I.

ATALA: SARRERA
1. GAIA: MIKROORGANISMOEN MUNDUA
1. Definizioak: Mikrobiologia. Mikrobiologia medikoa
2. Mikroorganismoen egitura. Prokariotoak eta eukariotoak
3. Taxonomia: mikroorganismoen sailkapena
4. Mikroorganismo motak, ezaugarri orokorrak:
Bakterioak, onddoak, parasitoak, izaki azelularrak.
5. Mikrobiologiaren garapena

1. DEFINIZIOAK: MIKROBIOLOGIA ETA MIKROBIOLOGIA MEDIKOA

MIKROBIOLOGIA
Mikroorganismoak aztertzen dituen zientzia da, hau da, begi bistaz ikusezinak diren organismoak
aztertzen ditu. Izan ere, 1 mm baino txikiagoko organismoak mikroskopio (optiko/elektroniko) bidez
ikusi behar dira. Etimologikoki hurrengo esanahia du: Micros: txikia/Bios: Bizitza/Logos: Zientzia.

Mikroorganismoen taldeak oso ugariak eta dibertsoak direnez, mikrobiologia jakingai zabala da.
Hurrengo irudian mikroorganismo desberdinen tamaina erlatiboa irudikatuta dago. Mikroorganismo
guztiak mikroskopikoak badira ere, haien artean tamaina aldakorra da.
Orokorrean txikienetik handienera ordenatuz:

- Birusak (<1 μm) txikienak dira, 0,2

μm-ko tamaina izaten dute.
Mikroskopio optikoarekin ezin dira
behatu, mikroskopio elektronikoaren
bidez aztertu behar dira.
- Bakterioak (1-10μm), 1μm tamaina
izaten dute. Mikroskopio optiko
bidez behatu daitezke, 1000x
handipenarekin.
- Legamiak (5-30μm), 5μm tamaina izaten dute. Mikroskopio optiko bidez behatzen dira, 400x
handipenarekin
- Protozooek (3-300μm), tamaina aldakorra dute. Batzuk begi-bistaz ikus daitezke. Flagelatuak
txikiagoak izaten dira, eta ziliatuak aldiz oso handiak.

Mikrobiologia zientzia XVII. mendera arte ez zen garatu, lehenengo mikroskopioa sortu
zen arte. Antony van Leeuwenhoek, mundu mikrobiologoaren aitzindaria, lehenengo
mikroskopioaren lentea eraiki zuen 1676. urtean. Ez zeukan formakuntza zientifiko
handirik baina oso teknikari eta behatzaile ona zen eta lenteak diseinatzen zituen. Berak,
dena aztertzen zuen eta ur tanta bat behatzen ari zela, izaki batzuk behatu zituen. Hauei
“Animakulu” deitu zien. Horrela, berak eraikitako lenteekin, zehaztasun handiarekin
deskribatu zituen hainbat bakterio (bazio, espirilo…). Gainera, garrantzi handiko
ezaugarri bat zuen: komunikatzailea zen. Hau da, bere aurkikuntzak Royal Society of London-era
komunikatu zituen.

MIKROBIOLOGIA MEDIKOA
Mikrobiologia medikoa gizakietan gaixotasun infekziosoak sortzen dituzten organismoak (agente
etiologikoak) aztertzen dituen zientzia da, hau da, gaixotasunak sortzeko gaitasuna duten
mikroorganismoak aztertzen ditu. Mikrobiologia medikoaren ikuspuntutik, mikroorganismoak agente
etiologikoak dira, gaixotasunen eragileak.

Adibidez, tuberkulosiaren eragilea edo agente etiologikoa Mycobacterium tuberculosis da.

Mikroorganismoak oso ugariak direnez, gizakietan patologia sortu dezaketen mikroorganismoak 4

talde nagusietan banatzen dira:
● Bakterioak: Mikroskopiokoak
● Parasitoak: Mikroskopikoak eta makroskopikoak
○ Protozooak
○ Helminto
○ Artropodoak
● Onddoak: Mikroskopikoak eta makroskopikoak
● Izaki azelularrak: Mikroskopikoak
○ Birus
○ Prioiak
○ Biroideak

Nahiz eta mikroorganismoak mikroskopikoak direla esan, ez da guztiz egia. Izan ere, badaude
batzuk makroskopikokoak direnak, artropodoak eta onddo multizelularrak eta fase helduan
dauden helmintoak, adibidez.

*PARASITO hitzak esanahi bikoitza dauka:

1. Protozoo, helminto eta artropodoen taldea.
2. Bi organismoen arteko erlazioa. Organismo batek beste baten onura lortzen du eta ostalariak
aldiz, kaltea.

MIKROBIOLOGIA MEDIKOAREN HELBURUAK

Mikrobiologia medikoaren interesa, patogenoak diren mikroorganismoen azterketan
kokatzen da nagusiki baina, haien kontrolean eta prebentzioan ere kokatzen da. Ikerketa
eta diagnostikoari dagokionez ere, zeregin oso garrantzitsuak ditu mikrobiologia
medikoak. Hauek dira helburuak:

1. Diagnostikorako, mikroorganismo patogenoen isolamendu eta identifikazio metodo azkar

eta fidagarriak garatzea. Horretarako, kultiboa izan da mikrobiologia definitu duen ezaugarri
garrantzitsuenetariko bat. Kontuan hartu behar da mikroorganismoak, populazio mistoetan
bizi direla eta horiek ikertzeko lehendabizi kultibatu eta isolatu behar direla. Tradizionalki
 mikrobiologian kultibo puruen beharra egon da, hala ere, gaur egun biologia molekularrari
esker eta aurrerakuntza teknologikoei esker mikroorganismoak isolatu gabe lan egiten da.
2. Mikroorganismoen patogenoasun-mekanismoak, gordelekuak, transmisio bideak eta
ostalarien ezaugarriak ikastea.
3. Gaixotasun infekziosoen kontrola eta prebentzio neurriak hartzea. Horretarako, tratamendu
antimikroorganismoen oinarriak edo txertaketak ikasten ditu.

2. MIKROORGANISMOEN EGITURA: PROKARIOTOAK ETA EUKARIOTOAK

PROKARIOTOA ebolutiboki zaharragoa eta egiturari dagokionez sinpleagoa da:

● Tamaina txikiagoa: 1-10 μm
● Nukleoa ez dago mintzez inguratuta
● Genoma: DNA molekula biribil bakarra
● Zitoplasma sinplea: kromosomak eta erribosomak
● Plasmidoak zitoplasman: DNA zati zirkular txikiak
eta mugikorrak. Zelula batetik bestera mugitu
daitezke eta zelulei antibiotikoekiko erresistentzia
edo bilurentzia faktore ugari eman ahal dizkie,
hauek kodetzen dituzten geneak adieraztean.
● Mintz zitoplasmatikoa: fosfolipidozko geruza
bikoitza
● Horma zelularra bai: osagai garrantzitsuena
peptiglukanoa
● Azaleko egiturak:
○ Kapsula: Polisakaridoz osatua.
○ Flageloa: Luzakin proteikoak mugimendurako.
○ Zilioak: Mugimendu eta atxikipenerako ere.
EUKARIOTOA ebolutiboki berriagoa eta egiturari dagokionez
konplexuagoa da:
● Handiagoak: 50-30 μm
● Nukleoa mintzez inguratuta: benetako nukleoa
daukate.
● DNA genomiko lineala
● Zitoplasman: organulu ugari (Erribosomak,
mitokondrioak …)
● Horma zelularra bai edo ez

MIKROORGANISMOAK GURE INGURUAN

Beharrezkoak:
- Ekosistemaren ezinbesteko osagaiak, elementuen zikloetan
(Rhizobium bakterioak nitrogenoaren finkapena eragin),
deskonposizio-prozesuetan, landa kutsatuen birziklapenean...
- Janari industrian: Hartzidura prozesuak aurrera eramaten dituzte
zenbat elikagaien lorpenerako: esnekiak (Lactobacillus), ogia (Sa
- ccharomyces cervisiae), edari alkoholdunak (S. cerevisiae…).
- Medikuntzan: Antibiotikoak, txertoak (antigeno espezifikoak
bektoreetan klonatzen dira pazientean erreakzio immune primarioa
sortarazteko)...
- Gure gorputza mikroorganismoz kolonizatuta dago: Mikrobiota. Mikroorganismo gehiago ditugu
gorputzean zelulak baino. Normalean lagungarriak zaizkigu, batez ere, euren nitxo ekologiko
propioa okupatuz, beste patogeno batzuei ez dietelako ezartzeko lekurik usten. Hala ere,
mikroorganismo oportunistek sistema immunitarioaren ahuleziak edo gorputzaren desorekak
aprobetxatuz infekzio endogenoak sortuko dituzte (normalean arrisku baxukoak baina maiztasun
altuan) .

Gizakiok mikroorganismo ugariz inguratuta gaude, bakarrik gutxi batzuk patogenoak dira eta
gaixotasunak eragin dituzte!

3. TAXONOMIA: MIKROORGANISMOEN SAILKAPENA

Talde taxonomikoaren sailkapena: Talde edo taxoietan banatzen ditu

mikroorganismoak antzekotasunaren arabera. Orokorrenetik zehatzenera
sailkatzen dira.

Mikroorganismoaren sekuentzia genomikoa %70ean edo gehiagoan berdina baldin

bada, espezie berekoak direla kontsidera daiteke.

Nomenklatura: Generoaren azpitik binomiala da. Latinez eta kurtsibaz idatzi behar
da, euskaraz idaztekotan (kasu honetan ez dugu izen zientifikoa erabiltzen) kurtsiba
gabe idatziko dugu.

Espeziea: lehen aldian osorik idatzi behar da.

 ADB. Myobacterium tuberculosis (bigarren hitza subespeziea da)
Hurrengoetan laburtu daiteke
ADB. M. tuberculosis

Identifikazioa: Taxonomiaren alde praktikoa, isolamendu konkretua taxoi batean. Mikroorganismoaren

generoa, espeziea eta subespeziea identifikatzea.

ZUHAITZ FILOGENETIKOAK
Mikroorganismoen dibertsitatea ulertzeko:
Espezien garapen ebolutiboa denboran zehar
azaltzen dute.

● 1969an Robert WhitakerreK 5 erreinu

sailkatu zituen zelularen antolaketa eta
haien elikaduraren arabera:
○ Animalia erreinua
○ Plantae erreinua
○ Fungi/onddo erreinua
○ Monera/prokarioto erreinua
○ Protista erreinua
● Beranduago 1990an Carl Woese eta George
Foxek 3 domeinutan birsailkatu zituen izaki bizidunak, RNA erribosomikoaren sekuentzietan
oinarrituta (16s eta 18s sekuentziak):
○ Eucarya domeinua
○ Archaea domeinua
○ Bacteria domeinua

GIZAKIENTZAKO MIKROORGANISMO PATOGENOAK

1. Ekucarya domeinuan:
● Animalia erreinuan: Helmitoak (zizareak) eta
artropodoak
● Fungi erreinuan: Legamiak eta onddo
haritsuak
● Protista erreinuan: Protozooen hainbat mota
 2. Bacteria domeinuan:
● Gram +
● Gram -
● Mikoplasmak (normalean ez dira patogenoak, baina adibidez pneumonia sortzen dute)
3. Archaea domeinuan:
● EZ dago gizakiontzat patogenikoa den espezierik
Zelula prokariotoak dira eta muturreko baldintzetan bizi dira. Horregatik ez dute haien
nitxo ekologikoa inbadituko duen lehiakideekin borrokatu beharrik.
Domeinu honetan:
- Bakterio termofiloak
- Halofiloak (ingurune gazi eta azidoetan)
- Metanogenoak (metanoa sortzen dute)
Izaki bizidun kontsideratzen ez diren izaki azelularrek ere gaixotasunak sortzen dituzte: Birusak, prioiak
eta biroideak (landareei eragin).

4. MIKROORGANISMOEN SAILKAPENA ETA EZAUGARRIAK

BAKTERIOAK
● Egitura nahiko sinplea.
● Prokariotoak eta zelulabakarrak.
● Patogenoak direnak 1 µm inguruko diametroa.
● Gehienak era askean bizi dira (hala ere, badaude intrazelularrak diren batzuk).
● Hormadunak, lodiera aldakorrekoa. Hormaren osagai nagusia peptidoglikanoa da, eta hori oso
garrantzitsua da mikrobiologia medikoaren ikuspuntutik, ezaugarri hori erabiltzen baita
bakterioen aurretiko sailkapen bat egiteko (hormaren egituraren araberako sailkapena).
Salbuespena mikoplasmak dira, hauek ez baitaukate paretarik.
Sailkapena:
● Gram tindaketa bereizgarria erabiliz, 2 bakterio mota bereizten dira:
- Gram positiboak (+)
- Horma: Mintz zitoplasmikoa + peptidoglikanozko
horma lodia.
- Tindaketa jaso ondoren, kolore morea hartzen
dute.
- Adibidez: Streptococcus pyogenes.
- Salbuespena: Mikobakterioak tindatzea zaila izaten
da eta, beraz, beste tindaketa batzuk erabili behar
dira hauek ikusteko, azido eta alkoholekiko
erresistenteak direlako.
- Gram negatiboak (-)
- Horma: Mintz zitoplasmikoa + peptidoglikanozko
horma fina + kanpo mintza.
Kanpo mintz honek iragazkortasun selektiboa
eskaintzen die eta bertan lipopolisakarido edo
endotoxina bat kokatzen da, sistema immunearen
 eragilea dena. Bestalde, kanpo mintz horrek substantzia litiko eta
desinfektatzaileekiko erresistenteagoak bihurtzen ditu.
- Tindaketa jaso ondoren, kolore arrosa hartzen dute.
- Adibidez: Escherichia coli

● Tindaketaz gain, beste ezaugarri batzuk ere hartzen dira kontuan

bakterioak identifikatu eta sailkatzeko. Morfologia
mikroskopikoaren arabera:
- Kokoak (borobilak)
- Baziloak (luzangak)
- Espiriloak (itxura okertua)
- Bibrioak (koma itxura)

● Zelulabakarrak izan arren, taldekatze adierazgarriak osatu ditzakete:

- Estafilokokoak: Mordoxkak osatzen direnean.
- Estreptokokoak: Kokoen kateak (bi koko lotuta daudenean diplokokoa deituko da;
adibidez, Neisseria meningitidis).
Horrez gain, bakterioak identifikatzeko, ezaugarri fenotipiko eta genotipiko gehiago behar izango ditugu:
metabolismoa, antibiotikoekiko erresistentzia…
ONDDOAK
● Oso talde zabala.
● Era askean bizi dira.
● 500.000 espezie baino gehiago dauden arren, gutxi batzuk bakarrik dira gai gizakiotan infekzioak
(mikosiak) sortzeko.
● Eukariotoak.
● Zitosol konplexua dute, eta bakterioak baino konplexuagoak dira.
● Hormadunak dira, egitura aldetik eta biokimikoki konplexua dena (haren osagai nagusia kitina
izaten da).

Mikosiak eragiten dituzten onddoak bi talde morfologikotan banatu

daitezke:
- Zelulabakarrak (legamiak)
Hazkuntza inguru solidoetan, bakterioek eratzen dituzten kolonien
antzerakoak eratzen dituzte, leunak eta borobilak.
Adibidez: Candida albicans (kandidiasia)

- Zelulanitzak (onddo haritsuak)

Hazkuntza inguru solidoetan, mizelio izeneko egiturak sortzen
dituzte.
Adibidez: Aspergillus fumigatus (aspergilosia)
PARASITOAK: PROTOZOOAK
● Eukariotoak.
● Protista erreinua.
● 3-100µm inguruko tamaina.
● Zelulabakarrak.
● Hormarik gabekoak.
● Gehienak era askean bizi dira.
● Gehienak mugikorrak dira. Mekanismo desberdinak dituzte (pseudopodoak, flageloak, zilioak)
● Bizi-ziklo konplexuak izaten dituzte. Askotan, ostalari bat baino gehiagotik pasatzen dira.
● Mundu mailan osasun arazo larria (ubikuoak/lokalizatuak) suposatzen dute, gure ingurumenean
birusek edota bakterioek eragiten dituzten gaixotasunekin alderatuta haien garrantzia erlatiboki
baxua dela dirudien arren.

Sailkapena (ezaugarri morfologiko eta mugimendurako erabiltzen dituzten

organuluen arabera):
- Amebak. Pseudopodoak erabiltzen dituzte. Adibidez: Entamoeba
hystolitica (amebiasia, hestea infektatu).
- Flagelatuak. Flageloak erabiltzen dituzte. Adibidez: Giardia lamblia
(beherakoa).
- Ziliatuak. Zilioak erabiltzen dituzte. Adibidez: Balantidium coli
(beherakoa).
- Esporozooak. Adibidez: Plasmodium falciparum (malaria, eritrozitoak
infektatu).

Amaba eta flagelatuek sortuko dituzte gaixotasun gehien, patogenoen artean

ugarienak baitira. Hala ere, gainerakoak ere dira gaixotasunak sortzeko gai.
ANIMALIAK
● Eukariotoak.
● Hormarik gabekoak.
● Zelulanitzak.

Sailkapena:
- Helmintoak (ornogabeak): Zizare itxura.
- Nematodoak: Zilindrikoak. Adibidez: Enterovirus-a, kolokialki
bixixu bezala ezagutua, maiztasun handiarekin sortzen dute
parasitosia, larbak mikroskopikoak baina heldutasunean begi
bistaz ikusgarriak (enteribiasia sortu).
- Platelmintoak: Lauak.
- Zestodoak: Zatikatuak. Adibidez: Taenia saginata (teniasia).
 - Krematodoak: Hosto itxura. Adibidez: Fasciola hepática (faszioliasia).

- Artropodoak
- Bektoreak. Beste mikroorganismo patogeno baten bektore bezala aritzen dira.
Adibidez: Triatoma infestans (chagas gaixotasuna (zimitza)),
malaria sortzen duen parasitoa eltxoen ziztada bidez
transmititzen da.
- Ektoparasitoak. Exoeskeletoa dute.
Adibidez: Pediculus humanus (pedikulosia (zorria)).

IZAKI EDO ENTITATE AZELULARRAK

Ezin dira beraien kabuz bizi, ez daukate zelula antolakuntzarik; ez dira 3 domeinu horien barruan
sailkatzen.
- Metabolismo propio gabe
- Ezin dira haien kabuz ugaldu
- Nahitaezko bizkarroiak

BIRUSAK
- Parasito intrazelular hertsiak
- 20-300nm, mikroskopio elektronikoa
- Azido nukleiko bakarra (DNA, RNA , biak ez) + Proteinak (kapsidea
(zelula ostalaritik irten baino lehen sortzen dute kapsidea, RNA eta
DNA birikoak oso sentikorrak dira eta), entzimak)+ geruza
lipidikoa (batzuetan). Brioia.
- Diagnostikoa: kultura zelularrak, gaur egun gero eta gehiago: PCR/Ag/ Serologia
Bi motako birusak:
- Biluziak: Azido nukleikoa eta kapsidea bakarrik.
Erresistenteagoak dira, ingurune zailagoetan zehar transmititu
daitezke: Ur zikinetan, gorotzetan…
Adibidez: Errotabirusak eta norobirusak beherakoak
eta gorakoak eragiten dituzte.
- Geruzadunak: Kapsidearen gainetik geruza lipidikoa dute,
lipidoz eta lipoproteinaz osatuta.
- Adibidez: Influenza birusa eta coronavirusa.
Kapsula oso erraz inaktibatzen da, beraz ez dira hain
erresistenteak, kontaktu hurbilez soilik transmitituko
dira (listu bidez normalean).
 Adibideak:
- Errotabirusa (RNA bikatenario lineala, biluzia)
- Ebola birusa (RNA, monokatenario lineala)

BIROIDEAK:
- RNA infekzioso zirkularra eta biluzia
- Ez du proteinarik kodetzen
- Landareen gaixotasunekin erlazionatuta

PRIOIAK:
Transmititu daitezke, gehienetan digestio trakturen bidez. Espezie
desberdinen artean ere transmititu daitezke, adibidez animalia gaixo
baten okela jatean. Gainera, beroak ez ditu desaktibatzen, beraz,
sukaldatuta egon arren transmisioa gertatuko da.
- Proteina infekziosoak
- Giza edo animalia osasuntsuen genez kodetuta daude
- Kodoietan aldaketek = proteina solugaitzak sortu
- Normalean nerbio sistemako zelulen mintzean dauden
proteinak dira
- Inkubazio epe luzeko gaitzak - eboluzio kronikoa

Adibidez: Behi eroak eta Kreutzfelt-Jacob gaixotasuna

 5. MIKROBIOLOGIAREN
GARAPENA

Erlatiboki duela gutxiko zientzia da.

Baldintzatua:
- Espekulazio filosofikoa.
- Teknologia: mikroskopioen
beharra. XVII. mendean
mikrobiologiaren garapenaren
hasiera.

Ezagutza: Ez da mikroskopioen
sorrerarengatik guztiz baldintzatua egon
den zientzia, teknologia garapen hau
sortu aurretik ere bazegoen
mikroorganismoen existentziaren
susmoa.

5.1 GARAI ESPEKULATIBOA

- HIPOCRATES: Grezia zaharreko filosofo honek gaixotasun infekziosoak ur eta ingurune zikinekin
erlazioa zutela ondorioztatu zuen, MIASMA terminoa erabili zuen honetarako.

- FRACASTORO: XVI mendean liburu batean GAIXOTASUNAREN HAZIAK terminoa plazaratu zuen
gaixotasunaren transmisore ikusezinak denominatzeko (pertsona- pertsona, objektu- pertsona)
XVII mendean, lehenengo mikroskopioaren garapenarekin mikrobiologia medikoa benetako zientzia
bilakatu zen, mikroorganismoen existentzia demostratu eta hauek gaixotasun infekziosoekin zuten
erlazioa argitu zen.

5.2 VAN LEEUWENHOEK

Merkatari honek ehunen kalitatea neurtzeko sortu zituen lehenengo
mikroskopioa, mundu mikrobianoaren aurkitzailea izan zen, lehenengoa
izan baitzen hauek ikusten. ANIMAKULU terminoa erabili zuen.
Estereokoko ziliatuak eta baziloak deskribatu zituen.
Gainera, komunikatzaile ona izan zen eta bere aurkikuntzen berri eman
zuen.

Mikroorganismoak topatu zirenetik kultibatzea lortu zen arte 200 urte pasa ziren.
Mikrobiologiaren urrezko aroa, XIX. Mendea:
- Mikroskopioen hobekuntzarekin etorri ziren mikroorganismoen jatorriari buruzko teoriak.
- Bakterio patogeno askoren deskribapen egin zen, horregatik hau da mikrobiologia medikoaren
garaia.

5.3 LOUIS PASTEUR

Bakterioen kulturak lortu zituen lehenengo zientzialaria izan zen.
Erabili zituen esekituta elikagarri batzuk bakterioa hauek
kultibatzeko
Mikroorganismoen berezko sorkuntzaren teoria ukatu zuen.
Garai hartan mikroorganismoak berez sortzen zirela pentsatzen
zuten ikerlartzaile askok baina Pasteur matrazen
esperimentuaren bidez demostratu zuen nola hau ez zen horrela.
Hartzidura prozesu kimikoa soilik zela ukatu; ez da prozesu
kimiko bat bakarrik, mikroorganismoak inplikatuta zeudela frogatu zuen.
Elikagaien kontserbazioan ere lan egin zuen, pasteurrizazioa teknika gaur egun jarraitzen dugu erabiltzen.
Patogenoen kantitatea murrizteko, bereziki elikagai likidoekin erabiltzen da.
Mikrobioen atenuazioa subkulturen bidez eta txertoen garapena. Pasteurrek mikroorganismoen
birulentzia gutxitu zitekeen hasi kulturak erabiliz.

5.4 ROBERT KOCH

Mikroorganismo eta gaixotasun espezifikoen arteko erlazioa zuzena
frogatu zuen, Kochen postulatuak atera zituenean.
Gaixotasun eragileak bakterioek zirela baieztatu zuen, karbonoarekin
lanean zegoenean bakteriologiaren fundatzailea.

Gainera, garai hartan mikroorganismoak modu egokian kultibatzeko behar

bat zegoela konturatu ziren. Hortaz, Koch lortu zuen mikroorganismoak
isolatzea hazkuntza ingurune batean gelatina edo agarrak erabiliz. Era beran, beste hainbat prozesu
garatu zituen metodologia egokiena lortzeko, tindaketak adibidez.
Bakterio desberdinak isolatu zituen: Mycobacterium tuberculosis (tuberkulosiaren eragilea), Bacillus
anthracis, Vibrio cholera (koleraren eragilea).

Esperimentua: berak hasiera batean gelatina gehitu zuen ingurune likido batean eta bakterioa isolatzea
lortu zuen, hauek aztertzeko. Lortutako ingurunea ez zen oso egokia izan, alde batetik giro tenperatura
handietan urtzen zelako eta beste alde batetik isolatutako bakterioek kanporatzen zituzten entzima
batzuk hazkuntza hidrolizatzen zutelako. Ondoren, agarra gehitu zien eta orduan bai lortu zuen hazkuntza
ingurune egoki bat Agarra jasaten ditu tenperatura altuak (bakarrik 100 disolbatzen da) eta gainera ez da
hidrolizatzen. Gainera gardena da eta mikroorganismoen kolorea ikus daiteke. Koch teknika hau plazaratu
zuen Mycobacterium tuberculosis identifikazioan aritzen zela.

Nahiz eta Koch bakarrik eginiko lana plazaratu, laguntza izan zuen. Laguntzaile bat zeukan Walter hesse
eta honek emazte bat zeukan, Fannie Eilshemius laborategian ere aritzen zena. Emakumeak proposatu
zuen agarra erabiltzea. Zientzian askotan gertatzen den moduan aurretik beste ikerlari askoren lanaren
beharra dago azkenengo emaitza aurkitzeko

5.5 ROSALIND FRANKLIN, WATSON ETA CRICK

1953. urtean DNAren egitura molekularraren deskribapena
argitaratu zuten Watson eta Crickek. Nahiz eta Rosalind Franklin
haien lanean ez aipatu, benetan berak egindako argazki bati esker
aurkitu zuten egitura.

5.6 IRAULTZA MIKROBIOLOGIKOA

Hemendik aurrera iraultza bat gertatu zen mikrobiologia arloan,
azido nukleikoen teknologiaren garapena gertatu zen, teknika
ugariren garapena eraginez mikrobiologiaren eta diagnostiko
mikrobiologiko barnean garapen handia suposatu zirenak: PRC,
polimerasak, errestrikzio entzimak, geneen analisi eta
manipulazioa, sekuentziazioa…). Honen eraginez aurrerakuntza izan ditugu hurrengo arloetan:
● Diagnostikoan: laginak txikiagoak erabiltzen ditugu
● Prebentzio eta tratamenduan
● Infekzioen patogeniaren ezagupenak
● Sekuentzia genetiko mugikorren aurkikuntzak: antibiotikoen erresistentziari aurre egiteko.
● Analizatu beharreko laginen tamainaren murrizketa
 2. GAIA: MIKROORGANISMOAK ETA GIZAKIA
1. Ohiko mikrobiota (konposaketa, funtzioak eta garrantzia)
2. Mikroorganismoen eta gizakien arteko erlazioak.
Mutualismoa, komentsalismo eta parasitismoa
3. Definizioak: eramailea, patogeno hertsia, patogeno oportunista
4. Kolonizazioa / Infekzioa / Gaixotasun infekziosoak

1. OHIKO MIKROBIOTA
Mikrobiota. Gizakion defentsa mekanismoak ekidinez, kondizio orekatuan, gizakiaren elkarketa bat
osatuz aurkitzen diren mikroorganismoak. Hau da, gizakiarekin orekan bizi diren mikroorganismoek
osatzen dute mikrobiota eta larruazalean eta mukosetan (arnas bideko mukosetan, digestio bideko
mukosan eta mukosa urogenitalean) kokatzen da. Mikrobiotak onura handia eskaintzen digu.

Noiz hasten da garatzen mikrobiota? Urte askotan zehar eta gaur egun ere, umeki esterilaren dogma
dago onartuta. Dogma horrek, umekia amaren sabelaren barnean ingurune esteril batean dagoela dio.
Hala ere, gaur egun zalantzak daude. Ikerketa eta datu batzuen arabera, plazentan, likido amniotikoan
eta mekonioan (jaioberriak egiten duen lehenengo kaka) mikroorganismo genero batzuk daude. Beraz,
seguru-aski hemendik urte batzuetara dogma hau aldatuko da. Guk umekia esterila dela eta jaiotzen den
momentutik aurrera mikrobiota garatzen hasten dela kontsideratuko dugu. Izan ere, erditze baginaletik
jaiotzen den ume batek bere amaren baginako mikroorganismoak jasoko ditu. Lehendabizi jaioberriaren
larruazala kolonizatuko da, ondoren orofaringea eta azkenik digestio aparatua.

Mikrobiotaren konposaketa desberdina eta aldakorra da. Hainbat faktoreen menpe dago:
- Adina. Adibidez, baginan ez da egongo mikrobiota berdina emakume fertil batean, neskatila
batean edo emakume menopausiko batean.
- Jaiotzeko era:
- Erditze baginaletik jaiotzen diren umeek amaren baginako mikroorganismoak jasotzen
dituzte eta haien mikrobiota laktobaziloetan izaten da aberatsa.
- Zesarea bidez jaiotzen diren umeen mikrobiota amaren azaleko mikrobiotaren antza
izango du.
- Elikadura mota. Adibidez, bizitzaren lehenengo urteetan antbiotikoen kontsumoak eragina du.
- Besteekin eta inguruarekin kontaktua, higienea...

Mikrobiota, aldakorra da denboran zehar. Adibidez, edoskitze aroan dagoen ume batek ez du
dieta normala hartzen duen pertsona heldu baten mikrobiota berdina izango.

Gizaki heldu batek milioika mikroorganismo ditu, 1014 mikroorganismo. Horien artean, bakterioak dira
mikrobiotako partaide nagusiak eta batez ere heste lodian kokatzen dira. Hala ere, portzentai baxuago
batean onddoak eta protozooak ere egon daitezke. Tradizionalki estimatu da, gizakiok zelulak baino 10
aldiz mikroorganismo gehiago ditugula baina gaur egun, badakigu informazio hori ez dela guztiz zuzena.
Zelula eta mikroorganismoen artean 1:1 erlazioa dago.

Gorputzeko azal eta mukosak era orekatu batean kolonizatzeko mikroorganismoek baldintza batzuk bete
behar dituzte:
● Zelulaz kanpo bizi behar dira.
● Guneko zeluletara espezifikoki atxikitu behar dira.
● Guneko egoera fisiko-kimikoetara moldatu behar dira.
● Ostalariaren defentsa mekanismoa ez eliminatzea lortu behar dute. Hau da, kolonizatzen dituzten
eremuetan, kalterik ez sortzeko oreka batera heldu behar dira.

MIKROBIOTA GUNE ANATOMIKOAREN ARABERA

Gizakien artean mikrobiota oso antzekoa den arren, gizaki bakoitzaren gune anatomikoaren arabera
aldakorra da. Izan ere, mikroorganismoak, gune bakoitzean dauden zelulen hartzaileen (zelulak eta
mikroorganismoak atxikitu behar direlako) eta baldintza fisiko-kimikoaren arabera banatzen dira.

Mikroorganismo batzuk, Escherichia coli adibidez, gizaki populazio guztian daude eta beste batzuk aldiz,
Staphylococcus aureus adibidez, portzentai desberdinetan aurkitzen dira.
*Ez dira buruz ikasi behar gune bakoitzean dauden mikroorganismoak baina jakin behar da gune
anatomikoaren arabera konposaketa desberdina dela.

Gune anatomiko KOLONIZATUAK

- Sudurra. Estafilokokoak (Staphylococcus
aureus) eta estreptokokoak daude.
- Ahoa eta hortzak. Estreptokokoen espezie
desberdinak daude eta batzuk txantxarrekin
daude erlazionatuta.
- Eztarria: Estafilokoak, estreptokokoak,
Neisseria...
- Hestea. Espezie asko daude. Batez ere heste
lodian. Hemengo mikroorganismoak
anaerobioak izaten dira.
- Uretra eta bagina. Estafilokokoak,
estreptokokoak, bazilo gram (-)ak...
- Larruazala: Mikroorganismo gutxiko gunea da ingurunea lehorragoa delako. Esklusiboki
larruazalean estafilokokoak egongo dira. Adibidez, Staphylococcus epidermis.

→ Goiko arnasbideak kolonizatuta daude eta behekoak aldiz, ez. Birikak esterilak direla
kontsideratzen da baina gaur egun zalantzak daude. Genoma osoaren sekuentziazio proiektua eta
beste hainbat proiektu, honi buruz ikertzen ari dira eta zenbait mikroorganismo egon daitezkeela
demostratu dute. Hala ere guk, kolonizatutako guneak goiko arnasbidea, hestea, larruazala direla
asumituko dugu.

● Gune anatomiko ESTERILAK.

Hauetan mikroorganismoak aurkitzea, infekzio kaltegarri bat dagoela adierazten du. Hurrengo
guneak esterilak dira:
- LZR
- Odola
- Barruko ehunak eta organoak (trakea, birikak, bronkioak)
- Likido sinobiala

Gernua esterila da? Jatorriz bai. Maskuritik ziztada baten bidez zuzenean ateratzen den gernua esterila
da. Baina txiza egiterakoan, gernua, uretraren alde distalean dagoen mikrobiotarekin eta baginakoarekin
kutsatzen da. Beraz, txiza egin ondoren jasotzen den gernua kutsatuta dago.

OHIKO MIKROBIOTA FUNTSEZKOA DA GIZAKIAREN BIZIRAUPENERAKO

Onurak hurrengoak dira:
- Mikroorganismo patogenoen inbasioa saihesten dute. Horretarako larruazaleko bakterioek gantz
azidoak ekoizten dituzte patogenoen ezarpena ekiditeko.
- Baginako laktobaziloek inguruko pH azidoa mantentzen dute. Laktobaziloek glukogenoa
erabiltzen dute azido laktikoaren bidez inguruko pHa azidotzeko eta beste mikroorganismoak ez
ezartzeko.
 - Hesteko bakterioek eta azaleko bakterio batzuk, ekintza antibakterianoa duten faktoreak ekoizten
dituzte (bakteriozinak) beste espezien ezarpena ekiditeko.
- Konpetentzia ekologikoa burutzen dute beste mikroorganismoekiko. Nitxo ekologikoak
okupatzen dituzte, hau da, mikroorganismoek fisikoki tokia okupatzen dute.
- Hesteetako bakterioek b eta k bitaminak ekoizten dituzte.
- Immunitate sistema handitzen dute. Immunitate sistemaren funtzionamendu egokia
estimulatzen du gure mikrobiotak. Mukosetan, immunitate sistemak erantzun berezi batzuk
eman behar ditu eta honetan, mikrobiotak garrantzi handia du.

OHIKO MIKROBIOTA KALTEGARRI BIHURTU DAITEKE

Ohiko mikrobiota kaltegarri bihurtu daiteke hainbat baldintza ematen badira:
● Mikrobiotaren kokapen aldaketa
○ Adibidea: Escherichia coli urdail hesteetan aurkitzen da eta gernu traktura pasatzen bada,
gernu bideko infekzioa eragin dezake, infekzio endogenoa dena. Escherichia coli
gernubideko infekzioen eragile garrantzitsuenetarikoa da, maiztasun handikoa.

● Mikrobiotaren gehiegizko hazkuntza

○ Adibidea: Antibiotikoen erabileraren edo sistema immunearen gutxipenaren ondorioz,
gure mikrobiotako bakterio baztuk desagertu daitezke eta beste batzuk asko proliferatu.
Hau da, organoaren leku esteriletara diseminatzeko arrisku potentziala handitu daiteke.
■ Adibidez: Candida (kandidiasia), clostridium difficile.

Normalean mikrobiotako mikroorganismoek ez dituzte gaixotasunak sortzen baina esan beharra dago
batzuetan, maiztasun handiko gaixotasunak sortu ditzakeela.
2. MIKROORGANISMOEN ETA GIZAKIEN ARTEKO ERLAZIOAK: MUTUALISMOA,
KOMENTSALISMO ETA PARASITISMOA

Gizakiok erlazioak ditugu mikroorganismoekin eta mikroorganismoen artean ere erlazioak daude.
Tradizionalki bi organismoen edo gehiagoren elkarbizitzari sinbiosia deitzen zaio. Hala ere, sinbiosi hitza
mutualismoaren sinonimo bezala ere erabiltzen da.

Organismoen arteko elkarbizitzan, konplexutasun maila handiena duenari ostalari deitzen zaio. Eta,
txikiena duenari sinbionte. Mikroorganismoen eta gizakien arteko erlazioan, gizakia
ostalaria da eta mikroorganismoak aldiz, sinbionteak.

Erlazioa desberdina izan daiteke:

- MUTUALISMOA edo sinbiosia. Ostalariak eta sinbionteak onura lortzen
dute.
- KOMENTSALISMOA. Mikroorganismoek (sinbionte) onura lortzen dute
(elikagaia eta leku bat bizitzeko) eta ostalariak ez du onurarik ezta kalterik
lortzen.
 - PARASITISMOA. Mikroorganismoek (sinbionte) onura lortzen dute eta
ostalariak berriz, kaltea.

*Patogeno: Gaixotasun infekziosoak eragin ditzaketen mikroorganismoak.

*Parasito: Parasitismo erlazioa eta mikroorganismoen taldea.

3. DEFINIZIOAK: ERAMAILEA, PATOGENO HERTSIA, PATOGENO OPORTUNISTA

MIKROORGANISMO PATOGENO MOTAK (gaixotasuna sortzeko gaitasunaren arabera)

● Patogeno primarioak edo hertsiak
Edozein ostalari gaixotzeko gai dira, osasuntsuak barne.

Adibidez: N. meningitidis, S. pneumoniae, Salmonella espezieak…

Kontuz! Patogeno gutxi batzuk dira BETI gaixotasuna sorrarazten dutenak, ostalari guztientzat eta
edozein kondiziotan (adibidez, Bacillus anthracis, amorruaren birusa).
● Patogeno oportunistak
Baldintza berezietan baino ez dute gaixotasuna eragiten, adibidez, immunogutxituetan edo leku
ez-aproposetan sartzen direnean.

Adibidez: Ohiko mikrobiotako mikroorganismo asko (endogenoak): Echerichia coli, Candida

albicans… Hala ere, patogeno oportunista guztiak ez dira gure mikrobiotakoak, ingurunekoak ere
badira: Pseudomonas aeruginosa bakterioa (infekzio edo gaixotasun nosokomialekin lotuta dago,
hots, ospitalean hartzen diren edota arreta sanitarioarekin lotuta dauden infekzio edo
gaixotasunekin).

Sailkapen honek nolabaiteko balio praktikoa daukan arren, errealitatean ez da batere zehatza. Batzuetan,
osasun egoera definitzea ere ez da batere erraza izaten, badaudelako, esaterako, arinak eta behin-
behinekoak diren eta detektatzen ez diren immunogutxipen batzuk (adibidez, emakume bat estresatuta
eta hilerokoarekin dagoena, ziurrenik immunogutxipen arin bat izango du, detektatuko ez duguna). Beraz,
definizio hauek eztabaidagarriak dira.

4. KOLONIZAZIO, INFEKZIO ETA GAIXOTASUN INFEKZIOSOAREN ARTEKO

DESBERDINTASUNAK

KOLONIZAZIOA: Mikroorganismoak ostalariaren zeluletara atxikitzea (birulentzia faktore batzuk erabiliz,

adhesinak, besteak beste) eta bertan ugaltzea, baina kalterik sortu gabe. Infekzioaren aurreko pausua
izango litzateke.

INFEKZIOA: Patogeno baten ugalketa ostalarian, hots, mikroorganismoak gizakiaren barnean sartzea eta
bertan ugaltzea. Kaltea sortzearen edo ez sortzearen arabera:
● Infekzio asintomatikoa/ezkutua
Sintoma klinikorik eta zeinurik gabekoa. Infekzio asintomatikoa daukaten pertsonak eramaileak
izango dira (kolonizazio egoeran dauden edo zeinu eta sintomak gabeko infekzioa duten
 pertsonak. Kutsakorrak dira, hau da, mikroorganismoa kanporatu eta beste indibiduo batzuk
kutsatu ditzakete; hortaz, patogeno horren mantentzean garrantzia izango dute).

● Gaixotasun infekziosoa:
Sintoma kliniko eta zeinuak aurkezten dituena, gizakiaren ohiko egoera fisiologikoak aldaketak
eta kalteak jasan dituelako.

Infekzio kasu bakoitza bakarra da, eta manifestazio klinikoak desberdinak izango dira pertsona
desberdinetan. Hori pazientearen (ostalariaren) immunitatearen eta patogenoaren (anduiaren)
birulentziaren orekaren araberakoa izango da. Mikroorganismo parasito andui baten eta gizaki baten
arteko elkarbizitzan oreka galtzen denean agertuko da gaixotasuna.

[𝐴𝑔𝑒𝑛𝑡𝑒 𝑖𝑛𝑓𝑒𝑘𝑧𝑖𝑜𝑠𝑜] 𝑥 𝐵𝑖𝑟𝑢𝑙𝑒𝑛𝑡𝑧𝑖𝑎

𝐺𝑎𝑖𝑥𝑜𝑡𝑎𝑠𝑢𝑛 𝑖𝑛𝑓𝑒𝑘𝑧𝑖𝑜𝑠𝑜𝑎 =
𝐸𝑟𝑎𝑛𝑡𝑧𝑢𝑛 𝑖𝑚𝑚𝑢𝑛𝑒𝑎

Mikroorganismoekin erlazionatutako kontzeptuak:

- Patogenizitatea: Gaixotasuna sortzeko gaitasuna.
- Birulentzia: Patogenizitate maila edo neurri kuantitatiboa.
Patogeno espezie baten barnean andui desberdinak daude eta horietariko batzuk beste batzuk
baino birulentoagoak dira, gaixotasunak sortzeko gaitasun handiagoa dute, baita gaixotasun
larriagoak sortzeko gaitasun handiagoa ere (Adibidez, Hemofilus influenciae kapsulatuak,
kapsulatu gabeak baino birulentoagoak dira: kapsulatuek meningitisa sortu dezakete eta
kapsulatu gabeek, ordea, ez).
GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN “ICEBERGI” KONTZEPTUA
Gaixotasun infekziosoen “iceberg” kontzeptua, detektatzen ditugun eta benetan
existitzen diren mikroorganismo kopuruaren arteko desberdintasun handia
islatzen duen kontzeptua da.
Guk gaixotasun klasikoaren sintomak dituzten pazienteak diagnostikatzen ditugu
(iceberg-aren puntan irudikatuta azaltzen direnak), gaixo arinekin batera. Populazioan
dauden kolonizazio eta eramaile asintomatikoak (gaixotasun
asintomatikoak/izkutuak/azpiklinikoak), aldiz, diagnostikatu gabe geratzen dira
(iceberg-ean ur azpian irudikatuta azaltzen direnak). Hauek detektatzen ez ditugun arren,
asko dira eta, gainera, beste indibiduo batzuk infektatzeko gaitasuna dute
(transmisio ahalmena), baita berrinfekzioarekiko erresistentzia garatzeko
ahalmena ere.

Hortaz, guk ikusten, detektatzen edota diagnostikatzen duguna baino askoz gehiago dagoela ondoriozta
dezakegu. Hori dela eta, ikerketa osagarriak egin behar dira mikroorganismoek populazioan daukaten
pisua edo presentzia zenbatekoa den jakiteko (adibidez, badakigu populazioaren erdia Helicobacter Pylori-
ren eramailea dela, nahiz eta gaixo gutxi egon).

GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK
Gaixotasun eta patogeno arteko erlazioa konplexua izaten da.

Kasu gehienetan:
● Patogeno jakin batek zenbait gaixotasun desberdin sortzen ditu. Adibidez: Straphylococcus
aureus-ak pneumonia, larruazal infekzioa, endokarditisa...eragiten ditu.
● Hainbat patogeno desberdinek gaixotasun infekzioso berdintsua sortzen dute. Adibidez:
Streptococcus pneumoniae, Legionella pneumophilla-k... pneumonia sor dezakete.

Kasu gutxietan:
● Patogeno jakin batek gaixoasun infekzioso bakarrarekin erlazionatzen da. Adibidez: Clostridium
tetanik tetanos-a eragiten du.

GAIXOTASUN INFEKZIOSO MOTAK

Hainbat sailkapen irizpide daude gaixotasun infekziosoak sailkatzeko:

a) Agente ingfekziosoaren arabera:

- Infekzio bakterianoa: Bakterioek eragiten dute. Adibidez: pneumonia, tetanosa, salmonelosia.
- Infekzio birikoa: Birusek eragiten dute. Adibidez: gripea, barizela, elgorria.
- Mikosia. Onddoek eragiten dute. Adibidez: candidiasia.
- Parasitosia. Parasitoek eragiten dute. Adibidez: malaria (protozoo), heste-zizarea (helminto).
b) Iraupenaren arabera:
- Akutua: Denbora laburrean garatu eta ebazten da. Adibidez: gripea.
- Kronikoa: Astiroago garatzen da eta denbora luzez irauten du. Adibidez: B hepatitisa.
- Latentea: Sintomarik gabe mantentzen da, baina etorkizunean aktibatu eta sintomak garatzeko
gaitasuna dauka. Adibidez: barizela (barizela akutua pasa ondoren, birusa gorputzean latente
 geratu daiteke eta, etorkizunean, immunogutxipen egoera batetik igarotzean, birusa garatu eta
herpes zoster gaixotasuna pairatu dezakegu).
c) Kokapenaren arabera:
- Tokikoa: Infekzioa gune lokalizatu batean agertzen da, sartu den tokian, hain zuzen ere. Adibidez:
faringitisa, zistitisa...
- Sistemikoa: Patogenoa odolaren edota bide linfatikoaren bitartez hedatu eta sarrera-gunetik
urrun dauden organoak afektatu ditzake. Adibidez: baktiremia.
d) Garapen-ordenaren arabera
- Primarioa: Lehenengo aldiz infektatzen gara patogeno batekin.
- Sekundarioa: Aurrtiaz daukagun infekzio baten ondorioz beste infekzio bat pairatzea. Adibidez:
gripearen infekzioak, ondoren biriketan infekzio bakteriano sekundario bat izateko predisposizio
bat sortzen digu.

Laburbilduz:
 3. GAIA: OSTALARIAREN ETA PARASITOEN ARTEKO
HARREMANAK

● Infekzio ‐ Gaixotasun infekziosoaren urratsak

● Birulentzia faktoreak atogenoa
● Mikroorganismoen sarrera bideak: Patogenizitate‐mekanismoak/ Birulentzia‐
faktoreak
Atxikidura / Inbasioa (Quorum Sensing) / Hedapena / Ugalketa (erantzun immuneari
ihes egiteko mekanismoak) / Kaltea
● Ehunak kaltetzeko mekanismo zuzenak eta ez ‐zuzenak

1. GAIXOTASUN INFEKZIOSOAN PARTE HARTZEN DUTEN FAKTOREAK

Gaixotasun infekziosoaren agerpenean eta larritasunean, hainbat faktorek hartzen dute parte, eta horiek
ezin dira modu isolatu batean aztertu. Horien artean, hauek bereiz daitezke:

● Agente infekziosoa
- Zein motatakoa den (bakterio, birus, parasito…)
- Nolakoa den andui hori eta nolakoa den daukan birulentzia (kapsuladuna den edo ez…)
- Dosi infektiboa/inokulua: Zenbat mikroorganismo behar diren gaixotasuna sortzeko.
Adibidez: Batzuk oso birulentoak dira eta, beraz, dosi baxuekin gai dira gaixotasuna
sortzeko (Shigelosia pairatzeko, adibidez, 200 shigella inguru behar dira); beste batzuk,
ordea, dosi altua behar dute gaixotasuna sortzeko (Salmonelosia sortzeko, adibidez, 105-
6
salmonella behar dira).
*Udan Salmonela kasu gehiago ematen dira, beroarekin mikroorganismoek bizitzeko
ingurugiro aproposagoa baitute, eta horrela dosi infektibora lehenago ailegatzen dira.

● Ostalaria
- Muga fisikoen osotasuna
Erredurak, urradurak edota zauriak izateak, besteak beste, infekzioak izateko aukera
handitzen du.
- Sistema immunearen konpetentzia eta azkartasuna
Immunogutxitua dagoen edo ez.
Azkartasunak paper garrantzitsua jokatzen du: Gehienetan gure erantzun immunea
azkarra eta eraginkorra izaten da, mikroorganismo kopuru-maila baxu mantentzeko
modukoa, dosi infekzioso minimora ailegatu gabe; horrelakoetan ez da gaixotasunik
sortzen. Aitzitik, gure erantzun immunea geldoa bada (immunogutxituta gaudelako,
patogenoak birulentzia handia daukalako edota patogeno kopuru handia dagoelako)
gaixotasuna ager daiteke.

- Adina
 Umeek eta adinduek (pertsona zaharrek) sistema immune ahulagoa izan ohi dute.
- Aldez aurreko esposizioak
Immunizatuak egon gaitezke patogeno baten aurrean, bai txerto edo baita aurretik
infektatuta egon garelako.
- pH neutralizatua edukitzea (antiazidoak hartzeagatik)
Horrela andui gutxiagorekin ailegatu ahal dira dosi infektibora.

● Ingurumena
- Infekzio gunea: Desberdina da zuzenean odol korrontean sartzea edo azalaren gainetik
proliferatu eta inbaditu behar izatea.
- pH-a
- Tenperatura

PATOGENO ETA INFEKZIO-PROZESUEN KOKAPEN HISTOLOGIKOA

Infekzio prozesua eta honen kontra arituko diren defentsa mekanismoak patogenoaren ugaltzeko
moduaren araberakoak izango dira. Hori dela eta, kokapen histologikoaren arabera, hau da, patogenoaren
ugaltzeko moduaren arabera, patogeno mota desberdinak bereiz daitezke:
● Patogeno estrazelularrak
Zelulaz kanpo ugaltzen dira.
Adibidez: helminto guztiak, bakterio eta onddo gehienak, protozoo asko.
● Patogeno intrazelular hertsiak
Zelula barruan ugaltzen dira.
Adibidez: birus guztiak, hainbat bakterio, protozoo batzuk.
● Hautazko patogeno intrazelularrak (fakultatiboak)
Ugalketa zelulatik kanpo zein zelula barnean egin dezakete, horretarako gaitasunak garatu
baitituzte.
Adibidez: protozoo eta bakterio batzuk.
Patogenoaren ugalketa mota guk garatuko dugun erantzun inmune motarekin zuzenean erlazionatuta
egongo da: Innatoa, orokorra edo inespezifikoa, patogeno taldeen aurka arituko da, horien patroi
molekular orokorrak ezagutuko baititu; espezifikoa, aldiz, patogeno konkretuen aurka arituko da. Hala
ere, bi sistemak osagarriak dira.

Ondorengo taula honetan, patogeno mota desberdinen aurrean sortzen den erantzun immune mota
nagusiak agertzen dira:

PATOGENOA ERANTZUN IMMUNE MOTA NAGUSIA

Bakterio estrazelularra Fagozitoak, konplementua (konplementuaren sitema:

proteina plasmatiko batzuk, patogenoak ezagutu eta
hiltzen dituztenak), antigorputzak

Bakterio intrazelularra Erantzun zelularra (linfozito Th1, makrofago)

Birus Interferoia (zitokinak), NK zelulak, T linfozitoak (Th1, Tc)

Onddo Th1, Th17, hipersentikortasun atzderatua

Bizkarroi (helminto) Th2, IgE, ADCC

Protozoo Erantzun zelularra, antigorputzak

Orokorrean gure inmunitate sistema kontrolatu eta ezabatuko ditu infekzio gehienak, batzuetan
gaixotasuna agertu gabe.

2. GAIXOTASUN INFEKZIOZOA GARATZEKO URRATSAK

2.1 KOLONIZAZIOA
Gaixotasun infekziozoa garatzeko lehendabizi infekzioa bat eman behar da eta hau emateko lehen pausoa
kolonizazioa izango zen.
A) Atxikidura: Kolonizazioa emateko mikrorganismoak atxikitu behar dira gure zeluletako infekzioa
ateak izeneko guneetara,
hemen aurkitzen ditugun
errezeptore espezifiko batzuei,
hain zuzen. Hau lortuko dute
birulentzia faktorei esker,
adhesina batzuei esker. Bertan
ugaldu egingo dira eta epitelioa
zeharkatzea lortzen badute,
barrunbera sartuz, hurrengo
urratsera pasako da.
 ● Bakterioen kasuan, gram negativo askok finbriak erabiltzen dituzte (Escherichia coli edo
meningokoko mota den Nisseria meningitiris) gram positivo batzuk berriz, hormako
proteina batzuk erabiltzen dute. Azkenik beste batzuk polisakaridozko kapsula erabiltzen
dute atxikipena lortzeko.
● Birusen kasuan, biluzietan adenobirusetan adibidez kapsidaren proteinak erabiltzen
dituzte, geruzaduneta aldiz hainbat glukoproteinak (gripearen birusa adibidez).

2.2 INFEKZIOA
B) Inbasioa: Epitelio zeharkatu eta barrunbera sartu. Adhesinak atxikitzeaz gain, inbasioarako ere
balio dute. Zelulen arteko inbasioa gertatzeko askotan entzima batzuen kanporaketa ematen da,
zelulen artean dauden substantziak desegiteko (Adibidez: Koagulasa, azidoa ialuronikoa desegiten
du inbasioa gertatzeko). Beste askotan ez dakigu zehatz mikroorganismoak nola burutzen duten
inbasioa. Ohikoa da quoruma behar izatea inbasioa gertatzeko.
➔ Quorum seing: Espresio genetikoaren erregulazio mekanismoa da, mikroorganismo
populazio dentsitatearen menpekoa (autoindukioa) dena. Biogeruzen eraketan, beraz
garrantzia izaten du. Bakterio patogenoek detektatzen dutenean dentsitate nahikoa
harrapatu dutela, komunikatzen dira haien artean substantzia autoinduktore batzuen
bitartez eta partaide nahiko daudela ikusten dutenean, erabakitzen dute haien birulentzia
faktore batzuk espresatzea. Andui gutxi badaude eta entzima bat hasten badira ekoizten
agian ez dauka ondoriorik izaten, baina, andui asko era kolektiboan, aldi berean ekoizten
badute arrakasta lortuko dute. Bakterio nahiko dauedenean erabakitzen dute biogeruza
eratzea. Biogeruzak geruza bat da non mikroorganismoak bertan geratzen dira sartuta,
monomikrobiano edo polimikrobianoa izan daiteke eta abantail bat eskaintzen die
inbasiorako (kateter bezalako gailuetara itsastea, erantzun inmunerarekiko edo
antibiotikoekiko erresistenteagoak dira).
C) Hedapena: Behin barrunbean daudela, hedatuko dira gustokoen duten gunera. Batzuk
albokotasunez hedatuko dira eta tokiko infekzioak eragingo dituzte (zistitisa edo faringitisa). Beste
batzuk beste mekanismo batzuk erabiliko dituzte hedatzeko; linfa sisteman bidez, makrofagoen
barnean edo odoletik ere hedatu daitezek infekzio sistemikoak eraginez.
D) Ugalketa barruko ehunetan: Behin hedatuta, ugalketa egingo dute ehunetan eta orduan infekzioa
sortuko dute. Ugalketa gertatzeko alde batetik gure baldintza fisiologikoetara egokitu behar
izango da eta beste alde batetik azkar ugaltzea. Azken hau lortzeko batzuk sideroforoak erabiltzen
dituzte; hauek bakterioentzako ugalgarria den burdina bahitzen dute ugalketa azkarrago
emateko. Puntu honetan oso garrantzitsua izango da gure erantzun inmunea ekiditzea, horregatik
hainbat estrategia garatu dituzte. Kapsidaren bitartez egiten diote aurre fagozitosiari;
birulentoagoak dira, polisakaridozko kapsulei esker fagozitoak ez dute ezagutzen (Streptococcus
neumonie, Neisserias meningitis eta Haemophilus influenzae). Beste batzuk hainbat entzima
leukozitinak, hemolisinak adibidez garatzen dituzte. Beste hainbat estrategia daude baina
patogeno bakoitza ikasten dugun heinean ikasiko ditugu
Patogenoen eboluzio edo garapen egokiena gurekin era komentsalean edo mahaikidean egotea izango
zen, kalterik egin gabe. Baina askotan kaltea sortzeko mekanismoen bidez gaixotasun infekziozoa sortzen
dute.

2.3 GAIXOTASUN INFEKZIOSOA

Mikroorganismo patogenoen eta gure
erantzun inmunearen arteko oreka galtzen
denean gertatzen da. Era berean, komentatu
dugun moduan mikroorganismoen arrakasta
mahaikide bezala egotea izango zen.
Horregaitik askotan hostalari batekin egotea
ohituta ez dauden mikroorganismoak
gaixotasun larrienak sortzen dituztenak dira.
Era berean infekzioa dagoenean
mikroorganismoak kaltea sortzeko
patogenizitate meknismo desberdinak erabili
ditzakete. 3 mekanismo daude horietako bi,
toxigenikoa eta inbasiboa kalte zuzena eragiten dute. Toxigenikoak, toxinak ekoizten ditute eta toxinak
gure gain kaltea eragiten dute eta inbasibo beraien ugalketarekin erlazionatzen da (zitolisia). Kaltea ez
zuzena izan daiteke, mekanismo inmunopatologikoen kasuan, gure erantzun inmunea kaltea eragiten
dute eta ez patogenoak.

2.3.1 Kalte zuzena

Mekanismo toxigenikoaren barnean endotoxinak eta exotoxinak:
● Exotoxinak
➢ Bakterio gram postiboak eta gram negatiboak ekoizten eta jariatzen dituzten toxinak.
➢ Ingurumenera jariatutako proteinak edo lisiaren ondoren askatutakoak izaten dira
➢ Oso toxikoak (efektu espezifikoa)
➢ Termolabilak: beroarekiko sentikorrak.
➢ Immunogenizitate altua: erantzun inmune espezifikoa eta babesgarriasortzeko ahalmen
handia daukate. Exotoxinetatik toxoideak (toxina ez aktiboak) lortzen dira
immunizatzeko, txertoak lortzeko. (tetanos, difteria)
➢ Kromosoman, zein plasmidoetan edo fagoetan kodetuta egoten dira.
➢ Jariatzen diren kasuetan ekintza mekanismoaren arabera sailkatzen dira; zitolitikoak,
mintza apurtzen dituzte, beste batzuk poroak eratzen dituzte eta asko dimerikoak dira AB
toxina eratzen dituztenak.
AB toxinak: B osagaia zeluletara lotzeko osagaia da eta ondoren A osagaia zelula barnera
sartzen da eta hori da kaltea sortzen duena. Proteina entzimatiko batzuk dira eta
ehunekiko tropismoa daukate, hau da, itu ehunean/zeluletan errezeptore ezpezifikoak
daukate, itu zelulak ondo definituak eta mugatuak.daude. Esaterako, batzuk nerbio
sistemako zelulak izango dituzte itu zelula bezala, beste batzuk enterozitoak...
 ● Endotoxinak
➢ Bakterio gram negatiboen kanpoko mintzaren zatiak (LPSaren A lipidoa) dira. A
lipidoarekin dago erlazionatuta toxikotasuna.
➢ Batez ere bakterioa hiltzean askatzen dira, (sukarra eragiten dute, TNF, IL-1,
koagulazioa…). Asko askatzen badira shock-a.
➢ Termoegonkorrak
➢ Immunogenizitate baxua: oraindik EZ da endotoxinekin immunizatzea lortu. Bai pizten
dituzte erantzun inmune potenteak baina ez erantzun inmune espezifiko babesgarriak.
➢ Kromosoman kodetuta egoten dira.

2.3.1 Kalte ez zuzena

Mekanismo inmunopatologikoen bidez. Askotan gertatzen da gure erantzu inmunea izango da nekrosia
edo ehunen hantura edo kaltea sortuko duena. Granulomen edo infekzio batzuen ondorioz sortzen diren
inmunopatologiak.

2.4 Birulentzia faktoreak

Inbasioa gertatzeko erabiltzen dira kolonizaziotik barrunbera sartzeko. Garrantzi handia izango dute
sortzen den gaixotasunaren larritasunean. Mikroorganismo patogenoen ezaugarriak edo egiturak dira, ez
dira bere biziraupenerako beharrezkoak baina abantaila ematen diete erantzun inmunea sahiesteko edo
ekiditzeko.

Ostalaria kolonizatu eta inbaditzeko, ugaritzeko eta zelulak kaltetzeko erabiltzen dute, gainera patogeno
bat hainbat birulentzia faktore izan dezake. Kromosometan, plasmidoetan, transposoietan (elementu
mugikorrak) eta bakteriofagoetan (bakterioak infektatzen dtuzten birusak) kodetuta daude. Askotan
birulentzia faktoreak taldekatzen dira eta patogenotasun-uharteak osatzen dituzte, birulentzia faktore bat

baino gehiago dago kodeatuta batera eta hauek mugitu daitezke patogeno batetik bestera. Faktoreen
funtzioa bereziki atxikipena eta inbasioa izango dira; adehsinak edo inbasinak erabiliz.

3. MIKROORGANISMO PATOGENOEN SARRERA BIDEAK

Nagusiki patogenoak arnasbideetako mukosetatik sartzen dira. Alde batetik betetzen duten azaleratik
eta beste alde batetik beraien iragazkortsuna edo permeabilitatea azalarena baino handiagoa delako.
Digestio bideko mukosetatik ere nahiko ohikoa izaten da. Azalatik ere sartu daitezke baina normalean ez
daukate gaitasunak azaleko mugak gainditzeko, beraz bakarrik azala kaltetuta dagoenean sortu daiteke
infekzioa.

Beste kasu batzuetan beste bide batzuk hartzen dute parte, mikroorganismo patogeno batzuk zuzenean
odolera sartu daitezke intsektuen ziztada baten ondorioz edo orratzekin istripu biologiko bat izatean.

3.1 Babes mugak

Mukosetan eta azalean babes muga primarioak daukagu, patogenoen sarrera ekiditzen dutenak, hau da,
infekzioa ekiditzen dute. Kimiko fisiko eta biologikoak izan daitezke:
● Fisikoak: zelula epitelialen arteko lotura hertsiak, mukiaren jariapena, zilioak, peristalsia,
gernuaren jarioa, airearen fluxua sudurrean, izerdia…
● Kimikoak: Azalean dauden gantz azidoak, bagina edo urdailaren pH azidoa, listuan daukagun
lisozima edo laktoferria besteak beste
● Biologikoak: Mikrobiota
 4. GAIA: DIAGNOSTIKO MIKROBIOLOGIKOA

● Dianostiko mikrobiologikoa: helburuak eta prozedurak. Laginen bilketarako oinarrizko

neurriak.
● Diagnostiko zuzena eta ez‐zuzena.
● Identifikazio fenotipiko klasikoa. Mikroskopia, tindaketak, mikroorganismoen hazkuntza, froga
biokimikoak eta antimikrobianoekiko sentikortasun frogak.
● Diagnostiko molekularra. Mikroorganismoen genomaren detekzioa identifikaziorako.
Tipifikazio genetikoa.
● Immunodiagnostikoa. Aglutinazioa, immunofluoresentzia, ELISA.
Diagnostiko mikrobiologikoa atal garrantzitsua da medikuntzan eta medikuaren egunerokotasunean
mikrobiologia oso presente ez dagoen arren, garrantzizko erabilera ugari ditu arlo honetan.

1. DIAGNOSTIKO MIKROBIOLOGIKOAREN ERABILERAK

1. Pazientearen tratamendua bideratzea:

Gaixotasuna mikroorganismo batek eragin duen detektatzeko eta hala bada mikroorganismoa
identifikatzeko bidea da; hau izango da medikuentzat mikrobiologiaren aspektu garrantzitsuena.
Lagungarria izango da lehen bai lehen tratamendu bat ezartzeko (gerta liteke tratamendu bideragarririk
ez egotea).

Adibidez: demagun paziente bat etortzen dela eta pneumonia duenaren susmoa dugula. Pneumonia
mikroorganismo desberdinek eragin dezakete eta bakoitzaren tratamendua desberdina denez, jakin
beharko dugu zein izan den zehazki gaitza eragin duena tratamendu egokia emateko. Horretarako,
diagnostiko mikrobiologikoa erabiltzen da. Pazientearen lagina hartu eta mikrobiologia laborategietan
aztertzen da.

2. Infekzio-iturria bilatzeko eta gaixotasunaren hedapena mozteko:

Bestalde, medikuentzat oso garrantzitsua da agerraldi epidemikoko testuinguru batean. Batzuetan
gaixotasun baten agerraldi txikiak egon daitezke eta honen hedapena moztea edo kontrolatzea
garrantzitsua da epidemia bat eman ez dadin. Horretarako, funtsezkoa da infekzio fokua bilatzea
(diagnostiko mikrobiologikoaren bidez) eta infekzio bide hori errotik moztea.

Adibidez: Orain dela gutxi gertatu den listeriaren inguruko kasua, non gaixo asko egon ziren. Laborategian
diagnostiko etiologikoa egin zen: listeria. Ondoren planteatu zuten galdera, ea nondik atera litezkeen
hainbeste kasu izan zen, leku ezberdinetan eta aldi berean. Horrela konturatu ziren LaMechá haragia
kutsatuta zegoela. Gaixo gehiago sahiesteko lote guztiak erretiratu ziren. Beraz, kontrolatzeko ere egiten
da diagnostikoa.

3. Lurralde bakoitzean infekzioen eragileen maiztasuna, edo/eta antimikrobianoen aurreko

erresistentzien maiztasuna ezagutzeko (datu epidemiologikoak lortzeko):
Mikroorganismo gehienak aldatzen direnez, askotan tratamenduekiko erresistentzia garatzen dute.
Horregatik, modu sistematiko batean, paziente batzuei laginak hartu eta mikrobiologia laborategian
aztertuak izaten dira. Horrela jakin ahal izango dugu bakterioak tratamenduekiko oraindik sentikorrak
diren edo ez munduko leku ezberdinetan (erresistentzia-maila), eta farmako berriak sortu behar diren edo
ez.

Adibidez: Meningokokoaren gaixotasunaren serotipoaren banaketa munduan ez da berdina. Meningitisa

eragiten du meningokokoak. Herrialdearen arabera, serotipo ezberdinak agertzen dira. Adibidez, Europan
B serotipoa da gehien ikusten dena; aldiz, Afrikan, A serotipoa. Orduan, txertoa prestatzerakoan, kontuan
izango da zein serotipoa nabarmentzen den eremu geografikoaren arabera. Hau da, Europan B-arena
jarriko dugu, eta ez A-rena. Eta Afrikan alderantziz.

*Oharra: orokorrean teoria zehaztasun gutxirekin azaldu du klasean, ondoren datozen teknikak bakarrik
aipatuz eta definizioren bat emanez. Beraz, hurrengo bi puntuetako informazio asko (nola egiten diren
teknikak, zertarako erabiltzen direnaren xehetasun gehiago…) aurreko urteko komisioetatik aterata
dago, komisioa osatzeko. Immunofluoreszentzia eta ELISAren teknikak bakarrik aipatu egin zituen,
teoria guztia aurreko urteetako apunteetatik atera dugu.

2. DIAGNOSTIKORAKO PROZEDURA

3 fasetan banatzen da diagnostiko mikrobiologikoa:

1. Preanalitikoa.
2. Analitikoa: laborategian egiten dena.
3. Postanalitikoa: medikuak tratamendua jartzean.

Diagnostiko mikrobiologikoaren prozedura:

1. Pazientea medikuarenera doa eta honek behin-behineko diagnostiko klinikoa egiten du.
2. Medikuak zein lagin hartu behar dituen erabaki behar du.
3. Laginen garraioa egingo da ahalik eta azkarren eta baldintza egokiak mantenduz.
4. Mikrobiologia-laborategian zein mikrobio-bilaketa egin behar den erabakitzen dute eta medikuak
honetarako eskaera zehatza beteko du (bertan behin behineko diagnostiko klinikoa ere agertu behar da).
5. Lagina laborategira iritsi eta azterketa zuzena egingo da. Laginaren arabera, hau aztertzeko metodoa
desberdina izango da, ez direlako berdin analizatzen gernua, gorotzak, esputoak… Hortik:
● Baliteke laborategiko behin-behineko informea zuzenean medikuari ematea tratamendu
egokiena zein den erabaki dezan. (Laborategian egiten da diagnostikoa)
● Batzuetan, zehaztasun gehiago behar dira eta beraz, proba antimikrobianoen bidez azken
informea lortuko da, medikuarengana eraman eta tratamendu egokia emateko.

Garrantzitsua da:
● Behin behineko diagnostiko klinikoaren bitartez, mikrobiologoak pazientearen egoerari buruz
jakitea, laginean zein teknika mota erabiltzearen inguruan erabakitzeko, teknika diagnostiko edo
hazkuntza medio desberdinak erabiltzeko.
● Garraioa azkarra izatea.

DIAGNOSTIKO MIKROBIOLOGIKOA FIDAGARRIA

IZAN DADIN, AURREAN AIPATURIKO ARAUAK
JARRAITZEA GARRANTZITSUA IZANGO DA.

2.1. LAGINAREN BILKETA

Pazienteak dituen sintomen arabera, seguruenik medikuak patologiaren baten susmoa izango du eta
horren arabera erabakiko du zein lagin hartu, ez delako berdina gernu-infekzio edo meningitis bat izatea
eta hauei dagozkien laginak. Susmoaren arabera, lagin-mota eta nondik hartzen den ezberdina izango da.

Kontuan izan behar dugu gure gorputzean esterilak diren guneak daudela eta hauetan mikroorganismoren
bat egotekotan bi aukera daude: lagina kutsatuta dago edo patologiaren bat pairatzen du pazienteak.
Gune esterilak odola, hezur muina, likido zefalorrakideoa, seruma, beheko arnasbideak, seruma eta
barruko ehunak dira.
Mikrooganismoak dauden guneak ere daude gure gorputzean, hau da, mikrobiota duten guneak: ahoa,
sudurra, goiko arnasbidea, azala, digestio bidea, bide genitala, uretra… Kasu hauetan, intereseko
mikroorganismoan zentratu behar gara, besteak alde batera utziz.

Beraz, bi aipamen hauek kontuan hartuta eta emaitzetan ageri diren mikroorganismoen arabera,
medikuak tratamendu bat ezarriko dio pazienteari.

Medikuarentzako oso garrantzitsua da jakitea mikroorganismo horiek famakoekiko erresistenteak diren

ala ez.

Laginaren lorpen egokia egiteko kontuan hartu beharrekoak:

● Hartu lagin egokiak infekzio motaren arabera. Saiatu behar da lagina hartzean pazienteari ahalik
eta min gutxien egiten. Hau da, gaixoak birkietako gaitza baldin badauka, fibrosi kistikoa
esaterako, ez egin garbiketa bronkoalbeolar bat, esputo batekin lagin hori lortzeko aukera
badago.

● Ahal bada, lagina gaixotasunaren fase akutuan lortu. Infekzio batzuek, fase akutuan bakarrik
erakutsiko dituzte mikroorganismoak. Adibidez, sukar errekurrente batzuk daude, piko batzuk
dituztenak, hau da, pazienteak hasieran sukarra dauka, gero ez eta gero berriz sukarra izango du.
Beraz, pazienteari odola sukarrik ez duenean ateratzen bazaio, azterketan seguruenik ez da
mikroorganismorik lortuko. Fase akutuan, hau da, sukarra daukanean, hartu behar dugu lagina.

● Saihestu kutsadurak. Horretarako teknika aseptikoak erabiltzen dira. Xiringak, gernua hartzeko
botilak… esterilak izan behar dira. Uretra eta bide genitalak ez direnez esterilak, lagina hartzerako
orduan, kanpotik ondo garbitu behar dira, eta gero txiza egin. Beraz, ekidin egingo da kutsadura,
bai mikrobiotarena, baita tresneriarena.
 ● Garraio-baldintzak kotrolatu (tenperatura, atmosfera, pHa). Behin lagina hartuta, garraioa arina
izan behar da. Gernu lagina lortu bezain laster eraman behar da laborategira; odola ateratzean,
zuzenean jarri behar da hotzean eta laborategira eraman, gehiegizko hazkuntzak ekiditeko edota
mikroorganismoak bidetik ez hiltzeko. Lagina hozkailuan gordetzea askotan oso egokia da, hotza
mikrobiostatikoa baita, hau da, mikrobioen hazkuntza ekiditen du baina hil gabe.

● Laborategira bidali laginak ahalik eta azkarren: Mikroorganismo batzuk, behin gorputzetik
aterata, oso azkar hiltzen dira, gure gorputzean 37ºC daudelako, eta ingurunearen tenperatura
ezberdina delako. Beraz, tenperatura hotzean mantendu behar dira laborategira bidali baino
lehen.

● Ahal izanez gero, gaixoak antimikrobianoak hartu baino lehen hartu lagina. Eragileen
bideragarritasuna aldatuta egon ez dadin. Izan ere, tratamendu bat jasan ondoren lagin bat
erabiltzen badugu kultura bat egiteko, ziur aski kultura negatiboa izango da (ez da ezer haziko).

Lagin batzuk hartzeko moduaren arabera kontu gehiagorekin tratatu behar dira, ez da berdina
hemokultibo bat, gorozki bat edo likido zefalorrakideoa. Garraioa, hartzeko unea, prozesamendua eta
abar desberdinak izango dira, lagin batzuk sentikorragoak baitira.

2.1.1. LAGIN MOTAK

MIKROBIOTA DAUKATE ESTERILAK DIRA

- Hesteak: gorozkietan agertu - Puxika (gernu-maskuria)

- Uretra: zerbait dago, bakterioak gorantza - BEHEKO arnas-bideak eta birikak
igotzen direlako - Odola
- Bide genitalak - Likido zefalorrakideoa
- Larruazala - Hezur-muina
- Ahoa, sudurra eta GOIKO arnas-bideak: - Barruko ehunak
bakterio edo birus batzuk
Lagin hauetatik mikroorganismoren bat hazten Lagin hauetan mikroorganismoren bat hazten
baldin bada, izan daiteke kutsatzailea edo ez. baldin bada, hori izango da kutsatzailea.

2.2. METODOLOGIA
Lagin bat ikertzeko diagnostiko zuzena edo ez zuzena erabili daiteke. Diagnostiko zuzenean identifikazioa
lortuko dugu infekzioaren mikroorganismoa edo bere osagaiak detektatuz (antigenoa, genoma).
Zeharkako diagnostikoan gorputzak mikroorganismoaren auraka sortutako erantzun immune espezifikoa
detektatzen da (Antigorputzak: IgG, IgM).
2.3. HAZKUNTZA
Laborategian gaudenean gure laginarekin, normalean Petri plakak erabiltzen dira. Hala ere,
mikroorganismo guztiak ez dira plakan hazten. Hau hainbat arrazoirengatik izan daiteke:
● Laginean ez dago mikroorganismorik.
● Oso hazkuntza geldoko mikroorganismo bat da, eta oraindik ez da ikusten.
● Oso gutxi egotea eta oraindik ez da hazi, edo ez da hazi gure kultiboan.
● Birus bat izatea.
● Mikroorganismoaren arabera, gerta liteke hazkuntza ez ikustea. Baina horrek ez du zertan esan
nahi ezer ez dagoenik; hori gertatzen bada, medikuari esan behar zaio, berak txostenean
(informean) jar dezan eta beste identifikazio teknika batzuk erabiltzeko.

Garrantzitsua da jakitea zer motatako mikroorganismoa ikusi dugun, hau da, diagnostiko etiologikoa
egitea.

2.4. MIKROORGANISMOAREN DETEKZIO ETA IDENTIFIKAZIOA: DIAGNOSTIKO ZUZENA

Lagina daukagunean, bertako mikroorganismoak detektatzeko erabiltzen ditugun prozeduren multzoa.
Diagnostiko zuzena da, zuzenean mikroorganismoak bilatzen direlako:
Orain arte bakarrik ikusi ditugu kultiboak, baina diagnostiko mikrobiologiko zuzen 4 mota daude (geroago
sakonago azalduko ditugunak):

● Tipikoena da isolaketa kultibo puruan, baina, jada esan bezala, batzuk ez dira hazten kultiboetan
eta bestelako teknikak erabili behar dira. Onddoetan eta bakterioetan erabiltzen da. Hala ere, ez
da nahikoa horrekin eta proba gehiago egin behar dira, espezie zehatzen batek identifikazioa
errazten duen ezaugarri karakteristikoren bat izan ezean.
 Adibidez, onddoak plaketan ikusita, beraien artean ezberdintasunak egon arren, kolorean
edibidez, zaila da zein mota zehatz den zehaztea. Serratia marcescens bakteriak kolore gorria
dauka, urarekin nahasten denean. Estatuen malko gorri karakteristikoak sortzen dituen
mikroorganismoa da. Baina nahiz eta oso karakteristikoa izan, ezin daiteke horrekin bakarrik
zehaztu zein bakterio mota den.

● Mikroskopia (edo identifikazio fentotipikoa): mikroorganismoa zuzenean ikustean datza, baina

ez dira beti denak ikusten. Kasu guztietan ez da proba bera egiten; intereseko
mikroorganismoaren arabera, teknika desberdinak aukeratuko ditugu.
Helmintoak eta protozooak, esaterako, erraz identifika daitezke morfologiaren arabera
mikroskopiarekin. Adibidez, enterobirus bat, zizare bat dena. Hori, mikroskopioaren bidez
ikusterakoan, oso erraz eman daiteke behin betiko diagnostikoa.
Gram tindaketa erabilita ere, bakterio gram positiboak eta gram negatiboak bereiztea erraza izan
daiteke; gram positiboak moreak izango dira eta gram negatiboak, aldiz, larrosak. Bakterioekin,
hala ere, susmoa bakarrik izan dezakegu, ez behin betiko identifikazioa.
Fenotipoa: kanpotik ikusten dena.

● Antigenoen detekzioa. Adibidez, birus baten proteina zehatza detektatzea.

● Genomaren detekzioa.
Birusak mikroskopioan ikustea ezinezkoa da eta hauen kultiboa egiteak denbora asko suposatzen
du, emaitza zehatzik ez lortzeko (ez dira begi bistaz ikusiko). Beraz, hauen kasuan, genomaren
detekzioa eta antigenoen detekzioa egiten dira.

Askotan, lagina hartzean, kultibo mistoa izaten da mikrobiota propioagatik. Hortik, intereseko
mikroorganismoa isolatu behar da.
Behin kultibo purua lortuta (nahasketarik gabekoa), identifikatu behar da proba biokimiko
ezberdin batzuk erabiliz, jakiteko zein mikroorganismo mota den.
Beste gauza garrantzitsu bat da antibiotikoekiko eta antifungikoekiko erresitentzia. Hori plakan
egiten da eta antibiotiko batzuek ere balio dute identifikazioa egiteko.
Orain, kultiboa purua dela, mikroskopiotik begiratu ahal da. Lehen ezin zen, kultiboa mistoa
zelako. Ere egin daiteke genoma mikrobioanoaren detekzioa, PCR bidez; baita ere antigeno
mikrobianoak detektatu.
Diagnostiko mikrobiologiko zuzena (taula):

MIKROORGANISMOA Mikroskopia Kultiboa Antigenoen detekzioa Genomaren detekzioa

Helmintoak ++ - - -

Protozooak ++ +- +- +-

Onddo + ++ +- +

Bakterioak + ++ +- +

Birus +- +- ++ ++

++: oso erabilia; + : erabilia; +-: gutxi erabilia; -: ez-erabilia

IDENTIFIKAZIO FENOTIPIKO KLASIKOA (Mikroskopia eta kulturen bidezko identifikazio

fenotipikoa).

Mikroorganismo baten ezaugarrien karakterizazioan oinarritzen da, horien artean, morfologia, ezaugarri
biokimikoak eta metabolismoarenak…

Lagina izanda, hauek behatzako jarrai daitezkeen bideak honakoak dira:

MIKROSKOPIOA-ren bidez azter daitezke, honetarako

tindaketa desberdinak erabiliz. Zizareak eta nematodoak
edota haien arrautzak detektatzeko adibidez, mikroskopia
optikoarekin nahikoa da, eta honen bitartez diagnostikoa
egin daiteke.

Mikroskopia mota desberdinak daude:

1. Eremu argiko mikroskopia/Optikoa

● Gutxienez 0.2 mikra dituzten mikroorganismoak aztertzeko balio du, txikiagoak ez baitira ikusten.
● Gehienetan tindaketak erabiltzen dira.
○ Bakterioen kasuan bekin behineko identifikazioa egiteko lagin klinikoetan Gram tindaketa
zuzenak egiten dira. Garrantzia handia duten tindaketak dira, azkarrak eta errazak. Hala
ere, behin betiko identifikazioaren orduan, froga gehiago egitea beharrezkoa da.
 ○ Tindaketa gabeko azterketak egiteko aukera dago baita ere, baina egiturak ez dira oso
ondo desberdintzen; beraz, asko erabiltzen ez den teknika da.

2. Fase kontrasteko mikroskopia

● Kontraste handiagotzen da eta irudi tridimentsionala lortuko dugu. Egiturak bereizteko

lagungarria den teknika da.

3. Eremu iluneko mikroskopia

● Fondo ilunaren gainean lagina argi ikusten da. Mikroorganismo finak

ikusteko erabiltzen da, 0.02 mikrometrotakoak. Treponema pallidum
(sifiliaren eragilea) ikusteko erabiltzen den teknika da, oso bakterio
fina delako.

Irudi beltzean zurik ikusten diren zizare antzekoak dira bakterio horiek.

4. Fluoreszentzia mikroskopia

● Fluorokromo desberdinak erabiltzen dira, aztertu nahi denaren arabera.

● Bakterio batzuk fluoreszenteak dira eta mikroskopia mota honekin ikus daitezke.

5. Mikroskopia elektronikoa
● Lenteen ordez bobina magnetikoak erabiltzen dira, erresoluzio eta handipen hobeagoko irudiak
lortzen direlako. Hala ere, diagnostiko arruntean ez da erabiltzen, oso garestia delako.
● Birusak ikusteko aukera ematen duen mikroskopia mota da.
● Beste aukera KULTIBOA egitea izango litzateke. Zelularik gabeko kultiboak plaketan eta
likidoetan egin daitezke eta hauetatik kultibo puruak lortzen dira. Beste mikroorganismo batzuk
hazteko, derrigorrezko patogeno intrazelularrak esaterako, kultibo zelularrak erabiltzen dira; izan
ere, zelula eukarioto gabe, ezinezkoa da mikroorganismo hauek laborategian haztea. Teknika zaila
eta oso luzea da; derrigorrezkoa bada bakarrik egiten den kultibo mota da.

Kultibo hauen identifikaziorako teknika desberdinak erabil daitezke:

a. Mikroskopia
b. Metabolismoa
c. Antimikrobianoekiko sentikortasuna

Adb. Helminto, lizunen eta hainbat protozooen kasuan nahikoa da lagina hartu porta batean hedatu eta
mikroskopioz behatzearekin, behin behineko diagnostikoa egiteko. Ordea, legamia eta bakterio
patogenoen kasuan hau ez da nahikoa; kasu horietan, mikroorganismoak kultibatu beharko ditugu eta
beste teknika batzuk erabili, behin betiko diagnostikoa lortzeko.

Bakterio eta onddoen identifikaziorako erabiltzen da. Kultibo hauek medio solido edo likidoetan egin
daitezkeen arren, gehienak medio solidoetan egiten dira. Teknika honen abantailen artean, lagin
klinikoetan kantitate txikian dauen mikroorganismoen errekuperazioa dago, hau da, mikroorganismo
hauen hazkuntza, kantitate handiagoak lortuz. Honek, identifikazioa eta beraz, diagnostikoa erraztuko
ditu.

1. Onddo eta bakterio zehatz batzuen kasuan denbora gehiago beharko den arren, kultibo gehienak
12-18 ordu hazten utziz lortzen dira.

2. Kultibatu ondoren isolatutako mikroorganismoaren identifikazioa egin beharko da.

3. Mikroskopiaren bidez identifikazioa egingo da. Bakterio eta legamien kasuan behin behinekoa eta
onddo filamentatsuen kasuan behin betikoa.

4. Kultibo puruetatik, antibiotikoekiko sentikortasunaren detekzioa egiteko aukera dago:

a. Antibiograma(bakterioetan)/ Antifungiograma (onddoetan): bakterio eta onddoek
antibiotiko edo antifungikoekiko duten sentikortasuna aztertzeko erabiltzen den metodoa
da, kutibo purua izanda egiten dena.

b. Disko difusioa: hazkuntza eremu solido batean bakterio edo onddoak hazten dira eta
ondoren, kontzentrazio zehatz batean antibiotiko ezberdinak dituzten diskak kokatzen
dira. Hauek hazkuntza plakan zabalduz joango dira, mikroorganismoaren hazkuntza
inhibituz.

Mikroorganismoen farmakoarekiko sentikortasuna txikia bada, honek hazten jarraituko du; baina
mikroorganismo horiek antibiotikoekiko sentikorrak badira, antibiotikoa gehiago zabalduko da.
Beraz, mikroorganismo horien sentikortasuna aztertzeko, hauek uzten duten inhibizio “halo”-aren
diametroa begiratzen da; izan ere, diametroa zenbat eta handiagoa izan, antibiotikoen ekintza eta
beraz, mikroorganismo horien sentikortasuna farmako horrekiko handiagoa izango da.

c. E-test. Hazkuntza plaka osoan farmako berdina egongo da baina kontzentrazio

desberdinetako diskoak izango ditu. Horrela, zein kontzentraziotik behera izango den
mikroorganismo hori erresistentea ikertzen da eta zein izango zen sentikorra izateko
muga.

MIKROORGANISMOEN GENOMAREN DETEKZIOA

Diagnostikoa egiteko kultiboarekin nahikoa ez denean, hau izango da diagnostiko zuzena burutzeko
bigarren teknika multzoa. Gen espezifiko bat anplifikatzen da, mikroorganismo hori identifikatzeko.
Horrela, bakterioetan 16s genea anplifikatzen da; onddoen kasuan 18s.

Teknika multzo honen abantailak:

● Azkarrak eta seguruak dira.

● Oso espezifikoak dira; faltsu positibo gutxi izango ditugu.
● Sentikorrak dira: aztertzen ari garen mikroorganismo gutxi izanda ere, detekzio gaitasun handia
dute. Horrela faltsu negatiboak ekiditen dira.

Hauen desabantailen artean:

● Teknikari espezializatuak behar dira.

● Ez dira merkeak, azken urteetan garapen handia izan duten arren.

Noiz egiten dira?

● Tratamendu antibiotiko bat jarraitzen ari den paziente batean, mikroorganismo kopurua asko
jaitsiko da. Lehen esan behzala, teknika hau oso sentsiblea da eta egoera honen aurrean, hau da,
mikroorganismo gutxiko egoera honetan, identifikazioa erraztuko digu.
● Plaketan hazten ez diren mikroorganismoak aztertzeko erabiliko da.
● Tipifikazio epidemiologikorako erabilgarriak izango dira.

Hainbat teknika daude, asko PCRan oinarritzen direnak:

PCR teknika

Gen bat anplifikatzeko erabiltzen den teknika ohikoena da. ADN sekuentzia batetik abiatuta, honen kopia
ugari lortzen dira.

Prozesuarekin hasteko, ADNa desnaturalizatu egiten da,

tenperatura altuak aplikatuz. Ondoren, lortutako bi DNA kate
horietan, bi primer itsatsiko dira eta jarraian DNA polimerasak
kate horren osagarria lortuko du. ZIklo hau behin eta berriz
errepikatuko da, ADN sekuentzia horren kopia ugari lortu arte.

Real Time PCR (qPCR)

Teknika honetan, anplifikazioa hodi batzuetan egiten da.

Horrela, prozesua burutzen ari den heinean mikroorganismo hori detektatu dezakegu markatzaile
fluoreszenteei esker.

Reverse Transcriptase PCR (RT PCR)

Birusen kasuan, ADNa ez ezik, kasu batzuetan azido nukleiko gisa ARN dute. Ondorioz, alderantzizko
transkriptasa deituriko entzima erabiliko dugu, ARN sekuentzia hori ADN bilakatzeko eta ondoren, PCRa
egingo dugu.

*Kontuz laburdurekin!!→ RT PCR ez da real time PCR, honen laburdura qPCR baita.

FISH teknika edo hibridazio fluoreszentea

Kasu honetan, DNA desnaturalizatu egiten da, markatzaile

fluoreszentea gehitzen da, DNA bere jatorrizko egoerara
bueltatzen da (desnaturalizatu aurreko egoerara baina
markatzaileekin) eta mikroskopioarekin aztertzen da. Sartutako
fluorokromoa DNArekin hibridatzen bada, fluoreszente ikusiko
dugu. Kontuan izan behar dugu ez dela hibridaziorik egingo,
gure intereseko mikroorganismoa ez badago. Helburua, beraz,
gure mikroorganismoa bilatzea izango da.

Orain arte, identifikazio genetikoa egiteko teknikak azaldu dira. Hala ere, batzuetan, identifikazioaz gain,
andui zehatza zein den jakin nahi da. Horretarako, beste detekzio teknika batzuk erabiltzen dira:

● PCR-RFLP(Restriction Fragment Length Ploymorphism); murrizte zatien polimorfismo teknika.

Anduien genotipifikazioa egiten da.

Zertan datza? PCR teknikaren bidez lortutako anplikoiak (sekuentziaren kopiak) errestrikzio
endonukleasen bidez banatzen dira. Ondoren, agarosa gelean banatu eta tamainaren azterketa
egiten da. Patroiaren arabera, andui desberdinak identifikatzeko aukera izango dugu.

● PFGE (Pulsed Field Gel Electroforesis). Andui mota den jakiteko

teknika erabiliena da. Oso fidagarria den arren, prozesu geldoa
da, emaitza lortzeko aste bat behar baita. Elektroforesi bat da
eta gaixotasun larri baten kasi desberdinetako anduiak
berdinak diren aztertzeko erabiltzen da. Kasu hoonetan,
bakterioen genoma osoa aztertuko da.

Nola egiten da? Bakterioak agarosazko bloketxo batzuetan

inmobilizatu, gorde eta hauen lisia egiten da. Genomaren
erauzeketa eta honen mozketan egiten da,
makroerrestrikzio entzimak erabiliz eta zati desberdinak
lortuz. Errestrizkio patroi horik ikusteko elektroforesi
bereziak burutzen dira eta horrela, eremu elektrikoa
angeluz aldatzen joango da. Lortutako zutabe bakoitzean
andui baten genoaren patroia izango dugu.
 Zeintzuk dira lortzen diren emaitzak? Teknika genetiko oso diskriminatzailea da, non anduien
arteko erlazioa ezartzea ahalbidetzen den (erlazio handia, txikia edo eza). Hau garrantzitsua
izango da agerraldi epidemiologikoetan .

● MLST teknika: teknika oso diskriminatzailea da, non hainbat gene kontserbatuen anplifikazio eta
sekuentziazioa egiten den. Agerraldi epidemiologikoetan, infekzio iturria bilatzeko baliagarria da.
● Sekuentziazio osoa. Teknika hau genoma osoa sekuentziatzean datza.

2.4. MIKROORGANISMOEN DETEKZIOA: DIAGNOSTIKO EZ ZUZENA

Mikroorganismoak bilatu beharrean, erantzun immunea bilatzen da.

● Patogenoaren kontrako erantzun immunearen detekzioa: Gorputzaren erantzun immunea
mikroorganismo horren aurrean bilatzen da. Odol-lagina zentrifugatzen da. Beheko aldean zelulak
eta goiko aldean seruma (suero sanguíneo) gelditzen dira. Horrekin egiten da detekzioa.
Antigeno mikrobianoen eta gure antigorputzen detekzioari immunodiagnostikoa deritze.

3. IMMUNODIAGNOSTIKOA

Immunodiagnostikoak, antigorputzak edo erantzun immunologikoaren bitartekarien detekziorako

erabiltzen diren teknikei egiten die erreferentzia. Bi teknika daude:

1. Teknika zuzena. Antigenoa, hau da, erantzuk immunea sortuko duena bilatzean datza.
2. Teknika ez zuzena. Gure erantzun immuneak detektatzean datza. Honi, serologia deitzen zaio eta
lagina serumetik lortzen da.

Bi kasu hauetan komunak diren teknikak erabiliko dira:

● Aglutinazioa

Antigenoen detekziorako erabiltzen den teknika da, baina ez du sentikortasun ona.

Nola egiten da? Lagin klinikoan zuzenean aplikatu daitekeen teknika da. Latex partikulei lotuta dauden
antigorputzak porta baten gainean jartzen dira eta ondoren, lagina gehitzen da. Hau nahastu egiten da
eta laginean bilatzen ari garen antigenoa badago, pelota antzeko bat sortuko da, hau da, aglutinazio bat
sortuko da.

● Immunofluoreszentzia eta ELISA

Sentikortasun eta espezifikotasun altuagoa dute. Emaitzak azkarrago lortzen dira, lagina zuzenean
aplikatzen delako, ez da mikroorganismoa kulturan haztea itxaron behar.

- Inmunofluorezentzia teknikaren pausuak:

Molekula deskerdinak (fluorokromo edo fluoresteina) erabilliz markatzen diren antigorputzak erabiltzen
dira detekziorako. Kasu honetan, lagina euskarri baten jarriko dugu, laginaren antigenoak bertan egongo
diralarik. Gero konjokatua gehituko dugu, antigenoarekiko espezifikoa dena eta markatuta dagoena.
Erreakzioa behatzeko inmunoflurezentzia mikroskopioa beharko da.

- ELISA teknikaren pausuak:

ELISA zuzenean, antigenoa detektatuko dugu, diagnostiko zuzena eginez. Erabiliko diren antigorputzak
entzima batekin markatuta joango dira. Beraz, teknika honetan, lehenik eta behin lagina euskarrian jarriko
dugu eta bertan itsatsita geratuko da. Ondoren, konjokatua gehituko da. Konjokatua kasu honetan,
antigenoarekiko espezifikoa den antigorputza da, entzima batekin markatuta dagoena. Erreakzioa
hasieran ez da ikusgarria izango. Beraz, kromogeno edo sustratu bat gehituko diogu eta antigenoa egon
ezkero, kolore aldaketa bat egongo da; izan ere, entzimak sustratuarekin erreakzionatu eta koloredun
produktu bat sortuko da. Beraz, hau erreakzio positiboa izango da.

Diagnostiko mikrobiologikoa egiterako orduan, antigorputzen presentzia ere detektatu daiteke; helburu
hau duen teknikari ELISA ez zuzena deritzo. (Laborategi-praktikan egin genuen metodoa da).

ELISA zuzena→ antigenoa detektatu

ELISA ez zuzena→ antigorputza detektatu

Elisa zuzenaren teknika azaltzeko bideoa: Video ELISA DIRECTA

https://www.youtube.com/watch?v=fxyHClJ3sgo

5. GAIA: MIKROORGANISMOEN KONTROLA

● Infekzioaren prebentzioa. Higienea, asepsia, txertoak, antimikrobianoak.

● Mikroorganismoen kontrola. Kontzeptuak: esterilizazioa, desinfekzioa eta antisepsia.
● Esterilizazio, desinfekzio eta antisepsia metodoak. Beraien gain eragina duten faktoreak.
● Mikroorganismoen kontrako tratamenduak. Antibiotikoterapia eta balio terapeutikoa.
● Antimikrobianoen ezaugarri egokiak. Tratamendu antimikrobianoan eragina duten faktoreak.
● Antimikrobianoen ekintza‐mekanismoak: antibakterianoak, antifungikoak, antiparasitarioak
eta antibirikoak.
● Antimikrobianoekiko sentikortasun neurria.

1. INFEKZIOAK PREBENITZEKO METODOAK

● Higienea: higiene neurri garrantzitsuena eskuak garbitzea da; izan ere, gaixotaun asko saihesten
dira ekintza hau burutu ezkero.
 Ignaz Philipp Semmelweis medikua (1818-1865) ohartu zen eskuak garbitzearen garrantziaz. Garai
hartan, medikuak hildakoekin egoten ziren eta gero, askotan, erditze gelatara joaten ziren
erditzean laguntzeko. Hortaz, emakume asko hil egiten ziren infekzioen ondorioz. Medikuak bien
artean erlazioa zegoela uste zuen eta beraz, eskuak garbitzea heriotzak prebenitzeko metodo ona
zela ondorioztatu zuen. Horren ondorioz, erditze gelaren aurrean eskuak garbitzeko konketa bat
jarri zen eta haurdun zeuden emakumeen heriotza tasa asko jaitsi zen. Hala ere, kontuan hartu
behar dugu garai hartan ez zegoela mikroorganismo edota infekzioen inguruko informazio
askorik.

● Asepsia: Joseph Lister (1827-1912) izan zen asepsia eta antisepsia garatu zituen kirurjilaria. Lister
konturatu zen, mikroorganismoek Pasteurren kultiboak kutsatzen zituzten moduan, hauek ere
bere pazienteen zauriak ere kutsatu ahal zituztela. Horregatik erabaki zuen hau prebenitzeko
tresnak beroaz esterilizatzea, bendak fenolarekin bustiz eta azala garbitzea.

