novaj favoroj por AELA-membroj. Ni sukcesis havigi al ni limigitan nombron de la verkoj Prus-Kabe: Faraono. Stamatiadis: Nova Gramatika Libro. La urruan verkon ni liveros ai AELA-anoj por svfr. 5. afrankite, iujn tri volumojn kaj la duan por svfr. 5. afrankite. Krom tiuj i libroj ni donas preska iujn japanajn eidonajojn kun rabato de 400/0 al la membroj. Specialan liston pri ilt petu aparte.

u vi scias?
Lau niaj informoj la verkoj de E. Aisberg: Fine mi komprenas la radion aperos ivintre en la iingvoj angla, nederlanda, norvega, pola lingvo . . tradukata Esperanio-originala romano S-ro Aiien el Usono tradukas n u n al la angla lingvo la romanon de Hans Weinhengst; Tur-Strato 4.

AELA JAM

por sep svisaj frankoj

vi fari as en 1935. plenrajta niembro de la Aktivularo de Esperantistaj Libro-Amikoj. Por tm sumo vi ricevas la .plenan lingvo-serion (proksimume 1200 normaiaj libropa oj) afrankite, krome vi uas rabatojn is 4050 /o el iuj libroj, eldonitaj en la anta aj jaroj de Ltteratura Mondo kaj AELA. Postulu nian detalan prospekton Post la 1-a de februaro Ia kotizo piialti os.

iHHia batala organo de la Esperantistaj verkistoj kaj literaturhelpantoj.

Oia celo: skur e instigi iujn al la batalo, is kiam Esperanto atingas la finan venkon per ia belo kaj grando de sia literaturo, per la impono de sia teatro, per la ofteco de la radio- kaj filmprezentadoj. 01 volas prepari eliton je sinoferado al la ceioj de Esperanto, kaj per tio novan esperanto-generaeion, el kiu eliru la estontaj poetoj, pensuloj, artistoj, herooj de la venka movado, utilaj al sia patrujo kaj al la homara kulturo, Oi instigos la sentojn al kura a kaj lar vida kavalireco, i donos movon al sango kaj vivigaja ideojn al menso. i forpelos la mortadon kaj inerton el niaj vicoj, i realigos la bezonatan nevenkeblan armeon por 1a venko. . Aperos provizore kvarfoje jare. Redaktas: Ugo Vinicio Pacini. Adreso de redakcio U. V. Pacini, PRATO (Firenze) Casella Postale 92 Adreso de administracio: Literatura Mondo Budapest IX. Mester-u. 53. Jarabono: svfr. 140 por luksa eldono svfr. 2.80 Anoncu vian abonon. Monon vi devas sendi nur post la apero de la unua numero.

LITERATURAMONDO
Hungarujo, Budapest, Mester-u' 5 3 .

SENPAGE ni sendas al vi la 48 pa an, dukoloran, iiustritan katalogon de LITERATURA MONDO kun

validaj por mendoj, faritaj plej malfrue la 15-an de decembro 1934. Post tiu dato mendoj estos ptenumataj nur la la malnovaj prezoj. orilHtal Nilaltil
prczojenjv.fr. irankite

SiHBAj PlitZiLftlll 603

Atentu !
LITERATURA MONDO 4.50
Jarabono nur svfr.
Ekde la jaro 1935 ni enkondukas kolektivan abonon. La abonprezo de la unua abono ne an igas, la dua kaj iu plua abono, sendata al unu sama adreso estas nur svfr. 4.50.

...

J. J. F. F.

BAOHY; Dancu Marionetoj . __ 3.8O 1.45 FOROE: Mr. Tot a etas mil okulojn __ 4,40 1.85 SZILAGYI; Trans la Fabeloceano .1 3.30 1.85 KAR1NTHY-L. TOTSCHE: 0.72 Voja o en Faremidon (nur bro .) __ __ 1.32 K R C STURMER * 1.45 EllaNotlibrodePraktikaEsperantisto 2.75 ALOM A - I . LEJZEROVICZ: La Sor lstino el Kastilio __ __ __ 3^5 i,85 K. KALOCSAY: Lingvo, Stilo, Formo 3_}0 1.50 K. KALOCSAY: Eterna B_J_ed___ __ __ 9.90 4J30 OOETHE-KALOCSAY: Romaj Elegioj __ 2.20 1.20 DANTE-KALQCSAYs Infero __ __ __ 9.70 4.80 L. TOTSCHE: De Pa o al Pa o __ __ 2.75 1.45 E. AISBERG: Fine mi komprenas ia radion 5.2.40 Ciuj prezoj por bro uritaj libroj. Por bindttaj liboj otii devas aldoni por iuj llbroj po 1. svfr. Minimutne mendebla kvanto ia valoro de svfr. 3. Mendojn plej malfrue is 15-a decembro akceptas la eldone o

Specialaj favorprezoj ankau el tiuj abonoj al kursosuferantaj landoj.

Skribu al niaj reprezentantoj Liston vi trovas en iu nume-. ro de Literatura Mondo, la speciala; peto ni sendos al

L I T E R A T V R A
FtlelS. uer_ut8. BJtitr VOBHM

M O N D O
P _ t T i * i
N T B M I V _ C C B

niaj reprezentantoj kaj iuj esperantistaj librejoj.

( F . . T . ; B . n _ _ O y _ l _ )

64

F_Wtt_M.t_Mw