● Immunitate-sistema: gure gorputzean infekzioak prebenitzeko dagoen sistema, babes sistema

garrantzitsuena. Horrez gain, azala, mikrobiota, sudurreko zilioak, listua, mukiak edo malkoak
bezalako barrera fisikoak ditugu, babes funtzioa betetzen dutenak.

● Antimikrobianoak: hauek prebenitzeko erabili beharrean, tratatzeko erabiltzen diren

konposatuak dira. Antibiotikoak, antifungikoak edo antibiralak sartzen dira talde honetan.

● Txertoak: prebenitzeko neurririk eraginkorrena izango da. Izan ere, hauei esker hainbat
gaixotasunen intzidentzia murriztea lortu da.

2. MIKROORGANISMOEN KONTROLA

2.1. TERMINOLOGIA
● Esterilizazioa: mikroorganismoen forma begetatiboak (hau da, bizirik daudenak) eta esporak
suntsitzea, metodo fisiko eta kimikoekin.
Esporarik erresistenteenak Bacillus anthracis
bakterioak sortzen dituenak dira.
● Desinfekzioa: mikroorganismoen suntsipena
izango da, ahalik eta gutxien izan arte; kasu
honetan ez da lortuko mikroorgansimo guztien
eliminazioa.
● Antisepsia: infekzioaren prebentzioa ehun
bizietan (azala, zauriak), toxikotasun gutxiagoko
kimikoen bidez.
● Antibiotikoterapia: antibiotikoak erabiltzea,
infekzioak sendatzeko.
 2.2. ESTERILIZAZIO METODOAK
● Eragile fisikoak:
○ Bero hezea: ur molekula eta beroaren bitartez proteinen desnaturalizazioa era itzulezin
batean lortzen da.
■ Autoklabea: laborategietan esterilizatzeko metodorik erabiliena da. Ur-lurruna
oso presio handiarekin erabiltzen da. Ohiko baldintzak hurrengoak dira: 1 atm/
121 ºC/ 15-20 minutu. Autoklabea esporarik erresistenteena, hau da, Bacillus
anthracis bakterioak sortzen duena, suntsitzeko gai izango da. Horretarako daude
aurretik aipatutako baldintzak zehaztuta.
■ Tindalizazioa: (John Tyndall, 1887). Tenperatura aldaketetan oinarritutako
teknika da, baina lortzen den tenpratura maximoa ez da autoklabean bezain altua
izango. Tindalizazioaren prozesuak autoklabearenak baino gehiago irauten du;
izan ere, azken honek 15-20 minutu behar ditu bakarrik.
Fase desberdinak daude: hasieran tenperatura igotzen da, 100ºC ingurura,
esporen germinazioa ematen delarik (baina ez dira hiltzen). Ondoren,
tenperatura giro-tenperaturara jaisten da, esporak geminatzen bukatu dezaten.
Azkenik, tenperatura igotzen da berriro, espora horiek azkenean hil daitezen.

○ Bero lehorra:
■ Flameatzea: ereintza euskarria izan daiteke honen adibidea.
■ Erretzea: hondakinak guztiz erretzea, suntsitzea (ospitaleetako material
biologikoa adibidez).
■ Pasteur labea: 300ºC inguru lortzen dituen labea da, beira eta metalak
esterilizatzeko erabiltzen dena.
○ Filtrazioa: poro oso txikiak (0.2 mikrametro) dituzten filtroak erabiltzen dira. Batzuetan ez
da guztiz esterilizatzea lortzen; izan ere, existitzen dira tamaina hori baino txikiagoak diren
bakterioak eta birusak.
○ Izpi ultramoreak: 260nm-ko izpiek azido nukleikoen eraldaketa eragiten dute. Teknika hau
kirofanoetan eta laborategietan erabili ohi da.
○ Erradiazio ionizanteak: ez dira asko erabiltzen (gamma izpiak, industrian, xiringak,
eskularruak, etab. esterilizatzeko.)

● Eragile kimikoak: mikroorganismoaren arabera, eragile kimiko desberdina erabiliko genuke.

○ Etileno oxidoa (kateterrak)
○ Formaldehidoa (toxoideak)
○ Glutaraldehidoa: Beroarekin esterilizatu ezin daitezkeen materialak dira (oftalmologia,
otorrinolarinologia aparatuak).
○ Hidrogeno peroxidoa: ur oxigenatua. (Lentilak, plastikodun inplanteak).
○ Azido paraazetikoa

2.3. DESINFEKTATZAILE ETA ANTISEPTIKOAK

Beheko taula honetan desinfektatzaile eta antiseptiko desberdinak eta hauek mikrrorganismo
desberdinetan duten eragina ikus daiteke. Kontuan hartu beharrekoak:
● Birus biluziak eta geruzatuen artean, lehenengoak dira erresistenteagoak.
● Taula hau optimista da; izan ere, antiseptikoak ez dira gai izango bakterioen esporak eta askotan
mikobakterioak suntsitzeko.
● Nahiz eta antiseptikoak eta desinfektatzaileak ez diren berdinak, alkohola, klorhexidina edo
iodoforoek bi modutan jokatzen dute.

*Kloroaren eratorrien
artean,
oso eraginkorra den lixiba
dago.
 2.4. ANTIMIKROBIANOEN SAILKAPENA
Antimikrobianoak infekzioak tratatzeko metodo bat dira. Irizpide desberdinak erabiltzen dira hauek
sailkatzeko:
● Espezifitatea:
○ Antibakterianoa
○ Antibirikoa
○ Antifungikoa
○ Antiparasitarioa
● Eragina: Mikrobizidak, mikroorganismoak hiltzen ditu; mikrobiostatikoak, ordea, ez ditu
mikroorganismoak hilko, baina hauen erreplikazoa saihesten du. Hau kontuan izanda, sailka
daitezke:
○ Bakterizida/bakteriostatikoa.
○ Fungizida/fungistatikoa.
○ Birizida/birostatikoa.
● Egitura kimikoa.
● Kaltetutako egitura.
● Espektroa, hau da, zein mikroorganismotan eragingo lukeen.
○ Espektro zabaleko antimikrobianoa/ espektro mugatuko antimikrobianoa.
Beraz, espektro mugatuko antimikrobiano baten eragina mikroorganismo gutxi batzuen
kontra bakarrik joango da, nahiko zehatza izango da. Beraz, antimikrobiano mota hauek
hobeagoak dira; horrela, gure mikrobiotaren suntsiketa saihesten da, espektro zabaleko
antimikrobiano batzuen kasuan gertatzen den moduan (diarrea, kandidiasia… bezalako
infekzioak gara daitezke ondorioz). Hala ere, ez dagoenean argi zeren aurka egin behar
den, batzuetan erabiltzen dira espektro zabalekoak.

2.5 EKINTZA ANTIMIKROBIANOA

Espektroaren diapositiban:
Gehienak nahiko murriztuak izaten dira:
● Tetraziklina: Gram- batzuk hartzen ditu, Gram + guztiak, derrigorrezko bakterio intrazelularrak,
klamidia eta riketsia.
Klamidia edo riketsia badauka pazienteak, seguru aski tetraziklina erabiliko da, nahiz eta beste
patogeno batzuen aurrean eragina izan. Baina, ez dago horien aurka egiten duen besterik.
● Penzilina: oso erabilia.
● Tobramizina.
Birusen aurrean ez daukagu hainbeste aukera.

2.6. KONTUAN IZATEKO PARAMETROAK

● Toxizitatea: batzuk topikoki eman daitezke (adibidez, azalean), baina ahotik hartzean toxikoak
dira. Antimikrobiano bakoitzak berezko ezaugarria dauka. Onddoak, gizakikok bezala eukariotoak
direnez, toxikoa ez den antifungiko bat lortzea ez da erraza. Bere ituak, entzimak... gureen
antzekoak dira. Horregatik, antifungikoak guretzat antibiotikoak baino toxikoagoak izaten dira.
● Dosia, denbora eta tenperatura: pilula bat egunero, hiru egunetan zehar hartzea, adibidez. Dosia
ez da soilik antimikrobianoaren araberakoa, baizik eta pisuaren eta adinaren araberakoa ere.
● Barneratzeko ahalmena: Batzuek ez dute zeharkatzen muga hematoentzefalikoa, esate baterako.
Beste batzuek ez dute plazenta zeharkatzen.
● Materia organikoa: garrantzitsua eragile fisiko eta kimikoetan. Materia organikoa badago, askoz
ere zailagoa da ailegatzea mikroorganismoraino, zeharkatu behar delako.
● Antagonismoa: antimikrobianoen artean daude antagonismoak.

3. MIKROORGANISMOEN ERRESISTENTZIA
Mikroorganismo erresistenteenak eta suntsitzeko errazenak:

Bakterioen esporak > Mikobakterioak > Birus biluziak > Onddoak > Bakterioen forma begetatiboak >
Birus geruzadunak (suntsitzeko errazenak).

4. ANTIMIKROBIANOEN EZAUGARRIAK
Antimikrobianoen ezaugarri egokienak:
● Ekintza antimikrobiano aproposa izatea: guztiek ez dituzte guztiak suntsitzen. Horren arabera
aukeratzen dira.
● Itu edo molekula berdinik ez egotea ostalarian: antifungikoekin gertatzen da batez ere.
● Mikrobizida izatea: hiltzea mikroorganismoak. Mikrostatikoak baino hobeto.
● Kontzentrazio baxuetan aktibo izatea: toxizitatea ekiditzeko (dosia txikituz).
● Absortzio erraza: dosi baxuagoa izan beharko da aktiboa izateko. Batzuetan gehitzen dira
produktu batzuk absorbentzia hobetzeko.
● Erresistentziarik ez izatea: arazo larria da. Gero eta gehiago sortzen ari dira erressitentziak.
Bakterioen artean pasatzen dituzte erresistentzioen geneak. Orduan, asko zabaltzen dira. Hau
gertatzen da hartutakoak, mutazioengatik (batzutan); beste batzutan berez erresistenteak dira
(antimikrobianoaren itua gram+aren horman badago, gram- berez erresistentea izango da).
Gauza da hiltzen bada erresistentzia haru duen bakterioa, ez du hori pasatuko. Baina, askotan ez
dira hiltzen eta bakterio horrek besteei pasatuko die erresistentzia. Horregatik da hain
 garrantzitsua antibiotikoak hartzen hastean, tearapia bukatzea eta ez uztea erdian, nahiz eta ondo
sentitu. Garrantzitusa da pazienteei hori jakinaraztea.
● Alergiarik ez eragitea: ez da efektiboa izango eta arazoak emango ditu pazientea alergikoa baldin
bada. Penizilinarekiko alergikoak diren pertsona asko daude.
Fibrosi kistikoa daukaten pazienteek garatzen dituzte biriketako infekzio kronikoak. Askotan
geratzen dira kronifikatuta betirako, infekzioak oso erresistenteak bilakatzen direlako.

Batzutan mikroorganismo baterako antibiotiko bakarra erabil daiteke, baina pazientea hori
horrekiko alergikoa izan daiteke. Orduan, antibiotikoak ezin izango dira erabili sendatzeko. Beste
bide batzuk bilatu beharko dira.

5. TRATAMENDUAREN AUKERAKETA
3 gauza izan behar dira kontuan antimikrobianoa aukeratzeko orduan:
● Agente infekziosoa: zeren aurre egin nahi den.
● Pazientea: adina, pisua, alergiak…
● Antimikrobianoaren ezaugarriak: zerei aurre egingo dion toxizitateak...

Helburuaren arabera, profilaktikoa (prebenitzea) ala sendatzea. Nahiz eta mikrobioari berari aurre
egiteko den, ez da erabiltzen terapia edo pauta berdina.

6. ANTIMIKROBIANOEN ELKARKETA
Batzutanantimikrobiano bat baino gehiago batera jarri behar dira: ez dagoelako argi zeren aurka egiten
den, agente horrek antibiotiko batekiko erresistentzia izatea eta bestearekiko ez, etab. Beraien artean,
harreman desberdinak sortu daitezke
- Indiferentea: Eragina ez da aldatzen, ez altuagoa ez baxuagoa.
- Gehigarria: euren efektuak batzen dira.
- Sinergismoa: biek batera bakarka duten efektuen batura baino eragin handiagoa izatea, hau da,
elkarren artean potentziatzea.
- Antagonismoa : batek bestearen eragina inhibitzea. Oso garrantzitsua da azken hau kontuan
hartzea.

Zertarako elkartzen dira?

- Toxikotasuna jaisteko: batzutan bietako bat oso toxikoa izaten da, eta dosi bat jarri beharrean,
hobeto da bi ezberdin erabiltzea, maila baxuagoan, antimikrobiano toxikoaren efektu kaltegarria
murriztuz.
Horretaz gain, tratamendua bukatu egin behar da. Behin tratamendua ipinita ezin da erdian utzi,
erresistentziak ekiditeko. Batzuetan ez gara gai eta tratamendua aldatu behar da.

7. ANTIBIOTIKO MOTAK
Historia:

Alexander Flemming-ek topatu zuen lehen antibiotikoa. Oso laborategi desorganizatua zeukan eta egun
batean, aurretik nahi izan gabe, plaka batean onddo bat behar zena baino gehiago hazi zen eta inguruan
zeuden bakterioak hilda agertu ziren. Hori ikusita, onddo horrek bakterioak hiltzen zituen zerbait ekoizten
zuela ondorioztatu zuen eta hori infekzioetarako erabil zitekeela pentsatu zuen. Beraz, kasualitatez
gertatu zen. Penizilioa onddo bat da, penizilina ekoizten duena. Badaude beste onddo batzuk,
antibiotikoak ekoizten dituztenak. Bakterio batzuek ere ezkoizten dituzte, beste bakterioen aurka egiteko
eta konpetentziarekin bukatzeko (Streptomyces, adibidez). Euria egiten duenean lurrean sortzen den
usain bereizgarriaa Streptomycesak dira (lurrean daude). Bakterio bereziak dira, haritsuak direlako, eta
onddoen antza daukate.

Beraz, badaude:
● Antibiotiko naturalak: bakterioetatik eta onddoetatik eratorritakoak. Penizilina Penicillium
onddotik dator. Zefalospoirobiotikoak Cefalosporinatik. Bacillus salinomizina eta bacitrazina.
Azken hau topikoki ematen da. Streptomyces-ek antibiotiko asko ematen ditu: estreptomizina,
eritromizina, tetraziklina, rifamizina…
● Antibiotiko sintetikoak: erresistentziak sorteatzeko erabiltzen dira, naturalen molekulak apur bat
eraldatuz, berriro eraginkorrak bihurtzen dira. Toxikotasuna jaisteko eta farmakozinetika
hobetzeko ere erabiltzen dira.

8. ANTIBIOTIKOEN BALIO-TARTE TERAPEUTIKOA

Mikroorganismoetan eragina izan behar du, baina ezin da toxikoa izan pazientearentzat. Tarte
terapeutikoan bi faktore kontuan hartu behar dira: kontzentrazioa eta denbora.
● Kontzentrazioa: Antibiotikoaren dosia baxuegia bada, ez du ezertarako balio. Altuegia bada,
toxikoa izango da. Saiatu behar da bien artean oreka mantentzen, alegia, tarte terapeutikoan
mantentzen.
● Denbora: Efektua denboran mantendu behar denez, pilula periodikoki hartu behar da, behin
lehenengoaren efektuak beherantz egiten duenean bigarrena hartzea, baina oraindik tarte
terapeutikoan aurkitzen denean. Uzten bada efektua jausten, hil ez diren bakterioek, aurre egiten
dien ezer ez daukatela, erresistentziak garatzen dituzte.

Horrela erregulatzen dira dosiak eta denborak. Adibidez, tuberkulosiaren aurka egiteko hilabete asko
behar dira eta garrantzitsua da pazienteei hori argi uztea.
 8.1 Antibiotikoekiko erresistentziarekiko sentikortasuna:
Bi eratara egin daiteke:
- Era solidoa: (4. Gaian azalduta).
- Era likidoa: Kultibo handietan (adibidez, 10 mL-tan) edota mikrodiluzioetan (ELISA teknikan
erabilitako plakak, adibidez) egin daitezke.

- Kontzentrazio inhibitzaile minimoa (MIC): antibiotiko kontzentrazio minimoa

mikroorganismoaren hazkuntza inhibitzeko (hau da, zein dosi beharko den eraginkorra
izateko). Hala ere, ezin da jakin bakterioak hilda dauden edo ez, soilik hazkuntza egon ote
den aztertu daiteke

Prozedura: Putzuetan antimikrobianoaren diluzioak jartzen dira, ordenean gero

eta kontzentratuagoak. Horretaz gain, guztietan mikroorganismoak ereiten dira. Denbora
batez inkubatu ostean, guztietan hazkuntza egon den edo ez aztertu dezakegu (kolorean
oinarrituta). Guztietan hazkuntza egon bada, antibiotikoari erresistentzia garatuta izango
du agente mikrobiano horrek. Bestalde, azkenengo 2 putzuetan hazkuntzarik ikusten ez
badugu (irudian bezala), azkenaurreko putzuan erabili den antimikrobiano dosia izango
da Kontzentrazio Inhibitzaile Minimoa.

- Kontzentrazio bakterizida minimoa (MBC): Antibiotiko kontzentrazio minimoa

mikroorganismoaren ekintza inhibitzeko (agente bakterianoen heriotza eragiteko).
Antibiotiko batzuk dosiaren arabera, bakterizida edo bakteriostatikoak izan daitezke.

Prozedura: MIC-aren frogan lorturiko

hazkuntza gabeko diluzioak plaketan
ereiten dira, agente mikrobiano gehiago
gehitu gabe eta antibiotikorik gabe. Baliteke
aurreko frogan MIC-a lortu den diluzioan
oraingo honetan hazkuntza gertatzea eta
besteetan, berriz, ez. Kasu horretan, MBC
oraingoan hazkuntzarik egon ez den plakako
dosia izango da, eta MIC-ak soilik eragin
bakteriostatikoa izango du. Hala ere, izan
daiteke MIC eta MBC kontzentrazioak
berdinak izatea.
9. AGENTE ANTIBAKTERIANOAK
Ekintza mekanismoaren arabera (bakterioaren zein ataletan ematen den inhibizioa), hainbat mota:

9. 1 Hormaren sintesian eragina:

- β-Laktamikoak: Talderik handiena da. Horma zelularreko peptidoglikanoen sintesian eragiten

dute, Penicilin binding protein (PBP) deituriko entzima da β-laktamikoen itu-molekula
(proteinaren izendapenak adierazten du penizilina bera proteina hau baino lehenago aurkitu
zela). Entzima edo proteina honen funtzioa peptidoen arteko kateak sortzea da. Beraz, β-
laktamikoak proteina horretara lotzean, bere funtzioa inhibitzen dute eta hormaren luzaketa
oztopatzen da. Ondorioz, bakterioak hil egiten dira. Antibakteriano mota honen ezaugarri
bereizgarriena eraztun β-laktamikoa da. Motak:
- Penizilinak.
- Zefalosporinak.
- Karbapenemikoak.
- Monobaktamikoak.

*β-laktamasa: Antibakteriano mota honen aurrean bakterioek garatzen duten

erresistentzia mekanismoa da. Bakterioek entzima mota hau ekoiztean, antibakteriano β-
laktamikoen eraztun β-laktamikoa hidrolizatu egiten dute eta β-laktamikoak inaktibatzen dituzte.
Horien aurka, bakterioen erresistentziari aurre egiteko azido klabulonikoa erabiltzen da, β-
laktamasak inhibitzen baititu.

- Glukopeptidikoak: Garrantzitsuenak Bankomizina eta Teikoplanina dira. Hauek ere

peptidoglikanoen sintesia inhibitzen dute.

- Bazitrazina: Ez da aurreko taldeetan sartzen. Hala ere, horma zelularraren inhibizioa eragiten du
honek ere.
 9.2 Mintz zitoplasmatikoan eragina: polimixinak. Iragazkortasuna desegonkortu egiten dute,
kanpo mintzeko fosfolipidoetara lotzen dira. Guretzako gehienak toxikoak dira eta topikoki
(adibidez, azalean) soilik ematen dira, sistematikoki guretzako toxikoak direlako.

9.3 Azido folikoaren metabolismoan eragina: sulfonamidak eta trimetropinak. Azido folikoaren
metabolismoaren parte diren pauso desberdinetan izaten dute eragina. Sulfonamidek azido
paraaminobentzoikoan daukate eragina, eta trimetropinek, aldiz, dihidrofolato erreduktasan.
Nahiz eta bakoitzak entzima batean eragin, bietan purina eta pirimidinen eraketa oztopatuko da.

9.4 Proteinen sintesian eragina: erribosomaren azpiunitate desberdinetan eragiten dute (50s eta
30s, azpiunitate handia eta txikia, hurrenez hurren) eta biek daukate helburu berbera: proteinen
sintesiaren oztopaketa, proteinarik gabe ez baitago hazkuntzarik.
- Makrolidoak eta likosamidak. 50s azpiunitatean daukate eragina.
- Aminoglikosidoak eta tetraziklinak: 30s azpiunitatean daukate eragina.

9.5 Azido nukleikoen sintesian eragina: batzuk ADNan eukiko dute eragina eta beste batzuk
ARNan, baina azkenean eragina berdina da: proteinen sintesirik ez ematea. Talde honetan
kinolonak, errifaziminak eta nitroamidazolak bereiz daitezke.

10. AGENTE ANTIFUNGIKOAK

Oso toxikoak dira guretzako eta paziente guztietan ezin daitezke eman. Gehienetan nefropatiak
(giltzurrunetako gaitzak) edo hepatopatiak (gibeleko gaitzak) dauzkaten gaixoetan ezin dira eman.
Orokorrean oso kontu handiarekin ematen dira. Ez dira izaten antibakterianoak bezalako eraginkorrak.
Infekzio sistemikoen aurrean ematen dira, eta normalean oso zailak izaten direa desagertzen.

Antifungiko gutxi daude, nahiko limitatuak dira. Normalean itu-egitura egokiak bilatzea zaila egiten zaie.
Sentikortasun testa burutu daiteke: antifungigrama. Normalean onddoen aurkako kimioterapia bezala
erabiltzen dira.
Hauek dira haietako batzuk:
- Polienoak: B afoterizina eta nistatina. Ergosterolera lotzen dira eta mintza apurtzen dute.
- Azolak: mikonazol, flukonazol… ergosterolaren sintesia inihibitzen dute.
- Alilaminak: terbinafina. Ergosterolaren sintesia inhibitzen dute.
- Ekinokandinak: kaspofungina, mikafungina, anidulafungina… hormaren B1-3 glukanoaren
sintesia inhibitzen dute.
- Antimetabolitoak.
- Griseofulbina.

11. AGENTE ANTIPARASITARIOAK

Ezaguna den bezala, parasitoak eukariotoak dira. Antifungikoak bezala, gehienak guretzat toxikoak dira.
Zaila da beraien bizi ziklo desberdinetara egokitzen diren tratamenduak ezartzea, oso bizi ziklo konplexua
baitaukate. Batez ere herri ez hain garatuetan agertzen dira parasitoek eragindako gaixotasunak.

Ez dago parasitoen aurkako txertorik. Hedapena gutxitzeko metodorik eraginkorrena higienea zaintzea
(adibidez: ura iragazi) eta bektoreen kontrola da.

Bi talde nagusitan bereizten dira: antiprotozooarioak edo protozooen aurkakoak (ekintza mekanismoa
askotan azido nukleikoen aurkakoa) eta antihelmintoak (metabolismo energetikoan edo
neurotransmisoreen ekintzan eragiten dute).

12. BIRUSEN AURKAKO AGENTEAK

Antibiralen ekintza mekanismoa ulertzeko birusen zikloa jakin behar da. Bertan, fase desberdinak
bereizten dira:
- Ezagutzapena, atxikidura eta sarrera.
- Kapsidaren galera.
- Transkripzioa eta birusaren proteinen sintesia.
- Erreplikazioa.
- Egitura guztien muntaia.
- Askapena eta lisia.
Birusak ez dira izaki bizidun kontsideratzen, eta hori dela eta giza organismoaren zelulak behar dituzte
beraien funtzioak era egokian betetzeko.

Birusen aurkako kimioterapia gisa ondorengo aukera hauek aurkitzen dira:

- Birizidak: birusak zuzenean inaktibatzen da.

- Antibirikoak: erreplikazio birikoa zelularen barnean ekiditen dutenean.
- Immunomoduladoreak: infekzioarekiko ostalariaren erantzuna aldatzen dutenean.

Antibirikoak askotan arazo desberdinak izaten dituzte, hala nola:

- Espektro mugatua: birus bakoitzarentzat espezifikoak.

- Infekzioaren hasieran (erreplikazioan) izaten dira eraginkorrak.
- Birusaren infekzio latentean eragin baxua edo eza.
- Erresistentzia garapena.
- Efektu sekundario toxikoak: giltzurrunetako arazoak, anemiak…
 6. GAIA: GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN EPIDEMIOLOGIA ETA
PROFILAXIA
Epidemiologia populazioan agertzen diren gaixotasun infekziosoak ikertzen dituen zientzia da. Zehazki,
horien maiztasuna eta beraiengan eragina duten faktoreak aztertzen ditu, prebentzio eta kontrolerako
neurri egokienak ezartzeko.

Mikroorganismo batek gaixotasun bat eragiteko duen gaitasuna 3 ezaugarritan oinarritzen da:
mikroorganismoaren birulentzia, ostalariaren ezaugarriak eta eta ingurumena.

● Mikroorganismoa
- Birulentzia
- Inbasibitatea
- Dosia
- Toxigenizitatea
● Ostalaria
● Erantzun immune babesgarria (txertaketa)
- Aurre egiteko gaitasuna
● Ingurumena
- Superpopulazioa
- Ur edangarria
- Osasun neurriak
- Bizilekua
- Kutsadura

1. GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN MAIZTASUNA

● Gaixotasun endemikoa: herrialde zehatz batean periodikoki agertzen den gaixotasuna.
Adb: tuberkulosia Euskal Herrian edo malaria Afrikan.

Infektatutako populazioaren ehunekoaren arabera izan daiteke:

●

➢ Holoendemikoa: populazioaren >%75 infektatuta.

➢ Hiperendemikoa: populazioaren %50 - %75 infektatuta.
➢ Mesoendemikoa: populazioaren %10 - %50 infektatuta.
➢ Hipoendemikoa: populazioaren <%10 infektatuta. Adb: Tuberkulosia.

● Gaixotasun epidemikoa, epidemia edo izurritea: lurralde oso batean gaixotasun batek duen
bat-bateko handipena. Askotan agerraldi epidemikoak izaten hasten dira. Adb: gripea (lurralde
osoan zehar hedatu).
● Agerraldi epidemikoa: lurralde bateko eremu konkretu batean eta denbora tarte konkretu batean
ematen den gaixotasunaren handipen bortitza. “Bat-batean leku konkretu batean ematen diren
kasuak”.
Adb: taberna bateko tortillek Salmonelosia eragitea (eremu lokalizatuan).
● Pandemia: mundu osoan zehar populazio desberdinetan ematen den gaixotasunaren
 maiztasunaren handipena. Adb: koronabirusa edo hiesa.

2. EPIDEMIA MOTAK
Epidemiaren hasiera eta garapenaren arabera 2 taldetan sailka daitezke:

● Agerraldi holomiantikoa: infekzio iturri berdinetik infektazen dira

pertsona asko denbora gutxian. Salmonelosiaren kasua (aurrekoa)
● Agerraldi prosodemikoa (propagatua): mikroorganismoa
pertsonaz pertsona transmititzen da. Beraz, infektatutako
indibiduoak gaixo izateaz gain infekzio foku bihurtzen dira.
Esponentzialagoa (progresiboa) eta transmisio geldogagoa.
● Mixtoa: hasieran agerraldi holomiantikoa denean, eta
denborarekin, pertsona batetik bestera trasnmititzean
prosodemikoa bihurtzen denean.

3. KATE EPIDEMIOLOGIKOA/LEHEN MAILAKO FAKTORE EPIDEMIOLOGIKOAK

Infekzio bat garatzeko mikroorganismoa dagoen lekutik indibiduora iristeko transmisio bat gertatu behar
da. Honi kate epidemiologikoa deritzo. Kate honetan 3 atal daude:
1. Patogenoaren gordailua eta infekzio iturria
2. Transmisio mekanismoak
3. Populazio gaixokorra

Hauetaz gain, bigarren mailako faktore epidemiologikoak daude:

● Faktore biologikoak (populazioaren adina, sexua, arraza...)
● Ingurumenarekin erlazionatutako faktoreak:
○ Sozioekonomikoak: higienea.
○ Soziokulturalak: erlijioa eta hezkuntza.
○ Demografikoak: migrazioa.
○ Urtaroa

● Bizimoduari lotutako faktoreak:

○ Elikadura mota: haurren immunogutxitasunaren arrazoietako bat elikadura desegokia
izan daiteke.
○ Drogazaletasuna
○ Alkohola
○ Ohitura sexualak

● Mikroorganismoaren gaitasunarekin erlazionatutako faktoreak ere badaude:

○ Kutsakortasuna (mikroorganismo konkretu batek populazioan hedatzeko duen
gaitasuna), patogenizitatea (gaixotasuna sortzeko ahalmena) eta birulentzia
(patogenizitate maila, hau da, mikroorganismoak kasu berriak sortzeko duen gaitasuna).
○ Mikroorganismoaren sarbide eta irteerak ostalarian, ostalariarekiko dependentzia...
 1. GORDAILUA ETA INFEKZIO ITURRIA
Mikroorganismoaren habitat naturala da. Gordailua eta infekzio iturria ez dira beti berdinak izan behar,
baina askotan izan ohi dira.

Adb: listeria kasua. Gordailua animalia izango da eta eta infekzio iturria, aldiz, “Magrudis markako carne
mechada”.
Salmonelosi kasua. Gordailua arrautza izango da eta infekzio iturria, adibidez, “Ybarra” markako
maionesa.

● Infekzio iturria, beraz, patogenoaren jatorri zehatza izango da. “Zehazki brote epidemikoa nondik
atera den”.
● Gordailua, orokorragoa da, non egon daitekeen infekzio hori.

Adb: denguean gordailua tximinoak edo gizakiak dira eta infekzio iturria eltxoak.

GORDAILU MOTAK:
● Ingurumena (telurikoa): ura edo lurra. Adb.: Legionella, Histoplasma, amebak.
● Animaliak: Zoonosiak: animalietatik gizakietara pasatzen diren infekzioak. Oiloen, txerrien, eta
abarren digestio-hodian Salmonella eta Campilobacter, txakurretan amorruaren birusa,
felinoetan Toxoplasma…
● Gizakiak: Osasuntsuak (eramaileak), zein gaixoak. Meningokokoa, gonokokoa, birusak…

2. TRANSMISIO BIDEA
Gordailutik ostalarira heltzeko prozesuari deritzogu transmisio bidea.
● Aire bideak: Tantaren tamainaren arabera:
○ Tanta hadiak berehala jauziko dira lurrera, beraz oso gertu geratuko dira.
○ Tanta txikiak pixka bat haratago helduko dira
○ Mikrotantak edo aerosolak: hain dira txikiak non airean supensituta agertzen diren.
Transmisioa, beraz, askoz zabalagoa izango da.
● Bide fekal-orala: Elikagaiak, eskuak, ura...
● Kontaktu zuzena: Azalekoa, sexuala edo perinatala.
● Bide parenterala: Patogenoa zuzenean odolera sartzean. Adb.: transplanteak, transfusioak,
xiringa ez-esterilak eta erditzean amaren odola.
* Beraz, bide perinatala kontaktu zuzenekoa eta parenterala da.
● Bide transplazentarioa: haurdunaldian zehar amak umeari patogenoa transmititzea plazenta
zeharkatuz.
● Artropodoak: kaparrak, eltxoak...

TRANSMISIO BIDE MOTAK:

● Zuzena: muxuak, sexu-harremanak, hozkadak (amorruaren kasuan), bertikala (amak haurrari) eta
parenterala (xiringak, transplanteak, transfusioak…)
● Ez-zuzena: infekzio-iturriaren eta ostalariaren artean bitartekari bat daukagu, adb: ura, janaria,
airea, fomiteak (kutsatutako objektuak, adb mugikorra), fekal-orala, bektoreak.
TRANSMISIO BIDEEN ARRISKUA:
● Arbasbideko hedapena kontrolatzeko zaila da, soilik maskarila bidez ekidin daiteke.
● Hedapen fekal-orala: Herrialdearen arabera oso arriskutsua izan daiteke. Osasun publikoko
neurrien eta higiene neurrien (eskuak garbitzea) bidez ekiditen da.
● Sexu bidezko hedapena: preserbatiboen bidez galarazten da baina azpigaratutako herrialdeetan
kontrolatzea zailagoa da.
● Bektorea: artropodoen ziztada (malaria, tifusa) ekiditeko intsektizidak, moskiterak eta arropa
luzeak eribili daitezke. Gainera, iluntze orduak (zistada orduak) ekidin ditzakegu.
● Gordailua ornodunetan dagoenean (toxoplasmosia, bruzelosia, amorrua, salmonelosia): ez ikutu
kaleko animaliak ezta euren gorotzak.
● Gordailua bektorea/ornoduna (sukar horia, tripanosomiasia, izurria) non transmisio bidea
horrelakoa den: eltxoa → sagua → gizakia. Hau ekiditeko higiene neurriak har ditzakegu.

TRANSMISIO HORIZONTALA ETA BERTIKALA:

● Transmisio horizontala: bertikala ez den transmisio bidea, adibidez, airea eta sexua.
● Transmisio bertikala: amak umeari infekzioa transmititzea. Hiru motatakoa izan daiteke:
○ Kongenitoa: transplazentarioa edo germinala.
○ Perinatala: erditzerako unean.
○ Neonatala: jaioberrietan, kontaktu zuzenagaitik (esnea tititik hartzeagaitik).

OSPITALETAKO INFEKZIOAK (NOSOKOMIALAK):

Infekzio nosokomialak osasun eremu batean dauden mikroorganismoen eraginez hartutako infekzioak
dira. Esterilizazio desegokiekin edo antisepsia faltarekin erlazionatuta daude.

Ospitaletan higiene zorrotza mantentzea oso garrantzitsua da. Izan ere, ospitaletan antibiotikoekiko
erresistenteak diren hainbat mikroorganismo daude. Mikroorganismo horiek dira hain zuzen ere infekzio
nosokomialak eragiten dituztenak.

Infekzio nosokomialak pazienteek ez ezik, medikuek, erizainek… ere pairatu ahal dituzte. Infekzio horien
mikroorganismo eragileak sanitarioen fonendoskopioetan, amantaletan, eskuetan… egon ahal dira
higiene neurri egokiak jarraitzen ez badira. Beraz, osasun langileak, infekzio nosokomialen gordailu, iturri,
transmisore edo gaixo izan daitezke. Egoera hau ekiditeko hurrengo neurriak lagungarriak izango lirateke:
- Eskuak garbitzea.
- Fonendoskopioa garbi mantentzea.
- Amantala kontsultan bakarrik erabiltzea ez beste edozein lekutan (ospitaleko kafetegian
adibidez).
 4. PREBENTZIO NEURRIAK EPIDEMIAK/PANDEMIAK MOZTEKO
Hiru toki desberdinetan aplikatu daitezke prebentzio neurriak kate epidemiologikoa mozteko: infekzio
iturrian, transmisioan eta populazio gaixokorran.

● Gordailua: infekzio iturria zein den bilatu behar da. Behin aurkituta, kontrolatu behar da infekzio
iturri hori gutxituz edota desagerraraziz.
○ Inkesta epidemiologikoak
○ Diagnostiko eta tratamendu goiztiarrak
○ Inguruneko kalitatearen hobekuntza
○ Animalien txertaketa: gaixotasunaren infekzio iturria animalia bada, animalia horri
txertaketa burutzen zaio.
○ Isolatzea
○ Infekzioaren eroaleen bilaketak

● Transmisio mekanismoa: infekzioaren transmisioa moztu behar da.

○ Transmisio bertikala bada: zesarea burutu. Amak herpes genitalen bat duenean, adibidez.
○ Sexu harremanen ondoriozkoa bada: preserbatiboak erabili.
○ Airetik bada: maskarilak erabili.
○ Bektorea bada: insektizidak, jantziak… erabili.
○ Parentala bada: eskularruak erabili.
○ Fekal orala bada: elikagaien kontrola eta ur-arazketa burutu.
○ Fomiteak: higiene neurriak hartzea, horien artean, eskuak garbitzea.

● Populazio gaixokorra: populazioa indartsuagoa (erresistenteagoa) bihurtu behar da. Horretarako:

○ Txertaketa (immunoprofilaxia aktiboa) eraginkorrena izango da.
○ Immunoprofilaxia pasiboa.
○ Kimioprofilaxia.
○ Osasun hezkuntza bizi ohiturak aldatzen ikasteko indartsuagoak bihurtzeko.

5. IMMUNOPROFILAXIA
5.1. IMMUNOPROFILAXIA AKTIBOA: TXERTAKETA
Mikroorganismoa edo mikroorganismoaren egiturak (antigenoa, DNA) sartzean, hartzailearen
immunitate-sistema aktibatu eta hartzaileak berak mikroorganismo horren aurkako antigorputzak
sintetizatzen ditu.

Jatorrizko mikroorganismoa:
1. Inaktibatu daiteke (hil) eta ondoren txertatu
2. Indargabetu daiteke (bizirik dago, hauek andui abirulentoak dira) eta ondoren txertatu
3. Mikroorganismoaren azpiunitateak (antigenoak) erauzi eta txertatu
4. Mikroorganismoaren genoma erauzi eta txertatu
Txertoen administrazio bide ohikoena subkutaneoa da, baina ahotik, sudurretik etab. ere administratzeko
aukera dago.
Ondorioa: txertatutako hartzailearen immunitate-sistema indartu egiten da, hartzailea babestuz eta
jatorrizko mikroorganismoaren infekzioa kontrolatuz.

TAULA: Txerto indargabetua/ txerto inaktibatua

EZAUGARRIA Txerto INDARGABETUA Txerto INAKTIBATUA

Nola lortzen da? Andui birulentoaren hautaketa Patogenoaren inaktibazioa

(kimikoa, beroa…)

Egonkortasuna giro- Baxua Altua

tenperaturan

Adiubante baten beharra? EZ BAI

(txerto baten erantzun
immunologikoa potentziatzen
edo bideratzen duen
substantzia)

Immunitatearen iraupena Luzeagoa Laburragoa

Immunitate humorala IgA (bide naturaletik ematean) IgG

edo IgG

Errebertsioa (birulentziara) Posiblea (arraroa) EZ

Immunitate zelularra BAI EZ

Dosi kopurua Maiz dosi bakarra Hainbat dosi

Patogenoaren transmisioa Posiblea EZ

beste indibiduo batzuetara

Efektu sekundarioak Batzuetan sintoma arinak, baina

ez da inoiz koadro okerrena
emango (sintoma okerrenak ez)

Pertsona immunogutxituei EZ BAI

eman?

Erantzuna Potenteagoa Ahulagoa

5.2. IMMUNOPROFILAXIA PASIBOA

Beste organismo batean ekoiztutako elementu immuneen administrazioaren bidez lortutako babesa;
kasu honetan, hartzaileak ez ditu antigorputzak ekoizten, hauek zuzenean administratzen dira.

5.2.1 Ezaugarriak
● Berehalako babesa: eranzuna immunoprofilaxia aktiboan baino arinagoa da; immunitate-
sistemak ez ditu antigorputzak ekoizten, beraz, erantzuna berehalakoa da.
● Behin-behineko babesa: iraupena oso laburra da (aste batzuk baino ez) eta ez da oroimenik
garatzen; hau da, mikroorganismo berak garatutako infekzio baten aurrean erantzun
immunologikoa ez da arinagoa izango.

5.2.2 Motak
● Naturala: amak umeari; karena bidez edota edoskitzean
● Artifiziala: antiserumenak (animalia edo gizakietatik ateratako seruma, zeinak antigorputz
poliklonalak dituen), immunoglobulinak (antigorputzak) eta antigorputz monoklonalak (zelula
bakar batetik laborategian lortutako antigorputzak)

5.2.3 Erabilera
Animalien serumen erabilera mugatua da; zenbait toxina eta pozoien kontra baino ez dira erabiltzen.
 7. GAIA: IMMUNITATE-SISTEMA I
1. SARRERA

Immunologia: Immunitate sistemaren ikasketa burutzen duen zientzia.

Immunitatea: Agente arrotzen/kaltegarrien aurkako babesa edo erresistentzia. Historikoki basesa

infekzioekin erlazionatu izan da, baina gaur egun definizio zabalago bat ezagutzen dugu, izan ere,
infekziosoak ez diren agenteek ere eragin dezaketelako erantzun immunea, hala nola, alergenoek,
transplanteek edo minbizi-zelulek.

Immunitate sistema: agente arrotzen, kaltegarrien aurka babesten gaituen molekula, zelula, ehun eta
organo multzoa. Bere funtzioa betetzeko molekula propioak toleratzen eta arrotzak erasotzen ikasi behar
du. Horretarako immunitate sistemaren osagaiek heltze eta hautespen prozesuak pairatu beharko dituzte.
Prozesu honetan akatsak eman daitezke: ehunetako kalteak, gaixotasun autoimmuneak.

Erantzun immunea: organismoan agertzen diren agente arrotzen aurkako erantzun bateratu eta
koordinatua.

Immunitatean bi mekanismo bereizten badira ere (erantzun immune innatoa eta espezifikoa),
immunitatea bakarra da, biek era koordinatuan egingo baitute lan.
● Erantzun immune innatoa: Egitura arrotzen aurka sortzen den hasierako erantzuna. Azkarra.
Zenbaitetan ez da nahikoa patogenoa suntsitzeko.
● Erantzun immune espezifikoa: Innatoa baino geldoagoa bada ere, indartsuagoa eta espezifikoa
da.

2. ERANTZUN IMMUNEAREN OINARRIZKO FUNTZIONAMENDUA

3 pausu ditugu: Ezagutza, Aktibazioa eta Erantzuna

2.1. EZAGUTZA
Antigenoa ezagutzea funtsezkoa da erantzun eraginkor bat prestatzeko eta erantzun desegokiak
ekiditzeko (erreakzio autoimmuneak).

● Erantzun immune innatoan patogenoaren ezagutza neutrofiloek, makrofagoek, zelula

dendritikoek eta Natural Killer zelulek burutzen dute.
● Erantzun immune espezifikoan, ordea, B eta T linfozitoek burutuko dute funtzio hau.
Biek modu ezberdinean errekonozituko dute partikula arrotza, hau da, hartzaileak oso ezberdinak izango
dira. Hala ere, banaketa hau ez da horren zehatza, izan ere hainbat zelulek bietan parte hartzen dute.

2.2. AKTIBAZIOA

● Erantzun immune innatoan aktibo gehiagoren erreklutamendua gertatuko da (zelula gehiago

deituko dira etortzeko).
● Erantzun immune espezifikoan, berriz, linfozitoak proliferatuko dira (hedapen klonala).

2.3. ERANTZUNA

Fase efektorea, agente arrotzaren suntsipena. Fase hau amankomuna da. Biek erantzun ezberdinak
emango dituzte baina era bateratuan egingo dute lan.

3. ERANTZUN IMMUNE INNATOA/NATURALA/INESPEZIFIKOA

3.1. EZAUGARRIAK

● Berekin jaiotzen gara (naturala). Defentsa mekanismoak prest egongo dira agente arrotza
gorputzera sartu baino lehen.
● Hasierako erantzun immunea da. Azkarra (segundoak/orduak). Infekzio gehienak geldiarazteko
gai izango da, beste erantzun immune espezifikoa aktibatu behar izango da.
● Propioa eta arrotza bereizi eta azken horiek erasotzen ditu (mikrobio ugarik dituzten egitura
amankomunak identifikatzeko gai da, baina ez patogeno konkretuak). Inespezifikoa.
● Erantzun immune espezifikoaren aktibazioan eta erantzun horren naturan eragina du.
Mikroorganismo mota desberdinen kontrako erantzunen eraginkortasuna hobetzen du, erantzun
immune espezifikoko elementuei informazioa pasatzen dielarik.
● Immunitate innatoaren mekanismo efektoreak erantzun immune espezifikoetan barne ere
erabilgarriak mikroorganismoak suntsitzeko.
● Erregulazio-mekanismo ugarik kontrolatzen dute.

3.2. PARTAIDEAK
Erantzun immune innatoaren partaide nagusiak hurrengoak dira:
● Kanpo hesiak: hesi primarioak dira. Hesi biologiko, kimiko eta fisikoak hain zuzen ere.
Muga epitelialek, zeluletan bertan ekoiztutako antibiotikoek eta mikrobiotak lehengo
defentsa hesia osotzen dute. Autore batzuk, hesi primario hauek erantzun immune
innatotik kanpo sailkatzen dituzte, horiek behin gaindituta erantzun immunea hasten dela
adieraziz. Hala ere, guk erantzun immunearen barne sailkatuko ditugu. Kanpo hesi hauek
gainditzen badira, hainbat zelula eta molekula prest egongo dira patogenoei aurre egiteko
zero momentutik (hesi primarioak gainditzen diren momentutik).

● Zelulak:
o Fagozitoak: neutrofiloak, makrofagoak, eosinofiloak eta zeula dendritikoak.
o NK linfozitoak
o Endotelio zelulak
o Hantura zelula bitartekariak

● Molekulak:
o Konplementuaren proteinak
o Fase akutuko proteinak
o Zitokinak

3.3. ERANTZUN IMMUNE INNATO HUMORALA ETA ZELULARRA

Immunitate innatoaren barnean sailkapen bat egiten da. Alde batetik, erantzun immune innato humorala
egongo da, bestetik, aldiz, erantzun immune innato zelularra. Humoralean molekulek parte hartzen dute,
zelularrean, ordea, zelulek.

● Erantzun humoralaren partaideak:

o Konplementuaren sistemako proteinak: odolean edo plasman aurkitzen dira.

“Banderilla molekularrak” gisa ezagutzen dira. Mikroorganismoei lotzen zaie eta
inguratzen dituzte, horri opsonizazio deitzen zaio, hau da, mikroorganismoak
markatzen dituzte, beste zelulentzat (fagozitoentzat) horien errekonozimendua
errazagoa izateko. Opsonizazioaz gain, beste funtzio biologiko batzuk dituzte, hantura
sustatzea eta mikroorganismoak suntsitzea besteak beste.

o Fase akutuko proteinak (FAP): zelulak berak eratzen dituen proteinak dira erantzun
immune innatoaren barnean. Infekzioaren ebazpenean parte hartzen dute.

o Zitokinak: pisu molekular baxuko molekulak dira, peptido txikiak hain zuzen ere. Hainbat
zelula jariatzen dituzte. Mezulariak dira, erantzun immune innatoaren
erregulatzaileak/zuzentzaileak dira. Izan ere, informazioa transmititzen dute alboko
zeluletara.
 ● Erantzun zelularraren partaideak:

o Fagozitoak:
- Neutrofiloak eta makrofagoak: fagozito funtzioa dute, fagozito profesionalak dira
hain zuzen ere. Zitokinak jariatzen dituzte baita ere.
- Eosinofiloak: fagozito gaitasuna dute, hala ere, beste erantzun batzuetan
espezializatuta daude, hala nola, parasitoen aurkako erantzunean.
- Zelula dendritikoak: fagozito gaitasuna dute. Baina horien funtzio nagusia
zitoplasmako luzakinen laguntzaz antigenoak harrapatzea eta ondoren aurkeztea
izango da. Zelula dendritikoa eta makrofagoak zentinelak dira, hau da,
patogenoak ezagutu eta erantzuna martxan jartzeko ahalmena dute.

o Zelula inflamatoriak edo hanturaren bitartekariak: mastozitoak. Pikorrak askatzeko

ahalmena dute hantura prozesua eta basodilatazioa eragiteko. Permeabilitate
kapilarra handitzen dute.

o NK zelulak: infekzio intrazelularrak dituzten zelulak identifikatzen dituzte eta

espresatutako zelulak ere ezagutzen dituzte, adibidez, zelula tumoralak.

o Zelula endotelialak: aktibatzen direnean zelula aktibo gehiago erakartzen dituzte.

ERANTZUN IMMUNE INNATOKO ZELULA LINFOIDEAK (ILC): ILC1, ILC2 ETA ILC3
Erantzun immune innatoko zelula linfoideak duela gutxi desbrikatu diren zelulak dira. Morfologikoki T
linfozitoen antza dute, T linfozito laguntzaileekin batez ere, eta antzeko funtzioak betetzen dituzte:
zitokinen jariapena. Zitokinak jariatzen dituzte erantzun immunitario goiztiarretan, hesi epitelialetan
kokatuz (hesi primarioak). Hala ere, ez dituzte antigeno errezeptore espezifikorik, T linfozitoek ez bezala.
Askatzen dituzten zitokinen arabera hiru taldetan sailkatzen dira: ILC1, ILC2 eta ILC3. Beraz, erantzun
immune innatoko zelulek, T linfozitoak aktibatu baino lehen, zitokinak jariatuz erantzun immune goiztiarra
eskeintzen dute, hau da, erantzule goiztiarrak dira.

3.4. ERANTZUN IMMUNE INNATOKO PARTAIDEEN PATOGENO EZAGUTZA

Zer ezagutzen dute patogenoetan erantzun immune innatoko partaideek? Patroiak.

● PAMP: Patogenoei Asoziaturiko Patroi Molekularrak. Bakterio gram negatiboen

polisakaridoa edo gram positiboen peptidoglukanoa, onddoen manosa. Egitura
kontserbatuak dira, ugaztunetan ez daudenak eta patogenoen biziraupenerako
beharrezkoak direnak. PAMP bidez, mikroorganismo taldeak desberdinduko dira,
mikroorganismoen espezieak, aldiz, ez.

● DAMP: Zelulen Lesioarekin Asoziaturiko Patroi Molekularrak. Molekula endogenoak dira,

zelula kaltetuek ekoiztu ditzaketenak. Infekzio baten ondorioz kaltetutako zelulek DAMP
ekoizteko ahalmena dute, horrela, erantzun immune innatoko partaideek ezagutzeko eta
erreparazio mekanismoak martxan jartzeko.
Nola ezagutzen dituzte erantzun immune innatoko partaideek patroiak? Errezeptoreen bidez
(PRR).

● PRR: Pattern Recognition Receptors. Lerro germinalean kodetzen dira, hots, heredatzen
dira. Dibertsitate mugatua dute, izan ere, 1000 patroi desberdin ezagutzeko ahalmena
dute bakarrik. Nomenklatura desberdina izango dute ezagutzen duten egituraren
arabera:

o Azukreak: Manosa ezagutzen dutenak (MR), lipopolisakarido errezeptorea (LPSR)

o DNA edo lipoproteinak:TLR (toll erako errezeptoreak).
o Opsozinatuta badaude (identifikazio hoberena):Konplementuaren errezeptoreak (CR),
antigorputzen errezeptoreak (FcR).

Zein zelulek izango dituzte patroiak ezagutzeko errezeptoreak?

Fagozitoek (makrofagoek, neutrofiloek), zelula dendritikoek (zentinelek), zelula endotelialek eta
mastozitoek, hau da, hesi epitelialetan kokatzen diren zelulek. Errezeptoreak zelula horien gainazalean,
zitosolean edo besikuletan (endosometan) kokatuko dira, mikroorganismoak topatu ahal diren tokietan
hain zuzen ere, identifikazioa ahalik eta hoberen burutu ahal izateko.

3.4.1 PRR familia nagusiak

● Mintzei asoziaturikoak: TLR eta CLR
● Zelulen zitosolekoak
● Solugarriak (plasman)

3.4.2 Toll motako errezeptoreak (TLR)

Mintzari asoziaturiko errezeptoreak dira eta 11 TLR
desberdin identifikatu dira. Hauek kokapen desberdina
dute eta egitura desberdinak (patroi espezifikoak)
ezagutzeko gai dira.

● TLR1, 2, 4, 5 eta 6 mintz plasmatikoan daude. TLR5-k,

flagelina (bakterioak) eta TLR2-k, aldiz, bakterio Gram
positiboen peptidoglukanoa ezagutuko du.
● TLR3, 7, 8 eta 9 mintz endosomikoetan kokatuta daude.
TLR3-k, RNA birikoa ezagutzen du.
*Endosometan patogenoen digestioa gertatzen da, beraz,
DNA ezagutzen duten TLR-ak kokatzen dira bertan.

TLR-ek patroi espezifikoa ezagutu ondoren, seinalizazio prozesua hasi eta gene inflamatorio eta
antibirikoen expresioa induzitzen dute.
4. ERANTZUN IMMUNE ESPEZIFIKOA / ADAPTATIBOA
4.1 EZAUGARRIAK
● Infekzioa ekiditeko/krontrolatzeko mikroorganismo konkretu baten aurkako erantzun immune
“berezia”. Erantzun oso espezifikoak sortzen ditu.
● Mikroorganismo infekzioso bakoitza ezagutu, gogoratu eta beraren aurkako antigorputzak edota
T espezifikoak sortzen dira.
● Partaideak: linfozitoak eta antigorputzak.
● Erantzun mota hau garatu egin behar da. Lehenengo kontaktuan, aste batzuk behar dira
eraginkorra izateko (zelula efektoreak aktibatzeko), baina hurrengoetan erantzun hori arinagoa
eta indartsuagoa da (lehen kontaktuan sortutako oroimen zelulei esker).
● Mekanismo innatoekin batera lan egiten du.
Mikroorganismoak suntsitzeko immunitate innatoaren mekanismo efektoreak erabiltzen ditu.

Zer ezagutzen dute?

Antigenoak ezagutzen dituzte: hauek antigorputz batek edo T linfozitoen errezeptoreek (immunitate-
sistema espezifikoak) ezagutzen dituzten substantzia oro dira.
Errezeptore espezifiko hauek ia edoizen molekula biologiko ezagutzeko gai dira:
- Jatorri infekziosoa duten antigenoak (bakterianoak, birikoak, onddoenak)
- Jatorri ez-infekziosoa duten antigenoak
➔ Tumoreen antigenoak
➔ Alergenoak
➔ Autoantigenoak: gure molekula propioak dira, antigeno (substantzia arrotz) gisa
identifikatzen direnak beraiekiko tolerantzia galdu delako.

4.2 PARTAIDEAK
● Zelulak:
○ B linfozitoak (erantzun humorala)
Molekula solugarriak edo jatorrizko eran dauden
molekulak identifikatu ditzazkete (ia edozein molekula
biologiko).

○ T linfozitoak (erantzun zelularra)

Bakarrik peptidoak MHC molekulei lotuta ezagutzen
dituzte. 2 mota daude:
- Th: helper (laguntzaileak): zitokinak jariatzen
dituzte eta CD4 molekula dute mintzean.
- Tc: zitotoxikoak: infekzio intrazelularretan parte hartzen dute eta CD8 dute
mintzean.

● Molekula nagusiak: antigorputzak. B linfozitoak zelula plasmatikoetan desberdinduko dira eta

antigorputzak jariatuko dituzte.
B linfozitoek era askean ezagutzen dituzte antigenoak, eta T linfozitoek peptidoak (proteina eraldatuak)
ezagutzen dituzte, MHC molekulen bidez aurkeztuta.
MHC-IIri lotuta dauden peptidoak Th linfozitoei aurkezten zaizkie, eta, aldiz, MHC-Iekin lotuta daudenak
Tc linfozitoei.

MHC-I motako molekulak zelula nukleadun guztietan agertzen dira, baina MHC-II motatakoak soilik zelula
zehatz batzuetan agertzen dira: APC (zelula antigeno-aurkezle profesionalak). Hauen barruan zelula
dendritikoak (espezializatuenak), makrofagoak eta B linfozitoak kokatzen dira.

4.3 EZAGUTZEN DITUZTEN EGITURAK:

Xehetasunak ezagutzen dituzte, patogenoetan agertzen diren egitura espezifikoak. Immunitate innatoan
ez bezala, patogeno jakin baten aurrean linfozito kopuru gutxi batzuk baino ez dira aktibatzen; linfozito
bakoitza oso espezifikoa da.

Hauek ezagutzeko linfozitoen mintzean errezeptore antigeno-espezifikoak adierazten dira:

● B linfozitoen kasuan BCR hartzailea
● T linfozitoen kasuan TCR hartzailea

Hartzaile hauetan antigenoa ezagutzeko dauden sekuentzia espezifikoak ez dira lerro germinaletan
kodetzen eta beraz, proliferatzean, klon bakoitzean antigeno jakin bat ezagutuko duen hartzaile bat
kokatuko da. Linfozito bakoitzak antigeno espezifiko bat ezagututa, klon guztien artean milioika egitura
identifikatzeko gaitasuna dago (hartzaileen dibertsitatea altua da, DNAren birkonbinazioaren ondorioz
sortzen dena).

4.4 IMMUNITATE ESPEZIFIKO MOTAK:

● Immunitate humorala(B linfozitoak): batez ere antigorputz bidezko patogeno extrazelularren

aurkako erantzuna. Infekzioa kontrolatu edo gelditzen dute eta neutralizatzeko, opsonizazioa
egiteko eta konplementua aktibatzeko gaitasuna dute.

● Immunitate zelularra (T linfozitoak): infekzio intrazelularren kontrako erantzuna, T linfozito bidez,

nahiz eta antigorputzek ere parte har dezaketen. T linfozitoen artean bereizten dira:
○ T linfozito zitotoxikoak (Tc): hauek infektatutako zelulak suntsituko dituzte.
○ T linfozito laguntzaileak (Th): fagozitosia areagotzen dute, fagozitoek irentsitako
patogenoaren suntsiketan lagunduz, baina funtzio garrantzitsuena zitokinen jariaketa da.

4.5 ERANTZUN ESPEZIFIKOAREN EZAUGARRIAK:

1. Ez gara berarekin jaiotzen: immunitate naturala ez bezala, garatu beharreko immunitate mota
da.
2. Espezifizitatea: antigeno espezifikoen kontrako erantzuna sortzeko gaitasuna du.
3. Dibertsitatea: linfozito klon bakoitzak duen hartzaile espezifikoaren ondorioz dibertsitatea
sortzen da eta antigeno ugariri aurre egiteko gaitasuna lortzen da.
4. Oroimena: immunitate naturalarekin konparatuz, immunitate espezifikoak oroimen ahalmena
dauka; horrela, antigeno berdinarekin bigarren aldiz kontaktuan jartzean sortuko den erantzuna
azkarrago eta eraginkorragoa izango da.
5. Espezializazioa: infekzio mota ezberdinei egokitzeko gaitasuna; espezifizitateak antigeno
ezberdinak ezagutzeko gaitasunari egiten dio erreferentzia, espezializazioak, ordea, infekzio mota
ezberdinen aurrean erantzuteko gaitasunari.
6. Automugatua: antigenoaren presentzia desagertzearekin bat erantzun immunea ere desagertzen
joango da; horrela sistema immunea egoera basalera bueltatuko da, beste patogeno baten
sarreraren aurrean erantzuna sortzeko prest egoteko. Ezaugarri honek homeostasia mantentzen
laguntzen du eta linfozito kopuru jakina mantentzearekin eta dibertsitate konkretua
mantentzearekin dago erlazionatuta.
7. Ez du autoerreaktibitaterik sortzen: propioa eta arrotza dena desberdintzeko gaitasuna du.

4.6 ERANTZUN ESPEZIFIKOAREN FASEAK:

1. Ezagutza: B eta T linfizoti birjinek (haien hartzaileek ezagutzen duten antigeno espezifikoarekin
inoiz elkartu ez direnak) antigeno espezifikoa ezagutzen dute. B linfozitoak antigenoa haien kabuz
ezagutzeko gaitasuna dute, T linfozitoek, ordea, zelula aurkezleen beharra dute.
2. Aktibazioa: behin linfozitoek haien antigenoa ezagutu dutela, aktibazioa ematen da. Aktibatzean
immunitate espezifikoaren ezaugarri den klonen hedapena ematen da (hau ez da immunitate
naturalean ematen, honetan erreklutazioa ematen da).
3. Efektorea: klonen hedapen hau aktibatutako linfozitoen proliferazioan datza eta erreplikatzen
diren bitartean linfozito aktiboak zelula efektoreetan desberdinduko dira; antigenoaren aurka
arituko diren zelulak, alegia. B linfozitoak zelula plasmatikoetan desberdinduko dira
(antigorputzak ekoizteko gaitasuna dutenak) eta T linfozitoak T linfozito efektoreetan. Behin
zelula efektoreak lortzean immunitate zelular eta humoral bidez antigenoaren suntsiketa emango
da.
4. Gutxipena (homeostasia): antigenoaren suntsiketa ematen den heinean, zelula efektoreak
apoptosiz hiltzen joango dira homeostasia mantentzeko.
5. Oroimena: zelula gehienak heriotza
programatu bidez hil egingo dira eta gutxi
batzuk baino ez dira oroimen zelula
bezala geratuko. Fase honi esker,
antigeno berdinarekin bigarren aldiz
elkartzean, erantzuna azkarragoa eta
eraginkorragoa izango da; izan ere,
oroimen zelulak dagoeneko zelula
efektoreak dira, atsedenaldian
daudenak, beraz, ez da zelula efektoreen
desberditze prozesua eman behar.
 ERANTZUN INNATOA VS ERANTZUN ESPEZIFIKOA

Irudia: immunitate innato eta espezifikoaren arteko

desberdintasunak osagai eta erantzun denborari
dagokionez.
● Immunitate innatoa: muga epitelialak,
fagozitoak, NK linfozitoak eta konplementua.
Lehenengo 12 orduetan erantzuna burutu.
● Immunitate espezifikoa: T eta B linfozitoak.
Antigenoaren sarrera eta lehelengo egunetik
aurrerako erantzuna. Erantzuna geldoago,
espezifikoagoa eta indartsuagoa.

Irudia: hasierako ezaugarriak bi erantzunek

komunean dituztenak dira eta negritaz
idatzitakoak desberdintasunak.

Irudia: bi motatako immunitateetako

hartzaileen ezberdintasunen taula.

Marrazkiko adibidea:
Bi kasuetan 3 mikrooroganismo ezberdin ditugu
● Immunitate innatoaren kasuan, PRR hartzaileek mikroorganismo horien egitura arruntak
(lipopolisakaridoak, esaterako) ezagutuko dituzte. Beraz, hartzaile bakarrak hiru
mikroorganismoak ezagutuko ditu, hirurak gram negatiboak direnak. Hala ere, immunitate
 innatoko hartzailea ez da hiru mikroorganismo horien artean desberdintzeko gai izango. Hau da,
erantzun innato bidez familia edo talde berdinako mikroorganismoak ezagutu daitezke.

● Immunitate espezifikoaren kasuan, hiru mikroorganismoak ezagutzeko hiru linfozito (eta beraz,
hiru hartzaile) ezberdin behar dira; bakoitzak mikroorganismo bakoitzaren antigeno espezifiko bat
ezagutuko duena. Horrela, bai espezie ezberdinak zein espezie barneko andui ezberdinak
identifikatu daitezke.

8. GAIA: IMMUNITATE-SISTEMA II: ERANTZUN IMMUNEKO

OSAGAIAK

1. ERANTZUN IMMUNEKO OSAGAIAK

Immunitate sistema hainbat organoz, ehunez, zelulez eta molekulez osotuta dago.
Osagai hauek hainbat propietate dituzte: Lokalizazioari dagokionez; izan ere, era estrategiko
batean kokatuta daude organo linfoideetan. Zirkulatzeko gaitasuna ere badute sistema
immuneko osagaiek.
Bi propietate hauek oso garrantzitsuak izango dira immunitate sistemak dituen erronkei aurre
egiteko eta erantzun immune eraginkorra sortzeko:

1. Gorputzeko edozein tokitan sartzen diren edozein mikroorganismoen aurka erreakzionatzeko

(erantzun bat sortzeko) gaitasuna izateko.

2. Erantzun immune espezifikoan sortzen diren zelula efektoreak euren funtzioa urrutiko toki batean
burutzeko gai izan behar dira.

2. ZELULEN JATORRIA
Immunitate sistemako zelulen jatorria hezur muina da, zelula hematopoietiko pluripotenteetatik
sortzen dira. Horietatik bi leinu sortzen dira: mieloidea eta linfoidea.

● Leinu linfoidea: linfozito guztien aitzindaria da, hau da, linfozito guztiak eratuko dira.
o T linfozitoak sortuko dira leinu linfoidetik. Hauek hezur muinean eratuko dira eta
ondoren timoan helduko dira. Heltze prozesu horretan, T linfozitoek CD8 (T linfozito
efektore bihurtuz) edo CD4 (T linfozito laguntzaile bihurtuz) espresatuta izango duten
determinatzen da. T linfozitoak aktibatu, ugaldu eta desberditzen direnean, CD8
linfozitoetatik Tc populazioak garatuko dira, aldiz, CD4 linfozitoetatik, Th populazioak
garatuko dira.

o B linfozitoak ere sortuko dira leinu linfoidean. Hauek hezur muinean eratuko dira eta
bertan helduko dira baita ere. Proliferatzen eta desberdintzen direnean, zelula
plasmatiko bihurtzen dira.
 o NK zelulak leinu linfoidetik datoz baita ere. Natural killer zelulak nahiz eta B eta T
linfozitoen jatorri bera izan ez dira erantzun immune espezifikoaren parte, baizik eta
erantzun immune innatoan jarduten dute. Izan ere, NK zelulek, T eta B linfozitoek ez
bezala, ez dute antigeno errezeptore espezifikorik.

● Leinu mieloidea: hantura edota fagozitozia dela medio erantzun immune innatoan parte
hartzen duten zelulak eratuko dira aitzindari mieloidetatik abiatuta.

Irudi honetan immunitate sistemako zelulak morfologiaren zein funtzioaren arabera sailkatuta agertzen
dira.

3. MONOZITO/MAKROFAGO SISTEMAKO ZELULAK

Leinu mieloidetik eratorritako zelulak dira, odol-zirkulazioan barreiatuta dauden fagozito ibiltariak
hain zuzen ere. Odolean zehar, monozitoak desberdintzen dira zelula dendritiko mielozitiko
(zelula tradizionalak) bihurtuz eta ehunetara heltzean makrofago bilakatzen dira.

3.1. MAKROFAGOEN EZAUGARRIAK

● Makrofagoak tamaina handiko zelula fagozito mononuklearrak dira, ameba itxurakoak. Ehunaren
arabera, izen, funtzio eta morfologia desberdinak hartuko dituzte. Adibidez, bareko makrofagoei
makrofago espleniko deitzen zaie, gibelekoei Kupffer zelulak.

● Makrofagoak fagozito profesionalak dira, hori dela eta, oso garrantzitsuak dira erantzun immune
innatoan neutrofiloekin batera. Bizitza luzea dute, asteak edota urteak iraun dezakete. Beraz,
infekzio fokuan denbora luzez egotearen ondorioz infekzioa ebazteko garrantzitsuak direla.

● Gibelean eta barean makrofago asko daude baina ehun guztietatik sakabanatuta daude.

● Mintzezko errezeptoreak dituzte:

 ● Mikroorganismoen azalean arruntak diren molekulak elkartzeko: MR, LPSR, SR, Glukano-
R…

● Antigorputzak lotzeko errezeptoreak: FcyR (G immunoglobinari lotzeko errezeptorea)…

● Konplementuaren proteinak lotzeko errezeptoreak: C3bR, C4bR… (C3b eta Cb4

konplementuen aktibazioaren eraginez eratutako azpiproduktuak)

● Zitokinekin elkartzeko errezeptoreak.

3.2. MAKROFAGOEN EKINTZA NAGUSIAK

● Fagozito profesionalak dira. Hala ere, opsonizazio bidez fagozitosia eraginkorragoa izango da. Hau
da, patogenoak antigorputzekin markatuta badaude identifikazioa errazagoa izango da.

● Zitokina ugari jariatzen dituzte: Interleukina-6, interleukina-12… Zitokina horiek hantura eta fase
akutuko erantzunak sustatzen dituzte. Gainera, NK zelulei euren erantzuna indartzen laguntzen
diete.

● Hildako ehunak desagertze prozesuan parte hartzen dute hauek fagozitatuz eta deuseztatuz. Aldi
berean, hainbat produktu ekoitziko dituzte konponketa prozesuak abiarazteko. Beraz,
makrofagoek perfil fagozitiko zein konpontzailea dute.

● APC talde barruan sailkatzen dira. MCH-II molekulak espresatzeko ahalmena dute, hori dela eta,
erantzun immunean parte hartzen duten beste zelulei (Th linfozitoei) antigenoak aurkezteko gai
dira.

● Erantzun immune innatoaren eta espezifikoaren arteko lotura dira. Makrofagoek jariatzen
dituzten zitokinek erantzun immune espezifikoa estimulatuko dute. Izan ere, zitokina horiek
erantzun immune espezifikoko partaideei infekzioari buruzko informazioa bidaliko diete.

● Patogeno intrazelularren aurka espezializatuak daude, horregaitik, erantzun immune espezifiko

zelularrean garrantzitsuak izango dira. T linfozito laguntzaile batzuen bitartez, euren ahalmen
fagozitikoa indartuko da.

Beraz, kontuan hartu behar da makrofagoek erantzun immune innato zein espezifikoan parte hartzen
dutela.

4. GRANULOZITO POLIMORFONUKLEATUAK (GPM)

Hauen artean 3 talde bereizten dira: neutrofiloak (ugarienak), eosinofiloak eta basofiloak
Ezaugarri orokorrak:
● Zitoplasman pikor ugari dituzte.
● Nukleo bilobalatua dute.
● Zelula mugikorrak dira eta bizitza laburra dute.
● Estimulu edo faktore kimiotaktikoei erantzuten diete, hau da, faktore hauen bidez
granulozitoak erakartzen dira.
● Diapedesi gaitasuna dute; estimulu kimiotaktikoen aurrean odol-hodietatik irten eta
infekzio gunera iristen dira.
● Guztiek ahalmen exozitikoa dute, baina hauetako batzuek baino ez dute ahalmen
fagozitikoa.

a. Neutrofiloak: makrofagoak bezala fagozito profesionalak dira, baina hauen iraupena

laburragoa da. Infekzio baten aurrean lehenak dira infekzio gunera iristen eta hantura
akutua burutzen dute. Hala ere, berehala hil eta makrofagoak dira infekzioari aurre egiten
dioten zelulak.
● Makrofagoen antzeko zitokinak jariatzen dituzte
● Mintzeko hartzaileak dituzte: TLR, CR (konplementuarentzako hartzailea), FcR
(antigorputzentzako hartzailea), kimiozinen hartzaileak etab.
● Bakterio eta onddoen aurkako immunitate ez-espezifikoa
b. Eosinofiloak: fagozitosi ahalmena baduten arren, batez ere exozitosian espezializatuta
daude.
● Parasitoen aurkako immunitate ez-espezifikoa: exozitosi prozesu bidez
parasitoak suntsitzeko substantziak dituzten pikorrak kanporatzen dituzte.
● Odolean ez dira ugariak; batez ere ehun konektibo, azalean eta mukosetan
aurkitzen dira.
● Prozesu alergikoetan parte hartzen dute.
● Mintzeko hartzaileak: FcεR (E antigorputzaren hartzailea) eta FcγR (G
antigorputzaren hartzailea).

c. Basofiloak: Odolean aurkitzen dira eta eosinofiloen antzeko funtzioa betetzen dute:
hantura erreakzioa.
i. Mastozitoak: ehunetan aurkitzen diren hantura zelulak dira, zeinak heparina eta
histamina bezalako substantzia amina basoaktiboak jariatzen dituzten.
Substantzia hauek basodilatazioa eta odol-hodien iragazkortasuna handitzea
eragiten dute.
Gainera, alergietan ere eragina dute; berehalako hipersentikortasun
erreakzioaren erantzuleak izanik.
Ez dute ahalmen fagozitikorik eta E (FcεR) eta G (FcγR) antigorpuntzentzako
hartzaileak dituzte.
5. ZELULA DENDRITIKO MIELOZITIKOAK
Erantzun immune innato eta espezifikoaren arteko zubia dira.
Ezaugarriak:
● Zitoplasmaren luzakinak dituzte eta antigenoak harrapatzeko gaitasun handia dute.
● Antigeno aurkezle profesionalen (APC) artean sailkatzen dira, hauen artean
espezializatuenak izanik. Horrela, antigenoaren aurkezpena egiten diete T linfozitoei.
● Kokapena: antigenoen sarrera guneetan (hesi epitelialen ehunak) eta antigenoa
aurkezten den guneetan (organo linfoideak). Kokapenaren arabera izena aldatzen da;
azalean Langerhans zelulak, barean alde marginaleakoak, hezur muina edo timoan
interdigitanteak etab.
● Hartzaileak: TLR (Toll mtako hartzaileak).
● MHC II molekulek bideratzen dituzten erreakzio immuneetan, zelula dendritiko
mielozitikoak izango dira T linfozito birjinen aktibatzaile indartsuenak.
 ● Zitokina jariatzaile garrantzitsuak dira (IL-6 eta IL-12, esaterako); zitokina hauek bi funtzio
beteko dituzte: hantura prozesua sustatu eta erantzun immune espezifikoa estimulatu.
● Funtzio garrantzitsuena: APC zelulak diren heinean, antigeno proteikoak jaso, prozesatu,
gongoil linfatikoetara eraman eta bertan T linfozitoei aurkeztu. Gainera, T linfozitoei
antigenoa aurkezteaz gain, T linfozito birjinak aktibatzeko koestimulatzaileak ere
eskeiniko dituzte. Era honetara, erantzun immune espezifikoaren estimulazioa burutzen
dute.

6. ZELULA DENDRITIKO FOLIKULARRAK (FDR)

Zelula hauek ez dute zelula dendritiko mielozitikoekin zer ikusirik; hauek ez dira zelula antigeno
aurkezleak, ez dute MHC II motako molekula, hauen funtzioa guztiz ezberdina da.
● Jatorria ezezaguna da, ez dira ama zelula hematopoietiko pluripotentzialetik eratortzen.
● Kokapena: Organo linfatiko sekundarioetan aurkitzen diren zentru germinatibo izeneko
eremuetan.
● Hartzaileak: mintzean CR (konplementuaren hartzailea) eta IgG-R (IgG hartzailea) ugari dituzte;
hauei esker, immunokonplexuak lotzen dituzte, bai antigeno eta antigorputzek zein antigeno eta
konplementuek osatzen dituztenak.
● Funtzioak: funtzio garrantzitsuena mintzeko hartzaile bidez immunokonplexuak lotu eta hauek B
linfozitoei era pasibo batean aurkeztea da. Horrez gain, B oroimen zelulen garapenean
garrantzitsuak (antigenoa B zelulei aurkeztuz) dira eta afinitatearen heltzea izeneko prozesuan
parte hartzen dute.

7. T ETA B LINFOZITOAK
Immunitate adaptatibo edo espezifikoaren zelula nagusiak dira. Errezeptore espezifikoen bidez
determinante antigeniko desberdinak ezagutzen dituzten zelula bakarrak dira, beren ezaugarri nagusiak
espezifikotasuna eta oroimena izanik. Hartzaileak TCR eta BCR izango dira.

Morfologikoki linfozito guztiak nahiko antzekoak dira, gainazalean CD proteinak (cluster of differentiation)
dituzte, linfozitoak identifikatzeko balio dutenak.

Antigenoarekin elkartu ez diren T eta B linfozitoei linfozito birjinak (helduak) deritze. Txikiak dira eta
bizitza laburra dute (asteak-hilabeteak): ez badute euren antigenoarekin topo egiten apoptosiz hiltzen
dira. Bestalde, antigenoa ezagutzen badute eta seinale kitzikatzaileak jasotzen badituzte, aldatu egingo
dute beren genotipoa, morfologia eta tamainaz handituko dira linfoblasto bihurtuz. Ondoren,
desberdindu egingo dira zelula efektore edo oroimen zeluletan (zelula efektoreak dira baita ere, baina
erreposo egoeran eta bizitza luzeagoa dute). Zelula horiek antigenoaren kontra arituko dira, antigorputzak
sortuz edo zelulak suntsituz.

Bizitzan zehar gero eta oroimen zelula gehiago eta gero eta T linfozito birjin gutxiago izango dugu
mikroorganismoekiko dugun esposizioaren ondorioz.
 - B LINFOZITOAK
Hezur muinean, fetuaren gibelean eta batzuk barean bukatzen dute beren heltze
prozesua. B linfozitoen antigenoaren errezeptorea BCR da, eta mintzeko
immunoglobulinak (mIg) dira. Hauek antigeno estrazelularrak ezagutzen dituzte, era
solugarrian edo mikroorganismoen gaizanalean kokatuta. Immunoglobulina horiek
jariatzen direnean antigorputz (Ab) deritze.

B linfozitoen mintzeko markatzaileak hurrengoak dira: mlg, CD19, CD20, CD21, CD40, CD79,
CR (konplementuaren hartzailea), FcR (antigorputzaren hartzailea), MHC‐II, B7...

Antigenoa elkartu eta gero (aktibatuta), hauetan bihurtu daitezke:

● Zelula plasmatikoak: immunitate humoralaren arduradunak, antigorputzak

ekoizten dituzte. Ez dute mintzeko immunoglobulinarik (mIg) edo oso gutxi. Gainera, ez dira
zirkulatzaileak, eta hezur muinean, gongoil edo barean metatzen dira. Bertan, antigorputzak
jariatzen egon daitezke nahiz eta antigenoaren estimulurik ez egon. B linfozitoek bizitza labur zein
luzea eduki dezakete.

● Oroimen zelulak: bizitza luzeagoa dute eta hurrengo kontaktuetan antigenoaren aurkako
erantzuna indartsuagoa eta handiagoa izatea ahalbidetzen dute.

- T LINFOZITOAK
Hezur muinean sortu eta timoan heltzen dira. Hartzaileak TCR
izango dira. T linfozito guztiek CD3 mintzeko markatzailea dute
(horren bidez identifikatu daitezke). Honen ondorioz, T zelulen
antigenoarentzako errezeptore-konplexua TCR + CD3 izango da.
Hauetaz aparte, zitokinentzako errezeptoreak izango dituzte.

Antigenoak ezagutzeko, proteikoa izatea eta modifikatuta egotea beharrezkoa da: peptidoak MHC-II
molekulei lotuta egon behar dira. Bi azpipopulazio nagusi bereizten dira T linfozitoen errezeptoreen (TCR)
kateen arabera:

❏ TCR αβ dituzten T linfozitoak (T linfozitoen gehiengoa >%85). Ezaugarri nagusietako bat

aldakortasun handia da. Bi mota nagusi bereizten dira:
- Th (laguntzailea): CD4+ (MHC‐II)
- Tc (zitotoxikoa): CD8+ (MHC‐I)

❏ TCR γδ dituzten T linfozitoak (T linfozitoen <%15). Epitelioetan kokatuta, erantzule goiztiarrak dira
eta erantzun immune innatoaren barruan kokatu daitezke. Ez dira zirkulatzaileak eta aldakortasun
mugatuko antigeno errezeptoreak dituzte. Gainera, lipidoak edo patroi molekula kontserbatuak
ezagutzen dituzte.

Zein immunitate mota eragiten dute?

T linfozitoak orokorrean immunitate zelularrean parte hartzen dute, izan ere, T linfozito zitotoxikoek
infektatutako zelulak suntsitzen dituzte eta Th (laguntzaileak) zitokinak jariatuko dituzte fagozitoei
infekzio intrazelularrak suntsitzen laguntzeko.

8. NATURAL KILLER LINFOZITOAK

Hauek ere leinu linfoidetik eratorritakoak dira. Berezko zelula linfoideak dira, erantzun
immune innatoan parte hartzen baitute. Gainerako linfozitoen antza dute baina honako
hauek ez dute errezeptore espezifikorik (ez BCR, ez TCR). Beraz, ez dute antigenoekiko
espezifikotasunik, ezta oroimen immunologikorik ere.

Natural Killer linfozitoek aktibitate zitotoxiko naturala daukate, izan ere, infektatutako
zelulak eta estresatutako zelulak ezagutzeko eta hauek suntsitzeko gai dira, adibidez, zelula tumoralak.
Gainera, zitokina jariatzaileak dira eta erregulazioan parte hartzen dute. Jariatzen duten zitokina
garrantzitsuena γ interferona da.

Bi motatako errezeptoreak dituzte: inhibitzaileak eta aktibatzaileak, eta hauen arteko orekak erabakiko
du NK zelulen aktibitatea.
● Erreptore aktibatzaileek adibidez, zelula tumoraletan ageri diren aldaketak ezagutzeko gai izango
dira, edo zelula infektatuetan ageri diren egitura eraldatuak ezagutzeko.
● Errezeptore inhibitzaileek, aldiz, MHC I molekulak idetifikatzeko gai dira. Honekin bat egitean
linfozitoaren aktibitate zitotoxikoa murriztuta edo ezaztatuta egongo da. Mekanismo honi esker
NK linfozitoek ez diete gure zelula osasuntsuei kalterik egingo.
Zelula tumoraletan , esate baterako, MHC I molekula murriztuta edo eraldatuta egon daiteke.
Beraz, inhibitzailea ez bada lotzen funtzio zitotoxikoa aktibatuta egongo da.

Hauetaz gain beste errezeptore batzuk dituzte, adibidez, G immunoglobulienentzako errezeptoreak.

Horrela, gai izango dira G Img-ekin opsonizatutako zelula infektatuak suntsitzeko. Honi, antigorputzen
menpeko zitotoxizitate zelularra deritzogu. Noski, zitotoxizitate mota hau ez da antigeno espezifikoa
izango.

T linfozitoekin alderatuz, honako hauek ez daukate CD3 markatzailea. Hau baliagarria da beren
identifikaziorako.

9. ILC LINFOZITOAK
ILC linfozitoek ere erantzun immune innatoan parte hartuko dute. NK linfozitoek T linfozito zitotoxikoekin
antzekotasunak dituzten moduan, ILC linfozitoek T linfozito laguntzaileekin izango dituzte. Izan ere,
zitokinak jariatzen dituzte eta Th linfozitoen funtzio analogoak beteko dituzte baina ez dute TCR
errezeptorerik, hau da, ez dira gai antigenoa modu espezifikoan ezagutzeko. 3 mota bereizten dira: ILC 1,
ILC 2 eta ILC 3, jariatzen dituzten zitokinen arabera.
 Irudi honetan laburbilduta ageri dira linfozito mota
ezberdinen funtzioak:
● B linfozitoek jariatzen dituzten antigorputzek
toxina edo mikroorganismo bat neutraliza dezakete.
Gainera, fagozitosia estimulatu edo konplementuen
sistema aktibatzeko gaitasuna dute. Babes humorala da
hau.
● T linfozito laguntzaileek zitokinak jariatzen
dituzte, makrofagoak aktibatzeko, hantura sustatzeko
eta T eta B linfozitoak aktibatzeko.
● T linfozito zitotoxikoek infaktatutako zelulak
suntsituko dituzte. Gai dira MHC II molakuletan
aurkeztutako peptidoak ezagutzeko. Erantzun immune zelularragauzatuko dute.
● NK linfozitoek ere aktibitate zitotoxiko zelularra dute, baina ez da antigeno espezifikoa.

Herpes birusak MHC I molekulen adierazpena murrizten du. Horrela ihes egin ahal izango dio T linfozito
zitotoxikoari, baina NK linfozitoak konplexu horren ausentzia antzemango du eta honen kontra egingo du.

10. ZELULA ANTIGENO AURKEZLE PROFESIONALAK

Jatorri desberdina dute, baina populazio funtzional berean taldekatzen ditugu: Zelula dendritikoak
(garrantzitsuenak), makrofagoak eta B linfozitoak. Ezaugarri komunak:
● Antigenoa hartzeko gaitasuna (berezko endozitosia / fagozitosia) dute.
● Antigenoa barneratu, suntsitu eta prozesatzen dute, peptido txiki bihurtuta.
● Antigenoa aurkezten diete Th linfozitoei MHC II molekulen bidez. Gainera, seinale
koestimulatzaileak eskeiniko dizkiete.
● Antigenoa sartzen eta aurkezten den ehunetan agertzen dira.

11. LINFA-EHUNAK ETA LINFA-ORGANOAK

Funtzioaren arabera honako sailkapena egingo dugu:
● PRIMARIOAK / LEHEN MAILAKOAK / ERDIKOAK
Organo eta ehun hauetan linfopoiesia gertatzen da, hau da, hemen bihurtuko dira B eta T linfozitoak
immunokonpetente, bere errezeptore espezifikoak modu eraginkor batean ekoiztuz. Beraz, hemendik
aterako dita B eta T linfozito birjin immunokonpetenteak. Atera baino lehen hautespen prozesu positiboak
eta negatiboak pairatuko dituzte. Hauek dira: hezur-muina, timoa eta fetuaren gibela.
 ● SEKUNDARIOAK / BIGARREN MAILAKOAK / PERIFERIKOAK
Hemen sustatuko da erantzun immune espezifikoaren
hasiera, B eta T linfozito immunokonpetenteen eta
antigenoaren arteko elkarrekintza gertatzen delarik (Ag,
APC, linfozito elkarrekintza sustatu). Hauek dira: barea,
linfa-gongoilak eta mukosetara asoziaturiko ehun
linfoidea (MALT). Barera helduko dira odoletik doazen
Ag-ak, linfa-gongoiletara linfatik doazenak eta MALT-
etara mukosak gainditzen dituzten Ag-ak.

Aldiz, egituraren arabera sailkatuz gero honako taldeak izango ditugu:

● Kapsulatuak: Egitura antolatua dute beren
funtzioa betetzeko. Timoa, hezur-muina, linfa-
gongoilak, barea.
● Kapsula gabekoak: Ehun linfoidea hedatuta
ageri da, ez dute egitura anatomiko definiturik.
MALT. Kokapenaren arabera izen ezberdina
hartuko du: biriketan BALT, digestio hodian
GALT eta linfa ehun urogenitala.

11.1. ORGANO LINFOIDE PRIMARIOAK

Timoa
Organo bilobulatua da, bihotzaren gainetik kokatzen da eta pubertaroaren aurretik
iboluzionatzen/atrofiatzen doa; hala ere, bizitza osoan zehar linofpoiesi erresidual bat mantenduko du.
Hemen T linfozitoak helduko dira. Helburua errezeptore dibertsitate altua lortzea izango da, hau da, ahalik
eta zelula gehien errezeptore desberdinekon sortzea, eta gero bakarrik errezeptore erabilgarriak
dituztenak ateratzea.

Timoan hautespen prozesu negatiboak eta positiboak emango dira, mekanismo hau tolerantzia
zentrala* bezala ezagutzen da, bakarrik errezeptore erabilgarriak eraiki dituzten T linfozioak hautatzeko
eta autoerreaktiboak/kaltegarriak izan daitezken T linfozito horiek suntsitzeko prozesua. Prozesu
horretan parte hartuko dute timoan dauden zelula epitelialak mkrofagoak eta zelula dendritikoak.

Timoak egitura zehatz bat dauka:

● Timoaren Kortexa: kortexera hezur muinetik garatzen ari diren linfozitoen aitzindariak helduko
dira, linfozito hauei timozito deituko zaie. Timoaren barruan aurrera doazen heinean bere
garapen fasean ere aurrera egingo dute.
○ Hautapen positiboa: T linfozito heldugabe/aitzindariak (timozitoak) bertara iritsi eta bere
TCReen αβ kateak kodetzen dituzten gene funtzionalak sortzen dituzte, eta CD4 eta CD8
molekulak espresatzen hasiko dira. Hor, zelula propioek(dendritikoek epitelialek)
peptidoek aurkeztuko dituzte eta hautapen positiboko puntu honetan bakarrik
MHC(peptido propioekin)identifikatzeko gai direnak biziraungo dute besteak ez dute
 bizirik irauteko seinalerik jasoko eta
apoptosis hil egingo dira. Horrela,
errezeptore erabilgarriak dituztenak
bakarrik biziraungo dute.

● Timoaren Muina
○ Hautapen negatiboa: Peptido
horiek MHC molekulak afinitate oso
altuarekin ezagutzen badituzte,
eliminatu behar dira izan ere gerta
daiteke gero gure gorputzean
peptido (erreakzio autoinmunea)
hauek ere suntsitzea erantzun
autoinmunea gauzatuz. Hemen kaltegarriak izan daitezkeen zelulak suntsitzen dira.

*Hau ez da perfektua eta linfozito kaltegarri batzuk ihes egingo dute, hala ere, hau zuzentzeko tolerantzia
sistema periferiko batzuk egongo dira.

B linfozitoek heltze prozezu urrats berdinak jarraituko dituzte baina hezur muinean gertatuko da timoan
beharrean.

11.2 ORGANO LINFOIDE SEKUNDARIOAK: erantzun inmune espezifikoen sorrera guneak izango dira.

Linfa gongoilak
Organo linfoide kapsulatuak dira. 500 bat dira, gorputzean zehar estrategikoki banatuta, hauek sistema
linfatikoa osotu eta linfa deainatzen dute eta hor dauden antigenoei erantzun espezifikoa ematen diete.
Egitura antolatua daukate:
● Kortexa: kanpoko aldean kokatzen da hemen folikulu primarioak daude non organo linfoide
primarioetatik eratorritako B linfozito birjinak metatzen diren. Hemen estimulu antigenikoa
jasotzen badute proliferatu ehingo dute eta folikulu sekundarioak eratuko dituzte. Folikulu
sekundarioen erdian zentro germinalak egongo dira hauetan FDC (Zelula dendritiko floikularrak)
zelulak agertuko dira, zeinak B linfozitoei lagunduko dieten.

● Parakortexean T linfozitoak guneka egongo dira, hemen T linfozito birjinak eta zelula dendritikoak
egongo dira, T linfozito hauek laguntza beharko baitute antigenoak ezagutzeko.

● Muinean zelula T eta B linfozito efektoreak, zelula plasmatikoak (antigorputzak jariatu) eta
makrofagoak agertuko dira.
Linfozitoen barneratzea gongoil linfatikoan
Endoteliotik linfozito birjinak estrabasatzen dira linfa
gongoiletara, bestalde hodi linfatiko aferenteetatik linfa
sartuko da antigenoekin edota zelula dendritikoek
akatutako antigenoekin, horrela erantzun inmune
espezifikoaren hasiera sustatuko da.

B eta T linfozito birjinak antigenoekin erreakzionatzean

proliferatuko dute eta T eta B linfozito efektoreak
sortuko dira; hauek, hodi linfatiko eferentetik aterako
dira, batez ere T linfozitoak, beste hodi batzuetan
drainatuko dute eta azkenean, hodi linfatiko torazikotik
odolera joango dira, hortik infektaturiko guneetara
iritsiz beraien funtzio efektorea betetzeko.

*zelula plasmatikoak gongoilean gera daitezke

Barea
Organo linfoide sekundarioa da oso baskularizatua dagoena eta sabelaldearen ezkerraldean kokatzen
dena. Odola arteria esplenikotik sartuko da, hemen ere, linfa
gongoiletan bezala, erantzun immune espezifioa sustatuko da,
baina. kasu honetan, odoletik datorren antigenoen aurka,
horregaitik esaten da zaintza sistemikoa betetzen duela.

Bi ehun mota bereizten dira pulpa gorria eta pulpa zuria:

● Pulpa gorria: mikrobio, eritrozito eta plaketa kaltetuak

eta opsonizatutako mikrobioak suntsituko dria. Gune
honetan makrofago ugari egongo dira, makrofago
espleniko ere deritzaienak. Hauek, batez ere,
opsonizatutako patogenoen suntsiketan parte hartuko dute. Makrofagoek opsonizatutako
mikrobioak ezagutu eta suntsituko dituzte, horrela, batez ere, polisakaridozko kapsulak dituzten
mikroorganismoak eliminatuko dira, neumokokoak adibidez.

Barerik ez duten pertsonek funtzio hori defektuosoa izango dute, hortaz bakterio hauek
eragindako infekzioak pairatzeko tendentzia altuagoa izango dute.

● Pulpa zurian: odoletik eratorritako antigenoei erantzun espezifikoa emango zaie,hortaz, erantzun
zelularra gertatzeko beharrezko zelula guztiak egongo dira, B eta T linfozitoak, zelula antigeno-
aurkezleak, makrofagoak.

MALT (Mukosetara asoziaturiko linfa ehuna)

Organo linfoide ez kapsulatuak izango dira. Lekuaren arabera izen desberdina hartuko ditu, adibidez,
hestebidera asoziaturikoa (GALT), hau hoberen ezagutzen dena da eta guk eredu gisa erabiliko duguna.
Hemen mukosetatik eratorriko antigenoei erantzuna emango zaie. Linfa zelulak era sakabanatuan
kokatuko dira, hala ere, badaude nolabaiteko antolakuntza duten guneak adibidez Peyer plakak.

Sistema hauek( MALT) eta baita larruazalekoak ere sistema erregional bezala ezagutzen dira, hauek
hainbat ezaugarri espezifiko dituzte: hauen artean aipagarria den bat, patogenoei erantzun espezifikoa
ematen zaiela, baina mikrobiotako organismo komentsalen aurrean ez dela erantzunik eratzen da.

Erantzun inmune innatoan eta espezifikoan parte hartzen duten zelulak topatuko ditugu adibidez
erantzun innatoari dagokionez epitelio mukosoa, zelulek lotura hertsiak osotuko dituzte epitelio jarraia
eratuz eta muga fisiko bat osotuz.

Bi gune nagusi bereiziko ditugu:

1. Epitelio Mukosoa:
Hemen zelula espezializatu batzuk egongo dira M zelulak, hauek antigenoa Peyer plaketara bideratzen
dute. Linfozito intraepitelialak, erantzun innatoren parte kontsideratuko ditugu, hauen errezeptoreak
dibertsitate mugatukoak direnez oso azkar erantzuten dutelako.

2. Lamina Propioa:
Linfa ehun hau mukosa azpian kokatuko da, hau da, epitelioaren mintz basalaren azpian dagon lamina
propioan. Hemen bi gune bereiizko ditugu:

● Gune induktoreak: antolatutako guneak dira zeineta erantzun inmune espezifikoari hasiera
emateko zelulak agertzen diren hala nola, T eta Blinfozito birjinak, zelula dendritikoak,
nolabaiteko folikulu bat osatzen. Honen adibide bat Peyerren plakak izango litzateke.

● Gune efektorea: erantzun espezifikoa burutuko den gunea efektore bezala ezagutzen den, hor
topatuko ditugu T linfozito efektoreen populazio konkretuak, IgA jariatzen duten zelula
plasmatikoak, zelula plasmatikoak,B linfozitoak,makrofagoak eta zelula dendritikoak.Jariatutako
IgA hauek heste artean dauden mikroorganismoak deuseztatuko dituzte, honetan datza sistema
hauetako erantzun espezifiko nagusia.
11.3 AZALEKO SISTEMA IMMUNEA
Honek osogai zelular konkretua izango du eta hau ere sistema erregional bat kontsideratuko da, bi kapa
ditu, epidermisa eta dermisa mintz basal batez banatuta egongo direnak. Sistema hau hesi bat izateaz
gain, erantzun immune espezifikoak ere induzituko dira.

Epidermisean
● Keratinozitoak: Muga fisikoa izango
dira, hala ere, hauek peptido
antimikrobianoak eta zitokinak
ekoizteko gaitasuna eukiko dute.

● Langerhans zelulak: antigenoa

harrapatu eta linfa hodien bidez
linfa gongoiletara bideratuko dituzte
erantzun espezifikoa hasteko.

● Linfozito intraepidermikoak:
erantzun immune innatoaren parte bezala kontsideratuko ditugu, era azkar batean erantzuten
dutelako eta errezeptoreak dibertsitate mugatua dutelako.

Dermisean
● Linfozito ugari egongo dira (epidermisean baino gehiago), gehienak oroimen zelulak izango dira.

● Makrofagoak: sakabanatuta agertuko dira

Hortaz epidermisa gainditzen duten patogenoek zelula hauekin topo egingo dute edota linfa gongoiletara
bideratuak izango dira erantzun inmune espezifikoa eraginez.

12. LINFOZITOEN ZIRKULAZIOA

Linfozito klon birjin ugari ditugu, 108 baino gehiago, baina mota bakoitzetik kantitate gutxi; beraz,
patogenoarekin aurkitzean bakarrik gutxi batzuk erantzun ahal izango dute. Horregatik da garrantzitsua
zirkulatzea, ezagutzen duten antigenoarekin aurkitzeko probabilitatea handitzeko.

Esate baterako ehun periferiko batean infekzioa sortzen bada, linfozitoek antigenoa ezagutzeko eta
erantzun espezifikoari hasiera emateko bi bide desberdinduko dira:

● Batetik infekzio fokoko antigenoak, zelula dendritiko bidez, linfa gongoiletara garraiatuko dira.
● Bestetik, T eta B linfozito klon birjinak etengabe ari dira odoletik birzirkulatzen. Odoletik linfa
gongoiletara joaten dira gero berriro odol zirkulaziora bueltatzeko, antigenoa aurkitzeko
aukerak handituz.

Azkenean bide batetik edo bestetik linfozitoek topo egingo dute antigenoekin eta interakzio honen
ondorioz, ugaldu, desberdindu eta efektore bihurtuko dira. Zelula efektore hauek jada odolean badaude
infekzio gunera joango dira gehienetan eta gongoiletan badaude linfatik (hodi eferentetetik) odolera
bueltatuko dira toraxeko hodiaren bidez hortik ere gehienetan infekzio gunera joanez. Zelula efektore
guztiak ez dira infekzio gunera joango (T linfozito zitotoxikoak bai); zelula plasmatikoak, aurretik aipatu
den moduan, hezur-muineko nitxoan edota linfa-gongoiletan geratuko dira.

Trafiko leukozitario atxikidura molekulen eta zitokinen bitartez dago zuzenduta.

1. Atxikidura molekulak: alboko zelulekin edo matrize estrazelularrarekin loturak ahalbidetzen

dituzten zelulen azaleko molekulak dira. Prozesu ugaritan parte hartzen dute: linfozitoen
trafikoan, heltzean aktibazioan… Familia desberdinak daude:
a. Integrina taldekoak.
b. Immunoglobulina taldekoak.
c. Selektina taldekoak.
d. Adhesina baskular taldekoak.

Atxikidura molekula horiek leukozito guztien eta endotelioko zelulen mintzean egongo dira eta
agertu eta desagertu egingo dira estimuluei erantzunez.

2. Zitokinak: hainbat zelulek ekoizten dituzten peptido txikiak dira. Erantzun immunitarioa
erregulatzea da beraien funtzioa, informazioaren transmisoreak dira. Hainbat zitokina, funtzio eta
izen desberdinekoak daude, baina ezaugarri amankomun batzuk dituzte. Kasu honetan funtzio
erakartzea denez kimiokinak izango dira, zitokina kimioerakarleak.

Hurrengoko taulan adibideak ageri dira: esate baterako, CCR7 errezeptoreak T birjinak eta zelula
dendritikoak linfa-gongloilean parakortexera joatea eragiten du edota IL-8 neutrofiloen infekzio
fokorako erakartze prozesuan parte hartze garrantzitsua duena.
 Zitokinen ezaugarri komunak:
❖ Zitokinen jariapena epe laburrekoa izaten da, automugatuta dago, eta induzitua (beti
estimulu batek induzitu behar du) da.
❖ Zelula mota desberdinen gainean eduki dezakete eragina, baina horretarako zelula
hartzailean errezeptore espezifikoak egongo dira.
❖ Zenbait efektu mota sortu ditzakete:
➢ Tokikoak/lokalak: zitokina gehienak mota horretakoak dira. Efektu lokala
autokrinoa (efektua zitokina ekoizten duen zelula beraren gain denean) edo
parakrinoa (alboko zeluletan eragina) izan daiteke.
➢ Sistemikoak (endokrinoak): efektua urruneko zeluletan. TNF⍺ jariapena
kantitate handian.
❖ Batzuek efektu pleiotropikoa daukatela esaten da, hau da, zitokina berdinak zelula
desberdinen gain eragin eta efektu desberdinak sortu ahal dituela.
❖ Beste batzuek, aldiz, efektu erredundantea dutela esaten da. Zitokina desberdinek efektu
berdina eragitea.
❖ Sistema immunea kontrolatu: hainbat prozesuen aktibatzaileak edo inhibitzaileak izan
daitezke. Adibidez, beste zelula batzuen aktibazioan parte hartzen dute eta linfozitoen
ugalketa eta desberdintzea erregulatzen dute.

Azkenik, leukozitoen (zehazki, kasu honetan neutrofiloen) trafikoa (taxikidura molekulen eta zitokinen
bidez) nola ematen den aztertuko dugu hurrengo eskema erabiliz:

Orokorrean irudian diapedesi prozesua dago adierazita, selektinen menpekoa dena.

1. Adibidez, infekzio bat dagoenean makrofago batzuk mikroorganismoak fagozitatzen egongo dira.
Eta fagozitosiarekin batera zitokinen jariaketa ere burutuko dute (IL1 zitokina).

2. Zelula endotelialek zitokina horiek jaso eta aktibatu egingo dira. Aktibazio honen ondorioz,
atxikidura molekula batzuk adierazten hasiko dira (selektinak bezala).

3. Neutrofiloek selektinen ligandoak dituzte. Horregatik, neutrofiloak zelula endotelialen selektinara

lotuko dira beraien mugimendua geldotuz (errodadura abiadura jaitsi).

4. Horretaz gain, prozesu honetan hainbat zelulek IL-8 ekoiztuko dute. IL-8 hau ere zelula
endotelialetan adieraziko da.
5. Hasierako nuetrofiloen atxikidura molekuleekiko loturaren bitartez, neutrofiloek IL-8 hartzailea
adierazko dute. Eta abiaduraren murrizketaren eta hartzaileen ondorioz, neutrofiloek aukera izango
dute zelula endotelialetan adierazten ari den IL-8 kimiokinetara lotzeko.

6. Bertara lotzean, zitokinek neutrofiloan eragingo dute eta integrina familiako atxikidura molekulak
adieraziko dituzte (LFA-1 eta ICAM-1).

7. Horrela, lotura sendoa sortuko da da bi atxikidura molekulen bidezkoa.

8. Behin lotuta, neutrofiloak gai izango dira zelula endotelialen artetik igarotzeko diapedesi
prozesuaren bidez.

9. Azkenik, IL8 molekulek neutrofilo gehiagoren erakarpena sustatuko dute infekzio gunera.
 9. GAIA: IMMUNITATE INNATOAREN ERAGILEAK
Immunitate innatoan hainbat efektorek hartuko dute parte.
Hiru atal desberdinduko ditugu:

● Kanpoko muga fisiko, kimiko eta mikrobiologikoak

(batzuetan hau erantzun immunitariotik kanpo
dagoela esaten da, baina guk hemen sartuko dugu)
● Berehalako immunitatearen efektoreak (barruko
mugak): 0-4 h. Lehenengo ordu hauetan hainbat
molekula sortuko dira erantzun immunitarioan
parte hartzeko.
○ Konplementuaren sistema (bide
alternatiboa)
○ Fagozitosia.
● Erantzun induzitu goiztiarra: 4-96 ordu. Hanturan oinarritzen da eta gainera, erantzun espezifikoa
birusen kasuan. Hanturaren bidez patogeno estrazelularrei egingo diogu aurre.
○ Fase akutuaren erantzuna.
○ Neutrofiloen erakarpena eta hantura.
○ Α eta β interferonak (I motakoak).
○ NK zelulak (zitotoxizitatea).

1. BABES MUGA PRIMARIOAK: KANPO MUGA

Azalean eta mukosetan dagoen babesa da eta aldi berean mikroorganismoen sarrera nagusiena,
batez ere, mukosa azalera handiago bat betetzen duelako.
● Muga fisikoak: zelula epiteliaten lotura hertsiak, gernuaren jarioa, ezkatatzea, izerdia, ilea,
mukia…
● Muga kimikoak: malkoak, listuko lisozima (gram positiboen peptidoglikanoari eragiten dio) eta
peroxidasak, laktoferrina (burdina bahitzen du horrela mikroorganismoen ugalketaren
saihesteko), urdailaren edo baginaren azidotasuna…
● Muga biologikoak: mikrobiota. Patogenoekin lehia egingo du lekuagatik eta elikagaiengatik;
horrela, patogenoen kolonizaioa ekidingo du.

Baina babes muga primario hauen propietate pasiboetaz gain, funtzio aktibo bat ere badaukate defentsan.
Esate baterako, zelula epitelialek peptido antimikrobianoak (defentsinak bezala ezagutzen direnak eta
urdailean ere sortzen direnak) sortuko ditu, hauek patogenoen mintzean txertatzen dira patogenoa
suntsituz edota zelula epitelialen artean dauden linfozito bereziak (B eta T linfozito intraepitelialak)
aktibatuz, esaterako: dibertsitate mugatuko errezeptoreak dituzten T linfozitoak (peptido antigenikoa
MHC molekula bidez aurkeztu beharrik gabe ezagutzen dutenak eta batzuetan gamma eta beta kateak
dituztenak patogenoa ezagutu eta honi aurre egiteko) eta B linfozitoak, B1 linfozito moduan ezagutzen
direnak, mukosetan eta peritoneoan daudenak eta antigorputzak ekoizten dituztenak.

Nahiz eta antigorputzen jariaketa erantzun adaptatiboaren ezaugarri nagusienetakoa izan, orain zelula
epitelial berezi hauek egindako ekintzak erantzun innatoaren barnean sailkatuko ditugu honek ematen
duten erantzun azkarragatik eta dibertsitate mugatuko errezeptoreak dituztelako (patroi gutxiago
ezagutzeko gaitasuna dutenak).

Muga hauek gainditzen direnean (esate

baterako, erredurak edo urradurak daudenean),
foko infeszioso primario bat sortuko litzateke eta berehalako immunitatea jarriko da martxan (barneko
mugak). berehala

2. BEREHALAKO IMMUNITATEA.

Lehenengo lau orduetan oso garrantzitsua izango da barruko muga. Hemen konplementuaren sistemak
eta fagozitosiak hartuko dute parte. Berehalako immunitatea garrantzitsua izango da onddo eta bakterio
estrazelularren aurka (konplementuaren sistema) eta intrazelularren aurka (fagozitosia). Larruazalean eta
mukosetan pizten dira mekanismo hauek.

2.1. KONPLEMENTUAREN SISTEMA (ERANTZUN HUMORALA)

Odoleko proteinak dira, infekziorik ez dagoenenan era inaktiboan eta kontzentrazio baxuan egoten
direnak; baina infekzioa dagoenean beren osagaietako bat aktibatzen bada, hurrengo osagaien aktibazioa
eragingo du proteasen bidezko segida entzimatiko baten bidez eta, azkar batean, odolean gutxi izandako
konplementuko proteinen kopuruak asko handituko da.

Konplementuaren osagaiak C1tik C9ra izendatzen dira (ez da partehartze ordenaren araberakoa, aurkitu
ziren dataren araberako ordena da). Immunitate humoralaren efektore nagusienetakoa, izango da
immunitate innatoaren barnean, fagozitosiarekin batera, batez ere patogeno estrazelularren aurka.
Gainera, kontsideratzen da konplementuraen sistema hau eragile adaptatibo eta innatoaren erdibidean
dagoela, bide desberdinen bidez aktibatu daitekeelako:

a. Zuzenean mikroorganismo batekin, bere gainazaleko osagaiekin aktibatu (erantzun

innatoa)
b. Antigorputzen bitartez aktibatu (erantzun adaptatiboa, erantzun espezifikoa aurretik
eginda egon beharko litzatekeelako)

Gainera, konplementuaren sistemak badu ezaugarri inflamatorio oso garrantzitsua eta

horregatik, oso garrantzitsua da ondo erregulatuta egotea. Erregulazio horretan gure zelula
ostalarietan (eta ez mikroorganismoetan) dauden zenbait proteinek parte hartzen dute. Proteina
hauek solugarriak edo mintzezkoak izan daitezke eta hauen bidez infekziorik ez dagoenean ez da
konplementuaren sistema aktibatuko. Mekanismo honek aurrerago azalduta dagoen
 konplementuaren bidezko aktibazioaren gertakari nagusian du eragina. Gertakari hau C3
proteinaren apurketa da eta horretarako proteasa bat sortuko da, C3 konbertasa deitzen dena.
C3 proteinaren aktibitatea zelula ostalariek dituzten proteinen bidez egongo da erregulatuta; alde
batetik, C3 konbertasaren eraketa inhibituz edota eratutako C3 konbertasak banaduz.

2.1.1. Konplementu sistemaren aktibazio bideak

Konplementuaren sistema aktibatzeko bide desberdinak egongo dira. 3 izango dira bide horiek:

1. Bide alternariboa: erantzun immune innatoaren barnean aurkitzen da.

Koplementuaren proteinak zuzenean aktibatu daitezke mikroorganismoen azalean
dauden proteinekin.

2. Lektinen bidea edo MBL-bidea: erantzun immune innatoaren barnean aurkitzen da.
Konplementua MBL edo manosa lotzen duen lektina batek aktibatzen du. Proteina hau
erantzun immune innatoaren barnean, erantzun immune innato induzituan, ekoizten den
proteina da. Hori mikroorganismoen manosa erresiduoetara lotzen da eta horrek gero
konplementua aktibatu dezake.

3. Bide klasikoa: erantzun immun espezifikoaren barnean aurkitzen da. Izan ere, bide
honetatik konplementuraren sistema aktibatzeko antigorputzak sortu behar dira. Hau da,
konplementuaren sistema antigeno-antigorputz konplexu batek aktibatuko du. IgM edo
IgG antigorputzak antigenoari lotuta egon behar dira, eta orduan konplementuaren C1
proteina aktibatuko da.

Bide hau soilik aktibatuko da:

● Erantzun immune espezifikoa piztu bada eta antigorputzak sortu badira

● Antigorputzak aurretik sortuta badaude, mikroorganismo horrekin lehenago

kontaktuan izatearen ondorioz.

Patogeno batekin lehen aldiz topo egitean, konplementuen sistema bide alternatibo edo lekitenen bidetik
aktibatuko da.
2.1.2. Konplementu sistemaren aktibazioa

Aktibazio bidea edozein dela ere, funtzioa berdina izango da; hau da, guztiek konplementuaren
sistema aktibatuko dute.

Konplementuaren aktibaziorako hasierako urratsa:

Aktibazio bidea edozein dela ere gertakari nagusia C3 konplementuaren proteinaren apurketa
emango da, C3 konbertasa proteinaren ondorioz. Bide bakoitzean konbertasa hori sortzeko
proteina desberdinak konbinatuko dira.

C3 konbertasak edo proteasak C3 proteina apurtzean, hainbat azpiproduktu sortuko dira:

● C3a: hantura sustatzailea izango da

● C3b: opsonina bat da. Hau kobalenteki mikroorganismoen gainazaletara lotuko

da eta opsonizatu egiten du. Fagozitosia areagotzeaz gain hurrengo konplementuaren
aktibazioaren urratsetan parte hartuko du.

Konplementuaren aktibazioaren azken urratsa:

C3b mikroorganismoen gainazalera lotuko da, eta hainbat molekulen proteinen konbinazioen
bidez C5 konbertasa sortuko da. C5 konbertasak C5 konplementuaren proteina apurtuko du eta
bi azpiproduktu sortuko dira:

● C5a: C3a-rekin batera hantura sustatzailea izango da

● C5b: konplementuaren beste proteina batzuk erreklutatuko ditu, C6,C7,C8, C9, eta azken
honen polimerizazio bat gertatuko da.

Hainbat C9 proteina polimerizatuko dira eta horrek mintzari erasotzeko konplexua (MAC edo
CAM) deituriko egitura bat eratuko du. Honek poroak eratzen ditu mikroorganismoen mintzetan.
Horiek iragazkortasuna aldatzen dute eta lisi osomotikoz mikroorganismo horiek suntsitzen dira.
Batez ere pareta findun mikroorganismoak erasotzen dira mintzari erasotzeko konplexuaren
bidez.

Beraz, berdin dio aktibazio bidea zein izan, konplementu sistemaren funtzioak berdinak izango
dira.

2.1.3. Konplementuaren funtzio biologikoak

Beraz, berdin dio aktibazio bidea zein izan, konplementu sistemaren funtzio biologikoak berberak
izango dira.

1. Fagozitosia areagotuko du opsonizazioaren

bitartez. Hainbat azpiproduktuk parte
hartuko dute: C3b, C4b (hasierako urratsetan
ekoitzitako azpiproduktu bat).
Fagozitoentzako errazagoa da horrela
mikroorganismoak ezagutzea azpiproduktu
horientzako hartzaileak baitituzte.

2. Hantura sustatuko dute C3a eta C5a

azpiproduktuek.Batez ere monozito eta
neutrofiloentzat kimioerakartzaileak izango
dira.

3. Mikroorganismoen lisia mintzari erasotzeko

konplexuaren (MAC) eraketaren bitartez.
2.2. FAGOZITOSIA

Erantzun immune innatoan lehenengo mekanismo humorala konplementu sistemarena izango litzateke.
Baina honekin batera fagozitosia ere oso eraginkorra izango da. Konplementuak eta fagozitosiak parte
hartuko dute mikroorganismo patogeno extrazelularren ugalketaren kontrolean eta horien suntsipenean.

Fagozito nagusiak neutrofiloak eta makrofagoak izango dira.

2.2.1. Errekonozimendua eta fagozitosia

● Errekonozimendua

Fagozitosiaren urratsak eman daitezen, lehendabizi errekonozimendua gertatu behar da

errezeptoreen bitartez. Makrofagoek eta
neutrofiloek mikroorganismo patogenoak
antzemateko errezeptore ugari dituzte
(lipopolisakaridoarena, manosarena…).
Hartzaieleak horiekin lotzean, fagozitosiaren
prozesu itzulezina hasiko da.

● Fagozitosiaren urratsak

○ Fagozitoaren eta mikroorganismoaren

arteko atxikidura ematean, mintzaren
luzakinak izango diren bi pseudopodo
eratuko dira, eta patogenoa inguratuz
irentsiko dute.

○ Patogeno hau fagosoma baten barnean

geratuko da arrapatuta

○ Azkeneko urratsean fagosoma hori lisosomarekin batuko da. Lisosoman

entzimak eta proteasak egongo dira, azkeneko urratsa edo digestioa gertatzeko
beharrezkoak direnak hain zuzen ere.

● Zelulen barneko digestioa

Digestio honetan hainbat entzimek parte hartuko dute. Fagolisosomaren pH azido

horretan, hainbat oxidasa aktibatuko dira eta ondorioz, oxigenoaren espezie erreaktibo
batzuk sortuko dira (hidrogeno peroxidoak edo hidroxido erradikalak esaterako) eta
hauek patogenoak izango dira mikroorganismoentzat.

Mekanismo mikrobizidak:

○ NADPH oxidasak aktibatu: Fagolisosomaren pH azido horretan, hainbat oxidasa

aktibatuko dira eta ondorioz, oxigeno molekularra oxigenoaren espezie
erreaktiboetan bihurtuko dute (hidrogeno peroxidoak edo hidroxido erradikalak
 esaterako) eta hauek patogenoak izango dira mikroorganismoentzat.

○ Oxido nitriko sintasa induzigarriak: oxido nitrikoa ekoiztuko dute patogenoaren

suntsipenean parte hartuz.

○ Proteasa lisosomikoak: hauek

mikroorganismoen proteinak suntsituko
dituzte.

Hala ere kontuan izan behar da mikroorganismo batzuk

fagozitosi hau ekiditeko mekanismoak garatu dituztela. Hala
nola, mikobakterioek, lipido baten bitartez fagosoma eta
lisosomaren arteko batzea ekiditeko gaitasuna daukate. Edota
Listeria monocytogenes-ek proteina baten bitartez
fagosomaren mintza apurtzen du zitoplasmara ihes eginez.
Horrelako kasuetan, mikroorganismoei aurre egiteko erantzun
immune espezifikoaren partaidetza ezinbestekoa izango da
hauek suntsitzeko.

2.2.2. Makrofagoen zitokinen jariaketa

Makrofagoak fagozitosia burutzeaz gain, zitokinen jariatzaile garrantzitsuak dira, erantzun
immune innatoaren barnean. Makrofagoak mikroorganismoak ezagutzean aktibatuko dira eta
hauek fagozitosiaren prozesuaren barnean hainbat zitokina jariatuko dituzte. Hainbat
motatakoak izan daitezke:

● Zitokina pro-inflamatorioak: Esate baterako, IL1, IL6, TNFɑ. Hauek zitokina pro-
inflamatorioak izango dira, hantura sortuko dute, eta beraien efektu lokalak izateaz gain
efektu sistemikoak ere izan ditzakete. Fase akutuko erantzuna induzituko dute, eta kasu
honetan zitokina hauek efektu sistemikoa izango dute.
● Mekanismo sustatzaileak indartzen dituztenak, IL12 eta IL18 esaterako. IL12k adibidez,
NK-ak estimulatzen ditu. NK hauek gamma interferonen (IFN-γ) aktibazioa bultzatzen
dute eta azken hauek makrofagoei lagunduko die. IL12 eta IL18 garrantzitsuak izango dira
erantzun immune espezifikoa modelatuko baitute. Izan ere, T CD4 molekula duten T
linfozitoen desberdintzapena bultzatzen dute TH1 azpipopupazio konkretura, eta hau oso
garrantzitsua izango da immunitate zelularrean.

● Kimioerakarleak: IL8. Infekzio gunera leukozitoak erakarriko ditu.

3. ERANTZUN INDUZITU GOIZTIARRA

3.1. FASE AKUTUKO ERANTZUNA

IL1, IL6 eta TNFɑ zitokina pro-inflamatorioek fase akutuko erantzuna induzituko dute. Zitokina
hauek erantzun immune innatoaren eboluzioan ikusten ditugun manifestazio klinikoen eragileak
izango dira. Eremu desberdinetan eragingo dute:

● Hipotalamoan: sukarraren induzitzaileak dira, batez ere TNFɑ eta IL1. Hauei pirogeno
endogeno ere deitzen zaie. Sukarraren induzitzaileak efektu sistemikoa daukaten
interleukinak izango dira eta ez patogenoa bera. Sukarraren funtzioa:

○ Inmunitate zelulen erantzuna hobetu

○ Mikroorgnismoen hazkuntza inhibitu. Sukarra duen pertsona batean portaera

aldaketa bat ematen da, gosea galtzen du. Horren ondorioz gutxiago elikatuko da
eta honek mikroorganismoen hazkuntza zailduko du.

● Hezur muinean: neutrofilo helduen ekoizpenaren abiadura azkartuko da, neutrofilo

gehiago ekoiztuz.

● Gibelean: hepatozitoek fase akutuko proteinak sortuko dituzte. Hauek infekzioa gertatu
eta gutxi gorabehera 48h-ra ugarituko dira. Fase akutuko proteinen eragina honakoa
izango da:

○ Efektu antimikrobianoa dute: hepatozitoa proteina hauek ekoizten hasiko da eta

horien artean PCRa (proteina C erreaktiboa) ekoiztuko du, askotan infekzioen
markatzaile gisa erabitzen dena. PCRa opsonina bat denez, mikroorganismoetara
lotzen da eta konplementua aktibatzeko gaitasuna izango du. MBL-ren ekoizpena
ere induzituko du, hau ere opsonina bat izanik konplementuaren lektinen bidea
aktibatzen lagunduko du.

○ Hanturak sortutako kaltearen konponketan laguntzea: agente oxidatzaile asko

sotzen direnez ehunetan kalteak sor daitezke eta hepatozitoek proteasen
inhibitzaileak edo osagai antioxidatzaileak sortuko dituzte kalte hori nolabait
neutralizatzeko.

3.2. PROFIL KLASIKOA (M1)

Makrofagoek aktibatzeko profil desberdinak erabili ditzakete. Orain arte, makrofagoen aktibazio
edo profil klasikoan zentratu gara. Era honetara aktibatzen diren makrofagoei M1 bezela ere
ezagutzen zaie. Profil honen ezaugarriak hurrengoak dira: hantura sustatzea eta funtzio
mikrobizidak izatea (NO, entzima lisosomikoak edo oxigenoaren espezie erreaktiboak ekoiztea).

Mikroorganismo patogenoen patroi molekularrak errezeptorearekin era indartsu batean lotuz

gero, makrofagoak profil honetan aktibatzea eragiten du eta beste zelulek jariatzen dituzten
zitokina proinflamatorioak profil honetan aktibatzea eragingo du.

3.3. PROFIL ALTERNATIBOA (M2)

Estimuluak beste era batekoak baldin badira:
 - Makrofagoak ez badu estimulu indartsu bat jasotzen bere errezeptoreetan (PRR patroien
errekonozimendurako errezeptoreetan)
- IL-4 edo IL-13 nagusitzen bada inguruan
- Helmintoek sorturiko infekzioetan IL-4 ugaritzen da

Kasu horietan guztietan, makrofagoa M2 edo profil alternatiboan aktibatzen da. Bere funtzioa
erlazionatuta egongo da efektu antiinflamatorio edo inhibitzaile batekin, zeinetan zitokina
garrantzitsuak IL-10 eta TGFβ (hazkuntza faktore transformatzailea) izango diren. Hauek, Profil
klasikoan ekoizten diren zitokinen ekoizpena inhibituko dute edota makrofagoek eskeintzen
duten koestimulazioa.
Horretaz gain, hazkuntza faktoreak ekoiztuko ditu eta era horretara ehunen konponketan
lagunduko du.

Beraz, laburbiluz, makrofagoa profil desberdinetan aktibatu daiteke jasotzen dituen estimuluen
arabera eta gainera makrofagoa bera izango da kaltea orekatzeko erregulatzaile mekanismo bat.

4. HANTURA
Erantzun immune innatoaren barnean, erantzun babesgarri nagusia izango da hantura. Konkretuki
hantura akutuaren bitartez, onddo eta bakterio extrazelularrei egingo diogu aurre. Azken finean, hantura
erantzun bat izango da non zelula eta molekulak erreklutatuko diren infekzio gunean. Horrela, funtzioa
bikoitza izango da: alde batetik, patogenoaren isolamendua eta suntsipena burutzen da. Beste alde
batetik kaltetutako ehunak konpongu egingo dira.

Erantzun inflamatorioak eragingo ditu:

● Basodilatazioa: odol-hodien iragazkortasuna handitu.

● Endotelioaren aktibazioa: atxikidura molekulen espresioa
handituko da endotelioan
● Plasma eta proteinak ehunetara joango dira (kimiotakxia)
● Lekuko koagulazioa: patogenoak ez diseminzatzea, infekzioa lokalizatua izatea, patogenoari bide
linfatikotik joatera bultzatzen zaio eta erantzun immune espezifikoaren hasiera sustatzen da
honen bitartez.

Inflamatutako ehunean topatzen diren seinale edo sintomak:

● Ehuna gorrituta eta handituta

● Berotu
 ● Mindu
● Funtzioa galdu egiten du. Adibidez, inflamatuta beso batean mugikortasuna galtzea.

Taula honetan fenomeno bakoitzak duen efektua eta ondorioa agertzen dira laburbilduta:

Ondorio hauek hantura akutuaren bitartez,

patogenoa ezabatzea, lesioa sendatzea, pilatzen
diren leukozitoak desagertzea eta funtzioa
berreskuratzea lortuko dugu.

Baina batzuetan ezin dugu antigenoa ezabatu. Orduan, hantura akutua hantura kronikoa bilakatzen da.
Kasu honetan, gure immunitate-sistemak infekzioaren kontentzioa edo kontrola burutuko du edo
infekzioaren kaltea murrizten saiatuko da.

4.1.HANTURA AKUTUA
Hantura akutuan parte hartzen duten efektoreak desberdinak dira eta gainera prozesua
sekuentziala eta erretoalimentatzen dena izango da. Hau da, ez du makrofago batek bakarrik
parte hartzen. Baizik eta beraien artean hantura bultzatzeko produktuak ekoiztuko dituzte;
adibidez, infekzio fokoan mikroorganismoaren bitartez konplementua zuzenean aktibatu daiteke
bide alternatiboari edo leptinen bideari esker.

Behin konplementua aktibatuta fagozitosia areagotuko da eta C3a eta C5a azpi-produktuek,
hantura sustatuko dute kimioerakargleak direlako monozito eta linfozitoentzat. Baina horretaz
gain, bi azpi-produktu hauek mastozitoen degranulazioan parte hartu dezakete. Odol-hodien
inguruan kokatzen diren mastozito hauek C3a eta C5a batu eta beraien pikorretan dagoen
histamina (basodilatazioa eragin) askatuko dute eta horrek ere hantura eragingo du era zuzenean.

Bestalde makrofagoak zuzenean fagozitosiaren bitartez, IL-1, IL-6 eta TNF ekoiztuko ditu fase
akutuaren erantzuna induzituz eta zelula endotelialen aktibazioa eraginez. Horretaz gain,
kimierakargarriak diren zitokinak ekoiztuko ditu IL-8.

Prozesu hauek batez ere bakterio eta onddoei aurre egiteko emango dira. Infekzio birikoei aurre egiteko
erantzun bereziak edo espezifikoagoak sortzen dira. Alde batetik, IFN-1 (interferona) ekoiztuko da. Honek
egoera antibirikoa induzituko du: infekzio birikoekiko erresistentzia garatuko dute zelulek. IFN-1, IFNɑ eta
IFNβ -ri egingo dio erreferentzia. IFN-1, birusekin infektatutako zelulek ekoiztu eta jariatuko dute, beraien
TLR 3-7-8-9 errezeptoreen bitartez (endosometan) ARN edo ADN birikoa detektatzen dutelako. Gainera,
errezeptore zitosolikoak edukiko dituzte infekzio intrazelular horiek detektatzeko.
IFN-1 iturri nagusia zelula dendritiko plasmazitoideak izango dira, lehen aipatutako bi motatako
hartzaileak dituztelako.

Alboko zeluletan (infektatuetan nahiz ez-infektatuetan) IFN-1-entzako errezeptoreak egongo dira.

Interferona hartzaileekin lotu eta erreplikazioa inhibitzen duten entzimen adierazpena induzituko da.
Horrela, alboko zelulak egoera antibirikoan sartzen dira (erresistente bilakatu).

Bestalde, IFN-1-ek beste funtzio batzuek ditu ere:

- NK gainean eragina dauka: beraien aktibitatea indartzen du.
- MHC I molekulen espresioa handitzen du eta honek erantzun immune adaptatiboko Tc linfozitoek
peptidoa ezagutzeko probabilitatea handitzea eragingo du; linfozito zitotoxikoak MHC I
molekuletan peptidoa ezagutzen baitute. Beraz, Tc linfozitoei antigenoaren adierazpena
indartuko zaie.

Guzti hau erantzun humoralaren barnean sartzen da, baina erantzun immune innatoan baditugu efektore
zelularrak infekzio birikoei edota bakterio intrazelularrek sortutako infekzioei aurre egiteko. Efektore
zelular horrek Natural Killer-ak dira eta beraien bitartez bideratutako mekanismoei bitartez lortzen da
infekzio mota hauei aurre egitea.
 5. Natural Killer (NK)
Birusekin infektatutako zelulak suntsituko dituzte beraiek jariatutako pikorren bitartez. Infektatutako
zelularen inguruan pikorrak, perforinazko granuluak, jariatu eta itu zelularen mintzan poroak eragingo
dituzte. Horretaz gain, granzimak deritzen entzimak jariatuko dituzte eta hauek poroetatik infektatutako
zeluletara sartuko dira azken hauen apoptosia induzituz. Honi esker, zelula suntsitu eta birusaren
gordelekua ezabatzea lortuko dute.

Elkarlanean arituko dira makrofagoekin. NK zelulak, IFN-γ jariatuko du eta hau makrofagoak jasoko du.
Interferon honek, makrofagoak bere kabuz fagozitatu ezin duen mikroorganismoa fagozitatzen lagunduko
dio. Jariaketa hau gertatzeko, hasiera batean makrofagoak IL-12 jariatuko du eta NK zelulak jasotzean,
IFN-γ jariatuko du erantzun modura.

5.1. NK ZELULEN ERREZEPTOREAK

Errezeptore aktibatzaileak eta inhibitzaileak edukiko dituzte. Bi hartzaile mota hauen arteko
orekak determinatuko du zelula hauen aktibititatea, hau da, zitotoxikoa den ala ez. Natural Killer-
ek bideratutako zitotoxizitatea bi talde nagusitan sailkatzen da:

● Antigorputz menpekoa edo dependentea

Errezeptore aktibatzaile eta inhibitzaileez
gain, badute CD16 deritzon errezeptorea
(aktibatzailea). Kasu honetan, errezeptore
hauek, infektatutako zelulek lotutako IgG
lotzen dute eta behin IgG ezagututa NK-ek
kaltetutako zelula suntsituko dute.

● Antigorputz independentea
NK-ek errezeptore aktibatzaileen bitartez infektatutako zeluletan edo zelula
estresatuetan adierazten diren molekulak ezagutzen dituzte eta honek aktibatzeko
seinalea bidaliko dio. Horretaz gain, errezeptore inhibitzaileak edukiko ditu, MHC I
ezagutuko dutenak. Beraz, errezeptore inhibitzailea lotzen bada, errezeptore
aktibatzailearen neutralizazioa emango da eta ez du kaltetutako zelula suntsituko.

6. BIRUSEN KONTRAKO IMMUNITATE ERREAKZIOA

 Beraz, infekzio birikoetan, hasiera batean detektatuko genukeena IFN-1 produkzioa izango
litzateke. Ia jarraian aktibatutako NK-ak detektatuko genituzke. Beranduago, erantzun immune
espezifikoaren efektoreak sortu direnean, hau da, Tc linfozitoen ekintza hastean, birusaren titulua
edo kantitatea jaitsi egingo da. Infekzioa pasatu eta bi astetara gutxi gora behera, efektoreak hil
egingo dira eta antigorputz espezifikoak bakarrik detektatuko genituzke.

➔ ERANTZUN IMMUNE INNATOAN GARRANTZITSUAK DIREN ZITOKINAK ETA BERAIEN

EFEKTUAK (parentesi artean zitokinen iturri nagusiak)

ZD: zelula dendritikoak

Treg: T linfozito erregulatzaileak

7. ERANTZUN IMMUNE INNATOAREN ESPEZIALIZAZIOA

 Erantzun immune innatoa inespezifikoa da, baina erantzun mekanismo efektoreak aztertu eta
gero, nolabaiteko espezifizitatea duela esan genezake. Infekzio mota bakoitzaren aurrean
gailenduko diren efektoreak desberdinak izango dira.

Adibidez, bakterioen infekzio batean efektore nagusiak konplementuaren sistemak, fase akutuko
proteinak eta fagozitoak. Birusen aurrean, interferonaren ekoizpena eta NK gailenduko dira.
Parasitoen aurrean, eosinofilia bat behatzen da, batez ere helmintoek sortutako infekzio batean.

8. ZELULA DENDRITIKOAK

Erantzun immune espezifikoaren burua eta motorra dira.

8.1. OHIKOAK/KONBENTZIONALAK/MIELOIDEAK
Erantzun immune espezifikoari hasiera emango diote. Erantzun immune zelularrarekin daude
erlazionatuta. Bi mota bereizten dira:
- Heldugabeak: ehunetan daude. Antigenoa harrapatzeko gaitasun handia dute, baina
aurkezteko txikia. Antigenoarekin topo egitean, aktibatu egiten dira eta aldaketa
fisiologiko garrantzitsuak pairatzen dituzte antigeno aurkezle profesionaletan bihurtuz
(helduak). Adibidez, migratzeko propietateak garatzen dituzte.
- Helduak: ehun linfoideetan daude. MHC II molekulen eta B7 molekulen espresio
handiagoa dute heldugabeekin konparatuz. Hauek erantzun immune espezifikoaren
koestimulatzaileak izango dira. Gainera, zitokinak jariatuko dituzte. Linfozito birjinak
aktibatzeko gaitasuna izango dute.

8.2. PLASMOZITOIDEAK
IFN-1 ekoizle nagusiak dira. Erantzun immune innatoaren barnean, erantzun humoralarekin
daude erlazionatuta.

Argazkiaren azalpena: Heldugabeko langerhans zelulak mikroorganismoa jaso eta aldatu egiten
da. Zitokinak jariatzen hasten da. Antigenoa barneratu eta prozesatu egiten du. Linfa hodietatik
linfa gongoiletara joaten da eta bertan, T linfozitoekin interakzionatuko du erantzun immune
espezifikoari hasiera emanez.

10. GAIA: ANTIGENOA LOTZEN DUTEN MOLEKULAK

Gai honetan antigenoen errezeptoreen egitura aztertuko dugu, hau da, antigenoekin lotzen diren
molekulen egitura. Hau erantzun immune espezifikoa aztertu baino lehen ikusiko dugu. Molekula hauek
hurrengoak izango dira:

1. B linfozitoen errezeptoreak (BCR)

2. Antigorputzak
3. T linfozitoen errezeptoreak (TCR)
4. MHC molekulak. Nahiz eta berez errezeptoreak ez izan, aurkezleak direlako hemen sailkatuko
ditugu.

Errezeptore hauek egiturari eta erabiltzen dituzten seinalizazio mekanismoari dagokienez oso antzekoak
dira, baina badaukate, zehazki BCR eta TCR-ek, desberdintasun nagusi bat: ezagutzen dituzten antigenoen
egiturekin erlazionatuta:

- BCRek aske dauden edo mintzari loturik dauden antigenoak eta konformazio naturalean
daudenak ezagutzen dituzte. Gainera, B linfozitoen errezeptorek edozein molekula ezagutzeko
gaitasuna dute: proteinak, polisakaridoak, lipidoak, azido nukleikoak… Eta epitopo linealak eta
konformazionalak (antigeno batean hurbil kokatzen diren bi epitopo) ezagutu ditzateke.
- TCRek, aldiz, proteinetatik eratorritako peptidoak (MHCri lotuta) bakarrik ezagutu ahal dituzte,
peptido MCH konplexua.

Bestalde, TCR eta BCR errezeptoreak era klonalean banatzen dira, klon bakoitzak antigeno jakin bat
ezagutzeko gai izango da, beste kloneekiko desberdina izango dena.

Errezeptoreak aztertu baino lehen hainbat kontzeptu definitu behar dira:

● Antigenoa: antigorputz, BCR edo TCR bati lotzen zaion edozein molekula. Baina antigenoen
barnean, batzuk gaitasun immunogenoa izango dute (erantzun immune espezifikoa bat sortzeko
gaitasuna) eta beste batzuk ez. Bigarren talde honetako molekulei aktenoak deritze,
antigenezitate duten pisu molekular baxuko molekulak baina ez direnak gai erantzun immune
espezifikoa sortzeko.
● Epitopo edo determinante antigenikoa: errezeptorea lotzen den antigenoaren gune txikia.
Antigeno bakoitzean epitopo bat baino gehiago egon daitezke, batez ere, makromolekuletan eta
gainera epitopoak desberdinak izan daitezke. Horregatik, antigeno baten erantzun immune
poliklonal bat induzitu dezake, klon desberdinek antigeno berdinarekiko erantzutea (klon
bakoitzak epitopo desberdin bat ezagutuko duelako). Bestalde, beste antigeno batzuetan epitopo
identikoak errepikatuta egon daitezke, eta hauei antigeno multibalente deritze, hau azido
nukleikoetan, polisakaridoetan edo proteinatan gertatzen den gauza bat da.
● Antigorputzaren eta antigenoaren (zehazki, epitopoaren) arteko loturaren sendotasuna
definitzeko bi parametro erabiltzen dira: afinitatea eta abilezia.
○ Afinitatea: epitopo eta antigorputzaren lotura gune konkretu horretan lotzeko indar
indibiduala. Ezaugarri hau bien arteko konplementagarritasunaren, kargaren eta abarren
arabera izango da, hau da, erakarpen eta errebultsio indar guztien arabera.
○ Abilezia: antigeno multibalente baten epitopo guztien eta antigorputz multibalenteen
arteko lotura guztien indarra. Ezaugarri hau afinitatearen eta balentziaren menpekoa
izango da. Adibidez, IgM immunoglobulina pentamerikoa dena polimerizatu egiten
 delako. Antigorputz honek 10 epitopo lotzeko gaitasun du (antigeno multibalente
batekin); beraz, honek abilezia oso altua izango du.

1. IMMUNOGLOBULINAK

Bi eratan aurki ditzakegu:

1. Mintzezkoak: B linfozitoen mintzera lotuak, errezeptoreen parte direnak.

2. Jariatutakoak edo antigorputzak: Honako ezaugarriak izango dituzte:

- Oso dibertsoak eta espezifikoak dira
- Immunitate humoralaren molekula efektoreak izango dira
- Odolean, jariakinetan edo ehunen likido intersitizialetan ager daitezke
- Funtzioa: antigenoak neutralizatzeko gai dira hauetara lotu eta neutralizatuz.
Esklusio immunean parte hartzen dutela esaten da, mikroorganismoak edota
toxinak neutraliza ditzazketelako.
- Askotan beste hainbat mekanismo efektore aktibatzen dituzte, antigeno hori
suntsitzeko.

1.1. OINARRIZKO EGITURAK

Oinarrizko immunoglobulinaren egitura aztertzeko IgG immunoglobulinaren egitura erabiltzen

da, hoberen ezagutzen dena baita eta baita odolean ugariena dena ere.

Immunoglobulina bakoitza lau kate polipeptidikoz osaturik dago:

● Bi kate astun (H): beraien artean berdinak izango dira

● Bi kate arin (L): beraien artean berdinak izango dira

Kate arin bakoitza kate astunera lotuta egongo da eta kate

astunak berriz elkarren artean lotuta egongo dira disulfuro
loturaren bitartez. Beraz, lau kateak mihiztatuta egongo dira eta
immunoglobulina bakoitzak Y itxura hartuko du.

Kate arin bakoitzak eskualde aldakor (Vl) bat eta konstante (Cl)
bat izango ditu.

Kate astun bakoitzean alde aldakor (Vh) bat (amino terminalean)

eta 3 edo 4 gune konstantez (Ch) egongo dira, eta hau
immunoglobulina edo isotipoaren araberakoa izango da.
 ● 2 kate astun (H)

○ Alde aldakor bat (Vh)

○ 3-4 alde konstante (Ch)

● 2 kate arin (L)

○ Alde aldakor bat (Vl)

○ Alde konstante bat (Cl)

Egitura immunoglobulina horrek betetzen duen funtzioarekin erlazionatuta egongo da.

Immunoglobulina bat entzima batekin apurtuz gero 3 frakzio desberdin sortuko dira:

● 2 Fab frakzio edo alde

Kate arin osoa eta kate astunaren eskualde aldakorra eta lehenengo domeinu konstanteaz osaturiko
zatiari deritzo Fab. Kate arin eta astunen gune aldakorrak barne hartzen ditu eta immunoglobulina
bakoitzean honelako bi frakzio egongo dira.

Funtzioa: Frakzio hauek antigenoaren ezagutzarekin erlazionatuta egongo dira; konkretuki alde
aldakorrak (kate arinenak zein astunenak) izango dira antigenoa lotzen den gunea. Alde aldakor
hauetan gune hiperaldakorrak egongo dira: CDR (konplementaziorako determinanteak). Gune
hauetan antigenoaren epitopoa lotuko da eta beraz honek determinatuko du antigenoa lotzeko
espezifikotasuna.

● Fc alde bakarra
Kate astunaren alde konstanteak osatuko du. Fc deituko da, alde hau kristalizatu egingo baita, eta
honek zerikusia izango du bere funtzioarekin.

Funtzioa: Immunoglobulinaren funtzio biologikoarekin erlazionatuta egongo da; hau da

immunoglobulinaren espezializazioarekin. Immunoglobulinen funtzio efektorea betetzen dute.

Izan ere, immunitate zelula ugarik konkretuki alde honetara lotzen diren antigorputzen
errezeptoreak izango dituzte. Hartzaile horiei FcR deitzen zaie, antigorputzen Fc zatira lotzen baitira.

Esaterako, makrofagoetan, NK, eta konplementuan antigorputzentzako hartzaileak izango dituzte,

baina kasu guzitetan, eragina izateko antigorputzak antigenoarekin lotuta egon behar dira. Hori
gertatzean konformazio berezi bat hartzen dute eta beraien Fc aldeak immunintate sistemako beste
zelula eta molekula batzuekin interakziona dezakete beraien funtzioak betetzeko. Hau da, beste
zelula batzuetaz baliatzen dira funtzio efektoreak betetzeko.
Laborategian Elisa egitean, konjugatua markatutako antigorputza izan zen. Hori markatzeko Fc
zatian peroxidasa entzima jartzen da.

1.2. IMMUNOGLOBULINEN DESBERDINTASUNAK

Immunoglubulinen artean desberdintasunak daude, kontuan izanda non kokatzen diren

desberdintasun horiek, ondorio desberdinak izango ditu.

● Bi immunoglobulinen arteko desberdintasuna kate astunen alde kostanteetan denean,

desberdintasun isotipikoak deritze. IgG eta IgA adibidez isotipo desberdinak izango dira.
Erantzun immuneetan gertatzen dira kate astunen aldaketa hauek, honi klase aldaketa
edo isotipo aldaketa deritzo. Isotipo aldaketa bat gertatzean, espezializazioa edo funtzio
efektoreak aldatu egiten dira.

● Aldakortasun txikiak gertatzen direnean kate astunen gene batzuetan, ez dakartza

ondoriorik immunoglobulinaren funtzioetan.

● Aldakortasunak kate arinetan eta kate astunen gune aldakorretan gertatzen direnean,
desberdintasun idiotipikoak deritze. Kasu honetan, funtzioa egongo da afektatuta eta
antigeno ezberdin bat ezagutuko du. Hau da, antigenoekiko espezifizitatean edukiko du
eragina. Beste batzuetan, antigenoarekiko afinitatea handiagoa izatea eragingo du
(HELTZEA).
1.2.1 Immunoglobulina isotipikoak

Kate astunen alde konstateko desberdintasunen arabera bost immunoglobulina isotipo

daude:
- IgG: beti monomerikoa. Odol zirkulazioko isotopo nagusia da, bertan dauden
antigorputzen %70a. Plazentaren bidez transmititu daitekeen antigorputz bakarra da
eta amaren esnearen bitartezere transmititzen da. Beraz, immunitate pasibo
naturalean parte hartzen du. Gainera, immunitate zelula gehienek mota honetako
isotipoarentzat hartzaileak dituzte

- IgM: jariatzean polimerizatu egiten da eta pentamerikoa izango da. Bost IgM molekula
lotzen dira J izeneko kate baten bitartez. Sueroan %5-10 errepresentatzen du. Hala ere,
B zelulen errezeptore gisa dabilenean, monomerikoa eta mintzezkoa izango da. IgG-
ekin batera konplementua aktibatzeko ahalmena dauka.

- IgA: jariatzean dimerikoa izango da. Bi IgA molekula lotuko dira Fc guneen aldetik.
Jariakinetan dominatzen duen antigorputza izango da. Listuan, malkoetan eta amaren
esnean (immunitate pasibo natural) topatzen da. Mukosetako babesa eskeintzen du.
Gainera, plasman ere topa daiteke %15-20.

- IgE: beti monomerikoa. Zirkulazioan ia detektaezina da. Mastozitoei lotuta agertzen da

esklusiboki edo basofiloen gainazalera. Sentikortasun erreakzioetan dihardu.

- IgD

Hala ere, desberdintasun horiez gain, beraien artean alde konstanteen eskualde edo
domeinuen kopurua ere aldatu egingo da. Adibidez IgG kate astunen lau domeinu konstante
ditu eta kasu honetan bisagra aldea galdu dute. Bisagra aldeak malgutasuna ematen dio
antigorputzari tolesteko eta epitopo desberdinetara lotzeko, baina IgG-ak lau domeinu
dituenez ez du malgutasun hori galduko.
 1.3 FUNTZIOAK (TAULA)

Immunoglobulinak errezeptoreen parte dira eta beraien alde aldakorrak antigenoaren ezagutzarekin
erlazionatuta daude. Klon bakoitzean espezifikotasun desberdina izango du.

2. BCR: B LINFOZITOEN ERREZEPTOREA

B errezeptore hau ez da bakarrik lehen aipatutako inmunoglobulinetaz eratzen, izan ere beste molekula
konplementario batzuk azalduko dira.

Alde batetik, mintzezko inmunoglobulinez

osotutako zati bat dago, IgMz eta IgDz, hauek
ezagupen espezifikoa burutuko dute. Hala ere,
luzapen zitoplasmatiko laburrak izango dituzte,
ondorioz ez dira seinaleen transukzioarako gai
izango, eta beste molekula batzuetaz lagundu
beharko dira. Molekula hauek Ig α eta Ig β edo
CD79 bezala ezagutzen diren bi kate aldaezin
izango dira, zeinak mintzari lotuta egongo diren
eta buztan luzeagoak dituztenak. Bi zati hauek
eratzen duten konplexuari BCR konplexua
esaten zaio,B linfozitoen errezeptorearen
konplexua.
Kate inkonstate hauek seinalearen transdukzioa burutuko dute. Buztanetan entzima batzuk dituzte, hauek
beste proteina batzuen fosforilazioa eraginez, seinalizazio bide konplexu bat aktibatuko da eta hainbat
generen espresioa induzituko da, eta azkenean seinale hau zitoplasmara eta ondoren nukleora
transmitituko da. Honek B linfozito hori, proliferatzea eta desberdintzea induzituko du. Ondorioz, B
linfozitoak zelula plasmatikoetan desberdintzatuko dira, antigorputz jariatzaileak izango direnak.

Seinaleen transdukzioaren arduradunak kate inkostanteak izango dira eta antigenoa ezagutzearena
inmunoglobulina.

Laburtuz:
● B zelula klon bakoitzeko espezifikoa izango da BCR-a.
● Egitura: mintzeko inmunoglobulina (mIg) aldakorra gehi bi kate aldaezin (Ig α eta Ig β).
● B zelula bakoitzean BCR asko egon daitezke, denak berdinak. Hau da, espezifizitate bakarra izango
dute antigenoarekiko.
● B linfozitoen aktibazioa induzitzeko, BCR-a molekula laguntzaileei asoziatuta egon behar da.
● Funtzioak:
○ Antigenoa era espezifikoan ezagutzea.
○ Seinalea zitoplasmarantz bidaltzea.

3. TCR: T LINFOZITOEN ERREZEPTOREA

- TCR-ak antzekotasun handia du antigorputzen Fab eremuarekin.

- Egiturak BCR-rekiko antzekotasun handia du.
- Heterodimero bat da bi katez osotuta baitago, α katea eta β katea.
- Mintzari lotuta egongo dira eta ez dira inoiz jariatzen, beti izango dira mintzezko molekulak.
- Ez dago klase edo isotipo aldaketarik.
- Bi kateek antigenoaren ezagumenduan hartuko dute
parte eta hauetan bi domeinu bereiztuko dira: domeinu
aldakorra (V) eta domeinu konstantea (C). Alde aldakor
honetan gertatuko da epitopoaren/antigenoaren
ezgautza. Bertan CDR eremuak egongo dira
(konplementazioa erregulatzeko edo determinatzeko
eremuak) , hauek:
● Eskualde hiperaldakorrak eta antigenoarekiko
kontaktu guneak dira.

α eta β kateak dituzten TCRtan zentratuko gara, hala ere, kate

desberdinak dituztenak ere badaude. TCR aren arabera bi T
linfozito mota bereiztuko dira. Haien artean egitura antzekoa
izango da, baina kateak gama eta delta izango dira eta
antigenoarekiko espezifizitate desberdina eukiko dute.

T linfozitoen ezaugarri bat, peptidoak beti MHC molekulei lotuta ezagutzen dituztela da.
3.1. Gamma(γ) eta delta(δ) dituzten TCR

- T linfozitoen gutxiengoa(%5-10)
- Batez ere epitelioan kokatuko dira (T
linfozito intraepitelialak)
- Erantzun innatoaren barnean parte
hartzen dute, proteina eta antigeno ez
proteikoak ezagutzeko gai direlako.
Gainera askotan ez dute MHCren
beharrik, hortaz erantzun innatoan
sailkatzen dira.
- Dibertsitate mugatua eukiko dute.
- Kate hauek dituzten T linfozitoen funtzioa
zelula infektatuak eta humoralak suntsitzea
izango da.

BCR-n bezala TCR konplexu bat eratzen da, hau

antigenoaren ezagutzaren arduraduna izango da, baina kate
kontserbatuetaz lagundu behar da seinalizazioa zelula
barnera pasatzeko.

- Konplexua TCR-z, CD3 (ez aldakorra) eta Z

kateaz osotuta egongo da.

- TCR konplexuaren kate ez aldakorrak

seinalearen transdukzioaz arduratuko dira.

CD eta Z kateak T linofzito guztietan berdinak izango dira, izan ere CD3 kateak erabiltzen dira T linfozitoak
identifikatzeko. Aldiz, kate aldakorrak (linfozito klon bakoitzean desberdinak direnak) izango dira peptidoa
ezagutuko dutenak. Alde intrazitoplasmikoan ITAM izeneko sekuentzia kontserbatuak dituzte, seinaleen
transdukzioan parte hartzen dutenak.

3.2. T zelulen konplexuaren aktibazioa

MHC molekulek kate heterodimerikoei (aldakorrak) peptido hondar batzuk aurkeztuko dizkie, izan ere
MHC peptido konplexuak bere alde aldakorraren bitartez ezagutu behar du MHC propioa eta peptido
arrotza.

Ondoren kate konstanteek, CD3 kateak eta Z kateak,

seinaleen trasdukzioari ekingo diote gune
intrazitoplasmatikora. Kate konstanteez gain beste
molekula batzuk ere beharrezkoak dira, molekula
akzesorio izena hartzen dutenak. Hauek atxikipen
molekulak izango dira eta MHC-linfozito arteko lotura
ahalbidetuko dute, errekonozimendua eta
seinalearen transdukzioa modu eraginkorrean
burutzeko. Gainera, seinale koestimulatzaileen
errezeptore batzuk ere egongo dira,hau da, beste
interakzio asko ere egongo dira, T linfozitoen aktibazioa aztertzean ikusiko ditugunak.

T linfozitoek, beraz, MCH molekulei lotuta dauden proteinak ezagutzen dituzte, eta T linfozito-MHC lotura
horrek zein linfozito aktibatzen den erabakiko du. Hau da, T linfozitoek CD4 (CD4 molekula CD4
koerrezeptorean adieraziko da) eta CD8 (CD8 molekula CD8 koerrezeptorean adieraziko da)
koerrezeptoreak dituzte eta hauek MHC molekulen zati ez polimorfikoetara lotuko dira. Leku hau APC-a
izango litzateke, MHC peptidoa aurkezten dagoelarik T linfozitoaren TCR-ari. MHC I molekula batek
edukiko du gune ez polimorfiko bat CD8 koerrezeptorea lotzeko, eta MHC II-k edukiko du gune ez
polimordiko bat CD4 koerrezeptorea lotzeko.

T linfozito eta MHC lotura honek, garrantzi handia edukiko du zein linfozito mota aktibatuko den erabakiko
duelako antigenoaren aurka, eta horrek badauka erlazioa antigenoaren jatorriarekin eta infekzio
motarekin.
Horrela, MHC I molekulek peptido endogenoak
aurkeztuko dizkiete T CD8 linfozitoei (MHC I hauek CD8-
entzako koerrezeptore gunea baitaukate), hauek T
linfozito zitotoxikoetan desberdinduko direnak izango dira,
eta peptido endogenoak birusen infekzioetan zeluletan
ekoizten direnak izango dira adibidez. T linfozito
zitotoxikoak, infektatutako zelulak suntsitzeaz
arduratuko dira, beraz badu bere logika peptidoak MHC
molekulen bidez aurkezteak.

Aldiz, MHC II molekuletan, peptido exogenoak

aurkeztuko dira, hau da, fagozitatutakoak edo
besikuletan jasotakoak eta barruan prozesatzen direnak. Peptido hauek T CD4 linfozito bidez
errekonozituak izango dira, eta CD4 koerrezeptore bidez lotuko zaie MHC II molekulei. T CD4 hauek, T
linfozito laguntzaileetan desberdinduko dira eta B linfozitoei lagunduko diete antigorputzak ekoizten
edota beste T linfozitoei lagunduko diete.
Ondorioz, T linfozito MCH lotura horrek erabakiko du, peptidoaren jatorriaren arabera MHC molekula
ezberdin bati lotuta egongo delako, zein linfozito mota aktibatzen den.

4. MHC

MHC-en funtzioa antigenoak ezagutzea baino antigenoak aurkeztea da. MHC-en funtzio biologikoak:

- Timoan T linfozitoen heltze prozesuan parte hartu (heltzen ari diren T linfozito horiei peptido
endogenoak aurkeztuko dizkiete).
- Organo linfoide sekundarioetan, Tαβ linfozitoak aktibatzeko peptido arrotzak aurkeztu.

Egitura orokorrari dagokionez antzekotasunak dituzte, baina baita desberdintasun txikiak ere:

❏ MHC I: α kate bat du hiru domeinu desberdin dituena. α kate hau izango da peptidoa aurkezten
duena, konkretuki α1-α2 eremuetan. Nahiz eta β2m izeneko beste atal bat kobalenteki lotuta
izan, honek ez du parte hartzen peptidoen aurkezpenean.

8-11 aminoazidoetako peptidoak lotzen dituzte.

❏ MHC II: bi katez eratuta daude (α kate bat eta β kate

bat) eta bi kateek dute mutur aminoterminalean
eremu aldakorra peptidoa lotzeko. MHC II-an bai α1
zein β1-k hartuko dute parte peptidoa aurkezten.

10-30 aminoazidoetako peptidoak aurkezten dituzte.

Peptidoa erakusteko gunea mutur aminoterminalean egongo

da. MHC molekula bakoitzak peptido bakarra aurkeztuko du aldi berean, baina peptido desberdinak
lotzeko gaitasuna dute. Molekula bakoitzak konstanteak diren segmentu batzuk ditu, non T linfozitoen
koerrezeptoreak lotuko diren: CD4 eta CD8 koerrezeptoreak MHC II eta I molekuletara lotuko dira,
hurrenez urren.

─ MHC I molekulen kasuan, α3 segmentuan lotuko da T linfozitoen CD8 koerrezeptorea.

 ─ MHC II molekulen kasuan, β2 segmentuan lotuko da T linfozitoen CD4 koerrezeptorea.

Irudia: Antigenoa lotzen duten hiru

molekulak: PCR-ak eta antigorputzak, T
linfozitoen errezeptoreak (TCR), eta MHC I +
II molekulak.

Desberdintasunak:

● PCR, antigorputzak eta T linfozitoen

errezeptoreak antigenoa lotuko
dute, hauen ezagutza burutuz.
● MHC molekulek, aldiz, aurkeztu
egingo dute.

MHC molekula horiek histokonpatibilitate

konplexu nagusian (MHC, CPH, CMH)
kodetzen dira. MHC loci-a osatzen duten
gene taldea ugaztun guztietan aurkitzen da. MHC molekulak kodetzeaz gain, beste hainbat proteina
kodetzen ditu:

- Antigenoaren prozesamenduan eta aurkezpenean parte hartzen duten proteinak

- Zitokinak
- Konplementuaren zenbait proteina

MHC molekula horiek Tαβ linfozitoei peptidoak aurkezten dizkieten mintzeko glukoproteinak dira.
Gizakiengan HLA izena ere hartzen dute; izan ere, giza leukozitoen antigeno gisa aurkitu ziren. MHC-ak
kodetzen dituzten geneak oso polimorfikoak dira, indibiduo batetik bestera aldakortasuna baitago. Hauek
dira transplanteetan gertatzen diren errefusen arduradunak, antigeno bezala aritzen dira gizabanako
batetik bestera.

5. GIZA MHC GENEEN ANTOLAKETA

6. kromosomaren beso laburrean daude gene

hauek. Bertan MHC-ren geneak daude: I, II eta
III motako MHC-aren geneak. Hala ere, 1 eta 2
motako MHC-aren geneek soilik kodetuko
dituzte MHC I eta MHC II molekulak.

● I motako MHC-aren genean hiru

molekula daude: A, B eta C.
Gizakiengan HLA-A, HLA-B eta HLA-C
ezagutzen dira.
● II motako MHC-aren genearen kasuan
2 molekula DP, 2 molekula DQ eta 2-3
molekula DR.
Nomenklatura zenbaki batekin egiten da; aldaera bakoitzari zenbaki bat ezartzen zaio. Bakoitzeko hainbat
bertsio daude giza populazioan. I motako MHC-aren genearen izendapenaren adibide gisa: HLA-A1, HLA-
B64, HLA-CW3 (pertsona batetik bestera desberdinak izango dira).

5.1. MHC GENEEN ETA PROTEINEN EZAUGARRIAK

1) Poligenismoa: gene anitzez osatuta daude.

2) Polimorfismoa: aleloen dibertsitate handia dago populazioko banakoen artean. Espezie bereko
indibiduoak histokonpatibilitate molekula ezberdinak izatea eragiten du. Gizakietan gene
polimorfikoenak hauek dira.

Identifikatu diren aldaera desberdinak:

- HLA-A-ren 700 aldaera baino gehiago.

- HLA-B-ren kasuan 3000 baino gehiago.
- HLA-C-ren 300 baino gehiago.
3) Kodominantzia: bi gurasoengandik jasotzen ditugun aleloak aldi berean espresatzen dira.
Ondorioz, pertsona bakoitzak bi haplotipo ditu. Haplotipoa kromosoma bakoitzean agertzen den
MHC alelo taldea da, eta aldakortasun handia antzematen da pertsona batetik bestera. Adibidez:
- HLA-A2, HLA-B64, HLA-W7, HLA-DR51, HLA-DQ9, HLA-DP2
- HLA-A1, HLA-B27, HLA-CW3, HLA-DR14, HLA-DQ2, HLA-DP3
MHC I ETA MHC II MOLEKULEN EZAUGARRIAK. LABURPENA

6. MHC I ETA II-REN ALDAERAK ZELULETAN

Zelula batean aldaera ezberdinak aldi berean espresa

daitezke. MHC I-en kasuan 6 aldaera agertu daitezke aldi
berean, izan ere, A, B edo C motakoak izan daitezke eta bat
amarengandik eta bestea aitarengandik jasoko dugu. Hau
zelula nukleatu gehienetan gertatuko da. APC diren zelulen
kasuan, berriz, MHC II motako molekulak espresatzen dira.
Hauek DQ, DP eta DR molekulak bereizten dira. DR
molekularen kasuan gure aitzindariak direnengandik
molekula bakarra edo bi jaso ditzakegu, eta hala, zelula mota
hauek aldi berean 8 aldaera adieraztera hel daitezke.

Poligenismo eta polimorfismo ezaugarriak direla medio aldakortasun izugarria sortzen da indibiduo
ezberdinen artean eta pertsona bakoitzak histokonpatibilitate talde propioa adieraziko du. Honek ondorio
funtzionalak, biologikoak ekarriko ditu. Batetik, eboluzioaren ikuspuntutik populazioaren biziraupena
ziurtatzen da. Aldakortasunaren ondorioz, infekzio berdinaren aurrean pertsona bakoitzak peptido
desberdinak aurkezten ditu, eta horrela, patogeno batek gizabanako guztiak ez hiltzea bermatzen du.
Aldakortasun hau dela medio indibidio bat egongo da peptidoa era eraginkor batean aurkeztu eta
patogenoaren aurkako erantzun immune egokia abiatuko duena, bere buruaren eta era berean,
espeziearen biziraupena ahalbidetuz.
 7. B ETA T LINFOZITOEN HARTZAILEEN DIBERTSITATEA

B eta T zeluletan adierazten diren hartzaileen dibertsitatea oso handia da. Hau ez dago gure geneetan
kodetuta. Gainera, hau ezinezkoa izango litzateke, ez baititugu horrenbeste gene. Hala, mekanismo
molekular ezberdinei esker gertatzen da hartzaileen arteko dibertsitate altua.

Errezeptoreak, zein hauei dagokien dibertsitatea, antigenoak organismoan sartu aurretik sortuko dira,
linfozitoak heltzen ari diren bitartean; B linfozitoen kasuan hezur muinean eta T linfozitoen kasuan
timoan. TCR zein BCR-en dibertsitatea sortzeko prozesua antzekoa izango da.

7.1. B LINFOZITO BIRJINEN ANTOLAKETA GENETIKOA

Immunoglobulinen kate astun eta arinak hainbat zati
genikoz osaturik daude.
● Kate astuna: V, D eta J izenez ezagutzen dira zati
genikoak, zati aldakorra edo VH domeinua osatuko
dutenak. Hauetako bakoitza zati edo portzio
ezberdinez osaturik egongo da.
● Kate arina: aldakorra den domeinu horretan V eta J
zati genikoak aurkitzen dira. Hemen ere berdin
gertatzen da, V eta J zatietan portzio ezberdinak
bereizten dira.

Bi kateetan zati aldakorrak ez ezik zati konstanteak aurkituko ditugu. Hauetan immunoglobulinen
isotipo ezberdinak kodetzen dituzten geneak antzematen dira.

7.2. IMMUNOGLOBULINEN DIBERTSITATEAREN SORRERA

Birkonbinazio somatiko izeneko prozesua ematen da. B linfozitoak heltzen ari diren bitartean zati genikoak
zoriz mihiztatzen, elkartzen dira.
● Kate astuna: V, D eta J zati ezberdinak zoriz elkartzen dira haien artean. Lehenengo D eta J zatiak
batzen dira, eta ondoren, V zati bat elkartuko zaie hauei. Horrela, exoi bat sortzen da. Hau kate
astunaren zati konstantea sortuko duten geneekin lotuko da. Gainera, hau izango da transkribatu
eta RNA molekula bat sortzea baimenduko duena. Bukatzeko, RNA molekula horretatik abiatuta
proteina bat sintetizatuko da; hots, kate polipeptidikoa sortuko da (dibertsitate konbinatorio I)
● Loturaren dibertsitatea: Zati genikoen artean birkonbinazioa gertatzen denean, geneen arteko
loturak aldakorrak izan daitezke. DNA moztu eta itsastean zehaztasun faltak edo akatsak egon
daitezke, eta beraz, DNA irakurtzeko pautak aldatu, dibertsitatea are gehiago handituz.
● Dibertsitate konbinatorio II: Immunoglobulinaren kate astunen eta arinen arteko konbinaketa
konkretuak.
● Hipermutazio somatikoa: Bakarrik immunoglobulinetan gertatuko da, BCR-tan. T linfozitoen
kasuan, ez dute prozesu honetan parte hartuko.
B zelula helduak antigenoarekin kontaktuan daudenean eta zentru germinaletan daudenean,
hipermutazio somatikoa gertatzen da. B zelula helduen alde aldakorretan (V) zorizko mutazio
puntualak ematen dira; hala, antigenoarekiko afinitatea aldatzen da. (Afinitatearen heltzea).
Ondorioz, afinitate desberdinetako BCR-ak ekoiztuko dira, dibertsitatea gehiago handituz.
 7.3. T LINFOZITO BIRJINAREN ANTOLAKETA
GENETIKOA

Bai α eta bai β kateen gune aldakorren zati genikoen zatiak

birkonbinatu egiten dira. Birkonbinazioaren arabera,
espezifikotasun ezberdineko TCR-ak ekoiztuko dira.
Immunoglobulinetan gertatzen den prozesu berdina emango
da.

7.4. TCR-en ERREPERTORIOAREN DIBERTSITATEA

Mekanismoa:

● Birkonbinazio somatikoa: Alfa eta beta

kateen alde aldakorrak (V) kodetzen
dituzten zati geniko desberdinen arteko
zorizko antolaketa (dibertsitate
konbinatorio I).
● Loturaren dibertsitatea: Birkonbinazioan,
geneen arteko lotura aldakorrak.
● Dibertsitate konbinatorio II: TCR-aren alfa
eta beta kate konkretuen arteko
konbinazioak.
● EZ dago hipermutazio somatikorik. Behin
eratuta, ez dira aldatuko.
 8. T LINFOZITOEN HELTZE PROZESUA

TCR edo T linfozitoen errezeptoreak T linfozitoen heltze prozesuaren bitartean sortzen dira timoan. Hala,
honakoa izango da heltze prozesua:

● Timora T linfozitoen prekurtsoreak iritsiko dira (CD4-, CD8-, TCR-) odolaren bitartez; prekurtsore
hauek oraindik ez dute euren TCR eratuta izango eta oraindik ez dute adieraziko ez CD4 ez CD8
molekularik.
● T linfozito hauek zatitu eta beraien errezeptoreen zati genikoak errekonbinatzen hasiko dira.

Heltze prozesua hertsiki lotuta dago T eta B linfozitoen dibertsitatearekin.

8.1. ALFA ETA BETA ZATIAK DITUZTEN T LINFOZITOAK

1. T linfozitoak timora heldu eta zatitzen hasten dira, hauei timozito negatibo bikoitzak deritze,
oraindik ez baitute ez CD4 ez CD8 molekularik.
2. Euren TCR birkonbinatzen eta mihiztatzen hasiko dira. Honi preTCR-a deitzen zaio.
3. Behin haien errezeptorea mihiztatuta dagoela, hura adierazten hasiko dira eta aldi berean, CD4
eta CD8 molekulak adieraziko dituzte. Hala, timozito negatibo bikoitz izateari utzi eta timozito
positibo bikoitz (heldugabeak) bihurtuko dira.
4. Behin TCR eratuta eta CD4 eta CD8 molekulak adierazita, hautapen timikoaren prozedura hasiko
da. Hau positiboa ala negatiboa izan daiteke:
a. Hautapen positiboa edo MHC bidezko murrizketa: Euren TCR errezeptoreen bitartez,
MHC molekuletan peptidoak ezagutzeko gai direnak hautatuko dira. Beraz, soilik TCR
funtzionalak dituzten linfozitoak aurrera pasatzea bilatzen da hautespen positiboan. MHC
bidezko murrizketa ere deituko zaio TCR-ak peptido-MHC konplexua ezagutu behar
duelako.

Hala, TCR-a daukaten timozito positibo bikoitzek I motako MHC molekulen peptidoak
ezagutzen badituzte, CD4 molekula adierazteari utzi eta CD8 molekula mantenduko dute,
hots, positibotasun bakarreko linfozitoetan bilakatuko dira. Eta alderantziz, II motako
MHC molekulen peptidoak ezagutzen badituzte, CD4 molekula mantenduko dute eta CD8
molekula adierazteari utziko diote.

b. Hautapen negatiboa: T linfozitoei peptido propioak aurkeztuko zaizkie timoan. Peptidoa

(antigeno propioak) afinitate oso altuarekin ezagutzen badute, T linfozito horiek
suntsituak izango dira eta ez dira aterako timotik. Prozesu hauek guztiak pairatu ondoren,
linfozitoen %5 baino gutxiago ateratzen da timotik, hauek egokiak izango dira. Hala,
autoerreaktiboak izan daitezkeen T linfozitoen suntsipenaz ziurtatzen gara (tolerantzia
zentrala).
 T LINFOZITOEN HELTZE PROZESUA. LABURPENA

9. SUPERANTIGENOA

Orain arte T linfozitoek MHC molekulen gune aminoterminalean mihiztatuta dauden peptidoak ezagutzen
dituztela ikusi dugu. Baina superantigeno deritzen antigeno proteiko bereziak daude, beste era batera
ezagutzen direnak T linfozitoen bitartez.

Euren ezaugarri nagusia T infozito CD4 (TCD4+) klon asko aldi berean eta modu ez espezifikoan aktibatzeko
gaitasuna da. Hala, T linfozitoen %20 aktibatu dezakete aldi berean.

Gainera, antigeno proteiko hauek ez dira prozesatuak izan behar eta MHC molekuletan aurkeztu.

Dena den, honek ondorio larri bat dakar; izan ere, askotan sortzen diren erantzunak babesgarriak izan
beharrean, kaltegarriak dira. Horrenbeste T linfozito klon aktibatzeak zitokina askoren ekoizpena ekarriko
du (adibidez, gamma interferonek TNF askoren ekoizpena induzituko du). Honek aldaketa
klinikopatologikoak ekarri eta toxikotasun sistemikoa (sukarra,
goragalea, hipotentsioa, beherakoa…) eragin dezake, non
gizabanakoaren bizitza arriskuan jarri daitekeen, heriotza ekar
dezaketen erantzun immunitarioak eragiten baitituzte
(gehiegizko zitokinen ekoizpena eragiten dutelako). Gehienetan,
huts multiorganikoak gertatzen dira (gibelaren eta giltzurrunen
akatsak batez ere).

Superantigeno hauek, zenbait bakterio eta birusen proteina

toxikoak izango dira (adibidez, Straphylococcus-en toxinak TSST-
1).
Nola lotzen dira? TCR eta MHC gune aldakorren (V aldeen) kanpoko aldetik lotzen dira. Horrela, klon asko
era ez espezifikoan aktibatzen dituzte.

11. GAIA: T LINFOZITOEN ERANTZUNA

1. SARRERA: T LINFOZITOEN BABESA

T linfozitoek hainbat infekzio desberdinen aurrean

babesten gaituzte. Izan ere, immunitate zelularraren
arduradunak izango dira.

T linfozitoen azpipopulazio asko daude eta bakoitzak, era

desberdin batean babestuko dute giza-gorputza. Adibidez,
kokapenaren arabera aktibatuko den T linfozitoa
desberdina izango da eta beraz, sortuko duen erantzun
immunitarioa ere desberdina izango da.

Bestalde, gogoratu MHC molekuletan peptido arrotz zein

propioak aurkeztu ditzaketela. Hala ere, T linfozitoek ez
dute gorputzeko peptidoen aurka egingo, beraien heltze
prozesuan autoerreaktiboak diren T linfozitoak suntsituak izan direlako (tolerantzia zentraleko
mekanismoei esker). Beraz, izatez, ez da egongo peptido propioen aurkako T linfozitorik.

2. ANTIGENOAREN PROZESAMENDUA

Antigenoak peptido bihurtzeko prozesua da. Antigenoaren jatorriaren arabera, bi bide desberdin egongo
dira:

● Antigeno zitosolikoak: I motako bidearen bidez prozesatuko dira. Hauek, organulu zitosoliko
desberdinetan degradatuko dira eta MHC I motako molekulekin mihiztatuko dira, aurkeztuak
izateko.
● Zelulaz kanpoko antigenoak: II motako bidearen bidez prozesatuko dira. Hauek, irentsi,
fagolisosometan degradatu eta MHC II-arekin mihiztatuko dira, aurkeztuak izateko.

MHC molekulek peptidoen karga beraien biosintesi eta muntai prozesua gertatzen den bitartean jasoko
dute.

2.1. II MOTAKO BIDEA, BIDE EXOGENOA EDO FAGOZITIKOA

MHC IIko molekulek besikula intrazelularretatik eratorritako peptidoak aurkezten dizkiete CD4 linfozitoei.

Prozesua:

1. Zelula antigeno aurkezleak, antigenoa endozitatuko du besikula endosomiko batzuen bidez.

Besikula hauetan, degradatzen hasten da.
 2. Bestalde, aldi berean, erretikulu endoplasmatikoan II motako MHC desberdinen sintesia emango
da. Hauen sintesia ematen ari den bitartean, beraien peptidoa lotzeko gunean proteina bat
ezarriko da, lotura gunea blokeatzeko.
3. Sortu diren II motako MHC molekulak besikula batzuetan irtengo dira eta antigenoa daukan
besikula endosomikoarekin lotuko dira.
4. Behin bi besikulak batuta, lotura gunea blokeatzen dagoen proteina degradatu egiten da eta
gelditzen den proteina txikia HLA-DM proteinak (histokonpatibilitate konplexu nagusian kodetuta
dagoen proteina) antigenoagatik ordezkatuko du.
5. MHC II peptido arrotzarekin kargaturik dagoela zelularen mintzera garraiatu eta adierazten da,
CD4 linfozito batek ezagutzeko.

2.2. I MOTAKO BIDEA

Infekzio birikoen ondorioz sortutako proteinak edo fagosometatik ihes egiten duten mikroorganismoek
ekoizten dituzten proteinak prozesatzen dira bide hau erabiliz.

1. Zitosolean dauden proteinak, ubikitinaren bidearen bidez markatu eta proteasomaren bidez
degradatzen dira.
2. Aldi berean, erretikulu endoplasmatikoan I motako MHCaren sintesia emango da. Bertan, TAP
izeneko proteina garratzaile batek zitosoleko peptidoak hartu eta erretikulu endoplasmatikoan
dauden MHC I motako molekuletara eraman eta elkartuko ditu.
3. Ondoren, MHC I-peptido konplexuak besikuletan irtengo dira erretikulutik. Hauek, zelulen
mintzean adieraziko dira CD8 T
linfozitoek ezagutzeko.
Infekzioaren jatorriak eta beraz, prozesatzeko bideak, aktibatzen diren T linfozito motarekin erlazioa
edukiko du.
- Infekzio intrazelularrak: CD8
- Infekzio estrazelularrak: CD4

3. T LINFOZITOEN AKTIBAZIOA

T linfozitoen aktibazioak hainbat urrats barne hartzen ditu.

1. Aktibazioa antigenoaren ezagupenarekin hasiko da, baina antigeno hori ezagutzea ez da izango
nahikoa T linfozito birjinak aktibatzeko; izan ere, bigarren seinale osagarri edo koestimulatzaile
batzuk beharko dira.
2. Aktibatu ondoren, euren ugalketa edo klonen hedapena emango da, hau da, antigenoak
aktibatutako klon konkretu horiek hedatu egingo dira.
3. Ondoren, klon horiek desberdindu eta T linfozito efektore bilakatuko dira, T linfozito laguntzaile
(Th) edo T linfozito zitotoxiko(Tc).

T linfozitoak erantzun zelularraren arduradunak dira, hots, infektatutako zelulen suntsipenean aritzen
dira. Th-ek babesa eskeintzeko zitokinak jariatuko dituzte, makrofago edo eosinofiloak bezalako beste
zelula batzuk erakarri eta aktibatzeko. Horrez gain, B linfozitoen aktibazioa, hau da, antigorputzen
ekoizpena, eragingo dute.

Efektore horiek euren funtzioa bete ondoren, hau da, antigenoa ezabatu ondoren, bigarren estimulua
desagertzen doanez, gehienak apoptosiz hilko dira 2 asteren buruan gutxi gorabehera. Dena den,
horietako batzuk oroimen T linfozito bilakatuko dira, hilabete edo urteetan bizi daitezkelarik.

3.1. T ZELULEN ERREZEPTOREAK ETA MOLEKULA LAGUNTZAILEAK

Bestalde, T linfozitoen aktibazioa gertatzeko errezeptore ugarik eta molekula laguntzaileek ere parte
hartu behar dute. Molekula laguntzaileek paper garrantzitsua dute aktibazioan, beraz behar-beharrezkoak
dira.

● T linfozitoen errezeptoreak:
 ○ TCR-ak. Antigenoaren ezagutza espezifikoa burutuko du. TCR konplexuak, beta kate eta
CD3 kate konstanteen laguntzaz, parte hartuko du seinaleen transdukzioan aritzen diren
T linfozitoak aktibatzeko.
○ Koerrezeptoreak. CD8 eta CD4 koerrezeptoreak, aldi berean, peptidoaren ezagutzarekin
batera, MHC I eta MHCII molekulei lotzen zaie hurrenez hurren. Hauek seinaleen
transdukzioan jardungo dute.
○ CD28 errezeptorea. T linfozito gehienetan adierazten da. Koestimulazioaren edo seinale
osagarrien koerrezeptorea da.
● Molekula laguntzaileak:
○ Atxikidura molekulak: Konkretuki garrantzitsuenak integrinen familiako atxikidura
molekulak izango dira, T zeluletan adierazten direnak. Euren lotugaiak APC zelulan izango
dituzte, baita itu zelulan ere, funtzio efektorea burutzeko. Hala, T linfozitoen eta APC-en
edo itu zelulen arteko lotura egonkortuko dute atxikidura molekula hauek. Berebizikoak
izango dira aktibazioa gertatzeko.

4. T LINFOZITO BIRJINEN AKTIBAZIOA

Bi seinale independente behar dira. Lehenengo seinalea edo

hasierako seinalea MHC peptido konplexuak eskeiniko du.
Konplexu hau aldi berean TCR konplexuak eta
koerrezeptoreek (CD4 edo CD8 ) ezagutuko dute.

TCD4+ linfozitoen aktibazioa

Lehenengo seinalea ez denez nahikoa

aktibatzeko, bigarren seinale koestimulatzailea
beharko da. Hau APC-aren zelula dendritikoak
eskeiniko du: B7 mintzezko molekulak izango dira.
Zelula dendritikoan adierazten diren
koestimulatzaile nagusiak konkretuki B7.1 eta
B7.2 molekulak dira. CD80 eta CD86 bezala ere
ezagutzen dira hurrenez hurren. Bigarren seinale
koestimulatzaile hauek jasoko dituen
koerrezeptorea CD28 izango da, T linfozitoan
adierazten dena.

Baina nork induzituko du zelula dendritikoan koestimulazioa adieraztea? Mikroorganismoak dira B7

estimulatzaileen espresioa eragiten dutenak APC-an. Zelula dendritikoak mikroorganismo patogenoa
ezagutzen duenean bere hartzaileen bitartez, honek zelula dendritiko horretan koestimulazioa adieraztea
induzituko du.

Zergatik behar da bigarren seinale koestimulatzailea T linfozito birjinak aktibatzeko? Kontrolerako

mekanismoa da bigarren seinalearen beharra. Adibidez, zelula dendritiko bat peptido propio bat ari bada
aurkezten, koestimulaziorik gabe, T linfozitoa ez da aktibatuko. Edo hautespen timikoari ihes egin dioten
T linfozito autoerrektiboak, peptido propioak ezagutzen dituztenak, ez dira aktibatuko ez badago
koestimulaziorik. Hala, T linfozitoak anergian sartu eta hil egiten dira, ez baitago koestimulaziorik.

Txertoetan antigenoekin batera adjubanteak administratzen dira. Adjubanteen funtzio printzipala zelula
dendritikoetan B7 koestimulatzailea induzitzea da, erantzun immunitario eraginkorrak sortzeko.
Normalean mikroorganismo hilak erabiltzen diren txertoetan agertzen dira.

5. T LINFOZITOEN MOLEKULA LAGUNTZAILEAK

Bai TCD8+ bai TCD4+ linfozitoetan ematen diren sinapsiak gertatuko dira. Lehendabizi, bi zelulen arteko
lotura ematen da, atxikidura molekulen bitartez egonkortuko dena.

T linfozitoetan integrinen familiako atxikidura molekula nagusiena LFA-1 edo “funtzio leukozitarioari
asoziatutako antigenoa” da eta bere lotugaia ICAM-1 izango da, peptidoa aurkezten duen beste zelula bat.
Hala, bi zelulen arteko lotura egonkortzea lortzen da, eta TCR peptido MHC konplexuak egiten duen
errekonozimendua atalase batera iristean, T linfozitoa aktibatuko da. Hau oso garrantzitsua izango da, bi
zelulen artean dagoen afinitatea baxua baita.

6. T LINFOZITO EZBERDINEN AKTIBAZIOA ETA APC-AK

T linfozito birjinen aktibazioa antigenoak bideratuko du eta organo linfoide sekundarioetan gertatzen da,
zehazki linfa gongoiletan. Hauetara, batetik, T linfozito birjinak etorriko dira, eta bestetik, zelula
dendritikoak. Azken hauek APC moduan jokatuko dute. Hala, T linfozito efektoreak sortuko dira
infektatuko ehunetara migratuko dutenak. Salbuespen modura, T linfozito folikularrak linfa gongoiletan
mantenduko dira.

Infekzio guneetan azken zelula efektoreak aktibatu egin beharko dira funtzioa bete ahal izateko, eta
horretarako berriro antigeno berdina aurkeztea beharrezkoa da. Kasu honetan, ordea, makrofagoa izango
da APC zelula. Esan bezala, T linfozito folikularrak linfa gongoiletan mantentzen dira. Aktibatzeko, B
linfozitoek jardungo dute APC gisa.
6.1. APC-en EZAUGARRIAK ETA
HAUEN ARTEKO EZBERDINTASUNAK

● Zelula dendritikoak: funtzio

hau betetzen dutenen
artean espezializatuenak
dira. Aktibitate endozitiko
oso altua daukate eta
antigenoarekin
batzen direnean migratzeko
gaitasuna eskuratzen dute. Hala, linfa gongoiletara joaten dira eta hemen MHC II molekuletan
peptidoa aurkezten dute eta seinale koestimulagarria adierazten da. Horrela, T linfozito birjinak
aktiba daitezke.

● Makrofagoak: desberdindutako Th linfozito batzuei aurkezten dizkiete antigenoak. Momentu

honetan makrofagoa bera ere aktibatu egingo da, Th linfozitoak hori ahalbidetuko baitu.

● B linfozitoak: T linfozito folikularrei aurkezten dizkiete peptidoak. Hauek aldi berean B linfozitoak
aktibatuko dituzte.

7. ZITOKINEN JARIAPENA AKTIBAZIO PROZESUAN ZEHAR

Zelulak aktibatzean zitokinak jariatzen hasten dira 1-2 orduren buruan. Lehenengo ekoiztu eta jariatuko
dena IL2 zitokina izango da. Hau, batez ere TCD4 linfozitoek ekoizten dute. Jariatu ez ezik hau lotu ahal
izateko errezeptorearen kopurua handitzen da. Atsedenean dauden T linfozitoetan errezeptore mota hau
bereizi arren afinitate mugatukoa izango da, bi katez osatutakoa. Aktibazio prozesuaren ondorioz,
hirugarren kate baten ekoizpena areagotzen da. Modu honetan errezeptorearen afinitate aldaketa
ematen da. Hau ekintza autokrino bat izango da.

IL2-ak betetzen dituen funtzioei dagokionez, klonen hedapenerako behar

da eta T linfozitoen biziraupena ziurtatzen du. IL2-ri esker TCD4 eta TCD8
linfozitoen hedapena emango da, eta bien artean TCD8 izango da batez
ere proliferatzeari ekingo diona. Hau, uste ezberdinen arabera, beteko
duten funtzioarekin lotuta dago. Izan ere, T linfozito laguntzaileek
zitokinak jariatuz beste zelula batzuen aktibazioa baimentzen dute eta
gutxi batzuk izanda nahikoa da; berriz, T linfozito zitotoxikoek
infektatutako zelulen lisia gauzatzen dute.

8. T LINFOZITO LAGUNTZAILEEK BURUTZEN DITUZTEN FUNTZIO

EFEKTOREAK
TCD4 linfozitoak azpipopulazio ezberdinetan bereizten dira. Bakoitzak funtzio bat beteko du eta horrela
infekzio mota bakoitzari egokitutako erantzun espezializatuak sortuko dira.

T CD4 zelula birjinak aktibatzen direnean estimulu ezberdinak jasotzen dituzte. Estimulu horien arabera
azpipopulazio ezberdinak agertuko dira. Estimulu horiek zitokina ezberdinak izan daitezke eta zelula
dendritikoek, makrofagoek zein inguruneko beste zelula batzuek jariatu ditzakete. Era berean,
azpipopulazio bakoitzak zitokina desberdinak jariatuko ditu eta erantzun konkretu batzuetan
espezializatuko da.

Honako hauek izango dira T linfozito laguntzaileen azpipopulazio

desberdinak:
● Th 1 azpipopulazioa: mikroorganismo intrazelularren eta
birusen aurkako immunitateaz arduratuko da.
● Th 2 azpipopulazioa: parasito helmintoen aurkako
immunitatean espezializatuta dago.
● Th 17 azpipopulazioa: zelulaz kanpoko bakterioen eta onddoen
aurkako immunitatean espezializatuta.
● Th folikularrak: linfa gongoiletan eratzen diren T linfozitoak dira, B linfozitoen aktibazioan parte
hartzen dutenak.

8.1. Th 1 LINFOZITOAK

Funtzioa: mikroorganismo intrazelularren eta birusen aurkako

immunitatea.

Induzitzaileak/Estimulatzaileak: IL-12 eta gamma interferona (IFN𝛾).

Zelula dendritikoek eta makrofagoek jariatuko dituzte induzitzaile
hauek, batzuetan NK linfozitoek ere gamma interferona jariatu
dezakete.

Jariatuko duten zitokina profila: IFN𝛾 eta IL-2. Batzuetan, TNF.

 ● Gamma interferona (IFN𝛾): makrofagoen aktibaziorako garrantzitsua izango da, patogenoen
suntsipena handitzen lagunduko dute.

Makrofagoaren aktibazioa bide klasikoaren bidez

egingo da eta gamma interferonaz gain, beste
molekula batzuk ere parte hartuko dute aktibazio
honetan: CD40L- CD40. Beraz, aktibazioa gertatzeko
alde batetik gamma interferona eta bere hartzailea
(makrofagoaren mintzean dagoena) lotu behar dira
eta, aldi berean, T linfozitoan adierazten den CD40L
bere lotugaiarekin lotu beharko da. Horrek, hainbat
seinale biokimiko gertatzea induzituko du. Seinale
hauen ondorioz, proteasa eta entzima lisosomikoak kodetzen dituzten geneen espresioa
gertatuko da. Honi esker, erantzun immune innatoaren bidez ezabatu ezin izan diren
mikroorganismoak hiltzea lortuko dugu. Horregatik esaten da makrofagoak erantzun immune
innatoan eta espezifikoan parte hartzen dutela (erantzun zelularrean espezializatuta daude).

● IL-2 eta gamma interferona: Tc linfozito zitotoxikoak eta NK linfozitoak aktibatzen ditu.
● TNF: neutrofiloen aktibazioan parte hartzen du.

Th 1 zelulak erantzun zelularraren koordinatzaileak dira, beraz, beraien jarduera oso erregulatuta egongo
da.

8.2. Th 2 LINFOZITOAK

Funtzioa: parasito helmintoen aurkako immunitatea.

Induzitzaileak/Estimulua: IL-4. Batzuetan, IL-12aren eta gamma interferonaren ausentziak desberdintze

honetan eragina izaten du.

Jariatuko duten zitokina profila: IL-4, IL-5, IL-10 eta IL-13.

● IL-4: Immunoglobulinen isotipo aldaketa eragingo du, hau da, ekoizten diren immunoglobulina IgE
isotipoan bihurtuko dituzte. Izan ere, IgE hauek helmintoen aurkako erantzunean parte hartuko
dute (eosinofiloek eta mastozitoek beraientzako hartzaileak edukiko dituzte.
● IL-5: eosinofiloak aktibatuko ditu. Hauek beraien pikorrak jariatuko dituzte, helmintoen aurkakoak
direnak. Horrez gain, IgE-ndako hartzaileak edukiko dituzte.
● IL-4+IL10: makrofagoak aktibatuko dituzte profil alternatiboan, hantura kontrolatzeko. Kasu
honetan, bere ahalmen mikrobizida gutxituko da eta ehunen konponketarako proteinak
sintetizatuko dira.
● IL-13: mukiaren jariapena eta hesteko peristaltismoa eragingo du, kanporaketan laguntzeko.
8.3. Th 17 LINFOZITOAK

Funtzioa: zelulaz kanpoko bakterioen eta onddoen aurkako

immunitatea.

Induzitzaileak/Estimulatzaileak: IL-1, IL-6 eta IL-23.

Jariatuko duten zitokina profila: IL-17 eta IL-22.

Bi zitokina hauek neutrofiloak erakartzen dituzte eta beste zelula

batzuetan (makrofagoak eta zelula dendritikoak) kimiokinen jariapena
induzitzen dute, neutrofiloak erakartzeko. Neutrofiloen erakarpena
handitzen bada, fagozitosia handituko da eta beraz, hantura handiagoa eragingo dute. Hortaz gain,
defentsinekin (antimikrobiano endogenoak) ekoizpenarekin erlazionaturik egongo dira, hau da, hainbat
zelulek defentsinak ekoiztea induzitzen dute.

9. TCD8+ LINFOZITO BIRJINEN AKTIBAZIOA

Linfozito birjin hauek aktibatzeko ere bi seinale behar dira.

Bi egoera desberdinekin topatu gaitezke:

a) Gerta daiteke (baina minoritarioa izaten da) birus batekin infektaturiko zelula dendritiko batek
peptidoak I motako MHC molekuletan aurkeztea eta B7 koestimulazioa eskaintzea, eta horrekin
nahikoa izatea TCD8+ birjin hori aktibatzeko.
b) Gehienetan, T linfozito laguntzaile baten partaidetza behar izaten da. Zelula dendritikoak
aurkezpen gurutzatua gauzatzen du: aldi berean aurkeztuko ditu peptidoak I motako eta II motako
MHC molekuletan. Horrela aldi berean Th efektore bat eta TCD8+ birjina aktibatuko ditu; beraien
artean interakzio bat gertatuko da TCD8+ birjin hori aktibatzeko.

Gerta daiteke zelula dendritikoak birusekin infektaturiko zelula bat irenstea, eta antigeno proteiko
horiek bere zitosolera pasa eta aldi berean I motako eta II motako MHC molekuletan peptidoak
aurkeztea. Hemen TCD8+ birjin honek Th1-aren laguntza jasoko du. Th1 honek CD40 CD40L eta
IFNγ bitartez, koestimulazio gehiago egotea eta B7 molekula gehiago adieraztea induzituko du.
Bestalde, IL-2 ekoiztuko du eta honek TCD8+ horri hedatzen lagunduko dio.

Ondoren, efektore zitotoxiko horiek nahikoa izango dute infektaturiko zelulan I motako MHC
molekuletan peptido arrotza ezagutzea beraien funtzio efektorea burutzeko. T zitotoxiko hauek
ez dute koestimulaziorik behar beraien funtzio efektorea burutzeko; Tc eragilea aktibatzeko
nahikoa dute antigenoa elkartzea xede-zelula suntsitzeko.
 Irudia gaizki dago:
zelula dendritikoa
izan beharko
litzateke, eta ez
makrofagoa.

10. TC LINFOZITOEN ZITOTOXIKOTASUN MEKANISMOAK

NK-en antzeko mekanismoak dira, baina kasu honetan antigeno espezifikoak bideratuko du
zitotoxikotasun hori. Bi zitotoxikotasun mekanismo dituzte:

A. Mekanismo jariakorra: T linfozito zitotoxikoak pikorrak jariatuko ditu: granzimak eta perforinak.
Hauek itu zelulan eragingo dute, betiere peptidoaren ezaguketa burutu ondoren. Perforinek
poroak sortuko dituzte itu-zelulan, eta poro horietatik granzimak sartuko dira. Azken hauek itu-
zelularen zitosolean dauden kaspasak aktibatuko dituzte. Kaspasak zistein proteasak dira,
proteinak puskatzen dituztenak ADN-aren fragmentazioa eraginez. Hauen aktibazioak zelularen
apoptosia ekarriko du.
B. Mintzeko molekulak elkartuz (kontaktuzko mekanismoa): T linfozito zitotoxikoek mintzezko
molekula batzuk erabiliko dituzte (FasL). Fas heriotza zelularreko errezeptorea da, itu-zelulan
 adierazten dena. Fas bere lotugaira (FasL) lotzen denean seinale batzuk bidaliko dira, kaspasen
bidea aktibatuz eta itu-zelulen apoptosia eraginez.

Neurri txikiago batean hartuko du parte azken

mekanismo honek, eta neurri handiago batean
mekanismo jariakorrak.

Kasu honetan atxikidura molekulek ere parte hartuko dute,

T linfozito zitotoxikoak lehendabizi itu-zelulara lotuko
baitira, eta lotura horiek atxikidura molekulen bidez
egonkortuko baitira. Horrez gain, atxikidura molekulak itu-
zelulen suntsipena burutzeko garrantzitsuak izango dira.

10.1. T LINFOZITOEK BIDERATURIKO ITU-ZELULEN

APOPTOSIAREN FASEAK

1) Tc linfozitoak Ag ezagutu eta itu zelulari lotuko

zaio, LFA eta ICAM-1 bezalako atxikidura molekulen
bidez lotura egonkortuz.
2) Tc linfozitoaren aktibazioa emango da (seinaleen
transdukzioa).
3) Granuluen exozitosia bideratuko da, itu-zelularen
heriotza eraginez apoptosi bidez. Infektaturiko zelula
soilik suntsituko du, osasuntsu dauden gainerakoak
errespetatu egingo ditu.
4) Behin itu-zelula suntsiturik, Tc gai da askatu eta itu-
zelula berri batera lotzeko (birziklapena).
11. T LINFOZITOEN KLONEN HEDAPENA

T linfozitoen erantzunean ikusten da T linfozito antigeno espezifikoen

kopurua asko handitzen dela estimulua jaso ondoren (1. eta 2. seinalea
jaso ondoren). Hala ere, TCD8+ linfozitoen hedapena askoz
adierazgarriagoa da (10.000 aldiz edo gehiago heda daitezke); izan ere,
CD4+-ak 100 edo 1000 aldiz gutxiago hedatzen dira.

2 asteren bueltan efektore horiek gutxitzen joango dira, estimulua

desagertzen doan heinean, eta apoptosiz hil egingo dira. Azkenik,
oroimen zelulak geratuko dira, desberdintzaturiko zelulak direnak. Oroimen zelula hauek Th-ren kasuan
ez dute zitokinik jariatuko eta Tc-ren kasuan ez dute zelulik suntsituko.

12. HAUTAPEN KLONALAREN TEORIA

Teoria honen arabera aintzindari amankomun batetik espezifitate desberdineko

linfozito asko sortuko dira. Autoerreaktiboak izan daitezkeenak delekzio klonalaren
bidez suntsituko dira. Horrela linfozito birjin desberdinak lortuko ditugu, helduak
direnak eta antigenoarekiko espezifitatea bakarra dutenak. Ondoren, linfozito
espezifiko aktibatu horietatik efektoreen klonak sortuko dira, antigenoarekiko
espezifikotasun berdina dutenak.

Linfozito birjin ugari aterako dira (helduak direnak), T linfozitoen kasuan timotik,
antigenoak aukeratuko du guzti horietatik zein hedatuko den, eta klonen
hedapenaren ondoren hainbat efektore sortuko dira, antigenoarekiko
espezifikotasun bera dutenak.
 12. GAIA:
B LINFOZITOEN ERANTZUNA
B linfozitoak mintzeko BCR errezeptoreen bitartez antigenoak era espezifikoan ezagutzeko gaitasuna
daukate. Hala, erantzun immune espezifikoaren partaideak dira, eta zehazki erantzun humoralaz
arduratzen dira.

Antigorputzek bakterio eta onddo estrazelularren kontrako erantzunetan, toxinak ekoizten dituztenen
bakterioen kontrako erantzunetan eta polisakarido eta lipidoetan aberatsak diren kapsulak dituzten
mikroorganismoen kontrako erantzunetan parte hartzen dute. Gainera, birusak zelula batetik bestera
igarotzean, harrapatu eta suntsitu egiten dituzte, horrela birusa organismoan zehar hedatzea galaraziz.
Bukatzeko, B linfozitoak APCak izango dira.

1. B LINFOZITOEN AZPIPOPULAZIOAK
● B2: B linfozito folikularrak
Zirkulazioan ugarienak dira eta organo linfoide sekundarioen folikuluetan metatzen dira. Antigeno
proteikoen aurreko erantzunetan parte hartzen dute. Horretarako, B2 linfozitoen eta Th
linfozitoen artean elkarrekintza bat ematen da. Erantzun eraginkor eta espezifikoenak ekoizten
dituzte. Kasu honetan, isotipo ezberdinetako antigorputzak antzematen dira; afinitate altuko
antigorputzen ekoizpena ematen da eta zelula plasmatikoek bizitza luzea izaten dute.
● Beste populazioak:
Ez dute Th linfozitoen laguntzarik behar antigorputzak sortzeko eta antigeno ez proteikoen, eta
batez ere polisakaridoen, aurreko erantzunetan parte hartzen dute. Batez ere IgMak ekoizten
dituzte eta bizitza laburra izango duten zelula plasmatikoak sortuko dira.
● BZM: Gune marjinaleko B linfozitoak
Barean kokatzen dira. Odoletik datozen antigeno polisakaridoei erantzuten diete.
 ● B1 linfozitoak
Peritoneoan eta mukosetan gailentzen dira.

2. ANTIGENO MOTA EZBERDINEN ANTIGORPUTZ ERANTZUNAK

Th linfozitoen partaidetzaren arabera bi mota bereizten dira. Gainera, antigenoak ere bi modu
ezberdinetan izendatzen dira. Antigeno proteikoei antigeno T-dependente (Ag TD) deritze eta ez
proteikoei antigeno T-independente (Ag TI).

● Timo-dependenteak
B2 linfozitoak izango dira partaide nagusiak. Th linfozitoen
laguntzari esker afinitate altuko antigorputz espezifikoak
eta isotopo aldaketak pairatzen dituzten antigorputzak
sortzen dira. Antigenoak proteikoak dira eta erantzunak
espezifikoenak eta eraginkorrenak.

● Timo-independenteak
BZM eta B1 linfozitoek parte hartzen dute. Th linfozitoen partaidetzarik ez da antzematen.
Antigenoak ez proteikoak dira eta epitopo identiko errepikatuak izaten dituzte.

3. B LINFOZITOEN ERANTZUNAREN URRATSAK

1) Antigenoaren ezagutza: B linfozito birjinak edukiko ditugu. Hauek organo linfoideetatik

zirkulatuko dute eta errezeptore funtzionalak izango dituzte. Hauek IgM eta IgD mintzezko
immunoglobulinak izango dira. Aktibaziorako lehenengo seinalea antigenoaren presentzia izan
arren bigarren seinale bat beharko da. Kasu batzuetan, seinale osagarriak Th linfozitoek
eskaintzen dituzte eta beste batzuetan erantzun immune innatoan sortu diren produktuek
ahalbidetzen dituzte. Gainera, posible da mikroorganismoak berak eskaintzea seinaleak.
2) Aktibazioa: B linfozitoen ugalketa (klonaren hedapena). Antigenoa ezagutu duen klon horren
hedapena emango da.
 3) Desberdintzapena: zelula plasmatikoetan desberdinduko dira; hauek izango dira antigorputzak
jariatuko dituztenak.
4) Homeostasia: jariatuko diren lehenengo antigorputzak IgM-ak izango dira. Hasierako erantzun
honetan isotipo aldaketa ere egon daiteke.

Bestalde, antigeno proteikoen aurreko

erantzunean, isotipo aldaketa gehiago
emango da eta, hainbat prozesu bidez, B
linfozitoek beraien mintzezko
immunoglobulinen alde aldakorrak aldatuko
dituzte. Horrela, antigenoa gero eta
afinitatea hobeagoarekin ezagutzen duten
antigorputzak ekoiztuko dituzte. Honi
deitzen zaio afinitatearen heltzea.
Ezagutza gertatzeko lehendabizi BCR-ak hartuko du parte. Immunoglobulinaren
kate arin zein astunen alde aldakorrek, era espezifikoan eta aldatu gabe, antigenoa
ezagutuko dute. Hala ere, errezeptore hauek ezin dute seinalea transduzitu; beraz,
Igβ eta Igα izango dira seinalearen transdukzioaz arduratuko diren proteina
konstanteak.

Aktibazioa gertatzeko, gainera, lotura gurutzatua eman behar da: aldi berean bi
BCR edo gehiago lotu behar dira antigenoari aktibazioa hasteko. Seinale hau ez da
nahikoa izango. 2. seinalea jasotzen dutenean eta guztiz aktibatzen direnean,
transkripzio faktoreen aktibazio bat hasiko da. Hainbat generen espresioa
induzituko da eta B zelula ugaldu eta desberdindu egingo da.

BCR-az aparte, B zelulek badituzte beste errezeptore batzuk: Toll motako

errezeptoreak (TLR-ak dituzte) eta konplementuarentzako errezeptoreak.
Honek garrantzia izango du batez ere erantzun T-independentean.

3.1. ERANTZUN T DEPENDENTEA

Bi seinale beharko dira linfozito birjinak aktibatzeko. Erantzun mota

honetan 2. seinalea T linfozito laguntzaile baten eskutik etorriko da.

Lehenengo seinaleak eskaintzen du hainbat BCRk antigenoa era espezifikoan ezagutzen dutenean. Hau
izango da aktibaziorako 1. seinalea. Th-ak 2. seinalea eskaintzeko, B linfozitoak APC gisa jokatuko dute Th
batzuentzat. B2 hauek antigenoaren endozitozia bideratuko dute. Ondoren, MHC II molekuletan peptidoa
aurkeztu eta koestimulazioaren adierazpena induzituko da.

Horrela, B2 hauek prest daude APC gisa jarduteko Th batzuentzat. Jarraian, B2 batek desberdindutako
TCD4 linfozito bati aurkeztuko dio peptidoa. Thf linfozitoak peptidoa ezagutu eta seinale osagarriak eta
hazkuntza faktoreak eskainiko dizkio B linfozitoari.

Kontuz! B2 APC gisa aritzen da baina desberdindutako T zelula batentzat. B zelulak gai izango dira aurretik
desberdinduriko T zelula efektoreak aktibatzeko (Th-ak), baina ez dira gai TCD4 birjin bat aktibatzeko (honi
zelula dendritikoak aurkezten dio antigenoa hasieran).
Erantzun T-dependente hauetan hainbat gertaera ematen dira:

● Gertaera goiztiarra:

B eta T zelulen arteko interakzioa gertatzeko biek antigeno bera ezagutu behar dute. Antigeno berdinaren
peptido edo determinante desberdinak ezagutu ditzakete, baina era independente batean, bakoitzak bere
kabuz. Folikulu primarioetan B linfozito birjinak egongo dira eta hauek bertan ezagutuko dute antigenoa
(aktibaziorako 1. seinalea izango da). B linfozito hauek seinalea jaso ondoren kimiokinentzako errezeptore
desberdinak adierazten eta folikuluen ertzetara hurbiltzen hasiko dira.

Bestalde, gune parakortikalean T linfozito birjinak eta zelula dendritikoak ditugu. Azken hauek TCD4
linfozitoa aktibatuko dute, peptidoa aurkeztuz eta koestimulazioa eskainiz. Hauek ere kimiokinentzako
errezeptoreen adierazpena aldatuko dute eta folikuluen ertzetara migratuko dute.

Beraz, biak era independente batean aktibatu dira

antigeno berdinaren aurrean, nahiz eta
determinante edo epitopo desberdinak ezagutu.
Jarraian, bata bestearekiko hurbilduko dira eta
folikuluaren ertzean B eta T linfozitoen arteko
elkarrekintza hasiko da. Momentu honetan B
linfozitoa APC moduan arituko da Thf honentzat.
Azken honek seinale osagarriak eskainiko dizkio
eta B linfozitoa gutiz aktibatuko da, antigorputzen
ekoizten goiztiarra emanez (isotipo aldaketa ere
gertatu daiteke).

Hau izango litzateke hasierako erantzuna, gune parafolikularrean ematen dena. Hemen ekoizten diren
antigorputzak afinitate baxukoak izaten dira.

T LINFOZITO LAGUNTZAILEEK BIDERATURIKO B LINFOZITOEN AKTIBAZIOA

Zelula dendritikoak T laguntzaileari Ag aurkeztuko dio MHC II molekulan eta B7 koestimulazioa eskainiko
dio. T linfozito aktibatu hau CD40L aurkezten hasiko da eta zitokinak jariatzen hasiko da. B linfozito
aktibatuekin interakzionatuko du: CD40L B linfozitoaren CD40 molekularekin lotuko da. Horrela, B
linfozitoak Th-ak eskaintzen dizkion zitokinak
jasoko ditu; horretarako B linfozitoak berriro
peptidoa aurkeztu dio efektoreari MHC II
molekuletan, efektorea aktibatuz. Izan ere, esanda
dugu antigenoak B linfozito birjinen zein T linfozito
efetoreen aktibazioa bideratzen duela. Hau izango
da B linfozitoarentzat aktibaziorako 2. seinalea (bi
mintzeko molekulen lotura eta zitokinak). Horrela,
B linfozitoak ugaltzen eta desberdintzen hasiko
dira, eta antigorputzen jariatze goiztiarra hasiko da.
 ● Gertaera berantiarra:

Antigeno proteiko hori denboran zehar mantentzen bada edo infekzio errepikatuak badaude, gertaera
berantiarrak abian jarriko dira. Zentro germinaleko erreakzioak deitzen zaie hauei. Hemen afinitatearen
heltzea, isotipo aldaketa gehiago eta oroimen B linfozitoen sorrera emango dira. Bizitza luzeko zelula
plasmatikoak ere ekoiztuko dira.

Aktibatutako B linfozito horietako batzuk, aktibatutako Th linfozitoez lagunduta, folikulu primariora

itzuliko dira eta ugaltzen jarraituko dute: horrela zentro germinala osatuko dute. B linfozitoetan ugariak
diren gune horietara itzultzen diren Th horiei T linfozito laguntzaile folikular deitzen zaie. Hauek berriro
interakzionatuko dute bertan desberdintzen ari diren B linfozito horiekin afinitatearen heltzea eta isotipo
aldaketak gertatzeko. Hauek dira zentro germinaleko erreakzioak.

ZENTRO GERMINALEKO ERREAKZIOAK

Beraz, zentro germinalean, afinitatearen heltzea eta isotopo aldaketa gertatuko dira, antigeno proteikoen
aurkako erantzun immunitario timo dependenteetan.

Erreakzio hauetan, zelula dendritiko berezi batzuek hartuko dute parte, zelula dendritiko folikularrak.
Hauek, afinitatearen heltze prozesuan parte hartuko dute.
● AFINITATEAREN HELTZEA
Zentro germinalera jada aktibaturiko B linfozitoak bueltatzen dira (T linfozito laguntzaile
folikularrei esker) eta bertan, ugaltzen jarraituko dute. Ugaltzen doazen heinean, B linfozitoen
mintzeko immunoglobulinen alde aldakorretan hipermutazio somatikoak gertatzen dira. Mutazio
hauen ondorioz, afinitate desberdineko mintzezko immunoglobulinak sortuko dira. Ondoren,
antigenoarekiko afinitate handiena duten B linfozitoak hautatuko dira. Hautaketa honetan, T
linfozito laguntzaile folikularrek (Thf) eta zelula dendritiko folikularrek hartuko dute parte.
 Nola gertatzen da hautaketa prozesua?
B linfozitoek zelula dendritiko folikularrek aurkeztutako immunokonplexuak ezagutuko dituzte
eta hobekien ezagutzen duenak, peptidoa prozesatu eta MHC II motako peptidoa erakutsiko dio
ThF linfozitoari. ThF hauek, afinitate handiena erakutsi duten linfozitoari bizirauteko seinalea
bidaliko dio eta horrela, afinitate handiena duen B linfozitoa bakarrik geldituko da bizirik eta
gainerako guztiak, apoptosiz hilko dira.

Horrela, antigenoarekiko afinitate altuko mintzezko immunoglobulinak dituzten B linfozitoak

lortuko ditugu, zeinak biziraupen luzeko zelula plasmatikoak bihurtuko diren. Hortaz gain,
oroimen B linfozitoak ere sortuko dira.

● ISOTIPO ALDAKETA
GOGORATZEKO: Zelula dendritiko folikularrek immunokonplexuak lotzen dituzte, antigeno-antigorputz eta
antigeno-konplementuaren bitartez sorturiko konplexuak lotu eta era pasibo batean aurkezten dizkiote B
linfozitoei, antigenoa prozesatu gabe eta MHC II motako molekuletan aurkeztu gabe.

Isotipo aldaketan, kate astunaren alde kontserbakorreko aldaketa gertatuko da (isotipo

desberdinak kodetzen dituzten geneetan elkartrukaketaren ondorioz). Prozesu honetan batez
ere, T linfozito laguntzaile folikularrek hartuko dute parte. Linfozito hauek, zitokina desberdinak
jariatuko dituzte infekzio motaren arabera (gamma interferona, IL-4, IL-17…) Isotipo aldaketa
honako elementu hauek bideratuko dute: T linfozito folikularrak, hauek jariaturiko zitokinak eta
CD40L-CD40 interakzioak.
Lehenengo ekoizten den immunoglobulina IgM izango da, hemendik abiatuta, B linfozitoek Thf
linfozitoen bidez jasotako seinaleen arabera jasango duten isotipo aldaketa desberdina izango da:
- IgM: hasiera batean jariatzen dena izango da. Konplementuaren aktibazioa burutuko du
eta toxinak neutralizatuko ditu.
- IgG: gamma interferonak induzituko du aldaketa.
- IgE: IL-4k induzituko du aldaketa. Helmintoen kontrako babesa eta mastozitoen
degranulazioa eragiten du.
- IgA: immunoglobulina hauek mukosetan dira ugariak, hemen TGF-β oso ugaria izango da.
Izan ere, TGF-β induzituko du aldaketa kasu honetan. Mukosako immunitatean parte
hartuko du immunoglobulina mota honek.
Laburbilduz, zentro germinaletan zer lortzen dugu?
● Afinitate handiko zelula plasmatikoak sortzea
● Ekintza efektore hobetuak edo neurrira egindakoak sortzen dituzten zelula plasmatikoak
sortzea.
Horrela, gure immunitate sistemak geroz eta erantzun espezilizatu eta espezifikoago bat ematea
lortzen du, erantzun immune timo dependientean eta T linfozito laguntzaileei esker.

4. ANTIGORPUTZEN FUNTZIO EFEKTOREAK

A. Mikroorganismoen eta toxinen neutralizazioa

a. Antigorputzik gabe (ez du klasean aipatu):
1. Mikroorganismo batek zelula bat infektatu.
2. Zelula infektatuetatik mikroorganismoak
askatu eta alboko zelulak infektatu.
3. Toxina baten efektu patologikoak.
b. Antigorputzekin:
1. Mikroorganismoetara lotu,
mikroorganismoen atxikidura eman eta
zelulen infekzioa blokeatu.
2. Alboko zelulen infekzioa blokeatu; horrela,
infekzioaren diseminazioa eten daiteke.
3. Toxinen errezeptoreari lotura blokeatu.
Toxinen efektu patologikoa blokeatu
dezakete; izan ere, toxinak efektua izateko
zeluletan errezeptoreak izan behar dituzte,
eta beraz antigorputzak gune horietan lotzen
badira, euren efektua neutralizatuta gelditu daiteke.
4.
B. Defentsa mekanismo naturalak indartu. Horretarako, immunitate-zelulek antigorputzen Fc
aldeentzako errezeptoreak dituzte (FcR). Honakoak areagotzen dituzte:
a. Antigorputzek bideraturiko mikroorganismoen opsonizazioa eta fagozitosia

Kapsuladun bakterioen aurreko defentsa nagusia. Polisakaridoen ekoizpena

mikroorganismoek garatu duten mekanismo bat da, gure eratzun immuneari ihes egiteko.
Fagozitoek ezin dituzte ondo ezagutu polisakaridozko kapsuladun bakterioak eta
konplementuarekin opsonizatzea zailtzen dute.
 Antigorputzek,
IgG

immunoglobulinek zehazki, bideratutako opsonizazioa ematen da. Makrofagoek eta

neutrofiloek IgG-rentzako errezeptoreak dituzte. Beraz, behin opsonizatuta, errazago
ezagutu, fagozitatu eta suntsitzen dituzte.

b. Antigorputzen mendeko zitotoxizitate zelularra (ADCC: antibody-dependent cellular

cytotoxicity)

Natural Killer eta eosinofiloen bitartez burutzen da. NK-en kasuan IgG immunoglobulinek
hartzen dute parte. IgG hauek geruza edo bilgarria duten birusekin infektatutako
zeluletan, euren gainazalean glikoproteina birikoak adierazten dituzte eta hala, NK-ak
ezagutu ditzake, errezeptoreak dituelako IgG horientzako (CD16 edo FcγRIII) eta zelula
suntsitzen dute.

Eosinofiloen kasuan, aldiz, parte hartzen duten immunoglobulinak IgE motakoak izango
dira. Helmintoek eragindako infekzioetan garrantzia dauka mekanismo honek.
Helmintoen kontrako erantzunetan, T infozito laguntzaile batzuk (Th2) nagusitzen dira.
Horiek IL-4 jariatu eta IgE motarako isotipo adaketak induzitzen dituzte. Ondorioz, IgE
helmintoaren gainazalera lotu (FcεRI) eta eosinofiloek IgE immunoglobulinarentzako
errezeptoreak dituztenez, hauek ezagutu, pikorrak jariatu eta helmintoen suntsipena
bideratzen da.
Horrez gain, IgE immunoglobulinek parte hartzen dute mastozitoen degranulazioan, hauen pikorren
askapenean alegia, eta hantura sustatzen dute.

MASTOZITOEK IgE-ENTZAKO ERREZEPTOREAK

IgE gehienak mastozitoetara lotuta daude, IgE-entzako

errezeptoreak baitituzte. Hala, helmintoen kasuan
esaterako, IgE-ak helmintoaren hainbat antigeno ezagutzen
dituenean, errezeptoreen elkargurutzaketa edo lotura
gurutzatua gertatu eta mastozitoek pikorrak askatzen
dituzte, hantura sustatzen dutelarik. Bestalde, askatzen
dituzten kimiokinek leukozitoak erakartzen dituzte, horien
artean eosinofiloak, eta horrela hauek ere helmintoen
kontrako immunitatean parte hartzea lortzen da.

Gainera, E motako immunoglobulinek eta mastozitoek hipersentikortasun erreakzioetan garrantzia

handia dute.

c. Konplementuaren aktibazioa
i. Mikroorganismoen lisia
ii. C’-aren zatiekin opsonizaturiko mikroorganismoen fagozitosia
iii. Hantura

KONPLEMENTUAREN SISTEMAREN AKTIBAZIOA: IgM eta IgG IMMUNOGLOBULINA ETA

KONPLEMENTUAREN C1 PROTEINEN LOTURA

Bide klasikotik ematen da konplementuaren aktibazioa,

erantzun immune espezifikoaren barnean sartzen den
aktibazio bidea. Soilik IgG-k (azpimota batzuek) eta IgM-
k dute konplementua aktibatzeko gaitasuna. Horien
artean, IgM eraginkorragoa izango da konplementua
aktibatzen. Hala ere, era disolbagarrian ez dira gai
konplementuaren proteinak aktibatzeko, konkretuki C1
proteina aktibatzeko.

Antigenoari lotzean, Fc atala eskuragarri geratzen da

konplementuaren C1 proteina lotu eta aktibatzeko, eta
ondorioz, aktibitate entzimatikoa handitu eta erreakzio
segida hasten da.

ANTIGORPUTZEN ERANTZUN PRIMARIO ETA SEKUNDARIOEN EZAUGARRIEN ARTEKO

DESBERDINTASUNAK

ERANTZUN HUMORAL PRIMARIOA ERANTZUN HUMORAL SEKUNDARIOA

 ● Antigeno proteikoen aurrean hasi,
● Ag-arekin kontaktua daukagun infekzio errepikatuak ditugunean
lehendabiziko aldian hasi

● Zelula erantzuleak: B linfozito birjinak ● Zelula erantzuleak: Oroimen B linfozitoak

● Isotipoak: IgM gailendu, nahiz eta IgGrako ● Isotipoak: Zentru germinalean isotipo
isotipo-aldaketa egon daitekeen aldaketa gehiago ematen direlako

● Erantzuteko denbora: Antigorputzak ● Erantzuteko denbora: azkarrago hasten

ekoizteko astebete igaro behar da dira antigorputzak ekoizten

● Kalitatea: afinitate altuagoko

antigorputzak eta bizitza luzeko zelula
plasmatikoak ekoizten dira

5. ANTIGENO T INDEPENDIENTEEN AURREAN SORTZEN DEN ERANTZUNA

Antigeno mota bakoitzaren aurrean, antigorputz bakoitzaren erreakzioak eta erantzun humoralak
desberdinak izango dira:
● Antigeno timodependienteak (TD): T linfozitoen partaidetza behar dute, Th linfozitoena (T
linfozito kooperatzaileena).
● Antigeno timoindependienteak (Ag TI): Antigeno hauen aurreko erantzunean, B linfozitoen
azpipopulazio batzuek parte hartuko dute. Konkretuki B1 eta BZM edo gune marginaleko B
linfozitoek parte hartuko dute, zeintzuk antigeno timoindependienteen aurrean erreakzionatzen
duten. Antigorputzak ekoizteko gaitasuna dute T linfozito kolaboratzaileen laguntzarik gabe, hau
izango da erantzun honen ezaugarri bereizgarriena.
Antigeno T independienteen aurrean sortzen den erantzunaren kasuan, antigeno timoindependiente
hauek epitopo errepikatuak dituzte, multibalenteak, honi esker B linfozito azpipopulazio hauen BCR edo
alfa errezeptoreek aldi berean antigenoa lotzen dute, lotura gurutzatua gertatzen da epitopo
errepikatuei esker. Beraz, errezeptore ugari lotzen dira eta aktibazioa eragiten da Th-ren laguntzarik behar
gabe.

Bigarren seinalean mikroorganismoak berak azaltzen dituen patroiak eskainiko ditu edo
mikroorganismora atxikituta egon daitezkeen konplementuaren zatiek ere eskeiniko dute bigarren
seinalea. Erantzun inmunean sortu diren konplementuaren azpiproduktuak mikroorganismoetara lotzen
dira eta honek bigarren seinalea eskeini dezake, izan ere, B linfozitoek BCR hartzaileetaz aparte toll erako
hartzeileak dituzte eta hauek konplementuaren partehartzaileak dira. Honela B1 eta BZM linfozitoak
aktibatuko dira, honi esker zelula plasmatikoetan bereiziko dira, antigorputz ekoizleak direnak.

5.1 BI AZPIPOPULAZIOEN EZAUGARRI KOMUNAK

Errezeptorei dagokienez, espezifitate mugatua dute, murriztua, ez dute behar T laguntzaileen
kolaboraziorik eta antigorputzak era azkarrean ekoizteko gaitasuna dute, 72-96 ordutan antigorputzak
ekoizteko gaitasuna dute. Beraz, erantzun goiztiarrean garrantzia izango dute.

Nagusiki IgM motako antigorputzak sortuko

dituzte, nahiz eta beste isotipo mota batzuk
ekoitzi ahal izan. Ekoizten diren antigorputzak
afinitate baxukoak dira, ez dagoenez Th
partaiderik, ez dago afinitatearen heltzerik.
Kokapenari dagokionez, B1 linfozitoak
mukosetan eta peritoneoan egongo dira, BZM
linfozitoak aldiz, barean.

Bi linfozito mota hauek garrantzia dute

bakterioen kapsularen aurreko babesean,
polisakaridozko kapsula duten bakterioen
aurrean. Hauek haien kontra ekoitziko dituzte
IgM motako antigorputzak era goiztiar batean, era innato batean edo erreakzio innato batean parte
hartzen dutela esan daiteke.

5.2 ANTIGORPUTZ NATURALAK

Bestalde B1 linfozitoek ezaugarri berezi bat dute: antigorputz naturalak ekoizteko gaitasuna dute.
Antigorputz naturalak linfozito hauek antigeno propioen aurrean ekoizten dituzten antigorputzak dira,
hau da, kasu honetan ez da antigeno kanpotarrik egongo.

Antigeno propioen aurrean era naturalean organismoak ekoizten dituen antigorputzak dira, baina,
bakterio edo toxinen aurrean erreakzionatu dezakete. Ikusi da indibiduo batzuk toxinen edo hainbat
bakterioen aurkako antigorputzak dituztela haiekin kontaktua izan gabe eta haiekiko inmunizatuta egon
gabe. Antigorputz natural hauek pertsona guztiok ditugun antigorputzak dira, molekula propioen aurrean
ekoizten diren antigorputz polierreaktiboak dira eta babesa eskaintzen dute patogenoen aurrean.
Nagusiki IgM motakoak dira.

5.3 ANTIGENO T-INDEPENDIENTE NAGUSIAK

● TI-2: Bakterio eta onddoen kapsulako polisakaridoak dira, antigeno T independiente nagusiak dira,
epitopo errepikatuak dituztenak. Estimulu indartsu eta iraunkor bat eskainiko dute B linfozitoak
aktibatzeko.

● TI-1: Bakterio gram negatiboen paretako lipopolisakaridoak dira. Mitogenoak dira, antigeno ez-
espezifikoak. Antigeno hauek linfozitoen BCR hartzaile espezifikoak ez diren beste hartzaile
batzuetara lotzen dira, adibidez, toll motako hartzaileei edo konplementuaren hartzaileei.
Antigeno hauek eragiten duten erantzuna poliklonala da, hau da, ez dira erantzun antigeno
espezifikoak.
Honen adibidea izango lirateke superantigenoak antigeno proteikoak dira, T linfozitoen erantzun
poliklonalak eratzen dituztenak, mitogenoak dira, hau da, erantzun poliklonalak induzitzen
dituzte, BCR ez den beste gune batera lotzen delako eta kontzentrazio altuetan daudenean
aktibatzeko gaitasuna dutelako.

Zer gertatzen da antigeno hauekin? Haien aurreko erantzuna beti izango da lehen mailako erantzun
humorala, ez dago desberdintasunik lehen eta bigarren mailako erantzunen artean Th linfozitoek ez
dutelako parte hartzen.

*Horregatik aurreko gaietan erantzun humoral primario eta sekundarioa aztertzean antigeno T
independienteek sortzen duten erantzuna beti lehen mailakoa dela esaten genuen.
13.GAIA: MUKOSEI ASOZIATURIKO LINFA EHUNETAKO (MALT)
ERANTZUN INMUNEA
1. EZAUGARRI OROKORRAK
Erantzun inmunea linfa ehun mota honetan nola garatzen den ikusiko dugu. MALT organo linfoide
sekundario ez kapsulatua da.

Muskosak kanpoko eta barruko ingurunearen arteko lehenengo mailako defentsa muga bat dira. Mukosek
azalera handia hartzen dute gorputzean, 400 metro karratuko azalera betetzen dute. Gainera
mikroorganismoen sarrera bide nagusia dira, beraz, gure inmunitate sistemaren erantzunak funtzio edo
propietate bereziak izango ditu.

Sistema hauek erantzun immune erregionalak dira, bertan beste eremu batzuetan behatzen ez diren
erantzunak ematen direlako eta hainbat zelula populazio bereizgarri daude. Kasu honetan immunitate
zelulak era lauso edo hedatu batean sakabanatuta daude. Baina, beste zelula batzuk linfa gongoilen
antzeko antolaketa hartzen dute, hala ere, hauek ez dira kapsulatuak izango. Beraz, ez kapsulatuak izan
arren nolabaiteko antolaketa izango dute erantzun inmune espezifikoak garatzeko.
Mukosetara asoziaturiko ehun linfoideen
artean, lokalizazio anatomiko
ezberdinetan, funtzio berdinak dituzten
MALT-ak daude:
● GALT (Digestio aparatukoak):
Urdailean, heste mehean eta heste
lodian.
● BALT/NALT (Arnas bideetakoak):
sudurrean, orofaringean eta
beheko arnas bidean.
● Traktu urogenitalean.

MALT hauek mukosen lamina propioan kokatzen dira. Kasu honetan mukoetako erantzun inmunearen
funtzioa bikoitza da, ezaugarri bereziak ditu:
➔ Mikroorganismo patogenoen aurka babestu: kantitate txikitan sartzen diren patogenoen aurka
babestu behar du organismoa.
➔ Mikrobiotako mikroorganismoen aurrean eta elikagaietatik eratortzen diren antigenoen aurrean
tolerantzia garatu. Hau da, ez du erantzun immunitariorik ekoitzi behar mikrobiotako
mikroorganismoen aurrean edo ahotik sartzen diren antigeno inokuoen aurrean.

Patogenoen aurrean babesteko martxan jarriko ditu erantzun innatoa eta adaptatiboa, honela
mikroorganismoen inbasioa saihestuko du eta haien aurka ere erantzun innatatoa eta espezifikoa
garatuko ditu.
 ● Erantzun innatoan: Ehun honetan dagoen mukiaren jariapenaren bidez (bertan muzinak daude)
mikroorganismoen inbasioa ekindingo da. Gainera, bertan dauden hainbat zelulek, hala nola,
Panteh zelulek peptido antimikrobianoak ekoizten dituzte, bestalde bertako mikrobiotak
patogenoen kolonizazioaren aurrean babesten gaitu. Ehun honetan ere egongo dira T linfozito
intraepitelialak hauek ere erantzun inmune innatoaren parte dira.
● Erantzun adaptatiboa: nabarmenena gune hauetan, antigorputzen jariapena da, IgA jariapena.

Sistema hauek tolerantzia induzitzeko eboluzionatu dute, mikrobiotaren aurrean eta ahotik sartzen diren
antigenoen aurrean. Gizaki heldu baten hestean 1014 bakterio daude, hauen aurrean erreakzionatzekotan
inflamazio kronikoa egongo litzateke. Hau ez gertatzeko hainbat estrategia garatu dira hantura kronikoa
ekiditeko eta toleranztia induzitzeko. Estrategia horiek antigenoaren ezagutzarekin eta erantzun
efektorea kontrolatzeko mekanismoekin dago erlazionatuta. Aurretik ikusi dugu antigeno propioekiko
tolerantzia, zentrala eta periferikoa induzitu daitekeela eta kasu honetan antigeno arrotzen aurrean
tolerantzia induzitzen da.

2. MUKOSETAKO IMMUNITATE SISTEMAREN ZELULA POPULAZIOAK

Sistema hauek ondo ulertzeko ezinbestekoa da ezagutzea bertan dauden zelula populazioak, sistema
hauetan, beste sistematan ugariak ez diren zelulak kantitate handietan daude.

Digestiora bideraturiko ehunak dira hoberen ezagutzen direnak (GALT), horregatik erantzun hau
aztertzeko eredu gisa erabiliko ditugu. Fenotipikoki eta funtzionalki desberdinak diren linfozitoak agertzen
dira bertan, sistema konplexua osatzen (linfozito portzentai gehiena hemen kokatuko da, eta horrek
erlazioa dauka sistema hauek betetzen duten azalerarekin):

1. Mukosako epitelioaren barruan:

◆ T linfozito intraepitelialak: Zelula epitelialen artean daude kokaturik. Haien hartzaileetan γδ
kateak eta CD8 molekulak dituzte. Horien TCR hartzaileek dibertsitate mugatuagoa dute
(antigeno gutxiago ezagutzeko gaitasuna dute eta, gainera, proteina eta antigeno ez proteikoak
identifikatuko dituzte MHC molekularik gabe). Hortaz, nolabaiteko funtzio innato bat ere betetzen
dute, bakterioen, birusen eta infektatutako zelulen aurka, eta erantzun innatoaren partaideak
direla kontsidera daiteke.

2. Lamina propioan banatuta:

 ● T eta B linfozito aktibatuak, efektoreak: Th azpipopulazio desberdinak daude Th1, Th2 eta Th17
gailenduko dira, baita B linfozito aktibatuak eta zelula plasmatikoak ere. Baina, kasu honetan IgA
jariatzen duten zelula plasmatikoak dira.
● Oroimen linfozitoak
● Makrofagoak fenotipo bereziarekin: profil antiinflamatorioa izango dute. Batzuk beta hazkuntza
faktore transformatzaile eta IL-10 zitokinak jariatzen dituzte. Hauek ingurune batzuetan
gailenduko dira, zitokina hauek funtzio antiinflamatorio eta errepresoreekin daude erlazionatua.
Zitokina hauek M2 profileko makrofagoek ekoizten dituzte. Honela mikroingurune tolerogeno
baten antzerakoa sortzen da eta bertan zelula dendritikoek koestimulazio gutxi eragiten dute.
● Zelula dendririkoek ere ezaugarri bereziak izango dituzte eta antigenoen aurkezpenean parte
hartuko dute, era tolerogeniko batean aurkitzen direnak.
● Eosinofilo eta eta mastozitoak.

3. Pilaketa antolatuetan, baina kapsularik gabe (heste meharreko Peyer plaketan, adibidez):
◆ T eta B linfozito birjinak
◆ B eta T CD4+ linfozito birjinak, baita M zelulak ere (zelula mikroplegatuak, bereziak,
antigenoen sarreran eragina dute).
◆ B eta T linfozito birjinak pilaketa antolatuetan daudenez (makrofagoekin, zelula
dendritikoekin eta antigenoen sarrerarako M zelulekin), erantzun immune
adaptatiboaren hasiera emateko ingurune egokia da.

*POPULAZIO BEREZIA: T linfozito erregulatzeileak (Treg): Haien desberdintzepena induzitu daiteke ehun
honetan prozesu aktiboan edo periferiean baldintza tolerogenikoak daudenean, IL-10 eta beta hazkuntza
transformatzaileak daudenean, zitokina inflamatorioen ausentzia dagoenean edo zelula dendritikoen
koestimulazio gutxi dagoenean T linfozito erregulatzeileetan bilakatuko dira. Beraz, Treg hauek T linfozito
efektoreen kontrola burutzen dute eta zitokina inmunosupresoreak jariatzen dituzte.
 3. ZELULEN ANTOLAKETA:
● Gune efektore/difusoa: Mukosetan erantzun inmune espezifikoa garatzen den tokia. Zelula
plasmatiko edo T linfozito efektoreak egongo dira bertan.
● Gune induktiboa edo antolatua: Mukosetan erantzun inmune espezifikoak garatzen diren tokia
(Ah harrapatu, prozesatu eta aurkezteko leku aproposak dira). Gune hauek nagusiki:

Peyerren plakak, gongoil mesenterikoak (kapsulatu gabeak ere) eta sakabanatuta dauden folikulu
linfoide antolatuak.
Hauek izango dira kaltea dagoen gune induktore nagusienak, bertan B eta T linfozito birjinak
aktibatuko eta proliferatuko dira zelula efektoreetan bilakatuz.

Sortutako zelula efektore hauek bereizitasun bat dute: homing prozesua. Bertan ekoitzitako
efektoreak zirkulazio sistemikora igaro arren, azkenean bueltatuko dira ekoitzi diren lekura edo
haien sorrera induzitu den lekura. Hau da, erantzuna hasi zen mukosetara itzultzen dira.
Zeri esker? Kaltean sortzen diren linfozitoek atxikidura molekula eta zitokina errezeptore patroi
berezia adieraziko dute “kode” baten antzerakoa. Kode honek eragingo die zelula efektoreei
berriro itzultzea bere erantzuna hasi zen mukosetara.

Mukosetan zelula efektoreen homing-a gertatzen da.

Beraz, gune induktiboak erantzun espezifikoa sortzen den lekuak izango dira:
● NALT-etan amigdalak
● GALT-etan Peyerren plakak edo gongoil mesenterikoak
Gune efektoreak:
● Sudur, listu guruin eta malko guruinak, heste mehea, bide urogenitala...
Bertan IgA jariatzen duten zelula plasmatikoak egongo dira eta Th 1, Th2 eta Th17 edo Tc linfozito
efektoreak.
 4. ANTIGENOAREN SARRERA

Bide ezberdinak daude:

1. M zelulak zelulak/ mikroplegatuak antigenoaren sarrerarako bide nagusia dira, zelula garraiatzaileak
dira. Peyer plaken apikaldean kokatzen dira. Hainbat ezaugarri dituzte antigenoak harrapatzeko eta haien
garraioa faboratzeko. Endozitosi eta garraio aktiboa burutzen dute, antigenoa harrapatu eta translokazioz
10 minututan Peyerren plaketara igarotzen dira. M zelulen ezaugarriak:
1- Ez dute mikrobiloxkarik eta glukokaliz eskasa dute honi esker antigenoaren harrapatzea
faboratzen da.
2- Ez dute IgA hartzailerik honela ez da IgArik egongo mikroorganismoak neutralizatzen,
antigenoaren harrapatzea faboratuz.

*Peyerren plaketan dauden inbaginazioetan B eta T linfozito birjinak, zelula dendritikoak eta makrofagoak
egongo dira erantzun espezifikoari hasiera emanez.

Beraz, antigenoa heste argitik MALT-etara garraiatuko da, baina zelula hauek ez dira APC, ez dute
antigenoa prozesatzen. Ez dute ere ez parte hartuko inmunoglobulinen garraioan.

*Patogeno batzuk M zeluletaz baliatzen dira inbasioa burutzeko Salmonella espezie batzuk eta yersenia
espezie batzuk.

2. Aipatutako bidea, M zelulena bide nagusia izan arren, antigenoa sartzeko beste bide batzuk daude,
parazelularrak:
1) Zelula dendritikoek enterozitoen artean dendritak luzatu ahal dituzte eta antigenoa harrapatu
dezakete.
2) Antigenoak zuzenean enterozitoen arteko loturetatik igarotzea, loturak ahulago daudenean. TNF
edo gamma interferonaren presentzia dagoenean, hau da zitokina proinflamatorioen presentzia
(estimulua) dagoenean antigenoaren sarrera faboratuta dago bai enterozitoen artean eta bai
zelula dendritikoen luzakinen bitartez.

Antigenoaren sarreraren ostean erantzun inmune espezifikoak Peyerren plaketan gertatzen dira edo
zelula dendritikoek antigenoak linfa gongoil mesenterikoetara eraman ahal dituzte.
5. IgA INMUNOGLOBULINA

Lamina propioan dauden B2 linfozito birjinak aktibatuko dira Peyerren plaketan edo gongoil
mesenterikoetan Thf -ren laguntzarekin eta IgA ekoitziko dute. Aktibatutako B2 linfozito horiek isotipo
aldaketa jasango dute bertan dauden estimuluen ondorioz.

B2 hauek alde batetik IgA hauen ekoizle nagusiak izango dira. Baina, beste linfozito batzuek ere ekoitziko
dituzte Ig hauek, hala nola, B1 linfozitoek, baina kopuru txikiagoan ekoitziko dute, %20-30. Azken hauek
gongoil mesenterikoetan daude eta IgA ekoitz dezakete antigeno polisakaridoen aurrean.

Ingurumen hauetan dauden zitokinen presentziagatik ematen da isotipo aldaketa, batez ere, beta
hazkuntza faktore transformatzaileak bideratuko du IgA-rako isotipo aldaketa. Baina IgA-rako isotipo
aldaketa eragingo duten beste zitokina batzuk egongo dira: IL-10, IL-6 eta IL-5 .

Ingurune hauetan zitokina hauen presentzia ugaria da. Zitokina horiek ekoitziko dituzten zelulak:
● T linfozito erregulatzaileek: hainbat azpipopulazio daude hala nola Th3 linfozitoak. Batez ere TGFβ
ekoitzi.
● Linfozitoak ez diren beste zelula batzuk: zelula dendritikoek edo fenotipo bereziduneko
makrofagoek ekoitziko dituzte. Gainera, IL-10 ere ekoitziko dute hazkuntza faktore
transformatzaileaz gain.

Hortaz, hauek IgA-rako isotipo aldaketa induzituko dute, bestalde, homing prozesuaren bidez, IgA
ekoitzen duten zelula plasmatikoak lamina propioan finkatuko dira.

5.1 IgA-REN FUNTZIOA MUKOSETAN:

● Patogenoak eta toxinak neutralizatzen ditu. Hau da, baztertze edo esklusio inmunean parte
hartzen du. Honela mikroorganismoen kolonizazioa ekiditen da. IgA hau lamina propioan ekoiztu
ondoren, epitelioetatik heste argira jariatzen da. Bertan, birusen edo bakterioen adhesinak
elkartzen ditu haien sarrera ekidinez→ Funtzio garrantzitsua
● Ekintza antiinflamatorioa: Konplementua aktibatzeko gaitasunik ez duenez, ez du efektu
inflamatoriorik. Gogoratu konplementua aktibatzeko behar diren isotipoak: IgG eta IgM. Beraz,
IgA-k ez du konplementua aktibatuko.

Mastozitoek ere ez dute IgA-rako hartzilerik, beraz, IgA-k ez du parte hartuko mastozitoen
aktibazioan eta ondorioz, ez da mastozitoen degranulazioa induzituko.

Bestalde, konplementuaren aktibazioa blokea dezake, IgG edo IgM-k izango lituzketen epitopoak
“taponatuz”. Aipatutako ezaugarria inmunitate sistemak dituen estrategietako bat da inflamazio
kronikoak ez sortzeko mikrobiotako antigenoen aurrean, IgA-rekin neutralizatzen dira.
 5.2. IgA-ren ISOTIPOAREN EZAUGARRI OROKORRAK
IgA inmunoglobulinarik ugariena da, IgG baino gehiago. Izan ere, 70kg-ko pertsona
heldu batek egunean 8gr inmunoglobulina ekoizten ditu, eta 8gr horietatik 5gr IgA dira.
Hau da, antigorputz ekoizpenaren %60-%70a. Gainera mukosak zeharkatzeko
gaitasuna du eta jariakinetan (hesteetan, malkoetan, listuan, izerdian, bilisean,
esnean..…) gailentzen den isotipoa da.

Bi isoforma ditu: monomero gisa odolean (%15) eta polimerikoa (%90) jariakinetan da:
bi IgA molekula lotuta dira, J katearen bidez. S osagai polipeptidikoa ere lotuta dute,
honek garraioan parte hartzen du. Gogoratu Ig hau lamina propioko zelula
plasmatikoek ekoizten dutela eta IgA-k bere funtzioak betetzeko, heste argira pasatu
behar duela.

5.3 IgA-ren JARIAPENA

Zelula epitelialen alde basalean dagoen Poli IgR hartzaileari esker IgA heste argira igaroko da honako
pausuen bidez:
1. Lamina propioan IgA ekoizten duten zelula plasmatikoek J-katea ere ekoizten dute. Ekoiztu bezain
laster, polimerizatu egiten da: dimerikoa bihurtzen da (garrantzitsua bere garraiorako).
2. IgA dimerikoa zelula epitelialen alde basalean dagoen poli-IgR hartzaileari lotzen da (IgA-z aparte beste
immunoglobulina batzuk ere lotzeko gaitasuna dauka).
3. Endozitosi bidez garraiatua izaten da heste argira bakuola batean (transzitosiz).
4. Heste argira proteolisi bidez askatzen da. Askatzen denean IgA dimerikoak poli-IgR errezeptorearen zati
bat jasotzen du: osagai jariatzailea, S osagaia. S osagai horrek proteolisiaren kontrako erresistentzia
emango dio.
6. ESNEAREN IMMUNOLOGIA
IgA-k esnearen inmunologian parte hartzen du era
naturalean. Jaioberriko immunitatea amaren esnearen
bidez eskuratzen da, bertan dauden IgA eta IgG
immunoglobulinen bidez. Horrela jaioberriak
mukosetako babesa eskuratzen du IgA bidez (eta
bestelako babesak ere IgG bidez) bere bizitzako
lehenengo hilabeteetan.

Antigenoak amaren ahotik sartuko dira eta hestera igaroko dira, bertatik linfa gongoil mesenterikoetara
joango dira (zelulaa dendritiko mesenterikoen bidez, adibidez). Erantzun immune adaptatiboa piztuko da,
sortutako Ig-ak hodi torazikotik odol korrontera igaroko dira, honela mukosatara sakabanatuko dira,
bularretara besteak beste. Sortutako IgA eta IgG-ak jaioberriak jasoko ditu amaren esnearen bidez. Umeak
hestean antigorputz hauekiko errezeptoreak ditu (FcR), honela bizitzaren hasieran amak ekoitzitako
antigorputzen profila jasoko du. Antigorputzak bereganatu eta babesa lortuko du.

7. MUKOSETAKO ERANTZUN IMMUNEA ETA TOLERANTZIA (AHO TOLERANTZIA)

Tolerantzia: Antigeno baten aurrean inmunitate sistema adaptatiboaren erantzun eza.

Mukosak toleratuak izan behar diren mikroorganismo komentsalekin (mikrobiotarekin) eta elikagaiekin
kontaktuan daude. Mikroorganismo hauek patogenoen patroi molekular berdinak izango dituzte, baina
hantura kronikoa saihesteko tolerantzia garatzen dute hauen aurrean.

Mikrobiotako mikroorganismo komentsalen aurrean eta elikagaiekin batera sartzen diren antigenoen
aurrean aho tolerantzia, tolerantzia periferiko mekanismoa dena garatzen da. Honen bidez dietaren
antigenoekiko hipersentikortasunaren prebentzioa eta mukosetako bakterioen antigenoen aurkako
erantzunaren prebentzioa lortzen da.

Hau lortuko da garatutako hainbat mekanismoen bidez; 2 estrategia mota: antigenoaren

ezagutzapenarekin erlazionatutakoak eta efektorearen ezagutzapenarekin erlazionatutakoak.

1. Antigenoaren ezagutzapenarekin loturikoak:

Enteroizitoek toll erako hartzaile ugari dituzte, baina, zitokina proinflamatorioak ez egotekotan,
hartzile horien adierazpena gutxituko da, TRL motakoak (IL4 eta IL13-k TRL hartzaileen
adierazpena murrizten dute). Hortaz, IL4 edo IL13 gailentzekotan eta ez egotekotan TNF-alfa edo
gamma interferona errezeptoreen ekoizpena murriztuko litzateke. Estrategia honen bidez,
komentsalek ez dute zitokina proinflamatorioen jariapena induzitzen eta elikagaietan dauden
antigenoek ere ez.

Errezeptore hauen adierazpena polarizatuta dago, hau da, hartzaileak enterozitoen eremu
basolateralean kokatzen dira. Honen bidez, gune hauetara soilik heltzen diren patogenoak
(suposatzen da eremu honetara heltzen diren patogenoak birulentoenak direla) ezagutuko dira.
Antigeno komentsalek ez dituzte enterozitoen arteko mugak gaindituko eta ez dira
errezeptoreetara (TLR) helduko.
2. Erantzun immune adaptatiboaren supresioa:
Bestalde aho tolerantzia erantzun inmunearen supresioarekin dago erlazionaturik. Mukosetan
erantzun inmunearen supresioa induzitzeko mekanismoak:

1- Anergiak: mukosetan dauden T linfozitoen antigenoak ezagutzen badituzte, mikrobiotako

antigenoak ezagutzen badituzte, baina koestimulazio gabe anergia deritzon fasean sartzen
dira, honela ez dira desberdinduko efektoreetan, ez dute erantzungo.
Zergatik egongo da koestimulatzaileen gabezia? Sistema hauetan dauden zelula dendritikoek
perfil tolerogenikoa dutelako, koestimulazio gutxi eskaintzen dute eta antigenoa aurkezten
dute baina koestimulazio baxuarekin. Koestimulaziorik ez egotekotan ez dira T linfozitoak
aktibatuko. Infekzioa egotekotan edo zitokina proinflamatorioak nagusitzekotan zelula
dendritikoek haien fenotipoa edo profila alda dezakete eta antigenoak koestimulazioarekin
aurkeztu. Baina kasu honetan fenotipo berezia duten zelula dendritikoak egongo dira.

2- Delekzioa: T linfozitoen delekzioa, apoptosiz hiltzea induzituko da. Antigenoaren dosi altuekin
erlazionatuta dago. Antigeno gehiegi daudenean, peptido asko aurkezten dira baina
koestimulatzaile gabe. Beraz proapoptotikoak diren seinale batzuk aktibatzen dira, PAS
molekularen adierazpena eraginez (heriotza zelularrerako molekula). PAS molekulen eta PAS
ligandoen loturaren bidez, T linfozitoen apoptosia sortzen da.

3- Supresio aktiboa: T linfozito erregulatzeileek parte hartuko dute eta linfozito efektoreak
suprimituko dituzte. T erregulatzaile hauek zitokina inhibitzaileak ekoitziko dituzte: IL-10 eta
TGF-beta (beta hazkunde faktore transformatzailea) dituzte, hauek th2 th17 eta th1-en
funtzio efektorea inhibituko dute, T CD4 eta T CD8ren proliferazioa inhibituz eta, bestetik,
hauen funtzio efektorea inhibituko dute. Horrela babesa lortuko dute. T erregulatzeilek,
gainera, IL-2rako errezpetoreak dituzte, IL-2 bahituko dute. Gogoratu IL-2-k T linfozitoen
ugalketa eta biziraupenean garrantzia duen interleukina dela.
 14. GAIA:

IMMUNOPATOLOGIA
Orain arte immunitate sistemaren onurak aztertu ditugu babesaren ikuspegitik. Izan ere, sistema honen
eginkizuna ostalariak infekzioetatik babestea da. Baina, hala ere, gai da kalteak eta gaixotasunak sortzeko.
Kalte edo gaixotasun hauek induzitu dituen antigenoaren naturaren arabera immunopatologiak sailkatu
daitezke.

1. IMMUNITATE SISTEMAREN AKATSEN ONDORIOZ SORTUTAKO GAIXOTASUNAK

● Immunoeskasia: giza banako batzuek erantzun eskasa edo gutxiegia sor dezakete antigeno
mikrobiano kaltegarri baten aurrean. Ondorioz, inmunoeskasi gaixotasuna edukiko dute. Hau,
immune sistemaren akats bat edo anitzekin erlazionatutako gaixotasuna da. Patologia hauek
jaiotzetikoak edo hartutakoak izan daitezke.
- Kaltetuta egon daitezkeen osagaiak: immunitate innatoaren osagaiak, Ig-aren produkzioa,
antigenoen produkzioa, konplementuak.

● Hipersentikortasuna: antigeno kaltegarri edo arrotzen (jatorri mikrobianoa zein inguruko jatorri
ez infekziosoa dutenen) aurrean sortutako gehiegizko erantzun immune adaptatiboa. Kasu
hauetan, inmunitate sistemak patogenoak baino kalte gehiago sortuko du. Mota desberdinak
daude.

● Autoinmmunitatea: erantzun desegoki bat sortzen da antigeno propioen aurka. Hau da, antigeno
propioen aurkako erantzun immune adaptatibo espezifikoak eragindako gaixotasuna. Antigeno
horiei, autoantigeno deritze.
Kasu honetan, kaltea sortzen da autoantigeno horiekiko tolerantzia akats puntuak egon direlako
eta akatsak, tolerantzia zentrala eta periferikoa sortzerakoan egon dira. Normalean, antigeno
horiek ezaugarri batzuk edukitzen dituzte: ez dira ez oso ugariak ez oso urriak.
Gaixotasun hauek kronikoak dira autoantigeno hori gure barnean dagoelako era permanentean,
ez delako deusestatzen.
- Garrantzia duten elementuak: T linfozito laguntzaileak. Izan ere, autoerreaktiboak dira.
Hauek zuzentzen edo erregulatzen dute beste T linfozitoen erantzuna. Th erreaktiboek
ere garrantzia dute.
- Garrantzirik ez duten elementuak: inmunitate innatoko osagaiak (konplementuek,
fagozitoek...)

2. HIPERSENTIKORTASUN ERREAKZIOAK
Erreakzio hauek, inmunoglobulinek edo antigorputzek bideratzen dituzte eta hainbat modutara sailkatu
daitezke:
a. Definizioa erabiliz

b. Nomenklatura numerikoa erabiliz

● I motako hipersentikortasun erreakzioa. IgE motako immunoglobulinek hatzen dute parte.
● II motako hipersentikortasun erreakzioa. IgG motako immunoglobulinek hartzen dute parte.
● III motako hipersentikortasun erreakzioa. IgG edo IgN immunoglobulinek hartzen dute parte
immunokonplexuak eratuz.
● IV motako hipersentikortasun erreakzioa. T linfozitoek hartzen dute parte.
I, II, eta III motako hipersentikortasun erreakzioetan, sintoma klinikoak azkar behatzen dira. Erreakzio
hauek, immunoglobilinek edo antigorputzek bideratutako dituzte.
IV motako hipersentikortasun erreakzioetan, aldiz, sintoma klinikoek gehiago tardatzen dute agertzen.
Horregatik, atzeratutako hipersentikortasuna ere deritze erreakzio hauei eta zelulen bidez (konkretuki T
zelulen bidez) dago bideratuta.

Antigeno berdinak 4 motatako erreakzioak induzitu edo piztu ditzake. Hainbat farmakok (konkretuki,
penizilinak) duen garrantzia ikusi daiteke honi esker. Izan ere, penizilinak hipersentikortasuna garatzeko
ahalmena du, normalean I motakoarekin erlazionatzen da baina lau motako erreakzioak piztu ditzake.

3. I motako hipersentikortasuna
Erreakzio hauek berehalako hipersentikortasuna sortzen dute eta alergien oinarrizko erreakzioak dira.
Izan ere, alergia inguruneko antigeno ez kaltegarrien aurkako gehiegizko erantzun adaptatiboa da. Kasu
honetan, alergiak garatzen dituzten pertsonei banako atopiko deitzen zaie (atopia alergiaren
sinonimotzat hartzen baita). Pertsona hauek, inguruneko antigeno inokuen aurrean IgE motako
antigorputzak ekoizteko joera dute.

Osagaiak
Mota honetako erreakzioetan antigorputzak egongo dira inplikatuta. Konkretuki, IgE-k bideratuko ditu
erreakzio alergiko arruntenak. Mastozitoak ere inplikatuta egongo dira eta hauek eragingo dituzte kalteak
haien degranulazioaren ondorioz.

Erantzuna
Erreakzio hauetan IgE-mastozitoen erantzunak sortuko dira eta alergenoarekin topo egiten den bigarren
aldian ikusiko dira erreakzio alergikoak. Alergiak induzitzen dituzten antigenoei alergeno deritze.
Alergenoak inguruneko antigeno ez kaltegarriak dira, hipersentikortasun erreakzioak sortarazten
dituztenak. Alergenoak eta antigenoak disolbagarriak izango dira kasu honetan.
Erreakzio hau sortzeko, mastozitoek bitartekariak askatu behar dituzte. Horien artean:
- Histamina (garrantzitsuena)
- Konposatu lipidikoak (leukotrienoak, postrandaglinak…)
- Zitokinak
Polenaren aurkako alergia arrunta erreakzio mota honetan oinarritzen da. Izan ere, sintomak polenarekin
kontaktuan egon eta segundu batzuetan agertzen dira (gizabako atopiko hauek aurretik sentsibilizatuta
egon direlako).

a. Sentsibilizazio fasea
Alergia gure erantzun immunearen ondorioz sortzen da eta horretarako, lehenengo sentsibilizazio fase
bat gertatu behar da. Fase honetan, gizabanako atopiko horrek alergenoarekin duen lehen kontaktuaren
ondorioz sentsibilizatuko da. Aldi honetan, ez dira sintoma klinikorik agertuko, alergenoa azkar garbituko
dugulako, mikroorganismoa ez delako biderkatzen. Hala ere, erantzun immune adaptatu bat sortuko da
eta IgE motako antigorputzak eta oroimen zelula espezifikoak sortuko dira.
Fase honetan, Th2 eta ThF (interleukina 4 jariatzen dutenak) erantzuna induzitzen da. Izan ere, Th2 zelulak
eta ThF zelula folikularrak aktibatu eta desberdintzatzen dira. Substantzia hauek jariatzen diren
antigorputzen isotipoen aldaketa eragiten dute. Orduan induzituko da IgE ekoizten duten zelula
plasmatikoen erreprodukzioa. Immunogobulina mota hauek, sentsibilizazio fase honetan mastozitoekin
lotzen dira, azken hauek IgE-rentzako errezeptoreak dituztelako. Honen ondorioz, mastozitoak IgErekin
sentsibilizatuta daude. Bestalde, atopikoak ez diren pertsonetan, alergeno horien aurrean IgE edo IgG
kantitate txikiak sortzen dira.

b. Erantzun fasea
Alergeno horrekin bigarren kontaktu bat badaukagu, oso azkar (segundutara edo minitutara)
sintomatologia klinikoa duen erreakzio alergiko bat edukiko dugu.

Antigenoarekiko bigarren esposizioa ematean, errezeptore askoren aktibazioa emango da. Honek,
mastozitoaren aktibazioa edo degranulazioa sortuko du eta ondorioz biratekariak askatuko ditu. Erantzun
fase honetan, sentsibilizatutako gizabanakoetan, segundutan ikusituko ditugu sintomak. Izan ere,
histaminak edo lipidoen bitartekariak askatuko dituzte mastozitoek, hodien iragazkortasuna handituz eta
muskulu lisoen uzkurdura emanez. Hau, berehala ikusiko dugun erreakzio da.

Atzeratutako erreakzio bat ere badago, zitokinek bideratutakoa. Erreakzio hau, kontaktua eduki eta ordu
batzuetara gertatu daiteke. Mastozitoek, PNF edo interleukina 4 jariatuko dute hantura erreakzio bat
sortuz. INL4-k IgE-rako isotipo aldaketa induzitzeaz gain, eosinofiloak eta neutrofiloak erakarriko ditu.
Proteasak ere kanporatu ditzazkete.

Sintoma klinikoak
Alergenoaren sartzeko bidearen eta dosiaren arabera, sintoma kliniko desberdinak garatuko dira. Honek
aktibatzen den mastozitoarekin du zerikusia.

Erreakzio hauetan ematen den erantzun ohikoenean, alergenoak arnas bideetatik sartuko dira (polena,
hautsa edo horrelako alergenoak). Ondorioz, bronkio eta sudur mukosaren edema eta irritazioa sortuko
da. Alergenoa beheko arnas bideetara iristen bada, erreakzio larriago bat gertatuko da: asma bronkiala.
Kasu honetan, muskulu lisoaren uzkurdura edo ziklo errepikatuak sor daitezke, baita arnas bidearen
buxadura. Alergenoa digestio aparatura sartzen badira (ingeritu ditugulako) elikagaiekiko alergiak sor
daitezke. Kasu honetan, bertan dauden mastozitoak eraldatzearen eta histamina askatzearen ondorioz
oka, beherakoa… pairatzen dugu. Alergeno hori xurgatzen eta sakabanatzen bada urtikaria ere sor dezake.
Eman daiteken erreakzio larriena anafilaxia da. Kasu honetan sarrera ohikoena euli edo liztorren
ziztadaren edo hainbat medikamendu era intrabenosoan administratzearen ondorioz gertatzen da.
Penizilina izaten da farmako ohikoena erreakzio hauek induzitzen. Kasu honetan, era sistemikoan
sakabanatutako alergeno horren aurrean mastozito kantitate handi baten degranulazioa gertatzen da.
Honek presio arteriala jeistea eta arnas bideen buxadura eragiten du. Honen ondorioz paziente
sentsibilizatuaren heroitza gerta daiteke.

Alergeno arruntak
Alergeno arruntenak, ingurumenean dauden sustantziak dira: gehienak pisu molekular baxuko proteinak
dira (polena, jatorri mikrobianoa daukatenak, animalien ilea, elikagai batzuk, pozoia, botikak…).

Pertsona gehienek alergeno hauen aurrean ez dute erreakzio immunologikorik sortuko edo behintzat IgE
edo IgG kantitate txikiak ekoiztuko dituzte. Hala ere, indibiduo atopikoetan badago joera genetikoa Th2-
IgE erreakzioak garatzeko. Izan ere, alergien garapenean badago oinarri genetiko sendo bat eta bertan
hainbat genek hartzen dute parte. Horien artean, MHC molekulak. Seguruenik, pertsona hauek MHC II-
ren aldaera konkretu batzuk izango dituzte, zeinak alergeno hauek ezagutzeko askoz ere eraginkorragoak
diren. Hala ere, oraindik ez da guztiz ezaguna alergenoek eragiten duten erreakzio mota honen zergatia.
Bestalde, Th2-IgE erreakzioak helmintiasietan ere behatzen ditugu eta honen ondorioz iradoki da agian,
alergeno hauek helmintoekin amankomunean faktore molekulak izan ditzazketela. Beste hipotesi bat
gehiegizko higienea da. Izan ere, gaurko umeek ez daukate kontakturik alergeno arruntekin eta ondorioz
hauen aurrean erreakzio desegokiak edo gehiegizkoak pizten dituzte.

4. II motako hipersentikortasuna
Erreakzio hauetan ere antigorputzek hartzen dute parte. Kasu
honetan IgG-k bideratuko ditu gaixotasuna eragiten duten
erreakzioak. Kasu honetan, antigenoak (hasieran inokuoak
direnak) zelulen gainazalera edo matrize estrazelularrera lotzen
dira eta ondorioz neoantigenoak sortzen dituzte. Hori dela eta,
IgG-ak ekoizten dira neoantigeno horien aurka.

Gorputza berriro alergenoarekin kontaktuan egotean, berriro

lotuko da zelulen gainazaletara, neoantigenoak sortuz.

Adibidez: penizilinaren aurrean hipersentikortasuna sor daiteke. Izan ere, anemia hemolitikoa eragiten du
eritrozitoetara lotzen delako. Ondorioz, neoantigenoa sortzen da eta IgG-ak ekoizten dira neoantigeno
horien aurka. IgG hau gai da konplementua aktibatzeko edo IgG-ren errezeptoreen bitartez bideratzen
diren erreakzioak aktibatzeko:
- Fagozitosia areagotuko da makrofago eta neutrofiloen bitartez
- NK-en bidez ADCC (antigorputzen menpeko zitolisi zelularra)
 5. III motako hipersentikortasuna
Erreakzio hauetan ere antigorputzek hartzen dute parte IgG
(nagusiki) edo IgM motakoak. Kasu honetan,
immunokonplexuek bideratzen dituzte erreakzioak eta hauek
eliminatzeko zailak dira. Hauek, konplementua aktibatzen dute
edota leukozitoen erakarpena induzitzen dute. Kalteak
konplexu hauen pilaketaren ondorioz sortzen dira ehunetan
edo organoetan. Ondorioz, inflamazio lokala sortzen da.
Immunokonplexu gehiegi sortzen badira edo eliminatzeko
zailak badira, depositatzeko joera dute (odol hodietan adibidez)
erreakzio patologikoak sortuz.

*Immunokonplexu handiak errazak dira eliminatzeko eta txikiak aldiz, zailak.

Adibideak:
1. Baserritarraren birikaren gaixotasuna
Kasu honetan, gizabanakoek landareetatik, onddoetatik edo animalietatik datozen antigenoak arnasten
dituzte kantitate handitan, immunokonplexu ugari sortuz. Konplexu horiek metatzen badira, lehen
ikusitako erreakzioak induzituko dira pneumonitisa sortuz.

2. Serumaren gaixotasuna
Animalien serumeko proteinen ondorioz immunokonplexu asko sortzea induzitzen da. Segun eta non
metatzen diren konplexu horiek artritisa, glomerulonefritisa edo baskulonefritisa eragin dezakete.

6. IV motako hipersentikortasuna
Erreakzio mota hau hipersentikortasun atzeratua bezala ezagutzen da eta T zelulek bideratzen dute. Kasu
honetan kaltea T CD4, (nagusiki Th1) edo T CD8 zelulen bitartez sor daiteke (neoantigenoak zelula
zeharkatzeko ahalmera duen arabera). Kasu honetan antigenoak solugarriak edo liposolugarriak izan
daitezke:

● Solugarriak: antigeno hauek proteina propioak modifikatzen dituzte eta neoantigenoak sortzen
dituzte. Ondoren, T CD4 linfozitoek eta konkretukI Th1-ek neoantigeno hori ezagutuko du,
makrofagoaren aktibazioa bideratuz. Ondorioz, azken honek zitokina proinflamatorioak jariatuko
ditu. Hauek hantura erreakzioak bideratuko dituzte neoantigeno horren aurka.
● Liposolugarria: antigenoak mintza zeharkatuko du eta zelula barneko proteinak modifikatuko ditu.
Ondorioz, eoantigeno horren peptidoak aurkeztuko ditu zelulak. Orduan inplikatzen den
mekanismo patologikoa TCD8 molekulen edo zitolipidikoen bitartez bideratuko da. Azken hauen
eraginez zelula apoptosira bideratuko da.

Mekanismo immunitario patologikoa:

 T zelulek antigenoei (solugarriak zein zeluletara asoziatutakoa) erantzuten diete. Antigenoak proteina
propioak modifikatzen dituzte, neoantigenoak sortuz.

Erreakzio hau sortzeko denbora gehiago behar da, horregatik deitzen zaio atzeratutako
hipersentikortasuna. Hemen, efektuak antigenoarekin topatu eta 18-72h-tara agertuko dira. Ezaugarri
kliniko desberdinak behatuko ditugu antigeno motaren eta erantzun behar duten zelula efektoreen
arabera (erreakzio patologiko desberdinak gertatuko dira).

Adibidea:
1. Kontaktu bidezko dermatitisa
Erlojuaren uhaletan, belarritakoetan… azalean zehar barreiatzen diren hainbat substantzia egon daitezke
eta hauek neoantigenoak sor daitzazkete. Bertako zelula dendritikoek neoantigeno hauek harrapatu eta
prozesatu egingo dituzte II motako MHC molekuletan aurkezteko. Ondorioz, Th1 linfozitoak aktibatu ko
dira. Bigarren kontaktuarekin Th1-ek erreakzio inflamatorioak bideratuko ditu. Izan ere, II motako MHC
molekuletan dago neoantigenoa.
Klase bukaeran, Socrative plataforma erabiliz hurrengo testa egin genuen:

1. Zein ez da eranzun zelularraren parte?

a. Makrofagoa
b. Mastozitoak
c. Zitokinak
d. NK zelulak

2. Immunoglobulinen isotipo aldaketa hurrengoarekin erlazionatuta dago:

a. Funtzio efektore eta espezifizitate aldaketarekin
b. Funtzio efektorearen aldaketa, espezifizitatea mantenduz
c. Antigenoa ezagutzeko aldeen aldakortasunaren handipenarekin
d. Antigenoarekiko espezifikotasunaren handipenarekin

3. Zein da antigeno aurkezleak diren zelulen funtzio nagusia?

a. Th linfozitoei antigenoak aurkeztea MHCII molekulen bidez
b. Tc linfozitoei antigenoak aurkeztea MHCII molekulen bidez
c. Tc linfozitoei antigenoak aurkeztea MHC I molekulen bidez
d. Guztiak dira zuzenak

4. Aukeratu okerra dena erantzun espezifikoari buruz:

a. Lehenengo kontaktuan, aste batzuk behar dira eraginkorra izateko
b. Mikroorganismo infekzioso bakoitza ezagutu, gogoratu eta beraren aurkako
antigorputzak edota zelula espezifikoak sortzen dira
c. Defentsa mekanismoak prest daude infekzioa egon baino lehen
d. Mekanismo innatoekin batera lan egiten du.

5. Zein ezaugarrik dute erlazioa antigeno T-independenteekin?

a. Afinitate gutxiko antigorputzak
b. Proteinak
c. T linfozito kolaboratzaileen laguntza beharrezkoa da erantzun humorala sortzeko
d. Erantzun humoral sekundarioa induzitzen dute

6. NK linfozitoek:
a. Zelula tumoralak suntsitzen dituzte
b. MHC I molekulak espresatzen ez dituzten zelulak suntsitzen dituzte
c. Birusek infektatutako zelulak suntsitzen dituzte
d. Denak zuzenak dira

7. Zein molekulek hartzen dute parte makrofagoen aktibazio klasikoan?

a. IL10 eta IL4
b. INFƴ eta CD40L
c. Makrofagoak ez dira aktibatzen
d. IL2
8. Non aurki dezakegu CD8 lotzeko gunea MHC I motako molekuletan?
a. α 1 segmentuan
b. β 1 segmentuan
c. α 3 segmentuan
d. β 2 mikroglobulinan

9. Zein da interleukina II-ren (IL2) funtzio nagusia?

a. B linfozitoen sormena eta bikoizketa eragitea
b. T linfozitoen biziraupena eta proliferazioa eragitea
c. Antigenoa eta koestimulatzailea elkartzea
d. Opsonizazioa

10. Hauetatik zeintzuk dira organu linfatiko primarioak?

a. Barea, timoa eta hezur-muina
b. Hezur-muina, linfa gongoilak eta MALT
c. Timoa, linfa gongoilak eta MALT
d. Erantzun guztiak okerrak dira

11. Zein Ig isotipok hartzen du parte I motako hipersentikortasun erreakzioetan?

a. IgM
b. IgG
c. IgE
d. IgA

12. Zein ez da zuzena?

a. Zelula dendritikoek MHC II molekulak dituzte
b. Makrofagoek ez dute zitokinik jariatzen
c. Basofilo zein mastozitoek hanturan parte hartzen dute
d. Eosinofiloak exozitosi gaitasuna dute

13. Konplementuaren sisteman

a. Konplementuaren aktibazio klasikoan IgM eta IgG solubleak hartzen dute parte
b. Osagai nagusia C5 proteina da
c. Aktibazioaren amaieran CAM mintza erasotzeko konplexua sortzen da
d. C5b ak inflamazioa eragiten du

14. BCR-aren parte diren immunoglobulinei dagokionez:

a. Antigenoa lotzen den gunea kate astun eta arinen alde aldakorrean (VH) eta (VL)
kokatzen dira
b. Fc portzioa antigenoaren ezagupenerako beharrezkoa da
c. Fab aldea kate astunen alde kontserbatua da eta funtzio efektoreak ditu
d. CDR segmentu hiperaldakorrak, kate astun eta arinen alde ez aldakorretan kokatua daude
15. Konplementuaren sistemako C3a-k zer eragiten du?
a. Opsonizazioa
b. Inflamazioa
c. CAM izeneko konplexua eratzea eragiten du
d. Beste molekula batzuei lotuta C3 konbertasa gehiago sintetizatzea ahalbidetzen du

16. Zein peptido aurkezten dira MHC I molekuletan?

a. Antigeno lipidikoetatik eratorritakoak
b. Peptido endogenoak
c. Peptido intrabesikularrak
d. Guztiak

17. Zein da Th17 linfozito laguntzailearen funtzio nagusia?

a. Parasito helmintoen aurkako immunitatea ematea
b. Zelula kanpoko bakterioen eta onddoen aurkako immunitatea ematea
c. Erantzun humoralean laguntzea, T-B kolaborazioan
d. Mikroorganismo intrazelularren eta birusen aurkako immunitatea parte hartzea

18. Zein da Th1 linfozito efektoreek jariatzen duten zitokina nagusia?

a. IL1
b. IFNγ
c. IL6
d. TNF-alfa

19. Eosinofiloak espezializatuta daude ...-en suntsipenean

a. Birus
b. Bakterio
c. Helminte
d. Patogeno kapsulatu

20. Zelula dendritiko folikularren inguruan baieztapen zuzena aukeratu:

a. Antigeno aurkezle profesionalak dira
b. B linfozitoei antigenoak aurkezten dizkiete
c. MHC II molekulak dituzte
d. T linfozitoei antigenoak aurkezten dizkiete

21. Hurrengo zeluletatik nork du aitzindari mieloidea?

a. NK linfozitoak
b. Makrofagoek
c. B linfozitoak
d. TCD8 linfozitoak
22. Antigeno T-dependenteen aurkako erantzun humoral primarioan nagusitzen den Ig mota:
a. IgM
b. IgG
c. IgE
d. IgA

23. Zein ez da zuzena Histokonpatibilitate-konplexu nagusiari(MHC) dagokienez?

a. MHC molekulez aparte, T linfozitoei peptidoen aurkezpenean parte hartzen duren beste
proteina asko kodetzen dituzte
b. Gizakietan, MHC proteinek, HLA izena hartzen dute
c. Ugaztun guztietan ageri den konplexua da
d. HLA-DP, HLA-DQ, HLA-DR I-motako MHC molekulak kodetzen dituzte

24. Zeintzuk dira konplementuaren aktibazio bideak?

a. Bide klasikoa eta bide alternatiboa
b. Bide klasikoa, bide alternatiboa eta MB-lektinen bidea
c. Bide alternatiboa eta bide intrintsekoa
d. Ez dago erantzun zuzenik

25. Zeintzuk dira T linfozitoen erantzunaren urratsak?

a. Antigenoaren ezagutza, klonaren hedapena, aktibazioa, desberdintzapena eta funtzio
efektoreak
b. Antigenoaren ezagutza, aktibazioa, desberdintzapena, klonaren hedapena eta funtzio
zitotoxikoak
c. Antigenoaren ezagutza, aktibazioa, klonaren bikoizketa, desberdintzapena eta funtzio
zitotoxikoak
d. Antigenoaren ezagutza, aktibazioa, klonaren hedapena, desberdintzapena eta funtzio
efektoreak

26. Zein zelulak aktibatu ditzake T linfozito birjinak?

a. Makrofagoak
b. B linfozitoak
c. Zelula dendritiko folikularrak
d. Zelula dendritiko konbentzionalak

27. Erantzun immune inatoaren partaideak dira

a. Konplementuaren sistemak eta zitokinak
b. Fagozitoak, linfozito zitolitiko naturalak eta erantzun innatoko zelula linfoideak
c. Barrera fisiko eta kimikoak
d. Erantzun guztiak zuzenak dira
28. Zein da birusen aurkako erantzun immune innato babesgarri nagusia?
a. Konplementuaren sistema
b. NK zelulak eta interferonak
c. Eosinofiloak, basofiloak eta mastozitoak
d. NK zelulak eta fagozitoak

29. Non gertatzen da T linfozitoen aktibazioa?

a. Hezur muinean
b. Linfa-organo sekundarioetan
c. Timoan
d. b eta c zuzenak dira

30. Superantigenoek…
a. Antigeno proteikoen kategoria berezi bat osatzen dute
b. TCD8+ klon asko aldi berean modu ez espezifikoan aktibatzen dituzte
c. Ez dira prozesatuak izan behar
d. a eta c zuzenak dira

31. Nola ezagutuko dira patogenoetan egitura espezifikoak?

a. CD4 eta CD8 hartzaileen bidez
b. MHC molekulen bidez
c. BCR eta TCR bidez
d. TLR errezeptore familiaren bidez

32. TCR konplexuaren egituran…

a. Kate aldakorrek peptidoen ezagutza burutzen dute
b. ζ katea aldakortasun handia du
c. Kate aldakorrek seinaleen transduzioa zitoplasmara burutuko dute
d. CD3 proteinak eta ζ kateak, T zelula guztietan desberdinak izango dira

33. Histokonpabilitate nagusiaren zein ezaugarrik eragingo du MCH molekuletan aldakortasuna

egotea?
a. Kondominantziak eta polimorfismoak
b. Polimorfismoak soilik
c. Polimorfismo eta poligenismoak
d. Poligenismoak soilik

34. Hauetatik zein zelulak du garrantzia parasito helmintoen aurkako babesean?

a. Eosinofiloa
b. Monozitoa
c. Basofiloa
d. Neutrofiloa
35. Hauetako bat EZ da ILC-en ezaugarria:
a. Hesi epitelialean kokatzen dira
b. TCR hartzaileak dituzte
c. Zitokina jariatzaileak dira
d. Ez dute antigeno errezeptore espezifikorik

36. Nola deritzo TCR-ak edo antigorputzek ezagutzen duten antigenoaren zati espezifikoari?
a. Kimiotaxia
b. Haptenoa
c. Epitopoa
d. Determinatzaile patogenikoa

37. Zelula antigeno-aurkezle profesionalak…

a. Ez dute MHC II molekularik
b. Antigenoa aurkezten diete Th linfozitoei MHC I molekulen bidez
c. Antigenoa harrapatu eta prozesatzeko gaitasuna dute
d. Seinale aktibatzaileak jaso behar dituzte aktibo bihurtzeko.

38. Aukeratu zuzena

a. TLRak mintzetara asoziaturiko errezeptoreak dira
b. TLR 1, TLR2, TLR6, TLR4, TLR5, TLR11, TLR10 patroi intrazelularrak ezagutuko dituzte.
c. Erantzun immune espezifikoko hartzaile garrantzitsuenak dira
d. Ugaztunetan 15TLR ezberdin ditugu

39. Nola deritze patogenoen egitura kontserbatuak ezagutzen dituzten errezeptore bereziei?
a. PRR
b. PPR
c. PAMP
d. DAMP

40. Antigenoa prozesatzeko II motako bideari dagokionez…

a. MHC-II molekulek besikula interzelularretatik eratorritako peptidoak aukezten dizkiete
T CD4 linfozitoei
b. MHC-II molekulek besikula intrazelularretatik eratorritako peptidoak aukezten dizkiete T
CD4 linfozitoei
c. MHC-II molekulek besikula interzelularretatik eratorritako peptidoak aukezten dizkiete T
CD25 linfozitoei
d. MHC-II molekulek besikula interzelularretatik eratorritako peptidoak aukezten dizkiete T
CD8 linfozitoei

41. CD3, CD4, CD8 molekulek… zein funtzio burutzen dute T linfozitoen aktibazioan?
 a. Zitokinen sintesia
b. Atxikidura burutzen dute molekula garrantzitsuenak dira
c. Antigenoaren ezagutza espezifikoa
d. Seinaleen transdukzioa T linfozitoen aktibazioan

42. Zelula dendritikoei buruz aukeratu zuzena:

a. Heldugabeak linfa-ehunetan dauden bitartean, helduak ehunetan daude
b. Plasmozitoideak I motako interferonen ekoizle nagusiak dira
c. Konbentzionalak birusen aurkako erantzunetan garrantzitsuak dira
d. Ez dago erantzun zuzenik

43. Hauetako zein EZ da zelula dendritikoen ezaugarri bat?

a. Aktibitate endozitiko oso altua dute
b. Ez dute inflamatutako ehunetatik migratzen
c. T linfozito birjinak aktibatzen dituzte
d. Helduetan, MHC II eta koestimulatzaileen adierazpena oso altua da

44. Immunitate innatoa eta immunitate adaptatiboari dagokionez, aurkeratu OKERRA

a. Biak propio eta arrotza desberdintzen dute.
b. Innatoaren errezeptoreen banaketa klonala da, eta adaptatiboarena ez
c. Innatoak patogenoen egitura arruntak ezagutzen ditu eta adaptatiboak antigenoen
molekulen zehetasunak
d. Innatoak ez du oroimenik eta aldiz espezifikoak oroimena du

45. Zein zelula EZ dira fagozitoak?

a. Mastozitoak
b. Eosinofiloak
c. Basofiloak
d. A eta C zuzenak dira
 15. GAIA: PROTOZOOAK
1. PROTOZOOAK

● Zelula bakarreko eukariotoak dira. (Bakterioak prokariotoak dira)

● Tamaina: 5-25 mikra artean gehienak.(Bakterioek 0,1 mikratik beherako tamaina dute, beraz
protozooak bakterioak baino askoz handiagoak dira, eta hauek jaten dituzte)
● Dianostikoa mikroskopiaren bidez egiten da, oso handiak direnez ongi ikusten dira.
● Gehienak bizitza askekoak dira, uretan bizi dira askotan. Hau da, ez dira parasitoak, ez dute
gizakiekin zerikusirik.
● Gizakion beraien behin-behineko edo behin betiko ostalariak izan ahal gara.
● Bizi ziklo oso ezberdinak, espeziaren
arabera.
○ Sinpleak: ostalari baten barnean
soilik gertatzen denean.
○ Konplexua ⇒ parasito heteroxeno:
ostalari baten baino gehiagoren
barnean ematen denean.
● Mugikorrak dira.
● Gizakion metabolismo berdina dute,
eukariotoak direlako. Pinozitosia eta
fagozitosia egiten dute jateko, hau da,
endozitosia, kanpotik barneratzen dituzte substantziak.
● Forma ezberdinak: kisteak eta trofozoitoak.

Trofozoitoak parasito moduan bizitzera moldatuta daude, ostalariaren barnean. Gainera,

pategenoak badira ez dira gai kanpoan bizitzeko. Baina, bizitza askekoak badira ez dute arazo hori
izango. Ingurugirora kanporatzean kiste bezala ikusiko dira, hau beraien erresistentzia forma
izango da. Gizakiak kisteen bidez kutsatzen gara.

*Kiste eta helmintoen arrautzaren artean ez nahastu. Kisteak bakterioen esporen bezalakoak
izango dira, erresistentzia formak, ez dira arrautzak.

● Morfologia: zelula mintzaren araberakoa da.

○ Ameboidea: aldakorra da, ez dauka forma zehatzik, eta mugitu egiten da, pseudopodoak
dituzte horretarako.
○ Forma iraunkorra eta zehaztua, beti itxura berdina izango dute. Forma oso desberdinak
aurkitu ahal ditugu.
Morfologia zikloan zehar aldatzen doa, kiste (borobil itxura) edo trofozoito (flageloak izan ahal
ditu) moduan azaldu daitezke. Zikloaren araberako izango da, formaz edo tamainaz alda dezakete.
Pasmodiuma adibidez, hasiera batean eritrozito baten barnean dago sartuta, eraztun txiki bat
osatuz. Baina denborarekin handitzen doa.
 2. PROTOZOO PATOGENOAK

Sailkapena egiteko modu ezberdinak daude:

● Mugikortasunaren arabera (normalena):
○ Sarcodinia ⇒ amebak, pseudopodoak dituzte
○ Mastigophora ⇒ flagelatuak
○ ciliophora ⇒ ziliatuak
● Formari dagokionez: apikomplexa (zilioideak).
Morfologiari dagokionez guri interesatzen zaizkigunak kokzidioak edo aktokomplexak dira.
Konplexu apilaka edo puntako konplexua daukate. Errotazioa egiten dute, mukosan zulo bat
sortuz, hau zeharkatu ahal izateko. Ez daukate ez zilio, ez flagelo, ezta pseudopodorik.

3. AMEBAK:

Entamoeba
Ameba gehienak patogeno oportunista izaten dira. Espezie
ezberberdinetakoak daude:
- Entamoeba coli edo dispar ⇒ komentsalistak dira, ez dira
patogeno hertsiak.
- Entamoeba histolytika ⇒ mundu osoan dago zabalduta
baina tropikoetan kasu asko ematen dira.

● Ameba bat da, pseudopodoak ditu mugitzeko. Beraz,

mugikorrak dira.
● Bi forma: trofozoitoak (nukleo 1) eta kisteak (1-4 nukleo).
● Gu bere ostalari bakarrak gara, behin betikoak, eta
kutsatutako ura edaten kutsatzen gara.
*Gogoratu infektatzeko kiste forma izango duela.

● Sintomak: anduiuaren arabera gure hestea inbaditzeko gai izango da, bertan atxikitu eta ultzerak
eratuz. Disenteria gaixotasuna eragin ahal du. Hau, bakterioek (parasitoek) eragindakoa edo
protozooek eragindakoa (disenteria amebiana) izan daiteke. Oso beherako garrantzitsuak eragin
 ahal ditu, odola eta mukia azaltzen dira ere. Bestalde, sukarra eta tripako minak azalduko dira,
hesteetan eragiten dituen ultzeren ondorioz.

● Diagnostikoa: laginak bi lekuetatik hartu ahal dira: ultzeretatik edo gorozkietatik. Azken hau
errezena da. Ondoren, mikroskopioarekin aztertzen dira, trofozoito eta kisteen bila.

Andui patogeno bat den edo ez jakiteko serotipaketa egin behar da derrigorrez, andui guztiak ez
direlako patogenoak. Beraz, nahiz eta gorozkieta entamoebarenbat aurkitu ezin dugu
gaixotasunaren eragiletzat hartu serotipaketa egin aurretik.

● Tratamendua: Metronidazola, antibiotiko eta antiprotozoarioa da.

● Prebenitzeko: Ura desinfektatu, esterilizatu, iraki…

4. FLAGELATUAK:

Trichomonas vaginalis.
● Kasu honetan trofozoitoa izango da beti, ez du kiste formarik
izango.
● Mutur batean lau flagelo izango ditu. Beste muturrean, aldiz,
bakarra, gorputzari lotuta eta beherantza abiatuko dena.
* Beherantza abiatzen den flageloa kinetoplastoa deituko da, baina
hau ez da jakin behar.

● Sintomak: askotan eragiten duen klinika asintomatikoa da,

baina batzuetan baginitisa eragiten du. Baginitisarentzak
eragile asko daude:
○ Bakterianoak: Grardinerella, chlamydia, gonorrhea..
○ Onddoak: candida albicans
○ Protozooak: Trichomas vaginalis
Baginalitisak oso usan txarreko jariakina, arrain usaina duena, txixa egiterakoan mina eta azkura
eragiten du. Gizonetan ere sintomak azal daitezke, zistitisa hain zuzen ere baina ez dauka
horrelako eraginik. Baina zabal daiteke.
● Transmisioa: sexu bidezko transmisioada, pertsona batetik bestera zuzenena pasatzen da, eta
ondorioz ez du kiste formarik izango.
● Diagnostikoa: lagin bezala baginako jariakina erabiliko da mikroskopioarekin aztertzeko.
● Tratamendua: metronidazoala.Pazientea zein bere sexu kideak tratatu behar dira, askotan
asintomatikoa baita.
Giardia duodenalis

● Mundu osoan zehar zabalduta dago, endemikoa da, eta

normalean motxileroetan azaltzen da. Txakurretan asko
ikusten den protozooa da.
● Bi forma:
○ Trozofoitoak kareta itxura dauka: bi nukleo eta zortzi
flagelo ditu.
○ Kisteak lau nukleo ditu, nahiz eta argazkian hiru
nukleo ikusi, mugitzean lau ikusiko dira. Ez ditu
flagelorik izango, barnean sartuta izango dituelako.
Kutsatzeko forma izango da.
● Transmisioa: ur kontaminatuarekin kutsatzen gara. Txakur
askok hartzen dute, potzuetatik edaten dutelako.

● Sintomak:
○ Beherako onberak eta automugatuak, normalean bi
astetan tratamendu gabe sendatu gaitezke, baina
kronifikatua geratu daiteke pertsona immunodeprimituetan batez ere.
○ Beherako kiratsua eta likidoa izaten da, estatorrea (lipidoak gorotzetan) azaldu daiteke
eta uretan flotatu egiten dute.
○ Meteorismoa, abdomena inflamatzea
○ Absortzio txarra eta laktoraseriko intolerantzia transitorioa, hesteetako piliak suntsitzen
dituelako.

● Diagnostikoa: gorozkietako lagina mikroskopioz aztertzen da, eta erraz detekta daiteke, itxura
karakteristikoa duelako. Baina eragile asintomatiko ezberdin asko izan dezake.

● Tratamendua: metronidazoala

● Prebenitzeko: ura filtratu egin behar da, kloroarekiko erresistentea delako.

Tripanosomak

● Flagelo bakarra eta oso karakteristikoa dute: kinetoplastoa.

Bestalde, mintz ondulatzaile bat dauka gorputz osoan zehar,
flagelo batean bukatzen dena. Flagelo hau hasieran
gorputzari itsatsita dago.
● Transmisioa: bektoreen bidez, bizitza ziklo oso konplexuak
dituzte. Gainera, odolean sartuta dagoenez odol transfusio
baten ondorioz ere trasnmititu daiteke. Plazenta
zeharkatzearekin ere bai.
● Tripanosomiasia espezie ezberdinak eragindakoa izan daiteke:

○ Trypanosoma cruzi ⇒ Amerikarra, latinoamerikan gehienetan. Kasu honetan bektorea

Chinche(Triatoma) izango da. Hemen tximitxak ere badaude baina ez dira berdinak.
 Chagas gaixotasuna eragiten du. Odolean azaltzen da baina globulu gorrietatik kanpo.
Zitopatologia oso ezberdina adierazten du chagas gaixotasunak, oso klinika zabala baitu:
beherakoa, sukarra, gorputzeko eta buruko mina…Baina begian azaltzen den edema oso
karakteristikoa izango da. Klinikarik larriena,aldiz, bihotzekoa da, bihotzaren handipena,
arritmia, eta azkenik infartua eragin dezakeelako.

○ Trypanosoma brucei ⇒ Afrikarra. Che-che eltxoa da bektorea eta loaren gaixotasuna

eragingo du. Gaixotasun honek gauez insomnioa eta egunez somnolentzia eragiten du.
Bestalde, sukarra, buruko mina eta batzuetan koma ere eragin dezake. Euli hauek odola
xurgatzen dute, beraz, ez dira hemen dauden euliak bezalakoak. Bi azpi-mota daude:
■ T.B. gambiense
■ T.B. rhodesiense

*Ez dugu azpi-mota hauek ezberdintzen jakin behar.

● Zikloa oso konplexua da.

● Diagnostikoa: fase akutuan hartu behar da. Normalean gaixotasun hauek sukarreren piko altuak
eragiten dituzte egun batzuetan zehar eta gero periodo afibri bat azaltzen da, berriro sukarra
azaldu arte. Odoleko frotisa sukarra dagoenean egin behar da, orduan azalduko baitira protozoo
hauek odolean.
● Tratamendua: espezie bakoitzerako ezberdinak dira antimikrobianoak.
○ T.Brucei: suramina, pentamidina, melaparsoplor
○ T. Cruzi: benznidazola, nirfutimox, alopurinol
*Jakin beharrekoa metronidazola protozoo gehienak tratatzeko erabiltzen dela, baina kasu honetan EZ
dela erabiltzen eta trypanosoma espezie ezberdinak tratatzeko antimikrobiano ezberdinak erabiltzen
direla da.

5. APIKONPLEXA:

Toxoplasma gondii

● Gordailuak katuak dira, baina hegaztiak eta ugaztunak bitarteko ostalariak

soilik izango dira.
● Takizoitoak eta bradizoitoak.

● Sintomak: heldu osasuntsuetan sintomarik gabekoa izaten da, edota katarro

arin bat bezala azaldu daiteke. Kasuren baten patologia azaltzen bada
helduen NSZ-an ager daiteke, baita begietan kaltea eragin, gaixoa itsutuz.
Baina pertsona immunogutxituetan infekzio kronikoak eragin ahal ditu.

Garrantzi handia dauka haurdun izanez gero, umearengan sortzetik

toxoplasmosia (umekiarena) edota abortuak eragin ahal dituelako. Jaio
berrietan ere oso arazo larriak eragin dezake: hidrozefalia, konbultsioak,
garun barruko katzifikazioak eta heriotza.

● Transmisioa: katuek toxoplasmosia hartzeko kisteak irentsi behar dituzte.

Hau okela gordina jaten gertatzen da. Hau dela eta normalean etxeko katuek ez dute
 toxoplasmosia izaten. Baina katua baserrikoa izanez gero kutsatua egon daiteke. Gainera, gizakiok
kutxatzeko katuen gorozkiak ikutu eta eskuak ahora eraman behar ditugu. Beraz, nahikoa da beste
pertsona batek gorozkiak jasotzea edota jaso ondoren eskuak garbitzea. Baserriko katuekin,aldiz,
kontaktuan izatean neurri batzuk hartu behar dira, listuaren bitartez ere kutsatu ahal
daitekeelako.

Baina ez da bakarrik katuen bitartez transmititzen. Kutsatutako ugaztunen eta hegaztien muskulu
guztietan kisteak gordetzen direlako eta hauek gordinik jatean gu kutsa gaitezke, hau dela eta
urdaiazpikoa ez jatea gomendatzen da.

● Zelulen barnean ugaltzen dira. eta ondoren bradizoitoak azalatzen dira.

● Diagnostikoa: biospia egin daiteke, muskuluaren zati bat hartuz eta mikroskopioan aztertuz,
kisteen bila. Serologia ere egin daiteke.

● Tratatzeko: pirimetamina eta sulfadiazina.(ez da metronidazola erabiltzen)

Plasmodium
● Malariaren eragilea, paludismoa ere deitua
● Eltxoak izango dira bektoreak. Anopheles espeziekoak izaten dira
gehienetan, nahiz eta beste batzuk ere egon. Hauek tropikoan azaltzen
dira normalean. Hau dela eta bidaiatzerakoan antipaludikoak ematen
dituzte.
● Gizakiok bitarteko ostalariak gara, ez gara behin betikoak.
● Heriotz asko daude mundua gaixotasun honek eraginda.
● Ziklo oso konplexua dute.
● Espezie asko daude.

● Plasmodiumak eritrozitoentan sartzen dira eta suntsitu egiten dituzte. Ondorioz, anemia azalduko
da eta, bestalde, hemoglomina amontonatu egingo da.

● Afrikan naturalki malariarekiko erresistenteak diren pertsonak daude. Horretarako boomerang

itxurako eritrozitoak dituzte, eta plasmodiumak ezin dira sartu. Nahiz eta forma hau izan eritrozito
funtzionalak izango dira, hau beraientzat abantaila bat izango da.

● Sintomak: sukarrak, hotzikarak, hepatoesplanomegalia (gibela eta barea handituak azaltzen dira),
gorakoak, beherakoak....Sukarrak egun gatzutako puntu altuak izango ditu, ondoren periodo afibri
bat egondo da, eta berriz sukarra azalduko da aurrerago (Trypanosomen kasuan bezala).
Klinikarik larriena entzefalitisa eta akats multiorganikoak izango dira. Gaixotasuna kronifikatu egin
daiteke.

● Inkubazioa: 2-3 aste. Nahiko luzea da eta ondorioz bidaiatik itzultzerakoan konturatzen gara
kutsatuta gaudela.

● Prebentzio edota tratatzeko moduan aldatu egiten dira, pautak eta pilulak. Gainera tokiaren
arabera antipaludiko ezberdinak erabiltzen dira, bertan dagoen espeziaren araberakoa izango da.
○ klorokina
○ meflokina/klorokina+ dixiziklina
 ○ Primakina
* ez dira izenak jakin behar

● Diagnostikoa: odola sukarraren piko altuan dagoenean atera behar da. Bi eratara egin daiteke.
○ Frotisa: horretarako odol tanta ezartzen da eta beste porta batekin arrastratu egiten da.
Ez da berdina tanta lodia ezarriz gero, begiratzeko ez baita horren erraza izango, globulu
gorri asko bata bestearen gainean izango ditugu. Bestalde, plasmodium asko badaude
erraza izango da, baina gutxi badaude,aldiz, ez. Lehen esan bezala protozooak tamainaz
handitzen joaten dira, denbora pasatu ahala. Eraztun eran ikusiko da. Zikloaren
momentuaren araberakoa izango da tamaina eta forma.
○ PCR eta malariaren diagnostiko arina. Azaltzen den marraren arabera dagoen espeziea
zein den jakingo dugu.
○ (*praktiketan ikusi genuen)

● Prebentzioa: kimioprofilaxi prebentiboa, bidaiara joan aurretik. Hau ez da oso atsegina izaten
hartzeko, antipaludikoak oso potentean baitira. Bestalde, heltxoen kontrola egin behar da.
Horrelako herrialde hauetan, ura reposatuta gera daitekeen elementuak desagerrarazi beharko
lituzkete: gurpileak, ontziak, lorontziak... ura gera daitekeelako bertan eta, ondorioz, heltxoek
larbak ipintzen ahal dituzte, ur hauek kutsatuz. Azkenik, eltxoentzako sareak bezalakoak ere
erabiltzen dira, eltxoak uxatzeko.

* Leismania txakurretan ematen da, baina gizakietara ere pasa daiteke. Gaixotasun hau gero eta gehiago
azaltzen da, tenperatra igotzen ari delako. Leismania aipatu egin du soilik baina ez dago guk ikasi
beharreko protozooen listetan.

16. GAIA: MEDIKUNTZAN GARRANTZIA DUTEN ONDDOAK

1. ONDDOEN EZAUGARRI OROKORRAK

● Erreinua: fungi.
● Eukarioto kimioheterotrofoak dira: erreakzio
kimikoen bidez lortzen dute energia eta materia
organikotik karbonoa.

● Gehienak saprofitoak dira: materia organikoaren

deskonposatzaileak; horregatik askotan lurrean
aurkituko ditugu.

● Orokorrean behar nutrizional sinpleak dituztela esan daiteke eta elikagaiak absortzioz
eskuratzen dituzte.

● Edonon aurki ditzazkegu.

● Infekzio exogenoa (ingurugirotik edo animalietatik etortzen denean) eta endogenoa
(mikrobiotako onddoek infekzioak eragitean) eragin ditzakete.

● Pareta zelular zurruna dute honen osagai nagusia kitina da.

● Gordeleku telurikoa, animaliak eta gizakia.
● Ugalketa: sexuala edota asexuala izan daiteke. Normalean onddo guztietan
ezagutzen da ugalketa asexuala, eta batzuetan soilik ugalketa sexuala. Esan
beharra dago, zenbait kasuetan ugalketa sexuala ezagutu ez arren, horrek ez
duela esan nahi egiten ez dutenik.
● 500.000 onddo espezie deskribatu dira; horietatik gutxi batzuk soilik dira
gizakia kolonizatzeko eta mikosiak eragiteko gai.

● Orokorrean bi azpitaldetan
banatzen dira: legamiak eta
lizunak (onddo haritsuak baita
deitzen direnak).
*Onddo dimorfikoak ere ezagutzen dira: ingurugiroan (20-25’C) hariak edo hifak izatetik, gorputzaren
barruan (37’C) legamia izatera pasatuko direnak. Alderantziz ere gerta daiteke, ingurugiro tenperaturan
legamia izatea eta gorputzean hifak.

2. LEGAMIAK

● Onddo zelulabakarrak dira. Hau da onddo haritsuetatik bereizteko ezaugarri nagusia; izan ere,
onddo haritsuak zelulanitzak izango dira.
● Forma: obala, esferikoa.
● Anaerobio fakultatiboak dira.
● Ugalketa: sexuala edota asexuala izan daiteke.
○ Asexuala: gemazio bidez ugaltzen dira batez ere; nahiz eta batzuk fisio binario bidez.
● Habitat: azukre ugaridun lekuetan (fruituak, loreak…).

3. LIZUNAK edo ONDDO HARITSUAK

● Onddo zelulanitzak dira.

● Hifak eratzen dituzte: adarkatzen diren hodiak.
○ 2 eratakoak izan daitezke: tabikatuak edo zenozitikoak (tabike gabekoak).

● Aerobioak dira.
● Mizelioa: hifen multzoa. 2 mota bereizten dira:
o Mizelio begetatiboa: hazkuntza medioaren gainazalean ematen denean hazkuntza.
o Mizelio aereoa: hifen goranzko hazkuntza ematen da. Eremu honetan kokatzen dira
ugalketarako egiturak.
4. ONDDO PATOGENOAK

5. ONDDOEN ZELULA EGITURA

Osagai hauek deskribatzen dira zelularen barnetik →
kanporantz (irudian behetik gora):
1. Zitoplasmaren inguruan, mintz plasmatikoa
aurkituko da: ergosterola. (irudiko kolore urdin argiko
geruza)
2. Mintz plasmatikoaren inguruan, pareta edo
horma zelular zurruna: kitina eta glukano zuntzak, eta
glikoproteinak (manano proteinak). Birulentzia faktorea
da. (irudiko erdiko geruza)
3. Kasu batzuetan soilik, hormaren inguruan,
kapsula agertzen da: polisakaridozkoa. Birulentzia
faktorea da. (irudiko geruza marroia)
6. PATOGENIA ETA ERANTZUN IMMUNEA
Gizakiak, orokorrean, onddoekiko erresistentzia handia dauka: kanpoko hesiak eta erantzun immuneari
esker.

● Kanpoko hesiak:
○ Mikrobiota.
○ Mukosen osotasuna.
○ Azala.
○ Ahoko listua (entzimak, sIgA…).
● Erantzun immunea: 2 eratakoa izan daiteke.
○ Immunitate innatoa. Osagaiak:
■ Fagozitoak (neutrofilo eta makrofagoak, TLR-bidez ezagutu glukanoa).
■ ILC3: IL-17, IL-22 (neutrofiloen erakarpena).
○ Immunitate espezifikoa:
■ Immunitate zelularra (TCD4+ eta CD8+ arteko elkarlaguntza)
■ Th17 (onddo estrazelularrek).

Hori dela eta, onddoek ez dute hainbeste patologia sortzen gizakietan. Baina zenbait kasuetan infekzioen
sorrera eman daiteke eta ostalariaren faktoreak laguntzaileak izan daitezke infekzio honen garapenean.
Errazago sortuko da infekzioa, ostalariak hauetako faktoreren bat izaten badu, ostalariaren faktore
laguntzaileak deituko direnak:
 ● Traumatismoak.
● Diabetesa.
● Immunoeskasiak.
● Haurdunaldia.
● Antibiotikoengatik mikrobiotaren aldaketak.
● Tratamendu immunosupresoreak.
● GIBak infektatuta.

7. ONDDOEK ERAGINDAKO KALTEAK: AGERPEN KLINIKOAK

● Mizetismoa: onddo pozointsuak jateagatik pozoitzea.
● Mikotoxikosiak: onddoek ekoitzitako toxinek eragindako intoxikazioak
(aflatoxinak, ergotamina (zekale)…).
● Hipersentikortasuna: onddoekiko alergiak dira (Alternalia, Cladosporium,
Epicoccum, Stemphylium, Aspergillus…).
● Mikosiak: onddoek eragindako gaixotasun infekziosoak dira. Mota ezberdinak bereizten dira:
○ Azalekoak: ilea edo epidermisa kanpotik (geruza keratinizatuak infektatu).
○ Larruazalekoak: ileak, azazkalak eta epidermisa barrutik.
○ Larruazalpekoak: dermisa, muskuluak.
○ Sistemikoak: larrienak kontsideratzen dira. Biriketatik hedatuta. 2 azpitalde bereizten
dira:
■ Primarioak: endemikoak dira. Bai pertsona immunogutxituak eta baita
osasuntsuak infektatzeko gai izango dira.
■ Oportunistak: kosmopolitak dira. Immunogutxituetan eragingo dituzte
infekzioak.

5. MIKOSI MOTA

LABURPENA:

*Jarraian azalduko da mota bakoitza

zehaztasun handiagoz.

5.1. GAINAZALEKO MIKOSIAK

● Kokapena: epidermisa kanpotik edo
ilea.
● Onddoak eta hauek eragindako gaixotasunak:
○ Pitiriasi bersikolorea deritzon gaixotasuna eragiten duena da ezagunena: Malassezia
furfur. Lesio txikiak eta makularrak agertzen dira, eta horiek hiper edo hipopigmentatuak
egon daitezke. Normalean, gure inguruan gehiago ikusten dira udan, larruazalaren
koloreagatik.
 ■ Onddo hau, dimorfikoa da (legami edo onddo haritsu bezala hazi daiteke, eta
dimorfismoa duten onddoak birulentoagoak izan daitezke).
■ Mikrobiotaren parte da.
○ Tiña beltza: Hotaer wernekii.
○ Harri beltza: Piedraia hortae.
○ Harri zuria: Trichosporon beigelii.
● Diagnostikoa: behaketa mikroskopikoa egiten da. KOH erabiltzen
da ehuneko zelulak suntsitzen dituelako eta kalkofluor
tindatzailea erabiltzen da kitina tindatzen duelako. Kulturak ere
egin daitezke.
● Tratamendua: Azolak (topikoak) eta higienerako neurriak
hartzea.

5.2. LARRUAZALEKO MIKOSIAK

● Kokapena: epidermis sakona eta keratinadun azala. Hau da, ileko, larruazaleko eta azazkaletako
gaixotasunak.
● Erantzun immunea sortzen da.
● Onddoak: larruazaleko infekzioak (dermatofitosiak) sortzen dituzten onddoak, dermatofitoak
dira.
○ Microsporum: makrokonidiak eta mikrokonidiak agertu.
○ Trichophyton: mikrokonidiak agertu, noizean behin makrokonidiak.
○ Epidermophyton: makrokonidiak agertu.

● Gordelekua: telurikoa (ingurugirokoa), animaliak, gizakiak.

● Eragiten dituzten gaixotasunak:
○ Gorputzeko ezkabia.
○ Azazkaleko ezkabiak (onikomikosia).
○ Tinea pedis (oinetan, “pie de atleta”
bezala ezagutzen da).
○ Tinea barbae (bizarrean).
○ Tinea capitis (buruan).

*ezkabia = tiña.

● Diagnostikoa: behaketa mikroskopikoa (KOH eta kalkofluorraren bidez) eta kulturak.

● Tratamendua: terbinafina (topikoa edo aho bidez), imidazol (topikoa), griseofulmina (aho bidez;
Tinea capitis).
5.3. LARRUAZALPEKO MIKOSIAK
● Larriagoak izan daitezke.
● Kokapena: dermis, larruazalpeko ehunetan eta muskuluan agertzen dira.
● Gaixotasunak:
○ Esporotrikosia: Sporothrix schenckii-k eragindakoa.
■ Onddo dimorfikoa da: ingurugiroan (25ºC) lizuna izango da; baina 37ºtan, hau da,
gorputzean infekzioak eragiten dituenean, legamia bezela haziko da.
■ Traumatismoetatik sartuko eta gongoil linfatikoetatik hedatuko da, infekzio
berriak sortuz.
■ Lesioak ultzera bihurtzeko arriskua dago.
■ Tratamendua: itrakonazola eta ioduro potasikoa.
○ Kandidiasi kutaneoa: Candida-k eragindako infekzioa.

CANDIDA SPP.

● Gizaki gehienak kolonizatuta (ahoa, traktu urogenitala eta

digestio-hodia).
● Batzuetan mukosa edo larruazala inbaditzen ditu eta
horrela, kandidiasi mukokutaneoak eragiten ditu (muget
edo aftak, estomatitis protesikoa, baginitisa....).
● Gehienak infekzio endogenoak izango dira.
● Mukosa edo larruazala urratzen denean, odoletik hedatu daiteke eta kandidemia eta kandidiasi
sistemikoak sor daitezke (endokarditisa, pneumonia, endoftalmitisa, gernu-infekioak,
menisngitisa ...).

5.4. MIKOSI SISTEMIKOAK

(Aurreko urteko apuntetatik: irakasleak esan du legami garrantzitsuena Candida dela, eta lizunik
garrantzitsuena, berriz, Aspergillus. Gainera Criptococcus ere garrantzitsua da).

Mikosi sistemikoak, odoletik hedatu daitezken mikosiak dira. Bi mota bereizten dira: primarioak eta
oportunistak.

Primarioak: endemikoak tropikoetan

Histoplasmosia - Histoplasma capsulatum

Blastomikosia - Blastomyces dermatitidis

Kokzidioidomikosia - Coccidioides immitis

Parakokzidioidomikosia - Paracoccidioides
brasiliensis

Oportunistak:

Kandidiasia - Candida albicans eta beste

espezie batzuk

Kriptokokosia - Criptococcus neoformans

Aspergilosia - Aspergillus spp.

 ● MIKOSI PRIMARIOAK:

Patogeno primarioek eragiten dituzte eta, ondorioz, pertsona immunogutxituak eta osasuntsuak
infektatzeko gai dira. Banakera geografiko murriztua dute, zera da, gune konkretu geografiko batean
kokatuta daude. Horrelako mikosiak eragiten dituzten onddo guztiak dimorfikoak dira: ingurugiroko
tenperaturan (lurrean, 25 gradu) haritsuak izango dira, saprofitoak eta ostalarian (gorputzaren
tenperaturan, 37 gradu) zelulabakarrak izango dira. Mikosi endemikoak eragiten dituzten onddo
garrantzitsuenak honako hauek dira:

- Histoplasma capsulatum
- Coccidioides immitis
- Blastomyces dermatitidis
- Paracoccidioides brasiliensis

Tratamendu antifungikoa:

- Polienoak: anfoterizina B, nistatina; mintzean poroak eratu

- Azolak: flukonazola, ketokonazola; ergosterolaren sintesia oztopatu
- Polipeptidoak: kaspofungina, mikafungina; hormaren sintesia oztopatu
- Beste batzuk: KI, griseofulbina,…

Arazo nagusia toxikotasuna izango da eta zenbait kasutan, pazienteen egoeragatik ezinezkoa izango da
tratatzea.

● MIKOSI OPORTUNISTAK:

Patogeno oportunistek eragindakoak dira, eta soilik ostalari immunogutxituetan sortzen dituzte infekzio
sistemikoak. Mikosi oportunistak eragiten dituzten onddo garrantzitsuak honako hauek dira:

- Candida albicans eta Candida generoko beste espezie batzuk: kandidiasia.

- Criptococcus noforman: kriptokokosia.
- Aspergiullus generoko espezieak: aspergilosia.
- Beste batzuk: Pneumocystis. (HIESa duten pazienteen artean pneumonia eragin dezakeen
onddoa.)

Kandidiasia:

Candida generoko hainbat espeziek eragiten dute: C. albicans,

parapsilosis, auris, pseudotropicalis, guilliermondii, stellatoidea,
lusitanie, krusei,tropicalis, rugosa. Denetatik garrantzitsuena C.
albicans da. Ezaugarriak honako hauek dira:

- Onddo horiek saprofitoak izaten dira, eta gizakietan zein

animalietan egon daitezke, bai ahoan, traktu digestiboan
eta traktu urogenitalean.
 - Infekzio endogenoak eragiten dituzte mukosetan. Adibidez, kandidiasi orala (=muguet),
esofagikoa, baginakoa, intertrigoa, onikomikosia, paronikia…
- Candida albicans dimorfikoa da, baina onddo endemikoekin alderatuz,
alderantziz egiten du formaren aldaketa: ingurugiroan legami bezala hazten da
(25 ºC), eta gizakia edo animalia infektatzerakoan hifak eratzen ditu (37 ºC).
- Esan bezala, mukosetako infekzioak eragin ditzakete, baina infekzio horiek
odolera ere hedatu daitezke immunogutxituetan, antibiotiko terapiekin daudenetan, kortikoideak
edo transplanteetan (kandidiasi sistemikoak)...
- Gaixo horiek sintoma orokorrak izaten dituzte. Aipagarria da, Candida-k eragiten dituen sepsiak
sepsi guztien 3. edo 4. kausa nagusia direla.
- Bestalde, infekzio sistemikoek heriotza tasa altua dute, %27-55 hil egiten da. Izan ere,
endokarditisa, meningitisa (NSZra hedatuz gero), biriketako infekzioak, giltzurrunetakoak… ager
daitezke. Horrelako infekzio sistemikoak C. albicans-ez gain, C.glabrata-k, C tropicalis-ek eta C.
parapsilosi-ek ere eragiten dituzte askotan.

Diagnostikoa:

- Behaketa
mikroskopikoa.
- Kultura eta identifikazioa
- Serologia: hormako antigeno eta antigorputzak
detektatzeko.

Tratamendua:

Espeziearen araberakoa da. Candida albicans-ek eragindako infekzio sistemikoak tratatzeko:

Anidulafungina, Kaspofungina, mikafungina, posakonazola B anfoterizina, borikonazola, flukonazola.
Aldiz, mukosetako edo larruazaleko infelzioak tratatzeko: nistatina, B anfoterizina, klotrimazola,
itrakonazola, fluzitozina (IHESA: profilaxia flukonazola).

Aspergilosiak:

Aspergillus generoko lizunek eragiten dute. Horietatik gehien isolatzen dena Aspergillus fumigatus da, eta
infekzioak eragiten dituztenen artetik garrantzitsuena da. Beste hainbat espezie: A. fumigatus, flavus,
terreus, niger… Ezaugarriak:
 - Lizun saprofitoak dira, eta ingurugiroan egoten dira. Egunerokotasunean esporak inhalatzen
ditugu (gure makrofago albeolarrek suntsitu egiten dituzte).

Bi motatako sindrome eragiten dituzte:

- Biriketako aspergilosisa: alergikoa edo inbaditzailea izan daiteke, eta aspergilomak ager daitezke
(tuberkulosia pairatu duten pazienteengan).
- Hedatutako aspergilosisa: aspergilosia odoletik giltzurrunetara, traktu digestibora, gibelera,
barera, NSZra… heda daiteke. Hori immunogutxituetan bakarrik gertatzen da.

Ehunak aztertzean hifa tabikatuak ikusten dira

eta adarkatu egiten dira angelu zorrotzak
eratuz.

Diagnostikoa:

- Laginean hifak behatu, mikroskopioan.

- Kulturak eta identifikazioa.
- Antigenoen detekzioa.
- PCR

Tratamendua:

- Borikonazola: gehien erabiltzen den tratamendua da.

- Posakonazola: profilaxirako erabiltzen da.
- Kaspofungina
- Itrakonazola
- Kirurgia: gomendagarria izaten da aspergilomak daudenean.

Biriketako aspergilosi inbaditzailea eta hedatuaren heriotza-tasa % 70-koa da nahiz eta tratamendua jaso.
 17. GAIA: MEDIKUNTZAN GARRANTZIA DUTEN HELMINTOAK
Helmintoak animalien erreinukoak dira, eukariotoak eta plurizelularrak. Animalien erreinuko
mikroorganismo batzuk giza parasitoak dira:

● ARTROPODOAK
a. Bektoreak (Triatoma infestans Chagas gaixotasuna eragiten du)
b. Ektoparasitoak (Pediculus humanus Pedikulosi gaixotasuna eragiten du)
● HELMINTOAK
c. Nematodoak (Enterobius Enterobiasia gaixotasuna)
d. Platelmintoak
i. Zestodoak (Taenia saginata Teniasia gaixotasuna)
ii. Trematodoak (Fasciola hepatica Faszioliasia gaixotasuna)

1. HELMINTIASIEN EPIDEMIOLOGIA

Helmintoek hainbat eratan infektatu ditzakete gizakiak. Batzuk kosmopolitak dira, hau da, edonon aurki
daitezke eta beste batzuk, berriz, exotikoak dira.

1.1. KOSMOPOLITOAK
Bide oro-fekaletik transmititutako arrautzak irenstean eta larbekin kutsatutako haragi, arraina eta abar
jateagatik heltzen dira gure organismora.

Gorozkietan dauden arrautzetatik Enterobirus, Toxocara eta Echinococus sartzen dira.

Larbekin kutsatutako haragi, arraina eta bestelakoen bidez Taenia sartzen da.

1.2. EXOTIKOAK
Artropodoek ziztatutako larben bidez (filariak) eta larruazaletik sartutako larben bidez infektatzen
gaituzte, adibidez Schistosoma larruazaletik sartzen da.

2. HELMINTOEK ERAGINDAKO INFEKZIOEN DIAGNOSTIKOA

Diagnostikoaren aldetik, mikroskopioan

behatuko diren laginak askotan gorozkiak
izaten dira, horietan arrautzak bilatuko
ditugu. Odola ere erabiltzen da lagin bezala.
Larbak, ehunetan ikus daitezke eta biopsia
eta gernu laginak ere hartzen dira.

3. HELMINTOAK
Helmintoak (grekeratik “helmins”: har edo
zizare) gorputza luzanga duten eta
narrasten diren organismo zelulanitzak
dira.

Hauek dira parasitologian interesgarriak diren helmintoak: patelmintoak, nematodoak eta

akantozefaloak. Hau da helmintoen sailkapena:
PLATELMINTOAK
● TREMATODOAK
○ Fasciola hepática
○ Paragonimus westermani
○ Schistosoma spp
● ZESTODOAK
○ Taenia solium
○ Taenia saginata
○ Echinococcus granulosus

NEMATODOAK
Hestean
● Anisakis sp.
● Ascaris lumbricoides
● Trichuris trichiura
● Ancylostoma duodenale eta Necator americanus
● Strongyloides stercolaris
● Enterobius vermicularis

Ehunean
● Filarias (Wuchereria bancrofti, Loa loa…)
● Dracunculus medinensis
● Trichinella spiralis

AKATOZEFALOAK

5. PLATELMINTOAK
Platelmintoak (flatworms) har edo zizare zapalak dira, bizitza askekoak eta parasitoak. Hauen egiturari
dagokionez zapaldura dortsobentrala erakusten dute, eta aldebiko simetria. Gorputza parenkimaz osatuta
dago, bertan egongo dira ugalketa-organoak, digestio-sistemak (gehienetan bukatu gabea), nerbio-
sistema, iraizketa-sistema eta muskulu-zuntzak. Hermafroditak dira oro har.

5.1. TREMATODOAK
Hosto itxurakoak dira eta gehienak hermafroditak dira. Bentosekin finkatzen dira ostalarira. Bizi ziklo
konplexua dute, ostalari askotatik pasatzen dira heldutasuna lortu arte.

Trematoda klasearen barruan 3 azpiklase bereizten dira: Aspidobothrea azpiklasea, Digenea azpiklasea
eta Didymozoidea azpiklasea.

Trematodo digenetikoak zizare parasito arruntenak eta ugarienak dira, 7000 espezie baino gehiago daude.
Ornodun mota guztien parasitoak dira. Parasito heteroxenoak dira, zikloak gutxienez 2 ostalari ditu:
bitarteko ostalariak (ornogabeak) eta behin-betiko ostalariak (ornodunak).

Bizi ziklo konplexua daukate, garapen forma ugari dituelarik. Hau da trematodo baten bizi-ziklo tipikoa:
5.1.1 FASCIOLA HEPATICA

Mundu osoan zehar hedatuta dago. Gizakiaren infekzioa gehienetan larbekin kutsatutako berroen bidez,
edo uretako beste landareen bidez.

● Behin-behineko ostalariak: Uretako barraskiloak

● Behin-betiko ostalariak: Belarjaleak (gehienetan) eta

gizakia (arraroa)

● Bizi zikloa: Belarjaleek arrautzak askatu eta hauek

uretara iritsiko dira. Bertan larbak askatuko dira eta
hainbat fasetatik igaro ostean, beraien behin behineko
ostalariak, barraskiloak, infektatuko dituzte. Behin
behineko ostalari horretan beste zenbait fase
pasatuko dituzte eta belarrean txertatzen dira kiste
bezala behi betiko ostalariak hauek jan arte. Hauetan
hestea zeharkatu eta behazun hodietara migratuko
dute eta bertan parasito heldua bilakatuko da.
Heldutasuna lortzeko hainbat hile pasatu behar dira, 3-4. Azkenik,
ugaldu (3000 arrautz inguru askatzen dituzte) eta zikloa berriz
hasiko da.

● Gaixotasuna: Fasziliasia. Gibeleko behazun-hodiaren metaketa,

esplenomegalia.

● Diagnostikoa:

o Akutua bada: antigorputz espezifikoak erabiltzen dira, izan ere,

oraindik ez dira arrautzak gorotzetan agertuko.

o Kronikoa bada: Serologia eta arrautzak gorozkietan.

● Sintomak: Batzuetan asintomatikoa izango da.

● Tratamendua: Bitionola edo trikabendazola.

● Arrautzaren egitura: Ertz leuna du eta operkulu izeneko

marra bat dauka, zabaldu eta larba irteten da bertatik.
5.2. ZESTODOAK

Zestodoek 2 ezaugarri morfologiko bereizgarri dituzte:

Zinta itxurako gorputza daukate, hainbat segmentutan

banatuta.

Ezaugarri orokorrak:
Ez daukate digestio aparaturik.

● Trematodo zestodoak polizoikoak dira, hau da, segmentu bakoitzean

banakoaren funtzio guztiak daude.

● Hermafroditak dira, hau da, segmentu bakoitzeko ugalketa-aparatu bikote bat dute gutxienez.
Difusio bidez elikatzen dira.

● Bizi zikloetan ostalari bat edo gehiago izaten dituzte.

● Helduak ornodunen digestio-aparatuan ezartzen dira.

● Derrigorrezko parasitoak dira.

● Helduen morfologiari dagokionez zinta erako gorputza daukate, zapaldura dortsobentrala

erakusten dutelarik. Kolore zurixka (kaltzio-gatzen kumulua dela eta) eta tamaina aldakorra dute.
Gorputzaren antolaketa 3 zonaldetan banatu daiteke:

○ Eskolexa: bestan bentosak dituzte, ostalariaren heste-hormara finkatzeko.

○ Lepoa: proglotide (segmentu) berriak ekoizteko.

○ Estrobiloa: Gorputza proglotidetan segmentatuta daukate. Proglotide berriak

estrobiloaren aurreko aldetik modu jarraian sortzen dira, prozesu horri estrobilazioa
deritzo. Proglotide horietako bakoitza atzeko muturrerantz mugitzen da eta atzeruntz
doan bitartean heltzen doa, beraz, bukaeran segmenturik helduenak egongo dira.
Ernaltzen denan amaierako segmentuak arrautzez betetzen dira eta hauei proglotide
seinduak deritze. Azkenik, proglotide bat estrobiloaren bukaerara iristean banatu egiten
da, prozesu horri apolisia deituko diogu.
5.2.1 TAENIA SP.: TAENIA SAGINATA ETA TAENIA SOLIUM
● Klinika eta sintomatologia: espezie honek eragindako gaixotasunen 50 milioi kasu baino gehiago
daude mundu osoan.

○ Teniasia: Gizakiak kutsatutako behiaren edo txerriaren haragia jaterakoan gertatzen da,
larbak jan eta 8 aste beranduago agertzen da. Gaixotasunaren sintomak tripako mina,
pisuaren galera, idorreria edo beherakoak eta abar dira.

○ Zistizerkosia: gaixotasun hau teniaren larbak sortzen du, arrautzak jan

ondoren. Parasito hauek bitartekari bat beharko dute gizakira heltzeko.
Behi zistizerkosia T. saginataren forma larbarioak eratzen du eta txerri
zistizerkosia ordea, T. soliumaren forma larbarioak. Beraz, tenia
bakoitzak bitartekari desberdin bat edukiko du. Sintomak, larbak
muskulu eta barruko organoetan eratzen duen konpresioaren
ondoriozko mina eta epilepsia dira.

*Bi tenien arrautzak oso antzekoak dira baina saginatarenak

luzeagoak dira.

● Diagnostikoa: Proglotideak eta arrautzak gorozkietan

aurkitzea.

● Tratamendua: Prazikuantel.

● Bizi-zikloa: Gorozkietan teniaren arrautzak askatzen dira

ingurunera. Arrautz hauek animaliek jaten dituzte eta teniaren forma larbarioak hesteak zeharkatu
eta odolaren bidez animaliaren muskulura iristen dira. Gizakiok gutxi sukaldatutako txerri edo behi
haragia jaterakoan kutsatuko gara eta behin gure hestean, tenia eratu eta bentosen bidez gure
hestera atxikitzen da.
5.2.2 ECHINOCOCCUS GRANULOSUS
● Txakurraren tenia da.

● Behin betiko ostalaria: Txakurra (batez ere), azeri eta otsoak.

● Behin behineko ostalariak: Belarjaleak (ardiak, adibidez), eta zenbaitetan gizakiak

(ez-ohikoa).

● Egitura: Gure taeniak baino laburragoak dira.

● Gaixotasuna: Hidatidosia, kiste hidatidikoa edo ekinikokosia.

○ Hidatidosia: Kistearen kokapenaren arabera sintoma eta pronostiko

desberdina du. Gehienak gibel eta birikietan ematen dira. Astiro hazten den
tumore baten sintomak adierazten ditu.

○ Kiste hidatidikoa: Larbez beteriko kistea da. Hauek hazi egiten dira ehunetan
eta tumoreen sintoma berdinak sortzen dituzte. Barnean duten likidoa
toxikoa denez, kontuz ibili behar da hauek ez apurtzeko.

● Diagnostikoa: Serologikoa edo irudien bidezkoa.

● Tratamendua: Kirurgiaren bidez kistea kentzea. Esan bezala, kontuz handiz ibili behar da ez
apurtzeko eta likido toxikoa ez kanporatzeko.

6. NEMATODOAK

● Zizare zilindrikoak (roundworms) eta dioikoak (arra eta emeak

bereizten dira; emea handiagoa da) dira, dimorfismo sexualarekin.

● Egitura: Tamaina aldakorra dute (mikroskopikoak - 1m) eta zurixkak

izaten dira. Aurreko aldean ahoa dute eta atzeko aldean uzkia.

● Digestio-aparatua (garatua), nerbio-sistema, iraizketa-sistema eta

ugalketa-aparatua dituzte; baina zirkulaziosistemarik eta arnas-
aparaturik ez.

● Parasitosi arruntenak eta hedatuenak.

❖ Bizi-zikloen eredu konstantea dute: arrautza, 4 larba-fase (L1,L2,L3,L4) eta heldua. Larba faseen
artean mudak gertatzen dira eta, azkenengo mudan, heldua sortzen da.
6.1 ENTEROBIRUS VERMICULARIS

Gure inguruan ohikoena da. Ume zizare bezala ere ezagutzen dira.

● Ostalaria: Gizakia (ostalari bakarra).

● Transmisioa eta
zikloa: Gorozki-aho bidez
(oro-fekala). Arrautzak
jaten ditugunean hestean
zizarea haziko da eta
arrautzak gorozkietatik
kanporatuko dira. Hala
ere, ez dira arrautza asko kanporatuko, izan ere, horietako asko
uzkiaren puntan geldituko dira. Horrela, ume txikiek hazkura
egiten dutenean arrautzak beraien azazkaletan geldituko dira.
Oso kutsakorra da.

● Epidemiologia: Infekzio kosmopolita da eta oso arrunta

ume txikien artean, nahiz eta helduek beren seme-alabengandik
har dezaketen.

● Patogenia: emeak gauero uzki aldera irten arrautzak ipintzera.

● Prebentzioa:

○ Umeen hezkuntza higienikoa.

○ Azazkalak moztu eta garbitu.

○ Etxeko arropa garbitu (izarak…).

● Gaixotasuna: Enterobiosia: lo hartzeko zailtasuna, azkura, ondoeza, narritadura eta jangura eza.

● Tratamendua: Mebendazola eta pirantel pamoatoa. Familiako guztiak tratatu behar dira, oso
ohikoa baita berrinfekzioak agertzea. Normalean, aste batzuen ondoren berriro tratatzen da.

● Diagnostikoa: Zintza itsaskorrak/arrautzak. Gorozkietan zizare zuri txikiak ikusten dira, 1cm
ingurukoak. Zinta itsaskorra→ Umeari zelo jartzen zaio uzkian eta bertan arrautzak itsatsiko dira.
Ondoren, zeloa portan jarriko da eta mikroskopioaren bidez behatuko da.
6.2 ASCARIS LUMBRICOIDES

Oso handiak dira, gizakietan nematodorik handienak, eme helduek 30cm

izatera irits daitezke. 2-3 aste igaro behar dira infekzioa burutzeko.
Hesteetako traktuan 240.000 arrautza askatzen dituzte egunero.

● Ostalaria: Gizakia

● Transmisioa eta zikloa: Arrautzak jaterakoan. Behin arrautzak

janda, duododenoan larbak haziko dira. Hauek mukosa zeharkatu
eta albeoloetara iritsiko dira. 1mm inguru neurtuko dutelarik,
birikietatik aterako dira eta ahora joango dira. Horrela, berriz ere irentsiko dira eta hesteetako
traktura heltzean bertan haziko dira. Arrak eta emeak bereiziko dira. Ernalketa gertatu eta
arrautzak askatuko dituzte. Beraz, arrak ez badaude arrautz ernaldugabeak agertuko dira. Ez dira
finkatzen, hau da, hesteetatik mugi daitezke.

● Kalteak: Parasito handiak direnez, kaltea

zenbakiaren araberakoa izango da.

○ Gaixotasuna: Askaridiasia eragiten dute.

○ Migrazioarekin erlazionaturikoa
(peritonitisa eta arnasteko arazoak)

○ Hipersentikortasun erreakzioak.
Aurretik sentsibilizatutako pertsonetan
granulomak birikietan edo gibelan.

○ Hesteetako buxadura (dosi altua denean

gertatzen da, ondorioz, hilgarria da).

● Tratamendua: Mebendazol.

● Diagnostikoa: Arrautzen behaketa gorozki laginetan.

● Itxura: Kanpoko geruza nahiko irregularra eta barnekoa pikortsua.

6.3 TRICHURIS TRICHIURA

● Ostalaria: Gizakia izango da ostalari bakarra.

● Zikloa: Arrautzak jatean kutsatzen gara, ura edo
elikagaien bidez. Heste meharrean larbak askatu eta
bertan zizarea garatuko da. Ar helduak hestean
finkatzen dira. 2.000-10.000 arrautza askatzen dituzte
egunero.

● Klinika: Infekzioa sintomatikoa edo asintomatikoa izan

daiteke.

● Sintomak: inflamazioa, anemia, tripako mina,

anorexia, kolitisa eta odol isuri txikiak (hesteen
mukosaren suntsipena).

● Arrautzen egitura: Nahiko adierazgarriak dira. Bi tapa

dituzte eta limoi itxura dute.

● Diagnostikoa: Arrautzak bilatu gorozkietan.

● Tratamendua: Mebendazol.

● Trikinosiak sortzen ditu.

6.4 TRICHINELA SPIRALIS

● Epidemiologia: Normalean txerri edo basurdearen haragia jatean infektatzen gara

(gaizki prestaturikoa), larbak bere muskulu ildaskatuan enkistatuak daudelako
(albaitariaren kontrolik gabe). Arrak emea ernaltzen duenean larbak askatzen
ditu. Kosmopolita da eta herritarren %2 inguru dago kutsatuta. Heriotza tasa txikia
du.

● Zikloa: Behin larbak askatuta, hauek mukosa zeharkatu eta ehunetara heltzen
dira, azkenik muskuluan kisteak sortuz.

● Kalteak: Parasitoen zenbakia eta kokapena oso garrantzitsua da.

○ Trikinosia eragiten du.

○ Muskuluan kisteak.

● Sintomak: Trikinelosiaren sintomak infekzioaren larritasunaren araberakoak dira:

○ Infekzio arinak sintomarik gabekoak izan daitezke.

 ○ Infekzio handiago batek larritasun desberdineko sintomak sortzen ditu, infekzioaren
etaparen eta inplikatutako organoen arabera.

18.

BAKTERIO PATOGENOEN EZAUGARRI OROKORRAK

1. SARRERA
● Bakterio patogeno guztiak prokarioto zelulabakarrak dira.
● Bakterio patogenoek mikra 1eko diametroa dute gutxi gora behera.Hala ere tamaina aldakorra da
Bacillus anthracis handienetariko bat eta Mycoblasma generoko bakterioak txikienetarikoak

Ondorengo taulan eukarioto eta prokariotoen arteko ezberdintasunak ageri dira: (Gogoratzeko)

PROKARIOTO EUKARIOTO

TAMAINA 1-10 mikrometro 10-100 mikrometro

ANTOLAKETA Zelulabakarrak Zelulabakarrak edo zelulanitzak

DNA GENOMIKOA DNA zirkularra Kate DNA lineala

bakarrekoa Kate bat baino gehiago
Kromosoma bakarra >2 kromosoma

DNA-ren KOKAPENA Zitoplasman Nukleoan

KOPIAK Kopia bakarra (Haploideak) Haploideak edo diploideak (Candida bi

moduetan aurki dezakegu)

TRANSKRIPZIO ETA Biak zitoplasman Transkirpzioa nukleoan Itzulpena

ITZULPENA zitoplasman

INTROIAK Ez Bai

ERRIBOSOMAK 70s 70s/80s

PARETA ZELULARRA Bai Orokorrean ez, baina onddoek bai daukate

 ORGANULUAK Gutxi, erribosomak batez ere Ugari, oso anitzak

2. BAKTERIOEN
MORFOLOGIA
Bakterioen morfologia genetikoki markatuta dago. Normalean, inguruko baldintzekin dauka erlazioa.
Forma askotako bakterioak daude, baina orokorrean forma zehatzak erabiltzen ditugu haien
deskripziorako. Formen nahasketak ere gertatu ahal dira (hifadun kokoak,
adb).
● FORMA ZEHATZAK
○ Koko
○ Bazilo (E.coli, adb)
■ Zuzena
■ Kurbatua (vibrioak)
○ Espirilo
■ Espiroketak
○ Hari itxura (oso karakteristikoak, onddo haritsuen
itxura)
● BESTELAKOAK
○ Apendizedunak: zurtoinak, hifak, pedunkuluak,...
○ Pleomorfoak: Forma aldatzen dute.

Campylobacter adibidez, espirilo bat da, baina hazkuntza zahartzen denean

(ereintza luzaroan uzten dugunean), bakterioak hiltzen hasten dira eta koko forma
hartzen dute. Ziur asko espiriloaren muturrak batzen dira eta horregatik hartzen du
koko forma.
3. FORMA eta ANTOLAKETA
Nahiz eta zelulabakarrak izan, zatitu ondoren elkarrekin lotuta geratzen dira
batzuetan, taldekatze adierazgarriak osatuz. Bakterioak mikroskopioan
behatzen ditugunean, modu berezietan antolatzen direla ikusi dezakegu,
taldekatzeak osatuz. Antolaketa hauek deskribatzeko aurrizkiak erabiltzen
ditugu:
● Diplo: binaka.
● Sarzinak: kubo forma, launaka batuta.
● Strepto: kate bat eratuz.
● Staphylo: Multzokatuta, mordo itxura (“rácimo”).
4. PROKARIOTOEN EGITURA
● Mintz zitoplasmatikoa.
● Zitoplasma: matrize koloidala.
● Horma/Pareta zelularra.
● Nukleoidea (gai genetikoa dagoen eremua izendatzeko
erabiltzen da, ez egitura bat): prokariotoen zati
garrantzitsuena da.
○ DNA kromosomikoa (zirkularra).
○ Proteinak.
○ Plasmidoak: ez dira behar beharrezkoak bakterioaren biziraupenerako, baina onurak
ematen dizkiete, antibiotiko batekiko erresistentzia, adibidez.
● Erribosomak:
○ 70s (50S + 30S azpiunitateez osatuta)
■ Azpiunitate txikia (30S): 21 proteina + rRNA 16S.
■ Azpiunitate handia (50S): 31 proteina + rRNA 23S + rRNA 5S
○ Nukleoidetik hurbil egoten dira, proteinak sintetizatzeko.

Beraz, behar-beharrezkoak diren egiturak mintz plasmatikoa, erribosomak eta material genetikoa dira.
Bakarrik hiru egitura hauek dituen zelulari Protoplasto deitzen zaio, eta hain sinplea denez, oso erraza da
suntsitzea.

Bestalde, funtzio garrantzitsuak dituzten baina bizitzeko behar-beharrezkoak ez diren egiturak honako
haue dira: zelula horma (ia bakterio guztietan agertzen da, baina ez guztietan; besteak beste, mikoplasmek
ez daukate), glukokaliza (kapsula), flageloak, finbriak eta ileak, endoesporak, gas besikulak, karboxisomak,
klorosomak, magnetosomak, erreserbagaiak, plasmidoak.
Esan bezala, erribosomen azpiunitate txikiaren barruan, rARN 16S dago, sailkapen genetikoa egiteko
baliogarria den RNA. PCR baten bidez, gen hori (16S genea prokariotoetan, 18S genea eukariotoetan)
anplifikatuta ikus daiteke.

Geneak bi zati ditu: espezie guztietan oso kontserbatuta dagoen primerrak kokatzeko zatia eta barruko
zati oso aldakorra (espezie batetik bestera ezberdintasun handiak erakusten dituenak). Hala, datu baseak
erabiliz, bakterioaren generoa eta espezia gutxi
gorabehera jakin daitezke, proba gehiago egitea posible
den arren.

Egitura batzuk bakterio guztietan agertzen da: mintz

zitoplasmatikoa, material genetikoa eta erribosomak.
Gainerako egiturak agertu daitezke edo ez (zelula horma,
kapsula, flageloak, finbriak, endoesporak, gas besikulak…)
4.1 MINTZ ZITOPLASMATIKOA
Osagai hauei esker mintzak mosaiko jariakorraren eredua jarraitzen du, izan ere, mintza ez da estatikoa,
eta proteinak horren barnean mugi daitezke
● OSAGAIAK:
○ Mintz lipidiko bikoitza, fosfolipidoz osatuta. Fosfolipidoek alde hidrofobikoa eta
hidrofilikoa dituzte, hau da, anfipatikoak dira:
■ Bi buztan dituzte, eta buztan bakoitza gantz azido bat izango da (alde
hidrofobikoa)
■ Buruan alkohol bat, fosfato talde bat eta erradikal bat dituzte. Erradikal hau
aldatu ahal denez, egitura ez da beti berdina izango (alde hidrofilikoa).
■ Fosfolipidoak: pisu sikuaren % 20-30 dira

○ Ez dauka esterolik: esterola, kolesterolaren antzekoa da, eta kolesterola gure

zeluletan dago. Ondorioz, antifungikoek esterolen aurka eginez gero, toxikotasun
handia izango lukete.
○ Proteinak: integralak eta periferikoak. Pisu sikuaren > % 50
○ Hopanoideak: mintzari zurruntasuna ematen diote, eta beharrezkoa bada,
mintzaren fluidotasuna jeisten dute. Molekula hidrofobiko zurrunak dira.
● FUNTZIOAK:
○ Hautakortasun muga selektiboa: barrera fisikoa da.
■ Kanpoko konposatuen sarrera ekidin.
■ Zelularen osagaiak barruan mantendu.
■ Osmosia mantendu: ura barrura sartzea ekiditen du, bakterioek nahiko
presio osmotiko handia baitute.
○ Garraioa: mota asko daude.
■ Elikagaien sarrera ahalbidetu.
■ Ioien garraioa.

○ Proteinen ainguratze lekua:

■ Translokazioa.
■ Proteinen edota beste konposatuen jariapena.
■ Garraio, bioenergetika eta kimiotaxiarekin erlazionatutako proteinak hemen
kokatzen dira.
○ Energiaren kontserbazioa: aktibitate metabolikoaren gune garrantzitsua da (hemen
gertatzen da elektroien garraioa). Protoien eragindako aktibitateari esker lortzen
den energia ATP ekoizteko edo mugitzeko erabiltzen dute.
 ○ Banaketa asexuala: Material genetikoaren
banaketaz arduratzen da zatiketan zehar
(bakterioen fisio binarioan mintzak
kromosomaren kopien banantzea
bideratzen du). Azido nukleikoak mintz
zitoplasmatikora lotzen dira eta honek septo
bat sortzen du. Azkenean zelula zatitzen da.

4.2 HORMA ZELULARRA

Mota ezberdinetakoak daude. Egitura honek zelula babesten du eta gogortasuna ematen dio. Prokarioto
guztiek horma zelularra dute, presio osmotikoak barruko protoplasma ez apurtzeko ezinbestekoa delako.
Bi motatakoa izan daiteke: Gram + edo Gram -.

A. Gram positiboen horma

● Peptidoglikano horma lodia
dauka (%90 proteoglikanoak,
%10 azido teikoikoa).
● Beste osagaiak:
○ Azido teikoiko eta lipoteitoikoak.
○ Triibitol polimeroak edo glizerol
fosfatoa.
● Bizitzarako beharrezkoa.
● Azaleko antigenoak serotipaketa* egiteko
erabili daitezke.
● Atxikidurari laguntzen dio.
● ME ikusita, pareta gram negatiboena baino askoz lauagoa da.
*Serotipaketa: mikroorganismoak sailkatzeko modu bat da, mikroorganismo horrek dituen
antigenoak kontuan izanda.

B. Gram negatiboen horma

● Peptidoglikano horma mehea.
● Gune periplasmatikoa: hutsune bat da,
erdian peptidoglikano sare mehea dago, eta
horretaz gain garrantzi handia daukaten
hainbat osagai:
○ Garraiorako osagaiak: Porinak
proteina garraiatzaileak dira eta
osagaiak alde batetik bestera igarotzea ahalbidetzen dute.
 ○ Entzima litikoak: makromolekulak degradatzeko, birulentzia faktoreak (kolagenasak,
hialuronidasak, roteasak, beta laktamasak…).
○ Penicilin Binding proteins (PBP): Peptidoglikanoaren sintesian parte hartzen duten
proteinak dira. Peptidoglikanoaren osagaiak zelularen barruan sortzen dira, eta
baktoprenol proteinaren bidez gune periplasmikora garraiatzen dira. PBP-ak
peptidoglikanoaren osagaiekin lotu eta peptidoglikano sareen ekoizpenenan parte
hartzen dute. PBP hauek traspeptidasak eta karboxipeptidasak dira. PBP-ak
antibiotikoen itu ezin hobeak dira, penizilina PBP-ekin lotzen da, apurtzen ditu eta
ondorioz, ezin da peptidoglikano sarea sintetizatu.
○ Kimiohartzaileak

● Kanpoko mintza: Fospolipidoz osatuta dagoen bikapa lipidokoa da (mintz plasmatikoaren

moduan), baina kanpok partean fosfolipidoetaz gain lipopolisakaridoak daude.
○ Funtzioak :
■ Zelularen egitura mantentzea.
■ Zelulari babesa eskaintzea ingune faktore gogorren aurrean.
■ Iragazkortasun selektiboa.
○ Osagaiak:
■ Porinak: Proteina hauei esker molekula handi hidrofobikoek (kanpo) mintza
zeharkatzen dute, garraio selektiboa.
■ Lipopolisakaridoak:
● Oso toxikoa den A lipidoa (endotoxina deitzen zaio honi) daukate.
Askotan bakterio gram- ek A lipidoa askatzen dute eta endotoxina
bezala jarduten du.
● Erdiko gunea (core): polisakaridoz osatuta.
● O antigenoa: oso antigenikoak direnez erabilgarriak dira anduien
sailkapenerako (serotipaketa). Kanpoko partean kokatzen da, eta
zati bera sistematikoki behin eta berriz errepikatuta dago. Adibidez,
E.coli O157 anduia oso toxikoa dela dakigu O daramalako izenean (beraz o
antigenoa izango du)
4.3 PEPTIDOGLIKANOAK
Bakarrik bakterioek daukaten molekula da, beraz, antibiotikoen itu ezin hobea da. Hauek dira bere
osagaiak:

● Karbohidratoak: N-azetilmuramiko (NAM) eta N-azetilglukosamina (NAG) (β (1→ 4)

loturaren bidez).
● Tetrapeptidoa: NAMari zintzilikatzen da (launaka antolatuz): L-Ala, D-Glu, L-Lys eta -Ala.
● Pentaglizina: Tetrapeptidoak lotzen ditu.

Peptidoglikanoaren osagaiak zitoplasman

sintetizatu ondoren, mintzetik beste aldean
muntatzen dira, trasnglikosilasak,
transpeptidasak eta karboxipeptidasen
bidez. Lehen esan bezala, soilik bakterioek
izaten ditunez antibiotikoen itu ona da.
Penizila eta beste antibiotiko
betalaktamikoek zehazki azkeneko bi
entzimak blokeatzen dituzte, hormaren
hazkundea geldiaraziz.

Gram positibo eta gram negatiboen horma

ezberdina da. Gram positiboen kasuan horma askoz ere luzeagoa izango da, hainbat glizina baitaude
bertan. Peptidoglikanoek zurruntasuna emateko bi lotura mota dituzte:
1. Lotura peptidikoa (gorantza eta bertikalki ematen diren peptidoen arteko loturak) eta
2. Lotura glikosidikoa (horizontalki).

Ondorioz, oso ondo lotuta daude, zurruntasuna ematen diona. (Bakterioak hazten doazen heinean, geruza
ere hazi egiten da).

Peptidoglikanoaren funtzioak:
● Zelulari forma ematen dio eta mantendu egiten du. Mugitzerako orduan honek bere
garrantzia du.
● Zelulari erresistentzia ematen dio, izan ere, mintz plasmatikoa egitura malgua eta apurkorra
da.
● Turgentzia-presioari aurre egiten dio (presio osmotikoa). Izan ere, presio osmotikoa barruan
kanpoan baino askoz handiagoa da, eta urak zelulara sartzeko joera izango du (gurpil baten
barruan dagoen presioaren antzekoa izango litzateke).
5. GRAM TINDAKETA
Gogoratu: Gram+ ek peptidoglikano horma lodia daukate eta Gram- ek peptidoglikano mehea eta kanpo
mintza. Ondorengoa prozedura jarraitu behar da tindaketa burutzeko:
1. BIOLETA KRISTALA TINDAGAIA: Aurkitzen duen lehehengo egitura tindatzen du:
a. Gram+: Peptidoglikanoa
b. Gram- : kanpo mintza da gehien tindatuko dena (peptidoglikano geruza mehea gutxi
tindatuko da bigarren geruza delako).

2. LUGOLA (irudian iodine): tinte bioleta finkatzen du

3. ALKOHOLA: Gram- en kanpoko mintza degradatzen du (gram- etan tindatuta zegoen egitura), beraz
gram- ek kolore gehiena galdu dute.

4. SAFRANINA: kolorante larrosa da. Gram positiboek kolorante bioleta daukate oraindik, baina gram
negatiboek kolorea galdu dutenez (alkoholaren eraginez) larrosaz tindatuko dira.

Ondorioz, gram postiboak more ikusiko ditugu (peptidoglikano geruza klorante bioletaz tindatuta
daukatelako) eta gram negatiboak larrosak (safraninarekin tindatu direlako).

6. FLAGELOAK, FINBRIAK ETA PILIAK

6.1 FLAGELOA

Orokorrean, bakterioak mugitzeko (errotazioa eta mugimendua) erabiltzen

duen egitura luzanga da eta espeziearen eta hazkuntza-baldintzen arabera
agertzen da. Gram negatibo askotan aurkitzen dira. Mikroorganismoaren
azterketarako oso erabilia da antigenikoa delako: flagelina proteina
immunogenoa da eta anduaika bereizteko balio du. Esate baterako,
“Escherichia coli 157 H7” anduia aipatzean, H7 H antigenoaren bidezko
sailkapena da (H antigenoa oso immunogenoa da eta klasifikaziorako oso
erabilia).

Flageloaren kokalekua desberdina izan daiteke: muturrekoa (bat edo

gehiago) eta peritrikoa (zelula osoan zehar).
Flageloaren funtzioei dagokienez, kimiotaxia ahalbidetzen du: bakterioa faktore erakarle baterantz
mugitzea ahalbidetzen du. Beraz, mugitzeko, ihes egiteko, infektatzeko ... erabiltzen da.

● Monotrikoa (polarra).
● Politrikoa (polarra).
● Anfitrikoa (bipolarra).
● Peritrikoa.
6.2. FINBRIAK

● Finak eta zuzenak dira, flageloa baino askoz ere laburragoak. Milaka agertzen dira, horma
osoan zehar homogeneoki banatuta.
● Gram negatibo askotan eta gram positibo batzuetan agertzen dira
● Azalera eta zelulei atxikipena emateko eta inbasioetarako behar dira (adhesinak, lektinak,
agresinak…).

6.3. PILIAK (ile sexualak)

● Finbria luze eta espezializatua da

● Konjugazioan zelulak batzen ditu (bakterioen arteko osagai genetikoaren garraio eta
transmisiorako prozesua).
● Ehunei atxikipena lortzeko erabili
● Plasmido batean kodeturik agertzen dira (F+): F plasmidoak 25 gene dauzka eta horietako
zenbaitek pilien eraketa kontrolatzen dut.

7. GLIKOKALIZA EDO KAPSULA

Gram (+) eta (-)-etan agertzen da, kanpo paretaren gainetik. Glikokalizek biofilmak eratzen dituzte.
Birulentzia faktore bat da, izan ere, erresistentzia gisa balio du (adibidez, Streptoccocus pneumoniae
kapsula duenean soilik izango da birulentoa).

Proteinez eta polisakaridoz osatua dago eta atxikipenerako edota desekazio eta fagozitosiarekiko
erresistentzia gisa erabiltzeko balio du. Ez da oso antigenikoa, baina identifikaziorako erabiltzen da (K
antigenoa dago honekin lotuta)
7.1. BIOFILMA

● Zelula askoren glikokaliza elkartzean sortzen den muki moduko bat da (geruza bat).
Mukopolisakaridoez osatua dago. Zelulak bertan metatuz doaz eta azkenean komunitate
bat sortzen da: bertan, elikagaiak edukiko dituzte, erantzun immunetik eta antibiotikoetatik
babestuko dira eta bizirauteko aukera edukiko dute; beraz, birulentzia faktore bat da.
● Zer mikroorganismok osatzen dute biofilma? Bakterio batzuek eratu ohi dute: Candida,
Pseudomonas aeruginosa, Streptoccocus mutans.
● Eraketa: Quorum sensing
● Hasieran, batek bakarrik eratuko du: portaera indibiduala da eta ez dauka efektu
autoinduzitzaile handiegia. Atxikitzeko eta kolonizatzeko prozesu aktiboak hasiko
dira.
● Mikroorganismo gehiago metatuz joango dira, mikroorganismo dentsitate altua izan
arte eta quorum sensing aktibatuko da: portaera kolektiboa da, eragin
autoinduzitzaile handiagoarekin. Birulentzia faktoreak adieraziko dira: toxinak,
entzimak...
● Bakterioak metatuz eta autoinduzituz doaz eta, azkenean, biofilma eratzen da.

Hasiera batean, espezie bereko bakterioek parte hartzen dute, baina behin biofilma eratu dela,
espezie desberdinetakoak ere (beti ere bateragarriak izan behar dira) nahas daitezke.
 Aurrekoarekin lotuz, zelula mota batzuk batzen hasten dira eta autoinduktoreak askatzen dituzte.
Behin, asko elkartu direla, autoinduktore kopuru nahikoa dagoenez, biofilma eratzen duen
mekanismoa aktibatzen da. Gerta daiteke, beste bakterio mota bat hurbiltzea konpetentzia eginez
(horiek ere biofilmeko elikagaiak nahi baitituzte adibidez), orduan, entzima baten bidez
autoindukteak apurtzen dituzte. Ondorioz, biofilmeko zelulak zuten komunikazioa apurtu dutenez,
hiltzen hasten dira bertako zelulak. Horrela, etorri berri diren bakterioek komunitate berria era
dezakete. Beraz, komunikatzeko era horri Quorum Sensingesaten zaio eta beste batek komunikazio
hausten duenean, aldiz, Quorum Quenchingesaten zaio.

KONTUZ! Biofilm batean mikroorganismo mota bat baino gehiago bizi daitezke.

Bakterioak biofilm honekin erresistenteagoak dira antibiotikoen, lehorketen, etab.-en aurrean.

8. BAKTERIOEN METABOLISMOA

Bakterio gehienak berez hazteko gai dira inguruko elikagaiak erabiliz. Espezie patogenoak, gizakiaren
ehunetan dauden elikagaiak erabiltzen dituzte eta laborategian inguru elikagarrietan ere haz daitezke.

Bakterioen zitoplasman erreakzio metabolikoak gertatzen dira: anabolismoa eta katabolismoa.

Bakterioek elikagaiak hartzen dituzte, alde batetik energia-iturri batetik eta bestetik karbono-iturri
batetik. Horrekin guztiarekin, metabolismo bide ezberdinen bidez hondakinak, bitartekari metabolikoak,
eta energia lortzen dituzte. Prozesu horri KATABOLISMOA deritzo (hau da, jan eta energia lortzea).
ANABOLISMOA aldiz, bitartekari metaboliko horiek erabiliz, beren egiturak sortzeko prozesuari esaten
zaio, hau da, bitartekari horiekin entzimak, proteinak… sortzen dituzte horrela, flageloak,
peptidoglikanoak… eratu ahal izateko. Bitartekari hauek eratzeko erabiltzen den energia katabolismoan
sortutakoa da hain zuzen ere. Beraz, beren metabolismoa bi prozesu horiek osatzen dute: katabolismoak
eta anabolismoak.

Katabolismoa eginez, bakterioek glukosa batetik 38 ATP eskuratuko dituzte gehienez. Horregatik, ahal
badute arnasketa aerobikoa egingo dute, horrela energia gehiago lortzeko. Energia hori flageloa
mugitzeko, nutrientee garraioa burutzeko… erabiliko dute. Arnasketa aerobikoa egitea posible ez bada,
hartzidura egingo dute. Hartzidura ezagunenak alkoholikoa eta laktikoa dira, baina beste batzuk ere egin
ditzakete.
Elikadura mailak:
Energia iturria Elektroi emailea

FOTOLITOTROFIA Argia Konposatu inorganikoa

Landare, alda, bakterioak

FOTOORGANOTROFIA Argia Konposatu organikoa

Bakterioak

KIMIOLITOTROFIA Erreakzio kimikoa Konposatu inorganikoa

Bakterioak

KIMIOORGANOTROFIA Erreakzio kimikoa Konposatu organikoa

Animaliak, protozooak, onddoak,
bakterioak
Bakterioak sailkatzeko hainbat irizpide hartu daitezke kontuan.

● Bakterioak maila trofikoaren arabera sailkatzen baditugu, hau da, euren energia-iturria zein
den arabera, honako sailkapen hau egingo dugu:
○ Eguzkiaren argitik: fotototrofoak.
○ Oxido-erredukzio erreakzioetatik (elektroiak transmitituz): kimiototrofoak.

● Elektroi iturriaren arabera:

○ Litotrofoak (konposatu inorganikoak).
○ Organotrofoak (konposatu organikoak).
● Karbono-iturria kontuan hartuta:
○ Autotrofo (CO2 erabiltzen dute karbono iturri gisa).
○ Heterotrofoak (ezin dute CO2 erabili karbono iturri bezala).

Bakterioen energia eta karbono iturri gisa izendatzeko beraz izen konposatuak sortzen dira.
Adibidez, eguzkia erabiltzen badute energia moduan (fototrofoak) eta aldi berean CO2 karbono iturri
gisa (autotrofoak), bakterio horiek fotoautotrofoak izango dira. Era berean, oxidoerredukzio
erreakzioak erabiltzen badituzte energia-iturri gisa (kimiotrofoak) eta CO2 ez den beste edozein
substantzia karbono iturri gisa (heterotrofoak), bakterio hauek kimioheterotrofoak izango dira.

Gizakiak kimio-heterotrofoak gara, baita bakterio patogeno guztiak ere. Hau da, karbono-iturria
substantzia organikoetatik eskuratzen dute eta oxidazio-erredukzioak egiten dituzte energia
lortzeko. Elikagai desberdinetatik lortzen dute energia eta karbono hori: azukreetatik, peptonetatik,
koipetik…

Batzuk oxidazio erredukzio prozesu guztia egin dezakete, beste batzuek aldiz erdian geratzen dira:
● Arnasketa: polisakaridoa hartu eta CO2 eta uretan apurtu eta transformatzen ditugu,
oxidazioaren bidez.
○ Aerobioa da, oxigenoaren beharra du.
● Hartzidura: oxidazioa erdia, ez dute guztiz oxidatzen.
○ Anaerobioa da, ez dute oxigenorik behar, bere metabolismoak ez baitu behar.
 Arnasketa aerobioa:
● Polisakaridoak apurtzen dituzte glukosa lortu arte
● Glukosa hainbat zikloetan sartu eta horren bidez, bitartekariak sortzen hasiko dira energia
lortzeko.
● Azkenean elektroiak askatzen dira eta lortzen dena energia da.
● Oxigenoa behar da azkeneko produktua ura izateko, horrela guztia desintegratzeko.
● Prozesu honekin energia asko lortzen da. Horregatik aukeran bakterioek arnasketa aerobioa
egiten dute errentagarriagoa delako energia lortzeko.
● 1 glukosa/32 ATP

Arnasketa anaerobioan/hartzidura:
● Ez da oxigenoa egongo, elementu hau egon beharrean, beste bat edukiko dute.
● Azido pirubikoa lortu eta gero, oxidazio batzuk gertatzen dira, baina ez da guztiz
desintegratzen.
● Geratzen dena, etanola, butanola, etab. dira.
● Prozesu honekin energia gutxiago lortzen da.
● 1 glukosa / 2 pirubato / 2 ATP
● Hartziduren aniztasuna diagnostikatzeko baliagarria da.

Bakterioen metabolismoa jakinda, erabil dezakegu bakterioaren identifikazioa egiteko: Substratu

desberdinak (laktosa, zitratoa…) aprobetxatzeko gaitasuna, arnastu edo hartzitzeko gaitasuna (zein
hartzidura mota ere), hazkuntza inguruan agertzen diren prodktu metaboliko bereziak (entzimak,
pigmentuak…).

9. BAKTERIOEN HAZKUNTZA
Hazkuntza, edozein sistema biologikotan, “sistemako biomasa handitzea” da.
Organismo zelulanitzek tamaina handitzen dute eta garapena heldutasunera arteko da.

Organismo zelulabakarretan (bakterioetan), hazkuntza bi modutara eman daiteke:

● Hazkuntza indibiduala: populazio kopuruaren handipena ematen denean eta ondorengo
zatiketa zelularra. Bakterioaren tamaina ere hazten joango da.
● Populazioaren hazkuntza: populazio aleen kopurua handitzea. Hau da, bakterioak zatitu
egingo dira eta populazioa esponentzialki haziko da.

9.1 ZELULA ZATIKETA FISIO BINARIOAREN BIDEZ

Bakterioak fisio binarioaren bidez hazten dira; ugalketa asexuala dute eta bakterio bat zatitzean bi
bakterio sortzen dira (erdibitzea ugalketa asexuala da).
1. DNAren errepikazioa: DNA kromosomikoaren erreplikazioa gertatzen da. DNAren kate bat,
beste kate bat sortzeko moldea izango da: erreplikazio erdikontserbakorra.
2. Elongazio zelularra: tamaina kritikora heltzean bakterioak ugaldu egiten dira, bi zelula kume
sortuz bakoitzak.
3. Septo transbertsala: mintzetik sortuko da. Zitoplasma erdibitzeko mintza inbaginatuko da.
4. DNA banaketa eta septoa desagertu: erreplikatu den DNA horren bi kate ditugu orain, beraz,
bakoitza zelularen alde batera joango da. Septoa estutuz joango da guztiz banatu arte.
5. Bi zelulen banaketa: bakterio batetik bi bakterio sortuko dira, eta lortuko diren bakterioak
berdin-berdinak izango dira.
Aipaturiko bost faseek belaunaldi berri bat sortzen dute eta ondo sinkronizatuta egon behar dira. Bakterio
belaunaldi berri bat(n) sortzeko denbora (g), espeziea eta inguruko baldintzen araberakoa da.

Hazkuntza abiadura:
● Bakterioaren araberakoa: bakterio batzuk askoz azkarrago bikoizten dira beste batzuk
baino. Adibidez, baldintza berdinetan, E. coli bakterioak 20-30 minutu inguru beharko ditu
bikoizteko, aldiz, Mycobacterium tuberculosis bakterioak 24
ordu beharko ditu bakterio batetik bi sortzeko.

● Nutrienteen araberakoa: bi kultibo ezartzen baditugu, bata

nutriente askorekin eta bestea oso nutriente eskasekin edo ia
nutrienterik gabe, nutriente asko dituen kultiboan dauden
bakterioak askoz azkarrago haziko dira.

Bakterioen hazkuntza-kurba:
1. Latentzia fasea: lehenik, bakterioa inokulatu egiten da,
hazkuntza inguruan kokatzen da. Bakterioak denbora bat
beharko du inguruaren baldintzetara moldatzeko.
2. Fase esponentziala: behin bakterioa moldatu denean,
bikoizten (ugaltzen) hasiko da eta hazkuntza esponentziala emango da, denbora gutxian eta
abiadura handian.
3. Fase estazionarioa edo egonkorra: une bat helduko da, non nutriente gehienak agortu egin
diren. Jada ez dago hainbeste nutrienterik, beraz, bakterio batzuk hil egingo dira eta beste
batzuk hazi egingo dira, baina jada ez dago hazkuntza esponentzialik. Hiltzen direnak sortzen
direnak bezain beste izango dira.
4. Heriotza: azkenik, sortu baino gehiago hilko dira, hazkuntza desagertzera iritsi arte.
Nutriente guztiak agortu egingo dira, eta gainera, bakterioek hondakin toxikoak jariatuko
 dituzte, bakterioen heriotza eraginez.

Kurba hau aztertzeko, hazkuntza mediotik etengabe laginak hartuko ditugu eta orduro zenbat zelula
ditugun neurtuko dugu.

9.2. HAZKUNTZAN PARTE HARTZEN DUTEN FAKTOREAK:

9.2.1. ELIKAGAIAK/NUTRIENTEAK:
Bakterioek hazteko behar nutrizional batzuk dituzte.
● Hazkuntza medioa likidoa, solidoa, hautakorra, bereizgarria… izan daiteke.
● Beren hazkuntza medioan, hidrogenoa, karbonoa, nitrogenoa, oxigenoa, fosforoa, azufrea
eta selenioa egon behar dira beti.
● Beste elementu batzuk ere daude, kopuru oso txikitan behar dituztenak (Trace-meta deitzen
zaie ingelesez):
○ Batzuk esentzialak dira, adibidez, burdina beharrezkoa dute eta hau hartzeko
sideroforak dituzte. Hala ere oso kopuru txikia behar dute.
○ Beste batzuk, aldatuz doaz bakterioaren arabera.

Beraz, kultibo bat prestatzeko erabiliko ditugu: ura, glukosa (hemendik C, H eta O lortuko ditugu), gatz
mineralak (hemendik N, P, S eta Se lortuko ditugu), eta bakterioaren arabera, hazkuntza faktore
ezberdinak (bitaminak, aminoazioa) erabiliko ditugu.

9.2.2. TENPERATURA:
Tenperaturaren arabera, bakterioak hobeto edo okerrago haziko dira, bakterio bakoitzak hazteko
tenperatura optimo bat baitu.
● Gehienak, Mesofiloak dira: 20-45º artean bizitzeko gai dira. Hauek gai dira gure baitan
bizitzeko, 37ºtan. Adb: Escherichia coli.
● Psikrotrofoak: 0-30º artean bizi daitezke, . Guretzako bakterio hauek garrantzitsuak dira,
hozkailu barruan bizi baitaitezke.
● Psikrofiloak: <15º, tenperatura oso baxuetan bizi daitezke.
● Termofiloak: 45ºtik gorako ingurunean bizi daitezke.
 ● Hipertermofiloak: 80ºtik gorako inguruetan bizi daitezke.
● Bakterio extremofilo batzuk ere badaude, 100ºtik gorako guneetan
bizi daitezkeenak.

9.2.3. pH:
Bakterio gehienak 5 eta 9 pH artean bizi dira, nahiko neutrofiloak (protozooekin batera) dira. Azidofilo
batzuk eta basofilo batzuk ere badaude. Kultiboak prestatzean, bakterio bakoitzaren pH optimoa eta
ingurugiroko pH-a eta zelula barnekoa ezberdinak direla kontuan hartu behar da.

9.1.4. OXIGENO BEHARRA:

Bakterio batzuk oxigenoa erabiltzen dute hazteko eta beste batzuk
oxigenorik gabe hazten dira.

● Oxigenoa behar dutenak: arnasketa aerobioa

burutzen dute.
○ Derrigorrezko aerobioak: oxigenorik gabe hil
egiten dira.
○ Mikroaerofiloak: baldintza espezifikoetan
soilik behar dute oxigenoa, presio partzial
oso baxuetan adibidez. Oxigenoa oso
kontzetrazio baxuetan behar dute. Adibidez,
campylobacter.
○ Aerobio fakultatiboak: oxigenoa badago arnasketa aerobioa egiteko erabiliko dute,
eta ez badago oxigenorik, hartzidura egingo dute.

● Oxigenoa erabiltzen ez dutenak: arnasketa anaerobioa edo hartzidura burutzen dute.

○ Anaerobio fakultatiboak: berdin zaie oxigenoaren presentzia.
○ Anaerobio aerotoleranteak
○ Derrigorrezko anaerobioak: mikroorganismo hauentzat oxigenoa toxikoa da, honen
presentzian hil egiten dira. Adibidez, chlostridium.
10. BAKTERIOEN ESPORULAZIOA

Inguruneko baldintzak txarrak direnean, (nutriente falta, tenperatura desegokia, metabolismo

zelularraren produktuen pilaketa) bakterio gutxi batzuk gai dira esporulatzeko, chlostridium eta bacilus
generokoak adibidez.

Esporulazioa erresistentzia forma bat da, ez da ugalketa forma bat. Inguruneko baldintzak direla eta,
zelulak ezin direnean begetatibo gisa bizi (bakterio arruntak), esporak sortuko dituzte. Zelula bereziak
dira, suntsitzeko oso zailak direnak. Izan ere, beroarekiko eta kimikoekiko erresistenteak dira. 6-8 ordu
behar dira espora sortzeko eta 90 minutu germinaziorako.

Esporak sortzen direnean, zelula begetatiboa galdu egingo da baina informazio genetiko guztia esporaren
barnean geldituko da. Ez da ugalketa, baizik eta bakterioak berak informazio genetikoa endosporaren
barrura pasako du; bakterio batetik ez dira bi bakterio sortuko, baizik eta bakterio batetik espora bat
sortuko da. Horrela, bakterioa babestuago egongo da eta askoz erresistenteagoa izango da. Espora
bakterioaren barruan dagoenean endospora deituko da. Forma desberdinak
bereizten dira:

● Terminala: espora bakterioaren muturrean dagoenean.

● Zentrala: espora bakterioaren erdian dagoenean.
● Deformatzailea: bakterio begetatiboa eraldatu egiten denean
eta bastoi forma hartzen duenean. Adibidez, Chlostridium
tetani.

Esporaren septoa DNA erreplikatu berriak banatzen hasten da, zitoplasma zati batekin batera. Mintz
plasmatikoak espora inguratuko du eta esporatik kanpo dagoen DNA galdu egingo da. Ondoren esporak
barneko ura galdu egingo du, eta azkenean askatu egingo da. Esporak bakterioaren estruktura guztiak
izango ditu; esporaren barruan soilik DNA dago eta horren inguruan mintz ugari ditu (barnetik kanpora):

● Nukleo mintza: nukleoidea, erribosomak

● Barne mintza
● Kortexa: peptidoglikanozkoa
● Pareta: proteinazko geruza
● Kanpo mintza: proteinazko geruza
● Exosporioa:mintz proteiko mehea.
Espora moduan, bakterioa latentzian geratzen da baldintza egokiak itzuli arte. Hasieran, esporak zelularen
barnean agertzen dira, endospora gisa, baina denbora pasa ahala, askatu egiten dira. Bakterioak espora
moduan urteak iraun ditzakete eta oso zaila da horiek suntsitzea, esan bezala, kimikoekiko eta beroarekiko
erresistenteak baitira. Normalean, bakterioak espora moduan sartzen dira gure organismora, eta behin
barruan baldintza aproposak izatean, zelula begetatibo bilakatzen dira berriro, gu kutsatuz.

Beheko irudian esporaren eraketa ikus daiteke. Aipatzekoa da, esporak mikroskopioz behatzen
ditugunean ez direla tindatzen. Izan ere, haien horma oso gogorra da eta tindatzaileak ezin dira sartu.

11. GENETIKA BAKTERIANOA

Bakterioen material genetikoa bi eratan aurki daiteke:

● DNA kromosomikoa: zirkularra kate bikoitz itxikoa da. Hau zitoplasman dago kokatuta eta
superkiribilkatua dago..
● DNA estrakromosomikoa: plasmidoa. Molekula zirkularra, txikia, kate bikoitzekoa. Nukleogunetik
independentea da eta forma autonomoan erreplikatzen da, autoerreplikazioa. Ez dira beharrezkoak
eta kopia kopuru aldakorrak daude. Tamaina: 1.000bp-1.000.000 bp.

Ugalketa Fisio binarioz gertatzen da, ugalketa asexuala da, eta sortzen diren bi bakterioak berdin-berdinak
dira. Hala ere, inguruko baldintzak aldakorrak dira eta zelulak aldaketa horietara egokitu behar dira inguru
berrietan bizi ahal izateko. Horretarako, zelula prokariotoak eboluzionatu egiten dira hurrengo hiru
mekanismoen bidez:

1. Geneen mutazioak
2. Gene berrien transferentzia (errekonbinazio homologoak: transformazioa,
konjugazioa eta transdukzioa).
3. Errekonbinazio ez-homologoak (transposisioa (transposoiek parte hartzen dute) edo
 geneen lekualdaketa).

11.1. GENE MUTAZIOAK

Hainbat gene mutazio daude.
● Insertzioa edo gehikuntza: Nukleotidoa
gehitzea.
● Delezioa: Nukleotidoa galtzea.
● Ordezkapena:nukleotido bat beste
batengatik ordezkatzea.

Mutazioak espontaneoak edo induzituak izan

daitezke:
● Espontaneoak, berez gertatzen dira, mutazio-tasa normalean.
● Induzituak, eragile mutagenikoen* ondorioz sortutako mutazioak dira.

Eragile mutagenikoak, izpi ultramoreak, baseen analogoak, hidroxilaminak, akridinak eta abar dira.
Hauek mutatzeko probabilitatea handitzen dute. Hala ere, inguruko baldintzek dute eragin handiena
mutazioengan. Guk laborategian ere lor ditzakegu gene mutazio horiek.

Gene mutazioak irakurketa alda dezake, desfasea eragiten du, eta ondorioz, itzulpena gertatu ostean,
eratutako proteina aldatu egin daiteke. Beraz, honek onura badakarkio bakterioari ugaldu egingo da, eta
beraz eboluzionatu egin da.

11.2. GENE BERRIEN TRANSFERENTZIA

11.2.1. ERREKONBINAKETA HOMOLOGOEN MEKANISMOA → GENE TRUKEA

Geneen trukea gertatzen da eta horri esker informazioa nahasten da bakterioen artean. Ondorioz, gene
berriak eskuratzen direnez, proteina ezberdinak sortuko dira eta eboluzioa eman daiteke.

Beraz, errekonbinaketa homologoaren mekanismoarekin geneen trukea ahalbidetzen da. Jatorri

desberdinetako bi DNA zati konbina daitezke unitate berean. Honen bidez, hartutako geneak antzekoak
direnen alboan jarri eta gero kromosoman sartzen dira.
DNA transferitzeko bideak:
● Transformazioa: Ingurugiroko DNA
biluzi zati (tamainu minimoa eta
bikaterianoa hobe) bat hartzailean
barneratzen da, zelula batek hartu eta
genoman inkorporatzen du. Bakterioak
transformazioa egiteko hartzaileak
konpetentzia egoeran egon behar du.
Transformazioa normalean baldintzak txarrak direnean gertatzen da: kutsadura handiko
eremuetan (ur oso kutsatuak, araztegiak) edo hesteetan, adibidez.

● Transdukzioa: DNA bakterianoaren zatia

fago/bakteriofago defektiboren
kapsidean (bakterioak infektatzen
dituzten birusak) sartzen da eta
genoman inkorporatzen da. Hau
adibidez, Corynebacterium diphteriae
bakterioaren kasuan gertatzen da, izan
ere, transdukzioz jasotzen du difteriaren
toxinaren genea, eta beraz, gaixotasuna sortzeko gaitasuna. Birus guztiek ez dute onartzen
transdukzioa. Bi transdukzio mota daude:
○ Orokorra: ziklo litikoa eragiten dute eta kapsidean DNA bakterianoaren edozein zati
barneratzen da.
○ Espezializatua: ziklo lisogenikoa eragiten dute. Fagoa askatzean, exzitzioa ez da ondo
egiten eta fagoaren inguruko geneak transferitzen dira.

● Konjugazioa: zelula emailearen eta hartzailearen arteko kontaktu fisikoa

beharrezkoa da. Plasmidoen* transferentzia gertatzen da (plasmidoa gal
daiteke). Pilli edo ile arrunt zein sexualen bitartez ematen da DNAren
transferentzia. Izan ere, finbriak edo piliak arruntak edo sexualak izan
daitezke

Pilli edo finbria hori antigenikoa da (F antigenoa). F+ den zelulak pillia sortzeko behar den genea
dauka eta gene hori plasmidoan dago. Konjugazioan plasmidoa transferitzean, F- den zelula F+
bihurtuko da: F+ eta F- baten arteko transferentzia genetikoa.
 Kasu batzuetan, bakterioek plasmidoa DNA kromosomikoan integratuta izan dezakete (Hfr zelula
deritze), ondorioz, konjugazioa gertatzean plasmidoaz gain kromosoma zati bat ere transferituko
da: Hrf eta F- baten arteko transferentzia genetikoa.

*Plasmidoan antibiotikoekiko erresistentziak (R plasmidoak), adhesinak, inbasinak, exotoxinak…

aurki daitezke, berez errepikatzeko gene eta konjugazioa eragiteko geneekin baetra (finbria
sexuala). Hauek ez dira bizitzeko behar-beharrezkoak, baina, oro har onuragarriak dira, eta
inguruko baldintzei aurre egiteko balio dute.

PLASMIDO MOTAK

F faktorea Plasmido konjugatiboa, episoma.

Erresistentzia plasmidoak Antibiotikoekiko erresistentzia (edo beste batzuk: metalak…) Maiz

konjugatiboak.

Col plasmidoak Bakteriozinak kodifikatu. Batzuk konjugatiboak.

Birulentzia plasmidoak Birulentzia faktoreak.

Toxinak, entzima litikoak…
 Plasmido metabolikoak Bide metabolikoren batzuk kodetu.
Alkanfor, oktanoen edo naftalenoaren degradazioa.

11.2.2 ERREKONBINAKETA EZ-HOMOLOGOA → GENEEN LEKU ALDAKETA ETA TRANSPOSOIAK

Transposoiek parte hartzen dute. Transposoiak gai dira sekuentzia homologorik egon gabe kromosoman
edo plasmidoen hainbat lekutan integratzeko. Trasposoian transposasak sintetizatzeko geneak daude, eta
batzuetan, bestelako geneneak ere: antibiotikoekiko erresistentziak.

Geneen leku aldaketa gertatzen da hauei esker eta geneen txertaketaren arabera, irakurketa aldatuko da
eta proteina berriak sortuko dira.

12. MIKROORGANISMOEN TAXONOMIA ETA SAILKAPENA

Lehenengo gaietatik ere sailkapenari buruz hitz egin zen. Gogorarazteko:

● Taxonomia: identifikazioa, deskripzioa, nomenklatura, katalogazioa.

● Espeziea: estuki erlazionatutako andui multzoa, beste batzuengandik unitate bezala bereiz
daitekeena. Gogoratu → Domeinua, dibisioa, ordena, familia, generoa, espeziea.
Batzuetan genero eta espezie izenek ezaugarri morfologiko, fisiologiko eta ekologikoak adierazten
dituzte.

● Tipifikazioa: espezie baten barruan multzoak egitea (anduiak).

Gogoratu → Domeinua,
dibisioa, ordena, familia, generoa, espeziea, ANDUIA. (taldea, tipo).
● Serotipaketa: bakterioen anduiak aztertu ditzakegu antigenoak erabiliz:
● K antigenoa: Neisseria meningitidis
(meningokoko): serotalde A,B,C… eta
kanpoko proteinak serotipoak. Adibidez:
serotalde B, serotipo 15.
● O antigenoa: Vibrio cholerae: O1 eta
O139 birulentoak eta beste 200
serotalde ez.
● H antigenoa: Escherichia coli: O
antigenoa serotaldeak eta K antigenoa serotipoak. Adibidez: E. coli O157:H7
 19.GAIA: KOKO GRAM POSITIBOAK
1. SARRERA
Kokoak borobil itxurako bakterioak dira. Gai honetan bakterio horien artean Gram tindaketa positiboa
aurkezten dutenak landuko dira. Nahiz eta koko gram positibo asko dauden, bi bakarrik aztertuko ditugu:
● Staphylococcus generoa.
● Streptococcus generoa.

Koko gram positibo patogenoen artean taulan agertzen direnak garrantzitsuenak dira. Gai honetan berriz,
Streptococcus pyogenes eta Staphylococcus aureus bakterioen ezaugarriak ikusiko ditugu.

Streptococcus eta Staphylococcus generoak katalasa probarekin desberdindu daiteke. Laginean daukagun
mikroorganismoak koko gram positiboak direla ziurtatuta (mikroskopioarekin behatuz), katalasaren froga
burutuko dugu.

Staphylococcus generoko espezieek hidrogeno peroxidoa apurtu dezaketen entzima daukate, hidrogeno
peroxidoa apurtu eta ura eta oxigenoa sortarazten dituena. (2H2O2 → 2H2O + O2). Proba hau egiteko,
laborategian daukagun hazkuntza inguruko koloniei hidrogeno peroxidoa gehitzen zaie. Burbuilak
ateratzen badira (O2 dagoenaren seinale), froga positiboa izango da eta bakterioak estafilokokoak direla
baieztatuko dugu. Burbuilak sortzen ez badira, froga negatiboa izango da eta estreptokokoak direla
ondorioztatuko dugu.
○ Staphylococcus → katalasa positibo +
○ Streptococcus → katalasa negatibo -
2. STREPTOCOCCUS GENEROA
2.1 EZAUGARRI OROKORRAK
● Streptococcaceae familiakoa
● Koko gram positibo
● Katalasa negatiboa
● Bikoteka (diplokokoak eratzen) edo kateak eratzen agertzen dira.
● Odolarekin aberastutako inguruetan kultibatu behar dira, oso eskakizun zorrotzak dituztelako.
● Metabolismo hartzitzailea dute eta oxigenoarekiko espeziearen arabera alda daiteke, espezie
patogeno gehienak aerobiosian kuktibatzen dira.
● Flagelorik ez dutenez ez dira mugikorrak.
● Ez dituzte esporarik sortzen.
● Tenperatura optimoa 37 gradukoa da (bizi daitezke 25ºC-40ºC artean)

Espezie asko dago genero honen barruan eta nekagarria da identifikazio biokimiko klasikoaren bidez
gizakiarentzat patogenoak diren espezieak beste guztiengandik bereiztea. Horregatik erabili ohi dira hiru
sistema mota desberdin sailkatzeko: Lancefield serotaldea, hemolisi mota edo beste proba biokimikoak.
Praktika klasean Lancefield serotipaketa (hormaren karbohidratoen arabera serotaldeetan sailkatu ahal
dira) ikusi zen.

2.2. SAILKAPENA
Hiru irizpide erabitzen dira bakterio hauen sailkapenerako
● Biokimika probak

● Lancefield serotipaketa

● Hemolisi patroiak. Hemolisi patroien arabera sailkatzen dira:

○ Alfa hemolisi. Eritrozitoen hemolisi partziala eta kolonia inguruan

kolore berdeska sorrarazten dituztenak. Ez da halorik agertzen.
○ Beta hemolisia. Hemolisi osoa izango da, eta beraz hemoglobina
guztiz degradatuko da (horregatik atzeko partea oso erraz ikusten
da, gardena utziko duelako). Haloa agertzen da bere inguruan.
○ Gamma hemolisia. Nahiz eta gamma hemolisia deitu, errealitatean
ez dago hemolisirik.

Hemolisia aztertu ondoren proba biokimikoak edo Lancefield serotipaketarekin espeziea konfirmatu
daiteke. Askotan sailkapenak egiteko antibiotikoak erabiltzen dira.

Espezie batzuk komentsalak dira eta beste batzuk patogenoak:

● Komentsalak: ahozko barrunbe, goiko arnas-traktuko mukosa, hesteetan (espezie batzuk)

● Batzuk patogenoak izan daitezke (batez ere aho edo hesteetatik odolera iristen badira) eta
adibidez endokarditisa eragin dezakete.
2.3 Streptococcus pyogenes

2.3.1 Ezaugarri orokorrak:

● Lehen mailako patogenoa da.
● Streptococcus A taldekoa da (Lancefield serotaldeen sailkapenean)
● Beta hemolitikoa.
● Kateak sortzen dituzte (mikroskopioan ikus daitezke)
● M proteina (adhesinak)

2.3.2 Epidemiologia:
Gizakiaren lehen mailako patogenoa da Streptococcus pyogenes (A taldeko estreptokokoak,
betahemolitikoak).

Faringoamigdalitis (faringitis) akutuaren kasuen %30en eragileak izanik, ume eta nerabe artean bereziki.
Airetik transmititzen dira gehienetan gaixoekin kontaktu zuzena dagoenean. Uraren edo elikagaien bidez
ere transmititu ahal dira. Faringitisarekin ez ezik larruazaleko infekzio batekin ere lotuta daude talde
honetako estreptokokoak, pioderma estreptokozikoarekin hain zuzen. Talde honetako estreptokokoak
hilgarritasun handiko infekzio inbasibo larriekin erlazionatzen dira. Horretaz aparte, sukar erreumatiko
akutua eta glomerulonefritisa izan daitezke hauek eragindako infekzioen ondorengo konplikazio ez
infekziosoak. Gordelekua gizakia da eta
eramaileak eta gaixoak infekzio-iturriak.

2.3.3 Birulentzia faktoreak:

● Streptococcus pyogenes (A taldeko
estreptokokoak) azido lipoteikoikoaren eta
hormako M eta F proteinen bidez
atxikitzen dira zelula epitelialetara.

● Hormako M proteina patogenizitate

faktore nagusia da, antifagozitikoa ere
delako.

● Azido hialuronikozko kapsulak fagozitosiaren aurkako babesa ematen du.

● Exoentzimak (DNAsa, hialuronidasa, proteinasa…) inbasioaren barreiaduran laguntzen dute.

 ● Estreptokinasa edo fibrinolisinek fibrina eratzea eragozten dute eta ehun bigunen infekzioak
lausoagoak izan daitezen laguntzen dute.

● Toxinak: Exotoxina pirogeniko estreptokozikoak (Spe, toxina eritrogenikoak): fago batek

lisogenizatuta dauden andui batzuk ekoiztu eta kanporatzen dituzte. Exotoxina hauek sup g
erantigeno moduan jokatzen dute eta exantema, sukarra eta beste sintoma sistematikoak ere
eragiten dituzte. Faringitisa eragiten duen anduiak toxina hori ekoizten duenean agerpen klinikoa
eskarlatina izango da. Toxina pirogenikoak, bereziki A toxina, erlazionatu dira koadro inbasiboetan
gertatu ahal den shock toxikoarekin.

● Hemolisinak (estreptolisina O eta S): leukozitoak, eritrozitoak eta plaketak suntsitzen dituzte.

2.3.4 Patogenia:
Infekzioak eragiteko gaitasun desberdinak dituzten molekulak erabiltzen ditu. Lehendabizi atxikidura
emateko M proteina, azido lipoteikoikoa eta F proteina daude; fagozitositik alde egiteko gaitasuna
kapsula, M proteinak eta C5a peptidasa dauzka; azkenik, toxinak eta entzimak sortzeko gaitasuna
dituzten toxina eritrogenikoak, estreptolisina S eta O, estreptozinasa eta adnasak dauzka.

2.3.5.Klinika:
● Zornea sortzen duten gaixotasunak (supuratiboak)
○ Arnas traktuko gaixotasunak
■ Faringitisa: faringoamigdalitis akutuan eztarriko
mina, sukarra, buruko mina eta ondoez orokorra
izaten dira sintomak. Plaka horixkak agertu ohi dira
amigdaletan, baina ez kasu guztietan. Antibiotiko
egokiekin tratatu ezean, amigdalako abzesuak,
otitisak, osteomielitisak eta beste konplikazio
batzuk sor daitezke.

■ Eskarlatina: faringitisak aurrera egitean gertatzen da,

aurreko koadroa errepikatzen da larruazaleko
exantemarekin, infekzioa sortzen duen anduiak toxina
eritrogenikoa ekoizten duelako.

○ Azaleko infekzioak
 ■ Erisipela: infekzioa dermisera iristen denean gertatzen da, batez ere aurpegi edo
hanketan ematen da. (ume eta adinekoetan batez ere).

■ Pioderma estreptokozikoa: larruazalean besikula

txikiak agertzen hasten dira, gero zabaldu eta zarakar
batekin estaltzen dira. (ume eta adinekoetan batez
ere).

○ Inbasio infekzioak
■ Faszitis nekrotizantea: estreptokokoek, ehun
bigunak inbaditu eta toxina pirogenikoak odoletik hedatzen sortzen da (honekin
batera, hipotentsioa, koagulopatiak, exantema orokorra, eta gibelaren edo
giltzurrunen porrota ere eragiten dute). Larria da eta infektatutako asko hiltzen
dira.

■ Shok toxikoaren sindromea

■ Sukar ñ: gaur egun ez da oso ohikoa.

■ Bacteriemia: bakteria odolera heltzen denean.

● Zornea sortzen ez duten gaixotasunak (ez supuratiboak)

○ Konplikazio inmunologikoak
■ Sukar erreumatikoa: ez da infekziosoa, baina agertu ohi da Streptococcus
pyogenesek eragindako faringitisa izan eta 3 edo 4 aste geroago. Artritisa eta
karditisa dira haien sintoma nagusiak eta berragertu ahal da bakterio honek beste
infekzioren bat eragin eta gero. Gaixotasun autoimmunea kontsideratzen da eta
estreptokoko eta ostalariaren ehunen antigenoen arteko antzekotasuna da gaitz
honen arrazoia.

■ Glomerulonefritisa: (inmunnokonplexuen metaketa) izan daiteke bakterio

honek eragindako infekzioen beste konplikazio ez infekzioso bat. Faringitisa eta
pioderma eragiten dituzten anduien artean batzuk nefritogenikoak dira, eta
sorrarazten duten antigorputz erantzuna kaltegarria suertatzen da, antigorputz‐
antigeno konplexuak glomeruloetan metatzen direlako haien funtzioa kaltetuz.
2.3.6 Diagnostikoa:
Manifestazio klinikoak kultiboaren eta gaixoaren bidez baieztatzen dira:
● Mikroskopia: Gram tindaketa.
● Kultiboa: Lagin kliniko adierazgarriak odolezko agarrean erein ondoren isolatutako kolonia
betahemolitikoak hazkuntza puruan kultibatuko dira bazitrazinako disko batekin (andui gehienak
sentikorrak izanen direlako). Katalasa proba ere erabiliko da Staphylococcus generotik
bereizteko.
● Proba immunologikoak: antigeno (aglutinazio proba) eta antigorputzen detekzioa. ASLO proba:
Gaixoek estreptolisina Oren kontra antigorputzak sortzen dituzte 3 edo 4 aste pasa eta gero.
● Azido nukleikoek probak: tipifikazioaren bidez emm genearen (M proteina) sekuentzia
aztertzen da.

2.3.7 Tratamendua eta prebentzioa:

● Penizilina edo amoxizilina erabiliko dira faringitis estreptokozikoa tratatzeko.
● Penizilinarekiko hipersentsibilitatea duten pazienteetan, makrolidoak (nahiz eta badauden
erresistentziak).
● Infekzio akutuak drainatu eta ebakuntza geletan desbridatzen dira.
● Profilaxis antibiotikoak: sukar erreumatikoa izan duten pazienteei kimioprofilaxioa ematen zaie
hau berriz ez pairatzeko eta bakteriemia sor dezaketen prozedimentuen aurretik ere erabiltzen
dira (hortz erauzketa, adibidez).
● Higienea

2.4. Streptococcus pneumoniae

- Ez dauka lancefield serotaldea
- Alfa hemolitikoa.
- Diplokokoa
- Kapsula dauka

(ez dago bakterio honi buruzko informazio gehiago taldekako lanetan lantzen delako)

3. STAPHYLOCOCCUS GENEROA:
● Staphylococcaceae familiakoa da.
● Koko gram-positiboak
● Anaerobio fakultatiboa (arnasketa aerobioa eta hartzidura)
● Ez dira mugikorrak mugikorrak, flagelorik flagelorik ez
dutelako dutelako
● Ez dute esporarik sortzen
● Aldaketa termikoak eta gatz kontzentrazio altuak jasan
● Hazkuntza:
 ○ Temperatura 18-40 ºC hazi daitezke (hobezina 37 ºC)
○ pH:4-10
○ Aw: 0,83 minimoa
○ Katalasa
○ Pigmentoak sortzen dituzte

Genero honen barruan zenbait espezie daude eta horien artean

Staphylococcus aureus patogeno primarioa edo lehen mailako
patogenoa da. Espezie hau besteetatik desberdindu daiteke koagulasa
entzima duelako eta koagulasaren proba egiterakoan positibo
ematen du.

Staphylococcus koagulasa negatibo taldearen barruan patogeno oportunistak diren espezieak aurkitzen
dira: Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus saprophyticus, Staphylococcus lugdunensis.

3.1 EPIDEMIOLOGIA
Infekzio estafilokozikoak kosmopolitak dira, hau da, munduan edonon gertatzen diren infekzioak.
Estafilokoko koagulasa negatiboak mikrobiotako ohiko kideak dira eta infekzio endogeno oportunistak
sorrarazten dituzte. Populazioaren %15‐30ak eramaten du S. aureus nosofaringean, larruazalean edo
traktu urogenitalean. S. aureusek eragindako infekzio batzuk endogenoak dira, baina eramaileengandik
beste pertsonetara ere transmititu ahal dira, infekzio agerraldiak sortuz. Transmisioa izan daiteke
kontaktu zuzenaren bidez edo fomite edo obkjetu kutsatuen bidez. Populazio orokorrean agertzen diren
kasuak larruazaleko infekzio arinak edo janari toxikapenen agerraldiak izan ohi dira. Ospitaleratuen artean
aldiz, S. aureusek eragiten ohi ditu infekzio hedatuak eta larriak, eta batzuetan oso sailak erradikatzeko,
antibiotikoekiko erresistentziak daudela medio.
3.2. BIRULENTZIA FAKTOREAK
S. aureusek patogenizitate faktoreak izan daitezkeen egitura asko ditu. Horiek prozesu infekzioso inbasibo
zornetsu askorekin eta prozesu toxiko batzuekin erlazionatzen da. Nahiz eta lehen mailako patogenoa
izan, ez da oso birulentoa, infekzio dosia altua delako. Gure ehunak inbaditzeko, ostalariaren barrerak
urratuta, gorputz kanpotarrak edota immunitate zerbait gutxituta egon behar dute.
● Atxikidura da infekzioa gertatzeko ezinbesteko pausua:
○ Azido lipoteikoikoak eta proteinak gure zelulen fibronektina, kolageno eta
fibrinogenoarekin elkartzeko gai diren adhesinak dira.
○ Andui batzuek kanpoko polisakaridozko kapsula bat ekoizten dute “slime” deiturikoa, eta
hauen bidez hobeto atxikitzen dira.

● Inbasioa azpiko ehunetarantz joango da erantzun immunea saihesten duten hurrengo

mekanismoak erabiliz:
○ Hormako A proteinak antigorputzen Fc aldea lotzen du, eta honela fagozitoekin lehian
aritzeko gai da opsoninak lortzeko.

○ Kapsulek Kapsulek fagozitosiaren fagozitosiaren aurkako aurkako ekintza ekintza izango

dute.

○ Hemolisinek eta leukozidinek odoleko zelulak, fagozitoak barne, suntsitzen dituzte.

● Exoentzimak edo entzimak extrazelularrak izango dira (inbasio prozesuan patogenizitate faktore
nagusiak dira):

● Hedapena: larruazaleko infekzioa hedatzen bada odoletik, bakteriemia ondoren, infekzio fokoak
barruko organo desberdinetan agertu ahalko dira.

● Prozesu toxikoak: S. aureusen hainbat anduiek exotoxina bererezi batzuk kanporatzen dituzte eta
prozesu toxiko konkretu batzuekin lotuta daude.
3.2.1 A PROTEINA: ANTIGENOEN EZKUTAPENA
Hormako A proteinak antigorputzen Fc aldea lotzen du,
eta honela fagozitoekin lehian aritzeko gai da opsoninak
lortzeko. Ezugarriak:

● Hormako proteina da, andui gehienak daukate

● Adhesina bat da
● Antigorputzen FC aldea lotzen dute (IgG1, IgG2 e
IgG4
● Azaleko antigenoak antigorputzez estalita geratzen da
● Diagnostiko tekniketarako erabilgarria (antigorputz eramaile aglutinazio probetan)
● Staphylococcus aureus identifikatzeko probetarako erabilgarria

3.2.2 EXOENTZIMAK ETA PROZESU TOXIKOAK

Exoentzimak edo entzimak extrazelularrak izango dira (inbasio prozesuan patogenizitate faktore nagusiak
dira):

● Koagulasak fagozitoek nekez zeharkatuko dituzten infekzio‐foku mugatuak eratzen laguntzen du.
Estafilokinasek fibrina desegiten dute inbasioari lagunduz.

● Hialuronidasek ehunen azido hialuronikoa desegiten dute.

● Lipasek, fosfatasek, proteasek, DNAsek eta beste entzima histolitikoek ostalariaren ehunak
suntsitzen dituzte.

Prozesu toxikoak: S. aureusen hainbat anduiek exotoxina berezi batzuk kanporatzen dituzte eta prozesu
toxiko konkretu batzuekin lotuta daude.

● Esfoliatinak edo toxina epidermolitikoak ekoizten dituzten anduiek larruazala kolonizatzen badute
dermatitis ezkatatsua eragingo dute. Esfoliatina T linfozitoak astintzen duen superantigeno bat
da.

● 1 toxina TSST edo shock toxiko estafilokozikoaren toxina ekoizten duten anduiak baginan ugalduz
gero shocka sortu ahal da.
 ● Enterotoxina termoerresistenteak sortzen dituzten anduiek jakiak kutsatzen dituzte, bertan
ugaritu eta toxinak kanporatu egingo dituzte. Elikagai kutsatua jan eta ordu gutxira gorakoak eta
beherakoak eragingo dituzte hesteetako mukosan superantigeno moduan jokatuz.

Superantigenoak: erantzun immune inespezifikoa da eta ondorioa zitokinen superprodukzioa da,

besteak betse. (hipotentsioa, txoke (TNF-α TNF-β), sukarra (IL-1).

3.3. PATOGENOTASUNA
Efektu konbinatua: anduiek daukaten inbazioa sortzeko gaitasuna eta faktore extrazelularrak (entzimak
eta toxinak)
● Prozesu supuratiboak edo inbasiboak
○ Sarrera: azala, mukosa
○ Finkapena Finkapena: azido
teikoikoak teikoikoak eta
proteinak proteinak
○ Inbasioa: ehunekoa
○ Barreiadura: odolatik →
bakteriemia

● Prozesu toxikoak: S. aureus-eko andui

batzuk exotoxinak sortzen dituzte
○ Enterotoxinak termoerresistenteak
○ Exfoliatinak
○ Toxina SST-1 edo shock toxikoa

3.4. KLINIKA
Agerpen klinikoak:
 ● Prozesu zornotsuak edo inbasiboak: Larruazal eta mukosetako infekzio lokalak: folikulitisak,
bekatxoak, forunkulua inpetigo kutsakorra edo zaurietako infekzioak.

● Hilgarritasun handiko infekzio hedatuak: bakteriemia ondoren gertatzen dira

○ Osteomilitisak (hezurren infekzioa, eta sukar altua, bigarren mailako infekzioa
traumatismo baten ostean edo beste lekutik hedatuta)
○ Artritisak
○ Endokarditisak
○ Meningitisak
○ Pneumoniak (ahotik edo nasofarin geatik eta odolera hedatu, zornedun pilaketa pleuran:
empiema)

● Prozesu toxikoak:
○ Janari‐toxikapen estafilokozikoak: ohikoak dira udan batez ere. Elikagaiak enterotoxinak
sortzen dituzten anduiekin kutsatzen direnean agerraldiak gertatzen dira. Arrisku
handiena duten jakiak urdaiazpikoa eta beste haragi gatzatuak, kremak eta izozkiak dira.
Toxikapen hutsak dira eta elikagaien eskukatzileak eramaileak direnean gerta daitezke.
Elikagai kutsatua tenperatura egokian egotekotan estafilokokoak ugaldu eta hauek
enterotoxinak ekoiztu egingo dituzte. Toxinak termoegonkorrak direnez, nahiz eta
elikagaia berotu, bakterioak bai, baina toxinak ez dira suntsituak izango. Jakia jan eta 2‐4
ordu geroago somatuko dira toxikapenaren sintomak: gorakoak eta beherako urtsuak.
Infekziorik ez dagoenez ez da antibiotikorik eman behar eta sintomak 24 ordutan berez
desagertuko dira.

○ Larruazal galdarrastatuaren sindrome estafilokozikoa edo Ritterren gaixotasuna:

jaioberrien artean gertatzen da, larruazala esfoliatina sortzen duten anduiek kolonizatuta
dagoenean. Eritema eta epitelioaren ezkatatzea dira honen sintoma nagusiak. Epitelioa
7‐10 egunetan berreskuratzen da antitoxina‐antigorputzak agertzen badira.

○ Shock toxiko estafilokozikoaren agerpena tanpoi higieniko batzuen erabilerarekin

erlazionatu da. TSST‐1 toxina sortzen duten anduiak ugaltzen dira baginan tanpoiek
magnesio gehiegi xurgatzen dutenean. Sintomak bat‐bateko sukar altua, hipotentsioa eta
exantema exantema dira, organo batzuen batzuen porrotarekin porrotarekin batera.
Gaur egoun oso kasu gutxi dago.

3.5. TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

Infekzio lokalak eta janari toxikazioa berez sendatzen dira. Inbasio sintemikoak antibiotikoekin tratatzen
dira baina oso zailak tratatzeko horiekiko erresistentziak oso azkar garatzen baidituzte. Prebentzio
neurrien artean:

● Garbiketa eta desinfekzioa egokia

● Hospitaleetan eta osasun langileek (eskuak ondo garbitu, protokolo egokiak dispositiboak
manipulatzeko…)
● Elikagai-manipulatzaileek (higiene egokia, zauriak babestu)
● Industrian FPZ (Fabrikazio-Praktika Zuzenak).
 ● Neurri higienikoak elikagaiak prestatzerakoan

20.GAIA: BAZILO GRAM

POSITIBOAK

Bazilo gram positiboak bi talde nagusitan sailkatzen dira:

● ESPORAK sortzen dituztenak:

○ Aerobioak:

■ Bacillus anthracis

■ Bacillus cereus.

● Anaerobioak:

○ Clostridium botulinum

○ Clostridium tetani

○ Clostridium perfringens

● Esporak sortzen EZ dituztenak:

○ Aerobioak:

■ Corynebacterium

■ Listeria

■ Actinomyces

Esporak zenbait mikroorganismoren bizirik irauteko erresistentzia formak dira eta hainbat espezie

daude hauek sortzen gai direnak. Ingurunean lehortea dagoenean edo nutrienteen gabeziak hauek

sortzen eragingo du; izan ere, erradiazioa, lisozima, hainbat kimikoen eta abarren aurrean

erresistenteak dira. Ur eduki txikia dute eta metabolismoa ia etenda: energia aurrezteko
mekanismotzat, ez dute ia RNAm-rik sortzen eta ondorioz ezta proteinarik ere. Garai desegokietan

egoera latente egon daiteke eta garai egokia iristean aktiba daiteke.

1. GIZAKIETAN GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK SORTZEN DITUZTEK BAKTERIO GRAM

POSITIBOAK

2. MEDIKUNTZAN INTERESA DUTEN BAKTERIO NAGUSIAK

3. BACILLUS GENEROAREN EZAUGARRIAK:

● Bacillaceae familiakoak.

● Bazilo Gram positiboak.

● Bazilo handiak, kateak sortzen dituzte.

● Aerobioak zein anaerobioak fakultatiboak izan daitezke.

● Mugikorrak eta mugiezinak (espeziearen arabera), adib: B. anthracis ez da mugitzen, eta

B. cereus bai.

● Endoesporak termoegonkorrak sortzen dituzte

● Taldeko patogenoak:

○ Bacillus anthracis

○ Bacillus cereus

3.1 BACILLUS ANTRACIS

● Handiak eta kurbatuak.

● Edonon hazten da: koloniek medusa itxura.

● Haztean kateetan geratzen dira, hau da, bikoiztean ez dira banatzen.

● Espora eratzailea: zentrala, obalatua eta errefrektalak

● Mugiezina da; ez du flagelorik.

● Andui birulentoek kapsula dute (patogenizitate faktorea).

● 12-45oCtan ondo bizi daiteke, baina tenperatura optimoa 35oCkoa da.

Hortaz, udan ondo hazten da.

● Bi plasmido dauzkate:

○ px01: exotoxina kodifikatzen du

○ px02: kapsula kodifikatzen du

3.1.1 EPIDEMIOLOGIA

Antraxa edo karbunkoa Bacillus anthracis bakterioak sortutako infekzioa da.

Zoonosia da (gizakiari edozein animaliak transmititu dakiokeen gaixotasunari deritzo). Bakterioak

inaktiboak diren esporak sortu eta lurra bakterioaren esporekin kutsatuta dagoenean, ganaduak (ur,

azukre eta beste nutrienteetan aberatsa) lur hori jan eta esporak aktibatu eta hazteN hasiko dira

infekzioa sortuz. Aktiboak bilakatzen direnean, bakteria zatitu, gorputzean zehar zabaldu, toxinak

sortu eta zenbait gaixotasun eragingo ditu. Horrela, ganaduekin bizitzen diren gizakiak gaixo

daitezke. Beraz:

● GORDELEKUA: Ganadua, lurra esporekin kutsatua.

● INFEKZIO ITURRIA: Esporak animalietan, animalien produktuetan, lurrean eta airean.

● TRANSMISIOA: Esporen inokulazio bidezkoa. %95ean animaliek dituzte eta, ondorioz,

transmisioa normalean kontaktu zuzena eta ohikoa (zoonosia) izaten da. Gutxitan elikagai

kutsatuen bidez edo arnasketa akzidentalaz. Dosi infektiboa baxua da inokulazio bidez, eta

oso altua arnasterakoan (>20000 espora kantitatea arnastu behar da, ez da ohikoa.

Antraxa antzinateko izurrite handienetariko bat izan zen. 1660.ean Europan milaka gizaki zein abere

hil zituen baina 1881.ean antraxaren kontrako txertoa lortu zen. Geroztik, ondo kontrolatuta dago

eta gertatzen diren kasu gutxi gehienbat ganaduekin kontaktu zuzena dutenen artean gertatzen dira.

3.1.1 Birulentzia faktoreak

Bakterioa birulentoa kontsideratzeko, bi patogenizitate faktore nagusi izan behar ditu: kapsula eta

toxina. Hauetariko bakoitza plasmido baten bitartez kodetua izango da bestela ez da izango

patogenoa:

● pX01 plasmidoak→ EXOTOXINAK kodetzen ditu. Andui patogenoek plasmido hau izaten

dute.

○ Plasmido honek 3 gene ditu eta bakoitzak osagai proteiko bat kodetzen du, bakarrik

daudenean toxikoak EZ direnak:

■ Antigeno babeslea (PA)

■ Edema faktorea (EF)

■ Faktore letala (LF)

○ Proteina hauek konbinatzean toxiko bihurtzen dira:

■ PA + EF → toxina edematosoa (TxEd): adenilato ziklasa.

■ PA + LF → toxina letala (TxLe): zink metaloproteasa.

● pX02 plasmidoak → KAPSULA (antifagozitikoa) kodetzen du.

3.1.2 Patogenotasuna

1. Sarrera: urradura,arnasketa edo ingestio bidez esporak sartzea:

a. Cutaneous: Esporak lurrean, animalien larruazalean edo

animalien produktuetan daude; eta, gehienetan,

larruazaletik sartzen dira infekzio lokala eragiteko sartze

puntuan. Toxina hedatzen bada edema eta beste

sintoma sistemikoak ager daitezke; tratamendu gabe

hilkortasun tasa %20koa izango da.

b. Inhalation: Bakterioaren esporak arnastu egiten badira,

guztiz bestelakoa da sortutako gaixotasuna.

Bronkioetako makrofagoek esporak irensten dituzte eta

barrurantz eramaten dituzte, biriketaraino. Hor esporek

erne eta ugaritu egiten dira eta ondoren 3 toxina mota

hasten dira ekoizten eta kanporatzen. Toxina hauek

zelulak hiltzen dituzte, infekzioaren hedapenari

lagunduz, eta azkenean odol hodiak eta barruko

organoak suntsitzen dituzte. Tratamendu gabe airetik

infektatutako guztiak hilko dira. Tratamedua lehenengo

48 orduetan ez jasotzekotan infektatuen %95. Oso

arraroa da honela infektatzea arnas‐traktutik

infektatzeko dosia nahiko handia delako (10.000‐20.000 espora arnastu behar dira).
c. Intestinal: Esporak irenstea da animaliak infektatzeko bidea, baina gizakiaren kasuan

bide hori oso arraroa da.

Modu naturalean oso arraroa da horrelako kasuak gertatzea. Bazilus atrazisek

eragiten duen gaixotasuna, antraxa (karbunkoa), berez, animalia belarjaleen

gaixotasuna da, zoonosi bat. Animaliekin kontaktua edukitzean ematen da infekzioa.

Nahiz eta orokorrean lurzorua izan gordelekua (animaliak horrela kutsatzen dira)

animalien ilean aurki dezakegu baita ere. Horregatik ohikoa izaten da gaixotasuna

artile moztaileen artean agertzea. Dena den modu naturalean antrax kasuak ematea

oso arraroa da.

Bakterio hauek urte asko egon daitezke ingurunean, endospora moduan.

2. Makrofagoek fagozitatze dituzte

3. Esporak erne eta zelula begetatiboak ugaltzen dira

4. Toxinak ekoizten eta kanporatzen dira. Honen ondorioz zelulak hiltzen dira eta

bakterioaren hedapena errazten da

5. Odolera pasa eta septizemua sortzen dute. Organoak suntsitzen dira.

3.1.3 Klinika

● Larruazaleko karbunkoa(zauri edo intsektuen ziztada): zauria egin

eta 2-5 egunetara, zauria dagoen lekuan pustula bat agertzen da,

berehala besikulaz inguratutako ultzera batean bihurtzen da eta

ondoren eskara nekrotiko batean. Seinale sistemikoak,

linfadenopatia mingarriak eta edema masiboa ager daitezke. Kasu

arinak izaten dira baina konplikazioak ere agertu daitezke. Kasu

arinetan ondoeza eta sukarra sentituko da 4-5 egunetan zehar. Kasu

larriagoetan gorakoa, giltzurrunetan infekzioa eta sukar altua (39-40oC) agertuko dira.

Tratatu ezkero %80-90 sendatu egiten da. Heriotza‐tasa %10- 20 da, sukar altuak eta

bekteriemiak heriotza ekarriko du.

● Arnas traktuko karbunkoa: infekzio dosia 25.000-55.000 esporatakoa da. Hau da infekzio

akutuena, heriotza tasa handia du. Latentzia‐aldi luzea egon daiteke (2 hilabete edo gehiago)
sintomarik gabe. Bigarren fasean pertsona oso azkar gaixotzen da, eta ia kasu guztiek shock

eta heriotza eragiten dute (heriotza tasa ia %100 da). Sintomak hasi eta 2-5 egunera ,

mediastinitis hemorragikoak eragindako heriotza dator. Espora hauek arma bezala erabili

izan dira gerra bakteriologikorako)

● Hesteetako karbunkoa: hestean esporak ernaldu eta bakterioek digestio‐hodia inbaditzen

dute, ultzerak sortzen dira ahoan eta hestegorrian. Gaixoak goragalea, okadak eta ondoeza

ditu. Bakterioak itsua edo ileona harrapatzen duenean, gaixotasuna sistemikoa da.

Sistemikoa bada lotutako hilkortasuna %100era hurbiltzen da.

● Karbunko meningeoa: aurretiaz aipaturiko sintoma guztiak biltzen ditu

3.1.4 Diagnostikoa

● Lagin klinikoa:

○ Gram tindaketak bazilo grampositibo esporadunak erakutsiko ditu (esporak

erdian ikusten dira)

○ Odol agarrean ikusten den hazkuntza ere esanguratsua da. Lagina pustulatik

hartzen da eta hau odol agarretan hazi. Lagina behatzean koloniak medusa

forma daukatela ikusiko da.

○ Zaurietan (inkekzio lokala) bakterio kopurua oso altua da eta

mikroskopioarekin identifikatu daiteke.

● Serologia:

○ ELISA

○ Antigorputz fluoreszenteak: bakterioaren behin betiko identifikazioa proba

serologikoekin egiten da, zelularen hormako polisakarido espezifiko baten aurkako

edo polipeptido kapsular baten aurkako antigorputz fluoreszenteak erabiliz egiten

da.

● Biologia molekularra:

○ Azido nukleikoak anplifikatzeko probak (PCR teknikak) ere erabiltzen dira.

3.1.5 Tratamendua eta profilaxia

Prebentziorako animaliak txertatu egiten dira haienartean izurriteak daudenean. Herrialde

endemikoetan (Iran, Irak, Pakistan...) ere txertatzen dira pertsonak. Herrialde hauetara joaten diren

militarrak, eraso terrorista baten itu izan daitezkeen politikoak... ere txertoak hartzen dituzte, baina

orokorrean herrialde ez- endemikoetan jendea ez da txertatzen. Higienea eta babes pertsonalerako

sistemak ere profilaxia kontsideratzen dira.

Tratamendurako, penizilina erabiltzen zen bakterio honek sortzen duen gaixotasunean, baina gaur

egun andui erresistenteak garatu dira; beraz, doxiziklina(makrolidoa) edo ziprofloxazinoa erabiltzen

dira. Aipatu beharrekoa da tratamendu honek ez duela eraginik bakterioa dagoeneko gorputz osoan

zabalduta badago. Horrez gain, arnas traktuko karbunkoa

da tratatzen zailena.

3.2 BACILLUS CEREUS

Honakoak dira Bacillus cereus-en ezaugarriak:

● Bazilo handia

● Gram +

● Esporak erdian eratzen dituzte

● Mugikorrak dira, flageloak ditu egitura guztian zehar zabalduta (peritritikoak)

● Aerobio eta anerobio fakultatiboak dira

● Nonahi aurkitu daiteke

● Elikagaiekin dago erlazionatuta: elikagaiekiko toxiinfekzioa eragiten dute. Hala ere infekzio

dosia altua da (>105 UFC/g)

● Mundu guztian dago zabaldua eta ia ingurune guztietan aurki daiteke: lurzoruan, uretan,

barazkietan...

● Mesofiloa da: 20/25-40oCtan ondo bizi da. Hala ere, andui batzuk psikotrofoak

● dira, hau da, gai dira tenperatura hotzetan bizitzeko. Ezaugarri hau garrantzitsua da

● elikagaietako toxiinfekzioei dagokienez, nahiz eta elikagaiak hozkailuan eduki.

Beste Bacillus espezieak patogeno oportunistak dira eta birulentzia‐ahalmen nahiko txikia dute.

Gaixotasunak sortzen dituzten espezie horien artean, B. cerus patogenorik garrantzitsuena da.

Espezie horrek gastroenteritisa, begietako infekzioak, kateterrekin lotutako septizemiak eta, noizean

behin, pneumonia larriak ere eragiten ditu. Sortzen duten gastroenteritisa bi enterotoxinek eragiten

dute.

● Toxina emetikoak → sindrome emetikoa sortzen du. Sindrome emetikoa kutsatutako

arrozaren kontsumoarekin lotzen da. Bakterioak arrozaren egosketarekin hiltzen dira, baina

esporek beroari aurre egiten diote eta bizirik irauten dute. Esporak ernetzen dira arroz

egosia hozten denean eta bakterioak ugaldu eta enterotoxina sortzen dutenean.

Enterotoxina hori, termoegonkorra denez, ez da suntsitzen arroza berriro berotzen denean.

Gaixotasuna toxinak sortzen du, beraz, intoxikazio bat da eta 1‐6 ordu pasa ondoren

agertzen da, 24 ordu baino gehiago irauten ez duen gaixotasuna da.

○ Inkubazioa: 3-6 ordu

○ Klinika: goragale eta okak

○ Iraupena: denbora gutxi irauten du

○ Staphylococcu saureusek sortzen duen toxiinfekzioaren antza dauka

○ Toxina termoegonkorra da

● Toxina diarreikoa → sindrome diarreikoa sortzen du. Sindrome diarreikoa kutsatutako

haragia, barazkiak edo saltsa kutsatuen kontsumoarekin gertatzen da. Inkubazio‐aldia

luzeagoa da.Bakterioak digestio aparatuan ugaltzen dira eta toxina termoezegonkorra

askatzen da. Gaixotasuna egun bat edo gehiago luzatzen da.

○ Inkubazioa: 6-15 ordu

○ Klinika: Sabeleko mina, beherakoak

○ Iraupena: denbora gutxi irauten du

○ Escherichia coli eta Vibrio cholerae bakterioek sortzen duten gaixotasunaren antza

dauka

○ Toxina termoezegonkorra da

Oro har, gastroenteritisa iraupen laburrekoa izaten da eta ez da konplikatzen; beraz, tratamendu

sintomatikoa egokia da. Konplikatzen diren B. Cereusek sortutako infekzioen tratamendua

banomizinarekin, ziprofloxazinoarekin, klindamizinarekin eta gentamizinarekin tratatzen da. B.

cereusek penizilinekiko eta zefalosporinekiko erresistentziaren geneak daramatza.

8
Toxinekin harremanik ez duten infekzioak ere sor ditzakete:

● Begi infekzio larriak: endosporekin kutsatutako materialekin traumatismo batizan ondoren

kutsatzen dira. Ohikoak dira. Garapen azkarra dute.

● Infekzio inbasiboak: oso arraroak dira. Bakteriemia, endokarditis, osteomielitis, pneumonia,

gibelaren nekrosia eta organoen porrota, orokorrean, sortzen dute.Garapen azkarra dute.

4. CORYNEBACTERIUM DIPHTHERIAE

4.1 EZAUGARRIAK

● Bazilo Gram +

● Tindaketan letra txinatarrak edo hesiak dirudite

● Aerobikoa den arren, ez du esporarik sortzen (ez du esan nahi

bi hauek erlazionaturik daudenik, baina ez du gai hasieran

egindako sailkapena jarraitzen) baina oso erresistentea da

beroarekiko eta argiarekiko; ondorioz, gai da kanpoan

bizitzeko.

● Mugiezina da.

● Odolezko agarrean hemolisia ikusten da.

● Lehen mailako patogenoa da eta difteria eragiten du. Hala ere eramaile asintomatikoak

daude, eta pertsona hauek dira bakterioaren gordailu. Gaur egun ez dago eramailerik

txertatuta gaudelako.

● Bakterio honek ez du bakteriemiarik eragiten, toxemia baizik. Kapsula eta entzima

desberdinak ditu eta beraz gai da inbasioa sortzeko, baina ez du hau egiten. Behin

kolonizazioa burututa, toxinak ekoizten ditu eta hauek odolean zehar banatzen dira. Beraz,

birulentzia faktorea bakterioaren exotoxina da. Aipagarria da gehienak abirulentoak direla.

● Birulentoak diren bakterioak fago lisogenikoaren bitartez (bakteriofago mota bat)

infektatuak izango dira. Infektatuak izatean, Tox genea eskuratzen dute. Gene honek difteria

exotoxina kodifikatzen du, eta exotoxina honek proteinen sintesia inhibitzen du zelularen

heriotza eraginez.

4.2 PATOGENOTASUNA

Bakterio hau ez da oso inbasiboa nahiz eta kapsula

antifagozitikoa eta exoentzima batzuk ekoiztu. Izatez

difteria toxemia bat da, eta soilik beta fagoak lisogenizatuta

dauden anduiek sortuko dute gaixotasun hau.

Corynebacterium diphtheriae eta beta fagoak faringea

kolonizatu eta gero toxina difterikoa hasten da

kanporatzen, eta epitelioko zelulen nekrosiaren ondorioz

sasi mintz bat osatzen da, arnasketa eragozten duena.

Exotoxina difterikoaren genea (tox+) fagoan kodeturik dago

eta inguruko baldintzen arabera espresatuko da. Toxina

difterikoa 2 azpiunitateko proteina da:

● B azpiunitateak hainbat zeluletako errezeptoreekin elkartuko da A azpiunitatea barneratuz

● A azpiunitatea entzima bat da eta zelularen proteinen sintesia etenaraziko du

Dena den, toxina odoletik hedatzea da larriena. Miokardio, giltzurrun eta nerbioetan topatuko ditu

errezeptore egokiak, eta organo hauen nekrosia dela eta, heriotza dator. Beta fagoa ez duten

anduiek faringitisa onbera baino ez dute sortuko.

4.3 EPIDEMOLOGIA

● Gordelekua: gizakian du bere gordeleku bakarra. Orofaringeko eramaile osasuntsuak egon

daitezke. Txertaketa sistematikoa denean umeak babesturik daude nerabezaro arte, baina

helduek, eramaile gutxi dagoenez, ez dute babesik. Txertoa ematen ez bada umeen

gaixotasuna larria da

● Infekzio iturria: airea edo objektu kutsatuak

● Transmisioa: C. diphtheriae erresistentea da ingurugiroan idortze eta argiarekiko. Beraz,

transmisioa airetik edo objektu kutsatuen bidez gertatu ahal da eta banakako

kasuak ala agerraldi txikiak gertatu ohi dira, batez ere helduen artean.

4.4 AGERPEN KLINIKOA

Arnas‐traktuko difteria faringitisa bezala hasten da eztarriko eta buruko mina eta

sukarrarekin. Berehala hasten da sasimintz difterikoa agertzen, kentzean odola dariona.

Eztarriko adenopatiak, eta aurpegi eta eztarriko edema dira difteriaren seinaleak

(zezenaren eztarria bezala ezagutzen da). 4‐10 egunetan agerpen neurologiko, giltzurrun

eta bihotzekoak erakutsiko dira.

*Larruazaleko difteria izan daiteke agerpen kliniko ez ohikoa.

4.5 DIAGNOSTIKOA

Teluritoa duten inguruetan kolonia beltzak ematen ditu, eta odolezko agarrean hemolisia.

Loeffler inguruan ondo eta arin haziko da. Inguru hauetan erakusten duen ezaugarrien

arabera hiru biotipo eta k antigenoaren araberako seroaldaera batzuk bereizi ahal dira.

Gram tindaketa eta froga biokimikoak identifikatzeko erabiltzen dira. Edozein kasutan toxina

ekoizten ote duen ikertu beharko da, antitoxinarekin prezipitazioa agarosa geletan nabarituz.

4.6 TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

Berehala antitoxina difeterikoarekin tratatzen da toxina blokeatzeko, zeluletan finkatuta dagoen

toxina ez dago indargabetzerik. Penizilina ematen da infekzioa kentzeko eta honela toxinaren

ekoizpena etenarazteko.

Prebentzioa txertaketaren bidez egiten da (egutegian dago). D.T.P. txerto konbinatuan toxoide

difterikoa dago. 2004. urtetik aurrera, eta modu kategorikoagoan 2009. urtetik aurrera, ebidentzia

zientifikoa berrikusi ondoren, haurtzaroan eta nerabezaroan behar bezala txertatutako pertsonen

artean 65 urte inguruko oroitzapen‐dosi bat gomendatzen da.

 21. GAIA: KOKO GRAM NEGATIBOAK: Neisseria GENEROA

1. NEISSERIA GENEROAREN EZAUGARRI OROKORRAK

Neisseria generoko bakterioak soilik landuko ditugu. Hauek dira genero honen barnean garrantzia
medikoa duten espezieak.

● Neissericeae familiakoak dira.

● Diplokoko Gram- (dituzte kafe garau itxura hartu)
● Pili (finbriak) dituzte atxikidura, mugikortasuna eta ADN lorpenerako
● Hazkuntza
○ Hazkuntza faktore asko behar dira bakterio hauek hazteko,
behar nutrizional zorrotzak dituzte. Esaterako burdina behar
dute hazteko, hori dela eta txokolate-agarrean eta odol-agarrean hazten dira. (Txokolate
agarrak ez du txokolaterik, lisatutako eritrozitoak baizik).
○ Tenperatura: 35-36ºC
○ Mikroaerofiloak dira: laborategian hazteko inkubazio bereziak behar dituzte, %5eko O 2
kontzentrazioarekin (ingurunean %21ekoa da) eta CO 2 kontzentrazio altua (%5 baita
ere). Beraz, ez da erraza hauek haztea.
● Aerobioak dira
● (%5-10 CO2-ko atmosferan hobe hazten dira)
● Sentikorrak dira ingurune aldaketekiko, lehortasuna eta
tenperatura aldaketak batez ere
● Katalasa eta oxidasa positiboak dira (identifikazioa).
○ Zitokromo oxidasaren froga: kolonia bat
hartzenda eta tira baten gainean jartzen da. Proba
positiboa izanez gero, kolorea agertuko da.
 ● Espezie gehienak mahaikideak dira arnas-traktuan
● 2 espezie patogenoak:
○ N. gogorrhoeae (infekzio gonokozioa)
○ N. meningiditis (meningitis epidemioa)
● Genoma:
○ Meningokoko eta gonokokoen proteinak oso homologoak dira
○ Ehunka gen ezberdinak dituzte, espeziearen esklusiboak direnak
○ Mutatzeko gaitasun eta transferentzia horizontal handia dute
○ Aldaketa antigenikoa: kapsularen polisakaridoa

2. NEISSERIA MENINGIDITIS
Gaixotasun meningokoziko inbaditzailea eragiten duen agentea Neisseria meningitidis edo
meningokokoa, diplokoko Gram negatiboa da. Neisseria meningitidis bakterioak normalean esterila den
likidoa edo ehuna inbaditzen duenean sortzen den gaixotasun oro hartzen da gaixotasun meningokoziko
inbaditzailetzat.

● Gordelekua: erreserborio bakarra giza nasofaringea da, eta inoiz ez da handik kanpo isolatu. Ez da
animalia edo objetuetan topatu
● Infekzio iturri nagusia eramaile asintomatikoak dira (%5-10)
● Habitata: nasofaringearen eta orofaringearen mukosan atxikituta bizi da.

Inkubazio‐aldia 3‐4 egun artekoa da (1 eta 10 arteko tartea). Gaixotasuna normalean modu esporadiko
eta aurreikus ezinean gertatzen da, eta bere aurreko sentiberatasun indibiduala existitzen da.
Nasofaringean meningokokoa hartu ondoren gaixotasuna garatzeko arriskua ez da beti berdina, aldatu
egiten baita ostalariaren ezaugarrien arabera; era berean, eskuratutako anduiaren ezaugarriek ere eragin
handia dute balizko garapen horretan. Andui gutxi batzuek sortzen dituzte gaixotasun inbaditzailearen
kasu gehienak.

Bakterio honen infekzioa arruntagoa da hilabete hotz eta lehorretan. Orokorrean endemia baxua duen
gaixotasuna da.

● Estatuko tasekin alderatuta, EAEn gaixotasun meningokoziko inbaditzailearen (GMI) intzidentzia

handiagoa izan da historikoki. Ez da sarri gertatzen; baina larria da. Euskal Herrian 3tik 5era
bitarteko kasuak izaten dira urtean 100.000 biztanleko.
● Irudian ikus daitekeenez, tasen bilakaerak (1999-2018) beheranzko joera dauka bi kasuetan.
2.1. SAILKAPENA

Serotaldeen sailkapena:
● 13 serotalde desberdin daude kapsulako polisakarido motaren arabera.
● Gizakiaren patogeno nagusiak: A, B, C, X, Y, Z, W eta L serotaldea.
● Aglutinazio teknika (antigorputz espezifikoekin) erabiltzen da serotaldeak desberdintzeko:
meningokokoaren ezaugarritze mikrobiologikoa serotaldeko egiten da, kapsula latex teknika
bidez tipatuta, edo tipo, azpitipo edo sekuentziotipoaren arabera, metodo molekularrak
baliatuta.
Tipo eta subtipoak subtipoak sailkatzeko:
● Porinak hartzen dira kontuan, kanpo‐ hormako proteinak.
● Bi porinen, PorB y PorA, leku aldakorrean begiratzen da.
● Askotan anduia ezin da genotipatu.
Sekuentziotipoak (ST) sailkatzeko:
● Teknika molekularrak erabiltzen dira: Multilocus Sequence Typing (MLST).
● 9 aleloren sekuentziazioa egiten da, hau da, “housekeeping” geneak aztertzen dira.
● Honela sailkatzen dira: ST11, ST32, ST8, ST41/44...
● PCR + sekuentziazioan oinarrituta.
● Datu-baseak behar dira baseak behar dira.
● Euren STaren arabera, konplexu klonal batean edo bestean biltzen dira.

Gaixotasuna sortzen duten hainbat motatako serotalde edo meningokokoak daude; gure ingurunean
ohikoenak B serotaldea eta C serotaldea dira.

2.2. EPIDEMIOLOGIA

● Transmisioa: pertsonatik pertsonara egiten da, goiko arnas‐traktuko tanten edo sekrezioen
bitartez. Beharrezkoa da kontaktu estu (zuzena) eta jarraitua edukitzea. Listuak hazkundea
inhibitzen du; hori dela eta, kutsatutako objektuen bidez transmititzea (fomiteak) ez da oso
probablea.
 ● Populazio gaixokorra: 6 urteko umeak eta gazteak. Helduetan dagoeneko antigorputzak ditugu
bakterio honen aurka.
Ehun pertsonatatik hamar, eramaile sanoak izan daitezke. Esan beharra dago bakterioaren eramaile diren
pertsona guztiek (populazioaren %10‐15) ez dutela garatzen gaixotasuna baina kutsa ditzakete beste
pertsona batzuk.

Bada serotaldeen banaketa geografiko zehatz bat.

● A serotaldeak Afrikako agerraldi epidemikoak eragiten ditu.
○ Afrikako gerrikoa: Gaixotasun desberdinen intzidentzia altua duten herrialdeek osatzen
dute. Honen barnean meningitisaren gerrikoa agertzen da. Urtero meningitis agerraldiak
ematen dira eta pertsona asko hiltzen dira baliabiderik ez dutelako tratatzeko.
● B eta C serotaldeak endemikoak dira herrialde industrializatuetan.
● C serotaldearen ondoriozko agerraldiak atzeman dira
gizonekin sexu‐ harremanak dauzkaten gizonengan
Europan eta Ipar Amerikan.
● W serotaldeak (lehen W‐135) noizbehinkako agerraldi
epidemikoak sortzeagatik (Afrikan) edo ezohiko egoera
endemikoak eragiteagatik ezaguna izan da. Hala ere, gaur
egun, serotalde horrek eragindako kasuen intzidentzia
gora egiten ari da Europan.
● Y serotaldea, lehen oso gutxitan agertzen zena, orain C
baino gehiago azaltzen da C serotaldearen kontrako
txertoa ipinita daukaten populazioetan.
● X eta Z serotaldeak oso ez ohikoak dira, eta oro har immunodeprimituekin lotuak (anti‐ TNF).

Serotaldeei dagokienez, EAEn B serotaldea gailendu da azken 20 urteetan, eta, horren ondoren, C
serotaldea. Y serotaldea, lehen oso gutxitan agertzen zena, orain C baino gehiago azaltzen da C
serotaldearen kontrako txertoa ipinita daukaten populazioetan.
Hilkortasun‐tasari helduz, 1999aren eta 2018aren artean 91 pertsona hil dira. Oro har hilkortasuna %7,7
izan da; handiagoa izanik C meningokokoaren kasuan (% 18,5) (2.taula). Gaixotasun meningokoziko
inbaditzailearen kasuen % 60 baino gehiagotan, aurkezpen klinikoa sepsia izaten da; kasuen % 31n, berriz,
meningitisa, eta kasuen % 7n, biak. Sepsiak eragiten ditu heriotza gehien (% 11,2).
2.3. BIRULENTZIA FAKTOREAK

Neisseria meningitidis bakterioak birulentzia faktore asko dituzte, hauek dira garrantzitsuenak:
● Finbriak, ileak edo piliak: Nasofaringearen mukosan atxikitzeko eta horien bitartez material
genetikoa transferitzeko ere balio dute.
● Hormako proteinak: Pora eta PorB proteinak (kanpoko mintzaren proteinak, [ioien igarotzearekin
lotutakoak]), eta Opa eta Opc proteinak atxikitzeko molekulak). Kanpoko mintzako proteina
batzuek aldaketa antigenikoak eraginez antigorputz erantzuna indargabetzen dute.
● IgA jariatzailea proteasa: Nasofaringetik endozitosiaren bidez barneratzen da bakterioa
mukosaren IgA jariatzailea proteasa baten bidez indargabetuz.
● Kapsula antifagozitikoak inbasioari laguntzen dio.
● Meningokokoak meningobaktina deitutako sideroforo bat sintetizatzen du, gizakiaren
laktoferrina eta transferrinatik bere ugalketarako behar duen burdina eskuratzeko. Antigorputz
sistemikoen kopuruak txikiak direnean edo konplementuaren eskasia dagoenean bakterioak
hedatu ahal dira nerbio sistemaraino.
● IgG antigorputzen kontzentrazioaren arabera, hedapena emango da nerbio sistema
zentraleraino.
● Gaixotasunaren toxemiaren sintomak lipopolisakarido endotoxikoari egozten zaio. Bakterio
honek lipopolisakaridoak soberan sintetizatu ahal ditu eta besikulak moduan endotoxina hau
askatzeko gai da. Horrela, toxemia sortuko da kaltea ekarriko duena. Kalte hori, meningeen
hanturatik ere etor daiteke.
2.4. KLINIKA

Forma klinikoa askotarikoa izan daitekeen arren, gaixotasuna ia beti bi modutan azaltzen da: meningitis
legez (garuna eta bizkarrezur muina estaltzen duten mintzak inflamatzen dira), edo septizemia legez
(odola infektatzen da). Meningitisa beste bakterio edo birus batzuek ere eragin dezakete.

Gaixotasun akutu eta larria da eta hauek ditu bere ezaugarri nagusiak: bat‐batean aurkezten da,
sukarrarekin, buruko min handiarekin, botagalearekin eta, sarritan, okadekin, orientaziorik eza eta ondoez
orokorra. Maiz, makula arrosak eta, tarteka, besikulak dituzten petekiak, atzamarrarekin presioa eginda
desagertzen ez direnak. Bi urtetik beherako pazienteengan ez dira beti sintoma hauek guztiak aurkezten,
beste hauek baizik: nagitasuna, suminkortasuna, okadak eta apetitu falta.

Holako sintomarik agertuz gero, pediatrarekin edo medikuarekin kontsultatu behar da eta baloratuko ditu
sintomak, eta ikusiko du ospitalera jotzeko beharrizanik dagoen ala ez. Hala ere, ez ohiko agerpenak ere
badaude: konjuntibitis, bakteriemia, artitris, perikarditis, miokarditis...

● Meningeen inflamazioa→ Meningitis purulento akutua (zornetsua): Bat-bateko hasiera, buruko

mina, sukarra, meningeen hantura… Arrasto neurologikoak arraroak dira eta ondo tratatuta ere
%15a hilko da.
Garunean eragindako kalteak:

● Meningokokzemia (meningokokoak odolean): %25a hilko da tratatu arren.

2.5. DIAGNOSTIKOA

Diagnostikoa ahalik eta azkarren egin behar da eta hori, sintomen

behaketan ez ezik, pazientearen odolaren eta likido
zefalorrakideoaren hazkuntzan oinarritzen da.

Gram tindaketan koko Gram-negatiboak bikoteka leukozito

polimorfonuklearren barnean agertzen dira eta odol-agarrean zein
txokolate-agarrean isolatzen dira.

Oxidasa eta katalasa positiboak erakusten ditu.

Azukreen patroiaren bidez (proba biokimikoak) espeziea identifikatu ahal da: glukosa eta maltosa soilik
hartzituko ditu.

Anduiaren tipaketa egin behar da.

Lehen, oro har, proba komertzialak erabiltzen ziren kapsula‐antigenoak hautemateko likido
zefalorrakideoan, odolean eta gernuan (antigenoak iraizten diren laginetan), baina azken urteotan ez dira
erabiltzen, proba horiek ez direlako gram tindaketa bezain fidagarriak eta positibo faltsuak eman
ditzaketelako, batez ere gernu‐laginetan.

Laborategiko irizpidea:

- N. meningitidis isolatzea normalean esterila den toki batean edo azaleko purpura‐lesioetan.
- N. meningitidisaren azido nukleikoa hautematea normalean esterila den toki batean edo azaleko
purpura‐lesioetan.
- N. meningitidisaren antigenoa hautematea likido zefalorrakideoan.
- Diplokoko Gram negatiboak hautematea likido zefalorrakideoan.

PCR edo kontrainmunofluoreszentzia tekniken bidez kapsulako antigenoa detekta daiteke LZRan.
2.6. TRATAMENDUA

Kimioprofilaxia administratzeko aukera dagoenez, ezinbestekoa da jarduteko irizpide garbiak ezartzea

gaixotasun honen kasu esporadikoak edo agerraldiak erregistratzen direnean.

Infekzio meningokoziko kasu batekin harreman estua dutenen kimioprofilaxi‐gomendioa ahalik eta
bizkorren egin beharko litzateke; diagnostikoaren osteko 24 orduren barruan egitea da egokiena.
Sintomak hasi eta 14 egun igaro ostean kimioprofilaxiaren balioa ia hutsa edo oso mugatua izaten da.

Kimioprofilaxiaren osteko bi asteetan beste kasu indize batekin harremana izateak kimioprofilaxia
errepikatzea inplikatzen du.

Aukeratutako antibiotikoa rifanpizina da. Saiakuntza kliniko zorrotzetan efikaz agertu da antibiotiko hori
eramailearen egoera murrizteko; hala, %75-98 arteko arrakasta izan du tratamenduaren osteko astean.

Zeftriaxona ere eraginkor agertu da eramailearen egoera desagerrarazteko (gihar‐barneko dosi

bakarraren bidez). Farmako hori, gainera, emakume haurdunek ere erabil dezakete, rifanpizina ez bezala.
Dosi bakarra izaki, oso erabilgarria izan liteke pauta arrunta betetzeak zalantza sortzen duen kasuetan.

Pertsona helduetan, ziprofloxazinoa ere rifanpizinaren ordezko aukera izan liteke, nahiz eta haurrentzat
kontraindikatuta dagoen. Aukera ona da antisorgailuak hartzen ari diren emakumeen kasurako,
errinfapizinak antisorgailuon efikazian eragiten baitu.

Nahiz eta kimioprofilaxiak bigarren mailako kasuak saihesten dituen, immunizazioa da epe luzean
gaixotasuna ekiditeko bide bakarra.

2.7. PREBENTZIOA

Prebentziorako, kasu batzuetan antibiotikoak ematen zaizkie gaixoaren bizikide eta kontaktu estuei. C
serotaldeko meningokokoa denean, txerto espezifiko bat ere erabiltzen da, orain haurren txerto
egutegian barne hartua dagoena, bi hilabeteko adinetik aurrera emateko.

Inmunoprofilaxia: txertoak; polisakaridozkoak edo konjugatuak.

Mota bientzako txertoak daude A, C, W eta Y serotaldeentzat, aldiz, ez dago X serotaldeentzako txertorik.
B serotaldearen aurkako txertoak daude (zenbait andui epidemiologikotik lortutako proteinetan
oinarrituta) baina ez daude eskuragarri mundu osoan.

Denak inmunogenikoak eta seguruak dira (haurdinaldian barne) eta kontrako efektu gutxi dituzte.
Txertaketa

Gaixotasuna sorrarazi duen serotaldearen kontrako txertoa baldin badago, immunizatuta ez dauden
kontaktu estuei txertoa jartzea gomendatzen da.

Txertoak ez du kimioprofilaxia ordeztuko: biak beharrezkoak dira kasu indize bat agertutakoan bigarren
mailako kasuak lehenbailehen prebenitzeko.

Arau gisa, B eta ACWY meningokokoen txertoa ipiniko da GMI kasu guztietan, edozer dela ere txertaketa‐
egoera.

Orokorrean, osakidetzako umeen txertaketa egutegia behatzean, ikusi daiteke 4. eta 12. hilabeteetan C
meningokokoaren aukako txertoa hartzen dugula eta 12 urterekin ACWYren aurkakoa. Azken hau, txerto
berri bat da zeina meningokoko mota gehiagoren aurka babesten duen; zehazki, A, C, W eta Y‐ren aurka.
Horrez gain, txerto konjokatu tetrabalente hau (A, C, Y eta W serotipoekin) bidaiariek hartzen dute,
adibidez Afrikara joatean. Toxoideak ditu (proteinak) eta %90eko babesa ematen du.

2001 eta 2007 bitartean jaiotako guztiei, hori baita gaixotasuna transmititu dezakeen populazio‐taldea,
segur aski, meningokoko C gaitzaren aurka txertatuta egongo dira pertsona horiek, baina orain txerto berri
hau jarri behar dute, babes handiagoa bermatzen du eta.

Txertaketa pixkanaka egingo da, hurrengo hiru ikasturteetan: 2019‐2020, 2020‐2021 eta 2021‐2022.

Nork jarri behar du txertoa 2019‐2020 ikasturte honetan?

2020ko otsailetik aurrera, 2001, 2002 eta 2004 urteetan jaiotako guztiek

Non jarriko da txertoa?

Ikastetxeetan, lanbide‐heziketako zentroetan eta unibertsitateetan jarriko da txertoa. Ikasten ari direnek
edo ikastetxean txertatzerik ez dutenek, aurrez hitzordua eskatuta, osasun‐zentroan jarri ahal izango dute
txertoa.
3. NEISSERIA GONORRHOEAE (GONOKOKO)

3.1. EPIDEMIOLOGIA

Blenorragia (gonorrea) edo infekzio gonokozikoa Neisseria gonorrhoeae edo gonokoko izeneko bakteriak
eragindako sexu‐transmisioko infekzio bat da. Infekzioa duen pertsona batekin preserbatiborik gabe sexu‐
harremanak edukitzen direnean kutsa daiteke, sexu‐harreman baginal bidez edo aho‐sexu bidez. Hala ere,
transmisio bertikala izan dezake; amatik umera erditzean.

Gordailu bakarrak izakiak dira eta infekzio-iturri nagusia infekzio asintomatikoa duten pertsonak dira;
emakumezkoetan %50a izan ohi da eta gizonezkoetan berriz %10a.

Tratamendua eraginkorra den arren, herrialde askotan ez dago kontrolatuta; ondorioz, eramaile
asintomatiko gehiago egongo da eta gainera preserbatiboaren erabilera mugatuagatik infekzio ugari
ematen dira.

Populazio gaixokorra gazteak (15-24 urte) izan ohi dira, nahiz eta edonor gaixotu dezakeen mundu osoan
zehar. Geroz eta sexukide gehiago izan, orduan eta handiagoa izango da infektatzeko arriskua, eta
transmisioarena ere.

Azken urteotan intzidentzia asko igo da Espainian; izan ere, VIH-rekiko beldurra galdu da honen
kronifikazioaren ondorioz eta “pastilla del dia despues” edukitzearen ondorioz jendeak ez du
preserbatiborik erabiltzen.
3.2. DIAGNOSTIKOA

Zona genitaleko, faringe zonako edo zona analeko (sexu‐praktikak nolakoak izan diren kontuan hartuta)
lagin bat behar da diagnostikoa egiteko. Zenbait kasutan gernu‐lagin bat ere eska daiteke.

Gram tindaketak oso baliotsuak dira, bereziki gizonezkoenak (laginean ikusi daitezke diplokoko gram
negatiboak).

Laginak berehala ez badira ereiten, garraio inguru berezietan eraman behar dira eta hoztu gabe, bakterio
hauek oso sentikorrak direlako aldaketa termikoekiko.

Inguru hautakorretan isolatu ondoren identifikazio biokimikoa egiten da. Oxidasa positiboa da eta
bakterio honek glukosa baino ez du hartzituko.

Gaur egun PCRaren bidez anplifikazioak daude merkatuan, mikroorganismoa arinago diagnostikatzeko.

3.3. BIRULENTZIA FAKTOREAK

Neisseria gonorrhoeae oso egokituta dago gizakiaren patogenoa izatera eta adhesina batzuek errezeptore
espezifikoak dituzte mukosa urogenitalean.

Infektibitatea eta beraz, infektatuekin harreman sexualak eduki ondoren kutsatzeko arriskua oso handia
da.

1. Adhesina funtzioa betetzen duten ileak dira patogenizitate faktore garrantzitsuak eta haien
kontrako A edo G immunoglobulinek atxikidura gutxitu ahal dute. Epitelioan atxikitzen da ileen
bidez eta bere hormako proteina batzuek eragiten dute endozitosi prozesua. Bakuola baten
barruan zeharkatzen dituzte zelula epitelialak eta suntsitzen dituzte infektatutako zelulak. Honela,
bakterio multzoak zelulen hondakinez babesturik geratzen dira unitate infekziosoak eratuz.
2. Gonobaktina, sideroforoa, burdina eskuratzeko erabiltzen dute eta beharrezkoa da uretrako
infekzioa sorrarazteko.
3. Lipopolisakaridoak aktibitate endotoxikoa dauka. Honek alboko zelulak kaltetzen ditu eta
ondoren epitelio genitalaren inflamazioa eragiten du.
Gehienetan traktu urogenitalean mugatuta dagoen infekzio lokala da, baina batzuetan hedatu ahal da edo
beste lekuetan infekzioa sortu.

3.4. KLINIKA

Agerpen klinikoak:

Sarrien agertzen diren sintomak: baginako fluxua handitzea, jarioa zakilean eta txiza egitean erresumina
sentitzea. Emakumeen % 50 eta gizonen % 10 baino gehiagok ez dute sintomarik izaten. Sintomak sexu‐
kontaktua izan eta 2‐10 egunera agertzen dira, eta eragindako gorputz‐atalaren araberakoak dira;
orokorrean infekzio lokala eragiten du.

- Zakilean: mina edo erratza pixa egitean (uretritisaren sintoma ohikoak), jariaketa horixka
gernuaren zulotik (jariakin zornatsu), mina edo hantura barrabiletan.

- Baginan: azkura, jariakin anormala. Emakumeetan askotan ez dute sintomarik nabarituko eta
transmisiorako talde garrantzitsu bat osatuko dute. Infekzio sintomatikoa dutenen artean
konplikaziorik gabeko zerbizitisa da ohiko agerpena.
 - Ondestean: azkura, mina, odola, ondestearen jariakina edo mina kaka egitean.

- Eztarrian: faringeko mina.

Hala ere, %1-3 kasuetan infekzioa

azalera edota artikulazioetara heda
daiteke.

Ama infektaturik dagoenean umeak konjuntibitis gonokozikoa hartu ahal du eta tratamendu ez
ezartzekotan itsua geratu ahalko da.

Gerta daiteke, halaber, inolako sintomarik ez nabaritzea.

3.5. TRATAMENDUA

Ahal den azkarren tratamendu espezifikoa jasotzea garrantzitsua da, infekzioak, tratatzen ez bada,
konplikazioak eta osasun‐arazo larriak eragin ditzakeelako.

Tratamendua erraza eta eraginkorra da: antibiotikoak hartu behar dira.

Penizilinarekiko, tetraziklinarekiko eta ziprofloxazinorekiko errestenteak dira, hori dela eta, tratamendu
duala gomendatzen da:

Zeftriaxona (zefalosporina) + azitromizina (makrolido) edo doxiziklina (tetraziklina).

Baina andui erresistenteak gero eta gehiago dira Asiako eta Pazifikoko herrialdeetan, baita Europan,
Kanadan eta AEBetan ere. Zefalosporinekiko erresistentzia handia duten anduiak hauteman dira Asian,
Afrikan, Europan eta Ipar Amerikan. Horregatik, blenorragiaren/gonorrearen izurritea geldiarazteko
ahalegin nagusiak hezkuntza, detekzio goiztiarra eta sexu‐kontaktuen kontrola eta jarraipena dira.
Garrantzitsua da ohartzea blenorragia gaixotasun esanguratsua dela. Infekzio kronikoek antzutasuna
eragin dezakete, eta infekzio asintomatikoek gaixotasunaren gordailua iraunarazten dute eta infekzio
barreiatuen intzidentzia handiagoa eragiten dute.

3.6. PREBENTZIOA

Infekzio gonokozikoa edo blenorragia sexu‐harremanetan preserbatiboa beti erabiliz prebenitzen da.

Jaioberriak infekzio gonokoziko okularretatik babesteko, normalean kimioprofilaxia erabiltzen da, %1eko
zilar nitratoarekin eta %1eko tetraziklinarekin edo %0,5eko eritromizina duten begietako pomadak.
Horrek ez du balio gaixotasun genitalari aurrea hartzeko.

Ez da ondo ezagutzen bakterio horrek eragindako infekzioaren aurreko immunitatea. Pilien, Por proteinen
eta lipopolisakarido antigenoen aurkako antigorputzak detekta daitezke. Hala ere, promiskuitate sexuala
duten pertsonetan hainbat birinfekzio izaten dituzte. Immunitate babeslerik eza hori, neurri batean, andui
gonokozikoen aniztasun antigenikoak azaltzen du. Antigorputzak andui zehatz baten aurka sortzen dira.
Aniztasun antigeniko horrek azaltzen du, halaber, orain arte pilien aurka garatzen saiatu diren txertoen
eraginkortasun falta.
 22. GAIA: BAZILO GRAM NEGATIBOAK
Gizakietan gaixotasun gehienen eragileak bakterio gram negatiboak dira. Oso ugariak dira eta aztertuko
ditugunak hurrengokoak dira:

1. Enterobacteriaceae familia
2. Vibrio, Campylobacter eta Helicobacter generoak
3. Pseudomonas eta Acinetobacter generoak
4. Bordetella eta Haemophilus generoak
5. Legionella generoa

Taula honetan medikuntzan interesa duten bazilo gram negatibo espezie nagusiak agertzen dira:
Gogoratu! Bazilo gram negatibo guztietan agertuko da LPS lipopolisakaridoa. Honek O antigenoa eta A
lipidoa adierazten du (18.gaia).

1. ENTEROBACTERIACEAE FAMILIA
EZAUGARRIAK
● Talde handia: 30 genero bereizten dira eta 100 espezie
baino gehiago
● Guztiek metabolismo fakultatiboa dute (glukosa
hartzitzen dute); aerobio eta anaerobio fakultatiboak
(bakterioaren arabera)
● Mugikorrak edo ez, flageloa duten edo ez duten
arabera.
● EGITURA ANTIGENIKOAK (antigeno hauen araberako
serotipaketa, anduien bereizketa)
○ K antigenoa: Kapsulan agertzen da.
○ O antigenoa: lipopolisakaridoarena (LPS).
○ H antigenoa: Flageloa dutenean agertzen da.
● Plasmido eta fagoak izan ditzakete eta hauen
hedapena ohikoa da, informazio desberdina garraiatuz: antibiotikoekiko erresistentzia,
birulentzia faktoreak (toxinak, adhesinak, inbasiorako mekanismoak). Horrela, sailkapenaren
etengabeko aldaketak ematen dira (andui berriak agertzen badira hauek espezie tipikoarengandik
urrunago egongo dira, espezie berria bihurtu arte).
● Bizileku desberdinak: gizaki edo animalien hestean, zorua, ura, landaredia (azken hiru hauetan
kutsaduragaitik agertuko dira).

PATOGENIA
Patogeno oportunistak dira; izan ere, gizakien traktu gastrointestinaleko mikrobiotan dauden
enterobakterio guztiek ostalariaren ahultasuna aprobetxatu eta faktore laguntzaileak daudenean infekzio
larriak sortu ahal dituzte. Infekzioa gertatzen da ostalariaren barrerak urratuta daudenean edo defentsa
mekanismoak gutxituta daudenean (tratamendu inmunosupresoreak, beste gaixotasun larriak edo
inmunoeskasiak daudelako). Hori dela eta, bakterioaren patogenizitate faktoreek kasu honetan ez dute
hainbeste garrantzirik. Infekzio oportunistak, beraz, endogenoak dira eta askotan polimikrobianoak.
Familia honetan espezie oportunistak ez ezik, lehen mailako patogenoak ere daude, enteritisak eta sukar
septizemikoekin lotutakoak: Escherichia coli (seroaldaketa batzuk), Salmonella spp., Shigella spp., Yersinia
enterocolitica, Yersinia pestis.

Enterobakterioek sortutako gernu infekzioa, zaurien infekzioa, pneumonia eta septizemia dira arruntenak
ospitalizatuen artean.
DIAGNOSTIKOA
Teknika desberdinak erabiltzen dira diagnostikorako:

● Hazkuntza medio hautakorrak eta bereizgarriak: Mac

Conckey agarra enterobakterio isolamendurako oso erabilia
da.

● Proba biokimikoak: Espezien identifikaziorako

miniaturizatutako proben bateriak erabiltzen dira (API galeriak). *Praktiketan zehatzago aztertuko
da.
● Antibiograma: Tratamendu antibiotikoa eskuratzeko bakterioak dituen erresistentziak ezagutzen
dira honi esker.

Taula honetan medikuntzan interesa duten

Enterobacteriaceae familiako genero eta espezie nagusiak
agertzen dira.

Patogeno primarioak dira: Shigella generoa, Salmonella

generoa eta Yersinia generoa.

Patogeno oportunistak dira: Escherichia coli (normalean

oportunista da baina andui batzuk patogeno primarioak izando
dira eta gaixotasun larriak eragingo dituzte.), Enterobacter,
Serratia, Morganella, Citrobacter, Providencia, Klebsiella (K. pneumoniae), Proteus (P. mirabilis).

*Azpimarratutakoak dira landuko direnak.

Enterobacteriaceae familiako generoak normalean non sortzen duten

infekzioa:

1.1. ESCHERICHIA COLI

OROKORTASUNAK
● Bazilo gram -
● Flageloak eta finbriak ditu.
● Kapsula (polisakaridoak) du.
● Laktosaren hartzidura egiteko gai da, beraz, Mac Conkey agarrean
arrosa kolorea hartuko du.
● Espezie batzuk hemolitikoak dira (odol agarra).
● Hazkuntza medio estandarrean ondo hazten dira.
● Beroarekiko (>60ºC, 15 min) eta antibiotikoekiko
erresistentzia aurkezten dute.
● Serotipaketa erabiliz anduien sailkapena egiten da O
(lipopolisakaridoa), H (flageloan) eta K (kapsulan) antigenoak
erabiliz. *O eta K antigenoa fagozitosiari eta konplementuari
aurre egiteko erabiltzen dira.
● Sideroforoak dituzte (enterobaktina, aerobaktina). Hauek
transferrina eta laktoferrinatik burdina eskuratuko dute.
● Hauen birulentzia faktoreak plasmido eta fago lisogenikoetan
kokatzen dira.
*espeziearen barruan andui batzuk besteak baino birulentoagoak
dira.

SAILKAPENA (E.coli anduiak)

Gogoratu! Serotipaketa erabiliz egiten da anduien sailkapena (O, H eta K antigenoa erabiliz).
Bakterio oportunistak dira gehienetan, hurrengo patologiak sortuz: gernu bidezko infekzioak (gaitz
tipikoena, batez ere emakumeetan), sepsi bakterianoa eta meningitis neonatala. Andui batzuk, berriz,
patogeno primarioak dira, gastroenteritisa sortuz (mota desberdinak).
SEROALDAERA UROPATOGENOA (bakterio oportunistak)
● E. coli uropatogenoa: gernu infekzio gehienen eragilea izango da.
● Patogenizitate faktoreak:
○ Finbriak (P eta S): Hauek mukosa genitourinarioan errezeptore espezifikoak dituzte eta
uretra eta ureterretatik
igotzeko balio dute gernu
jarioaren kontra, zistitisak
eta pielonefritisak
sortarazteko.
○ Aerobaktina (sideroforoa)
○ Hemolisia
○ Kapsulak
● Seroaldaerak: O2, O6, O11 (gehien
isolatzen direnak izan arren beste
batzuk ere badaude).
● Gernu infekzioa beti erlazionatzen da
ostalariaren faktore laguntzaileekin (diabetesa, inmunoeskasiak, transplanteak), nahiz eta
nabariak ez izan.

SEROALDAERA ENTEROPATOGENOAK
Enteritis batzuk E.coli-k sortutakoak dira. Seroaldaera enteropatogenoak 4 taldeetan sailka daitezke.
Bakterio honek eragindako enteritisen diagnostikoa serotipaketan edo toxinen presentzia
nabarmentzean oinarritu beharko da. E.coli espeziea gorozki laginetatik isolatu eta identifikatzea soilik ez
da adierazgarria, heste-traktuko ohiko mikrobiotako kidea delako.

● Seroaldaera enteropatogenoak (E.C.E.P. → e. coli enteropatogenikoa)

○ Andui hauek ez dituzte toxinarik sortzen eta ez dira inbasiboak.
○ Beherakoaren kasua da maiz edoskitzaileen artean.
○ Patogenia: Bere mekanismo enteropatogenoa heste meharreko zeluletan atxikidura estu
estuan datza. Atxikidura honen ondorioz, mukosetako zelulen zitoeskeletoa aldatzen da
eta mikroileak suntsituta geratzen dira. Uraren eta elektrolitoen berreskuratzea ez da
ondo egingo eta beraz, beherakoak agertuko dira.
● Seroaldaera enterohemorragikoak (E.C.E.H. → e.coli enterohemorragikoa)
○ Vero toxina sortzen dute (Shiga toxinaren antzeko mekanismo zitolitikoa duena).
○ Infekzio-iturriak: haragia (behien okela) eta pasteurizatu gabeko esnea.
○ Inkubazioa: 1-10 egun (3-4 egun).
○ Infekzio dosia oso txikia (<100 zelula).
○ Patogenia: Heste lodiko zeluletan atxikidura eta kolonizazioa burutzen du. Ondoren,
zelulen inbasio eta ugalketa eman eta Vero toxina (zitolitikoa) ekoizten du heste,
giltzurrun eta odol-hodien kaltea eraginez. E.coli enterohemorragikoa enteritis arin
(odolik gabeko beherakoak) zein larriekin (kolitis hemorragikoa, sabeleko mina)
erlazionatu da eta baita sindrome hemolitiko uremikoarekin (SHU) ere.
○ Serotaldea: O157:H7 baina beste batzuk ere badaude.
 ● Seroaldaera enterotoxikoak (E.C.E.T. → e. coli enterotoxigenikoa)
○ Bi toxina zitotoxiko sortzen dituzte.
○ Garapen bidean dauden lurraldeetan ume txikien artean beherakoen kausa garrantzitsu
dira.
○ Bidaiatzen direnei eragin ohi die → Bidaiariaren beherakoa
○ Patogenia: Toxinen eragina heste meharreko zeluletan ematen da. Izan ere, toxinek
guanilato edo adenilato ziklasaren aktibazioa astindu eta heste meharreko zeluletan AMP
ziklikoa metatzen dute. Ondorioz, ura eta elektrolito asko galtzen dira, beherako urtsua
sortuz.
● Seroaldaera enteroinbasiboak (E.C.E.I. → e. coli enteroinbasiboa)
○ Patogenia: Inbasio ahalmena plasmido batean kodeaturik duela, Shigellak egiten duen
moduan, koloneko mukosa inbaditu eta suntsitzen dute beherako disenterikoa sortuz.

DIAGNOSTIKOA

● Gram tindaketa
● Hazkuntza inguru hautakor eta bereizgarriak (Mc Conkey agarra)
● Proba biokimikoa (TSI)

TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

Likidoen berreskuratzea kontrolatu beharra dago. Beste enteritis batzuetan bezala normalean ez da behar
antibiotikozko tratamendurik. Izan ere, E.C.E.H. kasuetan kaltegarria izan daiteke (efektu sekundarioak,
gaitzaren luzatzea). Soilik E.C.E.I.-k sortutako infekzio larrietan merezi du antibiotikoekin tratatzea
(ampizilina, zefalosporinak ...). Prebentzio neurriak oso eraginkorrak dira: higienea, barazki eta fruten
desinfekzioa, elikagaiak ondo egosi, Tª baxuetan matendu.

1.2. SHIGELLA GENEROA

Genero honen barruan lau espezie bereizten dira: Shigella dysenteriae, S. flexneri, S. sonnei eta S. boydii.
Laurak erlazionatzen dira enteritis prozesuekin eta lehenengo biak batzuetan disenteriarekin.
EPIDEMIOLOGIA
● Gordelekua eta infekzio-iturria: gizakia. Eramaile asintomatiko asko (denbora luzez izan gaitezke
eramaile asintomatikoak beraz, zabaltzeko oso erraza da) daude.
● Transmisioa: Kontaktu zuzena edo ur kutsatua. Gorozki-aho bidetik oso kutsakorra (dosi txikia:10-
200 bakterio). Gehienetan garatu gabeko herrialdeetan agertuko da tratamendu fekala egiteko
baliabiderik ez dutelako eta ura kutsatzen delako. Gure herrialdeetan, berriz, populazio
gaixokorra <1/100.000 (haurtzaindegietan agerraldi txikiak).

PATOGENOTASUNA
Heste lodiko M zeluletan errezeptoreekin elkartuz atxiki eta zelula hauen
zitoeskeletoa berrantolatuz barneratzen dira. → Mukosaren inbasioa
zelula barnean ugarituz/ugalduz. Inbasio gaitasun hori gene
plasmidikoetan datza. → Alboko zeluletara hedapena duten aktinazko
buztana dela medio. → Enterotoxinak (Shiga toxinak) ekoizten dituzte.
Honek hesteetako zelula honeetan barneratu eta proteinen sintesia
etenarazten dute, nekrosia sortuz. → Hantura.

Beraz, hesteetako horma zelulen inbasio, toxinaren eragin, eta batez ere,
inflamazio/hanturagaitik kaltetzen da. Beraz, ondoren emango den beherakoak, batzuetan, odola eta
mukia darama.

KLINIKA
Genero honen espezieek eragindako infekzioetan hiru agerpen kliniko honeek ager daitezke:
1. Sintomarik gabeko infekzioak.
2. Beherako arinak.
3. Disenteria: beherako larria odola eta mukiarekin, koliko abdominala eta sukarra.

DIAGNOSTIKOA
● Koprokultiboan oinarrituta (gorotzetan organismoak aurkitzeko egiten den laborategi azterketa).
● Isolatzeko hazkuntza-inguru hautakor eta bereizgarriak erabili → Mac Conkey agarra.
● Froga biokimikoak: TSI (laktosa negatibo, glukosa positibo, gasik ez).

TRATAMENDUA
● Agerpen arinen kasuan → antibiotikorik EZ (deshidratazioa zuzendu behar da).
● Disenterian,kasu konkretuetan,antibiotikoa eman daiteke infekzioaren hedapena ekiditeko.

PREBENTZIOA
● Higienea
● Bizimoduaren hobekuntza
1.3. SALMONELLA GENEROA

OROKORTASUNAK
● Bazilo gram negatiboa.
● Esporarik EZ.
● Anaerobio fakultatiboa
● Campylobacter-ekin batera gure artean enteritis
bakterianoen kausa larriena: salmonelosia.
● Sailkapena oso zaila: Salmonella enterica barruan 2500
seroaldaketa baino gehiago deskribatu dira.
● Antigenoak:
○ O antigenoa (lipopolisakaridoa): termoegonkorra eta heterogeneotasun handia.
○ H antigenoa (flageloan)
○ K antigenoa (kapsulan)
○ Vi antigenoa espezie batzuetan (birulentzia); adb. Salmonella typhi

EPIDEMIOLOGIA
● Gordelekua: animali gehienak (oiloak, narrastiak, behiak, marraskiak) eta gizakiak.
● Infekzio-iturria: animalien produktu kutsatuek (oilaskoa, arrautza eta esnekiak) sortuko dituzte
infekzioa (gehienak enteritisak). Odol beroko animalien espezieak dira gizakiari janari-
toxikapenak eragiten dizkiotenak; odol hotzeko animalienak eta inguruko andui gehienak ez dira
patogenoak.
● Transmisioa: Elikagai kutsatuak jatea eta gorozki-aho bidea (ume txikietan).
● Populazio gaixokorra: Agerraldiak jantoki publikoetan (jatetxeak, egoitzak). Ume txiki, adineko eta
immunogutxituetan ere.
● Serotipoaren arabera gaitz desberdinak agertuko dira. Salmonella typhi (sukar tifoideoa) eta
Salmonella paratyphi (sukar paratifoideoa) seroaldaketak oso egokituta daude gizakietan.

PATOGENOTASUNA

Bakterioak dosi handitan irentsi eta gero heste meharreko

(enterozitoen) azken aldean atxikitzen dira (finbriak). →
Hesteetako mukosa inbaditzen dute. Horretarako gene
batzuek kodetzen dute enterozitoak inbaditzeko ahalmena.
Beste gene batzuek, berriz, fagozitosiarekiko erresistentzia
kodetzen dute eta lipopolisakaridoak konplementuari
erresistentzia ematen dio. → Lamina propiora heltzen dira
bertako folikulu linfoideetan ugaltzeko.

Inbasioaren aurreko erantzun inflamatorioa dela eta,

prostaglandinak askatu eta AMPc metatzen da likidoen kanporaketa aktibatuz (ura eta elektrolitoen
galera). Horrela emango da beherakoa.

Infekzio septizemikoak eragiteko hedatzeko aukera seroaldaketekin lotuta dago.

KLINIKA (agerpen kliniko desberdinak seroaldaeraren arabera)
● Janari-toxikapena. Enteritisa.
○ Ugariena da, janari kutsatua jan eta 6-48 ordu geroago agertuz.
○ Goragaleak eta beherakoak (odolik gabe), buruko eta tripako mina, sukarra sortu.
○ Iraupena: 2-7 egun.
○ Tratamendua: likido eta elektrolitoen berreskuratzearen kontrola. Antibiotikorik EZ.
● Sukar enterikoa
○ Sukar tifoideoa (Salmonella typhi) eta paratifoideoa (Salmonella paratyphi A, B eta C)
bereiztu.
○ Gordelekua/infekzio-iturria: eramaile osasuntsuak.
*%1-5a eramaile kroniko bihurtuko da urte bete.
○ Transmisioa: janaria edo gorozki-aho bidea.
○ Inkubazio aldia: 10-14 egun.
○ Sukarra, ondoeza, anorexia, buruko mina sortu.
○ Mukosetatik odolera igaroko da (Bakteriemia)
● Bakteriemia
○ Salmonella seroaldaera guztiak (Salmonella typhi,S. parathyphi eta S. choleraesuis).
○ Odola inbaditu ahal dute eta ondoren, artritisa, endokarditisa, osteomielitisa, meningitisa
… sortu.

DIAGNOSTIKOA
● Koprohazkuntza/koprokultiboa
*Sukar tifoideoan → gorotzetan baino, odolean bilatzea hobeto.
● Inguru hautakorrak eta aberatsak:
○ Desoxikolato-zitrato agarra
○ Desoxikolato xilosa-lisina agarra
● Proba biokimikoak
● Genotipifikazioa (fagotipaketa, PFGE …)

TRATAMENDUA
● Gastroenteritisa
○ Ura eta elektrolitoak berreskuratu, deshidratazioa zuzendu
○ Antibiotikorik EZ
● Bakteriemia eta sukar tifoidea
○ Antibiotikoak BAI
○ Andui erresistenteak egotekotan, tratamendua konplikatu ahal da (fluorokinolonarekiko
erresistentzia)

PREBENTZIOA
● Neurri higienikoak dira biderik eraginkorrena. Elikagaiak eskuratzeari eta gordetzekoari buruzko
heziketa.
● S. typhi-k sorturiko sukar tifoideoa prebenitzeko txerto batzuk daude (lurralde endemikoetara
doazen bidaiarientzat).
1.4. YERSINIA GENEROA
Yersinia generoak espezie asko ditu, hauetariko Y. enterocolitica, Y. pseudotuberculosis eta Y. pestis
gizakientzat patogenoenak izanik. Y. enterocolitica eta Y. pseudotuberculosis espezieak enteritis eta
adenitis mesenterikoarekin lotuta daude. Honek konplikazio autoinmuneak ekarri ditzake (adb: artritisa).

● Yersinia enterocolitica
○ Gordelekua: txerriak. Bere haragiarekin gizakia kutsatu daiteke.
○ Dosi altua (>104 zelula) infekziorako.
○ Tª altuetan bizirau (izozketa luzeak jasan).
○ Ume (<5 urte) eta nerabeetan: beherakoa, sabeleko mina eta sukarra
○ Diagnostikoa: gorozki eta gongoil jariakinetik identifikatzen da inguru hautakorrak
erabiliz.
○ Tratamendua: antibiotikorik EZ.
○ Prebentzioa: uraren klorazioa, hiltegian kontrola eta elikagaiak ondo prestatu-
*Kontuz! Tªbaxuak ez du balio.
● Yersinia pestis
○ Basoko marraskarietan bizi modu naturalean →arkasuso ziztaden bidez transmititu
○ Hiriko arratoietara heltzekotan, arratoien populazio gehiengoa hil eta → gizakira pasa
daiteke arkasuso ziztadaz (arkasusoak beste ostalari bila daudela). Honela sortzen da
izurri bubonikoa. Izurria sukar septizemikoa da. Espezie hau gongoil linfatikoetan ugaritu
eta odoletik beste organoetara pasatzen da, birikietara besteak beste, izurri
pneumonikoa sortuz.
○ Izurri bubonikoak tratatu ezean, %33ko hilgarritasun tasa du. Izurri pneumonikoa, berriz,
pertsona batetik bestera kontaktu zuzenaren bidez oso kutsakorra da eta, tratatu gabe,
bere hilgarritasun tasa %100ekoa da.
○ Diagnostikoa: Hazkuntza inguru aberatsak.
2. VIBRIO, CAMPYLOBACTER ETA HELICOBACTER GENEROAK
2.1. VIBRIO GENEROA
OROKORTASUNAK
● Bazilo okerrak dira, “koma” itxura dute.
● Espezie gehienak uretan bizi
● Mugikorra: flagelo polarra
● Mesofilo
● Alkalinotasuna jasan (pH 6-9)
● Sentikorrak, beroa eta pH azidoa
● Patogeno oportunistak (gizakientzat espezie gutxi): V.
parahaemolyticus eta V. vulnificus
● Lehen mailako patogenoa: V. cholerae → koleraren eragilea

2.1.1. VIBRIO CHOLERAE

SAILKAPENA
Serotaldeak (O antigenoaren izaeraren arabera):
● O1 eta O139 serotaldea →enterotoxina kolerikoa sortu (Kolera eta izurrite gehienak sortu)
● 02-tik O138ra serotaldea →toxina koleri. ez (Beherakoa → bidaiariaren beherako onbera)
EPIDEMIOLOGIA
● Gordelekua: Gizakia
● Eramaileak: gaixoak eta eramaile akutuak
● Infekzio iturriak: Ingurune urtarrean → estuario, zooplankton, landare urtarra, arraina, itsaski,
ortuariak.
● Transmisio bideak: Tratatu gabeko ura, esnea, egosi gabeko itsaskiak, ortuariak, arraina, arroza,
entsaladak.
● Gaitzikor bizilagunak: umeak eta adindunak. Malnutrizioa dutenek eta urdail ez oso azidoa.

PATOGENOTASUNA
Ura eta elikagai kutsatuen bidez, irentsitako bibrioak heste mehea kolonizatu. Ez da inbasiboa. →
Urdaileko azidotasuna jasan. → Geruza mukitsuan agudo sartu. → mikroileetan atxikitu. → enterotoxina
kolerikoa kanporatu. Beraz, beharrezko birulentzia faktoreak:

● Flageloak (arin mugitzeko)

● Finbria finkatzaileak (atxikitzeko)
● Enterotoxina kolerikoa (kolera sindromearen
erantzulea); A-B motako toxina: AMP ziklikoa
metatzen du zitoplasman eta zelulek, ura eta
elektrolitoak kanporatzen dituzte hesteetako
argira.
 Enterotoxina kolerikoa:
KLINIKA
● Kolera eragiten duten anduiek (O1 eta
O139): beherako urtsu ugari (kolorerik gabe
atera arte. *Erderaz “agua de arroz” esaten zaio),
gorako eta sabeleko mina.
● Beste anduiek bidaiariaren beherako onbera baino ez dute eragiten.
● Deshidratazioa kontrolatu ezean → egarritasun handia.

DIAGNOSTIKOA
● Gorozki laginak → inguru aberatsetan erein → inguru hautakor eta bereizgarrietan erein.
● Vibrio cholerae-ren anduiak serotipaketa behar dute.

TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

Adi! Koleraren aitorpena derrigorrezkoa da.
● Likido eta elektrolitoak berreskuratu
● Azitromizina → toxinaren ekoizpena gutxitzeko eta bakterioen kopurua gutxitzeko.
● Prebentzio neurri eraginkorrena → Transmisio bidea mozteko neurri higienikoak; uraren arazketa.

2.2. CAMPYLOBACTER GENEROA. Mikroorganismoen fitxan ikusi informazioa!!

● Espezie garrantzitsuenak: C.jejuni / C.coli / C.lari / C. fetus
● Bazilo helikoidala, S edo espiral forma
● Txikia eta mehea (E.coli baino txikiagoa)
● Mugikorra: muturreko flageloa, kortxoa kentzeko
mugimendua egin
● Termofiloak (42ºC)
● Mikroaerofiloak (%5 O2 eta %10 CO2)
● Hazkuntza inguruneak: CCDA, odol-agarra, NB …
● Sentikorrak inguruneko egoeretara: eguzki-argia,
gatz gehiegi, lehorketa, pH baxua,
desinfektatzaileak, O2 …

2.3. HELICOBACTER GENEROA

OROKORTASUNAK
● Espirilo gram negatiboa
● Muturrean 4-6 flagelo ditu
● Oxidasa, katalasa eta ureasa +
● Campylobacter-en morfologia antzekoa (hori dela eta Campylobacter genero barruan egon da denbora
luzez Helicobacter pylori, Campylobacter pylori bezala)
2.3.1.HELICOBACTER PYLORI
PATOGENOTASUNA
Helicobacter pylori (gordelekua: gizakia eta transmisio bidea: orofekala) espeziea gizakiarentzat
patogenoa da eta giza populazioaren zati handi baten mukosa gastrikoan dago %30-80-an (adinaren
arabera). Andui batzuek urdail eta duodenoko prozesu inflamatorioak sortzen dituzte; duodenoko
ultzerak, gastritisak eta baita urdaileko minbiziarekin lotuta daude ere.

Patogenotasuna: Urdaileko epitelioa kolonizatzeko

bakterioak mukosa zeharkatzen du bere morfologia
espirala eta mugimendu aktiboen bidez (flageloa
erabili). → Ureasa kanporatzen du bertako pH
azidoa neutralizatzeko (bere ingurua bizileku
alkalinoa bihurtzen du). → Adhesina batzuen bidez
urdaileko epitelioan atxiki eta ugaritzen da. →
Zitotoxina bakuolante eta CagA proteinek hantura
kronikoaren garapenean laguntzen dute mukosa
kaltetuz. Baita ultzera gastrikoaren ekoizpenean
laguntzen dute.

Dena den, infekzio guztiak ez dira sintomatikoak.

KLINIKA
Gastritis kronikoaren, ultzera duodenalaren (zuzenean H.pylori-k sortua edo H.pylori-k sortutako
gastritisagaitik sortua), urdail-adenokartzinomaren (gastritisagaitik sortua) eta B zelulen linfoma
gastrikoaren eragiletzat hartzen da.
TRATAMENDUA
Penizilinarekiko(penizilina G eta amoxizilina),makrolidoekiko (klaritromizina) eta metronidazolekiko
sentikorra da. Hori dela eta tratamendurik eraginkorrena hirukoitza da (hiru antibiotikoak hiru astetan
zehar hartzen dira) eta mukosaren babesle batekin hartzen da.

PREBENTZIOA
Txertoak ikertzen ari dira.

DIAGNOSTIKOA
● Urdaileko mukosaren biopsia (gastroskopio
bidez)→ >45 urte duten pertsonetan edo sintomatikoetan.
● Ez inbasiboak diren teknikak → beste kasu guztietan.
○ Antigenoen detekzioa (gorozkietan)
○ Arnasaren proba: urea markatua hartu ondoren botatako arnasan dagoen CO2 markatua
neurtzen da, UREASA egotearen adierazle gisa.
3. PSEUDOMONAS ETA ACINETOBACTER GENEROAK
3.1. PSEUDOMONAS GENEROA
OROKORTASUNAK
● Bazilo gram negatiboa
● Flageloak (oso arin mugitu)
● Edonon daude (ura, lurra, landare, animalien mikrobiotan …)
● Karbono iturri asko aprobetxatzeko gai (metabolismo
oxidatiboa) → ekosistema askotan bizi
● Espezie batzuk → Saprofitoak
● Beste espezie batzuk → Patogeno oportunistak →
Pseudomonas aeruginosa adb. Sortzen dituzten infekzioak
bereziki gaixo ospitaleratuen artean batez ere (instrumentazioa,
immunogutxipena edo larruazalaren erredurak eta zauriak direla
eta).

3.1.1. PSEUDOMONAS AERUGINOSA

EPIDEMIOLOGIA
● Kosmopolita
● Pertsona gehienek anti-P. aeruginosa antigorputzak dituzte
● Ekosistema asko kolonizatzeko gai da:
○ Elikagai gutxi behar ditu (edozein karbono iturri eta bide metaboliko asko)
○ Oxigenoa eskasa denean nitratoak erabili (arnasketa anaerobikoa)
○ Tenperatura tarte zabala (4-42ºC)
○ Izugarri erresistentea desinfekziosoekiko eta antibiotikoekiko (arazo larria) → izan ere,
pseudomonas aeruginosa espeziea bereziki erresistentea da antibiotiko askorekiko. OMS-
ek ateratako erresistentzia handieneko bakterioen zerrendan dago ere (Lehentasuna 1:
KRITIKOA atalean)
● Bere bizi baldintzak direla eta ospitaletako hainbat lekutan bizi daiteke eta hori dela eta,
ospitaleratuen artean P.aeruginosa bakterioarekin kolonizatuta dauden pertsonen kopurua
handia da.
● Infekzio inbasiboak → kasu esporadikoak edo ospitaleko agerraldiak / agerraldi nosokomialak.
Infekzio batzuk endogenoak dira (baziloak kolonizatutako mukosa batetik alde esteriletara
pasatzen direnean) baina baziloa transmititu ahal da paziente batetik bestera, osasun langileen
eskuen bitartez edo fomiteen bidez. Ospitaletik kanpo hartutako infekzioak ere urarekin lotuta
daude, igerileku, jakuzzi eta lentillen likidoak ohiko infekzio iturriak izanik.

KLINIKA
Patogeno oportunista da birulentzia faktore asko izan arren. Beraz, gizakia kolonizatzeko eta ondoren
inbaditzeko, defentsa lokalak (kanpoko barrerak diren larruazal eta mukosak) edo sistemikoak
(neutropenia) aurretik kaltetuta egon behar dute. Hala eta guztiz ere, behin gure ehunetan ezarrita egon
eta gero, patogenizitate faktore askoren bidez kalte handiak eragin ditzake. Horretarako, larruazala eta
mukosak kolonizatu eta handik, bakteriemia dela medio, ia edozein organotan ezarri ahalko da. Eragin
ahal dituen gaixotasun inbasiboak: endokarditisa, pneumonia, meningitisa, bakteriemia, otitisa, gernu
infekzioak, pioderma …
TRATAMENDUA
● Antibiotiko askorekiko erresistentea da;
○ Kanpo mintzeko porinen mutazioaz → fluorokinolonekiko erresistentea
○ Plasmidoei esker → betalaktamasa eta aminoglikosidoekiko erresistentea
● Antibiotikoekiko sentsibilitatea neurtu behar da antibioterapia hasi baino lehen. Horrela
emaitzen arabera bideratuko da tratamendua.
● Bakterioak erresistente bihurtu daitezke tratamenduan zehar. Horregaitik sentsibilitate frogak
errepikatzea komeni da.

PREBENTZIOA
● Ospitaleko infekzioen kontrako neurri zorrotzak bete
● Antibiotikoen erabilpen egokia
● Esterilizazio kontrolak eta isolamenduaren protokoloak

3.2. ACINETOBACTER GENEROA

OROKORTASUNAK
● Bazilo gram negatiboa (ez hartzailea)
● Edonon daude (ura, lurra …)
● Patogeno oportunistak → Acinobacter baumannii → ospitaleko infekzio oportunistak (agerraldi
nosokomialak) (arnas eta gernu traktuko infekzioak eta ondorengo septizemiak batez ere). Beraz,
osasuntsuen artean oso gutxi dira orofaringe edo larruazaleko ohiko mikrobiotan Acinetobacter
espezieak dituztenak, baina ospitaleratuen artean eramaileen portzentaiak handiagoak dira. Hori
dela eta, adb. zainketa berezien geletan pneumonia eta beste prozesu infekzioso batzuen
agerraldiak eragin ohi dituzte, askotan arnasteko tresnak edo beste monitorizazio-sistemak*
infekzio iturriak izanik.
● Biofilm ekoizten dute
● Antibiotikoekiko erresistentzia eskuratzeko mekanismo oso
eraginkorrak ditu;
○ Transdukzioa, konjugazioa eta transposizioa.
○ OMS-ek ateratako erresistentzia handieneko bakterioen
zerrendan dago ere Acinobacter baumannii (Lehentasuna
1: KRITIKOA atalean, zerrendan 1. a, pseudomonas aeruginosa baino gorago).
● Bizigabeko lekuetan bizirik denbora luze iraun
daiteke (adb: monitorizazio-sist.*)
● Tratamendua: Erresistentzia handia duenez,
terapia antibiotikoa ezartzeko isolamendu kliniko
bakoitzarekin antibiograma egin beharko da eta
tratamenduan zehar honek errepikatzea komeni
da.
● Hilgarritasun altua kontuan hartuz, agerraldiak
ahalik eta lasterren kontrolatu beharko dira,
isolamendu neurriak aplikatuz eta andui guztiak
tipatuz, infekzio iturria bilatu eta
desagertarazteko.
4. BORDETELLA ETA HAEMOPHILUS GENEROAK

4.1. BORDETELLA GENEROA

OROKORTASUNAK
● Bazilo labur gram negatiboak
● Aerobio hertsiak
● Odol agarrean kolonia disdiratsuak sortu
● Bordetella pertusis eta Bordetella parapertusis: Kukutxeztularen
sortzaileak

4.1.1. BORDETELLA PERTUSSIS

EPIDEMIOLOGIA
● Gordeleku bakarra eta infekzio-iturria: gizaki gaixoak
● Transmisioa: Umeen gaixotasun endemikoa bada ere, gaixoen jariakinak airetik oso kutsakorrak
dira eta horregaitik leku itxietan noizbehinka epidemikoa bihurtzen da.

PATOGENIA ETA KLINIKA

Normalean ez da inbasiboa. Arnas-traktuko epitelio
ziliodunean atxikitzen da (adhesinei esker: finbriak,
fitohemaglutinina iletsu batzuk, hormako pertaktina
proteina eta pertussis toxina (azken hau horman
geratzen denean)). → Epitelio gainean ugaldu. →
Lehenengo fasea: 4 exotoxina sintetizatu eta
kanporatzen ditu: pertussis, adenilato-ziklasa,
dermonekrotikoa eta trakeako zitotoxina. Fase
honetan sukarra eta katarroaren sintomak sumatzen
dira eta airetik oso erraz kutsatzen da gaitza. →
Bigarren fasea: Exotoxinak bronkioetako
epitelioko zeluletan barneratu eta zilioak suntsitzen
dituzte. Fase honetan pazienteak etengabeko eztula pairatzen du aste bitan zehar, askotan gorakoekin
batera. → Zilioak eta beraz, epitelioa berreskuratzen da, pazientea bere onera bueltatuz. Gutxitan
berreskuratze aldi horretan konplikazio neurologiko larriak gerta daitezke. Fitohemaglutininak berak
(adhesina) makrofagoen eta epitelioko zelula batzuen inbasioa sortaraz dezake eta behin zelulen barruan,
Bordetella pertussis latentzian geratu ahal da (ugaritu gabe eta antigorputzengandik babestua). Hori dela
eta, helduak kukutxeztularen agerraldi batzuen gordeleku eta infekzio-iturria dira.

TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

● Makrolidoekiko sentikortasuna du, hauen artean eritromizinarekin tratatzen da eta garaiz
tratatuz baziloak deuseztatu daitezke.
● Txertoa txertaketa egutegian dago eta horregaitik kukutxeztularen prebalentzia txikia da. 2,4,11
hilabetekin txerto hexabelentea da (kukutxeztul, b motatako Haemophilus influenzae, difteria,
tetanos, B hepatitis eta poliomielitis aurkako txertoa). 6 urterekin DTP-VPI txertoa (difteria,
kukutxeztul, tetanos eta poliomielitus aurkako txertoa).
 ● Jaioberrientzat gaitz oso larria izanik → haurdun dauden emakumeentzat ere txertoa dago
(haurdunaldi 27.astetik 36. astera txeratatu). Amak antigorputz garatu eta fetuari transmititzen
dizkio jaioberria babestuta egoteko.

4.2. HAEMOPHILUS GENEROA

OROKORTASUNAK
● Bazilo gram negatibo laburrak
● Goiko anras-traktuko mukosan edo mukosa genitalean bizi
● Laborategian hazkuntza faktoreak behar dute hazteko →
Hemina eta NAD
● Espezie patogeno garrantzitsuena gizakiarentzat →
Haemophilus influenzae

4.2.1. HAEMOPHILUS INFLUENZAE

EPIDEMIOLOGIA
● Gordeleku bakarra eta infekzio-iturria: Gizakia. Populazioaren %80a kapsularik gabeko anduien
eramailea da eta %5a andui kapsulatuen eramailea. Kapsulak fagozitosi eta konplementuaren
lisiari aurre egin eta inbasioa ahalbidetzen du.
● Transmisioa: Kontaktu zuzenaren bidez eta airetik. 3 hilabete-2 urte arteko ume txikiek dute
meningitisa izateko arrisku handiena.

KLINIKA
Haemophilus influenzae-ren b taldeko anduiak dira birulentoena eta honek sortzen duen gaixotasunik
larriena meningitisa da, askotan otitis edo goiko arnas-traktuko beste infekzio baten ondoren. Ondo
tratatzen bada, hilgarritasun tasa %5 baino txikiago izango da, baina behin betiko gortasuna edo beste
konplikazio batzuk eragin ahal ditu.

PREBENTZIOA
Bakterio honen b seroaldaeren aukako txertoa EAEren txertaketa egutegian sartu zen 1995an. Lehen
aipatutako txerto hexabelentea (kukutxeztul, b motatako Haemophilus influenzae, difteria, tetanos, B
hepatitis eta poliomielitis aurkako txertoa) erabiltzen da eta DTP txertoarekin batera ematen denetik
infekzio inbasiboen intzidentzia zeharo gutxitu da.

5. LEGIONELLA GENEROA Mikroorganismoen fitxan ikusi informazioa!!

● Bazilo gram negatiboa baina ez dira ondo tindatzen gram tindaketarekin.
● Bere hazkuntza oso zaila da.
 23. GAIA: MIKOBAKTERIOAK

Garrantzi medikua dutenak batez ere:

Mycobacterium tuberculosis→
Tuberkulosia
Mycobacterium leprae→ lepra

1. MYCOBACTERIUM GENEROAREN EZAUGARRIAK

● Bazilo aerobiko (oxigenoa behar) hertsiak dira.

● Koch zientzialariak 1882. urtean tuberkulosiaren baziloa isolatzea lortu zuen.
● Kapsula, flagelo (ez dira mugikorrak) eta espora gabekoak dira.
● Horma zelular konplexua:
➢ Gram positiboen antzekoa da, lipido kantitate askoz handiagoarekin.
➢ Hidrofoboa da (oso iragazgaitza). Luzaro irauten dute inguruan.
➢ Oso erresistentea da deshidratazioaren eta
desinfektanteen aurrean.
● Ez da tindatzen Gram tindaketarekin dituen lipidoengatik:
➢ Tindaketa berezia erabiltzen da→ Ziehl Neelsen
(alboko irudikoa) . Tindagaia berotuz sartzen da
eta ez dago destindatzerik, nahiz eta azido eta
alkohola erabili.
➢ Azido-alkohol erresistenteak dira, horregatik ez
dira Gram tindaketarekin tindatzen.
● Hazkuntza-inguruetan kultibatzen dira baina biderkatzeko denbora luzea behar dute (koloniak
ikusteko 4-6 aste behar dira eta biderkatzeko 2-24 ordu behar dute).

Mycobacterium-en horma zelularra

Mikobakterioen hormetan lipidoen edukia izugarri handia da, eta hormako lipido hauen artean azido
mikolikoak (oso kate luzeko azido koipetsu bereziak), argizariak eta glikolipidoak daude.
Glikolipido aipagarrienak dira sulfolipidoak eta trealosa dimikolatoa “Cord factor” deiturikoa.

Hainbeste lipido duen horma hau oso iragazgaitza da, eta horregatik mikobakterioak inguruan luzaro
irauten dute, deshidratazioaren eta desinfektante azido edo basikoen aurrean izugarri erresistenteak
direlako.

Beste aldetik, aipatu bezala, Gram tindaketarekin ez dira ondo tindatzen, hormaren lipidoek oztopatzen
dutelako tindagaien sarrera. Izatez mikobakterioentzako beste tindatze-teknika bereizgarri bat diseinatu
da: Ziehl Neelsen tindaketa. Ziehl Neelsen tindaketan fuksina sartzen da bakterioen zitoplasman
prestakina berotuz, eta ondoren ez dago destindatzerik, nahiz eta azido eta alkohola erabili. Horregatik
esaten dugu mikobakterioak azido-alkoholekiko erresistenteak direla.
Mycobacterium-en hazkuntza

Mikobakterio gehienak hazkuntza-inguru artifizialetan kultiba daitezke, baina, beste bakterioekin

alderatuta, biderkatzeko denbora luzea dute (18-24 ordu) eta, horregatik, hazkuntzetan koloniak ikusteko
3-8 astetan inkubatu behar dira. Beraz, esan daiteke hazkuntza geldoa dutela (hazkuntza geldoa izateko
koloniak > 7 egun baino beranduago ikusi behar dira).

Hazteko abiadurak, kolonien itxurak eta koloreak, katalasak, pigmentuak eta niazinaren ekoizpenak,
Mycobacterium generoko espezieak bereizteko irizpideak dira.

Adibidez, M. tuberculosis: hazkuntza geldoa eta ez pigmentaduna.

Pigmentuen arabera:
- Pigmenturik gabeko espezieak daude.
- Espezie eskotokromogenoak: pigmentu karotenoide naturalak.
- Espezie fotokromogenoak: pigmentuak argi esposizioaren ondoren ikusten dira.
 2. MIKOBAKTERIOEN SAILKAPENA

150 espezie baino gehiago aurkitu dira. Hala ere, ikuspegi kliniko batetik 2 taldetan sailka daitezke:
- Tuberkulosia eragiteko gai diren mikobakterioak: (M. tuberculosis, M. bovis, M. africanum, M.
microti, M. canetti, M. pinipedii). Hauek mycobacterium tuberculosisaren taldean sartzen dira.
- Mikobakterio ez tuberkulosoak edo ez ohikoak: (M. marinum, M. ulcerans, M. fortuitum, M.
avium, M. intracellulare, M. scrofulaceum…). Hauek espezie saprofito edo animalien
mikrobiotakoak dira eta soilik immunogutxituengan sortzen dituzte gaixotasunak,
mikobakteriosiak deitzen direnak.

Bestalde, aipatutako sailkapenetik kanpo, kultiba ezina den Mycobacterium leprae espeziea dago,
legenarraren (lepraren) eragilea dena.

Goiko taulan medikuntzan interesa duten Mycobacterium generoko espezie nagusiak agertzen dira.

2.1. MYCOBACTERIUM TUBERCULOSIS

● Bazilo luze eta mehea da.
● Espora gabekoa eta mugiezina da.
● Ziehl Neelsen tindaketarekin gorriak ikusten dira.
● Hazkuntza aerobio eta geldoa dute, inguru konplexuetan. 10-
20 eguneko hazkuntza dute.
● Ez du pigmenturik ekoizten
● Ez du kapsularik, ezta toxina ez bestelako entzimarik.
● Deshidratazioaren eta desinfekzioaren aurrean oso
erresistenteak dira (37 gradutan, 12 urte).
● Izpi ultramoreen aurrean oso sentikorrak dira. Baita
alkoholaren, formaldehidoaren eta glutaraldehidoaren
aurrean.
● Fenil eta kloro-desinfektatzaile, azido eta alkali eta amonio
kuaternariozko konposatuen aurrean erresistenteak dira.
TUBERKULOSIA
Mycobacterium tuberculosis mikobakterioak tuberkulosia gaixotasuna eragiten du. Tuberkulosia airetik
transmititzen den eta oso kutsakorra den gaixotasun bat da. Gaixoek lehenengo 2 asteetan baziloz beteta
dagoen eztula dute. Ingurugiroan bazilo horiek bizirik mantentzen dira luzaroan. Horregatik kontaktuak
ez dira zuzenak izan behar transmisioa gertatzeko.

Antzina, hilkortasun tasa handiko izurriteak sortzen zituen mikobakterio

honek. Oro har tuberkulosia gehiago gertatzen da hirietan; eta
etxebizitzen egoera higienikoarekin, pobreziarekin, alkoholaren
menpekotasunarekin eta bazterketarekin erlazionatuta dago. Baita
hiesarekin erlazio estua duela frogatu da eta koinfekzio portzentajeak
handiak dira. GIBak infektatutako pertsonek lehen mailako infekzioak
edo berpizteak izan ditzakete, eta askotan biriketatik kanpoko
infekzioak izango dituzte. Gaixo hauek TCDT4+ linfozitoen kopuru oso txikia dutenean tuberkulina froga
negatibo bihurtzen da, eta horrek diagnostikoa zailagoa bihurtzen du. Garapen bidean dauden
lurraldeetan kasu eta hilkortasun-tasak handiagoak dira, halaber.

Tuberkulosia gaixotasun larria eta kutsakorra denez, antimikrobianoen aurreko garaian jende asko hil zen
Europan gaixotasun honen izurriteetan. Tuberkulosiaren kontrako terapia eraginkorrak eta diagnostiko
teknikak aurkitu ondoren tuberkulosia kontrolatzea posiblea izango zela zirudien, baina ez da horrela
gertatu. Oraindik munduan kasuak agertzen dira.
Tuberkulosia osasun publikoko arazo larria izan daiteke, GIBaren infekzioa dela eta andui
multierresistenteak direlako.

Heriotzen kopurua %22 murriztu da 2000 eta 2015 artean. 2010etik, heriotzatasaren murrizketa-erritmo
handiena Ekialdeko Mediterraneoko eta Europako eskualdeetan gertatu da (% 6,5 eta% 6,2, hurrenez
hurren), eta txikiena, berriz, Afrikako eskualdean (% 2,2 urtean). Hala ere, tuberkulosia munduko 10
heriotza-kausa nagusietako bat da.

Tuberkulosia gaixotasunari buruzko informazio gehiago:

- https://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis
- https://www.who.int/es/news-room/commentaries/detail/the-lancet-commission-on-
tuberculosis-building-a-tuberculosis-free-world
- https://www.who.int/tb/challenges/es/
- https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/informes_salud_publica/eu_def/
PATOGENOTASUNA ETA KLINIKA

Transmisioa
Gaixotasun honen transmisioa airetik ematen da. Bakteriak inhalatuak direnean birikietarino heltzen dira.
Biriken albeoloko makrofagoek arnastutako baziloak irentsiko dituzte, baina hauetariko batzuk ez dira
makrofagoen barruan suntsituak izango. Hau da, M. tuberculosis zelula barneko aukerako parasitoa da,
eta makrofagoen barruan bizirik irauten dute. Izan ere, M. tuberculosisak lisosomen fusioa ekiditen du
eta, fagozitosiaren ostean, fagolisosoma ez da eratzen.

Kapazak dira ere nitrogeno erreaktiboen intermediaroen (oxido nitrikoa eta superoxido anioiak) bidezko
eliminazioa ekiditeko, produktu toxiko horiek katabolizatzen dituztelako. Horretaz gain, mikobakterio
hauen hormako “cord factor” osagarriak makrofagoak lisatzen ditu, eta bakterioek ekoizten dituzten
hemolisinek eta lipasek ahalbidetzen dute baziloen ihesa, makrofagoen fagosomatik zitoplasmara.

Infekzioa
Infektatutakoen gehiengoa (%80<) sintomarik gabekoa izango da.

Gaixotzen diren pertsona gehienek biriketako tuberkulosia, biriketako lesio granulomatotsuak

(tuberkuloak), sukar moderatua, eztul kroniko emankorra, gauean izerdi botatzea, nekea eta pisuaren
galera dira kasu hauen sintoma kliniko nagusiak.

Edozein kasutan, tuberkuluen eraketa eta ehunen

suntsiketa zeharkako kalte immunopatologikoak dira, M.
tuberculosisen antigenoen aurkako hipersentikortasuna
dela eta gertatzen direnak.

Tuberkulu (granuloma) horiek biriketan egongo dira

hasieran, eta odoletik hedatu ondoren, edozein organotan
ager daitezke.

Lesio granulomatotsu horiek makrofago infektatuen inguruan eratzen dira. Erdigunean zelula epitelioide
endekatuak eta zelula erraldoiak nukleo askorekin ageri dira, linfozitoez inguratuta. Fibroblastoek
estaltzen ditzute tuberkulu hauek, eta lesioaren erdigunea nekrosatu eta kaseoso bihurtzen da.
Denboraren poderioz tuberkuluak kaltzifikatuak agertzen dira erradiografietan.

Infekzioaren hasieran bazilo tuberkulosoak odoletik hedatzeko bi era daude:

● Zuzenean, hazten ari den tuberkuloak biriketako odol hodiak higatzen baditu.
● Bide linfatikoetatik odol zirkulaziora pasatuz.

Edozein kasutan odoletiko hedapenaren bidez bigarren mailako infekzio fokuak eta ondorengo
tuberkuluak agertu daitezke beste organoetan eta ostera biriketan.
Batzuetan, bigarren mailako lesio hauetan, tuberkuluen barruko makrofagoen bazilo batzuk ez dira guztiz
desagertzen, eta latentzia fasean irauten dute denbora luzez, gaixotasunaren birpizteak sorraraziz
lehenengo infekzioa izan eta urte asko geroago. Berpizteak erantzun zelularraren gutxiegitasunarekin
lotuta daude, arrazoi fisiologikoak (adinekoak) ala patologikoak (hiesa, kimioterapia, diabetesa..) direla
kausa. Helduen tuberkulosiaren kasu gehienak txikitan hartutako infekzioen berpizteak dira; baina, beti
immunitate zelularraren gutxiegitasunekin erlazionatuta, berrinfekzioak ere gerta daitezke, beste
pertsonengandik kutsatutako baziloek eragindakoak.

Baita ere diseminazioa eman daiteke, honi Tuberkulosi miliarra deritzo: infekzio primario baten
ondorengo diseminazioa da baina kasu honetan ez dago latentziarik.

Infekzioaren emaitza ostalariaren immunitate-sistemaren babes-ahalmenaren eta bakterioaren

patgeneizitatearen araberakoa da. Gizaki gehienak gai dira infekzioa kontrolatzeko eta granuloma
(mikobakterioa inguratzen duen zelula immunitarioen agregatu bat) baten barruan mantentzeko, baina
ez dena gai hura suntsitzeko. Hori dela eta, infekzioa latente bihurtzen da, eta immunogutxitua izanez
gero berpiztu daiteke.
Makrofagoek eta zelula dendritikoek ere mikrobakterioa ezagutzen eta fagozitatzen dute, eta
fagosometan irensten dituzte baina, mikobakterioak lisosomen fusioa oztopatzen du eta fagolisosoma ez
da eratzen. Hala eta guztiz ere, makrofagoen aktibazioak, interferón-γ (IFN-γ) zitozinaren bidez, bakterio-
suntsipena sustatzen du, oxigeno-bitartekari erreaktiboen (IRO) eta nitrogeno-bitartekari erreaktiboen
(IRN) bidez. Makrofago aktibatuek zitozinak eta kimiozinak, α nekrosi tumoralaren faktorea (TNF-α) barne,
askatzen dituzte eta horiek erantzun proinflamatorioa eragiten dute eta sistema immunearen zelulak
infekzio-gunera bideratzen dituzte.

Zelula dendritikoek eta aktibatutako makrofagoek antigenoa prozesatzen dute eta euren gainazalean II
antigenoa prozesatzen dute eta euren gainazalean II. klaseko MHC molekulekin bakterioen osagaiak
aurkezteko gai dira. Zelula dendritikoak nodulu linfatikoetara doaz eta T CD4+ zelulak aurkitzen dituzte.
Zelula horiek aktibatzen dira eta IFN-γ e IL-12 zitozinen bidez Th1 zeluletan bereizten dira.

Th1 zelula efektoreak biriketara doaz, infekzio-lekuetara, hemen infektatutako makrofagoekin

elkarreragiten dute eta zitozina kantitate handia sortzen dute, IFN-γ barne; horrek makrofagoak gehiago
aktibatzea dakar.

Erantzun immune berezkoaren eta moldagarriaren konbinazioak (batez ere Th1-en bidez) granulomen
garapenarekin amaitzen du. Hasierako erantzunean zelulak biriketan infiltratzea granuloma primario
bihurtzen da, erdian makrofagoak daudela. Horrek granuloma solido eta ondo antolatu bat sortzea dakar,
egokitzapen-erantzuna garatzen denean eta t linfozito
espezifikoen eta beste zelula batzuen (CD8+, NKs eta
atsak) infiltrazioa hasten denean. Zentroko
makrofagoak infektatuta egoten dira, fenotipo
aktibatua izaten dute edo zelula epitelioideetan
bereizten dira. Batzuk nukleo anitzeko zelula erraldoiak
sortzeko konbinatu daitezke.

Immunitate innatoa eta adaptatiboaren erantzun

konbinatuak (batez ere Th1-en bidez), beraz,
granulomen garapenarekin amaitzen du. Granulomaren
erdian makrofagoak daude eta T linfozito espezifikoek
eta beste zelula batzuek (CD8+, NKs.. ) inguratzen dituzte. Zentroko makrofagoak infektatuta daude eta
fenotipo aktibatua izaten dute edo zelula epitelioideetan bereizten dira. Makrofago batzuk elkartzen dira
eta nukleo anitzeko zelula erraldoiak sortzen dituzte.

Granulomaren erdialdeak gazta itxura izan ditzake (kaseozko nekrosia / necrosis caseosa). Infekzioak
jarraitzen badu, erdialdea likidotu egin daiteke eta bakterioak zelulatik kanpo haz daitezke. Kabitazioa
gerta daiteke eta likidoa ateratzen da beste pertsona batzuei bakterio hoiek transmitituz. Normalean,
granulomek fibrosia edo kaltzifikazioa jasaten dute, infekzioa mantenduz eta latente bihurtuz.

1. DIAGNOSTIKOA (Laborategiko langileak airetik ez kutsatzeko prozedura diagnostiko guztiak

segurtasunezko kabinetan egiten dira)
 ● Tuberkulosi aktiboa: datu klinikoak eta laborategiko diagnostiko mikrobiologikoa egiaztatzeko
(bakterioa isolatuz eta identifikatuz)
● Lagina: karkaxa. Beste organoetara hedatua dagoenean (tuberkulosi militarra) beste
lagin motak jorratzen dira modu berean (Likido zefalorrakideoa, gernua…). Laginak tratatzerakoan
karkaxa jariakorra bihurtzeko eta beste bakterioak ezabatzeko honakoak egiten dira:

● Ziehl-Neeselen tintaketa
● Hazkuntza inguru hautakor eta aberatsetan (4 astez gutxienez eta astero aztertuz kolonia
tipikoen bila)
● Identifikazioa: kolonien itxura (morfologia), kolorea, froga biokimikoak, lipidoen
konposizioa, antigeno azterketa
● Diagnostiko azkarra: teknika molekularrak

TUBERKULINA FROGA
Tuberkulinaren froga sintomarik gabeko infekzioen
diagnostikorako oso baliagarria izan daiteke, baina froga
honen balorazioa hainbat datu epidemiologiko eta batez ere
BCG txertoaren erabilera kontutan hartuz egin beharko da.
Froga hau hipersentikortasun atzeratuan oinarrituta dago,
eta mikobakterioen antigenoen aurreko sentsibilizazioa
adierazten digu.

Purifikatutako estrakto proteikoaren (antigenoaren) inokulazio intradermikoa egiten da eta ostalariak

aurreko kontaktu naturala –edo txertoagatik- izan badu, atzeratutako hipersentikortasuna erakutsiko du,
indurazio moduan, inokulazio puntu inguruan. Indurazioaren diametroa milimetrotan neurtzen da
tuberkulina ipini eta 48-72 ordu geroago.
● Sortutako indurazioaren edo hanturaren neurketa 5 mm baino gutxiago duenean froga negatiboa
da.
● Neurketa 15 mm baino gehiago duenean positiboa da.
● Tarteko baloreak beste datu klinikoen eta epidemiologikoen arabera baloratzen dira (arrisku
faktoreak, lurralde bakoitzeko eragite-tasa…)-
Tuberkulina frogak balio diagnostikoa du negatiboa denean (esan dezakegu ez dagoela infekziorik eta ez
gaixotasunik). Tuberkulina negatiboa zen pertsona bat positibo bihurtzen denean kutsatu berri dela
frogatzen da. Tuberkulina hasieratik positiboa denean aukera guztiak aztertu behar dira: aurreko
txertaketak, iraganeko infekzioak eta hartu berriak diren infekzioak.

TRATAMENDUA
Tuberkulosia tratatu eta sendatu daitekeen gaixotasuna da. Infekzio aktiboa eta antibiotikoekiko
sentikorra dena lau antimikrobianoen konbinazio estandarrarekin tratatzen da. Tuberkulosiaren
tratamenduak luzea izan behar du (6 hilabetekoa) berraktibazioak ekiditeko eta erresistentziak ekiditeko
2-3 farmakoekin batera egiten da. Farmako horiek isoniazida, rifanpizina, pirazinamida eta etanbutola
dira. Pazientearen informazio eta arreta-lanak ere egin behar dira, bestela, laguntza hori gabe,
konplimendu terapeutikoa zaila izan daiteke.

Egindako kalkuluen arabera, 2000 eta 2018 artean 58 milioi bizitza salbatu ziren tuberkulosiaren
diagnostiko eta tratamendu eraginkorrari esker.

Bestalde, gaixoak eta sintomarik gabeko kontaktuak tratatu behar dira eta zaintza neurri bereziak hartzea
komeni da mikroorganismo honen aurrean:
- Isolamenduak genotipatzea
- Erresistentziak aztertzea
- Gaixoak isolatzea
- Tratamenduak zuzenean begiratzea: betetzen dituztela bermatzeko

2.2 MYCOBACTERIUM LEPRAE

● Ezin da inguru artifizialetan kultibatu, patogeno hertsia delako
● Legenarra eragiten du
● Baziloak larruazaletik edo arnas-traktuko mukosatik sartu eta makrofagoak barruan ugaritzen dira
oso motel (10-12 egun)
● Erantzun inmune egokia dute pertsonek sintomarik gabe edo arina
Legenarra gaixotasunari buruzko informazio gehiago:
-https://www.who.int/es/news-room/fact-sheets/detail/leprosy
-https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/208824/9789290225195-es.pdf

MIKROBAKTERIO EZ TUBERKULOSOAK
● Espezie saprofitoak, animalien mikrobiotakoak
● Inmunogutxituen infekzioak
● Ez dira pertsonen artean transmititzen
● Erabiltzen diren tuberkulosi kontrako botikekiko erresistenteak
 24. GAIA: BAKTERIO ANAEROBIOAK

1. BAZILO GRAM POSITIBOAK

20. gaian azaldu zen bezala, naturan bazilo gram positibo ugari izan arren oso espezie gutxi dira
gizakiarentzat patogenoak:

*Espora: zenbait mikroorganismoren bizirik irauteko erresistentzia forma, garai desegokietan egoera
sorrean egon daitekeena eta garai egokia iristean aktiba daitekeena (18. gaian azalduta).

2. ESPORAK DITUZTENAK

2.1. ANAEROBIO HERTSIAK

Oxigenorik gabe hazten diren bakterioak dira. Ez dute oxigenoaren beharra, energia lortzeko hartzidurak
egiten dituztelako. Are gehiago, anaerobio batzuentzat oxigenoa toxikoa da.

Gizakien patogenoak diren bakterio anaerobioak bi taldetan sailkatzen dira:

● Esporak sortzen dituztenak (Clostridium generoa): esporodunak eta exotoxinen sortzaileak dira.
Hainbat gaixotasun larriekin lotuta daude, besteak beste tetanosa eta botulismoarekin.
● Esporarik sortzen ez dutenak: esporarik gabeko gabeko bakterio anaerobio guztiak, gram
positiboak zein gram negatiboak izan daitezke. Nahiz eta birulentzia baxukoak izan, hainbat
infekzio endogenoekin lotuta daude, askotan kirurgiaren konplikazioak direnak.
Taula honetan medikuntzan interesa duten anaerobio bakterio espezie nagusiak agertzen dira:

2.2. BAZILO GRAM POSITIBO ANAEROBIOAK

Clostridium generoa

- Bazilo gram-positibo* anaerobioak dira (derrigorrezko

anaerobioak).
- Baziloen muturrean endoespora bat eratzen dute.
- Pleomorfoak dira.
- Esporak sortzen dituzte eta honela, oso erresisteteak
izango dira lurzoruan.
- Gaixotasun kasuak gero eta arraroagoak dira, eta oso
larriak izan daitezke.
- Gaitasun patogenoa dute:
○ Egoera txarretan bizi daitezke (esporak
ekoiztuz).
○ Hazkuntza arina aberastasun egoeretan eta O2
gabe.
○ Toxina ezberdinen ekoizpena (histolitikoak,
enterotoxinak eta neurtoxinak).

Neurotoxinak C. tetani
C. botulinum

Beste toxinak (ez neurotoxikoak) C. perfringens

C. difficile

*Nahiz eta gram (+) izan, hazkuntza zaharretan gram negatibo bezala egongo dira tindatuta.

a. Gordelekuak: gizakia eta beste animalia batzuen hesteetako mikrobiotaren kideak dira. Gainera,
lurrean, espora moduan, uretan, hondakin-uretan... luzaro irauten dute.
 b. Infekzio bide nagusiak: gizakiarentzat zaurien kutsapena eta heste-traktua dira (elikagai bidezko
toxikapenak). Bestaldetik, hesteetako mikrobiotatik odolera pasatuz, infekzio endogenoak eragin
ditzake.

Taula honetan gizakiarentzat patogenoak diren Clostridium espezieak, sortzen dituzten gaixotasunak eta
ekoizten dituzten exotoxina nagusiak agertzen dira:

1. Clostridium botulinum
- Bazilo gram (+) handiak dira.
- Anaerobio hertsiak.
- Endoesporak dituzte mutur batean.
- Mugikorrak dira flagelo peritrikoei esker.
- Ez dute kapsularik.
- Tª optimoa: 25-35ºC.
- Exotoxinak:
○ Neurotoxinak (A, B, C, D, E, F, G)
○ TALDE I,II,III,IV (andui proteolitikoak / ez
proteolitikoak)

BIRULENTZIA-FAKTOREAK

● Neurotoxinak (elikagaietan, oso kaltegarriak).

● Espora oso erresistenteak (100ºC orduak irauten dute).

Beste Clostrium espezieetan bezala, patogenizitate faktore nagusiak exotoxinak (neurotoxinak) dira.
Hauek proteinak entzimatiko oso ahaltsuak dira; infekzio-atetik odola nahiko arin hedatzen dira, eta
neurotoxikoak, enterotoxikoak edo zitotoxikoak izan daitezke. Klostridioengatiko infekzioak gertatzeko
ostalariaren faktore bultzatzaile garrantzitsuena infekzio sarbidean oxidoerredukzio potentzial baxua
egotea da, hau da, oxigeno gutxi egotea.

EPIDEMIOLOGIA
Lurrean edo uretan dauden esporek elikagaiak kutsatu ahal dituzte (barazkiak eta frutak, adibidez),
botulismo deitutako toxikapen larria sortuz. Hilkortasun handia eragiten duen elikagai toxikapena da.

Horretaz gain, zauriak esporekin kutsatzen direnean, bakterioa ugaltzen da eta toxinak sortzen ditu,
zaurien botulismoa eraginez. Bestalde, bakterio honen esporak edoskitzaileen heste-traktua kolonizatu
ahal dute, eta helduena ere, kirurgia jasan ondoren (edoskitzaileen botulismoa).

a. Toxinaren dosia: 0,1μg

b. Gordelekua: Ugaztun eta hegaztien hesteak, lurra, sedimentuak (itsaso, lakuak...)
● Neurotoxina A, B, F: lurrean (landare, barazkiak, animaliak).
● Neurotoxina E: ur-ingurua (itsakiak, arrainak).
c. Infekzio-iturria: kontserbak (haragi, arrain, barazki-kontserbak), txarkuteria, pateak.
d. Transmisioa: etxe eta industria-kontserbak tratamendu termiko gabe edo eskasa (esterilizazioa).
e. Gaitzikor bizilagunak: umeak (< 1 urte) eztiaren bidez toxina hesteetan.

PATOGENIA

Gizakiaren gaixotasunak eragiten dituzten anduiek A, B, E, eta F exotoxinak sortzen dituztenak dira.
Neurotoxina hauek sinapsis neuromuskularretan
azetil-kolinaren askapena eragozten dute paralisi
flazidoa eraginez.

Toxina botulinikoak ezagutzen diren pozoi

ahaltsuenak dira, eta A toxinak erabilera
terapeutikoak ditu espasmoak baretzeko.

1. Espora erne → bakterioa ugaldu →

toxinak kanporatu.
2. Linfa eta odolaz lotura neuromuskularretan dauden neurona motor suspertzaileen
buztaneko mintz presinaptikoei lotzen zaie toxina (NSP-ko nerbio bukaeratan), eta,
horren eraginez, azetil-kolina ezin da kanporatu; azetil-kolinak muskuluko hartzaileekin
dituen elkarrekintzei esker transmititzen da nerbio-pultsua muskulura.

Beraz, botulismoaren toxina duen muskuluak ez du kinadarik jasoko, muskulua ez da uzkurtuko,

eta, horren ondorioz, paralisi lasaia gertatuko da.

KLINIKA

1. Botulismoa
Sintomak 1-3 egun geroago hasten dira, eta sendatze denboraldi luzea (asteak, hilabeteak, urteak).

Sintomak:

- Goragalea, okak.
- Ikusmen bikoitza eta lausoa, betazal jauziak.
- Paralisia biguna (goitik behera).
- Ahultasuna.
- Ahoa lehorra, irensteko zailtasuna.
- Arnasteko arazoak.
- Heriotza (%30).

Elikagaien bidezko toxikapena da agerpen ohikoena, eta urdaiazpikoa eta ortuarien kontserba alkalinoak
elikagai arriskutsuenak dira.

Elikagai kutsatua jan eta 1-3 egun geroago paralisiaren sintomak hasten dira nabarmentzen, burutik
hasita, poliki-poliki gorputz osoa eragiten dutenak. Edoskitzaileen botulismoa eta zaurien botulismo
kasuek antzeko sintomak dituzte, baina gure artean oso arraroak dira.

2. Edoskitzaileen botulismoa

1. Esporek hestea kolonizatzen dute.

2. Bakterioa ugaldu eta toxina kanporatzen daa.
3. Hesteetan infekzioa gertatzen da (mikrobiota lehiakorra ez).
4. Amaren edoskitzeak umea babestuko du.

Sintomak: idorreria, ahulezia, elikatzeko zailtasuna, negar ahula eta bat-bateko heriotzaren sindromea
gerta daiteke.

*Esporak eztian aurkitu daitezke (elikagaiekin erlazionatua).

TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

Diagnostikoa:
 ● Klinikoa da. Laborategian elikagaietan zein lagin klinikoetan toxinaren edo bakterioen agerpena
egiaztatuz egiten da.
● Konfirmazioa, hau da, toxinaren detekzioa odolean, gorotzetan edo jakian egiten da.

Tratamendua:

● Sintomatikoa izan behar du, zainketa bereziko unitatetan.

● Tratamendu antibiotikoa, hau mikroorganismoa suntsitzeko, Metronidazol (bakterio anaerobioen
kontrakoa) edo penizilina erabiltzen da.
● Toxina eliminatzea da helburu nagusia eta antitoxina tribalentea erabiltzen da horretarako.
● Soilik zaurien infekzio kasuetan, erabili ahal dira antibiotikoak.

Prebentzioa:

● Neurri nagusiak elikagaien kutsapen ekiditea eta kontserbak ondo esterilizatzea dira, azken hauek
arriskutsuenak dira.
● Elikagaien ontzia kaltetuta badaude ez dira jan behar eta hauek egosi behar dira jan aurretik
(100ºC, 5-10 min)
● Psikotrofoak direnez, tenperatura baxuek ez dituzte suntsitzen.
● Ume txikiek ez dute eztia jan behar, edoskitzaileen botulismoa prebenitzeko.

2. Clostridium tetani
Clostridium tetani, mikroorganismoaren lana barruan ikusten da.

3. Clostridium perfringens
● Bakterio gram positiboa
● Bazilo handiak
● Anaerobio hertsia
● Mutur batean, endoesporak
● Mugiezinak dira
● Kapsulatua da
● 6-50ºC tartean bizi daiteke. 45ºC
tenpertura optimoena da.
● Clostridium-en espezierik hedatuena da.
● Toxinak:
○ Histotoxinak (alfa, beta, epsilon, iota): Bost andui (A-E mota)
○ Enterotoxinak (A anduiek ekoiztu): esporulazioan

Beste Clostrium espezieetan

bezala, patogenizitate faktore
nagusiak exotoxinak dira. Hauek
proteinak entzimatiko oso
ahaltsuak dira; infekzio atetik
odola medio arin hedatzen dira,
eta, mekanismo desberdin
batzuen bidez, neurotoxikoak ,
enterotoxikoak edo zitotoxikoaki
zan daitezke. Klostridioengatiko infekzioak gertatzeko ostalariaren faktore bultzatzaile
garrantzitsuena infekzio sarbidean oxidoerredukzio potentzial baxua egotea da, hau da,
oxigeno gutxi egotea.

PATOGENIA

12 toxina baino gehiago ekoiz

ditzake eta hori anduiaren
araberakoa da. Patologia oso
zabalak ematen dituzte. Ehun
nekrosia, gastroenteritisa…
KLINIKA

● Zauri zikinak edo gorputz kanpotarrak dituztenak inguruko

esporekin kutsatu ahal dira gangrena gaseosoa sortuz.
Kasu hauetan alfa toxinak edo lezitinasa, O hemolisina,
kolagenasa eta hialuronidasa dira patogenizitate faktore
nagusiak, ehunen kalte handiak sortzen dituztenak.
● Forma begetatiboekin kutsatuta dagoen haragia jan eta 8-
24 ordu geroago toxikapena ager daiteke, hesteetan
ekoiztutako enterotoxina bat dela medio (A tipoko
anduiek). Berez mugatutako prozesu arina izan ohi da hori.
● Beta toxinek (C tipoko anduia) gaixotasun oso larria sortu.
Kaloria gutxiko dieta. Enteritis nekrozikoa “Pig-Bel”
gaixotasuna.
● Heste traktuko kirurgia ondoren, infekzio endogenoetan
parte hartu ahal du.
● Dosi altua behar da infektatzeko.
● Elikagaiekiko toxiinfekzioen arduradunen artean,
hirugarrena da. (Campylobacter eta Salmonellaren atzetik).
● Intzidentzia altua du katering zerbitzuetan.
● Suedia, Norvegia eta Danimarkan kontrol handia.

EPIDEMIOLOGIA

a. Gordelekua: Gizakia, lurra, landareka, animalien hesteak, edonon.

b. Infekzio iturriak: Endogeniak edo exogenoak (gorputz kanpotarrak, janaria).
c. Transmisio bideak: Elikagi kutsatuak kontsumitu. Gutxi egosi, beroketa eskasa, giro tenperaturan
mantendu, hozketa motela.

TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

● Kirurgia.
● Infekzio poilimikrobiaonoetan Peniilina, Metronidazol eta
AMinoglikosidoak erabiltzen dira.
● Ebakuntza egin aurretik Povidona yodada ematen da.
● Penizilina.
● Hiltegietan: HPE (higienerako praktika egokiak).
● Elikagaiak:
○ Shieztu kutsadura gurutzatua.
○ Elikagiak ono egosi (>75ºC) ondoren jan edo,
jan arte tenperatura egokian (>75ºC)
mantendu.
○ Elikagaien errefrigerazioa azkarra izan behra
da eta jan aurretik hauek ondo berotu behar
dira (>75ºC).
○ Elikagaiak giro tenperaturan ez dira utzi
behar.

4. Clostridium difficile
● Hesteetako mikrobiotaren kidea.
● Askotan agertzen da tratamendu antimikrobianoa hartu
ondoren. Hau da, Tratamendu antimikrobianoak hartu
ondoren, mikrobiota lehiakidea desagertzen da, eta bakterio
hau nagusitu ondoren, A enterotoxina eta B zitotoxina hasten
da ekoizten.
● Patogeno oportunista da, ospitaleratuen artean ematen dira
kasu gehienak eta beherako arin batetik kolitis
pseudomenbranoso baterainoko agerpen klinikoak sortzen
ditu.
● Gorotz laginen iragazkietan zitotoxina detektatuz
diagnostikatzen da
● Tratamendua: antibiotikoak aldatu (ampicilina edo fluorikinolonak → metronidazol edo
vancomicina) edo gorozkien transplantea egiten da. Soilik kasu larrietan erabiltzen dira
antibiotikoak kolitis pseudomenbranosoa tratatzeko.
● Prebenitzeko neurri egokiena antimikrobianoen erabilera zuzena da.
● Garbiketa eta higiene neurri zorrotzak mantendu behar dira (hilabeteak iraun dezakete eta

agerpen nosokomialen zergatia).

 3. ESPORARIK GABEKO BAKTERIO ANAEROBIOAK

PATOGENIA

● Esporarik gabeko bakterio anaerobio taldean sartzen direnak gizakiaren mikrobiotaren kideak
dira, baina noizbehinka infekzioak eragiten dituzte (heste-traktuan, larruazalean, arnas- traktuan,
ahoan, traktu urogenitalean).
● Ez dute toxinarik sortzen eta oro har patogenizitate gutxikoak dira, baina ostalariaren ehunetan
oxidoerredukzio potentziala gutxitzen denean gehiegi ugaltzen dira.
● Ez dute toxinarik sortzen.
● Noizbehinka infekzioak eragiten dituzte.
● Oportunistak.
● Infekzio gehienak mistoa dira, aerobio/anaerobio.
● Birulentzia faktoreak :
○ Proteasak
○ Haparinasak
○ Hialuronidasak

Anaerobioek eragindako infekzioetan, gehien isolatzen diren bakterioak hesteetako mikrobiotaren

Bacteroides generokoak dira. Bigarren kasuan, Peptostreptococcus isolatzen da. Larruazalean, arnas-
traktuan, ahoan, heste- traktuan eta emakumeen traktu urogenitalean aurkitu ahal dira. Prevotella eta
Porphyromonas ahoan zenbait prozesu infekziosoekin lotuta agertzen dira.

KLINIKA

● Agerpen kliniko asko daude:

○ Adzesuak, periodontitisa, ahok abzesuak, pneumoniak,
peritonitisak, aknea…
● Infekzioen ezaugarriak:
○ Esporarik gabeko anaerobioen infekzioak endogenoak
izan ohi dira.
○ Zorne asko dago
○ Ehunen nekrosia gertatzen da
 ○ Gasa eta usain txarra anaerobioengatiko infekzioen seinaleak dira. Gasa eta usain
txarreko azido organikoak metabolismo anaerobioaren produktuak dira, hurrengo taulan
ikusten denez, agerpen kliniko asko dute infekzio hauek.

Bakterio oportunistak dira, eta, nahiz eta espezie bakoitzaren birulentzia txikia izan, infekzio nahasiak
eragiten dituzte ostalariaren faktore laguntzaileak daudenean. Infekzio hauek, gehienak, mistoak dira,
bakterio anaerobio eta aukerako aerobioekin batera. Azken hauek ugaritzeko ehunetan dagoen oxigenoa
bahitzen dute, eta askotan, anaerobioek behar dituzten metabolitoak ere sortzen dituzte. Egoera
lagungarri honetan, espezie anaerobio hertsiak hazten dira eta abszesuak sortzen dituzte. Inbasio
horretarako hainbat patogenizitate faktorek hartzen dute parte:

● Kapsulak.
● Exoentzimak (proteasak, heparinasak, hialuronidasak).

DIAGNOSTIKOA

● Aipatutako datu klinikoak oso lagungarri dira, baina diagnostikoa baieztatzeko, ikerketa
mikrobiologikorako laginak xiringa batekin xurgatzen dira.
● Laborategiko bidean, eta ondorengo prozesamenduetan oxigenorik gabeko atmosfera gorde
beharko da.
● Gram tindaketa egin eta hazkuntza-inguru hautakorretan hazi ondoren, isolatutako anduiaren
metabolismoa ikertu beharra dago identifikazioa burutzeko.

TRATAMENDUA

● Kirurgikoa beharrezkoa izan ohi da, abszesuak, ehun nekrotikoa edo gorputz kanpotarrak
kentzeko.
● Infekzioaren hedapena ekiditeko tratamendu antimikrobianoa (kloranfenikola, karbapenema,
betalakmiko) eman behar da, gehienetan enpirikoa. (aminoglikosidoa aerobioka suntsitzeko).
 25. GAIA: BESTE BAKTERIO PATOGENOAK
Ikusiko ditugun taldeak:

1. Espiroketak (3 genero desberdin): Leptospira, Borrelia eta Treponema.

2. Chlamydia generoa (ez dugu klasean emango, lanean egingo dugulako).
3. Rickettsia generoa.
4. Mycoplasma generoa.

Taula honetan medikuntzan interesa duten beste bakterio espezieak agertzen dira.

1. ESPIROKETAK
● Spirochaetales ordenako bakterio guztiak, espiroketak
bakterio gram-negatibo helikoidalak.
● Oso luzeak dira, baina oso finak.
● Hain finak izateagatik, oso zailak dira ikusteko tindatze-teknika
arruntekin.
○ Ez dira Gram tindaketarekin ondo tindatzen, hori dela
eta eremu iluneko mikroskopioan tindatu gabe, edo bestela fluoreszentziarekin edo
zilarrezko tindatze-teknikarekin nabarmenduko dira eta, jakina, baita mikroskopio
elektronikoa erabiliz.
● Uretan edo lurrean aurkitzen dira. Espezie batzuk aldiz gizakiaren barruan parasito moduan ere
aurki daitezke.
● Espiroketen ezaugarririk esanguratsuena endoflageloak edukitzea da.
○ Hau da, baziloaren mutur bateko flageloak, peptidoglikano eta kanpo mintzaren artean
gordeta doazen beste muturrerantz. Endoflagelo hauen mugimenduak, uzkurtuz eta
luzatuz, kortxo-irekigailuaren bezalako mugimendua ematen die espiroketei.
 ○ Mugimendu berezi honi esker, gainera, azal osasuntsua zeharkatzeko gai dira.

⟶ ESPIROKETEN SAILKAPENA

Espiroketen sailkapena aztertzen badugu, ikusi dezakegu familia desberdina izan arren, filum eta orden
berdina dutela.

● Filum: spirochaetes.
● Ordena: spirochaetales.
● Familiak:
○ Borreliaceae familia: Borrelia generoa.
○ Spirochaetaceae familia: Treponema generoa.
○ Leptospiraceae familia: Leptospira generoa.

Sortzen dituzten gaixotasun garrantzitsuenak, batez ere,

artropodoen ziztaden bidez eta sexu harremanen bidez transmititutakoak dira.

Hurrengo taulan espiroketek sortzen dituzten gaixotasun garrantzitsuenak ageri dira:

Espiroketa
gehienak aske bizi dira uretan edo lurrean, baina espezie batzuk, gizakiaren parasitoak dira, gaixotasun
desberdinekin erlazionatuta.
1.1. TREPONEMA GENEROA

Treponema pallidum: Laneko mikroorganismoa

1.2 BORRELIA GENEROA

1.2.1 EZAUGARRIAK
● Espiroketahandiak dira 7-20 flageloekin
● Mikroaerofilak
● Kultibatzeko zailak
● Gaixotasun sistemikoakdira beti, artropodo baten bidez transmititzen direlako
○ Sukar itzulkor endemikoa:
Lurraldearen arabera sukarra
transmititzen duen akaina espeziea
desberdina
○ Sukar itzulkor epidemikoa:
Gorputzeko zorriek transmititzen
dituzte (Pediculus humanuscorporis).
Epidemiak: jende asko kondizio
higieniko txarretan pilatzen denean.
Tratamendurik gabe: %40
hilgarritasun tasa
○ Lyme gaixotasuna: kutsatutako akain
(garrapata)bate ziztada batez
eskuratze den gaixotasuna. Sukarra,
buruko mina eta fatiga besalako
sintomak agertzen dira.

1.2.2 DIAGNOSTIKOA
● Hazkuntza zaila
● Sukar itzulkorren diagnostikoa zterketa mikroskopioan oinarrituta, hazkuntzaren zailtasunagatik.
● Borrella beste espiroketak baino zabalagoak direnez, sukar aldian hartutako odol laginetan –
Giemsa tindaketarekin – nabarmendu ahal izango dira mikrokopio optikoan.
● Serologia balio gutxi du antigenoen aldaketak baitaude
1.2.3 SUKAR ITZULKORRA
Sukar itzulkor guztietan aldi sintomatikoak (4-10 egunekoak) eta sintomarik gabeko aldiak (5-6
egunekoak) tartekatzen dira.
Aldi sintomatikoetan Borrella odolean dago. Sintomak sukarra, hotzikara, buruko mina eta mialgiak izan
ohi dira.
Sintomarik gabeko aldietan aldiz, Borrella odoletik desagertzen da, antigorputz espezifikoak
neutralizatuta; baina ehunetan gordeta geratzen direnak, kanpoko proteina antigenikoak aldatu eta gero,
nagusitzen dira eta gaixotasunaren berpiztea eragiten dute.

1.2.4 LYME GAIXOTASUNA

● Borrelia burgdorferi eragilea, akainak transmititzen dute
● Arrisku taldea: naturarekin lotura dutenak (artzainak, nekazariak,
basozainak, perretxiko biltzaileak, mendizaleak)
● Klinika: ziztadareninguruan, eritema, sukarra, mialgias, linfadenopatiak.
● Tratamendua: tetraziklinak.
 ○ Antibiotikoekin tratatu ezean ia infektatuen %80ak konplikazio larriak izango ditu:
artritisak eta gaixotasun neurologikoak batez ere.
● Prebentzio: txertorik ez, ziztadak ekiditeko neurriak

1.3 LEPTOSPIRA GENEROA

1.3.1 EZAUGARRIAK
● Meheak eta bi flagelo dituzte
● Aerobioak eta espezie gehienak aske bizi dira uretan
● Batzuetan: animalien parasitoak eta noizbehinka gizakiarengan eragina dute
○ Gordeleku desberdin asko: basoko/etxeko animaliak (haien gernu-sisteman)
○ Leptospira giltzurrunetan ugaritu → gernuan agertzen dira → etxeko abereak, txakurrak
eta noizbehinka
gizakia kutsatu
ahal dira

● TRANSMISIOA: Larruazaletik (zauri baten bitartez) edo mukosatik (adb.: konjuntiba, aho mukosa
eta sudur mukosa) → odolera (bertan ugaldu) → nerbio sistema zentral, begi, meninge
(meningitisa eragin), gibel eta giltzurrunetara → gernutik kanporatu.

1.3.2 LEPTOSPIROSIS GAIXOTASUNA

● Leptospira bakterioak sortutako gaixotasun infekziosoa da.
● Hasieran infekzio asintomatikoak izaten dira. Aste beteko
inkubazio aldiaren ondoren, sintomak agertzen dira; sukarra,
burko mina, mialgiak edota hotzikara.
● Askotan txarto diagnostikatzen da (gripea, meningitisa edo
hepatitisa bezala), eta diagnostikoa beranduegi heltzen da.
 2. CHLAMYDIA GENEROA

Chlamydia trachomatis: Laneko

mikroorganismoa

3. RICKETTSIA GENEROA

3.1. EZAUGARRIAK
● Kokobazilo Gram -
● Derrigorrez zelula barrukoak (zelula barruan ugaritzen
dira) (kultura eta diagnostikoa birusak bezala)
● Gram tindaketarekin tindaketarekin ez dira ikusten ikusten baina bai
Giemsa tindaketarekin tindaketarekin
● Ostalariaren zeluletan erreplikazioa
 ● Artopodoen bidez transmitzen dira animalien artean, noizbeinka gizakiari eraginez eta
gaixotasunak dira:
○ Mendi harritsuetako sukarra
○ Tifus
○ Q sukarra

3.2. PATOLOGIAK

● Rickettsia prowazekii:
○ ZORRIAK transmititzen du. Askoz ere larriagoa izango da hau. Obnubilazio mentala, sukar
altua eragiten du besteak beste, eta exantema makulopapularra, garuneko afekzioa. Maiz
giltzurrun eta bihotzeko afekzioa .
○ Heriotza tasa 20-30% .

● Rickettsia typhi:
○ Gordailua karraskariak izango dira (endemikoa). Epidemikoak obnubilazioa mentala,
sukar altua, exantema makupolapularra, garuneko afekzioa eta giltzurrun eta bihotzeko
afekzioak. Heriotza tasa altua (%20).
○ Endemikoan, aldiz, ARKAKUSOAK transmitituko du. Eboluzio epidemikoaren antzekoa
izango da. Onbera izango da, ez da konplikaziorik egongo. Tratamendu gabe sendatuko
da. Nahiz eta hasierako fasea antzekoa izan, epidemikoa askoz ere latzagoa izango da
(zorriak transmititzen dutena).
 4. MIKOPLASMAK

● Nahiko bereziak.
● Ez dute horma zelularrik.
○ Beraz ez dira gram + ez negatiboak. Derrigorrez gure zelulen barnean bizi behar dira.
● Bakteriorik txikienak dira. Pleomorfikoak dira (kokoak edo forma filamentutsuak).
○ Espzie batzuk “arrautza frijituaren” morfologia bezalakoa izango dute.
● Anaerobio fakultatiboak.
● Mintz plasmatikoan kolesterola bezalako lipidoekin.
● Hazkuntza geldoa, kolonia oso txikiak.
● Komentsalak dira, baina batzuk patogenoak.
● Infekzioak gizakian:
○ Goiko arnas traktua
○ Pneumonia ez-ohikoa (gaixotasun luzea 4-6 aste)
○ Uteritis

4.1. EZAUGARRIAK
Mycoplasma eta Ureoplasma generoek landare eta animalien mikrobiotako kideak diren espezie asko eta
baita espezie patogenoak dituzte.

Mycoplasma pneumoniae, Mycoplasma hominis, Mycoplasma genitalis eta Ureaplasma urealyticum

gizakiaren arnas eta traktu genitaleko gaixotasun infekziosoekin erlazionatu dira.
Mikoplasmak beste zeluletatik kanpoan biderkatzen diren bakterioetatik txikienak dira. Beste bakterioak
ez bezala ez dute hormarik.

Presio osmotikoaren aurrean egonkortasuna lortzeko, mikoplasmek mintz zitoplasmatikoan beste

bakterioetan ez dauden lipidoak dituzte, kolesterola bezalakoak.

Peptidoglikanorik ez dutenez ezin dira Gram tindaketarekin tindatu, eta mikroskopio optikoarekin ez dira
ondo ikusten.

Mikroskopio elektronikoz ikusita hormarik gabeko mintz zitoplasmatikoaren barruan oso kromosoma
txikia eta erribosomak ikusten dira.

4.2. PATOLOGIAK
Mikoplasmek arnas eta traktu urogenitaleko zelulen gainaldea parasitatzen dute adhesina espezifikoen
bidez.

● Mycoplasma eta parasitatuko zelulen mintzen arteko atxikidura oso estua eta indartsua da, eta
mikoplasmek kanporatzen dituzten produktu metaboliko toxikoek ostalariaren zelulak kaltetzen
dituzte oxidazio mekanismoen bidez.
● Antigorputz espezifikoek infekzioaren aurreko babesa ematen dute, baina mikoplasmen mintz
zitoplasmatikoaren antigeno nagusiak aldatzen dira noizean behin, antigorputzen erantzuna balio
gabe utziz.
● Mycoplasma pneumoniae espezieak eragindako infekzioak goiko arnas traktuko infekzioak edo
bronkopneumoniak izan daitezke. Kasu batzuk sintomarik gabeko infekzioak edo infekzio
azpiklinikoak dira.
○ Honek sortzen duen pneumonia ez ohikoa da eta gaixondo oso luzea du (4-6 astekoa).
Hilgarritasun txikikoa da, baina, gutxitan bada ere, ondorengo konplikazio
immunopatologikoak sor ditzake: anemia hemolitikoa, entzefalitisak eta Guillain-Barré
sindromea deituriko sistema nerbioso zentraleko gaitza.
● Ureaplasma urealyticum eta M. genitalium gizonezkoen uretritis ez gonokozikoaren kausa izan
daitezke.
● M. hominis baginaren mikrobiotako kidea da, baina, barneratzekotan, patogenoa bihurtzen da
eta gaixotasun inflamatorio pelbikoa eragiten du.
Arnas-traktuko edo traktu urogenitaleko jariakinak kultibatzen dira inguru aberastuetan penizilinarekin.

26. GAIA: HERPEBIRUSAK (DNA BIRUSAK)

HERPEBIRUSAK

●
Herpesviridae familia

● Tamainaz handiak dira (geneen antolakuntzaren arabera)

● Genoma: DNA kate bikoitza eta lineala

● Kapsidea: simetria ikosaedrikoa (geneen antolakuntzaren arabera herpesbirus

desberdinak agertzen dira)

● Geruza (glukoproteinak)
GERUZADUN BIRUSAK

Kapsidea geruza batez inguratuta dago, bertan glikoproteinak daudelarik, beraien funtzioak atxikidura,
fusio eta erantzun immunetik ihesbide moduan jokatzea direlarik.

BIRUS GERUZEN EZAUGARRIAK

Birusen geruza ez da babesa emateko, infektatzeko moduarekin lotuta dago. Birusen glukoproteinak
adhesinak dira eta fosfolipidoen geruza bikoitza infektaturiko zelularen mintzetik dator.
OSAGAIAK

●
Lipido geruza bikoitza (lipidoak ostalariaren zeluletatik eratorriak)

● Proteinak (glukoproteinak): birusak ekoiztutakoak kanporantz agertzen dira:

espikulak

FUNTZIOAK

●
Atxikidura (espikulak: hemaglutina, neuraminidasa…)

BIRUSEN SAILKAPENA

DNA birusen sailkapena, egitura-ezaugarrien arabera sailkatzen dira. Herpesbirusek DNA kate bikoitza eta
lineala daukate, birus hauek geruzadunak dira.
GIZA HERPESBIRUS TALDEAREN SAILKAPENA

DNAren tamaina eta geneen antolakuntzaren arabera herpesbirus desberdinak agertzen dira.
Herpesbirusak bi taldetan sailkatu daitezke, bere zelulen tropismoaren arabera, hau da, birus horiek
kutsatzen dituzten zelulen arabera.

●
Neuronak infektatzen dituzten birusei “Herpesbirus neurotropoak” deitzen zaie

● Linfozitoak infektatzen dituztenei “Herpesbirus linfotropoak”

Herpesbirusak beste 3 talde desberdinetan (azpifamilietan) ere sailka daitezke (alfa, beta eta gamma).
Sailkpen honetan tropismoaren era efekto zitopatologikoaren arabera (infektatzen duten zelulari egiten
dioten kaltearen arabera) sailkatzen dira.

Birus hauek komunean dute ostalaria infektatzeko eta barruan latentzian mantentzeko gaitasuna,
ondoren berreaktibazio egoera batetik infekzio aktiboak emanez. Beraz, gai dira infekzio litikoak,
iraunkorrak, latenteak eta errepikatuak emateko.

Grafikan ikusi daiteke badirela herpesbirus batzuk aspalditik ezagutzen direnak. Herpes birus simpleek
(HSV-1, HSV-2) sortzen dituen “kalenturak” antzina deskribatuak izan ziren eta etiologia birikoa zela 1919.
ean baieztatu zen.

ERREPLIKAZIOA
Oro har, birusen erreplikazio zikloa hurrengo pausuak ditu (GA5 praktikan ere aztertu genituen):

1.
Ezagupena eta atxikidura

2. Sarrera

3. Dekapsidazioa

4. Transkripzioa eta proteinen sintesia. Erreplikazioa eta genoma biralaren adierazpena

5. Muntaia

6. Askapena

Zitoplasmatikoaren gemazioz irteten dira gehienetan, nahiz eta batzuetan zelularen lisia eragin. Birus
batzuk lisogenia-ziklo batean sartzen dira.
Herpesbirusak latente geratzen dira eta gure zeluletan betirako izango ditugu. Herpesbirusen
erreplikazioa hasten da beraien glukoproteinak ostalariaren zelularen gainazaleko errezeptoreetara
lotzen direnean. Atxikidura ondoren birusak barneratzen dira birusaren geruza eta zelularen mintz
plasmatikoaren artean mintzen fusioaren ondoren. Nukleokapside askearen dekapsidazioa zitoplasman
gertatu ondoren, zelularen nukleoaren barnean birusaren DNAa askatu egiten da. Hau eta gero,
genomaren transkripzioa eta birusaren proteinen sintesia hasten da. Faktore hauen arabera infekzioa
litikoa, iraunkorra eta latentea izango da. Genomaren erreplikazioa birusak kodeturiko DNA polimerasari
esker burutzen da. Izatez, birusak kodeturiko entzimak xede oso egokiak dira antibirikoentzako. Birioi
berrien muntaia nukleoan hasten da eta bertatik irteten diren nukleokapsideak geruza bereganatzen dute
nukleoko mintzean, ondoren exozitosiari esker edo zelularen suntsipenari esker askatzeko.

HERPES SINPLE BIRUSA

Birus honek sortzen dituen kalenturak antzina deskribatuak izan ziren eta etiologia birikoa zela 1919. ean
baieztatu zen. Mota bi ezagutzen dira: Herpes sinple 1 mota (HSB-1) eta herpes sinple 2 mota (HSB-2).
Hainbat zelula mota infektatzeko gai dira. Adibidez, fibroblasto eta zelula epitelialetan infekzio litikoa, eta
neuronetan infekzio latentea sorrarazten du.

Sortzen dituzten infekzioak errepikakorrak dira, hau da, birusak berraktibatu daitezke eta berriro ager
daitezke. Berraktibaketa hauetan, birusak aktibatzeak ez dakar beti sintomatologiarik, horregatik dira hain
kutsakorrak. Ez gara konturatzen birusa erreplikatzen ari dela sintomarik ez dugulako eta beraz,
kutsakorrak garela.

PATOGENIA

Herpes sinple birusaren mekanismo patogenikoak antzekoak dira 1 eta 2 motatan. Hasieran birusak zelula
epitelialak infektatzen ditu eta bertan erreplikatzen da, zelula infektatuen lisia eraginez eta erantzun
inflamatorio lokala sortaraziz. Hasierako infekzio honen kokapena eta ondorengo gaixotasuna birusaren
transmisio-moduaren araberakoa da. Oro har, HSB-1ak gerritik gorako eta HSB-2ak gerritik beherako
infekzioak ematen dituzte.
Herpes sinple birusak zelula gehienetan infekzio litikoa, linfozito eta makrofagoetan infekzio iraunkorra
eta neuronetan infekzio latentea sortuko du. Horretarako, birusak infezio atean kaltea sortu dezake eta
gero odoletik barrena barreiatu neuronetara heldu arte, beste eremuetan kalterik sortu gabe.

Zeluletan nukleoaren aldaketak sortzen dira, nukleo barneko inklusio gorputz azidofiloak agertuz. Andui
askok, gainera, sinzitioak eratzen dituzte.

Birusa, hasierako infekziaoren ondoren, ondoko zeluletara eta ingurunea inerbatzen duten neuronetara
hedatzen da. Neurona hauetako batzuk infektatu eta suntsituko dituzte (efektu zitolitikoa), baina
gehienetan birusaren nukleokapsidea neuronaren nukleora garraiatzen, infekzio latentea sortuz. Birusa
zelulen nukleoen barnean gelditzen da forma episomikoan; hau da, ez da material genetiko zelularraren
barnean integratzen.

Noizbehinka, infekzio latente hau berraktiba daiteke egoera desberdinetan (estresa, sukarra, izpi
ultramorea, immunosupresioa, aldaketa hormonalak), eta orduan, birusak axoien bidez periferiara
garraiatzen dira, eta hasierako infekzioa balitz erreplikatzen dira.

Erantzun immune humorala geruzako glukoproteinen kontra bideratzen da. Horrela antigorputz
neutralizanteak eta zitotoxizitate zelularraren mediatzaileak sortzen dira, baina nahiz eta birusa zelulatik
kanpo dagoenean antigorputzak eragina izan, birusa gai da neutralizaziotik ihes egiteko zelulaz-zelula
hedatzen delako. Honen ondorioz, erantzun immune zelularra funtsezkoa da infekzioa kontrolatu eta
sendatzeko. Erantzun inflamatorioak eta zelulak bideraturiko erantzunak sorturiko immunopatologia
sintomen eragilerik garrantzitsuena da. T linfozitoak eta interferoia patologiaren kausa garrantzitsuak
dira.

KLINIKA

Bere biderketa zikloak oso laburrak dira. Beraz, inkubazio-aldia laburra izango da, azkar erreplikatzen da
zelula barruan da zelula barruan eta ondorioak azkar ager daitezke; infekzioaren 48 eta ondorioak azkar
ager daitezke; infekzioaren 48 ordutan lehen sintomak ager daitezke. Lesionatutako zelulak fusionatu egin
daitezke eta sinzitioak sor ditzakete.

Herpes sinple birusek agerpen kliniko desberdinak sortaraz ditzakete lehen mailako infekzioa edo infekzio
errepikatua izatearen arabera. Agerpen klinikoa xixku argia izaten da, pustulak, ultzerak eta kostrak
ematen dituena. Oro har, lehen mailako infekzio asko sintomarik gabekoak dira eta berreaktibazioak lehen
aldiz gertatu ziren lekuetan agertzen ohi dira.
●
Infekzio orofaringeoa: HBS-1ak haur txikietan (<5urte) sortarazitako lehen mailako
infekziorik arruntena gingiboestomatitisa da. Xixku txikiak agertzen dira aho
mukosan eta faringean eta berehala ultzeratzen dira, hasieran oso mingarria izanik.
Helduetan agertzen den lehen mailako infekzioa faringoamigdalitisa da. Infekzio orofaringeo
honen ondoren, gizabanakoa bere bizitza osoan mantentzen du birusa latentea nerbio
trigeminoan eta berraktibazioaren ondoren infekzio errepikatua gertatuko da; kasu
honetan, ezpainetako herpesa agertuz.

● Begietako infekzioak: Infekzio hauek HSB-1ak sortaraziak daude. Birusa begitik

sartzen da eta hor gertatzen da lehen mailako infekzioa. Keratokonjuntibitisa da lehen
mailako infekzioen eta infekzio errepikatuen agerpen klinikoa Behin eta berriro
agertuz mailako infekzioen eta infekzio errepikatuen agerpen klinikoa. Behin eta berriro
agertuz gero, itsutasuna gerta daiteke.

● Larruazaleko infekzioak: Birusa edozein ukipen traumatiko ondoren sartzen denean

(ebaketak, larruazaleko erredurak), herpes gladiatorum honek gorputz osoan eragin dezake.
Panadizo herpetikoa deitzen dena, aldiz, atzamarretan agertzen da soilik eta
arruntagoa izaten da erizain, mediku edo dentistengan.

● Entzefalitisa: Herpesbirusarengatiko entzefalitisa gaixotasun akutua da, gehienetan HSB-

1ak sortarazia. Birusa burmuinera heda daiteke lehen mailako infekzioan edo infekzio
errepikatuan, baina larruazaleko xixkurik ez dira behatzen. Agerpen kliniko
garrantzitsuenak, zefaleak, sukarra, konbultsioak, mintzamenean zailtasuna, eta abar dira.

● Herpes genitala: Lehen mailako infekzio genitala nerabeetan eta gaztetan arruntagoa
da, HSB-2ak sortarazia gehienetan, nahiz eta HSB-1ak ere batzuetan parte hartu
dezakete (ahozko sexuarekin lotuta). Gehienetan sintomarik gabekoa da, baina
sintomaduna denean infekzio hauek oso mingarriak dira. Gizonezkoengan xixkuak glande
eta zakilean kokatzen dira; emakumezkoengan bulba, bagina, zerbixa eta ingurune
perianalean kokatzen dira, eta ohikoena da baginan mukia agertzea. Gizonezkoengan
xixkuak egunak iraun dezakete, bina emakumezkoengan berehala ultzeratzen dira.
Lehen mailako infekzio hauek sukarra, ondoeza eta mialgiarekin batera agertzen dira. Infekzio
errepikatua ez da izaten oso bortitza, eta HSB-2ak sortarazia izaten da. Birusa latente
mantentzen da ganglio sakroan. Birusa nerbio sistema zentralera heda daiteke eta honen
ondorio larriena meningitisa da.

● Herpes neonatala: Gaixotasun hau HSB-2ak sortarazia dago. Ohikoena erditze garaian
gaixotasuna hartzea da, amak herpesbirusak kanporatzen dituenean, baina umetokiaren
barruan dagoenean umekiak ere har dezake gaixotasuna. Umekiak edo jaioberriak ez
duenez inolako erantzun immune zelularrik garatuta orduan birusa gibelera, biruketara eta
beste organo batzuetara hedatzen da.
DIAGNOSTIKOA

Agente infekziosoen diagnostikoa ez da soilik tekniken zerrenda bat; proba horietako bakoitzak
gaixotasunari buruzko informazioa ematen digu. Gaixotasun horietako batzuk klinikoki diagnostika
daitezke horietako batzuk klinikoki diagnostika daitezke, epidemiologia eta lesioen behaketa lotuz. Baina
beste kasu batzuetan zailagoa da, sintomak ez baitira beti agertzen. Hainbat proba daude susmo klinikoa
egiaztatzeko:

●
Diagnostiko zuzena

○
Alderdi klinikoak eta lesioak aztertu behar dira.

○ Lesioaren zelulen mikroskopioa zuzenean aztertzea. Frotis de Tzanck

frotisa edo Giemsa tindatzailea zitopatologia astertzeko. Zelulen lesioak
ikusteko ehuna mozten badugu, egitura batzuk ikusiko ditugu, nukleo
anitzeko zelula erraldoiak (Sintzitioak). Hautsita dauden zelulak dira,
mintzak fusionatuta daudelako eta nukleo asko ikusten direlako. Tzancken
tindaketarekin egitura hauek ikus daitezke. Orduan, lesioak ikusten
baditugu, ebaketa histopatologiko bat egiten dugu eta zelulak fusionatuta
daudela ikusten dugu. Baita ere anatomopatologikoki: zelula erraldoiak, inklusio
nuklear azidofiloak. A motako nukleo barneko inklusio-gorputz
azidofiloak (Cowdry izenekoak). Zelula horietan ere ikus dezakegu material
genetikoaren metaketa handiak daudela, inklusio nuklearrak
izenekoak; hau da, birusek zeluletan eragiten duten ondorioetako
bat.

○ Herpes birusaren kasuan, laborategian hazi egin daitezke, eta suntsitutako

zelulak behatuko dira, birus zitopatikoak edo zitolitikoak baitira.
Ikuspegi zitopatologikotik, praktika hauek ia ez dira erabiltzen, beste
batzuk sentikorragoak baitira, hala nola azido nukleikoen detekzioa edo
proba serologikoak.

○ PCR egiten dugu herpes birusak eragindako infekzioa zehazteko, non

material genetikoa DNA den. Kontuan izan behar dugu PCRan birusaren
material genetikoa zehazten dugula. Hala ere, material genetiko
hori beti detektatu ahal izango dugu, baita infekzioaren ondoren
ere, birusa gure barnean dago eta. Beraz, gaixotasuna
diagnostikatzeko zailtasunak ditugu, ezin baititugu bereizi
primoinfekzioa eta berraktibatzearen artean. Lesioetan material
 genetikoa detektagarriagoa da, hor aurkituko baita birusa.

●
Diagnostiko ez zuzena

○
Serologia (helburu epidemiologikoekin): oso erabilgarria
izan daiteke, birusaren aurka sortutako antigorputzak detektatzean
datzalako. Hala ere, zailtasun bat dago: sortzen den erantzun immuneak
muga bat du; IgGek bizitza osoan iraungo dutela. Beraz, birus horrekin
kontakturik izan den jakin nahi bada, serologia bat baino ez da egin behar,
eta serumean IgG agertuko da, erantzuna baiezkoa bada. Diagnostiko
serologikoa esanguratsua den kasu bakarrean serokonberzioa gertatzen da
(infektatuta egon aurretik ez dago birusaren aurkako antigorputzik
baina infekzioa hasten denean dago birusaren aurkako antigorputzik,
baina infekzioa hasten denean IgM sintetizatzen hasten dira lehen
sintetizatzen hasten dira, lehen mailako infekzioaren ezaugarria dena).
Serokonbekzioa Ig M detektatzen ez denean gero IgG detektatuko dugu.
IgMren detekzioa primoinfekzio bat dela esaten digu.

TRATAMENDUA

Herpes sinple birusak oinarrizko entzimak kodetzen ditu, antibirikoen xede onak direnak. Herpesbirusen
kontrako antibiriko gehienak nukleotidoen analogoak edo birusaren DNA polimerasaren inhibitzaileak
dira, azken entzima hau derrigorrezkoa izanik birusaren erreplikazioa burutzeko.

●
Aziklovir, Famciclovir, Valaciclovir: infekzioaren kontrol epidemiologikoa.
Nukleosidoen analogoak dira guztiak, eta birusaren dianan bertan eragiten dute (timidin
quinasa birala). Birusaren aurkako tratamendu espezifikoa dugunean, esan nahi
dugu botikak eragiten duen diana birusaren parte dela, eta ez gure zelulen parte.

● Idoxiuridina, trifluotimidina, bidarabina: modu topikoz erabiltzen dira keratitis

herpetikoan.
Herpes orobukalak: Tratamendurik edo aziklobir topikorik gabe.

Herpes genitala: Ahotiko aziklovir Famziklobir (50 mg 2x egunean); Balaziklobir (1gx2xdia). Sexu-
abstinentzia.

PROFILAXIA

●
Txertoak: Ez dago txertorik, nahiz eta ikerketarako hainbat txerto dauden 2. fasean,
non segurtasun-saiakuntzak gainditzen ari diren eta eraginkortasun saiakuntzetara pasatzen
ari diren. Badira txerto terapeutikoak, pertsona gaixotzen denerako balio dutenak. Infekzioa
prebenitzeko ez ezik (profilaktikoak), dagoeneko infektatuta dagoen pertsona baten
erantzun immunologikoa lortzeko ere balio dute, eta, horrela, birusa suntsitzea lortzen da.
Kontrolaren ikuspegitik, osasun-profesionalek eskularruak erabili behar dituzte.

● Herpes genitaletan: Ez izan sexu-harremanik birusa erreplikatzen ari dela adierazten duten
sintomak agertzen direnean eta emakume haurdunetan zesarea egin daiteke.

●
Medikamenduak: bestalde, terapia ezabatzaileak adierazten du birusen aurkako botikek
birusak ez ugaltzeko balio dutela. Terapia hauek birusak ezin direlako hil deitzen dira, baina
koadro klinikoa kontrolatzeko balio dute, eta arinagoa egiten dute. Funtsezko zeregina izango
du barreiatzean; izan ere, birus herpesen aurkako medikamentuekin infekzioa
 tratatzen dugunean, berriz aktibatzea saihesten dugu.

BARIZELA-ZOSTER BIRUSA

Nahiz eta birus honen sintoma klinikoak antzinatik ezagutu izan, barizela-zoster birusa (BZB) 1958an
isolatu zen lehenengoz. Barizela eta herpes zosterra birus berdinaren agerpen kliniko desberdinak dira.
Birus hau zelula epitelialetan erreplikatzen da, eta infekzio latentea neuronetan izaten da.

Birus honen gordeleku bakarra gizakia da. Oso kutsakorra da eta barizelaren infekzio-tasak oso altuak dira
(>%90a) 10 urte baino gutxiagoko haurretan. Mundu osoan zehar ezagutzen den birusa da, eta badirudi
neguaren bukaeran eta udaberriaren hasieran intzidentzia altuago duela.

Birusa arnas bidetik hedatzen da nagusiki, baina larruazaleko xixtuen ukipenagatik ere kutsa daiteke.
Herpes zosterraren epidemiologia desberdina da baina printzipalki helduetan eta immunogutxituetan
agertzen da. Birusagatik infektatuta dauden % 10-20ak garatzen du herpes zosterra. Izatez, herpes
zosterra barruan latente dagoen birusaren berraktibaziogatik gertatzen da eta ez kanpoko kutsaduragatik.

PATOGENIA

BSZ birusak ez du sarreran lesiorik sortuko, baizik eta lehenengo sakabanatu egingo da lesioak gorputz
osoan agertu aurretik. Barreiatzen diren birus guztiek inkubazio-aldi luzea izaten dute.

Birusa arnas mukosatik sartuko da, arnas iraizpenak eta listuaren bidez. Birusaren hasierako infekzioa
arnas traktuko mukosan hasten da, bertan epitelioko zeluletan erreplikatzen hasten delako eta ondoren
linfa eta odolari esker hedatzen da sistema fagozitiko mononuklearrara edo erretikuloendoteliara heldu
arte. Endotelioaren zeluletan oso aktibo erreplikatuko da eta hemendik odolaren bidez, linfa odolara
pasatzen denez, hainbat organo eta ehunetara helduko da birusa. Odolara pasatzen denean lehen mailako
edo hasierako biremia agertuko da (biremia: birusa odolean dagoela eta detekta daitekela). Hemendik
barea eta gibela, bigarren mailako linfoide organoak, infektatuko ditu eta berriro aktiboki erreplikatuko
da. Odolera pasatzen da eta bigarren mailako biremia agertuko da.

11-13 egun ondoren, bigarren mailako biremiari esker birusa hedatu egiten da larruazaletik eta
gorputzetik, mukosara ailegatuz. Larruazaleko lesioak birusa zelula epitelialetan hedatzen delako sortzen
dira. Lesio horietatik eta arnas jariakinetatik birusa kanporatzen da jariakinetatik birusa kanporatzen da.
Infektatutako pertsonak momentu honetan kutsakorrak Infektatutako pertsonak une honetan
kutsakorrak dira baina baita hasierako erreplikazioetan oraindik sintomarik agertu ez direnean ere.

Hasierako infekzioaren ondoren, birusa latente mantentzen da neuronetan, nerbio gongoiletan.

Helduetan berraktiba daiteke eta birusa nerbio bidetik larruazalera heltzen da berriro exantema emanez,
herpes zosterra deritzona. Erantzun immune humoralak bere garrantzia du hedapenaren murrizketan,
baina gaixotasuna sendatzeko erantzun immune zelularra derrigorrezkoa da, CD4 zelulen bidezkoa
nagusiki. Erantzun immune zelularra gaizki ematen denean gaixotasuna bortitzagoa da.

Hona hemen gaixotasunaren eboluzio kronikoa:

KLINIKA

BZBren hasierako infekzioa barizela da, gaixotasun arina izanik umeetan batez ere. Sukarra eta
ondoezarekin hasten da, eta 14-21 eguneko inkubazio epe ondoren exantema makulopapularra agertzen
da. Hauetariko lesio bakoitza xixkuan bihurtzen da, ondoren pustulan eta azkenik kostra bat eratzen da,
1-2 aste ondoren desagertuz. Larruazaleko lesioak estadio desberdinetan ikus daitezke aldi berean.
Exantema hau orokortua da, nahiz eta hasieran enborrean eta aurpegian agertu. Lesioak pruriginotsuak
dira, eta hazkura egin ondoren bakterioen gain-infekzioak ager daitezke. Haurretan beste ondorengoak
ere egon daitezke: artritisa, glomerulonefritisa, miokarditisa. Hasierako infekzio hau larriagoa da
helduetan haurretan baino, eta helduen %20- 30ak pneumonia interstiziala garatu dezake hilkorra izanik.

Haurretan infekzioari lotutako adierazpen klinikoak arinak dira oso immunokonpetenteak ez direlako eta
birusaren aurrean ematen den erantzuna arina da, lesioak ez direlako hain ugariak. Helduek berriz,
erantzun immunologiko egokia eta indartsua dugu eta birusarekiko erantzuna oso handia da, beraz,
immunopatologia eta koadro klinikoa oso larria izango da.

Herpes zosterra infekzio latentearen berraktibazioa da. Xixkuak agertzen dira dermatoma batean,
ohikoenak dermatoma dortsalak eta lunbarrrak izanik. Oro har mina agertzen da larruazaleko lesioak
agertu baino lehen eta 65 urte gehiagoko helduetan sindrome kronikoa izan daiteke, neuralgia
postherpetikoa deiturik.

Birusa berriz agertzeak erakusten du ez dugula mantentzen birusaren aurrean bizitza osorako
defendatzeko erantzuna.

Barizela daukagunean, oso maiz agertzen dira adierazpen klinikoak haurrengan, eta, gero, immunologia-
sistemak berriz aktibatzen ditu sintomatologia klinikorik ager ez dadin. Baina une batean, pertsonak ez
badu birusarekin kontakturik izaten, erantzun immunearen potentzia hori galtzen dugu, hau da, kontaktu
bat behar dugu gure sistema immunologikoak haren aurrean erantzun iraunkorra edo aktiboa izan dezan.
Birus honekin infektatzen garenean barizela pasatzen dugu eta immunizatzen gara. Hemendik aurrera
gure sistema immuneak kontrolatuko du birusa berriro ez aktiba dadin baina horretarako birusarekin
kontaktua izan behar dugu bestela immunizazio hori galtzen da. Gaur egun birusa gero eta gutxiago dago
gure artean beraz, zoster gaixotasuna pairatzeko arriskua handiagoa da.

TXERTAKETA

Gaur egun gertatzen ari dena da barizelaren aurkako txertoa dugula eta, beraz, birusa ez dagola hainbeste
gure artean. Duela urte gutxira arte infekzio naturalak haurrek izaten zutenean adinekoekin
harremanetan jartzen ziren eta horrek sistema immunologikoa aktibo mantentzen zuen. Hori aldatu egin
da; izan ere, birusaren zirkulazioa murriztean, adineko pertsonek galdu egingo lukete herpesarekiko
erantzun immunologiko hori. Ondorioz, barizelaren aurkako txertoa eta herpes zosterrenaren aurkakoa
helduentzat garatu dira.

Txertoa (Varivax izenekoa): birus indargetuak baina biziekin egiten da (Oka anduia) Herritar guztiei jartzen
zaie txertoa; izan ere, haurrentzat arrisku handirik ez badago ere, kasu batzuetan, immunodeprimituetan
edo leuzemia-kasuetan, heriotza eragin diezaieke. Gaur egun eta 2016tik txerto errekonbinatzaile bat
dago beraz (glikoproteina E), pertsona immunogutxituetan hau jartzea ez da hain arriskutsua.
Infekzio birikoa duen haur bati ez diogu antinflamatorio ez-esteroideorik eman behar, aspirina ezta
ibuprofenoa ere. Aspirina bidezko tratamenduak Reye sindromearekin lotzen da beraz, ez da
gomendagarria. Sindrome honek entzefalitis-koadro klinikoa eta gibeleko kalte handia sortu dezake.

Helduetan eman daitezkeen erretrobiralak, aziklobir edo famziklobir dira (herpes sinpleak tratatzeko
erabiltzen direnak). Helduei jarritako txertoaren izena Zostavax da, 2006an atera zena zoster herpesaren
aurkako txertoa (birus indargetuak).

ZITOMEGALOBIRUSA

Zitomegalobirusa (ZMBa) gizakia infektatzen duen ohiko birusa da, populazioaren %50a (helduen %50a
eta jaioberrien %1a) infektatua agertuz. Gaur egun, garrantzi handia du hiesa edo organoen transplanteak
izan dituzten immunogutxituetan.

EPIDEMOLOGIA

Mundu osoan ezagutzen den birus hau lagin desberdinetatik isolatu daiteke: gernua, odola, listua,
malkoak, esnea, semena, gorozkiak, jariakin baginal eta zerbikalak eta transplantetarako erabilitako
ehunak. Transmisio mekanismo arruntenak aho eta sexu bidez, eta bide kongenitoa odolaren transfusioak
eta ehunen transplanteak dira.

PATOGENIA

Birus honek nahiz ta pertsona osasuntsuetan infekzio arinak eman, immunogutxituetan infezioak
larriagoak dira birulentzia bortitzagoa delako. Birusa aho eta sexu bidez sartu ondoren, infekzio puntuan
erreplikatzen hasten da zelula epitelial eta fibroblastoetan. Odolera ailegatzen da eta monozitoak eta
linfozitoak infektatzen ditu. Birusa latentzian egon daiteke leukozito mononuklearretan eta organoetan
(giltzurruna, bihotza). Infekzioa berraktiba daiteke immunodepresio egoeratan. Birus honen infekzioa
kontrolatzeko derrigorrezkoa da erantzun immune zelularra (CD8 linfozitoak) eta antigorputzek, aldiz,
paper mugatua dute.

KLINIKA

ZMBak hainbat agerpen kliniko eragin ditzake ostalariaren arabera. Infekzio kongenitoak sortaraz ditzake
emakumeak hasierako infekzioa bereganatzen duenean haurdunaldiaren lehenengo hilabeteetan.
Infekzio perinatalak agertzen dira modu arruntagoan, baina larrialdi eskasarekin jaioberria birusarekin
kontaktuan jartzen denean, amaren esnean edo jariakin zerbikobaginaletan dagoelako. Birus hau eragile
oportunista da, eta immunogutxituetan (hiesa edo transplantatuak) agerpen kliniko desberdinak sortaraz
ditzake, gainera hasierako infekzioa ere sintomaduna da.

DIAGNOSTIKOA

Zitomegalobirusaren diagnostikoa metodo desberdinak erabiliz egin daiteke:

●
Zelula zitomegalikoak detektatu: nukleo barnean inklusio berezia duten zelulak dira
“ontzaren begia” deiturikoak. Birus honek infektatzen duen zelula handitzen du, hemendik
zitomegalobirusa izena.

● Birusaren proteinen detekzioa immunofluoreszentzia zuzena edo immunoperoxidasa

teknikak erabiliz eta antigorputz monoklonalak jarriz.

●
Genomaren detekzioa: hibridazioa edo genomaren anplifikazioa eginez. Oso erabiliak izan
dira, baina hauek ez dute bereizten birusa aktiboa edo latentea dagoen.

● Birusaren hazkuntza: oso erabilgarria

● Serologia: serokonbertsioa da hasierako infekzioaren markatzaile eraginkorra. Lagin

hoberena zitomegalobirusa detektatzeko gernua da.

TRATAMENDUA
Birusaren kontrako antibiriko eraginkorrak daude. Erabiliena ganziklobirra da, printzipalki
immunogutxituetan. Prebentzioaren aldetik, seronegatiboak diren pazientetik odola edo organoak
erabiliz gero, zitomegalobirusa hartzeko arriskua gutxitzen da. Immunoprofilaxi pasiboa erabil daiteke,
immunoglobulina espezifikoa dagoelako eta gomendatua dago seronegatiboak diren transplanteen
hartzaileei emateko. Immunoprofilaxi aktiboari dagokionez, birusaren infekzio iraunkorra ez du
baztertzen eta berraktibazioa eman daiteke.

GIZA BIRUS 6 ETA 7

Giza herpesbirus 6 (GHB-6) sindrome linfoproliferatiboak zituzten pazienteen odoleko linfozitoetatik

isolatu egin zen lehenengoz, giza immunoeskasiaren birusa zutelarik.

Birus hau zitopatikoa da eta bi mota daude (a eta B). Birusak T zeluletan ematen du hasierako infekzioa,
eta latente manten daiteke listu guruinetan, gongoil linfatikoetan, odoleko zelula mononukleatuetan,
giltzurrunean eta nerbio sistema zentralean. Birus honen agerpen kliniko ohikoena bat-bateko exantema
da (roseola infantum izenaz ezagutua izan zena). Sukarra oso altua agertzen da bat-batean eta ondoren
exantema orokortua 24-48 ordu iraunduz.

Gaixotasuna sendatzen da erantzun immune zelularrari esker. Immunogutxituetan birus honek infekzio
larriak sortaraz ditzake (entzefalopatia eta pneumonitisa). Giza herpesbirus 7 (GHB-7) 1989an isolatu egin
zen paziente baten odoleko linfozitoetatik. Nahiz eta paziente honek neke kronikoaren sindromea izan,
gaur egun ez dakigu benetan zein den birus honek sorrarazten duen gaixotasuna. Birus bi hauen
seroprebalentzia populazioan oso altua da (>%90).

GIZA BIRUS 8

Birus hau Kaposi sarkomarekin erlazionatu izan da. Birusa listuan eta B linfozitoetan dago eta gai da B
linfozitoak hilezkor bihurtzeko. Herpesbirus gamma taldekoa da. Birus hauek ziklo erreplikatibo luzea
dute. Infektatzen dituen zelulak: B linfozitoak eta epitelialak (non birusa bikoiztu, garatu eta
gaixotasunaren adierazpen klinikoak aurkituko diren) Latentzia: B linfozitoetan EBB (Epstein-Barr) eta
GHB-8 birusak minbiziaren garapenarekin lotuta daude.

Giza proteinen antzeko proteinak kodetzen ditu (hazkuntza estimulatuz eta zelula infektatuen apoptia
galaraziz).
 27. GAIA. DNA BIRUSAK: PAPILOMABIRUSAK ETA
PARBOBIRUSAK
1. SAILKAPENA (informazioa argitzeko: https://viralzone.expasy.org/)

DNA birusak egitura-ezaugarrien arabera sailkatzen dira. Batetik, birus biluziak daude (kapside inguruan
ez dago geruzarik), eta, bestetik, birus geruzadunak (kapside inguruan geruza bat dago).

● Birus biluziak: Papobabirusak, parbobirusak eta adenobirusak.

PAPOBABIRUSAK
○ Kate bikoitzeko DNA birusak dira.
○ Bere genoma zirkularra da.
○ Birioiak biluziak dira.
○ Papilomabirusa papobabirus bat da.

PARBOBIRUSAK
○ Kate bakuneko DNA birusak dira.
○ Bere genoma lineala da.
○ Birioiak biluziak dira.
 ○ Larruazaleko exantemak eragiten ditu.

ADENOBIRUSAK
○ kate bikoitzeko DNA birusak dira.
○ Bere genoma lineala eta etengabea da.
○ Birioiak biluziak dira.
○ Arnas eta begietako infekzioak eragiten ditu.

● Birus geruzadunak: Poxbirusak.

POXBIRUSAK
○ Kate bikoitzeko DNA birusak dira.
○ Bere genoma lineala da.
○ Birioiak geruzadunak dira.
○ Baztanga, tximinoen baztanga eragiten du.
*Ondoko taulan birus bakoitzak zein gaixotasun infekzioso sortzen duen ikus dezakegu.

2. PAPOBABIRUSAK: papobabirusa den

Papilomabirusa mikrooganismoen lanean
aztertu genuen.

3. PARBOBIRUSAK
EZAUGARRIAK:
● Kate bakuneko DNA birus biluziak dira
● Bere genoma lineala da
● Birus hauek oso txikiak dira
○ Osatu gabeko birusei birus sateliteak deritze. Beraz, partikula biral hauek ez dute egitura osoa
infekzio bat sortzeko kapside birala falta zaielako. Orduan, beste birus batzuek parasitoak
izan behar dira infekzioa sortzeko.

PARBOBIRUS SEROTIPO B19

Birus satelite honek ez dakigu zein birus parasitatzen duen, baina herperbirus bat dela uste da eta honen
bitartez transmisio ibilgailu gisa balio du.
Material genetika ez dago integratuta, beraz egoera probiralean dagoela esaten da.
Hurrengo gaixotasunak sortzen ditu:
● Eritema infekziosoa/bosgarren gaixotasun exantemikoa (gaixotasun ohikoena)
● Fetoetan infekzioak
● Krisi aplasikoak
5 gaixotasun exantemiko daude:
- Barizela
- Errubeola
- Elgorria
- Erroseola
- Bosgarren gaixotasun exantemikoa
Uste da, populazioaren %80k izan duela kontaktua birus horrekin. Bizitza osorako infekzioa eragiten du
eta immunitatea sortzen du.
 Transmisio mekanismoa:
arnas bideari esker transmititzen da, aerosolean bitartez birusa arnas mukosan sartu, odoletik barreiatu
eta larruazalera iritsi arte, non infekzioa sortzen duen.
Gainera, nasofaringetik hezur muinera eta bertatik, beste lekuetara eta eritrozito aitzindarien zeluletan
ugaldu daiteke birusa.

Sintomak: eritema, sukarra eta ondoeza.

Eritema malar bat agertzen da, hau da, umeari masail bakoitzean zaplazteko bana eman baliote bezala.
Hau oso ezaugarri klinikoa da diagnostikorako.
Gaixotasunaren bilakaera 2-3 astekoa da.

Tratamendua:
haurretan autoliminatuta (bakarrik sendatu) da. Helduetan, aldiz, artropatia kronikoekin lotzen da
(hantura erreakzio autoimmuneak)

4. ADENOBIRUSAK

EZAUGARRIAK:
● Kate bikoitzeko DNA birus
biluziak dira.
● Genoma lineala eta
etengabea da
● Erreplikazio ziklo batek 32-36
ordu iratuten du eta gai da
10000 birioi berri ekoitzeko. Prozesu honetan, birusaren zuntz proteina zelularen errezeptorearekin
lotzen da eta birioia endozitosiari esker sartzen da zelularen barnera.
● Birusak xixkua suntsitzen du eta nukleokapsida aske geratzen da zitoplasman. Kapsidea galdu
ondoren, genoma zleularen nukleora doa.
● Kapsidearen proteinak zelularen zitoplasman ekoizten dira, gero nukleorantz garraiatzen dira heltze
prozesua eta muntaia betetzeko.
● Pentona eta zuntz proteinak toxikoak direnez zelularen makromolekulen blokeoa eragiten dute.
● Genomaren erreplikazioa zelularen nukeloan burutzen da, birusaren DNA polimerasari esker.
● Birioi berriak zelularen lisiari esker askatzen dira

EPIDEMIOLOGIA:
● 100 seroaldaera desberdin dauden arren, soilik 52k gizakia infektatzen dute.
● Haurtzaroan arruntak dira.
● Oso egonkorrak dira ingurune kondizio gogorretara (xaboiak,
idortze), biluziak direlako. Horri esker, gizakiaren barnean urdail-
hesteetako traktuko kondizio gogorretan (azidotasuna,
proteasak, behazuna) bizirik mantentzeko gai dira. Honek haien
hedapena errazten du gorozki-aho bidez, fomitei esker
(eskuoihal eta tresneri kutsatua) edo kloro gutxi duten
igerilekuetan.
 ● Gizakiz gizaki transmititzen dira, arnas edo gorozki-aho bideei esker, inolako animalia gordelukurik
gabe. Ukipen estua dagoenean, ikasgelatan esate baterako, hedapena errazagoa da.
● Modu jarraituan kanpora daitezke faringetik eta gorozkietatik edozein urtaroan.
● Infekzio gehienak sintomarik gabekoak dira, birioien hedapena erraztuz.

PATOGENIA:
● Sarrera: aho bidez izaten da tantei, ukipen estuari edo gorozki-aho bideari esker. Eskuek ere
begietara eraman dezakete birusa. Birusa arnas-traktuko, urdail- hesteetako traktuko eta
konjuntibako zelula epitelialetan erreplikatzen da zelularen inflamazioa eta nekrosia sortuz.
● Hedapena: erreplikazioaren ondoren, biremia gertatzen da eta birusaren hedapena organo
desberdinetara sorrarazten du (giltzurruna, gibela, nerbio sistema zentrala, ehun linfoidea). Hau
arruntagoa izaten da immunogutxituetan. Gainera ehun linfoidetan latente mantentzeko joera du
(adenoidetan, amigdaletan Peyer plaketan), eta immunosupresio egoera batean berraktibatzeko
gai da. Nahiz eta saguetan ikusi birus hauek onkogenikoak direla, gizakian oraingoz ez da behatu
horrelakorik.
● Erantzun immunea: antigorputz espezifikoak oso garrantzitsuak dira adenobirusen infekzio
litikoen kontra, eta babesa ematen dute seroaldaera berdineko berrinfekzioaren aurrean. Zelulen
bidezko erantzun immunea birusen hedapenaren kontrako mekanismo garrantzitsua da.
● Immunitate-mekanismoei ihes egiteko bideak: proteina goiztiarren bidez. Proteina batzuek
interferoiaren ekintza antibirikoa blokeatzen dute, eta beste batzuek I motako
histokonpatibilitate molekula blokeatzen dituzte (gizakiaren zelula zitotoxikoek bere ekintza ezin
dutelarik bete), eta hirugarren batzuek inflamazioa inhibitzen dute.

KLINIKA:
Infekzioa printzipalki haurretan ematen da, eta maiztazun gutxiagotan helduetan. Askotan, sintomarik
gabekoa izaten da (%55a). Besteetan, aste bateko inkubazio epe ondoren, sintomak agertzen dira.
Seroaldaera desberdinek gaixotasun desberdinak sortzeko gai dira. Garrantzitsuenak hurrengoak dira:

● Arnas sindrome akutua: sukarra, eztula, faringitisa agertzen da.

● Faringitisa eta sukar faringokonjuntibala: ohikoena ume txikietan. Faringitis biriko hau
estreptokokoek sorturikoaren antzekoa da. Sintomak: sukarra, konjuntibitisa, faringitisa, ondoeza
eta linfadenopatia agertzen da.
● Adenobirusengatiko pneumonia: beste arnas gaixotasunak sortu ditzakete. Ez da ohikoena.
● Laringitisa, krup, bronkiolitisa eta kukutzeztularen antzeko sindromeak.
● Konjuntibitisa eta keratokonjuntibitisa: igerilekuetan hartua printzipalki.
● Gastroenteritisa eta beherakoak: gastroenteritis birikoen eragile oso garrantzitsuak dira.
● Beste agerpen kliniko batzuk: zistitis hemorragikoa, infekzio genitalak, larruazaleko infekzioak.
5. POXBIRUSAK

EZAUGARRIAK:

● Kate bikoitzeko DNA birus

geruzadunak.
● Genoma lineala.
● Ezagutzen diren birus handienak
(mikroskopio optikoz ikuz daiteke).
● Kanpo mintz eta nukleoaren mintzaren arteko gunean bi alboko gorputz daude (gorputz
lateralak).
● Erreplikazio berezia → zelularen zitoplasman gertatzen da. Ondorioz, poxbirusak RNAm eta DNA
sintetizatzeko entzimak kodetzeko gai dira.
● Sarrera zelulara bakuolo fagozitikoetan burutzen da. Bakuoloan birusak kanpo mintza galdu
ostean, birusaren entzimei esker, proteina goiztiarren transkripzioa hasten da. Proteina goiztiar
horietako batek nukleoaren mintza suntsitzen du, birusaren DNA aske utziz zelularen zitoplasman.
● DNAaren erreplikazioa birosoma edo birusen fabrika deituriko dentsitate altuko inklusio
zitoplasmatikoen barnean ematen da.
● RNA mezulariak → egiturazko proteinetan itzultzen.
● Birusaren mintzak eta geruzak birosometan heldu eta muntatzen dira (ez da derrigorrezkoa
gemazioa gertatzea).
● Infektaturiko zelula bakoitzeko 10.000 birioi berri eratzen dira, eta zelularen suntsipenari esker
askatuak izaten dira.
KLINIKA
Gaur egun, poxbirus gehienak animalien lehen mailako patogenoak dira (behiak, ardiak, ahuntzak), eta
gizakira heltzen dira lanean ustekabeko ukipenaren ondorioz. Hori dela eta, populazio gaixokorra
animaliekin lan egiten duten pertsonak izango dira.

BAZTANGA (Orthopoxvirus):

Baztangaren kasuan, arnas bideari esker transmititzen zen printzipalki eta neurri txiki batetan ukipenari
esker. Gizakia zen gordeleku bakarra eta zegoen seroaldaera bakarrak beti gaixotasuna ematen zuen (ez
zeuden sintomarik gabeko gaixorik). Honek guztiak eta txerto eraginkor batek lortu zuten baztangaren
erauzketa.

Birusa arnas bidetik sartzen zen eta goiko arnas traktuan erreplikatu. Ondoren hedapena gertatzen da
hodi linfatikoei eta biremiari (birusen garraioa odolaren bitartez) esker. Bigarren mailako biremiaren
ondoren, barneko ehunak eta larruazala infektatzen dira.

Zelulen bidezko erantzun immunea funtsezkoa da poxbirusengatiko infekzioak sendatzeko. Baina

poxbirusak erantzun immunearengandik ihes egiteko gai dira, beraiek dituzten entzima batzuei esker.
Defentsa mekanismoen artean: zelulaz-zelula hedapena (antigorputzetatik ihes egiteko), eta interferoia,
konplementua eta erantzun inflamatorioa galarazten duten proteinak daude.

Baztangaren inkubazio epea 5-7 egunetakoa da. Hasiera bortitza da sukarra, hotzikara eta buruko
minarekin. Ondoren larruazalean zornea duten xixku-pustula motako exantemak agertzen dira, lesio
horietan birusa dagoelarik. Exantema horietan lesio guztiak garapen fase berdinean daude (makulak,
xixkuak, pustulak, zarakarrak, orbainak...) eta zentrifugoa da, hau da, lehenengo aurpegian, sorbaldan eta
toraxean agertzen da eta ondoren gorputz osora hedatzen da.
 28. RNA BIRUSAK: ARNAS BIRUSAK

Arnas birusen barruan familia desberdinak aurkituko

ditugu.

● Ortomixobirusak (influenza birusak)

○ Geruzatuak
○ Kapside helikoidala
○ Genoma: RNA (- polaritatea) zatitua

● Paramixobirusak (parainfluenza, arnas birus

sinzitiala, metapneumobirusa)
○ Geruzatuak
○ Kapside helikoidala
○ Genoma: RNA (-polaritatea) etengabea

● Adenobirusak
○ Ez geruzatuak
○ Kapside ikosaedrikoa
○ Genoma: DNA bikoitza

● Pikornabirusak (errinobirusak)
○ Ez geruzatuak
○ Kapside ikosaedrikoa
○ Genoma: RNA (+ polaritatea)
etengabea

● Koronabirusak (SARS eragilea)

○ Geruzatua
○ Kapside helikoidala
○ Genoma: RNA (+ polaritatea) etengabea

1. ARNAS BIRUSAK (DNA ETA RNA)

Arnas infekzioak sortzen dituzten birusak asko dira. Goiko arnasbideko infekzioak eta beheko arnasbideko
infekzioak bereizten ditugu:
 ● Goiko arnas bideko infekzioak sortzen dituztenek hotzeria arrunta sortuko dute. Ehunekoak birus
horien intzidentzia adierazten du. Hemen barruan gripearen birusa sartu dezakegu, batzutan sintoma
arinak sortzen baititu.
○ Errinobirusa (%50)
○ Koronabirusa (%15-20)
○ Beste birusak (%10)
○ Beste jatorriak (%40)
○ Gripea

● Beheko arnas bideko infekzioei

dagokienez, kezkagarria da
pneumonia-konplikazioak egon
daitezkelako.
○ Adenobirusa: genoma DNA
daukan bakarra da.
○ Arnas birus sintzitiala: haurretan infekzio tasa handia da.
○ Metapneumobirusa: 2001ean aurkitu zen.
○ Koronabirusen barruan infekzio larriak sortu ahal dituzten aldaerak daude (birus emergenteak),
horien artean SARS-CoV-2 orain eragiten ari duen pandemia.
○ Gripeak urtero infekzio kasu asko sortzen ditu eta oso larriak izan daitezke.

2. ARNASBIDEETAKO BIRUSEK SOR DITZAKETEN INFEKZIOAK

● Hotzeria
● Gripea
● Laringotrakeitisa (Krup)
● Bronkiolitisa
● Bronkopneumonia
Gaixotasun hauek ohiko birusek edota hain arruntak ez diren birusek eragin ditzakete.

Gripearen edo influenza birusaren eta beste birusen arteko ezaugarri bereizgarriena sukarra da. Beste
birusek (aldaera batzuk salbuespen) ez dute sukar altua sortzen (38ºC- 40ºC) gripearen birusak ez bezala.

3. GRIPEAREN ETA HOTZERIAREN ARTEKO DESBERDINTASUNA

GRIPEA VS HOTZERIA

GRIPEA HOTZERIA
 Eragilea Influenza birusa Errinobirusa/koronabirusa

Inkubazio denbora 18-36h 48-72h

Sintomen agerpena Bat-batean Gutxixinaka agertzen doaz

Iraupena 7-10 egun

Larritasuna Larria izan daiteke bestelako Orokorrean ez da konplikaziorik egoten

patologiak dituzten pertsonetan

Sintomak -SUKAR ALTUA (3-4 egunetan) -Begi-irritazioa

-Buruko mina -Eztarriko mina: eztul lehorra
-Eztul lehorra -Sudur kongestioa eta mukiak
-Min muskularra, ondoeza -Doministikuak, ondoeza

4. ARNAS BIRUSEN URTARO BANAKETA

Ipar hemisferioan, arnas birusen banaketa ondoko taulan
adierazita dago. Izan ere, arnas birusak
urtaroekin lotuta daude.

5. ORTOMIXOBIRUSAK
● Orthomixoviridae familia
● Familia honetan gripea sorrarazten dituzten influenza birusak (gripe=influenza=FLU inglesez)
kokatuko dira.
● Gripea antzinatik ezaguturiko gaixotasuna da eta epidemia asko eta hilketa kopuru altua sorrarazi
dituena.
● Influenza birusaaren 3 serotalde daude: A, B eta C.
● Birusaren egitura, ezaugarri klinikoak eta beraien ekintzaren garrantzian desberdintasunak
daudelako.
● Mota hauetatik lehenengo biak soilik (A eta B) gizakiak pairatzen duen gripearen eragileak dira.
EGITURA
● Genoma: RNA kate bakuna, polaritate -, zatikatua (8
zati)
○ A eta B influenza birusetan: 8 zati
○ C influenza birusetan: 7 zati.
● Kapsidea: simetria helikoidala
● Geruza: kanpoko antigenoak
○ Hemaglutinina (H1.....H16)
○ Neuraminidasa (N1....N9)

Influenza birioiak pleomorfikoak dira. Hau da, inguruneko egoerei erantzunez, beren morfologia, funtzio
biologikoak edo ugaltzeko era aldatzeko gaitasuna izatea.

GENOMA
Genomaren egitura berezi honek (bere genoma zatituta egotea) birusaren aldakortasun genetikoan
eragin bortitza izango du. Zati hauen produktu genikoak eta beraien funtzioak hurrengo hauek dira.

KANPOKO GERUZA
Morfologikoki, birioi hauen kanpo geruzan bi glukoproteina daude, hemaglutinina (HA) eta neuraminidasa
(NA) eta barne geruzan, M1 eta M2 proteinak kokatzen dira. Kanpo geruzako glukoproteina hauek eta
proteina matrizeak ekintza antigenikoa dute.
- Barneko antigenoak: M proteina eta nukleokapsidea dira, eta birusaren mota bakoitzarekiko
espezifikoak dira (A, B eta C motak).
- Kanpoko antigenoak: hemaglutinina eta neuraminidasa dira, eta hauek subtipo bakoitzarekiko
espezifikoak dira.

A influenza birusaren kasuan hemaglutininaren 16 mota desberdin ezagutzen dira (H1-H16 izendatzen
dira) , eta neuraminidasaren 9 mota desberdin (N1-N9 izendatuak), nahiz eta denak gizakia ez infektatu.
Honek ondorioztatzen du birus hau oso aldakorra izan daitekeela glukoproteina motaren arabera; beraz,
antigenikoki ere.
B influenza birusak, aldiz, hemaglutinina eta neuraminidasa bakarrak ditu.
Hemaglutininaren ezaugarriak
- Zelulara atxikitzeko oinarrizkoa
- Arnas traktuan dauden proteasek suntsitzen dituzte hemagutininak
- Polipeptido bat da.
- Apurtzen da bi azpiunitate emateko (HA1 eta HA2)
◆ HA2 azpiunitatea da errezeptorea, zelulara atxikitzen den lekutik (zelula askoren errezeptorea da,
eritrozitoak barne)

Neuraminidasaren ezaugarriak:
- Birusaren erreplikazioaren azkenengo zatian parte hartu
Hemaglutinina eta neuraminidasa birusaren erreplikazio zikloan
1. Birusaren erreplikazio zikloa hasten da hemaglutinina zelulen gainazalean dagoen azido sialikora
lotzen denean.
2. Birusa xixkuri batean sartzen da zelularen zitoplasmara eta pHa azidifikatu ondoren birioiaren
nukleokapsidea aske geratzen da.
3. Nukleokapsidea zelularen nukleorantz abiatzen da eta bertan genomaren transkripzioa gertatzen da
RNAm lortzeko, birus honen erreplikazioa salbuespena izanik RNA motako birusetan.
4. Genomaren erreplikazioa eman ondoren, proteinen sintesia zelularen zitoplasman burutuko da.
Kanpo geruzako glukoproteinak (HA eta NA) Golgi aparatuan eta erretikulu endoplasmikoan sortzen
dira.
5. Birioi berrien heltze prozesua eta muntaia zelularen zitoplasman bukatuko da, eta hauek gemazioz
askatzen dira zelulatik (neuraminidasak zelulen gainazalean dagoen azido sialikoa apurtzen du zelula
infektatutik birioiaren askapena gemazioz emateko).

5.1. ORTOMIXOBIRUSAREN SAILKAPENA

3 serotalde daude:

- A influenza birusaren gordelekua ugaria da, gizakiaz gain beste animalia mota desberdinetan aurki
daiteke, etxe-abereak zein basatiak. Izatez, gripea ugaztunetan (txerriak, zaldiak, itsas txakurrak,
baleak) eta hegaztietan (ahateak, oilaskoak, indioilarrak, kaioak) aurki daiteke. Animalia hauetan
birusak arnas infekzioak sortaraz ditzake. Gaur egun espezie desberdinen arteko birusaren
 transmisioa gerta daitekeela ikusi izan da bere birulentzia tasa aldatuz. Honen adibidea, Hong
Kongnen 1997an detektatu zen H5N1 subtipoak hegaztiak infektatzen zituen eta gizakira pasa zen,
hilkorra bihurtuz. Toki berean, 1999an oilaskoetan detektatu zen H9N2 subtipoa bi gizaki
infektatzeko gai izan zen.
A serotaldeko influenza birus subtipo desberdinak daude eta subtipoen barruan anduiak desberdindu
daitezke. Anduiak izendatzeko hurrengo irizpideak erabiltzen dira: A/lekua/zk/data/subtipoa. Hau
da, serotaldea/jatorriaren lekua-izena/anduiaren zenbakia/isolatutako urtea/antigenoen
deskribapena HA seromotak (H1-H16) eta NA
seromotak (N1-N9). Adibidez: A / California / 7 / 2009
/ H1N1

- B influenza birusa: gordelekua soilik gizakia da.

Serotalde hauetan bakarrik subtipo eta andui bat
aurkituko dugu.

- C influenza birusa: gordelekua soilik gizakia da.

Serotalde hauetan bakarrik subtipo eta andui bat
aurkituko dugu.

5.2. EPIDEMIOLOGIA

● Iturburua: gizabanako gaixoa.

Birusa arnas jariakinetan aurkitzen da, eta gehienezko kutsakortasuna agerpen klinikoaren
lehenengo 3 egunetan izaten da. Nahiz eta oso arrunta ez izan,
eramaile osasuntsuak egon daitezke.

● Transmisio mekanismoa: zuzena, airean dauden tantei esker

ematen da. Tantak hitz egiterakoan, arnasa hartzerakoan edo
eztula egiterakoan kanporatzen dira arnasten dugun airera
helduz.

● Populazio gaixokorra: haurrak. Birusaren hedapena beraien

artean oso arina da. Immunogutxituek, adinekoek eta bihotzeko
eta biriketako gaixotasunak dituztenak ere arrisku handia dute.
 ● Intzidentzia: influenza birusa gure artean epe laburrean dago, neguan 4-6 aste bitartean. Epe
honetan agerraldi epidemikoak gertatzen dira.

● Aldaketa antigenikoak: influenza birusaren ezaugarri bat antigenikoki oso

aldakorra dela da, kanpo geruzako glukoproteinak aldatu egin daitezkeelako.
Aldaketa antigeniko hauek mota desberdinetakoak izan daitezke, eta ematen
dituzten ondorioak ere guztiz desberdinak dira.
○ Aldaketa antigeniko txikia: genoman mutazio puntualak dira. HA eta
NA geneetan printzipalki. Ondorioz, jito genetikoa da eta A eta B
influenza birusengatik agerraldi epidemikoak sortaraz ditzake.
Normalean, 2-3 urteko tartean gertatzen da. Sistema immunearen
erantzuna mugatua da. Aldaketa hauek urteroko txertoa
prestatzeko kontutan izaten dira.

○ Aldaketa antigeniko ahndiak: A influenza birusean soilik

gertatzen dira, birus andui desberdinen geneen elkartrukea
edo errekonbinaketa genetikoa gertatzen delako izaten da.
Birus andui hauek bat gizakiarena eta bestea animalia basati
edo etxe-abere batena izan daitezke. Andui desberdin bi
hauek zelula berdinean aldi berean daudenean, birusaren 8
zati genikoak modu aleatorioan truka daitezke beraien
artean, birus andui berri bat sortuz. Ondorioz, aldaketa
antigeniko bortitza gertatzen da, pandemiak sortuz.
Pandemiak gutxitan gertatu izan dira historian zehar eta 10 urteko tarteak
izaten ditu, sortarazitako hilgarritasun tasa populazioan oso altua izaten
delarik.
Mende honetan, ezagutzen den lehenengo pandemia 1918an gertatu zen H1N1 subtipoaren ondorioz,
20-40 milioi hilketa emanez. Honi Espainiako gripea deitu zeitzaion, Espainia izan zelako gripe kasuak
ematen zituen herrialde bakarra. Herrialde gehienak lehen mundu gerran inplikatuta zeuden eta ez
zitzaien interesatzen informazio hori ematea, batailan eraginik ez izateko.
Ondoren, 1957an birusa guztiz aldatu zen H2N2 subtipoa emanez. 1968an, hemaglutinina aldatu zen eta
H3N2 subtipoa sortu zen. Hurrengo pandemia 1977an eman zen H1N1 subtipoa birsortuz.
Gaur egun, azkeneko bi subtipo hauek elkarrekintzan daude eta H3N2 eta H1N1 detekta daitezke gure
ingurunean aldi berean.

Gripea oso kutsakorra da neguan jendea metatzen den lekuetan. Umeek eta gazteek transmititzen dute
gehienbat. Berarekin lotutako heriotza tasak bakterioek eragindako ondorengo infekzioekin lotuta daude
eta adineko pertsonei eragiten diete gehienbat.
Informazio gehigarria:
Gripearen inguruko zainketa Euskadin eta Espainian:
- http://vgripe.isciii.es/inicio.do
- https://www.euskadi.eus/informazioa/mediku-jagoleak-gripea
/web01-a3gripe/eu/
Gripearen inguruko zainketa Europan eta munduko beste leku batzuetan:
- http://flunewseurope.org/
- https://www.gov.uk/government/collections/seasonal-influenza-guidance-data-and-analysis
- https://www.cdc.gov/flu/weekly/

- https://surv.esr.cri.nz/virology/influenza_weekly_update.php
 5.3. PATOGENIA:
Birusa airetik ailegatzen da arnas mukosara eta bertako zelula epitelialetara lotzen da. Infekzioa aurrera
joateko neuraminidasak mukiaren azido sialikoa apurtzen du, eta horrela goiko arnas traktuan dagoen
epitelio ziliatuen ezkatapena eta nekrosia agertzen da. Zelularen barneko birusaren sarreran parte
hartzeko, hemaglutinina aktibatu egin behar da; eta hori lortzeko, bi zatitan apurtu behar da ostalariaren
zelulak duen tripsinari esker.

Birus hau beheko arnas traktura ailega daiteke, eta horren ondorioz
epitelio bronkialaren ezkatapena sortarazi.

Defentsa naturalen ahultasunagatik, infekzio honek bakterioei laguntzen die zelula epiteliaetara lotzen.
Sorturiko pneumonia birusen patogeniagatik edota bakterioen infekziogatik izan daiteke.

Immunitate erantzuna: interferoia eta zelulen bidezko immunitateari esker infekzioaren sendaketa
lortzen da. Berrinfekzioaren aurreko babespena HAren kontrako antigorputzen garapenagatik ematen da,
nahiz eta NAren kontrako antigorputzak ere babeskorrak izan. Antigorputzen erantzuna espezifikoa da
influenza birus mota eta subtipo bakoitzarekiko; zelulen bidezko immunitatea, aldiz, orokorragoa da. T
zelulen diana antigenikoak nukleokapsidearen proteinak (NP, PB2), M1 proteina eta hemaglutinina dira.

5.4. KLINIKA

Birus mota bakoitzaren aurrean gizakiak duen immunitate mailaren arabera, infekzioa sintomarik gabetik
egoera larrira bidera daiteke.

● Gripea edo sindrome gripala: agerpen kliniko ohikoena. Inkubazio epearen ondoren (1-4 egun),
ondoeza eta buruko minarekin hasten da. Ondoren, bat-batean sintoma espezifikoak hasten dira:
sukarra (38-40ºC), hotzikarak, eztul lehorra eta anorexia. Sintoma hauek 3 egun irauten dute gutxi
gora behera, eta gero errekuperazioa hasten da, ondorengorik ez badira agertzen. Agerpen kliniko
osoa 7-14 egunekoa da. Haur txikietan, gripeak beste arnas infekzio larriak gogorazten ditu, eta
bronkiolitisa, krup edo otitisa sortaraz ditzake.
● Pneumonia: gripeak ematen duen ondorengo larriena da, birusengatik edo bakterioen
infekzioagatik sortarazia. Bakterio infekzio honen eragileak Streptococcus pneumoniae,
Haemophilus influenzae edo Staphylococcus aureus dira.
● Reye sindrome: haurretan ematen da, entzefalopatia aurrerakorra ikusten delarik.
 5.6. TRATAMENDUA

Tratamenduak sintomak tratatzeko gomendatzen dira: antipiretikoak, atsedenaldia, hidratazioa...

Birusaren aurkako tratamendua ez da gomendagarria; salbu eta konplikazio larriak izateko arriskua
badago, adibidez immunogutxituetan. Hauetan zanamibirra, oseltamibirra eta peramibirra izeneko
tratamenduak erabiltzen dira. Antibirikoen tratamendua lehenbailehen hasi behar da.

Neuraminidasen inhibitzaileak dira eraginkorrenak: A eta B birusen fusio eta askapena inhibitzen dutenak.
Baloxavir antibiriko berria da, eta eraginkorra dela ikusi da. Honek birusaren endonukleasa inhibitzen du.

Errimantadina eta amantadina farmakoek M proteinan daukate xedea, A influenza birusaren sarrera eta
dekapsidazioa inhibituz. Halaber, ez dira gomendagarriak erresistentzia asko daudelako.

5.7. PROFILAXIA

Immunoprofilaxia aktiboa erabiltzen da (txertaketa). Formolez inaktibaturiko birus osoak (hildak)

txertatzen dira, muskulu-barnetik. Txertoa hartzea gaur egun dugun prebentzio-neurri seguruena eta
eraginkorrena da.

Arrisku-taldeak (txertaketa jaso behar dutenak):

● Arrisku altukoak:
○ >60 eta 6 hilabete-5 urtekoak
○ Haurdun daudenak
○ Gaixotasun kronikodun pazienteak (arnas edo zirkulazio
bidekoak)
○ Gaixotasun metaboliko kronikoak, giltzurruneko patologiak
edo hemoglobinopatiak izan dituztenak azken urtean.
○ Immunogutxituak, gaixotasun hematologikoak, neoplasiak
eta GIBarengatiko infekzioa dutenak
● Arrisku altuko pazienteak zaindu eta beraiekin bizi direnak:
○ Osasun langileak
○ 0-59 hilabeteko umeak zaindu edo beraien irakasleak direnak
● Txertoa gomendatuta dagoen beste taldeak:
○ Edoskitzaroan
○ 50-60 urteko pertsonak
○ Komunitatean funtsezko lana egiten duten taldeak
○ Arrisku faktoreak dituzten bidaiariak eta aurreko urtean txertatuak izan ez diren eta
tropikora doazenak.
 Osasun Mundu Erakundeak ipar-hemisferiorako ematen dituen gomendioak aintzat hartzen dira:
2019ko gripearen aurkako txertaketa:

● A/Brisbane/02/2018 (H1N1) pdm09 anduiaren antzekoa

● A/Kansas/14/2017 (H3N2) anduiaren antzekoa
● B/Colorado/06/2017 (linaje B/Victoria/2/87) anduiaren antzekoa

5.8. MIKROBIOLOGIA LABORATEGIAK GRIPEAN

Erreferentzia zentruak daude laginak sistematikoki aztertzeko

● Birusak bakartu eta serotipatzen dute, datu epidemiologikoak biltzeko eta txertoak aukeratzeko.
● Gripearen kontrako botiketako erresistentziak neurtzen dituzte.
● Txerto berriak ikertzen dituzte: urtero egiten da datorren urterako txerto berria, eta lan handia
darama urte horretan andui zirkulatzaileak zein izan diren zehatz-mehatz aztertzen duen analisi
epidemiologiko batetik hasita.
● Antibiriko berriak ikertzen dituzte.

Urtean bitan, Osasunaren munduko erakundeak adituen batzorde bat biltzen du, gripearen zaintza
mikrobiologiko eta epidemiologikoko sistemek metatutako informazioa aztertzeko. Oraingoan,
informazioa zehatz-mehatz aztertzeko jarduerak otsailaren 24tik 27ra bitartean egin dira, eta ipar
hemisferioan gripearen aurkako txertoen osaerari buruzko erabakia hartu da, batzordeak otsailaren 28an
egindako azken bileran. Erakunde honek informazioa (kontsultatu webgunea) argitaratzen du.

6. PARAMIXOBIRUSAK
 Paramyxoviridae familiako birusak handiak eta geruzadunak dira. Haien genoma kate bakuneko RNA
etengabea da, polaritate negatibokoa.

Familia honen barruan hainbat genero desberdinak aurkitzen dira:

- Pneumovirus: Arnas birus sinzitala
- Respirovirus: Parainfluenza birusa
- Metapneumovirus: giza Metapneumobirusa
- Morbillivirus: Elgorriaren birusa
- Rubulavirus: Parotiditisaren birusa

6.1. RESPIROVIRUS: PARAINFLUENZA BIRUSA

● Guztiz hedatuak daude mundu osoan zehar eta transmisioa

gizakien artean burutzen da arnasteko tantei esker.
● Normalean hotzeriaren antzeko sintoma arinak sortzen dituzte.
● Goiko arnas-traktuko epitelio zelulak infekatatzen ditu.
● Modu arinean erreplikatzen da birus hau eta zelula erraldoien
eraketa edota zelulen lisia eragin ditzake.
● Ez du biremiarik ematen.
● Urte osoan agertzen da.

6.2. PNEUMOVIRUS: ARNAS BIRUS SINZITIALA

● Faringe eta sudurreko zeluletan sinzitioak sortzen ditu.

● Edoskitzaile eta haur txikietan agertzen den arnas infekzio akutu
garrantzitsuen eragilea da.
● Berrinfekzioak oso ohikoak dira bizitza osoan zehar.
● Oso kutsakorra da → epidemia nosokomialak sortarazteko arriskua oso
altua, printzipalki zainketa intentsiboetako unitateetan.
● Ez du biremiarik ematen.
● Neguan infektatzea ohikoena da.

7. PIKORNABIRUSAK

Gizaki eta animalien birusak barneratzen dituen handienetarikoa da. Birus biluziak eta txikiak dira, beraien
genoma RNA motakoa da.
Hurrengo birusak aurkitzen dira familia honetan:
- A hepatitisa
- Poliobirusa
- Errinobirusak

7.1. ERRINOBIRUSAK

● Mundu osoan hedatua daude.

● Hotzeriaren eragile garrantzitsuak dira.
 ● Seroaldaeraren aniztasunak txerto eraginkorrik ez egotea ondorioztatzen du.
● Arnas tantei (garrantzitsuena) eta fomitei esker transmititu daitezke.
● Populazio gaixokorra edonor da, baina infekzio tasa altuenak edoskitzaile eta umeetan ematen
dira, beraiek izanik familiako beste kideak kutsatzen
dituztenak.
● Ohikoena da infekzioa udazkenaren hasieran eta udaberriaren
bukaeran agertzea.
● Sentikorrak dira azidotasunara, eta hobeto hazten dira
33ºCtako tenperaturatan. Horregatik mukosa nasalean oso
ondo erreplikatzen dira.
● Birioi bakar bat nahikoa da infekzioa hasteko, gehien bat birioi
hori sudurretik edo begietatik sartu bada. Bide orofaringeotik sartuz gero, infekziokortasuna
baxuagoa izango da. Erreplikazio gehiena mukosa nasaleko zelula epitelialetan ematen da.
Ondorioz, epitelioko zelula ziliatuak kaltetuak izan daitezke.
● Sintomatologiaren eragile nagusiena inflamazioaren mediatzaile kimikoak dira (bradikinina eta
histamina), beraiek omen dira errinorrearen eragileak.
● Honen kontrako babespen immunea iragankorra da eta IgG, IgM eta IgA antigorputz tipo-
espezifikoen eraketa eragiten du.

8. KORONABIRUSAK

Coronaviridae familia oso zabala da, hainabt kalte eragin ditzake; hotzeria arruntetik hasi eta gaizotasun
larriagoetaraino.
- Ekialde Ertaineko arnas sindromea eragiten duen koronabirusa → MERS-CoV
- Arnas sindrome akutu larria eragiten duena → SRAS-CoV

Dakizuenez orain dagoen pandemia koronabirus berri batek sortutakoa da, lehenago gizakiarengan
aurkitu ez zen koronabirus andui berri bat da. Animalietatik pertsonetara pasa daitezke (transmisio
zoonotikoa). Horri buruzko azterketa sakonen arabera, badakigu SRAS-CoV birusa zibetatik (ugaztun
harakina) gizakira transmititu zela eta dromedarioko MERS-CoV birusa dromedariotik. Gainera, animalien
artean beste koronabirus batzuk dabiltzala ezagutzen da, oraindik gizakia kutsatu ez dutenak.
 8.1. ARNAS SINDROME AKUTU LARRIA

Infekzio horiek sukarra eta arnas sintomak izaten dituzte (eztula

eta disnea = arnasa hartzeko zailtasuna). Kasurik larrienetan,
pneumonia, arnas sindrome akutu larria, giltzurrun-
gutxiegitasuna eta heriotza ere eragin ditzakete.

Infekzioa ez zabaltzeko ohiko gomendioak eskuetako eta

arnasketako higiene ona (ahoa eta sudurra estaltzea eztul eta
doministiku egitean) eta haragiaren eta arrautzen egosketa
osoa dira. Era berean, ez da kontaktu esturik izan behar arnas
afekzioak (eztula edo doministikuak) dituen edozein
pertsonarekin.

8.2. EKIALDE ERTAINEKO ARNAS SINDROMEA

Ekialde Ertaineko arnas sindromea 2012an identifikatu zen lehen aldiz Saudi Arabian. 2019ko maiatzaren
1etik 31ra bitartean, Saudi Arabiako Osasun Agintaritzek 14 infekzio-kasu berri jakinarazi zituzten, Ekialde
Ertaineko arnas sindromea (MERS-CoV) eragiten duen koronabirusak eragindakoak, 5 heriotza barne.
 29.GAIA: BIRUS EXANTEMATIKOAK ETA ENTERIKOAK
Birus exantematikoek azalean erupzioa sortzen dute. Bost
gaixotasun exantematiko daude, familia ezberdinetako
birusek eragindakoak eta Haurtzaroko birus
exantematikoak esaten zaie. Hauexek dira:

1. Herpesbirusak (exantemikoak direnak): Barizela-

Zoster birusa (BZB)

2. Herpesbirusak (exantemikoak direnak): Giza herpesbirusa 6 (GHB-6).

3. Parbobirusak: Parbobirus B19 (27.gaian azalduta)

4. Togabirusak: Errubeola birusa

5. Paramixobirusak: Elgorria birusa Normalean, bizitzako garai goiztiarrean gertatzen dira, eta
immunitatea bizitza osorako izaten da, eta umeetan infekzioak askoz ere arinagoak izaten dira.
Infekzioak azalean agertzen dira, eta horrek esan nahi du birusa sarrerako fokutik barreiatzen
dela. Oso ohikoak dira, eta, beraz, morbilitate handia eragiten dute. Horietako batzuek,
elgorriaren birusek batez ere hilkortasun handia eragiten dute oraindik munduan.

Hurrengo eskeman gaiean zehar aztertuko ditugun birusak adierazten dira.

1. ERRUBEOLAREN BIRUSA

● Togabirusa (Togaviridae familia): bere genoma RNA motakoa da kate bakunekoa, etengabea eta
polaritate positiboa.
● Generoa: Rubivirus
 ● Itxura: borobila, nukleokapside ikosaedrikoa.
● Geruzan hemaglutininazko espikulak edo glukoproteinak daude, infekzio ahalmena dutenak.
● Infekzio-mekanismoa: Birusa gizakiaren zelula epitelialen errezeptore espezifikoetara lotu eta
endozitosiari esker sartuko da. Birusaren geruza endosomaren mintzarekin lotzen da xixkuaren
azidifikazioa ematen denean, eta nukleokapsidea zitoplasman aske geratzen da. Genoma askatu
ondoren, erreplikazioa hasten da eta zitoplasman burutzen da. Azkenik birus berriak gemazioz irteten
dira. Beraz, ez du efektu zitopatikorik sortzen.

1.1. EPIDEMIOLOGIA
- Gordelekua: gordeleku bakarra gizakia da.
- Hedapen-bidea: birusa arnas jariakinei esker hedatzen da,
kutsakorra da baina barizela edo elgorria baino
kutsakortasun maila baxuagoa du (elgorria oso kutsakorra
da, pertsona batek 8-10 pertsona kutsatu ditzake).
- Kutsatze-aldiak: gaixoak kutsatu dezake exantema agertu
baino 7 egun lehenago eta 7 egun geroagoko tartean.
- Seroaldaera bakarra du.
- Urtaroa: birusa udaberrian agertzen da printzipalki
- Populazio gaixokorra: haurrak dira.
- Gaur egun egiten den prebentzioa dela medio ez daude kasu askorik

1.2. PATOGENIA
Birusa arnas bidetik sartu eta zelula epitelialetan
ugaltzen da. Bide linfatikoz hedatu eta
adenopatiak eman ondoren, odolera pasatzen da
eta modu honetara gorputz osora hedatzen da,
larruazalean, ehun linfoidetan eta arnas mukosan
kokatzen delarik printzipalki.

Biremia oso arina izaten da. Gaixoak birusak

kanporatu ahal ditu arnas tantei esker epe
prodomikoan (gaixotasuna garatu aurreko
hasierako sintomak agertzen den epea), eta baita
exantema tipikoa agertu ondorengo 2 astetan ere.
Erantzun immuneari dagokionez, sorturiko
antigorputzak (lehenengo IgM eta gero IgG motakoak) garrantzitsuak dira birusaren blokeoa egiteko.
Arnas traktuko IgA jariatzailea garrantzitsua da babespena emateko bigarren infekzio baten kontra.

Litekeena da sortzen diren sintoma kliniko batzuk (exantema eta artralgiak) immunokonplexuengatik
izatea. Erantzun immune zelularra eta interferoia derrigorrezkoak dira birusaren erreplikazioa ehunetan
geldiarazteko.
Haurdun dagoen emakume batean hasierako infekzioa ematen bada, biremia fasearen ondoren, birusa
plazentara ailega eta umekian infekzioa sortu. Umekia, jaio baino lehen, antigorputzak sintetizatzeko gai
da aurkitzen diren IgMk bereak izanik baina IgGk amarenak.
 1.3. KLINIKA
Errubeolaren infekzioa askotan modu azpiklinikoz bideratzen da.
Inkubazio epearen ondoren, haurrak:
- Sukarra
- Eztula
- Ondoeza
- Adenopatiak
Ondoren agertzen den exantema edo rash tipikoa arrosa argi
kolorekoa da; 3 egun irauten du, aurpegian hasi eta gorputz osora
hedatuz.
Helduetan ondorengoak ager daitezke:
- Artritisa,
- Artralgiak (artikulazioen mina)
- Trobozitopenia
- Entzefalitisa.
Arruntena artritisa agertzea da atzamar, eskumutur, belaun eta orkatiletan. Gaixotasun kongenitoa da
dudarik gabe infekzio errubeolikoaren alde larriena. Umekiaren lehenengo hiruhilabeteetan arriskua
altua da ondorengo larriak izateko edo abortua sortarazteko. Errubeola kongenitoaren ondoriorik
larrienak atzerapen mentala, gorreria, begietako akatsak, gibeleko lesioak, pneumonitisa eta kardiopatiak
dira.

1.4. TRATAMENDUA
Ez dago inolako tratamendu espezifikorik
● Immunoprofilaxia: txerto andui moteldu eraginkorra dago (andui moteldua)
● Txertoa hiru birusentzako da (birus hirukoitzaren txertoa) Ebl
○ Errubeola
○ Elgorria
○ Parotiditisa
● Dosiak: BI Bi dositan ematen da
● Larruazaletik
Txertaketa egutegian dago eta gaixotasuna erauztea lortuko duela susma daiteke.

1.5. TXERTAKETA
Errubeola eta elgorriaren birus exantematiko hauen aurka
txertoa daukagu. Txerto hau “birus hirukoitzaren txertoa
(triple birikoa)” deitzen da. Txerto hau hiru birusen aurka
eginda dago, hau da, errubeola, elgorri eta parotiditisaren
aurka. Hiru birus horiek sortzen dituzten gaixotasunei
“aurreikus daitezekeen hartzaroko gaixotasunak” deritze.
Txertoak birus indargabetuekin eginda da, eta infekziotik
babesten gaitu bizitza osorako.
Aipatutako hiru birus horiek (errubeola, elgorria eta
paratoditisa) arnas bidez transmitizen dira. Kontutan izan
errubeola eta parotidisa familia berdinekoak (paramixobirusen familia barruan, arnas birusekin) direla,
baina genero desberdinekoak.

2. PARAMIXOBIRUSAK:

2.1. ELGORRIAREN BIRUSA

● Elgorriaren birus hau mikroorganismoaren lana barruan
ikusten da. Elgorriaren birusa oso kutsakorra da.

2.2. PAROTIDITISAREN BIRUSA

● Rubulavirus generokoa da
● Geruzan hemaglutininazko espikulak ditu. Egitura hauek
infekzio ahalmena dute.

2.2.1. EPIDEMIOLOGIA
● Parotiditis gaixotasuna oso kutsakorra da.
Serotalde bakarrak infektatzen ditu gizakiak.
● Transmisioa: arnas tantei esker. Arnas
jariakinetan aurkitzen da, eta gaixotasuna
agertu baino 7 egun lehenago ere bertan
manten daitek sintomarik gabe.
● Noiz?: Mundu osoan hedatuta dago eta,
normalean, neguaren bukaeran eta
udaberriaren hasieran gertatzen da.
● Populazio gaixokorra: nerabeak

2.2.2. PATOGENIA
Parotiditisaren birusak arnas traktuko zelulak infektatu eta suntsitzen ditu. Odolera heldu ondoren,
hedatu egiten da gorputzeko toki desberdinetara helduz, hala nola: parotida guruinera, barera,
barrabiletara eta nerbio sistema zentralera, besteak beste.
Immunitatea: zelulen bidezko immunitatea infekzioa kontrolatzeko garrantzitsua da, baina inflamazioa
ere sintomen eragilea izan daiteke. Erantzun immune humorala, IgG motakoa, bizitza osorako mantentzen
da.

2.2.3. KLINIKA
Inkubazio epearen (12-26 egun) ondoren, epe prodomikoa dago. Epe
prodomikoan sukarra, buruko mina, ondoeza, anorexia eta botagureak agertzen
dira.
Ondoren, parotiditisa edo paperak izeneko gaixotasuna
agertzen da (listu guruinen tumefakzioa). Hurrengo
gaixotasunak ere ager daitezke: orkitisa (barrabil-hantura, ez
da esterilitatearekin erlazionatu), meningoentzefalitisa eta
pankreatitisa.
Infekzioa askotan sintomarik gabekoa izan daiteke. Birusa hasieran listu eta gernuan arukitzen da eta
ondoren likido zefalorrakideoan kokatzen da.
 2.2.4. TXERTAKETA
Parotiditisaren birusaren aurka
txertoa hartzen dugul, “birus
hirukoitzaren txertoa”, hain zuzen
ere. Ondorioz, ezin da jakin oraindik
zergatik parotiditis birusaren kasu
epidemikoak agertzen diren.
Grafiketan piko epidemikoak neguan
edo udaberrian ematen direla ikusten
da. Pentsa daiteke, serotipoen
aldaketak daudela, txertoak guztiz
eraginkorrak ez direla edo txertaketa
desegokia izan dela (gogoratu txertoa
birus bizi indargabetuak direla). Lote
akasdunak agertu dira, txertoen
immunogenizitatea ez zen egokia.

Errubeola edo elgorriaren noizbehinkako

kasuak ere agertzen dira, kasu
inportatuak izaten dira edo
populazioaren txertaketa faltagatik.
Osasun langile gisa, garrantzitsua da
biztanleei txertoa behar bezala emateko
beharra helaraztea. Horrela herritar
guztiak babestuta egongo dira. Espainian
ezin den txertoa ezarri baina ondo
transmititu behar da eta argi geratu
behar da zenbateko garrantzia duen
txertaketa herritar guztien artean.

3. PIKORNABIRUSAK

● Pikornaviridae familiakoak dira

● Kapsidea dute (simetria ikosaedrikoa).
● Gizaki eta animalien birusak barneratzen dituen birus familia
handienetarikoa da.
● Birus oso txikiak eta biluziak dira, eta beraien genoma RNA + motakoa
da.
● Giza pikornabirusak morfologikoki, egituralki eta erreplikazio
mekanismoari dagokionez antzekoak dira.
● Hepatobirus generoaren barruan A hepatitisaren birusa familia
honetan dago ere (hepatitisen gaian ikusiko dugu).
● Enterobirusak eta errinobirusak dira gizakia infektatzen dituzten
garrantzitsuenak.
Enterobirus eta errinobirus arteko desberdintasunak:

3.1. ERRINOBIRUSAK
● Transmisioa: arnas tantak, esku eta fomite kutsatuak.
● Edoskitzaile eta umeetan ohikoa (familia kutsatu).
● Infekzioa: sintomarik gabekoa, arnas traktuko infekzioa, doministiku, hotzikarak, errinorrea,
eztula, eztarriko mina…

3.2. ENTEROBIRUSAK
3.2.1. EPIDEMIOLOGIA

Genero hau birus desberdinez osatua dago, garrantzitsuenak poliobirusak izanik. Hauek dira giza
gaixotasunetatik hunkigarrienetariko bat eragiten duena: poliomielitisa (polio edo haur-paralisia).

Enterobirusak gizakiaren patogenoak dira soilik. Enterobirusengatiko infekzioak agerraldi epidemikoak

sortuz agertzen dira. Orokorki, infekzioak arruntagoak dira udan eta udazkenean.

a. Transmisio-bideak:
- Gizakiaren gorozkietan eta goiko arnas bideetan
aurkitzen direnez, beraien transmisio bideak
gorozki-ahoa eta arnas bidea izango dira. Gorozki-
aho bidea garrantzitsuena da gehien bat osasun
egoera txarreko lurraldeetan. Birus hauek
gorozkietatik kanporatzen dira eta hondakin-
uretan detektagarriak dira. Oso sentikorrak
direnez kondizio gogorretara, gorozki-aho bidezko
transmisio-mekanismo guztiak posibleak dira:
edateko ura, elikagai kutsatuak, esku eta fomite
kutsatuen ukipena.
- Dena den, ohiko transmisio-mekanismoa bide zuzena da pertsonaz-pertsona da.
- Coxsackie birusa eta Echobirusak aerosol tantei esker garraia daitezke ere.

b. Populazio gaixokorra:
- Poliobirusen kasuan haurrak dira, eta helduek batzuetan ere jasan dezakete gaixotasuna larriagoa
izanik.
- A Coxsackie birusaren infekzioa arruntagoa da helduetan.
- B Coxsackie birusen eta Echobirusen kasuan, edoskitzaileak dira populazio gaixokorra.
 3.2.2. PATOGENIA

Enterobirus guztien mekanismo patogenikoa antzekoa da.

● Sarrera: enterobirusa gizakian sartzen da goiko arnas traktuaren bidez, orofaringetik edo hesteko
mukosatik. Faringeko ehun linfoideetan erreplikatzen dira eta urdaileko pH azidoa jasan ondoren,
hesteak infektatzen ditu.
● Hedapena: lehen mailako biremiak birusa hedatzen du ehunetara eta bertan bigarren mailako
biremia gerta daiteke (bigarren erreplikazioa). Birioiak gorozkietara doaz gutxienez hilabete
batetan.
● Errezeptoreak: Poliobirusek tropismo murriztua dute, eta hezur-muineko zeluletan, neurona
motoretan, muskulu eskeletikoan eta zelula linfoideetan dagoen errezeptorea ezagutzen dute.
Coxsackie birusek eta Echobirusek ezagutzen dituzten errezeptoreak zelula eta ehun mota
askotan aurkitzen dira, horregatik gaixotasun mota gehiago eragin dezakete. Enterobirus hauek
nerbio sistema zentraleko zeluletan, bihotzean, biriketan, barean eta beste ehun batzuetan
dauden errezeptoreak ezagutzen dituzte.
● Enterobirus gehienak zitolitikoak dira, azkar erreplikatzen dira eta zelula dianan kalte zuzena
eragiten dute.
● Erantzun immunea: antigorputzak dira enterobirusen aurreko erantzun immune babeskorrena.
IgG, IgM eta IgA motako antigorputzak nahiko arin agertzen dira, birusa erreplikatzen delako
digestio hodiko ehun linfoidean. Antigorputz jariatzaileak hasierako infekzioaren garapena
prebeni dezakete, eta antigorputz serikoak birusaren hedapena ehun dianatara galaraz dezakete
eta, horrela, gaixotasuna. Erantzun immune zelularrak ez du parte hartzen babespenean, baina
patogenian eragin dezake.
● Birus hauen sarbidea berdina da, baina birus bakoitzak leku desberdinetan izan dezake eragina,
gaixotasun desberdinak sortuz.
 3.2.4. KLINIKA:

Enterobirusek eragindako sintoma klinikoak faktore desberdinen menpekoak dira (birusaren seroaldaera,
dosia, tropismo tisularra, infekzio sarbidea, adina, sexua...).

Inkubazio epea 1-35 egun artekoa izaten da birusaren, ehun diana eta adinaren arabera. Infekzio asko
sintomarik gabekoak dira, eta hotzeria arrunt batetik paralisiraino ailega daitezke.

POLIOBIRUSAren kasuan desagerterazia izan dira txertoari esker, horregatik ez dira kasu askorik agertzen
lurralde industrializatuetan. Infekzioaren arabera, poliobirusek sortaraz ditzakete sintoma desberdinak:

● Sintomarik gabeko infekzioa (kasuen % 90) birusak orofaringea eta hestea infektatzen ditu
● Poliomielitis paralitikoa: (kasuen % 0,1-2) birusa odoletik hezur-muinera eta burmuinera
ailegatzen da, eta neuronak kaltetzen dira. Paralisia agertzen da gorputz-adar desberdinetan.

COXSACKIE BIRUSA haurrengan infekzio arinak sortzen dituzte, baina agertzen ari diren serotipo batzuek
kalte larriagoak eragiten dituzte.

Coxsackie B tipoak kalte sor dezakete: muskuluan, bihotzean, pankreasen, gibelean; neonataletan sor
dezakete infekzio sistematikoak.

Coxsackie A16 tipoak oso gaixotasun tipikoa eta diagnostiko erreza daukana “eskuak, oinak eta ahoa" (=
boca-mano-pie) gaixotasuna eragiten du. Lesioak azalean agertzen dira leku horietan, ez da oso larria eta
autolimitatua da.

Coxsackie A tipoak ere faringitis besikularra sortzen du (Herpangina), xixkuak orofaringearen atzeko
partean agertzen dira, herpeseko xiskuak berriz aurrealdean.

Azkeneko urteotan talde hauetako birus emergenteak agertzen ari dira. Nerbiosistema zentraleko
gaixotasun paralitikoak sortzen dutenak. Serotipo berri batzuek agerpen larriak dituzte, goraka ari diren
serotipoak dira, emergenteak, eta horiek begiratu egin behar dira.

Orokorki, enterobirusek eragiten dituzten gaixotasun garrantzitsuenak hemengo hauek dira:

 3.2.5. TRATAMENDUA ETA PROFILAXIA:

Ez daude enterobirusen aurkako antibiriko espezifikorik. Hala ere, immunoprofilaxiaren aldetik, txerto
andui moteldua eraginkorra dago.

● Lehen bost dositan ematen zen arren, orain lau dosiekin nahikoa da → 2, 4, 11 hilabeteetan eta 6
urterekin.
● Txerto berean:
○ B hepatitisa
○ Difteria
○ Tetanosa
○ Kukutxeztula
○ Poliomielitisa
○ Haemophilus influenzae b

Espainian ez dago polio kasurik 2002 urtetik, baina polio-endemiko kasuak daude gatazka belikoa edo
baldintza soziosanitario baxuak dituzten herrialdeetan (Afghanistan, India, Pakistan edo Nigeria, besteak
beste).
 30. GAIA: HEPATOTROPO BIRUSAK

EDUKIAK
● A Hepatitisaren birusa
● B Hepatitisaren birusa
● C Hepatitisaren birusa
● D Hepatitisaren birusa
● E Hepatitisaren birusa

Def.: Hepatitisa gibelaren inglamazioa eragiten duen edozein infekzio da.

Hainbat birus daude hepatitisa sortarazten dutenak, haien artean zitomegalobirusa, Epstein Barr birusa,
errubeola eta abar. Ezberdintasuna da bestelako birus horien kasuan gibela ez dela haien organo xedea;
baina hepatobirusena, ordea, bai: horregatik deitzen dira birus hepatotropoak.

Baina birus hepatotropoak direnak gaur egun 6 ezagutzen dira: AHB, BHB, CHB, DHB, EHB, GHB. Beraien
ezaugarriak desberdinak dira, eta izatez talde ezberdinetan sailkatzen dira. Gainera, inflamazio gradu
desberdinak eragingo dituzte. Amankomuna hepatitisaren eragileak izatea dute.

Birus hauek guztiak kronologikoki identifikatuak izan dira:

1. Identifikatu zen lehena AHBa izan zen. Honek eragindako gaixotasunari hepatitis infekziosoa edo
epidemikoa deitu zioten.
2. Beranduago BHB identifikatu zen, hepatitis serikoaren eragilea.
3. Besteei ezA eta ezB hepatitisak deitu zitzaien eta gero bere izenarekin identifikatuak izan ziren.
TRANSMISIOA
Transmisio-mekanismoaren arabera, gaixotasuna bi
motatakoa izan daiteke:
● Hepatitis infekziosoak (Bokalak dituztenak):
gorozki-aho bidez, batez ere ur eta elikagai
kutsatuen bidez transmititzen dira. A
hepatitisa eta E hepatitisa birusek bide
enterikoz transmititzen diren hepatitisak
sortzen dituzte.
● Hepatitis serikoak (Kontsonanteak
dituztenak): bide parenteral edo bide
sexualaren bidez, hau da, odol infektatu edo
sexuaren bidez transmititzen dira. B
hepatitisa, C hepatitisa eta D hepatitisa
birusek sortzen dituzten hepaptitis serikoak.

1. A HEPATITISAREN BIRUSA
● Familia: Pikornabirusa
● Generoa: Hepadnovirus
● Familiaren ezaugarri morfologikoak: kapside ikosaedriko biluzia,
genoma RNA kate bakuna eta polaritate positibokoa. Borobilak dira
(20-30nm)
○ Oso egonkorrak dira biluziak direlako.
■ pH baxuan (pH 3) eta tenperatura neurrizkoan
birusa nahiko egonkorra da
■ beroak, formolak, kloroak edo erradiazio ultramoreak inaktibatu egiten dute.
Baldintzak aldekoak baldin baditu, AHB hilabetetan egon daiteke ingurumenean bizirik.
● Zelula-hazkkuntzetan hazten da.

1.1. TRANSMISIOA ETA EPIDEMIOLOGIA

Transmisioa pertsona batetik bestera gertatzen da, gorotz eta aho (oro-fekala) bidez. Mundu osoan zehar
detektatzen den arren, osasun baldintza eskasekin dauka zerikusi zuzena. Tartean, umeak izaten dira sarri,
haiengan infekzioak gehiengehienetan ez baitu sintomarik eragiten; eta, ondorioz, errazagoa da batak
besteari birusa transmititzea. Gehienetan, harreman estua duten pertsonen artean gertatzen da
kutsaketa, elkarrekin bizi direnen artean eta senitartekoen artean.

Badira beste transmisio-bide batzuk ere: arriskutsuak diren ur edo elikagai kutsatuen kontsumoa.
Kutsatutako elikagaien artean itsaskiak oso kontuan hartu behar dira.

Oso-oso gutxitan izaten da transmisio hematikoa, alegia, odol-transfusioak eta koagulazio-faktore

kontzentratuen transfusioak (horrelako kasu batzuen berri dago); eta baita bide parenterala ere.

Herrialde garatuetan, uraren baldintza higieniko-sanitarioak onak izanik, agerraldi gutxi izaten da uraren
bidez transmititurik.
A hepatitis kasuak bakanak izan daitezke, edo epidemiak gerta daitezke. Ondorio praktikoetarako,
mundua lau zatitan bana daiteke:
● oso endemikotasun baxuko lekuak
● endemikotasun baxuko lekuak
● endemikotasun ertaineko lekuakak
● endemikotasun handiko lekuak
Hala ere, herrialde baten barenean ere egon daiteke alderik eskualde batetik bestera.

1.2. PATOGENIA
Birusa ahotik sartzen da, eta orofaringean eta hesteko epitelioan erreplikatzen da. Ondoren, odolera igaro
eta biremia iragankorra gertatzen da. Horrela, birusa gibeleko hepatozitoetara ailegatzen da, bertan
erreplikatzeko. Birusa behazunetik lehenengo eta gorozkietatik gero kanporatzen da. Erraz aurkituko dugu
gorotzetan; horra hor zergatik den horixe infekzio-
bide nagusia.

Interferoiaren eraketak erreplikazioa mugatzen du,

baina NK zelulek eta T linfozito zitotoxikoek
infektaturiko zelulak suntsitzen dituzte.
Antigorputzek, konplementuak eta antigorputzen
menpeko zelulen zitotoxizitateak birusaren
kanporaketa errazten dute, eta immunopatologia
eragileak dira ere.

Azken honek gibeleko kaltea eragiten du eta ez zitopatologiak (birusa ez da zitolitikoa, exozitosi bidez
aterako da eta beraz kalteak batez ere erantzun immune zelularrak burutzen ditu, hepatozito infektatuak
suntsitzen dituenean). Sortzen diren antigorputzek babesa ematen dute bizitza osoan zehar.

1.3. KLINIKA
Inkubazio-aldia 15 eta 50 egun artekoa da (batez
beste, 28 egunekoa), inokuluaren arabera.

Batzuetan, koadro klinikoa arina da, astebete edo bi

asteko iraupenekoa; baina larria beste batzuetan,
zenbait hilabetez gaixoa ezinduta uzteko modukoa.
Ez da ohikoa izaten gibelak bat-batean huts egitea.
Gertatzekotan, sintomak hasi eta lehen 8 asteetan
gertatzen da, adinean aurrera eginda daudenen
artean edo atzetik hepatopatiaren bat dutenen
artean (batez beste, % 5 hiltzen da).

Sintomarik tipikoenak ikterizia eta koluria izaten dira, baina beste hauek ere ohikoak dira: anorexia,
goragalea, tarteka oka egitea, ondoez orokorra, sukarra, zefalea, sabelaldeko mina, gorozki Kolore-
galduak (akolia) eta pisu-galera.

Adinarekin erlazionatuta dago infekzio sintomaduna garatzeko arriskua eta baita larritasuna ere.
 ● Sei urte baino gutxiagoko umeen artean, AHB infekzioa sintoma gabea izaten da, eta ikterizia
kasuen %10ak besterik ez du agertzen.
● Ume handiagoen eta nagusien artean, infekzioak gaixotasun klinikoa sorrarazten du gehienetan,
eta kasuen %70 baino gehiagotan baita ikterizia ere. Batzuetan, umeek sintoma atipikorik ere
izaten dute; adibidez, beherakoa, eztula, koriza edo artralgia.

Transmisio-epea: Kontzentrazio maximoak ikterizia agertu edo transaminasak ugaritu baino bi aste
lehenago agertzen dira, orduantxe da errazen infekzioa gertatzea. Disfuntzio hepatikoa edo sintomak
agertu eta berehala behera egiten du metaketak, serumean AHBren aurkako antigorputzak agertzearekin
batera.

1.4. TRATAMENDUA ETA PREBENTZIOA

A hepatitisa gibeleko gaixotasun akutua da eta gehienetan automugatua da. Ez dago tratamendu
ezpezifikorik. Beraz, transmisioa mozteko prebentzio neurriak hartu behar dira: osasun hezkuntza ona
(eskuak garbitu etab.), gorozkien kontrola egitea, elikagaien eta uraren kontrola (klorazio edo edangarri
bihurtu)…

A hepatitisaren aurkako txertoa dago. Txertoa prestatzeko erabiltzen diren anduiak zelula-hazkuntzarako
daude egokiturik eta formaldehido bidez indargabeturik. Badago orobat A hepatitisaren eta B
hepatitisaren aurkako txerto prestaketa konbinatu bat.
https://www.euskadi.eus/web01-
tramite/eu/contenidos/anuncio_contratacion/expjaso24665/eu_doC/eu_arch_expjaso24665.html

A hepatitis-txerto guztiak oso immunogenoak dira. Txertoa hartzen duten guztien %94-100ek
antigorputzak garatzen ditu lehen dosia hartu eta hilabetera; eta guztiek antigorputzak dauzkate bigarren
dosiaren ondoren. Txertoa gihar barnera sartzen da (intramuskularra). Bi dosi izaten dira, batetik bestera
6-18 hilabeteko tartearekin. Arrisku-taldeei gomendatzen da txertoa jartzea.

Badago immunoglobulina ez-espezifikoa ere, baina eraginkorra da aldez aurretik edo inkubazio epearen
hasieran ematen bada (kutsaduratik 2 aste baino gutxiago). Gaixotasunaren arriskua gutxitzen du %80-
90ean. Bidaiarientzat gomendatua dago.
 2. E HEPATITISAREN BIRUSA

E hepatitisaren birusa Kalizibirusen antzeko morfologia daukate eta denbora luzez egon dira hemen
barruan. Gaur egun Hepeviridae familian kokatzen dira eta ez Kalizibiridae barruan. Birusari buruzko
ezaugarriak:
- Familia: Hepeviridae
- Genus: Orthohepevirus
- Tamaina txikiko birus biluziak dira.
- Kapsidea ikosaedrikoa
- Genoma: RNA kate bakuna eta polaritate positibokoa da.

2.1. EPIDEMIOLOGIA
Birusa gorozki-aho bidez transmititzen da, ur edo elikagai kutsatuak hartzeagatik. Bide horrek kasu
klinikoen proportzio oso zabala azaltzen du.

Nahiz eta mundu osoan agertu izan, osasun neurri pobreko lurraldetan arazo larriak eman ditzake.
Gaixotasunaren arrisku-faktoreek zerikusia dute saneamendu eskasarekin, kutsatutako pertsonen
gorozkietan iraitzitako birusak edateko uretara iristea ahalbidetzen baitu. Beste transmisio-bide batzuk
ere ikusi dira, askoz ere kasu gutxiago azaltzen dituztenak: Infektatutako animalietatik eratorritako
haragia edo gutxi prestatutako haragi-produktuak irenstea (txerriaren gibela, adibidez).

E hepatitisaren kasuak munduko leku guztietan agertzen dira. Bi jarraibide epidemiologiko jakinarazi dira,
gaixotasun klinikoaren maiztasunean eta birus zirkulatzailearen genotipoan oinarrituta:
i) gaixotasunaren maiztasun handia, 1 edo 2 genotipoaren birusaren infekzioak eragindakoa. Hau,
batez ere, diru-sarrera txikiko herrialdeetan ikusten da; izan ere, edateko uraren horniduren
kutsadura eta saneamendu egokirik eza ohikoak dira herrialde horietan.

ii) ezohiko gaixotasuna, 3 edo 4 genotipoaren birusaren infekzioak eragindakoa. Hau, berriz, diru-
sarrera handieneko herrialdeetan ikusten da, ur-horniduren kutsadura fekala ez baita ohikoa.
Asia eta Afrikan ohikoak dira hepatitisaren agerraldiak eta urak
transmititzen ditu. Mexikon ere agerraldi batzuk jakinarazi dira.
Eremu horietan, agerraldiez gain, noizbehinkako hepatitis akutuaren
kasuen proportzio handi bat E hepatitisaren ondorio da.
E hepatitisaren gaixotasuna oso ohikoa ez den eremuetan, uste da
noizbehinkako kasuak 3 edo 4 genotipoaren birusaren hedapen
zoonotikoaren ondorio direla, animalietatik abiatuta, ziur asko gutxi
prestatutako haragiaren kontsumoaren ondorioz.

2.2. KLINIKA
Birusarekiko esposizioaren ondorengo inkubazio-aldia 2 eta 10 aste artekoa da, batez beste 5 eta 6 aste
bitartekoa. Infektatutako pertsonak gaixotasuna hasi baino egun batzuk lehenago hasten dira birusa
kanporatzen, gaixotasuna hasi eta 3-4 aste ingurura arte.
Eremu oso endemikoetan, infekzio sintomatikoa ohikoagoa da heldu gazteen artean (15-40 urte); haurrek
ere infekzioa hartzen badute ere, ez dute sintomarik izaten edo
diagnostikatzen ez den gaixotasun arin bat izaten dute.
Sintomak, agertzen direnean, normalean 1 eta 6 aste artean irauten dute. Gutxitan, gaixotasun akutua
hepatitis fulminante bihurtzen da (gibeleko gutxiegitasun akutua), eta hilgarria izan daiteke. Hepatitis
fulminantea ohikoagoa da haurdunaldian. Hirugarren hiruhilekoan% 20-25 arteko hilgarritasun-tasak
erregistratu dira.

2.3. DIAGNOSTIKOA
E hepatitisa ezin da klinikoki bereizi beste hepatitis biriko akutu
batzuetatik. Gaixotasunaren behin betiko diagnostikoa birus horren
aurkako IgM antigorputz espezifikoak odolean detektatzean
oinarritzen da (teknika serologikoak). Proba hori nahikoa izaten da
gaixotasuna maiz gertatzen den lekuetan. Erabilitako beste froga bat
polimerasa erretrotranskriptasarekin (RT-PCR) da, birusaren RNA
odolean edo gorozkietan detektatzen duena; hala ere, laborategi
espezializatuetan bakarrik egiten da.

2.4. TRATAMENDUA ETA PROFILAXIA

Ez dago hepatitisarentzako tratamendu espezifikorik, ez antibiriko, ez txertorik. Gaixotasunak berez
sendatzen denez, ez da beharrezkoa izaten pazientea ospitaleratzea. Garrantzitsua da beharrezkoak ez
diren farmakoak ez ematea, hala nola, parazetamol. Hala ere, ospitaleratu egin behar dira hepatitis
fulminantea duten pazienteak eta, kasu batzuetan, haurdun dauden emakume sintomatikoak.
Ez dago antibiriko espezifikorik baina ribavirina baliagarria izan daiteke hepatitisarekin eta kronikoKI
immunodeprimitutako pazienteak tratatzeko, eta, egoera jakin batzuetan, interferoia ere arrakastaz
erabili da.
Prebentzioari dagokionez, hurrengoak dira garrantzitsuak:
- Higiene neurriak
- Ura desinfektatu
- Jela (izotza) ekidin
- Elikagaiak ondo egosi
 2.5. BESTE ERAGIN BATZUK
E hepatitisaren birusak gibeleko zeluletatik kanpo agerpenak izan ditzakeela ikusi da. Besteak beste, kalte
neurologikoak antzeman dira, horien artean, Guillain- Barré sindromearekin erlazionatuz. Birusak,
Guillain Barre sindromea eragin dezakeen mekanismo argiak oraindik ezezagunak dira, baina
patogenesiaren bi kausa posible proposatu dira argitaratutako ikerketen arabera:
1) birusek sistema neurologikoan duen erreplikazioaren ondoriozko kalte biral zuzena da
(1. irudia)
2) zeharkako erantzun immunologikoa, mimetismo molekularra ere deitua (2. irudia).
 3. B HEPATITISAREN BIRUSA

Birusari buruzko ezaugarriak:

- Familia: Hepadnaviridae
- Genus: Orthohepadnavirus
- Birus serikoa
- 3 motatako egiturak aurkitu daitezke: 42 nm-tako borobilak (Dane partikula), 20 nm-tako
borobilak edo 200 nm-tako luzexkak.
- Genoma ADN borobila kate bikoitza
- Geruzaduna: geruzan glukoproteina bat dago HbsAg edo gainazaleko proteina deitzen
dena. Beste bi glukoproteina txikiagoak ere agertzen dira.
- Kapside ikosaedrikoa: Unitate proteikoak ditu (nukleoaren proteinak edo HBcAg eta
HBeAg; proteina antigenikoak direnak).
HbsAg glukoproteinak taldeko espezifikoak diren determinatzaileak ( “a” deiturikoa) eta
tipo espezifikoak direnak d/y eta w/r) ditu. Antigeno hauen konbinaketak BHBaren
azpialdaerak sortzen ditu: adw, adr, ayw, ayr.
3.1. EPIDEMIOLOGIA
2019an mendebaldeko Ozeano Pazifikoan eta
Afrikan izan dute gaixotasunaren prebalentzia-
tasarik altuena, eta helduen artean infekzio-
tasa% 6,2 eta% 6,1 izan da, hurrenez hurren.
Ekialdeko Mediterraneoan, Hegoaldeko Asian
eta Europan, biztanleria orokorraren infekzio-
tasa % 3,3,% 2,0 eta% 1,6 izan da, hurrenez
hurren. Ameriketako eskualdean, populazioaren
% 0,7 kutsatuta egon da.

Birusaren gordelekua gizakia da. Hiru transmisio

mekanismo posibe daude: Bide parenterala %77 (odol edo odolaren eratorrien kutsaduraren ondorioz
xiringa edo orratz kutsatu bitartez), Bide sexuala %30 (bagina, semen edo listu bitartez), eta Bide bertikala
(Haurdunaldian, erditze momentuan edo jaiotze ondoko transmisio bitartez).
Endemikotasun handiko lekuetan, transmisioa sarriago gertatzen da amarengandik haurrarengana
erditzean (jaiotza inguruko transmisioa) edo modu horizontalean (infektatutako odolarekiko
esposizioagatik). Kronifikazioa oso ohikoa da amaren bidez infektatutako bularreko haurretan eta 5 urtetik
beherako haurretan.

Kutsatutako ziztaden, tatuajeen, zulaketen eta odolarekiko esposizioen edo gorputzeko likidoen bidez ere
transmiti daiteke, hala nola listua, semena eta baginako eta hilekoaren fluxua. Sexu bidezko kutsatzea ere
gertatzen da, batez ere harreman homosexualak dituzten txertorik hartu gabeko gizonen eta hainbat
sexu-bikote edo sexu-profesionalekin harremana duten gizabanako heterosexualen kasuan.

Helduen infekzioa kasuen %5ean baino gutxiagotan kronifikatzen da; bularreko haurren eta haur txikien
kasuan, berriz, proportzio hori % 95ekoa da. Birusa transmititu daiteke, halaber, osasun-zentroetan
orratzak eta xiringak berrerabiltzean edo droga injektagarriak kontsumitzean. Gainera, infekzioa har
daiteke prozedura medikoetan, kirurgikoetan eta hortzetakoetan, tatuajeak egitean edo bizarra mozteko
hortzak eta odol infektatuarekin kutsatutako antzeko objektuak erabiltzean.
 3.2. PATOGENIA
BHBa organismotik kanpo bizi daiteke zazpi egunez gutxienez, eta epe horretan txertoa hartu ez duen
edonor infekta dezake haren organismoan sartuz gero.. Batez besteko inkubazio-aldia 75 egunekoa da (2-
6 hilabete), baina 30-180 egunekoa izan daiteke. Infekzioa gertatu eta 30 eta 60 egun bitartean detekta
daiteke birusa, baina iraupena luzatu eta B hepatitis kronikoa eragitera irits daiteke.
Birusa ostalariaren barnean sartzen da odolari esker printzipalki baina semenean, listuan, esnean, jariakin
baginaletan eta likido amniotikoan ere aurki daiteke. Birusa odolera ailegatzen da, eta gibeleko
hepatozitoetan atxiki egiten da bertan erreplikatzeko. Linfozito eta sistema erretikuloendotelialeko
zeluletan ere erreplika daiteke. Sortzen diren birioi berriak odolera kanporatzen dira biremia emanez.
Gibeleko entzimen maila handitu egiten da nabarmenki.
Immunitate zelularra eta inflamazioa, sintomatologia eta sendaketaren eragileak dira. T zelula gutxi
badaude (nagusietan immunogutxituetan) infekzioaren sintoma arinetara ailegatzea errazagoa da, eta
hepatitis kronikoa agertzen da.

Badirudi zitokina batzuek, alfa interferoia alegia, erantzuna hasten dutela eta birusaren erreplikazio
aktiboa geldiarazteko gai direla. Sortzen diren antigorputzek infekziotik babesten dute. Serumean dagoen
HBsAg antigorputz neutralizantekin lotzen da, eta azken hauek antigenoaren ekintza blokeatzen dute.
Sorturiko immunokonplexuak (HBsAg eta anti-HBs antigorputzak lotzerakoan) sintomen eragileak ere
dira, hipersentikortasun erreakzioak direla medio. Honen ondorioz artralgiak, exantema eta ikterizia
agertzen dira.
- Prodomoan agertzen diren sintoma ez-ezpezifikoak: sukarra, ondoeza eta anorexia.

- Ondoren B hepatitis akutuaren sintomatologia agertzen da: botagurak, hotzikarak, sabeleko mina,
ikterizia, koluria eta akolia.

Sendaketa gertatzen da sukarra gutxitzen

denean eta jateko gogoa agertzen denean. B
hepatitis akutuen %90a sendatzea da, baina
batzuetan posible da bat-bateko hepatitisa
agertzea (kasuen %1ean). Bertan gibelaren
nekrosia ematen da eta hilgarria izaten da.

B hepatitis akutuan %9ek hepatitis kronikoa

garatzen dute. Bertan HBsAg 6 hilabete baino
denbora luzeagoan detektatzen da serumean.
Egoera honetan infektatua sintomarik gabe
egon daiteke bizitza osoan zehar, infekzioaren
eramailea izanik. Birusa erreplikatzen den arabera hepatitisa kroniko aktiboa edo iraunkorra izango da.
Hepatitis kroniko ondoren zirrosia edo hepatokartzinoma ager daiteke.
Hepatokartzinoma agertzen da birusaren genoma hepatozitoaren kromosoman integratzen denean.

Birusak eragindako infekzioa kroniko bihurtzea adinaren araberako gauza da.

6 urte bete aurretik infektatutako haurrak dira arrisku gehien dutenak.
- Bularreko haurren eta haur txikien kasuan infekzio kronikoa izaten dute: infektatuak dauden
%80tik %90era, urte bat baino gutxiago duten bularreko haurrek eta %30etik %50era sei urte
baino gutxiagokoek (infektatuak
- Helduetan: %5ek baino gutxiago, helduak direnean kutsatzen diren pertsona osasuntsuek izan
dezakete infekzio kronikoa; eta infektatuenetatik %20tik %30era zirrosia eta/edo gibeleko
minbizia dutenek.
 3.3. DIAGNOSTIKOA
B hepatitisaren infekzioa diagnostikatzeko sintoma klinikoak eta gibeleko entzimen maila neur daitezke,
baina diagnostiko serologikoa da dudarik gabe gaixotasunaren egoera esaten diguna. Serumean aurki
daitezke markatzaileak:
1.- HBsAg eta anti-HBs:
- Antigenoak: infekzioa dagoela adierazten digu.
- Antigorputzak: gaixotasunaren sendatzea.
2.- HBeAg eta anti-HBe:
- HBsAgrekin lotua agertzen da antigenoa, eta birusaren erreplikazio aktiboa dagoela adierazten
du.
- Antigorputzak adierazpen desberdinak ditu:
● Hepatitis akutuan, eboluzio ona.
● Hepatitis kronikoan, erreplikazio eta infekziokortasuna gutxitzen dela eta gibela
normaltasunera bueltatzen dela.
3.- anti-HBc: IgM motakoak infekzio akutua dela adierazten du; IgG motakoak, aldiz, kontaktua
egon dela. HBcAg ez da serumean detektatzen, soilik gibeleko biopsia egiten denean detektagarria da.
4.- Birusaren DNA: genomak detektatzeak erreplikazio dagoela adierazten du.
5.- DNA polimerasa: entzima honen presentziak infekziokortasuna eta erreplikazioa adierazten
du, baina ohikoena da ez erabiltzea diagnostikoan.

Detektagarriak diren markatzaileen arabera, B hepatitis agerpen kliniko desberdinak identifikatuko dira:

HEPATITIS AKUTUA:
- Antigenoak:
Detektatzen den lehenengo markatzailea
HBsAg antigenoa da eta 1-3 hilabete irauten du.
HBeAg antigenoa ere agertzen da, baina maila
baxuagotan, desagertzen doan heinean anti-
HBe antigorputzak agertzen dira.
Antigorputzak:
Antigenoak desagertzen doazen heinean anti-
HBe antigorputzak agertzen dira.
Antigenoekin batera anti-HBc antigorputzak
detektatzen dira sintomak agertzen direnean,
lehenengo IgM motakoak eta ondoren IgG
motakoak. IgM motakoak 6- 8 hilabete ondoren desagertzen dira, baina IgG motakoak urteak iraun
dezakete.
Hepatitis akutu hau sendatzen bada leiho periodo bat dago zeinean HBdAg antigenoa desagertzen den,
baina oraingoz ez dira bere antigorputzik detektatzen (anti-HBs). Antigorputz hauek agertzen direnean
hepatitisa sendatu dela adierazten digute.

HEPATITIS KRONIKOA:
Antigenoak:
HBsAg antigenoa 6 hilabete baino denbora
luzeagoan detektatzen da.
HBeAg ere detektagarrira da denbora epe luzean,
baina posible da momentu konkretu batetan anti-
Hbe antigorputzak agertzea eta birusaren genoma
ez detektatzea; orduan, hepatitis kroniko
iraunkorrean gaude, erreplikaziorik ez dagoelako
eta serokonbertsioa egon delako.
Hepatitis kroniko aktiboan, aldiz, ez da inoiz
detektatuko anti-HBe antigorputzik, eta
detektagarriak izango dira antigenoak (HBsAg eta
HBeAg) eta birusaren DNA denbora guztian.

Antigorputzak:
Kasu honetan anti-HBs antigorputzik ez dira detektatuko, eta agertzen diren antigorputz bakarrak anti-
HBc IgG motakoak dira. Anti-HBe-ri dagokionez, ordea, hepatitis kroniko aktiboetan ez da agertuko (eta
lehen esan bezala, HBeAg agertuko da odolean) eta infekzio kroniko iraunkorretan, aldiz, bai
(serokonbertsioa gertatuko da eta HBeAg, ordea, ezabatuko da).

3.4. TRATAMENDUA
Ez dago B hepatitis akuturako terapia espezifikorik. Beraz, tratamenduaren helburua pazientearen
ongizatea eta nutrizio-oreka lortzea da, botakak eta beherakoek sortzen duten errehidratazioa barne.
Garrantzitsuena alferrikako botikak saihestea da. Ez da antiemetikorik edo parazetamolik eman behar.
Birusak eragindako infekzio kronikoa sendagaiekin trata daiteke, adibidez, ahoz hartzen diren
antibirikoekin. Tratamendu horrek zirrosiaren bilakaera atzeratu, gibeleko minbiziaren intzidentzia
murriztu eta epe luzeko biziraupena hobetu dezake. Bakarrik pertsonen proportzio mugatu batentzako
beharrezkoa da (%10 eta %40 artekoa).
OMEk tenofobirra edo entekabirra (DNA polimerasaren inhibitzaileak) ahotik ematea gomendatzen du,
birusaren presentzia murrizteko. Beste farmako batzuk ez bezala, oso arraroa da haiekiko erresistentziak
agertzea, hartzeko errazak dira (konprimitu bat egunean) eta ondorio gutxi eragiten dituzte; beraz,
eskatzen duten jarraipena mugatua da.

Pertsona gehienetan tratamenduak ez du birusak eragindako infekzioa sendatzen, baizik eta erreplikazioa
ekiditen du. Beraz, gaixotasunaren aurkako tratamendua hasten denean, bizitza osoan mantendu behar
da.
 - Txertoa BAI: Goiko DNA birkonbinatzailea
-Hiru dosi (2, 4 eta 11 hilabeteetan) muskulu
barnetik haurraren izterrean eta helduaren deltoide
muskuluan.

Arrisku taldeak osasun langileak , eramaileen

kideak, paziente hemodializatuak eta bide
parenlaratik drogak hartzen dituztenak barne
hartzen ditu.

Profilaxi neurriei dagokienez, higiene neurriak, odol

emaileen kontrola (B eta C hepatitisaren Ig-ak
begiratzen dira infekzioak ekiditearren, lehen nahiko ohikoa zen) eta sexu harremanen kontrola garrantzi
handia izango dute.

4. D HEPATITISAREN BIRUSA

- Deltavirus generoko birus satelitea da.

- Agente Delta deitzen zaio ere.
- Birus txikia eta borobila da.
- Birusa akasduna da (landareen biroideen
antza), bere erreplikazioak B hepatitis
birusaren presentzia behar du. D hepatitis
birusaren infekzioak bakarrik gertatzen da B hepatitis birusaren infekzioa ere gertatzen denean.
Infekzio eta erreplikatzeko derrigorrezkoa duelako B hepatitisaren gainazaleko antigenoa (HBsAg),
geruza moduan duena.
- Birus honen genoma RNA motakoa, kate bakuna, polaritate positiboa eta zirkularra da.
- Birusa hepatozitoetara lotzen da, eta B hepatitisaren birusaren antzera beraien barnera sartzen da,
HBsAg-ri esker.

4. 1. EPIDEMIOLOGIA
Birus honek B hepatitaren birusen transmisio bide berdinak ditu, baina zain barneko drogazaleak eta
hemofilikoak dira infekzio arrisku altua aurkezten
dutenak. Transmisio perinatala ez da sarritan
gertatzen, eta ama HBeAg positiboa denean
arruntagoa izaten da.
Nahiz eta mundu osoan zehar agertu beharreko
gaixotasuna izan, B hepatitisaren antzera,
badaude lurralde endemiko batzuk baina
agerraldi epidemikoak ere ager daitezke mundu
osoan
- Mendebaldeko Ozeano Bareko OMEren
lurraldeek eta Afrikak dute gaixotasunaren prebalentzia-tasarik altuena, helduen artean infekzio-
tasa %6,2 eta %6,1 da, hurrenez hurren.
- Ekialdeko Mediterraneoan, Hegoaldeko Asian eta Europan, biztanleria orokorraren infekzio-tasa
%3,3, %2,0 eta %1,6 da, hurrenez hurren.
- Ameriketako eskualdean, populazioaren % 0,7kutsatuta dago.

4.2. PATOGENIA ETA KLINIKA

Transmisioa: odola, semena eta jariakin baginalak.
Akasduna denez, BHBarekin infektatuta dauden pazienteetan soilik infekzioa eragin dezake. Infekzio hau
modu bitakoa izan daiteke:
1- Koinfekzioa: BHBak eta DHBak biak batera infektatzen dutenean pazientea.
2.- Gaininfekzioa: BHBarekin aldez aurretik infektaturiko paziente batek (HBsAg duena),
DHBarekin infektatzen denean.
Kasu bietan BHBaren infekzioa gogortzen da, nahiz eta gaininfekzioan gaixotasunaren garapena arinagoa
ematen den.
DHBaren erreplikazioak zelulen zitotoxixitatea eta gibeleko lesioa eragiten du. Birus honen kontra
antigorputzak sintetizatzen dira, nahiz eta babespena HBsAgren aurreko babespenean oinarrituta egon.

4.3. DIAGNOSTIKOA
Manifestazio klinikoek ez dute aukerarik ematen B hepatitisak eta beste birus batzuek eragindako
infekzioa bereizteko, beraz, funtsezkoa da proba analitikoen bidez berrestea.
- Odol-analisi batzuk daude gaixotasuna diagnostikatzeko eta pazienteen jarraipena egiteko,
infekzio akutuak eta kronikoak bereizteko erabil daitezkeenak.
- Proba analitikoen helburua da BHBren gainazaleko antigenoa (HBS antigenoa) detektatzea.
- Antigorputzak ere detektagarriak izango dira.
- Koinfekzio batean, BHBaren hepatitis akutuarenak eta anti-HD IgM
- Gaininfekzio batean, BHBaren infekzio kronikoarenak eta anti-HD IgM.
Kasu bietan ondoren anti-HD IgG motako antigorputzak agertuko dira.

4.4. TRATAMENDUA ETA PROFILAXIA

Ez dago tratamendu espezifikorik birus honen kontra (antibiriko espezifikorik ez)
Prebentzio neurriak, BHBaren aurrean hartzen diren neurri berdinak izango dira, eta modu ez zuzenez
BHBaren kontrako txertoa erabiliko da, honek BHBaren kontra eragina badu DHBaren kontra ere
erabilgarria izango da.
 5. C HEPATITISAREN BIRUSA

C hepatitisaren birusa Flaviviridae familiako

birus txiki bat da.

● Genoma: polaritate positiboa duen

RNA kate bakuna.
● Egitura: kapsula ikosaedrikoa eta
geruzaduna.
● Proteinak:
○ Egiturazko proteinak: geruzarenak eta kapsidearenak. Hauek ez dute aldakortasun
genetiko handirik.
○ Egiturazkoak ez diren proteinak: NS moduan ezagutzen dira eta aldakortasun genetiko
altua dute. Hauetan birusaren entzima garrantzitsuak kodifikatzen dira.

Birus honen aldakortasun genetikoagatik hainbat genotipo ezagutzen dira (1etik 7ra), eta bakoitzaren
barnean serotipoak edo azpialdaerak, letraz izendatzen direnak (a,
b,c...). Horrela, hainbat birus mota desberdin daude (67 azpimota orain
arte). Birusaren aldaera bakoitzak bere berezitasunak izango ditu (kalte
desberdina eragingo du, ostalariaren erantzuna ere desbernina izango
da...). Horregatik, birus mota ezberdinak egoteak tratamendu erantzuna
baldintzatzen du. Aldaeren artean:

- Genotipo 1b: gehien eragiten duena eta tratamenduaren

aurrean txarrena.
- Genotipo 3a: tratamenduari modu hobean eragiten duena.

5.1. EPIDEMIOLOGIA
Kalkulatzen da munduan 71 milioi pertsonak dutela C hepatitisaren
birusaren infekzio kronikoa. Infekzio kronikoa duten pertsona
horietako askok zirrosia edo gibeleko minbizia garatuko dute.

Gaur egun urtero 399 000 pertsona inguru hiltzen dira C hepatitisaren
ondorioz, batez ere zirrosia eta hepatokartzinoma direla eta.

Banaketari dagokionez, Afrikan egongo da prebalentzia handiena eta

Asian nahiko altua izango da ere. Hala ere, mundu guztian zehar
zabalduriko gaixotasuna da.
Hurrengo tauletan A, B eta C hepatitisen banaketa EAEn ikus daiteke.

5.2. TRANSMISIO MEKANISMOAK

CHBaren transmisioa modu desberdinez gerta daiteke:

1.- Bide parenterala: arruntena da. Honen barnean odol

transfusioen bidez eman dena oso ugaria izan da (transfusio
ondoko hepatitisen %90a). Hemodializatuetan, bena barneko
drogazaleetan, hemofilikoetan, transplantaturikoetan ere
transmisioa gertatu izan da.

2.- Sexu bidezko transmisioa: nahiz eta arrunta ez izan,

birusaren ere transmiti daiteke harreman homo zein
heterosexualetan.

3.- Bide perinatala: amak erditze momentuan jaioberriari

birusa transmititzea ohikoa ez izan arren, gerta daiteke.

C hepatitisa ez da transmititzen amaren esnearen, elikagaien edo uraren bidez, ezta noizbehinkako
kontaktuaren bidez ere (adibidez, besarkaden edo musuen bidez edo infektatutako pertsona batekin
janariak edo edariak partekatuz).

Infekzioak kontrolatzeko praktikak nahikoak ez diren edo izan ez diren herrialdeetan, birusak eragiten
dituen infekzioak biztanlerian orokorren artean izaten da. Birus honek hainbat andui edo genotipo ditu,
eta horiek nola banatzen diren lekuaren aerabera gauza aldakorra da. Horiek horrela, herrialde askotan
ez da ezagutzen genotipoen banaketa.

5.3. PATOGENIA ETA KLINIKA

Birusa sartu ondoren hepatozitoak duen CD81 errezeptorera lotzen da. Hepatotropoa eta linfotropoa
izanik, hepatozito zein linfozitoetan erreplikatzeko gai da.

Inkubazio epea aldakorra denez (2-24 aste) sintomarik gabeko infekzioak ohikoak dira (kasuen %80
asintomatikoak dira). Bestalde, bat-bateko hepatitisa (hepatitis fulminantea) oso arraroa den bitartean,
hepatitisaren forma akutua ohikoena da.

Kasu gehienak asintomatikoak izan arren, behin sintomak agertzean hauek hepatitisen tipikoak izango
dira baina leunagoak (anorexia, nauseak, ikterizia…).

Beraz, kasu gehienak asintomatikoak izango dira eta sintomak aurkezten dituzten kasuen artean asko
kroniko bihurtuko dira. Kasu kronikoen artean 20-30 urtetan batzuek zirrosia garatuko dute eta
hepatokartzinomara ailega daitezke.

Badirudi ostalariaren hainbat faktorek parte hartzen dutela gaixotasun honen bilakaeran. Horrela,
gizonezkoa bazara, alkohola edaten baduzu eta beste birus batzuekin koinfektatua bazaude (GIB edo
BHBa), gaixotasunaren eboluzioa arina da (20 urte baino azkarragoa zirrosira ailegatzeko). Emakumea
bazara, aldiz, eta infekzioa gaztea izanik gertatu bada orduan eboluzioa astiroago doa (30 urte baino
luzeagoa).

5.4. TRATAMENDUA ETA PROFILAXIA

Pertsona batzuen erantzun immunologikoak infekzioa kontrolatzen duenez, C hepatitis birusaren infekzio
berriak ez du beti tratamendurik behar. Infekzioa kronikoa bihurtzen denean tratamendua beharrezkoa
da, eta sendatzeko helburuarekin ematen da.

Birus honen arazoa oso aldakorra dela da. Tratamendu gisa antibiriko asko probatu dira eta gaur egun,
gutxienez bi antibiral dituzten terapia konbinatuak erabiltzen dira. Tratamenduen iraupena 12 eta 24 aste
bitartekoa da, eta jarraibiderik luzeenak zirrosi deskonpentsatua duten pazienteentzat dira.

Gaur egun ez dago txertorik birus honen kontrako infekzioa kontrolatzeko. Prebentzio neurriak BHBaren
infekzioa kontrolatzeko berdinak izango dira (higiene neurriak, odol-emaileen kontrola, sexu harremanen
kontrola…).
 6. HEPATITISEI AURRE EGITEKO PROGRAMAK

2016-2021 bitartean abian dago hepatitis birikoei aurre egiteko mundu mailako estrategia. Plan hau
hepatitisaren bost birusei (A, B, C, D eta E hepatitisa) zuzenduta egon arren, B eta C hepatitisetan
zentratzen dira hauek osasun publikoan duten karga erlatiboa dela eta.

Euskadin ere 2020eko lehen hiruhilekoan C hepatitisaren behaketa-programa espezifikoa abian jarri da.

31. GAIA: ERRETROBIRUSAK

 1. SARRERA
Erretrobirusak polaritate positiboko RNA birusak dira, baina ugaltzeko estrategia berezi bat dute:

DNA bitartekari bat erabiltzen dute. Retroviridae familian dauden birusen ezaugarri tipikoena RNA
menpeko DNA polimerasa (alderantzizko transkriptasa) kodifikatzen dutela da, eta DNA bitartekari bati
esker erreplikatzen dira. Alderantzizko transkriptasa horri esker, bere genomako RNA DNA bihurtzen du
(ssRNA dsDNA). Erretrobirusen biologia molekularra asko ikertu den gaia da. Erretrobirusek zelulen
hazkuntza eralda dezakete zelulen garapena kontrolatzen duten geneen analogoak espresatuz
(onkogeneak).

Erretrobirusak 1910. urtetik dira ezagunak, animalien infekzioekin erlazionatzen ziren. 1981ean
lehenengo giza erretrobirusa isolatu zen HTLV-I (I motako giza birus linfotropikoa), T zelulen leuzemia
sortarazten duena. 80ko hamarkadaren hasieran ikusi egin zen homosexual gazteak, haitianoak,
heroinomanoak eta hemofilikoak (4 Hak deituriko taldea) hil egiten zirela gaixotasun oportunista
onberakorren ondorioz. Orduan Montagnierrek Parisen eta Gallok Estatu Batuetan erretrobirus berri
baten aurkikuntza kaleratu zuten, giza immunoeskariaren birusa (GIB-1).

2. SAILKAPENA
Erretrobirusen barnean bi subfamilia daude eta hainbat genero.
● Lentivirus generoa: honen barruan 1 eta 2 motako giza immunoeskasiaren birusak kokatzen dira
(GIB-1 eta GIB-2).
○ GIB-1 1983an isolatu egin zen
○ Urte batzuk beranduago, 1985ean, 2 motako giza immunoeskasiaren birusa (GIB-2)
isolatu egin zen Afrikan.
Horien artean, homologia% 50ekoa da. Bien arteko desberdintasun nagusiena patogenizitatean
dago, GIB-1 birulentoagoa da GIB-2 baino.
● Deltaretrovirus generoa: giza birus linfotropikoak daude minbiziarekin erlazionatu egin dira eta T
zelulen leuzemiaren eragileak dira.
 3. EGITURA
● Birus txiki eta borobilak dira.
● Birioia geruza batez estalia dago, bi mintz lipidiko
dituena.
○ Geruza honetan glukoproteinak daude:
■ gp120, atxikidura proteina
■ gp41, fusio proteina
Bi glukoproteina hauek aitzindari amankomun
batetik datoz: gp160tik.
● Geruzaren barnean nukleopkapsidea dago.
○ GIBaren kapsidea kono itxurakoa da eta p24
proteina du kapsidean.
○ Beste erretrobirusenak, aldiz, simetria
ikosaedrikoa du.
● Kaspsideak genoma inguratzen du: bi RNA kopia berdin
ditu polaritate positibodunak (errekonbinazio asko gertatu daitezke)
● Entzimak: Birioiak alderantzizko transkriptasaren 10-50 kopia ditu; eta baita, integrasa eta
proteasak ere.

Genomak egiturazko geneak eta gene erregulatzaileak kodifikatzen ditu:

● Egiturazko geneak: birusaren egiturak emango dituzte.
○ env genea: geruza eta bere glukoproteinak (gp120 eta gp41) kodifikatzen dituena. Oso
garrantzitsuak dira erreplikazio zikloaren hasiera emateko; eta horregatik, txertoak
garatzeko xede aproposa izan daiteke.
○ gag genea: nukleokapsidearen proteinak kodifikatzen ditu (p24, azido nukleikoa estaltzen
duen proteina, kapsidea). Taldeko antigeno espezifikoa da. Beste proteinak ere
kodifikatuko ditu; p17, p7 eta p9.
○ pol genea: alderantzizko transkriptasa, integrasa eta proteasa entzimak kodifikatzen ditu.
● Gene erregulatzaileak: birusaren biziraupenerako beharrezkoak diren proteinak kodifikatzen
dituzte.
○ tat genea: transkripzioaren funtzioa handitzen du.
○ rev genea: RNAm-ren irteera zelularen nukleotik zitoplasmara errazten du.
○ nef genea: birulentziarekin erlazionatua omen dago.

Birusaren egitura ezagutzea garrantzitsua da, diagnostikorako eta itu terapeutikoak ezagutzeko balio du.
 4. ERREPLIKAZIO ZIKLOA
1. Birusaren erreplikazio zikloa hasten da bere geruzako glukoproteina (gp120) zelulen CD4
errezeptorera lotzen denean. CD4 errezeptore hau zelula mota askotan dago, baina
garrantzitsuenak T linfozitoak eta makrofagoak dira. Atxikidura gertatu ondoren, birusaren geruza
fusionatu egiten da zelularen mintz plasmatikoarekin, eta birusaren nukleokapsidea zelularen
zitoplasman sartzen da.
2. Bertan, zitoplasman, dekapsidazioa gertatu ondoren, birusaren alderantzizko transkriptasari
esker DNA molekula bikoitza sortzen da. Alderantzizko transkriptasa entzimak akats asko egiten
ditu (mutazio 1, 2000 base parekiko); eta ondorioz, GIBa genetikoki oso aldakorra da, eta andui
berriak sortzen dira erreplikatzen den heinean.
3. Birusaren integrasa entzimari esker, DNA molekula ostalariaren zelularen kromosoman integratu
edo sartzen da. Fase honetan dagoenean probirus egoeran dagoela diogu. Zelularen DNA
erreplikatzen
denean,
probirusa ere
erreplikatzen da.

4. Latentzia egoera hau apurtu ondoren, genomaren transkripzioa ematen da RNAm lortzeko.
5. RNAm horietako bakoitzetik poliproteina desberdinak ekoizten dira itzulpenaren bidez. Azkenik,
poliproteina bakoitza birusaren proteasarekin mozten da eta horrela entzimak, glikoproteinak,
proteina estrukturalak eta proteina erregulatzaileak lortzen dira; birusaren osagaiak, hain zuzen
ere.
6. Ondoren, sintetizaturiko proteinen eta birusaren material genetikoa izango denaren muntaia
emango da. Kapsida eratuko da, eta bi RNA molekulak eta entzimak inguratuko ditu.
7. Birusa gemazioz irteten da zelulatik, eta zelularen mintz plasmatikotik geruza bereganatzen du.
Birusa zelulaz-zelula heda daiteke sintzitioak eratuz eta ekintza zitolitikoa indartuz.

Alderantzizko transkriptasa entzimak akats asko egiten dituenez, GIBa genetikoki oso aldakorra da, eta
andui berriak sortzen dira. Bi GIB birus daude (GIB-1 eta GIB-2) baina GIB-1 birusaren barruan aldaketa
gehiago eman dira, bereizketa handiagoa gertatu da eta. Birus honen barruan lau talde sortu dira eta M
(“Major”) taldearen barruan azpimota ezberdinak daude. C azpimota da nagusia eta infekzio guztien %55-
60 hartzen du.
 5. EPIDEMIOLOGIA
Gaur egun hiesa pandemia bat da. 2018an 37,9 milioi
pertsonek zuten GIBa. Urtero infektatzen da jende
kopuru handia eta milioi bat pertsona inguru hiltzen
dira.
Mundu osoan zehar, birusaren banapena desberdina
da lurraldeka, eta Afrika da dudarik gabe lurralderik
kaltetuena.

Urtero gertatzen dira kasu kopuru handi bat, baina

datuek esaten dute egoera hobetzen ari dela. GIBarekin
bizi diren pertsonen datuak ez du behera egiten, behera ez egiteak bizirik jarraitzen duten pertsona
gehiago direla adierazten du; beraz, kasuak metatu egiten dira hiltzen ez direlako. Egiten ari diren
eskuhartzeek adierazten digu egoera hobetzen ari dela.

Birusaren transmisioa eragile batzuen menpekoa izango da:

- Birusaren dosi infekziosoa.
- Anduiaren birulentzia.
- Ostalariaren erantzuna.

Argi dagoena da, birusaren kontzentrazioa zenbat eta handiagoa izan, infekzioa gertatzea errazagoa
izango da. Birusa mekanismo desberdinei esker transmititu daiteke:

1.- Odola eta bere eratorriak: birusa biremia fasean dagoenean odolean dago eta honi esker transmititu
daiteke. Odol transfusioetan birusa hedatu izan da, odol transfusio hauek kontrolatu arte. Hemofilikoak
ere, odola edo koagulazio faktore kutsatuak jasan zituztenak infektatuak izan ziren. Bena barneko
drogazaleak, xiringak eta orratzak konpartituz, birusarekin infektatzen dira.

2.- Ukipen sexuala: birusa semenean eta jariakin baginaletan detektatu izan da. Hasiera batean
homosexualetan printzipalki agertzen zen infekzioa zen, baina gero eta arruntagoa da heterosexualetan
agertzea gehien bat emakume gazteetan.

3.- Transmisio bertikala (ama-umekia): ama infektatuta badago umeari transmititu ahal dio infekzioa.
Jaioberrien erdia haurdunaldian infektatzen da, beste erdia jariotze unean eta arraroagoa da amaren
esneari esker infekzioa gertatzea. 1996an emakume haurdunak antierretrobiralekin tratatzen hasi ziren,
eta horri esker transmisio bertikalaren ehunekoa gutxitu egin da nabarmen. GIBarekin kutsatutako
emakume haurdunen edo edoskitze-aldian dauden gehienak (%82, 2018an) erretrobirusen aurkako
tratamenduarekin badaude, haien osasuna babesteaz gain, birusa seme-alabei transmititzea ere
prebenitzen du.
Birusa beste likido batzuetan ere detektatu izan da: listua, gernua, izerdia eta abar. Baina ez dirudi hauei
esker transmititu daitekeenik. Aipaturiko taldez aparte, odolarekin kontaktua duten osasun zentrotako
langileak ere arrisku talde garrantzitsua dira. Badirudi larruazaleko zaurietatik (bisturiarekin ziztada edo
ebaketak…) birusa sartu daitekeela, nahiz eta proportzioa oso txikia izan, eta faktore batzuen menpekoa
izangon den (istripu mota sartzen den odol kantitatea, ziztadaren sakonera, birusaren kantitatea, eta
abar).

6. PATOGENIA
Birusak duen tropismoa CD4 errezeptorea espresatzen duten T linfozito eta makrofagoengatik,
patogenizitate determinatzaile oso garrantzitsua da. T linfozitoak infektatu ondoren, birusa gongoil
linfatikoetara ailegatzen da, bertan aurkitzen dituen linfozitoetan ugaltzen delarik.
Era berean, beste T linfozitoetan latentzia egoeran gordetzen da. Latentzia egoera hau urteetan
mantendu daiteke, eta birusa aktibatzen denean, T linfozitoen zitolisia gertatzen da. Latentzia egoera hau
apurtu daiteke zelula aktibatzen delako antigeno edo mitogeno bati esker, edo probirusean aldaketa
mutazionalak gertatzen direlako. Esan bezala, GIBak T linfozitoak suntsitu ditzake sintzitioak eratuz, mintz
plasmatikoan iragazkortasuna handituz edo genoma ezarri gabeak dauden DNA kopiak pilatzen direlako.
Zelulen suntsipen honetan gp120ak parte hartzen omen du. GIBak infekzio iraunkorra eragiten du
makrofagoetan.
Monozitoak eta makrofagoak birusa gordetzeko eta hedatzeko mekanismo oso garrantzitsuak dira.
Odoleko makrofagoak, burmuineko zelula mikroglialak, biriketako makrofago albeolarrak, zelula
dendritikoak eta beste batzuk gai dira birusa hedatzeko eta gaixotasuna indartzeko. Immunodepresioaz
gain, GIBak akats neurologikoak eragin ditzake. Ohikoena da zelula mikrogiala eta makrofagoa infektatua
egotea, baina neuronak eta zelula glialak ere infekta daitezke. Infektaturiko monozitoek eta zelula
mikroglialek substantzia neurotoxikoak edo faktore kimiotaktikoak askatu ditzazkete, eta burmuineko
erantzun inflamatorioa erraztu. Neuronen gain posible da ekintza zitopasmatiko zuzena egotea.

CD4 T linfozitoak infektatuta daudenez, ezin dute bere paper immunologikoa bete; horren ondorioz,
erantzun immune zelularra ezin da burutu, eta erantzun immune humorala kontrol gabe dago.
Hipersentikortasun atzeratua kaltetua dagoenez, zelula barneko infekzio oportunistak agertzen dira.
Beraz, immunoeskasiaren aurrean gaude.

GIBaren kontrako erantzun immuneak infekzio birikoa gutxitzen du, baina patogenian eragina du, gp120
kontrako antigorputz neutralizanteak sortzen dira, antigorputzen menpeko zelulen bidezko
zitotoxizitatean parte hartzen dutenak. CD8 T linfozito zitotoxikoak sortzen dira, GIBarekin infektaturiko
zelulak gutxitzen dituztenak, baina CD4 T linfozitoak ere. Zitokinek ere GIBaren erreplikazioa ezabatu
dezakete, eta gaixotasunaren aurrerapena mugatu. Dena den, GIBak duen gaitasuna erantzun immunetik
ezgaitzeko, makrofagoetan eta linfozitoetan bizirik irauteko, eta antigenizitatea eraldatzeko, baimentzen
du birusa erantzun immunetik ihes egitea eta gaixotasuna aurrera joatea.

7. KLINIKA
GIBak sortzen duen gaixotasunak maila ezberdinetan sailkatzen da
- A maila: sintomarik gabeko infekzioa da. Infekzio akutu honetan mononukleosi infekziosoaren
antzekoa ager daiteke, exantema detektatzen delarik. Izatez, linfoadenopatia orokorra agertzen
da, leukopenia eta linfopenia detektatuz, CD4 linfozitoen beherapena detektatzen delako.
Sukarra, zefalea, ahoan ultzerak, infekzio oportunisten agerraldiak… Pertsona infektatzen denetik
7 eta 15 egun bitartean agertzen dira sintoma hauek eta erretrobirusen sindrome akutua deitzen
da.

- B maila: latentzia klinika egoeran sartzen da. Birusa oso motel jarraitzen da biderkatzen urteetan,
odolean, semenean, zerbixean aurki daiteke. Sintomen artean sukarra, beherakoak, pisu galera,
aho kandidiasia eta herpes zosterra aurkitzen dira. Gaixotasuna urteetan agertzen da, gaixoen
erantzun immunea hondatzen delako. Hau gerta daiteke 4 eta 10 urte bitartean igaro ondoren,
infekzioa sortu zenetik eta tratamendurik gabe.

- C maila: urteak pasatzen direnean sistema immunearen hondapena nabaria da, eta Hiesa
(harturiko Immunoeskasiaren sindromea) agertzen da. Honekin lotuta infekzio oportunista asko
gertatzen dira, baita ere neoplasia gaiztoak. Mundu osoan, hiesak eragindako heriotzen kausarik
ohikoenak Pneumoncystis jirovecii-k sortutako pneumonia eta birikez kanpoko tuberkulosia
dira, lehenengoa ohikoagoa da herrialde garatuetan, eta bigarrena, berriz, errenta txikiko
herrialdeetan Afrikan batez ere, han baitago hiesa kasu gehien.
BIRUSAREN EBOLUZIOA ETA GAIXOTASUNAREN EGOERA

CD4 T linfozitoen kopurua eta odoleko birus mailaren araberako

da gaixotasunaren aurrerapena.
1. Hasieran, birus kantitate asko sortzen da, eta biremia
nabaria da, mononukleosi sindromearekin erlazionatua
dagoelarik.
2. Ondoren, birus maila odolean gutxitzen da latentzia
egoera agertzen delako, nahiz eta birusaren erreplikazioa
jarraitzen duen gongoil linfatikoetan.
3. Azkenean, CD4ren maila gutxitzen da nabarmen, gongoil
linfatikoaren egitura apurtzen da, eta gaixoa
immunodepresio batean dago.

Birusaren faktore batzuek (birulentzia, erreplikazio

ahalmena, mutagenizitatea) zein ostalariarenak (ezaugarri genetikoak, erantzun immunearen jokaera,
zitokinak, immunopatologia) gaixotasunaren larritasunean eragina omen dute.
Gaixo batzuetan gaixotasuna oso arina izaten da, eta urte gutxi ondoren immunoeskasiaren aurrean
daude; beste batzuetan, aldiz, gaixotasuna oso modu geldoan agertzen da, gaixo hauei denbora luzerako
bizirik dirauenak deritze. Gaixo hauek sintomarik gabekoak dira, CD4 linfozitoen maila normalak dituzte,
nahiz eta tratamenduan ez egon; horrela daude infekzioa 11-14 urte lehenago detektatua izan arren.
Hauetariko gaixo batzuetan infekzioa GIBaren andui motelduaz sortarazia dago, zergatia ezezaguna da.

Pertsona batek tratamendurik gabe iraun dezake 10 urte askoz jota.

Infekzioa diagnostikatzerakoan birusaren karga eta CD4 T linfozitoen kopurua kontrolatu behar da.
Infekziotik erretrobirusen sindrome akutua hasi arte 7 eta 15 egun pasako dira.
- Diagnostikatzeko proba azkarrek antigorputzak detektatzen dituzte, baina hauek ez dira agertuko
30-40 egun pasa arte beraz egongo da.
- Birusaren genoma detekta daiteke askoz lehenago, baina baita 7 eta 15 egun arteko tartean
teknikaren sentikortasunaren arabera.
 8. DIAGNOSTIKOA
Hainbat teknika daude GIBaren diagnostikoa egiteko.
Teknika hauen helburuak:
- Seropositiboak diren gaixoak identifikatu antibirikoekin tratamendua hasteko
- Eramaileak identifikatu infekzioa transmiti dezaketelako
- Gaixotasunaren kontrola egiteko eta diagnostikoa konfirmatzeko
- Tratamenduaren eraginkortasuna ebaluatzeko.

1. Hasierako detekzioa egiteko antigorputzak detektatzen dira froga

desberdinei esker, erabilgarrienak ELISA edo aglutinazioa dira.
2. Froga hauen emaitzak baieztatzeko beste froga batzuk egiten dira
Western blot edo PCR.

Froga serologikoaz aparte, birusaren genoma detektatzea

oso teknika erabilgarria da. PCR erabiliz mutazioak ere
detekta daiteke eta birusaren kantitatea ere kontrolatu
daiteke, gaixotasunaren eboluzioa eta tratamendua
kontrolatzeko.
Birusaren hazkuntza laborategi berezietan aztertzeak ere
informazio baliagarria ematen du. Gaixoen %75ean
hasierako infekzioarekin birusaren p24 antigenoa detekta
daiteke serumean eta likido zefalorrakideoan (infektatu
eta bi aste geroago, sintomak agertzen direnean).

Hauek dira birusa azkar detektatzeko probak (seruma, plasma, odol, gernua).

9. TRATAMENDUA

9.1. ANTIRRETROBIRALAK
Antierretrobiralek birusaren fusioa eta entzimak inhibitzen dituzte, eta beraz, ematen diren tratamenduak
infekzioa blokeatzeko dira.

Gaur egun dauden farmakoek birusaren erreplikazio-zikloko edozein pausuan daukate eragina. Izan ere,
birusaren entzima espezifiko desberdinak inhibitzen dituzten antibirikoak dira hauek: sarrera
inhibitzaileak edo alderantzizko transkriptasa eta proteasa entzimen inhibitzaileak.
 9.2. TARGA edo TAR
Erretrobirusen aurkako hiru farmako edo gehiago konbinatzen dituzten tratamenduak erabiliz GIBa
kentzea posible da.

TARGA (Tratamiento AntiRetroviral de Gran Actividad) edo TAR (Tratamendu AntiRretrobirikoa)

tratamendua terapia konbinatu bat da. Terapia honetan hiru antierretrobiral desberdin ematen dira: 2
alderantzizko transkriptasaren inhibitzaile eta proteasa inhibitzaile 1.

TARak GIBaren infekzioa sendatzen ez badu ere, organismoan birusaren erreplikazioa inhibitzen du eta
immunitate-sistemak sendotasuna eta infekzioei aurre egiteko gaitasuna berreskuratzea ahalbidetzen
du.

Birusa antibiriko desberdinei erresistentziak garatzeko gai denez, terapia konbinatu honetan
antierretrobiral desberdinekin jokatzen da. Horrela, birusak erresistentzia horiek ez garatzea eta
ondorengo efektu gutxiago egotea lortzen da.

OMEk azken aurrerapen zientifikoak kontuan hartzeko GIB bidezko infekzioa tratatzeko jarraibideak
eguneratu zituen 2018an eta 2019an. GIB birusak eragindako infekzioa tratatzeko gidalerroetan beste
antirretrobirus alternatibo batzuk sartzen dira. Hauek lehen gomendatutako farmakoek baino
onargarritasun hobearea, eraginkortasun handiagoa eta ez-betetze terapeutikoaren tasa txikiagoa dute.
OMEk gomendatzen du Dolutegrabirrar edo Efabirenz dosi txikietan erabiltzea aukerako tratamendu gisa,
eta Erraltegrabirra eta Darunabirra/Ritonabirra bigarren aukera gisa.
 10. PROFILAXIA

Prebentzioaren aldetik, neurririk onena hezkuntza da. Izan ere, hezkuntzaren bidez birusa transmititzeko
moduak kontrola daitezke (sexu harremanak seguruak izatea, transplanteak kontrolatuak izatea, xiringa
eta orratzak ez konpartitzea, odola eta bere eratorriak kontrolatzea…).

Gaur egun esposizioaren aurretiko eta ondorengo profilaxiak ere har daitezke:

- Esposizioaren aurretiko profilaxia infektatzeko arriskuan daudenek (drogazaleak, bikotean bat

kutsatuta badago, harreman homosexualetan…) birusa ez bereganatzeko erabiltzen da
(antirretrobiralak hartzen dituzte).
- Esposizio ondorengo profilaxia GIBarekin kontaktuan egon ondoren infekzioa prebenitzeko
erabiltzen da. Gomendagarriena lehenengo 2 orduetan hartzea bada ere, esposiziotik hasita 72
orduko tartea dago tratamendua eraginkorra izateko. Profilaxia honek aholkularitza, lehen
sorospenak, GIBa detektatzeko probak eta 28 egunez erretrobirikoak ematea aurreikusten ditu.
OMEk profilaxia mota hori gomendatzen du infekzioaren eraginpean egon diren helduentzat eta
haurrentzat, lanean edo beste testuinguru batean.

GIBarentzako txertoak ikertzen ari diren arren birusaren mutazio-ahalmen altuak txerto bat prestatzea
zaitzen du.

10.1 PREBENTZIO ETA ARRISKU-FAKTOREAK

Kutsatuta dagoen pertsonak sintomak dituen edo ez eta zein fasetan dagoen kontuan hartu gabe, birusa
duten pertsona guztiek beste pertsona batzuk kutsatu ahal izango dituzte. Aitzitik, GIB positiboak dituzten
pertsonek tratemendu antirretrobirala jarraitzen badute eta birus kantitatea maila baxuan mantentzen
badute, birusa kutsatzeko aukera txikia dute. Horregatik, babesteko neurri errazena eta eraginkorrena
GIBaz kutsatuta ote dagoen ez dakigun pertsonekin sexu-harremanetan preserbatiboa erabiltzea da.

GIBa ez da kutsatzen eguneroko jardueren bidez edo objetuekin, janariekin edo arroparekin kontaktuan
egoteagatik.

10.2 DESINFEKZIOA ETA INAKTIBAZIOA

Birusaren desinfekzioa eta inaktibazioa lortzeko aukerak daude. Birusa inaktibatzeko hurrengo
konposatuak behar dira.
- Lixiba %10
- Etanol %50
- Isopropanolol %35
- Nonidet P40 %1
- Ur oxigenatua %0,3
- pH= 1,0 - pH = 3
- 56∘C 10 min
- Odol produktu liofilizatuak 68∘C 72 ordu

11. GIBari AURRE EGITEKO PLANAK

“Estrategia Mundial del Sector de la Salud contra el VIH para 2016-2021”- ren helburu nagusia
GIBarekin infektatuta dauden pertsona guztiei tratamendua ematea da. Bestalde, 2030 urterako
helburua Hiesarekin amaiztea da.
Webgune honetan gizakiak infektatzeko gai diren birus guztiak aurkituko dituzue:
https://viralzone.expasy.org/678